Dzieje Gnozy Tom II

Robert K. G. Tempie TAJEMNICA SYRIUSZA

tumaczya Maria Kuniak
SPIS TRECI
Spis ilustracji
Omwienie problemu Syriusza
6 Siedziby Wyroczni
7 Pochodzenie Dogonw
8 Wyrastanie "Zba Wa"
DODATKI
I Satelity planet, planety wok gwiazd oraz obroty i wirowanie cia w Przestrzeni
Kosmicznej - opisane przez neoplatoskiego filozofa Poklosa
II Zachowane fragmenty z Ksig Berossosa,
w tumaczeniu angielskim
IV Dlaczego Szedziesit lat?
V Znaczenie Delfickiego E
VI Dlaczego Hetyci byli w Hebronie palestyskim
VII VI Etapy wtajemniczenia u Dogonw
Bibliografia
Indeks
 OMWIENIE PROBLEMU SYRIUSZA

ROZDZIA SZSTY

SIEDZIBY WYROCZNI
Zastanwmy si teraz nad staroytnymi siedzibami wyroczni. Pozornie sprawiaj
wraenie, e s porozrzucane w krajach Bliskiego Wschodu bez jakiegokolwiek
planu. Jednak ich usytuowanie ukada si w pewien wzr, ktry, jak sami
zobaczymy, ma okrelony zwizek z naszym tematem i wskazuje na bardzo
rozwinit w staroytnym wiecie wiedz geograficzn i dziedziny jej pokrewne.
Zbadanie siedzib wyroczni uzmysowi nam ich powizania ze statkiem Argo i pomoe
uzupeni zasadnicze braki w caociowym ujciu staroytnych misteriw religijnych.
Siedziby wyroczni byy gwnymi miejscami, w ktrych odbywano praktyki religijne w
wiecie antycznym. Ich rozmieszczenie nie mogo wic by przypadkowe ani te
podyktowane wygod. Nie byo w Grecji miasta pooonego bardziej na uboczu ni
Dodona. Geograficznie Dodona znajdowaa si poza sfer cywilizowanego wiata
Grekw, bya zbyt wysunita na pnoc i na zachd, by Grecy mogli uzna jej
lokalizacj za dogodn. Dlaczego tak wane, gwne centrum obrzdw znajdowao
si tak daleko? Przy okazji nasuwa si te inne pytanie: dlaczego arka Noego
wyldowaa na nieuczszczanej grze, tak znacznie oddalonej od Dodony? Okazuje
si, e arka i Argo oraz ich powizania z problematyk Syriusza maj bliski zwizek
z ca struktur geograficzn orodkw religijnych w antycznym wiecie
rdziemnomorskim. Musimy dokadnie i caociowo zbada te zagadkowe
powizania. Zajmiemy si obecnie najtrudniejsz i najbardziej skomplikowan
spraw usytuowania orodkw staroytnych kultw. Do rozwizania dojdziemy
prostsz drog od tej, ktr sam pocztkowo musiaem pokona. Wyobramy sobie
obraz statku Argo rozcignity na powierzchni kuli ziemskiej ogldanej z lotu ptaka.
Pomys ten moe wydawa si zaskakujcy, lecz czytelnik powinien odnie si do
niego z wyrozumiaoci. W kocu ta d jest odzi niebiask, dlaczego wic nie
mielibymy oglda jej z lotu ptaka? Najbardziej w caej konstelacji wyrnia si
gwiazda Kanopus, ktra przez Aratosa, Eudoksosa i Hipparcha (najbardziej znani
astronomowie greccy przed Ptolemeuszem) nazwana zostaa pedalion, sterem", jak
pisze o tym Allen.
Na pnocnym wybrzeu egipskim znajdowao si znane Grekom miasto
Kanopos. Allen opisuje je w nastpujcy sposb: Staroytne Kanopos jest teraz w
ruinach, lecz jego miejsce zajmuje wie Al Bekur czyli Abukir, synna z powodu bitwy
nad Nilem stoczonej przez lorda Nelsona 1 sierpnia 1798 roku oraz ze zwycistwa
Napoleona nad Turkami rok pniej. Warto odnotowa fakt, e wanie tutaj, z
tarasowych murw Serapeum, wityni Serapisa Ptolemeusz obserwowa niebo". W.
W. Tarn w swojej ksice Hellenistic Cyvilization (Cywilizacja hellenistyczna) piszc
o Kanopos, ju po zaoeniu przez Aleksandra Wielkiego w pobliu tego miasta
Aleksandrii, wspomina, e ogrody monych rozcigay si a do Kanopos,
podwrka Aleksandrii". Dla Grekw przed powstaniem Aleksandrii Kanopos byo
najsynniejszym miastem egipskim na wybrzeu pnocnym. Wczeniej saw tej
miary posiadao miasto zwane Behdet, ktre bya przeddynastyczn stolic Egiptu,
zanim nastpio zjednoczenie pastwa i przeniesienie stolicy bardziej na poudnie, dc
Memfis. Podobnie jak Kanopos pozostao w cieniu Aleksandrii, tak i sawa Behdet -
niezwykle starej osady, istniejce przed 3200 p.n.e., najwaniejszego miasta na
wybrzeu egipskim - zostaa przymiona przez Kanopos. Musimy wic uwiadomi
sobie, e w czasach klasycznej Grecji i w okresie poprzedzajcym, sawa, jak
cieszyo si miasto Behdet, zostaa przeniesiona na Kanopos wraz z wieloma
tradycjami, ktre w zasadzie swoje korzenie miay w owej starej stolicy egipskiej. W
czasie rozkwitu Kanopos Behdet byo ju miejscem zaniedbanym, zapomnianym
przez Grekw.
Richard Allen pisze dalej o miecie Kanopos: Nazwa miasta jest imieniem
sternika Menelaosa, Kanoposa, ktry w drodze powrotnej po zniszczeniu Troi (1183
p.n.e.) zatrzyma si w Egipcie. Tutaj, osiemnacie kilometrw na pnocny wschd
od Aleksandrii, Kanopos zmar, a jego pan, jak twierdzi Scylaks, w dowd
wdzicznoci postawi mu pomnik i nazwa miasto oraz gwiazd, ktra wanie
wzesza nad horyzontem (730'), jego imieniem". Sir Norman Lockyer w The Dawn
of Astronomy)Pocztki astronomii) pisze o staroytnych wityniach egipskich, ktre
zorientowane byy na punkt wschodu gwiazdy Kanopus na horyzoncie.
Zauwaamy, e w przytoczonej historii o sterniku Kanoposie nazw miasta i
gwiazdy wywodzi si z tego samego rda, czyli od imienia synnego sternika,
czowieka, ktry stoi przy sterze na statku przewodzcym flocie. I ponownie, w
troch odmienny sposb, gwiazda (i miejsce) utosamione zostaj ze sterem, ktry
jest inn nazw tej samej gwiazdy.
Allen zwraca uwag na kolejny ciekawy aspekt nazwy gwiazdy, o ktrym ju
mwilimy:
Powysze znaczenie sowa Kanopus, bdce w powszechnym uyciu, jest
najprawdopodobniej archaiczne, a inne, moe rwnie stare i jeli wierzy autorytetowi
Arystydesa, pochodzi od koptyjskiego lub egipskiego Kahi Nub,
 Zotej Ziemi. Podobnie uwaa Ideler, twierdzc, e sowa te s rwnie podstaw innych
nazw dla Kanopus, arabskiego Wazn, Ciaru i Hadar, Ziemi oraz rdem sporadycznie
wystpujcych, pniejszych Ponderosus i Terrestris. Mimo e nie widz uzasadnienia
trafnoci tych nazw, przypuszczam, e mog one oznacza wielko gwiazdy i Jej blisko
wzgldem horyzontu. Szczeglnie ta ostatnia cecha odzwierciedlona zostaa w nazwie,
ktrej uywa Eratostenes [Perigeios - blisko ziemi"].
Sami widzimy, e nazwa Al Wazn, "Ciar" powraca w naszych rozwaaniach,
podobnie jak i jej aciska forma Ponderosus, i wystpuje wszdzie tam, gdzie
pojawiaj si jakie zwizki z Syriuszem.
Allen wspomina te, e "Hindusi nazywali (Kanopus) Agasti, jednego ze swoich
Riszi natchnionych mdrcw i sternikw ich Arki...", co w zadziwiajcy sposb
przypomina koncepcje rdziemnomorskie.
Pamitajc o naszych poprzednich odkryciach, zwrmy uwag na to, co pisze
Allen o innej gwiedzie z gwiazdozbioru Argo,n) (eta): "(Jensen) uwaa, e bya ona
jedn z gwiazd wityni (babiloskich) zwizan z Ea albo la [Ea byo jego imieniem
akadyjskim; Enki, sumeryjskim; Eridu, ktre najbardziej ze wszystkich sumeryjskich
miast wysunite byo na poudnie, to jego ziemskie miasto. Na ten temat mona by
napisa odrbn ksik. Dla zainteresowanego czytelnika dobrym wprowadzeniem
bdzie ksika Hamlets Mill oraz odpowiedni fragment z Expedition Tortoise -
zobacz bibliografia] z Eridhu, Panem Fal, znanym te jako Oannes, tajemniczy
czowiek-ryba i wielki bg krlestwa".
I znowu pojawia si nasza istota ziemnowodna, Oannes utosamiany teraz z
bogiem Enki, ktry wedug mitu sumeryjskiego przebywa na dnie Abzu lub Otchani
w wieej (sodkiej) wodzie. W rzeczywistoci by to bg Enki, ktry towarzyszy
czowiekowi przed nastaniem potopu, ostrzegajc Utnapisztima. pierwowzr Noego
w sumeryjskiej opowieci, o nadchodzcym kataklizmie i nakazujc zbudowanie arki.
Odgrywa on szczegln rol, bdc najwyszym bogiem Hebrajczykw, bogiem
Jahwe ze Starego Testamentu. Ilu ydw wie, e ich bg by od samego pocztku
istot ziemnowodn?
Ten mityczny Noe lub jego pierwowzr, ktrego ostrzega bg Enki, nazywa si
Ziusudr albo Utnapisztim w zalenoci od tego, do jakiego okresu literatury
przedbiblijnej si odwoamy. We wczesnych historiach o potopie odpowiednik
Noego, podobnie jak sam Noe, wysya z arki ptaki, by szukay suchego ldu.
Zachowuje si podobnie jak Jazon, ktry wysya ptaki, by znalazy drog pomidzy
zderzajcymi si skaami. H. W. Parke w swojej ksice The Oracles of Zeus
(Wyrocznie Zeusa) przyrwnuje ptaki, ktre wysya Jazon do Dodony. Tak
wyrocznia w Dodonie, jak i w Delfach gosiy, e grecki Noe", Deukalion wyldowa
w swojej arce na szczycie gry w pobliu ich siedzib. Sam Noe wyldowa w arce na
grze Ararat, ktr odszuka jego ptak. Ju wkrtce przekonamy si, jak wane byy
te ptaki i miejsca przez nie wskazywane. Musimy pamita o zwizkach Dodony z
gr Ararat pojawiajcych si we wsplnej opowieci, a mianowicie o fakcie
znalezienia ich przez ark Noego", z ktrej wysany ptak mia szuka gry. Prawd
jest, e jedna opowie jest typowo grecka, a druga specyficznie hebrajska.
Oczywicie nie moe by adnego rzeczywistego zwizku pomidzy Dodona a gr
Ararat. S to przecie zupenie dowolne usytuowania. Czy nie jest to tylko mit i
bajka? ydzi i Grecy raczej nie mieli ze sob bliszego kontaktu. Nie ma wic mowy
o jakimkolwiek istniejcym midzy nimi zwizku. S to oddzielne, hermetycznie
zamknite kultury z niezrozumiaymi mitami i przypowieciami. Czy tak jest
rzeczywicie? Czy ktokolwiek moe mie inny pogld na to zagadnienie? Z ca
stanowczoci moemy odpowiedzie, e nie.
Ciekawy wic jest fakt, e Dodona i gra Ararat le na tym samym rwnoleniku
i maj t sam szeroko geograficzn.
Co wicej, gra Ararat posiada swj orodek, ktry dla mieszkacw Kaukazu
znaczy tyle, ile Dodona dla Grekw. Jest to Metsamor. Tak opisuj go prof. David
Lang i dr Charles Burney:
Archeologiczne badania w cigu ostatniego pl wieku zasadniczo zmieniy nasz koncepcj
historii literatury, nauki i wiedzy na Zakaukaziu. Kluczowym miejscem okazaa si wie
Metsamor, kilkanacie kilometrw na zachd od Echmiadzin, gdzie w zasigu wzroku
znajduje si gra Ararat i Alagoz. Niedaleko wsi znajduje si masywny wwz skalny,
ktrego obwd wynosi okoo trzech czwartych kilometra razem z odkrywkami urwistej
skay. Wwz peen jest pieczar, podziemnych piwnic 1 prehistorycznych grot
mieszkalnych. Obecnie uchodzi za jeden z wikszych orodkw naukowych,
astronomicznych i przemysowych, wyspecjalizowanych w dziedzinie metalurgii, astrologii
i prymitywnej magii od co najmniej piciu tysicy lat.
Obserwatorium" w Metsamor pokryte jest tajemniczymi, kabalistycznymi
znakami. Pismo hieroglificzne w Armenii pojawio si w bardzo odlegych czasach,
by moe siga ono epoki kamiennej. W caej Armenii znajdujemy piktogramy lub
petroglify przedstawiajce proste postacie ludzkie i zwierzta wyrzebione albo
wydrapane na skaach, w jaskiniach oraz na zboczach gr. Nie ulega wtpliwoci, e
suyy one do porozumiewania si, bdc jednoczenie rodkiem rytualnego i
artystycznego wyrazu.
Naukowcy pisz te o rozlegych kontaktach Metsamor ze wiatem zewntrznym:
Nie moemy nie doceni pionierskich osigni sumeryjskich w dziedzinie metalurgii
miedzi i mosidzu... Wczesna kultura rejonu Zakaukazia, pomimo swego geograficznego
pooenia na terenie Bliskiego Wschodu, bya oddzielona od pnocnych stepw jedynie
wysokim i wskim pasmem gr kaukaskich. Kiedy pokonaa acuch gr, nic ju nie mogo
powstrzyma kupcw od zawadnicia rodkowoeuropejskimi orodkami zajmujcymi si
wytopem miedzi. Tak wic Gruzja i rejony ssiednie byy prawdopodobnie tak samo
otwarte na wpywy europejskie, jak i na bliskowschodnie. Moliwe, e rejon kaukaski by
nie tyle pierwotnym centrum, co orodkiem, do ktrego sztuka wytapiania metali napyna
z dwch kierunkw, i chocia znano j ju w czasach wczeniejszych w bardziej
ograniczonym zakresie, to ugruntowaa si dopiero teraz, a od schyku trzeciego tysiclecia
p.n.e. zacza rozwija si samodzielnie i nie zawdziczaa swojej formy adnym wpywom
zewntrznym... Historia Metsamor sugeruje, e proces ten przypomina analogiczne
zjawiska zachodzce wczeniej w Europie. Przybywali tu obcy kupcy w poszukiwaniu z
metali, przywozili wasne wyroby z miedzi, a pniej z brzu i dobrowolnie, albo pod
przymusem, objaniali swoj techni k wytopu. Zacz si rozwija lokalny przemys. Jeeli
najnowsze dowody rzeczywicie pokazuj Armeni jako najstarszy orodek metalurgiczny
w rejonie zakaukaskim, to wskazuj te na bliskowschodni inspiracj.
Zastanawiajcy jest fakt, e jeeli nastawimy wskazwk kompasu na Teby w
Egipcie, to moemy zakreli uk biegncy przez Dodon i Metsamor.
Wrmy teraz do Allena i jego dalszych uwag na temat Oannesa: Berossos
opisywa Oannesa jako nauczyciela przekazujcego pierwotnemu czowiekowi sw
wiedz; w mitologii by on nawet stwrc czowieka... i niektrzy uwaali go za
odpowiednika Noego".
Allen opisuje te gwiazd Kanopus: I, jako e konstelacja (Argo) bya nad Nilem
powizana z wielkim bogiem Ozyrysem, to jej wielka gwiazda staa si Gwiazd
Ozyrysa..." Podaje rwnie zastosowanie nazwy ciki": The Alfonsine Tables
nazywaj [Kanopus] Suhel Ponderosus ['Dla Persw Suhail jest synonimem
mdroci...', a std wywodzio si te 'Suhel Syriusz'], ktre pojawio si we
wspczesnej kronice jako Sihil Ponderosa, tumaczenie Al Suhail al Wazn". Allen
przytacza kilka opowieci, ktre wskazuj, e nazwy tej uywano kiedy w
odniesieniu do innej gwiazdy uprzednio pooonej blisko Oriona", ktra musiaa
ucieka na poudnie", wyranie przyznaje wic, i sowem Kanopus okrela si
nazw innej gwiazdy. Kanopus znajduje si na poudnie od Syriusza (czyli w pobliu
gwiazd Oriona") i stanowi opis niewidzialnego Syriusza B, ktry uciek na poudnie"
do najprawdopodobniej widocznej gwiazdy, Kanopus.
Wrmy do naszego rzutu Argo na powierzchni Ziemi. Umieszczamy ster statku
w miejscu Kanopos. (W rzeczywistoci troch bardziej na wschd od pierwotnego
miasta Behdet).
Teraz zajmiemy si Dodona. Wiemy, e Atena umiecia dbow belk z Dodony
na rodku kilu" Argo, a zajmowaa ona ca dugo statku. Mwi si te, i bya na
dziobie statku. Allen pisze o tym w nastpujcy sposb:
Przekaz mitologiczny potwierdza informacj, e [Argo\ zosta zbudowany przez Glaukosa
albo Argosa dla Jazona, przywdcy pidziesiciu Argonautw, ktrych liczba odpowiadaa
iloci wiose na statku. Wypraw wspomagaa Pallas Atena, ktra osobicie umiecia na
dziobie statku wieszczc belk dbow z Dodony i w ten sposb Argo otrzyma moc
ostrzegania i wspomagania bohaterw, ktrzy tworzyli zaog statku". Belka prowadzia
synn wypraw z Jolkos w Tesalii do kolchidzkiej Ajai w poszukiwaniu Zotego Runa. Po
zakoczeniu podry Atena umiecia statek na niebie.
Mierzc rzut Argo, zaczynamy od miejsca Behdet, ktre znajduje si troch na
wschd od Kanopos na pnocnym, egipskim wybrzeu Morza rdziemnego. Grecy
z okresu klasycznego byli powszechnie przekonani, e Kanopos znajduje si w
miejscu zapomnianego Behdet, podobnie jak mylono Heraklesa z Kanopy", ktry
uda si do Delf z greckim Heraklesem z Tirynsu. Grecki Herakles z Tirynsu pojawia
si w czasach znacznie pniejszych. (Wany jest jednak fakt, e Grecy
przyznawali, i pierwotny Herakles by Egipcjaninem). W rzeczywistoci sama
wyrocznia delficka czyni porwnania pomidzy Heraklesem greckim i egipskim, na
niekorzy tego drugiego. Musimy pamita, i twierdzono, e we wczeniejszych
wersjach tej historii Argonautw prowadzi Herakles, a nie Jazon. Wielu dzisiejszych
uczonych uwaa te, e Herakles dziedziczy wiele cech Gilgamesza, gdy niektre
czyny i motywy s u obydwu bohaterw identyczne.
Rozcignijmy wic statek Argo na powierzchni kuli ziemskiej, ze sterem w miejscu
Kanopos (w rzeczywistoci Behdet), a drugim kocem w Dodonie, gdy stamtd
pochodzia dbowa belka. Kanopos-Behdet zostao nazwane tak od steru. Z Dodony
pochodzia belka dziobowa. Jeeli dokonamy wic rzutu rysunku Arki na
powierzchni kuli ziemskiej, gdzie ster umiecimy w miejscu, z ktrego pochodzi, i
podobnie postpimy z dziobem, to przekonamy si, e nie jest to tylko czysty
wymys.
Jeeli zostawimy ster w tym samym miejscu i na mapie obrcimy d tak, by
dzib dotykajcy Dodony skierowany by na Metsamor, to przekonamy si, e
utworzony w ten sposb kt jest dokadnie ktem prostym (90).
I tak dotarlimy do niezwykle trudnej dziedziny, jak jest geodezja. Zajmuje si
ona wyznaczaniem dugoci i szerokoci geograficznych, a wikszo ludzi, gdy
tylko syszy o tych problemach, ucieka od nich jak najdalej (wyjtek stanowi
marynarze i piloci). Take archeolog stara si ich unika. To archeologowie
najbardziej nie lubi, kiedy przypomina im si, jak mao wiedz o Ziemi jako o ciele
niebieskim w przestrzeni kosmicznej i o astronomii w ogle. Przecitny archeolog
prawie szczyci si tym, e jest ignorantem w zakresie nawet najbardziej
podstawowych faktw astronomicznych. Napisano wiele zoliwych komentarzy
dotyczcych tego stanu rzeczy, przykadem bdzie tu wspomniana ju ksika The
Dawn of Astronomy (Pocztki astronomii), napisana przez wybitnego astronoma
wiktoriaskiego sir Normana Lockyera, przyjaciela sir Wallisa Budge'a. Pniej kilka
ostrych uwag na ten temat znalazo si w ksice Santillany i von Dechend pt.
Hamlets Mill.
Teraz jednak musimy przej do dalszych, niezwykle ciekawych odkry. Egipt
rozciga si w przedziale 7 szeroko ci geograficznej pomidzy Behdet a Wielk
Katarakt. Mam powody, by uwaa, e poprzez analogi z muzyk staroytni
Egipcjanie traktowali odlego 7 jako oktaw . Wikszo czytelnikw z pewnoci
wie, e oktawa to skala skadajca si z omiu dwikw oraz siedmiu interwaw (w
zasadzie z piciu tonw i dwch ptonw, ale skoncentrujmy si wycznie na
interwaach).
Zanim moja ksika trafia do recenzentw, w prasie pojawio si potwierdzenie
tezy, e w staroytnoci ludno z rejonu Morza rdziemnego rzeczywicie znaa
zasady oktawy muzycznej. W londyskiej gazecie Times pojawi si artyku opisujcy
badania dra Richarda L. Crockera, profesora historii muzyki i dr Ann D. Kilmer,
profesora asyriologii i dziekana wydziau nauk humanistycznych. Oboje pracuj na
kalifornijskim uniwersytecie w Berkeley. Artyku cytowa wypowied dra Crockera:
.Zawsze uwaalimy, e muzyk znano ju we wczesnej cywilizacji asyryjsko-
babiloskiej. Ale do chwili obecnej nie uwiadamialimy sobie, e muzyka ta
posiadaa t sam heptatoniczno-diatoniczn skal, charakterystyczn dla
wspczesnej muzyki zachodniej i muzyki greckiej z pierwszego tysiclecia p.n.e.".
Po pitnastu latach bada Crocker i Kilmer pokazali, e na niektrych tabliczkach
glinianych z Ugarit, znajdujcego si na wybrzeu dzisiejszej Syrii, datujcych si na
1800 rok p.n.e., zapisany zosta utwr muzyczny opierajcy si na znajomej nam
oktawie. Dr Kilmer podsumowa to odkrycie nastpujco: Jest to najstarszy 'papier
nutowy', jaki znamy". Obaj profesorowie po niewielkiej przerwie 3700 lat publicznie
zagrali nawet melodi na zrekonstruowanej staroytnej lirze.
Uwaam, e Egipcjanie utworzyli geodetyczn oktaw" rozpoczynajc od 1 na
pnoc od Behdet (by podkreli jego odrbno od Egiptu), koczc na Dodonie.
Pod wzgldem szerokoci geograficznej Dodona znajduje si dokadnie 8 na pnoc
od Behdet, a zwizane z ni centrum wyroczni w Delfach znajduje si dokadnie na
7 szeroko ci na pnoc od Behdet! (Te ostatnie dwa fakty odkry Livio Stecchini, o
czym mowa bdzie pniej).
Geodetyczn oktaw wyroczni uoyem w nastpujcy sposb (zob. rys. 36):
8. Dodona
7. Delfy (ze synnym omfalosem, ppkiem wiata")
6. Delos, znana kaplica Apolla, kiedy centrum wyroczni rwnie z omfalosem)
5. Kythera (Cythera), miejsce na wybrzeu pnocno--wschodnim (zob. dalej) lub
Thera
4. Omfalos (Thenae) w pobliu Knossos na Krecie (na rwninie Omfaleion)
3. Nie zidentyfikowane miejsce na wybrzeu poudniowym lub poudniowo-
zachodnim Cypru? (Pafos?) (Przyldek Gata?)
2. Jezioro Triton (lub Tritonis) w Libii
1. El Marj (Barce lub Barca)
Miejsca, ktre wyszczeglniem, znajduj si od siebie kolejno w odlegoci
jednego stopnia szerokoci geograficznej i s penymi stopniami szerokoci
geograficznej od Behdet, ktre byo geodetycznym centrum staroytnego wiata
(pokrewne dzisiejszemu Greenwich), a take predynastyczn stolic Egiptu.
Na jakiej podstawie pisz o powizaniu siedzib wyroczni z oktaw muzyczn?
Mam kilka powodw i dobrze bdzie zasygnalizowa teraz niektre sprawy, by dla
zaskoczonego czytelnika nie byo to zbyt zagadkowe.
Graves dostarcza nam kilku ciekawych informacji dotyczcych Apolla, ktry by
oficjalnym bogiem opiekuczym Delf i Delos (dwa miejsca z naszej listy): W
czasach klasycznych Apollo sprawowa wadz nad muzyk, poezj, filozofi,
astronomi, matematyk, medycyn i nauk. Bdc wrogiem barbarzystwa gosi
umiarkowanie we wszystkim, natomiast siedem strun jego liry powizano pniej z
siedmioma samogoskami greckiego alfabetu, nadano im mistyczne znaczenie i
stosowano je w muzyce leczniczej. Poniewa Apollo zosta utosamiony z
dzieciciem Horusem, wyobraeniem sonecznym, czczony by jako soce; jego kult
koryncki przej Zeus Soneczny..." (Kursywa moja). Zwrmy uwag na odniesienie
do Horusa, ktrego sok patronowa kolchidzkim zmarym, podtrzymujc nadziej
na zmartwychwstanie. Jedno ze znacze kirkos (Circe - sok"), o ktrym wczeniej
nie pisaem, to piercie". Zauwamy, e piercie by nie tylko tradycyjnym
symbolem sonecznym (tak jak Zote Runo i jak sok), ale jednoocy Cyklopi
posiadali w rzeczywistoci jednopiercieniowe oko. Cyklop znaczy w zasadzie
piercieniooki". Graves pisze: Jednooki Polifem... Jest to posta wywodzca si z
Kaukazu. ...Bez wzgldu na to, co oznaczaa bajka kaukaska, A. B. Cook w swym
Zeusie (s. 302-323) dowodzi, e oko cyklopa byo greckim emblematem
sonecznym".
W dalszych rozwaaniach Graves odrnia cyklopw od potworw z jednym
okiem, a by moe w wietle tych nowych spostrzee nie powinien tego czyni.
Przecie byo trzech starych Cyklopw, dzikich i piercieniookich; byli oni synami
Gai, bogini Ziemi, podobnie jak trzy pidziesicio-gowe potwory (pniej bdziemy
jeszcze mwi na ten temat). Oni rwnie, wedug mojego "schematu", maj
zwizek ze socem, a piercie", sok", .narodzeni z Ziemi-Gaji" i solarny" w tym
ukadzie zawsze pojawiaj si razem. Gaja rzeczywicie poprzedzaa sonecznego
Apolla jako bstwo panujce nad Delfami. Nie dziwi wic fakt, e gdy arka
Deukaliona spocza na grze Parnas znajdujcej si powyej Delf (tak gosi
wyrocznia), a jego "matk" bya Gaja, to rzuca on za siebie jej koci", by ponownie
zaludni opustosza Ziemi.
Z Delfami wie si nie tylko historia arki Deukaliona. Istniej rwnie zwizki tej
wyroczni z Argo, o czym pisze Godfrey Higgins: W czasie procesji podczas
religijnych rytuaw w Delfach niesiono ogromn d, ktra miaa ksztat sierpu
ksiyca, a jej obydwa koce byy spiczaste. Nazywano j Omfalosem, Ppkiem lub
statkiem Argo. O statku Argo powiem wicej potem. Chciabym, by mj czytelnik
pamita, e os minxae lub [Delphys] to nazwa statku Argo".
Higgins wie te Delfy ze wit w indoeuropejskim sylab om i pisze, e
pokrewna jej jest dwina vox Grekw. Hezychiusz, take Suidas w swoim leksykonie
interpretuje sowo omph jako x [theia chtedon] wity gos, boski dwik i
std te powstao [omphalos] lub miejsce Omphe". Wedug niego to
wszystko powizane jest ze wit muzyk i tradycyjnym witym imieniem Boga,
ktre skada si z siedmiu samogosek wymawianych po kolei tak, by tworzyy jedno
sowo, ktre jest sowem nie-do-wyma-wiania". Czytamy dalej: Tak jak pobony
yd nie wymwi sowa Ieue, podobnie pobony Hindus nie wypowie sowa Om".
Higgins pisze, e , phe jest rdzeniem greckiego czasownika pd mwi lub
wymawia" i phemi, powiedzie". (Mog tylko doda, e , phegos to sowo
oznaczajce db, taki jak w Dodonie, a pherme znaczy dosownie
wyrocznia"). Std te Omphe znaczy mwienie o Om". (Wpheme dodoskiej
phegos dosownie praktykowa omphe, gdy wanie tam db mwi).
Delfy uwaane byy za omphalos, ppek" wiata. W rzeczywistoci jednak byy
jednym ppkiem" z wielu. Czytelnik ju pewnie zauway, e Omphalos znajduje si
rwnie niedaleko Knossos na Krecie. Jest to jedna z siedzib wyroczni, zaliczana do
caej oktawy, pooona na penych stopniach szerokoci geograficznej, poczynajc
od Behdet, przeddynastycznej stolicy Egiptu. Fotografia 12 przedstawia kamie
omfalos z Delos. Siedem samogosek, siedem strun liry Apolla, siedem dwikw
oktawy (smy jest powtrzeniem pierwszego o oktaw wyej, co wikszo nas z
pewnoci wie), osiem siedzib wyroczni w oktawie pnocnej" wyroczni, siedem
stopni szerokoci geograficznej wyznaczajcych oficjalne rozcignicie staroytnego
Egiptu, mistyczne i nie wymawiane imi Boga skadajce si z siedmiu samogosek
pod rzd - to wszystko jest czci spjnego zbioru elementw tworzcych pewien
system.
Zanim przystpi do dalszych rozwaa, musz wyjani mj hipotetyczny wybr
miejsca na wyspie Kythera (Cythera) znajdujcej si w pobliu poudniowo-
wschodnich wybrzey Peloponezu, ktre jest prawdopodobnie zwizane z pit z
mojej serii geodetycznie pooonych siedzib wyroczni. Niezbdne informacje
znalazem w znakomitej ksice profesora Cyrusa H. Gordona, The Common
Background of Greek and Hebrew Civilizations [Wsplne pochodzenie cywilizacji
greckiej i hebrajskiej). Pod koniec drugiego rozdziau Gordon pisze:
Czasami orodki kultu przycigay ludzi z odlegych rejonw. Przyczyn tego zjawiska byo
prawdopodobnie skuteczne dziaanie kapanw, ktrzy zyskali saw jako ci, ktrzy
pomagaj potrzebujcym praktycznymi radami, psychologicznymi wskazaniami i
dostarczaj pomocy medycznej. Kythera zacza przyciga obcokrajowcw ju w Okresie
Piramid. Na Kytherze odkryto kamienny kielich z nazw V dynastii [chronologia wedug
Richarda A. Parkera, ktry pit dynasti datuje na lata 2501-2342 p.n.e.], soneczn
wityni [faraona Userkafa w Abusir] (sp-rc) zapisan egipskimi hieroglifami. Na pocztku
drugiego kwartau drugiego tysiclecia Naram-Sin, krl Eshnunna zadedykowa na
Kytherze mezopotamskiemu monarsze babiloski napis na cae ycie". [Jest to jeden z
powodw, by wierzy, i obydwa teksty zostay przesane na Kyther w staroytnoci.
Wspczesne faszowanie faktw jest nieprawdopodobne, gdy tekst Naram-sina
 odnaleziono na Kytherze w 1849 roku przed rozszyfrowaniem pisma klinowego]. Ciekawy
jest fakt, e obydwa teksty odnalezione na Kytherze maj charakter religijny. Herodot
[1:105] relacjonuje, e Fenicjanie wznieli na Kytherze wityni na cze bogini nieba.
Wiemy, i w czasach klasycznych Kythera byo potnym orodkiem kultu Afrodyty.
Budowano staroytne witynie w pobliu Palaiopolis, znajdujcego si porodku
wschodniego wybrzea. Odwiedziem to miejsce w 1958 roku i stwierdziem, e Jest ono
obiecujce na wykopaliska... Egipcjanie, Babiloczycy i Fenicjanie przyjedali tutaj, by
oddawa cze wielkiej bogini. [W tym czasie patronk Delf bya Gaja, zanim uzurpowa
sobie t pozycj Apollo]. Jeszcze teraz z wysokiego miejsca na pnocnym kracu
wybrzea wida staroytne obiekty kultowe, wyrzebione w skale. Studnia, oczyszczona
kilka lat temu, miaa na swoim dnie antyczn rzeb... [znajduj si tu] stare kamienne
mury... Cay rejon pokrywa ceramika, ktra wskazuje, e miejsce to zamieszkane byo w
okresie redniominojskim III [c. 1700-1570], pnominojskim I-III [c. 1570-1100] Uwaga:
okres pnominojski III [c. 1400-1100] jest okresem mykeskim" i w konsekwencji w
czasach klasycznych [V-IV wieku p.n.e.].
Pytanie postawione przez staroytn Kyther pozostao bez odpowiedzi. Wyspa znajduje
si zbyt daleko od Egiptu i Azji, by ich mieszkacy mieli tu przyjeda wycznie w celach
religijnych. Trudno jednak znale ku temu jakie inne praktyczne powody. Kythera nie
synie z zasobw naturalnych. ... Musimy wic na razie zaoy, e miejsce to, jak wskazuj
na to wszelkie dowody, speniao rol wanego orodka religijnego o midzynarodowym
zasigu. ...Takie witynie pozostay w tradycji przez wieki. W czasach staroytnych sawa
wyroczni w Delfach zataczaa due koo.
Dzisiaj Lourdes przyciga ze wszystkich kontynentw ludzi, ktrzy szukaj pomocy, jakiej
nie udao im si uzyska we wasnym kraju.
Kythera staa si wic dla Egipcjan, Semitw i innych ludw najwaniejszym orodkiem, od
Abusir wzdu Nilu do Eshnunna za Eufratem. Przybysze wywierali wpyw na Egejczykw,
ulegajc jednoczenie urokowi kultury egejskiej. ... Moemy wic odczuwa satysfakcj, e
prace wykopaliskowe na Kytherze dla uniwersyteckiego muzeum w Pennsylwanii prowadzi
profesor George Huxley.
To wszystko na temat Kythery. Inn alternatyw moe te by miejsce na wyspie
Tera. By moe obydwie wyspy s ze sob powizane. Jakim uzasadnieniem
moich przypuszcze, i miejsce trzecie znajduje si na poudniu Cypru, moe by
synne w literaturze staroytnej odwoanie do Afrodyty z Kythery, pochodzcej z
Cypru". Rwnie Herodot (Ksiga I, 105) pisze o wityni Afrodyty Uranii w Ascalon
w Syrii i mwi: (jest to] najstarsza, jak mi powiedziano, ze wszystkich wity tej
bogini. Ta, znajdujca si na Cyprze, od niej pochodzi. Natomiast witynia na
Kytherze zostaa zbudowana przez Fenicjan, ktrzy nale do tej czci Syrii". W
kocowej (nie cytowanej) czci ostatniego przypisu, przytoczonego powyej,
Gordon pisze, i w jzyku Herodota sowo Fenicjanie" oznaczao rwnie
Minojczykw.
 Powinienem te wspomnie o maej wysepce znajdujcej si naprzeciw Kythery,
ktra nazywa si Antikythera. Tam wanie odkryto synny rozbity statek, z ktrego
pochodzi miniaturowy mechaniczny komputer datowany na pierwszy wiek p.n.e.
(duo na ten temat pisa profesor Derek Price z Uniwersytetu w Yale, rwnie w
Scientific American, gdzie ta sprawa bya omawiana szerzej). Ten may komputer
jest jedn z wielu pozostaoci z czasw antycznych, ktre dowodz, e dzisiejsze,
lekcewace podejcie do staroytnej technologii jest niewaciwe i zasadniczo nie
docenia inteligencji czowieka tamtej epoki.
Jeeli chodzi o Delos, to chciabym przytoczy kilka informacji z rzetelnej ksiki
H. W. Parke'a pt. Greek Oracle (Wyrocznie greckie) ktre wskazuj na znaczenie
Delos jako orodka wyroczni w postulowanej przeze mnie "pnocnej oktawie"
orodkw geodetycznych:
Innym atutem, ktry Dodona moga wysuwa przeciwko Delfom na swoj korzy, by fakt,
i bya to wyrocznia samego Zeusa. Apollo w najlepszym razie by synem Zeusa, na si
wcignitym do greckiego panteonu. Wygldao na to, i jego przepowiednie nie mogy
by tak znaczce jak wypowiedzi ojca bogw i ludzi. Delfy odpowiaday wyszukan
propagand teologiczn. Nie prbowano pozbawia Zeusa jego najwyszej pozycji, ale
rwnoczenie przytaczano argumenty, e Apollo by jego wybranym wieszczem.
Twierdzenie to pojawia si po raz pierwszy w Hymnie Homeryckim do Apollina, natomiast
nie ma go w czciach dotyczcych Delf. To w hymnie z Delos bg-niemowl wyskakuje ze
swoich pieluch i krzyczy: Niechaj ma harfa i wygity uk stan si moj radoci, a sam
bd obwieszcza ludziom nieomyln wol Zeusa". W dalszym cigu tego poematu
pojawiaj si inne odniesienia do Delos jako centrum wyroczni, o ktrej to funkcji
zapomniano w okresie klasycznym. Jednak ten fragment Homeryckiego Hymnu, opisujcy
uroczystoci na Delos, wyranie datuje si na wczesny etap okresu archaicznego -
prawdopodobnie na rok 700 p.n.e.
Idea Apolla jako wieszcza Zeusa by moe rozpocza si na Delos, lecz z pewnoci
przejy j i szerzej rozwiny Delfy.
Rwnie ... Delos, cho pniej znane jako miejsce narodzin [Apolla], byo kiedy
bez wtpienia centrum przepowiedni".
Mj argument, e siedziby wyroczni w Dodonie, Delfach, Delos, Kytherze,
Knossos i na Cyprze cz si w pewn seri - nie wspominajc o oczywistych
faktach, e oddzielone s wzajemnie od siebie o jeden stopie szerokoci
geograficznej, tworz pene stopnie szerokoci od Behdet w Egipcie i wskazuj na
zwizki z Egiptem; lady tych powiza mona znale w tradycji i archeologii -
zosta jeszcze bardziej wzmocniony dalszym fragmentem z ksiki H. W. Parke'a:
W Delfach, dokadnie w miejscu klasycznej wityni Ateny Pronoi na wschd od Kastalii...
wykopaliska wykazay, e nie bya to osada, lecz orodek kultowy z okresu mykeskiego...
Ciekawy jest fakt, e liczne znaleziska z wczeniejszych okresw archaicznych wskazuj na
 jego wyrane zwizki lub pochodzenie z Krety. Jak ju wczeniej wspominalimy, Hymn
Homerycki do Apollina koczy si opisem, jak Apollon Fojbos przemyla, ktrych z ludzi
uczyni swoimi wyznawcami, by suyli mu w skalistym Pyto. Zastanawiajc si nad tym,
pamita o istnieniu szybkiego statku na morzu koloru ciemnego wina. Na statku
znajdowao si wielu dobrych ludzi - Kreteczykw z minojskiego Knossos, ktrzy skadaj
ofiary Apollonowi i obwieszczaj przepowiednie Apollona Fojbosa ze zotym mieczem,
gdy tylko wieszczy z drzewa laurowego..." ... Niektrzy naukowcy znajduj wyrane
zwizki archeologiczne pomidzy wczesno-archaicznymi Delfami a Kret, za fasad
legendy dopatruj si faktw i by moe kult Apollona zosta wprowadzony drog morsk z
Krety...
W cytowanym Hymnie Homeryckim szczeglnie podkrela si fakt, i minojscy
Kreteczycy z Knossos (wspczeni staroytnym Egipcjanom i prowadzcy z nimi
handel) zabrali Apolla do Delf, miejsca omfalosa. I wanie tych mieszkacw
Knossos wspomina si jako szanujcych wyrocznie. Niedaleko Knossos znajduje si
miejsce zwane Omfalos, oddalone o jeden stopie szerokoci geograficznej na
poudnie od Kythery, te z kolei oddalone jest o jeden stopie szerokoci
geograficznej na poudnie od Delos, a Delos o jeden stopie na poudnie od Delf.
Parke dostarcza rwnie dalszych informacji. Wspomina, e istniay istotne
zwizki pomidzy Delos i Dodona, zachodzce dziki tzw. hyperborejskim darom",
ktre przysyao na Delos przez Dodon tajemnicze, pnocne plemi
Hyperborejczykw. Miejsce ich zamieszkania nie zostao do dzi ustalone, lecz wielu
naukowcw uwaa, e pochodzili oni z Brytanii. W ksidze II Diodora Sycylijskiego
znajdujemy opis Hyperborejczykw obserwujcych ciaa niebieskie przez przyrzd,
ktry wydaje si tak mnie, jak i innym naukowcom, przypomina teleskop.
Zainteresowanego czytelnika odsyam do tego opisu.

Parke pisze: Niegdy Delos posiadao na Cykladach wyroczni Apollina o duej

sawie... Instytucja ta funkcjonowaa przypuszczalnie... w kocu smego wieku a
zanikna w sidmym stuleciu... W czasach, gdy Pizystrat i Polikrates w drugiej
poowie szstego wieku starali si wskrzesi wito Delos, wyrocznia ju nie
istniaa i nie zostaa odbudowana".
Perspektywa wyjanienia w sposb wyczerpujcy wszelkich skomplikowanych i
zawikanych informacji dotyczcych oktawy pnocnej" i jej powiza z
problematyk Syriusza wydaje si zniechcajca. Niewykonalnym zadaniem jest
przedstawienie w tej ksice caej astronomicznej wiedzy staroytnoci.
Z Hamlet's Mill przytoczymy fragment, ktry pomoe wyjani pewne problemy.
Czytelnik musi przyj sugesti, e w czasach staroytnych uwaano, i pomidzy
siedmioma dwikami oktawy i siedmioma planetami istnieje zwizek. Nie moemy
tutaj podj dysputy na temat wczesnego pitagoreizmu i neopitagoreizmu oraz
genezy rnych koncepcji harmonii sfer". A oto wspomniany fragment: I Arystoteles
mwi [Rhet. 2.24, 1401al5], e pragnc okry psa' mona byo uy 'gwiazdy
Psa'[Syriusza] lub Pana, gdy Pindar twierdzi, i jest on 'psem wielkiej bogini [Gai],
ktry przenosi formy'... Opis doniosego znaczenia Syriusza jako przywdcy planet,
czyli jakby smej planety i przywdcy

Pana, mistrza taca [choreutes] oraz prawdziwego wodzireja, panujcego nad

'trzema wiatami' zajby cay tom" .
 Owo odniesienie do Syriusza okrelajce go jako "sm planet" jest bardzo
ciekawym tropem. (Istniej dowody wiadczce o tym, e staroytni wiedzieli o
istnieniu smej planety, Urana, gdy Egipcjanie byli w stanie j zaobserwowa w
sposb, ktry zosta zasugerowany przez Petera Tompkinsa w Secrets of the Great
Pyramid (Tajemnice Wielkiej Piramidy). Wierz, e tak rzeczywicie byo i e Uran
by czasami porwnywany do Syriusza B, gdy i Syriusz B i Uran s niewidoczne".
Do tego jeszcze Syriusz B okra Syriusza A podobnie, jak planeta okra soce, o
czym wspominaem wczeniej, a jego okres obiegu jest krtszy od obiegu naszych
planet: Urana, Neptuna i Plutona. Fakt, e Syriusz B (gwiazda) porusza si szybciej
od Urana (planety) jest dodatkowym potwierdzeniem ich podobiestwa. Do tego
jeszcze Syriusz B zosta porwnany do maej planety, Merkurego, ktrego orbit
symbolizoway ludzkie jelita - zob. rys. 13-a Uran stanowi wyraz oktawy"
Merkurego).
Rozwamy problem smej planety" w odniesieniu do siedzib wyroczni. Dodona
jest sm siedzib wyroczni oktawy pnocnej". W muzyce smy dwik zamyka
oktaw i jest powtrzeniem pierwszego o oktaw wyej. sma planeta" powtarza
wic pierwsz planet, ktr jest Hermes (po acinie Merkury). To wanie Hermes
(Merkury) dostarczy zotego barana Friksosowi, by ten mg na nim ucieka do
Kolchidy. To belk dbow z Dodony umieszczono na dziobie Argo, ktra przywozi z
powrotem Zote Runo. Runo byo przechowywane w Kolchidzie w gaju Aresa
(Marsa)". Zauwamy, e dotaro ono do Kolchidy pod ochron pierwszej planety,
wisiao w gaju pod opiek (planety?) Marsa i powrcio pod auspicjami Syriusza,
smej planety" wraz z dbow belk na dziobie Argo z smej siedziby wyroczni.
Wiemy ju, e Argo obracane o kt 90 dotyka dziobem najpierw Dodony, a
nastpnie Metsamor niedaleko gry Ararat. Jeeli obracane Argo moe dziobem
dotyka Dodony a sterem egipskich Teb, to mona je skierowa dziobem do
Ararat/Metsamor.
Parke pisze: Didyma w pobliu Miletu w Azji Mniejszej jest jedyn siedzib
wyroczni, ktra dziaaa w szstym wieku, na co mamy dowody" . Milet ley na tym
samym rwnoleniku co Delos. Rwnie Sardes i Delfy maj wsplny rwnolenik.
Gra Ararat (powizana z Metsamor), usytuowana jest na tym samym rwnoleniku,
co Dodona. By moe jest te oktawa pnocno-wschodnia" odpowiadajca
oktawie pnocnej". Przekonamy si pniej, e punkty geodetyczne istniej na
rozlegym obszarze, poczynajc od Behdet, staroytnego Greenwich. (Puk
przechodzcy na przykad przez Ajaj w Kolchidzie bdzie przechodzi rwnie przez
Mekk, gdy kompas zostanie ustawiony na Behdet. Linia prowadzona od egipskich
Teb do Dodony prawie przecina Omfalos i Knossos na Krecie. Linie czce Teby,
Dodon i Metsamor tworz trjkt rwnoboczny. Linia od Behdet do Dodony
przecina Ther. Linia prosta przechodzi take przez trzy punkty: Behdet, Mekk i
Dodon. Jeeli chodzi o Mekk, to wtpi, by muzumascy uczeni dziwili si
dowiedziawszy si o tych aspektach ich witego miejsca. Doskonale zdaj sobie
oni spraw z tego, e Mekka posiada geodetyczne waciwoci i e gwna witynia
Kaaba pochodzi z okresu przedhistorycznego. Uwaaj, i zostaa ona zbudowana
przez proroka Abrahama).
Zwizki Delf z problematyk Syriusza nie ograniczaj si do odwiedzin egipskiego
Heraklesa z Kanopos, demonstrowania statku Argo i do tego, e wyrocznia delficka
przypisuje sobie, a nie Dodonie zwizek z ark Deukaliona (jak ju pisaem, te dwie
wyrocznie rywalizoway ze sob o wadz i uznanie).
Pozostae aspekty problematyki Syriusza, ktre pojawiaj si w kontekcie Delf,
s rwnie poczone z Argo i Minyjczykami. To wanie wyrocznia w Delfach
oznajmia, e Zote Runo trzeba z powrotem sprowadzi z Kolchidy do Jolkos.
Powtarzajce si przepowiednie z Delf ostatecznie przyczyniy si do osignicia
obecnego poziomu wiedzy o problematyce Syriusza Dogonw, gdy Delfy
zadecydoway o dalszym losie Minyjczykw i to ich tradycja przetrwaa do dzisiaj w
Sudanie. Wyjanieniem tego zagadnienia zajmiemy si nieco pniej.
Wrmy do kamienia omfalos, a tym samym do Behdet. Musimy zatem zajrze
do niezwykej ksiki Petera Tompkin-sa pt. The Secrets of the Great Pyramid,
opublikowanej w 1971 roku (z naukowym dodatkiem Livio Stecchiniego). Tompkins
pisze:
Pocztkowy poudnik Egiptu zosta tak przeprowadzony, by przeci kraj podunie,
dokadnie na p, poczynajc od Behdet nad Morzem rdziemnym, przez wysp na Nilu
pooon na pnocny wschd od Wielkiej Piramidy, a do miejsca ponownie
przecinajcego Nil przy Drugiej Ka-tarakcie... Miasta i witynie, jak pisze Stecchini, byy
celowo budowane w odlegociach oznaczanych caymi liczbami i prostymi uamkami od
zwrotnika lub poudnika pocztkowego. Przeddynastyczna stolica Egiptu usytuowana bya u
ujcia Nilu, w Behdet, dokadnie na poudniku pocztkowym, na 3130'... Memfis, pierwsz
stolic zjednoczonego Egiptu, te zbudowano na poudniku pocztkowym i na 2951',
dokadnie 6 na pnoc od zwrotnika... Kade takie centrum geodetyczne byo zarwno
politycznym, jak i geograficznym ppkiem" wiata i z tego powodu znajdowa si tam
omfalos lub kamienny ppek, ktry mia przedstawia pkul pnocn od rwnika do
bieguna. Zaznaczano na nim poudniki i rwnoleniki, ktre wskazyway kierunek i
odlego innych ppkw wiata. W Tebach umieszczono kamiennego omfalosa w
gwnym pomieszczeniu wityni Amona, gdzie krzyuje si poudnik z rwnolenikiem...
Uoenie doskonale prostego poudnika o szerokoci geograficznej 30 od Morza
rdziemnego do rwnika, cigncego si na dugoci ponad 3200 km i okrelenie dwch
nastpnych w rwnych odlegociach na wschd i zachd, tak jak wyznaczay to granice
 kraju [zob. ilustracje w tej ksice] wymagao od staroytnych Egipcjan pracy wielu ludzi i
wykonania dokadnych astronomicznych obserwacji. Jeszcze bardziej rozwinita i
skomplikowana bya ich metoda ustalania dugoci geograficznej, zrekonstruowana przez
Stecchiniego.
Przy pomocy najprostszego systemu telegraficznego, ktry polega na przekazywaniu
informacji wiatem, Egipcjanie, pisze Stecchini, potrafili dostrzec, jaka gwiazda bya w
zenicie w okrelonym momencie i seri byskw wiata podawali innym obserwatorom, e
chodzi o tyle stopni na wschd i zachd... Poniewa Egipcjanie posiadali rozwinit nauk
geografii i geodezji, Egipt sta si geodetycznym centrum znanego im wiata. Inne kraje
sytuoway swoje witynie i stolice, kierujc si egipskim poudnikiem zerowym".
Dotyczy to takich stolic jak, Nimrod, Sardes, Suza, Persepolis, a nawet staroytnej stolicy
chiskiej An-Jang.
Ich pooenia, pisze Stecchini, byy ustalone i okrelone na podstawie niezwykle
dokadnych obserwacji. To samo dotyczy orodkw kultu zakadanych przez ydw,
Grekw i Arabw.
Wedug historykw hebrajskich pierwotne centrum kultu nie miecio si w Jeruzalem, lecz
na grze Gerizim, dokadnym punkcie geodetycznym 4 na wschd od gwnej osi Egiptu.
Przeniesiono je do Jeruzalem po 980 roku p.n.e. Dwa wielkie orodki wyroczni greckich -
Delfy i Dodona -byy rwnie geodetycznymi wskanikami, jak twierdzi Stecchini. Delfy
znajduj si na 7, a Dodona na 8 na pnoc od Behdet, najbardziej na pnoc wysunitym
miejscu w Egipcie, na poudniku zerowym Egiptu.
To oczywicie z tej obserwacji Stecchiniego zaczerpnem swoj pierwotn ide
oktawy pnocnej".
Czytelnicy, ktrzy znaj dziwn histori faraona Tutanchamona (ktrego
poprzednie imi brzmiao Tutanchaton, a jego teciami byli Echnaton i Nefretete),
by moe zauwayli, e w pragnieniu Echnatona, by zbudowa now stolic, kry si
spr geodetyczno-religijny, a urzeczywistnienie tego zamierzenia rozwcieczyo
kapanw. Dlaczego pniej tak bardzo okrojono, wyznaczone przez kamienie,
granice tego miasta? Dlatego, e faraon prbowa wprowadzi zmian
geodetycznego systemu w Egipcie (oczywicie z jakich okrelonych, rozsdnych
powodw), a owe kamienie graniczne symbolizoway to bardzo wyranie!
Na fotografii 12 moemy obejrze zachowane kamienie-omfalosy z Delf i z Delos,
na ktrych rozcigaj si sieci" obrazujce geodetyczn siatk dugoci i szerokoci
geograficznej. To wanie t siatk nosi zawsze Oannes (zob.fotografie 6, 7, 8 i 9)
jako koszyk". Osnowa i wtek" witego koszyka Oannesa/Dagona, ktry przetrwa
jako koszyk lyknos greckiej Demeter (nastpczyni filistyskiego boga urodzaju,
Dagona z rybim ogonem, trzymajcego swj koszyk"), doskonale oddaj osnow i
wtek dugoci i szerokoci geograficznej. Dogoni posiadaj tradycje tkackie oparte
na osnowie i wtku", posiadajce due znaczenie religijne i mitologiczne oraz
tradycje witych koszykw, ktre nie s koszykami". Ich opisy znajdujemy w wielu
miejscach w ksice Le Renard pale (Blady Lis).
Na fotografii 12 widzimy kamie-omfalos znaleziony przez Reisnera w wielkiej
wityni Amona w egipskich Tebach. Kamie ten zosta umieszczony w gwnym
pomieszczeniu wityni, gdzie krzyuje si poudnik z rwnolenikiem. Rys. 34
przedstawia fragment egipskiego papirusu z kamieniami-omfalosami, na czubku
ktrych usadowiy si dwie gobice. Te dwie gobice s oglnie przyjtym
symbolem, ktry oznacza wyznacza rwnoleniki i poudniki". S to owe dwie
gobice", ktre wedug relacji Herodota przyleciay do Dodony z Teb. Gobice to
oczywicie gobie-posacy. Utrzymanie kontaktu i moliwoci szybkiego
porozumiewania si pomidzy siedzibami wyroczni tak istotne dla skutecznego
dziaania spjnej, globalnej" religijnej siatki obejmujcej obszar wielu tysicy
kilometrw zawdziczano jedynemu dostpnemu rodkowi cznoci: gobiom-
posacom. Uzyskaem informacje, e gobie-posacy mog pokona odlego z
Dodony do egipskich Teb w cigu jednego dnia. Przebycie tej trasy przez czowieka
drog ldow i morsk trwaoby kilka miesicy. Codzienne kontaktowanie si
egipskiej siedziby wyroczni w Tebach ze wszystkimi siedzibami-koloniami" byo wic
rozwizane przy pomocy gobi-posacw, ktre wida wyranie tak na greckich
(zob. fot. 12), jak i na egipskich kamieniach-omfalosach. To samo spostrzeenie
zawieraj relacje Herodota.
Wyobraam sobie, jak tajemnicze sprawozdania z wydarze" znajdoway sposb,
by zaistnie w przepowiedniach wyroczni rozsianych w odlegych miejscach i jak
znaczne byo ich polityczne oddziaywanie.
 W wiecie antycznym prawie aden krl czy pretendent do tronu nie odrzuca
nakazu pochodzcego od bogw", wydawanego przez wyrocznie. Prawdopodobnie
siy polityczne byy cakowicie niewiadome "gorcej linii informacyjnej"
funkcjonujcej skrycie w miejscowej siedzibie wyroczni, w kompleksie wity.
 Zdaj sobie spraw, e potwierdzenie wszystkich tych faktw wywoa jk i
rozpacz u tych archeologw, dla ktrych drastyczne przewartociowanie ich
wasnych pogldw jest boleniejsze ni amputacja wszystkich koczyn bez
znieczulenia. Takie wanie ryzyko niesie naogowa i narkotyczna ch pogrenia
si w powszechnie zaakceptowanych teoriach.
Filozof David Hume zaobserwowa powysze zjawisko w reakcjach na
rewolucyjne odkrycie Williama Harveya dotyczce krenia krwi: Stwierdzono, e
aden lekarz w Europie, ktry przekroczy czterdziesty rok ycia, nigdy nie przyj
doktryny Harveya o kreniu krwi. Natomiast liczba przyjmowanych przez niego
pacjentw w Londynie zmniejszya si drastycznie po 'habie', ktra spada na niego
po dokonaniu wielkiego i znaczcego odkrycia. Tak wolno postpuje dochodzenie do
prawdy w kadej nauce, nawet jeeli nie przeciwstawiaj si jej zachowawcze frakcje
i zabobonne uprzedzenia!" Musimy zdecydowanie podkreli, e Dodona i
Metsamor/Ararat s rwno oddalone od egipskich Teb. Grecka arka wyldowaa w
Dodonie, a hebrajska w Ararat. Na proces ldowania arki" skadaj si wic: start w
Tebach i lot na pnoc do jednego z dwch miejsc znajdujcych si na 8 szeroko ci
geograficznej w kierunku pnocnym, oddalonych od siebie o tak sam odlego,
jak odlego kadego z nich od Teb. By moe brzmi to niejasno. Wane jest
spostrzeenie, e linie czce Teby z Dodona i Ararat tworz trjkt rwnoboczny. Z
pewnoci nie jest to dzieem przypadku. Nieprawdopodobne byoby stwierdzenie
istnienia oddzielnych greckich i egipskich poda mwicych o miejscach ldowania
arki w okrelonych rejonach wiata, ktre pniej miayby okaza si przypadkowo
rwno oddalone od Teb i wzajemnie od siebie oraz znajdowa si na tej samej
szerokoci geograficznej. Poniewa gra Tomaros w Dodonie i gra Ararat s
miejscami ldowania" arki, musi to oznacza, e koniec dziobu arki dotyka jednego
z nich, gdy poczynajc od Teb rozoy si j na kuli ziemskiej. Wyranie wida to na
rys. 30, ktry wykona kartograf.
Wedug Herodota wyrocznia Amona w Libii, ktra znajdowaa si w oazie Siwy,
miaa by zaoona rwnie przez latajce gobice z Teb. Na rys. 26 zostay
porwnane wzory linii, utworzone przez poczenie pewnych gwiazd w konstelacji
Argo. Ten wzr jest identyczny. Oaza Siwa zostaa by moe wybrana tylko po to, by
zaprezentowa owo zjawisko. W obu przykadach punktem wyjcia jest ster Argo: we
wzorze niebiaskim pocztek stanowi gwiazda Kanopus utosamiana ze sterem
Argo, we wzorze geodetycz- nym rozpoczynamy od Teb, miejsca caego steru Argo,
ktre rozoone" jest na kuli ziemskiej w kierunku Dodony lub Ararat. By przekaza
dalsze znaczenia, mona inaczej ustawi Argo na kuli ziemskiej wykorzystujc
Behdet, lecz naley pamita o wzajemnych poczeniach miejscowoci, w ktrych
Behdet jest rwno oddalone od Siwy i Teb. Mona rwnie uoy Argo, poczynajc
od najbardziej na pnoc wysunitego punktu w Egipcie (zob. rys. 27) i od poudnika
zerowego, dzielcego to pastwo, jak sprbowa uczyni to Livio Stecchini.
Gdy ster Argo znajdzie si na Behdet (geograficznie niedaleko Kanopos), a nie
na Tebach i dzib bdzie dotyka gry Ararat przy obrceniu go przez Dodon o kt
prosty (dokadnie o 90), zauwa amy, e dzib jest wwczas zbyt dugi i naley go
skrci. Okazuje si, e i ten niezwyky fakt dokumentuj dowody zapisane w tekcie
babiloskim. W rozdziale trzecim cytowaem jego fragment, do ktrego teraz wrc,
lecz w innym kontekcie. Pochodzi on z krtkiego, niezwykle starego eposu
sumeryjskiego Gilgamesh and Agga, ktry przetrwa na tabliczkach i datuje si z
pierwszej poowy drugiego tysiclecia p.n.e. Sumeryjski poemat zawiera w swojej
strukturze elementy, ktre zdaj si by polityczn diatryb, lecz ich charakteru nie
potrafi zadowalajco wyjani aden naukowiec. Polityczny aspekt poematu zosta,
wedug mnie, wyolbrzymiony, a to za spraw zrozumiaego zachwytu Jacobsena i
Kramera, gdy znaleli w nim dowody na istnienie cztery tysice lat temu
dwuizbowego parlamentu, ktry Kramer w swojej wymienitej ksice History Begins
at Sumer (Historia zaczyna si w Sumerze] okreli jako pierwszy na wiecie".
Poemat wspomina (wers 104) o latajcym ptaku", ktry, jak sdz, moe by
symbolem caego systemu gobi-posacw, o ktrych wyej pisaem.
Najwaniejszymi jednak elementami poematu wydaj mi si dwa wyranie
przeciwstawne twierdzenia:
(1) Dzib odzi-magurru nie zosta odcity" (wers 80).
(2) Dzib odzi-magurru zosta odcity" (wers 98).
W rozdziale trzecim zastanawiaem si, dlaczego d-magurru i d-magan z
innego poematu s w zasadzie t sam odzi, ktr pniej nazywano Argo.
Uwaam, e twierdzenie (1) odnosi si do Argo rozoonej od Behdet do Ararat, a
twierdzenie (2) do rozcignicia Argo od Behdet do Dodony. W drugim przypadku
musi nastpi odcicie lub skrcenie dziobu, gdy inaczej Argo wystawaaby poza
Dodon.
W eposie Gilgamesh and Agga zwrot Tum nie posypa si popioem" w aobie,
odnosi si do odzi przed odciciem dziobu. Rzut odzi na kul ziemsk nadal
rozciga si nad pnocno-zachodni Mezopotami, w ssiedztwie ktrej
znajdowaa si ojczyzna Sumerw. Linia Behdet-Ararat przecina synn siedzib
wyroczni w Hierapolls, ktr przedstawiam jako pit wschodni wyroczni na 36
30'.
Epos mwi te, e tak dugo, jak nie odcina si dziobu Ludzie ze wszystkich
obcych ldw nie bd zasmuceni". Innymi sowy, rozcignicie nie dotykao tych
obcokrajowcw, ktrzy yli w Grecji. Nie zasmucao" ludzi z obcych ldw
dosownie, w znaczeniu, e ich nie zacieniao czy na nich nie nachodzio.W
momencie skrcenia dziobu, uoenie Argo nie sigao a do Mezopotamii i wtedy
Tum posypa si popioem", a ludzie z obcych ldw byli zasmuceni.

I wanie w tym momencie Gilgamesz mwi do Aggi: O Aggo, twj latajcy ptak
napeni si ziarnem" (chodzi o nakarmionego gobia-posaca, przygotowujcego
si do lotu do nastpnej siedziby wyroczni - raczej do Dodony ni do Metsamor).
Cay poemat opiera si na powtarzanym refrenie, ktry Kramer nazywa "zagadk", a
ktry dotyczy kopania oraz budowania studni, maych misek w ziemi", poczonego
z pragnieniem "ukoczenia mocowania sznurw".
Jedynie sumerolog moe powiedzie, czy moliwe s inne odcienie znaczeniowe
poematu lub czy odmienne odczytanie pomoe wyjani znaczenie omawianego
fragmentu, gdy przyjmiemy, e "mocowanie sznurw" moe oznacza siatk
przypominajc sznur, a tak widzimy na przykad na omfalosach w Delfach i na
Delos. Czy "mae miski w ziemi" mog by punktami geodetycznymi lub ich
znacznikami, a moe samymi kamiennymi omfalosami, ktre podobne s do maych
misek?

Czy "mae miski" mona uzna za powszechnie przyjte okrelenie omfalosw w

potocznej mowie sumeryjsklej? Odpowiedzi na te pytania s poza zasigiem
kompetencji wikszoci naukowcw. Nawet eksperci zajmujcy si jzykiem
akadyjskim nie potrafi pomc w rozwikaniu zagadek niesemickiego jzyka
sumeryjskiego. Nawet odpowied ktrego z ekspertw moe by niewaciwa,
skaona bdem. Prbujc pokona trudnoci, jakie pitrzy omawiany temat, musimy
wrci do Egiptu.
Stecchini pisze: Egiptolodzy ignorowali problem punktw geodetycznych i
czcych je linii prostych, a rewolucyjny i kontrowersyjny faraon Echnaton moe
okaza si najbardziej tajemnicz i zagadkow postaci w dugiej historii egipskiej
monarchii". Potem nastpuj bardzo krytyczne uwagi na temat Cyrila Aldreda i
innych naukowcw. Dalej czytamy:
Uznani naukowcy odrzucili zajcie si solidnym udokumentowaniem faktw i powicili
swoj energi na rozwaanie zagadnie typu, czy Echnaton by impotentem, czy
homoseksualist, a moe kobiet przebran za mczyzn. S historycy, ktrzy twierdz, i
posiadaj informacje na temat intymnych zwizkw faraona z jego on, pikn Nefretete.
Poniewa posta Echnatona pozostaa nieokrelona, naukowcy projektuj na niego swoje
emocje. Ci, ktrzy nie lubi Echnatona, przedstawiaj go jako psychopat i zastanawiaj si
nad kliniczn definicj jego choroby... Gdybymy nie zastanawiali si, ktre hieroglify byy
zapisem psychoanalityka krlewskiej rodziny, a zaczli bada udokumentowane fakty, to
okazaoby si, e najwaniejszym przedsiwziciem podjtym w trakcie rewolucyjnych
rzdw Echnatona byo zaoenie nowej stolicy w Egipcie, miasta Achet-Aton,
Spoczywajcego punktu Atona". Odnaleziono i wykopano pozostaoci budowli tej osady
cignce si kilometrami w pobliu miejsca znanego dzisiaj jako Tell-el-Amarna. W czasie
panowania Echnatona spory procent zasobw pastwa zosta przeznaczony na budow tego
miasta.
Naukowcy z ubiegego wieku, ktrzy jeszcze nie zachysnli si mod psychologizowania,
uznali przynajmniej polityczne znaczenie przeniesienia stolicy Egiptu. Echnaton zamierza
zlikwidowa wadz kapanw ze wityni Amona w Tebach, ktrzy kontrolujc narodow
wyroczni, utosamian z bogiem tej wityni, przywaszczyli sobie funkcje krlewskie.
Naukowcy ci nie wiedzieli jednak, e witynia Amona bya geodetycznym centrum Egiptu,
"ppkiem" pastwa, gdy usytuowana bya w miejscu przecicia Nilu z osi wschodni, na
rwnoleniku bdcym w 2/7 odlegoci od rwnika do bieguna [szer. geogr. pn. 25
42'51"] i tego, e bg Amon utosamiany by z pkulistym kamieniem, ktry oznacza ten
punkt.
Nowe miasto miao zastpi Teby jako stolic, a geoderyczne centrum Egiptu usytuowano
w miejscu, ktre wydaje si niepodane, jeeli wemie si pod uwag funkcje stolicy.
Niektrzy naukowcy interpretowali ten fakt jako jeszcze jeden dowd na umysow
niepoczytalno jego zaoyciela... Now stolic na cze boga Atona, ktry podniesiony
zosta do rangi jedynego prawdziwego boga, umieszczono na szerokoci pn. 2745',
pomidzy najbardziej na pnoc wysunitym punktem Behdet i poudniow granic Egiptu
na szerokoci pn. 24 00'... Echnaton chcia udowodni, e Teby nie mogy waciwie
pretendowa do miana geodetycznego centrum Egiptu, gdy poddano je bardzo
rygorystycznej interpretacji maat, kosmicznego porzdku, ktrego ucielenieniem jest
wielko Egiptu. Przywrci wic przeddynastyczny system geodeiyczny, liczony -
 poczynajc od Behdet - w jednostkach geograficznych, by dostosowa si do niezwykle
precyzyjnych wzorw miar... Biorc pod uwag system wywodzcy si z przeddynastycznej
stolicy Eehdet, nie mona mie wtpliwoci, e Achet-Aton jest "prawdziwym i
waciwym" ppkiem Egiptu.
Taki wniosek uwiadamia nam, e powinnimy raz jeszcze przewartociowa ca
historyczn rol Echnatona, przyjmujc za punkt wyjcia jego pierwszy krok, polegajcy na
ustaleniu prawdziwej i waciwej zgodnoci z maat. Moliwe, e jego rewolucyjne reformy,
sigajce od religii po sztuk i zwizki rodzinne, rozumiano jako oglny powrt do
przeddynastycznych idei i praktyk.
Zauwamy, e Teby okreliy si jako "ppek" Egiptu, lecz nie na podstawie
"systemu Behdet", ktry chcia przywrci Echnaton. Stwierdzenie to stanowi
odpowied na pytanie, jaka musiaaby by "pnocna oktawa", gdyby wzorowaa si
na "systemie Behdet", podczas gdy Teby si na nim nie opieray. Wyrane zaliczenie
Teb do systemu "pnocnej oktawy" nie jest wyczne, lecz uzupeniajce w stosunku
do "systemu Behdet". U Herodota w Ksidze drugiej (54) znajdujemy nastpujc,
wan opowie:
Ale wieszczce kapanki w Dodonie tak opowiadaj: Dwie czarne gobki wyleciay z
egipskich Teb i jedna z nich przybya do Libii, druga do nich. Ta usiada na dbie i
przemwia ludzkim gosem, e tu musi powsta wyrocznia Zeusa. Ot Dodonejczycy
pojli to jako boski rozkaz i zastosowali si do niego. O drugiej gobce, ktra odleciaa do
Libii, opowiadaj, e rozkazaa ona Libijczykom zaoy wyroczni Ammona; bo i ta
wyrocznia naley do Zeusa. To powiedziay mi dodoskie kapanki, z ktrych najstarsza
nazywaa si Promeneja, druga z rzdu Timarete, a najmodsza Nikandra; a z nimi zgadzali
si take inni zajci w wityni Dodonejczycy.
Ciekawy jest fakt zayoci Herodota z kapankami z Dodony, kilka wiekw
pniej take Plutarch by w tak samo bliskich ukadach z Kle z Delf, o czym ju
wiemy. Jasne jest wic, e kapanki byy bardzo dobrym rdem informacji dla
ambitnych historykw. Jak niesamowicie dokadna jest owa historia dodoska,
dowiemy si ju za chwil. Jeeli za chodzi o spraw Teb i Behdet w powizaniu z
Echnatonem, to prosz zapomnie o tej kontrowersji i zaliczy mnie do grona tych,
ktrzy nie maj na ten temat zdania".
Musimy odnotowa nastpujce uwagi Stecchiniego dotyczce Delf:
Bg Delf, Apollo, ktrego imi znaczy kamie", utosamiany by z przedmiotem,
omfalosem, ppkiem", ktry zosta odnaleziony. By to owalny kamie... Omfalos z Delf
podobny by do przedmiotu przedstawiajcego boga Amona w Tebach, ppka" Egiptu. W
1966 roku na dorocznym zjedzie Amerykaskiego Instytutu Archeologicznego
zaprezentowaem prac, w ktrej postawiem tez, e historyczne relacje, mity, legendy i
niektre pomniki z Delf wskazuj, i wyrocznia zostaa zaoona w tym miejscu przez
faraonw z dynastii etiopskiej. Dlatego wanie Grecy portretowali Delfosa, eponimicznego
 bohatera Delf, jakc Murzyna.
Stecchlni wyjania rwnie swoj teori udowadniajc, e wyrocznie pierwotnie
funkcjonoway w oparciu o staroytne przyrzdy liczce:
Na szczycie omfalosa, na jego rodku znajdowa si przedmiot przypominajcy koo do
ruletki, ktre w zasadzie byo jego historycznym prototypem. Szprychy koa dostarczyy
odpowiedzi: kada z 36 szprych symbolizowaa liter.
Badajc staroytne przyrzdy liczce, doszedem do wniosku, e uywano ich do
uzyskiwania odpowiedzi wyroczni. Stanowi one prototypy akcesoriw sucych do
przepowiadania pr2yszoci, z ktrych korzystamy dzisiaj, jak na przykad, karty lub tablice
ouija.... Koo ruletki z Delf pierwotnie byo szczeglnym rodzajem liczyda sucym do
oblicze za pomoc ktw.
A oto informacja zaczerpnita ze Stecchiniego, zadziwiajca i pouczajca
szczeglnie w odniesieniu do historii o Argo, Kolchidy itd.:
Bardzo odkrywcze jest twierdzenie mwice, i linia podstawy zostaa zaznaczona wzdu
rwnolenika pn. 4512 'po pnocnej stronie Morza Czarnego. Linia ta zaczynaa si u
ujcia Dunaju, przecinaa Krym i koczya si u podna Kaukazu. Rozpoczynajc od tej
podstawy Rosja osigna dugo 10 stopni wraz z trzema poudnikami, ktre tworzyy trzy
osie Egiptu, w gr do szerokoci pn. 5512'. Rzek Dniepr biegnc pomidzy tymi
samymi poudnikami rozumiano jako symetryczny odpowiednik Nilu. Kluczowe pozycje
wzdu biegu Dniepru utosamiano z odpowiadajcymi im pozycjami wzdu biegu Nilu a
do punktu przeniesienia egipskich nazw miejscowoci do Rosji. Opis mapy Rosji dostarcza
informacji o istnieniu tego systemu geodetycznego, gdy na nim wanie si opiera. Z opisu
mapy wynika, e uywano jej pod koniec szstego wieku p.n.e., ale sama mapa moe by
starsza. W kadym razie istniej rwnie inne rda informacji dotyczce linii podstawy,
ktre potwierdzaj fakt, i zostaa ona wyznaczona w bardzo odlegych czasach.
We wspaniaej ksice Tompkinsa i Stecchiniego znajduj si wymienite
fotografie i rysunki kamieni-omfalosw, niezwykle pomocne przy prbie zrozumienia
caej tej problematyki. Powinnimy doceni korzyci, jakie mog wynikn z
rozszyfrowania mechanizmw funkcjonowania przedmiotw wsptworzcych
staroytn nauk, zupenie do tej pory nie znanych. Przedstawiaj je rysunki 34 i 35
oraz fotografia 12.
W odniesieniu do arki Noego ciekawi te fakt zwizany z ark Ziusudry (albo
Utnapisztima), ark Deukaliona i Argo - wszystkie one posyay ptaki, by przeleciay
nad wod (podobnie jak ptaki z Teb) - i powszechny egipski hieroglif okrelajcy
wyznaczanie rwnolenikw i poudnikw, jak sami widzielimy, to dwa gobie
naprzeciwko siebie. Stecchini pisze: W religii Starego Pastwa (Egiptu) Sokaris jest
wanym bogiem orientacji i cmentarzy. Zarwno bg, jak i punkt geodetyczny
przedstawiani byli w postaci kamiennego przedmiotu, ktry Grecy zwali omfalosem,
ppkiem". Jest to pkula (pkula pnocna) spoczywajca na kamiennym cylindrze
(fundament kosmosu). Na grze boga Sokarisa, podobnie jak na wierzchoku
kadego omfalosa, przedstawione s dwa ptaki naprzeciwko siebie. W staroytnej
ikonografii owe ptaki, najczciej gobice, byy powszechnym symbolem
rozcigania poudnikw i rwnolenikw".

Widzimy wic jeszcze dalsze powizania egipskich opowieci z greckimi i z

bliskowschodnimi, w ktrych ptaki wypuszcza si do lotu, a statek dociera do gry,
siedziby wyroczni.
Z siedzibami wyroczni prawdopodobnie by zwizany symbol drzewa. Z Dodon
zwizany by db, z Delfami drzewo laurowe, a wyrocznia Apollina na Delos bya
poczona w sposb szczeglny z drzewem palmowym, o czym dowiadujemy si z
Elegii Teognisa (5-8) pochodzcej z szstego wieku p.n.e. i z Homeryckiego Hymnu.
Kade miejsce w Libanie, jak choby gra Liban i powizana z nim wyrocznia z
Sydonu czy si ze synnymi cedrami, ktre poznalimy rwnie z Eposu o
Gilgameszu jako pozostajce w bliskim zwizku z bohaterskimi czynami Gilgamesza
na Grze Cedrowej" w Libanie. Natrafiamy na due problemy, gdy staramy si
poczy w jaki znaczcy schemat wymienione drzewa. Sporo informacji na temat
"alfabetw drzew" znajdujemy w ksice Roberta Gravesa Mity greckie a jeszcze
wicej w Biaej Bogini.
Wierzb utosamiano z kolchldzkim cmentarzem i z wysp Ajaja Kirke,
szczeglnie jednak z Kret. By moe wrcimy do tego tematu przy innej okazji,
gdy mwic o wszystkim zrobimy z tej ksiki rupieciarni. Dowiedzielimy si od
Roberta Gravesa, e wyrocznia w Hebronie - znajdujca si na tej samej szerokoci
geograficznej, co Behdet i bdca prawdopodobnie jego wschodnim
odpowiednikiem - bya powizana z drzewem sant, dzik akacj, "odmian akacji ze
zotymi limi i ostrymi kolcami... Jest to... proroczy Gorejcy Krzak, w ktrym objawi
si Mojeszowi Jahwe". Graves dodaje: "Akacja jest nadal witym drzewem na
pustyniach arabskich i kady, kto omieli si zerwa z niej gazk umrze w cigu
roku . Jej symbolika dla tajemnicy Syriusza jest wprost nieoceniona. Bardzo
obrazowo wyjania to Teofrast: "Dwie istniej odmiany akacji, biaa i czarna; biaa
jest saba i atwo butwieje, czarna za mocniejsza i nie butwieje..." Przypomina to
doskonay symbol dwch gwiazd, "czarnego" Syriusza B, ktry Jest "silny",
porwnujc jego wymiary z biaym Syriuszem A. O wierzbie (czwarta siedziba)
Teofrast pisze: "Take i wierzba ronie nad wod i wiele ma gatunkw: tzw. czarna...
i biaa... Czarna posiada rwnie pikniejsze gazie i uyteczniejsze... Istnieje
pewna odmiana zarwno czarnej wierzby jak i biaej - karowata..."
ZESTAWIENIE OKTAW WYROCZNI

SIEDZIBA SIEDZIBA RODZAJ PLANETY BOSKIE NARODZINY

ZACHODNIA WSCHODNIA DRZEWA

8. Dodona Metsamor (Gra db Saturn? Ludzko narodzona z

(Gra Tomaros) Ararat) kamieni ("koci Ziemi") w
Dodonie

7. Delfy Sardes wawrzyn Soce? Ludzko narodzona z

(Gra Parnas) (Gra Syphylos) kamieni w Delfach, wersja
opozycyjnego centrum
wyroczni
6. Delos Milet palma Ksiyc (Artemida Artemida (Diana) i Apollo
(Gra Kyntos) (Didyma, znana urodzia si przed urodzili si na Delos
te jako Apollem)
Branchidy
powizana z Gr
Latmos)

5. a. gdzie na pn.- wsch. Hierapolis ? Mars? ?

wybrzeu Kythera? (Bambyce)
b. Rodos?
c. Thera na wvspie
Thera?

4. Omfalos (Thenae) w w pobliu Latakii? wierzba (wedug Jowisz Zeus (Jowisz) urodzi si na
pobliu Knossos na Pliniusza wyrosa Krecie
Krecie na Krecie, gdzie
urodzi si
Zeus)

3. gdzie na pd. w pobliu w pobliu cyprys (sowo Wenus Afrodyta (Wenus) urodzia
wybrzey Cypru? (moe Trypollsu? pochodzce z si na Cyprze
Pafos?) Przyldek Gata Palmiry? Cypru)
 Jednak zamiast do Kanopos musimy odwoa si do ssiedniego miasta Behdet,
po ktrym obecnie nie ma ju ladu, a ktre byo stolic przeddynastycznego Egiptu
przed zaoeniem Memfis.
Dodona ley dokadnie na 8 szeroko ci geograficznej na pnoc od Behdet, Delfy
dokadnie na 7 na pnoc od Behdet, Delos (inna wa na siedziba wyroczni, ktra
zanikna do czasw klasycznej Grecji) na 6 na pnoc od Behdet. Behdet dla
antycznego wiata co najmniej przed rokiem 3200 p.n.e. byo tym, czym dzisiaj dla
nas jest Greenwich, czyli miejscem, w ktrym wyznaczono pocztkowy poudnik.
W pobliu i w zwizku z gr Ararat znajdowao si centrum misteriw w mao
obecnie znanym miejscu, Metsamor. Gra Ararat ley na 8 na pnoc od Behdet, na
tym samym rwnoleniku, na ktrym znajduje si Dodona.
Miejsce na Kytherze powizane byo z Egiptem z okresu wczesnej dynastii jako
centrum religijne i ley na 5 na pnoc od Behdet. Wyspa Tera moga jedna k by
siedzib wyroczni. Zostaa ona zniszczona podczas znanego wybuchu wulkanu w
czasach minojskich.
Wszystkie te miejsca tworz pewien wzr, ktry obecnie nazywa si "oktaw
geodetyczn", a wynika z rozcignicia zarysw statku Argo powizanego z
Syriuszem na powierzchni kuli ziemskiej. Syriusz by nie tylko elementem
najwitszej tradycji Dogonw i staroytnych Egipcjan, lecz caego cywilizowanego i
kosmopolitycznego wiata rdziemnomorskiego co najmniej do roku 3000 p.n.e., a
prawdopodobnie na dugo przed 3200 rokiem p.n.e.
Ziemnowodna istota, Oannes, ktry przynis Sumerom cywilizacj, czasami
utosamiany jest z bogiem Enki (Ea), ktry rzdzi gwiazd Kanopus z Argo. Enki
jest bogiem, ktry pi na dnie wodnych otchani i przypomina Oannesa wracajcego
na noc do morza. Enki jest rwnie bogiem odpowiedzialnym za ark we wczesnych
opowieciach sumeryjskich i babiloskich, z ktrych wywodzi si arka biblijna i
historia o potopie.
"Grecka arka" miaa wyldowa zarwno w Dodonie, jak i w Delfach, w ktrych
podczas procesji niesiono "ark".
W Delfach i na Delos zachoway si kamienie omfalosy ("ppki"). Omfalos w
pobliu Knossos na Krecie ley na 4 na pnoc od Behdet. Z Hymnu Homeryckiego
do Apollina dowiadujemy si, e Minojczycy (przed 1200 rokiem p.n.e) "zabrali
Apolla z Knossos do Delf".
Reforma egipskiego faraona Echnatona bya przynajmniej w czci reform
geodetyczn, co wyjania przeniesienie stolicy w inne miejsce. By moe chcia on w
ten sposb powrci do "czystego" systemu z okresu przeddynastycznego.
Herodot pisze, e Dodona (wedug kapanek, ktre przekazay mu te informacje)
zostaa przeniesiona z Egiptu, dokadnie z egipskich Teb. Teby znajduj si w
Jednakowej odlegoci i od Dodony, gdzie wyldowaa grecka arka, i od gry Ararat,
dokd przybya arka hebrajska. Poczenie tych trzech punktw na kuli ziemskiej
tworzy trjkt rwnoboczny. Herodot twierdzi te, e oaza Siwa ze swoj wyroczni
Amona zostaa przeniesiona z Teb. Oaza i Teby s rwno oddalone od Behdet. W
staroytnym Egipcie prowadzono geodetyczne pomiary z niezwyk precyzj i z
wykorzystaniem wiedzy o Ziemi jako o ciele sferycznym w przestrzeni. Projekcje tych
informacji na powierzchni kuli ziemskiej, przypiecztowane autorytetem wyroczni,
zawieray wiedz o Syriuszu z myl o przetrwaniu dla potomnych.
ROZDZIA SIDMY

POCHODZENIE DOGONW
Wrcimy obecnie do Heraklesa i problematyki zwizanej z liczb pidziesit.
Oba te zagadnienia pojawiaj si w pracy Pauzaniasza, w ksidze IX (27, 6),
podczas prezentacji miasta w Beocjl, rejonie, gdzie znajduje si Orchome-nos. Owo
miasto to Tespie "zbudowane u stp Hellkonu", jak pisze Pauzaniasz. Dalej czytamy:
W Tesplach Jest rwnie witynia Heraklesa. Funkcj kapanki peni w niej doywotnio
dziewica, a przyczyna tego jest pono nastpujca. Ot Herakles - Jak powiadaj -podczas
Jednej nocy mia stosunki miosne ze wszystkimi pidziesicioma crkami Testiosa,
oprcz jednej, ktra nie zgodzia si na wspycie. w przyjwszy to Jako wzgard, skaza
J na pozostanie przez cae ycie dziewic penic funkcje Jego kapanki.
Inne podanie gosi natomiast, e Herakles wszed w zwizek miosny ze wszystkimi
crkami Testiosa i e wszystkie urodziy mu synw, a najmodsza i najstarsza blinita. Nie
mog jednak uwierzy, e Herakles a do tego stopnia mg si rozgniewa na crk swego
przyjaciela. Poza tym, dopki przebywa wrd ludzi, karci innych za pych, zwaszcza
tych, ktrzy zniewaali bogw. Czy wic miaby wybudowa sobie wityni i wyznaczy
kapank tak, jakby by bogiem?
Rzeczywicie bowiem -Jak mi si zdaje - witynia ta Jest zbyt stara, by moga by
wityni Heraklesa, syna Amfitriona, i jest wityni Heraklesa, jednego z tzw. Idajskich
Daktylw. Takie witynie - jak mi wiadomo -posiadaj rwnie mieszkacy Erytraj w
Jonii i Tyru. Takiego Heraklesa znali przecie dobrze rwnie Beoci, skoro sami twierdz,
e witynia Demetry w Mykalesos zostaa przekazana Heraklesowi Idajskiemu.
Levi w przypisie dodaje, e wityni w Tyrze wspomina Herodot (2, 45),
uzupeniajc t informacj take o inne odniesienia.
Wrmy do miosnych wyczynw Heraklesa: mam nadziej, i oczywiste jest to,
e Pauzaniasz dostrzeg bliskowschodni zwizek tej opowieci z wanym miastem,
Tyrem, ktre obecnie znajduje si z dala od wybrzea dzisiejszego Libanu. Mamy
wic przynajmniej kilka dowodw z czasw staroytnych, bezporednio
zawiadczajcych o zwizkach pomidzy nieprzerwanymi, acz pogmatwanymi
tradycjami w Grecji dotyczcymi liczby pidziesit i ich odpowiednikami z Bliskiego
Wschodu, przynajmniej jeeli chodzi o miejsce.
Warto byoby zobaczy, co ma do powiedzenia na temat tej opowieci Robert
Graves. Nazywa on Testiosa Tespiosem i zastanawia si przez pewien czas nad
jego etymologi. Pisze, e imi to znaczy "bosko brzmicy", lecz rwnoczenie
ubolewa, i nie udao mu si znale innego znaczenia. Mnie jednak bardzo
odpowiada to tumaczenie, gdy uwaam, e kadzie ono szczeglny nacisk na
muzyk, dwik i harmoni, ktre byy istotne dla ludw staroytnoci. Grecy na
przykad, synli z tego, i muzyk uwaali za sztuk najwysz, a pitagorejczycy
stworzyli z cyfr i harmonii religi. Rozwaalimy ju problem oktawy i zwizki
omfalosa z Om - tzn. z indoaryjsk wit sylab przekazywan w zapiewach z
powodu boskiego brzmienia", ktra przetrwaa w chrzecijastwie i islamie jako
"amen". Gdybymy wic mieli poszuka jakiego greckiego sowa, ktre opisywaoby
wit sylab om, wybralibymy odpowiedni wyraz znaczcy "bosko brzmicy" i
wydaje si, e takie wytumaczenie jest poprawne.
Graves opowiada nam nastpujc histori:
Pidziesit crek krla Tespiosa i jego ony Megamedy [mega - medea], crki Arneusa,
naleao do najweselszych panien w Tespiach. Ojciec ich, obawiajc si, ze znajd sobie
nieodpowiednich mw, postanowi, e kada bdzie miaa dziecko z. Heraklesem
[Herkulesem], ktry w tym wanie czasie caymi dniami zajty by tropieniem lwa. Przez
pidziesit nocy pod rzd nocowa Herakles w Tespiach. [Zauwamy, e pidziesit
odnosi si tutaj do nastpstwa dnu dni, miesicy, lat, ktre mog by pomijane, ale liczba
pidziesit wystpuje zawsze].
- Moesz sobie wzi do oa moj najstarsz crk, Prokris - zaofiarowa gocinnie
Tespios. Ale co noc inna crka odwiedzaa Heraklesa, a wreszcie przespa si ze
wszystkimi. Niektrzy jednak utrzymuj, e jednej nocy zabawi si ze wszystkimi...
Chciabym zwrci uwag na fakt, i imi najstarszej crki, Prokris znaczy
wybrana jako pierwsza". Prokrossoi jest form pokrewn, posiadajc ten sam
rdze i znaczy uoona z regularnymi przerwami jak stopnie". Jakie imi dla
najstarszej crki moe by bardziej oczywiste od takiego, ktre posiadaoby
odpowiedni wydwik i znaczenie - jeeli miao to by zamierzone, a z pewnoci
byo - by podkreli, e nie chodzi o crki jako o poszczeglne istoty, lecz o
wyraenie kolejnoci pidziesiciu nastpujcych po sobie odcinkw czasu. Czy
chodzio tutaj o okresy dwudziestoczterogodzinne czy dwudziestoczterodniowe? Z
pewnoci zamierzano w ten sposb uwypukli nastpstwo pidziesiciu odcinkw
czasu, uosobionych w postaciach crek", z ktrymi zabawia si wszdobylski
Herkules, bdcy w wielu aspektach zwizany z problematyk Syriusza.
Graves dodaje: Pidziesit crek Tespiosa, podobnie jak pidziesit Danaid,
Pallantyd i nereid, albo jak pidziesit dziewic, z ktrymi przespa si celtycki bg
Bran (Foroneus) w cigu jednej nocy, to zapewne kolegium kapanek bogini
ksiyca, do ktrego raz do roku podczas orgii erotycznych wok kamiennego
fallusa, zwanego Erosem ('podanie erotyczne'), mia dostp przebrany w skry lwa
wity krl. Liczba ich odpowiadaa liczbie lunacii przypadajcych midzy witami
olimpijskimi".
A oto natrtnie pojawia si bogini ksiyca, a do tego jej lunacje! S one wraz z
ni zawsze tam, dokd si udaje.
 Niestety, odwana prba Gravesa, by jako racjonalnie uzasadni liczb
pidziesit, pozostawia niedosyt. Olimpiady organizowano tak jak obecnie, co
cztery lata i uwaano, e rozpoczy si one (jako okresy czteroletnie) w 776 roku
p.n.e., co stanowi dat bardzo wspczesn w porwnaniu z mityczn liczb
"pidziesit", pojawiajc si niezliczon ilo razy. Dla przykadu, w czasach
Homera, gdy wszyscy powtarzali opowie o Argo, a pidziesiciu Minyjczykw
byo na drodze do niemiertelnej literackiej sawy, na obszarze, ktry mia sta si
wiatem Zachodu, nie byo olimpiad. Bardziej prawdopodobne jest przypuszczenie,
e okres pidziesiciu lunacji wzorowa si na bardzo starej tradycji - na
ezoterycznym okresie pidziesiciu lat Std prawdopodobnie wywodz si jako
naladownictwo okresy pidziesiciomlesiczne i pidziesiciodniowe.
Zakadam, e cykl pidziesiciu lunacji, o ktrym wspomina Graves, Jest
identyczny z pidziesiciomieslcznym okresem panowania witego krla,
bdcego "poow witego roku, skadajcego si ze stu miesicy". Czy
prawdopodobne jest wic twierdzenie, e pidziesit jako poowa stu ma
przedstawia, przez podwojenie, stosunek dwch do jednego, by podkreli
znaczenie koncepcji oktawy muzycznej z jej stosunkiem dwa do jednego?
Czy wanie dlatego uwaa si, e Argo jest "na niebie w caoci" (Aratos),
podczas gdy konstelacja ma przedstawia tylko drug cz statku? Czy ta
dwuznaczna mowa ma by Jeszcze jednym sposobem podkrelenia stosunku dwa
do jednego?
Naley te zauway, e kady pidziesiciomiesiczny okres jest dokadnie
okrelony jako tworzcy "jeden okres panowania", pomimo e jest to tylko poowa
"witego roku". Czy "jeden okres panowania" moe stanowi analogi do "jednej
orbity", a "wity rok" dwch orbit moe by tak pomylany, by przekaza
harmoniczny, dwa do Jednego, stosunek oktawy?
Liczby pidziesit i sto ponownie pojawiaj si razem w micie, w ktrym mowa,
e ze zwizku Uranosa, Nieba i Gai, Ziemi rodz si trzy olbrzymy. Ich imiona to:
Kottos, Briareus i Gyges. "Z ich barku wyskoczyo sto niezwycionych ramion,
ponad tymi potnymi koczynami wyroso pidziesit gw przyczepionych do
plecw'. Z tego powodu nazywano ich Sturamiennymi lub Hekatonchejrami", co jest
do wiarygodnie wyjanione.
Olbrzymi ci przypominaj potwora Cerbera, psa Hadesu, ktry pierwotnie mia sto
gw, lecz w pniejszych podaniach zmniejszono ich liczb do trzech -
prawdopodobnie z tego samego powodu, dla ktrego byo trzech olbrzymw i
dlatego, e Hekate (pani Cerbera bya odpowiednikiem Izydy-Syriusza, a jej imi
znaczy dosownie "sto") miaa trzy gowy lub trzy aspekty, poza tym du wag
przywizywano do faktu, e w odzi Syriusza w staroytnym Egipcie pyny razem
trzy boginie. Innymi sowy, prawdopodobnie jest to powd, dla ktrego Dogoni
upieraj si, e w systemie Syriusza s trzy gwiazdy. (Pomimo, e Lindenblad nie
znalaz dowodw astronomicznych na istnienie trzeciej gwiazdy, nie wiadczy to o
tym, e tak jest w rzeczywistoci. Jeeli na niebie znajduje si trzecia gwiazda, to nie
musi ona powodowa zakce, jakie jej przypisywano Jeszcze przed okresem
siedmioletnich bada, prowadzonych przez astronoma Irvinga Lindenblada).
Musimy pamita o tym, e pierwotnie to Herkules mia prowadzi wypraw Argo.
W wersji Apolloniosa z Rodos towarzyszy on wyprawie. U Gravesa czytamy o innym
mitycznym wyczynie Herkulesa nad Morzem Czarnym. Uda si on "po przepask
Hippolity nad Morze Czarne", a "przepaska naleaa do crki Briareusa ('silnego'),
jednego ze Sturamiennych ...", ktry oczywicie posiada te sto gw. Zwrmy
uwag na Jego imi: Silny! Sowo [brtaros) znaczy "silny", a inna forma to
(brtaroies), co znaczy "sia, potga", pokrewna forma to (bthos), co
znaczy "ciar" i (brithosyne)"ciar, ciko". Czy nie spotkalimy tej
zalenoci ju wczeniej?
Musimy odnotowa te, e Hippolita znaczy po prostu wypuci konie na
swobod". I to wanie w Kolchidzie kadego ranka wypuszczano na swobod
soneczne rumaki, gdy tam, jak gosi grecki mit, znajdoway si ich stajnie.
Zastanawia te fakt, e w sensie kosmicznym uywa si sowa hippopede, ktrego
potoczne znaczenie to "koskie wdzido". Od Liddella i Scotta dowiadujemy si, e
sowa tego uywa Eudoksos (ten, ktry uda si do Egiptu i o ktrym ju pisaem), by
nazwa krzyw, ktr zakrela planeta. Czytamy o tym w komentarzach Simplikiosa
do dziea Arystotelesa De Caelo i w pracach Proklosa o Euklidesie. Dwa rda lepiej
potwierdzaj domysy ni jedno. Prawdopodobnie tkwi w tym co znacznie
waniejszego, ni potrafimy odkry, lecz niestety niezbdne do analizy teksty
zaginy.
Jeeli zbadamy etymologi imienia Gygesa, ktry by jednym z olbrzymw
(podobnie jak Briareus), okae si, e imi to ma takie samo pochodzenie jak
gygantelos, co w jz. angielskim znaczy gigantyczny", lecz znaczenie tego sowa
nie ogranicza si tylko do olbrzyma". Graves podaje znaczenie Gyges jako
urodzony z ziemi". Jest to jeszcze jedna niespodzianka, ktrej moglimy si
spodziewa w zwizku z naszym zbiorem mitw dotyczcych Syriusza. Podobnie jak
kamienie, ktre Deukalion i jego ona Pyrra rzucali za siebie, zostay wydarte matce
Ziemi, Gai, a jej koci zamienione w ludzi, majcych zaludni ziemi po potopie,
podobnie jak podr greckiej arki i jak Jazon, a take Kadmos siali zby, z ktrych
wyrastali urodzeni z ziemi" ludzie, tak i Gyges jest rwnie narodzony z ziemi".
 I tak jak Gilgamesz szuka siy w ziemi, gdy jego zby trzsy si" w niej, tak
okazuje si, e gygas znaczy potny" lub silny". Hezjod uywa tego sowa w
odniesieniu do synw Gai (Ziemi)" i robi to tak przekonywajco, jak tylko
moglibymy sobie yczy, dla uzyskania pewnoci o niepodwaalnym i wiadomym
zwizku pomidzy dziemi Gai" z Deukaliona, dziemi Gai" z zbw kolchidzkich i
synami Gai"", bdcych ras olbrzymw oraz Gygesem, ktrego matk bya Gaja.
Nie moemy zapomina, e Gyges, podobnie jak Bria-reus, moe oznacza .si"
i moc", chocia musimy zaznaczy, e istnieje tu pewien odcie znaczeniowy, gdy
owa sia i moc czerpane s z ziemi, co moe by Jednym ze sposobw opisania
nadzwyczaj gstego ciaa zregenerowanej materii. Nadzwyczaj gsta materia jest
przecie siln ziemi". Musimy pamita te, e Gyges mia pidziesit gw.
Jeeli chodzi o imi Kottos, imi trzeciego olbrzyma, to Graves twierdzi, e nie
jest to imi greckie. Czytamy (3, 1): Kottos by eponimicznym (nazw dajcym)
przodkiem Kottyjczykw, ktrzy czcili orgiastyczn Kottyto i rozpowszechnili jej kult z
Tracji na ca pnocno-zachodni Europ. Plemiona te nazywano sturamiennymi",
przypuszczalnie dlatego, e ich kapanki byy zrzeszone w kolegiach liczcych po
pidziesit osb, podobnie jak danaidy i ne-ieidy, a moe rwnie dlatego, e
mczyni tworzyli zorganizowane oddziay wojskowe liczce stu ludzi, podobnie jak
u dawnych Rzymian". Kottyjczycy mogli wywodzi swoje imi od sowa egipskiego

qeti, co znaczy wiolarze" i byo stosowane w odniesieniu do

boskich wiolarzy". Z innym okrelnikiem i nie w odniesieniu do ludzi sowo to

znaczy orbita", obrt", chodzi dookoa". W dawnym jzyku egipskim wyrazu tego
uywano w odniesieniu do pewnej szczeglnej grupy ludzi w okrelonym rejonie.
Qetu to ludzie z Qeti, co Wallis Budge okrela jako Koo", czyli wybrzee pnocnej
Syrii nad Zatok Issus i pustynie pomidzy Eufratem i Morzem rdziemnym".
W Egipcie sowem tym uprzednio okrelano te boga. Qeti to bg otchani", a
podwojona wersja imienia, ktre powtarza t" (podobnie jak Kottyto) to Qetqet, ktry
jest dekanatem, jednym z trzydziestu szeciu. Dodatkowo Qetshu odnosi si
szczeglnie do 'nagiej', czyli bogini syryjskiej", co wyranie jest elementem
orgiastycznym, gdy Graves pisze, e Kottyto jest bogini orgiastyczn. Imi Kottos,
jak to wyranie wida, jest pochodzenia egipskiego i pierwotnie odnosio si do orbity
Syriusza B, a w czasach egipskich zaczo okrela ludzi z Syrii, ktrzy przenieli si
do Tracji. Nazwa ta dotyczya wwczas obcokrajowcw, obcej, orgiastycznej bogini i
koncepcji powizanych z Syriuszem: wiolarzy i orbity - dwch idei, ktre wczeniej
niejednokrotnie ze sob czyem. W Jzyku egipskim znajdujemy orbit, ktr
okrela si nazw odnoszc si rwnie do boskich eglarzy. A sowo to przetrwao
w pi-dziesiciogowym Kottosiel Pidziesiciu eglarzy, pidziesit lat orbity,
pidziesit gw Syriusza-olbrzyma. Jakie to proste i jake wspaniae.
Wdziczny Jestem mojemu znajomemu Michaelowi Scottowi, ktry trenowa
kiedy w Oxford wiolarstwo, za znakomite spostrzeenie, e nie ma lepszego
porwnania symbolu z jego znaczeniem szczeglnego interwau zarwno w czasie
jak i w przestrzeni", do uderzenia wiosa. Wiosowanie Jest dyscyplin szczeglnie
zwizan z nadawaniem tempa, Jeeli robi si to z penym przekonaniem - i tak z
pewnoci byo w czasach antycznych, kiedy stanowio ono jeden z dwch
sposobw nawigacji morskiej, a jedyny, na ktrym mona byo polega, gdy ustawa
wiatr, co zdarzao si do czsto. Podkrela te niezaleno, co ilustruje
samowyzwalajcy si ruch ciaa w przestrzeni, ktre wiruje (albo taki, ktry wydaje
si samowyzwalajcy).
Powinienem te podkreli, e, jak twierdzi Robert Graves, najwczeniejszym
imieniem postaci znanej nam jako Herkules (132. h.) byo imi Briareus.
Dowiedzielimy si rwnie, e pierwotn form imienia Jazon by Herkules (ktrego
poprzednie imi brzmiao Briareus). Okazuje si wic, e Briareus z
pidziesicioma gowami by pierwszym kapitanem statku Argo, ktry posiada
pidziesit wiose. Imi Briareus znaczy "ciar", a imi Jego brata znaczy i
"wiolarz", i "orbita".
Gaja urodzia te, oprcz trzech olbrzymw z pidziesicioma gowami,
Garamasa, ktry nie tylko narodzi si z ziemi, lecz jest rwnie wyrastajcym z
rwniny", podobnie jak narodzeni z ziemi ludzie z Kolchidy. Graves pisze: Libijczycy
jednak utrzymuj, e Garamas urodzi si przed Sturamiennymi i po przyjciu na
wiat zoy Matce Ziemi [Gai] ofiar ze sodkich odzi". Zwrmy uwag na
odzie z dbu - dby oznaczaj Dodon, belk dbow z dziobu Argo i kolchidzki
gaj!
W przypisie Graves podaje informacj o ogromnym dla nas znaczeniu: Garamas
jest eponimicznym przodkiem libijskich Garamantyjczykw, ktrzy zamieszkiwali
baz Dado na poudnie od Fezzanu i zostali podbici przez rzymskiego wodza
Balbusa w 19 r. przed Chr. Byli oni podobno pochodzenia kuszycko-berberyjskiego i
w II w. n.e. zostali pokonani przez matrylinearnych Berberw Lemta. Pniej
przemieszali si z murzyskimi tubylcami na poudniowym brzegu grnego Nigru i
przyjli ich jzyk. Przetrwali do dzi w jednej wiosce pod nazw Koromantw".
Uwanemu czytelnikowi nie musz objania, e poudniowy brzeg grnego Nigru
to ojczyzna Dogonw! Musimy wic zbada zachowane zwizki pomidzy smutnymi
pozostaociami po Garamantyjczykach a otaczajcymi ich Dogonami i innymi
plemionami. Moe okaza si, e dzisiejsi Koromanci rwnie posiadaj wiedz o
Syriuszu.
Na bardzo dokadnej francuskiej mapie tego rejonu znajduje si wie zwana
Korienze, w odlegoci okoo stu kilometrw od Bandiagara, w samym sercu kraju
Dogonw. Graves mia na myli prawdopodobnie poudniowy brzeg grnego Nigru.
W zwizku z tym wanym odkryciem chciabym zwrci uwag czytelnika na to, co
pisze Herodot w Ksidze drugiej (103 i 106): Jest bowiem widoczne, e Kolchowie
s Egipcjanami... Kolchowie, Egipcjanie i Etio-powie od dawien dawna obrzezuj si.
Ot Fenicjanie i mieszkajcy w Palestynie Syryjczycy sami nawet przyznaj, e
nauczyli si tego od Egipcjan, ci za Syryjczycy, ktrzy mieszkaj dokoa rzeki
Termodontu i Parteniosu, jak rwnie ssiadujcy z nimi Makronowie utrzymuj, e
dopiero niedawno nauczyli si obrzezywania od Kolchw. Bo s to jedyni ludzie,
ktrzy si obrzezuj, a czyni to widocznie za przykadem Egipcjan".
Obrzezanie ma fundamentalne znaczenie w kulturze Dogonw i stanowi gwn
cz rytuau Sigui, ktry Dogoni obchodz co szedziesit lat, o czym pisaem ju
wczeniej, lecz powtrzenie tego nie zaszkodzi.
Jeeli kto czyta Argonautica, to przypomni sobie, e Argonauci musieli zboczy
ze swojej drogi i ugrzli przez pewien czas w Libii. W swojej ksice Herodotean
Inquiries (Dociekania Herodota) Seth Benardete pisze o Garamantyjczykach, ktrym
daje alternatywn nazw Gamfazantyjczykw. Opisani s oni w Ksidze czwartej (po
178) Herodota jako mieszkacy .terenw pooonych bardziej w gbi ldu, na
poudnie, w tej czci Libii, gdzie yj dzikie bestie". W 179 wersie Herodot wie
posta Jazona i wizyt Argonautw w Libii z ostatecznym zaoeniem w Libii stu
greckich miast". Komentarze Benardete'a w jego ksice cz wizyt Argo w Libii z
libaskim miastem Kyrene:
Herodot podkrela najpierw, jak blisko zwizane byy Libia, Egipt, Scytia i Grecja.
Przodkowie-zaoyciele Kyrene byli potomkami towarzyszy Jazona, ktrzy pynli do
Kolchidy, pierwotnej kolonii egipskiej na wschodnim wybrzeu Morza Czarnego. Trzecie
pokolenie owych Argonautw zostao wydalone z Lemmos przez tych samych Pelazgw,
ktrzy pniej uprowadzili ateskie kobiety z Brauron, gdzie wyznawano, podobnie jak
wrd Taurw na Krymie, kult Artemidy-Ifigenii, a o Jazonie mwi si, e zboczy ze
swojej drogi i znalaz si w Libii. Kyrene to konglomerat spraw egipskich, libijskich i
scytyjskich. Miejsce zaoenia osiedla wskazuje na scytyjskie pochodzenie jego pierwszych
mieszkacw. Mwili oni, e z nieba spaday zote przedmioty, ktre wybuchay ogniem,
gdy zbliao si do nich dwch starszych braci Kolaksaisa, lecz sam Kolaksais zdoa
zabra ich do domu. Tym niebiaskim [sic: poiemata] odpowiadaj
przepowiednie delfickie, ktre w obydwu wersjach: tebaskiej i cyrenejskiej przyspieszyy
 przeniesienie kolonii do Libii .
Robert Graves informacje o Garamantyjczykach, wdrujcych przez Libi do
grnego Nigru, zaczerpn z kilku ksiek antropologa, Evy Meyrowitz, ktra wiele lat
badaa lud Akan z Ghany, mieszkajcy na poudnie od Dogonw. Graves przytacza
wybrane fragmenty z jej ksiki: "Lud Akan powsta w wyniku emigracji Libio-
Berberw - kuzynw przedhellesklej ludnoci Grecji - z baz Sahary na poudniowy
wschd (zob. 3. 3) i ich zwizkw maeskich z Timbuktu z Murzynami
mieszkajcymi nad rzek Niger". Timbuktu to najwiksze miasto w pobliu Dogonw.
Graves pisze dalej: W XI w. naszej ery powdrowali oni jeszcze dalej na poudnie,
na obszar dzisiejszej Ghany". Zauwamy, e trasa wdrwki z Timbuktu do Ghany
wiedzie przez kraj Dogonw, ktrego terytorium znajduje si dokadnie na poudnie
od Timbuktu. Teraz jest ju zupenie jasne, e ludy blisko zwizane z tradycj
Syriusza przywdroway z Grecji do Libii, a stamtd na poudnie do oaz libijskich na
Saharze, po czym przesuway si jeszcze dalej w kierunku poudniowo-zachodnim,
wzdu Sahary do Timbuktu i terenw Dogonw, gdzie przemieszali si z
Afrykaczykami z rejonu dogoskiego, przyjli jzyk lokalny, a w kocu wygldem i
mow cakowicie upodobnili si do miejscowej afrykaskiej populacji. Zachowali
jednak swoje stare tradycje w formie wiedzy tajemnej. Tras migracji pokazuje rys.
38.
Jest co niewiarygodnego w przetrwaniu Argonautw w jakim odlegym zaktku
Sudanu! W zasadzie ludy, o ktrych mwi, to Dogoni wraz z najbliszymi,
poudniowymi ssiadami (Dogoni sprzedaj do Ghany cebul, co stanowi cz ich
dochodw). Wydaj si by oni bezporednimi potomkami Grekw, mieszkacw
Lemnos, ktrzy twierdzili, e s wnukami samych Argonautw! Rozpoczlimy t
ksik (Tajemnica Syriusza, cz I) od zaprezentowania tajemniczego plemienia
afrykaskiego i rozwaalimy pokrewne tradycje w rejonie basenu Morza
rdziemnego zwizane z Syriuszem, a wywodzce swe korzenie ze staroytnego
Egiptu. Nastpnie wrcilimy raz jeszcze do afrykaskiego plemienia, ktrych
czonkowie, jak si okazuje, s bezporednimi potomkami ludw
rdziemnomorskich wtajemniczonych w problematyk Syriusza. Odkrycie to jest
wrcz nieprawdopodobne!
Pniej powiem troch wicej o mieszkajcych w Arkadii Pelazgach, ktrzy, jak
twierdzi Herodot, nie zostali podbici przez najedcw doryckich z Grecji w okresie
przedklasycznym.
 Naleeli oni do gwnych kontynuatorw tradycji Syriusza, podobnie jak plemiona,
ktre si usuwali. Pisz o nich, poniewa chc przedstawi wicej istotnych
informacji dotyczcych ich zwizku z Libi. Graves pisze: Pelazgowie utrzymuj, e
bogini Atena urodzia si nad jeziorem Tritonis w Libii" i Platon utosamia Aten,
patronk Aten, z libijsk bogini Neith... Neith miaa wityni w Sais [Egipt], gdzie
przyjto gocinnie Solona tylko dlatego, e by Ateczykiem... Herodot pisze (IV,
189): 'Szaty Ateny i egid zapoyczyli Grecy od kobiet libijskich...' Dziewczta
etiopskie wci jeszcze nosz ten strj... Herodot dodaje w tym miejscu, e okrzyki
triumfu, ololiu ololu, na cze Ateny (Iliada, VI.297-301) byy libijskiego pochodzenia.
Trltone znaczy 'trzecia krlowa'" . Znowu pojawia si odniesienie do trzech bogi.
Pamitamy te, e Libia to miejsce wityni Amona, odpowiednika dodoskiej
wyroczni Zeusa, dokd pofrun jeden z dwch ptakw wylatujcych z egipskich
Teb. Atena za, crka Zeusa, jest odpowiedniczk crki Amona, utosamianego z
Zeusem.
Atena znana te bya jako Pallas Atena z powodw, o ktrych pisze Graves.
Dodaje on, e "trzeci Pallas" by ojcem pidziesiciu Pallantydw, przeciwnikw
Tezeusza (zob. 97.g i 99.a), ktry pierwotnie zwalcza kapanki z Aten", i znowu
pojawia si liczba pidziesit.
Graves przekazuje nam ciekaw informacj: Wykopane naczynia gliniane zdaj
si wiadczy o libijskiej imigracji na Kret ju okoo 4000 lat przed Chr., okoo 3000
lat za przed Chr. przybya tu znaczna liczba libijskich uciekinierw, wyznawcw
bogini z Delty zachodniej, po zjednoczeniu przemoc Grnego i Dolnego Egiptu za
czasw Pierwszej Dynastii. Wkrtce potem zacza si pierwsza epoka minojska i
kultura kreteska dotara do Tracji i wczesnohelladyckiej Grecji".
Omawiajc problematyk liczby pidziesit, chciabym przytoczy wicej
informacji dotyczcych Cerbera, pidziesiciogowego psa Hadesu. Graves pisze:
Echidne urodzia Tyfonowi potworne potomstwo: Cerbera..." Przypomnijmy sobie,
e Tyfon utosamiany by z Pytonem , choby w Hymnie Homeryckim do Apollina.
Legenda gosi, e Pyton by wyjtkowym potworem, zabitym przez Apollina i jego
gnijce ciao leao pod wyroczni w Delfach.
Graves pisze dalej: Cerbera poczyli Dorowie z bogiem egipskim o gowie psa,
Anubisem, ktry prowadzi dusze do wiata podziemnego, zdaje si jednak, e
pocztkowo bya to bogini Hekate lub Hekabe. Przedstawiano j jako suk,
poniewa psy poeraj padlin i wyj do ksiyca... Ortros, ktry spodzi z Echidne
[rne istoty], by Syriuszem, Psi Gwiazd, rozpoczynajc ateski nowy rok. Mia
dwie gowy tak jak Janus, poniewa zreformowany rok ateski mia tylko dwie pory
roku zamiast trzech". Zarwno trzy gowy Hekate, jak i Cerbera w jego uproszczonej
postaci przedstawiaj prawdopodobnie pierwotny, stary rok, ktry wzorowa si na
kalendarzu egipskim, posiadajcym trzy pory roku: (1) wylew, (2) siewy, (3) zbiory.
Wydaje si to jednak do nieprawdopodobne. Dlaczego egipskie malowida
przedstawiaj trzy boginie eglujce w syriuszowej odzi, jeeli nie ma to adnego
zwizku z kalendarzem? Naley sdzi, e trzy boginie i trjgowe istoty, zawsze
powizane z Syriuszem, nie maj adnego znaczenia kalendarzowego.
Prawdopodobnie jednak u schyku wietnoci Aten wyjanienia kalendarzowe byy
niezwykle modne i tumaczono nimi wszystko, co nie dao si objani inaczej.
Mam nadziej, e czytelnik odkry w powyszych fragmentach informacje czce
Anubisa (ktrego znacznie wczeniej i z innych przyczyn utosamiem z orbit
Syriusza B) z jego greck wersj, Cerberem z pidziesicioma gowami. W tradycji
egipskiej nie znalazem adnego szczegowego zwizku midzy Anubisem i liczb
pidziesit. Wiemy ju, e egipskie sowo queti ma dwa znaczenia: wiolarz" i
"orbita", a jako e w greckich i sumeryjskich opowieciach byo zawsze
pidziesiciu wiolarzy w syriuszowych odziach, mielimy solidne podstawy do
takiego twierdzenia. W kocu wyjani si ostatni szczeglny zwizek, ktry wydaje
si by znakomitym potwierdzeniem mojego rozpoznania! Co wicej, wiemy, e pies
Ortros, bdcy bratem Cerbera, by utosamiany z Syriuszem.
W wiecie rdziemnomorskim znajdujemy zatem wszystkie elementy opisu
systemu Syriusza, ktre posiedli Dogoni. Wyledzilimy te rdziemnomorsk
wiedz o Syriuszu docierajc do Dogonw przez Libi, oazy na Saharze, potem
przez Timbuktu, by w kocu znale si na poudniowym brzegu grnego Nigru. I tak
odkrywamy nietknite rdo archaicznej tradycji, po pokonaniu tysicy kilometrw i
tysicy lat, wrd plemienia skrytego gboko w zacofanej cywilizacyjnie Afryce".
Jest jeszcze wiele do zrobienia. Musimy dokadniej zbada tradycj
rdziemnomorsk, a w szczeglnoci jej najstarsze egipskie pocztki tonce w
mrokach, musimy odnale przeddynastyczny wiat Behdet (ktry nie zosta jeszcze
odkryty, a najprawdopodobniej pogrony jest w botnistej Delcie Nilu).
Ojcem Ortrosa, Syriusza-psa i jego brata, pidziesiciogowego Cerbera, by
potwr Tyfon, o ktrym niedawno wspominaem. Warto zajrze do Greek Lexicon
Liddella i Scotta, by zobaczy, co maj do powiedzenia na temat znaczenia imienia
Tyfon i form jemu pokrewnych.
Jedno ze znacze T (Typhon) jest do dziwne i oznacza rodzaj komety",
czyli inaczej, poruszajc si gwiazd! Inna forma tego imienia to Tyfoeus lub Tyfos i
odnosi si do najmodszego syna Gai, ktra bya matk trzech pidziesiciogowych
olbrzymw i Garamasa. Typhos znaczy dym, para", a take zarozumiao,
prno" (poniewa ogranicza lub przyciemnia czowiekowi rozum). Typhlos znaczy
lepy", szczeglnie w znaczeniu mglisty, przyciemniony". Czasownik Typhloo to
olepia, pozbawi wzroku" lub olepia, skonfundowa". Oznacza te owion
dymem".
 Przyjmuj, e wszystkie znaczenia zwizane z niejasnoci i niewidzialnoci
potwierdzaj tez, i Tyfon przedstawia Syriusza B bdcego ciemnym,
niewidzialnym dla nas towarzyszem Syriusza, tym bardziej, e Tyfon uwaany jest za
ojca Syriusza (Ortrosa), a jednym z jego nie wyjanionych znacze jest opis
poruszajcej si gwiazdy i to, e jej syn posiada pidziesit gw. Innymi sowy,
jestemy typhlos (lepi) wobec Tyfona, gdy jest on zasonity lub zatyphloowany"
przez typhos (dym, par), ktra powoduje owo olepienie (typhlos) tak, jakby
przedmiot zosta zaciemniony (typhloo).
Pierwotnie sowo Tyfon moe pochodzi od egipskich tephit lub teph-t, ktre maj
to samo znaczenie jaskinia, pieczara, dziura w ziemi". Egipski wyraz znakomicie
oddaje znaczenie rozpadliny w Delfach, gdzie lea gnijcy Pyton, z ktrego
wydzielay si opary. Wiemy, e dawniej utosamiano Pytona z Tyfonem.
Zastanawiajc si nad etymologi egipskiego sowa tep odkrywamy, e znaczy
ono usta", a forma tep ra oznacza usta boga", lecz jego prawdziwe znaczenie
brzmi boska przepowiednia". Tep to wymawiane bez przydechu teph. Std tep w
Delfach posiada tephit, czyli niej usytuowan przepastn otcha. Pniej
zastanowimy si nad egipskim sowem tep w jego pokrewnych formach. Na razie
jednak wystarczy wiedzie, e Tyfon z pewnoci pochodzi od sowa egipskiego,
okrelajcego pieczar lub dziur w ziemi, gdy to Egipcjanie zaoyli tep lub
wyroczni w Delfach i oczywicie uyli swego rodzimego sowa, by j nazwa.
Poniewa Delfy przeszy do kultury greckiej, a o Egipcjanach zapomniano -
pozostay po nich tylko szcztkowe legendy, jak na przykad synna wizyta w Delfach
Kanopskiego Heraklesa - to pierwotne sowo okrelajce delfick pieczar zostao
zachowane tylko dziki wyranym skonnociom konserwatywnym organizacji
religijnych, ktre przechowuj antyczny jzyk i sowa przez dugi czas, zapominajc
o ich pocztkowym znaczeniu. I dlatego Grek, ktry nie wie nic o kulturze egipskiej
ani o tym, e kiedy w dawnych czasach przenikna ona do jego kraju, bdzie
nazywa pieczar w Delfach, wydzielajc siarczane opary, jaskini Tyfona tak jak
okrela j pierwotne sowo egipskie tephit. Inni naukowcy, posiadajcy wiksz
wiedz ode mnie, zauwayli, e sumeryjskie sowo, abzu (pieczara), przetrwao w
jzyku greckim jako abyssos i przenikno do angielskiego w formie abyss.
Opary wydostajce si z delfickiej pieczary spowodoway zastosowanie sowa
oznaczajcego zasonicie dymem, ciemnoci" itd. Fakt, e uosobiony Tyfon
zacz by czony z Syriuszem, wynika oczywicie z tego, e sowo, ktre weszo
do greckiego sownictwa i zostao rozszerzone do oznaczenia ciemnoci,
niejasnoci", stao si uyteczne w tradycyjnej nauce o Syriuszu uprawianej w Grecji.
Std wanie rozwiny si inne znaczenia tego sowa, jak np. zastosowanie go do
okrelenia prnoci", ze wzgldu na to, e prno przysania czowiekowi rozum
- jest to wymienite poszerzenie znaczenia, wykorzystane w mowie potocznej i w
wyraeniach poetyckich.
Fakt, e w czasach pniejszych uwaano, i niektre bstwa powizane z
Syriuszem yy w ciemnym wiecie podziemnym, wynika z rozwaa na temat sfer
tyfonicznych, czyli spokrewnionych z Syriuszem B, wic jednoczenie pogronych
w przepastnej czerni. Ich prototypem jest przede wszystkim Anubis, patron
mumifikacji. Pierwotnie nie mia on by bogiem mierci per se, a jego zwizki z
mumiami i wiatem podziemnym zostay ju wczeniej wyjanione. Jak ju pisaem,
egipskie mumie byy balsamowane przez siedemdziesit dni, ktrych ilo
odpowiadaa liczbie dni, podczas ktrych kadego roku gwiazda Syriusz przebywaa
w Duat lub w wiecie Podziemnym" i nie byo jej wida w nocy na niebie. Dlatego
te coroczna, siedemdziesiciodniowa mier" Syriusza bya zasadniczym i
najwczeniejszym podziemnym aspektem wiedzy o tej gwiedzie. Oczywicie
Anubis, jako wyobraenie orbity Syriusza B, by niewidoczny przez cay czas, a nie
tylko przez siedemdziesit dni w roku. Dlatego w pniejszej nauce tyfoniczna
ciemno posiada szerszy kontekst i std wynika powaniejsze znaczenie wiata
podziemnego. Koncepcja niewidzialnoci i ciemnoci wraz z upywem czasu i
sabncym z kadym pokoleniem zrozumieniem natury misteriw przez nowo
wtajemniczonych, ktrzy coraz bardziej oddalali si od pocztkowych rde
informacji, musiaa nabra dodatkowego znaczenia. Dogoni jednak a po czasy
wspczesne zachowali te informacje w niesychanie czystej formie. Std te
wywodzi si podziemna natura pidziesiciogowego Cerbera-Anubisa w kulturze
greckiej. Dla dawnych Egipcjan, o czym ju wiemy, koncepcja wiata podziemnego
nie ograniczaa si do jednego tylko poziomu. Og ludzi zadowala si wyjanieniem
jego tajemnicy poprzez zniknicie Syriusza na siedemdziesit dni - byo to zjawisko,
ktre mogli zaobserwowa wszyscy- podobnie jak jego oczekiwane pojawienie si
na niebie w czasie wschodu heliakalnego. Kapani jednak wiedzieli, e ciemny
towarzysz Syriusza bdzie zawsze niewidoczny.
Warto dokadniej przyjrze si psu, Ortrosowi, ktry by utosamiany z Syriuszem.
Ortros jest psem pasterza Eurytiona. Graves w ciekawy sposb porwnuje Eurytiona
z sumeryjskim Enkidu, towarzyszem Gilgamesza, ktry wywodzi si ze stepw, by
dziki i owosiony, a jednoczenie obdarzony nadzwyczajn si: Eurytion jest
'intruzem [weselnym]', popularn postaci... Najwczeniejszym intruzem weselnym
jest wanie Enkidu; przerwa on wito zalubin Gilgamesza z bogink z Erech
[Uruk], wyzywajc go na bitw". Interesujcy jest fakt, e Graves porwna
towarzysza Syriusza do sumeryjskiego Enkidu, ktrego rwnie i ja utosamiem z
towarzyszem Syriusza. "Towarzysz Syriusza" jest dokadnie tym, kim jest Eurytion.
Jeeli Ortros jest Syriuszem, a Eurytion towarzyszcym mu pasterzem, to Eurytion
jest .towarzyszem Syriusza". Enkidu jest zatem silnym, dzikim, owosionym
mczyzn, ktry wytrzyma prb siy, wystpujc przeciwko Gilgameszowi i sta si
jego towarzyszem po stoczonym pojedynku. Eurytion i Enkidu s zaronitymi i
prostackimi postaciami, przypuszczalnie spokrewnionymi z bogiem Panem, ktry
rwnie mia prostack natur i by owosiony, i te cechy wskazuj na ich wsplny
rodowd.
Motyw "intruza weselnego" i "przeszkadzania", jak i wtek prby si wi si z
faktem, e silna gwiazda towarzyszca rzuca wyzwanie jasnej gwiedzie Syriusza.
Graves dodaje: "Innym intruzem jest Agenor", a imi to znaczy "bardzo mny".
Bohater w usiowa w trakcie wesela odebra Andromed Perseuszowi, ktry by
synem Danae, praprawnuczki Danaosa posiadajcego pidziesit crek. Jak
czytamy u Gravesa, sama Danae zwizana bya z ark. Jej ojciec "zamkn j wraz z
Perseuszem, bdcym jeszcze niemowlciem, w drewnianej skrzyni, ktr puci na
morze". Pniej Perseuszowi w jego przygodach towarzyszya grupa cyklopw". To
jeszcze jeden znany nam wtek.
Perseusz zakocha si w Andromedzie, crce Kasjopei. Graves pisze: Kasjopea
przechwalaa si, e zarwno ona, jak i jej crka Andromeda pikniejsze s od
nereid, one za, obraone poskaryy si" itd. Oczywicie nie powinien nas dziwi
fakt, i nereid byo pidziesit. Graves okrela je nastpujco: pidziesit nereid
stanowi bodaje kolegium pidziesiciu kapanek ksiyca" i wyjania powtarzajc
si liczb pidziesit w kontekcie wiedzy o ksiycu. Jest to odwane, lecz
nieprzekonywajce. Inni naukowcy nie zadali sobie trudu, by cokolwiek wyjani.
W wietle naszej wiedzy o Danaosie, ktry posiada pidziesit crek,
zastanawia pocztek dziesitej ody nemejskiej Pindara, opisujcej przede wszystkim
miasto Argos (nazwa zwizana z Argo, podobnie jak imi Argosa, budowniczego
Argo i jak samo sowo arka"):
Miasto Danaosa
I pidziesiciu dziewic na wspaniaych tronach, Argos,
Hery przybytek, godny jej boskoci,
Uczcijcie hymnem, Charyty!
Perseusz i Danae te zwizani s z Argos. Jeeli chodzi o wspomniane tutaj
Charyty, to ich kult powsta najpierw w Orchomenos. Pojawiaj si one czsto w
zwizku z Hermesem i nazywane s Charytami Hermesa". Czytamy o tym m.in. w
pracy The Lives of the Philosophers (ywoty filozofw) napisanej przez historyka
Eunapiosa, ktrego inna ksika pt. Universal History (Historia powszechna)
zagina. W pierwszej wspomnianej pracy Eunapios pisze o interesujcych nas
sprawach dotyczcych Behdet i Kanopos w Egipcie. Opisujc Antoninusa, syna
niezwykej i inteligentnej Sosipatry, pisze: Wszed do Aleksandrii i peen podziwu tak
bardzo upodoba sobie Delt Nilu w Kanopos, e by ni zauroczony i oddawa cze
tutejszym bogom oraz ich tajemniczym misteriom". Czytamy dalej: Antoninus godny
by swoich rodzicw, gdy osiedli si w kanopskiej Delcie Nilu i cakowicie odda si
religijnym obrzdom tego miejsca". Zaciekawia fakt, e istniay specyficzne dla
Kanopos obrzdy, ktrym mona si byo odda bez reszty. Troch pniej
Eunapios wspomina, e chrzecijanie zniszczyli witynie w najbliszym otoczeniu
miasta, zdemolowali Serapeum w Aleksandrii i osiedlili swoich mnichw w czarnych
szatach w Kanopos, by wypleni stamtd pogan. Przekonujemy si wic, e to
szczeglne miasto musiao odgrywa wan rol. Z pewnoci powinno si tam
prowadzi prace wykopaliskowe. Pogaskie misteria odbywajce si w tym miejscu,
cakowicie wyplenione przez chrzecijan, musiay by kontynuacj tradycji z Behdet i
przypuszczalnie czyy si z problematyk Syriusza.
Wrmy teraz do cytatu z Pindara. C tak szczeglnie wanego kryje si w jego
wyraeniu o pidziesiciu dziewicach na wspaniaych tronach". Wiemy ju, e tron

to hieroglif oznaczajcy Ast lub Izyd utosamian z Syriuszem. Pidziesiciu

sumeryjskich Annunakich te siedziao na tronie itd. W caej wczeniejszej tradycji

zwizanej z problematyk Syriusza szczeglne znaczenie mia tron, a w pnym
okresie, w czasach Pindara pojawia si on ponownie. Umieszczajc Pindara w
okresie pniejszym", czyni to odwoujc si do naszych odkry zwizanych z
Syriuszem, gdy historycy umieszczaj Pindara w najwczeniejszym okresie
klasycznej Grecji.
Istniej dalsze zwizki systemu Syriusza z Argos i Da-naosem. Jest te wiele
powiza z libijskimi Minyjczykami. Ojciec Danaosa by synem Libii i Posejdona".
Danaos zosta rwnie wysany, by panowa w Libii". Powizania z Egiptem maj
swoj wymow. Bliniaczy brat Danaosa mia na imi Ajgyptos, a o nim czytamy:
Ajgyptos otrzyma krlestwo Arabii, ale podbi rwnie krain Melampodw ['ludzie z
czarnymi stopami' - Egipcjanie] i nazwa j Egiptem. Pidziesiciu synw urodzio
mu si z rnych matek: Libijek, Arabek, Fenicjanek i tym podobnych". Widzimy, e
brat-bliniak Danaosa mia pidziesiciu synw, a Danaos pidziesit crek. Fakt
ten obala tez Gravesa, i chodzi tutaj o kolegium pidziesiciu kapanek ksiyca,
podkrela natomiast ich zwizek z pidziesicioma towarzyszami Gilgamesza,
pidziesicioma Argonautami, pidziesicioma Annunaki itd. Zwrmy uwag na
fakt, i te dwie grupy s spokrewnionymi, ale i zdecydowanie odrbnymi grupami
pidziesiciu osb. Razem daj liczb sto, hecate i posiadaj wsplnych dziadkw,
lecz w zasadzie rni si ju u samych podstaw. Nie tylko posiadaj innych
rodzicw (szczeglnie innych ojcw), ale odrnia ich te ple.
Danaos dowiaduje si, e jego brat Ajgyptos pragnie, by pidziesit crek
Danaosa wyszo za pidziesiciu jego synw po to, by mona je byo zamordowa.
Dlatego Danaos z crkami ucieka na wysp Rodos, a nastpnie do Grecji, gdzie
Danaos oznajmi, e z woli boskiej ma zosta krlem miasta Argos. Zapamitajmy
ten wybr. Fakt ten, jak i jego zwizek z liczb pidziesit bdzie szczeglnie
wany pniej, gdy zajmiemy si pochodzeniem sw Argo, Argos itd. Interesujce
jest te spostrzeenie, e Danaos, uciekajc od swojego brata, wybiera statek, ktry
zbudowa przy pomocy Ateny - dokadnie tak samo, jak w przypadku Argonautw,
ktrzy budowali Argo rwnie pod protektoratem tej bogini.
Danaos zosta krlem Argos dziki omenowi, ktry przyjli Argiwowie. Omen ten
pojawi si, kiedy z gr zszed wilk, napad stado na pastwisku i zabi byka
przewodnika. Danaos przekonany, e wilk by Apollinem w przebraniu, powici mu
synne sanktuarium Wilczego Apollina w Argos i zosta tak potnym wadc, e
wszyscy Pelazgowie w Grecji przybrali nazw Danaw. Wybudowa rwnie cytadel
w Argos, a crki jego wprowadziy pochodzce z Egiptu misteria Demeter, zwane
Tesmoforiami, i wtajemniczyy w nie pelazgijskie kobiety. Ale od inwazji doryckiej nikt
poza Arkadyjczykami nie urzdza na Peloponezie Tesmoforiw".
Wiadomo, e Pelazgowie po inwazji doryckiej przetrwali w Grecji jedynie na
terenach odlegej Arkadii. Z tego powodu niektre starsze tradycje zostay utrzymane
wycznie w tym specyficznym rejonie, podczas gdy w caej Grecji ju nie istniay.
Arkadia bya w pewnym sensie Wali Grecji. Pelazgowie uwaali si za
narodzonych z ziemi". W cytowanym z Gravesa fragmencie pojawia si wzmianka o
wprowadzeniu do Grecji egipskich misteriw i wtajemniczenie w nie Pelazgw. Kiedy
Danaos uciek z Egiptu do Argos, przenis ze sob wanie tradycje egipskich
misteriw, Tesmoforii. Przypuszczalnie wraz z nimi przenikna te problematyka
Syriusza. (Czytelnik powinien przeczyta Herodota II, 165-170). Wilk, zastpujcy
niekiedy psa w tradycji Syriusza jako Gwiazdy Psa, ma zasadnicze znaczenie. Jest
to wyrany, europejski substytut nie istniejcego szakala Anubisa. Poniewa w
Europie nie byo szakali, jego miejsce zaj wilk. Wilczy Apollin przypomina szakala.
To wanie ta zamiana szakala w wilka, dostosowujca si do specyfiki europejskiej,
spowodowaa powstanie charakterystycznych tradycji dotyczcych wilka yjcego w
dzikiej Arkadii, ktre w czasach przedklasycznych rozwiny si w koncepcje
wilkoaka. Wampiry wysysajce ludzk krew, czosnek zabezpieczajcy przed zymi
mocami i wilczy obd wilkoakw, wszystkie te tradycje i przesdy wyrosy w dzikich
rejonach Arkadii, wrd Pelazgw, ktrzy przetrwali doryck inwazj w
przedklasycznej Grecji. Sytuacja ta przypomina rzeczywisto pogron w morzu
baniowoci, "celtyckiego zmierzchu", charakterystycznego dla Irlandii, ktrej
tradycja obfituje w fantastyczne opowieci i stwory. Czym jest wilkoak? Jest to
czowiek z gow wilka. Tak wanie przedstawiano Anubisa, gdy pojawi si on w
Grecji, zamiast czowieka z gow szakala (gdy w Grecji nie byo szakali). witynie
Wilczego Apollina (Apollina Likiosa) mona spotka w Grecji do czsto. Synna
szkoa Arystotelesa, Liceum powstaa na gruncie wityni Apollina Likiosa tu za
atesk bram Diocharesa. Jej nazwa, "Liceum" pochodzi od Apollina Likiosa, ktry
jest Wilczym Apollinem.
U Pauzaniasza (ksiga II, 38, 4) przeczytaem przypadkowo o tym, e w pobliu
Argos "znajduj si Pomosty, gdzie mia po raz pierwszy wyldowa Danaos ze
swoimi pidziesicioma synami". Okazuje si, e Danaos mia synw, a nie crki.
w fakt przekonuje o tym, e w potomstwie Danaosa nie pe bya wana, lecz
liczba pidziesit. Od Pindara dowiadujemy si, e siedzieli oni (albo raczej one) na
pidziesiciu tronach. To, e Ajgyptos z Egiptu mia rwnie pidziesiciu synw i
e crki (synowie) Danaosa przekazyway Grekom egipskie misteria, wskazuje, i
odkryte zostay i przeniesione z Egiptu do Grecji wane tradycje, ktre od tego
momentu stay si wsplne dla obu krajw. Przede wszystkim rzecz dotyczya liczby
pidziesit w powizaniu z Gwiazd Psa, Syriuszem i z niebiaskimi tronami.
Innymi sowy, chodzio o tajemnic orbity Syriusza B wok Syriusza A w jej
pidziesiciu niebiaskich stopniach.
Wedug Gravesa, zby wa siane przez Jazona byy tymi, ktre pozostay po
siewie Kadmosa w Tebach" . Autor Mitw greckich pisze o Kadmosie: ....mae za
plemi mwice semickim jzykiem wyemigrowao, jak si zdaje z rwniny syryjskiej
do Kadmei w Karii - Kadmos jest sowem semickim i znaczy 'wschodni' - skd udao
si do Beocji pod koniec drugiego tysiclecia, zdobyo Teby i rzdzio w kraju. Mit o
Zasianych Ludziach..." Zanim jednak podam jego interpretacj, zacytuj opis
wydarze. Fotografia 15 przedstawia staroytne greckie malowido na wazie, gdzie
Kadmos stoi nad zajcem, podobnie jak Orion "znajduje si" na Lepusie, czyli
Zajcu na nocnym niebie.
Graves opowiada nam:
Kadmos poeglowa z Telefass na Rodos [w tym miejscu, w drodze do Argos zatrzyma
si Danaos], gdzie powici brzowy kocio Atenie z Lindos, wybudowa wityni
Posejdonowi i ustanowi dziedziczny urzd kapana opiekujcego si tym sanktuarium.
[Podobnie jak Danaos, Kadmos tam, gdzie si pojawia, ustanawia obrzdy religijne].
Nastpnie zawdrowa do Tery [miejsca, ktre Minyjczycy pniej opucili, by uda si do
Libii], gdzie wybudowa podobn wityni, w kocu za dotar do krainy trackich
Edoczykw, ktrzy zgotowali mu gocinne przyjcie. Tutaj niespodziewanie zmara
 Telefass [bdca matk Kadmosa, a imi jej znaczy "bardziej wiecca"; jej mem i
rwnoczenie ojcem Kadmosa by Agenor, syn Libii i Posejdona, brat bliniaczy Belosa,
(ktry) opuci Egipt, by osiedli si w krainie Kanaan, gdzie polubi Telefass, inaczej
zwan Argiope ('jasna twarz'), ktra urodzia mu Kadmosa" itd. Musimy zwrci uwag na
imi Argiope w powizaniu z tym, nad czym bdziemy si za chwil zastanawia jako nad
zbiorem sw czcych si z Argo i pokrewnym znaczeniu argent, srebra. Jest to jedno ze
sw w bogatym obszarze znaczeniowym Argo.] i po jej pogrzebie Kadmos ze swymi
towarzyszami wyruszy na piechot do wyroczni w Delfach. Zapyta, gdzie ma szuka
Europy [swojej zagubionej siostry], Pytia za poradzia mu, by zrezygnowa z poszukiwa,
poszed w trop za krow i wybudowa miasto w tym miejscu, w ktrym zwierz opadnie z
si...a wreszcie krowa pada w miejscu, w ktrym teraz stoj Teby. Tam [Kadmos]
wystawi posg Ateny nazywajc go jej fenickim imieniem Onga. Przestrzegszy swoich
towarzyszy, e krowa musi by niezwocznie zoona Atenie w ofierze, wysa ich Kadmos
po wod oczyszczaln ze rda Aresa [Marsa], zwanego obecnie rdem Kastalskim, ale
nie wiedzia, e rda tego strzee wielki w. W ten zabi prawie wszystkich ludzi
Kadmosa, on za pomci ich rozbijajc wowi eb gazem. Gdy tylko zoy ofiar Atenie,
zjawia si bogini, pochwalia go i kazaa mu posia zby wa. Usucha jej rozkazu i z
zbw natychmiast wyroli uzbrojeni Spartanie, czyli Zasiani Ludzie, potrzsajc orem.
Kadmos cisn midzy nich kamie [podobnie jak to pniej uczyni Jazon], co wywoao
bjk, jeden bowiem zacz drugiego oskara o to, e rzuci ten kamie. Bjka bya tak
zacita, e w kocu tylko piciu pozostao przy yciu: Echion, Chtonios, Peloros,
Hyperenor i Udajos. Caa pitka jak jeden m ofiarowaa swe usugi Kadmosowi, Ares
jednak da, by w zosta pomszczony, i sd bogw skaza Kadmosa na sub
paszczynian u Aresa przez jeden Wielki Rok.
Pojawia si tu znowu motyw wowych zbw wraz z koncepcj liczby
pidziesit. Wielki Rok ma sto miesicy i skada si z dwch odrbnych cykli
pidziesiciomiesicznych, o czym pisaem ju wczeniej. Dobrze si stao, e
Hyginus i Apollodor zachowali ciekawe informacje, ktre z kolei przekaza nam
Graves. rdo Aresa" przypomina .gaj Aresa", w ktrym wisiao Zote Runo, a oba
miejsca byy strzeone przez wa. W obydwu opowieciach: historii o Argo i o
Kadmosie bohater rzuca kamie midzy zasianych ludzi. Ponownie wic pojawia si
motyw kamienia, a rzucony kamie jest zasadniczym elementem w opowieci o
Deukalionie, micie o duchu z Orchomenos itd. I to wanie kamieniem Kadmos rozbi
wowi gow.
 Krowa z mitu o Kadmosie przypomina egipsk wit krow Hathor, utosamian
z Izyd. Hathor to sowo, ktrego uywamy, by odda oryginalne egipskie He-t-Her,
co znaczy Dom Horusa". (Horus to oczywicie wyraenie oznaczajce egipskie
Heru lub Her).
Ciekawy jest fakt, e krowa Hathor - Dom Horusa" -utosamiana jest z Izyd,
ktra jako Sothis jest gwiazd, Syriuszem, a take Matk Horusa. Hathor wydaje si
symbolizowa system Syriusza, dom" lub obszar w rejonach niebiaskich. Siostra
Izydy, Neftyda, ktr wczeniej utosamiem z Syriuszem B, ciemna gwiazda
systemu, jest sowem oddajcym oryginalne egipskie Neb-t-He-t, co znaczy Pani
Domu". Czytelnik zapewne przypomina sobie nasze wczeniejsze rozwaania
dotyczce wyrazu Neb znaczcego Pan". Neb-t jest po prostu esk form tego
sowa i znaczy Pani". Przypuszczalnie wic dom, w ktrym Neftyda jest Pani, to
Dom Horusa. Innymi sowy, Pani jest tak samo mieszkacem terytorium Syriusza,
jak i sam Syriusz. To, e jest ona jego ciemn siostr, nie oznacza, e nie czuje si
tak samo zadomowiona w domu Horusa jak Izyda.
To tyle, jeeli chodzi o krow, ktra poprowadzia Kadmosa do wowych zbw.
Wszystko stanie si janiejsze wraz z dalszymi badaniami. Szczeglnie wtedy, gdy
odkryjemy, co naprawd znacz owe wowe zby".
A teraz wrcimy do komentarza Gravesa, dotyczcego wielu przygd Kadmosa w
Tebach: Mit o Zasianych Ludziach i subie Kadmosa u Aresa nasuwa na myl
przypuszczenie, e Kadmejczycy umocnili sw wadz w Beocji dziki pomylnej
interwencji podczas wojny domowej midzy plemionami pelazgijskimi uwaajcymi
si za autochtonw ['wyskoczyli z ziemi']. Przyjli oni miejscow zasad
osiemdziesicioletniego panowania witego krla [wedug ksiycowych teorii
Gravesa byoby to sto miesicy, lecz w rzeczywistoci daje to tylko dziewidziesit
sze miesicy]. Kadmos zabi wa w tym znaczeniu, w jakim Apollo zabi Pytona w
Delfach (zob. 21. 12). Imiona Zasianych Ludzi -Echion ('mija'), Udajos ('pochodzcy
z ziemi')...'
W tym miejscu jeszcze raz przerw wywody Gravesa . Zastanwmy si zatem
nad dziwnym imieniem Udajosa. Musimy wiedzie, e podobne sowo (odax)
oznacza przez gryzienie zbami" i pochodzi od rdzenia czasownika (dak), a
jego bezokolicznik dakein znaczy gry - tak jak gryz psy"! Jest to by moe klucz
do zrozumienia wanego znaczenia motywu zbw, gdy w greckim istniao sowo
gry" wycznie w zwizku z ugryzieniem psa. W okresie prehelleskim aspekt w
mg by brany pod uwag w caoci wiedzy o Gwiedzie Psa, co oddaway
kalambury, ktre powstaway masowo we wszystkich wysoko rozwinitych
cywilizacjach wiata rdziemnomorskiego. By zrozumie upodobanie ludzi
staroytnoci do ukadania gier sownych, musimy odrzuci nasze uprzedzenie do
kalamburu jako do rozrywki. W wiecie antycznym nie miay one nic wsplnego z
rozrywk. W rodowisku, gdzie tak bardzo potrzebne byy kody i alegorie, kalambury
dostarczay narzdzi" do nowych sposobw skrywania prawdy za pomoc
synonimw. Jeeli bya to gra, to gra wita, ludens. Teby byy miejscem
Kastalskiego rda, przed chwil wspomnianego, i stanowiy cz rodowiska ludi
staroytnego wiata.
Podczas gdy Circe znaczy piercienie", tak i daktylios ma odniesienie podobne:
wszystko, co ma ksztat piercienia". Mamy wic jeszcze jedno istotne znaczenie w
naszym kompleksie przeplatajcych si okrele powizanych z problematyk
Syriusza. Dalsze przykady zawieraj prawdopodobnie egipskie hieroglify. Wallis
Budge w swojej ksice pt. The Egyptian Language (Jzyk egipski) prezentuje list
hieroglifw, a na niej znak symbolizujcy kolec" (bdcy zbem roliny), ktry jest
niemal identyczny ze znakiem okrelajcym Sothis-Izyd. Ten sam symbol
przechylony o 45 przedstawia ateb, ziemi po jednej stronie Nilu i jeeli umieci si
go na szczycie drugiego, tworzc par, to oznacza to cay Egipt". Dokadnie ten
sam znak zawarty jest w hieroglifie art, szczka z zbami". Pamitamy Gilgamesza
ze szczk przy ziemi i wyraenie jego zby si ruszay". Z pewnoci to wszystko
ma jakie znaczenie. W zasadzie ten sam pojedynczy hieroglif, ktry znaczy ziemia
po jednejstronie Nilu" i wyglda jak przechylony zb, ma te oglniejsze znaczenie
ziemi", ktrej koncepcja jest tak istotna w problematyce Syriusza w pniejszej
Grecji. By moe wszystkie te kalambury decydujce o rodzaju znaku
hieroglificznego dla Syriusza pojawiy si naturalnie wraz z kapanami egipskimi,
ktrzy upodobali sobie kalambury i utworzyli skomplikowan doktryn Syriusza, w
ktrej s zby, narodzeni-z-ziemi, ksztat piercienia, sok lub jastrzb (Kirke) itd.,
itd. Nie moemy zatem by zdziwieni, gdy dowiadujemy si, e staroytne sowo
egipskie abeh, zb" przedstawione jest za pomoc takiego samego hieroglifu, jak
wyraenie oznaczajce Ziemi. Std bez wtpienia wywodzi si zwizek pomidzy
zbami a Ziemi. W staroytnym Egipcie zapisywano te sowa identycznym znakiem,
a przechylone formy tego samego znaku oznaczay Syriusza!

STRESZCZENIE
W greckiej mitologii wystpuje pidziesit crek krla Testiosa (lub Tespiosa), z
ktrymi Herkules (w jz. greckim Herakles) - poprzednik Jazona jako przywdca
Argo, ktrego pewne cechy przywodz na myl Gilgamesza - przesypia si przez
kolejnych pidziesit nocy. Liczba pidziesit jest powizana z interwaami
czasowymi, w tym przypadku z dniami, a nie z miesicami i ponownie nawizuje do
grupy mitw dotyczcych Syriusza.
Olbrzymy: Kottos, Briareus i Gyges z greckiej mitologii posiaday po pidziesit
gw. Briareus to pierwotne imi postaci zwanej potem Herkulesem, a jako e
Herkules by Jazonem, to widzimy, e pierwotny przywdca odzi Argo z
pidziesicioma wiosami by czowiekiem o pidziesiciu gowach. Imi Briareus
pochodzi od sowa posiadajcego znaczenie "siy" i ciaru". Gyges rwnie znaczy
sia". Jeeli chodzi o imi Kottos, to Graves uwaa, e nie jest to imi greckie.
Prawdopodobnie pochodzi od egipskiego qeti, co znaczy "wiolarze" (nic dziwnego,
skoro Briareus by pierwotnym przywdc pidziesiciu wiolarzy) i orbita". Fakt,
e w jz. egipskim istnieje jedno sowo oznaczajce wiolarza" i orbit", moe
tumaczy, dlaczego pidziesiciu wiolarzy symbolizuje pidziesicioletni drog
orbity. Uderzenia wiose s idealnymi staymi interwaami czasu poczonymi ze
staymi interwaami w przestrzeni (przebyta odlego), a zatem doskonaymi
symbolami interwaw orbity. W jz. greckim sowo egipskie o dwch znaczeniach:
orbita" i wiolarze" zachowao si jako imi pidziesiciogowego olbrzyma.
Wniosek: orbita o pidziesiciu interwaach (latach) wica si w okrelony
sposb z Syriuszem i ze zjawiskiem, ktre nazywa si Ciarem" (wiadomo ju, e
Arabowie przypisali t cech widzialnemu towarzyszowi Syriusza) - to oczywicie
pidziesicioletnia droga orbity Syriusza B.
Garamas, imi oznaczajce brata trzech nazwanych wyej olbrzymw, jest
imieniem, jakie przyjli w znaczeniu nazwy plemienia Garamantyjczycy. Byli oni
mieszkacami Libii, ktrzy migrowali przez Algeri do wybrzey Nigru w Mali, gdzie
przemieszali si z miejscowymi Afrykaczykami.
Z przekazw mitologicznych dowiadujemy si, e Argo zatrzymaa si na pewien
czas w Libii, co spowodowao zaoenie tam stu greckich miast". Wszystko
wskazuje na to, e Libijczycy, od ktrych pochodz Garamantyjczycy, s potomkami
Argonautw" , a przyczyn tego faktu upatruje si w migracji Grekw z Lemnos,
osiedlajcych si w Libii. Owi Garamantyjczycy przez setki - w zasadzie przez
tysice - lat migracji do Mali przynieli ze sob jako swoj najwiksz tajemnic i
wito, tradycj Syriusza, ktr obecnie posiadaj Dogoni, bdcy
przypuszczalnie ich potomkami. (Sami Dogoni twierdz, e nie s pierwotnymi
mieszkacami ich obecnej ojczyzny, Mali).
W libijskiej wersji grecka bogini Atena miaa pidziesit Pallantyd", czyli
wasnych kapanek, co jest wyranym nawizaniem do tradycji Garamantyjczykw
we wczesnych latach.
Pies Ortros, brat Cerbera, ktry mia pidziesit gw, by przez Grekw gwnie
identyfikowany z gwiazd Syriusz. Robert Graves utosamia Anubisa, Cerbera i
Hekate. Stanowi to wic poczenie Anubisa-orbity z Cerberem,
pidziesiciogowym psem i z Hekate, co znaczy sto", jak rwnie z Ortrosem,
ktry jest Syriuszem, Gwiazd Psa.
Ojcem Ortrosa by Tyfon, co znaczy rodzaj komety" lub .poruszajca si
gwiazda". Inne jego znaczenie to lepy" lub przyciemniony", czyli moemy umieci
go w kontekcie poruszajcej si, lecz niewidocznej gwiazdy. Jego syn Ortros jest
przede wszystkim utosamiany z Syriuszem i posiada brata z pidziesicioma
gowami.
Ortros (Syriusz) by psem pasterza Eurytiona, ktrego Robert Graves porwnuje
do Enkidu, towarzysza Gilgame-sza. Imi Ortros moe pochodzi od egipskiego urt,
co znaczy zachd gwiazdy". To samo sowo znajdujemy w rozdziale smym, w
odniesieniu do problematyki Syriusza.
Statek Argo wiz pidziesit crek Danaosa, ktry zosta posany, by rzdzi
Libi" i mia brata bliniaka, Ajgyptosa, krla Egiptu (kraj przyj od niego sw
nazw), posiadajcego pidziesiciu synw. Czasami Danaos przedstawiany jest
jako ojciec pidziesiciu synw, a nie crek. Pe oczywicie nie jest tu wana,
chodzi o ich liczb.
Morski Starzec" imieniem Nereus mia pidziesit crek zwanych nereidami
(wylicza je Hezjod w swojej Teogonii 241). Morski Starzec" przypomina nam
Oannesa i Enki - ziemnowodnych mdrcw.
Grecki poeta Pindar (V wiek p.n.e.) opisuje pidziesit Danaid jako dziewice
siedzce na wspaniaych tronach", co przypomina pidziesiciu Annunakich i Izyd
na wyniosych tronach. (Tron to hieroglif Izydy, ktra utosamiana jest z Ozyrysem).
Danaos powizany jest rwnie z wilkiem lub psem, a motyw ten odnosi si do
Gwiazdy Psa, Syriusza.
ROZDZIA SMY

WYRASTANIE ZBA WA"

Chciabym teraz dokadnie omwi problemy, o ktrych ju wspominaem. Naley

podkreli, e egipski hieroglif tchet (w) ma znaczenie i wa", i ciaa". Hieroglif
ara (kobra) ma take dwa znaczenia: "w" i bogini". Gdzie indziej znw spotykamy
wyraz ara odnoszcy si do bogini". Grecy w pniejszym okresie czsto
przedstawiali Syriusza za pomoc symboliki wa, co spowodowane byo albo
niewaciwym odczytaniem kalamburw albo zwyrodnieniem egipskiej formy
okrelajcej bogini" odnoszc si w gwnej mierze do Sothis-Izydy (Syriusza).
Gdyby Egipcjanie mieli zapisa hieroglifem Bogini Syriusza", to otrzymalibymy:

ktry mona rwnie (za pomoc kalamburu) odczyta dosownie jako:

zb wa"! Oprcz tego egipskiego kalmburu istnieje te grecki, zwizany z histori

Jazona siejcego zby. Greckie sowo oznaczajce wyrastanie zba z dzisa brzmi
anatole; odmiana to anatello. Wyrazy te opisuj wyrastanie zbw z ziemi, a ich
podstawowe znaczenie to spowodowa, by wyroso" lub urodzi". Sw tych uywa
si te w opisach wschodu gwiazd i konstelacji. Jeeli wic Chcemy powiedzie, e
Syriusz wschodzi nad horyzontem, moemy zastosowa kalambur i stwierdzi: Zb
wyrasta z ziemi, jakby wyrasta z dzisa, co znaczy, e ziemia rodzi zb". Std te
pojawiy si wszystkie istoty narodzone z ziemi" zwizane z gwiazdami, a
szczeglnie z Syriuszem. Przekadajc z jzyka greckiego na angielski zagubione
wczesne opowieci o Argo by moe naleaoby zamiast powiedzenia zby w ziemi
urodziy..." itd. uy raczej dosownego wyraenia: Syriusz, czyli 'zb' wzszed nad
horyzontem". I tu rodzi si pytanie: kiedy kalambur przestaje by kalamburem i
zaczyna by zym tumaczeniem, opartym na nieznajomoci przekadanego
przedmiotu?
By moe niektre kalambury tumaczone z jzyka egipskiego na grecki s takim
samym nieporozumieniem, jak nasze przekady z greckiego na angielski. Przed
czytelnikiem moe zatem pojawi si dodatkowy stopie zagmatwania. Doradzabym
tym ekspertom w dziedzinie greckiej mitologii, ktrzy bez cienia wtpliwoci
omawiaj mityczne istoty, narodzone z ziemi", jako dosownie wyskakujce z ziemi
w powietrze, oblepione brudem i botem, by wzili pod uwag fakt, e istoty te nie
miay by opisane jako wychodzce z dziur w ziemi, lecz jako wschodzce nad
horyzontem, gdy w rzeczywistoci oznaczaj one gwiazdy i konstelacje. I jeeli s
to ciaa kosmiczne, wwczas ich specyficzne cechy i ksztat przestaj by dziwaczne
i nabieraj znaczenia.
Wiemy, e wedug mitologii greckiej, Kolchida bya miejscem, gdzie Helios trzyma
w stajniach swoje konie i gdzie kadego ranka budzi si ze snu. Dla Grekw
Kolchida bya zatem archetypowym punktem wschodu Soca, gdy znajdowaa si
na dalekim kracu wschodnim Morza Czarnego, bya najdalszym punktem
wschodnim, do ktrego mona byo dotrze" i w zasadzie symbolizowaa Wschd".
Fakt, e Jazon wanie tutaj posia zby wa, jest nie bez znaczenia. Wyrastanie
zbw z ziemi w dokadnie okrelonym punkcie to symboliczna wypowied:
Gwiazda (bogini) Syriusz, znana z kodu jako 'zb wa' wschodzi heliakalnie nad
wschodnim horyzontem, ktry symbolizuje Kolchida". Poniewa Soce zjawia si tu
za gwiazd w jej wschodzie heliakalnym, tym istotniejszy powd, by Zb Wa"
widoczny by w miejscu, gdzie Soce, Helios spdza noc, a potem wstaje.
Przyczyn, dla ktrej tylko jeden inny przypadek siania zbw wa mia miejsce
w greckich Tebach, dokonany przez Kadmosa, jest fakt, i egipskie Teby i Ajaja w
Kolchidzie s rwno oddalone od greckich Teb (zob. rys. 14). Jest to
przypuszczalnie powd, dla ktrego w Grecji uyto nazwy Teby. Greckie Teby to w
pewnym sensie zakodowana" Kolchida, poniewa czynnoci, jakie tam
wykonywano, mona uzna za odzwierciedlenie praktyk, ktre zaistniay w
symbolicznym schemacie-trjkcie: Teby - Kolchida -Teby (rys. 14). Uda si do Teb
w Grecji oznaczao wejcie na o kolchidzk. Siano zby w greckich Tebach, czyli
wykonywano czynnoci kolchidzkie na greckiej glebie, poniewa znano ich
wzajemne geodetyczne zwizki. Ten rodzaj mylenia opiera si na teorii zgodnoci,
ktr stosuj Dogoni we wszystkich swoich codziennych, drobnych czynnociach.
Moim zdaniem zdrowy umys to taki, ktry otwarty jest na symboliczne znaczenia,
ukryte za potocznym rozumieniem naszej codziennoci. Umys jest chory, kiedy nie
rozumie tego zwizku i odrzuca mylenie symboliczne. Wiek dwudziesty specjalizuje
si w produkcji takich wanie chorych umysw, umysw, ktre w perfidny sposb
cz ignorancj z arogancj. Dwudziestowieczny, twardy i zawzity hiperrealista
bdzie namiewa si z teorii zgodnoci w yciu codziennym i z rytuaw jako z
"prymitywnego zabobonu". Taki jednak komentarz racjonalisty nie deprecjonuje
mylenia symbolicznego, lecz wycznie jego osob i staje si etykietk zaliczajc
go do grona ludzi wydziedziczonych z ycia i kultury.
Fthiotis, greckie Teby - do odlege od gwnych greckich Teb - ley blisko
Jolkos w Tesalii, znajduje si kilkanacie kilometrw od portu, z ktrego Jazon i
statek Argo wypyn do Kolchidy. Wypraw Argo mona uzna za wypraw
symboliczn. Podr z greckich Teb do Kolchidy -waciwa albo jej symboliczny
substytut - rwnaa si wyprawie z greckich Teb do egipskich Teb, gdy odlego
bya ta sama. Greckie Teby, gdzie zasiano zby wa" le w rwnej odlegoci od
Kolchidy, gdzie zasiano "zby wa" i od egipskich Teb, gdzie czczono zby wa".
Statek podrujcy na jednej z tych linii podruje po obu. Wyprawa Argo,
pniejszej formy odzi-magan lub .odzi egipskiej" udawaa si wic do dwch
miejsc, do Kolchidy i do pooonego w takiej samej odlegoci egipskiego centrum
Teb, gdzie w wityni Amona znajdowa si pierwszy omfalos.
Imi Danaosa, ktry uciek z Egiptu z pidziesicioma crkami (lub synami) i
pojecha do Argos, pochodzi od (Danae) i jest, wedug Liddella i Scotta
mitologiczn nazw Suchej Ziemi, ktrej zwizek z zapadniajcym powietrzem
wyraony jest w opowieci o Zeusie i Danae". Danae, jak wiemy, zwizana jest z
problematyk Syriusza i zostaa take umieszczona w arce, wysanej w morze. By
moe istotn rol odgrywa egipski hieroglif, oznaczajcy wiatr i powietrze, z ktrymi
miaa poczy si Danae, hieroglif przedstawia eglujc d.
Arka" okazuje si zagadkowym sowem, ktre warto przeanalizowa. Wiemy ju,
e pokrewny wyraz Argo oznacza statek z pidziesicioma wiosami, symbolizujcy,
wedug nas, Syriusza B z jego orbit trwajc pidziesit lat. Czy sowo arka" ma
take jakie zwizki z innymi cechami Syriusza B, a mianowicie - z jego si? I tutaj
znajdujemy potwierdzenie dla naszej intuicji. Greckie sowo (arkeo) znaczy,
wedug leksykonu Liddella i Scotta, by wystarczajco silnym"!
Argos jest take imieniem psa, starego psa goczego Odyseusza (Ulissesa),
ktry rozpozna swojego pana, gdy ten wrci z tuaczki do domu. Podczas powitania
pies zdech. Nikt inny nie rozpozna Odyseusza po dwudziestu latach nieobecnoci z
wyjtkiem wiernego towarzysza, ktry witajc tak dawno utraconego pana, w jednej
chwili wyzion ducha.
Argos jest rwnie imieniem, ktrym Grecy obdarzyli stuokiego potwora,
pilnujcego z rozkazu Hery Io. Io to krowa, prowadzca Kadmosa z Delf do Teb,
gdzie ten posia zby wa.
Jeeli sowa: arka, Argo. Argos itd. mona interpretowa jako wyrazy pochodzce
ze staroytnego jzyka egipskiego (ktrego uywano jeszcze przed inwazj aryjsk z
Indii, okoo 1500 roku p.n.e., gdy sowo to istnieje w sanskrycie, o czym ju
niedugo si przekonamy), to ostatecznie mog one wywodzi si od arq i arqi.
Przedstawione s jako

Te pokrewne sowa maj wiele rnych znacze w jzyku egipskim i mona je

zapisywa na wiele sposobw, niekoniecznie tak prosto, jak powyej. Arq znaczy
zakoczy, koczy" w odniesieniu do ukoczenia pewnego cyklu, lecz
jednoczenie ostatni" lub koniec czego". Przykadowo: 'arq renpet to wito
ostatniego dnia roku". Arqit to zakoczenie jakiej sprawy". Wszystkie te znaczenia
przypominaj znaczenie Argosa" u Homera: przedstawiaj psa, ktry jest wiadkiem
powrotu Odyseusza i natychmiast zdycha zobaczywszy po tylu latach twarz swego
pana. Wielki cykl zakoczy si, Odyseusz powrci do domu. I Argos natychmiast
zdycha. W najwczeniejszej literaturze greckiej mamy wic przykad uycia sowa
Argos" jako synonimu egipskiego arq.
Egipskie arqi jest nawet bardziej znaczce. Zauwaamy, e ostatni znak

okrelajcy (obraz uyty nie w formie litery) to , ktre jest kkiem z kropk w
rodku. Znaczenie tego sowa brzmi: koniec pewnego okresu, ostatni dzie
miesica". To okrelenie jest zatem okreleniem kalendarzowym. Mona go uy w
odniesieniu do zakoczenia kadego okresu. Potwr Hery, Argos posiada sto oczu,
a Wielki Rok skada si ze stu miesicy (dwa razy po pidziesit). Argos" jest we
wczesnej greckiej tradycji poetyckim synonimem arqi, kocem pewnego okresu" -
jego kulminacj, ukoczon caoci.
Nasze przypuszczenie, e istnieje jakie wyrane odniesienie do czasu trwania
orbity Syriusza B znajduje potwierdzenie w dodatkowym znaczeniu arq: obrcz,
opaska". Arq ma te znaczenie czasownikowe: owija wok", wyranie wskazujc
na obrt. aciskie arcere znaczy otoczy", a w naszym dzisiejszym sowie "arc"
(uk) rwnie zawarta jest idea ruchu kolistego.
 Nie dziwi nas zatem znaczenie sowa arqu "wyksztacony czowiek, ekspert,
adept". Nietrudno domyli si, e kady wtajemniczony w sekrety arq bdzie
adeptem, nowicjuszem i mdrcem. Kto, kto pozna arq, to arqu.
U Wallisa Budge'a znajdujemy opis (wzity z Mau) wityni woskiej z wpywami
egipskimi z I wieku p.n.e., ktra posiada "siedem ogromnych malowide
przedstawiajcych egipski pejza i Io, ktrej pilnowa Argos, oraz Io, ktr przyjmuje
w Egipcie Izyda. [Obraz namalowanej Io, pilnowanej przez Argosa przedstawia rys.
40. Jest to styl romaski, oczywicie niedoskonay pod wzgldem artystycznym]. W
pomieszczeniu tym prawdopodobnie odbyway si Misteria Izydy". Posiadamy zatem
dowody archeologiczne, e stuokl Argos przedstawiony zosta na cianie
wewntrznego sanktuarium wityni Izydy, a bogini ta, jak wiemy, utosamiana bya
z Syriuszem. Znajdowa si tam te obraz lo, ktr wczeniej porwnaem do
egipskiej Hathor, identyfikowanej z systemem Syriusza. I oczywicie bya to ta sama
lo, ktra doprowadzia Kadmosa do greckich Teb (czytelnik zapewne pamita, e s
te Teby egipskie).
Czym byy misteria Izydy? Wydaje si, e byy pokrewne Misteriom Tesmoforiom,
ktre przeniesione zostay przez crki Danapsa z Egiptu do Argos. Od Liddella i
Scotta dowiadujemy si, e imi Tesmoforos ("dajcy prawo") zostao nadane
Izydzie (Plutarch w Izydzie i Ozyrysie" (378D) pisze: "Grecy maj wiele obrzdw,
ktre podobne s do obrzdw egipskich, odbywajcych si w wityniach Izydy i
obchodz je w tym samym czasie. W Atenach kobiety w czasie tesmoforii poszcz,
siedzc na ziemi"). Imi to najczciej odnosio si do Demeter, bogini greckiej, ale
byo te Imieniem Izydy w Grecji. Podsumowujc, Izyda w zwizku z misteriami
przedstawiana bya jako Demeter. lecz w wityni woskiej, o ktrej pisaem, bya
wycznie Izyd. Take i tutaj, w ruinach woskiej wityni, gdzie w sanktuarium
wewntrznym Izydy znajduje si namalowany stuoki Argos, odkrywamy, zwizane z
Danaosem, liczby "pidziesit" i "sto". Nie dajmy si zwie imieniu Tesmoforos.
Pochodzi ono od Thesis, ktre obejmuje rwnie znaczenie wspczesngo sowa
thesis (tezu), a thesrnos znaczy to, co zostao zaoone, zbudowane lub ustalone".
Thesmodeo to czasownik, ktry znaczy dostarczy nakaz wyroczni" i taka jego
wykadnia nie powinna budzi naszego zdziwienia.
U Wallisa Budge'a w staroytnym tekcie czytamy o gwiedzie Septet [Sothis,
Gwiazda Psa], ktrej siedzenia s czyste", co odnosi si do istniejcych wok
Syriusza siedze. Z tego, co wiemy, rzeczywicie jest pidziesit miejsc
siedzcych, ktre doprowadziy do pidziesiciu tronw Annunakich, pidziesiciu
wiolarzy Argo, itd.
Z ksiki Wallisa Budge'a, z przytaczanych fragmentw tekstw egipskich,
dowiadujemy si o witych emanacjach wydobywajcych si z Syriusza i Oriona,
ktre oywiaj bogw, ludzi, bydo i stwory pezajce... zarwno bogw, jak ludzi" ,
bdcych istotami wyrosymi z nasienia duszy. Dogoni mwi dokadnie o tym
samym, uywajc prawie identycznych wyrae. Dla nich nasienie, ktre daje
energi wiatu, promieniuje z systemu Syriusza.
U tego samego autora znajdujemy rwnie szczeglnie ciekaw informacj,
mwic, e duch zmarego czowieka idzie do Neftydy" i odzi niebiaskiej.
Znacznie wczeniej okrelilimy ciemn Neftyd jako Syriusza B. Ciekawa zatem
staje si wiadomo, e kiedy zmary odwiedza Neftyd, a jego sobowtr" (ka)
zapisany zostaje w niebie, to natychmiast zaczyna obraca si jak soce" -
wyraenie takie brzmi jak dokadny opis astronomiczny. W czasie gdy si obraca,
prowadzi do Tuat (wiat podziemny lub niebo)"; stwierdzenie to jest zastanawiajce,
gdy oznacza taniec dookoa czego albo ruch, ktry ma jaki cel i jest czystym
yciem na horyzoncie jak Sahu [Orion] i Sept [Syriusz, Gwiazda Psa]". Mam
nadziej, e czytelnik zauway, i wyraenie brzmi "na horyzoncie", gdy wczeniej
ju powiedziaem, e sowo horyzont" dotyczy szczeglnie orbity Syriusza B. Mamy
zatem zmarego, obracajcego si jak soce na horyzoncie". Nie sdz, by
Egipcjanie mogli wyrazi si janiej i dokadniej. Wallis Budge komentuje:
Wzmianka o Orionie i Sothis jest ciekawa, gdy wskazuje, e kiedy Egipcjanie
uwaali, i gwiazdy byy domami dusz zmarych".
Z t wiedz (Dogoni podzielaj to przekonanie) moemy wrci do naszego sowa
arq, ktre prawdopodobnie jest rdem arki, Argo i greckiego Argos, a te z kolei
spokrewnione s z Syriuszem. By moe czytelnik nie bdzie zachwycony, jeeli
dowie si teraz, e 'arq heh to nekropolia", arq-hehtt to Inny wiat", ktry pradawni
Egipcjanie umieszczali na Syriuszu! (Musimy pamita rwnie, e stranik
nekropolii w opowieci o Argo po grecku to circe).
Arq znaczy te mierzy", by moe dlatego, e w Arq-hehtt duchy zawsze si
mierzy.
I by wzmc jeszcze tajemnic, dodam, e lir moe znaczy wi si" (jak w),
co pochodzi od owijania wok". Natomiast arq ur jest sowem oznaczajcym
najwiksz z tajemnic - Sfinksa!
To samo wyraenie znaczy te srebro", a Wallis Budge uwaa, e
[argyros] wywodzi si wanie od niego i daje nam okrelenie heraldyczne argent
{srebrzysty) i nazw kraju, Argentyna. Poniewa w opinii wybitnego eksperta ten
grecki termin pochodzi od arq ur (ur znaczy gwny" lub Wielki"), uwaam, e nie
ma powodu, by odrzuca moj sugesti, i inne greckie sowa pochodz od arq i
jego form . Jak ju pisaem, taki rdosw znajdujemy w jzyku indoeuropejskim
przed najazdem Aryjczykw na Indie, gdy w sanskrycie arksha znaczy gwiezdny,
nalecy lub regulowany przez gwiazdy lub konstelacje". Arksha-varsha to rok
gwiezdny lub obrt konstelacji". Znaczenia te s bardzo zblione do okrele
stosowanych w jzyku egipskim, koniec pewnego okresu" i do wyznaczania
kalendarza w odniesieniu do koca miesica. W sanskrycie arka to nalecy lub
odnoszcy si do soca". Arkam znaczy tak daleko jak soce, nawet cznie ze
socem". Arki stao si imieniem Saturna, gdy wwczas uwaano, e jest to
najbardziej odlega od Ziemi planeta. Arc znaczy wieci, byszcze", i
jednoczenie: "spowodowa, by wiecio". Arkin oznacza "promieniujcy wiatem".
Arka to promie", a take uroczysto religijna, arka-kara: promie soca", arkaja:
urodzony ze soca, pochodzcy od soca". Tego sowa, jak i arkanandana mona
uy w odniesieniu do Saturna. Arkaparna to imi demona wa. Arka-putra to take
Saturn. Rne formy tego sowa odnosz si do specyficznych zjawisk
astronomicznych, ceremonii Arka oraz roliny arka, ktra posiada ziarno owocu" o
jakim szczeglnym znaczeniu, co przypomina nam wszystkie ziarna Dogonw (o
ktrych mona dowiedzie si z naukowych publikacji na temat tego plemienia), a
take ziarno Digitarii, uyczajce swojej nazwy Syriuszowi B, ktrego tak wanie w
swoim jzyku okrelili Dogoni!
Arca znaczy czczenie, uwielbienie". Arjuna, bdcy znan mityczn postaci
hindusk znaczy te biay, czysty" i zrobiony ze srebra". To ostatnie znaczenie jest
form pochodzc od arq ur, egipskiej odmiany sowa arq, ktre znaczy srebro", o
czym przed chwil pisaem i ktre, wedug Wallisa Budge'a, posiada w jz. greckim
swj odpowiednik: argyros, czyli srebro".
Poniewa Argo jest konstelacj na niebie, nie powinien nas dziwi fakt, e w Indii
sanskryckie Arjuna odnosi si do specyficznej wedyjskiej konstelacji. Jej nazwa
brzmi Phal-guni. Phala znaczy ziarno" lub nasienie". Phal-grantha to praca
opisujca wpyw zjawisk niebiaskich na los czowieka.
Istnieje te zwizek sanskrytu z wyraeniem dotyczcym uda. W jzyku greckim
Arktos stao si nazw konstelacji Ursa Major, ktr Egipcjanie znali jako udo".
Mam nadziej, e nie bdzie to naduyciem cierpliwoci, gdy zaproponuj dalsze
rozwaania lingwistyczne. Musimy znowu zajrze do pracy Wallisa Budge'a, do
ktrej odwoywalimy si wczeniej . Czytelnik musi zdawa sobie spraw z faktu, e
dochodzimy do koca bada i uzbroi si w cierpliwo, gdy jest to ostatni marsz
przez hieroglificzne pole, niezalenie od tego, jak okae si niedostpne.
U Walllsa Budge'a znajdujemy fragment w jednym z tekstw piramid, w ktrym
Ozyrys, opisany jako m Sothis (Syriusz), baga: Nie gniewaj si w imienin
Tchenteru". Ta arliwa proba wymaga przeanalizowania. C strasznego kryje w
sobie Tchenteru"? Naley doda, e sowo tchentch znaczy gniew, zo".
Zbadajmy zatem to znaczenie.
W tym samym tekcie z piramid, w cigu dalszym, czytamy o narodzinach
Horusa, syna Ozyrysa i Sothis: Horus-Sept [Horus-Syriusz] wyszed z ciebie w
formie 'Horusa, mieszkaca Sept [Syriusza]'. Ty sprawie, e posiada on w swoim
imieniu ducha, 'Ducha, mieszkaca Tchenteru'".
Wic o to chodzi! Udao nam rzuci troch wiata na Tchenteru, ktre wydawao
si dosy wane, ale nie wiadomo byo z jakiego powodu. Problem w znw czy
si z Syriuszem. W jaki sposb? Wyrany, bliski zwizek miejsca Tchenteru i
systemu Syriusza sprawi, e zaczem sprawdza znaczenie tej nazwy i formy jej
pokrewne.
Odkryem, e tchentha oznacza tron", a tchenh-t to belka [statku]", czyli jeszcze
jedno istotne znaczenie. Odkryem te trzecie, a mianowicie: tchens to ciar,
ciki"! Nie mg to by tylko zbieg okolicznoci. Mamy wic system Syriusza
opisany jako miejsce Tchenteru, potem odkrywamy, e to sowo w trzech
pokrewnych formach jest cile powizane z problematyk Syriusza: tronem",
belk statku" i ciarem, ciki". Tchenteru jest miejscem ciaru" i Egipcjanie
utosamiaj je z systemem Syriusza! Odkryem te, e Tchenti jest dwugowym
bogiem (pniej imi to stao si jednym z siedemdziesiciu piciu okrele Ra i
stracio swoje pierwotne znaczenie). Dwugowy bg, ktrego kada z gw
przedstawia jedn orbit i posiada pidziesit oczu, jest w rezultacie stuokim
bogiem, a stuoki potwr Grekw to Argos.
Wallis Budge pisze, e inn form tchens, ciar" jest tens, co rwnie znaczy
ciar, ciki". Nastpnym sowem w tym gigantycznym sowniku jest teng: karze"!
Widzimy wic dwie formy tego samego wyrazu, ktry znaczy ciki" i karze", i
sowo to dotyczy systemu Syriusza.
Na wypadek, gdyby kto pozosta sceptyczny (co jest nieuniknione), zbadamy
egipskie sowo shenit, ktre moe duo wyjani. Wyraz w znaczy boski dwr
Ozyrysa". To samo sowo shenit tumaczy te mona jako "koo, obwd", a shent
okra, chodzi wok, obrt". Shenu znaczy "obwd, koo, krg, orbita, obrt", a
znajdujce si tam specyficzne wyraenie, podane przez Wallisa Budge'a, zapisane
jest nastpujco:

Znaczy ono dwa obwody", a dwa razy pidziesit daje sto, czyli Wielki Rok.
Shen ur znaczy Wielkie Koo", obwd Wielkiego Koa" albo wyspy Shen-ur. To
ostatnie znaczenie jest szczeglnie ciekawe, gdy wskazuje, e miejsce Wielkiego
Koa to nie tylko boski dwr Ozyrysa", ktry jest mem Sothis (Syriusza), ale
rwnie miejsce z wyspami (gwiazdami lub planetami), gdzie prawdopodobnie
mona y. Wydaje si, i Egipcjanie nie mieli tak jasnej koncepcji systemu Syriusza
jak Dogoni.
Czasownik shenu znaczy chodzi wok, okra", natomiast shen unosi si
nad", co przypuszczalnie wskazuje na to, e wielka orbita znajduje si nad nami, na
niebie, koyszc si w przestrzeni.
Egipskie sowo khemut oznacza gorce, wysuszajce wiatry, khamasin lub
khamsin, tzn. wiatry 'pidziesiciu' gorcych dni". Brzmi to do ciekawie. W
okresie pniejszym dni psa" wystpujce w czasie wschodu Syriusza i nazwane
tak od Gwiazdy Psa" s dniami nieznonej gorczki i spiekoty. U Pliniusza i
Wergiliusza znajdujemy wiele odniesie do tego okresu. Tutaj mwimy o
wczeniejszej tradycji gorcych dni zawierajcych liczb pidziesit. To samo sowo
khemut ma podobne znaczenie w formach pokrewnych. Khemiu-urtu to gwiazdy,
ktre nie odpoczywaj". Khemiu-hepu znaczy "klasa gwiazd", podobnie jak khemiu-
hemu. Podsumowujc, khemiu znaczy "gwiazdy". Tak wic khem (chocia nigdy nie
wystpuje samodzielnie w ocalaych tekstach) w rzeczywistoci znaczy ".gwiazda",
ale odnosi si take do pidziesiciu dni. Khem ma te znaczenie "wityni,
witego nad witymi, sanktuarium" i "may, drobny", "ten, ktrego imienia nie
znamy, czyli Bg", oraz "bg prokreacji i sity rozrodczej", a take "by gorcym" i
"nieznany". Wszystkie te znaczenia s istotne dla problematyki Syriusza. Jego
system uwaany by za rdo twrczej siy prokreacji. Syriusz B by oczywicie
"nieznany", by "may, drobny" i by gwiazd, ktra nie odpoczywa (to znaczy, e
zawsze kry po orbicie, co jest rzadkoci w odniesieniu do gwiazdy). A jaka to
gwiazda nie odpoczywa, jak nie Syriusz B? Bo tylko planety, ktre staroytni
Egipcjanie dobrze znali i rozrniali, "nie odpoczywaj" -z jedynym wyjtkiem
Syriusza B. Pomijamy tu zagadnienia komet i meteorytw, chocia i te ciaa byy
dobrze sklasyfikowane.
W Bibliotece Narodowej w Paryu znajduje si zachowana stela z hymnem do
Ozyrysa z XVIII dynastii, ktr datuje si na okoo 1500 rok p.n.e. Cytuje go Wallis
Budge. W pewnym fragmencie tego ciekawego hymnu odkrywamy sowo khem:

Gwiazdy, ktre si nigdy nie zmniejszaj, znajduj si pod tronem jego twarzy

jego trony s gwiazdami, ktre nigdy nie odpoczywaj".

Ten fragment jest niezwykle ciekawy z powodu powracajcego motywu "tronw"
(ktre to sowo, jako nazwa wasna, w liczbie pojedynczej jest imieniem Izydy) w
odniesieniu do niebiaskiego rejonu Ozyrysa, bdcego, jak wiemy, systemem
Syriusza. Przyjmujc wycznie powierzchowne odczytanie tego fragmentu,
odnosimy wraenie, i mamy do czynienia z jakim niejasnym odniesieniem do
wielkiego boga, ktry jest gdzie na niebie i posiada niebiaski tron, a mnstwo
gwiazd wieci wok niego, by doda mu splendoru. Dokadniejsze zbadanie
sposobu, w jaki zostao to wyraone, nie dopuszcza w ogle tego rodzaju
interpretacji. Nie moemy zapomina o tym, e Egipcjanie byli niewiarygodnie
precyzyjni w tym, co mwili, i to, co zostao w tekstach zapisane jest dosownie tym,
co chcieli powiedzie. Nie moemy przelizn si po niewygodnych, rzeczowych
stwierdzeniach, ktre wydaj si nieczytelne i kusz, by odsun je na bok po to,
eby jako przez to przebrn". W powyszym fragmencie opis khem, czyli gwiazd
wie, a waciwie zrwnuje je z tronami, ktre nie maj nic wsplnego z tronem
samego Ozyrysa. Jest to dokadny odpowiednik opisu tronu Anu i otaczajcych go
tronw Anunnakich, z czym spotkalimy si u Sumerw. Take i tutaj kontekst jest
zarwno mitologiczny, jak i astronomiczny - powizany z Syriuszem. Trony s
rwnie "gwiazdami, ktre nigdy nie odpoczywaj", co moe by opisem ruchu
Syriusza B ze znanym nam znaczeniem "kroku" kolejnych lat na orbicie zrwnanej z
"tronem". Brakuje jedynie ich liczby - tj. pidziesit.
Jednake to samo sowo, khemut, odnosi si do pidziesiciu dni i do Syriusza!
Mamy wic brakujcy skadnik!
Jest jeszcze jedno egipskie sowo, ktre moe rzuci troch wiata na przedmiot
naszych rozwaa. Prawdopodobne wyjanienie znaczenia zbw wa i ich
wyrastanie pod postaci onierzy moe ukrywa kalambur z egipskim sowem menu
Wyraz w znaczy "onierz" 1 jednoczenie ora, uprawia ziemi, kultywowa".
Poczenie tych dwch znacze rodzi dziwny pomys, a mianowicie taki, e jedynie
uprawiona ziemia moe urodzi onierzy. W historii o Jazonie bohater musi zaprzc
woy i zaora pole, a dopiero potem moe zasia zby wa. Kady, kto czyta
Argonautica, wie o tym. Jazon nie przyszed, ot tak sobie, na pole, nie rzuci kilku
zbw wa na ziemi, jak rzuca si ziarno dla ptactwa, nie stan z boku i nie
czeka, a wszystko samo si wydarzy! Musia zaora pole, wykona mera, aby
stworzy mera.
Powinnimy teraz skierowa nasz uwag na tajemnicze sowo egipskie: tcham.
Oglne jego znaczenie to bero", gdy tcham en Anpu najprawdopodobniej jest
nazw magicznego bera Anpu (Anubisa)".
Tchamti to ucznicy", a Syriusz, jak wiemy, jest Gwiazd uku. Bardzo
intrygujcym znaczeniem tcham jest rodzaj szlachetnego metalu". W tekstach
czsto pojawiaj si rne wyraenia w rodzaju tcham wysokiej prby", prawdziwy
tcham" i tcham ze szczytu-wzgrza". Odnosimy wraenie, e tcham jest do
szczeglnym artykuem. Bero Anubisa, ktre nazwane zostao tcham jest
przypuszczalnie wykonane z materiau tcham. Bero stanowi przedmiot, ktry
reprezentuje wadz i si. Fakt, e istnieje tehamze szczytu wzgrza" moe
wskazywa na ziemskie znaczenie owej substancji, ktra moga by wydobywanym
metalem w kopalni na wzgrzu. Bardziej jednak prawdopodobne jest
przypuszczenie, i byo to powizane z Anubisem, nie tylko przez bero, lecz rwnie
przez szczyt wzgrza, ktre mogo by rezydencj boga w znaczeniu zikkuratu, ktry
znajdujemy w Sumerze. Anubis znany by jako Anubis wzgrza".
Wallis Budge dostarcza nam informacji o tcham z tekstw z piramid. Odniesienia
dotycz wycznie gwiazd. Znajdujemy tu opis zmarego faraona, w tym przypadku
jest to Pepi I. Jego ojcem by Tem wielki bg An (Heliopolis) i pierwszy yjcy Bg-
czowiek; stwrca nieba i ziemi". W Sumerze wielki bg An by take stwrc nieba i
ziemi, lecz nie byo, z tego, co wiemy, miasta nazwanego jego imieniem, jak egipskie
An, ktre Grecy znali jako Heliopolis.
O Pepim w tekcie z piramid czytamy: wygld tego boga w niebie podobny jest
do wygldu Tema w niebie". Jest to wielkie pochlebstwo, typowe dla tekstw
opakujcych zmarych faraonw, gdzie kady z nich wyglda jak wielki bg An lub
inny ze znanych bogw i obdarzony jest umiejtnoci radzenia sobie ze wszelkimi
niebiaskimi sprawami. Faraon nie yje - niech yje faraon!
Rni bogowie, cznie z Zarzdc Krainy uku i Sept (Syriusza) nios "pod jego
drzewami" drabin dla Pepiego, ktry pniej "pojawia si na dwch udach Izydy,
Pepi odpoczywa na dwch udach Neftydy". Tem ustawia Pepiego na czele
wszystkich bogw i "Pepi wyrusza w swojej lodzi" razem z Horusem. Potem ustawia
si "pord wieczystych gwiazd, ktre stoj na swoich berach tcham i opieraj si
na prtach". Wydaje si wic jasne, e metal tcham to specyficzny materia!
gwiezdny, ktry podtrzymuje gwiazdy!
Dalej czytamy: "Pepi y duej ni twoje bera au Sowo au au znaczy "pies,
szakal" i podejrzewam, e istnieje zwizek pomidzy .gwiazd psa" i Anubisem,
ktry jest szakalem/psem. Rwnie au-t en athen jest au-t soca lub .ciek
soca". Wrmy jednak do tekstu Wallisa Budge'a:
O, bogowie Nieba, o niemiertelni, ktrzy eglujecie nad Krain Tehenu [Tehentiu to
.iskrzcy si bogowie, gwiezdne ciaa wietlne" wywodzce si od tehen, ktre oznacza
iskrzy si, byska"] w swoich odziach i kierujecie nimi za pomoc swoich bere, sam
Pepi steruje swoj odzi z tob za pomoc bera uas [Uasar jest odmienn form Asar,
imieniem Ozyrysa, a uas-t to .rodzaj zwierzcia, psa (?)"] i bera tcham, bdc z tob
czwartym (czy si on z grup trzech gwiazdl] O, bogowie nieba, o niemiertelni, ktrzy
eglujecie nad Krain Tahennu, ktrzy przenosicie si za pomoc swoich bere, sam Pepi
przenis si z wami za pomoc uas i tcham, i jest z wami jako czwarty... Sam Pepi jest
materi anes, ktra wydobywa si z Neftydy... Pepi jest gwiazd... Pepi jest Sept, pod
swymi drzewami sebt... Gwiazda Septet (Sothis) zapaa rk Pepi. Pepi orze ziemi...
Ozyrysie [zwrcono si do Pepiego po imieniu] wrd wszystkich bogw tylko ty jeste
 podwjny. [Uas jest rwnie egipsk nazw Teb].
Mamy tu opis pomiertnych dowiadcze niebiaskich zmarego faraona Pepiego.
Udaje si on w rejony gwiezdne i przycza do trzech gwiazd, stajc si w ten
sposb czwart". Korzysta z trzech bere, by pokaza swoj wadz: au (podobne
sowo do innego, okrelajcego psa/szakala), uas (take nazwa Teb, podobne sowo
do innego oznaczajcego psa i spokrewnione z odmienn form imienia Ozyrys) i
tcham (tajemniczy metal i bero boga Anubisa, ktry mia gow psa/szakala).
Gwiazda Syriusz opisana jest jako trzymajca jego rk. Sam Pepi zostaje
zamieniony w gwiazd, co zostao jasno wyraone w nastpujcym stwierdzeniu:
Pepi jest gwiazd". Staje si on gwiazd, a Syriusz bierze go za rk, co moe
oznacza jedynie to, e staje si on gwiazd w systemie Syriusza i zostaje czwart
wrd nich". Nastpnie zostaje utosamiony z trzema innymi gwiazdami z systemu
Syriusza: Izyd-Sothis, Neftyd i Ozyrysem. Pierwsza emituje "materi anes", druga
jest esk Neftyd, ktra moe by identyczna z eskim Sorgo" lub Syriuszem C
u Dogonw (chocia czasami w odmiennym kontekcie Neftyd odnosi si do
Syriusza B), a trzecia nazywana jest sobowtrem wszystkich bogw", jako e jest
krcym towarzyszem i archetypowym sobowtrem" wielu postaci, poczynajc od
Izydy, a koczc na Gilgameszu. Jest to oczywicie Syriusz B.
Jest jeszcze tcham, tajemniczy, mocny gwiezdny metal", o ktrym mwi si, e
jest moc Anubisa, wczeniej utosamionego przez nas ze spersonifikowan orbit
Syriusza B. Tcham jest do podobne do sowa, ktre omawialimy wczeniej, do
tchens znaczcego ciar" i do jego form pokrewnych: tens, ciki, ciar",
tensmen, by cikim" oraz do podobnego wyrazu teng, karze". Jeeli mwimy o
czym, co zostao opisane tylko seri pokrewnych sw, takich jak: tchens tens teng
tcham, to ich znaczenie bdzie dopuszczao brak odpowiednich form
gramatycznych: "ciar cikiego metalu gwiazdy kara". Musimy jednak pamita,
e tcham jest porwnywane z moc boga Anubisa, ktrego wczeniej utosamilimy
z orbit Syriusza B, gwiazd karem, skadajc si z nadzwyczaj cikiego "metalu
gwiezdnego".
Zastanawiajc si nad tym gwiezdnym metalem, musimy zwrci uwag na to, co
pisze Plutarch (376 B) o Egipcjanach w Izydzie i Ozyrysie": Co wicej, magnetyt
nazywaj koci Horusa, a elazo koci Tyfona, jak pisze Manethon" (Manethon,
fragment 77). Pamitamy, e w podaniach staroytnych "komi Ziemi" s kamienie.
Ciekawe, e ciki metal to ko" Tyfona, ktry, jak wczeniej to ustalilimy, jest
opisem Syriusza B. Namagnetyzowane elazo lub magnetyt to ko" Horusa, syna
Izydy i Ozyrysa. Takiej wanie opowieci mitologicznej powinnimy si spodziewa.
Pamitamy, e Anubis jest form zapisu egipskiego sowa Anp lub Anpu.
Czasownik anp znaczy owija" i jest wyranie zwizany z rol Anubisa jako
witego, balsamujcego zwoki. Istotny jest fakt, i Anp heni jest. bogiem z gow
szakala, ktry pilnowa rzeki ognia, bdc jedn z postaci Anubisa". Pisaem ju, e
rzeka ognia" moe by sposobem na opisanie orbity gwiazdy Syriusza B i z tego
powodu ciekawy staje si fakt, i Anubis, ktrego utosamilimy z orbit, ma by
stranikiem tej samej rzeki ognia. Owija" moe odnosi si do orbity i
rwnoczenie do oczywistego znaczenia bandaowa".
Przypominamy sobie zapewne, e Wallis Budge w swoim sowniku szczegowo
opisuje tcham jako tcham ze szczytu wzgrza". My rwnie utosamilimy tcham z
Anubisem. Nie powinien zatem zaskoczy nas fakt, i nazywano Anubisa Tepi tu-f,
tym, ktry jest na wzgrzu". Jak ju przed chwil wspominaem wydaje si, i jest to
koncepcja wywodzca si od zikkuratw, ktre mona spotka w Mezopotamii. Zbir
znacze sowa tepi przedstawia si do interesujco i warto przeanalizowa go
dokadniej.
Tepi znaczy najdalszy punkt na dziobie statku, tylna cz rufy". Jest to
niezwykle dokadne okrelenie, ktre pasuje do mojego wyszczeglnienia elementw
istotnych dla statku Argo. Tepi znaczy te pierwszy dzie jakiego okrelonego
czasu"; wczeniej ju twierdziem, e koniec dziobu i koniec rufy Argo (pidziesit
miejsc na wiosa pomidzy nimi) to symbol orbity Syriusza B. Przypominamy te
sobie, e arqi znaczy ostatni dzie jakiego okrelonego czasu". Zatem kady
przedzia czasu ma w egipskim kalendarzu pierwszy dzie zwany tepi i dzie ostatni
zwany arqi. Tepi opisuje Argo, podczas gdy arq jest rdem samego sowa Argo.
Tepi jest czci najwaniejszego opisowego imienia Anubisa, ktrego utosamiem
z Argo. Istnieje nawet dalszy zwizek pomidzy tepi i problematyk Syriusza. Sowo
tep ra znaczy podstawa trjkta", a oba sowa: septu i septch to trjkt". Septit to
Syriusz, a w hieroglifie oznaczajcym go znajduje si trjkt.
Podstawowe znaczenie tep to usta" (std tep ra sebek, ktre znaczy usta
krokodyla" okrela, chorob oczu"), a jeszcze waniejsze to pocztek, rozpoczcie
czego". Studiujc geometri nasuwa si nam spostrzeenie, i Egipcjanie uznawali
podstaw trjkta za jego usta" lub pocztek.
Zwizek, jaki istnieje pomidzy arqi i tepi - czyli kocem cyklu i pocztkiem
nastpnego - moe z atwoci spowodowa zamieszanie. Jeeli ostatnim dniem
starego cyklu jest arqi, a pierwszym dniem nowego tepi, to moemy arqi uzna za
pocztek, gdy i arqi i tepi cz si, sprowadzajc si w sumie do tego samego. W
pewnym sensie jest to prawdziwe, gdy koniec jednego cyklu jest pocztkiem
nastpnego. Dla nas Dzie Nowego Roku przedstawiony jest jako poczenie
odchodzcego starca z sierpem lub kos i dziecka, reprezentujcego Nowy Rok. Te
dwie postacie wystpuj razem. Podobnie arqi i tepi s dwoma nieodcznymi
towarzyszami. Wraz z upywem czasu i podupadaniem tradycji atwo byo uwaa, i
arqi jest prawdziwym pocztkiem nowego cyklu, gdy byo ono kocem starego. I tak
prawdopodobnie stao si w jzyku greckim, albowiem czasownik (arkomai
znaczy naley rozpocz" lub naley zrobi pocztek". Jest on spokrewniony ze
sowem arche, ktre oznacza pocztek, punkt wyjcia" itd., i ktre przetrwao we
wspczesnych sowach, takich jak: architektura i archetyp. Jest to jeszcze jeden
dowd, e sowa z grupy ark" w jzykach indoeuropejskich wywodz si od
egipskich sw arq.
Inny zwizek grupy sw ark" z histori o Argonautach odnajdujemy w dziwnym
rdle. Jednym z najbardziej zastanawiajcych traktatw, jaki przetrwa z czasw
staroytnych do dzisiaj, jest traktat O nazwach rzek i gr i o takich sprawach, ktre
mona tam znale. Dzieo to przetrwao jako cz pism Plutarcha, lecz oczywicie
nie on jest jego autorem. Traktat zaskakuje nas przede wszystkim tym, e jest
zjadliw satyr na konwencj pisania, jak wwczas uprawiano. Jedn z
omawianych w traktacie rzek jest rzeka Fazis, w gr ktrej eglowa Jazon, gdy
pyn do Ajai w Kolchidzie. Na jej temat czytamy: "Poprzednio zwano j Arktur..."
Nie chcc zanadto rozwodzi si nad t kwesti, zwracam uwag, e rzeka w
Kolchidzie miaa kiedy nazw pokrewn grupie sw z ark". Arktur znaczy
prawdopodobnie stranik-niedzwied", co odnosi si do czuwania niedwiedzia,
ktrego znamy jako Ursa Major, Wielk Niedwiedzic. Wedug Allena, Arktur w
Bootes (Wolarz) uznawany jest za jej towarzysza. Allen twierdzi te, e Arktur by
powizany z Ozyrysem i przypuszczalnie z Horusem. Jest to jeszcze jedna
komplikacja wynikajca z istnienia towarzyszy", ktrzy s sobie przypisani. Jak ju
powiedziaem, nie chc wika si w rozwijanie problemu nazwy Arktura i
wszystkiego, co byoby z tym zagadnieniem zwizane. Zwracam tylko uwag, e
Fazis bya kiedy Arkturem i na tym poprzestaj.
Nazwa Fazis pojawia si w kontekcie ptakw, jak na przykad w wyraeniu:
fazyjskie ptaki". Przypomnijmy sobie powizania kirke lub Circe z Kolchid.
Zauwaamy, e phassa po grecku to "grzywacz (gob)". Rne postacie tego sowa
dotycz gobi, a te, jak wiemy, s blisko powizane z siedzibami wyroczni-
omfalosw, poczwszy od Behdet. Wiemy, e Ajaja, leca w Kolchidzie nad rzek
Fazis i posiadajca zwizki z Argo oraz z wyroczniami, jest w taki wanie sposb
powizana z gobiami, a poza tym take dlatego, e gobie byy wypuszczane z
rnych ark i z Argo. Fakt, e Fazis (Phasis) i phassa s powizane nie dziwi.
Omawiana rzeka, niezalenie od tego, czy nazywaa si Fazis czy Arktur, okrelona
zostaa trafnie. Musimy te odnotowa, e greckie sowo phasso-phonos lub .zabjca
gobi" to nazwa pewnego gatunku jastrzbia. Tak jak i kirke!
Zanim rozstaniemy si z Plutarchem, musimy zwrci uwag na fakt, i autor w
Izydzie i Ozyrysie podaje, e Ozyrys mia na imi Omphis. Jest to ciekawe
poczenie z wyroczniami, zawiadczone przez Plutarcha jako powszechne w
Egipcie we wspczesnych mu czasach.
Wracajc do tepi, zauwaamy, e tep ra znaczy nie tylko podstawa trjkta", lecz
rwnie wyrocznia boska" i znaczenie to jest istotne. Postawiem tez, e wyrocznie
powizane s z Argo, poniewa przedstawiaj orbit Syriusza B, ktrej pocztek
oznaczyem sowem tepi, a okazuje si, e egipskie sowo "wyrocznia" to tep ra.
Tepi a stao si sowem oznaczajcym przodkw", dziki powizaniu tepi z
pocztkiem spraw. Tepi-aui-qerr-en-pet byli przodkami-bogami koa na niebie", co
te jest istotne. By moe byli to gocie?
O bogach koa na niebie pisa Plutarch, gdy omawia religi persk w Izydzie i
Ozyrysie (370 A-B). Wielu czytelnikw wie, i religi persk poprzedzajc islam by
zaratustryzm, ktry przetrwa do dzisiaj jako wyznanie Parsw z Bombaju w Indii,
gdy do tego wanie miasta uciekli, gdy ich perska ojczyzna zostaa podbita przez
muzumaskich najedcw. Persowie nie s semickimi Arabami, lecz
Indoeuropejczykami, ktrych jzyk i pierwotna religia s blisko powizane z aryjskimi
Hindusami i z sanskrytem. W zasadzie najwczeniejsza forma sanskrytu, okrelana
jako wedyczna, niezbyt rni si od najwczeniejszej formy jzyka perskiego,
nazywanego awestyjskim.
Zaratustra (znany rwnie jako Zoroaster) gosi dwie podstawowe boskie zasady:
Ahuramazd, zasad wiata i dobroci oraz Arymana, zasad za i ciemnoci. Te
dwie zasady znane s rwnie pod nazw Oromazesa i Areimaniu-sa i tymi wanie
okreleniami posuguje si Plutarch w swoim traktacie. Jeeli pamitamy jego opis,
cytowany ju wczeniej, mwicy, e Anubis w religii egipskiej by koem
oddzielajcym wiato od ciemnoci, to ciekawy staje si fakt, i w wersie 396 E-F
porwnuje on t koncepcj koa, w podobnym opisie, do perskiego boga Mitry, ktry
poredniczy pomidzy ciemnoci i wiatem. W wersie 370 natomiast odkrywamy
ten oto niezwyky fragment: Persowie opowiadaj te niewiarygodne historie o
swoich bogach, takich jak na przykad: Oromazes, urodzony z czystego wiata i
Areimanius, urodzony z ciemnoci, ktrzy prowadz ze sob nieustann wojn.
Oromazes stworzy sze bstw: pierwsze to Dobra Myl, drugie Prawda, trzecie
Porzdek, a pozostae to: Mdro, Bogactwo, Wynalazca Przyjemnoci w tym, co
Szlachetne. Areimanius stworzy tak sam liczb przeciwnikw". Te dwanacie istot
wyglda na bstwa zodiakalne. Naprawd ciekawy staje si nastpny fragment, tu
za ju cytowanym: "Potem Oromazes powikszy si trzykrotnie i oddali od Soca
na tak sam odlego, jak Soce oddalone jest od Ziemi i ozdobi niebo
gwiazdami. Jedn z gwiazd ustawi na czele pozostaych jako opiekuna i stranika, a
bya to Gwiazda Psa. Stworzy dwudziestu czterech innych bogw i umieci ich w
jaju. Lecz ci, ktrych stworzy Areimanius, i ktrych liczba bya taka sama, przebili
skorup jaja i dostali si do jego rodka. I tak zo zostao poczone z dobrem".
Przypis w wydaniu Loeb dodaje: Oczywisty jest fakt, e dwie grupy bstw
przemieszay si, lecz z tekstu nie dowiadujemy si, czy li bogowie dostali si do
rodka albo czy dobrzy bogowie wyszli na zewntrz".
Ten fragment wymaga naszej uwagi. Odnajdujemy w nim do specyficzny opis
tego, co si wydarza w rejonie odmiennym od naszego Ukadu Sonecznego.
Persowie musieli zdawa sobie spraw z tego, e gwiazdy stae znajduj si poza
Ukadem Sonecznym. I przypuszczalnie wanie rozrnienie miejsca chcieli
przekaza. W kadym razie bg wiata" Oromazes i bg ciemnoci" Areimanius
stworzyli kady po dwadziecia pi bstw, co razem daje pidziesit. Bstwa
zostay umieszczone w jaju, ktre ma ksztat elipsy, podobnie jak orbita. O jednym z
dwudziestu piciu bogw stworzonych przez Oromazesa mwi si, z niewielkim
znieksztaceniem, i jest on Syriuszem. W kadym razie Oromazes stworzy
Gwiazd Psa, Syriusza i dwudziestu czterech innych bogw. Areimanius stworzy
dwudziestu piciu bogw im odpowiadajcych i cz si oni w jaju, ktre ma ksztat
elipsy. C nam to przypomina? Syriusz jest zdecydowanie jednym z gwnych
bogw. Poniewa Areimanius by "ciemnym" bogiem, a to, co stworzy, te byo
ciemne", zatem wic bg stworzony przez niego, bdcy w opozycji do Syriusza, by
ciemnym" Syriuszem. Jeeli chodzi o pidziesiciu bogw ustawionych wok
Syriusza (trzymajc si cile tekstu trzeba by mwi o czterdziestu dziewiciu
bogach ustawionych wok Syriusza, lecz ja pisz o troch znieksztaconym
przekazie, gdy wiemy ju z innych podobnych opisw, e Syriusz powinien by
elementem pidziesitym pierwszym), to symbolizuj oni pidziesit lat trwania
orbity Syriusza B w ksztacie jaja wok Gwiazdy Psa jako jej opiekuna i stra".
W staroytnych podaniach istniej te dalsze przykady oscylowania tej liczby
pomidzy czterdzieci dziewi a pidziesit. Graves poczyni nastpujce ciekawe
spostrzeenia: Arcykapank zostawaa kobieta, ktra zaja pierwsze miejsce w
biegu (std Igrzyska Olimpijskie) urzdzanym na przemian, raz po upywie
pidziesiciu, a raz czterdziestu dziewiciu miesicy Wielkiego Roku". Pomijajc
fakt, i Graves pisze o pidziesiciu miesicach" poprzedzajcych Olimpiady, czyli
o sprawie, ktr omawialimy znacznie wczeniej, znajdujemy tu przemienne
stosowanie liczb czterdzieci dziewi i pidziesit jako ilociowych miar czasu. W
cytowanym ju opisie perskim jest to raczej wahanie pomidzy liczb czterdzieci
dziewi a pidziesit. Taki przykad pojawia si te w Biblii, w Ksidze Kapaskiej,
25, 8-12:
Naliczysz sobie siedem lat sabatowych, siedem razy po siedem lat. Czas tych siedmiu lat
sabatowych obejmowa bdzie czterdzieci dziewi lat. W dziesitym dniu sidmego
miesica kaesz zad w rg. W dniu pojednania kaecie d w rogi po caej waszej ziemi.
Powicicie pidziesity rok i obwoacie w ziemi wolno dla wszystkich jej
mieszkacw. Bdzie to dla was rok jubileuszowy. Wrcicie kady do dawnej swojej
wasnoci i wrcicie kady do swojej rodziny. Rokiem jubileuszowym bdzie dla was ten
pidziesity rok. Nie bdziecie obsiewa i nie bdziecie tego, co w cigu niego samo
wyroso, i nie bdziecie zbiera winogron z nie obcitych w cigu niego pdw. Gdy jest
to rok jubileuszowy. Bdzie on dla was wity; lecz wprost z pola bdziecie jedli jego plon.
Powysze sowa, a take i nastpne, ktrych nie bd cytowa (gdy kady moe
przeczyta je w Biblii, by mie peen obraz), zostay wypowiedziane przez Boga i
skierowane do Mojesza na grze Synaj. S one wskazwkami Jahwe dla Izraelitw,
co maj czyni. Jeszcze waniejsze jest to, co wypowiada Jahwe pniej w tym
samym posaniu, w ktrym mwi o pidziesitym roku jubileuszowym i zwizanymi
z nim powinnociami Izraelitw: ....Gdy moimi sugami s synowie izraelscy. Moimi
sugami s ci, ktrych Ja wyprowadziem z ziemi egipskiej. Ja, Pan, jestem Bogiem
waszym". Pamitamy, e Egipt jako rdo historii Syriusza "wydali z siebie"
tajemnice i tradycje Syriusza poprzez Danaosa do Argos, itd. Wydaje si, e i
Izraelici s te ich czci, chocia przypuszczalnie kady rabin bdzie si wzdraga
na sam myl o tym.
C wic pocz z liczb czterdzieci w kontekcie pidziesiciu? By moe
wyjanienie znajdziemy w ksice Roberta Aitkena pt. The Binary Stars (Gwiazdy
binarne) . Omawiajc czas trwania orbity Syriusza B wok Syriusza A, autor pisze:
.Tak wic czas obrotu orbity wyliczony przez Voleta w 1931 roku, niewiele rnicy
si od obliczonego przeze mnie i opublikowanego w 1919 roku, wynosi 49,94,
podczas gdy Auwers poda 49,42 lata". Chodzi zatem o to, e czas trwania orbity
waha si pomidzy czterdziestoma dziewicioma latami a pidziesicioma i wynosi
nieco poniej pidziesiciu.
Ksika Aitkena zdecydowanie podkrela, e orbita wszystkich cia niebieskich
ma ksztat elipsy. Kiedy mwimy o orbicie Syriusza B w znaczeniu oglnym, to nie
mwimy o ".elipsie", lecz raczej o "kole". W mowie potocznej wyraamy to zdaniem:
"Planety kr wok soca" i wiemy, e ich orbity s eliptyczne. Wikszo
wzmianek na temat orbity Syriusza B w naszych rdach mwi o "kole". Oczywicie
Dogoni rysuj na piasku okrelon elips, ktra ma przedstawia orbit Digitarii
(Syriusza B). Rys. 6 porwnuje oryginalny dogoski schemat orbity Syriusza B wok
Syriusza A z jej wspczesnym obrazem.
 Wiemy ju z pierwszych rozdziaw czci pierwszej tej ksiki, e Dogoni nie
tylko maj wiadomo faktu, e orbita Syriusza B wok Syriusza A jest elips, lecz
znaj te zasad orbit eliptycznych, wedug ktrej w jednym z ognisk znajduje si
soce. Dogoni mwi: Syriusz... jest jednym ze rodkw orbity drobnej gwiazdy,
Digitarii". Kepler pierwszy sformuowa prawo rzdzce ruchem planet wok Soca i
by to przeomowy krok w nauce Zachodu. Dogoni opisuj te orbit Gwiazdy
Kobiet" (planeta wok Syriusza C) jako tworzc elips z Syriuszem C w jednym ze
rodkw.
W wietle waha pomidzy liczb czterdzieci dziewi a pidziesit, o ktrych
wspominaem, pamitajc, e siedem razy siedem rwna si czterdzieci dziewi w
poczeniu z faktem, e czas trwania orbity Syriusza B oscyluje pomidzy
czterdziestoma dziewicioma a pidziesicioma latami, co atwo odnie do
witego Roku, o ktrym pisa Graves, czyli pidziesit miesicy lub czterdzieci
dziewi w latach przestpnych", co rwnie mieci si w granicach rzeczywistoci,
gdy kolejno bdziemy zmienia liczenie i podawa raz pidziesit lat, a potem
czterdzieci dziewi, potem znowu pidziesit...itd., moemy zrozumie dlaczego
orbita Syriusza B wok Syriusza A liczona jest podwjnie i wynosi sto lat", jak
twierdz Dogoni. Liczono tak rwnie w Egipcie oraz w Grecji i doprowadzio to do
podwjnego witego Roku, skadajcego si ze stu miesicy, do greckiej bogini
Hekate, ktrej imi znaczy sto", i do sturamiennych olbrzymw z greckiej mitologii,
itd. By zbliy si bardziej do penej liczby, orbity Syriusza B liczono parami. Fakt, i
miao to miejsce wrd Dogonw i ludw z basenu Morza rdziemnego, potwierdza
ponad wszelk wtpliwo, i dogoska tradycja zwizana z Syriuszem wywodzi si
z tradycji rdziemnomorskiej (czyli egipskiej), ktr przenieli przodkowie Dogonw,
Garamantyjczycy z krlestwa Libii, skd dalej przejli j imigranci minyjscy.
Wane i decydujce jest stwierdzenie Dogonw: Czas trwania orbity Digitarii
wynosi okoo pidziesiciu lat i odpowiada pierwszym siedmiu z siedmioletnich
rzdw pierwszych siedmiu wadcw..." Mwi te: Ta zasada dziaaa przez
czterdzieci dziewi lat w okresie rzdw pierwszych siedmiu wadcw, ktrzy
wykarmiali gwiazd i powodowali, e moga ona co pewien czas odnawia wiat.
Lecz smy wadca, gdy odkry, e gwiazda..." itd. Istnieje tu rwnie zwizek z
koncepcj ofiary witego wadcy, ktr obsesyjnie podkrela Graves w swoich
omwieniach witego Roku liczcego pidziesit miesicy. Ten fragment relacji
Dogonw, spisany przez Griaule'a czyta si jak autentyczny cytat z Biblii z Ksigi
Kapaskiej. Albo jak z Greckich mitw Gravesa! Czy mona jeszcze wtpi, e te
dwa podania s identyczne? e Dogoni przenieli je ze wiata rdziemnomorskiego
na odludzie, gdzie przetrway nietknite i zadziwiajco dokadne, nie nadszarpnite
ani przez czas, ani przez imperium? I e podania z rejonu rdziemnomorskiego
dotyczyy rzeczywicie Syriusza i orbity Syriusza B, wielkiego niewidzialnego?
Plemi Dogonw to w rzeczywistoci pozostaoci Argonautw, od ktrych
pochodz w sensie dosownym - s oni Minyjczykami w rodku Afryki Zachodniej.
Rozpatrujc egipskie sowo henti, odkrywamy, i oznacza ono Ozyrysa, a take
.boga z gow krokodyla w Tuat". Tuat to egipski wiat podziemny. Sowo to oznacza
rwnie bogw krokodyla". Hent to przede wszystkim krokodyl Seta", natomiast
hen-t to specyficzne miejsce w wiecie podziemnym i znaczy dzielnica w Tuat".
Szersze rozumienie sowa hen-t to miejsce mitologiczne", ktre niekoniecznie musi
znajdowa si w wiecie podziemnym. Wydaje si, i bajeczne Hen-t byo obszarem,
ktry mia swj odpowiednik w wiecie podziemnym, i jest oczywicie blisko
powizany i z Ozyrysem, i z krokodylami.
Nazwa tego rejonu, Hen-t, w formie rzeczownika nazwy pospolitej, a nie wasnej
znaczy podwjny". Jest to dokadna wskazwka dotyczca natury legendarnego
regionu. Obszar mocno zwizany z Ozyrysem, ktrego imi tumaczy mona jako
podwjny", przypomina nam, e Plutarch opisa koo lub elips w jej podwjnej
postaci jako oddzielajc wiato od ciemnoci. Jeeli czytelnik uwaa, e jest to
bardzo odlege skojarzenie, popiesznie dodaj inne znaczenie hen-t, ktre brzmi
.granica" i nastpne, dwa krace nieba". Wszystkie te znaczenia wydaj si odnosi
do koa i odzwierciedlaj natur hen-t (podwjn) na zewntrz i w rodku, a te dwie
kracowoci czy rednica. Hen-t znaczy te koniec, limit", a henti to przedzia
czasu trwajcy 120 lat. Pamitamy, e dogoskie Sigui odbywao si co
szedziesit lat, a dwa Sigui tworz jedno egipskie hentt W rzeczywistoci hen-t
henti moe odnosi si do Sigui i odwrotnie, w zalenoci od naszych
gramatycznych upodoba. (Stosowanie sowa podwjny" jest ambiwalentne i
interpretowane jako podzielone albo podwojone zalenie od kontekstu). Podwjny
czas to raczej dwa okresy pidziesiciomiesiczne, ktre tworz stumiesiczny
przedzia witego Wielkiego Roku powizanego z Syriuszem, ktry ma podwjn
posta.
Henti posiada te znaczenie nieustanny" cige krenie Syriusza B wok
Syriusza A znajduje tutaj swoje odniesienie. Czasami taka idea musi znale swj
rzeczywisty odpowiednik, bo czy to samo sowo mogoby posiada znaczenie:
nieustanny" i 120 lat"? Musi to by odniesienie do nieustannego" cyklu, by moe
orbity Syriusza B lub wasnej podstawy cyklu Sigui. W kadym razie oznacza ono, e
okres 120 lat mona wyznaczy za pomoc nieustannie powtarzajcego si cyklu i
jeeli rzeczywicie tak byo, to czas w musia by do istotny i tego wanie
naleao oczekiwa. W Dodatku III znajduje si proponowane wyjanienie
prawdziwej natury Sigui...i natury henti oparte na kilku faktach astronomicznych.
Biorc pod uwag wszystkie znaczenia henti, take tumaczenie bogowie
krokodyli" itp., zadziwiajce jest odkrycie, e henn znaczy ora", hennti to oracz".
Nasuwa to natychmiastowe skojarzenie z Jazonem orajcym pole, by zasia zby
smoka (krokodyla?). By moe motyw zbw wa", zawarty w kalamburze
zwizanym z bogini Syriusz" zosta przeniesiony do innej jego warstwy, tj. zbw
smoka" jako odniesienia do krokodyli.
W zwizku z tym, e Syriusz B by owosion, podobn do bestii postaci-Enkidu,
ciekawe staje si spostrzeenie, i hen znaczy .zachowywa si jak bestia", a henti
osoba przypominajca besti". Oprcz tego, e henti jest imieniem Ozyrysa,
towarzysza Syriusza, to okrela te .osob przypominajc besti", ktra jest
archetypem towarzysza w legendach zwizanych z Syriuszem. Dodajmy jeszcze, e
o Hathor, bogini-krowie, postaci Izydy-Syriusza mwi si jako o Hennu-Neferit.
(Neferit znaczy po prostu, .pikna"). Podstawowe jednak znaczenie sowa henna z
podwjnym "n" to "fallus" i posiada ono falliczny hieroglif okrelajcy i dlatego moe
nie by powizany ze sowami hen z pojedynczym "n".
Hen-ta znaczy ziarno", zgodnie z dogosk koncepcj Syriusza B jako ziarna.
Henu to bg-jastrzb Seker i jego d henu. Owa d (przypominajca niebiask
Argo jest "wit odzi Sekera, boga mierci z Memfis". Przywodzi na myl
problematyk Kirke i boga-mierci z Kolchidy. Naley podkreli, e jastrzb i sok
s przywoywane wymiennie nie tylko w badaniach egipskich. Pytaem sokolnikw o
rnic pomidzy jastrzbiem i sokoem, ale nie potrafili okreli koloru ich oczu i
twierdzili, e sok wydaje si mniejszy. Jastrzb przypuszczalnie ma zote oczy
(soneczne?), a sok brzowe. Pomimo e ich zwyczaje nie s identyczne i e
istnieje wiele gatunkw obu ptakw, to i tak zamieszanie trwa. Staroytni nie potrafili
odrni jastrzbia od sokola, tak jak nie rozrniali szafranu od zimowita
("kowego szafranu"). W praktyce oczywicie te rnice dostrzegano, ale musimy
zdawa sobie spraw, i arystotelesowy schemat gatunkw i rodzajw rolin oraz
zwierzt nie uzyska ani nie sprowadza si pod wzgldem jzykowym i
semantycznym do takiej dokadnoci. Aby by precyzyjnym, naleaoby uywa
przymiotnikw kwalifikacyjnych, ale niestety nie istniaa wtedy systematyzujca, na
wzr wspczesnej, terminologia biologiczna. I dlatego znacznie wczeniej
odkrylimy, e kirke po grecku to "jastrzb lub sok". W skrcie: oba ptaki s na
poziomie terminologii tak wymienne, jak "1" i "r" pod wzgldem wymowy i symbolu w
jzyku egipskim. Wydaje si, e Egipcjanie, podobnie jak dzisiejsi Chiczycy, nie
rozrniali i wymawiali wymiennie dwa pynne dwiki. W rzeczywistoci 1" mona
rozrni jeszcze bardziej, gdybymy odpowiednio wyczulili nasz such. Mona
wymwi "1" bardziej jzykowo, a mniej zbowo ni czynimy to w jzyku angielskim.
Jeeli chodzi jednak o francuskie r", to przyznaj, e nie potrafi tak uoy jzyka,
by wymwi ten dwik, podobnie jak Arystoteles, na przykad, nie potrafi wymwi
greckiego rho", co Grecy uznawali za seplenienie.
Pozwoliem sobie na dygresje. Wydaje si jednak, e mona rozwika problem
rozrnienia jastrzbia od sokoa. Seton Gordon, wiatowej klasy znawca zotych
orw nie potrafi wskaza na cechy, ktre by te dwa ptaki odrniay w zasadniczy
sposb. Nie potrafi ich wymieni mj znajomy, dowiadczony sokolnik. Zaczynaem
si ju niecierpliwi tym brakiem odpowiedzi, ale dowiedziaem si od mojego
przyjaciela, Roberta Baringa, ktry kiedy zamierza zosta ornitologiem, e istnieje
bardzo subtelna rnica pomidzy jastrzbiem a sokoem. Wedug niego, u sokoa
czwarte lub pite piro lotki jest dusze i tworzy zaokrglone skrzydo, a u jastrzbia
drugie lub trzecie piro skrzyda jest dusze i tworzy skrzydo spiczaste. Nie jestem
pewien, czy jest to tak powszechne zjawisko, e dotyczy wszystkich gatunkw. W
Glosscury of Greek Birds (Sownik greckich ptakw) D'Arcy Thompson pisze, e
staroytny poeta grecki Kalli-mach (ktry by do wyksztacony) twierdzi, i istnieje
dziesi gatunkw jastrzbia, a Arystoteles uwaa, i egipskie jastrzbie byy
mniejsze od greckich. Wyglda na to, e ludzie od pocztku stworzenia wiata
prbowali odrni jastrzbia od sokoa. Jeeli jednak czytelnik znuy si ju tym
tematem tak samo jak autor, to porzumy powysze zagadnienia i zastanwmy si
nad kilkoma pozostaymi sowami egipskimi. Przebrnlimy przez wodospad, czy
znajdziemy do siy, by dotrze do brzegu?
Hensekti oznacza kogo owosionego", ale take Izyd i Neftyd. Neftyd mona
utosami z Syriuszem B, ktry jest archetypem "kogo owosionego", lecz bardziej
prawdopodobne jest przypuszczenie, i Neftyda zmieniaa si: raz bya imieniem
Syriusza B, a kiedy indziej odpowiednikiem Syriusza C, eskiej, niewidocznej
gwiazdy. Henmemit to prowokacyjnie brzmicy .mczyni i kobiety minionego
wieku". Henn w znaczeniu "ora" i hen-t jako .granica" poczone s w formie henb-t,
"orna ziemia", w sowie hen-b, ktre znaczy "ogranicza, mierzy ziemi, tworzy
granic". (Wydaje si, i ostatecznie kojarzy si w ten sposb sowa z pojedynczym
"n" ze sowami z podwjnym "n"). Std wynikaj dalsze moliwoci tworzenia
kalamburu bdcego odniesieniem dotyczcym ograniczenia orbity Syriusza B i
"orki" zwizanej z oraniem ziemi pod zasiew zbw wa, ktre s kalamburem
oznaczajcym bogini Syriusz. I tak splata si caa seria przyprawiajcych o zawrt
gowy gier jzykowych.
Podsumowujc musimy wiedzie, e Hen-b jest rwnie bogiem Tuat, a Henb-
Requ to bg-szakal, ktry naprowadza nas na zwizek z szakalem/psem Anubisem i
orbit Syriusza B oraz dodaje, jako kocowe rozwinicie, jeszcze jeden kalambur
dotyczcy wa.
Pamitamy, i tron i wioso byy najczciej spotykanymi aluzjami do rocznych
stopni" w pidziesicioletniej orbicie Syriusza B. Rwnie egipskie imi bogini
Izydy, Ast oznacza .tron" i przedstawione jest za pomoc hieroglifu tron. As-ti
reprezentowane jest przez ten sam hieroglif, tron i znaczy .kto zastpujcy kogo,
nastpca". Jest to specyficzne odniesienie do nastpstwa tronw. Orbita, jak
symbolizuj, znana te jako Anubis, jest szczeglnie wyeksponowana poczon
form Ast Anpu, co znaczy Izyda-Anubis.
Izyda jako Syriusz nosi te imi Aakhu-t. Biorc pod uwag t now nazw nie
dziwi nas spostrzeenie, i Aakhutl to "bg, ktry mieszka na horyzoncie". Aakhuti to
"dwa duchy", np. Izyda i Neftyda. Aakhu-t to take uraei na krlewskiej koronie", itd.,
przedstawiajce pochodzenie najwaniejszych insygniw faraona. I tak otrzymalimy
obraz poczenia systemu Syriusza z "tajemniczym horyzontem" orbity Syriusza B i
jego niesychanego znaczenia dla Egipcjan.
Inna wana forma imienia Izydy, Ast to Aas-t, jeeli wemiemy pod uwag, e
aasten znaczy "jeden z omiu bogw-map z towarzystwa Thota. Przewodzi on
siedmiu..." Ta historia odpowiada opowieci Dogonw, powizanej z Syriuszem,
wedug ktrej smy wdz przewodzi poprzednim siedmiu, wyraajc w ten sposb
orbitalny okres Syriusza B, rozpoczynajcy si ponownie wraz z nastaniem smego
wodza po poprzednich siedmiu, z ktrych kady rzdzi przez okres siedmiu lat, co
daje siedem razy siedem, czyli czterdzieci dziewi lat. Takie pojmowanie Syriusza
odzwierciedla w jzyku egipskim inna forma samego imienia Izydy utosamianej z
Syriuszem.
Odmiennym sposobem odnoszenia si do Izydy i Neftydy bya Aar-ti, dwie
boginie Uraei, Izyda i Neftyda". Pokrewna forma tego sowa Aararut jest
prawdopodobnie rdem imienia bogini sumeryjskiej, Aruru. Bya ona
odpowiednikiem Izydy w Sumerze i znano j rwnie jako Ninhursag, Nintu, Ninmah,
itd. I wanie bdc nazwan Aruru stwarza owosionego Enkidu, towarzysza
Gilgamesza. To z pewnoci ona pod wspomnianym imieniem pojawia si w Eposie
o Gilgameszu, gdy Enkidu zwizany jest z Syriuszem B, a imi Aruru jest
powizane z problematyk Syriusza przez to, i wywodzi si z tej postaci egipskiej.
Faktem jest, i Aar-ti to powszechnie znane imi zarwno Izydy, jak i Neftydy.
Neftyda jest bardziej powizana z towarzyszem Syriusza i okrelenie Aruru blisze
jest Syriuszowi B, reprezentowanemu przez Enkidu ni inne imi bogini Syriusz,
ktre nie byo wsplne dla Neftydy, ciemnego towarzysza. To sowo znaczy te uraei
i, jak wiemy, inny wyraz okrelajcy uraei zwizany jest z horyzontem orbity Syriusza
B i wsplny jest te dla Izydy i Neftydy - wsplny oczywicie dlatego, e orbita
wyznaczana przez jedn, zakrelana jest wok drugiej i mielimy wielokrotnie
okazj przekona si, e maj jedn orbit, ktra dzieli ich poszczeglne obszary. I
jakie inne imi uznaliby Sumerowie za bardziej odpowiednie dla bogini w roli
stworzyciela Enkidu, ciemnego towarzysza Gilgamesza, od imienia, ktre pochodzi
od tego aspektu?
Syriusz, Gwiazda Psa przedstawiona jest za pomoc hieroglifu zba. Musimy
zatem uwiadomi sobie, e w jzyku egipskim istnieje sowo, ktre ma dwa
znaczenia:
"zba" i psa". Mam tutaj na myli shaar, "zb", sha, "rodzaj psa", sha-t, "suka",
shai, "bg-pies" i Shaait, bdce odmian imienia Hathor utosamianej z Izyd.
Sha-t znaczy te "sto" i jest egipskim synonimem greckiej Hekate.
Inne sowo okrelajce "zb" to abeh, a pokrewna forma tego samego wyrazu
znaczy "szakal". Dodatkowo dba tumaczymy jako "czyni silnym", a ab-t "cieka".
App to "przemierza", natomiast ap znaczy ."kroki". Zatem app ab-t ap to
"przemierza ciek krokami" i tak wanie przemieszcza si Syriusz B po swojej
orbicie. Poniewa Anubis zosta rozpoznany jako orbita Syriusza B, nie dziwi nas
fakt, i mia przydomek "rachujcy serca". Api znaczyo ".rachujcy", a abu to
"serca". Jeeli nieznacznie zmienimy te sowa i zamiast api-abu wstawimy api-abt,
uzyskamy znaczenie rachujcy miesice", gdy abt znaczy miesic". Jest to
jeszcze jeden kalambur z gbszym znaczeniem, odnoszcy si do stu miesicy"
(lub lat) liczonych" przez Anubisa, ktry jest orbit, gdy przemierza swoj ab-t em
ap, ciek krokami".
Dalsze badania jzyka egipskiego s zbyteczne, wziwszy pod uwag nasz cel.
Podobnie zreszt, jak i wyjanianie sumeryjskich religijnych imion wywodzcych si
z Egiptu. Wypada jednak wypeni niewielk luk w informacji na temat przeniknicia
rdziemnomorskiej problematyki Syriusza na poudnie, z Libii do Nigru. Herodot
opowiada, w jaki sposb Garamantyjczycy z Libii posuwali si coraz dalej na zachd
i na poudnie. Graves pisze, e zostali zmuszeni do przejcia w kierunku Fezzanu
znajdujcego si w pustynnych rejonach na poudniu Libii. Dalsz relacj znajdujemy
w History of West Africa [Historia Zachodniej Afryka napisanej przez J. D. Fage'a:
Herodot piszcy w roku 450 p.n.e. wspomina o Garamantyjczykach, czyli o ludziach z bazy
Dado w Fezzanie (ktrych obecnie nazywa si Tuaregami), najedajcych
"Etiopczykw", tzn. ludzi o czarnej skrze, na Saharze w dwukoowych wozach,
zaprzonych w cztery konie.
Czterysta lat pniej inny wielki geograf, Strabon pisze prawie tak samo o Paruzyjczykach
z zachodniej Sahary, ktrych mona by porwna do przodkw z Sonhaju... Wozy
Garamantyjczykw i Paruzyjczykw byy lekkimi pojazdami bojowymi, nie dostosowanymi
 do przewoenia artykuw handlowych. Bardzo ciekawy jest fakt, e relacje Herodota i
Strabona dotyczce ich dziaalnoci zostay potwierdzone i wyeksponowane odkryciem na
skaach Sahary setek prostych rysunkw lub raczej kamieniorytw przedstawiajcych
dwukoowe pojazdy zaprzone w cztery konie. Najbardziej niezwyk spraw jest ta, i
prawie wszystkie rysunki rozmieszczone s wzdu dwch szlakw wiodcych przez
Sahar: szlaku zachodniego z poudniowego Maroka do grnego Nigru i szlaku centralnego
od Fezzanu do wschodniej strony zakola Nigru.
W White Goddess (Biaa Bogini) Robert Graves pisze te o Garamantyjczykach:
Herodot mia racj, gdy twierdzi, opierajc si na autorytecie egipskich kapanek, e czarna
gobica i kult wyroczni-dbu Zeusa-Ammona na pustyni libijskiej oraz kult Zeusa w
Dodonie istniay w tym samym czasie. Profesor Flinders Petrie uwaa, i midzy Libi a
Grecj funkcjonowao wite przymierze ju co najmniej w trzecim tysicleciu p.n.e. Db w
Ammonejon znajdowa si pod opiek plemienia Garamantyjczykw. Grecy znali ich
przodka Garamasa jako pierwszego z ludzi". Zeusa-Ammona przedstawiano jako kogo w
rodzaju Herkulesa z gow barana i by on w ten sposb pokrewny Ozyrysowi z gow
barana i Amonowi-Ra, bogu-Socu z gow barana z egipskich Teb, skd, jak pisze
Herodot, leciay do Ammonejon i Dodony czarne gobice.
James Wellard w swojej fascynujcej ksice pt. Lost Worlds of Africa
(Zagubione wiaty Afryki), w Ksidze trzeciej zatytuowanej "Ludzie zaprzgw"
pisze szerzej na temat Garamantyjczykw i wszelkich zwizanych z nimi
zagadnieniach. Jedn z ciekawszych spraw spord przywoywanych historii dotyczy
straconej cywilizacji, pokrytej piaskami Sahary, ktra bya kiedy centrum imperium
Garamantyjczykw i ktra zostaa rozproszona przez arabskich, muzumaskich
najedcw. Wellard opisuje t cywilizacj w do zagadkowy sposb:
Na szlaku biegncym przez pustyni od Sebha, obecnej stolicy Fezzanu do bazy Ghat na
granicy algierskiej podrnik przechodzi przez podziemny system wodny, ktry w historii
Afryki nie ma sobie rwnych pod wzgldem pomysowoci konstrukcji i wysiku... Gwne
tunele widziane od rodka maj wysoko co najmniej trzech, a szeroko okoo trzech i p
metra. Zostay one wyrbane w wapieniu ostrymi narzdziami, nie prbowano wygadza
powierzchni sufitu i cian... Nie wiadomo, ile z nich pozostao, chocia nadal wida ich cae
setki. Miejscami rozdzielone s odlegoci szeciu metrw, a ich przecitna dugo
wynosi cztery i p metra, liczc od skay, przy ktrej si rozpoczynaj, a do oaz, gdzie si
kocz. Jeeli zaoymy, e w tym rejonie pustyni mogo istnie 300 tuneli, z ktrych 230
jest nadal widocznych, biorc pod uwag boczne szyby, to wyrbano w skaach prawie
1500 km korytarzy pod powierzchni pustyni.
Nadal nie wiemy, w jaki sposb system w dziaa? Nasuwa si pytanie: gdzie jest wejcie
do tuneli? Moemy szuka go caymi godzinami i chocia pozornie wydaje si to proste
przy zaoeniu, i korytarz znajduje si na caej dugoci wybrzuszenia, to dochodzimy w
kocu do gmatwaniny ska u podna skarpy i nie potrafimy powiedzie, gdzie podzia si
tunel... (system wodny przypuszczalnie) zakada odpowiednie i regularne opady deszczu, a
 ten fakt cofa nas a do roku 3000 p.n.e., kiedy to na Saharze panowa klimat morski.
Czyby te tunele wodne byy tak stare?...Studnie s jedynym rdem wody w dzisiejszym
Wadi el Ajal i s wystarczajce dla obecnej populacji okoo 7000 osb. Jeeli porwnamy
t ilo z co najmniej 100 000 grobw, jakie do tej pory odkryto w Wadi, i ktre datuj si
od czasw ludzi z wodnymi tunelami", uwiadamiamy sobie, jak bardzo zaludniony by ten
region... Do tego dochodzi jeszcze fakt, i konstrukcja tak potnego kompleksu wodnego
wskazuje na du techniczn i inynieryjn wiedz wczesnych ludzi, ktrzy osignli
wyszy poziom kultury od tego, jaki panowa w Europie pnocnej przed najazdem
rzymskim.
Moemy wic bezpiecznie zaoy, e: (a) pomidzy rokiem 5000 i 1000 p.n.e. rozlege
obszary Sahary zamieszkiwali ludzie zajmujcy si wypasem byda i upraw roli, ktrzy
naleeli do rasy murzyskiej; mieli yzn ziemi dziki systemowi wodnych kanaw; (b)
dobrobyt bezbronnych Afrykaczykw zachci biaych osadnikw, zamieszkujcych
wybrzee libijskie, do najazdu na Fezzan. Tymi imigrantami byli [pocztkowo przybyli do
Afryki z Azji Mniejszej] Garamantyjczycy, ludzie na wozach zaprzonych w czwrk
koni, o ktrych jako pierwszy wspomina Herodot, piszc o nich jako o ogromnym narodzie
ju wwczas. Pojawiaj si oni i znikaj w cigu caego klasycznego okresu, a w roku 700
n.e. such o nich ginie, gdy ostatni krl zostaje wzity do niewoli przez Arabw, ktrzy
podbili Fezzan. Ich imperium saharyjskie trwao ponad tysic lat.
Jednak nie wiemy prawie nic o Garamantyjczykach, a powd tego jest prozaiczny. Wraz z
upadkiem Cesarstwa Rzymskiego Afryka zostaa straconym" kontynentem i to do tego
stopnia, e aden europejski podrnik a do pocztku dziewitnastego wieku nie dotar
nawet na poudnie, do Fezzanu.
Powinienem doda te, e pnocnoafrykask cywilizacj zniszczy najpierw,
przed najazdem muzumanw, cesarz Justynian.
Wellard pisze te, e na terytorium Garamantyjczykw znajduj si tysice
grobowcw, piramid, fortec i porzuconych miast, nie tknitych opat archeologw.
Odwiedzi on, na przykad, twierdz miasta Sharaba, ktre pooone jest na pustyni i
stopniowo tonie pod piaskiem. By moe miejsce to odwiedzia garstka europejskich
podrnikw, gdy ley ono z boku szlakw, ktrymi przechodz karawany w jednym
z bardziej niedostpnych zagbie piaskowego morza Mourzouk... Waciwie
badania archeologiczne w Fezzanie dopiero si rozpoczynaj..."
Po podboju arabskim imperium Garamantyjczykw, ci, ktrzy ocaleli, uciekli na
poudniowy zachd i przemieszali si z murzyskimi tubylcami na poudniowym
brzegu grnego Nigru i przejli ich jzyk", jak pisze Graves w Mitach greckich o
czym sam dowiedzia si z ksiek antropologa Evy Meyrowitz.
Fakty te wyjaniy nam troch, w jaki sposb Dogoni i pokrewne im plemiona
murzyskie zdobyy owe intrygujce informacje. Jest to opowie rozgrywajca si
na przestrzeni tysicy lat, obejmujc obszary rozlegych terytoriw. Dopiero
pomidzy tamtym czasem i wspczesnoci wytworzyo si wystarczajce napicie,
by iskra z tym przekazem moga przeskoczy z odlegej epoki w dwudziesty wiek.
Wedug Dogonw, ten, ktry ksztatuje wiat", odwiedzi Ziemi i powrci do
systemu planetarnego Syriusza, dajc ludziom kultur. Teraz, kiedy czowiek
postawi stop na innym ciele niebieskim, a my przeszukujemy nasz Ukad
Soneczny, jestemy gotowi, by powanie rozway fakt istnienia ssiadw, ktrzy
mog znajdowa si w odlegoci kilku lat wietlnych i posiada wasne ukady
soneczne, ktre zamieszkuj i gdzie yj, pragnc wiedzy, nauki, rozumienia, a
przede wszystkim stworzenia prawdziwie etycznej cywilizacji, ktra eksponowaaby
to, co w nas najlepsze. Jeeli nie mieliby szlachetnej motywacji, to wtpi, czy
zdoaliby ochroni si przed wasnymi wynalazkami. Z mioci mona y, lecz bez
niej nie ma wiata, ktry by si nie zatru. Musimy zaoy, e wszelkie istoty yjce
na Syriuszu musiayby przyj zdrow i pen ycia etyk. Jeeli Syriusz jest
rzeczywicie domem "tego, ktry ksztatuje wiat", to by moe zachci i nas take
do przeistoczenia si w tych, ktrzy ksztatuj wiaty.

STRESZCZENIE
W staroytnym Egipcie hieroglif i sowo bogini" znaczyo rwnie "w". Hieroglif
przedstawiajcy Syriusza to take "zb". W historii o Argo Jazon sieje "zby wa".
Jest to motyw, ktry swj pocztek wywodzi od egipskiego kalamburu. Greckie
sowo okrelajce "wschd gwiazdy" dotyczy rwnie "wyrastania zbw z dzise".
Zatem, gdy zby wa zostay wsiane do ziemi, wyrosy z niej, jak wyrastaj zby z
dzise, co znaczy, e gwiazda Syriusz ("zb wa") wzesza nad horyzontem.
Poznajemy wic mechanizmy funkcjonowania mitologicznego zakodowanego
jzyka witych kalamburw. Za warstw mitw znajduj si ukryte znaczenia, ktre
mona rozszyfrowa, odwoujc si do hieroglifw i odnajdujc synonimy tworzce
kalambury.
W rdach egipskich znajdujemy wyjanienia sw Argo, Arka, Argos itd. Sowa
te wywodz si od egipskiego arq. Pokrewne mu wyrazy greckie rwnie s do
none: Argos by psem powizanym z okrelonym cyklem. Inny Argos mia sto oczu i
pilnowa Io, ktra zwizana bya z problematyk Syriusza i z Izyd. Egipskie sowo
arqi odnosi si do koca cyklu, jaki przedstawiony zosta w Odysei przez Argosa.
Egipskie sowo arq dotyczy okrgego ksztatu i pochodzi od aciskiego arcere oraz
formy uku.
W poudniowych Woszech istnieje witynia Izydy. gdzie w wewntrznym
sanktuarium znajduje si malowido stu-okiego Argosa (przedstawionego z normaln
twarz i oczami). Odbyway si tutaj misteria Izydy. Rwnie pidziesit crek
Danaosa przenioso z Egiptu do Grecji (a std do poudniowych Woch) tesmoforie
(obrzdy Demetry), ktre wedug Plutarcha byy misteriami Izydy. I tak Izyda cile
odpowiada najbardziej tajemniczym i witym obszarom, gdzie krluj liczby
pidziesit" i sto" (Hekate); Izyd utosamiano z Syriuszem.
Najstarsi Egipcjanie uwaali, i Syriusz jest domem zmarych dusz. Tak rwnie
sdz Dogoni. Egipcjanie mwi, e gdy duch zmarego uda si do Neftydy",
obrci si na horyzoncie" i obraca si jak soce". Jest to specyficzny opis czarnej
Neftydy jako soca" krcego wok Syriusza.
Egipcjanie utrzymuj te, e emanacje z obszaru Syriusza oywiay istoty na
Ziemi. Twierdzenie to podzielaj Dogoni.
Poniewa Egipcjanie wierzyli, e Syriusz jest innym wiatem dusz zmarych,
ciekawy jest fakt, i nazywali ten drugi obszar arq-hehtt, uywajc znanego nam
sowa arq.
W jzyku egipskim rejon Syriusza opisany jest sowem, ktre znaczy rwnie
tron" i ciar", a podobne jest do wyrazu o znaczeniu karze".
Egipskie sowo znaczce pidziesit" (od ktrego pochodz arabskie i
hebrajskie wyraenia o znaczeniu pidziesit") odnosio si do liczby gorcych
syriuszowych Dni Psa", a take do gwiazdy, ktra nie odpoczywa" - oczywicie
chodzi o ciao bdce w ruchu, czyli o Syriusza B z jego pidziesicioletni orbit.
Syriusz w Egipcie jest Gwiazd uku". Egipskie sowo ucznik" odnosi si te do
cikiego metalu gwiezdnego powizanego z Anubisem (ktry, jak wczeniej
sugerowalimy, dotyczy orbity Syriusza B zbudowanego z cikiego metalu
gwiezdnego"). Sowo okrelajce ciki metal gwiezdny podobne jest do sw
posiadajcych znaczenie: karze" i ciar".
Egipskie wyraenia pocztek cyklu" (ktre poczone z arq znaczy koniec
cyklu") to te wyrocznia" i przedni i tylni kraniec statku" - mj dowd na wyroczni -
Argo. To samo sowo znaczy rwnie podstawa trjkta" (a sowo -trjkt" jest
odmian nazwy Syriusza, ktrego hieroglifem jest trjkt). Mamy rwnie trjkty
geodetyczne, powizane z ark, od Teb i Behdet.
Plutarch przytacza perski opis Gwiazdy Psa, Syriusza, ktry ma by otoczony
przez pidziesiciu bogw, tworzcych ksztat jaja (eliptyczn orbit), w ktrym
bogowie wiata" staj naprzeciw bogw ciemnoci".
W Ksidze Kapaskiej Mojesz nakazuje Hebrajczykom witowa co
pidziesit lat rok jubileuszowy, lecz nigdy nie syszaem, by kiedykolwiek go
obchodzono. Oczywicie Hebrajczycy nie rozumieli znaczenia pidziesicioletniej
orbity Syriusza B, o ktrej wspomina Mojesz (wtajemniczony w Egipcie i
"wychowywany przez faraonw").
W jzyku egipskim sowo "tajemniczy horyzont" znaczy te "dwa duchy": jasna
Izyda i ciemna Neftyda. To samo sowo tumaczy si rwnie jako: "bg, ktry
mieszka na horyzoncie" i "Izyda jako Syriusz". Tajemniczy horyzont dotyczy
przypuszczalnie orbity Syriusza B, na ktrej yje Syriusz B.
Egipskie sowo pies" znaczy rwnie "zb" (hieroglif trjkta, ktry znaczy
Syriusz" i zb"), a take bg-pies" i sto".
Inne egipskie sowo zb" znaczy te przemierza ciek krokami" i czyni
silnym". Uywa si go w zwizku z Anubisem, gdy moe to by rwnie liczcy
miesice podczas przemierzania cieki". Jego synonim znaczy sto" i Syriusz". I
tak otrzymujemy: liczcy sto miesicy podczas przemierzania cieki Syriusza".
Lecz Anubis, ktry to czyni, jest rwnie koem". Sprowadza si to zatem do
stwierdzenia: liczcy sto miesicy podczas przemierzania okrgej cieki Syriusza".
Wystarczy zamieni miesice na lata (co by moe uczyni Mojesz?) i mamy dwa
pidziesicioletnie okresy trwania orbity Syriusza B.
Przekonalimy si, e staroytni Egipcjanie posiadali t sam wiedz o Syriuszu,
jak spotykamy u Dogonw w Mali. Wiemy, e Dogoni s potomkami (pod wzgldem
kulturowym, a prawdopodobnie i fizycznym) Grekw lemnyjskich, ktrzy uwaali si
za spadkobiercw Argonautw". Udali si oni do Libii, migrowali na zachd jako
Garamantyjczycy (ktrych opisuje Herodot), potem kierowali si na poudnie i po
wielu, wielu wiekach dotarli do Nigru w Mali, gdzie przemieszali si z miejscowymi
Afrykaczykami.
Dogoni zachowali jako swoj najwitsz, sekretn tradycj t, ktr zaszczepi
Grekom, przenoszc z predynastycznego Egiptu, Danaos". Grecy z kolei zabrali j
ze sob do Libii, a ostatecznie do Mali. Dotyczya ona tajemnicy Syriusza". W ten
sposb cofnlimy si a do predynastycznego Egiptu sprzed roku 3000 p.n.e. i
badalimy niezwyk wiedz, jak posiadaj Dogoni na temat ukadu gwiazd
Syriusza A, Syriusza B i prawdopodobnie Syriusza C.
Udao nam si inaczej wyrazi, jeeli nie rozwiza w peni problem Syriusza. Nie
pytamy ju: "Jak to si stao, e Dogoni znaj te problemy?" Teraz zastanawiamy
si: Jak to si stao, i Egipcjanie z okresu predynastycznego sprzed roku 3200
p.n.e. lub ich (nieznani) poprzednicy wiedzieli o tych sprawach?"
Jak wyglda rozwizanie problematyki Syriusza? Nie wiemy. By jednak
ostatecznie zrozumie jaki problem, trzeba wiedzie, jak stawia pytania. Wiele
docieka, ktre powinny nastpi po pytaniach dotyczcych Syriusza moe
dostarczy wicej odpowiedzi, ni moemy to sobie teraz wyobrazi.
Archeologowie maj przed sob trudne zadanie, jeli podejm prb wyjanienia
wielu podobiestw pomidzy Sumerem i Egiptem oraz wskazania na nie odkryte
jeszcze wsplne rdo tych dwch kultur - cakowicie zapomnian cywilizacj, ktrej
pozostaoci musz gdzie istnie.
Rozwaajc pocztki naszej cywilizacji na Ziemi, musimy powanie wzi pod
uwag moliwo, i prymitywni ludzie z epoki kamiennej otrzymali wzr gotowej
cywilizacji od goci, istot pozaziemskich, ktre pozostawiy po sobie lady po to,
bymy mogli je odszyfrowa. Te znaki dotycz szczegowych informacji o systemie
gwiazdy Syriusza, ktre mog by zrozumiae dla spoecznoci, bdcej tak
technologicznie zaawansowanej jak my dzisiaj. Jestem pewien, e to teraz nadszed
waciwy czas, by odkry zakodowane fakty. Dzisiaj jest waciwy moment, by
przygotowa si na przyjcie nieuchronnej prawdy, i istniej cywilizacje
pozaziemskie i z ca pewnoci s bardziej rozwinite od nas pod wzgldem
kulturowym, nie mwic o technologii, ktra umoliwia im podre midzygwiezdne!
Trudno nam bdzie pozby si najbardziej niepokojcego, a jednoczenie
ekscytujcego wraenia, i inteligentne istoty z jakiego miejsca w Galaktyce ju
odwiedzay Ziemi, wiedz o naszym istnieniu, moe podgldaj nas przy pomocy
jakiej automatycznej sondy, umieszczonej gdzie w naszym Ukadzie Sonecznym i
zamierzaj osobicie powrci tutaj, by zobaczy, jak radzi sobie cywilizacja, ktr
kiedy zaoyli.
DODATEK I
Satelity planet, planety wok gwiazd oraz obroty t wirowanie cia w
Przestrzeni Kosmicznej - opisane przez neoplatoskiego filozofa Proklosa.
... W kadej sferze planetarnej znajduj si gwiazdy, ktre obracaj si wraz ze swymi
sferami..." Jest to zdanie wypowiedziane w 438 roku n.e. przez Proklosa, spadkobierc
Platona.
Czytelnik, ktry nie jest specjalist w omawianej dziedzinie, prawdopodobnie
niewiele wie o Proklosie, jednym z najtszych umysw w dziejach filozofii. y on w
latach 410-485 n.e. Jedyne dostpne w jzyku angielskim tumaczenie, bdce tylko
czci gigantycznego dorobku tego filozofa to Elements of Theology (ktre nie ma
wikszego znaczenia dla naszych rozwaa). W jzyku angielskim znajdziemy te
jego Commentary on Euclid i Commentary on the First Alcibiades of Plato (jedno
dzieo zostao przeoone w Ameryce, a drugie w Holandii). W Liechtensteinie
natomiast wydano tumaczenie zakoczenia sidmej ksigi jego dziea pt.
Commentary on the Parmenides of Plato.
Czytelnik uporczywie szukajcy tumacze prac Proklosa prawdopodobnie nie
dotrze do informacji, i pod koniec XVIII i na pocztku XIX wieku przeoy je na
jzyk angielski Thomas Taylor. Jego prace znajduj si zaledwie w kilku bibliotekach
(i nawet British Museum nie posiada wszystkich tumacze Taylora).
Zacytujmy zatem pogld Proklosa, ktry przekazuje nam Thomas Taylor. Musimy
pamita, i tumacz w pierwszy przeoy na jzyk angielski wszystkie dziea
Platona, co byo ogromnym przedsiwziciem. Nie byo ono jednak a tak uciliwe
jak tumaczenie Proklosa! A oto fragment wypowiedzi Taylora na temat Proklosa:
Dla mionikw mdroci greckiej kady zachowany fragment pism Proklosa bdzie
bezcenny, gdy wrd uczniw Platona nie ma on sobie rwnych pod wieloma wzgldami:
pikna wymowy, wspaniaoci koncepcji i czytelnego objaniania niezrozumiaych
dogmatw ludzi z czasw staroytnoci.
Wielu naukowcw z dziedziny klasyki uwaa, i Zoty Wiek" Grecji to jedyny
znaczcy okres w dziejach greckiej filozofii. yli i tworzyli wwczas: Sokrates, Platon,
Arystoteles, Eurypides, Sofokles, Ajschylos, Demostenes oraz historycy tacy, jak:
Herodot, Tukidydes i Ksenofont.
Te znakomite nazwiska maj udowodnia tez, i umysy greckie w pozostaych
okresach nale do drugiej kategorii. Wielu naukowcw usilnie stara si omieszy
wszystkich greckich filozofw, ktrzy yli poza okresem Zotego Wieku". Cz
badaczy czynia na ten temat zoliwe uwagi i nie da si zaprzeczy, i istniaa
tendencja, by ignorowa lub nie docenia, a nawet w ogle przemilcze istnienie
Grekw, ktrzy yli przed lub po wspaniaych Grekach Zotego Wieku". Filolodzy
klasyczni musz jednak pogodzi si z kopotliwym dla nich faktem, e Akademia
Platoska kontynuowaa swoj dziaalno w Atenach przez ponad dziewiset lat.
George Sarton napisa o Akademii w A History of Science: Ancient Science
through the Golden Age of Greece (Historia nauki: staroytna nauka grecka Zotego
Wieku) nastpujce sowa:
W czasie kiedy (cesarz) Justynian zamkn bramy (Akademii), mona by akurat obchodzi
dziewiset szesnast rocznic jej istnienia... Akademia zmienia si bardzo wraz z
upywem wiekw: wobec tego, jedynie Starq Akademi, funkcjonujc okoo ptora wieku
mona uzna za Akademi Platona. Trudno si zgodzi z takim pogldem, poniewa
oczywisty jest fakt, i kada instytucja podlega zmiennym kolejom losu i im duej istnieje,
tym bardziej naraona jest na zmiany. Majc powysze stwierdzenie na uwadze, moemy
podsumowa cao nastpujco: Akademia Ateska, zaoon przez Platona, istniaa przez
ponad dziewi wiekw.
Czytelnicy, do ktrych nie bardzo przemawia chronologia, dla porwnania mog
rozway nastpujcy fakt: Akademia Platoska istniaa (w tym samym miejscu) tak
dugo, jak Westminster Abbey na ziemi angielskiej. Dziewiset szesnacie lat
trwania Akademii jako instytucji filozoficznej rwna si takiej samej liczbie lat, jaka
upyna od podboju normaskiego Brytanii w 1066 roku do roku 1982. (Nawet po jej
rozwizaniu, Akademia Platoska istniaa nadal "na wygnaniu" w Persji). Widzimy
wic, e Akademia Platona trwaa duej w jednym miejscu, ni istnieje Brytania od
czasw Williama Zwycizcy.
Platoska tradycja w szerszym znaczeniu, ze swymi gnostyckimi i heretyckimi
prdami oraz jej niezliczonymi oddziaywaniami w czasach pniejszych w
pogldach postaci tak ciekawych i fascynujcych, jak: Giordano Bruno, Marsilio
Ficino, John Dee, a nawet sir Philip Sidney i lord Leicester - nie wspominajc ju o
trubadurach z Prowansji i Dantem z Woch, setkach tysicy zmasakrowanych
Albigensw we Francji, Templariuszach i nie koczcym si pamie beznadziejnych
procesw przez ponad dwa i p tysiclecia - to draliwy i trudny problem dla
kadego ortodoksyjnego umysu, niezalenie od wyznawanej wiary. Ci, dla ktrych
platonizm jest Wielk Tradycj", uwaaj go, najoglniej rzecz biorc, za
wiatopogld wymierzony przeciwko religii, za tradycj skierowan przeciwko
instytucjom. Platonizm przypomina Zgromadzenie Przyjaci (Kwakrw), gdy nie
upiera si przy adnych doktrynalnych dogmatach. Jest prawdziwie wolny, nie ma w
nim czonkostwa, dziesiciny ani narzuconych z gry zasad. Nie ma te ani papiea,
ani kalifa. Przeraa ludzi o sabszym charakterze, ktrzy tskni za wyranie
okrelonym porzdkiem prawno-religijnym. Ludzie ci bd zawsze chcieli zniszczy
kad inn form religijnoci, godzc w konkretnych ludzi i ich dziea tworzce nasz
tradycj.
 Czy jest prawdopodobne, by intelektualny establishment" przyzna, i taki
podskrny prd duchowoci mg istnie poza ortodoksyjnymi granicami oficjalnej
religii chrzecijaskiej od III wieku i od czasw Orygenesa? Jak poj fakt, e
Proklos, yjcy siedemset lat po Platonie, by rwnie owiecony? C stanie si
wwczas z hermetycznie zapiecztowanym greckim cudem"? Jeeli platonizm przez
ponad dwa tysice lat trwa jako przeladowany ruch podziemny, to co naley sdzi
o rzekomej otwartoci ortodoksyjnej kultury Zachodu? Jeeli nasz powszechnie
uznany wzr cywilizacji opiera si na kamstwie, na zaprzeczaniu, e nie istnieje
adna inna kultura poza ortodoksyjn, to implikacje takiego twierdzenia mog w
rezultacie doprowadzi do umysowego wstrzsu. adnemu czowiekowi, niezalenie
od tego czy pracuje na uniwersytecie, w redakcji gazety, w duym przedsibiorstwie
przemysowym czy w studiu telewizyjnym (albo w diecezji), nie uda si unikn
skutkw, jakie z tego wynikn. Prawdopodobnie nie bd one niszczce tak, jak to
si dzieje w wypadku rewolucji politycznej czy spoecznej. Oka si jednak bardziej
zasadnicze i jako takie mog ostatecznie mie szerszy zasig oddziaywania. W gr
wchodz tu obawy przed twrcz zmian, ktre sprowadzaj si do strachu przed
tym, czego nie znamy. Jest to problem o zasadniczym znaczeniu. Tymi obawami da
si czciowo wyjani fakt, e czytelnicy nie maj pojcia o wielu sprawach, ktre
s dla nas istotne. Jedn z nich jest myl Proklosa. Naukowcy nie maj do
odwagi, by omawia jego dziea, posta i pogldy. Wystarczy wspomnie imi
Proklosa, by zabrzmiao to tak, jak odgos wycignitego z szafy i potrzsanego ze
wciekoci kociotrupa.
Proklos nie zasuy sobie nawet na oddzielne haso w Penguin Companion to
Literature, vol. 4, w ktrym] omawiana jest literatura klasyczna. Wymienia si go
pod hasem Neoplatonizm", ktre opracowa D. R. Dudley:
Stanowi on dziwne poczenie - moliwe w tej epoce filozofa, logika, matematyka i
mistyka. Neoplatonizm przesyci ostatni etap pogastwa religi metafizyczn... Na
krlewskich sarkofagach czsto znajdujemy posta mdrca pogronego w kontemplacji,
patrzcego w niebo.
Zwrmy uwag na wyraenie moliwe w tej epoce", ktre wskazuje na to, i w
dzisiejszych czasach nikt nie pokusiby si nawet o zdobywanie wiedzy w tak wielu
dziedzinach. Nasz wiek to era ograniczajcej specjalizacji. Czytamy te, i Proklos to
"dziwne poczenie". Dudley nie powica ani sowa temu, co napisa Proklos, nie
wymienia adnej z jego licznych prac, a w bibliografii wspomina tylko o
nieszkodliwym i trudnym dziele pt. Elements of Theology. Z takiego opisu moemy
wywnioskowa, e Proklos naley do wymarego gatunku, przypominajcego
mamuta, a interesuje nas tylko dlatego, e jest "dziwnym poczeniem, moliwym w
tej epoce". Niewielu historykw zajmuje si pitym wiekiem n.e. Na podstawie tego,
co pisze Dudley, dochodzimy wic do wniosku, i to wanie historycy powinni
zajmowa si "rym dziwnym poczeniem, moliwym w tej epoce". Proklos za, o
ktrym nie pisze si nic godnego uwagi, nie ma adnego znaczenia. Czyby Penguin
Companion chcia wprowadzi czytelnikw w bd? To niewiarygodne.
Profesora A. C. Lloyda z Uniwersytetu w Liverpool poproszono, by napisa
rozdzia o Proklosie do ksiki pt. Cambridge History of Later Greek and Early
Mediaeval Philosophy. Jest to kompendium, ktre powstao w 1967 roku i zostao
wydane ponownie z poprawkami w 1970. Opublikowanie tego grubego tomu,
liczcego 715 stron, zapocztkowao nowy etap w rozwoju nauk staroytnych, gdy
wielu naukowcw po raz pierwszy przyznao, i wyczerpay im si pomysy badawcze
dotyczce problemw, ktrymi si dotychczas zajmowali. Doszli wic do wniosku, e
powinni zbiera materiay suce rozwojowi zaniedbanych do tej pory dziedzin, o
czym wiadczy tematyka wymienionej wyej ksiki. Osamotnionych badaczy, takich
jak np. Richard Walzer, Philip Merlan i nieyjcy ju I. P. Sheldon-Williams,
bezinteresownie prbujcych rozwika pewne tajemnice, poproszono o pomoc w
okreleniu zakresu prac, ktre mogyby by opracowywane przez nowe pokolenia
naukowcw, piszcych doktoraty. Zwrcono si do nich, by wskazali dziedziny
wymagajce bada, ktrymi mogliby si zaj profesorowie, ktrzy do dokadnie
uporzdkowali ju dzieje filozofii przed Sokratesem, a teraz poszukuj nowego pola
do rozwizywania okrelonych problemw.
Wrmy jednak do prof. Lloyda, ktry podj interesujc prb omwienia osoby
Proklosa, w tym niektrych aspektw jego filozofii i pism. Wane jest, bymy mogli
lepiej pozna Proklosa jako czowieka . A oto fragment relacji Lloyda:
Proklos urodzi si w Konstantynopolu w 410 roku lub nieco pniej. Jego rodzice,
patrycjusze z Likii, kraju w poudniowo-zachodniej Azji, posiali go do miejscowej szkoy, a
potem do Aleksandrii, by mg studiowa literatur i retoryk. Ojciec Proklosa by
prawnikiem, lecz syna bardziej pocigaa filozofia. Chodzi wic na wykady z matematyki i
z filozofii Arystotelesa. Nastpnym etapem jego edukacji byy Ateny.
Potem nastpuje opis studiw Proklosa w Akademii Platona, ktrej w
pniejszych latach zosta scholarcha: Nie wiadomo, kiedy zosta kierownikiem
szkoy, ale by nim a do mierci, czyli do 485 roku. Nigdy si nie oeni, a jego
wadami byy: zazdrosna natura i wybuchowy temperament".
Ta ostatnia cecha Proklosa oznacza raczej brak cierpliwoci wobec tych
studentw, ktrzy nie rozumieli tego, co mwi, lub tych, ktrzy byli irytujco
drobiazgowi. W taki oto gniewny sposb zaczyna filozof swoje monumentalne dzieo
Commentary on the Timaeus of lato (Komentarz do Timjosa Platona): "akt, i wzr
platoskiego Timaosa dotyczy caej fizjologii i e odnosi si do teorii wszechwiata,
omawiajc j od pocztku do koca jest, oczywisty dla tych, ktrzy nie s
kompletnymi idiotami".
Zastanwmy si teraz nad zwizkiem pogldw Proklosa z szersz tematyk
naszej ksiki. Oddajmy gos prof. Lloydowi, ktry kontynuuje swe wywody na temat
filozofa:
Proklos obraca si w wanych krgach politycznych, lecz podobnie jak inni wiodcy
platoczycy, by mistrzem obrzdw pogaskich wymierzonych przeciwko polityce
cesarskiej i wiele razy popada w tarapaty. Mocno wierzy w praktyki religijne.
Skrupulatnie przestrzega diety wegetariaskiej, modlitw do Soca, rytuaw chaldejskich
wtajemniczonych, a nawet egipskich wit. Mwi si, i crka Plutarcha [platoczyka, a nie
autora ywotw] przekazaa mu praktyczn wiedz teurgii i podobno potrafi on
wyczarowywa wiecc zjaw Hekate. Wiadomo, i przedkada teurgi jako wyzwolenie
duszy nad filozofi, ktra w jego ujciu przesycona bya abstrakcyjnymi wywodami i
cigym odwoywaniem si do wasnej tradycji. To jednak nie miao dla niego wikszego
znaczenia, poniewa nie umoliwiao powrotu do Pocztku, powrotu do Jedynego,
jakiegokolwiek zwizku, byle by to tylko zwizek rzeczywisty. Filozofia to fantastyczny,
skomplikowany, metafizyczny system i chocia powsta on jedynie dziki natchnieniu
religijnemu, to jego znaczenie nie zaley i nie miao, wedug Proklosa, zalee od religii.
Fascynacja Proklosa obrzdami zwizanymi z Hekate, jak i jego postpowanie,
zgodne z etyk wtajemniczonych w chaldejskie i egipskie misteria, natychmiast
nasuwaj podejrzenia, i mg on mie jakie informacje na temat tajemnicy
Syriusza. Czy byo tak naprawd? Musimy rozway kilka zastanawiajcych
pogldw Proklosa na temat cia niebieskich, ktrych nie bra pod uwag aden ze
znanych mi historykw nauki (by moe dlatego, i nikt nie przeczyta w caoci
gigantycznego tomu pt. Commentary on the Timaeus of Plato, o ktrym ju
wspominaem). Najpierw jednak musimy zbada dalsze dowody, nie moemy
opiera si wycznie na sabych przesankach, ktre zaledwie nasuwaj
podejrzenie, i posta i dziaalno Proklosa czy si z problematyk Syriusza. Prof.
Lloyd poczyni dalsze ciekawe uwagi:
Proklos wierzy, e jego metafizyka odzwierciedlaa prawdziwe, cho ukryte znaczenie
dzie Platona i e owe dziea wraz z ca greck teologi" wywodziy si z tajemnych
doktryn pitagorejczykw i orfikw. Moemy zapozna si z ni dziki dwm pracom
Proklosa: Elements of Theology i Theology of Plato oraz odwoujc si do komentarzy
dzie takich jak; Parmenides, Timaews i Alcibiades.

Naley podkreli, e w owych komentarzach kryje si sporo oryginalnej i

twrczej filozofii neoplatoskiej. W dzisiejszych czasach naley do dobrego tonu
wymiewa si z formy komentarza jako czego gorszego i niezbyt oryginalnego.
Prbujemy wyszydza to, czego nie potrafimy zrozumie. Takim przykadem jest
nazwanie przez prof. Roberta Browninga z Birkbeck College z Uniwersytetu
Londyskiego komentarzy Simplikiosa, nastpcy Proklosa, bdnymi interpretacjami
i zalatujcymi nud podrcznika-] mi". Opini t zamieszczono w tomie Penguin
Companion. Wyraenie bdna interpretacja" wiele nam mwi i pozwala domyla
si, i prof. Browning zasadniczo nie zgadza si z autorem i z tego powodu pozwala
sobie na kpiny. Przeczytaem Commentary on Epictetus autorstwa Simplikiosa i
byem zachwycony wielkim umysem tego filozofa, ktrego rozprawy na temat wolnej
woli s tak aktualne, e dorwnuj takim pracom ery wspczesnej cybernetyki, jak
choby fascynujce ksiki Norberta Wienera. W rozdziale pierwszym Simplikios
pisze o tych, ktrzy udaj, e nasze pogldy i pragnienia, a bardziej oglnie,
wszystkie nasze wybory i intencje s zdeterminowane koniecznoci i e my nimi nie
rozporzdzamy, gdy ich przyczyny tkwi na zewntrz, poza nami i nie wynikaj z
naszej woli". Atakuje yjcych w jego epoce behawiorystw", uywajc wyrae
jasnych i dobitnych, ktre nie straciy nic ze swojej aktualnoci. Cz jego wywodw
jest tak ostra, a wiele z jego intuicji siga tak gboko, e nie znajduj
usprawiedliwienia dla wydawcw, ktrzy do tej pory nie opublikowali adnej z jego
prac w jzyku angielskim.
Commentary on the Timaeus of Plato (ktrego skrtu: Tim, bd odtd uywa)
jest jedynym, spord wszystkich prac Proklosa, rdem jego pogldw na temat
kosmosu i platoskiej spucizny tradycji ezoterycznej ze staroytnych, tajemnych
religii. Prof. Lloyd w przypisie do ostatniego przytaczanego tu cytatu nie daje
adnych wyjanie na ten temat, lecz odsya czytelnika do innych prac Proklosa.
Cao opracowania postaci Proklosa przez prof. Lloyda zawiera tylko krtkie i
powierzchowne uwagi na temat Tim.
Musimy zatem sami sign po t prac. Numery stron, ktre podaj z tej ksiki,
pochodz z angielskiego tumaczenia Thomasa Taylora, z tomu I i II.
Pod koniec Ksigi IV Tim. Proklos pisze (II, 307): To pitagorejczycy mieli orfick
genealogi. Nauka o bogach wywodzia si z tradycji orfickiej i poprzez Pitagorasa
docieraa do Grekw, jak zawiadcza sam Pitagoras w Sacred Discourse (witej
rozprawie)".
Proklos wyraa taki pogld w odniesieniu do tajemnych religii, co uwidacznia si
w jego uwagach o zasadach pitago-rejskich w Ksidze V Tim. (II, 312): .S to
tradycje orfickie. Mistyczne przekazy goszone przez Orfeusza, czerpicego mdro
od swojej matki Muzy Kalliope docieray do Pitagorasa dziki wtajemniczeniu go
przez Aglaofonosa".
czy on ten pogld z omwieniem zjawisk niebiaskich w Tim. Zaraz po tym
fragmencie czytamy: Orfeusz nazywa ksiyc niebiask ziemi", natomiast w
Ksidze III Proklos pisze: Pitagorejczycy mwi... (i) ksiyc jest eteryczn
ziemi".
Proklos, przyjwszy te pogldy i bdcy wyznawc Hekate (zachowa si Hymn
do Hekate" Proklosa, w ktrym nazywaj Stranikiem Bram", co jest staroytnym
egipskim tytuem Horusa, oraz Matk Bogw, oznaczajc staroytne imi Izydy,
zob. IV, 4, 6, Hellenistic Religions autorstwa Granta), wydaje si posiada wiedz
kogo wtajemniczonego, kto zna pewne tajemnice problematyki Syriusza. Nie ma na
to jednak adnych dowodw, bo dla Proklosa bezporednie odwoywanie si do
doktryny ezoterycznej byo witokradztwem. Zorientowaem si jednak, e wiele z
jego teorii opiera si na owej doktrynie i na sugestiach odnoszcych si porednio
do istnienia niewidzialnej gwiazdy. Teorie te s tak niezwyke, i postanowiem je
uwzgldni. Najwaniejsze w nich jest stwierdzenie, przy ktrym upiera si Proklos,
i istniej pewne niewidoczne ciaa niebieskie. Owe ciaa to ksiyce planet i planety
innych gwiazd. Co wicej, pogldy Proklosa dotyczce cia niebieskich byy pod
wieloma wzgldami niezwykle wiate. W Ksidze III w Tim. Proklos pisze (I, 425), e
ksiyc zbudowany jest z:
ziemi niebiaskiej. Bo dlaczeg by ksiyc, rzucajcy wiato tworzy cie i dlaczego
wiato soneczne nie miaoby go przenika w caoci? ... odkryjemy, i ogie i ziemia
istniej w niebie w podobny sposb; ogie okrela ich substancj, lecz wszystkie pozostae
ywioy wspistniej z nim.
Zaraz potem czytamy:
Pod pewnymi wzgldami ywioy postrzega si jako nie zmieszane, a pod innymi jako
zmieszane. Pierwsza ich mieszanka tworzy niebo, ktre zawiera wszystko, co posiada
waciwoci ognia... Gdy w niebie wszystko zgodne jest z natur ognist.
Z powyszych cytatw wnioskujemy, i teoria ksiyca, bdcego niebiask
ziemi" jest pochodzenia pitagorejsko-orfickiego" i e Proklos uzna j za swoj.
Fakt, i jego uwagi odnosz si rwnie do oglnej natury cia niebieskich, wskazuje
na wsplne rdo tych pogldw. Niebo rzeczywicie ma ognist natur", gdy
badania naukowe dowodz, e gwiazdy posiadaj wszystkie normalne pierwiastki
chemiczne i maj natur ognia. Opis cia niebieskich przedstawiony przez Proklosa
pozostaje w doskonaej harmonii z dzisiejsz wiedz na ich temat. Prawdziwe jest
jego stwierdzenie, e gwiazdy mona opisa ogniem, ktry okrela ich substancj,
lecz kady inny ywio wspistnieje z nim". Aczkolwiek gwiazdy pon ogniem,
wiemy, e zawieraj wszystkie pierwiastki chemiczne.
Proklos wyranie zaznacza, e piszc o ogniu" na niebie, chodzi mu o ogie w
znaczeniu symbolicznym. Mwi (s. 280): Std ogie, ktry si tam (w ciaach
niebieskich) znajduje, to wiato i niewaciwe bdzie kierowanie naszej uwagi na
wielki oraz ciemny ogie rejonu podksiycowego [rejon poniej ksiyca lub rejon
ziemski]". By rozwia wszelkie pozostae wtpliwoci i unikn nieporozumie,
dodaje (s. 281), e ogie na niebie to: ogie, ktry nie jest dokadnie ogniem", a
raczej ogniem, ktry jest energi".
W wietle wspczesnej nauki s to pogldy zadziwiajce. Dzisiejsze teorie
utrzymujce, e w przestrzeni kosmicznej znajduje si do rozlege rodowisko
midzygwiezdne o tak rozrzedzonej naturze, i jest prawie niewidoczne (nie
przestarzay eter"), maj swojego zwiastuna w dziwnym twierdzeniu Proklosa z
Ksigi III w Tim. (I, 425):
Wane jest te, by rodkowe ywioy znajdoway si w ciaach niebieskich, lecz rwnie to,
by kolejne czci rejonw niebieskich obfitoway w odmienne ywioy. Konieczne jest, by
w niektrych miejscach potna ognista natura moga roztacza swoj wspaniao, jak w
przypadku cia gwiezdnych; w innych rejonach natomiast powinna ona pozosta w ukryciu,
jak w przypadku sfer, ktre zawieraj gwiazdy.
Niezalenie od tego, jak zinterpretujemy uwagi Proklosa, godnym uwagi
pozostaje fakt, i wedug niego gwiazdy s zakrzepnitymi ciaami w niebiaskiej
postaci, a niewidoczna dla nas ognista materia" wypenia przestrze midzy nimi.
Jeeli chodzi o jego spostrzeenia dotyczce sfer, to, jak si zaraz przekonamy, nie
przypominaj one szklanych cia kulistych, ktre znamy z bardziej konwencjonalnej
astronomii staroytnej.
W Ksidze IV Tim. (H, 293) Proklos kpi z epicykli i mwi, i maj one warto jako
interesujcy pogld", za pomoc ktrego mona analizowa i rozumie rzeczywiste i
najprostsze ruchy gwiazd:
tak, jakby kto, kto nie potrafi zmierzy ruchu spiralnego wok cylindra, przyj zaoenie,
e linia prosta porusza si, i e punkt na tej linii mierzy jej ruchy oraz odkry, jaka jest ilo
ruchw wok spirali w danym czasie. Na tym wanie skupiaj si ci, ktrzy posuguj si
ewolwentami, epicyklami oraz mimorodami przy badaniu ruchu prostego i dopiero to
stanowi ich punkt wyjcia do odkrycia innego rodzaju ruchu.
Przekonujemy si zatem, e Proklos, pomimo i y pniej, nie by winiem
ptolemejskiej teorii wszechwiata. Ptolemeusz y trzysta lat wczeniej od Proklosa,
ktry nie Przyj jego epicykli, gdy wyraa pogldy odmienne (cytowane wyej).
Proklos pisa o sferach w zastanawiajcy sposb w Ksidze IV Tim. (s. 273): Zatem
take planety poruszaj si ruchem do przodu, lecz nie sfery planet".
Jest to oczywiste twierdzenie, e planety poruszaj si, podczas gdy ich sfery -
czy moemy odway si i uy sowa orbity? - s przestrzeni, w ktrej odbywa si
ten ruch. Nie musimy jednak by a nazbyt ostroni. Benjamin Jowett uywa sowa
orbita" w tumaczeniu tekstw Platona (38-39), ktre komentuje Proklos. Nie widz
powodu, eby nie uczyni tego samego.
Dowiedzielimy si zatem, e Proklos opisywa (janiej ni czyni to w swoich
pracach Platon) planety poruszajce si po swoich orbitach, ktre postrzegane s
wyranie jako przestrze trajektorii. Pogld ten jest tak precyzyjny pod wzgldem
naukowym i tak postpowy, a do tego przeciwstawny modnej wwczas koncepcji, e
sfery" planet poruszaj si, unoszc ze sob planety, i musimy doceni fakt, e
Proklos potrafi jasno i uparcie trwa przy swoich twierdzeniach. Teksty Platona
mona zinterpretowa podobnie, ale zazwyczaj si tego nie czyni, gdy s one zbyt
niejasne. Typowym przykadem takich standardowych wykadni jest interpretacja
fragmentu Timjosa Platona, ktr zamieszcza prof. A. C. Crombie w tomie I na
stronie 49 pracy pt. Augustine to Galileo (chocia na stronie 33 opisuje Timjosa
jako zdecydowanie pitagorejsk alegori", co wydaje si do miaym
twierdzeniem):
Rne sfery, w ktrych umieszczono siedem planet": Ksiyc, Soce, Wenus, Merkurego,
Marsa, Jowisza i Saturna, obracaj si z rnymi jednolitymi prdkociami, ktre
przedstawiaj dajce si zaobserwowa ruchy tych cia.
Jest to jednak tylko interpretacja niejednoznacznego tekstu. Z takim samym
przekonaniem mona mwi, i Platon utrzymywa, e sfery s nieruchome i e to
planety w nich si poruszaj, podobnie jak twierdzi Proklos (i opini tak przypisywa
te Platonowi).
Proklos wyranie formuuje swj pogld (s. 279):
[Platon] uwaa, e same planety oddalaj si oraz przybliaj do Ziemi, i e ich obroty,
wedle szerokoci, powstaj dziki ich wasnym ruchom do przodu, a nie s unoszone przez
ewolwenty lub epicykle.
Ten fragment oddaje pogldy Proklosa cakowicie przeciwstawne twierdzeniom
prof. Crombiego dotyczcym interpretacji tekstu Platona. W tym sporze bd musia
stan po stronie Proklosa. Okazao si, e prof. Crombie szybko zmieni swoje
zdanie, gdy zapozna si z nowymi dowodami podwaajcymi jego tez i przedstawi
zupenie odmienny pogld w listach pisanych do mnie.
W zakoczeniu Ksigi IV Tim. (s. 293 i dalej) Proklos pisze:
Jeeli chodzi o gwiazdy, to te, ktre s stale, obracaj si wok wasnego rodka... Planety
jednak kr w poczeniu z nie bdzc sfer i kada porusza si wraz ze sw sfer w
kierunku wschodnim i obraca si sama zgodnie z wasn szerokoci i gbokoci wok
waciwego sobie rodka.
Zastanwmy si nad powyszymi uwagami Proklosa. Przede wszystkim nie
bdzca sfera" gwiazd staych obraca si wok Ziemi i planety w poczeniu z ni
zachowuj si tak samo. Jest to najprostszy z ruchw. Do tego dochodzi jednak kilka
innych: pierwszy, gwiazdy stae obracaj si wok swoich osi ruchem wirowym;
drugi, planety zachowuj si tak samo; trzeci, oprcz tego, e zachowuj si tak
samo, kada planeta "sama z siebie" (np. w ruchu niezalenym od wszelkich innych
gwiazd i planet, a take odrbnym od "sfer") "obraca si wedug szerokoci i
gbokoci", co wyranie odnosi si do "przybliania i oddalania si planet od Ziemi"
(cytat powyej). "Szeroko i gboko", ktre Proklos nazywa "wedug szerokoci i
gbokoci", w znaczeniu dosownym wprowadzaj nowe elementy do teorii ruchu
planetarnego. Kady, kto obserwuje niebo przez duszy czas, wie, e planety raz s
bledsze, a innym razem janiejsze, jak gdyby "przybliay si i oddalay od Ziemi", a
formalny opis planet ustawionych kolejno wedug wielkoci pod ktem prostym do
swoich obrotw wskazuje na centralny punkt ich wirowania, ktry mieci si w
punkcie odmiennym ni Ziemia. Istnieje podanie, ktre mwi, e Platon zgadza si z
pogldami publicznie goszonymi przez Arystarcha z Samos i czciowo popieranymi
przez przyjaciela Platona, Heraklidesa z Pontu. Wiemy, e Proklos zdawa sobie z
tego spraw: "Pozwlmy Heraklidesowi z Pontu, bdcemu uczniem Platona na
pogld przypisujcy Ziemi ruch obrotowy" [Tim. II, 288). Podsumowujc: Ziemia
obraca si wok jakiego innego centrum, jak na przykad Soce Lecz przyznajmy,
e Platon uzna j za nieruchom" (ibid.). Proklos formuuje istniejc tutaj
kontrowersj i sam wypowiada si ostronie w kwestii obrotu wok Soca.
Niesamowity wydaje si fakt, i Proklos za spraw niepojtej dla nas intuicji
przypisa wszystkim ciaom niebieskim ruch spiralny wok wasnych osi. Poniewa
Ziemia jest ciaem niebieskim, moemy zastanawia si, czy Proklos wycign ze
swych obserwacji waciwy wniosek, tj. e Ziemia obraca si i dlatego ulegamy
zudzeniu, e to niebo obraca si wok nas.
W tym momencie musimy uwiadomi sobie, e Platon wspomina o obrotach cia
niebieskich wok wasnych osi w Timajosie (40a-b): "Kademu z tych bogw
[gwiazd] da [Bg] dwa ruchy: jeden z nich odbywa si w tym samym miejscu [obrt] i
jest jednostajny... Drugim ruchem idzie kady naprzd..."
Jest to niejasne twierdzenie, e i gwiazdy obracaj si, i niebo kry. (Jeeli
Platon w swoim dialogu zamieci rozpraw kogo innego, nie zapoznawszy si
dobrze z caym materiaem -jak si powszechnie uwaa - to przypuszczenie takie
wyjaniaoby ca mglisto wypowiedzi, chocia i w Prawach dzieje si podobnie.
Platon by kiepskim astronomem). W dalszym cigu cytowanego powyej fragmentu
Platon pisze: "Nasz ywicielk Ziemi, ktr ciska o przechodzca przez wiat",
co oznacza Ziemi wykonujc obrt dookoa swej osi.
Proklos uzupenia jeszcze inne ruchy, gdy Platon wspomina tylko o dwch. Tekst
Platona jest za krtki i zbyt mglisty, by zdecydowanie stwierdzi, jakie byy jego tezy.
Jednego moemy by pewni, a mianowicie tego, e Proklos uy dziesitek tysicy
sw, by wyjani to, co mia na myli Platon we wszystkich dziedzinach i co
znacznie przekraczao twierdzenia samego mistrza. Niektre tematy nie robi na nas
wikszego wraenia. W tej jednak szczeglnej dziedzinie kady najmniejszy dowd
jest istotny, jeli chcemy odkry znaczenie pogldw Platona.
W eseju zatytuowanym Platonie Questions" (Platoskie pytania") (niestety do
tej pory nie zosta on opublikowany w serii Loeb Library - a mia by w niej wydany
jako ostatni z czternastu tomw, ale jak sami si przekonujemy, badania platoskie
nie ciesz si szczeglnym uznaniem -lecz opublikowano go w jzyku angielskim w
1874 roku) Plutarch dostarcza nam zasadniczych dowodw na to, e Platon
zdecydowanie odrzuci swoje wczeniejsze geocentryczne pogldy, pomimo
nerwowego sprzeciwu Proklosa. Plutarch pisze w pytaniu VIII:
Co ma na myli Timajos [zob. Timjos Platona, 42d], gdy mwi, e dusze rozsiane s,
jedne na Ziemi, drugie na Ksiycu, inne wreszcie w kadym instrumencie czasu? Czy
Ziemia porusza si tak, jak Soce, Ksiyc i pi planet, ktre z powodu ich ruchu nazywa
narzdami lub instrumentami czasu? Albo, czy Ziemia przymocowana jest do osi
wszechwiata, ale zbudowana nie tak, by by nieruchom, lecz by moga si obraca i
wirowa, jak pokazali to Arystarch i Seleukos [Arystarch tylko to przeczuwa, a Seleukos
by tego pewien]? Teofrast pisze, e Platon pod koniec ycia aowa, i umieci Ziemi w
rodku wszechwiata, ktry nie by jej miejscem.
(W dalszym cigu rozwaa Plutarch przytacza swj pogld, e Ziemia jest
nieruchoma).
wiadectwo Teofrasta jest niepodwaalne, lecz Proklos przypuszczalnie nie zna
go, gdy do tego czasu wikszo dzie Teofrasta zagina. Teofrast by nastpc
Arystotelesa i kierowa Liceum w Atenach. Bez wtpienia mona si oprze na jego
sowach jako na wiarygodnym rdle informacji. Wiemy, e Plutarch (zob. Against
Colotes the Epicurean", 14 w Moralia) uwanie czyta prace Teofrasta i mao
prawdopodobne jest przypuszczenie, by le go zacytowa lub czerpa z jakiego
drugorzdnego rda.
Wspomniany Seleukos by matematykiem i astronomem, o ktrym George Sarton
pisa: "Ten Babiloczyk by uczniem Arystarcha z Samos" . Giorgio de Santillana w
The Origins of Scientific Thought (Pocztki myli naukowej) (s. 250) przypisuje mu
inn narodowo: Znamy tylko jednego [astronoma], ktry po upywie wieku przyj
system [Arystarcha], a mianowicie Seleukosa z Seleukcji, Greka z Zatoki Perskiej".
Pogldy Platona na temat pozycji Ziemi w przestrzeni kosmicznej nie s same w
sobie tak ciekawe, jak ich interpretacja dokonana przez Proklosa. Staj si one
interesujce, gdy przeciwstawimy je wspczesnym historykom nauki, ktrzy
pomijaj moliwo, i Platon mg przyj teori heliocentryczn Ziemi obracajcej
si wok Soca, co wyrazi do niejasno w Timajosie. By moe Platon skonny by
j zaakceptowa, gdy "si zestarza". Musimy jednak pamita, i Timajos nie naley
do jego wczesnych prac.
W tym samym eseju Plutarcha (29) znajdujemy dowody na to, e ucze Platona,
Ksenokrates kontynuowa przekonania mistrza, i niebo zawiera wicej ywiow.
Proklos poszed jednak dalej ni ograniczone teorie Platona i Ksenokratesa, ktre
przedstawilimy w tej ksice. Podsumowanie myli Ksenokratesa znajduje si
prawdopodobnie w jego zagubionej pracy pt. On Astronomy (Zagadnienia
astronomii), skadajcej si z szeciu tomw, lub w jednej zagubionej ksidze Things
Pythagorean (Nauki pitagorjskie). Ksenokrates kierowa Akademi przez
dwadziecia pi lat, a do mierci. Zmar majc osiemdziesit dwa lata "wskutek
obrae ciaa spowodowanych upadkiem podczas nocnej kpieli", jak pisze
Diogenes Laertlos.
Istnieje wyrany dowd na to, e Proklos sam nie wymyli trzeciego ruchu,
okrelanego przez kt prosty do obrotu, o ktrym nie wspomina Platon. Temat ten
rozwaa Plutarch w rozprawie pt. O obliczu widniejcym na tarczy ksiyca" (24).
Pisze on:
A wszake on [ksiyc] si obraca nie pojedynczym ruchem, ale jak mwi jest
Trjdrony", porusza si bowiem w przeciwnym kierunku do zodiaku jednoczenie w
dugo, szeroko i gboko. Uczeni ten pierwszy ruch nazywaj obiegiem", drugi -
spiral", trzeci, nie wiem dlaczego, anomali", chocia widz, e aden z nich nie jest
rwnomierny, ani regularny w swym periodycznym powrocie.
Wyraenia Plutarcha w rodzaju jak mwi" czy uczeni nazywaj" wskazuj na
fakt, i pisze on o jakich niezidentyfikowanych i zagubionych pracach
astronomicznych. Wykad Plutarcha nie jest tak jasny, jak bymy chcieli, a w
nastpnym fragmencie przeciwstawia mu si inny mwca, prezentujcy modniejsz
wwczas teori sfer, ktre si poruszaj, a jeeli chodzi o ksiyc, to niektrzy
twierdz, e si nie porusza". Ciekawy jest te fakt, i mwca ten cytuje rwnie
Arystarcha z Samos, ktry mia by uwikany w kontrowersj dotyczc fragmentu
Iliady Homera, przytoczonego przez Plutarcha. Fragment w znikn ze
wspczesnych wyda Homera, a jest to wypowied Kratesa, ktrej przeciwstawia
si Arystarch, poprawnie opisujca ocean jako obszar rozcigajcy si na wiksz
przestrze Ziemi".
Nie moemy jednak za bardzo oddala si od pogldw Proklosa. Chciabym te
wspomnie o wpywie, jaki wywar on na Johannesa Keplera, szesnastowiecznego
odkrywc trzech empirycznych praw rzdzcych ruchem planet (s to prawa
funkcjonujce do dzisiaj). I ponownie musz si poskary, gdy do tej pory nie
przeoono adnej wikszej pracy Keplera na jzyk angielski. Taki fakt moe
doprowadzi czowieka do rozpaczy. Kt miaby ochot i kto potrafi przedrze si
przez redniowieczn acin, by czyta Keplera? C jednak wsplnego ma Proklos
z Keplerem? Ot okazuje si, e Kepler by pod przemonym wpywem Proklosa.
Zainteresowany czytelnik moe zajrze do kocowych stron Harmonica oj the World
w Encyklopedii Britannica (tom 16, Ptolemy, Copernicus and Kepler) i sam si o tym
przekona. Znajduj si tam uwagi na temat Proklosa nastpujco skomentowane
przez Keplera: Ostatnio natknem si na hymn Proklosa, filozofa platoskiego, o
ktrym tyle uprzednio napisano, a ktry zosta skomponowany na cze Soca i
peen jest dostojnych tajemnic" w kontekcie rozwaa o tym, Jakie znaczenie mieli
staroytni pitagorejczycy u Arystotelesa, ktrzy nazywali centrum wiata 'stranic
Jowisza'" (piszc o niej jako o ogniu", a mylc o Socu)?
Przekonujemy si zatem, e Kepler, wielki poprzednik Newtona, by zachwycony
"dostojnymi tajemnicami" Proklosa. Jaki wic wpyw, w wietle tego, co ju wiemy i
czego si dalej dowiemy w tym dodatku, wywieray teorie Proklosa na mylenie
Keplera?
Czy za Keplerem sta Proklos tak, jak Arystarch za Kopernikiem? Kiedy wreszcie
dziea Keplera i Proklosa zostan przeoone w caoci na jzyk angielski, by kada
inteligentna osoba moga sama odpowiedzie na to pytanie, nie bdc zmuszon do
doskonaego opanowania, czsto penej technicznych wyrae, redniowiecznej
aciny? A najwaniejsze jest pytanie, czy najwikszy postp, otwierajcy
wspczesne kosmologiczne rozwaania, nie dokona si dziki temu, e znalazy
one inspiracj w nieortodoksyjnych i przemilczanych staroytnych rdach takich,
jak dziea Proklosa i Arystracha? Czy "tajemny" aspekt staroytnej astronomii, od
pitagorejczykw do Proklosa, rzeczywicie spowodowa powstanie naszych
wspczesnych kosmologii? Wynika z tego nastpujcy wniosek: Jeeli tak
rzeczywicie byo, to czy nasze moliwoci dokonania pewnych przeomw s
utrudnione przez przemilczanie rde, ktre mogy je wywoa? Czy, odcinajc
korze, ktry stanowi prace Keplera, moemy oczekiwa, i gazie bd nadal
rodzi owoce? Jeeli znani naukowcy, historycy nauki nie dostrzegaj faktw
dotyczcych teorii Proklosa, ktre przedstawiam w tym dodatku, a my opieramy si
na tym, co oni przekazuj nam z drugiej rki, gdy nie mamy czasu, by sign do
pierwotnego rda, to cay system wyranie kuleje. Musimy gruntownie zbada jego
dziaanie, gdy jeeli tego nie uczynimy. to bdziemy dalej spada w d z faszywym
przekonaniem, e si wznosimy. Chodzi mi o rodki i rda inspiracji. Nie
kwestionuj tutaj ogromnego postpu, jaki dokona si w wielu dziedzinach.
Pozostaj jednak przy stanowczym twierdzeniu, i nasz system w czerpaniu
inspiracji do budowania teorii na temat kosmosu jest upoledzony, gdy nie tworzy
caoci, a zatem brak mu rwnowagi. Do tej pory powinnimy sformuowa znacznie
wicej praw czy zasad rzdzcych ruchem planet. My jednak wolimy, zgodnie z
panujc mod, czyta mao wartociowe plagiaty Keplera, by z niego kpi. To
dziwak". Nie prbujemy bada jego sposobw i metod mylenia, jestemy lepi na
to, e korzysta z wielu wanych rde inspiracji. Jednym z nich bya myl Proklosa.
Jego pisma s tak obszerne, e musz wyzna, i nie udao mi si wyczerpujco
streci wszystkich pogldw filozofa. Ten dodatek jest zaledwie namiastk caoci.
Nie dotarlimy do jego najbardziej zastanawiajcych pogldw, ktrymi si teraz
zajmiemy:
Zaciemnienie (planet] to zjawiska, w ktrych planety zaciemniaj nas i inne rzeczy. Ciao
uoone za drugim ciaem pozostaje na przodzie tego, ktre znajduje si za nim. I... biegn
one jedne pod drugim.
Pojawiaj si tu te "ich zakrycia (okultacje) przez Soce i ewolucje w wiato..."
Pisze o tym nastpujco:
Konieczny bdzie powrt od wiata zjawisk do przypomnienia niewidzialnej natury. Gdy
od tych instrumentw i cieni moemy rozpocz kontemplacj cia niebieskich; a zatem od
tej drugiej strony przywoujemy wspomnienie niewidocznego krenia.
Nieatwo zrozumie, co mia na myli Proklos. Jego nagle odrzucenie niejasnej
aluzji nie ma by dla wszystkich zrozumiae, nawet dla tych, "ktrzy nie s
kompletnymi idiotami", jak gniewnie ostrzega nas we wstpie do swego opasego
tomu. To dzieo Proklosa jest niezwykle trudne, a tumaczenie Thomasa Taylora nie
zawiera adnego indeksu ani spisu zawartoci, wedle ktrego mona by lokalizowa
przedmioty, nazwy lub odniesienia w tekcie. Orygina grecki posiada indeks, lecz
nie wiadomo, jak odnie go do tumaczenia Taylora, ktre nie posiada numeracji w
tekcie.
Czy odniesienie do niewidocznego krenia" moe dotyczy wirowania
towarzysza Syriusza? Odpowiedzi na to pytanie nie moe by zdecydowane nie",
moliwo t trzeba natomiast dokadnie zbada, gdy zapoznamy si z nastpnymi
pogldami Proklosa w Tim. (Ksiga IV, II, 281):
Arystoteles docieka, dlaczego sfera gwiazd staych, bdc jedyn, zawiera wiele gwiazd, a
w kadej sferze planetarnej, ktrych jest wicej, znajduje si tylko jedna gwiazda. Wynik
tych rozwaa, na podstawie ktrego sformuowa sw opini, mona znale w jego
pismach. Mwilimy ju na ten temat, a teraz w zgodzie z tym, co zaoono poprzednio,
twierdzimy, i kada z planet stanowi cay wiat, zawierajc w sobie wiele niewidocznych
dla nas aspektw. Wrd nich wic rzdzi widzialna gwiazda... w kadej z (planetarnych
sfer) znajduj si niewidoczne gwiazdy, ktre obracaj si razem ze swymi sferami tak, e
w kadej jest i cao, i przywdca, ktremu wyznacza si wolne zarzdzanie... kada ze
sfer jest wiatem; teologowie te gosz owe prawdy, gdy mwi, e w kadej ze sfer
znajduj si bogowie, ktrzy waniejsi s od demonw, i e niektrymi kieruj inne...
wynika z tego, e kada z planet jest rzeczywicie przywdc wielu bogw, ktry kademu
kreniu zapewnia peny cykl
Taylor w przypisie susznie nazywa ten fragment .niezwykym urywkiem" traktatu!
(Kursywa w cytacie pochodzi ode mnie).
 W innym miejscu Proklos pisze (Tim. II, 260): Istniej rwnie inne, boskie
zwierzta, naladujce krenie planet, ktrym przewodzi siedem planet". Taylor
komentuje to w przypisie nastpujco: A te, jak ju wczeniej zaobserwowalimy, s
tymi, ktre wspczenie nazywa si satelitarne.
Thomas Taylor w innej pracy, we wstpie do swego przekadu Timajosa Platona
pisze:
(Z) obserwacji tych sfer... jak to ju wyjanialimy, wynika, i kada planeta ma okrelon
otaczajc j liczb satelitw, przypominajcych chr staych gwiazd. Poszczeglne sfery
pene s bogw, aniow i demonw egzystujcych zgodnie z waciwociami sfer, w
ktrych przebywaj. Ta teoria stanowi doskonay klucz do teologii staroytnych, gdy
wyjania, dlaczego tego samego boga czci si w taki sposb, e nadaje mu si imiona
innych bogw. Makroblusz, wiedzc o tym, sdzi. I bogowie byli jedynie rnymi
mocami sonecznymi i takim sdem sprowokowa wspczesnych mu uczonych do
sformuowania hipotezy na temat staroytnej teologii, przypominajcej tworzenie indeksu
na lepo. Owa hipoteza bya tak dziwaczna, e nie zasugiwaa na powane traktowanie,
podobna bya do majacze szaleca lub do nieposkromionych pomysw dziecka. Aby
czytelnik sam mg si o tym przekona, przytoczymy nastpujce niewiarygodne urywki z
boskich komentarzy Proklosa na temat Timajosa. Fakt, e kadej planecie towarzyszy dua
liczba satelitw, zaprezentowany zosta nastpujco: Istniej inne boskie zwierzta
towarzyszce obrotom planet, ktrym przewodzi siedem planet; a te wiruj i powracaj,
krc w poczeniu ze swymi przewodnikami, podobnie jak obrt sfery nie bdzcej
rzdzi gwiazdami staymi", [s. 279]... W tym samym miejscu czytamy, e obrt satelitw
podobny jest do obrotu planet, ktrym towarzysz; to z kolei jest, jak pisze nieco wczeniej,
wedug Platona obrotem spiralnym. ...[i] wok kadej planety znajduje si okrelona
liczba [satelitw]... wszystkie utrzymuj si dziki wasnym obrotom" ]s. 275].
Zwrmy uwag. I Thomas Taylor okrela t wiedz mianem doskonaego
klucza do teologii staroytnych". Z fragmentu dziea neoplatonika, Damasciusa
dowiadujemy si, e egipscy filozofowie, mieszkajcy wrd nas, wyjanili prawd
okultystyczn, ktr poznali dziki niektrym egipskim rozprawom. Wedug nich
przedstawia si ona nastpujco: Zasada Jedni Wszechwiata witowana jest jako
Nieznana Ciemno i trzykrotnie ogaszana jako taka wanie..." Niezalenie od tego,
skd pochodzi owa informacja, Proklos i jego neoplatoscy koledzy wierzyli, i
ostateczne tajemnice religijne dotycz dwch spraw: niewidzialnej Ciemnoci" i
niewidzialnych obrotw pewnych cia niebieskich, z ktrych cz bya do tego
stopnia nieezoteryczna, e nie mona byo ich okreli. Byy to zatem satelity
naszego systemu planetarnego. Proklos koczy swoj rozpraw stwierdzeniem, i
rdem tej informacji jest wita plotka" dotyczca niewidzialnych obrotw", ktre
zamieci na stronie 247 Tim., II. |
Proklos w tym i nastpnym fragmencie na stronie 281 (Tim, II) okrela orbity cia
niebieskich jako ich obroty". Niewidzialne obroty", o ktrych wspomina, to
przypuszcza-nie niewidoczne orbity cia niebieskich, ale pisze te o tym,| e istniej
niewidzialne ciaa niebieskie. Ktre wic... niewidzialne orbity niewidzialnych cia
niebieskich s tak istotne, e, jak pisze Proklos, zmuszaj nas do zastanowienia si
nad ciaami niebieskimi" i odwrotnie? Czy nie jest to zadziwiajce? Dlaczego
Proklos uwaa, e niewidzialne orbity s tak samo wane jak orbity widoczne,
czyby jedne miay dopenia drugie, tworzc podstaw naszych umiejtnoci
obserwowania nieba?
Kluczem do zrozumienia fragmentu z dziea Proklosa (II, 281) jest znajdujce si
w nim wyraenie: teologowie gosz owe prawdy". Zdanie to wiadczy o tym, e
Proklos zdecydowanie zalicza te pogldy do teologii jako przeciwstawne tradycji
filozoficznej i dlatego zwizane z jedn lub kilkoma religiami mistycznymi. Takiego
wanie dowodu nam potrzeba. Jake wiele tu analogii z tradycj czon z
Syriuszem! Czytalimy ju w pierwszym rozdziale I czci tej ksiki, e Dogoni
rwnie znali ksiyce co najmniej jednej planety i ta wiedza stanowi istotn cz
problematyki Syriusza. Czy moemy zaoy, e Proklos by jeszcze jedn osob
znajc interesujc nas tajemnic?
Wicej na temat planetarnych ksiycw pisze Proklos w innych dzieach. W
pracy pt. Platonie Theology (rozdz. XIV, ksiga VII, vol. II, s. 140-141 w tumaczeniu
Taylora) czytamy:
Lecz planety nazywaj si Rzdcami wiata (panujcymi w kosmosie) i przypisuje im si
wadz absolutn. Jako e sfera nie bdzca zawiera rwnie pewn liczb gwiezdnych
zwierzt, to kada z planet jest przywdc mnstwa tych lub podobnych im istot... Dlatego
w kadej ze sfer planetarnych znajduje si pewna liczba satelitw, przypominajcych chr
gwiazd staych, istniejcych dziki odpowiednim obrotom wasnym. Ruch tych satelitw
podobny jest do krenia planet, ktrym one towarzysz, a wedug Platona jest to ruch
spiralny. Ponadtp, jeeli chodzi o satelity, to jako pierwsi w pobliu planety znajduj si
bogowie, za nimi obracaj si demony w wieccych, kulistych ciaach, a nastpnie
fragmentaryczne dusze, podobne do naszych.
Taylor komentuje w przypisie do Tim. (Ksiga IV, II, 299): "Gdy 'natury kolejne'
wobec gwiazd to ich satelity, o ktrych wiele razy wspomina Proklos". Na tej samej
stronie w drugim przypisie dodaje: Z tego, co pisze Proklos, wynika, e gwiazdy
stae, jak i planety, maj satelitw i e gwiazdy, ktre czasami s widoczne, a
niekiedy znikaj, te pasuj do tego opisu".
To znacznie przyblia nas do bezporedniego wyraenia podstawowych prawd
dotyczcych problematyki Syriusza, ale bez dokadniejszego ich precyzowania. Owe
przypisy odnosz si do fragmentu, ktry pojawia si tu za akapitem przez nas
cytowanym. Rozwaalimy po raz pierwszy w jego kontekcie dyskretne aluzje
Proklosa do niewidzialnych kre". Warto te zauway, i tekst ten napisany jest
w formie komentarza dotyczcego okrelonego urywka z Timajosa (40-c) Platona,
ktry jest nie tylko najbardziej niejasnym fragmentem z wszystkich prac tego filozofa
(Nie spodziewaj si, e wyjani te tajemnice" lamentuje skonfundowany George
Sarton, s. 451, op. cit.), ale stanowi te tekst, cytowany przez Proklosa, ktrego nie
ma w innych znanych nam wersjach!
Jeszcze dziwniejsze jest to, e o brakujcych sowach", cytowanych przez
Proklosa: kai ta toutois ephexes Taylor pisze: Tych sw nie znajdziemy jednak w
tekcie Platona, lecz stanowi one godny uwagi dodatek". Taylor powinien je zna,
gdy wczeniej tumaczy wszystkie dialogi Platona, nie wyczajc wspomnianego.
Poniewa Proklos kierowa Akademi, moemy zaoy, i w bibliotece
akademickiej posiada autentyczn kopi tekstu Platona. Jeeli natomiast tego
oryginalnego tekstu nie byo w Akademii platoskiej, to jaki wiarygodny tekst
posiada Proklos? Dlatego brakujce sowa naley traktowa jako wersj poprawn 1
filolodzy klasyczni powinni doczy je do zaaprobowanego obecnie tekstu.
Znaczenie tych sw Taylor tumaczy nastpujco: natury kolejne", to znaczy,
kolejne wobec gwiazd. Komentarz Taylora brzmi: "Gdy natury kolejne wobec
gwiazd to ich satelity, o" ktrych wiele razy wspomina Proklos".
Nie dziwi fakt, e odniesienie do satelitw gwiazd zostao opuszczone w
oryginalnym tekcie Platona. Jaki skryba mg poj jego znaczenie? Niemoliwe
jest, by do przepisywanych przez wieki manuskryptw nie zakrad si bd.
Odniesienie do satelitw gwiazd mogo by zbyt szokujce, a nawet uznane za
dziwactwo. W trakcie przekazu sowa te przypuszczalnie zostay opuszczone jako
niezrozumiae odchylenie lub jako wtrcenie. Oryginalny tekst, ktrego nikt nie
zmienia, zachowa si jedynie w bibliotece Akademii, zmurszay i bezpieczny,
zawinity w niezwykle stare zwoje. Jedynie w Akademii dziea Mistrza byy
nietykalne.
Nie wierz, by to zbieg okolicznoci zadecydowa, e w trakcie poszukiwa
materiau zwizanego z problematyk Syriusza, w pismach Proklosa znalaz si
zagubiony fragment z dialogu Platona, Timajosa. Fakt, i sowa te z caego
ogromnego dorobku Platona, ktry posiada spor dokumentacj w postaci mnstwa
komentarzy i przypisw, uzbieranych przez wieki, zostay w dialogu opuszczone,
obrazuje tak samo zaskakujco kontrowersyjn natur naszego tematu, jak
wszystkie inne przypadki", z jakimi spotkalimy si w tej ksice. Tajemnica
Syriusza wci odsania swoj gbi. Kady problem, jaki w zwizku z ni si
pojawi, przemienia si nagle w magiczne lustro z wesoego miasteczka. Wszystko,
co wydawao si ustalone i zrwnowaone, zmieniao swoj posta. Nawet solidny
tekst Platona zaczyna traci sw wewntrzn spjno. Z wielu wyjanionych"
tematw wypezy tajemnicze, mae istoty, ktre rozpoczy lekcewacy taniec na
swoim terytorium, wskazujc w ten sposb, i dziedziny te nie chc lee odogiem i
nie chc, by je uznano za nadajce si do muzeum. One yj. W ich wntrzu wiec
duchy natury i tajemnice. Nie moemy zmusza ich, by zamieniy si w kamie.
Wydaje si zatem jasne, e opuszczono cztery sowa z tekstu prawdopodobnie
dlatego, by unikn konsekwencji, ktre mogyby wynikn, gdyby sowa te
pozostay. Takich mianowicie, e Platon, chocia sam niezbyt dobrze zna
astronomi w sensie fachowym, mia pewne powizania z tradycj ezoteryczn,
ktra wydawaa si fars, jeeli pozbawiono by j tajemniczego" kontekstu. Tak
wyglda prawda, niezalenie od tego, czy Platon napisa ten fragment sam, czy
doczy traktat pitagorejski, jak czasami twierdzono (o czym mowa bdzie pniej).
Dialog Platona Timajos jest bez wtpienia najtrudniejszym i najdziwniejszym jego
dzieem [Epinomis [Dodatek do praw] jest dziwaczniejszy, lecz przypuszczalnie
zosta napisany przez ucznia Platona, Filipa z Opus). Zastanwmy si nad kilkoma
uwagami, jakie poczyni na temat tego intrygujcego traktatu George Sarton (op. cit):
W Timajosie znajdziemy wicej nauki orientalnej ni greckiej mdroci" (s. 423,
przypis). "Astrologiczne nonsensy, ktre wyrzdziy tyle szkody w wiecie Zachodu i
nadal zatruwaj atwowierne umysy maj swj pocztek w Timajosie, a sama
astrologia Platona bya odgazieniem astrologii babiloskiej. By jednak odda
Platonowi sprawiedliwo, musimy doda, e jego wasna astrologia pozostaa
czysta oraz duchowa i nie zamienia si w naiwne przepowiadanie losu" (s. 421).
"Timajos wywar ogromny i zasadniczo zy wpyw na czasy pniejsze" (s. 423)
Wielu naukowcw nabrao si i przyjo wymysy tej ksiki jako prawd
ewangeliczn. To oszustwo zahamowao postp nauki, a Timajos do dzisiaj pozosta
rdem ciemnoty i zabobonw" (s. 430).
Mocne to sowa. Timajos wyranie wyzwala u niektrych ludzi gwatowne reakcje!
Mamy oto przykad Sartona, jednego z najbardziej znanych i szanowanych
historykw nauki, histerycznie atakujcego Timajosa, ktry wedug niego,
odpowiedzialny jest za zahamowanie postpu nauki". Pogldy Sartona na temat
Platona s w ogle niezwykle gwatowne i wrogie, chocia cz tej krytyki jest
suszna i rozsdna.
Jednak sposb, w jaki Sarton wyraa swj krytycyzm, pozostawia wiele do
yczenia. Teorie Platona maj swoje ograniczenia, szczeglnie te, dotyczce
polityki, ktre susznie raziy Arystotelesa. One wanie doprowadziy Sartona do furii,
przewyszajcej jego bekot na temat biednego Timajosa. To jednak czsto
przydarza si naukowcom, specjalistom, ktrzy musz cay czas si hamowa, by
utrzyma profesjonaln poz i obiektywne podejcie". Taka maska moe jednak
opa i odsoni to, co starali si pod ni ukry.
Jeeli jednak chodzi o zamieszanie lub irytacj, jakie moe wzbudza Timajos u
tych, ktrzy prbuj go studiowa, to musimy uwiadomi sobie, e prawdziwe moe
by podanie, goszce, i zasadnicza cz dialogu, skadajca si z dugiego
przemwienia postaci zwanej Timajosem na temat natury wszechwiata, nie zostaa
napisana przez Platona, lecz jedynie przez niego tam wstawiona w formie sw
wypowiadanych przez wymylonego (albo ukrytego) bohatera. Wiele rde
staroytnych twierdzi, i ta cz dialogu jest w rzeczywistoci pitagorejskim
traktatem, ktry Platon przywiz ze sob z podry na Sycyli. Nie chcc, by traktat
poszed w niepami, umieci go w dialogu w formie wypowiedzi jednej z postaci po
to, by pozostae mogy podj z nim dyskusj, a tym samym, by skorzystali z niego
wszyscy czytelnicy. I to wanie ten pitagorejski traktat zawiera cay interesujcy nas
materia, dotyczcy tajemnicy Syriusza. Sami pitagorejczycy byli witym
stowarzyszeniem z tradycjami religijno-mistycznymi, ktrych korzenie tkwiy w
Egipcie i Babilonie (Pitagoras mia by wtajemniczonym w misteria w obydwu tych
krajach).
Zobowizany jestem przedstawi czytelnikowi dowd na to, e fragment z
Timajosa, o ktrym tyle mwimy i na ktrym opiera si komentarz Proklosa, gdy
dotyczy on cia niebieskich, nie zosta napisany przez Platona. Zacytuj zatem
urywek z ksiki pt. ywoty i pogldy synnych filozofw Diogenesa Laertiosa
(ksiga VIII, 85):
Filolaos z Krotony by pitagorejczykiem. To od niego Dion mia na prob Platona kupi
mu traktaty pitagorejskie... Zdaniem Filolaosa wszystko zostao stworzone przez
konieczno i harmoni. On pierwszy twierdzi, e Ziemia porusza si ruchem koowym
[wok gwnego ognia]; ale niektrzy mwi, e gosi to Hiketas z Syrakuz.
Filolaos napisa jedn ksik, ktr pono - jak mwi Hermippos - filozof Platon, gdy
przyby na Sycyli do Dionizjosa. kupi od krewnych Filolaosa za czterdzieci srebrnych
min aleksandryjskich [raczej za ekwiwalent" tej sumy, gdy w tych czasach nie byo
jeszcze min aleksandryjskich] i z niej przepisa swego Tlmaiosa. Inni za mwi, e Platon
dosta j za darmo za to, e prosi Dionizjosa o zwolnienie z wizienia jakiego modego
ucznia Filolaosa.
Jak mwi Demetrios w Pisarzach o tym samym imieniu, Filolaos mia by pierwszym, ktry
wyda ksigi pitagorejskie i nada im tytu O przyrodzie. Pocztek ich tak brzmi: Przyroda
powstaa z harmonijnego uporzdkowania tego, co nieograniczone, i tego, co ograniczajce,
i tak samo, jak cay wszechwiat i wszystko, co jest w nim".
Do tej opowieci, e traktat, pochodzcy od pitagorejczykw - a przypuszczalnie
wywodzi si z Egiptu i Chaldei (Babilonii) - zosta wcielony do platoskiego
Timjosa, moemy doda nastpujce ciekawe uwagi Proklosa z Tim. (Ksiga IV, II,
273):
Egipcjanie przed (Hipparchem i Ptolemeuszem), dokonujcy obserwacji nieba i yjcy
wczeniej od Egipcjan, Chaldejczykw (Babiloczykw), ktrych nauczali bogowie, zanim
rozpoczto obserwacje, mieli podobne do Platona pogldy w odniesieniu do ruchu gwiazd
staych. Wyrocznie bowiem niejednokrotnie mwiy o postpujcej procesji gwiazd staych.
Zwrmy uwag na wyraenie ktrych nauczali bogowie, zanim rozpoczto
obserwacje". Podkrelony zosta fakt, i tradycj przekazali ludziom bogowie", a
potem kontynuowano j jednoczenie z obserwacjami nieba dokonywanymi przez
staroytnych Egipcjan. Mam nadziej, e czytelnik uchwyci sedno sprawy i nie widz
potrzeby, by wdawa si w szczegow dyskusj na temat pitagoreizmu, orfizmu i
tego, co Proklos nazywa Wyroczniami.
Wiemy, e Proklos, korzystajc ze skromnej, lecz pomimo to istotnej podstawy
dla Platona, staroytnej, pitagorejskiej ksiki zatytuowanej O przyrodzie,
zachowanej w Timajosie, twierdzi, i planety posiadaj swoje ksiyce, e gwiazdy
te maj satelitw, i e w przestrzeni istniej niewidzialne ciaa posiadajce takie
orbity, ktre maj jednak ogromne znaczenie. Filozof ten uwaa rwnie, e
"bogowie" nauczali staroytnych ludzi z Bliskiego Wschodu pewnych faktw
astronomicznych, ktre zachoway si jako pitagorejskie i orfickie" tradycje w
wiecie greckim. Upiera si rwnie, e epicykle i inne modne rodki stosowane do
objaniania ruchw astronomicznych byy zupen bzdur i e to nie sfery" si
poruszaj, lecz planety w nich si znajdujce. Czyni te aluzje, e Ziemia obraca si
wok wasnej osi.
Proklosa znano rwnie jako wtajemniczonego w egipskie i babiloskie misteria
kultowe, szczeglnie za by on zwizany z rytuaami dotyczcymi Hekate - bogini,
symbolizujcej gwiazd Syriusza. Moemy wic wycign std wniosek, e Proklos
powinien nas zainteresowa w wytrwaej prbie rozwikania tajemnicy Syriusza. By
moe zna on jego sekrety i wykorzystywa zasady tej tajemnej tradycji w sposb
poredni, za pomoc pism powiconych tematom oglniejszym. Dawa jedynie do
zrozumienia, e istniej "niewidzialne orbity", ktrych nie wymienia w caoci, a
obstawa przy tym, e maj one istotne znaczenie, bez podawania zadowalajcego
wyjanienia. Wydaje si, e Proklos prbowa przekaza pewne zasady, nie amic
witych przysig zakazujcych odkrywania szczegw tajemnicy. Wiemy, e by
czowiekiem bardzo religijnym i dlatego z pewnoci dotrzyma zoonych przysig.
By rwnoczenie bardzo oddany sprawie upowszechniania zasad rzdzcych
wszechwiatem i std zachowywa si w taki wanie sposb: opowiada ca
histori, nie wymieniajc adnych imion postaci. Dokadniejsze poznanie Proklosa z
pewnoci okae si bardzo poyteczne. Jest jeszcze wiele wanych tekstw jego
autorstwa, ktre naleaoby przemyle. Przekonalimy si sami, e musimy
ponownie zbada dziea Platona, gdy jego Timajos, jak to
pokaza Proklos, jest bardziej tajemnicz prac, ni mgby przypuszcza nawet
najbardziej rozdraniony naukowiec. A sie tajemnicy Syriusza rozciga si coraz
szerzej na staroytne tradycje i literatur wszystkich epok.
Dwch uczonych, wspczesnych Proklosowi, rwnie gosio postpowe teorie
astronomiczne i oboje kontynuowali tradycj neoplatosk. Byli to Makrobiusz i
Marcjan Kapella. Wyraali oni pogld, e Ziemia obraca" si wok Soca. Jeeli
trzy osoby z jednego nurtu filozoficznego pisz i omawiaj tak fundamentalne prawa,
to mona powiedzie, e tworz pewnego rodzaju rodowisko. Lecz oczywicie
historycy nauki nie zdobyli si na to, by zauway t pozornie nieistotn, niewygodn
spraw. Nie wysilili si rwnie, by przekaza nam jakie informacje o Janie Szkocie
Eriugenie z IX wieku n.e., ktry propagowa teorie Makrobiusza i Marcjana Kappeli
na dworze krla Karola II ysego. Napisa on ogromne dzieo zatytuowane
Periphyseon, skadajce si z piciu ksig. Rzd irlandzki zdecydowa si
opublikowa je w jzyku angielskim, gdy Jan Szkot Eriugena urodzi si w Irlandii
(Eriugena znaczy urodzony w Irlandii") i by jednym z wielkich uczonych tego kraju.
Smutny jest fakt, i postanowiono wydrukowa jego dzieo tylko dlatego, e by
Irlandczykiem. Szkoda wic, e Proklos nie urodzi si w Irlandii. By moe jest to
jedyna droga, by te prace ukazay si drukiem lub choby doczekay si przekadu
na jzyk angielski. Czy nie mona by wymyli kilku maych pastw, ktre
przyznayby si do posiadania sawnych mw, a potem sfinansoway ich
dokonania? W ten sposb moe doszlibymy do kulturowego odrodzenia. Renesans
zaistnia dziki ponownemu odkryciu idei Platona przez florentyczykw. Kiedy my je
odkryjemy?
Dodatek ten przemylaem, opracowaem i napisaem ju po przyjciu rkopisu do
druku. Z tego powodu brakuje w nim dokadniejszego opracowania i staranniejszego
wykoczenia. Ale moe lepiej napisa o Proklosie cho troch, ni pomin jego
osob i dzieo milczeniem. Na pustyni nikt nie gardzi kropl wody.

STRESZCZENIE

CO WIEDZIA PROKLOS
1. Ptolemejska teoria na temat cia niebieskich jest bdna. 2. Ksiyc
zbudowany jest z ziemi" umieszczonej w niebiaskiej pozycji, std
niebiaska ziemia". 3.To raczej planety si obracaj, a nie ich sfery".
Kr wewntrz swoich sfer (lub orbit)".
2. Wszystkie gwiazdy obracaj si wok wasnych osi.
3. Wszystkie planety obracaj si wok wasnych osi.
4. Planety w swoich obrotach zbliaj si i oddalaj od Ziemi".
5. Niebo zawiera wszystkie cztery ywioy w rnych proporcjach, lecz
najwaniejszy jest ywio ognisty". Ogie" w gwiazdach jest rny od
ziemskiego ognia i poprawniej bdzie nazwa go energi" (Ziemski ogie
jest ciemn i zdegenerowan postaci ognia; Proklos wyraa to nastpujco:
mty i osad ognia").
6. Proklos wspomina o heliocentrycznej teorii Heraklidesa z Pontu, lecz
odrzuca j na podstawie domniemania, e Platon te j odrzuci. (Wiemy
jednak od Teofrasta, i Platon j zaakceptowa pod koniec swego ycia, o
czym jednak Proklos nie wiedzia).
7. Planety maj niewidocznych satelitw, obracajcych si wok nich. 10.
Niektre gwiazdy stae te maj niewidocznych satelitw. 11.Te niewidoczne
satelity s tak samo istotne jak widoczne i mog spowodowa, e zaczniemy
zastanawia si nad ciaami niebieskimi".
8. Kada planeta lub gwiazda jest wiatem".
9. Proklos by wtajemniczony w misteria egipskie oraz babiloskie, i std mg
zna tajemnic Syriusza.
DODATEK II

Zachowane fragmenty Berossosa w tumaczeniu angielskim

Uwaga: Fragmenty te publikuj po raz pierwszy od 1876 roku, gdy chciabym
udostpni je zainteresowanym czytelnikom. Niestety, nie doczono tu tekstu
greckiego, ktry znajduje si w ksice Cory'ego pt. The Ancient Fragments (zob.
Bibliografia).
Owe staroytne fragmenty s zapisem babiloskich poda mwicych, i nasz
cywilizacj zaoyy istoty ziemnowodne, takie jak Oannes, Musari lub (w jzyku
greckim) Annedoti. Mity te s uderzajco podobne do dogoskich opowieci o
ziemnowodnych Nommo, czyli Nadzorcach", ktrzy przybyli z systemu Syriusza, by
zaoy cywilizacj na Ziemi.
FRAGMENTY Z BEROSSOSA
PRZEKAZ APOLLODORA
O krlach chaldejskich
A oto historia, ktr przekaza nam Berossos. Opowiada on, e pierwszym krlem
by Alorus z Babilonu, Chaldejczyk, ktry rzdzi dziesi sari [sarus, 1. poj. od sari to
trzy tysice szeset lat]; nastpnym Alaparus; potem Amelon, ktry pochodzi z
Pantibiblonu; pniej Ammenon Chaldejczyk, za ktrego panowania wyoni si z
Morza Erytrejskiego Mausarus Oannes Annedotus. (Aleksander Polihistor
przewidujc to wydarzenie, pisze, e pojawi si on w pierwszym roku, lecz Apollodor
mwi, i byo to po czterdziestu sari, za Abydenos wyznacza pojawienie si
drugiego Annedotusa po dwudziestu szeciu sari). Nastpnie przez osiemnacie sari
panowa Megalarus z miasta Pantibiblon, a po nim Daonus, tamtejszy pasterz,
rzdzi dziesi sari i w jego czasach mia si wyoni z morza czwarty Annedotus,
posiadajcy taki sam wygld jak jego poprzednicy, tzn. bya to posta pryby i
pczowieka. Kolejne osiemnacie sari panowa Euedoreschus z Pantibiblonu; w tym
czasie z Morza Erytrejskiego wyonia si posta podobna do poprzedniej, bdca t
sam zoon form pczowieka i pryby, imieniem Odakon (Wszystkie one, pisze
Apollodor, zachowyway si stosownie do okolicznoci tych spotka, realizujc w ten
sposb szczegowe polecenia Oannesa; Abydenos nic o nich nie wspomina).
Nastpnie rzdzi Amempsinus, Chaldejczy z Laranchae. By smym z kolei wadc i
panowa przez dziesi sari. Potem przez osiem sari funkcje przywdcy sprawowa
Otriates, Chaldejczyk z Laranchae. Po mierci Otriatesa przez osiemnacie sari
rzdzi jego syn, Xisuthrus. Za jego panowania mia miejsce wielki potop. I tak, w
sumie byo dziesiciu krlw, a wadz sprawowali cznie przez sto dwadziecia
sari. - Syncel. Chron. 39. Euseb. Chron. 5.
 FRAGMENTY Z BEROSSOSA
PRZEKAZ ABYDENOSA
O krlach chaldejskich i potopie
To tyle, jeeli chodzi o mdro Chaldejczykw.
Mwi si, e pierwszym krlem kraju by Alorus, ktry ogosi, i Bg nakaza mu
by Pasterzem ludzi. Rzdzi on przez osiem sari. Obecnie ocenia si, i sarus to
trzy tysice szeset lat, neros szeset, a sossus szedziesit.
Po Alorusie przez trzy sari panowa Alaparus. Potem na tron wstpi Amillarus z
miasta Pantibiblon, ktry rzdzi trzynacie sari. Za jego panowania po raz drugi
wyoni si z morza pdemon zwany Annedotus, bardzo podobny do Oannesa.
Nastpnie przez dwanacie sari wadz sprawowa Ammenon, pochodzcy z miasta
Pantibiblon, a pniej przez osiemnacie sari rzdzi Magalarus, wywodzcy si
rwnie z tego miejsca. Potem przez dziesi sari rzdzi Daos, pasterz, ktry
pochodzi z Pantibiblonu. Za jego panowania z morza na ld wyszy cztery postaci o
podwjnych ksztatach. Ich imiona to: Euedocus, Eneugamus, Eneuboulus i
Anementus. Potem, w czasach Euedoreschusa, wyoni si Anodaphus. Nastpnie
wadz sprawowali inni krlowie, z ktrych ostatnim by Sisithrus. Byo zatem
dziesiciu krlw, rzdzcych w sumie przez sto dwadziecia sari. (Dalej pisze
Berossos o sprawach, ktre zwizane s z potopem). Po Euedoreschusie rzdzili
inni krlowie, m. in. Xisuthrus. Jemu to przepowiedziao bstwo Kronos, i
pitnastego dnia miesica Desius nastpi potop i nakazao mu przechowa wszelkie
pisma, ktre posiada, w miecie Soca, Sippara. Sisithrus, po wypenieniu
wszystkich nakazw natychmiast popyn do Armenii, gdzie zosta natchniony przez
Boga. Gdy cay ld znalaz si pod wod, Sisithrus posa ptaki, by przekona si,
czy powd ustpuje. Latay one nad bezkresnymi wodami i nie znalazszy miejsca
do odpoczynku, powrciy do Sisithrusa. Posa je wic drugi raz. Powiodo mu si
dopiero przy trzeciej prbie, gdy powrciy z nogami zabrudzonymi botem. Bogowie
wybrali go spord ludzi. W Armenii do dzisiaj pozosta statek, czczony przez
mieszkacw, ktrzy z jego drewna robi bransoletki i amulety. -- Syncel. 38. -
Euseb. Praep. Evan. lib. 9. - Euseb. Chron. 5. 8.
Przekaz o wiey Babel
Mwi si, i pierwsi mieszkacy Ziemi chlubicy si swoj tyzn i si, majcy w
pogardzie bogw, podjli si wzniesienia wiey, ktrej wierzchoek mia siga nieba
w miejscu, gdzie obecnie znajduje si Babilon. Lecz gdy wierzchoek by ju blisko
nieba, bogom pomogy wiatry, przewracajc wie na budowniczych. Mwi si, e jej
ruiny znajduj si w Babilonie i e bogowie wprowadzili rnorodno jzykw wrd
ludzi, ktrzy do tej pory porozumiewali si za pomoc jednej mowy. Rozpocza si
te wojna pomidzy Kronosem i Tytanem, a miejsce, w ktrym budowano wie,
nazywa si teraz Babilonem wskutek pomieszania jzykw, gdy Hebrajczycy
nazywaj pomieszanie terminem Babel. - Euseb. Praep. Evan. llb. 9. - Syncel.
Chron. 44. - Euseb. Chron. 13.
FRAGMENTY Z BEROSSOSA
PRZEKAZ ALEKSANDRA POLIHISTORA
O kosmogonii i przyczynach potopu
Berossos w swojej pierwszej ksidze opisujcej histori Babilonii pisze, e y w
czasach Aleksandra, syna Filipa. Wspomina o zapisanych relacjach, obejmujcych
pitnacie miriad (miriada to 10 tysicy lat), przechowywanych w Babilonie z wielk
pieczoowitoci. Pisma te zawieray historie: nieba i morza, narodzin ludzkoci,
monarchw i ich osignicia.
Najpierw opisuje Babiloni jako kraj pooony pomidzy Tygrysem i Eufratem,
obfitujcy w pszenic, jczmie, pimian jadalny [rodzaj warzywa uprawianego w
krajach podzwrotnikowych - przyp. tum.] i sezam. W jeziorach rosy jadalne korzenie
zwane gongae, ktre byy tak samo poywne jak jczmie. Byy tam rwnie palmy,
jabonie i wikszo znanych nam owocw. yo te peno ryb oraz ptakw
fruwajcych i pywajcych. Cz ziem Babilonii graniczcych z Arabi bya jaowa,
pozbawiona wody, ale te pooone po drugiej stronie naleay do pagrkowatych i
yznych. Do Babilonu (w tamtych czasach) zjedali si ludzie wielu narodowoci,
zamieszkujcych Chaldej, yjcych bez prawa i porzdku, podobnie jak dzikie
zwierzta.
W pierwszym roku z Morza Erytrejskiego, z ktrym graniczya Babilonia, wyonio
si zwierz obdarzone rozumem, zwane Oannes. (Wedug relacji Apollodora) cale
ciao zwierzcia przypominao ryb, pod gow ryby miao jednak gow czowieka, a
do tego ludzkie stopy poczone z ogonem ryby. Gos i jzyk, jakim si posugiwao,
by jzykiem ludzi. Jego podobizna zachowaa si do dzisiaj.
Owa Istota podczas dnia nie przyjmowaa jedzenia, ale zwyka rozmawia z
ludmi. Nauczya ich liter i przekazaa inne nauki oraz sztuk. Pokazaa im, jak
budowa domy, zakada witynie, ustanawia prawa. Wyjania te zasady wiedzy
geometrycznej. Nauczya odrnia nasiona ziemi i pokazaa, jak zbiera owoce. W
sumie daa im wiele wskazwek agodzcych ich zwyczaje i wzbogacajcych
cywilizacj. Instrukcje te byy tak uniwersalne, e od tego momentu nie dodano nic,
co mogoby je ulepszy. Po zachodzie soca owa Istota zanurzaa si ponownie w
morzu i przebywaa ca noc w jego gbinach, gdy bya istot ziemnowodn.
Pniej pojawiay si inne zwierzta podobne do Oannesa, o ktrych Berossos
obieca napisa przy okazji omawiania historii krlw.
 Co wicej, Oannes przekaza te wiedz dotyczc pochodzenia ludzkoci, jej
rnych sposobw ycia i administracji pastwowej. A oto znaczenie tego, co
powiedzia:
By czas, gdy nie istniao nic prcz ciemnoci i otchannych wd, w ktrych
przebyway obrzydliwe istoty, zbudowane z dwch rnych czci. Ludzie mieli dwa
lub cztery skrzyda i dwie twarze. Mieli jedno ciao, lecz dwie gowy: mczyzny i
kobiety. Posiadali te narzdy i mskie, i eskie. Inne postaci ludzkie miay nogi i
rogi kozw. Niektre miay koskie racice, a czasami koski zad i tors czowieka,
czyli w zasadzie przypominay centaury. Byy te istoty wygldajce jak byki z gow
czowieka oraz psy z poczwrnymi ciaami i ogonami ryb. Konie posiaday gowy psa.
Ludzie i pozostae zwierzta miay gowy i ciaa koni oraz ogony ryb. Istniao zatem
mnstwo istot z koczynami pochodzcymi od rnych gatunkw zwierzt. Do tego
trzeba jeszcze doda ryby, gady, we skrzyowane z innymi wspaniaymi
zwierztami, ktre wzajemnie przyjmoway od siebie ksztaty i wygld. W wityni
Bela w Babilonie zachoway si rysunki wszystkich tych istot.
Osob, ktra miaa panowa nad nimi wszystkimi, bya kobieta, imieniem
Omoroka. Imi to w jzyku chaldejskim brzmi Thalatth, a po grecku Thalassa,
morze. Wedug
skrupulatnych oblicze jest ona odpowiedniczk Selene, czyli ksiyca. Bel,
zastawszy taki stan rzeczy, rozdzieli t kobiet i z jednej polowy stworzy Ziemi, z
drugiej za Niebo. Zniszczy rwnie wszystkie zwierzta yjce w otchani.
Wszystko to (pisze) byo alegorycznym opisem wiata przyrody. Cay wszechwiat
skada si z wody i z niej stale powstaway zwierzta. Wspomniany wyej bg Bel
odci sobie gow, a tryskajc z niej krew inni bogowie zmieszali z ziemi i w ten
sposb powstawali ludzie. W tym podaniu ludzie obdarzeni byli rozumem i mieli swj
udzia w boskiej wiedzy. Bel, ktrego nazwali Dis, podzieli ciemno i oddzieli Niebo
od Ziemi oraz ustanowi porzdek we wszechwiecie. Jednak zwierzta stworzone
pniej, nie mogc wytrzyma panujcego wiata, umieray. Bel zobaczy wic, e
ogromna przestrze, chocia z natury bardzo yzna i podna, pozostaje
niezamieszkana. Rozkaza zatem jednemu z bogw odci swoj gow, by pozostali
bogowie mogli zmiesza spywajc krew z gleb ziemi i w ten sposb powoa do
ycia innych ludzi i zwierzta, ktre mogyby wytrzyma wiato. Bel stworzy te
gwiazdy, soce i ksiyc razem z picioma planetami*. (Taka jest zawarto
pierwszej ksigi Berossosa).
(W drugiej ksidze znajduje si historia dziesiciu krlw chaldejskich i
omwienie okresw ich panowania, ktre razem trway sto dwadziecia sari, czyli
trzydzieci dwa tysice lat a do Potopu. Aleksander Polihistor, wzorujc si na
tekstach Chaldejczykw, wyliczajc krlw od dziewitego Ardatesa do Xisuthrusa,
ktrego ci nazywaj dziesitym, pisze o tym tak:)
Po mierci Ardatesa wadz przej jego syn, Xisuthrus i panowa przez
osiemnacie sari. W tym czasie zdarzy si Wielki Potop, ktrego historia
przedstawia si nastpujco" Xisuthrus mia widzenie, w ktrym objawi mu si bg
Kronos, ostrzegajc go, e pitnastego dnia miesica Daesius zdarzy si powd,
ktra zniszczy ludzko. Bg nakaza mu spisa histori pocztku, rozwoju i
ostatecznego, koca wszystkich spraw, a do chwili obecnej oraz polecili, zakopa te
relacje w bezpiecznym miejscu, w miecie Soca w Sippara. Rozkaza mu te
zbudowa statek, zabra ze sob przyjaci i krewnych oraz przechowa na statku
wszystko, co potrzebne jest do utrzymania ycia. Mia te zabra ze sob wszystkie
gatunki zwierzt, ktre fruwaj albo pezaj po ziemi i uda si na gbok wod.
Xisuthrus zapyta wic Boga, dokd ma pyn, a odpowied brzmiaa: Do bogw",
na co Xisuthrus zacz si modli za ludzko. Posucha boskiego ostrzeenia i
zbudowa statek dugi na pi stadia, a szeroki na dwa. Wprowadzi do niego
wszystko, co przygotowa, a na kocu zabra on, dzieci i przyjaci. Gdy powd
troch ju osaba, Xisuthrus wysa ze statku kilka ptakw. Te jednak nie znalazszy
adnego poywienia ani miejsca spoczynku, powrciy na statek. Po kilku dniach
posa je znowu i tym razem miay nogi ubrudzone botem. Powtrzy prb po raz
trzeci, lecz ptaki ju nie powrciy. Doszed zatem do wniosku, e ziemia znajduje si
ju nad wodami. Zrobi otwr w statku i zauway, i zatrzyma si on na zboczu gry.
Opuci go natychmiast wraz z on, crk i kapitanem. Xisuthrus odda hod ziemi,
zbudowa otarz i zoy ofiary bogom. Poniewa wszystkie obowizki zostay dobrze
wypenione, Xisuthrus i osoby mu towarzyszce, ktre opuciy statek, zniknli.
Reszta, ktra pozostaa na pokadzie, gdy zorientowaa si, e tamci zniknli,
zacza lamentowa i wzywa Xisuthrusa. Nie zobaczyli go jednak, lecz syszeli w
powietrzu jego gos, ktry ostrzega ich, by oddali bogom to, co im si naley. W
podobny sposb dowiedzieli si te, i bogowie nagrodzili go za jego pobono i
zabrali do siebie, oraz e ten sam zaszczyt spotka jego on, crk i kapitana.
Obieca im take pomoc w dotarciu do Babilonii i odszukaniu pism w Sippara, ktre
mieli ogosi caej ludzkoci i doda, e miejscem, w ktrym si pniej znajd,
bdzie Armenia. Ludzie, ktrzy usyszeli te sowa, zoyli bogom ofiary, zrobili
okrenie i udali si do Babilonii. W ten sposb statek osiad w Armenii, czciowo
zachowa si w Corduarum montibus w Armenii, a tamtejsi mieszkacy zeskrobuj
pokrywajc go smo i uywaj jej jako leku i amuletu. I tak powrcili do Babilonu i
odnalazszy pisma w Sippara zaczli budowa miasta i wznosi witynie. Babilon
zapeni si ludmi. - Syncel. Chron. 28. - ] - Euseb. Chron. 5. 8.
 FRAGMENTY Z BEROSSOSA
SPISANE PRZEZ FLAWIUSZA, 1TD.
O Abrahamie
W dziesitym pokoleniu po potopie y wrd Chaldejczykw pewien m
sprawiedliwy, wielki, wiadom zjawisk niebieskich. - Dawne dzieje Izraela, Ksiga I,
VII, 2.
O Nabonazarze
Od rzdw Nabonazara pozostali tylko Chaldejczycy (z ktrych dowiadcze
korzystali greccy matematycy) dobrze znajcy ruchy cia niebieskich, gdy
Nabonazar zebra wszelkie pamitki po krlach panujcych przed nim i zniszczy je w
tym celu, by uchodzi za pierwszego krla chaldejskiego, od ktrego rozpoczynao
si wyliczanie reszty wadcw. - Syncel. Chro. 207.
O zniszczeniu wityni ydowskiej
On (Nabopolasaros) wysa swego syna Nabuchodonozora wraz z ogromn armi
przeciwko Egiptowi i Judei, gdy dowiedzia si, i wybuch tam bunt przeciwko
niemu. Pokona ich i podpali wityni znajdujc si w Jeruzalem. Usun stamtd
wszystkich ludzi i przenis ich do Babilonu. Stao si wic tak, e nasze miasto byo
opustoszae przez siedemdziesit lat a do czasw Cyrusa, krla Persji. (Potem
wspomina, e) w babiloski krl podbi Egipt, Syri, Fenicj i Arabi, czynami
swymi przewyszajc wszystkich poprzednikw panujcych w Babilonie i Chaldei. -
Joseph, contr. Appion. lib. 1. c. 19.
O Nabuchodonozorze
Gdy jego ojciec, Nabuchodonozor /Nabopalassar/, dowiedzia si, e zbuntowa
si przeciw niemu satrapa zarzdzajcy Egiptem oraz okrgami Celesyrii i Fenicji,
wtedy, sam bdc ju niezdolny do znoszenia trudw, powierzy modemu synowi
Nabuchodonozorowi cz armii i wysa go przeciwko owemu satrapie.
Nabuchodonozor star si z buntownikiem i pokona go w zwartym boju, a krain,
nad ktr tamten sprawowa rzdy, podda swej wadzy krlewskiej. Wanie w tym
czasie zachorowa jego ojciec Nabopolasaros w miecie Babilon i umar; panowa on
przez lat dwadziecia jeden. Powiadomiony niebawem o mierci ojca,
Nabuchodonozor zaprowadzi ad w Egipcie i innych krainach i kilku swoim
przyjacioom rozkaza powie do Babilonii, wraz z gwnymi siami armii i reszt
upw, take jecw pojmanych spord Judejczykw, Fenicjan, Syryjczykw i
plemion egipskich, a sam z niewielkim oddziaem pody do Babilonu drog przez
pustyni. Zasta tam rzdy sprawowane przez Chaldejczykw, z ktrych najlepszy
zachowa dla niego wadz krlewsk. Objwszy panowanie nad caym krlestwem
swego ojca, wadca kaza wyznaczy jecom, skoro przybyli, miejsca zamieszkania
w najdogodniejszych okolicach Babilonii. Sam za zaj si wspaniaym ozdabianiem
wityni Bela i innych wity upami zagarnitymi na wojnie, a take odnowi dawne
miasto i obwarowa je jeszcze drugim grodem; a pragnc, by w przyszoci
oblegajcy je wrogowie ju nigdy nie mogli odwrci biegu rzeki i skierowa jej
przeciw miastu, otoczy miasto wewntrzne trzema murami i tyloma murami miasto
zewntrzne; mury grodu wewntrznego zbudowano z wypalonej cegy /i asfaltu, a
mury grodu zewntrznego - tylko z cegy/. Gdy tak znakomicie obwarowa miasto i
ozdobi wiee nad bramami z przepychem godnym ich witoci, nastpnie
dobudowa do ojcowskiego paacu jeszcze drugi paac; o tym, jak wysoka i jak pod
innymi wzgldami wspaniaa bya ta budowla, nie trzeba chyba zbyt dugo si
rozwodzi, zaznacz wic tylko, e mimo jej ogromu i wspaniaoci wykonano j w
cigu pitnastu dni. Przy paacu zbudowa krl tarasy kamienne, ktrym nada
wygld bardzo podobny do gr, i zasadzi na nich drzewa wszelkich rodzajw, przez
co powsta tak zwany "ogrd wiszcy". Jego ona bowiem, ktra wychowaa si w
Medii, spragniona bya otoczenia podobnego do krajobrazw jej ojczyzny. - Dawne
dzieje Izraela, Ksiga X, XI, 1.
O krlach chaldejskich po Nabuchodonozorze
Nabuchodonozor, po wybudowaniu wyej wspomnianego muru, zachorowa i
zmar. Rzdzi czterdzieci trzy lata, a pniej panowanie obj jego syn,
Ewilomerdach. Rzdzi sprawami publicznymi w sposb niewaciwy i nieprawy.
Nergilissar, m jego siostry, zorganizowa przeciwko niemu spisek i Ewilomerdach
zosta zabity po dwch latach sprawowania wadzy.
Po jego mierci panowanie przej Nergilissar, ktry sprawowa rzdy przez cztery
lata.
Po nim dziedzictwo wadzy krlewskiej przypado jego synowi, bdcemu
dzieckiem, Labosordachosowi, ktry utrzyma j przez dziewi miesicy. Poniewa
le rzdzi, przyjaciele uknuli przeciwko niemu spisek. Torturowano go, a potem
zabito.
Po jego mierci konspiratorzy zebrali si i postanowili odda koron
Naboandelosowi [Nabonidowi], czowiekowi z Babilonu, bdcemu przywdc tego
powstania. W czasie jego panowania mury miasta Babilon budowano w dziwny
sposb, z wypalanej cegy i asfaltu.
W siedemnastym roku jego rzdw Cyrus opuci Persj wraz z du armi i po
podbiciu caej reszty Azji, uda si popiesznie do Babilonii. Kiedy Nabonid
uwiadomi sobie, i Cyrus ma zamiar go zaatakowa, zebra wojsko i zacz si
broni, lecz zosta pokonany i uciek z kilkoma pomocnikami. Zamknito go w
miecie Borsippus. Gdy Cyrus podbi Babilon, wyda rozkaz zniszczenia murw
zewntrznych, gdy miasto okazao si dla niego do kopotliwe i trudne do
opanowania. Pniej pomaszerowa do Borsippus, by pojma Nabonida, ale jako e
Nabonid podda si bez walki, zosta potraktowany przez Cyrusa agodnie i
przydzielono mu miejsce do ycia w Karmanii, wysano go wic poza granice
Babilonii. I tak Nabonid spdzi reszt swoich dni w tym kraju, w ktrym rwnie
zmar. - Joseph, contr. App. lib. 1. c. 20.- Euseb. Praep. Evan. lib. 10.
O uczcie w Sacea
Berossos w pierwszej ksidze swojej Historii babiloskiej pisze, e jedenastego
miesica, zwanego Lous wyprawia si w Babilonie uczt trwajc pi dni. W czasie
tego wita panowie musz by posuszni swoim domownikom. Wybiera si jednego
z domownikw i ubranego w krlewskie szaty oprowadza po domu. Takiego
czowieka zw Zoganes. -Athenaeus, lib. 14.
Fragmenty z Magastenesa
ZACZERPNITE OD ABYDENOSA
O Nabuchodonozorze
Abydenos w swojej historii o Asyryjczykach zachowa nastpujcy fragment z
Megastenosa, w ktrym czytamy, e Nabuchodonozor, ktry sta si mocniejszy od
Herkulesa, najecha Libi oraz Iberi i uczyni je swymi poddanymi terytoriami.
Rozszerzy potem swoje podboje na mieszkacw wybrzey morza. Chaldejczycy
relacjonuj rwnie, e gdy wchodzi do swego paacu, wcieli si w niego jaki bg,
ktry wykrzykn: Och, Babiloczycy, ja, Nabuchodonozor przepowiadam, e ju
niedugo spadnie na was nieszczcie i tego Losu ani mj przodek, Bel, ani jego
krlowa Beltis nie mog odwrci. Nadjedzie perski mua i przy pomocy waszych
bogw narzuci wam niewol. Uczyni to Med, pyszakowaty m Asyrii. Zanim w ten
sposb zdradzi moich poddanych, och, niechaj pochonie go morze lub wodne
odmty, niechaj straci pami na zawsze lub niech wdruje przez pustyni, gdzie nie
ma miast ani ladu czowieka, niech bdzie samotnym wygnacem wrd ska i
pieczar, gdzie yj wycznie drapieniki i ptaki. A mnie, jeszcze zanim on zacznie
zastanawia si nad swymi niecnymi Przedsiwziciami, czeka lepszy koniec".
Gdy wszystko to przepowiedzia, wyzion ducha. Wadz po nim przej jego
syn, Ewilmerodach, ktrego zabi krewniak, Neriglissar. Ten za zostawi syna,
Labosordacha a kiedy i on ponis gwatown mier, wybrano na krla
Nabonidema, nie pochodzcego z rodziny krlewskiej. Podczas jego panowania
Cyrus podbi Babilon, a jemu podarowa ksistwo w Karmanii.
Jeeli chodzi o odbudow Babilonu przez Nabuchodono zora, pisze on
nastpujce sowa. Mwi si, e na pocztku wszystkiego bya woda, zwana
morzem (Thalatth?) i to Bg sprawi, i taki stan rzeczy zmieni si, gdy wszystkiem
wyznaczy waciwe miejsce; otoczy on Babilon murem, lecz wraz z upywem czasu
ciana rozpada si; i Nabuchodono zor ponownie wybudowa mur, ktry pozosta
tam razem z mosinymi bramami a do podboju macedoskiego. Potem pisze o
innych sprawach, a dalej mwi, e Nabucho donozor po objciu krlestwa zbudowa
potrjne mury wok Babilonu w cigu pitnastu dni; i odwrci bieg rzeki Armacale,
odnogi Eufratu oraz Arcanus; a powyej miasta Sippara wykopa zbiornik na wod o
obwodzie czterdziestu parasangw [perska miara dugoci, 1 parasang to 3,5 mili -
przyp. tum.] i gboki na dwadziecia okci [okie to okoo 50 cm - przyp. tum.]; w
zbiorniku umieci bramy przy wejciu w celu nawadniania pl, a nazywaj je
Echetogno-mones (luzami), skonstruowa te tamy chronice przed zalewem przez
Morze Erytrejskie; oraz wybudowa miasto Teredon przeciwko najazdom Arabw; i
ozdobi paac drzewami, nazywajc je wiszcym ogrodem. - Euseb. Praep. Evan. lib.
10. - Euseb. Chron. 49.
Fragment z Cesarza Juliana
(panowa w latach 360-363 n.e.) Z dziea Cyryla Contra Julianum V, 176
zaczerpnlimy fragment zagubionej pracy Juliana pt. Przeciwko chrzecijanom:
Ten Bg nie opiekowa si wycznie Hebrajczykami a wrcz w Swej mioci do
wszystkich narodw nie obdarzy Hebrajczykw niczym szczeglnym, co wicej da
nam znacznie wiksze i waniejsze dary, gdy rozwaymy to, co si zdarzyo.
Egipcjanie, liczc imiona niemaej liczby mdrcw z ich wasnej rasy, mog
powiedzie, e byo wrd nich wielu, ktrzy szli ladem Hermesa. Mam na myli
Trzeciego Hermesa, ktry zszed do nich w Egipcie. Chaldejczycy te mog mwi o
uczniach Oannesa i Bela, a Grecy o dziesitkach tysicy, posiadajcych mdro
Chirona. Bo wanie od niego otrzymywali wtajemniczenia w misteria przyrody i
wiedz o boskich sprawach. Zatem w porwnaniu z nimi Hebrajczycy mogli tylko
chepi si tym. co jedynie sami zdoali osign.
Tumaczenie to z uzupenionymi brakami znajduje si w ksice G. R. S. Meada
pt. Thrice Greatest Hermes, vol. III, s. 199 (1964).
Fragment Heladiusza
ZACHOWANY PRZEZ FOCJUSZA (c. 820-c. 893 rok n.e.) ZACHOWANY W
FORMIE STRESZCZENIA (Kodeks 279) (Heladiusz) opowiada histori czowieka
imieniem Oe, ktry wynurzy si z Morza Czerwonego. Ciao mia podobne do ryby,
lecz jego gowa, stopy i ramiona byy ludzkie. Naucza on astronomii i pisma.
Niektre podania mwi, i wyszed on z wielkiego jaja i std jego imi oraz, e by
czowiekiem, lecz wyglda jak ryba, gdy odziany by w skr istoty morskiej".
Wdziczny jestem Kennethowi Demarestowi za skierowanie mojej uwagi na ten
niejasny fragment dziea bizantyjskiego patriarchy, Focjusza, ktry zosta omwiony
w eseju pt. The Winged Power". A oto cz jego uwag:
Relacja Heladiusza jest niezwykle cenna, tym bardziej e potwierdza j
zachowany rysunek tej mdrej istoty (zwanej Narodzony z Jaja") w dziwnym
ubraniu, wychodzcej z jakiego statku - porwnywanego do jaja - ktre wpado" do
morza. Hyginus, Manilius i Ksantos dostarczaj
innych potwierdzajcych szczegw, piszc o bogach, dla ktrych posta ryby
jest wita, nurkujcych z nieba do wd Eufratu. Inny wariant (w komentarzu do
dziea Aratosa w wydaniu Germanika) mwi o mocy witej ryby wypchnitej na
brzeg Eufratu w pobliu Babilonii, o jaju", z ktrego wyania si bstwo". Statek
przypominajcy jajo przed wyldowaniem w wodzie by wieccy. I z tego powodu
historyk Sozomen pisze, i takie samo bstwo jako ognista gwiazda" zeszo z nieba
do Eufratu... Podobnie jak kapsuy-goci w wodzie zapamitano jako jaja", z ktrych
wyaniali si ludzie w stroju ryby, tak i kapsuy znajdujce si na niebie byy
metaforycznie opisywane jako wielkie ogniste ptaki albo gryfy... lub te jako
skrzydlate postacie lub bstwa fruwajce w skrzydlatym piercieniu albo kapsule...
Dzisiaj nazwalibymy ich gomi z Kosmosu".
DODATEK III

Dlaczego szedziesit lat?

Dogoska ceremonia Sigui witowana jest co szedziesit lat. Jakie inne
przykady dotyczce takiego odcinka czasu, ktremu przypisuje si znaczenie
religijne, mona znale w wiecie staroytnym?
U Egipcjan czas w powizany jest z Ozyrysem. Znano tu te podwojony okres
szedziesicioletni, przypominajcy podwjne pidziesicioletnie trwanie orbity
Syriusza B. Dogoni za mwili o poczeniu dwch Sigui": Okres henti skada si z
dwch czci, kada po szedziesit lat". Ten okres opisany jest w Hymnie do
Ozyrysa: ...grone jest jego imi 'Asar' (Ozyrys). Czas trwania jego ycia to wieczny
okres henti zawarty w imieniu 'Un-Nefer' ".
Nazwa okresu henti to by moe kalambur, zwizany z fallusem, henn. Takie
przypuszczenie nasuwa si w zwizku z obrzezaniem, jakie ma miejsce podczas
ceremonii Sigui wrd Dogonw. Jest to jednak tylko domys. Henti to take tytu
Ozyrysa, wynikajcy prawdopodobnie z faktu, i o trwaniu egzystencji Ozyrysa mwi
si jako o wiecznym okresie henti".
W swoich rozwaaniach o znaczcym okresie szedziesiciu lat braem pod
uwag synchronizacj czasu trwania orbit dwch planet, Jowisza i Saturna, gdy
spotykaj si one prawie co szedziesit lat. Czas trwania orbity Jowisza wynosi w
przyblieniu dwanacie lat, a Saturna trzydzieci. Pi razy dwanacie to
szedziesit, dwa razy trzydzieci daje ten sam wynik. Szedziesit lat to okres o
doniosym znaczeniu, przynoszcy zsynchronizowanie ruchw dwch wielkich planet
zewntrznych, co mona zaobserwowa goym okiem. Ten szedziesicioletni
okres odgrywa bez wtpienia, ogromn rol w czasach staroytnych, a dociekliwi
Egipcjanie musieli sobie to uwiadamia.
O obrotach Jowisza i Saturna pisa filozof neoplatoski, Olimpiodor: Ten,
Jowisza... jest wykonywany w cigu dwunastu lat. A ...Saturna...ukoczony w cigu
trzydziestu. Gwiazdy wic, z wyjtkiem rzadkich przypadkw, nie cz si ze sob w
swoich obrotach. I tak, na przykad, sfera Jowisza i sfera Saturna cz si w swoich
obrotach po szedziesiciu latach. Bo jeeli sfera Jowisza, wychodzc z jednego
miejsca, znajdzie si w nim ponownie po dwunastu latach i podobnie sfera Saturna
po trzydziestu latach, to jasne jest, e gdy Jowisz wykona pi obrotw, a Saturn
dwa, to ich obroty pocz si po szedziesiciu latach. Te Cykle maj zwizek z
karami wymierzanymi duszom".
Spostrzeenia Olimpiodora, spisane w formie scholii do dialogu Platona Gorgiasz,
cytuje Thomas Taylor, traktujc je jako komentarz do fragmentu z Apulejusza
(autora Zotego Osa) w jednym ze swoich platoskich esejw: Aby zatem pozna
dugoci i iloci obrotw oraz by rytmy wiata byy widoczne, powoano wiato soca
i odwrotnie, nieprzejrzysto nocy wymylono po to, by zwierzta mogy odpocz,
co jest ich naturaln potrzeb. Podobnie utworzono miesic, majc na wzgldzie
ksiyc, ktry po zakoczeniu swego obrotu, wraca do miejsca, z ktrego by
wyruszy. Przestrzenie w roku zostay wypenione, gdy soce przeszo przez cztery
zmienne kolejne pory roku i dotaro do tego samego znaku. Sposb liczenia tych
okre, powracajcych do miejsc, z ktrych si rozpoczynay, zosta odkryty dziki
umiejtnoci dedukcji. S jednak takie obroty gwiazd, ktre cay czas trzymaj si
staego kursu, ale ktrych ludzki rozum nie pojmuje... najwaniejsze z nich
wszystkich (s obroty gwiazd staych)... drugie z kolei to obroty Saturna, a trzecie
Jowisza..."
Ten ezoteryczny cykl czcy ruchy Saturna i Jowisza by dla staroytnych
astronomw, ktrzy dobrze znali swoj dziedzin, niezwykle wany. Okres
szedziesicioletni jest tak dugi, e aden czowiek nie doyje czasu, by mc
zweryfikowa jego ponowne wystpienie. Znajomo tego cyklu wymagaa
prowadzenia staych obserwacji, a to oznaczao, i trzeba byo by kapanem, a
oprcz tego posiada wiedz astronomiczn. Odkrycie i weryfikacja zjawiska
tajemniczego czenia si dwch wielkich planet zewntrznych na przestrzeni nie
tylko jednej generacji musiao by tak samo niezwyke dla staroytnych kapanw,
jak odkrycie DNA dla wspczesnych biochemikw. Rozszyfrowanie tajemnicy
ruchw dwch zewntrznych planet jest duym osigniciem. Nic dziwnego, e
Dogoni uwaaj, i kapan, ktry poczy dwa Sigui", jest kim niezwykym. Nie
wspominajc nawet o tym, e nieatwo przey sto dwadziecia lat, by obchodzi
uroczystoci poczenia dwch Sigui" w cigu jednego ycia. Cykl ten mona
zweryfikowa wycznie przez ponowne sprawdzenie, czy rzeczywicie zdarzy si po
raz drugi. Poczy dwa cykle to osign henti, ktre Egipcjanie opisuj jako 120 lat
i jako "wieczne". W jaki sposb 120 lat moe by wiecznoci"? Jest to moliwe,
jeeli wieczno postrzega si jako konstrukcj cykliczn. Innymi sowy, nie jest to
linia prosta biegnca w nieskoczono, lecz raczej niekoczca si seria spiralnych
obrotw tej samej wielkoci wypywajcych z wielkiego rda, okrelanego jako
czas, ktre posiada imperatyw dziania si.
Przypadkowo natknem si na niezbyt zrozumia, star ksik z pocztkw
XIX wieku, w ktrej znalazem wzmiank o istnieniu szedziesicioletniego okresu
w wiecie staroytnym. Autor ksiki prezentuje wszelkie moliwe sugestie
dotyczce odczytania zagadki neolitycznych kamieni ze Stonehenge i innych
kamiennych krgw z terenw Wielkiej Brytanii. Zwraca uwag, i Stonehenge
posiada w swoim zewntrznym piercieniu szedziesit kamieni. Dalej czytamy:
(to) koo zewntrzne jest orientalnym cyklem Vrihaspati, 60". Autor dodaje pniej:
Wielka witynia Rolrich w Oxfordshire otoczona jest 60 stojcymi kamieniami; cykl
Vrihaspati jest przykadem nie tak odlegym od innych". Dalej czytamy: liczba 60
stanowi podstaw synnego cyklu zwanego Saros, trwajcego 3600 lat Chaldees
albo Culdees z Babilonu...", a autor wspomina, e jest to dziesitna cz
szesetletniego cyklu okresu Neros ze staroytnego Bliskiego Wschodu. Jeeli
chodzi o "synny hinduski cykl Vrihaspati", to pisarz martwi si, e hinduscy brahmani
wyjaniali go "twierdzc, i wynika on z piciu obrotw planety Jowisz.
Chcc pj dalej, ni uczyni to autor tej osobliwej, starej ksiki, musimy zbada
wspomniany hinduski cykl Vrihaspati. I rzeczywicie, istnieje on w tradycji hinduskiej,
w ktrej poprawnie nazywa si Brihaspati. Okrelenie Brihaspati (lub Vrihaspati) jest
sanskryckim sowem oznaczajcym planet Jowisz, a cykl, ktry przyj od niego
sw nazw, wynosi szedziesit lat.
Zastanawiajc si nad przedmiotem Brihaspati, odkryem, i Brihaspatlcakra ma
dwa szczeglne znaczenia: szedziesicioletniego cyklu Hinnu, a take
"szczeglnego astrologicznego wykresu". Nie udao mi si jednak zlokalizowa
wzoru tego diagramu. Jednak sam fakt jego istnienia bardziej uwydatnia znaczenie
spotkania piciu orbit Jowisza z dwoma Saturna. To wanie za pomoc wykresu
astrologicznego ustala si i oblicza wzgldne pozycje Saturna i Jowisza.
Przedstawiam dwa takie wykresy na rysunkach 41 i 42. Diagramy te sporzdzi
Johannes Kepler, odkrywca trzech praw rzdzcych ruchem planet, o czym
wspomniaem w Dodatku I.
W odniesieniu do tych wanie diagramw Santillana i von Dechend pisz w
Hamlet's Mill: 'Potna koniunkcja' odpowiada obrotowi jednego kta albo rogu
trygonu koniunkcji Jowisz-Saturn; tworzy si ona w cigu szedziesiciu lat
(waciwie 59,6), przechodzc przez cay zodiak..." Dalej czytamy: ....(w) Grecji,
gdzie - oprcz zmagania si Kronosa z Saturnem w Olimpii - mamy rwnie
Daidalia, odbywajce si co szedziesit lat. Zarwno Daidalia, jak i
szedziesicioletnie cykle obchodzone w Indiach albo w Zachodnim Sudanie nie
zostan zrozumiane, jeeli naukowcy nie bd uznawali trygonu koniunkcji Jowisza z
Saturnem..." Trygon ten naley przedstawia za pomoc diagramu.
Przekonalimy si zatem, i Santillana i von Dechend utosamiaj
szedziesicioletnie cykle, zaobserwowane w Zachodnim Sudanie, gdzie mieszkaj
Dogoni, z synchronizacj Jowisza-Saturna po szedziesiciu latach. Doszedem do
tego wniosku, zanim poznaem powyszy pogld i dlatego czytelnik z pewnoci
zrozumie, e taka zbieno opinii tym bardziej potwierdzia suszno mojej tezy.
 Dogoni wi cykl szedziesicioletni ze stworzeniem wiata przez Amm . W
tym wietle ciekawy staje si fakt, i w zachodniej tradycji astrologicznej Saturn daje
Jowiszowi rodki do stworzenia wiata" poprzez wzajemne poczenie ich orbit,
ktre to zjawisko ju opisywalimy. Santillana i von Dechend omawiaj to do
dokadnie, a prace Johannesa Keplera: De Stella Nova i De Vero Anno te wi si
z tym tematem. Rysunki 41 i 42 przedstawiaj diagramy, w ktrych Saturn daje
(czas) fundament do stworzenia wiata Jowiszowi. Wykresy pokazuj Wielk
Koniunkcj Jowisza i Saturna co dwadziecia lat. Dogoni zdawali sobie spraw z
podziau okresu szedziesicioletniego na odcinki dwudziestoletnie. Jeeli czytelnik
cofnie si do artykuu Griaule'a i Dieterlen zamieszczonego po pierwszym rozdziale
pierwszej czci tej ksiki i przyjrzy si rys. ii oraz przeczyta towarzyszcy mu tekst,
zauway, e obliczanie obchodzonych co szedziesit lat wit Sigui podzielone
jest na odcinki dwudziestoletnie.
Dla Dogonw obrzezanie symbolizuje orbit Syriusza B wok Syriusza A. By
moe skonno korzystania z symboliki genitaliw w zwizku z ruchem cia
niebieskich wyjania motyw kastracji" Saturna przez Jowisza wystpujcy w
mitologii greckiej. Rys. xii z artykuu Griaule'a i Dieterlen jest zapisem okaleczajcej
dominacji Syriusza nad eskoci Yasigui". W ksice pt. Le Renard Pale
znajdujemy wiele odniesie do okaleczenia genitalii, kastracji, obrzezania,
obrzezania kobiet i tak dalej. Owe dziwne koncepcje zwizane z uszkodzeniem
genitalii, wyraajce symbolicznie ruchy cia niebieskich, dotary do Dogonw wraz z
caoci ich staroytnych tradycji z rejonu Morza rdziemnego, gdzie przetrway te
jako niezalene tradycje lokalne. Okaleczenie Saturna przez Jowisza oraz podania o
rnych wiatach, ktre powstay z ciekncej krwi i nasi nia, nale do tego
samego nurtu tradycji, z ktrego wywodz si podobne elementy do tych, jakie
znajdujemy u Dogonw, zwizanych z porwnywalnymi orbitami Saturna i Jowisza,
jak rwnie z innymi ciaami niebieskimi.
 Rys. 41. Szczegowa ilustracja ruchw Trigonu Wielkich Koniunkcji od 1583 do 1763 roku.
I znowu pojawia si problematyka oyska. Wiemy ju, e dla Dogonw jest ono
symbolem ukadu planetarnego i e nasz Ukad Soneczny wraz z jego planetami to
wanie oysko. Ciekawy zatem staje si fakt, i Dogoni mwi, e szedziesit to
rachuba kosmicznego oyska. To stwierdzenie wskazuje na szedziesit lat jako
rachunek opisujcy nasz ukad planetarny. Szedziesit lat mona rozumie te
jako koordynacj ruchw Saturna i Jowisza. Kady system jest okrelony przez
swoje granice, a jako e Dogoni uwaaj Jowisza i Saturna za najbardziej od
centrum oddalone planety w naszym ukadzie, to poczenie si ich jest, wedug
nich, znakiem naszego oyska kosmicznego, naszego ukadu sonecznego.
 Dogoni sami dziel szedziesit na "seri pi razy dwanacie" i dwa razy
trzydzieci, co jest wyran wskazwk, e nasza hipoteza nie jest bezpodstawna.
Ostatnim argumentem wzmacniajcym te idee jest rysunek znajdujcy si na
drzwiach dogoskiego sanktuarium Binou Z rysunku tego korzystaj Dogoni przy
obliczaniu Sigui. Towarzyszy mu wizerunek postaci Nommo, ktra skada si z
dwch zasadniczych czci: jego prawa noga" oznacza pierwsze trzydzieci lat, a
lewa, drugie trzydzieci lat. Nogi s poczone, by w ten sposb przekaza ide, i
tylko wzite razem jako okresy trzydziestoletnie maj okrelone znaczenie. Wiemy
przecie, e Nommo nie posiada ng, a zamiast nich mia ogon ryby. Fakt, e kada
noga symbolizuje pewien odcinek czasu, staje si oczywisty dziki podanej
informacji, i "kadego roku lewa nog wydua si troch, by miaa t sam
dugo, co druga (noga) do czasu nadejcia Sigui".
Proces ten przypomina uwag Plutarcha, ktr cytowaem ju wczeniej, e Zeus
(Jowisz) mia zczone nogi. Podsumowujc, nogi Jowisza byy zczone, gdy kada
z nich przedstawiaa trzydziestoletnie okresy trwania orbity jego ojca, Saturna, a sta
on wanie na swoim ojcu. Saturn podtrzymywa wiat stwarzany przez Jowisza,
dostarczajc mu czasu jako podstawy, co wyjaniaj Santillana i von Dechend.
Dogoni zachowali to zawie podanie w najpeniejszej postaci, co nie powinno nas
dziwi. Twierdz oni, e szedziesit to liczba oyska" i maj racj. Bez owej
liczby nie moglibymy okreli naszego ukadu sonecznego, kierujc si
tradycyjnymi pogldami na jego temat. Ta idea za opiera si na zdolnoci
obserwacji, co moe stanowi podstaw formuowania hipotez. Jeeli dzisiaj
okrelimy nasz ukad soneczny za pomoc twierdzenia, i ograniczaj go ruchy
maego ciaa niebieskiego zwanego Plutonem, to nikt tego nie zrozumie. Opierajc
si na wanych i znaczcych ruchach tych dwch dajcych si obserwowa planet,
Saturna i Jowisza oraz oceniajc, by moe "poetycko", nasz ukad soneczny po
ruchach, ktre okrelamy jako ekstremalne, potrcamy gbokie struny muzyki sfer,
o ktrych nasuchalimy si wielu fantastycznych opowieci, lecz obecnie nie wiemy
o nich nic. Jednak muzyka, ktrej nie syszymy, nie jest zupenie stracona dla
naszego wewntrznego ucha. Muzyka bowiem to nie tylko syszalny dwik,
harmonia wykracza ponad to, co jest zauwaalne przez zmysy. Zachowanie
harmonii niebiaskiej w staroytnych kulturach pomagao utrzyma rozsdn
perspektyw ogldu rzeczy i zjawisk. Rozpoznanie gboko rezonujcego basu
szedziesicioletniego cyklu byo ostatnim poetyckim mitem ukadu sonecznego,
wyraonym w ogromnym mitologicznym materiale utkanym wok wszystkich cia
niebieskich, czcym czowieka i planety w kosmiczn jedno, dajc czowiekowi
godno i znaczenie w wiecie, w ktrym okreli on okresy i cykle witowane
podczas uroczystoci religijnych. Czynimy to te dzisiaj, ale nie zdajemy sobie z tego
sprawy. Wielkanoc, na przykad, wyznaczana jest przez czas ksiy cowy. Lecz kt
to zauwaa? Ciaa kosmiczne tworz swoj cich muzyk, lecz my przestalimy
sucha. Nie chcemy by w peni zczeni z naszym kosmicznym rodowiskiem,
dostosowujc si do wielkich ruchw, jakie odbywaj si ponad naszymi gowami.
Wystarczy jednak wycign wat z uszu i posucha. Usyszymy cisz. Cykle i
okresy tej ciszy s wspania muzyk kosmosu. Tak dugo, jak nasze uszy
pozostan zatkane, bdzie zagusza nas haas wewntrzny, a na naszym obliczu
pozostanie "wspczesny" grymas cierpitnika.
DODATEK IV

Znaczenie delfickiego E
Plutarch napisa fascynujcy esej zatytuowany O E delficklm", w formie dialogu,
w ktrym udzia bierze on sam wraz z kilkoma innymi mwcami. Musimy pamita,
e Plutarch by przyjacielem Klei, delfickiej kapanki, yjcej w jego czasach i e
posiada du wiedz, ktr stale wzbogaca, o naturze i historii wyroczni, nie tylko
delfickiej, ale rwnie i innych. Najbardziej jednak interesowaa go wyrocznia w
Delfach, gdy peni tam funkcj jednego z dwch kapanw Apollona.
Gwnym tematem dyskusji jest litera E, wyranie wyryta na delfickiej wityni.
(To znaczy, e litera E zostaa wyrzebiona w Delfach i stanowia dla staroytnych
Grekw, ktrzy nie zachowali mitu o znaczeniu antycznego zapisu tej pojedynczej
litery, przedmiot wielu dziwnych spekulacji). F. C. Babitt w swoim wstpie do dialogu,
pisze:
Plutarch w swoim eseju o delfickim E pisze, i oprcz dobrze znanych napisw w
Delfach zostaa tam rwnie przedstawiona litera E, pita litera w greckim alfabecie.
Grecka nazwa tej litery to El, a dyftong ten, uywany w czasach Plutarcha jako
nazwa E (co oznacza liczb pi) jest rwnie greckim spjnikiem warunkowym
jeli", a take czasownikiem by" w drugiej osobie liczby pojedynczej, czyli jeste".
Szukajc wyjanienia tego, co niewytumaczalne, dochodzimy do wniosku, e trzy
znaczenia El (pi", jeli", jeste") powinny zosta poddane analizie. By moe
dowiemy si wtedy, czy jakakolwiek hipoteza, oparta na jednym z tych znacze, bdzie
miaa jakie racjonalne wytumaczenie... Plutarch przedstawia siedem prawdopodobnych
interpretacji znaczenia litery... Prby zanalizowania jej w dzisiejszych czasach
podejmowali: Gottling... Schultz... Roscher... C. Robert... O. Lagercrantz... W. N. Bates w
American Journal of Archeology", xxix (1925), s. 239-246 prbuje wykaza, e E ma
swoje korzenie w minojskim E... przeniesionym pniej do Delf. Poniewa litera ta bya
niezrozumiaa, podobnie jak i inne sprawy w Delfach, utosamiono j z Apollonem.
Odnaleziono j na starym omfalosie, odkrytym w 1913 roku w Delfach w wityni
Apollona.
Ciekawe s te dwie monety na reprodukcjach Imhoff-Blumera i P. Gardnera,
zamieszczonych w ksice pt. A Numismatic Commentary on Pausanius, fot. X nr xxii i
xxiii, ktre przedstawiaj E zawieszone pomidzy rodkowymi kolumnami wityni.
Naukowcy zauwa pewnie, e przedstawion liter jest E, a nie El i dlatego wyjanienia
opierajce si na dyftongu s prawdopodobnie bdne.
Drugie wyjanienie, przedstawione przez Plutarcha jest wiarygodne. A oto, co
mwi sam Plutarch:
Ammonios cicho si umiechn, podejrzewajc, e Lamprias posuy si wasnym
wymysem i cae opowiadanie uoy sam, podajc, e sysza je od innych, by zrzec si
 odpowiedzialnoci za nie. Kto inny z obecnych powiedzia, e to podobne do bredni, ktre
wygasza niedawno obcy Chaldejczyk, mianowicie, e siedem jest w alfabecie samogosek,
tak jak na niebie siedem cia niebieskich poruszajcych si ruchem wasnym i niezalenym;
drug z kolei od pocztku samogosk jest E, a drug planet po ksiycu -soce. Soce
za i Apollona uwaaj, powiedzie mona, wszyscy Hellenowie za jedno i to samo.
Fakty, e Delfy s drug z kolei siedzib wyroczni w oktawie geodetycznej i e
symbolizuje je druga samogoska E, s ze sob zbiene. Egipscy kapani wymawiali
po kolei siedem samogosek (kada odpowiada jednej siedzibie wyroczni) jako
wite .niewypowiedziane" imi Boga. Demetrios z Faleronu, ucze Liceum
Arystotelesa, ktry zaoy synn bibliotek aleksandryjsk, gdy pniej zosta
wygnany do Egiptu, opowiada w zachowanym do dzi traktacie O stylu: "W Egipcie
kapani piewaj hymny wymawiajc po kolei siedem samogosek, ktrych dwik
sprawia wraenie gry na lutni i lirze".
W rozdziale XVI ksiki pt. The White Goddess Robert Graves rwnie omawia
ten problem i cytuje Demetriosa. Pisze te o omioliterowej wersji witego imienia.
Wyglda to tak, jak bymy wzili pod uwag podstaw siedzib wyroczni (co w
muzyce stanowi analogi do wyraenia oktawy najwyszego centrum) i wtedy
otrzymujemy wersj omioliterow. A oto omawiana wersja imienia:
JEHUOVAO
E jest drug liter.
Mamy zatem dowd archeologiczny, e druga litera E bya wyranie zwizana z
drugim z kolei, liczc od gry, centrum wyroczni. Herodot twierdzi, e Dodona,
centrum wyroczni, znajdujce si na samym szczycie, miaa rzekomo by zaoona
przez egipskie kapanki z egipskich Teb. Wiemy rwnie, e niektrzy egipscy
kapani piewali kolejno siedem samogosek (albo osiem, liczc aspirat).
Geodetycz-ne centra wyroczni maj struktur oktawy. I gdy oddawaem t ksik
do recenzji, to dokonano odkrycia, e na staroytnym Bliskim Wschodzie znano
skal muzyczn, heptatonicz-n, diatoniczn. Moemy te przyj zaoenie, i
wymwienie siedmiu kolejnych samogosek moe odpowiada siedmiu dwikom w
oktawie (przypuszczalnie nigdy jednak nie bdziemy tego do koca pewni). Naley
te podkreli, e niezalenie od tego, jak dziwne moe si to wydawa, zwizek
samogosek z centrami wyroczni nie jest naszym odkryciem ani domysem. O literze
E mona przeczyta u Plutarcha, a take zobaczy j na staroytnych monetach i na
samym omfalosie (zob. fot. 14 w pierwszej czci tej ksiki). w zwizek drugiej
samogoski z Delfami nie zosta nigdy wyjaniony.
C zatem wynika z naszych rozwaa? Jeeli kade centrum wyroczni miao
przypisan samogosk, to druga samogoska odpowiadajca drugiemu z kolei
centrum zakadaaby podobny ukad w przypadku pozostaych wyroczni. Jeeli jest
tak rzeczywicie, to cay system byby powizany, albo raczej zawiera geodetyczny
szyfr omiu stopni szerokoci geograficznej, niewypowiadanego witego imienia
Boga, ktre dla Hebrajczykw zawierao si w sowie Je-hovah".
Najwaniejsze w tym wszystkim jest to, by kady, kogo zaintrygowaa taka
moliwo stara si szuka dalszych dowodw. Bdziemy usiowali znale zwizki
innych samogosek z pozostaymi centrami wyroczni. By moe specjalici w tej
dziedzinie ju je znaj, a moe waciwe dokumenty niszczej w piwnicach jakiego
muzeum, skazane na zapomnienie. Moe ktrego dnia odpowiednie dowody ujrz
wiato dzienne. Mona podj stosowne rozwaania, zaczynajc od zbadania
kamienia omfalosa z Delos, ktry widzimy na fot. 12 w czci pierwszej tej ksiki.
Czy ten omfalos posiada wyryt pojedyncz liter na wzr omfalosa z Delf? A jak
wygldaj inne omfalosy, chociaby ten z egipskich Teb? (Zob. Fot. 12). Czy ktry
z nich przetrwa w tak dobrym stanie, by mona byo na nim dostrzec zagadkowy
pojedynczy hieroglif samogoski? Ja sam do tej pory nie przeprowadziem takiego
badania.
Podsumowujc, wydaje si, i E w Delfach naley do jakiego spjnego systemu,
a wyjanienie tej zagadki musi wiza si z proponowanym przez Plutarcha drugim
byskotliwym wyjanieniem, i E ma znaczenie jako druga samogoska. (Babitt
wykluczy dyftong na podstawie staroytnych monet, jakie wida na fot. 14 w czci
pierwszej tej ksiki i jest to, wedug mnie, przeomowe i zasadnicze spostrzeenie).
DODATEK V

Dlaczego Hetyci byli w Hebronie palestyskim?

W Ksidze Rodzaju 23,7 czytamy: "Wtedy wsta Abraham i pokoni si ludowi
tego kraju, Chetytom". Cay problem tkwi w tym, e, wedug wiedzy archeologicznej.
Hetyci nie powinni byli znale si w tej krainie", czyli w Hebronie w Palestynie.
Podboje hetyckie nigdy nie dotary na poudnie a tak daleko. Jak zatem rozwika t
zagadk?
Prof. Oliver Gurney w swojej ksice pt. The Hitties (Hetyci) powica temu
problemowi cay rozdzia, zatytuowany "Hetyci w Palestynie" (s. 59-62). Pisze:
Mamy tu do czynienia z paradoksem, e podczas gdy Hetyci pojawiaj w Starym
Testamencie jako plemi palestyskie, to wzrastajca znajomo historii staroytnych
ludw z Hatti wyprowadzia nas dalej od Palestyny a do odnalezienia ich ojczyzny w sercu
Wyyny Anatolijskiej. Co wicej, poprzedni zarys dziejw Hetytw wskazywa, i przed
rzdami Supiluliumy nie istniao pastwo hetyckie na poudnie od Tauru i e syryjskie,
poddane Imperium Hetyckie-mu, stany ograniczay si do terytorium na pnoc od Kadesz
nad rzek Orontes oraz e chocia armie hetyckie dotary do Damaszku, to nigdy nie weszy
do samej Palestyny. Jeeli chodzi o stany neohetyckie, to nie byo ich na poudnie od
Hamath, a terytorium Hamath nigdy nie obejmowao adnej czci Palestyny, gdy
oddzielao j od Hamath pastwo aramajskie ze stolic w Damaszku.
Obecno Hetytw w Palestynie przed podbojem Izraelitw stanowi dziwne zagadnienie.
Dalecy jestemy od jego zadowalajcego wyjanienia, a caa nasza wiedza na temat ludu z
Hatti [Hetytw] jeszcze bardziej je komplikuje.
Odniesienia w Biblii dotycz Ksigi Rodzaju 23 (caego fragmentu), Ksigi
Rodzaju 26,9-11; 34-35; 27,46 (gdzie Rebeka mwi do Izaaka: "Obmierzo mi ycie
moje z powodu crek Chetytw. Jeliby i Jakub mia poj za on ktr z crek
Chetytw, mieszkajcych w tym kraju, to po c miaabym jeszcze y?") i 36,1-3.
Dalsze zasadnicze wzmianki o Hetytach znajdujemy w Ksidze Liczb 13:29. Tutaj
kilku mczyzn, ktrych Mojesz posa na rozkaz Pana, by zbadali Hebron (w
Ksidze Liczb 13,22-23 czytamy, e Hebron zosta zbudowany na siedem lat przed
Soan w Egipcie". Jest to dziwna uwaga, gdy wskazywaaby na zwizki Hebronu z
Egiptem i na co szczeglnie wanego w Hebronie, co mona by okreli jako
"zbudowane"), opowiada mu, e w Hebronie widzieli Hetytw.
W ksigach Biblii znajdujemy wic wyrane dowody na to, e Hetyci mieszkali w
Hebronie. Ich osiedla znajdoway si gwnie na wzgrzach Hebronu. Gurney pisze:
Kim zatem byli ci Hetyci z palestyskich wzgrz? Znakomitej odpowiedzi na to
pytanie udzieli E. Forrer". Istot tego problemu jest fakt, i przed rokiem 1335 p.n.e.
cz Hetytw z miasta Kurustamma w pnocno-wschodniej Anatolii udaa si do
Egiptu, o czym wiadczy zachowany dokument:
Niezalenie od tego, jak dziwne moe si to wydawa, to cytowany tu tekst stwierdza
wyranie, e w czasie panowania Supiluliumy cz mczyzn z tego ponurego pnocnego
miasta wesza na ziemi egipsk"; termin ten odnosi si przypuszczalnie do caego
terytorium podlegajcego wadzy egipskiej. Tekst niewiele mwi o okolicznociach, w
jakich miao to miejsce, ale wzmianka o bogu-pogody z Hatti jako sprawcy caego
posunicia wiadczy o celowym przedsiwziciu w imieniu pastwa, a nie o uciekajcych,
przed podbojami Hetytach, dezerterach, jak sugeruje Forrer. By moe i ten pogld jest
prawdziwy, gdy mamy tu grup Hetytw (tzn. poddanych krla z Hatti) wkraczajcych na
terytorium egipskie, ktrzy mogli osiedli si na mao zaludnionych wzgrzach
palestyskich. Takiego przypuszczenia nie moemy cakowicie wykluczy... (Ale)
emigracja anatolijskich Hetytw do Palestyny nie moga zdarza si czsto... (i) istnieje
nadzieja, e wydobycie na wiato dzienne (tekstw) z archiww Boghazky troch to
wszystko rozjani.
Naley podkreli, e rzdy Supiluliumy, w czasie ktrych miaa miejsce owa
emigracja, trway od 1380 do 1345 roku p.n.e. Do niego wanie wdowa po
Tutanchamonie, egipska krlowa Anchsenamon, trzecia crka faraona Echnatona,
wysaa bagalny list, proszc, by ktry z jego synw zechcia zosta jej mem.
Supiluliuma posa syna, lecz w czasie podry do Egiptu wpad w przygotowan dla
niego zasadzk i zosta zabity, prawdopodobnie przez Horemheba, ktry przej
wadz nad Egiptem i zmusi Anchsenamon do polubienia go, by w ten sposb
usankcjonowa swoj uzurpacj. To smutna historia, ale w zasadzie niej dotyczy ona
naszych poszukiwa. Wspominam o niej tylko dlatego, e chciabym ustali
chronologi emigracji do Hebronu, a take dlatego, i przedstawia ona bliskie
zwizki czce wwczas Hetytw z Egiptem. Czytelnik pragncy przeczyta w list
w caoci, by przeledzi interesujc opowie o ludzkiej tragedii, powinien sign
po ksik pt. Ancient Near Eastern Texts (wyd. Pritchard, zob. Bibliografia).
Jest nieprawdopodobne, by emigracja Hetytw w czasie rzdw Supiluliumy bya
pierwotnym osiedlaniem si ich w Hebronie. Bo, jeeli Abraham spotka Hetytw, gdy
przyby do Hebronu, to musieli ju tam by kilkaset lat przed panowaniem
Supiluliumy, ktre trwao od 1380-1346 roku p.n.e. W ksice George'a Rouxa pt.
Ancient lraq (Staroytny Irak) na s. 242 czytamy: "Abraham i jego rodzina przybyli do
Hebronu w Kanaan z Ur w Sumerze przypuszczalnie w roku 1850 p.n.e.; istniej te
powody, by domniemywa, i migracja Jzefa do Egiptu miaa miejsce w okresie
hyksoskim (1700-1580 p.n.e.)". Oprcz faktu, e Ur Abrahama mogo by innym Ur,
pozostaje data, gdy Abraham uda si do Hebronu i spotka tam Hetytw, yjcych
od przeszo piciuset lat przed wzmiankowan przez Gurneya emigracj. Roux
powtarza t dat i przedstawia odniesienia na s. 215 swojej ksiki.
 Bardzo prawdopodobna jest hipoteza, i po upywie piciuset lat od czasw
Abrahama miaa miejsce, na co mamy dowody, w czasie panowania Supiluliumy,
emigracja przypuszczalnie do Hebronu, by wzmocni spoeczno Hetytw, yjc
tam od wielu wiekw, ktra moga przeywa trudne czasy. Polecam czytelnikowi,
ktry chce pozna rozmiary anarchii panujcej wwczas na terytorium Palestyny,
przeczyta Listy z el-Amarna", przetumaczone na jzyk angielski i zamieszczone w
ksice pt. Ancient New Eastem Texts, ktre s ywymi, niezwykymi dokumentami
tamtych czasw. Ksi Hebronu, Szuwardata musia najpierw walczy z okrutnymi
najedcami Apiru, ktrzy przetoczywszy si przez wszystkie okolice, przyczyli si
do rdzennych mieszkacw we wsplnym buncie przeciwko faraonowi, przed ktrym
ksi Hebronu w swoich listach jeszcze niedawno kania si unienie na wiele
sposobw". Egipt by wwczas saby, a Palestyna pogrona w chaosie. Nic wic
dziwnego, e Hetyci migrowali na terytoria, ktre naleay do Egiptu. adne osiedle
hetyckie nie mogo czu si w Hebronie cakowicie bezpieczne. Co zatem
spowodowao osiedlenie si Hetytw w Hebronie?
Uwzgldniajc nasze wczeniejsze wyjanienia dotyczce geodetycznych oktaw
wyroczni, wydaje si jasne, e obecno Hetytw w Hebronie mona wytumaczy
przyczynami religijnymi. Wiemy przecie, e Hebron by podstaw centrum
wyroczni" we wschodniej geodetycznej oktawie wyroczni. Wyroczni na samym
szczycie byo Metsamor w Ararat, na pnoc i wschd od terytorium Hetytw i z tego
wanie powodu Hetyci, ktrzy migrowali na terytorium egipskie" w czasie
panowania Supiluliumy, zostali okreleni jako pochodzcy z mrocznego pnocno-
wschodniego miasta (gdy by to rejon hetycki pooony najbliej Ararat). w rejon
mia pniej sta si krlestwem Urartu, a wiadomo, e i to krlestwo, i Hetyci nie
byli sobie obcy. Pisze o tym Gurney na s. 44-45: Pnocnosyryjskie terytoria
hetyckie... mogy odczuwa pewne rasowe albo kulturowe pokrewiestwo z Urartu..."
Poniewa zachoway si dokumenty, z ktrych wynika, e Hetyci z czternastego
wieku p.n.e. na boski rozkaz wyruszyli do miejsca, ktre mogo by Hebronem, to
moemy wysnu wniosek, e postpili zgodnie z nakazem wyroczni.
Takie zachowanie byo zupenie naturalne, jeeli wizao si z siedzibami
wyroczni. W rzeczywistoci bez boskiego nakazu nie mogliby w ogle podj swego
witego i pozbawionego zakus imperialnych przedsiwzicia. Gurney moe mie
racj, twierdzc, i ta podr bya dziaaniem celowym i w niczym nie przypominaa
ucieczki dezerterw. Bya tak samo zaplanowana, jak "gobice, ktre leciay do
Dodony". Posiadamy wyrane dowody na to, e w Hebronie rzeczywicie istniao
centrum wyroczni, nie wspominajc ju o fakcie, e znajdowa si on na tej samej
szerokoci geograficznej, co Behdet. Dla dokadniejszego zbadania tego prbie mu,
musimy sign po ksik Roberta Gravesa pt. The White Goddess, w ktrej, w
rozdziale IX omawia on Hebron.
Lecz Kaleb... przenis Ducha witego do Hebronu, gdy w czasach Jozuego wygoni
Anakima ze wityni Machpela, bdc jaskini wyroczni wyrban w skale, w ktrej
znajdowa si grb Abrahama i gdzie uda si Kaleb, by porozmawia z jego duchem...
bardzo prawdopodobne jest domniemanie, e ani Izaak, ani Jakub, ani te ich ony" nie
byli od pocztku zwizani z jaskini. Historia kupienia jej od Efrona... i Hetytw opisana
jest w Ksidze Rodzaju 23. Chocia rozdzia ten zosta opublikowany stosunkowo pno i
z wieloma poprawkami, to przekazuje nam relacj o przyjacielskim ukadzie pomidzy
wyznawcami bogini Sary, bogini plemienia Izaaka i ich sprzymierzecami, wyznawcami
bogini Heth (Hathor? Tethys?), wacicielami wityni. Sara szukaa schronienia koo
Hebronu po tym jak wygnao j z Ber-Lahai-Roi inne plemi (s. 162).
Graves twierdzi (s. 164), e Abraham" to w rzeczywistoci ci plemi, ktre
wywodzio si rwnie z Armenii (w pobliu Ararat). Pisze: 'Abraham' jest w tym
znaczeniu plemieniem, ktre pokonao spor odlego, przybywszy do Palestyny z
Armenii pod koniec trzeciego tysiclecia p.n.e." Musimy zatem zastanowi si nad
ludem wybranym" - pniej znanym jako Hebrajczycy - wybranym" w znaczeniu, e
byli oni szczeglnie zwizani z opiekowaniem si siedzib wyroczni albo moe
nawet siedzibami. Czy Abraham uda si do Hebronu z tego samego powodu, co
Hetyci?
Graves pisze (s. 164):
J. N. Schofleld w swojej ksice pt. Historical Back-ground to the Bibie [Historyczne
podoe Biblii) zauwaa, e do dzisiejszego dnia mieszkacy Hebronu nie wybaczyli
Dawidowi przeniesienia stolicy do Jeruzalem (wite Salem"), o ktrym mwi jako o
Nowym Jeruzalem", jak gdyby prawdziw stolic by Hebron. W Talmudzie istnieje zapis
o heretyckiej sekcie ydw, zwanych Melchizedechami, ktrzy czsto przybywalf do
Hebronu, by odda cze ciau (poczy si z duchem?) Adama, ktry zosta pochowany w
jaskini Machpela.
Melchizedechowie, uwaani za heretykw, mogli jednak by wyznawcami
czystszej, nie znieksztaconej formy wiary. I by moe to Dawid znieksztaci judaizm,
przenoszc wite Salem z Hebronu w inne miejsce. Graves twierdzi dalej:
Adam, czerwony czowiek" mg by pierwotnym bohaterem wyroczni w Machpela.
Bardzo prawdopodobny jest fakt, e Kaleb radzi si jego ducha, a nie Abrahama. By
moe Adam i Abraham to imiona tego samego bohatera. Eliasz Levita, pitnastowieczny
hebrajski komentator Biblii, pisze, i istnia zwyczaj, e terafimy [domowe bstwa - przyp.
tum.], ktre Rachel ukrada swemu ojcu Labanowi, byy zmumifikowanymi gowami
kapanw wyroczni, a wrd nich znajdowaa si gowa Adama. Jeeli jest to prawdziwe, to
tekst Ksigi Rodzaju nawizuje do zawadnicia wyroczni w wityni Hebronu przez
pokolenie Beniamina krla Saula, odebrawszy j Kalebitom. Kaleb nalea do klanu
 Edomitw i ten fakt sugeruje, i Edom utosamiany by z Adamem, gdy obydwa imiona
maj to samo znaczenie: czerwony". Jeeli wic Adam by rzeczywicie Edomem, to
powinno istnie podanie, mwice o tym, i gowa Ezawa, przodka Edomitw rwnie
pochowana jest w Hebronie. I rzeczywicie, informacji takiej dostarcza Talmud... e, by
pochowa ciao Ezawa, jego synowie przenieli je na gr Seir, jego gow za pochowa
Jzef w Hebronie.
W innym miejscu Graves pisze (s. 167):
Moliwe, i domniemanie, e chocia Kalebici interpretowali sowo Adam" jako semickie
imi Edom (czerwony"), to pierwotnym bohaterem w Hebronie by dananejski Adamos
albo Adamastos, Niepokonany" lub Nieugity" homerycka nazwa dotyczca Hadesu,
zapoyczona od Bogini mierci, jego matki.
Graves twierdzi, i mitologia podaje, e (s. 161): Hebron mona nazwa centrum
ziemi, gdy znajduje si on na skrzyowaniu dwch mrz i trzech staroytnych
kontynentw". Jake podobne jest okrelenie centrum Ziemi" do nazwy, jak
otrzymay Delfy: ppek wiata". Wszystkie gwne siedziby wyroczni byy ppkiem
lub omfalosem, centrum Ziemi. Waciwie naleaoby si spodziewa takiej nazwy
dla Hebronu. Mity o stworzeniu Adama w Hebronie i o tym, e miasto to byo
miejscem Ogrodu Edenu, o czym w tym rozdziale pisze Graves, zaczynaj nabiera
znaczenia, gdy uwiadomimy sobie, e Hebron by podstaw caej wschodniej
geodetycznej oktawy siedzib wyroczni. By wschodnim odpowiednikiem samego
Behdet.
Na pocztku rozdziau IV Graves opowiada o pniejszej historii Hebronu:
W Egipcie zebraa si konfederacja kupieckich plemion, Ludzi Morza"... najechali oni na
Syri i Kanaan. Znajdowali si wrd nich Filistyni, ktrzy opanowali wityni Hebronu w
poudniowej Judei z klanu Edomitw Kaleba. Lecz Kalebici (Ludzie Psa"),
sprzymierzecy plemienia Izraelitw z pokolenia Judy, odzyskali j prawie w tym samym
czasie. Zapoyczenia te zostay pniej zebrane w Picioksigu, zawierajcym gwne mity
semickie, indoeuropejskie i azjatyckie, ktre tworz religijne podania przemieszanej
konfederacji Izraelitw.
Koczc, chciabym z niejakim zdziwieniem zauway, i plemi strzegce
wityni Hebronu, Kalebici to Ludzie Psa". Psy s stranikami i na nich spoczywa
obowizek chronienia tajemnic Psiej Gwiazdy, Syriusza, szczeglnie tych, ktre
zawieraj staroytne geodetyczne oktawy wyroczni.
Jeeli chodzi o Hetytw, to byli oni w Hebronie, i wycznie w tym miejscu w
Palestynie, gdy tu wanie znajdowao si centrum wyroczni. Dlatego wieki pniej
Hetyci zostali posiani tam na boski rozkaz", by wzmocni to miejsce przed
zagroeniami niepewnych czasw, gdy upadla egipska wadza Echnatona.
DODATEK VI

Etapy wtajemniczenia u Dogonw

Nastpujcy opis stopniowego wtajemniczania w misteria religii plemiennej u
Dogonw zaczerpnity zosta z ksiki Marcela Griaule'a i Germaine Dieterlen pt. Le
Renard Pale (Blady lis):
Dogoni, ktrzy wszystko sklasyfikowali, ustalili te stopnie wtajemniczenia przekazywane
neofitom. Ich wiedza podzielona jest na cztery etapy, tzn. kolejno wedug ich wanoci: giri
so, benne so, bolo so, i so dayi
Giri so, potoczne znaczenie sowa", to pierwszy stopie wiedzy zawierajcy proste
wyjanienia, w ktrych czsto mityczne postacie s zakryte, a ich przygody uproszczone lub
wymylone, nie tworzce caoci. Wiedza ta dotyczy niewidzialnych uczynkw,
powizanych z codziennymi rytuaami 1 rzeczywistoci zewntrzn.
Benne so, poowa ukrytego znaczenia sowa" zawiera sowa w giri so" i oznacza
dokadne studiowanie okrelonych czci rytuaw i rysunkw. Ich powizanie ma miejsce
dopiero w caociowych, doniosych stopniach nauki, ktre nie s do koca odkryte.
Bolo so, sowo spoza", z jednej strony uzupenia poprzedni nauk, a z drugiej dostarcza
syntezy, ktra odnosi si do wikszej caoci. Ten etap jednak nie zawiera jeszcze
wprowadzenia w najbardziej tajemne czci tradycji.
So dayi, jasne sowo" dotyczy caej struktury wiedzy w jej uporzdkowanej zoonoci.
Wtajemniczenie nie jest zdobywaniem nauk ani nawet filozofi czy okrelonym sposobem
mylenia. Ma ono charakter edukacyjny, gdy czowiek w trakcie przyswajania wiedzy jest
przez ni stwarzany i ksztatowany. Waciwie znaczy jeszcze wicej. Poniewa nauki te
maj niezwykle ywotny charakter, sprawiaj, e czowiek zaczyna rozumie
struktur i system wszechwiata. Stopniowo wprowadzaj neofit w szczeglny sposb
ycia, ktry jest sposobem wiadomym i caociowym na tyle, na ile jest to moliwe w jego
spoecznoci, w wiecie, w ktrym zosta poczty i stworzony przez Boga.
...I tak do ycia Dogonw zostaje wprowadzony czwarty wymiar", charakterystyczny dla
mitu i symbolu, tak samo niezbdny do egzystencji, jak poywienie i woda; wymiar, w
ktrym poruszaj si oni z atwoci i swobod, ale rwnie z gbokim poczuciem
immanentnej obecnoci spraw niewidzialnych, do ktrych si odwouj... w okrelonej
chwili, w trakcie takich a takich uroczystoci. Wiedz, do jakiej sekwencji mitw i do czego
nawizuje (ich) dziaanie...
BIBLIOGRAFIA
Aitken Robert G., The Binary Stars, Dover Publicatins, New York 964.
Allen Richard Hickley, Star Names, Their Lore and Meaning poprzedni tytu
brzmia: Star-Names and Their Meanings), Dover Publications, New York 1963.
Anscombe G. E. M., tum., zob. Proclus.
Apollonius of Rhodes (Apollonius Rhodius), The Voyage of Argo [Argonautica],
tum. E. V. Rieu, Penguin Books, London 1969.
Apuleius (Lucius Apuleius of Madaura), The Metamorphosis or Goden Ass and
Philosophical Works, tum. Thomas Taylor, London 1822. Zawiera "The God of
Socrates" i trzy eseje o Platonie. The Works of Apuleius compristng the
Metamorphoses, or Golder, Ass, The God of Socrates, The Florida, and His
Defence, of a Discourse on Magie, tum. anonimowe, Bohn's Classical Library,
London 1878.
Apulejusz, Metamorfozy albo Zoty Osio, tum. Edwin Jdrkiewicz, PIW,
Warszawa 1958.
Aratus (Aratos) of Soli, Phenomena, tum. G. R. Mair w vol. nr 129 Callimachus
Hymns and Epigrams, Lycophron, Aratus, Loeb Library Series, Heinemann, London
i Harvard University Press America 1969.
Armstrong A. H., wyd. The Cambridge History of Later Greek & Elary Mediaeval
Philosophy, Cambridge University Press 1970.
Asimov Isaac, The Universe, Allen Lane, The Penguin Press, London 1967.
Asimov Isaac i Dole Stephen H., Planets for Man, Methuen, London 1964.
Aubrey John, Brief Livs, wyd. przez Olivier Johnson Dick, Penguin London 1972.
Babitt Frank Cole, tum., zob. Plutarch.
Baize P. dr, Le Compagnon de Sinus, .Biuletyn de la Society Astronomique
France" 1931, s. 383-384.
Benardete Seth, Herodotean Inquiries, Martinus Nijhoff, The Hague 1969.
Berossus (Berossos, Berosus, itd.), The Chaldaean History (The Babylonian
History), zachowane fragmenty, ktre znajduj si w jzyku greckim i angielskim w
ksice Cory'ego pt. Ancien Fragments, zob. Cory; zachowane fragmenty
znajduj si rwnie w mojej ksice w Dodatku II.
Berry Adrian, The Next Ten Thousand Years, Jonathan Cape, London 1974.
Booker Christopher, The Neophiliacs, Fontana/Collins, London 1970.
Bracewell R. N. dr, .Radio Signals from Other Planets","Life in the Galaxy",
.Communications from Superior Galactic Communities" w Interstellar
Communication, zob. Cameron A. G. W.
 Budge, zob. Wallis Budge
Burkill I. H., zob. Drar.. Burney Charles i Lang David Marshall, The Peoples of the
Hills, Ancient Ararat and Caucasus, Weidenfeld & Nicolson, London 1971.
Callimachus, Hymns, tum. A. W. Mair w Callimachus Hymns and Epigrams,
Lycophron, Aratus, vol. nr 129, Loeb Library series, Heinemann, London, Harvard
University Press, America 1969.
Calvin Melvin dr, .Chemical Evolution" w Interstellar Communication, zob.
Cameron A. G. W.
Cameron A. G. W., wyd. i jeden z autorw IntersteUar Communication, W. A.
Benjamin, New York 1963. Autor vol.: "The History of Our Galaxy", "The Origin of
the Solar System", "The Early Development of the Earth", "Stellar Life Zones",
"Future Research on IntersteUar Communication".
Caton dr, "Delphi", .Delos" w Aegean Cwilizations, zob. Lunn Henry
Chaldaean.Oracles, zob. Mead G. R. S. Take: The Chaldaic Oracles od Zoroaster
and His Followers, Thomas Stanley, London 1661. Take: .Chaldean Oracles" etc. w
Collectanea, Thomas Taylor, London 1806.
Clarke Arthur C. The Corning of the Space Age, wyd. Gollancz, London 1967.
Profiles of the Future, Pan Books, London 1962. The Promise of Space, Hodder and
Stoughton, London 1973. Report on Planet Three and Other Speculations, Corgi
Books, London 1973. Voices from the Sky, Previews of the Corning Space Age,
Gollancz, London 1966.
Condon Edward dr, Scientific Study of the Unidentified Flying Objects (ze
wstpem Waltera Sullivana), Bantam Books, New York 1968.
Copernicus Nicolaus, "On the Revolutions of the Heavenly Spheres" tum. C. G.
Wallis w Ptolemy, Copernicus, Kepler, vol. 16 Great Books of the Western World,
wyd. Encyclopaedia Britannica, Chicago, London, Toronto 1952.
Cory I, P., The Ancient Fragments, London 1828, pierwsze wydanie. Dwa
pniejsze to London 1832 i 1876. Kade z trzech wyda rni si znacznie od
poprzedniego, jeeli chodzi o zawarto.
Cramp Leonard G., A Piece of the Jigsaw, Somerton Publishing Company Ltd.,
Newport Road, Cowes, Isle of Wight, England 1967.
Crocker Richard L. dr i Kilmer Anne dr, list do The Times, London 15 kwietnia
1974. Artyku o odkryciach w The Times, 7 marca 1974.
Crombie A. C Augustine to Galileo, dwa tomy, Penguin Books, London 1959.
Daniken Erich von, Chariots of the Gods?, Bantam Books, New York 1970.
Dechend Hertha von, zob. Sanitllana Giorgio de.
Demarest Kenneth, "The Winged Power" w Consciousness and Reality, zob.
Young Arthur M.
Dieterlen Germaine, zob. Griaule Marcel.
Diogenes Laertios, ywoty i pogldy stynnych filozofw, tum. I. Kroska, K.
Leniak i W. Olszewski, PWN, Warszawa 1982.
Dittrich E., "Woher das Epitheton 'rot' fur Sirius stammt" (.Skd wywodzi si
okrelenie Syriusza 'czerwony'"), Astronomische Nachrichten, nr 5542, 1927.
Dodds E. R., tum., zob. Proclus.
Drake Frank D., Intelligent Life in Space, Macmillan, New York i London 1962.
"How Can We Detect Radio Transmissions from Distant Planetary Systems?" i
"Project Ozma" w Interstellar Communication, zob. Cameron A. G. W.
Drar i Tackholm, "Flora of Egypt", vol. III, Bidletin of the Faculty of Science nr 30,
Cairo Faculty of Science, Cairo University Press 1945. Zawiera odniesienia do Burkill
I.
Dudley D. R.. wyd., zob. Penguin Companion to Literature.
Eiselen Frederick Carl, Sidora A Study in Oriental History, Columbia University
Press, New York 1907. Caa ksika traktuje o historii i kulturze miasta Sydon, gdzie
jak przypuszczam, znajdowaa si jedna z siedzib wyroczni. Zawiera ciekawe
informacje, ale za pno zwrciem na ni uwag, by skorzysta z niej w swojej
pracy.
Emery Walter Bryan dr, Archaic Egypt, Penguin Books, London 1972.
Encyclopaedia of Mythology, zob. Larousse.
Epic of Gilgamesh tum. Alexander Heidel, The Gilgamesh Epic and Old
Testament Parallels, University of Chicago Press 1970. Tum. Kramer S. N.
(sumeryjskie fragmenty) i Speiser E. A. (gwny tekst akadyjsko-babiloski) w
Ancient Near Eastem Texts (1955), zob. Pritchard. Take tum. przez Graysona A.
K., nastpc nieyjcego ju dra Speisera w Supplement, vol. 1969, zob. Pritchard.
Powysze tumaczenia s jedynymi caociowymi tumaczeniami na jzyk
angielski Eposu o Gilgameszu, przeznaczonymi dla naukowcw. Polskie wydanie
tego dziea jest niestety tylko kompilacj przekadw na jzyk angielski, niemiecki
itd., zbyt dowolne i std nie nadaje si do dokadniejszego analizowania.
Epictetus, zob. Simplicius.
Euclid, zob. Proclus.
Eunapius (of Sardis), Lines of the Philosophers and Sophists, tum. Wright
Willmer Cave. W vol. nr 134 Philostratus and Eunapius z serii Loeb Library,
Heinemann, London, Harvard University Press 1961.
Fage J. D., Historu of the West Africa, An Introductory Suruey, Cambridge
Universiry Press 1969. FairserWs Walter A., modszy, The Ancient Kingdoms of the
Nile, Mentor Books, New York 1962.
Flawiusz Jzef, Dawne dzieje Izraela, tum. Zygmunt Kubiak i Jan Radoycki,
Ksigarnia w. Wojciecha, Pozna 1979. Forde Daryll, wyd. African Worlds, Oxford
University Press 1954. (Zawiera rozdzia o Dogonach, gdzie sowo "arka" zostao
bdnie przetumaczone jako uk". Napisali go Griaule i Dieterlen).
Frankford Henri, Ancient Egyptians Religion, Harper Torchbooks, New York 1961.
Cylinder Seals 1939. Stratified Cylinder Seals from the Diyala Region, vol. 72,
University of Chicago Oriental Institute Publications 1955.
Galpin Canon Francis W., Music of the Sumerians, Babilonians, and Assyrians,
Cambridge University Press 1937. (Zob. te TheTimes, London 14 marca 1974, list
Canona do syna Gulpina, Briana Gulpina dotyczcy tego samego tematu).
Gardner P., zob. Imhoff-Blumer. Garstang John, The Syrian Goddess, prof.
Herbert A. Strong, tum. De Dea Syria Lukiana wraz z jego yciorysem, wyd. z
przypisami i wstpem przez Garstanga, London 1913.
Gaster Theodor H., Thespis; Ritual, Myth and Drama in the Ancien NearEast,
Harper & Row, New York 1966 (Harper Torchbook).
Gilgamesh Epic, zob. Epic of Gilgamesh. Goodwin William W., tum., zob.
Plutarch.
Gordon Cyrus, The Common Background of Greek and Hebrew Cyvizations,
(poprzedni tytu Before the Bibie), W. W. Norton & Company, New York 1965.
Forgotten Scripts, Penguin Books, London 1971.
Gow J. dr, Oracles" w Aegean Civilizations, zob. Lunn Henry sir.
Grant Frederick C, Hellenistic Religions, Library of Libera Arts, Bobbs-Merrill,
New York 1953. Ta wana ksika jest kompendium materiaw rdowych.
Zawiera cztery hymny Proklosa, teksty wyroczni z Dodony, materiay egipskie etc.
Graves Robert, Mity greckie, tum. Henryk Krzeczkowski, PIW, Warszawa 1982.
The White Goddess, Vintage Books, New York, bez daty. Pierwsze wydanie
1948.
Grayson A. K., zob. Epic of Gilgamesh.
Greenhill George sir, Astronomy and Navigation in the Odyssey" w Aegean
Civilizations, zob. Lunn Henry Sir.
Griaule Marcel i Dieterlen Germaine, La Renard Pale (Blady lis), Tome I,
Fascicule I, Institut d'Ethnologie, Musee de l'Homme, Palais de Chaillot, Place du
Trocadero, Paris 16 (75016 Paris) 1965, 544 s. Un Systeme Soudanais de Sirius",
Journale de la Societe des fricanistes. Tome XX, Fascicule I, 1950, s. 273-294.
Rozdzia ten w caoci zosta wczony do mojej ksiki i znajduje si wraz z
towarzyszcymi mu rysunkami po rozdziale pierwszym w pierwszej czci Tajemnicy
Syriusza.
Gurney O. R., The Hitties, Penguin Books, London 1966.
Guthrie W. K. C., The Greeks and Their Gods, Beacon Press, Boston: 1961.
Hallet Jean-Pierre, Pygmy Kitabu, Random House, New York 197
Hardie Cllin, tum., zob. Kepler.
Hawkins Gerald, Beyond Stonehedge, Harper & Row, New Y 1973. Szczeglnie
ciekawy jest opis rzadkiego pajka narysov nego na piaskach Nazca: s. 143-145.
Hebert-Stevens Francois, Jahan Raul i Rambach Pierre, Expedit Tortoise,
Thames and Hudson, London 1957.
Heidel Alexander, zob. Epic of Gilgamesh. The Babilonian Genesis, University of
Chicago Press 1965.
Helbig Wolfgang, Wandgemalde der vom Vesuv Versschutteten ' St&dte
[Malarstwo na murach miast zasypanych przez erupcji Wezuwiusza), Leipzig
1868.Hermes [Hermetica, Hermetic Writings, etc.) Thrice greatest Hermes, wyd.,
tum. i komentarz G. R. S. Mead, 3 tomy, John Wattkins, London 1964. Zawiera cay
zachowany tekst Hermetica wraz z innymi fragmentami w jzyku angielskim. W tej
pracy sowa trismegistyczny" uywa si w odniesieniu do pism.
Hermes, (Hermetica, Hermetic Writlngs), Thrice Greatest Hermes, wyd. i tum. G.
R. S. Mead, 3 tomy, John Watkins, London 1964.
Herodot, Dzieje, tum. Seweryn Hammer, Czytelnik, Warszawa 1954.
Hesiod, Theogony i Works oraz Days, tum. Dorothea Wender w Hesiod and
Theognis, Penguin Books, London 1973.
Higgins Godfrey, The Celtic Druids, London 1827. The Apocalypsis, 2 tomy,
Macy-Masius, New York 1927.
Holmes Captain David C, The Search for Life on Other Worlds, Bantam Books,
New York 1966.
Homer, Iliada i Odyseja, rne wydania.
Homeric Hymns, tum. Andrew Lang, London 1899.
Huang Su-Shu, "Occurence of Life in the Universe", "The Problem of Life in the
Universe and the Mode of Star Formation", "Life Supporting Regions in the Vicinity of
Binary Systems", The Sizes of Habitable Planets", "Problem of Transmission in
Interstellar Communication", wszystko w Interstellar Communication, zob. Cameron
A. G. W.
Hume David, The History of England, 5 vol., Porter and Coates, Philadelphia, bez
daty (XIX wiek).
Hurry Jamieson B., Imhotep, The Vizier and Physician of King Zoser and
Afterwords the Egiptian God of Medicine, Oxford University Press 1926.
 Hutchinson R. W., Prehistorie Crete, Penguin Books, London 1968.
Ideler Christian Ludwig, Utersuchungen Ober den Ursprung und die Bedeutung
der Sternnamen, Berlin 1809. Jest to gwny zbir informacji dotyczcych nazw
gwiazd, zawierajcy tumaczenie arabskiej pracy Al Khazwiniego Description of the
Constelations (XIII wiek) z wyczerpujcymi dodatkami Idelera. Ideler stanowi
podstawowe rdo dla Richarda Hinckleya Allena.
Imhooff-Blumer Friedrich i Gardner P. A., A Numismatic Commenta-ry on
Pausanius, 1887.
Imhotep, zob. Hurry J. B.
Jacobsen Thorkild, Toward the Image of Tammuz and Other Essays, Harward
University Press 1970.
Jahan Raul, zob. Hebert-Stevens Francois.
Julian (Julian the Apostat, Julian The Emperor), Prace w 3 tomach, tum. Wilmer
Cave Wright, vol. 13, 29 i 157 w serii Loeb Library, Heinemann, London, Harvard
University Press.
Kawerau Georg i Rehm Albert, Das Delphinion in Milet, 1899 (Archeologiczna
praca o Milecie).
Kepler Johannes, Kepler's Somnium, tum. i kom. Edward Rosen,
University of Wisconsin Press 1967. Kerenyi Carl, The Gods of the Greeks;
Penguin Books, London 1958. Khazwini Al, (arabski astronom z XIII wieku), zob.
Ideler. Kilmer Anne dr, zob. Crocker Richard L. dr. Kirkwood P. F., zob. Kepler.
Klibansky R., zob. Proclus.
Koestler Arthur, The Sleepwalkers, Penguin Books, London 1964. Kramer
Samuel Noah, zob. Pritchard James.
History Begins at Sumer, Doubleday Anchor Books, New York 1959.
Mythologies of the Ancient World, wyd. i opr. "Mythology of Sumer and Akkad",
Doubleday Anchor Books, New York 1961.
Sumerian Mythology, Harper Torchbooks, New York 1961. The Sumerians,
University of Chicago Press 1963. Ksenokrates, zob. Diogenes Laertios.
Labowsky L., zob. Proclus.
LangAndrew, tum., zob. Homeric Hymns.
Lang David Marshall, zob. Burney Charles.
Larousse Encyclopaedia of Mythology, Paul Hamlyn, London 1965.
Laude Jean, African Art of the Dogon, Brooklyn Museum and Viking
Press, New York 1973. Lauterborn D. dr, Uczestnik seminarium odbywajcego
si w Elsinore Castle, Dania, po ktrym opublikowano Mass boss and Evolution in
Close Binaries, Copenhagen University 1970, zob. s. 190-194.
 Layard Austen H., Discoveries in the Ruins of Nineveh and Babylon (druga
wyprawa), London 1853. Lear John, zob. Kepler.
Lindenblad Irving dr, sprawozdanie: Sky and Telescope, czerwiec 1973, s. 354.
Relative Photographic Positions and Magnitude Difference of the Components of
Sirius", Astronomical Journal 75, nr 7 (wrzesie 1970), s. 841-848. Multiplicity of
the Syrius System", Astronomical Journal, 78, nr 2 (marzec 1973), s. 205-207.
Lockyer Norman sir, The Dawn of Astronomy, London 1894. Lucian, De Dea Syria,
zob. Garstang. Lurin Henry sir, Aegean Cwilizations, wyd., London 1928. Jest to
praca zbiorowa wielu autorw.
McCrea W. H., artyku w Quarterly Joumal of the Royal Astronomical Society, 13,
506, (1972), s. 517.
List do wydawcy w Journal of the British Astronomical Association, 84, 1, (1973),
s. 63. MacGowan Roger A. i Ordway Frederic I., III, Inteligence in the Universe,
Prentice-Hall Inc. New Jersey 1966. Macrobius, Commentary on the Dreams of
Scipio, tum. William Harris Stahl, Columbia University Press 1952.
The Saturnalia, tum. Percival Vaughan Davies, Columbia University Press
1969. Macrobius, or Philosophy, Science and Letters in the Year 400,
Thomas Whittaker, Cambridge University Press 1923.
Macrobius and Numenius, Herman de Ley, Collection Latomus,
Societe d'Etudes Latines de Bruxelles, Brussels 1972.
Marinus, Life of Proclus, zob. Proclus. Marshack Alexander, The Roots of
Civilization, Weidenfeld and Nicolson, London 1972.
Mathers S. L. MacGregor, The Kabbalah Unveiled, Kegan Paul, London 1926.
Matz F., Minoan Civilization: Maturity and Zenith" w Cambridge Ancient History,
Cambridge University Press 1964, wydawanej w serii. Mau August, Pompeii, Its Life
and Art, tum. F. W. Kelsey 1899.
Poprawione wyd. 1902. Mead G. R. S., zob. Hermes.
The Chaldean Oracles, vol VIII, Echoesjrom the Gnosis, seria,
Theosophical Publishing Co., London i Benares 1908. Meissner O.,Ober die
antiken Sternfarbenschatzungen" ("O staroytnej ocenie koloru gwiazd"),
Astronomische Nachrichten, nr 5542, 1927, s. 392-396.
Meyrowitz Eva, The Sacred State of the Akan, Faber, London 1951. Akan
Traditions, Faber, London 1952.
The Akan of Ghana, Their Ancient Beliefs (pierwotny tytu: The Akan
Cosmological Drama), Faber, London 1958.
The Divine Kingship in Ghana and Ancient Egypt (pierwotny tytu: The Akan of
Ghana, the Akan Diuine Kingship and Its Prototype in Ancient Egypt), Faber, London
1960. Monier-Williams, sir Monier, A Sanskrit-English Dictionary, Oxford University
Press 1951, (pierwsze wyd. 1899). Morrow Glenn dr, zob. Proclus.
Moscati Sabatino, Ancient Semttic Civilizations, Elek Books, London 1957.
Muller Max, Lectureson the Science of Language, druga seria, London 1864.
Muses Charles dr, zob. Young Arthur M.
Neugebauer Otto, The Exact Sciences in Antiquity, Dover Publica-tions, New
York, drugie wyd. 1969.
Parker Richard, Egyptian Astronomical Texts, Brown University Press 1960-1967.
(Wydawane z przerwami, ukoczone w 1967 roku).
Olympiodorus (neoplatonik), Scholia to Plato's Gorgias, tum. Thomas Taylor,
wyd. jako przypis do tum. eseju Apulejusza pt. .On the Natural Philosophy of Plato",
s. 333 tomu Apulejusza
(1822), zob. Apuleius. Inne tum. Taylora czci Scholia Olimpiodora znajdujemy
na s. 82 ksiki pt. Ocellus, Taurus, Firmicus and Select Theorems of Proclus, tum.
Thomas Taylor, London 1831. 0'Neill W., zob. Proclus.
Ordway Frederick I., III, zob. MacGowan Roger A. Osthoffh., Zur Farbe des
Sirius im Altertum" (O kolorze Syriusza w czasach antycznych"), Astronomische
Nachrichten, nr 5495,
1927, s. 444.
Parke H. W., Greek Oracles, Hutchinson, London 1967. The Oracles of Zeus,
Blackwell, Oxford 1967.
Parker Richard, zob. Neugebauer Otto.
Pausanius, Guide to Greece, tum. Peter Levi S. J., 2 tomy,
Penguin Books, London 1971. Zawiera bardzo wyczerpujce komentarze i
przypisy Levi'ego na temat dzisiejszego stanu tych miejsc, ktre opisuje Pauzaniasz.
Wymienita praca wiadczca o duej wiedzy i powiceniu tumacza, zob. te
Imhooff-Blumer.
Pauzaniasz, Wdrwka po Helladzie, u stp boga Apollona, tum. Janina
Niemirska-Pliszczyska i Henryk Podbielski, Ossoli neum, Wrocaw 1989.
The Penguin Companion to Literature, vol IV: Classical and Byzanti-ne, Oriental
and frican, wyd. D. R. Dudley i D. M. Lang, Penguin, London 1969.
Philip J. A., Pythagoras and Eay Pythagoreanism, University o Toronto Press
1966.
Pindar, Ody zwyciskie, tum. Mieczysaw Broek, Wydawnictw Literackie,
Krakw 1987.
Plato, The Cratylus, Phaedo, Parmenides and Ttmaeus with Notes o the Cratylus,
tum. i przypisy Thomas Taylor, London 1793 (Zob. przede wszystkim wprowadzenie
Taylora do Timaeusa n s. 388). The Bodleian Library w Oxford posiada dwie kopie te
ksiki, a jedna z nich naleaa do Percy Bysshe Shelley i znajduje si w zbiorze
Shelleya.
Plato the Man and His Work, A. E. Taylor, Meridian Books, New York 1963.
Platon, Timjos, Kritias, tum. Pawe Siwek, PWN, Warszawa 1986.
Pliny the Elder, Natural History, tum. zbiorowe, 11 tomw, seri
Loeb Library, Heinemann, London, Harvard University Press.
Plutarch (of Chaeronea), Isis and Osiris" i inne w Morcdia, tum. Frank Cole
Babitt, vol. 5, nr 306 serii Loeb Library, Heinemann, London, Harvard University
Press 1962.
Plutarch, Moralia II, tum. Zofia Abramowiczwna, PWN, Warszawa 1988.
Porphyry (neoplatonik), Select Works of Porphyry, tum. Thomas Taylor, London
1823.
Pritchard James B., wyd. Ancient Near Eastem Texts Relating to the Old
Testament, drugie wyd., Princeton University Press 1955. Podstawowe rdo
naukowych tumacze tekstw sumeryjskich, akadyjskich, egipskich, hetyckich i
innych materiaw, w tym caych znanych fragmentw Eposu o Gilgameszu oraz
eposw babiloskich o stworzeniu wiata. Jest te dodatkowy tom zawierajcy
fotografie pt. The Ancient Near East in Pictures, 1969.
The Ancient Near East Supplementary Texts, Princeton Univer-sity Press 1969.
Jest to dodatkowy tom uzupeniajcy wszystkie badania do roku 1968, gdy co roku
odkrywa si albo tumaczy nowe teksty, niestety z duymi zalegociami, poniewa
brakuje kompetentnych naukowcw w tych dziedzinach. Pniejszy tom ma 274
strony, ktre zawieraj materia pitnastoletniej pracy. Dostpny jest rwnie tom
skadajcy si z dwch volumenw z 1955 i 1969 roku. Dalsze tomy uzupeniajce
bd przypuszczalnie ukazyway si co pitnacie lat. Jedynym sposobem, eby na
bieco zna cay nowy materia, jest osobisty kontakt z kilkoma znanymi
naukowcami lub czytanie artykuw w prasie fachowej, ktre ukazuj si jednak bez
jakiego z gry ustalonego porzdku.
Proclus, Commentary on the First Alcibiades of Plato, tum. W. O'Neill, The
Hague 1965.
Commentary on the First Book of Euclid's Elements, tum. prof. Glenn Morrow,
Princeton University Press 1967. Philosophical and Mathematical Commentaries of
Proclus on the First Book of Euclid's Elements, tum. Thomas Taylor, 2 tomy, London
1792. Praca ta poczona jest z Life of Proclus autorstwa Marinusa oraz z innymi
materiaami w tumaczeniu Thomasa Taylora. (Marinus by uczniem Proklosa i
opisywa to, czego sam dowiadcza).
 Commentary on the Parmenides of Plato, ostatnia praca, tum. G. E. M.
Anscombe i L. Labowsky, wyd. w Plato Latinus, vol. III z serii Corpus Platonicum
Medii Aeui wyd. R. Klibansky, Warburg Institute, London 1953. Mona dosta t
prac jako: Kraus reprint, Nedeln, Liechtenstein 1973.
Elements of Theology, wyd. i tum. E. R. Dodds, Oxford Univer-sity Press 1963.
Commentaries on the Parmenides of Plato and the First Alcibia-des of Plato:
Istot tej pracy oddaje Taylor w przypisach do pitego tomu pt. The Works qf Plato,
London 1804. To samo dotyczy Commentaries on the Phaedo, Gorgias, and
Philebus of Plato autorstwa neoplatonika Olimpiodora, zob. Olympiodorus. The Six
Books of Proclus...on the Theology of Plato, tum. Thomas Taylor, London 1816,
dwa tomy.
Commentaries of Proclus on the Timaeus of Plato, tum. Thomas Taylor, London
1820, dwa tomy.
Lost Writings of Proclus, tum. Thomas Taylor, London 1825. Two Treaties of
Proclus...of Ten Doubts conceming Providence...and...the Natur of Evil, tum.
Thomas Taylor, London 1833. The Philosophy oJProclus, L. J. Rosan, Cosmos
Books, New York 1949. Ksika ta zawiera rwnie tumaczenie Marinusa Life of
Proclus.
W rnych publikacjach Thomasa Taylora mona znale fragmenty z prac
Proklosa. Istnieje te kilka przekadw Elements of Theology oraz elbietaskie
tumaczenie Sphaera. Ptolemy (Claudius Ptolemaeus), The Almagest, tum. R.
Catesby Taliaferro, wyd. w Ptolemy, Copemicus, Kepler, tom 16 serii Great Books of
the Western World, wyd. Encyclopaedia Britan-nica, Chicago, London, Toronto
1952.
Tetrabiblos, tum. J. M. Ashmand, London, bez daty. Inne tumaczenie dostpne
jest w serii Loeb Library, Heinemann, London, Harvard University Press.
Rambach Pierre, zob. Hebert-Stevens Francois.
Rehm Albert, zob. Kawerau Georg.
Rodenwaldt Gerhart, Griechische Portrdts aus dem Ausgang der Antike, nr 76
Programm zum Winckelmannsfeste der Archeolo-gischen Gesellschaft zu Berlin",
Berlin 1919. Fot. VI w tej ksice przedstawia widok z przodu i z profilu popiersia,
ktre zostao zidentyfikowane jako popiersie Proklosa (Pauly-Wisso-wa). Zdjcie to
zamieszczone jest rwnie w czci pierwszej Tajemnicy Syriusza.
Rosan L. J., zob. Proclus.
RoscherW. H., Neue Omphalos Studien, 1913. Die Zahl 50 in Mithus, Kultus,
Epos und Taktik der Hellenen und Anderer Volker, 1917. Der Omphalosgedanke bei
Verschiedenen Volkern, 1918. (Odkryem te trzy znakomite ksiki ju po napisaniu
swojej pracy, zasuguj one na intensywne studiowanie).
Rosen Edward, zob. Kepler.
Roux Georges, Ancient Iraq, Penguin Books, London 1966.
Sagan Carl, The Cosmic Connection, Doubleday, New York 1973.
Sagan Carl i Shklovskii I. S., Intelligent Life in the Universe, Delta Books, New
York 1966.
Santillana Giorgio de, The Origin oJScientific Thought, London 1961.
Santillana Georgio de i von Dechend Hertha, Hamlet's Mill, Macmil-lan, London
1969.
Sarton George, A History of Science: Ancient Science through the Golden Age of
Greece, Harvard University Press 1959. A History of Science, tom 2: Hellenistic
Science and Culture in the Last Three Centuries B.C., Norton, New York 1970.
Schatzman E., Les naines blanches", L'Astronomie, 1956, s. 364-369.
Scully Vincent, The Earth, The Tempie, and the Gods, Yale Univeristy Press
1962.
See T. J. J., Historical Researches Indicating a Change in the Colour of Sirius,
between the Epochs of Ptolemy, 138, and of Al Sufi, 980 A.D.", Astronomische
Nachrichten, vol. 229 (1926), s. 245-272. Mimo, i artyku ten wywouje wraenie, i
ma wiele do powiedzenia, okazuje si, e jest niewiarygodny, zawiera podstawowe
bdy rzeczowe i pomyki w tumaczeniu. See twierdzi, na przykad, e greckie sowo
poikilos znaczy .czerwony", a wyraz ten nigdy tego nie oznacza. Poikilos znaczy
.rnobarwny" itd. i odnosi si do iskrzenia gwiazdy. Zob. te Dittrich, Meissner,
Osthoff i Stentzel.
Shinnie Margaret, Ancient African Kingdoms, Edward Arnold, London 1965.
Shklovskii I. S., zob. Sagan Carl.
"Is Communication Possible with Intelligent Beings on Other Planets?" w
Interstellar Commuicatioru zob. Cameron A. G. W.
Simplicius (neoplatonik), Commentary onAristotle's Treatise On the Soul": tre
tej pracy streszcza Thomas Taylor w swoim przekadzie .On the Soul" w Treatises of
Aristotle: On the Soul itd., London 1808. Tomu tego nie posiada ani British Museum,
ani Bodleian Library w Oxford. Jeden z moich znajomych posiada egzemplarz tego
dziea i mogem z niego skorzysta. Nastpujce dziea w tumaczeniu Thomasa
Taylora opublikowano w Londynie w latach 1806-1812 tylko w pidziesiciu
egzemplarzach: Simplicius: Commentaries on the Physics of Aristotle, On on the
Heauens of Aristotle (De Caelo), Olimpiodorus: Scholia on On Meteors of Aristotle.
Niestety nie udao mi si odnale ani jednego z tych pidziesiciu egzemplarzy.
Commentary on the Enchiridion of Epictetus, tum. George Stanhope, opub. jako
Epictetus His Morals with Simplicius His Comment, tum. George Stanhope, London
1694.
Smart W. M., Some Famous Stars, Longmans Green, London, New York 1950.
Rozdzia trzeci to "Towarzysz Syriusza".
Sozomen (Salaminius Hermias Sozomen), Ecclesiastical History, Bohns
Ecclesiastical and Theological Library, London (przed 1878).
Speiser, zob. Epic of Gilgamesh.
Stahl William Harris, zob. Macrobius. "The Greek Heliocentric Theory and Its
Abandonment" Transactions of the American Philological Association, lxxvi (1945),
s. 323-325.
Stanhope George, zob. Simplicius.
Stanley Thomas, The Chaldaick Oracles, zob. Chaldean Oracles. The History of
the Chaldaick Philosophy, London 1662. The History of Philosophy, 3 tomy, London
1655-1656 i 1660.
Stecchini Livio Catullo, autor dodatku do ksiki Petera Tompkin-Secrets of the
Great Pyramid, Harper & Row, New York 1971.
Stenzel A., "Agyptische Zeugnisse fur die Frabe des Sirius im Alte tum" ("Egipskie
tradycje zwizane z kolorem Syriusza w czasach staroytnych"), Astronomische
Nachrichten nr 5542 (1927), s. 387-392.
Stirling William, The Canon, Garnstone Press, London 1974.
Strong Herbert prof., zob. Garstang John.
Stubbings Frank H., "The Rise of the Mycenaean Civilization", "The Expansion of
Mycenaean Civilization", "The Recession of Mycenaean Civilization w Cambridge
Ancient History, Cambridge University Press, wydane jako oddzielne zeszyty 1964 i
1965.
Sullivan Walter, We Are Not Alone, Hodder and Stoughton, London 1965.
Tackholm, zob. Drar i Tackholm.
Tam W. W., Hellenistic Civilization, Meridian Books, New York 1961.
Taylor A. E., zob. Plato.
Taylor Thomas, zob. Proclus, Porphyry, Apuleius.
Tempie Robert K. G.,"Response to Appeal from W. H. McCrea Concerning
Sirius", The Observatory, kwiecie 1975, s. 52-54,
Royal Greenwich Observatory, England. Teofrast, Badania nad rolinami, tum.
Jerzy Schnayder, Krakw 1961. Thesiger Wilfred, The Marsh Arabs, Penguin Books,
London 1967.
Thompson D'Arcy Wentworth, A Glossary of Greek Birds, Oxford 1896.
Thompkins Peter, Secret of the Great Pyramid, Harper & Row, New York 1971. Z
dodatkiem napisanym przez Livio Catullo Stecchiniego.
Wallis Budge E. A. sir, tum. The Book of the Dead, London 1928. A Hieroglyphic
Vocabulary to the Theban Recension of the Book of the Dead, London 1911.
Egyptian Language, London 1951. The Gods ofthe Egyptians, 2 tomy, London 1904.
An Egyptian Hieroglyphic Dictionary, London 1920.
Osiris and the Egyptian Resurrection, 2 tomy, London 1911.
Wallis C. G., zob. Copernicus 1 Kepler.
Wellard James, Lost Worlds of Arica, Hutchinson, London 1967. Whlttaker
Thomas, zob. Macrobius. The Neo-platonists, Cambridge University Press 1918.
Whyte Lancelot Law, zob. Kepler.
Young Arthur Mlddleton i Muses Charles dr, wyd. Consciousness andReaUty,
Outerbridge & Lazard Inc., New York 1972.
Lektura dodatkowa:
Blbby Geoffrey, Looking for Dilmun, Collins, London 1970.
Graves Robert, The Crane Bag and other Disputed Subjects, Cassell, London
1970.
Olivier B. M. dr, Proximity of Galactic Civilizations"w Icarus, 25, s. 360-367, 1975.
.Przedstawione s argumenty na istnienie inteligentnego ycia w pewnych
systemach gwiazd wielokrotnych".
Swedenborg Emanuel, Arcana Coelestia: or HeaveriLy Mysteries, London 1788,
vol. III, na s. 81-83 i 86 znajduje si prawdopodobnie najstarsze badanie
symbolicznej liczby pidziesit" w Starym Testamencie.