NX 2008-1 vs2 (2-2) 04-02-2008 10:40 Pagina 26

Coachen

Peer support
De nieuwe manier van samen leven op school

ANJA VAN ANDEL

Leerlingen die elkaar aanspreken op pestgedrag, elkaar helpen met het

wegwijs maken in de school en elkaar bijles geven. Het gebeurt allemaal op
een aantal scholen onder de naam peer support: het helpen van gelijken.
Hierbij begeleiden leerlingen uit de derde, vierde en vijfde klas brugklassers in
de rol van gastheer/vrouw, vertrouwenspersoon, supervisor of
conflictbemiddelaar. De locatie Marnix van het Wartburg College en het
Insulacollege, beide te Dordrecht, werken sinds twee jaar met peer leaders en
peer tutoren op zowel vmbo, havo en vwo.1

Het Insulacollege kent twee peer leaders voor elke brugklas, op het Marnix zijn dit
er twee of drie per klas. Peer leaders hebben n keer in de twee weken gesprek-
jes met de leerlingen over hoe het gaat op school. Verder worden ze ingezet bij
het begeleiden van activiteiten van de brugklasleerlingen, zoals introductiedagen,
sportdagen of klassenfeesten. Nineke Smit, docent lichamelijke opvoeding op het
Insulacollege, merkt dat
Janty Arends en Nineke Smit en de leerlingen makkelijker
leerlingen Danita en Kirsten hun problemen uiten
tegenover leeftijdgenoten.
Geweldig dat dit zo
werkt, vinden zij en haar
collega Janty Arends,
eveneens docent licha-
melijke opvoeding. Petra
Seluma, cordinator van
peer support en docent
Frans en CKV op het Mar-
nix College, heeft precies
FOTO:ANJA VAN ANDEL dezelfde ervaring.

1 Grote stimulator van deze nieuwe vorm van samenwerken in de school is Erik Luigies (ver-
bonden aan het Da Vinci College in Dordrecht). Het ministerie van OCW nomineerde hem als
een van de onderwijstalenten. Zie www.peersupport.nl. Zie ook zijn bijdrage in dit nummer.

26 NartheX februari 2008

NX 2008-1 vs2 (2-2) 04-02-2008 10:40 Pagina 27

Doeltreffende oplossing
Danita uit havo-4 en Kirsten uit vwo-4 zijn peer leaders op het Insulacollege. Zij
vertellen dat ze brugklassers helpen wegwijs te maken in de school. Brugklassers
vragen of je je tas zomaar ergens neer kunt zetten en hoe het nu precies zit met
het rooster. We merken dat de brugklasleerlingen veel eerder zaken van ons aan-
nemen dan van hun mentor, vertelt Danita. Als wij het zeggen, is het volgens hen
ook echt zo.

Leerlingen spreken elkaar aan wanneer iemand troep maakt.

Peer tutoren geven brugklassers en leerlingen uit de tweede klas bijles. Op havo
en vwo wordt ook bijles gegeven aan hogere leerjaren, soms zelfs aan leerlingen
van hetzelfde jaar. De brugklassers en tweedeklassers hebben veel aan de bijles,
omdat medeleerlingen vaak beter kunnen uitleggen dan een docent. En de peer
tutoren zelf worden er vaak ook slimmer door. Ze krijgen meer inzicht in hun eigen
leerproces en gaan meer in stapjes denken. Vakdocenten scheelt het tijd, omdat
zij minder of geen bijles meer hoeven te geven.

Pesten
Het Insulacollege is met peer support begonnen om de contacten tussen jongere
en oudere leerlingen te bevorderen, dat wil zeggen: om de sociale cohesie in de
school te verbeteren. Leerlingen moeten leren elkaar te helpen. Het Marnix Colle-
ge is ermee begonnen in het kader van burgerschapsvorming. Leerlingen moeten
leren om samen te werken, naar elkaar om te zien en elkaar te helpen, vertelt
Petra Seluma. Peer support past heel goed binnen de reformatorische identiteit
van deze school. Het geloof staat hier centraal. Dit komt onder andere tot uiting
in het vanzelfsprekend helpen van elkaar.
Petra: Door leerlingen op deze manier op te leiden, hoopt de school dat leerlin-
gen later in de maatschappij ook zo functioneren. De doelen die worden genoemd,
lijken rechtstreeks uit een reclamebrochure te komen. Maar de scholen ervaren de
positieve effecten ook echt. Zo spreken leerlingen elkaar aan wanneer iemand troep
maakt. Petra Seluma merkt op dat peer leaders alert zijn op pesten, waardoor pes-
ten minder voor komt.

Appelleiders
Danita en Kirsten vinden het een eer om peer leader te zijn en vinden het leuk dat
ze zon goede band met hun brugklassers krijgen. De meiden stralen veel betrok-
kenheid uit. Danita: Ze roepen: H, appelleiders! als ik ze in de stad tegenkom.
Ze dachten namelijk eerst dat een peer leader iets met fruit te maken had.

februari 2008 NartheX 27

NX 2008-1 vs2 (2-2) 04-02-2008 10:40 Pagina 28

FOTO:ANJA VAN ANDEL

Danita en Kirsten merken dat
brugklassers het fijn vinden bij
een medeleerling terecht te kun-
nen. Ook zij zien dat brugklassers
iets vaak eerder aan een mede-
leerling durven te vertellen dan
aan een docent. Petra Seluma ver-
telt dat een peer leader een brug-
klasser die huilend op de gang
stond omdat hij eruit was
gestuurd, goed kon opvangen,
onder andere door samen met Petra Seluma
hem naar de cordinator te gaan.

Soms is het peer leader-schap een hele verantwoordelijkheid. Danita en Kirsten

moesten met tien peer leaders - en maar twee leerkrachten als begeleiding - zes
brugklassen veilig per fiets naar het sportveld zien te krijgen. Het was nog nieuw
voor ons. Het was snertweer. Er waren bruggers zonder jas. Iemand zn veter zat
om de trapper en iemand kreeg een lekke band, vat Kirsten de tocht samen.

Voor vmboers en havisten kan peer support volgend jaar

als maatschappelijke stage gelden.
Bijzonder is dat peer support ook eigen initiatieven van leerlingen tot gevolg heeft.
Danita en Kirsten zijn op het idee gekomen om tijdens een mentorles een les te
geven over faalangst. Ze hebben er zelf evaring mee en merkten dat brugklassers
daar af en toe ook last van hebben. Andere peer leaders zagen dat er in hun brug-
klas gepest werd. Ze hebben toen bedacht om een mentorles bij te wonen en zijn
zelf leerlingen aan hun haren gaan trekken. Aan het eind van de les vroegen ze de
brugklassers of ze dit gedrag herkenden en wat ze er bij ervaarden. De brugklas-
sers waren zich meteen een stuk bewuster van hun gedrag.

Maatschappelijke stage
Janty Arends en Nineke Smit geven aan dat het belangrijk is om de relatie tussen de
peer leaders en de brugklasleerlingen te bewaken, omdat de verhoudingen niet t
close moeten worden. Soms gaan de brugklassers de peer leaders als een vriend of
vriendin beschouwen en dat is niet helemaal de bedoeling. Zo mogen de peer leaders
geen telefoonnummers aan hun brugklassers geven. Petra Seluma vertelt dat er vorig
jaar een peer leader verliefd was geworden op een meisje uit de brugklas. Ook heeft

28 NartheX februari 2008

NX 2008-1 vs2 (2-2) 04-02-2008 10:40 Pagina 29

zij meegemaakt dat een brugklasser wel erg veel aandacht vroeg van haar peer leader.
Het zijn zaken om als begeleiders goed op te letten, zegt Petra.

Leerlingen krijgen geen studiepunten voor het peer leader-schap of peer tutor-schap.
Wel krijgen ze een certificaat. Voor vmboers en havisten kan peer support volgend
jaar als maatschappelijke stage gelden. Het Insulacollege gaat hiermee aan de slag.
Er moet dan ook een logboek bijgehouden worden van alle activiteiten.

Het enige echte nadeel dat de docenten ervaren, is de organisatie die peer sup-
port vergt. Op het Insulacollege speelt het praktische probleem dat de peer leaders
en de brugklasleerlingen niet in n gebouw zitten. Peer leaders fietsen nu naar
de brugklassers toe. Op beide scholen wordt er geworsteld met een goede plan-
ning wanneer bijvoorbeeld de gesprekjes tussen de peer leaders en de brugklas-
sers gehouden moeten worden of wanneer de peer tutoren bijles kunnen geven.
Soms mag dit onder schooltijd, wat betekent dat peer leaders of peer tutoren hun
lessen missen. Dit mag echter niet als een leerling voor een vak er slecht voor staat.

Selectie
Op beide scholen mogen leerlingen zich - met motivering - aanmelden en worden
er per jaar rond de twintig leerlingen voor peer leader geselecteerd en rond de vijf-
tien voor peer tutor (dit is groeiende; de scholen zijn er pas mee begonnen). Er
zijn altijd veel meer aanmeldingen. Vervolgens worden de leerlingen geselecteerd.
Petra Seluma vertelt dat ze kijkt of de leerling sociaal goed functioneert en of hij
of zij er cijfermatig goed voor staat. Een peer tutor moet ook goed zijn in het vak
waarin hij of zij bijles gaat geven.
Vervolgens krijgen de toekomstige peer leaders en peer tutoren een training. Ze
krijgen een stukje theorie en verschillende casussen en praktische oefeningen voor-
geschoteld. Ze moeten onder andere leren hoe je iets moet uitleggen, bijvoorbeeld
door een oefening te doen waarbij iemand anders de tekening die alleen jij voor
je hebt, op basis van jouw aanwijzingen moet natekenen. En keer in de vier weken
houden de peer leaders onder leiding van een docent (de peercoach) een intervi-
siebijeenkomst, waarin gepraat wordt over de ervaringen.

Je ziet de peer leaders en de peer tutoren groeien.

Gele kaart
Tijdens het interview stralen zowel docenten als leerlingen van beide scholen heel
veel enthousiasme uit over de effecten die peer support op leerlingen en op de
school heeft. Als het eens wat minder goed gaat, ervaren zij dit als een leerproces
voor alle betrokkenen. Leerlingen krijgen veel verantwoordelijkheid wanneer zij

februari 2008 NartheX 29

NX 2008-1 vs2 (2-2) 04-02-2008 10:40 Pagina 30

jongere leerlingen begeleiden. Ze hebben een voorbeeldfunctie. Soms kunnen peer

leaders en peer tutoren het naast hun gewone schoolwerk niet bolwerken en moe-
ten zij stoppen. Soms lijken leerlingen ongemotiveerd en worden ze hierop aan-
gesproken.
Nineke Smit van het Insulacollege vertelt over twee peer leaders die tijdens de
scholierenstakingen van afgelopen december niet het gedrag hebben getoond dat
van een peer leader verwacht mag worden. Deze leerlingen hebben een gele kaart
gekregen. Dit houdt in dat zij hun taak als peer leader even niet meer mogen ver-
vullen. Ze mochten terugkomen als ze dachten zich weer aan de regels te kunnen
houden. En leerling kwam al na een week terug met de mededeling veel spijt te
hebben. Deze leerling is inmiddels weer peer leader. De andere leerling heeft Nine-
ke nog niet terug gezien. Iemand die voor de tweede keer een gele kaart krijgt mag
geen peer leader meer zijn. Het is van belang dat een leerling wel een nieuwe kans
krijgt, vertelt Janty Arends. Het peer leader-schap is een leerproces: je moet de
kans krijgen het met elkaar te leren.

Valkuil
Op beide scholen stonden sommige docenten in het begin sceptisch tegenover
peer support. Maar dit veranderde al snel. De brugklasmentoren waren als eerste
om. Hun wordt dan ook veel werk uit handen genomen. Pesten wordt vaak door
peer leaders opgelost, dus daar heeft de mentor profijt van. Petra Seluma merkt
op dat het voor mentoren wel een valkuil is om te veel zaken door te schuiven
naar de peer leaders. Peer tutoren zijn een verlichting voor de vakdocenten en het
is voor hen heel plezierig om te merken dat de bijlessen resultaat hebben. De
docenten op beide scholen geven aan dat peer support de sfeer in de school ten
goede komt.

Peer support lijkt nog het meeste op te leveren voor de peer leaders en peer tuto-
ren zelf: ze worden er verantwoordelijke mensen van. Peer leader Danita vertelt dat
zij door het peer leader-schap meer zelfvertrouwen heeft gekregen. Ze heeft geoe-
fend in gewoon voor de klas te gaan staan en voor zichzelf op te komen. Ook de
docenten geven het aan: Je ziet de peer leaders en de peer tutoren groeien.

Peer support is een nieuw concept van leerlingbegeleiding waarbij (ouderejaars) leerlingen
worden ingezet bij de begeleiding van medeleerlingen. Dit gebeurt in de volgende rollen:
peer leader: treedt op als begeleider van brugklasleerlingen; ze geven ondersteuning bij
activiteiten en brugklassers kunnen bij hen terecht met vragen en problemen;
peer mentor: is een hulpmentor; treedt op als raadgever, rolmodel of buddy;
peer tutor: geeft begeleiding bij studietaken;
peer coach: ondersteunt docenten bij schoolactiviteiten.

30 NartheX februari 2008