I | ‘Miroslav B, VUSOVIC. PRILOG PROUCAVANJU ANTICKOG ZIDNOG SLIKARSTVA I ST.TKO DEKORACLIE NA TLU SINGIDUNUMA, Contribution tthe Study of Roman Wall Painting ‘and Stuccowork in Singidunum Separat SINGIDUNUM 1 Beograd 1997PRILOG PROUCAVANJU ANTICKOG ZIDNOG SLIKARSTVA I STUKO DEKORACIJE NA TLU SINGIDUNUMA ‘Arheoloa strabvanja antickog Singidununa, -ojnog logora lee INT Flavia, kao eng oko og ese ou I veka ne. obrazovatll eli nas ‘fen si otezana sa poznatin problems Kojima Je doprineo neprekinut 2iot Id foru,stano razaranje | gradenje rb sgrada.Cinjenten da sai dana njegow anti ll Doton}i asc zaobljent pod rasterom moderiog Beograd, anjhovo otksivanet proucavanje avi ‘od milost | nemilostinageg vemena i saves se mo su nek ot zioga vgezaSto dugogodiéna a. hheoloska Istraivanja pokazuju samo fragmenta ru sik nekadanjegizgoda andekogSinglcanse, slik koja ceseos ago postepeno upotpunjavat U Zelda ova) mozaik naith znanja oiled ‘Singidunuma wporpunimo sa nekolko kockiea vi 4, pokusacemo ovom prilkom da skrenema pa njunaostatkeannickh ido slka ura taku, ‘tksvenih fokom arheolohh strazivanjaantgkih naselia na terior Beograda 1 pore tng tt sa ‘ado vio sumarno owvanim nalazima antiekog !vopisa,kojina prvi posed, bilo svojim vaittom lisade2ajem,tesko move da adutev, ne treba zg bie vida da se rad 0 najstarjem ‘danas oteivenom na ta Beograd, 0 sovoguzeg cents miigkog zdnog slkarstva Stake de isu arheoloskim "a fvestan nan uokviryju terol jengra ant ‘hog naselja (6). Fragment esikanog zidnog mmaltera otkriven su na pet atheoloskis nalts ‘Kner bbullove tee Takede, rales gern | ‘ines Gorn! Ceti Tain Lt em. {heeded ssn dokument oa Ko MIROSLAV B. Vujovic ‘tka 1 Arhwoloskanalasitea antic aidnag shit ‘soa na te use contra Beograd 1) Don rad Beogradske Trav 2) UT. Ktcutha, {D Stents rg askraniea Knee Mave ‘tice 1300 kaplara 5) Kosanelen vena 1 Donji grad Heogradske Tedave, 2) UT. Ku ks? 5) Studentsi tg, 4) raskrsnies Knez Mia love Ulice 1300 kaplra"5) Kosanéigev venac.* Zara anc anpiion garth non EEE Seu homer ng ate roma sans pat natn abe ese ogra caene tee oe alereas smite, ea sci ron asin es ert elena tps oreMIROSLAV &. YUJOVIE ZIDNO SLIKARSTVO Pragient zd iba rimskog doba gam sr zategent uuu odbatenom «ame i pastor ‘ai nivelcijeterena zapotrebe kasi igre, ‘ako dase ragmentarnooeuvani sikan ornament rmogu testo tl wo nesigurno vezat a konkretne athitektonske objete a tadanjliovraspored fenterjentandgkih gracevina ostaée nam, na 2a Test, nepomat. tazetak bi, motd, jedino pred tava rojo naa regmenataoslkanog male ra aa Kosanticevog Vere, koji se mot diektno Ppovezatsa astacima monumentalnihgradevina i biizini Foruma i versko-upraynog centra Sing ddunuma? ‘Med othrivenim ostacimazidne sikane deo: racie i Singldunuma, mogucejestsit podela na rekoliko uobigaenih omamentalh gaupa: geo ‘metejski ornament imitaija mermerne oplat, Noralniukras figural predsave. GEOMETRIJSKI ORNAMENTL Radi se uglavnom « jednostavnjin i slore- nijim kombinacijama bordura i lnja kojima su raagran\éavana pojedinasikana pola zone ada, odelenog ovim okveina po horizontalnom | er ‘alnom planu (2). Yeéa Koncentacijafragme- rata st takama u bord boi, Sirokim (4-5 em) uskim (1-2 em) kz na jednostavn poeta | raielanjavanje bele postsine zdova ill tavaniea. DOvakav natin podele2kine poviineisikavanjem ‘inh tanih bordura na bel} pozadin, kavakte tin) 2a period I va, moe se videt na pr ‘mer terior | hronolotl bliskih stan de koraci sa idova brestwigkegrobnlce® “Takode 0 wlio mer juljt | fagment slozenijin, odnosno wsebojah dekoratvn taka ‘a roti ombinaclama debi anh tn Zoatan broj ovih primera pobhromnibordura potiesalokalittau Ul T- Koseutka (3) obiéno ‘se radio edn io) berdur (ober, hordo evens) eromvenca 1-16 eos See, Rep ivan, Seti rae ee Se nee ‘anja supa athecloga i, Valero 1985, 138 ‘Shntee tss tates aus ‘Stk 2, Geometries moti aks bordua, ULT Kosnika -oju pode jadna i ve tame inj fervene th cme, racine ‘a Studentskog rg potibe desetakfagmmenata _dvoslojnog maltera kot je nanesen na podlogu od ‘lata ple w kojoj su se moglividet tse | up Ine od ganja take” Pretpostavlizmo da svi Fragment pripadal ukrasu cavaniceizia od ple tera, gemucekasniebit vse red. Neovo), danas lauretno toto) padlo, if je posted so) nia ‘ajvecim delom debi kreentpremaz, o€uvan je ‘neoliko borduta eer boje eit smo nekadas ‘jt respored mogll delimigno da rekonstrisemo {GL 41a), Primecujesejedna ia bordowaka 6 cm), ‘za na 55 €m od ne os oda vob zlena ‘ema (Sem) ‘pet na 3.5 em od ave ceea bordura ‘uoker boi (5 em) ‘0d geometishihukrasa jajaj se 1 trouglow ‘kao delov ov granignih bordurs kaa sto jslucj flakes omer i eden" “hoy pa reno pa ps oe leu irajem a ineSika 3. Poihrommne borate, UT: Koi sa dvafagmenta sa lokalitetau UL T.Koseuska, na eojima e otuvana ervens bordura {uz nj, sto} boil zveden ck-eak orament, kot sa bordurom int sougaona potas tackonn stein (sh ladvaja se primer osttaka fede ugaone deo racie koja potée sa prostorakanaba na Donjem trad, lavedenaje na dvezidne pow koje se sek pod uglom od oko 120" Sajedne strane o¢uvani su Tragostervene bordure, asa drage omament 38 talon od niza okerkrugova preénika 7 em, ko} se seku u pravilnom redosledu (se). U donjim, 2 ‘verovatno u gorajim poljima kojanastjupresec- ta tr rug wi nz, laze se po ti zelene take va efektan geometrski omament mogao je da ukrafava rub dovratnks i nife, Analogija ovak on ukravt alt vid dekorativne bordue ida {edno} ravi postoiuzidnim liam otkevenitn Panik kad Bile! i a tht Germanije? koje pl {teen Sor 4a “ fer Sng Agr, Strong 27 28, TRILOG PROUCAVANJU ANTICKOG ZIDNOG SLIKARSTVA IMITACIJA MERMERNE OPLATE Kao uobiajen! element zidnhsikanihukrasa fod helenstickeepole pa sve dokraja ante, avin se limita amene oplate zkda, Ov! omament najedée su zauzimali mesto na sola dal pone: ‘ad wuskim wakama wzsam veh, Za zidni dora juove vst primere mame sa podrudjs Dang 4a (fe isa lokaltta Kosanéigevvenae Lb). Medi ragmentima zidnog matters, okriventh ‘uSutu ublzinl dvaandiekaobjekta na prostor kj Je zauzimalo anitko nasele(canabae legions) a onjem gradu Beogradskeevdave izlvajaserupa sa slikanim ukrasom koj se sastoj od exvene bor dure rine 3.7 em) oiicenelnijama ok, s8 gor je | belom t enom sa donje strane (ve ist Sirine 08 em) Ova ukrasna bord sul je 23 raxgranigavanje dve zone zida, od koh je dows najverovatnije predstavjala sol ukrafen motivo ‘entfkovanim kao imitaeja mermernihploea: i oma zona, tamozelene boje. Na belo} osnoW) olla nasikane su seco tehnikom nepravlne fo ‘meusvedoplavojbojinanetoudebljim ramazima ‘okrazene i delimiéno ispresecanetanjim talasas- ‘im bordolnijama. Na nekin fragmentina moge se pret ir pote okerilbordo bojom lina 2alost, nedovolino da se raspozna bilo kakav kon eta abl [Na loaltetu Kosanticev venac naden je ved bro ragmenatashkanog zdog maltera sa oke ih 2zeenim, ovalnim il lipsoidnim poljima izvede- ‘im, tkode na bel) podot (sh 4). Redana kao pa neko "tapetnom uzorku ova polja, dutine 4-5 em Line 25 em, azdvojena su medusobno smrezom tlasasth crn injasiine oko Sem. Na ‘iekim fragmenta sa ovlm °dezenom” mogs s¢ ‘det! | hordure koje su verovatna razgranicavale liitaeijemermernih ploga woker,odnosnozleno) ‘arijantt omamenata. Tako su ova inkrostaciona pollable uokvirena.sajednombraon inijom sirine 18 em it dvojnom erveno-belo-emom bordurom Sirine 3 cm. sliéan manirimitaile mermerne ink- rust ofkeven je skopavanjima vile ustike Usicicima kod Konica, eljezidneshke sudatovane uw pocetak Ill veka! Na ovakvo datovanje | beo: fradskih primeraka mogla bi takode ulkazat bela Podioga na oj) je iskana imitacija kamenog "hn Dn ard, Berna edna - aha ar ht py se 8 EC Cremotnak. a esi, 8PRivoG OUCAVANJU ANTICKOG ZIDNOG SLIKARSTVA Ska 5 Sia prensa iluins mosis, UT: Kota m3MIROSLAV &. YUJOVIE sokla, kao I jednostavia pode zidnih povtsina ‘okrasnim erakams ihowduram, karakterisena za ‘ain na Koj au ukentivane prostorjeu grade rama I eka. FLORALNI UKRASI Medi Fragimentims antikog 2dnog sikarsta, cotkrvenog na du uaeg:entra Beograd, javjajuse | mane vie stlizovan bij omamenti. Oni se Konia unk} konkretnogprkazivanja vege ‘aclu pojedinim sloZenlim kompoziejama (5) Aibiljih omamenatastova, gland lozica koje ‘su povezivale pojedina polja na zi} powsin i Potrsini tavanice, raelanjeno} arhiteKtonskim onsteukjama it Unearnom mrezomn bordura | ‘namentalnih taka Nek od nih imaju isto de oratvnu ug, odnosno ulogu nekevste"apet- hog uzorka", kao sto pokazue primer ornamen: talne take Satinjene od. dvoboinog, exno-sivog 1g motiva vederog jednostavnim potezima fetkice & prostora ofsenom dupli lnjama w ‘ctvenoj boi rine 0.9m), Ova) polihomn na slikanjaforainog ornamenta kombinovanjem ta ‘mn | svetiih stows cestohromatski neprime- rent osnovnim hojamna vegetaie bio je, kako i= sleds, narodto populatansobairom da ga steéemo 1 nekoliko Kombinacia, Osim pomentitog erno- svog "tapetnog uzorla” na lokalitetu UL T. Kos Sk, jaw se | korbinacje slobodnog orn ‘menta ieanl, vez eaieasacrmo-bordo, bordo- rove il erveno-oker livia. § obtom na Wen tienu podogu odnosn presek sloevazidaog mal tera oj se podudaras onim fragmentima na ko jim se auljaju seene sa prkaxima paca, pretpo Savi seda st ajednc, vegetabllneguralne fr ‘me, nekada bile usklopajdne kompoziie i ma aru oxvira ane sceprostorye. FIGURALNI UKRASE Poslednju | na abst najmalobrojau grup ‘dni sian ukrasy eine predstave figura ‘ovo slugaju,predstave pric, Fragmentovan de Jovi kompozclja sa picama otkrveni su na loka- tet stambenog bioks na prescku ullea Tadeusa Koscusha, Gospodar Jovanove | Rige od Fer. la ‘ajausedve predstave zlena pica (6) ievedena, naizgled nemarnim sfednostavnim alivesti pote: ima slikar;{predstava sive pice (5), moda goluba il giice ~ koja je, sudet prema identiéno} Ialterno) polo, ako sa istog prosors, radena ‘verovatno rakom nekog manje vstog umetnika sa ingradenim oseeajem za detalles Predstave piiea poznat sui Gest moti kojise jai na tek him sama, kako u entenijera stambeniiltjavelh ‘grada, ge su prkaivane w svom prirodnom ‘kruzenja Suma wtova;tako Lu furerarnom i rom sikrstu ge maj dub smisiotsimbolie: nu wou elemenataeuhatstishpretstava il pe za vod cist da mei raj okrtze nj zobiia bun vegetacie ‘TEHNIKE ZIDNOG SLIKARSTVA Zidne slike koje su obuhvaéene ovim adorn laradivane su, 2a period anike uobiésenim mete dom sans na vigeslojno pripremljeno} malter nj pod ada. Na feagmentima zifnog malta pone su uodlot ure stilom il maka drugia ‘stim predetom, koji su slr! usvezom mal- teru razgraniéaval zone zi il skicea pojedine slotenije Fomporicje. Shikanje je itseno ula ‘hom u fresco fenicl na jot viaznom poster ‘malternom slot, ko bi nakon suserja i kale ‘je povrtine zidr?a0 svedinu | dugerajnost bo. [Nastpeotovome, deal samo ponetad neke vece povidne sikani st nakon sifenia podloge | prvog ‘ojenogsloja manje postjanim, pastoznim nama ita secotebncl Slikanisljateéen jena went fragmenatasikanog 2idnog malterau veoma do- brom stanj, a prema wzdenju konzzwvatora nist primegens ni mikrobioloska ofteéen anit osteée ja tips poluspavanja, potklobucenja pulverzs ‘ij, UT aliarskom postupky Korséen su sledect plgmenti ervena, selooker,plava,svetioztena, Siva smedaferna lng Soop tect ea felipe pw beso Fert port en eo pre "ead do representation ‘Sra ie sites sD ‘Eto Kenran agents ‘Shi, igen ReadPRILOG PROVEAVANIU ANTIC Peeseks Preseke ae itt ple Sia 7. resect wtsoine matte podlgeanickog zidnog skarstval Singidanaona Podoga na koe) eizvedenoosikavane ripe: ‘manaje kao Sto je vee napomenuto,unekolka slo- Jevakreenog malter,rzhtitogsastia gral, Naf se jaja wste makerog soja (7 PRESEK A 2) Pri slo}, dake onaj jij drektno iw debljem ‘panosu pokrivao neravnu stuktura za gradenog, fod kamena il opek, bio je sastasjan od smnese eta, krupmozog peska,stijeg Kamen i ple- ve Drugl slo. deine 1-2 em ino loge feolatora od vlage koja je dopirala iz zida | mogle coitetit sian povrsin, Ova lo} ervenng bidro- skopnog maltra bio je izadivan od Leta pome- anog sa prahom od samlevenih opeka 4 neko a gti abr a staf kamenom.Posled. i rect maf malern lo, Koji Je taxa ana poveina zida 1 slo) na kome Je slkano, predstalja smesu kreca fino pes at vesnim slutajevina I mermnernog pra kaise prepoznaje po oj klein Eestiea ‘Ova uobigajenatroslojna podloga zapatena je kod ecine ragmenataosanog2idnog malterasa Tokalceta na podrusja ute cena Beograd, Uke Io bie, zbogostecenjakojasunastajalausted de lovanja lage it naslaga éadi od grajanja osvedia: Vanja prostonija, ukazala powreba 2a ponovalm oskavanjem aidova preko rane vee ukeasaanih Pours, najéesce su na skeavanjem ogrubent Pours polagana jot ve tanja sloja matters,” * Karta aaa pow eps [edienoy ait ren ted pone a ‘shar panache Prvierveni slo vodoorpornog mater zatim preko jogs drugs, povtlsK! slo fine lkture koje po novo slkan. Vio retko, kako se mol zal a ‘snovu nadenih fragmenata zidnog maltera, na vi Sepotaoslikanim ziovima singidunumskih nase bina direktnobisenaprethodnustikanupostsins ranosiosamo edan slo} fnogmalter, ber enlace hidroskopmog ervenog oj, PRESEK B 3L7), Druginacin nakajijeresavanapodlogstikanih nih povrSina na prostor rimskog Singdunu: ‘ma, akolko smo mi mogli da utwrdimo na osnova zateéenih tagova, jeste akode uoslojna podlogs ide bo se sastojsla od prvgloj saéinjnog od ‘ofavine lovagejplove w nanost 2 3 cm tim Arugog soja grubljg maltera sa krecom, peskom stim kamenom: | ueéeg povsinskog soja fine ‘meée eta pes, (Ova) tosoja!raspored privlal paznju najpre ‘hog osnownog nanosalovace i pleve, koji "putt na konstrukejuosikanh zidova, 2 mozda sami ku Petpostail smo da je ova Kombina ‘ja maltemne podloge mogla shui 2a ehasnie polelvanje ziova feradenih od drveta, nanos bondruenekonstrakej il peters, arakeristicnis ‘eine gradnje insula, o emu podatkenalaz- ‘moi kod Viruwia!”U sedimo kn svog dla "De arhitectura libri decem w poglasiu posveéenom ‘redenju plafona, malttisanju i plitanj, View jeuslucajupolaganja maltera na zidowe od pleteraableplene ilovagom nt kojoj pod uticejem vage Tako asta pukotne, preporuzuje podlogu sa njenu od dva slojarogezine postaifene unakrst spojenetakode lovaéom preko kojedolazewobiga- jen malter! slojet. Ovo nas upucaje ds fog ‘ment maltera ovog sasavasa lokaliteta ULT. Kot faska, Smdentsi tg Xnez Mihallova lia, mozda prada upravo anuteanjim prostorjama insula Ove gredevinejednostanijebondruene grade, kao najetn | najbea obtkpradne stanovs, 28 koje ‘sm Vii zaltjucne Cra vero eli quidem tne invent esont svacako sty mogle postojatl sntizkom naselu na prostoru uséa Save u Duna Tako pola poznatelusamom Rin 2bogsvoje slabe trast i lake sapaljvost, ove gradevine rain drustvenh slop, tsko da su moge 220 bil urbanised azvojnaseljaSingldunuma, 2310 uostalom posto i arkeolotki podaci. Upravo sa tbllnjegprostoraStudentskog rg, pik stra ivan platoaispeed HlazofSkog fakultet, otk ‘vena su horizonta gradevina rimskogperioda od oh je nastarij, datewan mumizmatikim I dr pimarheoloskim nalazima u prvu polovinu Itveka, bio manifestovan kuéama sa podom od tankog premaza vazmucene zmije | zidovima od praca ‘blieplenog,lstom. Ov ado, prema navod istazivaca D. Bojovis, bill su “okreéeni belom bhojom sa plavim I crvenim takama’,® sto pore Aiuje postojanjezkdnit dekoracja | na idovima objekata etn jednostaynije konstrukcje, Koj su poredostalihoblka gradnje odikoval thitek ‘onsku konstukeij epobe wajstarijithorizonata ‘anovanja, a svakako kash pevioda urbanog ‘azvojaantickogeviang nase ‘Sinclair quod wa noma tfc unt para ge ‘Bodice tr parte xing ec ope Se fens Serna te acpi ig if ‘mena ate hs cm sme oe mari ft wa i es pr £0, i rjc aga pit me F aeenaainenaaaa 2 PRESEK C sl) Med fragmentina osltanog. mera s9 Do: jeg grada pronadent su i komad se popreénom fwvenom trakom podvucenom tamaijom, bordo lnijom, naslianom preko nabjenog! dobro ugla anog slo ervenog hideoskopnog makers. Pod Joga fe takodetrslojn, ako da ispa ovog soja fotpornog.na vagy sede dv grubs lo maltera satinjenogdkreta, pea sliijogkamens. Por ‘init slo} ervenog maltera odgovara Viteuvijevorn terminu sigainum! sastajenom samo od pea ‘smlovene opeke i kreéa. Is autor prepare vajmalterna vlaznim mestima kao soll usobama partera, tou visini od tr stope od cna pada "da aga ne bl varia maker”? Fragment! ovog sig hinnkog sokla nis sluéajno otrventupravo na i Donjeg grada Beogradsketvrdave,prostont ‘hog naelia uw podnogjulegiskogkasiuma, Ej je podvodna podloga morala predstavijti vei pro bem stanovnicima kanaba, pa danas ometa athe ‘loge w nastojanjima da iseazenajstarije ancicke ‘lojewe nase. Inti povrsinsk slo) ern malera rogao se upotcbljvat fs prostorjma teri upatlau kojimajeprisustvo ondencacioneviage zahtevalonatoitu pripremu zidova it podova, sto fbjasnjva gest poja fragmenatasa hidrosko pphom ervenom poursinom otkiverh istraziva jem gradevina na Kosaneicevom veneu, ali ina drugim fokalitetma. DATOVANJE NALAZA ANTICKOG ZIDNOG SLIKARSTVA Hronolotkiokvii saguvanih ostaaka rimskog feeskoslikarsve ss pore Singdunsma mo se pre odredit na esnovs arheolosiog Konteksta ‘nego na asnovn sami sts oi, Za deko- ‘asa lokaltets Rosanicreey ene potie 1 evinskog soja neke po svoj pic eprezenativne fame gradevine. Prema misjenju G Cyetkovic Tomafevc 10 su modda vojnicke tere, podignute srajem 1 it pogetkom Il veka? Shen sistem hnpokausta, uksuzn! podn! mozaik | nnogobrojni 5 On ad iti ee proper sin tiie ‘tia lr hdrFragment likanog2idnog maltera od koji nek danas nose nagove porte, vedote o nekoj asks ovo antichog objelta Kako je vee ranije ‘staknuto,ostac slanog,idnog wks ponekad Su uodhiv wt cet soja na isto fragmenta dog malera sto kazsyjena dig korean ove tadevine j este prepravkezidnih powsina.Kada je ovo monumentalno zdanje unsteno nie nam taeno poznat, al naar nova i este decenje IV voka I diugl bronolofki blskiarheolofki nals, mogunas uputtinazavrinetapa poston ovo cobjekta Stisk,oxtact dng ukrasa Koj savin favesno imitira mermerau oplats 2a, al pre oblikupotpuno fematizovanog dezena “nego prod sttukture kamena (SL 4/b), mogl bi se daovadiuvremeskraalliprvepolovine!tl veka U shugajantchog civinog nasela na savskoj dint (eanabae legions, odnosno prostors Do: jeg da, ostaczidn stk okrvent su upravow bbizini dea antiekaobjekta isu temel} ukopanis prvobite, masta ath sh), datovan raj Drv polovinu I veka. Kako je period unilten ova Ava obekta, 2a koje se vezuje ost lkane ide dlekoracie, upravo draga polovina Il vek, 9 bi ‘kv vreme iz koge poten fragment zidnih slik, pronadenihu sutukojimje ren nvelisan zt lededu izgradnj, bio period lzmed stetne 11 Sredine I veka itizaljueak moze se vest na ‘snow pojeinh tisk odika oslkanih motiv, fodinosno naga na koje avedena imitaelja mer. meme oplate na eno brojufragimenataosika nog auinag malern sa owog lakalitet. Spot mane baja slikanth poja amotinog obi, ispresees nih kriudavim tnjama, ukazuju na oégledno gu bljenj relnog igleda imine mermerne teks ‘urezidneeplate- Ova sematicansnaciny ivode- poids Tukswne kamene inknistcje zis ppowrina wodno i stiski odgovara kraj antonin skog i rjanjkasmie priheacenog iluzonistiekog sla, 4oji ronolosk odgosarajepolh 2 Koj se ‘ezujt aden ahicekionski ostach 2" Pribizno stom peso ppd &ostcl sl ‘ang 2nog ukrasasa podugj stambenog bloka nna raskrsnic! lca T- KoSéutla, Gospodar Jowa nove Rige od Fete. Na ove pre se upc ‘stovrement keramicki material naden w otpaino Jami zajedno sa oslkaninyfragmentimo 2idnog ‘maltera, a Kol peipada rardabijis kaj Ut pr) polovint IL veka, Jednostaynt | nemansi potest Kojima su sikane predstave pie, kao vegetabilns " geometsjski moti tzvedeni na belo} miles ppd, mogl bi takode da koe na ov epoh azvojaimskog provincjlnog slikasta Achweolotki kontekst i malobrojnost nalaze uglawnom ne omogucuju precanie. datovanje Fragmenata dog sikarsva sa lokliteta UL Kine MihalovalStudentskitg, Podioga od lata ipleve, stotscima pletome konstrukelje2ida, na kojo} st iavedent ostacipolhomne ukrasine take s2 St lenskog tga 4/9), mazda bi se mogla poverat sa Konsivukejom objekata.karakerstienin 2a ‘altar rimski horizon, kugom sa 2idovima od plteraTepaotkrveno} na prostory plato speed Hlozofskog fakultet, stb ova nla. id ska ‘mola datovalou period Il veka. Nedovalio jaan arheolosk Kontekst ragova anickog slikarstva 50 ‘vog mesta pak nam ne dopa da th ber rezerve Aanujemo v ovaj ran period, oeom dae gra ja ku progradih zidovau pomenuto tees pletera epa svakako mogla nastai a neko kas hijem pero razvojasimskog, Singur, TUKO DEKORACIJA horizontalne zone pomotisikanih bora, aka “nj saat elem korseen sui platen! dni profi fade od gipsane ih Suk mase. Ona je pripremana od smese vode, kieta | jos neklh ‘matedala jis jojdlaval volamenévstin, Ut suru korstio se pralt mermera neko. drugog Samena (ale, balspar il alabaster il og eénog peska. Ova masa je wane na zid nolo razlethslojeva podloge posebnim alat ana” Zatim je, dok je fo bila u mek stanj, oblikovana u razlcte-omamente (geometiske. Aoraine ii figurane), bilo rukom i uz pomoe Pr Je toncenle bonjubeasog nangMIROSLAV B. YUJOVIE gotovihkalupa! Stukedekoracija sto se av Zajedno sa slikanom 2idnom dekoracljom, kao ‘kr sikanihpredstaa il sredstwo koji su imi ‘ani pojedini abitektonsk deta upitkom rljenu Ipllases, kapteli, hack dni venet I sl), all je oriekad porpune zamtenjivao sikanu dekoraci, prekrvajuei zidove u domovima imueniih sone ‘dekorativnom miczom kaseta i okvia, kao igual eljetahpredstava Pored 2idnogsikastva, u stanovima tela an- tiekogSingldunuma ziovt su bil uksaseni rele him dekaraeijams izvedenim pomentim gipsar ‘skim tehnikama. ove) vsti zine dekoracije sve doce t fragmenta rdog maltra sa kaaktenis {nim stako ornamentom. Re jeodvanslaza oka. ven 1 Jokaliteta UL. Koséusks Koj ne: deo profiling, idnog vena (8/9) | dokoratvnog, ‘enc sa motivom jajste kime (8/6); kao jedan primer stuko-dekoracfe sa prostora Studenskog, ‘aga (SL. A/e) koji predstalja poznati omament smeandte sastavijenog od motivasvaste Presec ovihfragmenatastuko dekoraije tak de pokazuju osloins malternu podlogu. Kod hala sa Studenskog ign ona se sastoj od finog suk sla (1 em) nanetog na vodoorporn erent alter (2 em) trey soja geubog.2idnog male sastavllenog od kre, peskstnjeg kamena ple- +e, Sino ovo} bila pripremijena i podloga tag ‘ment 2kdnog venca sa lokaliteta UL T. Koseuska, ‘amos znatno debi nanosom ereenogmaltera (@-55 cm) koji jet sam oblikovan, kao i kasi Stuko so} (0.6 cm, naroétoproflisanom aatkom ‘ipa Hacutum?® Ta ee en im wri a he Se ra ipo nc a tn ne “t ia si Ek an Sl oon, Coen oh sen ‘anager dither spr ped Sone mm Sika 8.) Stu dekoracija~zid profsant vena, ULT Kasha) Stato deoracia~ esta ina. UL Rosita) Stak deboraciiaraunday, Se dents Prisustvo vodootpomog malteraexvene bole ao izoatoraizmed da rellefnogormamenta u ‘tk, bilo je skoro obavezan deo gisarskogteh- noloskog postupka. Naime stuko-mesa,fnog sas tava pogodna 24 modelovanje nals deal, bila fe naroicoosediva na stemo deovanje kap lame viage i rida pod éjitn utiajam ae Kru potklobucaval i opadala ‘Ornament jajaste Kime ko pote sa loaliteta UL. Koigaska, kao i pomenuti mecndar sa sas ‘kama sa Stadentskog tga, ivedent su ipsatsian peat i kalupina ko) suizzadivani od erami- keilidrveta Sse dlimiéno moze det po save vima nastllnnalameniénim stiskivanjem jdnog Istog ornament wlan masu stu, ‘ao | nalas ostatakazidni sik tako | ostac rine Sukoslekoracje koji poteu sa prostora fradskog jeegraantikog Singdunuma,ukazujuna poznate obike ukrafavanjaenterijers avn pat ‘tn gradevina rimskog peslod. Novo procz ‘ie datovanje,sobzirom na karaktestiéneuslove talaza kao | injnicu dase radio wniverzalno) a ‘leko arhitektonskoj dekoraci (prot, ime me and, predstavjlo bi nestonezahvalnjzadatak [Nalazetuko-dekoracijesalokalittaULT. Kose ‘ka motems Ipak oksimo datovatusRopu pozne tog vremenskog okvira antiokegradevine (ra 1 ‘va polovina Il veka} ejem su enteijeru, pored ii lk, verovatno pripadali | pomenut relief hizidn ulesFRILOG FROUCAVANIU ANTICKOG ZIDNOG SLIKARSTVA CONTRIBUTION TO THE STUDY OF ROMAN WALL TAINTING AND STUCCOWORK IN SINGIDUNUM Minostav B. Vujovic ‘The archaeological ese excavations of the Fain I tga mittary camp in Singdunum, at one ‘und which evan stements ha bee bul tat. ingwih the 2nd century AD, naveled to the Gig of some fragments of asien Roman wel panting These Tins, besides other chattel mate, provided the opportnisy sted move tom tie nd deve lopment ofthis mpomtant ban center. Pragmants of ‘walsh palned decorations were found on ve rchacolgia its (pT) lene i the deo rot of presen ela: (1 the Lower Fr of the Be. Grade Fores, (2) Tadeusa Koscsha sweet (3) St leniskt eg, corner of Khez Mklova ad 1300 apr strect and} Kosice Venne Singidunum, could be divided in several ornamental rou: geomeaieal omamnens Fig 23) mate pa {ng imation (Py), oral decnrations (Pig) an fal representations (5-8. "The fresco technique hd been mally used in mak Ingwalldooratians, ts proved by dureble ana eh tavoltheputedyer, although some ote deta then pated with paste dye ad les rae cron {igs The panting been pecarmedon euler ‘mortar foundation. which ppearediningdunum us ‘inthe variance. ae explained bythe fling rosssectons Fe 7: TT Grossecton A. Consisting ofthe thee usual ‘mora layer) coarse mora ne ough sa aha, wsed to ate the surface ofthe stone frre wal il fed hygrascople morta (oun Tish time, sand) asa moisture esate an) Fine line mora ime an ine cle pts, ‘ts afoundatin for paotng 2, Glos section Another way of preparation ofthe Tounation forwal pining os fr tswe were able to determine, const tre ayers a0 ( Ineager of lyme with chal coarse moe tar with ne, sand and sone paride and i) Stifcelayerofatnemixtuneandsand. We have assumed on the basta the ist md ier thatthe deortons were performed on ll ‘characterise watde and mud constuction, 28 hn Den alendysuggeste by some wags a 2. ose sctonC. The foundation had agen thee Tae ase mortar ae, rough sand and hal) mortar of sims staat eth finer renlation: and (te well starped mor ‘the iris" er sigma, namely a ora consisting of powdered ground brick and. ine font, wich had been recommended by this Suhr for moist ares Ike the sete round oor room. Fragments ofthis sgninum soe \werenot ound by acident ja in he damp ad Frequeniy ded areas of the Lower Fortin Sgn, aswell sn ther damp paces of Balgrde, ‘The archeological context on the ste where ha eon posible to determine t more eis x wel eran syste features ofthe plated walls he way of imaxing marble encrsttion, aad inting om the white foundation), were ase Yo date the fin of the "clan painting the period berroon the mide of he 2am the ml of he entry, Let he ead ‘heAntaninus peri thedesionist sf ofthe Roman ‘mural ping Besides resees the walls ofthe parents ofthe ancient Sigdunum clizens Had own decorated ith Tile and stu aaments ton. This s witnessed by the fragments of wal mortar with the charters seicco omaments. Two were found at the Tadeusa ote set te consting of wal yavtand 8) ‘nda decorative wreath hang an oval ma asa i, and oneat the Students Tgsite presenting the wl ren meander ornament withthe swastita moi The ces-cas of thee Ragin of teen decors tn also have the thee layer more foundation: coarse mora red ota, and the stucco layer ‘The presence ofthe wate resistant ced mora as an Insulator between the wall an the elie ton orn ‘ment had been a mandatory part ofthe gypsum proces Nanely the ine salt stucco materia whch could be ‘modeled tothe smallest deta had ben partly sensitive othe damaging effects of capiiry motte ftom the wall wich mae bubbly and provoked The omamento the oval jana as well she mean eri sastica were madeby plaster stamps or mos ‘made of per or wood, whiheould be seen on seams ‘rented by impressing the same omament in stuceo all The ids of these taco fragments ould be dated pprimatey only wthn the time span of he Ings to whl they had prabably Belong ~ end he 2 fata ofthe rd centr. 19