4.

3D Printen

Leermiddelen Pedagogiek/ didactiek Technologie/ tools

Rekenen Samenwerken Thinkercad*
Taal Coperatieve werkvormen/ leren Cura 3D Printing slicing software*
Aardrijkskunde (MEW) Presenteren Ulti Maker (2.0 go)*
Geschiedenis (MEW) T-PACK Doodle 3D*
Natuur & Techniek (MEW) 21 century skills Thinkerplay*
Muziek (BVO) Thematisch werken Blokify*
Drama (BVO) Community gestuurd (informeel) Morphi*
Dans (BVO) Interactief 123D Design*
Beeldende vorming (BVO) Kritisch denken Shapeshifter*
Sociaal-emotionele vorming Creativiteit SketchUp Make*
Burgerschap Probleemoplossend vermogen Afhankelijk van eisen IT-
infrastructuur:
21 century skills ICT-geletterdheid
- Prijs
Communiceren - Direct te gebruiken
Sociale en culturele vaardigheden
Ruimtelijk inzicht
Onderzoekend en ontwerpend leren
* TPACK model (Koehler, M. & Mishra, P.).
Leeractiviteit
Voor welke leeftijd/ bouw? 3D-Printen is in te zetten vanaf de onderbouw (4-6 jaar) tot en met
de bovenbouw (9-12 jaar) van het basisonderwijs. Daarnaast kan

1
Sanne de Bruijn
 het ook worden ingezet in alle klassen van het voortgezet
onderwijs.
Wat is het doel? 21 Century skills:
(Samenwerken, probleemoplossend vermogen, ICT geletterdheid,
creativiteit, kritisch denken, communiceren, sociale en culturele
vaardigheden).
Kerndoelen Tule:
- Relevante kerndoelen: 42, 44 en 45 (Natuur & Techniek).
- Overige kerndoelen op de vakken Nederlands (beginnende
geletterdheid), Engels, Rekenen en
Wiskunde en Kunstzinnige Orintatie.
Digitale geletterdheid (ICT-basisvaardigheden en mediawijsheid).
Computational thinking: het procesmatig (her)formuleren van
problemen op een zodanige manier dat het mogelijk wordt om met
computertechnologie het probleem op te lossen. Het gaat daarbij
om een verzameling van denkprocessen waarbij
probleemformulering, gegevensorganisatie, -analyse en -
representatie worden gebruikt voor het oplossen van problemen
met behulp van ICT-technieken en -gereedschappen.
ICT-basisvaardigheden:
- Het kennen van basisbegrippen en functies van computers en
computernetwerken.
- Het kunnen omgaan met softwareprogramma's op mobiele
apparaten.
- Het kunnen werken met internet.
Mediawijsheid:
- Inzicht hebben in de medialisering van de samenleving, begrijpen
hoe media gemaakt worden, zien hoe media de werkelijkheid
kleuren.
- Communicatie: informatie vinden en verwerken, content creren,
participeren in sociale netwerken.
Wat heb je nodig? 3D Printer (Ulti Maker 2.0 go)
Programma Cura 3D Printing slicing software
Account op een van de site genoemd bij het kopje technologie/
tools
Materiaal voor de 3D printer (kleur, papier of karton, etc.).
SD-kaart
Variaties - Gebruik software (zie technologie/ tools)
- Gebruik materialen (kleur, papier of karton, afmetingen, etc.).
- Onderwerp/ vakgebied/ thema.
- Gelegenheid.
- Gebruik bouwstenen/gereedschappen.

Korte beschrijving leermiddelen:

Een 3D-printer apparaat die ter plekke objecten kan uitprinten, niet in 2D maar in 3D. Het enige wat je
daarvoor nodig hebt is een prototype en een 3D-printer. Het printen van een 3D object kan tijd
kosten, dit hangt af van het soort object dat uitgeprint wordt. Bij grote objecten met diepte kan het
meer dan een dag duren. Bij kleine objecten kan dit minimaal 30 minuten zijn. Eerst moet je een

2
Sanne de Bruijn
prototype creren, hierbij bepaal je de vorm, hoogte, diepte en uiterlijk van het prototype. Vervolgens
kan je het prototype naar het programma Cura sturen, het bestand wordt hierbij op maat gemaakt
en kan worden opgeslagen. Vervolgens wordt dit opgeslagen bestand op een SD-kaart gezet. Deze SD-
kaart wordt in de 3D printer geplaatst, vervolgens kan het printen beginnen (Timroff, 2014).

3D-printen

3D-object
klaar maken

3D-object zelf
ontwerpen

Bestaande
3D-objecten
downloaden

Figuur 1: 3D-printen leer je stap voor stap*

Fase 1:
- Veel te vinden op het internet, maar je kan ook zelf een prototype creren (ideen opdoen).
- Wat zou je graag willen 3D-printen en waar kan je het vinden?

Fase 2:
- Zelf een 3D- object ontwerpen.
- Welk programma is geschikt en wat kan je hiermee maken?

Fase 3:
- De 3D-printer kan niet zomaar alles printen.
- Hoe werkt het precies?

Fase 4:
- Hoe bedien ik de 3D-printer?

Eigen ervaring

Tijdens een opleidingsdag van de minor Kind Leren Media zijn we samen met Frank Verwater aan de
slag gegaan met het onderwerp 3D printen. Eerst hebben we uitleg gekregen van Frank in de vorm
van een instructiefilmpje en uitslag over het werken met de programmas Thinkercad en Cura 3D
Printing slicing software. Dit was een vrij korte instructie, omdat Frank ons de ruimte gaf om veel zelf
uit te proberen en te onderzoeken (dit ervaarden wij als prettig). Ik ben eerst begonnen met het
onderzoeken van het programma in de learning fase, dit hebben we gedaan door middel van het
bekijken van voorbeeld materialen op de website. Vervolgens zijn we in de create object fase beland.
Ik heb hierbij gekozen voor het maken van een sleutelhanger met mijn eigen naam erop. Tijdens het

3
Sanne de Bruijn
creren van onze sleutelhanger zijn we erachter gekomen dat er een tal aan mogelijkheden zijn om
met dit programma te werken, het is dus niet alleen je naam op een sleutelhanger zetten (objecten in
elkaar zetten, doorzichtig maken, perspectief veranderen, diepte, etc.). Toen het ontwerp af was,
kwamen we erachter dat we het bestand niet op konden slaan en we dus in het verkeerde venster aan
het werk waren. We moesten vervolgens opnieuw beginnen met het maken van onze sleutelhanger,
nu in het juiste venster. We vonden dit achteraf niet erg, hier leerden we van en zo konden we deze
fout bij de leerlingen in onze klas voorkomen. We hebben ons nieuwe ontwerp opgeslagen en
gepload in Cura. Hier heb ik het formaat van mijn sleutelhanger aangepast naar 70%, dit vanwege de
tijd die beschikbaar was tijdens de les. Tijdens het uitprinten van mijn sleutelhanger werkte de 3D
printer niet goed. Ik ben samen met Frank gaan kijken hoe we dit konden verhelpen. De inkt (draad)
was vastgelopen, waardoor er geen inkt meer uit kwam. Frank heeft mij laten zien hoe ik dit kan
veranderen, handig om te weten hoe je dit kan aanpakken! Tussendoor ben ik naar de printer gelopen
om het proces goed te kunnen volgen (zie fotos). Opvallend vond ik dat er vrij snel en gemakkelijk
gewerkt kon worden met het ontwerpen van een prototype. Ik heb verschillende prototypes
uitgeprobeerd en heb uiteindelijk gekozen voor de sleutelhanger, dit omdat deze eenvoudig te maken
was en weinig tijd koste om uit te printen. Ik stond hierbij versteld over het eindresultaat. De
sleutelhanger was ontzettend gedetailleerd en netjes afgewerkt.

Voor en nadelen
3D printer:
+ Samenwerken/ goed in groepsverband in te zetten
+ Werken aan het probleemoplossend vermogen
+ ICT-geletterdheid.
+ Creativiteit kan worden ingezet (van technische tekening naar prototype), het ontwerpen van nog
niet bestaande objecten.
+ Er moet kritisch gedacht worden
+ Het communiceren met medeleerlingen en docenten
+ Stimuleren van sociale en culturele vaardigheden
+ Draagt bij aan een authentieke leeromgeving
+ Vanaf iedere online locatie te gebruiken.
+ Gemakkelijk aan te passen aan de lesactiviteit/ vakgebied / thema.
+ Veel standaard gereedschappen en bouwstukken.
- De 3D printer kost veel geld.
- Engelstalig (afhankelijk van programma).
- Wifi of internet moet beschikbaar zijn.
- Materiaal moet beschikbaar zijn.
- De printer kan verstopt raken.
- Soms niet gebruiksvriendelijk (afhankelijk van programma).
- Het printen van een prototype kost veel tijd.
- Moet ruimte voor gemaakt worden (fysiek en tijd).

Integratie toekomstig onderwijs

Nieuwe (media)tools bevatten vaak een grote hoeveelheid aan creatieve mogelijkheden. Dit maakt dat
de meeste lessen zich uitstekend lenen voor de inzet van (nieuwe) media waardoor de leerlingen
binnen het onderwijs bezig zijn mediawijzer te worden. Waar de opdracht eerst was: knutsel een
sleutelhanger luidt de opdracht waarin media wordt gentegreerd als volgt: ontwerp een
sleutelhanger en print deze met een 3D-printer (Redefinition fase1) Door deze opdracht te
digitaliseren worden de mogelijkheden vergroot. De leerlingen kunnen door de diverse mogelijkheden
die de programmas en de 3D-printer bieden, waardoor de betrokkenheid en goed presteren erg
hoog zijn. Het combineren van leerdoelen op het gebied van specifieke vakgebieden enerzijds en de

4
Sanne de Bruijn
leerdoelen op het gebied van mediawijsheid anderzijds is daarnaast een van de reden om met nieuwe
media aan de slag te gaan. Daarnaast zorgt het inzetten van mediatools als 3D-printen ervoor dat je
beter kunt inspelen op de belevingswereld en aspecten inzichtelijker kunt maken door het gebruik van
bouwstenen.

Voorbeeld integratie toekomstig onderwijs:

Zie volgende bladzijde (3D-Kanjes, 2006).

5
Sanne de Bruijn
6
Sanne de Bruijn
Literatuurlijst:
Bottema, J. (2012, 25 11). SAMR model: hoe innovatief is de inzet van ICT in de les?, Geraadpleegd van
http://www.leervlak.nl/index.php/icto/samr-model-hoe-innovatief-is-de-inzet-van-ict-in-de-les.html

Kennisnet. (2016, 8 25). Werken aan digitale geletterdheid? Zo doe je dat. Opgehaald van Kennisnet:
https://www.kennisnet.nl/artikel/werken-aan-digitale-geletterdheid-zo-doe-je-dat/

Nieuwe media inzetten in de CKV-les. www.heutink.nl. (2016, 20 6), Geraadpleegd van

https://www.heutink.nl/kennis-info/artikel/268-nieuwe-media-inzetten-in-de-ckv-les

Voogt, J. Fisser, P., Pareja Roblin, N., Tondeur, J., & Van Braak, J. (2012). Technological Pedagogical
Content Knowledge (TPACK) - a review of the literature. Journal of Computer Assisted Learning 28(6).

Voogt, J., Fisser, P., Tondeur, J., & van Braak, J. (2013). TPACK: kennis en vaardigheden voor ict-
integratie. Weten Wat Werkt en Waarom 2(2), 22-29.

3D-Kanjes, (2006). Handreiking 3D-printen in het klaslokaal voor leerkrachten, bouwen ontdekken-
verkennen. Geraadpleegd op: http://3dkanjers.nl/

Timroff, B. (2014). Ontdek 3D-printen. Van Duuren Media: Culemborg

7
Sanne de Bruijn
8
Sanne de Bruijn