Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
GEOgraphia
Niteri, Universidade Federal Fluminense
ISSN 15177793 (eletrnico)
Vol.19, No39, 2017: jan./abr.
MATEO RODRGUEZ, Jos Manuel & Alexander primeiros estudos da Geografia Russa. A partir de
DRUZHININ. (Organizadores). Geografa socio econmica 1917 reformula-se a Geografia na Unio Sovitica, com
en la Russia Contempornea: teora, metodologia, dois aspectos fundamentais: o suporte ideolgico do
prioridades de desarrollo. Rostov na Donu (Editoria da marxismo-leninismo e o seu carter pragmtico, voltada
Universidade Federal do Sul da Rssia), 2015, 262 pgs. para apoiar os planos de desenvolvimento econmico e
a construo da incipiente sociedade socialista.
Trata-se de um livro editado pela Associao de A partir de 1991, com a dissoluo da URSS, a
Gegrafos Sociais da Rssia e a Sociedade Cubana de Geografia Russa vem tentando adaptar o seu legado,
Geografia, com a colaborao da Universidade Federal mantendo a sua essncia, porm adaptando-o para um
do Sul da Rssia e a Universidade de Havana, Cuba. uso criativo nas novas condies que impe a sociedade
Aborda principalmente o desenvolvimento da geografia de mercado e a reconfigurao geopoltica que vive o
socio-econmica na antiga Unio Sovitica e na Rssia pas. O livro rene 15 artigos, a maioria dos quais tem
atual. organizado pelo professor da Universidade de sido publicados em russo e que so agora apresentados
Havana Jos Mateo Rodriguez (quem defendeu seu aos leitores de lngua hispana.
doutorado na Universidade Estatal de Moscou em 1979)
e atual presidente da Sociedade Cubana de Geografia,
e pelo professor da Universidade Federal do Sul da SUMRIO:
Rssia e presidente da Associao Russa de Geografia
Econmica e Social, Aleksander Druzhini. Introduccin: (A. Druzhinin y J.M. Mateo Rodrguez).
A geografia russa contempornea e sua antecessora, 1 La Geografia socio econmica en Rusia: tradiciones y
a geografia sovitica, so pouco conhecidas nos pases la actualidad
de lngua hispana. Por esse motivo, o livro, publicado
1.1 La Geografia sovitica y la geografa rusa (J.M.
em espanhol na ntegra, brinda um panorama da
Mateo Rodrguez)
produo cientfica da geografia socio-econmica
russa. Aqui radica a relevncia do livro, uma vez que 1.2 El desarrollo de la geografa socio econmica en
quando comparada com o conhecimento geogrfico la Rusia moderna: tendencias, logros, problemas (A.
produzido no resto do mundo, dita produo se Druzhinin)
afasta consideravelmente das abordagens terico- 1.3 La Geografia social en Rusia: transformaciones
metodolgicas que prevalecem em Ocidente. estructurales y direcciones de su humanizacin (M.
Desde suas primeiras experincias no sculo XIX, Shariguin)
a Geografia Russa tentou por todos os meios de obter
resultados concretos sobre espaos e territrios, 2 Posiciones cientficas y direcciones principales de los
afastando-se das concepes deterministas, positivistas gegrafos socio econmicos rusos contemporaneos.
e posibilistas prevalecentes em Ocidente. O materialismo
naturalista espontneo serviu de base filosfica nos 2.1 Estructuracion de los sistemas socio-econmicos
103
GEOgraphia, Niteri, vol. 19, n. 39, 2017: jan./abr.
Este livro, publicado pela primeira vez em 1983, ORTEGA VALCRCEL, Jos. Los horizontes de la
praticamente um dos primeiros textos sobre Histria do Geografia. Editorial ARIEL S.A., Barcelona, 2000, 604 pgs.
Pensamento Geogrfico na Amrica Latina. Seu autor foi
professor do Departamento de Geografia da USP onde Jose Ortega Valcrcel (1940) catedrtico de Anlise
coordenou o Laboratrio de Geografia Poltica. Um dos Geogrfico Regional da Universidade de Valladolid,
seus ltimos aportes um ajuizado texto de carter Espaa, tendo sido tambm da Universidade de
terico-conceitual: Territrio na Geografia de Milton Cantabria. Seu trabalho est orientado preferencialmente
Santos. aos estdios sobre problemtica rural y regional.
A originalidade do livro aqui apresentado, curto, Esta obra uma obra monumental de carter
conciso e de carter fundamentalmente didtico, est enciclopdico, que recolhe no apenas as origens
no tratamento dado histria do pensamento geogrfico e o desenvolvimento do pensamento geogrfico
desde uma anlise do surgimento, consolidao e caracterizando suas diversas correntes e escolas a
caractersticas das diferentes escolas e correntes do partir de uma analise de seus fundamentos filosficos,
pensamento cientfico na Geografia. O texto remete- mas que tambm faz um balano do papel da Geografia
se aos precursores da Geografia Moderna (Humboldt e no contexto da cincia contempornea. O autor, na
Ritter), ao Possibilismo e suas diversas orientaes, a sua anlise, segue a tradio generalista dos grandes
gegrafos espanhis como Horacio Capel e Vila Valent.
104
Livros & Autores
A primeira parte do livro est dedicada anlise do Primera Parte: Las culturas del espacio. Las culturas
processo histrico de construo da cultura geogrfica geogrficas.
ocidental, chegando formulao da geografia
1 De las prcticas espaciales al saber sobre el espacio.
acadmica a partir de Humboldt e Ritter. Na segunda
parte, o autor analisa as condies de formao e 2 La invencin del saber geogrfico
consolidao da geografia moderna, abordando as
3 La tradicin cosmogrfica: del Islam a la Europa
geografias positivistas, o possibilismo, o racionalismo,
Cristiana
o humanismo, a Geografia Critica e, ainda, a Geografia
Sovitica. A terceira parte aborda a formao das 4 Europa: de navegantes a cartgrafos.
diferentes correntes da Geografia, caracterizado as 5 La bsqueda de los orgenes: el hallazgo de la
geografias fsica, humana, feminista e regional. No final Geografia Clasica.
de esta parte, o autor tenta oferecer uma imagem e perfil
6 Las condiciones de la Geografia Moderna.
da geografia atual e das suas perspectivas como rea de
conhecimento e como disciplina cientfica. Segunda Parte: La fundacin de la Geografia
O autor deixa claro que a obra constitui uma 7 Un proyecto para la Geografia
percepo pessoal da Geografia, a a partir da sua prpria
8 La geografa moderna: una ciencia de las relaciones
reflexo no apenas da sua evoluo como disciplina
Hombre Medio,
cientfica, mas tambm da sua essncia e perspectivas.
Por este motivo, necessrio destacar que existem no 9 La geografa moderna: regiones y paisajes
livro duas vises apresentadas pelo autor que podem ser 10 Filosofa y ciencia: racionalismo e irracionalismo.
discutveis. Primeiro, a crtica superficial e desmedida
que ele faz da Geografia Sovitica, considerada por ele 11 Las filosofas racionalistas: la estirpe positivista
como uma fraseologia ideolgica com aporte terico 12 Las filosofas racionalistas: materialismo y
nulo ao pensamento geogrfico. dialctica.
A segunda questo discutvel a concepo dada 13 Filosofas de la subjetividad: la crtica al
ao espao geogrfico como formao social onde o racionalismo
autor atribui um papel apenas utilitrio geografia fsica
14 La poca post: postestructuralismo y
na sua compreenso, a qual considera um aglomerado
postmodernismo
de disciplinas desconexas do ponto de vista terico,
epistemolgico e prtico. Por tanto, o autor assume a 15 Las geografas cientficas: positivismo y
concepo da Geografia como o disciplina ou cincia geografa.
social que adota a natureza social do espao como 16 Las geografas del sujeto: Regiones, paisajes,
objeto geogrfico. Isto porque, para o autor, o espao lugares.
geogrfico somente tem sentido como produto histrico
das relaes sociais. Neste sentido, a viso do autor 17 La geografa del compromiso poltico. Geografas
reduz e subestima os conceitos de natureza, paisagem e radicales.
geossistema, fundamentais na viso transdisciplinar da
Geografia, desenvolvidos desde sua fundao nas idias
Tercera parte: Objeto y prcticas de la geografa
de Kant e Humboldt.
18 El objeto de la geografa: las representaciones del
Apesar destas posiciones contraditrias e discutveis,
espacio.
o carter enciclopdico da obra a qual oferece uma
viso detalhada das diversas correntes acadmicas 19 Las practicas geogrficas: las geografas fsicas.
da Geografia, conferem-lhe, sem dvidas, um valor 20 De la geografa humana a las geografas humanas
inestimvel. Cabe ressaltar ainda a posio otimista do
autor sobre a Geografia e o seu papel como disciplina 21 Nuevas perspectivas en la geografa humana
cientfica no sculo XXI, atribuindo-lhe uma posio no 22 Las geografas feministas
centro dos problemas mais relevantes e urgentes no
23 Ascenso y cada de la geografa regional.
mundo atual.
24 Los horizontes de la geografia.
Epilogo
SUMRIO
Bibliografa.
Prologo
Agradecimientos
105
GEOgraphia, Niteri, vol. 19, n. 39, 2017: jan./abr.
O autor deste livro foi, durante mais de 20 anos, 3 Los hechos geogrficos como sistemas.
catedrtico de anlise geogrfico regional na 4 Las grandes divisiones de la geografa.
Universidade de Zaragosa em Espanha. A obra aqui
5 La regin.
apresentada tem o propsito de explicar a base terica e
os mtodos de anlise regional. O autor parte o princpio 6 El paisaje.
que a finalidade da anlise geogrfica encontrar os
7 El espacio geogrfico.
princpios de organizao que brindam coeso aos
sistemas geogrficos. 8 El anlisis geogrfico.
SUMRIO:
Agradecimientos
106