Geoin
G eoinynieria
Geoinynieria
Projektowanie geotechniczne
Autor prof. dr hab. in. Lech Wysokiski - Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie
Od klasyfikacji gruntw do monitoringu obiektu wedug norm europejskich.
Cele Eurokodu, historia polskiej normalizacji geo-
technicznej
Ujednolicenie projektowania budowlanego w zjednoczonej Euro-
pie, w krajach o rnej historii, klimacie, warunkach geologicznych
jest wielkim wyzwaniem. Pocztkowo rzecz dotyczya 10 krajw,
obecnie 27 i s dalsze moliwoci rozszerzenia Unii na pozostae kra-
je Europy, a nawet kraje pozaeuropejskie.
Co najmniej krajw wiata stosuje w praktyce budowlanej
standardy amerykaskie (czemu nie europejskie?). Postpujca glo-
balizacja prowadzi do zbliania wiata, kurcz si odlegoci midzy
miejscami na Ziemi, wszechogarniajca informacja dociera obecnie
praktycznie w czasie rzeczywistym, do wszystkich ludzi na caym
wiecie.
Osignicia techniczne, budownictwo, produkcja, handel maj
charakter midzynarodowy. Ambitne obiekty wykonywane s przez
midzynarodowe konsorcja, ludzi rnych kultur, religii, dowiad-
czenia.
Potrzeba ujednolicenia definicji, zasad, metod projektowania
i postpowania jest w tym przypadku oczywista. Su temu oglnie
mwic NORMY STANDARDY. Pozwalaj one znacznie sku-
teczniej porozumiewa si, skraca dyskusje, przyspiesza terminy,
wyjania (nawet w sdach) nieporozumienia.
Tej idei su realizowane przez Uni Europejsk ujednolicone
przepisy w dziedzinie budownictwa Eurokody.
W celu spenienia podstawowych wymaga z zakresu bezpiecze-
stwa, uytkowalnoci w Eurokodach zakada si, e:
Podczas caego okresu ycia budowli, powinna ona zachowa zdol-
no do uytkowania zgodnie z przeznaczeniem, przy utrzymaniu
odpowiedniego stopnia niezawodnoci i ekonomiki.
Budowla powinna przenie wszystkie oddziaywania i wpywy
powstae podczas procesu wykonywania i eksploatacji.
Budowla powinna by odporna na zagroenia, takie jak: ogie,
eksplozje, uderzenia, czy konsekwencje ludzkich bdw.
W analizach i ocenach posugujemy si teori niezawodnoci,
obecnie rwnie coraz czciej ryzyka. Przyjmujemy rne poziomy
niezawodnoci w odniesieniu do nonoci i uytkowalnoci. Przy
wyborze poziomu niezawodnoci naley uwzgldnia:
przyczyny oraz tryb wystpienia stanw granicznych;
moliwe konsekwencje awarii z uwzgldnieniem wystpienia za-
groenia ycia, zdrowia lub wystpienia strat ekonomicznych;
spoeczne i rodowiskowe warunki konkretnej lokalizacji;
nakady finansowe i procedury konieczne do ograniczenia moli-
woci wystpienia awarii.
W projektach wprowadza si pojcie zaoonego okresu uytko-
wania, wykorzystywane przy:
26 GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 02/2009 (21)
doborze oddziaywa projektowych (takich jak na przykad wiatr,
czy wpywy sejsmiczne);
ocenach pogarszania si waciwoci materiaowych, np. w czasie;
okrelaniu kosztw uytkowania budowli;
okrelaniu strategii utrzymania obiektu oraz skutkw rozbirki,
tzw. budownictwo zrwnowaone.
Budowla powinna by zaprojektowana w taki sposb, by procesy
niszczenia nie wpyway na jej trwao i zachowanie, przy przewi-
dzianym poziomie konserwacji.
Eurokod zakada, e prowadzone s odpowiednie kroki co do
dziaa organizacyjnych i kontroli na etapie wstpnych bada, pro-
jektu, wykonawstwa, uytkowania i obsugi.
W Polsce za wdroenie systemu Eurokodw jest odpowiedzialny
Polski Komitet Normalizacyjny. Komitety Techniczne PKN, zaan-
gaowane w prace nad wdroeniem Eurokodw to:
KT 102 ds. Podstaw Projektowania Konstrukcji Budowlanych
KT 128 ds. Projektowania i Wykonawstwa Konstrukcji Metalo-
wych
KT 180 ds. Bezpieczestwa Poarowego Obiektw
KT 213 ds. Projektowania i Wykonawstwa Konstrukcji z Betonu
i Konstrukcji Zespolonych
KT 215 ds. Projektowania i Wykonawstwa konstrukcji z Drewna
i z Materiaw Drewnopochodnych
KT 251 ds. Obiektw Mostowych
KT 252 ds. Projektowania Konstrukcji Murowych
KT 254 ds. Geotechniki
Do padziernika 2008 r. ukazao si 28 Norm Europejskich z dzia-
u geotechnika i 12 Specyfikacji Technicznych, ktre maj chyba (?)
nisz rang ni normy, lecz te opracowane i opublikowane s na
podobnych co normy zasadach. Ogem jest to ogromny materia li-
czcy ponad 2000 stron druku. Ranga tych norm jest rna od bar-
dzo szczegowych, dotyczcych wykonawstwa geotechnicznego,
czy procedur wykonywania bada laboratoryjnych (specyfikacje),
do zasadniczych, czy lepiej moe powiedzie norm podstawowych
do projektowania, jak PN-EN 1997-1 Zasady oglne.
Przypomnijmy, e na starcie wykonywania Eurokodu 7 w 1981 r.
przyjty by ukad czterech norm geotechnicznych:
Eurokod 7.1 Zasady oglne
Eurokod 7.2 Projektowanie z uwzgldnieniem bada laboratoryj-
nych
Eurokod 7.3 Projektowanie z uwzgldnieniem bada polowych
Eurokod 7.4 Normy wykonawcze
Ukad ten, w trakcie ponad 20-letniej pracy, ulega przeksztace-
niom i zmianom. Pierwsze odeszy normy wykonawcze, bo na pew-
no nie maj one walorw kodw (code). Nastpnie odeszy proce-
dury bada. Obecnie po przyjciu przez CEN norm ISO mamy:

Eurokod 2 normy (1997-1 i 1997-2)
Normy dotyczce pobierania prbek 3
Normy dotyczce klasyfikacji ska i gruntw 4
Normy dotyczce bada polowych 13
Normy dotyczce bada konstrukcji geotechnicznych (1 gotowa,
6 w planach) 7
Normy dotyczce wykonawstwa geotechnicznego 13 (w razie
zgaszania nowych technologii moe by wicej)
Specyfikacji dotyczcych laboratoryjnych bada gruntw 12
S to cznie 54 normy. Poza tym, w dziale Geotechnika PKN,
mamy w systemie dawne polskie normy w liczbie 10. cznie system
norm geotechnicznych liczy bdzie ponad 60 norm w 1994 r.,
kiedy wesza Ustawa o PKN byo ich 19. Nie mwimy tu o Euroko-
dzie 8 Projektowanie na terenach sejsmicznych, ktry nie ma swojej
komisji, a normy przyjte s bez tumaczenia. Wydaje si, e nalea-
oby cz ich przetumaczy i przyj w jzyku polskim. stanw granicznych.
Nie wszystkie normy europejskie s ju gotowe, liczne kr w po-
staci draftw, norm prbnych (Pr) czy ENV do wstpnego stoso-
wania. Z norm geotechnicznych, ktre przyjte s do systemu pol-
skiego ponad poowa jest ju przetumaczona, pozostae s w jzyku
angielskim jako normy okadkowe (U).
W Polsce normy te s klasyfikowane przez PKN jako:
PN-EN-ISO polskie normy europejskie opracowane przez ISO
PN-EN normy opracowane przez CEN
PN normy opracowane przez PKN
Eurokodami s tylko dwie normy: PN-EN 1997-1 [1] Projekto-
wanie geotechniczne. Zasady oglne i PN-EN 1997-2 [2] Projek-
towanie geotechniczne. Rozpoznanie i badanie podoa gruntowe-
go. Zgodnie z pocztkow ide, Eurokody powinny w momencie ich
wprowadzenia by prawem, zatem stosowanie ich powinno chroni
inyniera w przypadku awarii przed odpowiedzialnoci. Pozostae
normy takiej rangi nie bd miay i zgodnie z zasadami normalizacji,
ich stosowanie ma walor dobrowolnoci.
Przypomnijmy powojenn histori norm geotechnicznych
dawniej wystpujcych pod nazw gruntw budowlanych, tak na-
zywano te normy do 1994 r. Pierwsz norm powojenn bya opra-
cowana w 1949 r. przez prof. R. Pitkowskiego norma PN/B-184
Klasyfikacja gruntw i ich bezpieczne obcianie. Norma ta zawie-
raa ca dostpn w tym czasie praktyczn wiedz geotechniczn nie akceptowali ich wartoci, przyjmujc tradycyjne nisze, np.
do stosowania przy ocenach gruntw (wykonywaniu dokumentacji
z bada podoa), ustalaniu warunkw posadowienia obiektu (pro-
jekt) i wykonania fundamentw.
Trzeba zaznaczy, e wartoci podawanych dopuszczalnych obci-
e w tej normie dla powszechnie wystpujcych w Polsce gruntw
byy niskie. Przykadowo dla glin, glin piaszczystych na granicy sta-
nw pzwartego i twardoplastycznego (dzi IL = 0) podawane byy
wartoci napre dopuszczalnych 1,5 kg/cm2 (tj. 150 kPa). War-
to naciskw dla piasku gliniastego, ktry w tej normie by grun-
tem sypkim i podlega ocenie jak piaski na granicy stanw zwartego
i redniozwartego (dzi ID = 0,66) w zalenoci od wilgotnoci, dla
gruntw psuchych 2,0 kg/cm2 (200 kPa), a mokrych (pod wod)
1,0 kg/cm2 (100 kPa). Oglnie mona stwierdzi, e podawane war-
toci byy bardzo zachowawcze, ostrone.
Druga norma polska, wydana w 1959 r. [5] autorstwa zespou
pocztkowo (19501952) prof. R. Cebertowicza, W. enczykow-
skiego, S. Hckla, nastpnie (19531955) prof. R. Cebertowicza,
Geoinynieria
Z. Wiuna, B. Rosiskiego. W kocu trzeci projekt wydany jako
PN/59 B-03020, opracowany przez prof. S. Hckla, doc. Z. Wi-
una i mgr in. Z. Kowalewskiego nosi nazw Grunty budowlane.
Wytyczne wyznaczania dopuszczalnych obcie jednostkowych.
W tej normie, dla podanych wyej gruntw glin, glin piaszczy-
stych przy identycznym stanie (IL = 0) naprenie dopuszczalne byo
K2 = 3,0 kg/cm2 (300 kPa); dla piaskw gliniastych, ktre w tej nor-
mie stay si gruntem spoistym rwnie wynosiy K2 = 3,0 kg/cm2
(300 kPa) bez wpywu wilgotnoci. Za opracowanie tej normy, po-
niewa niosa znaczne oszczdnoci betonu uywanego do wyko-
nania fundamentw, prof. Z. Wiun otrzyma nagrod pastwow
(najwysze techniczne wyrnienie w PRL).
Norma z roku 1959 bya norm napre dopuszczalnych. Jednak
podawaa wzr na naprenie graniczne oraz konieczne do oblicze
wartoci wspczynnikw Nc, Nh, Nb, czyli ju zawieraa elementy
Nastpna norma Grunty budowlane. Posadowienie bezpo-
rednie budowli. Obliczenia statyczne i projektowanie [6] zostaa
wydana w 1981 r. Ta norma, a waciwie ju wczeniejsza prbna
wersja z 1974 r., byy oparte na zaoeniu stanw granicznych. Nor-
m z 1974 r. opracowywa doc. Z. Kowalewski, a wersj z 1981 r.
doc. Z. Kowalewski i mgr in. J. Pogorzelska z ITB.
Jeszcze na jeden fakt naley zwrci uwag. W normie 03020
z 1959 r. podane wartoci napre dopuszczalnych K2 poda-
wane byy na gbokoci 2 m. Przy wikszych gbokociach posa-
dowienia mona byo zwiksza liniowo warto dopuszczalnego
nacisku, np. dla 3 m gbokoci, przy podanych przykadach gli-
ny twp/pzw mona byo powikszy naprenie do d = 3,3 kg/
cm2 (330 kPa), a na gbokoci 1 m dla tego gruntu naleao d
przyjmowa 2,25 kg/cm2. Norma PN-B-03020 jest norm stanw
granicznych, ktre kadorazowo naley wyznacza przy projekto-
waniu posadowie. W omawianym przykadzie dla gliny (IL = 0),
wartoci obliczeniowe (do projektowania) wynosi bd w przy-
padku awy L : B > 10 i szerokoci 60 cm zagbionej na 1 m od
poziomu terenu qf wynosi 1050 kPa 0,9 = 900 kPa. Jest to znacz-
nie wicej ni pozwalaa przyj norma z 1959 r. Czsto warto-
ci nonoci gruntw, obliczane na podstawie tej normy byy tak
due, e projektanci z przyczyn konstrukcyjnych (i ostronoci)
bliskie tym z 1959 r.
Norma PN/81-B-03020 oraz wczeniejsza z 1959 r. byy nakazo-
we. Na kade odstpstwo od normy trzeba byo mie zgod Prezesa
PKN.
Po 1994 r. norma 03020 znalaza si w wykazie Ministra norm ob-
ligatoryjnych. Obecnie te jest powszechnie stosowana, cho nie ma
ju rangi obligatoryjnoci.
Naley nadmieni, e przy projektowaniu wg stanw granicznych
w EC 7 i 03020 (B/r) projektant przyjmuje w sposb przez siebie
uzasadniony warto nacisku na grunt do projektowania i sprawdza,
czy nie przekracza ona warunkw granicznych.
Trzeba powiedzie, e ju w normie z 1949 r. s stwierdzenia, kt-
re kieroway projektowanie do stosowanych dzi zasad. Podajemy
kilka wybranych stwierdze z normy PN/B-184 [7]:
(1) W zwykych obliczeniach statycznych naprenia w podstawie
fundamentu naley przyjmowa wg oglnych wzorw wytrzy-
maociowych na ciskanie i zginanie, uwzgldniajc niemoli-
GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 02/2009 (21)
27
 Geoin
G eoinynieria
Geoinynieria

wo powstania napre rozcigajcych midzy fundamentem Strategia projektowania Proponowana budowla Geologia Istniejce dane i dowiadczenia

a gruntem. Strategia projektowania geotechnicznego EC7 Czci 1-2

(2) W obecnym stanie nauki daje si obliczy naprenia w gruncie Badania geotechniczne Projektowanie

pod fundamentem na rnych gbokociach, o ile grunt zacho- Planowanie i ponowna ocena programu Proponowana budowla
bada EC7 Czci 1-2
wuje si pod obcieniem podobnie do cia sprystych lub te,
Geologia Ocena parametrw
Model geologiczny
jeeli odksztacenia gruntu przy ciskaniu s proporcjonalne do Badania polowe
i wspczynnikw
geotechnicznych
Model geotechniczny
napre, co wedug spostrzee nad zachowaniem si gruntu Pobieranie prb i normy
dotyczce bada
Wyniki bada
EC7,
Czci 1 i 2
pod obcieniami stosowanymi w praktyce w najoglniejszych Badania laboratoryjne
Wyniki bada
Normy laboratoryjne
wypadkach zachodzi. Sprawozdania
Dokumentacja
projektowanie
- geotechniczne
Projekt geotechniczny

bada podoa - konstrukcyjne Dokumentacja projektowa

(3) Odksztacenia powodowane wyciskaniem wody z porw grun- Specyfikacje konstrukcyjna (fundamenty)
EC7 cz 1
tu niekiedy mog przewleka si cae lata. Zdarza si to wwczas, Program kontroli, nadzoru i
monitorowania
jeeli pory s bardzo mae, jak np. w iach i glinach, w tyche Wybr wykonawcy

Wykonawstwo robt
gruntach na skutek zmniejszenia obcie zachodzi rwnie
Studium wykonalnoci Projekt wykonawczy
przebieg odwrotny, a mianowicie wchanianie wody.
Kontrola, nadzr i monitorowanie Sprawozdanie z kontroli,
(4) Jeeli budynek jest lekki i nieduy o 1, 2 kondygnacjach, a roz- w czasie budowy nadzr i monitorowanie

poznawcze dane z ssiednich budynkw wskazuj, e podoe Odbir budowli

jest dobre, wwczas wystarcza zazwyczaj wykona d prbny Eksploatacja budowli

Kontrola i monitorowanie Sprawozdanie z kontroli,

zwizane z utrzymaniem nadzr i monitorowanie
Norma PN/B-184, w odrnieniu od pniejszych, nie miaa cha-
rakteru nakazowego. Zwracaa uwag, zalecaa przeanalizowa, nie Rys. 1.
Etapy bada podoa podczas projektowania geotechniczne-
podawaa te jednoznacznych rozstrzygni. W filozofii podejcia go, wykonawstwa i eksploatacji budynkw

blisza bya Eurokodom ni pniejsze normy nakazowe. Norma dz o gruntach w celu ustalenia warunkw budowlanych na okre-
z 1959 r. opieraa si na wielkiej liczbie podsumowanych dowiadcze, lonym terenie pod projektowany obiekt. Wiedza geotechniczna jest
bya norm dowiadczenia porwnywalnego (stwierdzenie z EC wiedz interdyscyplinarn, wykorzystujc: geologi, hydrogeologi,
7). Tysice ekspertyz dotyczcych posadowienia, wykonanych we mechanik gruntw, mechanik ska, gruntoznawstwo i wiele innych
wczesnych latach powojennych pod kierownictwem prof. Z. Wiuna nauk pokrewnych.
w laboratorium ITB, pozwolio na opracowanie tabeli parametrw Termin projektowanie geotechniczne jest w jzyku polskim ter-
gruntw i dosy szczegow charakterystyk polskich gruntw. minem nowym, tumaczonym wprost z angielskiego: geotechnical
design, Francuzi to tumacz: calcul geotechnique, Niemcy: En-
Projektowanie geotechniczne (definicja) twurf, Berechnung und Bemessung der Geotechnik.
Termin geotechnika w praktyce inynierskiej pojawi si okoo Na pytanie, co wchodzi w zakres projektowania geotechnicznego
50 lat temu. Wczeniej w Polsce, np. w normach z 1947 r. ani 1959 r. wydaje si najlepiej odpowiada Zacznik B (Informacyjny) Plano-
sowo to nie wystpowao. wanie bada geotechnicznych w EN 1997-2 (rys. 1).
Na wiecie, wydaje si, gwn rol w przyjciu tego sowa ma ledzc dokadnie przedstawiony schemat dochodzimy do wnio-
pismo Geotechnique wydawane od 1948 r. W Polsce termin ten sku, e projektowaniem geotechnicznym jest rozwizywanie
utrwalia ksika Z. Wiuna Zarys Geotechniki, Wyd. I 1976 r. zada wsppracy obiektu z podoem gruntowym na wszystkich
[8]. etapach budowy. Rysunek1 na nasze potrzeby mona interpretowa
Wedug Wiuna Geotechnika obejmuje bardzo szeroki zakres nastpujco: lewa strona to dane, ktre podsumowujemy w doku-
zagadnie teoretycznych i praktycznych, zwizanych z badaniem mentacji bada podoa. S tu dane z wierce, sondowa, bada
gruntw budowlanych oraz projektowaniem i wykonawstwem laboratoryjnych; s to wyniki bada statystycznie opracowane na tle
fundamentw budynkw i obiektw inynierskich, korpusw ziem- oglnej wiedzy o terenie i danych geologicznych. Praw stron sta-
nowi interpretacje, czyli jak to nazywa si dotychczas w naszym
1949 r. 1959 r. 1981 r. EC 2010 prawie geotechniczne warunki posadowienia. Badania wykonane
c c c c w czci Badania geotechniczne s cise, sprawdzalne. Odbywaj
gliny (IL 0) 20 25 22 40 25* 50 si wg ustalonych procedur i niezalenie od osoby ich rezultat powi-
piaski gliniaste (IL = 0) 25 0 24 30 25 50 nien by identyczny. Liczba bada, ich program powinny by takie,
piaski rednie (ID = 0,67) 34 0 38 0 33 0 aby umoliwi wnioskowanie, ktre opisuje prawa strona rysunku.
* czytane z wykresu (rys. 5 PN-03020) jak dla grupy gruntw: A grunty Z tych samych wynikw, ktre podaje dokumentacja bada pod-
morenowe skonsolidowane oa, mona wycign wnioski i poda dla odmiennych budowli
Tab. 1.
Przykadowe parametry wytrzymaociowe gruntw (, c), rne parametry wsppracy konstrukcji z gruntem. Interpretacje
zestawione z norm z rnych okresw bada gruntu dla obiektu wykonuje si w projekcie geotechnicznym.
nych, nawierzchni drogowych, kolejowych, lotniskowych, zapr Z Eurokodu 7 wynika jednoznacznie teza o koniecznoci udziau
ziemnych i betonowych oraz budowli podziemnych i gbokich wy- geotechniki w caym procesie projektowania budowlanego i opraco-
kopw, take w kopalniach odkrywkowych. wywania w tym czasie kilku dokumentw geotechnicznych.
Geotechnika jest dyscyplin naukow, zajmujc si zastosowa- Eurokod formalizuje proces opracowywania projektu geotech-
niem teorii naukowych i metod inynieryjnych, wykorzystujc wie- nicznego, zakada ustalenie granic dopuszczalnych zachowa kon-

28 GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 02/2009 (21)

STABILATOR sp. z o. o.

STABILATOR Sp. z o.o. zajmuje si kompleksowym wykonawstwem

specjalistycznych usug budowlanych na terenie caej Polski.

W zakresie robt budowlanych na potrzeby drogownictwa oferujemy:

wykonywanie posadowie wszelkich nowobudowanych obiektw infrastruktury drogowej,
wzmacnianie fundamentw obiektw istniejcych,
stabilizowanie, wzmacnianie i uszczelnianie podoa gruntowego pod nowobudowane
i modernizowane drogi,
zabezpieczanie gbokich wykopw fundamentowych,
budow ekranw akustycznych.

1 2 3

STABILATOR sp. z o.o.

1. Ekran akustyczny w Gdasku przy ul. Sowackiego. 81506 Gdynia
2. Wykonanie palisady z pali CFA na terenie Parku Handlowego ul. Stryjska 24
Matarnia w Gdasku. biuro: 80280 Gdask
3. Wykonanie kotwienia nowej konstrukcji Nabrzea Pomorskiego ul. Szymanowskiego 2
w Porcie w Gdyni. tel. / fax: 058 521 93 00 / 03
info@stabilator.com.pl
www.stabilator.com.pl

BEZPIECZNIE
SOLI DNIE
KOMPLEKSOWO
 Geoin
G eoinynieria
Geoinynieria
strukcji, zobowizuje do wykonywania kontroli, do wykonania
programu monitorowania oraz opracowanie procedury reakcji na
wykonane pomiary, a take plan dziaa interwencyjnych.
Podstawowa tre projektu geotechnicznego zgodnie z EN 1997-1
(2.8) to:
opis dziaki i jej otoczenia;
opis warunkw w podou gruntowym;
wartoci obliczeniowe, waciwoci gruntw i ska, w razie po-
trzeby cznie z ich uzasadnieniem;
wykaz stosowanych norm i przepisw;
geotechniczne obliczenia projektowe i rysunki;
zalecenia dotyczce projektu fundamentw;
wykaz zagadnie do sprawdzania podczas budowy lub wymagaj-
cych monitorowania.
Tre Projektu geotechnicznego mieci si w pojciu Geotech-
nicznych warunkw posadowienia, ktre obok dokumentacji geolo-
giczno-inynierskiej wymienione s w 34 Prawa budowlanego.
W komentarzu twrcw Eurokodu T. Orr i E. Farrell [9] (w wersji
angielskiej) autorzy pisz:
Cz terminologii uytej w EC 7 moe zdawa si nieznana
i obca. Wikszo terminw przyjto za EC 0 i jako takie stosowane
s we wszystkich innych normach Eurocode, ale niektre wystpuj
tylko w projektowaniu geotechnicznym. Wymienimy je:
Comparable experience (dowiadczenie porwnywalne): definiowa-
ne jako udokumentowane lub inaczej, wyranie okrelone dane od-
noszce si do podoa rozpatrywanego w projekcie, w ktrym wy-
stpuj te same rodzaje gruntu lub skay, i dla ktrych spodziewane
jest podobne zachowanie podoa oraz projektowana jest podobna
budowla. Termin podkrela znaczenie informacji zdobytej lokal-
nie. Zwrotu dowiadczenie porwnywalne uyto w miejsce po-
wszechnego terminu tradycja inynierska, rutynowe rozwiza-
nie uwaanego za oglnikowy i tym samym za niezadowalajcy.
Design (projektowanie): proces decyzyjny, w ktrym okrelana jest
geometria i charakter budowli i procesw wykonawczych. Projekty
geotechniczne wg EC 7 uwzgldniaj wszystkie takie decyzje do cza-
su zakoczenia budowy i obejmuj wszelkie zwizane dokumenta-
cje projektu, sprawdzenia oraz warunki techniczne monitorowania
i wymagania utrzymania budowli.
Prof. B. Lewicki [10] pisze, e termin design, w zalenoci od
kontekstu, naley rozumie jako projektowanie, obliczanie lub wy-
miarowanie. Projektowanie konstrukcji to termin oglny obejmu-
jcy cao prac zwizanych z wykonaniem projektu budowli, a wic
ustalenie koncepcji ustroju konstrukcyjnego, obliczenia i ksztato-
wanie szczegw konstrukcyjnych Nie wszystkie decyzje wynika-
j tylko z oblicze. Du rol ma tu dowiadczenie, a take intuicja
inynierska.
Zwracamy na to szczegln uwag, by nie traktowa projektu
geotechnicznego tylko jako obliczenia i projektowania fundamen-
tw. Podkrelamy jeszcze raz, e projektowanie geotechniczne wyst-
puje na wszystkich etapach budowy i utrzymania obiektu.
W Eurokodach polskich przyjto jednolit form tumaczenia
i tak czasownik shall tumaczy si naley; should zaleca si, jest
zalecane; can mona.
EC 7 podaje, e pewne czynniki albo wymagania bd: rozpa-
trywane, brane pod uwag, oceniane czy wyznaczane. To, co te
czasowniki dokadnie oznaczaj w EC 7, nie zostao zdefiniowane,
30 GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 02/2009 (21)
T. Orr i E. Farrell [9] sugeruj nastpujce definicje:
To consider (rozpatrywa): oznacza uwane i racjonalne mylenie
o skutkach danego czynnika w projektowaniu oraz podejmowanie
decyzji na bazie dostpnych informacji, jaki moe by prawdopo-
dobny efekt jego zastosowania. Rozpatrywanie czynnika moe wy-
maga, lub nie, oblicze. Aby umoliwi rozpatrzenie wszystkich
zwizanych czynnikw autorzy proponuj, aby sporzdza ich wy-
kazy i odhacza rozpatrzone pozycje.
To take into account (bra pod uwag): oznacza uwzgldnia wpyw
lub skutek czynnika w procesie projektowania. Generalnie w EC 7
czasownik ten ma mocniejsze znaczenie ni rozpatrywa.
To assess (szacowa): oznacza stosowanie procesu angaujcego pew-
n kombinacj oblicze, pomiarw i dowiadcze porwnawczych
dla uzyskania wartoci parametru lub sprawdzenia czy spenione s
pewne kryteria.
To evaluate (wyznacza warto): oznacza uzyskiwanie wartoci
parametru przez pomiar lub obliczenie, na przykad wytrzymao
gruntu, obcienie lub odksztacenie konstrukcji.
Zasady te szanowano w tumaczeniu polskim EC 7.
Inna sprawa, e dzi w Polsce stawia si pytanie, ile jest osb przygo-
towanych do wykonania projektu geotechnicznego. Normalny pro-
jektant budowlany tego nie zrobi i nie bdzie chcia robi. Czynno
t moe wykona tylko ta osoba, ktra dotykaa gruntw. Dzi osb,
ktre mog by realnymi projektantami geotechnicznymi w Polsce
jest mao. Normalny inynier budowlany po wyjciu z uczelni ma
bardzo ma wiedz geotechniczn. Jeli w trakcie praktyki jej nie
uzupeni, to czsto dziaanie normalnych projektantw budowla-
nych jest przesunite bardzo daleko poza granice rozsdnej ostrono-
ci w stosunku do gruntw i podoa. Mimo dobrych gruntw wy-
konuje si zabiegi wzmacniajce podoe. U podstawy tych dziaa
ley niewiedza i nieznajomo gruntw, ich waciwoci. Projektanta
interesuje warto parametru, ktr naley podstawi do wzoru, aby
uzyska wynik, a nie skd wzi si parametr geotechniczny, jak po-
wsta, czy jest prawdziwy i z jak dokadnoci oddaje rzeczywisto.
Projektanci nie uwzgldniaj przemian gruntu w trakcie obciania
i pracy konstrukcji (Eurokod wprowadza nowe podejcie: cu wy-
trzymao natychmiastow (bez odpywu) i , c parametry efek-
tywne). Dalej naley zauway, e projektantami geotechnicznymi
nie s geolodzy czy nawet geotechnicy, ktrzy tylko wierc, sonduj
i opracowuj dokumentacje. Nie s te nimi profesorowie i wysoko
wyksztaceni w geotechnice pracownicy uczelni, ktrzy znaj si na
gruntach i konstrukcji, ale realnie mog tylko konsultowa, a nie wy-
konywa projekty geotechniczne. Jest kilka firm konstrukcyjnych,
w ktrych projektanci wasn prac zdobyli dowiadczenie w tej
dziedzinie i ktrzy nie narzekaj na brak pracy s to w tej chwi-
li jedyni realni projektanci geotechniczni. Projektuj oni gbokie
posadowienia, zapory, elektrownie. Grupa ta jest nieliczna, nie ma
wasnych laboratoriw, opiera si na badaniach innych (dokumenta-
cjach). Osoby te s zdolne dobiera parametry do rodzaju konstruk-
cji i projektowa je, biorc za nie odpowiedzialno.
Rozwj grupy projektantw geotechnicznych i poprawne umoco-
wanie prawne w procesie projektowania jest spraw bardzo wan.
wiadomo, e nieraz z nadmiernej ostronoci, spowodowanej cz-
sto niewiedz, projektanci projektuj nieekonomicznie, robi bdy,
przyjmujc ze parametry, ktre tumacz trudnymi gruntami lub
zym rozpoznaniem, tak jakby, gdy rozpoznanie jest ze nie powinno
oferuje pomoc w doborze technologii i materiaw
geosyntetycznych m.in. dla:
posadowie konstrukcji obiektw
w trudnych i bardzo trudnych
warunkach geotechnicznych
renowacji nawierzchni
bitumicznych
odwodnienia terenu
drenaem francuskim
posadawiania i uszczelniania
skadowisk odpadw
systemw monitoringu
konstrukcji cian oporowych
i nasypw, drg tymczasowych
zabezpieczania przed erozj
oraz zazieleniania
przyczkw mostowych
z gruntu zbrojonego
konstrukcji pod posadzkami hal
przemysowych
oblicowania cian oporowych

wiadczy usugi projektowe i doradcze w zakresie geotechniki:

doradztwa technicznego pomocy projektowej dla Inwestorw,
Projektantw i Wykonawcw
projektw ekspertyz i analiz porwnawczych

wykonuje badania geotechniczne, m.in.:

oznaczenia moduu
odksztacenia podoa
pyt VSS
pomiary nonoci podoa
gruntowego sond CBR
badania wytrzymaoci gruntu
na cinanie sond krzyakow
pomiar czaszy ugi ugiciomierzem
dynamicznym FWD oraz Belk
Benkelmana
 Geoin
G eoinynieria
Geoinynieria

si wymaga jego uzupenienia i potwierdzenia innymi badaniami. konstrukcje bd odpowiednio utrzymywane w celu zapewnienia
W kocu konstruktor odpowiada za obiekt i musi mie pewno, e ich bezpieczestwa i uytkowalnoci przez zaoony okres eksplo-
dane do projektowania s odpowiednie. Jest to nie tylko prawo, ale atacji;
i obowizek projektanta. konstrukcje bd eksploatowane zgodnie z przeznaczeniem okre-
W dziedzinie badania gruntw i dokumentowania warun- lonym w projekcie.
kw geotechnicznych stan prawny w Polsce nie jest zadowalajcy. Zaoenia te powinny by uwzgldniane zarwno przez projek-
W chwili obecnej mamy w Prawie budowlanym 34.4 stwierdzenie, tanta, jak i uytkownika obiektu. W celu uniknicia wtpliwoci, za-
e projekt budowlany powinien zawiera: w zalenoci od potrzeb, leca si udokumentowanie zgodnoci z tymi zaoeniami w projekcie
wyniki bada geologiczno-inynierskich oraz geotechniczne warun- geotechnicznym.
ki posadowienia obiektw budowlanych. rodowisko geotechnikw Kade z podanych stwierdze wymaga komentarza czy rozwi-
(Polski Komitet Geotechniki) uwaa, e czci projektu budowla-
Numer Wydanie EN/
nego zawsze powinien by projekt geotechniczny (patrz definicja roboczy ISO
Skrcony tytu normy
ISO lub PN
PN-EN 1997-1 p. 28), a nie dokumentacja geologiczno-inynierska Badania geotechniczne Oznaczanie i klasyfikowanie gruntw
oraz geotechniczne warunki posadowienia, jak to jest dzi w Prawie
14688-1 Cz 1: Oznaczanie i opis PN 2006
budowlanym.
14688-2 Cz 2: Zasady klasyfikowania PN 2006
Nie trzeba si ba projektu geotechnicznego. EC 7 mwi, e po-
ziom szczegowoci projektu geotechnicznego rni si znacznie 14688-3 Electronic data exchange - soil TS pr2007
w zalenoci od rodzaju obiektu. Dla prostych projektw wystarcza- Badania geotechniczne - Oznaczanie i klasyfikowanie ska
jca moe by jedna strona. 14689-1 Cz 1: Oznaczanie i opis PN 2006
Naley podkreli, e potrzeba oceny podoa istnieje zawsze 14689-2 Electronic data exchange - rock TS pr2007
i stwierdzenie w zalenoci od potrzeb, wystpujce w polskim Pra- Rozpoznanie i badania geotechniczne - Pobieranie prbek metod
wie budowlanym, moe prowadzi do bdw i awarii. wiercenia i odkrywek oraz pomiary wd gruntowych
Na podstawie delegacji wykonanej w 34.6 Prawa budowlanego 22475-1 Cz 1: Techniczne zasady wykonania PN 2006
wykonano zarzdzenie dotyczce ustalania geotechnicznych warun-
22475-2 Part 2: Sampling - qualification criteria 2006
kw posadowienia obiektw budowlanych (Dz. U. 126, poz. 839).
22475-3 Part 3: Sampling - conformity assessment 2006
Rozporzdzenie to ukazao si 24 wrzenia 1998 roku. Ze strony
geotechnikw jest nacisk na nowelizacj tego Rozporzdzenia [11]. Rozpoznanie i badania geotechniczne - Badania polowe
Rozporzdzenie opierao si o wstpne drafty EC 7 (1997 r.), 22476-1 Part 1: Electrical cone penetration tests pr 2007
wprowadzio do praktyki polskiej kategorie geotechniczne obiektw, 22476-2 Cz 2: Sondowanie dynamiczne PN 2005 (U)
stanowio powany krok w kierunku harmonizacji z Eurokodem. Po
22476-3 Cz 3: Sonda cylindryczna SPT PN 2005 (U)
10 latach stosowania i 5 latach od wejcia Polski do UE wymaga ono
22476-4 Menard pressuremeter test 2009
pilnej zmiany, tym bardziej, e zmieniono w tym czasie rwnie Pra-
22476-5 Flexible dilatometer test 2008
wo budowlane i Geologiczne. Zachowanie adu i logiki w badaniach
geotechnicznych w oparciu o standardy europejskie wymaga pilnego 22476-6 Self-boring pressuremeter test 2009
prawnego uporzdkowania. 22476-7 Borehole jack 2008
22476-8 Full displacement pressuremeter 2009
Nowe normy jako system 22476-9 Field vane test w przygotowaniu
Przepisy Unii Europejskiej o swobodzie wymiany towarw i usug 22476-10 Weight sounding test TS 2005
stanowi, e w niedalekiej przyszoci w caej Europie, we wszystkich
22476-11 Fiat dilatometer test TS 2005
przetargach publicznych i kontraktach na budow, stosowane bd
22476-12 Mechanical cone penetration tests 2008
Eurokody.
Wprowadzanie Eurokodu zakada, e: 22476-13 Plate loading test w przygotowaniu

dane wymagane do projektowania s zbierane, rejestrowane i in- Badania konstrukcji geotechnicznych

terpretowane przez osoby z odpowiednimi kwalifikacjami; Pile load test - static axially loaded
22477-1 2008
konstrukcje s projektowane przez osoby z odpowiednimi kwalifi- compression test
kacjami i dowiadczeniem; Pile load test - static axially loaded tension
22477-2 w przygotowaniu
istnieje staa wsppraca midzy osobami odpowiedzialnymi za test
zbieranie danych, projektowanie i wykonawstwo; 22477-3
Pile load test - static transyersally loaded
w przygotowaniu
zapewniony jest odpowiedni nadzr i kontrola jakoci w wytwr- tension test

niach, warsztatach i na placu budowy; Pile load test - dynamie axially loaded
22476-4 w przygotowaniu
compression test
roboty s prowadzone zgodnie ze stosownymi normami i przepi-
sami, przez personel majcy odpowiednie kwalifikacje i dowiad- 22476-5 Testing of anchorages w przygotowaniu

czenie; 22476-6 Testing of nailing w przygotowaniu

materiay i wyroby budowlane s uywane zgodnie z wymagania- 22476-7 Testing of reinforced fill w przygotowaniu

mi niniejszej normy lub odpowiednimi przepisami, dotyczcymi Stan norm bada geotechnicznych PN, ISO i EN-ISO otoczenia
Tab. 2.
tych materiaw i wyrobw budowlanych; Eurokodu (10/2008)

32 GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 02/2009 (21)

 Geoinynieria

nicia. O ile Izby Budowlane uporzdkoway problem kwalifikacji, Numer ISO Skrcony tytu Wydanie ISO
to w geotechnice mamy z tym problem, s uprawnienia geologicz-
17892-1 Oznaczanie wilgotnoci 2004
ne, s certyfikaty PKG. Kariera geotechnika (badacza) nie uatwia
Oznaczanie gstoci gruntw drobnoziarni-
zdobycia uprawnie budowlanych, std brak wystarczajcej liczby 17892-2 2004
stych
osb majcych formalne uprawnienia do projektowania znajcych
Oznaczanie gstoci waciwej - metoda pik-
si wystarczajco na gruntach i ich mechanice. Certyfikaty Polskiego 17892-3
nometru
2004
Komitetu Geotechniki ma ok. 300 osb, by moe ranga ich powin- 17892-4 Okrelanie skadu granulometrycznego 2004
na by rwna uprawnieniom okoo budowlanym dla geotechnikw
Badanie edometryczne gruntw przy przy-
(dla osb, ktre z przyczyn formalnych nie mog uzyska uprawnie 17892-5 2004
rocie obcienia
budowlanych). 17892-6 Badanie penetrometrem stokowym 2004
Naley zauway, e tak jak projektant budowlany nie jest zainte-
Badanie ciliwoci gruntw drobnoziarni-
resowany metodami bada i oceny gruntu, tak geotechnik nie jest 17892-7 2004
stych w jednoosiowym stanie napre
zainteresowany rozkadaniem zbrojenia w fundamencie.
Badanie w aparacie trjosiowego ciskania
Pomc tu moe wsppraca, ktr zakada Eurokod, ale z prak- 17892-8 bez odpywu wody gruntw nieskonsolido- 2004
tyki wiadomo, e wyglda to rnie. Projektant konstrukcji zawsze wanych
powinien dba o waciw jako danych geotechnicznych i nie Badanie w aparacie trjosiowego ciskania
17892-9 2004
oszczdza na ich koszcie zmuszajc, kiedy trzeba, inwestora do ich gruntw nasyconych wod
uzupenienia. Zakres projektu geotechnicznego jest znacznie bliszy 17892-10 Badanie metod bezporedniego cinania 2004
potrzebom projektu budowlanego ni fakty zebrane w dokumenta- 17892-11
Oznaczanie filtracji przy staym i obniaj-
2004
cji podoa. cym spadku hydraulicznym

Eurokod 7 wielokrotnie zwraca uwag na konieczno wsppracy
uczestnikw procesu budowlanego, w ktrym zawsze bierze udzia
geotechnik.
W tabeli 3 zestawiono Specyfikacje Techniczne ISO, dotyczce
bada laboratoryjnych gruntw. Wersje angielskie wydano w 2004 r.
W kocowej fazie opracowania przez ITB s wersje polskie.
Opracowanie dobrego projektu geotechnicznego wymaga cise-
go stosowania procedur i zasad podanych w Eurokodzie EN 1997-1
i 2 oraz licznych normach, ktre stanowi otoczenie Eurokodu. Nale-
do nich procedury bada laboratoryjnych, polowych, klasyfikacje.
Mniejsze znaczenie na tym etapie maj normy wykonawcze, wane
przy realizacji robt. Tabela 2 podaje zestawienie norm i specyfikacji
otoczenia EC 7 do stosowania w badaniach. Peny zestaw norm, nad
ktrymi pracuje KT 254 podany jest na stronie internetowej PKN.
Projektowanie geotechniczne rozpoczyna si od uzgodnienia
terminw i definicji. Pierwsza norma opracowana w KT 254 to
PN-B-02481 Geotechnika [12]. Terminologia podstawowa, sym-
bole literowe i jednostki miar (1998) jest ju norm zharmonizo-
wan z Eurokodem 7. Zawiera wprawdzie tylko 86 terminw i de-
finicji wskanikw geotechnicznych, ale stanowi dobr podstaw
do pracy.
Klasyfikacje gruntw
Nastpn wan norm jest norma klasyfikacji. Norm t przysto-
sowano do stosowania w Polsce [13] tak, by moga by atwo wpro-
wadzona do praktyki. Norma ta bliska jest w zaoeniach do polskich
norm klasyfikacji, jest rna od stosowanej przez liczne kraje klasyfi-
kacji midzynarodowej. W tych krajach wystpuje duy opr przed
wprowadzeniem normy. Polska, wydaje si, naley w tym przypadku
do czowki krajw przygotowanych do jej przyjcia.
Generalna rnica polega na tym, e nowa klasyfikacja cznie
traktuje frakcje drobne (fine) ilaste i pylaste i jest stricte klasyfikacj
makroskopow. Nie ma weryfikacji. Do weryfikacji w zaczniku
do PN-EN-ISO 14688-2 podano skandynawsk (trjkt i kwadrat)
klasyfikacj.
Metod t przystosowano do polskiej praktyki [17] w postaci
17892-12 Okrelanie granic Atterberga 2004
Specyfikacje Techniczne ISO/TS 17892: Badania laboratoryjne
Tab. 3.
gruntu
trjkta (rys. 2c) i nowych polskich nazw gruntw. Gwna rnica
polega na zmianie symboli gruntw na zrozumiae w caej Europie.
Nastpia te redukcja liczby nazw rnych glin, z dziewiciu na jed-
n glin, ktra moe by ilasta lub pylasta. Wan rol odgrywa w tej
klasyfikacji podawanie nazwy genetycznej (geologia) gruntu (np.
glina zwaowa).
Do klasyfikacji opracowano polski komentarz, ktry pozwala
dosownie w cigu dwch godzin opanowa now klasyfikacj (do-
wiadczenie ze szkole w ITB).
Badania polowe i laboratoryjne, wartoci wypro-
wadzone
Ostatnie lata przyniosy w Polsce ogromny potp w geotechnicz-
nych badaniach polowych. Stao to si gwnie za spraw sondo-
wa statycznych CPT, CPTU i DMT, bez ktrych waciwie nie
opracowuje si ju powaniejszych dokumentacji. Rozwj kraju
(silna zotwka) pozwalaj na zakup tego sprztu za granic. Kada
liczca si firma geotechniczna posiada ju taki sprzt. Take licz-
ba zestaww sond dynamicznych DPL, DPH DPSH jest taka, e
zagszczenie piaskw ustala si ze znacznie lepsz dokadnoci ni
jeszcze 10 lat temu.
Nowe inwestycje obecnie czsto wykonuje si na dostpnych te-
renach. S to miejsca poprzednio niezagospodarowane ze wzgldu
na wystpowanie na nich sabych gruntw. Ocena terenu, na ktrym
wystpuj trudne warunki geotechniczne wymaga dobrego doku-
mentowania. W warunkach wystpowania sabych gruntw mno
si zbyt ostrone oceny, ktre sugeruj bardzo due zakresy wzmac-
niania gruntw. Mona to uzna za chorob obecnych czasw.
Lokalizacje obiektw bez geotechnicznych wzmocnie stanowi
obecnie rzadko.
Znacznie mniejszy postp dokona si w badaniach laboratoryj-
nych, ktre w znacznie mniejszej liczbie bada ni kiedy, ale zawsze,
powinny sprawdza okrelenia polowe. Zwizane jest to z brakiem

GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 02/2009 (21)

33
 Geoin
G eoinynieria
Geoinynieria

Wg PN/B-184
Lp. Nazwy gruntw Lp. Nazwy gruntw
1 Iy 13 Piaski gliniaste
2 Gliny cikie 14 Piaski rnoziarniste
3 Iy chude 15 Piaski drobnoziarniste
4 Iy piaszczyste 16 Piaski rednioziarniste
5 Iy pylaste 17 Piaski gruboziarniste
6 Gliny 18 wiry
7 Gliny piaszczyste 19 Pospka
8 Gliny pylaste 20 wiry pylaste
9 Pyy 21 wiry gliniaste
10 Lesy i pyy lesowe 22 Pospka pylasta
11 Pyy piaszczyste 23 Pospka gliniasta
12 Piaski pylaste

Wg PN-86/B-02480
Lp. Nazwa gruntu Symbol Lp. Nazwa gruntu Symbol
1 Zwietrzelina KW 14 Piasek gliniasty Pg
Zwietrzelina
2 KWg 15 Py piaszczysty p
gliniasta
3 Rumosz KR 16 Py
4 Rumosz gliniasty KRg 17 Glina piaszczysta Gp
5 Otoczaki KO 18 Glina G
6 wir 19 Glina pylasta G
Glina piaszczysta
7 wir gliniasty g 20 Gpz
zwiza
8 Pospka Po 21 Glina zwiza Gz
9 Pospka gliniasta Pog 22 Glina pylasta zwiza Gz
10 Piasek gruby Pr 23 I piaszczysty Ip
11 Piasek redni Ps 24 I I
12 Piasek drobny Pd 25 I pylasty I
13 Piasek pylasty P

Wg PN-EN-ISO 14688-1
Lp. Rodzaj gruntu Symbol Lp. Rodzaj gruntu Symbol
1 wir Gr
Piasek
siSa
2 wir piaszczysty saGr 8 zapylony
clSa
(zailony)
3 Piasek ze wirem (pospka) grSa
grSi
Piasek drobny F wir ilasty
9 grclSi
4 Piasek redni M Sa Py ze wirem
siGr
Piasek gruby C
pylasta saclSi
10 Glina
wir pylasty siGr ilasta sasiCl
5
wir ilasty (pospka ilasta) clGr 11 Py Si
wir piaszczysto-pylasty 12 Py ilasty clSi
sasiGr
6 wir piaszczysto-ilasty (po-
siclGr 13 I Cl
spka ilasta)
grsiSa 14 I pylasty siCl
7 Piasek pylasty ze wirem
grclSa 15 Zwietrzeliny

Porwnanie klasyfikacji gruntw z norm z 1947 r., 1986 r. i proponowanej w systemie europejskim symbole, nazwy gruntw proponowa-
Rys. 2.
ne w Polsce. Porwnujc klasyfikacje naley zwrci uwag na drobne zmiany przedziaw frakcji gruntw

34 GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 02/2009 (21)

 rury betonowe
rury elbetowe
rury do mikrotunelingu
profile jajowe
studnie perfekt

Johann Bartlechner Sp. z o.o.

ul. Niemiecka 1, PL 47-143 Ujazd
Tel. 48 (0) 77/ 405 69 00
Faks 48 (0) 77/ 405 69 50
e-mail: ujazd@haba-beton.pl
www.haba-beton.pl
 Geoin
G eoinynieria
Geoinynieria
akredytowanych laboratoriw gruntoznawczych (waciwie s tylko
na uczelniach czy instytutach). Brak ich w przedsibiorstwach czy
firmach.
Nie mona si zgodzi z faktem, e wykonanie wierce, analiza
makroskopowa i sondowanie s wystarczajcym materiaem do ocen
podoa. Badanie laboratoryjne, sprawdzajce oznaczenia polowe,
powinno by bezwzgldnie wykonywane. Wie si to np. z koniecz-
noci, wynikajc z EC 7, ustalania wartoci cu spjnoci bez od-
pywu. Konieczne take s stwierdzenia stanw gruntw spoistych,
granulometrii, badanie konsolidometryczne.
Przejcie na Eurokody wymaga innej ni dotychczas procedury
ustalania parametrw wytrzymaociowych. Eurokod wymaga war-
toci wyprowadzonych (derived values). Warto wyprowadzona to
warto parametru geotechnicznego okrelona z wynikw bada na
podstawie teorii, korelacji lub dowiadczenia.
Wartoci wyprowadzone parametru geotechnicznego s zatem
podstaw do wyznaczenia wartoci charakterystycznej tego parame-
tru zgodnie z Czci 1. Eurokodu 7 (pkt. 2.4.5.2), a nastpnie usta-
lenie wartoci obliczeniowej, przez zastosowanie wspczynnika cz-
ciowego yM (wspczynnik materiaowy wg 2.4.6.2) zacznik A.
Waciwoci podoa (2.4.3) [1] gruntw lub ska podawane s
do oblicze projektowych jako parametry geotechniczne. Mog by
wyznaczane bezporednio z wynikw bada, przez korelacj, teori
i dowiadczenie z innych dostpnych danych. EC 7-1 dopuszcza
stosowanie parametrw normatywnych (2.4.5.2(12)P, wymaga tyl-
ko, eby byy to parametry moliwie bezpieczne.
Dane geometryczne (2.4.4) [1], to poziom nachylenia powierzch-
ni terenu, poziom wody, linie graniczne midzy warstwami, zarysy
wykopw oraz wymiary konstrukcji.
Wartoci charakterystyczne parametrw geotechnicznych (2.4.5)
s wartociami parametrw geotechnicznych i geometrycznych.
Wartoci obliczeniowe mog by okrelane bezporednio lub z war-
toci charakterystycznych przy zastosowaniu wspczynnikw cz-
ciowych.
Wartoci wyprowadzone parametrw geotechnicznych mona
lepiej zrozumie z pomoc rys. 3, pochodzcego z Czci 2. Euroko-
du 7. Na rysunku pokazano take granic pomidzy Czci 1. (EN
1997-1) i Czci 2. (EN 1997-2) Eurokodu 7. Mona zauway, e
wymagania dotyczce pomiarw waciwoci geotechnicznych, jak
i ich wartoci wyprowadzone, nale do zakresu Czci 2. EC 7, pod-
czas gdy okrelanie wartoci charakterystycznych i obliczeniowych
jest regulowane w Czci 1.
Wartoci charakterystyczne parametrw geo-
technicznych
Warto charakterystyczn waciwoci gruntu zdefiniowano
w PN-EN 1997-1 jako ostrone oszacowanie wartoci wpywaj-
cej na wystpienie stanu granicznego. A zatem wybrana musi by
warto charakterystyczna w odniesieniu do danego stanu gra-
nicznego, std parametr, np. , w kadej warstwie moe posiada
odmienne wartoci charakterystyczne dla rnych mechanizmw
zniszczenia stanw granicznych. Warto wpywajca na poja-
wienie si stanu granicznego jest wartoci redni (tj. przecitn),
okrelan z uwzgldnieniem efektu skali. Przykadowo w przypad-
ku osuwiska zbocza angaujcego rozlege masy ziemne, rednia
warto wytrzymaoci odpowiadajca za stateczno zbocza jest
36 GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 02/2009 (21)
Schemat wyboru wartoci wyprowadzonych, charaktery-
Rys. 3. stycznych i obliczeniowych parametrw geotechnicznych
wg EN 1997-2
redni wszystkich wytrzymaoci wzdu powierzchni polizgu.
Mechanizm zniszczenia pojedynczego fundamentu palowego
angauje znacznie mniejsze masy ziemne i jeli np. pal opiera si
w sabej warstwie tego samego gruntu co zbocze, to rednia war-
to odpowiadajca za stateczno pala bdzie nisza ni ta decy-
dujca o statecznoci zbocza, a warto charakterystyczna wybrana
do projektowania pala bdzie ostronym oszacowaniem wartoci
lokalnej i bdzie bardziej ostrona (nisza) ni warto charakte-
rystyczna tego samego parametru dla tej samej warstwy w caoci.
Wyboru wartoci charakterystycznej dokonujemy dla wydzielonej
warstwy gruntu.
Przy wyznaczaniu wartoci charakterystycznej naley rozpatrywa
sytuacj, dla ktrej w danej warstwie wyniki tego samego parametru
pochodzce z rnych bada mog si rni wartociami. Koniecz-
ne moe si okaza stosowanie wspczynnikw przeliczeniowych
do wynikw bada, tak aby mogy one reprezentowa zachowanie
gruntu w poszczeglnych stanach granicznych.
Podstaw projektw geotechnicznych wg EC 7 jest filozofia me-
tody stanw granicznych, ktrej gwne cechy opisane zostay w pa-
ragrafie 2. EC 7 [2]. Uwzgldniaj one generalne wymagania jakie
musz by spenione i czynniki, ktre maj by rozpatrzone w pro-
jekcie, wybr obcie i parametrw materiau, wspczynniki czst-
kowe obcie i parametry materiaw, obliczenia sprawdzajce stan
zniszczenia i granic stanu przydatnoci eksploatacyjnej. Rwnie
w paragrafie 2. podano wymagania dotyczce prezentacji wynikw
(geotechnical design report) w projekcie geotechnicznym.
Minimalne wymagania co do zakresu i jakoci bada geotech-
nicznych, oblicze i nadzoru budowy powinny bra pod uwag
zoono danego projektu i ryzyko w odniesieniu do mienia i y-
cia. Stopie zoonoci projektowania geotechnicznego jest bardzo
zrnicowany; od prostego dla lekkich konstrukcji na gruntach
zwartych do konstrukcji zoonych, jak due konstrukcje wrali-
we posadowione na sabych podoach lub w gbokich wykopach
blisko starych budynkw. EC 7 wyrnia kategorie geotechniczne:
 Geoin
G eoinynieria
Geoinynieria
1. kategoria to lekkie i proste konstrukcje, dla ktrych moliwe jest
spenienie podstawowych wymaga na bazie dowiadczenia i jako-
ciowych bada geotechnicznych, przy pomijalnym ryzyku mienia
oraz konstrukcje skomplikowane, w bardzo trudnych warunkach
geotechnicznych to 3. kategoria.
Kategorie geotechniczne
Kategorie geotechniczne zakadaj rne stopnie zoonoci pro-
jektowania geotechnicznego, w zalenoci od obiektu i warunkw
w podou. W zalenoci od kategorii geotechnicznej rnicuje si
wymagania, co do projektu geotechnicznego.
Problemy 1. kategorii mona rozwiza na podstawie dowiad-
czenia i jakociowych bada geotechnicznych. S to obiekty, gdzie
wystpuje mae ryzyko dla mienia i ycia.
Problemy 3. kategorii s na tyle trudne z racji zoonoci kon-
strukcji lub podoa, lub wysokiej aktywnoci sejsmicznej, e nie
podlegaj normalizacji i rozwizywanie ich jest poza postanowienia-
mi Eurokodu. Wymagaj rozwiza indywidualnych, specjalnych
i zaangaowania specjalisty geotechnika do zespou projektujcego
obiekt. Eurokod i jego postanowienia dotycz zatem gwnie 2. ka-
tegorii geotechnicznej. W 3. kategorii mog by konieczne, poza
wymaganiami sformuowanymi w 2. kategorii (ktre powinny by
spenione) rne inne dodatkowe wymagania, jak te moliwe jest
wykonywanie analiz nowymi metodami, ktre nie s powszechnie
stosowane.
Kategoria 2. obejmuje konstrukcje powtarzalne, fundamenty bez
nadzwyczajnego ryzyka lub niezwykle trudnych warunkw grunto-
wych i obcie. Kategoria 2. wymaga ilociowych danych geotech-
nicznych i analiz, by speni podstawowe wymagania. Powinno si
tu stosowa postpowanie znormalizowane zarwno w badaniach
polowych i laboratoryjnych, obliczeniach, jak przy budowie.
Naley zauway, e w takim przypadku Eurokod normalizuje
postpowanie w ok. 85% inwestycji. Zdaniem autora jedynie 15%
nowych obiektw budowlanych naley do 3. kategorii. Obecno
geotechnika w zespole projektujcym od pocztku projektowania
przynosi wielkie korzyci. Pozwala na racjonalne ksztatowanie
obiektu, wykopw, waciwej metody wzmocnienia podoa, dobr
systemu konstrukcyjnego. Z alem naley zauway, e jest to post-
powanie nader rzadkie (jeli w ogle w praktyce wystpuje).
Zaproszenie geotechnika do zespou naley do konstrukto-
ra, on bowiem rozumie i odpowiada za problemy posadowienia
i powinien si domaga od inwestora oraz prowadzcego projekt
zapewnienia odpowiedniej pomocy. Pewno siebie niektrych
konstruktorw wiele razy naraona bya tu na szwank w zetkniciu
z rzeczywistym gruntem, a zrealizowanym projektom daleko byo
do optymalnoci. Fundamenty, wzmocnienia podoa stanowi
zwykle kilka, kilkanacie procent kosztw budowy i s to pozycje
kosztw, w ktrych najatwiej jest uzyska oszczdnoci, jak i uto-
pi pienidze w bocie.
Sprawdzanie stanw granicznych
EC 7 wymaga rozpatrywania wzajemnego oddziaywania midzy
konstrukcj i podoem. Oddziaywanie to, czsto zwane oddzia-
ywaniem grunt-konstrukcja (wsppraca konstrukcji z podoem)
jest procesem, w ktrym sztywno konstrukcji i sztywno podoa
wpywaj na naprenia w konstrukcji i w podou, czego skutkiem
38 GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 02/2009 (21)
jest odksztacenie konstrukcji. Inny rodzaj oddziaywania konstruk-
cja-podoe, to wpyw budowy na ssiadujce obiekty. Naley go
bra pod uwag przy wykonywaniu tuneli, gbokich wykopw, wy-
konywaniu pali, innych wzmocnie itp.
Zmiana rozkadu obcie konstrukcji statycznie niewyznaczal-
nych z powodu oddziaywania podoe-konstrukcja, np. pod grup
fundamentw stopowych ma tendencje do przenoszenia obcienia
z partii ze sabszych na mocniejsze warstwy gruntu, zdolne do prze-
niesienia takich obcie. Podobnie, odksztacenie grodzicy czy cia-
ny oporowej powoduje zmiany rozkadu obcienia od parcia gruntu
na cian. Std w konstrukcjach geotechnicznych zmiana rozkadu
obcie w konstrukcjach statycznie niewyznaczalnych wywoana
jest oddziaywaniem podoe-konstrukcja.
W Eurokodzie 7-1 podano cztery metody projektowania, ktre
mona stosowa dla wykazania, e nie przekroczono stanw granicz-
nych:
przeprowadzenie oblicze;
zastosowanie wymaga przepisw;
uycie modeli dowiadczalnych i prbnych obcie;
uycie metody obserwacyjnej.
Wiksza cz EC 7 dotyczy oblicze. Czasami tylko obliczenia
umoliwiaj projektowanie i w wielu sytuacjach dowiadczenie okre-
la, ktra z metod obliczeniowych jest bardziej waciwa do wyko-
rzystania. Podane cztery podejcia mona stosowa w kombinacji,
np. w projektowaniu pali. Opr pala mona wyznacza z prbnych
obcie, a nastpnie uywa tak okrelon warto w projektowa-
niu fundamentw palowych. Tak naprawd, to w projektowaniu
geotechnicznym wskazane jest stosowanie wikszej iloci metod ni
jedna. Dowiadczenie, zwaszcza w miejscowych warunkach grunto-
wych i podobnych projektach, jest szczeglnie wane przy korzysta-
niu z kadych z ww. podej projektowych.
Podstaw filozofii projektowania wg stanw granicznych przed-
stawion w PN-EN1990[3] i std przejt w EC 7 jest to, e maj
by rozpatrywane wszystkie moliwe przypadki stanw granicznych
nonoci (awarii konstrukcji) oraz to, e naley weryfikowa, czy nie
przekroczono stanw granicznych dla kadej sytuacji projektowej.
Naley wykaza, e przekroczenie jakiegokolwiek stanu graniczne-
go jest dostatecznie mao prawdopodobne. W projektowaniu wg
stanw granicznych kady ze stanw granicznych zniszczenia i uyt-
kowania jest rozpatrywany osobno. Jednake praktycznie wiadomo
z dowiadczenia, ktry stan graniczny bdzie decydujcy, a unikanie
innych stanw granicznych mona wykluczy przez sprawdzenia
kontrolne. Prawdopodobnie osuwiska s najpowszechniejszymi sta-
nami granicznymi zniszczenia, a nadmierne osiadania fundamentw
najpowszechniejszymi stanami granicznymi przydatnoci eksploata-
cyjnej, z ktrymi spotykamy si w praktyce.
Analizowane w EC 7 stany graniczne to:
EQU utrata rwnowagi konstrukcji lub podoa, rozpatrywa-
nych jako ciao sztywne, gdy wytrzymao materiaw konstruk-
cyjnych i gruntu ma znaczenie nieistotne dla zapewnienia nono-
ci;
STR wewntrzne zniszczenie albo nadmierne odksztacenie
konstrukcji lub elementw konstrukcji, w tym np. fundamentw
bezporednich, pali lub cian podziemia, gdy wytrzymao mate-
riaw konstrukcyjnych jest istotna w zapewnieniu nonoci;
GEO zniszczenie albo nadmierne odksztacenie podoa, gdy
 Geoin
G eoinynieria
Geoinynieria

wytrzymao gruntu lub skay jest decydujca dla zapewnienia Lp. Rodzaj stanu granicznego PN-81/B-03020 PN-EN 1997-1
nonoci; Utrata statecznoci oglnej
1. podoa
+ +
UPL utrata statecznoci konstrukcji albo podoa (utrata rw-
nowagi pionowej) spowodowana cinieniem wody (wyporem) Wyparcie gruntu spod
2. fundamentu
+ +
lub innymi oddziaywaniami pionowymi;
Polizg fundamentu po
HYD wypitrzenie hydrauliczne, erozja wewntrzna lub przebi- 3. gruncie
+ +
cie hydrauliczne w podou spowodowane spadkiem hydraulicz-
czne zniszczenie
nym. 4. w konstrukcji i podou
+
Stanami w EC 7, ktre decyduj w przypadku posadowienia Zniszczenie konstrukcji w wy-
budynkw s podobnie, jak w polskiej normie 03020, stany GEO, 5. niku przemieszcze podoa
+
a wic nono i osiadania rzdz projektowaniem (s decydujce). + wymagane
Zwaszcza warunki uytkowalnoci s zwykle decydujce w projek- nie wymagane
towaniu fundamentw. Stany graniczne nonoci w projektowaniu posadowie bez-
Tab. 4.
porednich wg PN-81/B-03020 i PN-EN 1997-1
Stany graniczne nonoci, ktrych np. rozwaenie przy projek-
towaniu posadowienia bezporedniego jest niezbdne zestawiono dzia na jednostki przestrzenne (warstwy) oraz przypisuje warstwom
w tabeli 4. okrelone dla danego obiektu wskaniki i parametry gruntw. Za-
Sprawdzenie statecznoci oglnej podoa traktowane jest w EC wiera, jeli trzeba, obliczenia i analizy wartoci osiada, nonoci
7, podobnie jak w naszej normie, jako odrbne zagadnienie. W EC podoa, statecznoci skarp zboczy, filtracji wyporu. Obowizkiem
7 zasady wykonywania tych oblicze zawarte s w rozdziale 11 Sta- tej czci projektowania geotechnicznego jest specyfikacja wszyst-
teczno oglna. kich stanw granicznych oraz pokazanie drogi eliminacji zagroe.
Stany graniczne 2 i 3 (tab. 4) nale do podstawowych stanw Wnioskami z projektu geotechnicznego s podane metody wzmoc-
granicznych, ktrych sprawdzenie wymagane jest zawsze, w kadym nienia, metody palowania, ochrony przed wod i wilgoci itp. Cz-
przypadku projektowania posadowienia. sto konieczne s np. obliczenia optymalizujce metody zabezpiecze
Stan graniczny 4 (tab. 4), polegajcy na cznym zniszczeniu obudw wykopw. Wnioski z geotechnicznych warunkw posado-
konstrukcji i podoa, nie znajduje w normie adnego komentarza. wienia powinien opracowywa geotechnik z inynierem konstruk-
W komentarzu do Eurokodu [19] podaje si jako przykad przypa- torem obiektu.
dek zaamania ciany szczelinowej. Obliczenia konstrukcyjne, ksztatowanie fundamentw i zbro-
Moliwo wystpienia stanw granicznych nonoci konstruk- jenie naley do projektu budowlanego i wykonuje je inynier kon-
cji w wyniku nadmiernych przemieszcze podoa wie si przede struktor. Czci geotechnicznych warunkw posadowienia czsto
wszystkim z posadowieniem obiektu na szczeglnych terenach jest program kontroli, nadzoru i monitoringu podczas budowy. Pro-
(dziaalnoci grniczej) lub w specyficznych warunkach gruntowych gram ten moe by wykonany jako osobny dokument (projekt).
(grunty zapadowe, lessowe, kras). Z problemem tym mona mie
rwnie do czynienia w przypadku koniecznoci realizacji gbokie- Oddziaywania
go wykopu w ssiedztwie istniejcego obiektu. W analizie sytuacji obliczeniowych, w celu zestawienia moliwych
Zakres polskiej normy tych przypadkw nie obejmuje. Stwierdza stanw granicznych, naley ustali oddziaywania ich kombinacji
si jedynie, e wymagaj one spenienia dodatkowych wymaga. i przypadki komunikacji.
Podobnie jest w EC 7. Poza zaakcentowaniem moliwoci wyst- Zaleca si uwzgldnienie w projekcie geotechnicznym nastpuj-
pienia stanu granicznego nonoci w wyniku przemieszcze podoa, cych czynnikw jako oddziaywania:
adnych dodatkowych zalece odnonie do sposobw sprawdzenia ciar gruntu, skay i wody;
tego typu stanu granicznego w normie nie ma. naprenia w gruncie;
parcie gruntu i cinienie wody gruntowej;
Projekt geotechniczny cinienie wody powierzchniowej, wczajc cinienie fal;
Rozwizujc dowolne zadanie geotechniczne, pierwszym elemen- cinienie wody gruntowej;
tem, ktry musimy uzyska, jest model geologiczny terenu bada. cinienie spywowe;
Na model ten nakadamy uzyskane wyniki badania podoa. obcienia stae i przyoone od konstrukcji;
Podczas wykonywania dokumentacji bada podoa powinnimy obcienia naziomu;
w oglnych zarysach zna dane o obiekcie, by np. ustala gboko siy kotwienia lub cumowania;
rozpoznania, zwraca uwag na specyficzne wymagania obiektu. usunicie obcienia (odcienie) lub wykonanie wykopu;
Wykonana dokumentacja bada, po uwzgldnieniu danych bu- obcienie pojazdami;
dowlanych, suy do opracowania modelu geotechnicznego podo- przemieszczenia spowodowane eksploatacj grnicz albo wyko-
a. Model ten zawiera wydzielone i przypisane im, po analizie doku- nywaniem wykopw lub tuneli;
mentacji bada podoa, oceny parametrw. pcznienie i skurcz spowodowane przez roliny, wpywy klima-
Na podstawie analizy dokumentacji bada podoa, modelu geo- tyczne lub zmiany wilgotnoci;
technicznego oraz bada uzupeniajcych wykonuje si projekt geo- przemieszczenia zwizane z pezaniem lub osiadaniem mas grun-
techniczny. Bardzo czsto na tym etapie konieczne s sondowania tu;
lub wiercenia i badania ucilajce dane. Opracowanie to zawiera po- przemieszczenia zwizane z degradacj zmianami w skadzie mi-

40 GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 02/2009 (21)


neralnym, samozagszczeniem i rozpuszczaniem gruntu;
przemieszczenia i przyspieszenia spowodowane trzsieniami zie-
mi, wybuchami, drganiami i obcieniami dynamicznymi;
skutki dziaania temperatur, w tym zamarzania;
obcienie lodem;
wstpne sprenie kotew gruntowych lub rozpr;
tarcie negatywne.
Niesychanie wanym czynnikiem projektowania geotechniczne-
go jest okrelenie poziomu wody gruntowej. Pooenie zwierciada
wody gruntowej ma zasadnicze znaczenie w umoliwieniu oceny
wielkoci cinienia wd infiltracyjnych, izolacji i bezpieczestwa.
Wiele awarii geotechnicznych, jak: osuwiska, wyniesienia podoa
i rurocigw w wykopach, jest wynikiem wysokiego cinienia wd
infiltracyjnych lub nadmiernych przepyww wd gruntowych.
Uwzgldnienie zmian i wpywu rodowiska obejmuje take takie
czynniki, jak: regionalne zmiany oglnego poziomu zwierciada wd
gruntowych, np. obnienie poziomu tych wd w zwizku z wydo-
bywaniem wody i kanalizacj lub, co obecnie ma miejsce w niekt-
rych miastach (Londyn), podnoszenie si poziomu wd gruntowych
z powodu ograniczonego pompowania. Inne czynniki rodowisko-
we uwzgldniaj osiadanie z powodu usuwania wody przez korzenie
ssiadujcych drzew czy zapadanie terenu, wywoane dziaaniem
kopalni.
Szczeglnie trudne ustalenia dotycz wd powierzchniowych.
Poprawne przyjcie cinienia wody, si od wody filtrujcej (cinie-
nie spywowe) musz by wartociami najniekorzystniejszymi, jakie
mog wystpi w obliczeniach wyjtkowych.
Geoinynieria
Takimi przypadkami s oddziaywania w czasie powodzi lub np.
pknicie magistrali wodnej. Eurokod zaleca te rozwaa przypa-
dek wzrostu cinienia wody wskutek nieprawidowej pracy systemu
odwodnienia czy drenau.
Naley zauway, e parcie gruntu, ktre w pewnych sytuacjach
jest oddziaywaniem, w innych jest oporem, np. odpr gruntu, ktry
przeciwstawia si osuwaniu nie jest oddziaywaniem.
Obliczenia sprawdzajce
W praktyce inynierskiej wikszo uzasadnie, e stan graniczny
nie jest przekroczony, wykazuje si przy pomocy oblicze.
Sprawdzenie w EC 7 stanw granicznych nonoci podoa, po-
dobnie jak i w polskiej normie, polega na wykazaniu, e speniony
zostaje warunek:
Ed Rd (1)
gdzie:
Ed warto obliczeniowa efektu oddziaywa (sia przekazywana
na podoe)
Rd warto obliczeniowego oporu granicznego podoa
Eurokod przewiduje moliwo stosowania jednej z trzech pro-
cedur postpowania, przy sprawdzaniu powyszego warunku. Pro-
cedury te okrelone s mianem Podej. Norma wyrnia trzy
podejcia. Rnice dotycz wartoci czciowych wspczynnikw
bezpieczestwa, stosowanych w ocenie obliczeniowego efektu od-
dziaywa Ed i oporu granicznego podoa Rd.
GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 02/2009 (21)
41
 Geoin
G eoinynieria
Geoinynieria

Parametr gruntu Symbol Warto warto obliczeniowa wg 03020

Kt tarcia wewntrznego a 1,25 r = 24 0,9 = 21,6
Spjno efektywna c 1,25 cr = 0,9 20 = 18 kPa
Wytrzymao na cinanie bez odpywu cu 1,4
uwzgldniajc konieczn w obliczeniach w metodzie B warto
Wytrzymao na jednoosiowe ciskanie qu 1,4
wspczynnika modelu m = 0,9 mamy:
Ciar objtociowy 1,0 = 21,6 0,9 = 19,4
a
Wspczynnik ten stosuje si do wartoci tan c = 0,9 18 = 16,2 kPa
Wspczynniki czciowe do parametrw geotechnicz-
Tab. 5.
nych (M) Bardziej szczegow analiz zagadnienia mona przeprowadzi
Wybr okrelonego podejcia pozostawia si poszczeglnym kra- na podstawie zada pokazanych w referatach W. Kotlickiego [21]
jom. Zostanie on okrelony w zaczniku krajowym. W Polsce decy- i M. wiecy [22].
zj KT 254 proponuje si podejcie 2. i 3. w odniesieniu do spraw- R. Frank [20] zwraca uwag, e: Gwna dyskusja podczas two-
dzenia statecznoci oglnej. rzenia Eurokodu 7 dotyczya sposobu sprawdzania SG nonoci
W przypadku posadowie bezporednich, w ktrych z reguy nie ULS w sytuacjach trwaych i przejciowych. Jednak sprawdzanie SG
mamy do czynienia z istotnymi efektami od obcie geotechnicz- uytkowalnoci (SLS) jest zagadnieniem rwnie wanym we wsp-
nych (od gruntu lub wody), rnice pomidzy tymi podejciami czesnym projektowaniu geotechnicznym. Znalazo to waciwy
sprowadzaj si tylko do rnic w sposobie liczenia obliczeniowego wyraz w Eurokodzie 7, ktry rzeczywicie czsto wymaga oblicze
oporu granicznego. przemieszcze fundamentw i konstrukcji oporowych. W dotych-
Podany na wstpie warunek przyjmuje posta: czasowej praktyce problem ten usiowano rozwiza przez ograni-
podejcie 2. (F Frep) = R (xk) / R (2) czanie do stosunkowo maych wartoci bd nonoci podoa, bd
podejcie 3. (F Frep) = R (xk /M) (3) te wzbudzanego oporu gruntu na cinanie. Sprawdzanie SG uyt-
kowalnoci, realnie wprowadzone w Eurokodzie 7 (prognozowanie
Jak wida przy podejciu 2., nono podoa liczymy przy charak- przemieszcze fundamentw), musi sta si powszechne w projekto-
terystycznych wartociach parametrw i wynik dzielimy przez ogl- waniu konstrukcji. Obecnie to zagadnienie jest zbyt czsto pomijane
ny wspczynnik oporu R. W podejciu 3. nono podoa liczy si w praktyce.
przy obliczeniowych wartociach parametrw wytrzymaociowych. Trzeba podkreli, e znajomo osiada pozwoli w przyszoci na
Jak atwo stwierdzi, podejcie 3. jest analogicznie metod, jak poda- kontrol konstrukcji w caym cyklu jej ycia oraz kontrol zaoe
no w polskiej normie 03020. i oblicze projektowych prostymi pomiarami geodezyjnymi. W tej
Przyjmujc, e znane z mechaniki gruntw zalenoci suce do chwili dla wielu obiektw trudno jest stwierdzi do momentu awarii,
wyznaczania wartoci granicznych, np. wzory na stateczno zboczy, czy speniaj zaoenia projektu.
nono podoa, osiadania, nono pali itp., zawsze mamy koniecz-
no ustalania oddziaywa i wartoci parametrw. W przypadku Nadzr robt, monitorowanie i utrzymanie
stosowania Eurokodu s to gwnie parametry charakterystyczne. Tytu tego rozdziau odpowiada 4 EC 7. Zawarte s w nim nast-
Do wartoci parametrw stosuje si wspczynniki czciowe. Decy- pujce bardzo wane postanowienia:
zj KT 102 i KT 254 wartoci wspczynnikw czciowych, ktre W celu zapewnienia bezpieczestwa budowli i jakoci robt nale-
mog by zmieniane w stosunku do podanych w tabeli. A zaczni- y sprawdza i nadzorowa:
ka do normy EN 1997-1 w kadym kraju, w Polsce pozostaj bez procesy budowlane, w tym jako wykonawstwa,
zmian. Stanowisko to jest zgodne z postanowieniami np. Niemiec zachowanie konstrukcji podczas budowy i po jej zakoczeniu,
i wielu innych krajw. eksploatacje konstrukcji.
Zmiany wspczynnikw czciowych decyduj o poziomie bez- Zakres nadzoru nad robotami budowlanymi i jakoci wykonaw-
pieczestwa. Porwnanie, ktre wykonano dla dawnych norm pol- stwa oraz monitorowania zachowania konstrukcji podczas budowy
skich (np. 03020) i EC 7 pokazuje, e rnice w wartociach para- i po jej zakoczeniu naley szczegowo okreli w projekcie geo-
metrw s nieistotne. technicznym.
Tabela 5 pokazuje tablic A2 z zacznika normy PN-EN 1997-1 W ramach nadzoru nad procesem budowlanym i jakoci wyko-
wartoci M dla parametrw geotechnicznych. nawstwa zaleca si:
Stosowane powszechnie w obliczeniach, dla trwaych stanw (od- sprawdzenie susznoci zaoe projektowych,
dziaywa) wartoci efektywne, porwnywane z obu norm, daj dla okrelenie rnic pomidzy rzeczywistymi warunkami gruntowy-
przyjtej przykadowo wartoci charakterystycznej jakiego gruntu: mi a przyjtymi w projekcie,
= 24; c = 20 kPa sprawdzenie, czy budowa jest prowadzona zgodnie z projektem.
warto obliczeniowa wg EC 7 Zachodzi praktyczne pytanie, kto i za czyje pienidze ma to ro-
bi. Czsto inwestor do momentu braku kopotw wykazuje brak
0,445
tg 24 = = 0,356 r = 19,6 zainteresowania tematem. Obecne przepisy o przegldach pozwalaj
1,25
a okresowe obserwacje budynkw, ale dopiero waciwe prowadzenie
20
cr = = 16 kPa ksiki przegldw z danymi o osiadaniach daje moliwo waciwe-
1,25
go kontrolowania zachowania budynku w czasie jego eksploatacji.

42 GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 02/2009 (21)


Eurokod wymaga, by zakres sprawdzania, kontroli oraz bada
terenowych i laboratoryjnych wymaganych do wykonywania nad-
zoru nad budowl do jej monitorowania zaplanowa w fazie pro-
jektowania.
Programy kontroli i nadzoru
Rozpoczcie budowy powinno uruchomi nastpny etap
dziaanie nadzoru geotechnicznego w trakcie budowy. Przy
obiektach 1. kategorii jest to tylko odbir wykopu, ktry moe
zrobi konstruktor. W obiektach 2. kategorii zada jest o wiele
wicej. Nale do tego: kontrola zagszczenia zasypek, podbu-
dw, wymian gruntw itp. Nadzr geotechniczny na budowie
stanowi bardzo istotny element osigania waciwej jakoci prac
ziemnych i fundamentowych. W Polsce, zwykle na rednich, cza-
sem nawet duych budowach, geotechnika jeszcze nie ma i wy-
konawca sam si ocenia, a inspektor nadzoru, bez sprawdzania
(bada), akceptuje i przyjmuje roboty. Trzeba stwierdzi, e jest
to niewaciwe.
Ostatnio obserwujemy (ITB) pewn popraw sytuacji. Na coraz
wikszej liczbie budw w czasie caego procesu budowy istnieje stay
nadzr geotechniczny.
Na przykad w zakres nadzoru geotechnicznego, na jednej z bu-
dw (dane z umowy), wchodzi:
odbir gruntw rodzimych w dnie wykopw pod fundamenty;
badanie zagszczenia podsypek pod posadzki;
badanie zagszczenia podsypek pod fundamentami;
badanie zagszczenia zasypek wok fundamentw;
Geoinynieria
ocena nonoci gruntu pod urawie budowlane;
ocena nonoci gruntu rodzimego i warstw podbudowy dla drg
dojazdowych i cigw komunikacyjnych;
badanie zagszczenia i uziarnienia kruszywa stosowanego do pod-
budowy drg dojazdowych i cigw komunikacyjnych;
badanie-kontrola gruntw istniejcych wraz z ich porwnaniem
do wykazania w Programie Funkcjonalno-Uytkowym;
analiza jakoci i przydatnoci gruntw do wbudowania w stosun-
ku do wymaga Programu Funkcjonalno-Uytkowego (badania
zagszczenia i uziarnienia);
sporzdzenie sprawozda z nadzoru geotechnicznego.
Monitorowanie naley prowadzi w celu sprawdzenia, czy kon-
strukcja zachowuje si zgodnie z zaoeniami poczynionymi podczas
projektowania. Zapewnia to, e po zakoczeniu budowy konstruk-
cja bdzie nadal zachowywa si zgodnie z wymaganiami.
Oglnie monitoring geotechniczny obejmuje:
pomiary odksztace podoa spowodowane przez budowl;
wartoci oddziaywa (cinienia wody);
sporadycznie take
wartoci napre kontaktowych midzy podoem gruntowym
a konstrukcj.
Naley dokonywa obserwacji przemieszcze, uplastycznienia,
statecznoci cian wykopw i jego dna; wpyw na ssiednie budynki
i instalacje; zmiany parcia gruntu na konstrukcje oporowe; zmiany
cinienia wody bdce wynikiem wykopu lub obcie. Wykaz ko-
czy bezpieczestwo pracownikw w nawizaniu do stanw granicz-
nych, ktre mog wystpi.
GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 02/2009 (21)
43
 Geoin
G eoinynieria
Geoinynieria
Przy planowaniu monitoringu naley uwzgldni moliwo
przeciekw lub zmiany przepywu wody gruntowej, szczeglnie
w przypadku wystpowania gruntw spoistych. Budowle, ktre
wymagaj takiego monitorowania to: konstrukcje pitrzce wod,
konstrukcje przeznaczone do ograniczenia filtracji, tunele, due kon-
strukcje podziemne, gbokie podpiwniczenia, skarpy i konstrukcje
oporowe, wzmocnienia podoa gruntowego.
Terminy wdroenia
Prowadzone systematycznie przez kilkanacie lat (od 1994 r.)
prace przez Komitet Techniczny PKN nr 254 Geotechnika zbliyy
moliwo przejcia w Polsce na normy geotechniczne. Przetuma-
czone i przyjte gwne PN-EN 1997-1 i PN-EN 1997-2 oraz liczne
normy z otoczenia Eurokodu klasyfikacje, badania polowe, badania
laboratoryjne, normy wykonawcze pozwalaj na projektowanie wg
materiaw polskich.
PKN podaje nastpujcy harmonogram przejcia na Eurokody:
stycze 2009 marzec 2010
PN wasne krajowe
PN, EN Eurokody
Moment ten jest wic bardzo blisko. Niemcy, ktrzy w znacznym
stopniu tworzyli system i wprowadzili do niego wiele swoich rozwi-
za testuj EN 1997-1 od czterech lat maj wic atwiejsz drog.
Podaj za [23] niemieck drog do EC 7 (rys. 4, rys. 5)
Zwaszcza zharmonizowany DIN 1054 uatwi przejcie i projek-
towanie zharmonizowane z Eurokodem 7. Istnieje bogata literatura
[33], w Europie opracowano kilka komentarzy [9][19][23][33] do
Eurokodu, ktre pozwalaj zrozumie opracowany system.
Mimo, e oba Eurokody PN-EN 1997-1 i PN-EN 1997-2 maj
szans by przyjte i podpisane przez Prezesa PKN do 1 stycznia
2009 r. to start Eurokodw w przypadku geotechniki naley wi-
Rys. 4. Harmonogram wdrania Eurokodu 7-1 (DIN EN 1997-1)
Rys. 5. Harmonogram wdraania Eurokodu 7-2 (DIN EN 1997-2)
44 GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 02/2009 (21)
dzie ok. marca 2010 r. Do tego czasu (przy zapewnionym finan-
sowaniu ukaza musi si Zacznik krajowy i przynajmniej dwie
normy uzupeniajce, tj. parametrw geotechnicznych gruntw
Polski, posadowie bezporednich. Proponowane s jeszcze dwie
pale, konstrukcje oporowe oraz komentarz pokazujcy przyka-
dy postpowania. Tak metod przyjli Niemcy i Francuzi i wy-
daje si, e inaczej Eurokod geotechniczny bdzie mia bardzo
trudny start.
Bez tych materiaw tylko przyjcie EC 7 jako polskiej normy
w jzyku polskim bdzie niewystarczajce do praktycznego dziaa-
nia. Konieczny take bdzie system szkole i kursw regionalnych,
ktry powinien obj kilka tysicy inynierw. Eurokodu 7 musz
nauczy si geotechnicy w penym zakresie, jak i konstruktorzy
w koniecznym. Konieczny zakres znajomoci Eurokodu dla kon-
struktora szacujemy jako kurs dwudniowy 15 godzin zaj, ktre
wska na moliwoci i puapki.
Podsumowanie
Trzeba podkreli wan tez z Eurokodu 1. Mwi ona, e dobre
rozpoznanie warunkw gruntowych i jako bada geotechnicznych
w wikszym stopniu wpywa na spenienie podstawowych wymaga
ni dokadno modeli obliczeniowych i wspczynniki czciowe.
Zasadnicz rol w wynikach oblicze projektowych odgrywaj
przyjmowane do oblicze wartoci parametrw geotechnicznych.
Wprowadzenie w Polsce do projektowania Eurokodu wymaga
jeszcze dalszych prac. Dotd ustalono wartoci wspczynnikw
czciowych, okrelono podejcia projektowe, przygotowano zasady
i materiay pozwalajce stosowa now klasyfikacj gruntw PB-EN-
ISO 14688.1, 14688.2 i 14689. Prowadzone s w miar moliwoci
i rodkw prace nad dostosowaniem naszych nawykw i tradycji do
projektowania zgodnie z Eurokodem [21][22][30][34]. W najbli-
szej przyszoci przewiduje si wykonanie 4. polskich norm zharmo-
nizowanych.
S to normy:
Parametry geotechniczne gruntw polskich.
Posadowienie bezporednie.
Wzmocnienie gruntw i posadowienie na palach.
Konstrukcje oporowe.
Opracowanie tych norm, do ktrych konieczne jest zebranie licz-
nych danych, wymaga finansowania. Trzeba powiedzie, e brak jest
zrozumienia we wadzach pastwowych (granty) dla sprawy. Nie ma
te (nawet w planach) powoywania programw resortowych, kt-
re finansowayby Eurokody. Moe PIIB byby w stanie sfinansowa
prace nad wykonaniem tych norm (kilka milionw zotych).
Podjcie decyzji przez KT 254, dotyczcych zintegrowania podej
do projektowania z DIN i przyjcie tych samych wartoci wspczyn-
nikw czciowych, pozwoli na wykorzystywanie programw obli-
czeniowych, ktre wkrtce si uka i pozwoli na prostsze pokonanie
dystansu polskim konstruktorom do stosowania Eurokodu.
Projektowanie geotechniczne jest procesem. W trakcie cyklu bu-
dowy powstaj na rnych etapach dokumenty geotechniczne. Za-
sadnicze znaczenie naley przywizywa do projektu geotechniczne-
go, ktry w zaoeniach zawiera parametry geotechniczne i wytyczne
dotyczce konstruowania fundamentw, i z ktrego bezporednio
korzysta powinien konstruktor.
 Geoin
G eoinynieria
Geoinynieria
Wanym wskazaniem Eurokodu, ktre naleaoby powszechnie
realizowa jest udzia geotechnika w obiektach 3. kategorii w proce-
sie projektowania budowlanego od samego pocztku, tj. od zaoe
czy studiw przedprojektowych. Udzia geotechniki w fazie do pro-
jektu budowlanego i wykonawczego jest oczywisty i waciwie dzi
tylko ten punkt jest realizowany. Geotechnika spenia istotn rol
take w czasie budowy, realizujc nadzory geotechniczne, przez co
poprawia si jako robt ziemnych i fundamentowych.
Istotny dla obiektw 2. kategorii geotechnicznej, a obowizkowy
dla 3. kategorii jest monitoring geotechniczny.
Zadaniem monitoringu jest sprawdzenie zaoe projektowych
z rzeczywistym zachowaniem budowli. Obiekty 3. i 2. kategorii geo-
technicznej powinny mie ustalane wartoci prognozowanych osia-
da, ktre naley sprawdza podczas monitoringu.
Wprowadzenie systemu Eurokodw wymaga wsplnych dzia-
a PIIB (rodowiska inynierw), uczelni i instytutw (szkolenie), [21] KOTLICKI W.: Projektowanie posadowie bezporednich
wadz pastwowych (zmiany przepisw). Jak kada dua, waka
zmiana, wymaga przekonania o celowoci, determinacji i konsekwen-
cji, a take czasu na pen akceptacj rodowisk budowlanych.
Referat zosta wygoszony w trakcie XXIV Oglnopolskich Warszta-
tw Pracy Projektanta Konstrukcji. Wisa 17-20 marca 2009 roku.
Literatura
[1] EN 1997-1:2004 Eurocode 7. Geotechnical design. Part 1. Ge-
neral rules PN-EN 1997-1 (2008) Eurocod 7: Projektowanie
geotechniczne- Cz 1: Zasady oglne
[2] EN 1997-2 Eurocode 7: Geotechnical design. Part 2: Ground
investigation and testin PN-EN 1997-2 Eurokod 7: Projekto-
wanie geotechniczne. Rozpoznanie i badania podoa grunto-
wego (tumaczenie polskie wersja do akceptacji Prezesa PKN
2008 r.)
[3] PN-EN 1990 Eurokod Podstawy projektowania konstrukcji
[4] PN-74/B-03020 Grunty budowlane. Projektowanie i oblicze-
nia statyczne fundamentw bezporednich
[5] PN-59/B-03020 Grunty budowlane. Wytyczne wyznaczania
dopuszczalnych obcie jednostkowych
[6] PN-81/B-03020 Grunty budowlane. Posadowienie bezpo-
rednie budowli. Obliczenia statyczne i projektowanie
[7] PN/B-184 Klasyfikacja gruntw i ich bezpieczne obcianie
[8] WIUN Z.: Zarys Geotechniki. Wyd. I 1976
[9] ORR T. L. L. and FARRELL E. R.: Geotechnical Design to
Eurocode 7, Springer, London 1999
[10] LEWICKI B.: Metoda stanw granicznych w zastosowaniu
do normy projektowania fundamentw
[11] Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji
z 24 wrzenia 1998 r. w sprawie ustalania geotechnicznych wa-
runkw posadawiania obiektw budowlanych. Dz. U nr 126
poz. 839
[12] PN-B-02481. Geotechnika. Terminologia podstawowa, sym-
bole literowe i jednostki miar, 1998
[13] PN-B-02479:1998 Geotechnika. Dokumentowanie geotech-
niczne, zasady oglne
[14] PN-B-04452:2002 Geotechnika. Badania polowe
[15] PN-EN ISO 14688-1 Badania geotechniczne. Oznaczanie
i klasyfikowanie gruntw. Czci: Oznaczanie i opis, 2006
46 GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 02/2009 (21)
[16] PN-EN ISO 14688-2 Badania geotechniczne. Oznaczanie
i klasyfikowanie gruntw. Cz 2: Zasady klasyfikowania,
2006
[17] WYSOKISKI L.: Wdraanie norm europejskich w polskiej
praktyce geotechnicznej. Miedz. Targi Geologiczne Geolo-
gia-2006, Warszawa, 6-7.06.2006
[18] GOBIEWSKA A., WUDZKA A.: Nowa klasyfikacja
gruntw wedug normy PN-EN ISO. GEOINYNIERIA
drogi mosty tunele nr 4/2006
[19] FRANK R., BAUDUIN C, DRISCOLL R., KAVVADAS
M., KREBS OVESEN N., ORR T., SCHUPPENER B.: De-
signers Guide to EN 1997-1, Eurocode 7: Geotechnical design
Part 1: General rules. Th. Telford, London 2004
[20] FRANK R.: Eurokod 7 Projektowanie geotechniczne pre-
zentacja zaoe. Inynieria i Budownictwo, nr 7-8/2007
wg EC 7 (w materiaach sesji)
[22] WIECA M.: Projektowanie pali wg Eurokodu 7 przykady
oblicze (w materiaach sesji)
[23] SCHUPPENER B.: Die Festlegung charakteristischer Boden-
kennwerte Empfehlungen des Eurocodes 7 Teil 1 und die
Ergebnisse einer Umfrage. Geotechnik Sonderheft, 1999
[24] KOWALEWSKI Z., PIASKOWSKI A.: O wiarygodnoci
prognozowania osiada budynkw wg PN-74/B-03020 oraz
PN-81/B-03020. XXXIII Konferencja Naukowa KILiW,
1987
[25] MOTAK E.: Zagadnienia projektowania fundamentw bez-
porednich na tle wybranych norm polskich i zagranicznych.
Materiay konferencyjne ITB. Wyszkw 1989
[26] POGORZELSKA J.: II stan graniczny w wietle obserwacji
budowli. Materiay konferencyjne ITB. Wyszkw 1989
[27] KOSISKI B.: Perspektywy wdraania Eurokodw geotech-
nicznych. Inynieria i Budownictwo nr 6/2006, s. 318-322
[28] KOSISKI B.: Problemy wdraania normy EN 1997
Projektowanie geotechniczne. Inynieria i Budownictwo nr
7-8/2007, s. 361-364
[29] KONDERLA H.: Stateczno skarp i zboczy w ujciu Euro-
kodu 7. GEOINYNIERIA drogi mosty tunele nr 2/2008
s. 26-28
[30] WYSOKISKI L.: Podstawy projektowania geotechniczne-
go Klasyfikacja gruntw, wydzielanie warstw, ustalanie pa-
rametrw geotechnicznych z uwzgldnieniem nowych norm
europejskich. XX oglnopolska konferencja Warsztat pracy
projektanta konstrukcji, Wisa-Ustro, 14 marca 2005, tom
I, s. 35-70
[31] WYSOKISKI L.: Wdraanie norm europejskich w polskiej
praktyce geotechnicznej. Miedz. Targi Geologiczne Geolo-
gia-2006, Warszawa, 6-7.06.2006
[32] WYSOKISKI L.: Information of Technical Committee of
Polish Committee for Standardization, TC 254 (Geotechnics)
about the Eurocode 7 implementation in Poland. ITB Warsaw,
June 2008, 11 s
[33] SMOLTCZYK U. (editor): Geotechnical Engineering. Hand
book t. I Ernst&Sohn, 2002
[34] GODLEWSKI T.: Wykonywanie i interpretacja bada polo-
wych wedug PN-EN 1997-2 (w materiaach sesji)