Vous êtes sur la page 1sur 109

FUNDAO UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR FUNECE

UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR FUNECE


FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS -FAFIDAM
LICENCIATURA PLENA EM QUMICA

VOLUME II PROGRAMA DAS DISCIPLINAS

Limoeiro do Norte Cear


Fevereiro de 2014

1
REITOR
Prof. Dr. Jos Jackson Coelho Sampaio

VICE-REITOR
Prof. Ms. Hidelbrando dos Santos Soares

PR-REITORA DE GRADUAO
Profa. Dra. Marclia Chagas Barreto

PR-REITOR DE PS-GRADUAO E PESQUISA


Prof. Dr. Jerfesson Teixeira de Souza

PR-REITOR DE PLANEJAMENTO
Prof. Ms. Fernando Antnio Alves dos Santos

PR-REITORA DE EXTENSO
Profa. Dra. Lcia Helena Fonsca Grangeiro

PR-REITOR DE POLTICAS ESTUDANTIS


Prof. Dr. Geovani Jac de Freitas

PR-REITOR DE PALNEJAMENTO
Esa Torres Fradique Accioly

2
DIRETOR DA FAFIDAM
Prof. Dr. Joo Rameres Regis

VICE-DIRETORA DA FAFIDAM
Profa. Dra. Andra Almeida Cavalcante

COORDENADOR DO CURSO DE LICENCIATURA PLENA EM QUMICA


Prof. Dr. Rondinelle Ribeiro Castro

VICE-COORDENADORA DO CURSO DE LICENCIATURA PLENA EM


QUMICA
Profa. Dra. Zilvanir Fernandes de Queirz

EQUIPE DE ELABORAO DO PROJETO

Prof. Dr. Emmanuel da Silva Marinho


Prof. Ms. Francisco Ranulfo Freitas Martins Jr.
Prof. Ms. Jos Hlio Saraiva Giro
Prof. Dr. Jos Fernando Mouro Cavalcante
Prof. Ms. Jos Robrio de Sousa Almeida
Profa Ms. Nade Perna Evangelista
Prof. Dr. Rondinelle Ribeiro de Castro
Profa. Dra. Zilvanir Fernandes de Queiroz

3
SUMRIO

Estrutura Curricular 05
Disciplinas Instrumentais 05
Disciplinas Especficas 06
Disciplinas Pedaggicas 07
Bloco Interdisciplinar 07
Avaliao do Rendimento Escolar 08
Matriz Curricular do Curso 09
Programas das Disciplinas 11
I Semestre 12
II Semestre 18
III Semestre 24
IV Semestre 31
V Semestre 39
VI Semestre 45
VII Semestre 47
VIII Semestre 51
IX Semestre 60
Disciplinas Optativas 61

4
ESTRUTURA CURRICULAR

O Curso de Graduao em Licenciatura Plena em Qumica da FAFIDAM/UECE


ter a durao mnima de nove semestres, compreendendo uma carga horria de 3128
horas/aulas, dispostas em 184 crditos, destinadas formao geral, conhecimentos
especficos e formao profissional. As disciplinas especficas so de responsabilidade
do curso de Qumica. As demais disciplinas so ministradas pelos cursos de Fsica,
Matemtica, Cincias Biolgicas e Pedagogia da FAFIDAM.
As disciplinas que compem o Currculo do Curso de Qumica iro contemplar
os contedos dos seguintes componentes curriculares (Parecer CNE/CES 1.301/2001).

Componentes Curriculares

A estrutura curricular do Curso de Licenciatura em Qumica da FACEDI


compreende quatro grandes blocos: bloco de disciplinas instrumentais, bloco de
disciplinas especficas, bloco de disciplinas pedaggicas e bloco interdisciplinar.

DISCIPLINAS INSTRUMENTAIS

O bloco de disciplinas instrumentais engloba disciplinas que compem a


formao bsica nas linguagens e procedimentos cientficos empregados, no apenas no
campo da Qumica, mas tambm em diversos ramos do saber. Est constitudo pelos
seguintes sub-blocos:
SUB-BLOCO 1: MATEMTICA
Clculo Diferencial e Integral I, Clculo Diferencial e Integral II e Introduo
Estatstica.

SUB-BLOCO 2: CINCIAS DA COMPUTAO


Informtica Aplicada Qumica

5
DISCIPLINAS ESPECFICAS

As disciplinas desse bloco relacionam-se ao campo de formao especfica


permitindo ao aluno um aprofundamento terico e prtico necessrio a sua devida
qualificao profissional. Apresenta-se dividido em cinco sub-blocos disciplinares
englobando as reas de Qumica, Bioqumica, Fsica, Biologia e Tecnologia.

SUB-BLOCO 1: QUMICA
Qumica Geral I, Qumica Geral II, Qumica Inorgnica I, Qumica Inorgnica II,
Qumica Inorgnica III, Qumica Orgnica I, Qumica Orgnica II, Qumica Orgnica
III, Qumica Analtica I, Qumica Analtica II, Qumica Analtica III, Fsico-Qumica I,
Fsico-Qumica II, Qumica Ambiental, Educao Ambiental, Histria da Qumica,
Eletroqumica, Termodinmica, Tpicos Especiais em Qumica, Corroso, Corroso e
Proteo Contra Corroso, Mtodos Experimentais, Qumica de Alimentos, Qumica
Medicinal, Sntese Orgnica, Estereoqumica Orgnica, Qumica de Produtos Naturais,
Cincia dos Materiais, Mtodos Cromatogrficos e Qumica de Polmeros.

SUB-BLOCO 2: BIOQUMICA
Bioqumica e Bioqumica Aplicada

SUB-BLOCO 3: FSICA
Fsica Geral

SUB-BLOCO 4: BIOLOGIA
Biologia Geral, Microbiologia Geral e Biologia Molecular.

SUB-BLOCO 5: TECNOLOGIA
Tecnologia de Produtos Sanitrios e Tecnologia Produtos Lcteos.

6
DISCIPLINAS PEDAGGICAS

Este bloco est composto por disciplinas relacionadas formao pedaggica do


aluno, oferecendo as diretrizes fundamentais ao docente mediante anlise e reflexo
sobre o sistema educacional e sobre o processo e a psicologia do binmio ensino-
aprendizagem. Este est subdividido como listados a seguir:

SUB-BLOCO 1: EDUCAO
Didtica Geral, Estrutura e Funcionamento do Ensino Fundamental e Mdio

SUB-BLOCO 2: PEDAGOGIA
Metodologia Cientifica e Pesquisa em Qumica, Metodologia e Prtica em Cincias da
Natureza, Metodologia e Prtica em Qumica I, Metodologia e Prtica em Qumica II,
Estgio Supervisionado no Ensino Fundamental, Estgio Supervisionado I no Ensino
Mdio, Estgio Supervisionado II no Ensino Mdio e Estgio Supervisionado III no
Ensino Mdio.

SUB-BLOCO 3: PSICOLOGIA
Psicologia Evolutiva e Psicologia da Aprendizagem.

BLOCO INTERDISCIPLINAR

Os contedos e mtodos das disciplinas deste bloco objetivam superar as


fragmentaes curriculares, enfatizando a interdisciplinaridade entre o conhecimento
cientfico e as relaes sociais e humansticas. As seguintes disciplinas compem esse
bloco:
Projeto de Monografia I Projeto de Monografia II, Monografia, Seminrio de Educao
em Qumica, Mineralogia, Histria e Filosofia das Cincias, Introduo Filosofia,
Flora da Caatinga, Cincia Tecnologia e Sociedade, Ingls Instrumental, Biotecnologia
e Biofsica.
O Curso engloba dois conjuntos de disciplina:
Disciplinas Fundamentais: de natureza obrigatria, essas disciplinas fornecem o
embasamento cientfico, tcnico e pedaggico;
Disciplinas Optativas: so disciplinas abrangentes e natureza eletiva

7
AVALIAO DO RENDIMENTO ESCOLAR

A avaliao do rendimento escolar das diversas disciplinas que compem o Curso


de Licenciatura Plena em Qumica obedece s disposies legais estabelecidas nos
Artigos 86 a 94 do Captulo V do Subttulo I do Ttulo II, do Regimento Geral da
Universidade Estadual do Cear considerando os elementos assiduidade e eficincia
nos estudos, ambos eliminatrios por si mesmos.
A avaliao da assiduidade compreende a freqncia s atividades
correspondentes a cada disciplina.
A avaliao da eficincia abranger, em cada disciplina, diversos aspectos como:
Participao em atividades de grupo e atividades individuais;
Participao em atividades prticas e experimentais;
Relatrios;
Interpretao e discusso de artigos cientficos;
Exerccios e tarefas de classe;
Apresentao de Seminrios e Palestras;
Avaliaes Progressivas;
Avaliao Final.

A disciplina MONOGRAFIA, de carter obrigatrio, constitui atividade didtico-


pedaggica exercida pelo aluno de graduao em Instituies de Ensino e Empresas, e
tem como objetivo complementar sua formao acadmica. Ao final do trabalho de
monografia, e obedecendo ao calendrio da UECE, o aluno dever fazer uma
apresentao oral perante uma Banca Examinadora de 3 membros incluindo-se o
professor orientador. Aps a apresentao oral, a Banca Examinadora se reunir para
avaliar e emitir a nota final do aluno.
A verificao da eficincia em cada disciplina realizada progressivamente
durante o perodo letivo e, ao final deste, de forma individual ou coletiva, utilizando
formas e instrumentos de avaliao indicados no plano de ensino e aprovados pelo
Colegiado do Curso, seguindo as normas do Regimento da UECE.

8
Matriz Curricular do Curso

UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR UECE


FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS - FAFIDAM
CURSO DE LICENCIATURA EM QUMICA
MATRIZ CURRICULAR

SEMESTRE I - 20 CRDITOS 340 HORAS


Qumica Geral I Clculo. Dif. Intg. I Biologia Geral Psicologia Evolutiva
6 crd. - 102 h 6 crd. - 102 h 4 crd. - 68 h - 4 crd. - 68 h

SEMESTRE II - 20 CRDITOS 340 HORAS


Qumica Geral II Clculo. Dif. Intg. II Psicologia da aprendizagem Metodologia e Prtica da
6 crd. - 102 h 6 crd. - 102 h 4 crd. 68 h Pesquisa - 4 crd. 68h
SEMESTRE III - 20 CRDITOS 340 HORAS
Qumica Inorgnica I Qumica Orgnica I Didtica Geral Metodol. e prtica em Cincias da Natureza
6 crd. - 102 h 6 crd. - 102 h 4 crd. - 68 h 4 crd. - 68 h
SEMESTRE IV 20 CRDITOS 340 HORAS
Introduo a Estatstica
Qumica Inorgnica II Qumica Orgnica II Estrutura e Funcionamento do Ens.
4 crd. - 68 h
6 crd. - 102 h 6 crd. - 102 h Fund.e Mdio - 4 crd. - 68 h
SEMESTRE V - 22 CRDITOS - 374 HORAS
Qumica Analtica I Fsica Geral Estgio Supervisionado no Ens.
LIBRAS
6 crd. - 102 h 6 crd. - 102 h Fundamental
4 crd. - 68 h
6 crd 102 h
Semestre VI - 22 CRDITOS - 374 HORAS
Qumica Analtica II Fsico-Qumica I Estgio Supervisionado I no Ens. Mdio Optativa
6 crd. - 102 h 6 crd. - 102 h 6 crd - 102 h 4 crd. - 68 h

Semestre VII - 22 CRDITOS - 374 HORAS


Bioqumica Estgio Supervisionado II Optativa
Fsico-Qumica II
6 crd. - 102 h no Ens. Mdio 4 crd. - 68 h
6 crd. - 102 h
6 crd - 102 h

Semestre VIII 16 Crditos - 272 Horas


Qumica Ambiental Estgio Superv. III no Ens. Mdio - 6
Projeto de Monografia
6 crd. - 102h crd. - 102 h
4 crd. - 68 h

Semestre IX - 20 Crditos 340 HORAS


Optativa
Monografia Atividades Complementares
4 crd. - 68 h
4 crd. - 68 h 12 crd. 204 h
9
QUADRO DE DISCIPLINAS OPTATIVAS
Qumica Orgnica III - 6 crd. - 102h Qumica de Polmeros - 6 crd. - 102h
Pr-req. Qumica Orgnica II Pr-req. Qumica Inorgnica II
Qumica Analtica III - 6 crd. - 102h Microbiologia Geral - 6 crd. - 102h
Pr-req. Qumica Analtica II Pr-req. Biologia Geral
Qumica Inorgnica III - 6 crd. - 102h Eletroqumica 6 crd. - 102h
Pr-req. Qumica Inorgnica II Pr-req. Qumica Analtica II, Fsico-Qumica II
Tpicos Especiais em Qumica - 4 crd. 102 h Bioqumica Aplicada - 6 crd. - 102h
Pr-req. Bioqumica
Histria da Qumica - 4 crd. - 68h Biologia Molecular - 4 crd. - 68h
Pr-req. Biologia Geral
Educao Ambiental 4 crd. 68h Informtica Aplicada Qumica - 4 crd. - 68h
Arte Educao 4 crd. 68 h Biotecnologia - 4 crd. - 68h
Tecnologia de Produtos Sanitrios - 4 crd. 68 h Termodinmica - 4 crd. - 68h
Pr-req. Qumica Orgnica II, Qumica Analtica II Pr-req. Clculo I, Fsico-Qumica II
Tecnologia Produtos Lcteos - 4 crd. - 68h Introduo Filosofia - 4 crd. - 68h
Pr-req. Qumica de alimentos
Qumica de Alimentos - 4 crd. - 68h Filosofia das Cincias - 4 crd. - 68h
Pr-req. Qumica Orgnica I, Qumica Analtica I
Qumica Medicinal - 4 crd. - 68h Cincia, Tecnologia e Sociedade - 4 crd. 68h
Pr-req. Qumica Orgnica I
Mineralogia - 4 crd. 68h Sntese Orgnica - 4 crd. - 68h
Pr-req. Qumica Orgnica II
Biofsica - 4 crd. - 68h Estereoqumica Orgnica - 4 crd. - 68h
Pr-req. Biologia Geral, Qumica Geral I, Fsica Pr-req. Qumica Orgnica II
Geral
Mtodos Cromatogrficos- 4 crd. - 68h Ingls Instrumental - 4 crd. - 68h
Pr-req. Qumica Orgnica II, Bioqumica
Flora da Caatinga - 4 crd. - 68h Qumica de Produtos Naturais- 4 crd. - 68h
Pr-req. Qumica Orgnica I
Corroso - 4 crd. - 68h Cincia dos Materiais - 4 crd. - 68h
Pr-req. Fsico-Qumica II Pr-req. Fsico-Qumica II
Seminrio de Educao em Qumica - 4 crd. - 68h Corroso e Proteo Contra Corroso - 4
crd. - 68h - Pr-req. Fsico-Qumica II
Mtodos Experimentais - 4 crd. - 68h

10
PROGRAMAS DAS DISCIPLINAS

11
I SEMESTRE

UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE


Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


QUMICAGERAL I LN554 CRDITOS NO TEM
102 horas aula / 06 cr

EMENTA
Mtodo cientfico; Contextualizaro e interdisciplinaridade dos princpios bsicos da
qumica: classificao, propriedades, transformaes energticas e aspectos estruturais
da matria; estrutura atmica; classificao peridica dos elementos; ligaes qumicas
e cidos e base. Aplicao dos mtodos de ensino no desenvolvimento dos assuntos de
Qumica Geral I.

OBJETIVOS

Capacitar o aluno com vistas ao conhecimento dos princpios bsicos da Qumica,


identificao, discusso, ilustrao e resoluo de problemas relativos medidas em
qumica, classificao, propriedades, transformaes energticas e aspectos estruturais
da matria, estrutura atmica, classificao peridica dos elementos, ligaes qumicas
e cidos e base. Aplicao dos conhecimentos tericos no desenvolvimento de trabalhos
experimentais.

CONTEDO PROGRAMTICO
I Teoria

1.FUNDAMENTOS DA QUMICA: Cincia, Tecnologia e Qumica. Importncia e


Aplicao da Qumica. Breve Histrico do Desenvolvimento da Qumica.
Metodologia Cientfica.
2.MATRIA E ENERGIA: Matria e suas Transformaes. Classificao da Matria.
Mistura Euttica e Mistura Azeotrpica. Processos de Separao de Misturas.
Energia e suas Diferentes Formas. Princpio de Conservao de Energia. Calor e
Temperatura.
3.ESTRUTURA ATMICA: Teoria Corpuscular de Dalton. O tomo de Thomson e
o tomo Nuclear de Rutherford. O Modelo Atmico de Bohr. O Modelo Atmico de
Acordo com a Mecnica Ondulatria. Os Nmeros Qunticos. Princpio de Excluso
de Pauli. Princpio da Multiplicidade Mxima de Hund. Configuraes Eletrnicas.
Paramagnetismo e Diamagnetismo.
4.CLASSIFICAO PERIDICA: Periodicidade Qumica e Tabela Peridica.
Descrio da Tabela Peridica. Propriedades Peridicas: Dimenses Atmicas,
Energia de Ionizao, Afinidade ao Eltron, Eletronegatividade.
5.LIGAES QUMICAS: Natureza das Ligaes Qumicas. Ligao Inica. Ligao
Covalente Normal e Ligao Covalente Coordenada. Conceito de Hibridizao e
Geometria Molecular. Interaes Intermoleculares: on-Dipolo Permanente, on-

12
Dipolo Induzido, Dipolo Permanente-Dipolo Permanente, Dipolo Permanente-
Dipolo Induzido, Dipolo Induzido-Dipolo Induzido. Ligao Hidrognio.
6. CIDOS E BASES: Teoria Geral de cidos e Bases: Conceitos de Arrhenius, de
Bronsted - Lowry e de Lewis, Reaes de Ionizao, Indicadores cido-Base,
Frmula Geral e Nomenclatura de cidos e Bases.

II EXPERIMENTAL:

1. MISTURAS HOMOGNEAS E HETEROGNEAS: Identificao e


Classificao de Sistemas Qumicos Homogneos e Heterogneos. Emprego de
Processos de Separao.
2. FENMENOS FSICOS E QUMICOS: Identificao de Fenmenos Fsicos e
Qumicos Atravs de Reaes Observadas em Vrios Sistemas Qumicos.
3. CRITRIOS DE PUREZA: Observao da Pureza de Amostras Atravs de
Medidas do Ponto de Fuso e/ou de Ebulio.
4. PROPRIEDADES PERIDICAS: Observao do Carter Metlico e No-
Metlico de Substncias e Deduo de suas Seqncias ao Longo de Grupos
Peridicos.
5. FUNES INORGNICAS: Observao de Propriedades Funcionais de cidos e
Reaes com xidos.

Prtica 01 - Medidas em Qumica: Massa e Volume


Prtica 02 - Separao de Substncias
Prtica 03 Propriedades Qumicas: Identificao de um Composto
Prtica 04 Ligaes Qumicas

BIBLIOGRAFIA

Bsica:
1. Kotz, J.C.; Treichel Jr., P.; "Qumicae Reaes Qumicas"; volumes I e II; Editora
LTC - Livros Tcnicos e Cientficos Editora S. A.; Rio de Janeiro - RJ; 2002.
2. Atkins, P. e Jones L.; Princpios de Qumica, Editora Bookman, Porto Alegre,
2001.
3. Brady, J. E.; Russel, J. W. e Holum, J. R.; Qumica, A Matria e Suas
Transformaes, Vol. 1 e 2 3. ed., LTC - Livros Tcnicos e Cientficos Editora
S.A, Rio de Janeiro, 2002.
4. Russel, J.B.; QumicaGeral, Ed. Makron Books, 2a. ed., So Paulo, 1994.

Complementar
1. Masterton, W.L.; Slowinski, E.J.; Stanitski, C.L.; "Princpios de Qumica"; Editora
Guanabara; 1990.
2. Slabaugh, Wendell, H. e parsons, Theran, D. - Qumica Geral, Livros Tcnicos e
Cientficos Editora Ltda., 2 Edio, 1990
3. Hand, C.W.; Hand, E.S.; "General Chemistry"; Sanders College publishers; New
York - N.Y.; 1994.
4. Ebbing, D.D.; QumicaGeral; volume I; LTC Editora; Rio de Janeiro-RJ, 1999.

13
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


CLCULO CRDITOS
DIFERENCIAL E LN653 102 horas aula / 06 cr NO TEM
INTEGRAL I

EMENTA

lgebra, funes e grficos; Limites e continuidade; derivadas;


Aplicaes da derivada; Integrais indefinidas; Integrais definidas.
OBJETIVOS

CONTEDO PROGRAMTICO
1.LGEBRAS, FUNES E GRFICOS: Definio. Operaes com Funes.
Representao Grfica. Alguns Tipos de Funes
2.LIMITES E CONTINUIDADE: Noo de Limite. Interpretao Geomtrica.
Propriedades. Definio de Continuidade
3.DERIVADAS: Definio. Interpretao Geomtrica e Fsica. Propriedades. Regra da
Cadeia. Derivada de Ordem Superior. Diferenciao Implcita
4.APLICAES DA DERIVADA: Retas Tangentes e Normais. Taxas Relacionadas.
Mximos e Mnimos. Teorema do Valor Mdio. Traado de Curvas
5.INTEGRAIS INDEFINIDAS: A Diferencial. Equaes Diferenciais
6.INTEGRAL DEFINIDA: rea Sob Uma Curva. Integral Definida. Teorema
Fundamental do Clculo. Algumas Aplicaes de Integral Definida.

BIBLIOGRAFIA
Bsica:
1. SIMMONS, George F. Clculo com geometria analtica, (vol. 1). 2 edio. So
Paulo. McGraw Hill, 1987.
2. LEITTHOLD, LOUIS, O. Clculo com Geometria Analtica, So Paulo: Harper &
Row do Brasil.

Complementar:
1. MUNEM, FOULIS, MUSTAFA A., DAVID J. Clculo I, LTC, Livros Tcnicos e
Cientficos Editora S.A.
2. SWOKOWSKY, EARL W. Clculo com Geometria Analtica, Makron.
3. AVILA, GERALDO, S. . S. Clculo I, Rio de Janeiro: Livros Tcnicos e
Cientficos.
4. THOMAS, JR. GEORGE B. Clculo I, Rio de Janeiro: Livros Tcnicos e
Cientficos.

14
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


BIOLOGIA GERAL LN562 CRDITOS NO TEM
68 horas aula / 04 cr

EMENTA
Introduo ao Estudo da Cincia Biolgica; Consideraes sobre a Origem da vida;
Citologia e Fisiologia Celular; A Energtica da Clula.

OBJETIVOS

CONTEDO PROGRAMTICO
I Teoria

1. INTRODUO AO ESTUDO DA CINCIA BIOLGICA: O que Cincia. A


Natureza Lgica da Cincia. O Cientista. O Mtodo Cientfico
2. CONSIDERAES SOBRE A ORIGEM DA VIDA: Hiptese Autotrfica.
Hiptese Heterotrfica. Abiognese. Biognese. Hiptese sobre a origem da clula
3. CITO - FISIOLOGIA CELULAR: Padres de organizao celular (Procarionte -
Eucarionte). Organizao celular nos grandes grupos de Seres Vivos. Constituintes
Bsicos das Clulas. A clula dos Protistas (organizao e estrutura bsica em
Protozorios - Fungos - Algas e Bactrias). A clula Vegetal (organizao, estrutura
e funes dos componentes celulares). Mecanismos de controle das atividades
celulares (interrelao - ncleo X citoplasma)
4. A ENERGTICA DA CLULA: Enzimas (Natureza - Especializao - Funo).
Fotossntese (O aparelho fotossinttico - Pigmentos - Mecanismo). Respirao
(Processos: Aerbio - Anaerbio)

II EXPERIMENTAL:

1. Microscopia: Manejo e funcionamento do microscpio


2. Observao de diversos tipos de Clulas ao microscpio
3. Atividade enzimtica (catalase)

BIBLIOGRAFIA

Bsica:
1.JUNQUEIRA, L.C.; CARNEIRO, J. Biologia celular e molecular. 5. ed. Rio de
Janeiro : Guanabara Koogan, 1991. 260 p.
2.ALBERTS, B., BRAY, D., LEWIS, J. et al. Biologia molecular da clula. Porto
Alegre : Artes Mdicas, 1994. 1294 p.
3.PURVES, W.K.; SADAVA, D.; ORIANS, G.H. & Heller, H.G. Vida: a cincia da
biologia. 6. ed. Artmed Editora S.A., Porto Alegre. 2004

15
4.CURSTIS, Helena - Biologia Ed. Guanabara Kcgsn, 1977

Complementar:
5.HOLTZMAN, E., NOVIKOFF, A. Clulas e estrutura celular. 3.ed. Rio de Janeiro
Interamericana, 1985. 630 p.
6.BAKOR, J. J. W. Allon, C. E. - Estudos da Biologia, Vol. I, So Paulo. Ed.
Edgar Blucher, 1975.
7.BORKALOFF, A. Bourgnert, J. Favord, P. GuinnebaultM Biologia e Fisiologia
celular (traduo). So Paulo. Ed. da Universidade de So Paulo, 1972

16
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


PSICOLOGIA LN553 CRDITOS NO TEM
EVOLUTIVA 68 horas aula / 04 cr

EMENTA
A importncia das diferenas individuais. Atividades que envolvem o sentimento da
importncia da autorealizao. A crise da adolescncia: uma fase normal do ser
humano. Diretrizes bsicas para o estudo da psicologia da adolescncia.

OBJETIVOS
Compreender o desenvolvimento humano, com nfase no desenvolvimento infantil e da
adolescncias, a partir das teorias psicogenticas de Jean Piaget, Lev S. Vygostky e
Henri Wallom, e das contribuies da psicanlise.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. CARATERSTICAS GERAIS DA ADOLESCNCIA: Conceitos. Fases.
Durao
2. ASPECTOS BIOLGICOS NA ADOLESCNCIA: Puberdade. Crescimento
fsico. Atividades das glndulas
3. ASPECTOS PSICOLGICOS NA ADOLESCNCIA: Desenvolvimento
mental. Desenvolvimento emocional. Capacidade intelectual auto estima
realizao
4. DESENVOLVIMENTO SOCIAL DO ADOLESCENTE: Consideraes gerais
sobre a sociedade. Influncia do meio social especfico. Cultura e adolescncia
5. NORMALIDADE E ANORMALIDADE NA ADOLESCNCIA: As crises na
adolescncia. Viso da adolescncia normal como estado de perturbao.

BIBLIOGRAFIA
CAMPOS, Dinah Martins de Sousa. Psicologia da Adolescncia. Vozes, Petrpolis.
1978.
COLES e outros, O Mundo da Puberdade. Ed. Rorun, Rj.
JERSILDE, Artur T. Psicologia da Adolescncia. Comp. Ed. Nacional, So Paulo.
MUSS, Rolf. Teorias da Adolescncia. Interlivros, M. B. 1976.
PEROMM, Samuel Neto. Psicologia da Adolescncia. Livraria Pioneira, So Paulo,
1968. Rossi, Wagner, Escola, Classe e luta de classes. Lisboa, Morais Editores.
Revista Psicolgica Atual, So Paulo, Grupo Editorial Spagat.
STONE, L. Joseph Churh. Infncia e Adolescncia. Ed. do professor M. B.

17
II SEMESTRE

UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE


Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

CARGA HORRIA /
DISCIPLINA CDIGO PR-REQUISITOS
CRDITOS
QUMICA GERAL II LN555 Qumica Geral I
102 horas aula / 06 cr

EMENTA
Contextualizao e interdisciplinaridade de Reaes qumicas; Clculos
estequiomtricos; Solues; Cintica; Equilbrio qumico; Gases e Fundamentos da
eletroqumica. Aplicao dos mtodos de ensino no desenvolvimento dos assuntos de
Qumica Geral II.

OBJETIVOS
Capacitar o aluno com vistas ao conhecimento dos princpios bsicos da Qumica,
identificao, discusso, ilustrao e resoluo de problemas relativos estequiometria
de reaes qumicas, solues, cintica e equilbrio qumico, gases e fundamentos da
eletroqumica. Aplicao dos conhecimentos tericos no desenvolvimento de trabalhos
experimentais

CONTEDO PROGRAMTICO
I. Teoria
1. REAES QUIMICAS: Reaes de Sntese, Reaes de Anlise ou
Decomposio e Reaes de Deslocamento ou Simples Troca. Balanceamento de
Reaes Qumicas: Mtodo Algbrico, Mtodo do on-Eltron e Mtodo do Nmero
de Oxidao.
2. CLCULOS ESTEQUIOMTRICOS: Leis da Estequiometria: Leis de
Lavoisier, Proust, Dalton e Richter. Massas Atmicas. Massas Moleculares.
Nmero de Avogadro. Volume Molar. Determinao de Frmulas Qumicas:
Frmula Emprica e Frmula Molecular.
3. SOLUES: Solubilidade e Natureza das Solues. Processos de Solubilizao:
Dissoluo Qumica, Solvatao e Efeitos de Disperso. Efeitos da Temperatura e
Presso sobre a Solubilidade. Concentrao de solues: em termos percentuais,
frao molar, molalidade, mols/L e partes por milho. Propriedades Coligativas:
Abaixamento da Presso de Vapor, Elevao do Ponto de Ebulio, Decrscimo do
Ponto de Congelamento e Presso Osmtica.
4. CINTICA QUMICA: Velocidade de Reao. Lei de Ao das Massas. Ordem
de Reao: Reaes de 1a e 2a Ordem. Teoria das Colises. Catlise homognea e
Catlise Heterognea. Mecanismo de Reao.
5. EQUILBRIO QUMICO: Interpretao Qualitativa da Constante de Equilbrio.
Quociente Reacional. Princpio de Le Chtelier. Equilbrio Envolvendo gua e seus
ons. Definio de pH. Introduo ao Equilbrio cido - Base.
6. GASES: Conceitos Fundamentais: Volume, Temperatura, Presso. Lei de Boyle.
Lei de Charles. Lei de Gay-Lussac. Lei Combinada dos Gases. Lei das Presses

18
Parciais de Dalton. Teoria Cintica dos Gases. Velocidades Moleculares, Difuso e
Efuso. Lei dos Gases Reais.
7. ELETROQUMICA: Conceitos Bsicos de Oxidao-Reduo. Pilhas ou Clulas
Eletroqumicas de Oxidao - Reduo. Espontaneidade de Reaes de Oxidao-
Reduo. Equao de Nernst. Pilhas Comerciais. Eletrlise e Clulas Eletrolticas.
Leis de Faraday. Eletrodeposio.

PARTE EXPERIMENTAL:
1. REAES QUMICAS: Observao Experimental da Ocorrncia de Reaes
Qumicas Atravs de Mudanas de Cor, Desprendimento de Gases, Formao de
Precipitados e Mudanas de Temperatura. Reatividade de Metais e Halognios.
2. PREPARAO DE SOLUES: Preparao de Solues de Limpeza de
Vidraria, Solues cidas e Alcalinas.
3. CINTICA QUMICA: Observao Experimental de Fatores que Influenciam a
Cintica de Reaes Qumicas: Efeitos da Temperatura. Efeitos da Superfcie de
Contato. Efeitos do Solvente. Efeitos da Presso. Efeitos da Concentrao.
4. EQUILBRIO QUMICO: Observao Experimental do Deslocamento de
Equilbrio Qumico de Diversos Sistemas Qumicos.
5. GASES: Observao Experimental de: Transformaes Gasosas Temperatura
Constante, Influncia da Temperatura Sobre a Presso de um Gs, Lei de Charles e
Lei de Difuso de Graham.
6. ELETRLISE: Observao Experimental de Processos Eletrolticos Simples.
II. EXPERIMENTAL
Prtica 01 Preparao de solues
Prtica 02 - Estequiometria
Prtica 03 Cintica qumica
Prtica 04 Equilbrio Qumico

BIBLIOGRAFIA
Bsica:
1. Kotz, J.C.; Treichel Jr., P.; "Qumicae Reaes Qumicas"; volumes I e II;
Editora LTC - Livros Tcnicos e Cientficos Editora S. A.; Rio de Janeiro - RJ;
2002.
2. Atkins, P. e Jones L.; Princpios de Qumica, Editora Bookman, Porto Alegre,
2001.
3. Brady, J. E.; Russel, J. W. e Holum, J. R.; Qumica, A Matria e Suas
Transformaes, Vol. 1 e 2 3. ed., LTC - Livros Tcnicos e Cientficos Editora
S.A, Rio de Janeiro, 2002.
4. Russel, J.B.; QumicaGeral, Ed. Makron Books, 2a. ed., So Paulo, 1994.
Complementar
1. Masterton, W.L.; Slowinski, E.J.; Stanitski, C.L.; "Princpios de Qumica";
Editora Guanabara; 1990.
2. Slabaugh, Wendell, H. e parsons, Theran, D. - Qumica Geral, Livros Tcnicos e
Cientficos Editora Ltda., 2 Edio, 1990
3. Hand, C.W.; Hand, E.S.; "General Chemistry"; Sanders College publishers; New
York - N.Y.; 1994.
4. Ebbing, D.D.; QumicaGeral; volume I; LTC Editora; Rio de Janeiro-RJ, 1999

19
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


CLCULO CRDITOS Clculo Diferencial e
DIFERENCIAL E LN658 102 horas aula / 06 cr Integral I
INTEGRAL II
EMENTA
Aplicaes da integral definida; coordenadas polares; mtodos de integrao; funes
transcendentes.

OBJETIVOS
Proporcionar aos estudantes uma compreenso clara das idias de integral de modo que
elas sirvam de base slida para as disciplinas afins.
CONTEDO PROGRAMTICO
APLICAES DA INTEGRAL DEFINIDA: reas entre duas curvas. Volumes.
Comprimento de uma curva. rea de uma superfcie de revoluo. Aplicaes
fsicas
2. COORDENADAS POLARES: ngulo do raio com tangente. reas planas em
coordenadas polares
3. MTODOS DE INTEGRAO: Frmulas bsicas. Potncias de funes
trigonomtricas. Integrais que envolvem a2 - u2 , a2 + u2, u2 - a2. Integrais que
envolvem ax2 + bx + c. Integrao pelo mtodo das fraes parciais. Integrao por
partes. Integrao das funes racionais de seno e coseno. Outras substituies.
Integrais imprprias
4. FUNES TRANSCENDENTES: Funes trigonomtricas. Funes
trigonomtricas inversas. O logaritmo natural. A funo exponencial. A funo au.
A funo loga u

BIBLIOGRAFIA
Bsica:
1. SIMMONS, George F. Clculo com geometria analtica, (vol. 1). 2 edio.
So Paulo. McGraw Hill, 1987.
2. LEITTHOLD, LOUIS, O. Clculo com Geometria Analtica, So Paulo:
Harper & Row do Brasil.
Complementar:
1. MUNEM, FOULIS, MUSTAFA A., DAVID J. Clculo I, LTC, Livros Tcnicos
e Cientficos Editora S.A.
2. SWOKOWSKY, EARL W. Clculo com Geometria Analtica, Makron.
3. AVILA, GERALDO, S. . S. Clculo I, Rio de Janeiro: Livros Tcnicos e
Cientficos.
4. THOMAS, JR. GEORGE B. Clculo I, Rio de Janeiro: Livros Tcnicos e
Cientficos.
5. GUIDORIZZI, H. L. Um Curso de Clculo, Vol. 3, 5a Ed. LTC, Livros
Tcnicos e Cientficos.

20
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


Metodologia e Prtica LN563 CRDITOS NO TEM
da Pesquisa 68 horas aula / 04 cr

EMENTA
O Mtodo Cientfico como instrumento do trabalho, atravs das etapas da investigao
cientfica, sua estrutura, mtodos e tcnicas. O processo construo e apresentao de
trabalhos escritos voltados para o ensino de qumica.

OBJETIVOS
Capacitar o aluno na utilizao do Mtodo Cientfico no processo de aprendizagem e na
apresentao dos trabalhos escritos voltados para o ensino de qumica.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. A IMPORTNCIA DA LEITURA: - tipos de leitura. - Finalidade da leitura . -
Modalidades da leituras.- Fases da leitura informativa e tipos de anlise de texto.
2. TCNICAS PARA A ELABORAO DOS TRABALHOS DE GRADUAO:-
Tcnica de sublinhar para esquematizar e resumir. - Elaborao de esquema.- Tipos de
resumo. - Redao de resumos (pargrafos e captulos) e redao de resumos de livros.
3. TCNICAS DE PESQUISA BIBLIOGRFICA: - O uso da biblioteca (fonte
bibliogrficas). - Identificao das fontes.- Classificao das fontes. - Fontes primrias
e secundrias e pesquisa bibliogrfica na internet.
4. FASES DA PESQUISA BIBLIOGRFICA: - Escolha e delimitao do tema.-
coleta de dados.- Localizao das informaes. - Documentao dos dados ( anotaes
e fichamento). - Seleo do material. - Plano do trabalho.- Redao das partes.- Leitura
crtica para a redao final e organizao da bibliografia.
5. FASES DA ELABORAO DOS TRABALHOS DE GRADUAO: - Escolha do
tema. - Delimitao do assunto. - Pesquisa bibliografia ( leitura e fichamentos). -
Seleo do material coletado. Reflexo.- Planejamento do trabalho. - Redao prvia
das partes. - Reviso do contedo e da redao e redao final e organizao da
bibliografia.
6. PARTES QUE COMPEM UM TRABALHO DE GRADUAO: - Folha de
rosto. - Sumrio/ndice. - Partes obrigatrias ou corpo,. - Do trabalho e parte referencial.
7. APRENTAO DOS TRABALHOS: - Tamanho das folhas e numerao. Margens e
espaos. - Ttulos e subttulos e a escrita ( normas gerais).
8. NORMAS PARA A REDAO DOS TRABALHOS:- Objetividade. -
Impessoalidade. Estilo. - Clareza e conciso. - Modstia e cortesia. - Tcnica de
citaes no corpo do trabalho e notas de rodap.
9. TRABALHO ACADMICOS: - Tipos e caracterizao.
10. A ELABORAO DE SEMINRIOS: - Seminrios( conceitos e finalidade). -
Objetivos do seminrio e modalidades de seminrios.- Temas e roteiro para elaborao
dos seminrios.- Normas para a apresentao escrita e oral a avaliao do seminrio.

21
11. PESQUISA CIENTIFICA: - Noes introdutrias.- Conceitos de pesquisa. -
Requisitos para uma pesquisa. - Finalidades da pesquisa. - Tipologia da pesquisa.
12. METODOS E TECNICAS DE PESQUISA.
13. PESQUISA DE CAMPO: - Projeto de pesquisa. - Planejamento da pesquisa. -
Tcnicas da pesquisa de campo. - Tcnicas de entrevista. - Instrumento da pesquisa. -
A coleta de dados e elaborao dos dados e a representao dos dados.
14. O RELATRIO DE PESQUISA: -Partes que compem um relatrio: - Introduo.
Desenvolvimento. concluso. - Parte referencial e apresentao.

BIBLIOGRAFIA
Bsica:
1. SEVERINO, A J. Metodologia do Trabalho Cientifico. 19 Ed. So Paulo Corts
1993.
2. ANDRADE, Maria Margarida. Introduo metodologia do trabalho cientifico. So
Paulo Atlas, 5. Edio. 2001.
3. BERVIAM P A et. All. Metodologia cientifica. 3 ed. Editora Mc Graw _ Hill do
Brasil LTd. SP. 1983.
Complemntar:
1. DEESE, Janes et all. Revista como estudar. 11 edio livraria Freitas Basto/ S?A So
Paulo 1983.
2. FERRARI, Afonso Trijillo. Metodologia da Pesquisa Cientifica. So Paulo Mc GRaw
Hill do Brasil 1982.
3. FREI, Paulo. A importncia do ato de Ler Ao Cultural para a liberdade. 5 Edio
editora Paz e Terra Rio de Janeiro 1981.
4. GALIANO, A Guilherme. O Mtodo Cientifico Teoria e Prtica. Editora Mosaico
Ltda. So Paulo 1979.
5. SALVADOR ngelo Domingos. Mtodos e tcnica de Pesquisa Bibliogrfica 10
edio. Editora Sulina. Porto alegre 1982.

22
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


PSICOLOGIA DA LN671 CRDITOS Psicologia Evolutiva
APRENDIZAGEM 68 horas aula / 04 cr

EMENTA
Aprendizagem - sua importncia, seus produtos e limites. A motivao na aprendizagem
- sua importncia. Os Motivos - sua dinmica e sua classificao. Anlise das principais
teorias da aprendizagem. Avaliao da aprendizagem escolar. Problemas e dificuldades
da aprendizagem.

OBJETIVOS
Realizar uma reflexo acerca do processo de aprendizagem, enfocando as contribuies
tericas de Jean Piaget, Henri Wallon e Lev s. Vigotsky, e ainda, das abordagens
comportamentalista e Cognitivista da aprendizagem.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. A aprendizagem - sua importncia, seus produtos e limites
2. Enfatizar a importncia da aprendizagem para os diferentes planos de vida animal,
sobretudo para o homem.
3. Ressaltar a importncia da motivao para a aprendizagem e estabelecer distino
entre estmulo, motivo e incentivo.
4. Classificar os motivos sob os diferentes aspectos.
5. Analisar a Teoria Conexionista da aprendizagem, o condicionamento clssico e o
operante.
6. Estudar a Teoria Gestaltista da aprendizagem e a Teoria Topolgica de Kurt Lewin.

BIBLIOGRAFIA
HILGARD, E.R. Teoria da Aprendizagem. So Paulo: Helder, 1969.
MADNICK, Sarnoff A. Aprendizagem. Rio de Janeiro: Zear, 1971.
CAMPOS, Dinh Martins de Souza Psicologia da Aprendizagem. Petrpolis: Ed.
Vozes.
GAGN, Robert M. Como se Realiza a Aprendizagem. Manual Programado. So
Paulo, 1971.

23
III SEMESTRE

UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE


Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


Qumica Inorgnica I LN556 CRDITOS Qumica Geral II
102 horas aula / 06 cr

EMENTA
Contextualizao e interdisciplinaridade de Propriedades Peridicas; Oxignio,
Hidrognio; gua; Colides; Metais Alcalinos e Alcalinos Terrosos; No Metais;
Primeira srie dos metais de transio, Gases Raros. Aplicao dos mtodos de ensino
no desenvolvimento dos assuntos de Qumica Inorgnica I.

OBJETIVOS
Ao concluir a disciplina, o aluno dever estar capacitado a:
Examinar os aspectos da estrutura atmica que determinam as propriedades qumicas
dos elementos. Conhecer o conceito de Lei Peridica entre os elementos qumicos e as
implicaes da Tabela Peridica como guia sobre as propriedades e comportamentos
dos elementos e de seus compostos. Identificar os principais elementos qumicos dos
blocos s, p, d e f da Tabela Peridica, destacando suas principais propriedades.
Conhecer os principais compostos inorgnicos, bem como seus processos de obteno,
usos e reaes. Aplicar os conhecimentos para interpretar as propriedades gerais dos
elementos qumicos e seus compostos.

CONTEDO PROGRAMTICO
I. Teoria
HIDROGNIO E HIDRETOS: Abundncia e obteno do hidrognio. Propriedades
do hidrognio molecular. Istopos do hidrognio. Hidretos. O on hidrognio.
Ligaes por ponte de hidrognio.
METAIS ALCALINOS: Ocorrncia e abundncia. Obteno dos metais. Usos dos
metais alcalinos e de seus compostos. Propriedades fsicas dos elementos.
Propriedades qumicas. Compostos dos metais alcalinos.
METAIS ALCALINOS - TERROSOS: Ocorrncia e abundncia. Obteno dos
metais. Propriedades fsicas. Propriedades qumicas. Principais compostos.
ELEMENTOS DO GRUPO III: Ocorrncia e abundncia. Obteno e usos dos
elementos. Estados de oxidao e tipos de ligaes. Reaes do boro. Reaes de
outros elementos. Diferena entre o boro e os demais elementos do grupo.
Hidretos de boro.
ELEMENTOS DO GRUPO IV ou 14: Ocorrncia, obteno e usos dos elementos.
Diferenas entre o carbono, o silcio e os demais elementos do grupo.
Propriedades fsicas. Reatividade qumica. Carbetos, xidos, silicatos e hidretos.
ELEMENTOS DO GRUPO V OU 15: Ocorrncia, obteno e usos. Propriedades
gerais e estrutura dos elementos. Tipos de ligaes. Reatividade. Hidretos.
Haletos. xidos de nitrognio. xidos do fsforo, arsnio e bismuto.

24
CALCOGNIOS: Abundncia, obteno e usos dos elementos. Diferena entre o
oxignio e os outros elementos. Propriedades gerais dos xidos. Hidretos e
haletos.
HALOGNIOS: Ocorrncia e abundncia. Obteno e usos dos elementos. Reao
com a gua. Propriedades bsicas dos halognios.
ELEMENTOS DO BLOCO d: Introduo aos elementos de transio. Grupo do
titnio. Grupo do vandio. Grupo do mangans. Grupo do ferro, do cobalto e do
nquel.
GASES NOBRES: Ocorrncia, abundncia, obteno e usos dos elementos.
Propriedades. Qumica do xennio
II. Experimental
1.Hidrognio;
2.Metais dos Grupos I e II;
3.Elementos do Grupo IV;
4.Nitrognio e Seus Compostos
5.Oxignio e gua;
A Qumica do Enxofre

BIBLIOGRAFIA
Bsica
1. LEE; D.J. Qumica Inorgnica no to concisa. 4a Edio. Editora Edgard
Blcher LTDA,1999.
2. SHRIVER; D. F e ATKINS; P. W. Qumica Inorgnica. 3a Edio. Bookman.
Porto Alegre, 2003.
3. QUAGLIANO, J.V. E VALLARINO, L.M., Qumica, 3a ed., Editora Guanabara
Complementar
1. BARROS; H. L.C. Qumica Inorgnica uma Introduo. Livraria Alfa tcnica
LTDA. So Paulo, 1995.
2. COTTON; F. A e WILKINSON; G. Qumica Inorgnica. Livros Tcnicos e
Cientficos Editora S.A . Rio de Janeiro, 1978.
3. BUTLER; I. S e HARROD; J. F. Qumica Inorgnica Princpios y aplicaciones.
Addison Wesley Iberoamericana,1992.
4. HUHEEY; J. E. Inorganic Chemistry Principles of structure and Reactivity.
Haper & Row, Publishers. Ney York, 1972.

25
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


Qumica Orgnica I LN564 CRDITOS Qumica Geral II
102 horas aula / 06 cr

EMENTA
Princpios da Qumica Orgnica com abordagem sobre as caractersticas estruturais dos
compostos orgnicos, as interaes intermoleculares e aspectos estereoqumicos,
tcnicas de manuseio em laboratrio e experimentos envolvendo propriedades fsicas,
identificao de grupamentos funcionais e mtodos de anlise. Aplicao dos mtodos
de ensino no desenvolvimento dos assuntos de Qumica Orgnica I.

OBJETIVOS
Capacitar o aluno na identificao e resoluo de problemas relativos teoria estrutural,
nomenclatura, estereoqumica e principais tipos de reaes de compostos orgnicos.

CONTEDO PROGRAMTICO
I. Teoria
1. TEORIA ESTRUTURAL: Distribuio Eletrnica. Hibridizao.
Eletronegatividade. Polaridade das Ligaes e Molculas Orgnicas. Efeitos
Indutivos e Mesomricos. Principais Funes Orgnicas. Isomeria de Cadeia e
Posio.
2.ESTEREOQUMICA: Teoria das Tenses de Bayer. Isomeria Conformacional,
Geomtrica e tica. Nomenclatura RS.
3.ACIDEZ E BASICIDADE: Constantes de Equilbrio de cidos e Bases.
Comparao da Acidez e Basicidade de Substncias Orgnicas e Correlao com os
Efeitos Eletrnicos .
4.REAES ORGNICAS: Energia e Parmetros Energticos de Reaes Qumicas.
Efeitos Catalisadores. Tipos de Quebras de Ligaes Qumicas. Classificao dos
Reagentes. Intermedirios de Reaes. Principais Reaes Orgnicas.
II. Experimental
1. PREPARAO DE COMPOSTOS ORGNICOS: Meta- dinitrobenzeno,
iodofrmio, entre outros.
2. SAPONIFICAO.
3. ADIO DE BROMO A CORANTES NATURAIS.
DETERMINAES ESPECTROFOTOMTRICAS DE COMPOSTOS
ORGNICOS: Colesterol e Acares Redutores

BIBLIOGRAFIA
Bsica:
1. SOLOMONS; T. W. G e FRYHLE; C. B. Qumica Orgnica I. Volumes I e II8 a
Edio. Livros Tcnicos e Cientficos Editora S.A. Rio de Janeiro, 2005.
2. ALLINGER; N. L, CAVA; P. M, JONGH; D. C de, JOHNSON, C. R, LEBEL;
N. A

26
3. MORRISON; R. T e BODY; R. N. Qumica Orgnica. Fundao Calouste
Gulbenkian. 6a Edio. Lisboa, 1972.0

Complementar:
1. MCMURRY; J. Qumica Orgnica. Volumes I e II. 6a Edio. Thomson
Learning LTDA. So Paulo, 2005.
2. VOLLHHARDT; K. P. C e SCHORE; N. E. Qumica Orgnica Estrutura e
Funo. 4a Edio. Bookman. Porto Alegre, 2004.
3. STEVENS; C. L. Qumica Orgnica. 2a Edio. Editora Guanabara Koogan S.A.
Rio de Janeiro, 1978.
4. MEISLICH; H, NECHAMKIN; H e SHAREFKIN; J. Qumica Orgnica. 2a
Edio. Editora McGraw Hill LTDA. So Paulo, 1994

27
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


DIDTICA GERAL LN368 CRDITOS NO TEM
68 horas aula / 04 cr

EMENTA
Contextualizao histrico-crtica dos estudos e prticas da Didtica; a prtica educativa
na escola e em diferentes espaos sociais como lugar da construo do conhecimento da
didtica; a relao entre didtica e tendncias pedaggicas; o processo de ensino-
aprendizagem (mtodos, objetivos e avaliao); modelos de planejamento e avaliao
da aprendizagem; cultura docente e pedagogia de projetos.

OBJETIVOS
1-GERAL
Proporcionar uma maior compreenso da importncia e da funo da didtica, guiada
por uma perspectiva crtico- transformadora, considerando as dimenses Filosfica,
tcnica, afetiva e poltica da educao escolar, visando um fazer pedaggico
comprometido e contextualizado em sua realidade social.
2-ESPECIFICOS
-Refletir sobre o processo de ensino aprendizagem visando a (re) elaborao de um
perfil profissional;
-Apreender alguns instrumentais necessrios prtica educativa, fundamentos em uma
proposta pedaggica educativa, crtica e construtiva;
-Compreender as atuais concepes de currculo, avaliao e aprendizagem escolar;
-analisar a funo filosfica, poltica e social da escola.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. PLANEJAMENTO DO PROCESSO DE ENSINO
1.1 Noes bsicas de planejamento da educao: Nveis de abrangncia do
planejamento. Principais objetivos. Requisitos bsicos.
1.2 Diagnstico da realidade: Fundamentos bsicos. Indicadores bsicos.
Metodologia do processo.
1.3 Processo de seleo e organizao de contedos do ensino: Princpios
fundamentais. Critrios adotados. Tipos e formas de organizao.
1.4 Seleo de estratgias de ensino: Princpios bsicos. Tipos de classificao.
1.5 Seleo de recursos: Tipos. Classificao e utilizao.
2. PLANEJAMENTO DE UNIDADE-DIDTICA
2.1 Princpios fundamentais.
2.2 Componentes do processo
2.3 Processo de elaborao
3. PLANEJAMENTO DE AULA
3.1 Princpios fundamentais.
3.2 Componentes do processo
3.3 Processo de elaborao

28
4. PROCESSO DE AVALIAO DA APRENDIZAGEM
4.1 Fundamentos bsicos
4.2 Tipos de avaliao
4.3 Formas de avaliao e instrumentos usados
Processo de construo e aplicao de instrumentos de avaliao

BIBLIOGRAFIA
ESTEVES, O. P. - Testes, Medidas e Avaliao, Arte e Indstria Ltda: Rio de Janeiro.
GONALVES, Nunes - Unidades de Estudo, Ed. tica: S.Paulo,1973.
SHIPLEY, C. M. et al. - Sntese de Mtodos Didticos, Ed. Globo, Porto Alegre.
SOUSA, Antnia Solange Rosa de - Instrumentos de Avaliao. Provas Objetivas e
Subjetivas, Fortaleza, 1978.
TURRA, Cludia Maria Godoy - Planejamento de Ensino e Avaliao, Ed. Meridional,
EMMA, Porto Alegre.

29
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


Metodologia e Prtica CRDITOS Metodologia
em Cincias da LN567 68 horas aula / 04 cr Cientfica e Pesquisa
Natureza

EMENTA
Novos instrumentos de aprendizagem em cincias da natureza. E discutir como utilizar
estes instrumentos, como vdeos, livros para didticos, experimentos com material de
baixo custo, em sala de aula.

OBJETIVOS
Capacitar o aluno a buscar informaes e process-las no contexto da formao
continuada; Ter viso crtica das cincias da natureza e postura tica no exerccio da
profisso, no contexto social; aplicar e identificar os princpios cientficos que regem os
fenmenos qumicos para compreender e fazer uma leitura dinmica da natureza.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. A utilizao da histria das cincias no ensino;
2. O papel da experimentao e dos modelos cientficos no ensino das cincias;
3. O cotidiano no ensino das cincias;
4. Concepes baseadas no senso comum relacionadas com o ensino das cincias;
5. Vantagens e restries das estratgias usadas no ensino das cincias;
6. A avaliao no processo ensino-aprendizagem em cincias;
7. O livro didtico no ensino de cincias: Uma anlise crtica;
8. O papel dos materiais alternativos e paradidticos na contextualizao e
interdisciplinaridade no ensino de cincias;
9. Vivncia dos princpios cientficos da qumica no cotidiano do aluno: (alimentos,
medicamentos, produtos de limpeza, minrios, produtos naturais).

BIBLIOGRAFIA

1. Parmetros Curriculares Nacionais do Ensino Fundamental PCNEF


2. BARROS, C. Trabalhando com Experincias, 1 Edio, Editora tica, So
Paulo, 1990.
3. PESSOA, O. F. Como Ensinar Cincias, 1 Edio, Companhia Editora
Nacional, So Paulo, 1970.
4. SMITH, D. T. Guia da vida saudvel, 1 Edio, Editora Dirio do Nordeste -
Fortaleza, 1995.
5. PEIXOTO A. Noes de histria da educao, 2 Edio, 1940.
Revistas, jornais, monografias.

30
IV SEMESTRE

UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE


Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


Qumica Inorgnica II LN557 CRDITOS Qumica Inorgnica I
102 horas aula / 06 cr

EMENTA
Teoria moderna da estrutura eletrnica. Anlise das funes de ondas; das teorias das
ligaes qumicas covalentes e inicas; da qumica dos compostos de coordenao; das
noes de simetria molecular; as teorias de ligaes covalentes (teoria das ligaes de
valncia teoria do campo cristalino e teoria dos orbitais moleculares) aplicadas a
compostos de coordenao. Noes de espectroscopia molecular. Estabilidade, cintica
e mecanismos de reaes inorgnicas. Aplicao dos mtodos de ensino no
desenvolvimento dos assuntos de Qumica Inorgnica II.

OBJETIVOS
Capacitar o aluno a utilizar as teorias de ligaes no entendimento da qumica dos
compostos de coordenao, introduzir-se ao estudo de simetria e espectroscopia
molecular, estudar a estabilidade, cintica de reao e mecanismos de reao em
compostos de coordenao.

CONTEDO PROGRAMTICO

1. ESTRUTURA ATMICA: principio da incerteza de Heisenberg, equao de onda


de Schrondiger, analise e interpretao da soluo das equaes de ondas,
configuraes eletrnicas e analise das excees do principio de auf-bau.
2. LIGAES QUMICAS COVALENTES E INICAS: compostos inicos e
suas propriedades, reviso da teoria da repulso dos pares de eltrons, da ligao de
valncia, dos orbitais moleculares aplicados a molculas diatmicas homonucleares
e heteronucleares.
3. QUMICA DOS COMPOSTOS DE COORDENAO: definio, tipos de
ligantes, monodentados, bidentados e polidentados, estereoqumica, nomenclatura.
4. NOES DE SIMETRIA MOLECULAR: Definio, reconhecer os elementos e
as operaes de simetria, definio de grupos pontuais e utilizar as tabelas de
caracteres.
5. TEORIA DE LIGAES DE VALNCIA: Identificao dos orbitais hbridos
utilizados nas diferentes geometrias dos compostos de coordenao.
6. TEORIA DO CAMPO CRISTALINO: Definio, anlise do desdobramento dos
orbitais d em diferentes simetrias moleculares, clculos de energias de estabilizao
de campo cristalino.
7. TEORIA DOS ORBITAIS MOLECULARES: Construes dos diagramas de
orbitais moleculares para as geometrias mais comuns em compostos de
coordenao, anlise das propriedades magnticas e transies eletrnicas dos
complexos.

31
8. ESTABILIDADE E CINTICA DE REAO EM COMPOSTOS DE
COORDENAO: Definio, fatores que afetam, determinao de constantes de
equilbrio e de leis de velocidade.
MECANISMOS DE REAES EM COMPOSTOS DE COORDENAO:
Determinao do Mecanismo, classificao, reaes de substituio, reaes de
oxidao e reduo.

BIBLIOGRAFIA
Bsica
4. LEE; D.J. Qumica Inorgnica no to concisa. 4a Edio. Editora Edgard
Blcher LTDA,1999.
5. SHRIVER; D. F e ATKINS; P. W. Qumica Inorgnica. 3a Edio. Bookman.
Porto Alegre, 2003.
6. QUAGLIANO, J.V. E VALLARINO, L.M., Qumica, 3a ed., Editora Guanabara
Complementar
5. BARROS; H. L.C. Qumica Inorgnica uma Introduo. Livraria Alfa tcnica
LTDA. So Paulo, 1995.
6. COTTON; F. A e WILKINSON; G. Qumica Inorgnica. Livros Tcnicos e
Cientficos Editora S.A . Rio de Janeiro, 1978.
7. BUTLER; I. S e HARROD; J. F. Qumica Inorgnica Princpios y aplicaciones.
Addison Wesley Iberoamericana,1992.
8. HUHEEY; J. E. Inorganic Chemistry Principles of structure and Reactivity.
Haper & Row, Publishers. Ney York, 1972.
9. BASOLO; F e JOHNSON; R. Qumica de los Compuestos de Coordinacin.
Editorial Revert, S.A. Barcelona, 1978.
10. GRAY; H. B. Electrones e Enlaces Qumicos. Editorial Revert, S.A. Barcelona,
1970.

32
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


Qumica Orgnica II LN565 CRDITOS Qumica Orgnica I
102 horas aula / 06 cr

EMENTA
Principais tipos de reaes dos compostos orgnicos, envolvendo aspectos mecansticos
e estereoqumicos. Aplicao dos mtodos de ensino no desenvolvimento dos assuntos
de Qumica Orgnica II. Aplicao dos mtodos de ensino no desenvolvimento dos
assuntos de Qumica Orgnica II.

OBJETIVOS
Capacitar o aluno na identificao e resoluo de problemas relativos teoria Capacitar
o aluno na identificao e resoluo de problemas relativos aos vrios tipos de reaes
orgnicas bem como de seus mecanismos e estereoqumica.

CONTEDO PROGRAMTICO
I. Teoria
1. MECANISMOS DE REAES DE HIDROCARBONETOS SATURADOS:
Substituio Radicalar com Halognios.
2. MECANISMOS DE REAES DE HIDROCARBONETOS INSATURADOS:
Hidrogenao Cataltica e Adio de Halognios, HX(X= halognio, OH, HSO4,
RCO2). Hidroxilao com KMnO4 eOsO4, Epoxidao com Percido. Ozonlise.
3. MECANISMOS DE REAES DE SUBSTITUIO ELETROFLICA EM
COMPOSTOS AROMTICOS: Nitrao, Halogenao, Sulfonao, Alquilao
e Acilao de Friedel Crafts. Efeito de Grupos Substituintes(Reatividade e
Orientao).
4. MECANISMOS DE REAES DE HALETOS DE ALQUILA: Substituio e
Eliminao(Sn1 e Sn2, E1 e E2).
5. MECANISMOS DE REAES DE LCOOIS E TERES: Converso de
lcoois em teres. Desidratao de lcoois. Ciso de teres. Oxidao de lcoois.
6. MECANISMOS DE REAES DE ALDEDOS E CETONAS: Reaes de
Adio a Carbonila( adio de H2O, RSH, RMgX, HCN). Reduo do Grupo
Carbonila (Wolff-Kishner e Clemensen). Reao com Halognio(Halofrmio).
7. MECANISMOS DE REAES DE CIDOS CARBOXLICOS E SEUS
PRINCIPAIS DERIVADOS: Reaes de Hidrlise cida e Alcalina.
5.REAES DE AMINAS: Aminas como Base, Diazotao, Converso Amidas e
Sulfonamidas
II. Experimental
1. PREPARAO DE COMPOSTOS ORGNICOS: Meta - dinitrobenzeno,
iodofrmio, entre outros.
2. SAPONIFICAO.
3. ADIO DE BROMO A CORANTES NATURAIS.

33
DETERMINAES ESPECTROFOTOMTRICAS DE COMPOSTOS
ORGNICOS: Colesterol e Acares Redutores.

BIBLIOGRAFIA
Bsica

1. SOLOMONS; T. W. G e FRYHLE; C. B. Qumica Orgnica I. Volumes I e II8 a


Edio. Livros Tcnicos e Cientficos Editora S.A. Rio de Janeiro, 2005.
2. ALLINGER; N. L, CAVA; P. M, JONGH; D. C de, JOHNSON, C. R, LEBEL;
N. A
3. MORRISON; R. T e BODY; R. N. Qumica Orgnica. Fundao Calouste
Gulbenkian. 6a Edio. Lisboa, 1972.0

Complementar:
4. MCMURRY; J. Qumica Orgnica. Volumes I e II. 6a Edio. Thomson
Learning LTDA. So Paulo, 2005.
5. VOLLHHARDT; K. P. C e SCHORE; N. E. Qumica Orgnica Estrutura e
Funo. 4a Edio. Bookman. Porto Alegre, 2004.
6. STEVENS; C. L. Qumica Orgnica. 2a Edio. Editora Guanabara Koogan S.A.
Rio de Janeiro, 1978.
7. MEISLICH; H, NECHAMKIN; H e SHAREFKIN; J. Qumica Orgnica. 2a
Edio. Editora McGraw Hill LTDA. So Paulo, 1994

34
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


INTRODUO A LN270 CRDITOS NO TEM
ESTATSTICA 68 horas aula / 04 cr

EMENTA
Definies e aplicaes da estatstica descritiva, elementos do clculo de probabilidade,
a introduo amostragem e estimao, teste de hiptese, regresso, correlao e
inferncia estatstica.

OBJETIVOS
Dar ao aluno, conhecimentos estatsticos suficientes a fim de que possa fazer uma
anlise dos dados apresentados em pesquisas, trabalhos de iniciao cientfica,
monografias, dissertaes. Fornecer as ferramentas bsicas necessrias ao entendimento
de leituras referentes publicaes cientficas, tais como: livros, revistas e artigos, que
apresentam aplicaes estatsticas.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. INTRODUO GERAL
1.1 Noes de Amostragem.
1.2 Dados e Sries Estatsticas.
1.3 Grficos Estatsticos.
1.4 Anlise de Pequenos Conjuntos de Dados. Medidas de Tendncia Central:
mdia, moda e mediana. Exerccios.
1.5 Medidas de Disperso: intervalo, varincia, desvio padro e coeficiente de
variao. Exerccios.
1.6 Anlise de Grandes Conjuntos de Dados: distribuio de freqncias.
Exerccios.
1.7 Conceitos Importantes Sobre Probabilidade. Exerccios.
2. CONCEITOS IMPORTANTES SOBRE PROBABILIDADE. Exerccios.
3. PROBABILIDADE CONDICIONAL. Exerccios.
4. CORRELAO LINEAR. Exerccios.
5. REGRESSO LINEAR SIMPLES. Exerccios.
6. DISTRIBUIO BINOMIAL. Exerccios.
7. DISTRIBUIO NORMAL. Exerccios.
8. DISTRIBUIO NORMAL COM APROXIMAO DA DISTRIBUIO
BINOMIAL. Exerccios.
9. DISTRIBUIO AMOSTRAL PARA A MDIA E A PROPORO.
Exerccios.
10. ESTIMAO POR PONTO E POR INTERVALO. Exerccios
11. ERRO DE ESTIMAO E DETERMINAO DO TAMANHO DA
AMOSTRA. Exerccios

BIBLIOGRAFIA

35
AZEVEDO, Amlcar Gomes. Estatstica Bsica. Curso de Cincias Humanas e de
Educao. Livros Tcnicos e Cientficos S/A.
SPIEGEL, MURRAY R. Estatstica. Coleo Schaum. Editora Harper & Row do
Brasil Ltda.
LEVIN, Jack. Estatstica Aplicada s Cincias Humanas. Editora Harper & Row do
Brasil Ltda.
MARTINS, Gilberto de Andrade Princpios de Estatstica. Editora Atlas.

36
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


ESTRUTURA E CRDITOS
FUNCIONAMENTO LN369 102 horas aula / 06 cr NO TEM
DO ENSINO
FUNDAMENTAL E
MDIO

EMENTA
Ensino fundamental e mdio na atual estrutura educacional brasileira; finalidades;
antecedentes histricos da atual LDB Lei n 9.394/96. Anlise crtica dos nveis e
modalidades de ensino; currculo escolar; avaliao da aprendizagem; formao e
valorizao do magistrio.

OBJETIVOS
Proporcionar uma compreenso da estrutura e do funcionamento do ensino fundamental
e mdio, numa perspectiva crtico-transformadora, considerando as dimenses
Filosfica, Histrica e Legal da educao, visando um fazer pedaggico
contextualizado em sua realidade social.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. Estrutura do ensino fundamental e mdio: aspectos mais relevantes.
2. Estrutura bsica da educao nacional na atualidade: princpios e
finalidades da educao brasileira face Lei, escola e sua funo poltico-
social.
3. Organizao curricular do ensino mdio: diretrizes curriculares nacionais:
organizao didtica, base nacional comum e parte diversificada.
4. As modalidades do ensino na educao bsica: Jovens e adultos, educao
especial e profissional: princpios bsicos, caractersticas do fazer pedaggico,
a avaliao em sua legtima funo de diagnstico.

BIBLIOGRAFIA
Bsica
ALVES, Rubem. A Alegria de Ensinar. 3 edio. Campinas SP, Ed. Papirus, 2000.
________. A escola com que sempre sonhei sem imaginar que pudesse existir.
Campinas SP, Ed. Papirus, 2001.
________. Coversas com quem gosta de ensinar. 2 edio. So Paulo, Ed. Ars Potica,
1995.
CARNEIRO, Moacir Alves. LDB fcil Leitura crtico compreensiva artigo a artigo.
Petrpolis. RJ, 1998.
FREIRE, Paulo. Pedagogia da autonomia. SP, Ed. Paz e terra, 1996.
________. Pedagogia da Indignao Cartas pedaggicas e outoro escritos. SP, Ed.
UNESP, 2000.

37
LEI DE DIRETRIZES E BASES DA EDUCAO NACIONAL LDB Lei
n9394/96.
MORALES, Pedro. Arelao professor aluno: o que , como se faz. SP, Ed. Loyola,
1998.
MORIN, Edgar. Os sete saberes necessrios educao do futuro. SP, Ed. UNESCO /
Cortez, 2000.
OLIVEIRA, Dalila Andrade. Gesto Democrtica da Educao: Desafios
Conteporneos. 3 edio. Petrpolis, Ed. Vozes, 1997.
PARMETROS CURRICULARES NACIONAL MEC. Governo Federal, Rio de
Janeiro- RJ, DP & A Editora, 2000.
PERRENOUD, PHILIPPE. Avaliao: da excelncia regulao das aprendizagens
entre duas lgicas. Porto Alegre RS, Ed. Artmed, 1999.
__________. 10 NOVAS COPETNCIAS PARA ENSINAR. Porto Alegre RS, Ed.
Artmed, 2000.
REVISTA NOVA ESCOLA. Fundao Victro Civita, Ed. Abril, (edies de 2001 e
2002).
ROMANELLI, Otaza de Oliveira. Histria da educao no Brasil. Rj, Ed. Vozes,
1978.
SAVIANI, Dermeval. Danova LDB ao novo plano nacional de eduacao: por uma
outra poltica educacional, 2 edio, Campinas SP: autores associados, 1999.
VIEIRA, Sofia Lerche / Albuquerque, M. G. Menezes. Estrutura e funcionamento da
Educao Bsica. Coleo Magister, Fortaleza: Edies Demcrito Rocha, UECE,
2001.

38
V SEMESTRE

UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE


Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


QUMICA LN558 CRDITOS Qumica Geral II
ANALTICA I 102 horas aula / 06 cr
EMENTA
Fundamentos tericos e prticos da Anlise Qualitativa, o estudo do equilbrio qumico
em soluo, separaes analticas e reaes de identificao de ctions e nions por via
mida e seca. Aplicao dos mtodos de ensino no desenvolvimento dos assuntos de
Qumica Analtica.

OBJETIVOS
Capacitar o aluno na utilizao de mtodos analticos qualitativos atravs do estudo dos
aspectos tericos e experimentais envolvidos nos processos de separao e identificao
de ctions e nions. Aplicao dos conhecimentos tericos no desenvolvimento de
trabalhos de laboratrio.
CONTEDO PROGRAMTICO
Parte terica
1. FUNDAMENTOS DA ANLISE QUALITATIVA Distines entre as Anlises
Qualitativa e Quantitativa. Principais Aplicaes da Qumica Analtica. Importncia
da Anlise Qualitativa.
2. REAES E EQUAES INICAS - Evidncias de Reaes Qumicas. Tipos,
Sensibilidade e Seletividade de Reaes Analticas. Eletrlitos e No-Eletrlitos.
Equaes Inicas. Balanceamento de Equaes Inicas.
3. CONCENTRAO DE SUBSTNCIAS EM SOLUO - Concentrao de
Solues em Termos Percentuais Frao Molar, Molalidade, Mols/L. Concentraes
Traos: Partes por Milho e Partes por Bilho.
4. INTRODUO MTODOS DE SEPARAO - Classificao dos Mtodos
de Separao. Extrao por Solvente. Destilao. Mtodos Cromatogrficos.
Separaes Analticas por Precipitao.
5. EQUILBRIO INICO ENVOLVENDO REAES DE PRECIPITAO -
Solubilidade e Constante do Produto de Solubilidade. Constante do Produto de
Solubilidade e Fora Inica. Solubilidade de Precipitados: Efeito do on Comum,
Efeito Salino, Efeito da Formao de Complexos, Efeito da Concentrao de ons
Hidrognio, Efeito do Solvente e Efeito do Tempo. Precipitao Fracionada.
Precipitao em Meio Homogneo.
6. EQUILBRIO CIDO-BASE - Conceitos cido-Base: Conceito de Arrhenius,
Conceito de Brnsted-Lowry e Conceito de Lewis. Teoria da Dissociao
Eletroltica. Teoria da Atrao Interinica. Equilbrio de Dissociao de cidos e
Bases. cidos Poliprticos. Solues Tampes. Hidrlise de Sais.
7. EQUILBRIO INICO ENVOLVENDO REAES DE FORMAO DE
COMPOSTOS DE COORDENAO -Conceitos Bsicos. Formao e
Dissociao de Compostos de Coordenao. Constante de Estabilidade e Constante

39
de Instabilidade de Compostos de Coordenao. Importncia Analtica de
Compostos de Coordenao.
8. O ESTADO COLOIDAL Suspenses Coloidais. Classificao de Sistemas
Coloidais. Propriedades de Sistemas Coloidais: rea Superficial, Carga das
Partculas, Solvatao, Movimento Browniano, Efeito Tyndall, Floculao e
Peptizao.
Parte Prtica
1. TCNICAS DA ANLISE QUALITATIVA SEMIMICRO: Amostragem,
Dissoluo da Amostra, Medidas de Quantidades, Adio de Reagentes, Mistura,
Aquecimento, Evaporao de Solues, Centrifugao, Separao da Soluo
Sobrenadante do Precipitado, Lavagem de Precipitados, Transferncia de
Precipitados, Teste de Acidez.
2. ESTUDO SISTEMTICO DE NIONS: Classificao e Propriedades de nions.
Reaes de Identificao de nions: Testes de Eliminao e Testes Individuais de
Identificao.
3. ANLISE SISTEMTICA DO 1O GRUPO DE CTIONS (Ag+, Pb2+ e Hg22+):
Propriedades dos Ctions. Reaes de Precipitao do Grupo, Separao e
Identificao dos Ctions.
4. ANLISE SISTEMTICA DO 2O GRUPO DE CTIONS (Hg2+, Pb2+, Cu2+,
Cd2+, Bi3+, As3+, As5+, Sb3+, Sb5+, Sn2+ e Sn4+): Propriedades dos Ctions. Reaes
de Precipitao do Grupo, Separao e Identificao dos Ctions.
5. ANLISE SISTEMTICA DO 3O GRUPO DE CTIONS (Co2+, Ni2+, Zn2+,
Fe2+, Mn2+, Fe3+, Al3+, Cr3+): Propriedades dos Ctions. Reaes de Precipitao do
Grupo, Separao e Identificao dos Ctions.
6. ANLISE SISTEMTICA DO 4O GRUPO DE CTIONS (Ca2+, Sr2+e Ba2+):
Propriedades dos Ctions. Reaes de Precipitao do Grupo, Separao e
Identificao dos Ctions.
7. ANLISE SISTEMTICA DO 5O GRUPO DE CTIONS (Na+, K+, Mg2+ e
NH4+): Propriedades dos Ctions. Reaes de Identificao dos Ctions.
8. ANLISE QUALITATIVA DE SUBSTNCIAS DESCONHECIDAS:
Identificao de Ctions e nions em Amostras Desconhecidas.

BIBLIOGRAFIA
Bsica:
1. BACCAN, N., GODINHO, O. E. S., ALEIXO, L.M. & STEIN E. Introduo
Semimicroanlise Qualitativa, Editora da Universidade Estadual de Campinas-
UNICAMP, 3 Edio, 1990.
2. VOGEL, A.I. Qualitative Inorganic Analysis, Longman Scientific & Technical, 6a
Edition, 1987.
3. VOGEL, A.I. Qumica Analtica Qualitativa, Editora Mestre Jou, 1 Edio, 1981.
KING, E. J. Anlise Qualitativa: Reaes, Separaes e Experincias, Editora
4. HARRIS, Daniel C. Anlise Qumica Quantitativa (Quinta edio). Traduo: RIEHL,
Carlos Alberto da Silva; GUARINO, Alcides Wagner Serpa. Editora LTC. S.A., Rio de
Janeiro, 2001.
Complementar:
1. ALEXEV, V. - Anlise Qualitativa, Livraria Lopes da Silva - Editora, 1982.
2. KING, E. J. Qualitative Analysis and Electrolytic Solutions, Harcourt, Brace &
World, Inc., 1959.

40
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


FSICA GERAL LN900 CRDITOS NO TEM
102 horas aula / 06 cr

EMENTA
Destaca os conceitos e princpios da Mecnica Clssica.

OBJETIVOS
Conceitos e princpios da Mecnica Clssica.
CONTEDO PROGRAMTICO
1. MOVIMENTO RETILNEO: posio, velocidade, acelerao, acelerao
constante.
2. VETORES: vetores e escalares, soma de vetores e suas componentes.
Multiplicao de vetores.
3. MOVIMENTO EM DUAS E TRS DIMENSES: posio e deslocamento.
Velocidade-Acelerao. Movimento de projteis, movimento circular uniforme.
4. FORA E MOVIMENTO: Primeira lei de Newton, segunda lei de Newton,
terceira lei de Newton.
5. TRABALHO E ENERGIA CINTICA: trabalho realizado por uma mola.
Energia cintica. Potncia.
6. CONSERVAO DA ENERGIA: trabalho e energia potencial. Energia mecnica.
Foras conservativas e no-conservativas.
7. MOVIMENTO LINEAR: conservao do movimento linear.
8. ROTAO: as variveis da rotao, velocidade angular, acelerao constante. As
variveis lineares e angulares. Movimento de Inrcia. Torque. As leis de Newton
para a rotao.
9. OSCILAES: movimento harmnico simples. A lei da fora. Consideraes
sobre energia e movimento circular uniforme.
10. HIDROSTTICA: presso e densidade. Equao fundamental da hidrosttica.
Princpio de Pascal. O princpio de Arquimedes.

BIBLIOGRAFIA

1. HALLIDAY, D.,Resnik, R e Walker, J. Fundamentos de Fsica, vols. 1 e 2, Livros


Tcnicos e Cientficos Editora S.A., 4 edio, 1996.

2. Nussenzveig, H. M. Curso de Fsica Bsica - Mecnica, Vol. 1, Ed. Edgard Blcher,


4a. ed. 2002
3. Serway, R. A.; Jewett J. W. Jr. Princpios de Fsica Mecnica Clssica, Vol. 1, Ed.
Pioneira Thomson Learning Ltda. 2003.

41
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


ESTGIO CRDITOS Metodologia e Pratica
SUPERVISIONADO LN954 102 horas aula / 06 cr em Qumica II
NO ENSINO
FUNDAMENTAL

EMENTA
Experincia pr-profissional, em sries do ensino fundamental, indispensvel para a
articulao entre os saberes cientficos (disciplinares) especficos da rea de qumica e
os saberes da docncia (didticos). Contextualizao scio-histrica e poltica da cincia
qumica. Desenvolvimento de atividades que promovem a articulao com a Escola, no
que se refere ao Projeto-Poltico-Pedaggico e os instrumentos do trabalho cientfico,
produo de conhecimentos e materiais didticos. A formao do educador e o papel da
pesquisa no fazer docente. Planejamento: processo de reflexo e ao poltico-
pedaggico. Estrutura e operacionalizao das prticas na escola, incluindo seu
programa de trabalho nas escolas de ensino fundamental.

OBJETIVOS
A disciplina Estgio supervisionado em Qumica uma disciplina obrigatria do Curso
de Licenciatura em Qumica, ela reveste-se de grande importncia para a formao do
Licenciado em Qumica na medida em que atende as exigncias da Lei de Diretrizes e
Bases da Educao Nacional que destaca em seu artigo 65, a importncia da articulao
entre as incubncias docentes e a formao de competncias e habilidades prprias do
professor de qumica. O estgio deve oportunizar a insero dos licenciados em seu
futuro campo profissional.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. Estgios de Observao e Regncia em Sala de Aula
2. Seleo, Elaborao e Execuo de Aulas Experimentais.
3. Planejamento e Execuo de Mini-Cursos, Palestras e Oficinas Pedaggicas nas
reas de Cincias e Qumica.
4. Seminrios de Temas Relevantes e Atuais em Cincias e Qumica.
5. Elaborao do dossi de atividades realizadas.

BIBLIOGRAFIA
BRONOWSKI, Jacob. O Senso Comum da Cincia. S. Paulo: Itatiaia Limitada, 1990.
CARRAHER,T.N. Aprender Pensando, 9 ed. Petrpolis, RJ: Vozes, 1986.
CHASSOT, A. A Educao no Ensino de Qumica. Iju, RS: UNIJU, 1990

42
___________ A Cincia Atravs dos Tempos. 3 ed. S. Paulo: Moderna, 1994.
DELIZOICOV, D. e ANGOTTI, J. A. P. Metodologia do Ensino de Cincias. 2. ed. S.
Paulo: Cortez, 1992.
LAKATOS, Eva Maria e MARCONI, Marina de Andrade, Metodologia do trabalho
cientfico. 4. ed. S.Paulo: Atlas, 1992.
LUCKESI, C.C. Da Necessidade de Constituir um Novo Paradigma para a Didtica.
Rio de Janeiro: Tc. Educacional, V.16(77), , Julho/Agosto de 1987.
MACHADO, Andra Horta. Aula de Qumica discurso e conhecimento. Iju, RS:
UNIJU, 1999.
MALDANER, Otvio Alusio. A formao inicial e continuada de professores de
Qumica. Iju, RS: UNIJU, 2000.
MARTINS, J.P. Didtica Geral. 2 ed. S. Paulo: Atlas, 1990.
MEDEIROS, Joo Bosco. Redao cientfica: a prtica de fichamentos, resumos,
resenhas.3 ed. S.Paulo: Atlas, 1997.
NRICI, I.G. Metodologia do Ensino Uma Introduo. 2 ed. S. Paulo: Atlas, 1981.
__________ Introduo Didtica Geral. 15 ed., S. Paulo: Atlas,1985.
__________ Didtica Uma Introduo. 2 ed. S. Paulo: Atlas, 1988.
NORMAS PARA ORGANIZAO, REDAO E APRESENTAO DE
TRABALHOS CIENTFICOS. Fortaleza: UECE, 2000.
NOVA ESCOLA, Revista publicada pela SBQ, S. Paulo, Maro de 1995.
SANTOS, W.L.P. Funo Social O que significa Ensino de Qumica para formar o
Cidado? Qumica Nova na Escola, n 4, S. Paulo, Novembro de 1996.
SAVIANI, D. Escola e Democracia. S. Paulo: Cortez, 1983.
SILVA, A.M. Manual do Curso Metodologia para o Ensino de Qumica,
ministrado em S. Lus-MA, 2000.
SILVA, Airton Marques da, MOURA, Epitcio Macrio. Metodologia do Trabalho
Cientfico. Fortaleza: UVA, 2000. 188p.

43
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


LINGUAGEM CRDITOS NO TEM
BRASILEIRA DE LN566 68 horas aula / 04 cr
SINAIS (LIBRAS)

EMENTA
A LIBRAS como lngua natural dos surdos. Introduo aos fundamentos histricos,
legais e lingsticos de LIBRAS. A valorizao da cultura surda. Alfabeto manual. e
conhecimentos iniciais e instrumentais da lngua brasileira de sinais.
OBJETIVOS
Conhecer os fundamentos scio-lingusticos que legitimam a LIBRAS como lingra
natural dos surdos. Compreender a comunidade surda como bilnge e bicultural.
Minimizar o estigma e o preconceito a respeito da surdez e da LIBRAS. Conhecer os
fundamentos bsicos sobre cultura e identidade surda. Demonstrar as especificidades da
leitura e da escrita dos surdos. Conhecer as entidades e instituies que esto envolvidas
com a educao dos surdos. Ensinar o vocabulrio da LIBRAS, contextualizado.
Promover uma comunicao entre surdos e ouvintes. Conhecer e estudar a gramtica da
LIBRAS, a fim de que os alunos envolvidos percebam a riqueza e complexidade da
Lngua de Sinais. Oportunizar aos alunos uma mudana de postura em relao pessoa
surda.
CONTEDO PROGRAMTICO
1 Apresentao da disciplina.
2 Esteritipos sobre a surdez.
3 A formao da comunidade surda atravs dos tempos.
4 Histria scio-educacional dos surdos.
5 Organizao cultural dos surdos.
6 Poltica educacional dos surdos.
7 Noes de gramtica da LIBRAS.
8 Noes de escrita em Lngua de Sinais.
9 Classificadores em Libras.
10 Exerccios de relaxamento e de percepo visual.
11 Expresso facial e corporal.
12 Vocabulrio contextualizado da Libras: alfabeto manual, sinais de identificao, de
direo, tempo, de negao e matemticos, nmeros, profisses, material escolar,
lugares pblicas, objetos em geral, tipos de frases, verbos, substantivos, adjetivos,
pronomes, advrbios e expresses adverbiais e proposies.

BIBLIOGRAFIA
[1] BRITO, Lucinda. F. Por uma Gramtica de Lnguas de Sinais. Rio de Janeiro: Tempo
Brasileiro, 1995.
[2] CAPOVILLA, F. C. & RAPHAEL, W. D. Diccionario Enciclopdico Ilustrado Trilingue
lingua de
Sinais brasileira Libras. 2 Ed. So Paulo: EDUSP,2001.
[3] STRNADOV, VERA. Como ser suro. Editora Babel,2000.

44
VI SEMESTRE
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


QUMICA LN559 CRDITOS Qumica Analtica II
ANALTICA II 68 horas aula / 04 cr

EMENTA
Fundamentos tericos e prticos da Qumica Analtica quantitativa Elementar
(volumtrica e gravimtrica), atravs do estudo dos aspectos tericos e experimentais
envolvidos em processos, tcnicas e mtodos da anlise quantitativa clssica. Aplicao
dos mtodos de ensino no desenvolvimento dos assuntos de Qumica Analtica II.

OBJETIVOS
Capacitar o aluno na utilizao de mtodos analticos quantitativos atravs do estudo
dos aspectos tericos e experimentais envolvidos nos processos gravimtricos e
volumtricos clssicos: volumetria cido-base, volumetria de precipitao, volumetria
de oxidao-reduo e volumetria de formao de compostos de coordenao.
Aplicao dos conhecimentos tericos no desenvolvimento de trabalhos de laboratrio.

CONTEDO PROGRAMTICO
Parte Terica
1. FUNDAMENTOS DA ANLISE QUANTITATIVA: Tipos de Anlise
Quantitativa. Classificao dos Mtodos Quantitativos. Seleo dos Mtodos de
Anlise. Etapas da Anlise Quantitativa. Expresso dos Resultados Analticos.
2. ERROS E TRATAMENTO ESTATSTICO DE RESULTADOS
ANALTICOS: Algarismos Significativos. Operaes Matemticas e Algarismos
Significativos. Erros, Desvios, Exatido e Preciso de uma Medida. Erros
Determinados e Indeterminados. Preciso de uma Medida e Preciso da Mdia.
Limites de Confiana da Mdia. Rejeio de Dados Analticos.
3. FUNDAMENTOS DA ANLISE VOLUMTRICA: Conceitos Bsicos: Soluo
Padro, Titulao, Titulante, Titulado, Ponto Final, Ponto de Equivalncia e Ponto
Estequiomtrico, Erro de Titulao. Caractersticas das Reaes em Volumetria.
Mtodos de Deteco do Ponto Final da Titulao. Classificao dos Mtodos
Volumtricos. Padres Primrios e Padronizao de Solues. Clculos em Anlise
Volumtrica.
4. VOLUMETRIA CIDO-BASE: Indicadores cido-Base. Curvas de Titulao:
Titulao de cidos Fortes com Bases Fortes, Titulao de Bases Fortes com
cidos Fortes, Titulao de cidos Fracos com Bases Fortes, Titulao de Bases
Fracas com cidos Fortes, Titulao de cidos Fracos com Bases Fracas e
Titulao de Bases Fracas com cidos Fracos. Titulao de cidos Poliprticos.
Titulao de Sais de cidos Fracos com cido Forte. Mtodos de Titulao Direta e
Mtodos de Titulao por Retorno.
5. VOLUMETRIA DE PRECIPITAO: Mtodos de Titulao Diferencial.
Mtodos Argentimtricos: Mtodo de Mohr, Mtodo de Fajans e Mtodo de
Volhard. Curvas de Titulao. Indicadores de Adsoro.

45
6. VOLUMETRIA DE OXIDAO-REDUO: Processos de Oxidao e
Reduo. Reaes de Oxidao-Reduo em Celas Eletroqumicas. Potencial de
Eletrodo. Equao de Nernst. Curvas de Titulao. Indicadores Especficos e
Indicadores Verdadeiros. Mtodos Permanganomtricos. Mtodos
Dicromatomtricos. Mtodos Iodomtricos.
7. VOLUMETRIA DE FORMAO DE COMPOSTOS DE COORDENAO:
Conceitos Bsicos de Formao de Compostos de Coordenao. O Efeito Quelato.
Complexos com EDTA. Constante de Formao Condicional. Curvas de Titulao.
Tcnicas de Titulao com EDTA. Indicadores Metalocrmicos. Efeitos de
Tampes. Mascaramento.
8. ANLISE GRAVIMTRICA: gua nos Slidos: gua Essencial e no-Essencial.
Anlise Gravimtrica por Volatilizao: Mtodos Diretos e Indiretos. Anlise
Gravimtrica por Precipitao: Propriedades dos Precipitados, Influncia das
Condies de Precipitao, Mecanismo de Formao de Precipitados,
Envelhecimento de Precipitados, Contaminao dos Precipitados, Solubilidade dos
Precipitados.
Parte Prtica
1. CALIBRAO DE MATERIAIS VOLUMTRICOS: Calibrao de pipetas
volumtricas, bales volumtricos e buretas.
2. VOLUMETRIA CIDO-BASE: Preparao e Padronizao de Solues.
Determinaes Analticas: Teor cido de Vinagres e Vinhos, Hidrxido de
Magnsio em Leite de Magnsia e Hidrxido de Sdio e Carbonato de Sdio em
Soda Custica.
3. VOLUMETRIA DE PRECIPITAO: Preparao e Padronizao de Solues.
Determinaes Analticas: Cloreto em guas Domsticas e Industriais, Cloreto de
Sdio em Soro Fisiolgico e em Sal de Cozinha, Iodeto de Potssio em Xaropes.
4. VOLUMETRIA DE OXIDAO-REDUO: Preparao e Padronizao de
Solues. Determinaes Analticas: Anlise de gua Oxigenada, Oxignio
Consumido em guas Potveis, Cloro Ativo em gua Sanitria.
5. VOLUMETRIA DE FORMAO DE COMPOSTOS DE COORDENAO:
Preparao e Padronizao de Solues. Determinaes Analticas: Clcio em
Amostras de Leite, Dureza em guas Domsticas e Industriais.
6. ANLISE GRAVIMTRICA: Determinaes Gravimtricas de Umidade em
Vrias Amostras (minrios, solos, plantas, etc.). Determinaes Gravimtricas de
Ferro, Clcio e Cloretos.

BIBLIOGRAFIA
Bsica:
1. HARRIS, Daniel C. Anlise Qumica Quantitativa (Quinta edio). Traduo: RIEHL,
Carlos Alberto da Silva; GUARINO, Alcides Wagner Serpa. Editora LTC. S.A., Rio de
Janeiro, 2001.
2. BACCAN, N., GODINHO, O. E. S., ALEIXO, L.M. & STEIN E. Introduo
Semimicroanlise Qualitativa, Editora da Universidade Estadual de Campinas-
UNICAMP, 3 Edio, 1990.
3. VOGEL, A.I. Qualitative Inorganic Analysis, Longman Scientific & Technical, 6a
Edition, 1987.
4. VOGEL, A.I. Qumica Analtica Qualitativa, Editora Mestre Jou, 1 Edio, 1981.
KING, E. J. Anlise Qualitativa: Reaes, Separaes e Experincias, Editora

Complementar:

46
1. ALEXEV, V. - Anlise Qualitativa, Livraria Lopes da Silva - Editora, 1982.
2. KING, E. J. Qualitative Analysis and Electrolytic Solutions, Harcourt, Brace &
World, Inc., 1959.
3. KOLTHOFF, I. M. , SANDELL, E. B. MEEHAN , E. J. ENSTEIN,
S. B. ; Quantitative Chemical Analysis, 5a Ed., 1992.
4. OHLWEILER, O. A. - Qumica Analtica Quantitativa, 4a Ed., Vol. 2,
Livros Tcnicos e Cientficos Editora S.A., 1985.

47
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


FSICO-QUMICA I LN560 CRDITOS Clculo Diferencial e
102 horas aula / 06 cr Integral I

EMENTA
Conceitos da Termodinmica relacionando com os diversos aspectos de aplicao. Leis
e teorias que se traduzem em linguagem matemtica, atravs de estudos de sistemas
gasosos. Aplicao dos mtodos de ensino no desenvolvimento dos assuntos de Fsico-
Qumica I.

OBJETIVOS
Introduzir ao aluno os conceitos da Termodinmica, relacionando com os diversos
aspectos de aplicao. Leis e teorias que se traduzem em linguagem matemtica, atravs
de estudos de sistemas gasosos, lquidos e slidos.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. PROPRIEDADES DOS GASES. Lei de Boyle. Lei do gs ideal. Lei de Charles.
Temperatura absoluta de Kelvin. Massa molecular de um gs. Equao de estado.
Propriedades extensivas e intensivas. Misturas gasosas. Equao de estado de uma
mistura gasosa. Presses parciais. Lei de Dalton. Teoria cintica dos gases. Lei de
Maxwell-Boltzmann para a distribuio das velocidades.
2. GASES REAIS. Desvios do comportamento ideal. Equao de van der Wals. Lei de
distribuio baromtrica. Constantes de van der Waals. Isotermas de um gs real.
Liquefao dos gases. Estado crtico.
3. PRIMEIRO PRINCPIO DA TERMODINMICA. Converso de trabalho em
energia mecnica. Calor. Lei de Joule. A Primeira Lei da termodinmica. Energia
interna como funo de estado. Trabalho de uma transformao reversvel. Entalpia.
Coeficientes calorficos. Diferena entre Cp e Cv. Transformaes isotrmicas,
isobricas e adiabticas. Expanso de Joule-Thomson.
4. TERMOQUMICA. Entalpia de reao. Equao termoqumica. Leis da
termoqumica. Calorimetria. Entalpia de formao. Relao entre calor de reao a
volume e presso constantes. Clculo de entalpias de reao a partir de entalpias de
formao. Lei de Hess. Entalpia de mudana de fase. Entalpia de misturas. Entalpia
de ligaes.
5. SEGUNDO E TERCEIRO PRINCPIOS DA TERMODINMICA. Ciclo de
Carnot. O Segundo Princpio da Termodinmica. Caractersticas de um ciclo
reversvel. Rendimento das mquinas trmicas. Definio de entropia. Entropia como
indicador de espontaneidade de processo. Desigualdade de Clausius. Terceiro
Princpio da termodinmica. Entropias absolutas. Entropia padro de reaes
qumicas.
6. ENERGIA DE GIBBS E ESPOTANEIDADE. Significado de energia de Gibbs.
Energia de Gibbs como critrio de espontaneidade. Energias de Gibbs padro de

48
formao. Variao de energia de Gibbs em reao qumica. Constante de equilbrio.
Coeficiente de atividade. Propriedades coligativas.

BIBLIOGRAFIA
Bsica
1. ATKINS, P.W. - Phsical Chemistry. Oxford, 6a edio, Oxford University
Press, 1998.
2. CASTELLAN, G.W.- Fsico-Qumica. Rio de Janeiro, Livros Tcnicos e
Cientficos, vol. 1, 1996.
Complementar
1. MOORE, W.J. Fundamentos da Termodinmica Clssica. So Paulo, Editora
Edigard Blcher Ltda, vol. 1, 1989.
2. BERRY, R.S; RICE, S.A.; ROSS, J. - Physical Chemistry. New York, John
Wiley, 1980.

49
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


ESTGIO CRDITOS Estgio
SUPERVISIONADO I LN955 102 horas aula / 06 cr Supervisionado no
NO ENSINO MDIO Ensino Fundamental

EMENTA
Estgios no ensino de qumica na primeira srie do ensino mdio enfatizando os
seguintes aspectos: estgio de observao e regncia em sala de aula bem como seleo,
elaborao e execuo de aulas experimentais.
OBJETIVOS
Treinar o discente no campo profissional possibilitando a complementao do seu
conhecimento em sua rea de atuao o Ensino de Qumica.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. Elaborao do projeto de estgio.
2. Estgio de observao na 1 srie do ensino mdio.
3. Estgio de Regncia na 1 srie do ensino mdio.
4. Elaborao do dossi de atividades realizadas.

BIBLIOGRAFIA
BRONOWSKI, Jacob. O Senso Comum da Cincia. S. Paulo: Itatiaia Limitada, 1990.
CARRAHER,T.N. Aprender Pensando, 9 ed. Petrpolis, RJ: Vozes, 1986.
CHASSOT, A. A Educao no Ensino de Qumica. Iju, RS: UNIJU, 1990
___________ A Cincia Atravs dos Tempos. 3 ed. S. Paulo: Moderna, 1994.
DELIZOICOV, D. e ANGOTTI, J. A. P. Metodologia do Ensino de Cincias. 2. ed. S.
Paulo: Cortez, 1992.
MACHADO, Andra Horta. Aula de Qumica discurso e conhecimento. Iju, RS:
UNIJU, 1999.
MALDANER, Otvio Alusio. A formao inicial e continuada de professores de
Qumica. Iju, RS: UNIJU, 2000.
NRICI, I.G. Metodologia do Ensino Uma Introduo. 2 ed. S. Paulo: Atlas, 1981.
NOVA ESCOLA, Revista publicada pela SBQ, S. Paulo, Maro de 1995.
SANTOS, W.L.P. Funo Social O que significa Ensino de Qumica para formar o
Cidado? Qumica Nova na Escola, n 4, S. Paulo, Novembro de 1996.
SAVIANI, D. Escola e Democracia. S. Paulo: Cortez, 1983.
SILVA, A.M. Manual do Curso Metodologia para o Ensino de Qumica,
ministrado em S. Lus-MA, 2000.

50
VII SEMESTRE
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


FSICO-QUMICA II LN561 CRDITOS Fsico-Qumica I
102 horas aula / 06 cr

EMENTA
Fundamentao terica necessria para a compresso da Fsico-Qumica como suporte
da Qumica Pura e da Qumica Tecnolgica: estado lquido, solues e cintica qumica.
Aplicao dos mtodos de ensino no desenvolvimento dos assuntos de Fsico-Qumica
II.
OBJETIVOS
Introduzir ao aluno os conceitos da Termodinmica, Eletroqumica e Cintica Qumica,
relacionando com os diversos aspectos de aplicao. Estudo terico com vista ao
entendimento do estado lquido, seus principais parmetros em solues e disperses.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. ESTADO LQUIDO. Condio de equilbrio e regra de fase: sistemas de um e de
mais de um componente. Solues ideais e diludas. Parmetros principais: presso
de vapor, ponto de ebulio e congelamento, ndice de refrao, tenso superficial e
viscosidade.
2. SOLUES. Soluo ideal: definio. Potencial qumico. Soluo real. Leis de
Raoult e Henry. Propriedades coligativas: presso de vapor, abaixamento crioscpico
e elevao ebulioscpica, presso osmtica. Solues real: definio. Conceito de
atividade. Solues com solutos: no voltil, lquidos volteis e gasosos.
Propriedades coligativas. Fora inica, atividade inica mdia e o coeficiente mdio
de atividade em solues eletrolticas. A lei limite de Debye-Hckel.
3. ELETROQUMICA. Definio do potencial eletroqumico. condutividade de
solues eletrolticas. Pilhas (tipos) e reaes de oxi-reduo. Lei de Faraday.
Equilbrio inico. Equao de Nernst. Determinao da constante de equilbrio, da
atividade mdia e do coeficiente mdio de atividade em solues eletrolticas.
Eletrlise, galvanoplastia e corroso eletroltica. Lei de Coulomb.
4. CINTICA QUMICA. As velocidades das reaes qumicas. Reaes de 1a e 2a
ordens. Leis de velocidade integradas. Clculo de constantes de reao. Clculo do
tempo de meia vida. Dependncia da constante de velocidade com a temperatura.
Teoria das colises. Clculo da energia de ativao. Teoria do complexo ativado.
Dinmica molecular das reaes. Catlise homognea e heterognea. Processos em
superfcies slidas: adsoro fsica e adsoro qumica. Atividade cataltica nas
superfcies.

BIBLIOGRAFIA
Bsica
3. ATKINS, P.W. - Phsical Chemistry. Oxford, 6a edio, Oxford University
Press, 1998.

51
4. CASTELLAN, G.W.- Fsico-Qumica. Rio de Janeiro, Livros Tcnicos e
Cientficos, vol. 1, 1996.
Complementar
3. MOORE, W.J. Fundamentos da Termodinmica Clssica. So Paulo, Editora
Edigard Blcher Ltda, vol. 1, 1989.
4. BERRY, R.S; RICE, S.A.; ROSS, J. - Physical Chemistry. New York, John
Wiley, 1980.
5. AVERY, H.E. - Cintica Qumica Bsica y Mecanismos de Reaccion.
Barcelona, Revert, 1982.
6. CROW, D.R. - Principles and Aplications of Electrochemistry. London,
Chapman and Hall, 1988.
7. DAMASKIN, B.; PETRI, O.- Fundamentos da Electroqumica Terica.
Moscou, Editora Mir, 1985.

52
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


ESTGIO CRDITOS Estgio
SUPERVISIONADO LN956 102 horas aula / 06 cr Supervisionado I no
II NO ENSINO Ensino Mdio
MDIO

EMENTA
Estgios no ensino de qumica na segunda srie do ensino mdio enfatizando os
seguintes aspectos: estgio de observao e regncia em sala de aula bem como seleo,
elaborao e execuo de aulas experimentais.

OBJETIVOS
Treinar o discente no campo profissional possibilitando a complementao do seu
conhecimento em sua rea de atuao o Ensino de Qumica.

CONTEDO PROGRAMTICO
5. Elaborao do projeto de estgio.
6. Estgio de observao na 2 srie do ensino mdio.
7. Estgio de Regncia na 2 srie do ensino mdio.
8. Elaborao do dossi de atividades realizadas.

BIBLIOGRAFIA
BRONOWSKI, Jacob. O Senso Comum da Cincia. S. Paulo: Itatiaia Limitada, 1990.
CARRAHER,T.N. Aprender Pensando, 9 ed. Petrpolis, RJ: Vozes, 1986.
CHASSOT, A. A Educao no Ensino de Qumica. Iju, RS: UNIJU, 1990
___________ A Cincia Atravs dos Tempos. 3 ed. S. Paulo: Moderna, 1994.
DELIZOICOV, D. e ANGOTTI, J. A. P. Metodologia do Ensino de Cincias. 2. ed. S.
Paulo: Cortez, 1992.
MACHADO, Andra Horta. Aula de Qumica discurso e conhecimento. Iju, RS:
UNIJU, 1999.
MALDANER, Otvio Alusio. A formao inicial e continuada de professores de
Qumica. Iju, RS: UNIJU, 2000.
NRICI, I.G. Metodologia do Ensino Uma Introduo. 2 ed. S. Paulo: Atlas, 1981.
NOVA ESCOLA, Revista publicada pela SBQ, S. Paulo, Maro de 1995.
SANTOS, W.L.P. Funo Social O que significa Ensino de Qumica para formar o
Cidado? Qumica Nova na Escola, n 4, S. Paulo, Novembro de 1996.
SAVIANI, D. Escola e Democracia. S. Paulo: Cortez, 1983.
SILVA, A.M. Manual do Curso Metodologia para o Ensino de Qumica,
ministrado em S. Lus-MA, 2000.

53
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


BIOQUMICA LN918 CRDITOS Biologia Geral
102 horas aula / 06 cr

EMENTA
Princpios bsicos da Bioqumica. Introduo ao estudo das macromolculas, abordando
as caractersticas estruturais e funcionais dos carboidratos, lipdios, protenas e cidos
nuclicos. Estrutura e mecanismo de ao das enzimas. Viso geral do metabolismo.
Aplicao dos mtodos de ensino no desenvolvimento dos assuntos de Bioqumica.

OBJETIVOS
Estudar o papel biolgico das macromolculas orgnicas. Descrever os mecanismos de
fluxo e gerao de energia dentro dos organismos vivos. Compreender o mecanismo de
catlise enzimtica.

CONTEDO PROGRAMTICO
Parte Terica
2- Introduo ao estudo das macromolculas
3- gua
4- Aminocidos
5- Protenas
6- Enzimas
7- Carboidratos
8- Lipdeos
9- Bioenergtica
10- cidos nuclicos
11- Viso geral do metabolismo
Parte Prtica
1- Introduo ao uso do espectrofotmetro
2- Caracterizao de protenas
3- Extrao e caracterizao de polissacardeos
4- Caracterizao de lipdeos
5- Determinao do teor de Vitamina C em sucos de frutas

BIBLIOGRAFIA
Bsica
1. LEHNINGER, A.L. Princpios de Bioqumica. 7ed. So Paulo, Saviier, 1990, 725 pg.
Bacila, M. Bioqumica Veterinria. So Paulo, J.M. Varela Livros Ltda.,
1980, 534 pg.
2. CAMPBELL, M.K. Bioqumica. Artmed ed., Porto Alegre. 2000.751P
Complementar:
CONN, E.E. E STUMPF, P.K. Introduo Bioqumica. 4ed. So Paulo, Editora
Edgard Blcher Ltda, 1980, 525 pg.
STRYER, L. Bioqumica. 3ed. Stanford, Guanabara Koogan, 1992, 881 pg.

54
VIEIRA, E.C. Gazzinelli, G., Mares-Guia, M. Bioqumica Celular. So Paulo, Livraria
Ateneu, 1979, 339 pg.
MARZZOCO, A. E TORRES, B.B. Bioqumica Bsica, Rio de Janeiro, Ed. Guanabara,
1990. 232 pg.

55
VIII SEMESTRE

UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE


Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


QUMICA CRDITOS Fsico Qumica II
AMBIENTAL LN919 102 horas aula / 06 cr Qumica Analtica II
Qumica inorgnica II
Qumica Orgnica II

EMENTA
Qumica dos solos, da atmosfera e da hidrosfera e das interaes entre esses diferentes
ecossistemas com uma abordagem sobre as transformaes do meio ambiente e
monitoramento dos processos poluentes.

OBJETIVOS
Capacitar o aluno na identificao e resoluo de problemas relativos qumica de
sistemas aquticos, dos solos, da atmosfera, da poluio ambiental e monitoramento dos
processos poluentes. Despertar uma conscincia de preservao do meio ambiente.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. CICLOS BIOGEOQUMICOS: Ciclo do Carbono. Ciclo do Nitrognio. Ciclo do
Fsforo. Ciclo do Enxofre.
2. QUMICA DE SISTEMAS AQUTICOS: Processos Qumicos. Sedimentos e
Partculas Coloidais. Processos de Soro e de Troca Inica. Gases em guas
Intersticiais. Qumica de guas Continentais. Processos de Eutrofizao. Qumica
de guas Ocenicas. Agregao de Partculas Coloidais em Esturios. Atividades
Microbiolgicas em Esturios. Salinidade. Silicatos. Gases Dissolvidos. Poluio
das guas: poluio por leos, metais, compostos organometlicos, detergentes.
3. QUMICA DA ATMOSFERA: Composio e Caractersticas Fsicas. Circulao
de Massas de Ar. Origem e Destino dos Principais Poluentes Atmosfricos. Efeitos
dos Poluentes Atmosfricos. Reaes Atmosfricas e Ciclos Fotoqumicos.
Processos Envolvendo Aerossis na Atmosfera Urbana. Poluio do Ar: Causas e
Efeitos da Chuva cida. Causas e Efeitos do Efeito Estufa. Agentes Destruidores da
Camada de Oznio. Poluio Ambiental pelo Cigarro. Poluentes Radioativos.
4. QUMICA DOS SOLOS. Formao, Constituio e Propriedades dos Solos. gua
Nos Solos. Textura, Permeabilidade, Acidez e pH dos Solos. Produo de Minerais
cidos No Solo. Reaes de Troca Inica No Solo. Fertilizantes: Composio e
Propriedades. Fertilizantes Nitrogenados, Fosfatados e Potssicos. Pesticidas:
composio e propriedades de inseticidas, herbicidas e fungicidas. Poluio dos
Solos: Processos de Eroso. Desmatamento e Desertificao. Queimadas.
Conseqncias do Uso de Agrotxicos.

56
BIBLIOGRAFIA
Bsica
1. MACDO, JORGE ANTONIO ARROS DE, Introduo Qumica Ambiental
(Qumica & Meio ambiente & Sociedade) Juiz de Fora-MG, 2002.
2. ROCHA, JLIO CSAR et al., Introduo Qumica Ambiental Porto
Alegre : Bookman, 2004.
Complementar
ANDREWS, J.E. et al. An Introduction to Environmental Chemistry, Blackwell
Science Ltd, 1996.
BAIRD, C. Environmental Chemistry. 2a Edio, W.H. Freeman and Company, 2000.
BAIRD, C. Qumica Ambiental. Bookman, 2002.
DERISIO, J. C. Introduo ao Controle de Poluio Ambiental, CETESB,
1992.
MANAHAM,S. E. Environmental Chemistry, 4a edio, Editora Brooks/Cole
Publishing Company, 1994.
RAVEN, H. P. et alli Environment Version 1995, Saunders College Publishing,
1995.

57
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


PROJETO DE 957 CRDITOS Fsico Qumica I
MONOGRAFIA 68 horas aula / 04 cr

EMENTA

Elaborao do projeto de monografia, sob a orientao de um docente. Levantamento


bibliogrfico necessrio para a preparao da monografia. Incio da execuo do projeto
de monografia. Coleta dos dados atravs de pesquisa de campo e/ou de laboratrio para
execuo do projeto de monografia. Orientao preliminar sobre a montagem da
monografia.

OBJETIVOS

Oferecer subsdios terico-metodolgicos para compreenso e para a elaborao do


projeto de monografia. Orientar o aluno a escrever seu projeto de monografia de acordo
com a metodologia cientfica de pesquisa; execuo das atividades de monografia de
acordo com a metodologia cientfica de pesquisa. Ao trmino da disciplina o aluno ter
escolhido o tema e a metodologia de pesquisa da sua monografia. E desenvolvido as
principais metodologias necessrias para escrita de sua monografia.

CONTEDO PROGRAMTICO
Elaborao do projeto de monografia: delimitao do problema e justificativa, objetivos,
quadro terico, metodologia, cronograma e bibliografia; Os instrumentos para coleta e
anlise dos dados na pesquisa cientfica: levantamento bibliogrfico, anlise
documental, observao, entrevista e questionrio; Organizao dos dados
experimentais obtidos para posterior confeco do trabalho cientfico.

BIBLIOGRAFIA
BOGDAN, Roberto C. e BIKLEN, Sari Knopp. Investigao Qualitativa em Educao.
Portugal, Porto Editora, 1994.
BRANDO, Carlos Rodrigues. Pesquisa Participante, So Paulo, Editora Brasiliense,
1990.
EZPELETA, Justa, Pesquisa Participante, So Paulo: Cortez, 1986.
GAMBOA, Silvio S. Pesquisa Educacional: quantitativa-qualitativa, So Paulo, Cortez,
1995.
MINAYO, M. C. S. Pesquisa Social, Petrpolis, Vozes, 1994.
ASSOCIAO BRASILEIRA DE NORMAS E TCNICAS, 1990.
NORMAS PARA ORGANIZAO, REDAO E APRESENTAO DE
TRABALHOS CIENTFICOS. Fortaleza: UECE, 2000.
RUDIO, F. V. Introduo ao Projeto de Cientfico. Petrpolis, Vozes, 1978.

58
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


ESTGIO CRDITOS Estgio
SUPERVISIONADO LN958 102 horas aula / 06 cr Supervisionado II no
III NO ENSINO Ensino Mdio
MDIO

EMENTA
Estgios no ensino de qumica na terceira srie do ensino mdio enfatizando os
seguintes aspectos: estgio de observao e regncia em sala de aula bem como seleo,
elaborao e execuo de aulas experimentais.

OBJETIVOS
Treinar o discente no campo profissional possibilitando a complementao do seu
conhecimento em sua rea de atuao o Ensino de Qumica.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. Elaborao do projeto de estgio.
2. Estgio de observao na 3 srie do ensino mdio.
3. Estgio de Regncia na 3 srie do ensino mdio.
4. Elaborao do dossi de atividades realizadas.

BIBLIOGRAFIA
BRONOWSKI, Jacob. O Senso Comum da Cincia. S. Paulo: Itatiaia Limitada, 1990.
CARRAHER,T.N. Aprender Pensando, 9 ed. Petrpolis, RJ: Vozes, 1986.
CHASSOT, A. A Educao no Ensino de Qumica. Iju, RS: UNIJU, 1990
___________ A Cincia Atravs dos Tempos. 3 ed. S. Paulo: Moderna, 1994.
DELIZOICOV, D. e ANGOTTI, J. A. P. Metodologia do Ensino de Cincias. 2. ed. S.
Paulo: Cortez, 1992.
MACHADO, Andra Horta. Aula de Qumica discurso e conhecimento. Iju, RS:
UNIJU, 1999.
MALDANER, Otvio Alusio. A formao inicial e continuada de professores de
Qumica. Iju, RS: UNIJU, 2000.
NRICI, I.G. Metodologia do Ensino Uma Introduo. 2 ed. S. Paulo: Atlas, 1981.
NOVA ESCOLA, Revista publicada pela SBQ, S. Paulo, Maro de 1995.
SANTOS, W.L.P. Funo Social O que significa Ensino de Qumica para formar o
Cidado? Qumica Nova na Escola, n 4, S. Paulo, Novembro de 1996.
SAVIANI, D. Escola e Democracia. S. Paulo: Cortez, 1983.
SILVA, A.M. Manual do Curso Metodologia para o Ensino de Qumica,
ministrado em S. Lus-MA, 2000.

59
IX SEMESTRE

UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE


Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


MONOGRAFIA LN959 CRDITOS Projeto de monografia
102 horas aula / 06 cr II

EMENTA
Concluso da execuo do projeto de monografia. Finalizao e formatao da
monografia que j vem sendo trabalhada desde o projeto de monografia. Entrega e
defesa oral da monografia perante uma banca examinadora composta por trs (03)
membros.
OBJETIVO
Defender oralmente a monografia perante uma banca examinadora composta por trs
(03) membros.

CONTEDO PROGRAMTICO

A disciplina MONOGRAFIA constitui-se numa atividade didtico-pedaggica de


natureza prtica. O desenvolvimento da pesquisa monogrfica oportuniza a integrao
do discente com o ambiente de trabalho capacitando-o ao exerccio da prtica
profissional e educativa atravs da articulao dos conhecimentos tericos com a
experimentao pedaggica e/ou com atividades de pesquisa nas reas de Qumica,
Educao, Educao em Cincias da Natureza.
A regulamentao desta disciplina apresentada em anexo no final deste volume.

BIBLIOGRAFIA
MEDEIROS, Joo Bosco. Redao cientfica: a prtica de fichamentos, resumos,
resenhas.3 ed. S.Paulo: Atlas, 1997.
NORMAS PARA ORGANIZAO, REDAO E APRESENTAO DE
TRABALHOS CIENTFICOS. Fortaleza: UECE, 2000.

60
DISCIPLINAS OPTATIVAS

UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE


Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


QUMICA LN971 CRDITOS QUMICA
ORGNICA III 102 horas aula / 06 cr ORGNICA II

EMENTA
Princpios dos mtodos espectroscpicos empregados na elucidao da estrutura de
compostos orgnicos.

OBJETIVOS
Capacitar o aluno nos processos de interpretao de espectros utilizados na identificao
de compostos orgnicos.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. ESPECTROMETRIA DE MASSA: Instrumentao. Espectro de Massa.
Determinao da Frmula Molecular. Fragmentao. Rearranjos.
2. ESPECTROMETRIA NO INFRAVERMELHO: Instrumentao. Interpretao
de Espectros. Absores Caractersticas de Funes Orgnicas.
3. ESPECTROMETRIA NO ULTRAVIOLETA E VISVEL: Instrumentao.
Absores Caractersticas de Compostos Orgnicos. Tabelas de Clculos Tericos.
4. RESSONNCIA MAGNTICA NUCLEAR PROTNICA: Instrumentao.
Deslocamento Qumico. Acoplamento Spin-Spin.
5. RESSONNCIA MAGNTICA NUCLEAR DO CARBONO-13: Interpretao
de Espectros. Deslocamento Qumico. Acoplamento Spin-Spin. Anlise
Quantitativa.

BIBLIOGRAFIA
SILVESTEIN, R. M. et al. Identificao Espectromtrica de Compostos Orgnicos,
Editora Guanabara Dois, Rio de Janeiro.
DYER, J. D. Aplicaes da Espectroscopia de Absoro Aos Compostos Orgnicos,
Editora Edgard Blcher LTDA., 1969.

61
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


QUMICA LN960 CRDITOS QUMICA
ANALTICA III 102 horas aula / 06 cr ANALTICA II

EMENTA
Fundamentos tericos dos principais mtodos instrumentais usados em Qumica
Analtica Quantitativa.

OBJETIVOS
Capacitar o aluno na utilizao de mtodos analticos instrumentais atravs do estudo
dos aspectos tericos e experimentais envolvidos em mtodos eletroanalticos,
espectrofotomtricos e cromatogrficos.

CONTEDO PROGRAMTICO
A. PARTE TERICA
1. FUNDAMENTOS DE MTODOS ELETROANALTICOS. Clulas Galvnicas
e Clulas Eletrolticas. Potenciais de Eletrodo. Equao de Nernst. Potencial de
Juno Lquida. Efeitos de Polarizao e Sobrevoltagem. Eletrodos de Referncia.
2. MTODOS POTENCIOMTRICOS. Eletrodos Indicadores Metlicos. Eletrodos
Indicadores de Membrana O Eletrodo de Vidro. Eletrodos no Estado Slido.
Medidas Potenciomtricas Diretas e os Efeitos da Fora Inica. Limitaes das
Medidas de pH com O Eletrodo de Vidro. Titulaes Potenciomtricas Curvas de
Titulao e Mtodos Grficos e Matemticos de Determinao do Ponto Final.
Mtodos de Titulao Potenciomtrica.
3. MTODOS CONDUTIMTRICOS. Condutncia Eletroltica. Relaes Entre
Condutncia, Concentrao e Geometria da Clula. Medidas de Condutncia
Eletroltica. Titulaes Condutimtricas.
4. MTODOS POLAROGRFICOS: Clulas Polarogrficas. Interpretao das
Curvas de Potencial versus Corrente. Corrente de Difuso. Equao de Ilkovic.
Potenciais de Meia-Onda. Ondas Catdica, Andica e Composta. Mtodos
Polarogrficos Quantitativos - Mtodo da Curva Padro, Mtodo da Adio de
Padro e Mtodo do Padro Interno. Aplicaes de Mtodos Polarogrficos.
5. MTODOS ESPECTROFOTOMTRICOS DE ABSORO MOLECULAR.
Radiao Eletromagntica. Processo de Absoro de Radiao Eletromagntica. Lei
de Lambert-Beer. Desvios da Lei de Lambert-Beer. Instrumentao: Fontes de
Radiao, Filtros ticos, Monocromadores, Sistemas de Deteco, Tipos de
Espectrofotmetros. Anlise Qualitativa. Anlise Quantitativa Mtodo da Curva
Padro e Mtodo da Adio de Padro. Titulaes Espectrofotomtricas.
6. MTODOS ESPECTROFOTOMTRICOS DE ABSORO ATMICA.
Processo de Atomizao. Caractersticas e Tipos de Chama. Sistemas de

62
Nebulizao e Combusto. O Forno de Grafite. Sistemas ticos. Interferncias.
Parmetros Experimentais. Mtodos de Anlise Quantitativa.
7. MTODOS ESPECTROFOTOMTRICOS DE EMISSO - FOTOMETRIA
DE CHAMA. Caractersticas e Tipos de Chama. Espectro de Emisso. Radiao de
Fundo da Chama. Intensidade das Raias Atmicas. Processo de Ionizao.
Instrumentao. Interferncias. Anlise Quantitativa.
8. MTODOS ESPECTROFOTOMTRICOS DE EMISSO
ESPECTROSCOPIA BASEADA EM PLASMA. Fontes de Energia. Introduo
da Amostra. Atomizao e Ionizao do Analito. Instrumentao. Interferncias.
Anlise Quantitativa.
9. FUNDAMENTOS DE MTODOS CROMATOGRFICOS. Classificao dos
Mtodos Cromatogrficos. Mecanismos de Separao. Equaes e Parmetros
Cromatogrficos. Cromatografia em Papel e Cromatografia em Camada Delgada:
Fase Estacionria e Fase Mvel, Tipos de Desenvolvimento, Mtodos de Deteco,
Anlise Qualitativa, Anlise Quantitativa e Aplicaes.
10. CROMATOGRAFIA LQUIDA DE ALTA EFICINCIA. Fundamentos da
Cromatografia Lquida de Alta Eficincia. Fase Estacionria e Fase Mvel.
Instrumentao: Sistemas de Bombeamento da Fase Mvel, Sistemas de Injeo da
Amostra, Tipos e Propriedades dos Detectores. Programao de Fase Mvel.
Anlise Quantitativa e Aplicaes.
11. CROMATOGRAFIA GASOSA. Fundamentos da Cromatografia Gasosa. Equao
de van Deemter. Tipos de Fase Estacionria e Fase Mvel. Instrumentao: Medidor
de Fluxo, Sistemas de Injeo da Amostra, Controladores de Temperatura, Colunas,
Tipos e Propriedades dos Detectores. Programao de Temperatura. Anlise
Quantitativa e Aplicaes.
B. PARTE TERICA
1.Aplicaes da Potenciometria e Condutimetria Direta.
2.Aplicaes de Mtodos Espectrofotomtricos: Determinao de Ferro e Fosfato.
3.Determinao de Sdio, Potssio e Ltio por Fotometria de Chama.
4.Separao de Metais por Cromatografia de Troca Inica.

BIBLIOGRAFIA

Bsica:
1. HARRIS, Daniel C. Anlise Qumica Quantitativa (Quinta edio). Traduo: RIEHL,
Carlos Alberto da Silva; GUARINO, Alcides Wagner Serpa. Editora LTC. S.A., Rio de
Janeiro, 2001.
2. BACCAN, N., GODINHO, O. E. S., ALEIXO, L.M. & STEIN E. Introduo
Semimicroanlise Qualitativa, Editora da Universidade Estadual de Campinas-
UNICAMP, 3 Edio, 1990.
3. VOGEL, A.I. Qualitative Inorganic Analysis, Longman Scientific & Technical, 6a
Edition, 1987.
4. VOGEL, A.I. Qumica Analtica Qualitativa, Editora Mestre Jou, 1 Edio, 1981.
KING, E. J. Anlise Qualitativa: Reaes, Separaes e Experincias, Editora.
5. SKOOG , D. A., HOLLER, F.J. & NIEMAN T.A. Princpios de Anlise
Instrumental, Bookman, 5a Ed. 2002.

Complementar:

1. ALEXEV, V. - Anlise Qualitativa, Livraria Lopes da Silva - Editora, 1982.

63
2. KING, E. J. Qualitative Analysis and Electrolytic Solutions, Harcourt, Brace &
World, Inc., 1959.
3. KOLTHOFF, I. M. , SANDELL, E. B. MEEHAN , E. J. ENSTEIN,
S. B. ; Quantitative Chemical Analysis, 5a Ed., 1992.
4. OHLWEILER, O. A. - Qumica Analtica Quantitativa, 4a Ed., Vol. 2,
Livros Tcnicos e Cientficos Editora S.A., 1985.
5. CHRISTIAN, G. D. & OREILLY, J. E. - Instrumental Analysis. 2a Ed.,
Boston: Allyn and Bacon, Inc., 1986.

UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE


Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


QUMICA LN961 CRDITOS QUMICA INORGNICA
INORGNICA III 102 horas aula / 06 cr II

EMENTA
Princpios que regem os processos e tcnicas utilizadas em snteses e caracterizao dos
principais compostos inorgnicos.

OBJETIVOS
Capacitar o aluno quanto ao conhecimento dos processos e tcnicas utilizados em
snteses e caracterizao dos principais compostos inorgnicos.

CONTEDO PROGRAMTICO

A. PARTE TERICA

1. PRINCPIOS QUE REGEM AS SNTESES: Aspectos Termodinmicos.


Aspectos Cinticos.
2. TCNICAS UTILIZADAS EM SNTESES INORGNICAS: Tcnicas
Elementares. Utilizao de Solventes e Agentes Secantes. Preparao a Baixas
Temperaturas. Emprego de Atmosfera Inerte. Preparao no Vcuo. Preparao a
Altas Temperaturas. Troca Inica. Crescimento de Cristais.
3. CARACTERIZAO DE COMPOSTOS INORGNICOS: Anlise Qumica
Elementar. Mtodos Fsicos Elementares. Condutividade Inica. Espectroscopia de
Absoro no Infravermelho. Ressonncia Magntica Nuclear. Cromatografia.
Espectroscopia na Regio do Ultravioleta.

B. PARTE PRTICA
Preparao de um composto de coordenao com posterior caracterizao por diversas
tcnicas.

64
BIBLIOGRAFIA
LEE, J. D., QUMICA INORGNICA no to concisa, Editora Edgard Blcher
LTDA., 4 Edio, 1997.
JOLLY, W. L. The Synthesis and Characterization of Inorganic Compounds,
Prentice- Hall N. Y., 1970.
COTTON, F. Albert - Inorganic Synthesis, McGraw-Hill, N. York.
COTTON, F. Albert e Wilkinson Geoffrey, - Advanced Inorganic Chemistry- A
Comprehensive Text, Interscience Publishers, 1972.
DRAGO, R. S. Physical Methods in Chemistry, Saunders College Publishing,
1977.
VOGEL, A.I., - Anlise Qumica Quantitativa, Editora Guanabara Dois, 5a Ed., 1992.

UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE


Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


MICROBIOLOGIA LN962 CRDITOS BIOLOGIA GERAL
102 horas aula / 06cr

EMENTA
Morfologia, citologia, fisiologia, metabolismo e gentica de microrganismos. Controle
de microrganismos. Noes dos principais grupos bacterianos, fngicos e virais
causadores de doenas no homem e animais. Noes de microbiologia ambiental
abrangendo solos, gua e ar. Noes de microbiologia dos alimentos e biotecnologia.

OBJETIVOS
Fornecer ao aluno uma ampla viso dos conhecimentos de Microbiologia(Bacteriologia,
Virologia e Micologia) e suas potencialidades. Transmitir ao aluno as tcnicas de
colheita de amostra e respectivos mtodos de diagnstico das principais infeces.
Capacitar o aluno na aplicao dos conhecimentos tericos da Microbiologia para o uso
das tcnicas de esterilizao, desinfeco, identificao da forma e o arranjo de
microrganismos, atravs da microscopia tica, demonstrar ao aluno tcnicas de
semeadura em placas e tubos, as novas tcnicas microbiolgicas e a sua automao.

CONTEDO PROGRAMTICO
5. Morfologia bacteriana
6. Metabolismo bacteriano
7. Mecanismo da patogenicidade bacteriana
8. Microbiota normal do corpo e ambientes especiais
9. Microrganismos patognicos de interesse clnico nas infeces, toxiinfeces e
intoxicaes e mecanismos de patogenicidade microbianos

65
10. Microbiologia geral
11. Virologia geral
12. Tcnicas de esterilizao
13. Mecanismos de ao de anti-spticos, desinfetantes
14. Testes sorolgicos usados em Microbiologia: Precipitao. Aglutinao.
Imunofluorescncia. Marcadores radioativos. Imunoenzimtica. Tcnicas
empregadas na automao.Tcnicas de Biologia Molecular: sondas de DNA, sondas
de RNA, sondas de PCR(Polymerase Chain Reaction)
15. Agentes antimicrobianos
16. Tcnicas microbiolgicas

BIBLIOGRAFIA
BIER, Otto Microbiologia e Imunologia, 24 Edio, So Paulo: Edies
Melhoramentos, 1986.
DIFCO - Manual de Microbiologia: meios de cultivo desidratados y reactivos para
procedimientos de laboratorios, Madrid.
FERREIRA, A. Walter, vila, Sandra, L. et al. Diagnstico Laboratorial, Rio de
Janeiro: Editora Guanabara Koogan, 1996.
FRAZER, W. C., WESTTHOFF, D. C. Microbiologia de los Alimentos, Espanha:
Acribia, 1982.
GUERREIRO, M.G. et al.- Bacteriologia Especial com Interesse em Sade Pblica e
Animal, 1a Ed., Porto Alegre: Sudina Editora, 1984.
HENRY, John Bernard et al. Diagnsticos Clnicos e Tratamentos por Mtodos
Laboratoriais, 19a Ed., So Paulo: Editora Manole, 1999.
JAWETZ, E. et al. Microbiologia Mdica. 18a Editora Guanabara Koogan, 1991.
KARLSON, Peter et al. traduzido por Guenter Hoxter: Patobioqumica. 1a Ed., Rio de
Janeiro: Editora Guanabara Koogan, 1982.
LIMA, A. O. et al. Mtodos de Laboratrio Aplicados Clnica. 1a Ed., Editora
Guanabara Koogan, 1987.
TRABULSI, L. R. - Microbiologia. 1a Ed. Rio de Janeiro: Atheneu, 1996.
SOUZA, M. Mandu. Biossegurana no Laboratrio Clnico. Rio de Janeiro: Editora
Eventos, 1998.
SOARES, J. B. Microbiologia Bsica. Fortaleza, CE: Edies UFC, 1992.
MURRAY, P.R. Microbiologia Bsica. Editora Guanabara Koogan, 1990.
PELCZAR, M. J. D. & CHAN, E.C.S. - Laboratory exercises in microbiology. 4a Ed.
USA: Mc Graw Hill, 1986.
RAVEL, Richard, HIRATA, Mrio Hiroyuki, HIRATA, R. D. Crespo - Laboratrio
Clnico. Aplicaes dos dados laboratoriais. Rio de Janeiro: Editora Guanabara
Koogan, 1997.

66
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


ELETROQUMICA LN963 CRDITOS QUMICA ANALTICA II,
102 horas aula / 06cr FSICO-QUMICA II

EMENTA
Definio de eletroqumica. Reao Eletrdica. Tipos de Eletrodo. Abordagem das
solues eletrolticas e os processos que ocorrem em eletrodos imersos nestas solues,
assim como as propriedades das superfcies slidas e lquidas. Potencial eletroqumico.
Potencial de eletrodo. Cintica de processo de eletrodo. Eletrocatlise, polarizao e
passivao. Aplicaes da Eletroqumica.

OBJETIVOS
Tem por objetivos o estudo da Eletroqumica e a abordagem das solues eletrolticas e
os processos que ocorrem em eletrodos imersos nestas solues, assim como as
propriedades das superfcies slidas e lquidas.

CONTEDO PROGRAMTICO
Eletroqumica Inica - Transporte de massa e de carga em solues eletrolticas:
difuso, migrao e conveco. Teorias e termodinmica das solues eletrolticas.
Eletrdica, cintica eletroqumica. Termodinmica eletroqumica. Clulas galvnicas e
eletrolticas. Aplicaes industriais da eletroqumica. Fsico-Qumica de interfases:
Tenso superficial, termodinmica de interfases, adsoro, fenmenos eltricos
interfaciais. Colides. Aplicaes tecnolgicas da fsico-qumica de interfases: catlise
heterognea, emulses e microemulses.

BIBLIOGRAFIA
1 - P. W. ATKINS - Physical Chemistry, 6 ed., Oxford University Press, Oxford,
1998.
2 - J. O. M. BOCKRIS, A. K. N. REDDY - Modern Eletrochemistry (2 vol.), Plenum
1970.
3 - LUIZ PILLA - Fsico-Qumica (2 vol.), Livros Tcnicos e Cientficos Editora S.A.,
1979.
4 - W. J. MOORE - Fsico-Qumica (2 vol.), Editora Edgard Blucher Ltda. e EDUSP,
1976.
5 - D. S. SHAW - Introduo Qumica dos Colides e de Superfcies, Editora
Edgard Blucher Ltda., Editora da USP, 1975.

67
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


TPICOS ESPECIAIS LN983 CRDITOS NO TEM
EM QUMICA 102 horas aula / 06 cr

EMENTA
Discute aspectos relevantes, atuais tericos e/ou prticos nas diferentes reas da
qumica.

OBJETIVOS
O objetivo geral da disciplina aprofundar o conhecimento em Qumica Moderna.
Estimular o aluno a compreender e desenvolver o aprendizado de tpicos relevantes na
Qumica ainda no abordados nas disciplinas anteriores.

CONTEDO PROGRAMTICO
A critrio do Professor, que ficar responsvel de fornecer com antecipao o contedo
da disciplina em questo. Tema aberto. Assunto atual e relevante no campo da Qumica.

BIBLIOGRAFIA
Dever ser fornecida antecipadamente pelo Professor que ir ministrar a disciplina em
questo.

68
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


QUMICA DE POLMEROS LN984 CRDITOS QUMICA INORGNICA II
102 horas aula / 06cr

EMENTA
Conceitos fundamentais de polmeros, aulas tericas e prticas abordando sntese,
propriedades, processamento e caracterizao de polmeros. Aspectos estruturais e
morfolgicos. Utilizao de mtodos viscosimtricos para determinao das massas
molares. Anlise trmica. Aplicaes industriais importantes.

OBJETIVOS
Fornecer fundamentos para identificar as principais formas dos polmeros, apontando
inicialmente os fatores que iro afetar o desempenho deste quando em uso,
posteriormente selecionar os materiais e as tcnicas de sua fabricao.

CONTEDO PROGRAMTICO
I - INTRODUO
importncia dos polmeros
conceitos bsicos
distino entre materiais polimtricos 1a. AULA PRTICA
II - ESTRUTURA QUMICA E GEOMETRIA
configurao e conformao
polmeros lineares, ramificados e em rede
tipos de copolmeros
taticidade
III - CARACTERIZAO: MTODOS DE DETERMINAO DE MASSAS
MOLARES
grupo terminal
propriedades coligativas
viscometria - 2a. AULA PRTICA
cromatografia de permeao em gel - 3a. AULA PRTICA
IV - CARACTERIZAO: ANLISE TRMICA
Tg
DSC - 4a. AULA PRTICA
V - SNTESE
polimerizao em etapas
polimerizao em cadeia - 5a. AULA PRTICA
VI - NOES SOBRE DEGRADAO E ESTABILIDAO DE POLMEROS

69
tipos de degrao
reciclagem - 6a. AULA PRTICA OU VISITA INDSTRIA
VII - PROCESSAMENTO DE POLMEROS
plsticos - 7a. AULA PRTICA OU VISITA INDSTRIA
fibras
elastmeros - 8A. AULA PRTICA OU VISITA INDSTRIA
VIII - NOVAS APLICAES

BIBLIOGRAFIA
1 - An Introduction to Polymer Science, Hans-Georg Elias, Editora VCH, 1997.
2 - Textbook of Polymer Science, F.W. Billmeyer, Jr., Editora Wiley Internacional,
3a. edio, 1984.
3 - Polymer Science, V.R. Gowariker, N.V. Viswanathan, J. Sreedhar, Editora John
Wiley & Sons, 1986.
4 - Handbook of Textile Fibres - 2. Man Made Fibre, J. Gordon Cook, Editora
Merrow
5a. Edio, 1993.
5 - Giant Molecules, A. Yu Brosberg; A.R. Khoklov, Academic Press, 1997.

UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE


Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


BIOQUMICA LN985 CRDITOS BIOQUMICA
APLICADA 102 horas aula / 06 cr

EMENTA
Vias metablicas: como a energia gerada e gasta nos sistemas vivos. Vias da
informao: como a informao gentica processada nos organismos vivos. Estrutura
bioqumica das clulas, mtodos de comunicao intercelular, receptores hormonais,
canais inicos, ATPases de membrana, molculas hormonais, eletrlitos e vitaminas.

OBJETIVOS
Descrever e compreender os mecanismos de fluxo e gerao de energia dentro dos
organismos vivos.
Introduzir ao aluno o conhecimento das vias da informao.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. Princpios de bioenergtica.
2. A gliclise e o catabolismo das hexoses.
3. O ciclo do cido ctrico.
4. A oxidao dos cidos graxos.
5. A oxidao dos aminocidos e a produo de uria.
6. Fosforilao oxidativa e fotofosforilao.

70
7. Biossntese de carboidratos, lipdios, aminocidos e nucleotdeos.
8. Genes e cromossomos.
9. Metabolismo do DNA.
10. Metabolismo do RNA.
11. Sntese de protenas
12. Estrutura bioqumica das clulas, mtodos de comunicao intercelular,
receptores hormonais, canais inicos, ATPases de membrana, molculas
hormonais, eletrlitos e vitaminas.

BIBLIOGRAFIA
CAMPBELL, Mary K. Bioqumca/ Mary K. Campbell; traduo Henrique Bunselmeyer
Ferreira... [et al]. 3 Edio Porto Alegre: Artes Medicas Sul, 2000.
CHAMPE, Pamela e Richard A Harvey : Bioqumica Ilustrada. 2 edeio. Porto
Alegre - RS.Artes Mdicas, 1997.
CONN, E.E. e Stumpf, P.K. Introduo Bioqumica. 4ed. So Paulo, Editora Edgard
Blcher Ltda, 1980, 525p.
FERREIRA, A. Walter; vila, Sandra L. M. et al - Diagnstico Laboratorial. Rio de
Janeiro: Editora Guanabara Koogan, 1996
LEHNINGER, A.L. Princpios de Bioqumica. 7ed. So Paulo, Saviier, 1990, 725p.
MARZZOCO, A. e Torres, B.B. Bioqumica Bsica, Rio de Janeiro, Ed. Guanabara,
1990. 232p.
RAVEL, Richard; Hirata, Mario Hiroyuki, Hirata, R. D. Crespo - Laboratrio Clnico
Aplicaes dos Dados Laboratoriais. Rio de Janeiro: Editora Guanabara Koogan, 1997.
STRYER, L. Bioqumica. 3ed. Stanford, Guanabara Koogan, 1992, 881p.
VIEIRA, E.C. Gazzinelli, G., Mares-Guia, M. Bioqumica Celular. So Paulo, Livraria
Ateneu, 1979, 339p.

71
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


EDUCAO LN982 CRDITOS NO TEM
AMBIENTAL 68 horas aula / 04 cr

EMENTA
Destaca o estudo do meio ambiente e ecologia. Conceitos, objetivos e princpios da
Educao Ambiental. Agenda 21. Noes bsicas de Legislao Ambiental. Instituies
Ambientais. Licenciamento ambiental. Biodiversidade. Desmatamento. Queimadas.
Recursos Hdricos. Saneamento Bsico. Resduos Slidos.

OBJETIVOS
Interpretar a diversidade de ecossistemas de nosso pas com ateno especial para o
Estado do Cear. Conhecer a Legislao Ambiental vigente no pas e os principais
rgos pblicos responsveis pela aplicao dessa Legislao. Discutir os principais
problemas relacionados com a conservao no meio ambiente e propor medidas prticas
para a conservao.

CONTEDO PROGRAMTICO
1) Meio Ambiente e Ecologia - Conceitos Gerais:
Ecologia, ambiente e poluio;
Qualidade de vida;
Meios receptores;
Territrio, Habitat, Nincho Ecolgico, Ecossistema, Biodiversidade;
Cadeias alimentares e Pirmides Ecolgicas;
Fator Limitante e Limite de Tolerncia.
2) Educao Ambiental:
Conceitos, objetivos, princpios e caractersticas da Educao Ambiental;
O pblico da Educao Ambiental;
Histria da Educao Ambiental;
Programa de Educao Ambiental do Estado do Cear;
Educao e Sustentabilidade;
Parmetros Curriculares Nacionais PCNs
3) Agenda 21
4) Noes bsicas de Legislao Ambiental
5) Competncias das Instituies Ambientais
6) Biodiversidade
Principais ecossistemas do Estado do Cear;
Unidades de Conservao
7) Desmatamento e Queimadas
8) Recusos Hdricos:
Conceito;
Tipos de gua;

72
A importncia da gua para o ser humano;
Demanda de gua no planeta e no Brasil;
Ameaas aos recursos hdricos;
Leis das guas - Declarao Universal dos direitos das guas;
9) Noes de Saneamaentp Bsico:
Abatecimento de gua;
Esgotamento sanitrio;
Drenagem
Limpeza Urbana.
10) Resduos Slidos:
Conceito;
Classificao dos Resduos Slidos: origem, natureza e constituio;
Importncia sanitria e ambiental;
Problemas causados pelo lixo;
Frmulas dos 4Rs
Tipos de tratamento dos resduos;
Coleta seletiva.

BIBLIOGRAFIA
BAIRD, Colin. Qumica Ambiental, trad. Maria Angeles Lobo Recio e Luiz Carlos
Marques Carrera. 2a. Edio, Porto Alegre, Ed. Bookman, 2002
BRASIL / MEC. Parmetros Curriculares Nacionais PCNs: Apresentao dos
temas transversais e tica: MEC / SEF. Braslia: Secretaria de Educao Fundamental,
1997.
BRASIL. Lei 9.605, 12 de fevereiro de 1998. A Lei da Natureza: Lei de Crimes
Ambientais / Instituto Brasileiro do Meio Ambiente e dos Recursos Naturais
Renovveis. Braslia: IBAMA, 1998.
CEAR, Superintendncia Estadual do Meio Ambiente. Apostila do Curso de
Capacitao para Multiplicadores em Educao Ambiental. 2. Edio. Fortaleza:
SEMACE. 2005
DERISIO, J. C. Introduo ao Controle da Poluio Ambiental. CETESB, So
Paulo. 1992.
DAZ, A. P. Educao Ambiental Como Projeto. Porto Alegre: ARTMED, 2002.
VIEZZER, M. L.; OVALLES, O. Manual Latino Americano de Educao
Ambiental. So Paulo: Gaia, 1995

73
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA PR-REQUISITOS


TECNOLOGIA DE LN986 / CRDITOS Qumica Orgnica II,
PRODUTOS SANITRIOS 102 horas aula / 06 cr Qumica Analtica II

EMENTA
Aspectos tericos e prticos com vista aos conceitos bsicos dos produtos
domissanitrios: composio de frmulas adequadas; suas propriedades Fsico-
Qumicas; aplicaes, usos, transporte, armazenamento e controle de qualidade das
matrias primas; toxicidade das matrias primas e dos produtos domissanitrios;
estratgias operacionais humanas e tcnicas na manipulao das matrias primas na
produo de sabes, detergentes, desinfetantes, gua sanitria, amaciantes de roupa,
ceras, cosmticos e outros correlatos.

OBJETIVOS
Fornecer o arcabouo conceitual capaz de fazer com que os alunos possam entender a
composio e as tcnicas atuais e sejam capazes de desenvolver novas tcnicas na
manipulao orientadas para uma excelncia na produo de domissanitrios.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. Cloro produo, toxicidade, utilidades e propriedades.
2. Determinao de teor de cloro ativo e produo de gua sanitria.
3. Desinfetantes propriedades, classificao e tcnicas de produo.
4. Conceituao de sabes e detergentes biodegradveis.
5. Caractersticas dos agentes tensoativos.
6. Processamento dos principais cidos graxos que compem leos e gorduras.
7. Propriedades dos sabes e detergentes.
8. Aspectos tecnolgicos da produo de sabes e detergentes.
9. Controle de qualidade dos sabes e detergentes e produtos de limpeza: pH,
viscosidade, densidade e ndice de espuma
10. Incorporante dos produtos de limpeza.
11. Sujeira e sua remoo e ao do sabo puro e aditivado na lavagem.
12. Utilizao dos sabes.
13. Amaciantes propriedades, classificao e tcnicas de produo.
14. Germicidas propriedades, classificao e tcnicas de produo.
15. Ceras propriedades, classificao e tcnicas de produo.
16. Noes bsicas sobre cosmticos.

74
17. Acidentes qumicos

BIBLIOGRAFIA
ALCNTARA, H. R.: Saber interpretar sintomas e sinais de intoxicao e
envenenamento. So Paulo - SP. Andrei Editora 1976. Artes Mdicas, 1997.
CHAMPE, Pamela e Richard A Harvey : Bioqumica Ilustrada. 2 edio. Porto Alegre
RS, 1995.
DREISBACH, Robert Hastings: Manual de envenenamento: diagnstico, tratamento
traduzido e adaptado para condies brasileira por Samuel Schvartsman. So Paulo-
SP. Atheneu, Editora da Universidade de So Paulo, 1975
FERNANDES, Adair Antnio - Projeto Tcnico para Fabricao de Produtos de
Limpeza em Geral. Ponta Grossa - PR
FERNCOLA, N.G.G. Aspecto toxicolgico de la contaminacin ambiental causada por
acidentes Bol. Of. Sanit. Pantam, 95: 352-60, 1983
FIOCRUZ/FEEMA. Centro de estudos da sade do trabalhador e ecologia humana da
Escola Nacional de Sade Pblica. Incidentes/Acidentes envolvendo substncias e
produtos qumicos perigosos no Estado do Rio de Janeiro - 1984 -1983.Rio de Janeiro,
CESTEH/ENSP/FIOCRUZ-SCPA / FEEMA
LIMA, D. R.: Manual de Farmacologia Clinica, Teraputica e Toxicologia. Rio de
Janeiro - RJ. Editora Guanabara Koogan S. A. 1994.
PRADO, Felicio C., RAMOS, Jairo A . & Outros: Atualizao teraputica manual
prtico de diagnstico e tratamento. Editoria Eletrnica Centro de Informtica em Sade
- Universidade Federal de So Paulo - Escola Paulista de Medicina, 1996.
RITTNER, Herman Sabo: tecnologia e utilizao, Editora H. Rittner. So Paulo
SP, 1995.
UCKO, D. A. Qumica para cincias da sade: uma introduo qumica geral,
orgnica e biolgica. 2a. edio. So Paulo - SP. Editora Mandle. 1992.

75
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


TECNOLOGIA DE LN987 CRDITOS QUMICA DE
PRODUTOS LCTEOS 68 horas aula / 04cr ALIMENTOS

EMENTA
Teoria geral sobre os produtos lcteos e sua tecnologia.

OBJETIVOS
Capacitar o aluno na Tecnologia dos Produtos Lcteos, atravs do estudo dos aspectos
tericos e experimentais envolvidos.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. Fundamentos sobre a Qumica do Leite: Composio qumica do leite produzido
por diferentes mamferos. Composio qumica do leite de vaca de diferentes raas.
Propriedades fsico-qumicas.
2. Lpidios do Leite: Biossntese da gordura do leite. Sntese de cidos graxos na
glndula mamria. Sntese de cidos graxos insaturados.
3. Protenas do Leite: Biossntese das protenas do leite. Casenas. Caractersticas
moleculares e estruturais das casenas. Micela de casena.
4. Carboidratos do Leite: Lactose. Biossntese da lactose.
5. Tratamentos para Conservao do Leite e Produtos Derivados: Mtodos de
conservao pelo uso do calor. Mtodos de conservao pelo uso do frio. Mtodo de
conservao por fermentao. Mtodo de conservao por uso de aditivos.
6. Iogurte: Definio. Valor nutricional comparativo do leite e de vrios tipos de
iogurtes. Microorganismos utilizados no processo de fabricao. Fluxograma para
produo do iogurte. Iogurte natural. Iogurte batido. Fluxograma para produo de
iogurte batido. Outros produtos fermentados e suas etapas de fabricao.
7. Queijo: Definio. Espcies de queijos no Brasil e no mundo. Composio mdia
de alguns tipos de queijo. Classificao dos queijos.
8. Tecnologia de Produo de Queijos: Padronizao do leite. Clculos para controle
da padronizao. Tratamento trmico do leite padronizado. Inoculao. Coagulao.
Corte do cogulo. Dessoramento. Salga. Enformao e Prenssagem. Cura ou
Maturao. Embalagem.
9. Produo contnua de Queijos: Processo Nizo. Processo Steme e Hutin.
10. Manteiga: Composio da manteiga. Tipos. Obteno do creme de leite. Processo
industrial de fabricao descontnuo. Produo contnua de manteiga.
11. Outros produtos: Leites gelificados. Pudins. Flans. Sorvetes. Doces. Alimentos
Prebiticos. Alimentos Probiticos.

BIBLIOGRAFIA
ESKIN, N. A.; Biochemistry of Foods, 2nd Ed., Academic Press, Inc., 1990.
GAVA, A. J. ; Princpios de Tecnologia de Alimentos, 1 Ed., (8 reimpresso), 1998.

76
AQUARONE, E. ; LIMA, U. de A.; BORZANI, W. ; Alimentos e bebidas produzidos
por fermentao, Srie BIOTECNOLOGIA, Vol. 5, Ed Edgard Blcher Ltda, 1983.
EVANGELISTA, J. ; Tecnologia de Alimentos, Ed ATHENEU, 2 Ed, 1998.
BARUFFALDI, R. ; OLIVEIRA, M. N. de; Fundamentos de Tecnologia de Alimentos,
Vol.3 , Ed. ATHENEU, 1998.

77
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


QUMICA DE LN964 CRDITOS QUMICA ORGNICA I,
ALIMENTOS 68 horas aula / 04cr QUMICA ANALTICA I

EMENTA
Qumica dos alimentos, caractersticas qumicas estruturais e funcionais dos macro e
micronutrientes presentes nos alimentos, suas alteraes ocasionadas pelo
processamento, bem como seus mtodos analticos e a estrutura e funcionamento de um
laboratrio de qumica de alimentos.

OBJETIVOS
Estudar as macromolculas (lipdios, carboidratos, protenas) presentes nos alimentos.

CONTEDO PROGRAMTICO
Teoria
1. Carboidratos;
2. Lipdios;
3. Protenas;
4. Laticnios;
5. Carnes;
6. Pescados;
7. Vegetais e frutos;
8. Sabor e aroma;
9. Aditivos intencionais e incidentais.
Prtica
Determinao da composio centesimal de produtos alimentcios
Tomada de preparo da amostra
Umidade
Frao mineral
Extrato etreo
Frao nitrogenada
Frao fibra

BIBLIOGRAFIA
MEYER, L.H. Food Chemistry. Reinhold Publishing Corporation, N.Y., 1960.
TRIEBOLD, H.O. Food Composition and Analysis. D. Van Nostrand Company, Inc.
Princeton. N. Jersey, Toronto, N.Y. 1963.

78
BRAVERMAN, J.B.S. Introduction to the Biochemistry of Food. Elsevier Publishing
Company, London, 1963.

UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE


Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


QUMICA MEDICINAL LN981 CRDITOS QUMICA ORGNICA I
68 horas aula / 04cr

EMENTA
Qumica dos medicamentos: do surgimento at as descobertas mais recentes,
contextualizando toda a informao dentro de uma melhor qualidade de vida e levando-
o a visualizar o futuro.

OBJETIVOS
Permitir ao aluno entender e reconhecer a qumica envolvida no processo de obteno
de medicamentos e a ao destes, inclusive de produtos naturais, nos sistemas
biolgicos.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. Introduo: Descoberta, classificao e desenvolvimento de drogas. Drogas com e
sem efeitos colaterais. Aspectos tericos e qumicos de ao das drogas. CL e CL50;
2. Receptores: Estrutura do receptor. Neurotransmissores. Tipos de interao droga-
receptor. Consideraes estereoqumicas;
3. Enzimas: Receptores catalticos. Enzimas como catalisadores e mecanismo da
catlise enzimtica. Catlise com coenzima e cofator. Inibio e desativao de
enzimas;
4. Drogas que interagem com o DNA;
5. Metabolismo das drogas;
6. Pr-drogas: Qumica, desenvolvimento, importncia e bioprecursores;
7. Modelagem molecular: modelos moleculares. Importncia, desenvolvimento e
perspectivas;
8. Qumica dos produtos naturais: o uso de substncias naturais como medicamentos.
Fitoterpicos.

BIBLIOGRAFIA
1. Barreiro, E. J.; Fraga, C. A. M.; Qumica Medicinal as bases moleculares da ao
dos frmacos. Artmed, Porto Alegre, 2001.
2. Silverman, R. B.; The Organic Chemistry of Drug Design and Drug Action.
Academic Press: Londres. 1992.
3. Ganellin, C. R.;Roberts, S. M. Medicinal Chemistry : the role of organic
chemistry in drug research. 2 ed. Ed. Academic: Londres. 1993.
4. Patrick, G. L. An Introduction to Medicinal Chemistry. Oxford University Press:
Oxford. 1995.

79
5. Thomas, G. Medicinal Chemistry an Introduction. Wiley: New York. 2000.
6. Cunha, A. P.; Plantas e produtos vegetais em Fitoterapia. Fundao Calouste
GulbenKian. 2003.
7. Dunford, S. E. A.; Fitoterapia: Na ao primria sade. Editora Manole: So
Paulo. 2001.

UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE


Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


MINERALOGIA LN978 CRDITOS QUMICA INORGNICA I,
68 horas aula / 04cr QUMICA ANALTICA I

EMENTA
Simetria dos cristais. Notao cristalogrfica. Classes de cristais. Sistemas cristalinos.
Cristais geminados e agregados cristalinos. Cristalografia por meios de Raios X.
Propriedades fsicas dos minerais. Cristaloqumica. Minerais e gemas. Formao,
classificao, distribuio e importncia econmica. Principais ocorrncias minerais do
Estado do Cear.

OBJETIVOS
Analisar cientificamente os minerais nas escalas micro, macro e meso, com o objetivo
de caracteriz-los dentro dos diversos tipos de rochas existentes no planeta Terra, bem
como, o seu aproveitamento nos diversos setores da indstria.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. CRISTALOGRAFIA
1.1 Introduo: Estrutura interna dos cristais; Evidncia da estrutura interna regular
dos cristais; Propriedades dos cristais.
1.2 Simetria: Elementos de simetria: plano, eixo, centro e eixo de inverso rotatria;
Operaes de simetria: reflexo, rotao, inverso e rotao + inverso; Notao
de simetria.
1.3 Notao Cristalogrfica: Eixos cristalogrficos, sistemas cristalinos,
parmetros, ndices e formas cristalinas.
1.4 As Trinta e Duas Classes de Cristais: Isomtrico, tetragonal, hexagonal,
rombodrico, ortorrmbico, monoclnico e triclnico.
1.5 Cristais Geminados e Agregados Cristalinos: Tipos de geminados e hbitos
cristalinos.
1.6 A Cristalografia por Meio de Raios X: Mtodo do P
2. MINERALOGIA FSICA PROPRIEDADES FSICAS DOS MINERAIS
1.1 Clivagem, Partio e Fratura
1.2 Dureza
1.3 Tenacidade
1.4 Densidade Relativa

80
1.5 Propriedades Dependentes da Luz: Brilho, cor, diafaneidade, luminescncia,
difrao da luz, dupla refrao, pleocrosmo, embasamento, trao, asterismo,
etc.
1.6 Propriedades Magnticas: Magnetismo
3. MINERALOGIA QUMICA
1.1 Introduo
1.2 Cristaloqumica: Relao qumica com a classificao mineral. Polimofismo.
Abundncia dos elementos. Foras de ligao nos cristais. O princpio de
coordenao. Tipo estrutural. Variao na composio dos minerais por
substituio inica, acoplamento, soluo slida ou isomorfismo, ex-soluo.
Pseudomorfos e mineralides
1.3 Deduo de Uma Frmula Qumica a Partir da Anlise de Um Mineral
1.4 Instrumentos e Mtodos de Ensaio
4. MINERAIS E GEMAS: Formao, Classificao, Distribuio e Importncia
Econmica
4.1 Introduo
4.2 Elementos Nativos
4.3 Sulfetos
4.4 Sulfossais
4.5 xidos
4.6 Halides
4.7 Carbonatos
4.8 Nitratos
4.9 Boratos
4.10 Sulfatos e Cromatos
4.11 Fosfatos, Arseniatos e Vanadatos.
4. 12 Tungstatos e Molibdatos.
4.13 Silicatos.
5. PRINCIPAIS OCORRNCIAS MINERAIS DO ESTADO DO CEAR
5.1 Principais distritos mineiros do Estado do Cear
5.2 Principais Ocorrncias de Minerais de Cada Distrito Mineiro.

BIBLIOGRAFIA
DANA, J. D. & HURLBUT Manual de Mineralogia. Rio de Janeiro: Livros
Tcnicos e Cientficos Editora, 1976.
DEVIMES P. Atlas Photographique des Mineraux DAlluvions. Paris, 1978.
FONT-ALTABA, M. & SAN MIGUEL, A. Atlas de Geologia. Rio de Janeiro: Livro
Ibero-Americano Ltda, 1980.
FONT-ALTABA, M. Atlas de Mineralogia. Rio de Janeiro: Livro Ibero-Americano
Ltda, 1980.
LEINZ, V. & SOUZA, Campos, J. E. Guia para Determinao de Minerais. So
Paulo: Editora da USP, 1978.
ROBERTO, F. A. da C. Distritos Mineiros do Estado do Cear. Fortaleza: DNPM,
2000.
SCHUMANN, W. - Gemas do Mundo. Rio de Janeiro: Livro Tcnico S.A. Indstria e
Comrcio, 1985

81
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


BIOFSICA LM047 CRDITOS BIOLOGIA GERAL, QUMICA
68 horas aula / 04cr GERAL I, FSICA GERAL

EMENTA
Bases Fsicas dos Processos Vitais. Foras Intra e Intermoleculares. Membranas
Biolgicas: Organizao, transporte e equilbrio atravs das membranas. Biofsica da
atividade muscular e nervosa. Biomecnica: foras que atuam nos organismos vivos,
especialmente em mamferos.

OBJETIVOS
Capacitar o aluno cientificamente em biofsica, atravs do estudo dos aspectos tericos
e experimentais envolvidos.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. A Biofsica como Cincia
2. O Universo e sua Composio Fundamental
3. Solues Tampes e pH
4. Termodinmica
5. Difuso, Osmose e Tnus
6. Mtodos Biofsicos de Anlises - Espectrofotometria
7. Mtodos Biofsicos de Anlises - Eletroforese
8. Mtodos Biofsicos de Anlises - Cromatografia
9. Biofsica das Membranas Biolgicas
10. Bioeletricidade, Potenciais Bioeltricos, Bioeletrognese
11. Biofsica da Contrao Muscular
12. Biofsica da Respirao
13. Biofsica da Circulao
14. Biofsica da Funo Renal
15. Biofsica da Viso
16. Biofsica da Audio

BIBLIOGRAFIA
HENEINE, I. F. Biofsica Bsica. Livraria Atheneu, 1995.
MURADAS, A. S. QUILLFELDT, J. A. Biofsica Fundamental. UFRGS, 1995.
LEO, M. C. Princpios da Biofsica. Ed. Guanabara Koogan.
FRUMENTO. Biofsica. Ed. Intercincia
VOLKEINSTEIN, M. V. Physics and Biology, Academic Press.

82
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


MTODOS LN988 CRDITOS QUMICA ORGNICA II,
CROMATOGRFICOS 68 horas aula / 04cr BIOQUMICA

EMENTA
Histrico da cromatografia. Princpios, classificao e termos tcnicos. Cromatografia
em camada fina. Cromatografia por troca inica, grupos trocadores, aplicaes.
Cromatografia Lquida de Alta Eficincia (CLAE), caractersticas das fases mveis e
estacionrias, equipamentos e colunas, aplicaes. Cromatografia gasosa, caractersticas
das fases estacionrias, equipamentos e colunas; tipos de detectores, otimizao de
separaes, aplicaes, acoplamento espectrometria de massas. Cromatografia de
fluido supercrtico, aspectos gerais.

OBJETIVOS
Desenvolver no aluno a leitura de trabalhos cientficos que envolvam tcnicas de
cromatografia e as aptides para resoluo de problemas prticos de separaes de
substncias atravs das tcnicas cromatogrficas.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. Histrico e Desenvolvimento da Cromatografia;
2. Processos e Mtodos Cromatogrficos;
3. Teoria da Cromatografia de Eluio;
4. Tipos de Cromatografia: cromatografia de camada delgada, cromatografia de
adsoro, cromatografia troca inica, cromatografia de excluso, cromatografia de
bioafinidade, cromatografia gasosa, cromatografia lquida de alta eficincia.
5. Escalas Cromatogrficas; Analtica, Preparativa e Industrial;
6. Sistemas Cromatogrficos.

BIBLIOGRAFIA
Skoog, D.A.; West, D.M.; F.J. Holler, 1992, Fundamentals of Analytical
th
Chemistry, 5 ed., Saunders College Publishing, Philadelphia.
th
Christian, G.D. , 1998, Analytical Chemistry, 5 ed., John Wiley & Sons, New
York, 1994.
Collins, C.H.; Braga, G.L.; Bonato, P.S. , 1990, Introduo a Mtodos
a
Cromatogrficos, 4 edio, Editora da Unicamp, Campinas.
Skoog, D. A., Holler, F.J., Nieman, T.A. , 1998, Principles of Instrumental
Analysis, Harcourt Brace College Publishers, New York.
Lanas, F.M., 1993, Cromatografia em Fase Gasosa, Acta, So Carlos.
Quattrocchi, O.A., Andrizzi, S.A. de, Laba, R.F. 1992, Introduccin a la HPLC,
Artes Grificas Farro, Buenos Aires.

83
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


FLORA DA LN902 CRDITOS NO TEM
CAATINGA 68 horas aula / 04cr

EMENTA
Aborda assuntos relevantes aos tipos de Caatinga. Composio florstica da Caatinga.
Flora da Caatinga como fonte de recursos. Antropizao da Caatinga.

OBJETIVOS
Tipos de Caatinga. Composio florstica da Caatinga. Flora da Caatinga como fonte de
recursos. Antropizao da Caatinga.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. Caracterizao botnica das Caatingas;
2. Tipos de Caatinga;
3. Fitofisonomia da Caatinga;
6. reas de distribuio;
7. Composio florstica da Caatinga;
8. Caatinga como vegetao xeromrfica;
9. Flora da Caatinga como fonte de recursos;
10. Efeitos da Ocupao humana na flora da Caatinga.

BIBLIOGRAFIA
AGARREZ, F. V. et al. 1994. Botnica: taxonomia, morfologia e reproduo dos
angiospermae: chaves para determinao de famlias. Rio de Janeiro. mbito
Cultural.
AMORIN, D. S. 1997. Elementos bsicos de sistemtica filogentica. Holos Editora,
Ribeiro Preto.
ANDRADE LIMA, D. de. 1981. The Caatingas dominium. Revista Brasileira de
Botnica 4 (2): 149-153.
BARROSO, G.M. (1978, 1991, 2002). Sistemtica de angiospermas do Brasil. (V. 1,
2, 3). EDUSP, UFV.
BEZERRA, P.; A. FERNANDES. 1984. Fundamentos de taxonomia vegetal.
Fortaleza, Ed. UFC.
FERNANDES, A., BEZERRA, P. 1990. Estudo fitogeogrfico do Brasil. Fortaleza:
Stylos Comunicaes.
FERRI, M. G.et. al. 1981. Glossario ilustrado de botanica. So Paulo. Editora Nobel
FIGUEIREDO, M. A. 2000. Unidades Fitoecolgicas. In: Atlas do Cear. Instituto de
Pesquisa e Estratgia Econmica do Cear, Fortaleza: IPECE-FUNCEME.
MAURY, C. M. (Org). 2002. Biodiversidade Brasileira Avaliao e Identificao
de reas prioritrias para conservao, utilizao sustentvel e repartio de
benefcios da biodiversidade Brasileira. V. 5. Braslia: Ministrio do Meio Ambiente.
DIEGUES, A. C.; ARRUDA, R. S. V. (Org). 2001. Saberes tradicionais e
biodiversidade no Brasil. V. 4. Braslia: Ministrio do Meio Ambiente.

84
JOLY, A. B. 1987. BotnicaIntroduo Taxonomia Vegetal. Companhia Editora
Nacional, So Paulo.
MORI, S. A. ; et. al. 1985. Manual de manejo de herbrio fanerogmico. Tabuna,
Centro de pesquisas do cacau. Ed. CEPLAC.
VIDAL, N. W.; VIDAL, M. R. R. 2000. Botnica Organografia Quadros sinticos
ilustrados de fanergamas. 4a edio. Editora UFV, Viosa Minas Gerais.
Sites, Revistas e Trabalhos Cientficos diversos.

85
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


CORROSO LN976 CRDITOS FSICO-QUMICA II
68 horas aula / 04cr

EMENTA
Generalidade e tipo de corroso. Fundamentos eletroqumicos da corroso. Corroso a
alta temperatura. Corroso eletroqumica. Corroso localizada. Corroso sob tenso
fraturante. Corroso da indstria qumica. Proteo catdica. Inibidores de corroso.
Recobrimentos protetores.

OBJETIVOS
Fornecer os conhecimentos dos processos corrosivos bem como os meios para evit-lo
ou control-los.

CONTEDO PROGRAMTICO
1- Definio de corroso e sua importncia
2- Principais pilhas eletroqumicas
3- Diferentes formas de corroso
4- Principais meios corrosivos e suas formas de atuao
5- Tipos de ensaios de corroso- taxas de corroso
6- Mecanismo de corroso
7- Heterogeneidades que interferem na corroso eletroqumica
8- Corroso galvnica, eletroqumica, seletiva e microbiolgica caractersticas e
mtodos de preveno
9- Velocidade de corroso
9.1. Definio
9.2. Fatores que interferem na velocidade
9.3. Polarizao- Tipos de polarizao
9.4. Passividade
9.5. Diagramas de Pourbaix
10. Processo corrosivo em temperatura baixa
10.1. Mecanismo
10.2. Leis de crescimento da pelcula
10.3. Propriedades das pelculas
10.4. Relao Pilling e Bedworth
10.5. Principais meios corrosivos
11. Corroso associada a solicitaes mecnicas
11.1. Corroso sob fadiga
11.2. Corroso Eroso
11.3. Corroso sb atrito
11.4. Corroso sob tenso
12. Corroso em sistemas de refrigerao e de gerao de vapor
12.1. Impurezas presentes em gua bruta
12.2. Mecanismo de corroso em caldeiras, os principais fatores interferentes e as
regies crticas

86
12.3. Tratamento de gua de caldeira
12.4. Problemas bsicos em sistemas de refrigerao
12.5. Tratamento de gua de refrigerao
13. Inibidores de corroso
14. Modificaes que interferem no controle de corroso
15. Diferentes tipos de revestimentos ytilizados no controle de corroso
16. Proteo catdica
17. Proteo andica

BIBLIOGRAFIA
GENTIL, V. Corroso. Livros Tcnicos e Cientficos Ed. S/A, 1996.
PANOSSIAN, Z. Corroso e proteo contra corroso em equipamentos e estruturas
metlicas. Volume I e II, Instituto de Pesquisas Tecnolgicas/Eletropaulo, 1993.
Corrosion Basic - An Introduction. National Association of Corrosion Engineers, 1984.
SCULLY, J.C. The Fundamentais of corrosion. Pergamon Press, 1975.
FONTANA, M.G. Corrosion Engineering. McGraw-Hill Book Company, 1987.
SHREIR, L.L. Corrosion. Butterworts, 1976. Tintas e vernizes - Cincia e Tecnologia,
volumes 1 e 2, Associao Brasileira dos Fabricantes de Tintas, 1995.

87
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


SEMINRIO DE LN977 CRDITOS NO TEM
EDUCAO EM QUMICA 68 horas aula / 04cr

EMENTA
Aspectos da pesquisa bibliogrfica. Noes do uso de mtodos audiovisuais. Noes de
tcnicas de apresentao. Redao de textos cientficos. Apresentao de seminrios
com temas relacionados ao curso. Os temas escolhidos para apresentao de seminrios
devero estar relacionados direta ou indiretamente com aspectos da Educao em
Qumica.

OBJETIVOS
Estimular o aluno a desenvolver mtodos de pesquisa bibliogrfica e de ensino atravs
do uso de metodologia cientfica. Estimular, ainda o desenvolvimento da habilidade do
aluno na preparao e apresentao oral de seminrios, bem como na elaborao de
resumos escritos dentro das normas e padres do trabalho cientfico.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. Pesquisa bibliogrfica : textos de livros, artigos de revistas, sites na internet;
2. Uso de mtodos audio-visuais: retroprojetor e transparncia, datashow,
cartazes, vdeos, DVD e TV;
3. Tcnicas de apresentao de seminrios;
4. Redao de textos cientficos: artigos, relatrios;
5. Apresentao de seminrios com temas relacionados ao curso.

BIBLIOGRAFIA
1. Feitosa, V. C. : Redao de Textos Cientficos, 3 ed.Editora Papirus:Campinas.
1997.
2. Johann, J. R.: Introduo ao Mtodo Cientfico : Conceito e Forma de
Conhecimento. Editora Ulbra:Canoas. 1997.

88
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


MTODOS LN979 CRDITOS NO TEM
EXPERIMENTAIS 68 horas aula / 04cr

EMENTA
Planejamento experimental (quimiometria); metodologias de anlise: amostragem,
tratamento, tratamento de amostra, avaliao e interpretao de resultados analticos;
desenvolvimento de mtodos experimentais alternativas (de acordo realidade scio-
econmica das escolas locais).

OBJETIVOS
Capacitar o aluno na utilizao de mtodos experimentais atravs do estudo dos
aspectos tericos e experimentais envolvidos nos processos de quimiometria. Aplicao
dos conhecimentos tericos no desenvolvimento de trabalhos de laboratrio.

CONTEDO PROGRAMTICO
1 Estatistica dos mtodos analticos: limitao dos mtodos analticos, tipos de erros,
acurria e preciso, erros sistemticos, mdias e desvio-padro, distribuio de erros
aleatrios, confibilidade dos resultados, correlao e regresso, regresso linear e
no-linear.
2 Amostragem: introduo, amostras gasosas, lquidas e slidas.
3 Quimiometria (planejamento experimental): introduo, histrico, importncia da
quimiometria, planejamento fatorial, mtodos de otimizao, otimizao sequencial
simplex, tratamento multivariado de dados, anlise fatorial e estatstica rpida.

BIBLIOGRAFIA
1 - Mendham, J.; Denney, R. C.; Barnes, J. D.; Thomas, M. J. K.; Vogel - Anlise
Qumica Quantitativa; Editora LTC, 6 edio, Rio de Janeiro - RJ, 2002.
2 - Beebe, K. R.; Pell, R. J.; Seasholtz, M. B,; Chemometrics - A Pratical Guide; Ed.
Ellis Horwood, Chischester, 1998
3 - Brereton, R. G.; Chemometric; Ed. Ellis Horwood, Chischester, 1990
4 - Miller, J. C., Miller, J. N.; Statistics for Analytical Chemistry; Ed. Wiley, 3 edition,
Chichester, 1993
5 - Chatfield, C.; Statistics for Technology; Ed. Chapman and Hall, 3 edition, London -
UR, 1996

89
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


BIOLOGIA MOLECULAR LM048 CRDITOS BIOLOGIA GERAL
68 horas aula / 04cr

EMENTA
Histrico e advento da biologia molecular. Implicaes biolgicas e ticas dos avanos
da rea. cidos nuclicos: estrutura e caracterizao bioqumica. Caracterizao bsica
da cromatina celular. Metabolismo do DNA: replicao. Metabolismo do RNA:
transcrio. Traduo e processamento protico. Genes e genomas: cdigo gentico,
controle bsico de expresso gnica, genomas de mitocndrias e cloroplastos. Genoma
humano: caracterizao do projeto Genoma Humano, principais implicaes biolgicas
e ticas. Vrus e plasmdeos. Elementos transponveis. Evoluo nvel molecular.
Enzimas de restrio. Clonagem e expresso gnica. A tecnologia do DNA
recombinante e sua aplicao para a compreenso do processo evolutivo. Tcnicas
bsicas de biologia molecular: Hibridizao, produo de sondas, bancos de DNAc,
PCR, RFLP, RAPD. Oncogenes e cncer.

OBJETIVOS
Capacitar o aluno cientificamente em biologia molecular, atravs do estudo dos aspectos
tericos e experimentais envolvidos.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. MECANISMOS GENTICOS
2.1 RNA e Sntese Protica
2.2 Reparo do DNA
2.3 Replicao do DNA
2.4 Recombinao Gentica
2.5 Vrus
2.6 Plasmdios
2.7 Tronsposons
2. TECNOLOGIA DO DNA RECOMBINANTE
3.1 A Fragmentao, Separao e Seqenciamento do DNA.
3.2 Hibridizao dos cidos Nuclicos
3.3 Clonagem de DNA
3.4 Engenharia do DNA
4. O NCLEO CELULAR
4.1 DNA Cromossnico e seu Empacotamento
4.2 Estrutura Global dos Cromossomos
4.3 Replicao Cromossnica
4.4 Sntese e Processamento de RNA
4.5 Organizao e Evoluo do Genoma Nuclear
5. CONTROLE DA EXPRESSO GNICA
5.1 Viso Global do Controle Gentico
5.2 Motivos do DNA-Binding em Genes de Protenas Regulatrias

90
5.3 Como Mudanas Genticas Ocorrem
5.4 Estrutura da Cromatina e o Controle da Expresso Gnica
5.5 O Mecanismo Gentico Molecular que Cria Tipos de Clulas Especializadas
5.6 Controles Ps-transcripicionais
6. ONCOGENES E CNCER

BIBLIOGRAFIA
ALBERTS, B. et al. Molecular Biology of the Cell. 3rd Edition, New York: Garland
Publishing Inc., 1994.
PURVES, W. K. et al. Life, The Science of Biology. 5th Edition, USA: Sinauer
Associates, Inc. Publishers, 1997.
GILBERT, S. F. Developmental Biology. 5th Edition, USA: Sinauer Associates, Inc.
Publishers, 1997.
CAMPBELL, N. A. Biology. 2nd Ed. Redwoood City: The Benjamim/Cummings
Publishing Company, 1990.
CURTIUS, H. Biologia. 2a Ed., Rio dce Janeiro: Editora Guanabara Koogan, 1977.
BAKER, J. J. Estudo da Biologia. Vol. 2, So Paulo: Ed. Edgard Blcher, 1975.
GARDNER. J. E. & SNUSTAD, D. P. Gentica. 7 Ed., rio de Janeiro: Ed.
Interamericana, 1986.
Revista Scientific American, Documentos da Internet, entre outros.

91
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


TERMODINMICA LN170 CRDITOS CLCULO I, FSICO-
68 horas aula / 04cr QUMICA II

EMENTA
Natureza da Termodinmica, incluindo noes de equilbrio termodinmico, as
equaes de estado, os processos quasiestticos, reversveis e irreversveis, as mquinas
trmicas e aplicaes.

OBJETIVOS
Introduzir a termodinmica atravs de um conjunto de postulados relativos aos estados
de equilbrio dos sistemas fsicos. Determinar as condies para os estados de equilbrio
atravs da minimizao de potenciais termodinmicos apropriados. Determinar as
condies de estabilidade termodinmica.

CONTEDO PROGRAMTICO
01. FUNDAMENTOS DA TERMODINAMICA. O Problema Fundamental da
Termodinmica de Equilbrio. Os Postulados Bsicos. A Natureza Espacial e
Temporal das Variveis Macroscpicas. As Leis da Termodinmica. Condies de
Equilbrio e Variveis Intensivas. Significado Fsico das Variveis Intensivas.
Relao Entre Sistemas Sob Diferentes Vnculos. Estrutura Formal das Equaes
Fundamentais da Termodinmica. Relaes entre Variveis Extensivas e Intensivas.
Relao de Euler. Relao de Gibbs-Duhem. Modelos Simples e Aplicaes: Gs
Ideal, Fluido Real deal de Van der Walls, Radiao Eletromagntica.
02. FORMULAES ALTERNATIVAS DA TERMODINMICA E
PRINCPIOS EXTREMOS: DO CDIGO GENTICO. Princpio da Energia
Mnima. Transformaes de Legendre e Potenciais Termodinmicos. Princpios de
Mnimo para Potenciais Termodinmicos: de Helmholtz, Entalpia, de Gibbs. A
Equivalncia entre as Representaes. Aplicaes.
03. RELAES DE MAXWELL, ESTABILIDADE E TRANSIES DE FASES.
Relaes de Maxwell. Apliocaes. Generalizao para Sistemas Magnticos.
Estabilidade Intrnseca e Condicional para Sistemas Termodinmicos nas Diversas
Representaes. Consequncias Fsicas da Estabilidade. Princpio de Le Chtelier.
Princpio de Le Chtelier- Braun. Transies de Fases de Primeira Ordem.
Descontinuidade da Entropia. Regra de Fases de Gibbs. Diagramas de Fase em
Sistemas Binrios.

BIBLIOGRAFIA
HALLIDAY, D. RESNICK, R. KRANE, K. S. Fsica, Volume 2 4a ed. Rio
de Janeiro: Livros Tcnicos e Cientficos, Editora S. A. , 1996.
HALLIDAY, D. RESNICK, R. WALKER,R. Fundamentos de Fsica, Volume 2, 4a
ed. Rio de Janeiro: Livros Tcnicos e Cientficos, Editora S. A. , 1996.

92
MCKELVEY, J. P. e GROTCH, W. Fsica, Volume 2, Editora Harper & Row do
Brasil.
NUSSENZVEIG, H. M. Curso de Fsica Bsica, Volume 2, 3a ed. , So Paulo: Edgard
Blucher/ EDUSP, 1981.

93
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


HISTRIA DA QUMICA LN492 CRDITOS NO TEM
68 horas aula / 04cr

EMENTA
Viso histrica da evoluo da qumica desde os tempos das cavernas at os dias atuais

OBJETIVOS
Fornecer instrumental analtico e metodolgico que possibilite ao aluno de Qumica,
entender sobre a evoluo da qumica no mundo como um todo.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. O homem e a natureza
2. A descoberta do fogo e suas utilizaes
3. O desenvolvimento da metalurgia, os pigmentos, a qumica domstica
4. O surgimento da alquimia e suas premissas. Alexandria como o bero da alquimia A
teoria dos elementos, a teoria dos princpios. Maria, a Judia e outros alquimistas
5. A Grcia e a contribuio dos filsofos. A concepo da idia do tomo: Leucipo e
Demcrito. A teoria atmica de Epicuro. Lucretius e de Rerum Natura.
6. George Bauer, Biriguncio e Paracelsus e a qumica dos medicamentos. O
Renascimento. O limiar de uma nova era.
7. O surgimento da cincia qumica. As primeiras teorias: o flogstico e a oxidao.
Boyle, Stahl e Lavoisier. As leis ponderais
8. As teorias e os modelos atmicos
9. O desenvolvimento da qumica moderna e suas aplicaes
10. As grandes reas da qumica moderna.

BIBLIOGRAFIA
MARQUES, G. T. S., Histria e Fundamentos da Qumica, Fortaleza, Edies
Demcrito Rocha, 2003.
BARROS, A. J. S.; LEHFELD, N. A. S., Histria da Qumica no Brasil. 2 ed. So
Paulo: Makron Books, 2000.
BASTOS, C.; KELLER, V. Para gostar de ler a Qumica I. 12 ed. Rio de Janeiro:
Vozes, 1999.
BASTOS, C.; KELLER, V. Para gostar de ler a Qumica II. 12 ed. Rio de Janeiro:
Vozes, 1999.
STRATHERN, Paul,. O Sonho de Mendeleiev: a verdadeira histria da qumica.
Rio de Janeiro, Jorge Zahar, 2002.
BRAGA, M., GUERRA, A., REIS, J. C. Breve histria da cincia moderna, volume
1: convergncia de saberes. Rio de Janeiro, Jorge Zahar, 2003.
MARIA, A., GOLDARB, A., Da alquimia a qumica. So Paulo, Nova Stela/EDUSP,
1987.
VANIN, J. A., Alquimistas e qumicos. So Paulo, Moderna, 1994.

94
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


INFORMTICA LN980 CRDITOS NO TEM
APLICADA QUMICA 68 horas aula / 04cr

EMENTA
Computador como uma ferramenta para o estudo de qumica; conhecimento de software
de qumica e o emprego da internet para pesquisas sobre temas especficos da qumica..

OBJETIVOS
Fornecer instrumental metodolgico que possibilite ao aluno de Qumica, apropriar-se
dos conhecimentos da informtica como uma ferramenta para a qumica.

CONTEDO PROGRAMTICO
Conceitos gerais e linguagem de computador. Anlise numrica (quimiometria),
aplicaes correntes qumica: programas grficos (excel e oring), representao
estrutural de molculas (chemwind e chemischet). Internet (site de qumica e site de
pesquisa de peridicos).

BIBLIOGRAFIA
1-Jurs, P. C., Computer Software Application in Chemistry, John Wiley & Sons,
New York, 1996.
2-Johnston, M. D., Computational Chemistry: Na Emphasis on Pratical
Calculations, Elsvier Science, Amsterdan, 1998.
3-Lipkowitz, K. B., Boyd, D. B. Editors. Reviews in Computational Chemistry, vol
1-4; VHC Publishers, Inc, 1990 -1994.

95
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


INTRODUO LN414 CRDITOS NO TEM
FILOSOFIA 68 horas aula / 04cr

EMENTA
O fenmeno do homem no mundo. A Filosofia. O fenmeno da cientifizao hoje. O
homem e a sociedade. A Universidade.

OBJETIVOS
1. Compreender a importncia do pensamento reflexivo, justificando a necessidade de
pensar.
2. Refletir sobre o papel do homem na sociedade e o seu significado no mundo.
3. Possibilitar o estudo sobre os fundamentos e os limites das cincias.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. UNIDADE I: O FENMENO DO HOMEM NO MUNDO
1.1. Situar e Diferenciar os Diversos Tipos de Saber: Comum, Cientfico e
Filosfico.
1.2. Paradigma de Compreenso Filosfica do Homem na Histria:
- Cosmocntrico: Grego e Medieval
- Antropocntrico: Moderno
- Historiocntrico: Contemporneo
1.3 O Homem e o Mundo:
- uma pedagogia de ao transformadora
- conhecimento: senso comum, ci6encia e ideologia
- reflexo sobre o homem hoje
- consideraes em ato de estudar
2. UNIDADE II: A FILOSOFIA
2.1 Indiferena e Hostilidade com a Filosofia
2.2 O que e para que Filosofia
2.3 O Filsofo
2.4 A Filosofia
2.5 A Alegoria da Caverna
2.6 O Ingresso na Filosofia
2.7 Filosofia como Projeto
2.8 Filosofia e Liberdade
2.9 Filosofia e Democracia
3. UNIDADE III: O FENMENO DA CIENTIFIZAO HOJE
3.1 Produo e Determinao da Ideologia
3.2 Cincia e Filosofia
3.3 Conhecimento e Historicidade
3.4 O Fenmeno da Cientizao da Cultura
3.5 Diferena entre Cincia Antiga e Cincia Hoje

96
4. UNIDADE IV: O HOMEM E A SOCIEDADE
4.1 O Trabalho
4.2 Direito e Liberdade
5. UNIDADE V: A UNIVERSIDADE
Em Torno da Universidade Hoje

BIBLIOGRAFIA
ARANHA, Maria Lcia de Arruda. Filosofando - Introduo Filosofia. ED.
Moderna.
BOCHENSKI Diretrizes do Pensamento Filosficos. ED. Heder So Paulo. 1962.
BORHEIM, Gerd.Introduo ao Filosofar. Rio de janeiro, Ed. Globo, 1969.
CHAUI, Marilene e outros. Primeira Filosofia. Rio de janeiro, Brasiliense, 1985.
___________________. Crtica e Ideologia. In Cadernos SEAFI (1978): 17/32.
CORBISIER Roland. Filosofia E Crtica Radical., Livraria Duas Cidades SP. 1976.
___________________. Filosofia Poltica E Liberdade Ed. Paz e Terra.RJ.1975.
___________________. Introduo Filosofia. Rio de Janeiro, Civilizao Brasileira,
Tomos:I,II e III, publicados em 1983, 1984, 1988.
FIORI, Ernani Maria. Textos escolhidos: Educao e Politica. Porto Alegre, L&PM,
1992.v.2.
____________________. Textos escolhidos: Metafsica e Histria. Porto Alegre,
L&PM, 1987.v.1.
FREIRE, Paulo. Educao Como Prtica Da Liberdade Editora paz e Terra.RJ. 1979.
GERAUDY, R. O Trabalho.ini palavra Homem.S.paulo, Difel, 1975.
GRAMSCI,R. e outros. O Filsofo.Obras Escolhidas.Lisboa, Editorial, 1974.pp.64-65.
KOSIK Karel e outros. Moral E Sociedade-Ed.Paz e Terra.RJ.1968.
LIBANIO, J.B.Formao da Conscincia Crtica. Petroplis, Vozes. 1978.
LIMA, Vaz, H.C.de Conscincia e realidade Nacional,In: Sntese Poltica, Econmica
e Social
IV (1962): 92/109.
_____________________. Escritos de Filosofia I: Problemas de Fronteira. So
Paulo, Loyola, 1986.
_____________________. Escritos de Filosofia II: tica e Cultural. S.Paulo,Loyola,
1988.
_____________________. Ontologia e Histria. So pAulo, Livraria Duas Cidades,
1968.
LUCKAS, George. Existencialismo Ou Marxismo.Ed.Senzala, RJ.1967.
MONDIN, Batista.Introduo Filosofia Edies Paulinas, So paulo, 1981.
NOGARE, pedro Dalle. Humanismos e Anti-humanismos.Petropols, Vozes, 1985.
OLIVEIRA, Manfredo A.O Fenmeno da Cientizao da Cultura.Fortaleza,
Mimeo;1985.
_____________________. A Filosofia na Crise da Modernidade.So Paulo, Loyola,
1989.
_____________________. tica e racionalidade Moderna. So Paulo, Loyola, 1993.
_____________________. tica e Sociabilidade. So Paulo, Loyola, 1993.
PINTO, lvaro Vieira. A Questo da Universidade.Rio de Janeirto, Ed.
Universidade,s/data.
PLATO. A Alegria da Caverna. In: A Rpblica. Do Livro VII.
SALMAN, D - H - O Lugar da Filosofia na Universidade
Ed.Vozes.Petropols,RJ.1969.
SHAFF,Adam. Histria e verdade.So Paulo, Mateus Fontes, 1971.

97
VASQUEZ, Adolfo Sanchez. A Filosofia Da Praxis. Ed. Paz e Terra.RJ.1977.

UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE


Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


FILOSOFIA DAS LN CRDITOS NO TEM
CINCIAS 102 horas aula / 06cr

EMENTA
Significado de filosofia. Evoluo da viso do mundo: dos gregos atualidade.
Paradigmas filosficos das cincias mdia, moderna e contempornea. A relao entre
filosofia, cincia e tcnica. O conhecimento cientfico e suas variveis ideolgicas. A
filosofia da cincia biolgica. Vertentes filosficas da biologia contempornea.

OBJETIVOS
Fornecer instrumental analtico e metodolgico que possibilite ao aluno de Qumica,
entender sobre a evoluo da qumica no mundo como um todo.
Compreender a importncia do pensamento reflexivo, justificando a necessidade de
pensar.
Refletir sobre o papel do homem na sociedade e o seu significado no mundo.
Possibilitar o estudo sobre os fundamentos e os limites das cincias.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. OS PR-SOCRTICOS: A Escola de Mileto, Os Pitagricos, A Escola de
Elia e os Atomistas.
2. O CETICISMO DOS SOFISTAS E O HUMANISMO DE SCRATES.
3. PLATO, EUDXICO E CALIPO: O Movimento Circular a Academia e a
Ordem do Ser. Aristteles: O Liceu, a Organizao do Conhecimento, os Cinco
Elementos e o Sistema do Mundo.
4. EUCLIDES, HERCLIDES, ARISTARCO, ARQUIMEDES: A
Sistematizao e as Cincias Gregas.
5. APOLNIO, HIPARCO, PTOLOMEU: O Aperfeioamento da Cosmologia
Geocntrica.
6. A FILOSOFIA E A CINCIA MEDIEVAIS
7. AS ORIGENS DA FILOSOFIA E DA CINCIA MODERNAS: Nicolau de
Cusa, Coprnico, Thomas Digges, Giordano Bruno, Tycho Brahe, Johann
Kepler, Galileo galilei, Ren Descartes, Gottofried Leibniz e Isaac Newton.
8. MATRIA E ENERGIA: A Revoluo na Qumica e na Termodinmica.
9. O EVOLUCIONISMO: A Revoluo nas Cincias Biolgicas.
10. OS GRANDES MOVIMENTOS DE IDIAS DO SCULO XX.
11. A REVOLUO QUANTUM-RELATIVISTA.
12. O PARADIGAMA ECOLGICO-HOLOGRFICO

98
BIBLIOGRAFIA
ARANHA, Maria Lcia de Arruda. Filosofando - Introduo Filosofia. ED.
Moderna.
BOCHENSKI Diretrizes do Pensamento Filosficos. ED. Heder So Paulo. 1962.
BORHEIM, Gerd.Introduo ao Filosofar. Rio de janeiro, Ed. Globo, 1969.
CHAUI, Marilene e outros. Primeira Filosofia. Rio de janeiro, Brasiliense, 1985.
___________________. Crtica e Ideologia. In Cadernos SEAFI (1978): 17/32.
CORBISIER Roland. Filosofia E Crtica Radical., Livraria Duas Cidades SP. 1976.
___________________. Filosofia Poltica E Liberdade Ed. Paz e Terra.RJ.1975.
___________________. Introduo Filosofia. Rio de Janeiro, Civilizao Brasileira,
Tomos:I,II e III, publicados em 1983, 1984, 1988.
FIORI, Ernani Maria. Textos escolhidos: Educao e Politica. Porto Alegre, L&PM,
1992.v.2.
____________________. Textos escolhidos: Metafsica e Histria. Porto Alegre,
L&PM, 1987.v.1.
FREIRE, Paulo. Educao Como Prtica Da Liberdade Editora paz e Terra.RJ. 1979.
GERAUDY, R. O Trabalho.ini palavra Homem.S.paulo, Difel, 1975.
GRAMSCI,R. e outros. O Filsofo.Obras Escolhidas.Lisboa, Editorial, 1974.pp.64-65.
KOSIK Karel e outros. Moral E Sociedade-Ed.Paz e Terra.RJ.1968.
LIBANIO, J.B.Formao da Conscincia Crtica. Petroplis, Vozes. 1978.
LIMA, Vaz, H.C.de Conscincia e realidade Nacional,In: Sntese Poltica, Econmica
e Social
IV (1962): 92/109.
_____________________. Escritos de Filosofia I: Problemas de Fronteira. So
Paulo, Loyola, 1986.
_____________________. Escritos de Filosofia II: tica e Cultural. S.Paulo,Loyola,
1988.
_____________________. Ontologia e Histria. So pAulo, Livraria Duas Cidades,
1968.
LUCKAS, George. Existencialismo Ou Marxismo.Ed.Senzala, RJ.1967.
MONDIN, Batista.Introduo Filosofia Edies Paulinas, So paulo, 1981.
NOGARE, pedro Dalle. Humanismos e Anti-humanismos.Petropols, Vozes, 1985.
OLIVEIRA, Manfredo A.O Fenmeno da Cientizao da Cultura.Fortaleza,
Mimeo;1985.
_____________________. A Filosofia na Crise da Modernidade.So Paulo, Loyola,
1989.
_____________________. tica e racionalidade Moderna. So Paulo, Loyola, 1993.
_____________________. tica e Sociabilidade. So Paulo, Loyola, 1993.
PINTO, lvaro Vieira. A Questo da Universidade.Rio de Janeirto, Ed.
Universidade,s/data.
PLATO. A Alegria da Caverna. In: A Rpblica. Do Livro VII.
SALMAN, D - H - O Lugar da Filosofia na Universidade
Ed.Vozes.Petropols,RJ.1969.
SHAFF,Adam. Histria e verdade.So Paulo, Mateus Fontes, 1971.
VASQUEZ, Adolfo Sanchez. A Filosofia Da Praxis. Ed. Paz e Terra.RJ.1977.

99
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


CINCIA, TECNOLOGIA E LN800 CRDITOS NO TEM
SOCIEDADE 68 horas aula / 04cr

EMENTA
Histrico da cincia e da tecnologia como construes humanas, inseridas em contextos
sociais especficos. Diferena entre conhecimentos cientficos e tecnolgicos. O
acmulo do conhecimento tecnolgico e os processos de ruptura dos modelos. O sculo
XX e a relao Cincia-Tecnologia-Sociedade (CTS). Alfabetizao cientfica e
tecnolgica numa perspectiva de educao cientfica escolar.

OBJETIVOS
Apresentar a cincia e a tecnologia como construes humanas, inseridas em contextos
sociais especficos. Diferenciar conhecimentos cientficos e tecnolgicos. Introduzir
idias bsicas sobre as relaes cincia-tecnologia-sociedade. Refletir sobre os
paradigmas cientficos e tecnolgicos e suas repercusses no espao social, cultural,
poltico e ideolgico. Introduzir conceitos relativos a alfabetizao cientfica e
tecnolgica numa perspectiva de educao cientfica escolar.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. Saber cientifico e outros saberes.
2. A tcnica o homem e as revolues industriais.
3. tica e cincias.
4. Cincia e religio.
5. Questes relacionadas a biotecnologia.
6. Desastres ambientais e desenvolvimento cientifico.
7. A conquista do espao.
8. Novas tecnologia e o futuro.

BIBLIOGRAFIA
1. BURTT, E. A. As bases metafsicas da Cincia Moderna. Braslia: Ed. UNB,
1983.
2. CHALMERS, A. F.: O que cincia afinal? So Paulo: Ed. Brasiliense, 1993.
3. DAUMAS, M. Las grandes etapas del progreso tecnico. Mxico: D. F. Fondo de
Cultura Economica. Breviarios, 1996.
4. DURANT, J. Acabar com o analfabetismo cientfico? In Cincia e Tecnologia
Hoje. So Paulo: Ed. Ensaio, 1995.
5. --------------- A construo das cincias- introduo filosofia e tica das
cincias. So Paulo: Ed. da UNESP, 1995.

100
6. HAZEN, R. M. e TREFIL, J. Saber cincia do big bang engenharia gentica,
as bases para entender o mundo atual e o que vir depois. So Paulo: Cultura
Editores Associados, 1995.
7. HARVEY, D. A condio ps-moderna. 2a Ed. So Paulo: Ed. Loyola, 1993.
8. HILL, C. O mundo de ponta-cabea idias radicais durante a Revoluo
Inglesa de 1640. Traduo de Renato Janine Ribeiro. So Paulo: Companhia das
Letras, 1987.
9. HOBSBAWN, E. Era dos extremos o breve sculo XX 1941 1991. So Paulo:
Companhia das Letras, 1996.
10. HOOYKAAS, R. A religio e o desenvolvimento da cincia moderna. Braslia:
Ed. UNB- Polis, 1988.
11. KRASILCHIK, M. Caminhos do ensino de cincias no Brasil. In Em Aberto, No.
55, Ano 11, Jul/Set 1992. pp. 03-08.
12. LATOUR, B. & WOOLGAR, S. A vida de laboratrio a produo dos fatos
cientficos. Rio de Janeiro: Relume Dumar, 1997.
13. MIS, L. & FONSECA, L. O ensino de cincia e cidadania. In Em Aberto, No.
55, Ano 11, Jul/Set 1992. pp. 57-62.
14. ROSSI, P. Os filsofos e as mquinas. So Paulo: Companhia das Letras, 1989.
15. ------------. A cincia e a filosofia dos modernos aspectos da revoluo
cientfica. So Paulo: Editora UNESP, 1992.
16. RUTHERFORD, J. & AHLGREN, A. Cincia para todos. Lisboa: Ed. Gradiva,
1995.
17. SAGAN, C. O mundo assombrado pelos demnios a cincia vista como uma
vela no escuro. So Paulo: Companhia das Letras, 1996.

101
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


SNTESE ORGNICA LN CRDITOS QUMICA ORGNICA II
68 horas aula / 04cr

EMENTA
Estratgias sintticas na preparao de produtos naturais biologicamente importantes e
na indstria. Interconverso de grupos funcionais. Anlise retrossinttica. Inverso de
grupos funcionais, Adio e Remoo de Grupos funcionais. Filosofia da sntese.
Planejamento sinttico. Reaes assimtricas. Snteses orgnicas clssicas.

OBJETIVOS
A disciplina pretende definir estratgias sintticas na preparao de produtos naturais
biologicamente importantes e na indstria.

CONTEDO PROGRAMTICO
Importncia e objetivos da sntese orgnica. Interconverso de grupos funcionais.
Grupos de Proteo. Anlise retrossinttica. Oxidaes e redues. Reaes de
eliminao. Organometlicos. Formao de Ligaes Carbono-Carbono ( Reao de
Wittig, Reao de Diels-Alder, condensao aldlica e reaes correlatas, reaes de
alquilao, adio de Michael, anelao de Robinson). Estratgias sintticas na
preparao de produtos naturais biologicamente importantes.

BIBLIOGRAFIA
1-Warren, S. Organic Synthesis: the Disconection Approach; John Wiley & Sons:
New York, 1986.
2-Carruthers, W. Some Modern Methods of Organic Synthesis; Cambridge
University Press: Cambrige, 3rd ed., 1986 (revisada em 1993).
3-Carey, F.A. e Sundberg, R.J. Advanced Organic Chemistry. Part B: Reactions and
Synthesis; Plenum Press: New York,1990.
4-House, H.O. Modern Synthetic Reactions; 2nd ed., W.A. Benjamin: Menlo
Park,1972.
5-Smith, M. B. Organic Synthesis; Mc Graw Hill: New York, 1994.

102
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


ESTEREOQUMICA LMO50 CRDITOS QUMICA ORGNICA II
ORGNICA 68 horas aula / 04cr

EMENTA
Descrio espacial das molculas orgnicas, estudo de mtodos e modelos de anlise
estereoqumicos, estudo das reaes assimtricas e resoluo espectroscpica de
estereoismeros. Histrico. Anlise conformacional. Elementos de simetria.
Determinao de estereoqumica absoluta. Resoluo de enantimeros.

OBJETIVOS
A disciplina pretende dar ao aluno o conhecimento de uma viso espacial das molculas
orgnicas.

CONTEDO PROGRAMTICO
Elementos e operaes de simetria. Isomeria geomtrica. Atividade tica e assimetria
molecular. Estereoismeros. Configurao relativa e absoluta. Propriedades de
estereoismeros. Anlise conformacional em compostos acclicos e cclicos. Resoluo
de racematos. Estereoqumica de heterotomos. Racemizao. Mtodos quiropticos de
anlise. Estereoqumica dinmica em reaes.

BIBLIOGRAFIA
1-Bassindale, A.; The Third Dimension in Organic Chemistry; John Wiley & Sons,
Chichester, 1984.
2-Eliel , E.L.; Stereochemistry of Carbon Compounds; McGraw Hill, New York,
1962.
3- D. Nasipuri; Stereochemistry of Organic Compounds; John Wiley & Sons, New
York, 1991.
4-Eliel, E.L. e Samuel, H.W.; Stereochemistry of Organic Compounds; John Wiley &
Sons, New York, 1994.

103
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


INGLS INSTRUMENTAL LN989 CRDITOS NO TEM
68 horas aula / 04cr

EMENTA
Estudo de textos em lngua Inglesa, que versam tanto sobre assuntos de interesse geral,
quanto de assuntos especficos da rea das cincias exatas.

OBJETIVOS
Exercitar a leitura e a compreenso. Possibilitar o reconhecimento das estruturas
gramaticais da lngua Inglesa a partir dos textos estudados. Treinar o aluno no manejo
do dicionrio.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. Sistema verbal da Lngua Inglesa
2. Verbos to be e to have
3. Verbos regulares e irregulares
4. Passado simples dos verbos regulares e irregulares
5. Plural dos substantivos
6. Grau dos adjetivos
7. Posio dos Adjetivos
8. Preposio mais frequentes
9. Conjunes
10. Pronomes pessoais
11. Sistema de formao das palavras
12. Prefixo e sufixo

BIBLIOGRAFIA
ODHAMS - Encyclopaedia for Children
DICIONRIOS
ENCYCLOPAEDIA BRITANNICA
EL._ TIBBITS, Exercises in Reading Comprehension, Longman

104
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


QUMICA DE PRODUTOS LM051 CRDITOS QUMICA ORGNICA I
NATURAIS 68 horas aula / 04cr

EMENTA
Origem biogentica, particularidades qumicas e atividades biolgicas das principais
classes de substncias naturais (produtos naturais) encontradas em plantas superiores e
outras fontes naturais, alm do conhecimento geral dos mtodos cromatogrficos e
espectromtricos, empregados na obteno e caracterizao de produtos naturais.

OBJETIVOS
Fornecer ao aluno os subsdios necessrios para a identificao das principais
rotas biossintticas de micromolculas (metablicos secundrios) de origem vegetal,
para a identificao das principais classes de produtos naturais: cidos graxos,
acetogeninas, terpenos e esterides, derivados aromticos (flavonides, quinonas,
fenilpropanides, etc.), alcalides, dentre outros. Favorecer o conhecimento geral dos
mtodos cromatogrficos e fitoqumicos de extrao para a obteno de produtos
naturais, alm dos mtodos espectromtricos de caracterizao estrutural dos mesmos.

CONTEDO PROGRAMTICO
Metabolismo primrio e metabolismo secundrio. Formao enzimtica dos blocos
precursores dos metabolitos secundrios. Classes de produtos naturais: cidos graxos,
acetogeninas, terpenos e esterides, derivados aromticos (flavonides, quinonas,
fenilpropanides, etc.), alcalides, dentre outros. Anlise biogentica e biossntese de
produtos naturais. Produtos Naturais de plantas, de microorganismos e outras fontes.
leos essenciais. Isolamento de produtos naturais. Caracterizao estrutural. Atividades
biolgicas e farmacolgicas de produtos naturais. Importncia econmica, social e
ecolgica dos produtos naturais.

BIBLIOGRAFIA
MATOS, F. J. A. 1997. Introduo a fitoqumica experimental. Fortaleza. Edies UFC.
SIMES, C. M. O. et al. (coord). 1999. Farmacognosia: da planta ao medicamento.
Florianpolis, Editora da UFSC.
MAN, J. 1993. Secondary metabolism. Oxford, Clarendon Press.
BARREIRO, E. J.; FRAGA, C. A. M. 2001. Qumica medicinal: as bases moleculares
da ao dos frmacos. Porto Alegre, Editora ARTMED.
COLLINS, C. H.; BRAGA, G. & BONATO, P. S. 1991. Introduo a mtodos
cromatogrficos. Campinas, Editora da Unicamp.

105
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


CINCIA DOS LM052 CRDITOS FSICO-QUMICA II
MATERIAIS 68 horas aula / 04cr

EMENTA
Aspectos do estado slido. Propriedades mecnicas dos slidos. Propriedades pticas
dos materiais. Propriedades magnticas. Propriedades trmicas. Propriedades eltricas.

OBJETIVOS
Fornecer ao aluno conhecimento sobre materiais aplicados em componentes e estruturas
mecnica, modificaes de propriedades atravs dos processos de tratamento trmico..

CONTEDO PROGRAMTICO
1. Estado slido
a. Estruturas cristalinas
ligaes inicas, covalentes, metlicas e moleculares
b. Sistemas cristalinos
c. Direes e planos cristalogrficos
d. Policristais e materiais amorfos
e. Polimorfismo e alotropia
f. Imperfeies
g. Modelo de bandas de energia
2. Propriedades mecnicas dos slidos
a. Deformao elstica
b. Deformao plstica
c. Ruptura
fadiga
fratura
3. Propriedades pticas dos materiais
a. Birrefringncia
b. Refrao
c. Difrao
d. Polarizao
e. Absoro
f. Transmisso
g. Reflexo
h. Espalhamento
i. Cor
j. Luminescncia
k. Fotocondutividade
l. Emisso espontnea
m. Emisso estimulada
fibras pticas
lasers

106
holografia
4. Propriedades magnticas
a. Diamagnetismo e paramagnetismo
b. Ferromagnetismo, antiferromagnetismo e ferrimagnetismo
c. Temperatura e comportamento magntico
d. Domnios e histerese
5. Propriedades trmicas
a. Calor especfico
b. Conduo trmica
c. Expanso
6. Propriedades eltricas
a. Dieltricos / isolantes
Polarizao e constante dieltrica
- gases
- lquidos
- slidos
Conduo eltrica
Ruptura eltrica
Perda dieltrica
Piezoeletricidade
Ferroeletricidade
Cermicas, polmeros, eletretos
Cristais lquidos

BIBLIOGRAFIA
SOLYMAR, D.W. Lectures on the Electrical Properties of Materials. Oxford
University Press, 1995.
CALLISTER Jr, W.D. Materials Science and Engineering, John Wiley & Sons, 1997.
HUMMEL, R.E. Electronic Properties of Materials, Springer Verlag, 1985.
MAYER, J.W. & LAU, S.S. Electronic Materials Science: for ICs in Si and GaAs.
Macmillan, 1990.
CALLISTER - Junior, W. D. Cincia e Engenharia de Materiais - Uma Introduo. 5
ed., LTC Rio de Janeiro, 2000. 259p.
CHIAVERINI, V. - Tratamentos trmicos das ligas ferrosas. 2. ed. Associao
Brasileira de Metais, SP, 1987.

107
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


CORROSO E PROTEO LN CRDITOS FSICO-QUMICA II
CONTRA CORROSO 68 horas aula / 04cr

EMENTA
Conceitos de eletroqumica. Formas de corroso. Testes de corroso. Proteo
anticorrosiva (revestimentos metlicos, revestimentos orgnicos, proteo catdica,
inibidores qumicos).

OBJETIVOS
Transmitir o conceito de corroso em metais, as formas de corroso e os meios de
proteo anti corrosiva.

CONTEDO PROGRAMTICO
Introduo: seleo de materiais metlicos resistentes corroso. Passividade,
sensibilizao e corroso a quente. Corroso de metais. Consideraes eletroqumicas.
Potenciais de eletrodo. Srie de pontenciais de eletrodo padro. Influncia de
concentrao e da temperatura sobre o potencial de eletrodo. A srie galvnica. Taxas
de corroso. Polarizao. Taxas de corroso a partir de dados de polarizao. Diagrama
de Porbaix. Curvas de polarizao andica. Impedncia eletroqumica. Ambientes de
corroso. Formas de corroso. Fragilizao por hidrognio. Preveno da corroso.
Proteo anticorrosiva (revestimentos metlicos, revestimentos orgnicos, proteo
catdica, inibidores qumicos).

BIBLIOGRAFIA
GENTIL, V. Corroso. Livros Tcnicos e Cientficos Ed. S/A, 1996.
PANOSSIAN, Z. Corroso e proteo contra corroso em equipamentos e estruturas
metlicas. Volume I e II, Instituto de Pesquisas Tecnolgicas/Eletropaulo, 1993.
Corrosion Basic - An Introduction. National Association of Corrosion Engineers, 1984.
SCULLY, J.C. The Fundamentais of corrosion. Pergamon Press, 1975.
FONTANA, M.G. Corrosion Engineering. McGraw-Hill Book Company, 1987.
SHREIR, L.L. Corrosion. Butterworts, 1976. Tintas e vernizes - Cincia e Tecnologia,
volumes 1 e 2, Associao Brasileira dos Fabricantes de Tintas, 1995.

108
UNIVERSIDADE ESTADUAL DO CEAR-UECE
Reconhecida: pelo o Decreto n 79.172 - de 26.01.77
FACULDADE DE FILOSOFIA DOM AURELIANO MATOS

DISCIPLINA CDIGO CARGA HORRIA / PR-REQUISITOS


BIOTECNOLOGIA LN940 CRDITOS NO TEM
68 horas aula / 04cr

EMENTA
Estudo dos processos e tcnicas da utilizao de organismos para a obteno de
produtos. Histrico e desenvolvimento da biotecnologia: da bioqumica fermentativa s
tcnicas do DNA recombinante. Organismos geneticamente modificados: obteno,
utilidade prtica e aspectos ticos. Tcnicas forenses. Mutaes stio-dirigidas.
Genmica e protemica. Uso de Microarrays.

OBJETIVOS
Proporcionar o conhecimento bsico dos principais conceitos, processos e tcnicas
utilizadas em Biotecnologia.

CONTEDO PROGRAMTICO
1. Introduo biotecnologia.
2. Conceitos e histrico das biotecnologias, cronologia das principais descobertas.
3. Tecnologia do DNA recombinante.
4. OGMs. Plantas transgnicas - Vetores, Construes quimricas, Sistemas de
transformao gentica, Genes engenheirados. Principais genes introduzidos em
plantas.
5. Biotica: percepo pblica. A viso dos diferentes setores.
6. Bibliotecas genmicas, Protemica, Aplicaes.
7. Microarrays, Aplicaes.

BIBLIOGRAFIA
GANDER, E. S., MARCELLINO, L. H., ZUMSTEIN, P. Biotecnologia para
Pedestres. Braslia EMBRAPA. 1996.
GRIFFITHS, A.J.; MILLER, J.H.; SUZUKI, D.T.; LEWONTIN, R.C. & GELBART,
W.M. Introduo Gentica. 7 edio, Rio de Janeiro - Guanabara Koogan - 2002.
KREUZER, H.; MASSEY, A. Engenharia Gentica e Biotecnologia. 2 edio, Porto
Alegre Editora Artmed 2002.
VIEIRA, L. G. E. Organismos Geneticamente Modificados. SBPC- Revista Cincia
Hoje. Vol.34 N 203. Abril de 2004.
Site: WWW.BIOTECNOLOGIA.COM.BR

109

Vous aimerez peut-être aussi