PRAWO RODZINNE. ZARYS WYKADU. T. SOKOOWSKI wyd.

V, 2010
ROZDZIA I. PRAWO RODZINNE

1. Pojcie charakter i struktura

Prawo rodzinne dzia prawa cywilnego regulujcy stosunki prawne wynikajce z wizi maeskich oraz
wizi rodzicielskich; dzia o szerokiej autonomii, pozostaje w silnym zwizku z prawem cywilnym
- normy prawa rodzinnego maj charakter bezwzgldnie obowizujcy, wiele norm prawa rodzinnego ma cechy
swoiste.
Rodzinnoprawna metoda regulacji nieco odrbna od typowych stosunkw cywilnoprawnych stosunki
rodzinne nie zawsze s rwnorzdne(podporzdkowanie dzieci rodzicom); wystpuje element
administracyjnoprawny(rodzicielski obowizek ochrony dobra dziecka, podlega kontroli pastwa); relacje
midzy maonkami s rwnorzdne;
Dobro dziecka optymalna konfiguracja elementw dotyczcego dziecka stanu rzeczy, czyli interes
dziecka; w prawie rodzinnym ochrona dobra dziecka to najwaniejsza zasada(inne interesy musz ustpi);
- typowe elementy dobra dziecka(stany rzeczy):
zdrowie fizyczne, psychiczne, moralne
szczeglnie: stabilno rodowiska materialnego, psychicznego (naley unika destabilizacji sytuacji)
- z zasady dobra dziecka wynika przede wszystkim zakaz destabilizacji jego sytuacji, jeeli nie wykazuje ona
zego wpywu na dziecko
- prawo rodzinne zawiera liczne klauzule generalne, w szczeglnoci dobra dziecka
Prawa rodzinne ich rdem jest istnienie wizi rodzinnych; maj odrbny, rodzinnoprawny, z zasady
niemajtkowy(niektre majtkowy) charakter; maj na celu ochron interesu prawnego czonkw rodziny,
ktrzy mog domaga si ochrony od innych czonkw rodziny jak i od pastwa(rwnie pastwo moe
dochodzi ich ochrony np. ingerencja w niewaciwie wykonywan wadz rodzicielsk )
- szczeglna grupa: prawa suce ochronie rodzinnych praw osobistych
Prawa i obowizki wystpujce w rodzinie 1. Prawa i obowizki midzy maonkami(osobiste i majtkowe),
2. Prawa i obowizki midzy rodzicami a dziemi(wadza rodzicielska, kontakty z dzieckiem, obowizek
posuszestwa dziecka, alimentacja, nazwisko), 3. Pomidzy dalszymi krewnymi(alimentacja, kontakty)
- Prawa i obowizki podlegajce egzekucji przy pomocy przymusu pastwa, alimentacja i inne
- Prawa i obowizki niepodlegajce egzekucji wikszo; brak sankcji i przymusu dla ich realizacji ; ich
niewykonanie ma pewn donioso prawn
Sankcja rodzinnoprawna i jej charakter wystpuje, gdy maonek nie respektuje praw i nie wykonuje
obowizkw rodzinnych niepodlegajcych egzekucji; tylko niektre obowizki wywouj sankcj:
1. Obowizki ktrych niewykonanie nie powoduje ujemnych skutkw prawnych
2. Obowizki ktrych niewykonanie powoduje negatywn reakcj systemu prawnego niekiedy nie ma
postaci przymusu (np. niewykonywanie obowizku naleytej pieczy nad dziemi)
- Sankcje przewidziane wzgldem osb nierespektujcych wielu obowizkw rodzinnych maj nietypowy,
rodzinnoprawny charakter.

2. rda prawa rodzinnego.

1. Konstytucja RP - zawiera zasadnicze zaoenia dotyczce maestwa i rodziny.
- art. 18 maestwo to zwizek kobiety i mczyzny
- art. 33 zasada rwnouprawnienia kobiety i mczyzny,
- art. 47 prawo do ochrony prawnej ycia rodzinnego,
- art. 72 ochrona dobra dziecka
2. Kodeks rodzinny i opiekuczy
3. Inne rda: prawo o aktach stanu cywilnego,- ustawa o zmianie imienia i nazwiska, KPC, prawo
midzynarodowe prywatne, cz oglna KC

4. Instytucjonalna ochrona rodziny i dziecka.

- Dokonuje si na wielu paszczyznach: ochrona przez wspprac midzynarodow, na podstawie konstytucji,
prawa cywilnego, prawa karnego, ochrona realizowana przez RPO, RPD, ochrona dziecka pocztego
1. ochrona sdowa
- sprawy rodzinne rozpatrywane s w drodze procesowej i postpowania nieprocesowego (czciej); w
szczeglnym trybie tocz si sprawy nieletnich(popenili czyn karalny/zagroeni demoralizacj)
sdy rodzinne i sdy opiekucze
- funkcj sdu opiekuczego(kategoria funkcjonalna nie organizacyjna) peni waciwy sd rejonowy
(rozpoznaje sprawy dot. wadze rodzicielskiej oraz opieki nad maoletnim)

1
 - postpowanie przed sdem opiekuczym: tryb nieprocesowy, mniejszy formalizm, wszczynane z urzdu,
sprawy powinny by dokadnie zbadane z inicjatywy sdu; 4 szczeglne funkcje sdu opiekuczego:
orzecznicza, mediacyjna, profilaktyczno-wychowawcza, resocjalizacyjna
- sd rodzinny specjalny wydzia sdu rejonowego, rozstrzygaj nastpujce sprawy:
sprawy z zakresu prawa rodzinnego(wyjtki: sprawy o rozwd, uniewanienie maestwa/uznania dziecka,
rozwizanie przysposobienia rozpatruje sd okrgowy)
sprawy nieletnich(cywilne i karne)
sprawy zwizane z przymusowym leczeniem alkoholikw czonkw rodziny
organy pomocnicze sdu rodzinnego kuratorzy sdowi, kuratorskie orodki pracy z modzie, rodzinne
orodki diagnostyczno-konsultacyjne(RODK) wykonujce opinie na zlecenie sdu, powiatowe centra pomocy
rodzinie(PCPR)
2. placwki opiekucze
jeeli pobyt dziecka w rodzinie pochodzenia(naturalnej) nie jest moliwy/zagraa jego zdrowiu celowe jest
jego umieszczenie w rodowisku zastpczym osoby fizyczne(np. dziadkowie) albo placwki opiekucze
- Struktura placwek opiekuczych:
PLACWKI OPIEKUCZE

OPIEKI CAKOWITEJ OPIEKI DORANEJ

- domy dziecka(placwki
opiekuczo - wychowawcze)
- rodziny zastpcze Odciajce rodzicw Czasowo penice piecz
- rodzinne domy dziecka - obki - prywatne
- przedszkola - publiczne- izby dziecka,
pogotowie opiekucze
- wystpuj te domy poprawcze(na podstawie ustawy o nieletnich)

Placwki opieki cakowitej orodki, ktre na stae zastpuj dziecku dom rodzicielski:
Domy dziecka prowadzone przez pastwo, organizacje spoeczne lub zwizki wyznaniowe; znajduje si tu
wiksza liczba dzieci pod opiek wychowawcw; dziel si na domy: dla maych dzieci(do lat 3) i dla starszych
dzieci. Od lat 80. odchodzi si od takiej formy opieki na rzecz rodzin zastpczych i rodzinnych domw dziecka
Rodziny zastpcze tworzy je istniejca ju rodzina, do ktrej dziecko zostaje przyjte (nie adoptowane).
Peni funkcje opiekucz, mog te peni funkcj preadopcyjn (dziecko przebywa do czasu adopcji). Rodziny
zastpcze dzielimy na: rodziny zastpcze spokrewnione(utworzone przez krewnych dziecka) i niespokrewnione
(osoby obce); rodzina zastpcza niepena 1 osoba wychowujca dziecko;
Rodzinne domy dziecka s to z zaoenia due wielodzietne rodziny zastpcze.
Placwki opieki doranej:
Placwki odciajce rodzicw - dzieci spdzaj w nich tylko cz dnia albo tygodnia,
Placwki przejciowo penice piecz na dzieckiem dziecko trafia do nich w zwizku z dysfunkcj
rodziny (zwizanej zarwno z postaw rodzicw jak i dziecka). Podlegaj organizacyjnie organom administracji,
kieruje do niech sd (zarzdzenie sdu opiekuczego). Z powodu nagannej postawy dziecka sd moe umieci
dziecko w placwce take na wniosek rodzicw/opiekunw(do czasu rozpatrzenia sprawy). Dziecko moe by
umieszczone w placwce do czasu adopcji.

5. Rodzina i maestwo.
rodzina (art. 23 KRO) maestwo, take nieposiadajce dzieci. Maestwo trway zwizek prawny
kobiety i mczyzny. Podstawowy cel maestwa zrodzenie i wychowanie dzieci. Nie mog stanowi
maestwa zwizki osb tej samej pci.
- rodzina maa: rodzice + dzieci; rodzina wielopokoleniowa: rodzina + inni krewni, szczeglnie dziadkowie
- rodzina jest podmiotem interesu chronionego prawem; prawo rodzinne chroni dobro rodziny
- rodzina nie ma osobowoci prawnej
inne rodziny:
Niepene jeden rodzic samodzielnie wychowujcy dziecko/dzieci (zwykle po orzeczeniu rozwodu, dzieci
pozamaeskie). Take dziecko wychowywane przez samotn babci, dziadka, innego krewnego.
Maestwa wycznie wyznaniowe nie powoduj skutkw w sferze prawa rodzinnego, w rozumieniu PC
nie s maestwem(np. maestwa kocielne przed ratyfikacj konkordatu); obecnie gdy osoby zawierajce
maestwo wyznaniowe nie zo owiadczenia, i wywrze ono skutki take w sferze PC
Konkubinaty zwizki osb ktre nie zawary prawnie skutecznego maestwa; brak dzieci konkubinat
ma wycznie charakter cywilnoprawny, traktuje si je jako rodziny, gdy wychowuj si w nich dzieci
konkubentw

2
 Rodziny wychowacw dziecko wychowuj osoby z nim niespokrewnione(takie dziecko to
wychowaniec); dziecko musi by objte bezporedni, osobist piecz wychowujcej osoby; sytuacj tak
naley dla dobra dziecka uj w ramy prawne adopcji lub opieki sytuacja rodzinna

6. Cechy maestwa.
1. Monogamiczno,
2. Egalitaryzm(rwnouprawnienie maonkw),
3. Trwao dozgonno maestwa,
4. Rozwizywalno wyjtek od zasady trwaoci(w Kociele katolickim - nierozwizywalno)

7. Pokrewiestwo i powinowactwo.
Pokrewiestwo- zwizek biologiczny i prawny midzy krewnymi, wynikajcy z pochodzenia od okrelonej
osoby; pokrewiestwo wystpuje w linii prostej i bocznej
krewni w linii prostej jedna osoba

pochodzi od drugiej (dziadek, ojciec, syn)
- krewni w linii bocznej osoby pochodz od wsplnego przodka, a nie s krewnymi w linii prostej
(rodzestwo, kuzyni, bratankowie, siostrzecy, ciotki, wujowie)
- stopie pokrewiestwa ustala si wg liczby urodze, wskutek ktrych pokrewiestwo powstao(nie wlicza si
osoby, dla ktrej ustalamy pokrewiestwo )
- skutki prawne pokrewiestwa podstawa wadzy rodzicielskiej, prawa i obowizku kontaktw, wyznacza
zakres obowizkw alimentacyjnych, przeszkoda dla zawarcia maestwa, okrela nazwisko dziecka, spadek
- pochodzenie od okrelonych rodzicw jest dobrem osobistym, szczeglne znaczenie prawo dziecka do
poznania pochodzenia; konflikt interesw w wypadku adopcji tajemnica o rzeczywistym pochodzeniu dziecka
jest dobrem osobistym wychowujcych go rodzicw (dziecka te) konflikt rozstrzygany na korzy dziecka
Powinowactwo wi rodzinnoprawna midzy okrelon osob a wszystkimi krewnymi jego maonka;
wystpuje wycznie midzy maonkiem a krewnymi drugiego maonka, nie wystpuje midzy maonkiem
a powinowatymi drugiego maonka oraz midzy krewnymi maonkw; powinowactwo trwa nadal po
ustaniu maestwa (wyjtek: uniewanienie maestwa powinowactwo ustaje ex tunc)
- stopie powinowactwa ustala si wg liczby urodze, odpowiada on stopniowi pokrewiestwa maonka osoby
powinowatej
- skutki prawne powinowactwa: w linii prostej przeszkoda zawarcia maestwa, podstawa prawa i
obowizku kontaktw, skutki alimentacyjne

ROZDZIA II. ZAWARCIE MAESTWA.

1. Zdolno do zawarcia maestwa.

- maestwo mog zawrze tylko kobieta i mczyzna(art. 11 KRO) nie mog zawrze osoby tej samej pci
- przeszkody maeskie

2. Przesanki zwizane z zawarciem maestwa w formie wieckiej.

- maestwo mona zawrze w dwch formach: wieckiej i wyznaniowej
- Przesanki zawarcia maestwa w formie wieckiej dzielimy na 3 grupy:
1) przesanki zawarcia maestwa,
2) przesanki porzdkowe,
3) przeszkody maeskie (przesanki negatywne).
1) Przesanki zawarcia maestwa ich zachowanie sprawia, e maestwo zaistnieje a ich brak, e w ogle
nie powstanie(maestwo nieistniejce)
1. Zgodne owiadczenia woli nupturientw rnej pci (zasadniczo ustnie / wyjtkowo poprzez podpisanie
aktu maestwa osoby niemogce mwi),
2. Jednoczesna obecno obojga nupturientw (wyjtkowo przez penomocnika)
3. Jednoczesna obecno kierownika urzdu stanu cywilnego[tzn. kierownik jak i jego zastpcy;
kierownikiem USC jest wjt, burmistrz, prezydent (w wikszych miastach zwykle powoany jest inny
ni prezydent czy burmistrz kierownik USC i jego zastpcy)]
- wybr USC maestwo zwykle odbywa si kierownikiem USC miejsca zamieszkania jednego z
nupturientw, ale mona wybra dowolny USC;
- 3 sytuacje wyjtkowe maestwo nie jest zawierane w USC:
z uzasadnionych przyczyn (np. zy stan zdrowia) kierownik moe przyj owiadczenie poza urzdem
maestwo zawierane za granic(1 lub oboje nupturientw to obywatele RP) mona przed konsulem RP

3
 ustawa Prawo prywatne midzynarodowe dopuszcza zawarcie maestwa za granic w innej formie, take
w formie wymaganej przez pastwa w ktrym zostaje zawarte maestwo (lex loci celebrationis)
2) Przesanki porzdkowe maj charakter organizacyjny, ich niezachowanie nie wpywa na istnienie
maestwa(maestwo zostaje skutecznie zawarte)
1. Zoenie kierownikowi USC przez nupturientw pisemnego owiadczenia e nie wiedz o
okolicznociach wyczajcych maestwo
2. Obecno dwch wiadkw
3. Okres 30 dni wyczekiwania
4. Zoenie niezbdnych dokumentw
5. Zachowanie uroczystej formy i uroczystych strojw,
6. Sporzdzenie aktu maestwa i jego podpisanie przez maonkw i wiadkw,
3) Przeszkody maeskie ich niezachowanie stanowi podstaw do uniewanienia maestwa(maestwo
jest wanie zawarte, ale podlega uniewanieniu; gdy nikt nie podway maestwa jest wane)
- przeszkody, przy ktrych nie mona uzyska zezwolenia na zawarcie maestwa: pokrewiestwo, bigamia,
przysposobienie, ubezwasnowolnienie
- przeszkody, przy ktrych sd moe udzieli zezwolenia na zwarcie maestwa: wiek, psychiczny niedorozwj
lub choroba umysowa, powinowactwo
- kryterium konwalidacji: pokrewiestwo(nie ma moliwoci konwalidacji); pozostae w okrel. warunkach tak
Pokrewiestwo nie mog zawrze maestwa krewni w linii prostej oraz rodzestwo(II st. linii bocznej)
Bigamia zawarcie maestwa przez osob pozostajca w zwizku maeskim, drugie(bigamiczne)
maestwo podlega uniewanieniu(do tego czasu jest wane, rodzi skutki prawne); po mierci bigamisty mona
domaga si uniewanienia tylko maestwa bigamicznego
- skutki uznania za zmarego maestwo zmarego ustaje z chwil orzeczonej daty mierci(owdowiay
maonek moe zawrze kolejne maestwo nie bdzie uniewanione, jeli okae si e maonek yje, chyba
e strony nowego maestwa wiedziay o tym takie maestwo podlega uniewanieniu)
- konwalidacja maestwa bigamicznego z powodu ustania pierwszego maestwa wskutek: 1. mierci
maonka niebigamicznego, 2. Uniewanienia/3. Rozwizania pierwszego maestwa rozwd
Przysposobienie(adopcja) przeszkoda midzy przysposabiajcym a przysposabianym ; konwalidacja
maestwa w przypadku ustania przysposobienia
Wiek minimum 18 lat; moliwo wczeniejszego zawarcia maestwa maj tylko kobiety(min. 16 lat)
- 2 przesanki zezwolenia sdu na wczeniejsze zawarcie maestwa: wane powody, dobro zakadanej rodziny
- Konwalidacja:
1. osignicie wymaganego wieku osignicie 18 lat przed wytoczeniem powdztwa o uniewanienie
2. cia kobiety zajcie w ci, przed i po zawarciu maestwa kobieta moe wystpi o
Uniewanienie maestwa(m nie)
3. Zezwolenie ex post dotyczy tylko kobiety, ktra zawara maestwo przed ukoczeniem 18 lat -
moe ubiega si o zezwolenie, gdy ma minimum 16 lat
Ubezwasnowolnienie cakowite konwalidacja w przypadku uchylenia ubezwasnowolnienia
Choroba umysowa lub niedorozwj - ocena stanu psychicznego jest niezalena od ubezwasnowolnienia;
dokonuje jej biegy(gdy jest sporna); sd moe wyjtkowo zezwoli na zawarcie maestwa osobie chorej lub
niedorozwinitej umysowo, jeli nie jest ubezwasnowolniona cakowicie i jej stan umysu nie zagraa
maestwu ani dzieciom
- konwalidacja: 1. Zezwolenie sdu ex post; 2. Choroba ustaa (trwale)
Powinowactwo w linii prostej - midzy ziciem a teciow / synow a teciem / dziemi a maonkiem
rodzica; powinowactwo trwa mimo ustania maestwa(mier/rozwd); z wanych powodw sd moe
zezwoli na zawarcie takiego maestwa
- konwalidacja: 1. Uniewanienie maestwa bdcego rdem powinowactwa; 2. Pniejsze zezwolenie sdu

Postpowanie w sytuacjach wyjtkowych

- zwolnienie z obowizku przedstawienia dokumentu ( ktrego z wymaganych dokumentw jeeli rodzi to
trudne do przezwycienia przeszkody) decyduje sd
- Skrcenie czasu oczekiwania (z wanych wzgldw, np. zy stan zdrowia) decyduje kierownik USC
- Zawarcie maestwa w sytuacji zagroenia ycia (art. 9 k.r.o. moliwo natychmiastowego zawarcia)
- Zawarcie maestwa przez penomocnika (jeeli wystpuj wane powody) konieczne zezwolenie sdu +
penomocnictwo w formie pisemnej z podpisem urzdowo powiadczonym+ wskazanie osoby do polubienia
Odmowa przyjcia owiadczenia lub wydania potrzebnego zawiadczenia przez kierownika USC jeeli s mu
wiadome okolicznoci wyczajce zawarcie maestwa; decyzja podlega kontroli sdowej
Zezwolenie sdu na zawarcie maestwa moe by udzielone przed zawarciem lub po zawarciu maestwa
ex post; konieczne dla chorych/niedorozwinitych umysowo, powinowatych w linii prostej, kobiet 16-18 lat

4
 3. Przeszkody maeskie a przesanki uniewanienia maestwa.
- przeszkody maeskie wchodz w skad przesanek uniewanienia maestwa, nale do nich ponadto:
Wady owiadczenia woli:
- zakcenie wiadomoci - ograniczone do stanu wyczajcego wiadome wyraenie woli
- bd tylko bd co do tosamoci drugiej strony: fizycznej(osoba bliniaczo podobna) lub cywilnej(cechy
stanu cywilnego)
- groba bezprawna niebezpieczestwo ograniczono do zagroenia osobistego(majtkowe ju nie)
- na wad owiadczenia woli mona powoa si w terminie 6 msc. od jej wykrycia, nie pniej ni w 3 lata od
zawarcia maestwakonwalidacja
Wadliwe penomocnictwo z 3 powodw:1. brak zgody sdu, 2.niewano penomocnictwa(np.
niezachowanie formy) 3. skuteczne odwoanie penomocnictwa
- uniewanienia maestwa z tej przyczyny mona da tylko do czasu podjcia wsplnego poycia, z t
chwil konwalidacja

4. Konkordatowa forma zawarcia maestwa

zawarcie maestwa wyznaniowego ze skutkami cywilnoprawnymi.
Przesanki zawarcia maestwa w formie konkordatowej
- oglna dyrektywa wykadni favor matrimonii (nawet jeli nie udao si zawrze maestwa wyznaniowego
to mona uzna wano maestwa cywilnoprawnego)
- przesanki zawarcia maestwa konkordatowego jak przy wieckim (3)
1) Przesanki zaistnienia maestwa (charakter obligatoryjny):
zgodne owiadczenie woli (ustnie / wyjtkowo pisemnie)
jednoczesna obecno nupturientw
jednoczesna obecno duchownego (proboszcz /wikariusz w zastpstwie proboszcza / wyjtkowo inny
duchowny w niebezpieczestwie mierci)
podlego prawu wewntrznemu Kocioa(maestwo musi speni wymogi wewntrzne kocioa aby
byo dla niego wane mona zawrze maestwo niewane na gruncie prawa kanonicznego, natomiast
skuteczne wg. prawa cywilnego); zawiadczenie z USC wg. prawa kocielnego duchowny nie moe bez niego
zaatwia spraw dot. maestwa, wg. kanonicznego ma generaln kompetencj do asystowania przy lubie
sporzdzenie aktu maestwa sporzdza go kierownik USC
2) Przesanki porzdkowe
zawiadczenie o zdolnoci do zawarcia maestwa
obecno 2 wiadkw
ogoszenie przez duchownego, e zawarto maestwo
sporzdzenie i podpisanie przez duchownego zawiadczenia o zawarciu zwizku maeskiego
przekazanie w odpowiednim terminie zawiadczenia do USC
Etapy postpowania
1. Uzyskanie przez nupturientw zawiadczenia w USC o zdolnoci do zawarcia maestwa
- okrelony wzr zawiadczenia (rozporzdzenie MSWiA)
- urzd waciwy do wydania zawiadczenia:
narzeczeni s z tej samej gminy ten sam kierownik USC wydaje zawiadczenie i sporzdza akt
zawarcia maestwa
narzeczeni pochodz z rnych gmin: kierownik USC zamieszkania kobiety/mczyzny zwykle
lub w miejscu zamieszkania kobiety zawiadczenie trafia do USC zamieszkania kobiety
- wystawienie zawiadczenia jest czynnoci administracyjnoprawn; nie jest rdem kompetencji
duchownego do udzielenia lubu duchowny ma generaln kompetencj kanoniczn i cywilnoprawn
2. Zoenie zawiadczenia duchownemu i zawarcia maestwa
- zawiadczenie naley dostarczy proboszczowi parafii, gdzie ma odby si zawarcie maestwa
- wiadkowie przesanka porzdkowa
- bezporednio przed ceremoni nupturienci i wiadkowie podpisuj zawiadczenie
- duchowny ma obowizek pouczy maonkw o doniosoci maestwa i treci praw i obowizkw
maonkw
- po zoeniu owiadcze woli nupturientw duchowny ogasza zawarcie maestwa
- niezwoczne sporzdzenie i podpisanie przez duchownego zawiadczenia o zawarciu maestwa( 3
egzemplarze 1 do kancelarii parafialnej, 1 dla maonkw, 1 do USC)
3. Dostarczenie zawiadczenia do USC w terminie 5 dni
- duchowny dostarcza zawiadczenie do USC waciwego dla miejsca pooenia parafii
- przekazanie zawiadczenia przez maonkw nie jest prawidowe, ale mog przekaza swoje
zawiadczenie kierownik USC musi to odnotowa, wyjani sytuacj moe sporzdzi akt
- przekazanie zawiadczenia za porednictwem innych osb ni proboszcz ma znaczenie prawne

5
 - termin 5 dni ulega zawieszeniu na czas trwania przeszkody o charakterze siy wyszej
- wg. Sokoowskiego porzdkowy(czci zawity); nie uwzgldnia si dni wolnych ustawowo od pracy
- przywrcenie terminu maonek moe wystpi z wnioskiem sd moe termin przywrci
4. Sporzdzenie aktu maestwa przez kierownika USC
- kierownik sporzdza akt maestwa niezwocznie(nie pniej ni w nastpnym dniu roboczym po
otrzymaniu zawiadczenia)
- data zawarcia maestwa data lubu kocielnego ex tunc
- zawiadczenie dostarczone po terminie 5 dni kierownik USC ma obowizek odmwi sporzdzenia
aktu maestwa; jednak sporzdzenie aktu po tym terminie akt wany, maestwo zawarte, ale
kierownik USC zamaby zakaz i uchybi obowizkom subowym
Sytuacje wyjtkowe:
Penomocnictwo penomocnik musi spenia wymagania wskazane w k.c., k.r.o. oraz w prawie
kanonicznym. Penomocnictwo musi by udzielone zarwno w formie przewidzianej przez prawo
kanoniczne jak i prawo cywilne.
Maestwo w niebezpieczestwie mierci nie musz by zachowane niektre przesanki porzdkowe
nie trzeba dostarczy duchownemu zawiadczenia z USC
Maestwo, ktre wywouje skutki tylko w sferze prawa kanonicznego wyjtek, moe by zawarte
jedynie po uzyskaniu zgody biskupa ordynariusza. Nupturienci mog rwnie najpierw zawrze maestwo w
formie wieckiej a dopiero potem w kociele powoduje skutki w sferze prawa kanonicznego

5. Uniewanienie maestwa.
1. Od uniewanienia maestwa naley odrni dwie sytuacje:
Ustalenie nieistnienia maestwa sporzdzono akt maestwa i dokonano czynnoci zawarcia
maestwa, ale nie dokonano tego ostatecznie nie zaistniay wszystkie przesanki konieczne.
Maestwo nie istnieje. powdztwo o ustalenie nieistnienia maestwa (od pocztku)
Uniewanienie aktu maestwa nie dokonano w ogle czynnoci zawarcia maestwa, ale
sporzdzono akt zawarcia maestwa wniosek o uniewanienie aktu.
2. Uniewanienie maestwa moe dotyczy tylko maestwa istniejcego. Szczeglny tryb procesowy
sd stwierdza tylko czy zaistniaa ktra z przesanek uniewanienia; maestwa konkordatowe mona
uniewani w sferze PC na tych samych zasadach
- skutki uniewanienia: maj charakter wsteczny(ex tunc); stosuje si odpowiednio przepisy o skutkach rozwodu
- podmioty legitymowane do dania uniewanienia:
Kady zainteresowany ( w przypadku przesanek pokrewiestwa / bigamii). Maonkowie mog nadto
da uniewanienia z szeciu przyczyn: przysposobienie/ ubezwasnowolnienie / choroba psychiczna /
powinowactwo / wiek / wady owiadczenia woli.
Osoba dajca penomocnictwo wadliwe penomocnictw,
Prokurator zawsze we wszystkich sprawach.
- terminy powdztwa nie s ograniczone terminem, ale s niedopuszczalne od czasu ustania przesanki;wady
owiadczenia woli 6 miesicy od ustania stanu wyczajcego wiadome wyraenie woli / wykrycia bdu /
ustania obawy wywoanej grob nie duej ni 3 lata od zawarcia maestwa
- Uniewanienie maestwa po jego ustaniu jest generalnie zakazane wyjtkowo dopuszczalne
[pokrewiestwo, bigamia(take po jej ustaniu); take inne przesanki - jeeli powdztwo wytoczono za ycia
maonka a ten zmar]

ROZDZIA III. PRAWA I OBOWIZKI MAONKW.

1. Osobiste (niemajtkowe) prawa i obowizki wystpujce wycznie pomidzy maonkami.

- zawarcie maestwa = nowe prawa i obowizki maonkw, ich tre jest uregulowana normami bezwzgldnie
obowizujcymi:
1. Wsplne poycie obejmuje poycie maeskie oraz uprawnienia w sferze miru domowego
- poycie maeskie wsplne poycie jest rozpatrywane w 3 paszczyznach
- duchowej wi uczuciowa, oczekiwanie szczeroci i otwartoci midzy maonkami
- fizycznej wi osobista
- gospodarczej wsplne mieszkanie, prowadzenie gospodarstwa domowego
- ograniczenie miru domowego maonek moe przebywa w mieszkaniu 2 maonka take gdy nie
przysuguj mu do tego mieszkania uprawnienia z innego tytuu
2. Wierno zakaz wspycia fizycznego z inn osob, take ograniczenie autonomii w innych sprawach
osobistych, szczeglnie towarzyskich
3. Wzajemna pomoc dotyczy wszystkich aspektw zwizanych ze wsplnym yciem, wsparcie

6
4. Wspdziaanie dla dobra rodziny wsplne rozstrzyganie o istotnych sprawach rodziny; samodzielna
decyzja maonka w wanej sprawie jest pozbawiona mocy; jeli maonkom nie uda doj si do porozumienia
zwrci si do sdu o rozstrzygnicie sprawy osobistej/majtkowej
Zezwolenie sdu na dokonanie czynnoci zarzdu majtkiem wsplnym maonkw (art. 39KRO)
Nadto niemajtkowy charakter maj prawa i obowizki dotyczce:
5. Sprawy nazwiska maonkw maonkowie przed/bezporednio po zawarciu maestwa(w USC) skadaj
owiadczenie jakie nazwiska bd nosi(przed duchownym owiadczenie w zawiadczeniu); nazwiska max.
dwuczonowe, brak owiadczenia pozostaj przy dotychczasowych nazwiskach; dzieci zasada: nazwisko
obojga maonkw, mog wskaza, e dziecko ma nazwisko 1 z nich albo dwuczonowe
6. Rodzicielstwo ich wsplnych dzieci (prawa i obowizki rodzicielskie)
Rodzicielstwo jeden z najwaniejszych celw maestwa,
Prawa i obowizki rodzicielskie:
- Wspdecydowanie o poczciu wsplnego dziecka,
- Wzajemne prawa i obowizki zwizane z urodzeniem wsplnego dziecka(g. imi dziecka)
- Wskazanie nazwiska dziecka,
- Relacje rodzicw zwizane z piecz nad wsplnym dzieckiem (instytucja wadzy rodzicielskiej).

2. Prawa i obowizki majtkowe wystpujce midzy maonkami (przede wszystkim regulowane normami
bezwzgldnie wicymi).
1) Prawa i obowizki majtkowe zwizane cile z elementami niemajtkowymi
a) Przyczynianie si do zaspokojenia materialnych potrzeb rodziny
- obowizek ma charakter alimentacyjny uzyskiwanie materialnych rodkw do ycia prac zarobkow,
prowadzenie gospodarstwa domowego, praca w gospodarstwie, wychowywanie dzieci.
- Zasada rwnej stopy maonkowie powinni y na tym samym poziomie(niezalenie ile ktry zarabia)
- Nakaz wypaty do rk maonka sd moe nakaza aby przychody(cae/cz)tego maonka byy pacone do
rk 2 maonka; art. 28 KRO - 2 przesanki: nieprzyczynienie si do zaspokajania potrzeb rodziny i
pozostawanie we wsplnym poyciu.
b)Odpowiedzialno za zobowizania zacignite w zwykych sprawach rodziny
- Zwyke sprawy (potrzeby) rodziny sprawy dotyczce jej potrzeb materialnych(w/w) i niematerialnych
przy ustalaniu kryterium zwykoci bierze si pod uwag zarwno czynniki subiektywne jak i obiektywne,
- Maonkowie odpowiadaj solidarnie za takie zobowizania (art. 30 k.r.o.) / odpowiedzialno niezalena od
typu ustroju majtkowego. Nie mona rozszerza tej odpowiedzialnoci na podobne sytuacje.
- sdowe wyczenie odpowiedzialnoci z wanych powodw na danie maonka odpowiedzialno
ponosi tylko maonek, ktry zacign zobowizanie
c) Reprezentowanie maonka
Przesanki prawa do reprezentacji:
- Przemijajca, nietrwaa przeszkoda,
- Wsplne poycie,
- Brak sprzeciwu maonka.
o Zakres reprezentacji:
- w sprawach zwykego zarzdu majtkiem zarwno czynnoci faktyczne jak i prawne; zakres
zarzdu ustala si na podstawie kryteriw subiektywnych(sytuacja majtkowa rodziny, warto i
charakter czynnoci, bezpieczestwo obrotu) oraz obiektywnych:
- katalog czynnoci zwykego zarzdu:
- czynnoci fizyczne i prawne suce zachowaniu majtku w stanie niezmienionym,
- wymiana typowych skadnikw masy majtkowej,
- biece zwyczajne naprawy skadnikw majtku,
- zaspokajanie biecych potrzeb rodziny
- katalog czynnoci przekraczajcych zwyky zarzd, np:
- nabycie, zbycie, obcienie, nieruchomoci i wartociowych praw
- podzia nieruchomoci
- Sprzeciw pozbawia 2 maonka prawa do reprezentacji / sprzeciw jest skuteczny wzgldem osb trzecich
tylko gdy by im wiadomy.
2) Moliwo korzystania w okrelonych granicach z osobistego majtku maonka lub majtku jego
rodziny.
a) Uprawnienia do korzystania z mieszkania i sprztw nalecych do drugiego maonka
- korzystanie z mieszkania 2 maonka tylko w celu zaspokojenia potrzeb rodziny; dotyczy te wyposaenia
mieszkania obowizek zachowania naleytej starannoci w posugiwaniu si sprztami, partycypowanie w
kosztach eksploatacyjnych (281 KRO)
b) Korzystanie z innych przedmiotw oraz inne korzystne sytuacje faktyczne

7
- korzystanie z pomocy majtkowej szerszej rodziny maonka, poza zakresem 281
3) Prawa i obowizki wynikajce z maeskiego prawa majtkowego
- wsplne prawa i obowizki majtkowe zwizane z majtkiem wsplnym maonkw.
IV. SYTUACJA MAJTKOWA MAONKW.

1. Elementy sytuacji majtkowej maonkw.

- Majtek maonkw wskie pojcie majtku og praw podmiotowych(aktyww) przysugujcych osobie
- Struktura sytuacji majtkowej maonkw caoksztat sytuacji majtkowej maonkw podzieli mona
na dwa zakresy:
1. Odniesienia majtkowe midzy maonkami
a) Maeskie ustroje majtkowe
- ustawowy ustrj majtkowy (wsplno ustawowa)
- ustroje umowne
- rozszerzona wsplno
- ograniczona wsplno
- rozdzielno majtkowa
- rozdzielno majtkowa z wyrwnaniem dorobkw
- ustrj przymusowej rozdzielnoci majtkowej
b) Prawo do mieszkania nalecego do drugiego maonka,
c) Inne odniesienia majtkowe (umowy zawierane midzy maonkami, niezmieniajce ustroju majtkowego)
2.Elementy sytuacji majtkowej majce donioso bezporednio w relacjach z osobami trzecimi.
a) Solidarna odpowiedzialno na podstawie art. 30 k.r.o.,
b) Reprezentacja i zarzd zastpczy,
c) Odpowiedzialno za zobowizania drugiego maonka

2. Ustrj majtkowy maeski.

- unormowanie sytuacji prawnej maonkw wzgldem ich majtku istniejcego przed zawarciem maestwa i
majtku nabytego po jego zawarciu
rodzaje ustrojw maeskich:
a) ustrj wsplnoci ustawowej
b) ustrj umowny
- rozszerzona wsplno majtkowa wyrnia
- ograniczona wsplno majtkowa KRO
- rozdzielno majtkowa
- rozdzielno majtkowa z wyrwnaniem dorobkw
generalnie s 2 rodzaje: wsplno i rozdzielno

3. Ustrj wsplnoci majtkowej maeskiej(ustawowy ustrj majtkowy)

- ustawowa wsplno majtkowa kady z maonkw zachowuje majtek sprzed zawarcia maestwa,
take pniej odziedziczony, a to czego maonkowie si dorobi po zawarciu maestwa wchodzi do majtku
wsplnego (za wyjtkiem majtku osobistego maonkw)
- Powstaje z chwil zawarcia maestwa / Ustaje najpniej z chwil ustania maestwa.
- Niepodzielny charakter kady z maonkw jest niepodzielnie wspuprawniony do caego majtku
- Wspposiadanie art. 341 kady maonek prawo do wspposiadania rzeczy wchodzcych w skad
majtku wsplnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje si pogodzi ze wspposiadaniem i
korzystaniem z rzeczy przez 2 maonka

4. Struktura i zakres wsplnych praw i obowizkw maonkw.

Przedmioty wchodzce w skad majtku wsplnego:
1. Wchodzce do majtku wsplnego na podstawie k.r.o.
2. Zaliczane do majtku wsplnego na innej podstawie prawnej.
1. Skadniki wchodzce do majtku wsplnego podstawie k.r.o.
- Art. 311 do majtku wsplnego wchodz przedmioty majtkowe nabyte w czasie trwania wsplnoci przez
oboje maonkw lub przez jednego z nich
- art. 33 przedmioty nie wchodzce do majtku wsplnego(numerus clausus)
- Nie ma moliwoci powstania innych majtkw poza wsplnym i osobistymi(art. 332)
- skadniki majtku wsplnego[art. 312 (lista otwarta)]:
1) Pobrane wynagrodzenie za prac i dochody z innej dziaalnoci zarobkowej kadego z maonkw
- wchodz w skad majtku dopiero po ich pobraniu
- dochody z innej dziaalnoci zarobkowej nieuzyskiwane w drodze stosunku pracy

8
2) Dochody z majtku wsplnego i osobistego kadego z maonkw
3) rodki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego kadego z
4) Kwoty skadek zewidencjonowanych na subkoncie
3) Inne prawa wsplne:
a) Prawa wsplnie nabyte przedmioty majtkowe nabyte przez jednego lub oboje maonkw w czasie
trwania wsplnoci ustawowej. Take uytkowanie dorobek
- wejcie przedmiotu do wsplnego majtku ma miejsce take w przypadku gdy tyko maonek bdcy nabywc
spenia kryteria niezbdne do nabycia danego przedmiotu majtkowego(drugi nie)
b) Przedmioty urzdzenia domowego - take wtedy gdy zostay nabyte przez zapis, dziedziczenie, darowizn.
c) Wierzytelnoci
- poza wierzytelnociami z tytuu stosunku pracy, innej dziaalnoci zarobkowej
wierzytelnoci zwizane z majtkiem wsplnym maonkw, szczeglnie o dochody z majtku wsplnego
wierzytelnoci o dochody z majtkw osobistych (pobrane i niepobrane)
wierzytelnoci wynikajce ze zdarze prawnych (np. odszkodowanie),
wierzytelnoci z tytuu rachunku bankowego
d) Udzia w spce
2. Skadniki wchodzce do majtku wsplnego na podstawie innych ustaw
a) Nieruchomoci rolne:
- nabyte od skarbu przed wejciem w ycie ustawy o gospodarowania nieruchomociami rolnymi skarbu
pastwa (1991),
- nabyte na podstawie ustawy o uregulowaniu wasnoci gospodarstw rolnych (1971),
b) Prawa mieszkaniowe
- Spdzielcze prawo do lokalu nabyte po 15 stycznia 2003 r.
- przydzielone przed zawarciem maestwa przedmiot majtku osobistego; po majtku wsplnego(2 wyjtki
gdy wejdzie do majtku osobistego maonka: 1. Darowizna, dziedziczenie, zapis, 2. Maonek naby prawo na
podstawie czynnoci prawnej w drodze surogacji skadnika majtku osobistego)
- Spdzielcze prawo do lokalu nabyte przed 15 stycznia 2003 r.:
- wchodzce w skad wsplnoci majtkowej; nie wchodzio gdy: prawo przydzielono przed zawarciem
maestwa, nabytego w czasie maestwa na podstawie czynnoci prawnej w drodze surogacji majtku
osobistego, tylko nabytego w drodze darowizny, dziedziczenia, zapisu
- Prawo najmu lokalu
- wchodzi do majtku wsplnego, bez wzgldu na istniejce midzy maonkami stosunki majtkowe, jeeli:
nawizanie stosunku najmu nastpio w czasie trwania maestwa, w celu zaspokojenia potrzeb
mieszkaniowych rodziny; Jeeli midzy maonkami istnieje rozdzielno majtkowa stosuje si
odpowiednio przepisy o wsplnoci ustawowej

5. Zarzd majtkiem wsplnym.

1. Charakter zarzdu majtkiem wsplnym.
- Obowizki maonkowie s zobowizani do wspdziaania w zarzdzie majtkiem wsplnym, maj w tym
zakresie rwne prawa i obowizki; obowizek informowania o stanie majtku, czynnociach zarzdu i o
zobowizaniach obciajcych majtek wsplny
- Czynnoci zarzdu wszelkiego rodzaju dyspozycje i czynnoci odnoszce si do poszczeglnych
skadnikw majtku:
- czynnoci powodujce zachowanie majtku,
- czynnoci powodujce zmniejszenie (zbycie / obcienie),
- zwikszenie majtku nabycie nowych skadnikw (nienalecych jeszcze do majtku wsplnego)
aby uzna tak czynno za czynno zarzdu nabycie musi nastpi ze rodkw majtku wsplnego
- Zakres najszerszy w porwnaniu z sytuacjami prawnymi, zwizanymi ze wspuprawnieniem kilku osb
wzgldem 1 majtku
2. Samodzielny zarzd majtkiem wsplnym i czynnoci wymagajce zgody.
- Zakres samodzielnego zarzdu dot. majtku wsplnego, jest szeroki, ale nie obejmuje czynnoci z art. 371
KRO(numerus clausus) potrzebna zgoda wspmaonka na:
1) zbycie / obcienie / odpatne nabycie nieruchomoci lub uytkowania wieczystego,
2) zbycie / obcienie / odpatne nabycie prawa rzeczowego, ktrego przedmiotem jest budynek lub lokal,
3) zbycie / obcienie / odpatne nabycie i wydzierawienie gospodarstwa rolnego lub przedsibiorstwa,
4) darowizna z majtku wsplnego (z wyjtkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjtych).
- Zgoda maonka zgoda nie jest wymagana dla innych czynnoci ni wymienione w art. 37 1 k.r.o.
- moe by udzielona przed, w trakcie i po(potwierdzenie) czynnoci; w formie wymaganej dla danej czynnoci
- umowa zawarta bez wymaganej zgody maonka czynno kulejca(negotium claudicans)
- kontrahent moe wyznaczy maonkowi termin do potwierdzenia umowy

9
- ochrona osb trzecich czynno bez wymaganej zgody wywouje skutki prawne gdy wymaga tego ochrona
dobrej wiary kontrahenta (stosuje si art. 169 KC odpowiednio)
- Prawo sprzeciwu kady z maonkw moe sprzeciwi si dokonaniu danej czynnoci zanim zostanie ona
zrealizowana (zarwno czynnoci wskazane w art. 37 1 jak i inne),
- sprzeciw pozbawia drugiego maonka prawa do dokonania danej czynnoci,
- nie mona sprzeciwi si dokonaniu czynnoci w biecych sprawach ycia codziennego lub zmierzajcych
do zaspokojenia zwyczajnych potrzeb rodziny albo podejmowanych w ramach dziaalnoci zarobkowej
drugiego maonka.
- Ochrona interesu osb trzecich sprzeciw jest skuteczny wzgldem osoby trzeciej jeeli moga si z nim
zapozna przed dokonaniem czynnoci.
- maonek ktry chce dokona czynnoci objtej sprzeciwem zezwolenie sdu.
3. Sdowe pozbawienie prawa samodzielnego zarzdu.
- Tylko z wanych powodw
- W wypadku racej nieudolnoci lub lekkomylnoci w wykonywaniu zarzdu przez maonka
- Na danie jednego z maonkw jeeli ustan powody ograniczenia, sd moe je uchyli.
4. Samodzielny zarzd przedsibiorstwem.
- kade z maonkw zarzdza samodzielnie przedmiotami majtkowymi wchodzcymi w skad majtku
wsplnego, ale sucymi tylko jemu do wykonywania zawodu lub prowadzenia indywidualnej dziaalnoci
zarobkowej (przedsibiorstwo prowadzone bez udziau drugiego maonka),
- Nabycie nieruchomoci wymaga zgody jednak jeeli polegaoby ono na zastpieniu innego skadnika
majtku przedsibiorstwa zgoda nie byaby wymagana
- Zysk i dochd zysk osigany przez przedsibiorstwo zasila majtek wsplny maonkw,
- Ograniczenia przenoszenie bez zgody maonka skadnikw przedsibiorstwa do majtku osobistego
- Zarzd zastpczy przedsibiorstwem - maonek niebdcy przedsibiorc, moe w razie przemijajcej
przeszkody dokonywa niezbdnych biecych czynnoci, dotyczcych zachowania substancji i
nieprzerwanego funkcjonowania wsplnego przedsibiorstwa oraz zapobieenia stratom.
5. Sdowe rozstrzygnicia dotyczce zgody.
- w przypadku braku zgody drugiego maonka na czynno uzasadnion dobrem rodziny, albo porozumienie z
nim napotyka przeszkody trudne do przezwycienia sd moe zezwoli 2 maonkowi na dokonanie takiej
czynnoci bez zgody
- Moliwo pozbawienia maonka prawa wyraania zgody wwczas kadorazowo wymagana zgoda sdu
(zamiast zgody maonka),

6. Majtek osobisty.
W skad majtku osobistego wchodz tylko wymienione w art. 33 k.r.o. skadniki numerus clausus
a) Przedmioty nabyte przed powstaniem wsplnoci ustawowej (w przypadku rozdzielnoci majtkowej
take przedmioty nabyte po zawarciu maestwa),
b) Przedmioty nabyte poprzez zapis, dziedziczenie, darowizn (z wyjtkiem przedmiotw zwykego
urzdzenia domowego; chyba e tak zapisano w testamencie)
c) Prawa wsplnika i inne prawa wynikajce ze wsplnoci cznej (prawa podlegajce wsplnoci cznej
innej ni wsplno majtkowa maeska do majtku osobistego nale wszystkie prawa przysugujce
maonkowi jako wsplnikowi spki cywilnej)
d) Przedmioty osobiste (przedmioty suce wycznie do osobistego uytku),
e) Prawa niezbywalne (cile zwizane z osob jednego maonka - prawa alimentacyjne, suebnoci osobiste)
f) Odszkodowania i zadouczynienia ( z tyt. uszkodzenia ciaa, rozstroju zdrowia, zadouczynienia za
krzywd; renta - do majtku wsplnego)
g) Wierzytelno o wynagrodzenie za prac lub wynagrodzenie z tyt. innej dziaalnoci zarobkowej
(wierzytelnoci wymagalne i niewymagalne)
h) Nagrody za osobiste osignicia maonka; prawa wasnoci intelektualnej,
i) Surogaty (Surogacja uzyskanie danego skadnika majtkowego[surogat] w zamian za inny skadnik
pochodzcy z majtku osobistego):
- surogacja wartociowa poniesienie takiego nakadu lub wydatku z majtku osobistego na majtek wsplny,
ktry powoduje powstanie roszczenia o jego zwrot (art. 45 k.r.o dochodzenie roszczenia)
- surogacja przedmiotowa zastpienie przedmiotw majtkowych wyczonych z majtku osobistego
przedmiotami majtkowymi nabytymi w zamian za te pierwsze.
- Ustalenie skadu majtku osobistego moliwo sdowego ustalenia w trybie art. 189 k.p.c (powdztwo o
ustalenie) e dany przedmiot majtkowy stanowi naley do majtku wsplnego/osobistego
- Zarzd majtkiem osobistym kady z maonkw samodzielnie. W przypadku przemijajcej przeszkody
drugi maonek moe wykonywa zarzd w zakresie zwykych czynnoci, do czasu ustania
przeszkody(instytucja wzajemnej reprezentacji)

10
 7. Ustanie wsplnoci.
1. Przyczyny i skutki ustania wsplnoci:
1) Przyczyny:
a) Wprowadzenie rozdzielnoci majtkowej drog intercyzy,
b) Przymusowa rozdzielno majtkowa:
- sdowe wprowadzenie rozdzielnoci, ustanie wsplnoci
- ubezwasnowolnienie maonka, w czasie trwania maestwa
- ogoszenie upadoci jednego maonka,
- orzeczenie separacji.
c) mier maonka,
d) Z chwil uprawomocnienia si wyroku orzekajcego rozwd / uniewanienie maestwa.
- Z chwil ustania wsplnoci wsplno czna przeksztaca si w szczegln wspwasno uamkow
maonkowie maj udziay w kadym z przedmiotw wchodzcych dotd do majtku wsplnego
- art. 43-46 KRO przewiduj:
2. Ustalenie nierwnych udziaw.
-Maonkowie maj rwne udziay w majtku wsplnym jednake sd moe ustali nierwne udziay(43 kro)
- z wanych powodw, z uwzgldnieniem stopnia w ktrym kady z nich przyczyni si do powstania majtku
- sd ma obowizek uwzgldni take nakad pracy przy wychowywaniu dzieci i w prowadzeniu wsplnego
gospodarstwa (w szczeglnoci praca ony).
3. Podzia majtku i zwrot nakadw i wydatkw.
- Podzia majtku nastpuje w przypadku ustania wsplnoci ustawowej
- W sprawach nieunormowanych w art. 42-45 k.r.o. podzia majtku nastpuje przy odpowiednim stosowaniu
przepisw o dziale spadku oraz wsplnoci majtku spadkowego
- sd ustala skad majtku i przydziela poszczeglne skadniki maonkom.
- Rozliczenie i zwrot poniesionych wydatkw i nakadw:
nakady i wydatki z majtku wsplnego:
- po ustaniu wsplnoci obowizek zwrotu wydatkw (na zakup nowych skadnikw) i nakadw(na
utrzymanie skadnikw istniejcych) majtkowych z majtku wsplnego na majtek osobisty kadego z
maonkw zwykle roszczenie o zapat (proporcjonalne do wielkoci udziaw; udziay rwne -1/2)
- ograniczenia:
- nie mona da zwrotu wydatkw i nakadw koniecznych na przedmioty majtkowe przynoszce dochd,
- nie mona da wydatkw i nakadw zuytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny.
Nakady i wydatki z majtku osobistego na majtek wsplny: mona da zwrotu
- ograniczenie nie mona da zwrotu wydatkw i nakadw zuytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny.
- dug jednego z maonkw zosta zaspokojony z majtku wsplnego te mona da zwrotu (nie uwzgldnia
si dugw niezapaconych, obciajcych majtek wsplny),
`- zwrotu dokonuje si w chwili podziau majtku (wyjtkowo wczeniej decyzja sdu),
4. Rozporzdzenie udziaem w majtku po ustaniu wsplnoci cznej.
- Sytuacja po ustaniu wsplnoci a przed podziaem majtku wsplnego mona rozporzdzi udziaem w nim:
- nie mona,
- moliwe, ale tylko w granicach prawa spadkowego dominuje
- mona, ale jest to negotium claudicans
- stosujemy przepisy o wspwasnoci w czciach uamkowych mog rozporzdzi po ustaniu wsplnoci.

8. Odpowiedzialno za zobowizania drugiego maonka.

- Podzia zobowiza maonkw :
a) Ze wzgldu na charakter zobowizania analizujemy tu cywilnoprawne:
b) Ze wzgldu na to ktre z maonkw zacigno zobowizanie:
- zacignite indywidualnie:
- za zgod drugiego maonka,
- bez zgody,
- zacignite wsplnie
c) Ze wzgldu na zwizek z danym majtkiem:
- zobowizania wynikajce z czynnoci zarzdu majtkiem osobistym,
- zobowizania wynikajce z czynnoci dotyczcych majtku wsplnego,
d) Ze wzgldu na cel zacignicia:
- suce zaspokojeniu potrzeb rodziny,
- majce na celu interes tylko jednego z maonkw,

11
 e) Ze wzgldu na chwil powstania:
- powstae w czasie trwania wsplnoci,
- powstae przed albo po ustaniu wsplnoci,
f) Ze wzgldu na rdo zobowizania:
- powstae z czynnoci prawnych,
- powstae z innych zdarze prawnych.
1. Odpowiedzialno za zobowizania cywilnoprawne.
Zobowizania zacignite wsplnie odpowiedzialno z majtku wsplnego i osobistych(te z art. 30 kro)
Zobowizanie zacignite indywidualnie przez jednego maonka odpowiada majtkiem osobistym; jeeli
wspmaonek wyrazi zgod na zacignicie zobowizania wierzyciel moe da zaspokojenia take z
majtku wsplnego.
Zobowizanie zacignite bez zgody drugiego maonka / zobowizanie jednego z maonkw nie wynika z
czynnoci prawnej wierzyciel moe zad zaspokojenia:
- z majtku osobistego dunika
- z wynagrodzenia za prac,
- dochodw uzyskanych z innej dziaalnoci zarobkowej
- z jego praw intelektualnych
- jeli wierzytelno powstaa w zwizku z prowadzeniem przedsibiorstwa take z przedmiotw
majtkowych wchodzcych w skad przedsibiorstwa
zobowizania powstae przed powstaniem wsplnoci/ dotyczce majtku osobistego wierzyciel moe
zaspokoi swoj wierzytelno z w/w przedmiotw objtych klamr
- rozszerzenie wsplnoci majtkowej(art. 50 KRO) wierzytelno powstaa przed rozszerzeniem wsplnoci
to wierzyciel, ktrego dunikiem jest 1 maonek moe da zaspokojenia take z tych przedmiotw, ktre
zostay przeniesione z majtku osobistego do majtku wsplnego
2. Charakter i struktura sytuacji prawnej maonka dunika
- 1 maonek jest dunikiem i osob odpowiedzialn, 2 maonek jest tylko osob odpowiedzialn
rozdzielenie odpowiedzialnoci i dugu

9. Odpowiedzialno za nalenoci karne.

- nalenoci orzeczone przez sd karny; gwnie odpowiedzialno z tyt. kosztw sdowych oraz grzywien.
Kolejno zaspokajania roszcze majtkowych wierzyciela (art. 28 k.k.w.):
- egzekucja najpierw z majtku osobistego i zarobkw, dochodw z innej dziaalnoci zarobkowej, praw
intelektualnych nieskuteczna egzekucja z majtku wsplnego:
- maonek dunika moe da ograniczenia/wyczenia odpowiedzialnoci z majtku wsplnego:
- gdy dunik nie przyczyni si lub przyczyni nieznacznie do powstania majtku
- zaspokojenie z majtku wsplnego jest sprzeczne z zasadami wspycia spoecznego
- egzekucja z majtku osobistego jest niedopuszczalna jeli skazanie nastpio za przestpstwo dokonane przez
maonka a pokrzywdzonym jest 2 maonek lub jego dzieci

10. Odpowiedzialno po ustaniu wsplnoci

- odpowiedzialno ponosi tylko maonek bdcy dunikiem; maonkowie odpowiadaj nadal wsplnie za
zobowizania gdzie oboje s dunikami zacignite wsplnie i z art. 30 KRO

11. Rozdzielno majtkowa.

1. Istota i ustanowienie rozdzielnoci majtkowej
Ustanowienie rozdzielnoci majtkowej
1. W drodze umowy majtkowej maeskiej(intercyzy) [skutek tylko na przyszo, od chwili jej zawarcia, lub
we wskazanym pniejszym terminie]
2. Przymusowo:
- z wanych powodw orzeczeniem sdu
- w razie ubezwasnowolnienia, ogoszenia upadoci 1 z maonkw, orzeczenia separacji ex lege
Istota - w miejsce majtku wsplnego powstaj 2 odrbne masy majtkowe; w skad kadej z nich wchodz:
a) Przedmioty majtkowe pochodzce z majtku osobistego,
b) Przedmioty nabyte przez maonka po powstaniu rozdzielnoci,
c) Udziay uamkowe w wysokoci w kadym ze skadnikw majtkowych z majtku wsplnego (majtku
sprzed wprowadzenia rozdzielnoci).
Kady z maonkw zarzdza samodzielnie swoim majtkiem.
2. Rozdzielno majtkowa z wyrwnaniem dorobkw.
- kade z maonkw samodzielnie zarzdza swoim majtkiem
- wzrost wartoci majtku maonka w okresie trwania tej rozdzielnoci dorobek maonka

12
-po ustaniu rozdzielnoci nastpuje wyrwnanie dorobkw maonkowi, ktrego dorobek jest mniejszy
przysuguje roszczenie do dania wyrwnania dorobkw przez:
- zapat
- przeniesienie praw na drugiego maonka (o wartoci odpowiadajcej rnicy dorobkw).
- Ustanie rozdzielnoci z wyrwnaniem dorobkw:
a) Ustanie maestwa mier maonka, rozwd, uniewanienie maestwa,
b) Zawarcie intercyzy rozwizujcej dotychczasow umow,

c) Orzeczenie separacji zwyczajna rozdzielno majtkowa

d) Ubezwasnowolnienie / ogoszenie upadoci jednego z maonkw.
- Sposb obliczania dorobku:
a) Umownie
- moliwe jest proste obliczanie dorobku, bez wyjtkw; brak regulacji w umowie art. 513 KRO
- mona wyczy z zakresu dorobku niektre kategorie przedmiotw,
b) Ustawowo
- art. 5132 k.r.o. do dorobku nie wlicza si przedmiotw nabytych przed zawarciem umowy oraz
przedmiotw darowanych i odziedziczonych, praw niezbywalnych, wierzytelnoci o wynagrodzenie za prac,
inne zarobki, praw intelektualnych i surogatw tych przedmiotw
- dolicza si warto pozostaych przedmiotw majtkowych oraz warto niektrych wiadcze dokonanych
kosztem majtku:
- darowizn 1 z maonkw(oprcz darowizn na wsplnych zstpnych maonkw i drobnych dla innych)
- usugi wiadczone osobicie przez 1 maonka na rzecz majtku 2 maonka
- nakady i wydatki z majtku 1 maonka na majtek 2 maonka
- obliczanie dorobku: stan majtku z chwili ustania rozdzielnoci, wedug wartoci z chwili rozliczenia
- zmniejszenie obowizku wyrwnania dorobku: na danie maonka z wanych powodw,
- w przypadku braku porozumienia midzy maonkami co do dopat z wyrwnania dorobku rozstrzyga sd.
mier jednego z maonkw gdy drugie z maonkw nie dziedziczy po nim: w kwestii wyrwnania
dorobkw miejsce zmarego maonka zajmuj jego spadkobiercy.
3. Przymusowe wprowadzenie rozdzielnoci.
- rozdzielno majtkowa jest wprowadzono przymusowo w wyniku:
- orzeczenia sdu - z wanych powodw:
szczeglnie separacja faktyczna, trwonienie majtku, uzalenienie, nieprzyczynianie si do zaspokajania
potrzeb rodziny, dokonywanie bardzo ryzykownych operacji finansowych
- sd wszczyna postpowanie na danie maonka, prokuratora, wierzyciela 1 z maonkw
- z mocy prawa w razie ubezwasnowolnienia, ogoszenia upadoci maonka, orzeczenia separacji
- W takim wypadku wprowadzany jest ustrj zwyczajnej rozdzielnoci majtkowej(tylko przymusowo)
- Chwila powstania rozdzielnoci z dniem wydania wyroku (moliwy termin wczeniejszy, najczciej data
wniesienia powdztwa, wyjtkowo jeszcze wczeniej),
- Ustanie rozdzielnoci:
- z mocy prawa(powstaje wtedy ustawowy ustrj majtkowy):
a) Uchylenie ubezwasnowolnienia,
b) Umorzenie, ukoczenie, uchylenie postpowania upadociowego,
c) Zniesienie separacji (ale na zgodny wniosek maonkw sd orzeka o utrzymaniu rozdzielnoci)
- Umowne zniesienie rozdzielnoci maonkowie mog intercyz znie ustanowion sdowo rozdzielno

12. Modyfikacja ustroju majtkowego.

Modyfikacja ustawowego ustroju majtkowego moe polega na:
a) Zmianie ustroju ustawowego (wsplnoci),
b) Ustanowieniu rozdzielnoci majtkowej lub rozdzielnoci majtkowej z wyrwnaniem dorobkw - intercyza
c) Ustanowieniu przymusowej rozdzielnoci w wyniku orzeczenia sdu.
1. Intercyza dokonuje zmiany zasad przynalenoci do majtku wsplnego lub majtkw osobistych,
okrelonych kategorii praw majtkowych
Umowa, w ktrej maonkowie okrelaj zasady na jakich prawa danego rodzaju bd wchodzi do majtku
wsplnego albo majtkw osobistych (swoisty charakter modyfikuje tylko wskazane w KRO ramy ustroju)
Forma i tre intercyzy:
- forma aktu notarialnego ( pod rygorem niewanoci),
- moe by zawarta przed, jak i w czasie trwania maestwa, mona zawiera kilkakrotnie, wprow. zmiany
- modyfikacja ustroju ustawowego (wsplnoci) moe pj w trzech kierunkach:
a) rozszerzenia
b) ograniczenia

13
 c) wprowadzenia rozdzielnoci majtkowej albo rozdzielnoci z wyrwnaniem dorobkw
- mona postanowi e w razie zniesienia wsplnoci majtkowej, udziay maonkw w majtku wsplnym
nie bd rwne (np. 60/40)
a) rozszerzenie wsplnoci ustawowej
- polega na powikszeniu z chwil wskazan w umowie majtku wsplnego o wiksz grup rodzajowo
wskazanych przedmiotw majtkowych (np. prawa autorskie)
- inne zasady pozostaj niezmienione
Moliwe rozszerzenie: na przyszo/ ze skutkiem wstecznym(wyjtkowo)
Ograniczenia(art. 491 k.r.o) rozszerzenie nie moe dotyczy:
1) przedmiotw majtkowych ktre przypadn maonkowi z tyt. dziedziczenia, zapisu, darowizny,
2) praw majtkowych, wynikajcych ze wsplnoci cznej, podlegajcej odrbnym przepisom
3) praw niezbywalnych, ktre mog przysugiwa tylko jednej osobie
4) wierzytelnoci z tytuu odszkodowania za uszkodzenie ciaa, za doznan krzywd
5) jeszcze niewymagalnych wierzytelnoci o wynagrodzenie za prac lub z tytuu innej dziaalnoci zarobkowej.
Funkcje akumulacja rodkw / zacienianie wizw maeskich,
b) ograniczenie wsplnoci ustawowej
- Od chwili ograniczenia wskazane w intercyzie rodzaje przedmiotw majtkowych bd wchodzi do majtkw
osobistych maonkw zamiast do majtku wsplnego.
- skutek tylko na przyszo.
2. Zmiana treci intercyzy.
- Dopuszczalne jest zawarcie kolejnej intercyzy, zmieniajcej tre poprzedniej. Tre takiej intercyzy moe
dotyczy:
- zmiany ustroju,
- zmiany zasad ustroju(bez zmiany ustroju):
a) intercyzy ograniczajce wsplno rozszerzon (quasi-ograniczajce),
b) intercyzy zwikszajce wsplno rozszerzon
b) intercyzy zwikszajce wsplno ograniczon
c) intercyzy zmniejszajce wsplno ograniczon (quasi-rozszerzajce)
- Intercyzy terminowe i warunkowe w intercyzie mona uzaleni skutki z niej wynikajce od nadejcia
terminu lub warunku.
3. Intercyzy mieszane.
- Art. 47 k.r.o. nie stosuje si wykadni jzykowej, ale opiera na funkcjonalnej; doktryna i judykatura uznaje za
niedopuszczalne czenie w 1 umowie postanowie rozszerzajcych oraz postanowie ograniczajcych
wsplno majtkow maonkw
- Sokoowski kwestionuje ten pogld, wyrnia 2 rodzaje intercyzy mieszanej:
a) Intercyza terminowa albo warunkowa (pogld umiarkowany)
- czy postanowienia ograniczajce i rozszerzajce wsplno, take wprow. rozdzielno(te z wyrwnaniem
dorobkw), ale odnoszce si kolejno do rnych okresw albo uzalenione od okrelonego warunku.
b) Intercyza kombinowana (pogld bardzo kontrowersyjny)
- rozszerzenie z ograniczeniem w tym samym okresie
4. Ograniczenie swobody ksztatowania treci intercyzy.
a) Istnieje jedynie moliwo modyfikacji / zniesienia ustroju ustawowego i ustanowienia rozdzielnoci,
b) nie mona tworzy nowych ustrojw,
c) nie wolno zmienia granic zarzdu majtkiem,
d) naley respektowa rwnouprawnienie maonkw,
5. Zwyka umowa a intercyza.
od umowy intercyzy naley odrni umow cywilnoprawn, jak mog zawrze ze sob maonkowie:
1) Umowy przenoszce dane prawo z majtku osobistego 1 maonka do majtku osobistego 2 maonka
2) Umowy przenoszce dane prawo z majtku osobistego do majtku wsplnego,
3) Umowy przenoszce dane prawo z majtku wsplnego do majtku osobistego.
- generalnie takie umowy s dopuszczalne; istniej sytuacje wyjtkowe, w ktrych dana umowa nie mogaby by
zawarta:
Przeniesienie prawa z 1 majtku do 2 z pokrzywdzeniem wierzycieli,
Przeniesienie do majtku osobistego zdecydowanej wikszoci skadnikw majtku wsplnego (przedmiotw
stanowicych podstawowe skadniki majtku wsplnego)
- intercyza poczona z umow zwyczajn nie powinno si czy, chyba e istnieje zwizek logiczny
6. Skuteczno intercyzy wzgldem osb trzecich.
- Maonkowie mog powoa si wzgldem osb trzecich na tre intercyzy tylko wtedy gdy osoby trzecie ju
wczeniej wiedziay o istnieniu takiej umowy i jej rodzaju (nie musz zna jej treci),
- Ciar dowodu (co do wiedzy osb trzecich o umowie) maonkowie.

14
ROZDZIA V. POCHODZENIE DZIECKA.
- Pochodzenie dziecka jest elementem jego stanu cywilnego; Punktem wyjcia dla okrelenia pochodzenia
dziecka jest macierzystwo

1. Macierzystwo.
1. Pochodzenie od matki
- Matk dziecka jest kobieta, ktra je urodzia (art. 619 k.r.o.) jest to koncepcja macierzystwa biologicznego
(surogatka jest matk dziecka, nie dawczyni materiau genetycznego)
- Akt urodzenia wpis faktu urodzenia dziecka do ksigi stanu cywilnego ma znaczenie dowodowe i
deklaratywne (nie stwarza sytuacji prawnorodzinnej, ktra powstaje ju z chwil urodzenia).
- Niezgodno macierzystwa z wpisem w akcie urodzenia najczciej dotyczy dzieci urodzonych poza
klinik. Obowizek zgoszenia urodzenia do USC ma ojciec w terminie 14 dni, zgosi moe te matka. Na
podstawie tego owiadczenia w 1. kolejnoci sporzdza si akt urodzenia moliwo podania jako matk
osoby ktra matk nie jest
Sdowe dochodzenie macierzystwa dziecko nie jest kobiety uwaanej za matk moliwe 2 powdztwa:
a) Powdztwo o ustalenie macierzystwa nie jest dopuszczalne po mierci dziecka,
- Moliwe w 2 przypadkach:
1) sporzdzenie aktu urodzenia dziecka nieznanych rodzicw w akcie wpisane imiona i nazwiska fikcyjnych
rodzicw
2) zaprzeczenia macierzystwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia jako matka konieczne jest najpierw
zaprzeczenie macierzystwa
- dowd: trzeba udowodni fakt urodzenia dziecka przez okrelon kobiet
- Powdztwo wytacza:
- dziecko przeciwko matce(mier matki przeciw kuratorowi)
- matka przeciwko dziecku (nie moe po osigniciu przez dziecko penoletnioci).
- prokurator jeeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu spoecznego
b) Powdztwo o zaprzeczenie macierzystwa nie jest dopuszczalne po mierci dziecka:
- dochodzone tylko w przypadku gdy w akcie urodzenia jest wpisana kobieta ktra dziecka nie urodzia.
- Powdztwo wytacza:
- dziecko przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia(nie yje przeciw kuratorowi) w cigu 3 lat od
osignicia penoletnoci
- matka (biologiczna) przeciwko kobiecie wpisanej i dziecku; jeeli kobieta wpisana nie yje tylko
przeciwko dziecku; w cigu 6 msc od sporzdzenia aktu urodzenia
- kobieta wpisana w akcie urodzenia przeciwko dziecku; w cigu 6 msc od sporzdzenia aktu urodzenia
- mczyzna, ktrego ojcostwo zostao ustalone z uwzgldnieniem macierzystwa kobiety wpisanej w akcie
urodzenia jako matka przeciwko dziecku i tej kobiecie; kobieta nie yje, tylko przeciwko dziecku w
cigu 6 miesicy od dowiedzenia si e kobieta wpisana nie jest matk, nie pniej ni po osigniciu przez
dziecko penoletnioci.
- prokurator jeeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu spoecznego.
- Skutki wyroku o ustalenie / zaprzeczenie: wyrok ma charakter deklaratywny, moc wsteczn(ex tunc),
skuteczny erga omnes

2. Sdowe ustalenie ojcostwa.

- powdztwo przeciwko ojcu dziecka mog wytoczy: dziecko, matka, domniemany ojciec dziecka, prokurator
- matka i domniemany ojciec nie mog wystpi z takim daniem, jeli dziecko zmaro lub jest penoletnie
- wskazany mczyzna jest uznany przez sd za ojca, jeli wskazuj na to dowody
Okres koncepcyjny pomidzy 300 a 181 dniem przed urodzeniem si dziecka; domniemywa si e ojcem
dziecka jest mczyzna, ktry obcowa z matk dziecka w okresie koncepcyjnym naley udowodni
przesank domniemania wspycie mczyzny z matk dziecka(domniemanie faktyczne np. wsplne
mieszkanie) [art. 85 KRO]
- jeeli matka w tym okresie obcowaa z innym mczyzn moe to by podstaw obalenia domniemania
jeeli jego ojcostwo jest bardziej prawdopodobne (exceptio plurium concumbentium)
Dowody wykluczajce ojcostwo mczyzny:
1) Brak wspycia w okresie koncepcyjnym trudny do udowodnienia
2) Impotencja (niezdolno do fizycznego wspycia / do zapodnienia),
3) Badania serologiczne:
- grupy krwi (mona wykluczy ojcostwo dziecko grup krwi, ktrej nie mogo odziedziczy)

15
 - dodatkowe cechy krwi (np. rh, moe wykluczy ojcostwo lub nie)
- antygeny(wynik nie wyklucza ojcostwa b. wysokie prawdopodobiestwo)
4) Badania genetyczne (DNA)
5) Inne dowody przyrodnicze:
- badania antropologiczne(podobiestwo fizyczne)
- stopie dojrzaoci dziecka(wczeniak/przenoszony w stosunku do czasu wspycia)
- inne okolicznoci (np. e wspycie miao miejsce w okresie niepodnym kobiety).
Skutki prawne ustalenia ojcostwa
- wyrok ma charakter deklaratoryjny, skutek ex tunc,
- powstaj skutki prawne wynikajce z pokrewiestwa, take spadkowe,
- powstaje obowizek alimentacyjny ex tunc
- sd w wyroku nadaje dziecku nazwisko wskazane przez rodzicw(brak zgody: nazwisko matki+ojca)
- powstaje wadza rodzicielska z mocy prawa; sd moe w wyroku zawiesi, pozbawi, ograniczy wadz
rodzicielsk 1 lub 2 rodzicw.

3. Pochodzenie dziecka od ma matki.

Domniemanie pochodzenia dziecka od ma matki (art. 62) jeeli dziecko urodzio si w czasie trwania
albo w okresie 300 dni od ustania / uniewanienia maestwa/ orzeczenia separacji; jeli matka zawara drugie
maestwo domniemywa si, e ojcem jest drugi m, nawet przed upywem 300 dni od
ustania/uniewanienia maestwa poprzedniego - domniemanie wzruszalne mona obali w drodze
powdztwa o zaprzeczenie ojcostwa:
zaprzeczenie ojcostwa wskazanie, e m matki nie jest ojcem dziecka
- dowody negatywne - jak przy ustaleniu ojcostwa
- niedopuszczalno zaprzeczenia ojcostwa(art. 68) zaprzeczenie ojcostwa nie jest moliwe, jeli dziecko
zostao poczte w nastpstwie zabiegu medycznego, na ktry m matki wyrazi zgod (np. in vitro)
- powdztwo:
- m matki - przeciwko dziecku i matce / matka nie yje przeciwko dziecku( w cigu 6 msc od kiedy
dowiedzia si o urodzeniu dziecka przez on, nie pniej ni do osignicia penoletnoci przez dziecko)
- matka przeciwko mowi i dziecku / m nie yje przeciwko dziecku (6 m-cy od urodzenia),
- dziecko po osigniciu penoletnioci (do 3 lat po), przeciw rodzicom (rodzic nie yje zastpuje kurator)
- prokurator pozywa ojca / kuratora, jeeli ojciec nie yje.
- postpowanie mona prowadzi tylko za ycia dziecka
- wyrok: charakter deklaratywny, moc wsteczna ustaj wizi z dzieckiem

4. Uznanie ojcostwa
1. Dopuszczalno uznania ojcostwa
- uznanie jest moliwe, kiedy znana jest matka dziecka i nie wystpuje domniemanie pochodzenia dziecka od
ma matki(lub obalone); niedopuszczalne gdy nastpio sdowe ustalenie ojcostwa lub wszczto takie
postpowanie
- uczestnikami uznania ojcostwa s: biologiczny ojciec i matka
- uznanie ojcostwa jest dopuszczalne tylko do uzyskania przez dziecko penoletnoci, moliwe take po mierci
2. Forma i sposb uznania ojcostwa
Uznania mona dokona w 3 grupach przypadkw:
1) Sytuacje zwyczajne przed kierownikiem USC albo sdem opiekuczym
2) Poza granicami kraju przed polskim konsulem, osob wyznaczon do wykonywania funkcji konsula
3) W sytuacjach zagroenia ycia- owiadczenia zaprotokoowane przez notariusza, albo zoone do protokou
wobec wjta, starosty, marszaka wojewdztwa, sekretarza powiatu/gminy
1) Uznanie przed kierownikiem USC
- mczyzna od ktrego dziecko pochodzi owiadczy przed kierownikiem USC e jest ojcem dziecka
- nastpnie matka potwierdzi e jest on ojcem dziecka owiadczenie moe by zoone bezporednio po
owiadczeniu biologicznego ojca, albo pniej w terminie 3 msc; zwykle te przed kierownikiem USC, mona
te przed sdem opiekuczym, konsulem(gdy jest za granic)
- obowizki kierownika USC:
- obowizek pouczenia wyjania przepisy dot. praw i obowizkw wynikajcych z uznania, przepisy o
nazwisku dziecka i rnic midzy uznaniem dziecka a przysposobieniem
- obowizek kontroli i odmowy odmawia przyjcia owiadcze, jeli uznanie jest niedopuszczalne, lub powzi
wtpliwo co do pochodzenia dziecka
- obowizek wpisu jak si wszystko zgadza to dokonuje odpowiedniego wpisu w akcie urodzenia dziecka
1) Uznanie ojcostwa przed sdem opiekuczym
- obowizki sdu analogiczne do obowizkw kierownika USC

16
- po odebraniu wiadcze sd przesya odpowiednie dokumenty do usc
2) Uznanie za granic
- konieczne polskie obywatelstwo 1 lub obojga rodzicw
- konsul/osoba wyznaczona ma analogiczne obowizki do kierownika USC
- po odebraniu owiadcze wysya stosowe dokumenty do USC
3) Uznanie ojcostwa w sytuacji zagroenia ycia
- moliwo uznania przed kierownikiem USC + ustawodawca dopuszcza owiadczenia zaprotokoowane przez
notariusza, albo zoone do protokou wobec wjta, starosty, marszaka wojewdztwa, sekretarza powiatu/gminy
- protok podpisuje osoba ktra przyja owiadczenie i ktra je zoya(jak nie moe podpisa - wzmianka)
- matka moe potwierdzi owiadczenie zaraz po ojcu, albo pniej- przed sdem, kierownikiem USC, konsulem
- protok niezwocznie przekazuje si do USC
Terminy zoenia owiadcze
- owiadczenie biologicznego ojca moe by zoone do osignicia penoletnoci przez dziecko; mona uzna
dziecko martwe w cigu 6 msc od chwili kiedy ojciec dowiedzia o mierci, zoone do chwili penoletnoci
- owiadczenie matki najlepiej jednoczenie z ojcem, albo w cigu 3 msc od dnia owiadczenia ojca
Sytuacja maoletniego rodzica
- owiadczenie biologicznego ojca o uznaniu ojcostwa/ owiadczenie matki potwierdzajce moe zoy osoba
ktra ukoczya 16 lat i nie istniej podstawy do jej ubezwasnowolnienia cakowitego
midzy 16-18 lat owiadczenie tylko przed sdem opiekuczym; jeli matka jest penoletnia - normalnie
-brak kompetencji osoby poniej 16 lat, ubezwasnowolnione cakowicie i z podstawami do tego
Uznanie ojcostwa nasciturusa
- mona uzna ojcostwo dziecka pocztego, nienarodzonego
- mczyzna jest ojcem od momentu uznania, nie urodzenia si dziecka
- jeli matka przed urodzeniem dziecka, a po jego uznaniu przez ojca zawaraby maestwo z innym mczyzn
to przyjmuje si e pochodzi od mczyzny ktry go uzna, nie od ma matki
3. Charakter prawny
- owiadczenie biologicznego ojca owiadczenie wiedzy
- owiadczenie matki dziecka potwierdzenie owiadczenia mczyzny, owiadczenie wiedzy
- uznanie ojcostwa to zdarzenie prawne, na ktre skadaj si 2 owiadczenia; nie uczestniczy tu dziecko
jeli matka nie potwierdzi owiadczenia ojca o uznaniu nie dokonano czynnoci uznania
4. Skutki uznania ojcostwa
1) Nabycie wadzy rodzicielskiej ojciec nabywa ex lege i ex tunc
2) Nazwisko dziecka wskazane w owiadczeniach rodzicw(brak zgody nazwisko matki+ojca); do zmiany
nazwiska dziecka po 13 r.. konieczna jest jego zgoda
3) Powstanie obowizku alimentacyjnego z moc wsteczn
5. Bezskuteczno uznania ojcostwa
- powdztwo: mczyzna, ktry uzna dziecko[w terminie 6 msc od dnia, kiedy dowiedzia si e dziecko nie
jest niego, nie pniej ni do osignicia przez nie penoletnoci]; nasciturus bieg terminu od urodzenia
- matka dziecka w terminie 6 msc gdy dowiedziaa si, e dziecko nie pochodzi od mczyzny, ktry je uzna;
do osignicia przez dziecko penoletnoci
- dziecko po osigniciu penoletnoci przez 3 lata
- prokurator ze wzgldu na dobro dziecka lub interes spoeczny
powdztwo niedopuszczalne po mierci dziecka; ale jeeli uznanie nastpio po mierci dziecka to mona
wytoczy powdztwo w terminie 6 msc od uzyskania informacji przez matk/ojca(nie pniej ni do dnia, w
ktrym dziecko uzyskaoby penoletno) prokurator moe i po tym terminie

VI. WADZA RODZICIELSKA ORAZ INNE RELACJE MIDZY RODZICAMI A DZIEMI.

1. Pojcie wadzy rodzicielskiej
-Wadza rodzicielska wadza sprawowana cznie przez rwnouprawnionych rodzicw, ktrzy wspdecyduj
w sprawach podporzdkowanego dziecka; obejmuje w szczeglnoci:
obowizek i prawo rodzicw do wykonywania pieczy nad osob i majtkiem dziecka,
oraz do wychowywania dziecka
- dziecko winno rodzicom posuszestwo
- Wadza rodzicielska to trjstronny stosunek prawny pomidzy rodzicami a:
- dzieckiem (obowizek posuszestwa dziecka),
- osobami trzecimi (prawo podmiotowe o charakterze prawa naturalnego),
- pastwem (pastwo moe ingerowa w wykonywanie wadzy rodzicielskiej)
2. Powstanie i ustanie wadzy rodzicielskiej.
- wadza rodzicielska przysuguje tylko osobom dorosym, o penej zdolnoci do czynnoci prawnych

17
- Wadza rodzicielska powstaje z chwil urodzenia si dziecka. Dziecko pozostaje pod wadz rodzicielsk do
osignicia penoletnoci.
- Sytuacja nasciturusa : kwestia leczenia przed urodzeniem:
1) prawo do decydowania o sytuacji dziecka ma tylko matka(to jeszcze jej cz)
2) naley powoa kuratora, ktry decydowaby o leczeniu,
3) o sytuacji nasciturusa powinni decydowa wsplnie rodzice - najlepsze
- inne przypadki powstania wadzy rodzicielskiej: przysposobienie pene, uznanie dziecka przez ojca, sdowe
ustalenie ojcostwa/macierzystwa( sd moe w wyroku ustalajcym pochodzenie dziecka orzec o zawieszeniu /
ograniczeniu / pozbawieniu wadzy rodzicielskiej (jednego / obojga rodzicw) dla dobra dziecka.
- Ustanie wadzy rodzicielskiej zasadniczo z chwil uzyskania przez dziecko penoletnoci.
Ponadto wygasa przed uzyskaniem penoletnoci:
1. Pozbawienie rodzicw wadzy rodzicielskiej przez sd,
2. Przysposobienie dziecka w ramach adopcji penej albo cakowitej,
3. Ubezwasnowolnienie rodzicw.
Podstawowym celem wadzy rodzicielskiej jest ochrona dobra dziecka.

3. Struktura wadzy rodzicielskiej.

- Podstawowe atrybuty wadzy rodzicielskiej:
I) Piecza nad dzieckiem,
II) Piecza nad majtkiem dziecka,
III) Reprezentacja.
I) Piecza nad dzieckiem 5 skadnikw:
1. Wychowanie (strona psychiczna) osobiste ksztatowanie osobowoci dziecka; 6 elementw:
1. ksztatowanie postaw emocjonalnych konieczna stabilna sytuacja rodzinna, uczucia, szacunek
2.formowanie wiatopogldu oraz systemu wartoci (w razie rozbienoci miedzy rodzicami decyduje sd)
3. rozwijanie predyspozycji intelektualnych oraz umiejtnoci praktycznych,
4. zaznajamianie dziecka z treci praw i zasad wspycia (dzieci nie powinny spotyka si ze sprzecznymi
dyrektywami postpowania) ,
5. wyrabianie obowizkowoci i zdyscyplinowania,
6. ksztatowanie samodzielnoci.
metody wychowawcze: karanie(skonienie dziecka do posuszestwa) / karcenie(kary cielesne; mog tylko
rodzice, z zamiarem poprawy dziecka, nie moe powodowa uszczerbku; karcenie nastolatkw - zakazane) /
perswazja / metody zadaniowe(stawianie zada) / skonienie dziecka do wycignicia wasnych wnioskw /
modelowanie (wskazywanie wzoru); zakaz stosowania wobec dzieci kar cielesnych(art. 961 KRO)
2. Kierowanie (w znaczeniu psychicznym) decydowanie w jakim rodowisku powinno przebywa dziecko:
1. okrelenie miejsca pobytu dziecka
- domicilium necessarium pochodne miejsce zamieszkania dziecka tam gdzie mieszkaj rodzice; rodzice
mog zadecydowa e dziecko faktycznie przebywa w innym miejscu np. u dziadkw(powierzenie pieczy)
- w odniesieniu do rodzicw yjcych w rozczeniu miejsce pobytu dziecka wskazuje sd(przy ktrym rodzicu)
2. odebranie dziecka od osoby nieuprawnionej:
- naley to odrni od natychmiastowego przywrcenia stabilnej dotd sytuacji wychowawczej( np.
uprowadzenie dziecka przez nieuprawnionego rodzica naley niezwocznie umieci w miejscu w ktrym
dotd przebywao)
- odebranie dotyczy zmiany stanu ustabilizowanego(dziecko przez duszy czas przebywa u
nieuprawnionego) dokonuje go na polecenie sdu, kurator sdowy, w szczeglnym postpowaniu o odebranie
3. czasowe powierzenie pieczy nad dzieckiem innej osobie,
4. regulowanie trybu ycia dziecka - wskazanie ram czasowych aktywnoci dziecka,
5. nadzr nad postpowaniem dziecka czuwanie nad dzieckiem i jego postpowaniem / interweniowanie w
zakres dziaalnoci dziecka(eby nie wyrzdzi szkody)
6. wybr kierunku edukacji.
7. dobr i kontrola informacji uzyskiwanych przez dziecko
8. zapewnienie wypoczynku wakacyjnego
3. Troska o rodowisko materialne dziecka zapewnienie dziecku odpowiednich warunkw materialnych:
1. zapewnienie warunkw mieszkaniowych,
2. udostpnienie uytecznych przedmiotw (korzystanie z przedmiotw znajdujcych si w gestii rodzicw),
3. usuwanie zagroe ycia i zdrowia.
4. Troska o osob dziecka w aspekcie fizycznym zaspokojenie biecych potrzeb dziecka
1. ywienie dziecka (jest to jednoczenie wykonanie obowizku alimentacyjnego) i pielgnacja
2. leczenie dziecka:
- leczenie domowe,

18
- zapewnienie opieki lekarskiej,
- zorganizowanie i opacenie leczenia szpitalnego.
3.decyzja o dokonaniu operacji brak porozumienia/zgody rodzicw decyzj podejmuje sd
5. Koordynacja rozwoju dziecka koordynacja fizycznej i umysowej sprawnoci dziecka zapewniajca jego
harmonijny rozwj w wyej wymienionych strefach.

II) Piecza nad majtkiem 3 skadniki:

1) Zarzd majtkiem dziecka
- nie obejmuje 1. zarobku dziecka 2. rzeczy oddanych do swobodnego uytkowania 3. dochodw z tych
rzeczy 4. rzeczy odziedziczonych, darowanych, jeeli darczyca, spadkodawca wyczy zarzd rodzicw
- zarzd wykonywany wsplnie przez rodzicw zgodnie z kryterium naleytej starannoci
- cel zachowanie majtku i przekazanie go dorosemu dziecku w stanie niepogorszonym.
- czynnoci zarzdu majtkiem dziecka :
- czynnoci zwykego zarzdu rodzice mog o nich decydowa samodzielnie, jednake jeeli czynno
dotyczy istotnych spraw dziecka wymagana jest wsplna decyzja rodzicw(brak porozumieniadecyduje sd)
- czynnoci przekraczajce zwyky zarzd:
- czynnoci rodzicw wymagane jest zezwolenie sdu dla dokonania takiej czynnoci; Czynno dokonana bez
zezwolenia sankcja niewanoci
- czynnoci dziecka po 13 r.. moe dokonywa czynnoci rozporzdzajcych i zobowizujcych za zgod
rodzicw, ale jeli przekraczaj zwyky zarzd rodzice nie mog da zgody decyzja sdu
wyjtek: majtek dziecka oddany mu do swobodnego uytku pena swoboda dokonywanych czynnoci
2) Dysponowanie czystym dochodem z majtku dziecka
- czysty dochd z majtku dziecka powinien by w pierwszej kolejnoci przeznaczony na utrzymanie i
wychowanie dziecka i jego rodzestwa; nad
wyka na inne uzasadnione potrzeby rodziny (art. 103 k.r.o.)
3) Rozliczenie z zarzdu majtkiem.
- ustanie zarzdu obowizek rodzicw zwrotu majtku dziecku (lub jego przedstawicielowi ustawowemu),
- moliwo dania rachunku z zarzdu w cigu roku od ustania zarzdu.
- jeli rodzice nieprawidowo wykonuj zarzd majtkiem sd moe zobowiza ich do:
sporzdzenia inwentarza majtku
zabezpieczenia kosztownoci(depozyt) oraz gotwki(wpata na konto)
uzyskiwania zezwolenia sdu na dziaanie w waniejszych sprawach zarzdu majtkiem
skadania corocznych sprawozda z zarzdu
sd moe odebra rodzicom zarzd majtkiem i powierzy go komu innemu(szczeglnie kuratorowi )
III) Reprezentacja dziecka 2 skadniki:
1) Dokonywanie czynnoci prawnych w imieniu dziecka:
- dziecko po ukoczeniu lat 13 moe dokonywa pewnych kategorii czynnoci prawnych
2) Dokonywanie czynnoci procesowych.
rodzice s przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostajcego pod ich wadz,
- w przypadku gdy adne z rodzicw nie moe reprezentowa dziecka sd ustanawia kuratora
- ograniczenia zakresu reprezentacji( art. 98 KRO): rodzice nie mog reprezentowa dziecka przy dokonywaniu
czynnoci prawnych:
- midzy dziemi pozostajcymi pod ich wadz rodzicielsk
- midzy dzieckiem a jednym z rodzicw lub jego maonkiem
- Wyjtki:
- czynno prawna polega na bezpatnym przysporzeniu na rzecz dziecka,
- czynno prawna dotyczy nalenoci z tyt. obowizku alimentacyjnego rodzicw.

4. Sytuacja maoletniego rodzica(art. 962 KRO)

- rodzice nie majcy penej zdolnoci do czynnoci prawnych uczestnicz w 1.sprawowaniu biecej pieczy nad
dzieckiem, 2. wychowywaniu dziecka, 3. reprezentacji dziecka w zakresie objtym t piecz i wychowaniem
sd opiekuczy, ze wzgldu na dobro dziecka moe postanowi inaczej

5. Sdowe rozstrzyganie spraw opiekuczych

- sprawy dot. wadzy rodzicielskiej rozstrzyga sd opiekuczy waciwy dla miejsca zamieszkania dziecka
- w razie zagroenia dobra dziecka, sd moe zareagowa natychmiast i rozstrzygn spraw na niejawnym
posiedzeniu postanowienia skuteczne i wykonalne z chwil wydania, nie przysuguje zaalenie
- urzdnicy(szczeglnie nauczyciele) przy nieprawidowociach maj obow. zawiadomi sd opiekuczy

6. Modyfikacja zakresu wadzy rodzicielskiej w rodzinach dysfunkcyjnych.

19
- Ingerencja sdu moe przybra trzy postacie:
1. Ograniczenie wadzy rodzicielskiej,
2. Zawieszenie wadzy rodzicielskiej,
3. Pozbawienie wadzy rodzicielskiej.
Ingerencja sdu opiekuczego moe nastpi w dwch grupach sytuacji:
1. W odniesieniu do rodzicw mieszkajcych wsplnie, ale niewykonujcych prawidowo wadzy rodzicielskiej
(rodziny patologiczne),
2. W stosunku do rodzicw yjcych w rozczeniu.
1. Ograniczenie wadzy rodzicielskiej.
- Dochodzi do niego jeeli dobro dziecka jest zagroone. Ograniczenia dokonuje sd w drodze zarzdzenia (w
praktyce najczciej w drodze postanowienia)
zagroenie dobra dziecka np. alkoholizm, narkomania, lekkomylno yciowa rodzicw, zaniedbywanie
spraw dziecka; przesanka o charakterze obiektywnym, moe wystpi bez winy rodzicw(np. bezrobocie)
- Sposoby reakcji sdu :
(katalog przykadowy, uwzgldnia szczeglnie tre art. 109; sd ma te inne rodki do dyspozycji)
1. zobowizanie rodzicw do okrelonego postpowania, poczone z kontrol sdu
2. obowizek zezwolenia sdu na dokonanie wskazanych czynnoci,
3. zastosowanie niektrych ogranicze, ktrym podlega opiekun
4. poddanie nadzorowi kuratora,
5. skierowanie dziecka do placwki sprawujcej czciow piecz nad dzieckiem,
6. powierzenie kuratorowi zarzdu majtkiem dziecka
6. umieszczenie dziecka w rodzinie zastpczej / placwce opiekuczo-wychowawczej
najdalej idce ograniczenie
rodzice naturalni nadal kieruj dzieckiem chocia w sposb ograniczony,
nie mog okrela miejsca pobytu dziecka,
dokonuj nadal w peni piecz nad majtkiem dziecka,
jednak w razie dalszego wystpowania zagroenia dobra dziecka istnieje moliwo wikszego
ograniczenia praw rodzicw
- Pomoc rodzinie dysfunkcyjnej (art. 109 4 k.r.o.):
zadania powiatowego centrum pomocy rodzinie(PCPR):
- sd opiekuczy zawiadamia PCPR o wydaniu orzeczenia o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastpczej /
placwce opiekuczo-wychowawczej.
- PCPR ma obowizek udzieli rodzinie maoletniego odpowiedniej pomocy; skada sprawozdania sdowi
opiekuczemu dot. sytuacji w rodzinie, udzielanej jej pomocy, oraz wsppracuje z kuratorem sdowym
2. Zawieszenie wadzy rodzicielskiej.
- W razie wystpienia przemijajcej przeszkody w wykonywaniu wadzy rodzicielskiej orzeka sd,
- Zawieszenie jest uchylane w przypadku odpadnicia przyczyny.
3. Pozbawienie wadzy rodzicielskiej
- moe by orzeczone zarwno wobec jednego jak i obojga rodzicw
-Obligatoryjne pozbawienie wadzy rodzicielskiej:
- Przyczyny:
1) wystpienie trwaej przeszkody w wykonywaniu wadzy rodzicielskiej
2) naduywanie wadzy rodzicielskiej,
3) race zaniedbanie rodzicw ich obowizkw wzgldem dziecka.
- Istota dogodna podstawa ingerencji sdu tylko wwczas gdy dziecko znajduje si pod piecz rodzicw.
- Fakultatywne pozbawienie wadzy rodzicielskiej:
- dotyczy sytuacji dziecka umieszczonego w rodzinie zastpczej lub placwce opiekuczo wychowawczej
- sd moe pozbawi wadzy rodzicielskiej jeli mimo udzielonej pomocy nie ustay przyczyny zastosowania
umieszczenia dziecka w rodzinie zastpczej lub placwce opiekuczo-wychowawczej, w szczeglnoci gdy
rodzice nie interesuj si dzieckiem [sd dokonuje oceny sytuacji dziecka nie rzadziej ni raz/6 msc]
- Obligatoryjne pozbawienie wadzy rodzicielskiej ma znacznie szerszy zakres ni fakultatywne (ktre ogranicza
si do jednej sytuacji). Fakultatywne ograniczenie wadzy rodzicielskiej jest ograniczone tylko do przypadkw w
ktrych wymaga tego dobro dziecka.
- Skutki pozbawienia wadzy rodzicielskiej: z urzdu powinna zosta ustanowiona dla dziecka opieka (przede
wszystkim na rzecz rodzicw zastpczych).
- Przywrcenie wadzy rodzicielskiej: w razie ustania przyczyny; sd nie czyni tego automatycznie, bada czy
przywrcenie wadzy bdzie zgodne z dobrem dziecka.

7. Kontakty z dzieckiem.

20
 utrzymywanie kontaktw stanowi prawo i obowizek zarwno rodzicw jak i dzieci niezalenie od wadzy
rodzicielskiej
- prawo i obowizek kontaktw wystpuj take w relacjach dziecka z rodzestwem, dziadkami, powinowatymi
w linii prostej, innymi osobami, ktre przez duszy czas sprawoway piecz nad dzieckiem

- katalog postaci kontaktw (katalog otwarty):

1) Przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie poza miejsce staego pobytu),
2) Bezporednie porozumiewanie si,
3) Utrzymywanie korespondencji,
4) Korzystanie z innych rodkw porozumiewania si na odlego.
- sposb regulowania kontaktw:
- dziecko przebywa na stae u 1 z rodzicw sposb utrzymywania kontaktw 2 rodzica z dzieckiem reguluj
wsplnie, kierujc si dobrem dziecka i biorc pod uwag jego zdanie; brak porozumienia decyduje sd
- dziecko nie przebywa u adnego z rodzicw, a piecz sprawuje opiekun [lub znajduje si w rodzinie
zastpczej/placwce opiekuczo-wychowawczej] porozumienie midzy opiekunem dziecka[osobami
sprawujcymi bezporedni piecz nad dzieckiem] a rodzicami; brak porozumienia decyzja sdu
- uregulowanie kontaktw w wyroku rozwodowym sd obligatoryjnie rozstrzyga o kontaktach w wyroku
- Ograniczenie utrzymywania kontaktw rodzicw z dzieckiem:
- jeeli wymaga tego dobro dziecka sd opiekuczy ograniczy kontakty, moe on w szczeglnoci:
1) zakaza spotykania si z dzieckiem,
2) zakaza zabierania dziecka poza miejsce jego staego pobytu,
3) zakaza porozumiewania si na odlego
4) ograniczy kontakty do okrelonych sposobw porozumiewania si na odlego
5) zezwoli na spotkanie si z dzieckiem tylko w obecnoci 2 z rodzicw, opiekuna, kuratora sdowego, innej
osoby wskazanej przez sd
- Zakaz utrzymywania kontaktw z dzieckiem: orzeka sd jeeli utrzymywanie kontaktw rodzicw z
dzieckiem powanie zagraa dobru dziecka lub je narusza.
- ograniczenie szczeglne: sd moe zobowiza rodzicw do okrelonego postpowania (np. terapia rodzinna)
- wyrok rozwodowy moe ogranicza kontakty, formuujc wski ich zakres albo je zakaza
- sd moe zmieni rozstrzygnicie o kontaktach, jeli wymaga tego dobro dziecka

8. Inne relacje midzy rodzicami a dziemi.

1. Obowizek wzajemnej pomocy zarwno wsparcie natury psychicznej jak i materialnej.
- dotyczy osb mieszkajcych razem jak i samodzielnie
- obcia take dzieci dorose nadal mieszkajce z rodzicami, take mode zdolne pomaga rodzicom
- ponoszenie kosztw: jeeli dziecko mieszka z rodzicami i posiada dochody z wasnej pracy powinno
pokrywa w czci koszty utrzymania rodziny .
2. Nazwisko dziecka:
1) nie ustalono kto jest ojcemdziecko nosi nazwisko matki
2) dziecko pochodzi od ma matki nazwisko obojga rodzicw; jeeli rodzice maj rne nazwiska
nazwisko ojca/matki albo matki-ojca (zalenie od owiadczenia rodzicw) brak owiadczenia nazwisko
matki-ojca (takie same zasady, jeli maestwo zostao zawarte po urodzeniu si dziecka)
3) skutek rozwodu nazwisko pozostaje takie same(zmiana w postpowaniu administracyjnym)
4) ojcostwo zostao ustalone lub uznane dziecko nosi nazwisko ustalone we wsplnych owiadczeniach
rodzicw (nazwisko jednego z rodzicw / poczone- te gdy si nie dogadaj)
5) Matka zawara maestwo z mczyzn ktry nie jest ojcem dziecka: maonkowie mog zoy przed
kierownikiem USC owiadczenie e dziecko bdzie nosio nazwisko jakie nosiyby ich wsplne dziecko (tylko
do osignicia przez dziecko penoletnoci; niedopuszczalne jeli dziecko ma nazwisko ojca albo nazwisko
matki-ojca)
6) dziecko nieznanych rodzicw nazwisko nadaje sd opiekuczy

ROZDZIA VII. PRZYSPOSOBIENIE DZIECKA.

1. Uwagi oglne
- Istota przysposobienie polega na stworzeniu wizi prawnej, ktrej tre jest w zasadzie taka sama jak ta,
ktra wynika z naturalnego rodzicielstwa.
przysposabiajcy zyskuje pozycj prawn rodzica (loco parentis),
przysposobiony zyskuje sytuacj prawn dziecka (loco filis).
- Postacie przysposobienia: adopcja pena/anonimowa/niepena
- Placwki adopcyjne powstaj w celu optymalizacji dziaa prowadzcych do adopcji. Wspdziaaj z sdem,
inicjuj oraz wspomagaj postpowanie prowadzce do adopcji oraz pozyskuj osoby gotowe do adopcji.

21
2. Przesanki adopcji.
- Przysposabiany:
przysposobi mona tylko maoletniego
jeeli dziecko ukoczyo 13 rok ycia potrzebna jest zgoda na jego przysposobienie,
sd powinien wysucha przysposabiane dziecko(nawet jeli nie ma 13 lat) , ktre musi zaakceptowa
adoptujcego; wyjtkowo sd moe przysposobi bez zgody i wysuchania dziecka:
- jeeli dziecko nie jest zdolne do wyraenia zgody,
- jeeli z oceny sytuacji, jaka istnieje midzy przysposabiajcym a dzieckiem, wynika, e uwaa si ono za
naturalne dziecko przysposabiajcego.
- Osoby przysposabiajce:
- oglne kwalifikacje osoby przysposabiajcej:
1) pena zdolno do czynnoci prawnych,
2) powinien y w chwili orzekania przysposobienia,
3) powinien mie odpowiednie kwalifikacje osobiste ( czy adoptujcy ma stabiln sytuacj yciow, brak tego
rodzaju przekona ktre mogyby zagrozi yciu lub zdrowiu dziecka, kwalifikacje zdrowotne)
4) powinien by odpowiednio starszy od adoptowanego (minimalna rnica wieku okoo 20 lat)
- maonek przysposabiajcego musi wyrazi zgod na to, aby jego maonek adoptowa dziecko.
- przysposobienie orzeczone po mierci przysposabiajcego wyjtek od powyszej zasady:
jeeli przysposabiaj wsplnie maonkowie a jeden z nich zmar w trakcie postpowania
yjcy maonek musi podtrzyma danie przysposobienia a dziecko przez wiele lat znajdowao si pod
piecza przysposabiajcego i byo traktowane jako naturalne dziecko.
- Adopcja zagraniczna moliwa, jeli tylko w ten sposb mona zapewni przysposabianemu odpowiednie
zastpcze rodowisko rodzinne; zasada ta nie obowizuje, jeli adoptujcy jest krewnym/powinowatym dziecka
albo ju przysposobi jego siostr lub brata
- Zgoda rodzicw dziecka
- zgoda nie moe by wyraona wczeniej ni przed upywem 6 tygodni od chwili urodzenia si dziecka
1) Zgoda na adopcj pen jest to osobiste prawo rodzicw, nie jest elementem wadzy rodzicielskiej, ale
wygasa wraz z jej wyganiciem wadzy; przysuguje take osobom o ograniczonej zdolnoci do czynnoci
prawnych.
- odmowa zgody rodzicw majcych wadz rodzicielsk przez odmow lub milczenie; czasami sd moe
uzna e odmowa stanowi wadliwe wykonywanie wadzy rodzicielskiej aby orzec adopcj konieczne jest
pozbawienie wadzy rodzicielskiej
- zgoda rodzicw majcych ograniczon zdolno do czynnoci prawnych wymagana, ale mona pomin
jeli brak zgody jest oczywicie sprzeczny z dobrem dziecka(nie przy adopcji anonimowej)
- zgoda nie jest wymagana jeeli rodzice: zostali pozbawieni wadzy rodzicielskiej lub s nieznani, albo
istniej znaczne przeszkody w porozumieniu si z nimi
2) Zgoda na adopcj anonimow
+ adopcja anonimowa moe by orzeczona za zgod tylko jednego z rodzicw jedynie wtedy gdy zgoda
drugiego maonka nie jest potrzebna od pocztku.
- rodzice maoletni ich zgoda jest wymagana od pocztku (a priori),
- nie mona orzec jeeli jest zgoda tylko jednego rodzica a porozumienie si z drugim napotyka niemoliwe do
przezwycienia przeszkody.
- mona orzec gdy rodzice s nieznani / nie yj.

- zgoda opiekuna gdy dziecko jest pod opiek; sd moe orzec przysposobienie bez zgody, jeeli wymaga
tego dobro dziecka

3. Przysposobienie pene.
1. Posta podstawowa.
- adopcja pena ustanowienie takiego stosunku prawnego jaki wystpuje midzy rodzicami a dzieckiem;
adoptowany staje si dzieckiem a adoptujcy rodzicem
skutki (rozcigaj si na zstpnych przysposabianego):
- wyganicie dotychczasowej wadzy rodzicielskiej(poprzednich rodzicw)
- skutki prawnospadkowe ( znikaj po stronie dotychczasowych rodzicw, pojawiaj si wzgldem
przysposabiajcego i jego rodziny),
- alimentacyjne ( wygasaj wzgldem krewnych naturalnych),
- rozwizywalno (adopcja pena moe by wyjtkowo rozwizana przez sd).
nazwisko nazwisko przysposabiajcego; adoptowany wsplnie przez maonkw nazwisko jakie
nosiyby ich dzieci

22
 - starsze dziecko moe da aby sd w orzeczeniu ustanowi e bdzie ono nosi nazwisko
dotychczasowe poczone z nazwiskiem przysposabiajcego (wymaga zgody przysposabiajcego)
2. Przysposobienie pene pasierba.
a) Adopcja dziecka osoby, ktrej maestwo ustao przez rozwd albo uniewanienie: maonek adoptuje
dziecko 2 maonka(rodzica) z poprzedniego maestwa 2 maonka
- przysposobienie za ycia byego maonka osoby rozwiedzionej:
ustaj wizi prawne z rodzicem naturalnym(byym maonkiem), jego rodzin,
nie ustaj wizi z rodzicem, ktrego maonek adoptuje dziecko (i jego rodzin)
powstaj wizi prawne z przysposabiajcym i jego rodzin
- przysposobienie po mierci byego maonka osoby rozwiedzionej:
sd moe orzec, e prawa i obowizki przysposobionego wynikajce z pokrewiestwa wzgldem jego
krewnych nie ustaj dziecko zwizane z 3 rodzinami
b) Adopcja dziecka rodzica owdowiaego: maonek przysposabia dziecko swojego maonka(rodzica) po
mierci 2 rodzica
- nie ustaj wizy z rodzin zmarego rodzica,
- dziecko pozostaje w wizach prawnych z trzema rodzinami dziedziczy z ustawy ze wszystkich trzech
rodzin.

4. Adopcja anonimowa.
- Istot adopcji anonimowej jest takie postpowanie sdowe, aby rodzice dziecka nie znali osb, ktre
przysposabiaj dziecko.
- Zgoda udzielana jest blankietowo(bez wskazania przysposabiajcego)
- Adopcja (przysposobienie) anonimowa zwana jest take cakowit : powoduje powstanie takich samych
skutkw, jakby dziecko byo naturalnym dzieckiem przysposabiajcych; jest nierozwizywalna, niedopuszczalne
jest stosowanie wikszoci drg do jej podwaenia.
- rodzice nie uczestnicz w postpowaniu adopcyjnym
- po orzeczeniu adopcji nowy akt urodzenia z wpisanymi adoptujcymi jako rodzicami

5. Adopcja niepena.
- Wywouje tylko ograniczone skutki prawne powstaje jedynie wi midzy przysposabiajcym i
przysposobionym (ale nie midzy przysposobionym a krewnymi przysposabiajcego) a take midzy
przysposabiajcym a zstpnymi przysposobionego
- powstaje wadza rodzicielska
- powstaj skutki alimentacyjne:
- przysposobiony wiadczy w ostatniej kolejnoci na rzecz krewnych naturalnych,
- nie nastpuje zerwanie wizi alimentacyjnej z rodzin biologiczn,
- powstaj skutki prawnospadkowe
- przysposobiony dziedziczy po rodzicach biologicznych oraz po przysposabiajcym,
- rodzice naturalni nie dziedzicz po przysposobionym.

6. Rozwizanie adopcji.
- Rozwiza mona adopcj pen i niepen, adopcja cakowita - nierozwizywalna
Przesanka negatywna rozwizania dobro dziecka (rozwizanie adopcji nie jest dopuszczalne jeeli
wskutek niego mogoby ucierpie dobro dziecka maoletniego).
Przesanka pozytywna istniejce w chwili rozwizania wane powody.
- nie stanowi przesanki wada owiadczenia woli osb w przysposobieniu uczestniczcych.
- Postpowanie:
waciwy sd okrgowy
rozwizania moe da zarwno przysposobiony jak i przysposabiajcy a take prokurator.
rozwizanie generalnie za ycia stron adopcji (moliwe po mierci przysposabiajcego, jeli postpowanie
wszczto za ycia skutki ex tunc od chwili mierci przysposabiajcego)
- Skutki:
- ex nunc,
- ustaj wizi prawne midzy przysposobionym a przysposabiajcym (i jego rodzin)
- ustanie przeszkody zawarcia maestwa,
- ustaj wizi spadkowe (rozwizanie po mierci adoptujcego moliwo domagania si przez jego
krewnych zwrotu czci spadku).

ROZDZIA VIII. OBOWIZEK ALIMENTACYJNY.

23
1. Istota i charakter obowizku alimentacyjnego.
- stosunek alimentacyjny jego treci jest obowizek dostarczenia rodkw utrzymania.
Wynika moe z 3 rde:
1) Z maestwa,
2) Pokrewiestwa,
3) Przysposobienia.
- Charakter stosunku alimentacyjnego
Ze stosunku alimentacyjnego wynikaj zarwno obowizki o charakterze:
- Majtkowym (wiadczenie dajce si wymierzy w pienidzu),
- Jaki i niemajtkowym (zapewnienie egzystencji uprawnionemu do alimentw).
Ponadto jest to stosunek: wzajemny, niedziedziczny, osobisty, nie mona si go zrzec, powstaje ex lege, ma
charakter bezwzgldny, nie ulega przedawnieniu(tylko raty)
- Spenianie obowizku wobec osoby mieszkajcej z rodzin zobowizanego
Utrzymujc dziecko rodzice realizuj obowizek alimentacyjny wzgldem niego
jeeli rodzina funkcjonuje prawidowo obowizek jest speniany w ramach gospodarstwa domowego;
kiedy w rodzinie pojawiaj si dysfunkcje, pojawia si roszczenie o dostarczenie rodkw utrzymania
- Sposoby wykonania wiadcze wzgldem osoby niemieszkajcej ze zobowizanym:
- zasada wiadczenia alimentacyjne wykonywana s w postaci bezporedniego zaspokajania potrzeb, wyjtek:
posta pienina(take uamek wynagrodzenia) lub wiadczenia w naturze
- moliwa umowa regulujca wysoko alimentw (z ominiciem drogi sdowej).

2. Postacie obowizku alimentacyjnego.

- Kryterium podmiotowe (kto na rzecz kogo wiadczy):
1) Alimenty miedzy maonkami ( w kadym maestwie),
2) Alimenty wzgldem rozwiedzionego maonka ( maonek nie zosta uznany za wycznie winnego rozkadu
poycia i znajduje si w niedostatku),
3) Alimenty midzy krewnymi (podstawa art. 128 kro)
a) w linii prostej
b) rodzestwo
4) Alimenty midzy przysposobionym a przysposabiajcym (tylko adopcja niepena),
5) Alimenty midzy ojczymem a pasierbem:
- moe da dziecko jeeli odpowiada to zasadom wspycia spoecznego,
- moe da ojczym jeeli wczeniej wiadczy na rzecz pasierba, wymagaj tego zasady wspycia
spoecznego.
6) Alimenty ojca pozamaeskiego na rzecz matki dziecka (art. 141 -142 k.r.o.):
- w rozmiarze odpowiadajcym okolicznociom,
- wydatki zwizane z ci i porodem oraz z trzymiesicznym utrzymaniem matki po porodzie,
- po urodzeniu dziecka (obowizek zwyky / przeduony) / przed urodzeniem dziecka.
Prawna podstawa obowizku:
- art. 27 k.r.o. dopki istnieje rodzina pena,
- art. 133 k.r.o. rodzina dysfunkcyjna, rozpad rodziny, dla dziecka
- art. 60 k.r.o. ona/m od rozwiedzionego maonka.

3. Przesanki powstania i wysoko roszczenia alimentacyjnego.

- Obowizek alimentacyjny - istnieje zawsze tylko czasem wystpuj przesanki prowadzce do
skonkretyzowania roszcze o alimenty.
- Przesanki powstania obowizku alimentacyjnego:
1) W zakresie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego,
niedostatek (brak wasnych rodkw oraz moliwoci zaspokojenia potrzeb, uzasadniony w syt. yciowej )
niekiedy roszczenie powstaje mimo braku niedostatku:
dziecko niemogce si samodzielnie utrzyma (rodzice penoletniego mog uchyli si od wiadcze
alimentacyjnych, jeeli s one poczone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub dziecko nie dokada
stara w celu uzyskania samodzielnego utrzymania)
rozwiedziony maonek nieponoszcy winy(win ponosi zobowizany do wiadcze)
poziom usprawiedliwionych potrzeb dziecka zaley od wieku, stanu zdrowia, przecitnego poziomu ycia w
jego rodowisku i caym spoeczestwie
- sytuacja majtkowa uprawnionego:
- zasadauprawniony, aby mc si domaga wiadcze alimentacyjnych musi ograniczy nadmierne wydatki i
wyzby si przedmiotw luksusowych; 2 wyjtki:
majtek maoletniego dziecka nieprzynoszcy dochodw

24
 majtek rozwiedzionego maonka(nie ponosi winy, a 2 maonek ponosi win wyczn)
2) W zakresie moliwoci zobowizanego.
zdolno do wiadczenia, faktyczne moliwoci zobowizanego (zaley od wyksztacenia / wieku / stanu
zdrowia / sytuacji na rynku pracy )
- na sytuacj majtkow zobowizanego skadaj si:
1) Dochody z majtku (odsetki z rachunku bankowego, dywidendy)
2) Zarobki.
rodzice maj obowizek, na rzecz swoich maoletnich dzieci spieniy substancj majtku, jeeli
wymagaj tego okolicznoci (np. dugotrwae leczenie); rodzestwo obowizek alimentacyjny nie moe
spowodowa nadmiernego uszczerbku majtkowego i jego rodziny
ochrona przed umylnym wyzbyciem si majtku jeeli osoba ju zobowizana w cigu 3 lat przed
sdowym dochodzeniem wiadcze alimentacyjnych pozbywa si bez adnego powodu: prawa majtkowego,
zarzeka si zatrudnienia, zamienia je na mniej zyskowne, nie uwzgldnia si tej zmiany w ustalaniu wysokoci
wiadczenia alimentacyjnego
zasada rwnej stopy yciowej w odniesieniu do wiadcze dokonywanych na rzecz wasnej rodziny:
- maonkowie powinni y na takim samym poziomie majtkowym,
- dzieci powinny y na odpowiednio rwnej stopie.
art. 1352 1 z osb zobowizanych ponosi osobiste starania o utrzymanie/ wychowanie uprawnionego do
alimentwsd moe ustali alimenty pozostaych zobowizanych nawet na 100% kosztw utrzymania

4. Kolejno obowizku alimentacyjnego.

obowizek alimentacyjny obcia krewnych w linii prostej oraz rodzestwo
Obowizek obcia zstpnych przed wstpnymi a wstpnych przed rodzestwem (art.129 k.r.o.),
obowizek alimentacyjny zobowizanego w dalszej kolejnoci powstaje dopiero wtedy gdy nie ma osoby
zobowizanej w bliszej kolejnoci albo (art. 132 k.r.o.):
- osoba ta nie jest w stanie speni wiadczenia,
- uzyskanie wiadczenia na czas jest niemoliwe / poczone z nadmiernymi trudnociami.
jeli zobowizanych jest kilku krewnych w tym samym stopniu obowizek obcia ich w czciach
odpowiadajcych ich moliwociom finansowym
szczegowe zasady ustalania kolejnoci obowizku:
1) w pierwszej kolejnoci wiadczy maonek na rzecz drugiego maonka ; dalej ojciec dziecka
pozamaeskiego na rzecz matki dziecka
2) w drugiej kolejnoci zstpni: dzieci na rzecz rodzicw / nastpnie wnuki na rzecz dziadkw (w praktyce
najpierw wiadcz rodzice na rzecz dzieci),
3) w trzeciej kolejnoci wstpni oraz adoptujcy w ramach adopcji niepenej ( rodzice i dziadkowie na rzecz
dzieci / adopcja niepena obowizek powstaje przed obowizkiem rodzicw naturalnych)
4) w czwartej kolejnoci wstpni naturalni w przypadku gdy przysposabiajcy(adopcja niepena) nie moe
wiadczy
5) w pitej kolejnoci rodzestwo uprawnionego,
6) w szstej kolejnoci ojczym (macocha), pasierb (pasierbica) zaley od sytuacji rodzinnej stron (czas
- ojczym w niektrych wypadkach moe wiadczy zaraz po rodzicach naturalnych (w czwartej kolejnoci),
- pasierb w niektrych wypadkach moe wiadczy zaraz po naturalnych dzieciach ojczyma,
7) w sidmej kolejnoci przysposobiony w ramach adopcji niepenej na rzecz swoich naturalnych krewnych
(rodzicw, dziadkw, rodzestwa).

5. Obowizek ojca pozamaeskiego wzgldem matki dziecka (art. 141 k.ro.).

- 2 postacie: a) obowizek wzgldem matki powstajcy po urodzeniu dziecka; b) obowizek powstajcy przed
urodzeniem dziecka, wzgldem matki i dziecka
a) Obowizek powstajcy po urodzeniu dziecka :
przesanki: ojcostwo pozamaeskie oraz danie matki dziecka,
obowizek ten wystpuje w 2 odmianach:
- podstawowej:
- zwyczajne wydatki podlegajce sfinansowaniu (zwizane z ci, porodem, pielgnacj maego dziecka /
wyposaenie dziecka ojciec finansuje w odpowiedniej czci
- koszty trzymiesicznego utrzymania matki dziecka w okresie porodu(wyywienie i mieszkanie)
- nadzwyczajne wydatki ( zwizane z ci/porodem i konieczne stosuje si test sine qua non, np. koszty
leczenia przekraczajce zwyczajn miar)
- szczeglne straty majtkowe zwizane z ci/porodem(zarwno straty jak i utracone zyski)
zakres wiadczenia w rozmiarze odpowiadajcym okolicznociom (nawet cao kwoty)
- przeduonej:

25
- przeduenie obowizku podstawowego moe trwa duej ni 3 msc; kodeks nie ogranicza czasu trwania
- przesanki takie jak przy podstawowej odmianie + wane powody (np. powikania poporodowe, korzystanie
z bezpatnego urlopu)
- zakres wiadczenia udzia ojca w kosztach utrzymania matki (nieco wszy ni w postaci podstawowej)
czne dochodzenie ojcostwa i alimentw jeeli ojcostwo mczyzny nie zostao ustalone powyszych
roszcze mona domaga si jednoczenie z dochodzeniem ustalenia ojcostwa.
b) Obowizek powstajcy przed urodzeniem dziecka.
Przesanki: jeeli ojcostwo zostao uwiarygodnione (np. kilkuletni konkubinat), danie matki
Zakres i termin zapaty wyoenie z gry odpowiedniej sumy potrzebnej na pokrycie kosztw
utrzymania matki przez 3 miesice w okresie porodu i kosztw utrzymania dziecka za 3 msc po urodzeniu
Termin ustala sd, zapata powinna nastpi przed urodzeniem dziecka.

6. Umowy dotyczce obowizku alimentacyjnego.

przedmiotem umowy moe by:
a) posta wiadcze,
b) termin patnoci
c) miejsce patnoci.
nie stosuje si zasady swobody umw, np. wysoko alimentw nie moe by istotnie nisza od tej ktra
wynikaaby z ustawy (rnica ewidentna) sankcja niewanoci takiej umowy.
moliwo zawarcia w umowie klauzuli waloryzacyjnej,
na wsi czsto przekazuje si wasno gruntu za zrzeczenie si alimentw- zrzeczenie si alimentw jest
niedozwolonedopuszczalna konwersja takiej umowy(okresowe dochody z nieruchomoci jako alimenty).

7. Realizacja obowizku alimentacyjnego.

system szczeglnej ochrony roszcze alimentacyjnych:
- nie jest skuteczna rezygnacja z alimentw,
- zakaz potrcenia przez uprawnionego jego wierzytelnoci z tyt. alimentw inn wierzytelnoci przysugujc
zobowizanemu,
- rozbudowanie sdowej drogi dochodzenia roszcze alimentacyjnych,
- ochrona karnoprawna (uchylanie si od alimentacji, art. 209 k.k.),
- wypacanie alimentw z Funduszu alimentacyjnego w przypadku bezskutecznoci egzekucji alimentw.
sdowe dochodzenie roszcze alimentacyjnych
- legitymacja procesowa osoby uprawnione do alimentw / przedstawiciel ustawowy uprawnionego dziecka
- nakaz wypaty wynagrodzenia do rk 2 maonka(moe da 1 maonek w czasie istnienia wsplnoty
rodzinnej)
- uatwienia procesowe:
a) obowizek sdu wykazywania szczeglnej aktywnoci w ustalaniu stanu faktycznego,
b) zwolnienie z kosztw sdowych,
c) alimentw mona wyjtkowo dochodzi na przyszo.
d) penomocnikiem moe by prokurator
e) orzeczenie dotyczce alimentw ma rygor natychmiastowej wykonalnoci.
- zmiana wysokoci alimentw w razie zmiany sytuacji materialnej stron, zarwno obnienie jak i
podwyszenie (alimenty orzeczone / z umowy),
- egzekucja:
- obowizek egzekucji z urzdu,
- szerszy zakres egzekucji (take stypendia, najnisze wynagrodzenia),
- pierwszestwo przed wieloma innymi nalenociami,
- moliwo potrcenia z urzdu alimentw z wynagrodzenia przez zakad pracy.
Przedawnienie roszcze alimentacyjnych:
- samo prawo do alimentw nie ulega przedawnieniu,
- przedawniaj si roszczenia o poszczeglne raty wiadczenia trzy lata (art. 118 k.c.)
- roszczenia z tytuu obowizku(141 kro) przedawniaj si po 3 latach od porodu

8. Fundusz alimentacyjny.
- wiadczenia przysuguj na podstawie ustawy z dnia 7 wrzenia 2007 r. o pomocy uprawnionym do alimentw
system wspierania osb uprawnionych do alimentw rodkami finansowymi z budetu pastwa
zapewnienie ochrony dziecku w przypadku niewywizywania si przez zobowizanego.
przesanki uzyskania wiadczenia z funduszu:
a) prawomocny wyrok zasdzajcy alimenty,
b) bezskuteczno egzekucji (cakowita lub czciowa),

26
 wiadczenia z funduszu przysuguj osobie(warunek dochd w rodzinie niszy ni 725 z/osoba)
a) do 18 roku ycia,
b) do 25 roku ycia, jeeli uczy si w szkole lub szkole wyszej,
c) bezterminowo, w przypadku znacznego stopnia niepenosprawnoci.

wypata wiadcze z Funduszu w wysokoci ustalonej przez sd w wyroku(tylko do 500 z)

egzekucja wobec dunika toczy si pomimo wypacania wiadcze z Funduszu:organ wykonawczy gminy
skada wniosek o ciganie za przestpstwo z 209 k.k. oraz kieruje wniosek do starosty o wydanie decyzji o
zatrzymaniu prawa jazdy.
obowizek alimentacyjny jest niezaleny od wiadcze uzyskiwanych z funduszu

ROZDZIA IX. USTANIE MAESTWA. ROZWD.

1. Ustanie maestwa nastpuje w razie:

1) mierci maonka,
2) uniewanienia maestwa,
3) rozwodu,
4) uznania za zmarego jednego z maonkw (domniemanie ustania od ustalonej daty mierci)

2. Rozwd.
istota i charakter rozwodu: rozwd polega na rozwizaniu prawnego wza maestwa powodujc ustanie
pyncych z niego praw i obowizkw
Ocena sytuacji rodzinnej:
- sd powinien precyzyjnie ustali czy wystpuj prawne przesanki uzasadniajce orzeczenie rozwodu (wane
jest czy powody maj charakter nieodwracalny czy nie)
- sd powinien ustali charakter przyczyn kryzysu maeskiego: np. alkoholizm, niewierno
- nadzwyczajne przyczyny popenienie zbrodni, zatajenie cikiej choroby zakanej.
- Sd musi rozway moliwoci uratowania maestwa.
skutki prawne rozwodu:
1) ustanie czci wizi prawnych:
- ustanie maestwa,
- moliwo zawarcia nowego maestwa,
- ustanie praw i obowizkw osobistych midzy maonkami,
- ustanie wsplnoci majtkowej,
- ustanie domniemania pochodzenia dziecka od ma matki,
- ustanie praw wynikajcych z dziedziczenia.
2) przeksztacenie czci wizi prawnych z mocy prawa:
- obowizek alimentacji z 27 k.r.o. ulega przeksztaceniu w 2 obowizki: z 60 k.r.o. (wzgldem byego
maonka) oraz 133 k.r.o. (wzgldem wsplnych dzieci),
- modyfikacja w sferze wadzy rodzicielskiej oraz praw mieszkaniowych.
3) zmiana niektrych wizi prawnych dokonana na wniosek osoby rozwiedzionej:
- zmiana nazwiska (powrt do poprzedniego)
- zmiana obywatelstwa.
4) utrzymanie niektrych wizi prawnych.
- stosunek pokrewiestwa wzgldem wsplnych dzieci,
- wadza rodzicielska,
- wizi alimentacyjne,
- stosunek prawny powinowactwa z krewnymi byego maonka.

3. Przesanki prawne orzeczenia rozwodu.

1) Przesanki pozytywne:
trway i zupeny rozkad poycia:
- poycie maeskie ustabilizowana sytuacja spoeczna chroniona w ramach instytucji maestwa,
polegajca na realizacji zachowa stanowicych przedmiot wzajemnych praw i obowizkw maonkw.
- koncepcja subiektywna (wi psychiczna, ktrej przejawem s stosunki gospodarcze i fizyczne),
- koncepcja obiektywna (3 paszczyzny poycia psychiczn, fizyczn i gospodarcz).
- Rozkad poycia musi by:
a) Zupeny (rozpad wizi duchowej, fizycznej i gospodarczej , niewykazywanie chci przebywania z dziemi
sd wnioskuje najczciej drog domniema faktycznych)

27
b) Trway (rozkad musi by na tyle dugi, e zwaywszy na konkretne w danym przypadku przyczyny
rozkadu, mona uzna, e nie ma widokw na nawizanie poycia)
- gwatowna przyczyna rozkad moe by krtszy.
2) Przesanki negatywne:
sprzeczno orzeczenia rozwodu z dobrem wsplnego maoletniego dziecka,
- w przypadku gdy nastpi ju trway i zupeny rozpad poycia - ale rodzina nie ulega jeszcze cakowitemu
rozpadowi poniewa wychowuje si w niej dziecko sd ma obowizek oddali powdztwo, jeli stan jest dla
dziecka korzystny, jeli nie orzeka rozwd(bo np. stary - alkoholik)
- orzeczenie rozwodu nie moe wpywa negatywnie na dobro maoletniego dziecka.
- sd porwnuje dwa stany rzeczy: ten ktry trwaby po oddaleniu powdztwa rozwodowego, z tym ktry
powstaby po rozwodzie.
sprzeczno orzeczenia rozwodu z zasadami wspycia spoecznego:
- wystpuje wyjtkowo np. cika choroba/kalectwo maonka naley oddali powdztwo
domaganie si rozwodu przez maonka ponoszcego wyczn win za rozkad poycia:
- sd obligatoryjnie orzeka o winie, chyba, e maonkowie zgodnie wnosz o zaniechanie orzekania o winie
- Wina rozkadu poycia- obiektywnie naganna decyzja podjcia zachowa powodujcych ze konsekwencje
dla poycia maonkw (art. 57 k.r.o.)
- Wyczna wina jednego maonka wtedy gdy orzeczenie rozwodu nastpuje tylko z jego winy
-Orzecznictwo trzy moliwoci orzeczenia rozwodu: z winy obojga/adnego/jednego maonka
-Zasada rekryminacji: orzeczenie rozwodu nie jest moliwe gdy domaga si tego maonek wycznie winny
rozkadowi poycia; 2 wyjtki:
a) wyraenie zgody przez maonka niewinnego,
b) sprzeczno odmowy zgody z zasadami wspycia spoecznego.
- rozwd mimo braku zgody moe nastpi moe nastpi, jeli odmowa zgody jest sprzeczna z zasadami
wspycia spoecznego

4. Struktura wyroku rozwodowego.

Sd w wyroku:
1) obligatoryjnie rozstrzyga o winie (chyba e maonkowie wnios eby nie)
2) orzeka o wadzy rodzicielskiej, rozstrzygnite
3) orzeka o kontaktach zawsze w wyroku
4) orzeka o obowizku alimentacyjnym wzgldem dziecka.
5) Jeeli maonkowie nadal zajmuj wsplne mieszkanie orzeka o sposobie korzystania z tego mieszkania.
6) orzeka o obowizku alimentacyjnym midzy maonkami (jeeli jedno z maonkw si tego domaga od
drugiego),
7) moe orzec o podziale wsplnego majtku (jeeli nie spowoduje to nadmiernej zwoki w postpowaniu)

5. Rozstrzygnicie o wadzy rodzicielskiej oraz o kontaktach z dzieckiem.

Sposoby rozstrzygania o wadzy rodzicielskiej oraz o kontaktach z dzieckiem:
1) pozostawienie wadzy rodzicielskiej obojgu rodzicom:
- przesanki(konieczne, ale nie przesdzaj o pozostawieniu wadzy, musz by zgodne z dobrem dziecka):
- zgodny wniosek stron
- porozumienie maonkw o sposobie wykonywania wadzy rodzicielskiej i kontaktach z dzieckiem
- okolicznoci uzasadniajce oczekiwanie, e rodzice bd wspdziaa w sprawach dziecka.
2) przyznanie wykonywania wadzy rodzicielskiej tylko jednemu z rodzicw, z ograniczeniem wadzy
drugiego rodzica (do okrelonych obowizkw i uprawnie katalog)
Ponadto sd uwzgldniajc przesanki z art. 109, 111 i 112 k.r.o. moe:
3) pozbawi wadzy rodzicielskiej jedno lub oboje maonkw,
4) zawiesi wadz jednego lub obojga rodzicw.
5) ograniczy wadz rodzicielsk jednego lub obojga rodzicw\
Sytuacja rodzestwa: zasada nierozdzielania rodzestwa priorytet praw dzieci przed prawami rodzicw;
rozdzielenie rodzestwa wyjtkowe, jeli wymaga tego dobro dziecka
Katalog praw i obowizkw rodzicw:
a) piecza nad osob,
- wychowanie (kady z elementw moe by wykonywany przez kadego rodzica, wskazane jest dokadne
okrelenie e wiatopogld ksztatuje rodzic bezporednio sprawujcy piecz)
- kierowanie (kady rodzic; element odebrania dziecka i powierzenia pieczy innej osoby powinien nalee do
rodzica wykonujcego wadz)
- troska o rodowisko materialne dziecka(obcia rodzica u ktrego dziecko przebywa)
- troska o osob dziecka(naley ustali)

28
b) piecza nad majtkiem i reprezentacja:
- mog by wykonywane niezalenie od sprawowania biecej pieczy nad dzieckiem,
- naley ustali jak sprawowa zwyky zarzd i kto ma dysponowa czystym dochodem z majtku dziecka
istnieje moliwo przywrcenia wadzy rodzicielskiej w wyroku rozwodowym (doktryna) konieczno
powierzenia wadzy rodzicielskiej, choby czciowo, rodzicowi, ktry zosta jej poprzednio pozbawiony.
Rozstrzygnicie o kontaktach wskazanie rodzicowi niewykonujcemu pieczy ram czasowych, w ktrych
dziecko bdzie utrzymywa z nim kontakty bezporednie oraz form i czasu utrzymywania kontaktw porednich
- kontakty bezporednie rozstrzygnite symetrycznie i rwnoprawnie co 2 weekend u rodzica
niewykonujcego pieczy, tak samo co 2 wita, 30 dni wakacji (jeli niemowl kontakty w domu matki)
- kontakty porednie zastpczy obowizek takich kontaktw, gdy rodzic uniemoliwia kontakt bezporedni
(np. twierdzi, e dziecko jest chwilowo chore)
- ograniczenie kontaktw sd moe ograniczy postaci i czstotliwo kontaktw, jeli postawa rodzica
niesprawujcego pieczy stanowi zagroenie dla dobra dziecka(ale nie powane)
- ograniczenie wadzy rodzicielskiej nie musi wiza si z ograniczeniem kontaktw
- zakaz kontaktw w odniesieniu do 1 lub 2 rodzicw w sytuacji powanego zagroenia dobra dziecka
porozumienie o wykonywaniu wadzy rodzicielskiej i o kontaktach z dzieckiem po rozwodzie
- przygotowane przez rozwodzcych si rodzicw, sd musi je uwzgldni
- nie ma wymogu formy pisemnej(ale zasadniczo w tej formie) oraz precyzyjnie okrelonej treci(ale zasadniczo
powinny by szczegowe uregulowania dot. kontaktw i wadzy rodzicielskiej)
- obligatoryjne: okrelenie stanowiska stron co do postaci kontaktw bezporednich a w kontaktach porednich
sprecyzowanie sposobw korzystania z elektronicznych rodkw cznoci dziecko-rodzic oraz formy
pozasdowego rozwizywania sporw
- obowizek przedstawienia porozumienia tylko wtedy, gdy oboje rodzicw ubiega si o pozostawienie im penej
wadzy rodzicielskiej (pozostae przypadki - fakultatywne)

6. Regulowanie wadzy rodzicielskiej i kontaktw z dzieckiem rodzicw yjcych w rozczeniu.

odnonie do rodzicw ktrzy:
- s po rozwodzie albo w separacji sdowej
- yj w faktycznej separacji,
- nigdy nie stworzyli rodziny (samotna matka, ojciec).
naley dy do podtrzymywania wzajemnych relacji pomidzy dzieckiem a rodzicem niespraw. pieczy
sposoby reakcji sdu:
- pozostawia si wadz rodzicielsk obojgu rodzicom,
- na podstawie art. 107 powierza si wykonywanie wadzy jednemu z rodzicw ograniczajc wadz drugiego
do wyranie okrelonych elementw.
zmiana sytuacji rodzicw rozwiedzionych (lub dziecka) sd moe zmieni orzeczenie w zakresie
wykonywania wadzy rodzicielskiej (art. 106 k.r.o.).

7. Prawo do mieszkania rozwiedzionych maonkw

zasady oglne:
- w 1. kolejnoci sd powinien rozpatrzy potrzeby rodziny niepenej (rodzic + dzieci), powstaej po rozpadzie
maestwa; gdy prawo do lokalu nie daje si podzieli na prawa do 2 osobnych mieszka naley przede
wszystkim przydzieli je rodzinie niepenej (obowizek spacenia drugiego maonka)
tryb rozstrzygania o prawie do mieszkania:
a) rozstrzygnicie podjte w wyroku rozwodowym,
b) w postpowaniu sdowym po rozwodzie,
c) w drodze pozasdowej (np. postpowanie administracyjne).
sposoby rozstrzygni w wyroku rozwodowym:
1) Podzia prawa do lokalu (fizyczny / prawny / zmiana na prawo do dwch lokali / przyznanie prawa jednemu
maonkowi z obowizkiem spaty drugiego)
a) podzia prawa najmu - decyzj sdu rozwodowego; podzia prawny nie wymaga zgody dysponenta /
podzia fizyczny wynajmowanego mieszkania wymaga zgody (gmina / waciciel domu),
b) podzia spdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu obowizek maonkw zawiadomienia
spdzielni (1 rok) ktremu maonkowi przypado prawo do lokalu; gdy mieszkanie przypadnie maonkowi
niebdcemu czonkiem spdzielni 3 msc na zoenie deklaracji czonkowskiej, spdzielnia musi go przyj
- brak zawiadomienia spdzielnia wyznacza dodatkowy termin min. 6 msc i uprzedza, e po upywie moe
podj uchwa o wyganiciu prawa do lokalu
- podzia prawa albo podzia fizyczny mieszkania(wymaga zgody dysponenta spdzielni)
c) podzia praw mieszkaniowych o charakterze rzeczowym podzia prawny, fizyczny albo przydzielenie
jednemu z maonkw.

29
2) Rozstrzygnicie o sposobie korzystania (quoad usum) gdy nie dokonano podziau fizycznego/ prawnego
- orzeczenie ma charakter obligatoryjny i tymczasowy (tylko do czasu wsplnego zamieszkiwania),
- przedmiotem orzeczenia moe by korzystanie z lokalu wchodzcego do majtku wsplnego jak i osobistego,
- w orzeczeniu mona okreli wzajemne obowizki stron w odniesieniu do czynszu i innych opat,
- maonek korzysta z przydzielonej mu odrbnej czci z wyczeniem drugiego maonka (orzeczenie moe
jednak zawiera zakaz wprowadzania osb trzecich) + czci uywanych wsplnie
- uprawnienia wsplnych dzieci nie mona wyczy prawa dziecka do korzystania z odrbnej czci lokalu
przyznanego rodzicowi, ktremu nie przysuguje piecza
3) Eksmisja
- Przesanki: raco naganne, uniemoliwiajce wsplne zamieszkiwanie zachowanie maonka
- Orzeczenie eksmisji wobec jednego maonka nie moe przesdza o pniejszym przyznaniu mieszkania
drugiemu z maonkw w postpowaniu o przydzia wsplnego majtku (jego szanse s oczywicie mniejsze).
4) Przyznanie prawa do mieszkania tylko jednej stronie.

Rozstrzygnicia w wyroku rozwodowym dot. mieszkania mona podzieli na:

a) obligatoryjne dla sdu (o sposobie korzystania z mieszkania),
b) fakultatywne na wniosek strony (np. o eksmisji),
c) fakultatywne na wsplny zgodny wniosek (np. podzia mieszkania)

8. Obowizek alimentacyjny wzgldem rozwiedzionego maonka.

obowizek wiadcze alimentacyjnych po rozwodzie stanowi kontynuacj obowizku wzajemnej pomocy
powstaego przez zawarcie zwizku maeskiego.
skutek zawarcia maestwa
postacie obowizku alimentacyjnego:
1) zwyka posta:
- przesanki:
a) niedostatek uprawnionego wystpi te przesanki
b) brak wycznej winy za rozkad poycia po stronie maonka uprawnionego sd orzeka alimenty
c) zdolno zobowizanego do wiadczenia (moliwoci zarobkowe, majtkowe)
- zakres wiadcze ma by odpowiedni do potrzeb uprawnionego i moliwoci zobowizanego.
3) szersza posta (pomimo braku niedostatku):
- przesanki:
a) zobowizanym moe by jedynie maonek ponoszcy wyczn win za rozkad poycia (uprawnionym
tylko maonek niewinny)
b) istotne pogorszenie sytuacji materialnej uprawnionego w wyniku rozwodu (porwnuje si potrzeby
uprawnionego z jego wasnymi rodkami) zarwno zwikszenie potrzeb jak i zmniejszenie rodkw,
c) zakres wiadcze powinien by odpowiedni do usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego.
relacja postaci zwykej do postaci szerszej jeeli maonek domagajcy si alimentw od maonka
wycznie winnego:
- nie udowodni e rozwd istotnie pogorszy jego sytuacj,
- ale znajduje si z niedostatku(niekoniecznie z powodu rozwodu)
- moe uzyska alimenty bez udowodnienia e rozwd spowodowa jego niedostatek
czas trwania i przesanki wyganicia obowizku alimentacyjnego( z art. 60 kro):
- czas w zasadzie nie jest ograniczony terminem; ale obowizek maonka, ktry nie jest uznany za winnego
rozkadu poycia wygasa po 5 latach od rozwodu (wyjtkowe okolicznoci + danie uprawnionego[te musi
by niewinny] moliwo przeduenia)
- ograniczenie obowizku czasem trwania przesanek,
- obowizek wygasa zawarcie nowego maestwa przez uprawnionego

X. SEPARACJA.
1. Separacja:
1) faktyczna - nieusankcjonowany prawnie stan faktycznego zerwania przez maonkw wizi osobistych i
ekonomicznych, poczony w zasadzie z odrbnym zamieszkaniem; powoduje istotne skutki prawne
2) prawna(separacja) -uregulowanie praw i obowizkw wynikajcych z maestwa i wadzy rodzicielskiej,
w sytuacji rozczenia maonkw, bez prawa zawarcia nowego maestwa
postpowanie przed sdem okrgowym w trybie procesowym(wyjtek: separacja na zgodny wniosek);
moliwo mediacji, 1krotnego zawieszenia postpowania(gdy sd uzna, e jest moliwo pogodzenia si)

2. Przesanki orzeczenia separacji

Przesanka pozytywna: Zupeny rozkad poycia ( nie musi by trway)

30
- brak wizi osobistych midzy maonkami, ale nadal moe istnie prawdopodobiestwo pojednania i
ponownego podjcia poycia
Przesanki negatywne:
1) Sprzeczno orzeczenia separacji z dobrem wsplnego maoletniego dziecka: nie moe pogorszy sytuacji
2) Sprzeczno separacji z zasadami wspycia spoecznego: orzeczenie wizaoby si z rac krzywd
maonka
Nie wystpuje zasada rekryminacji z wnioskiem o separacj moe wystpi maonek ponoszcy
wyczn win za rozkad poycia; sd orzeka kto ponosi win rozkadu poycia(chyba, e maonkowie
wnosz o nieorzekanie o winie)

3. Separacja na zgodny wniosek maonkw.

- W przypadku gdy maonkowie nie maj wsplnych maoletnich dzieci,
- Nadal jednak przesankami pozostaj:
- zupeny rozkad poycia
- brak sprzecznoci separacji z zasadami wspycia spoecznego.
- Sd nie orzeka o winie rozkadu poycia,
- Orzeczenie jest fakultatywne sd moe nie orzec separacji w tym trybie
- postpowanie nieprocesowe; w razie cofnicia zgody umarza si

4. danie rozwodu obok separacji.

jeeli jedno z maonkw da separacji a drugie rozwodu wystpuj przesanki obu to sd orzeka
rozwd(zasada pierwszestwa rozwodu)
- pomimo tego i rozkad jest trway, sd moe orzec separacj (zalenie od okolicznoci).
danie rozwodu przez wycznie winnego:
- rozwodu nie mona orzec jeeli da tego maonek wycznie winny rozkadu poycia (chyba e maonek
dajcy separacji wyrazi zgod):
- brak zgody na rozwd moe by uznany za sprzeczny z zasadami wspycia spoecznego
Dobro dziecka:
- odnonie do maestw ze wsplnymi maoletnimi dziemi konieczna jest ocena sytuacji dobra dziecka
- sd porwnuje trzy sytuacje:
a) t, ktra powstanie w wyniku oddalenia separacji i rozwodu,
b) t, ktra powstanie w wyniku separacji,
c) t, ktra powstanie w wyniku rozwodu.
- Dobro dziecka ma pierwszestwo przed zasad pierwszestwa rozwodu.

5. Wyrok orzekajcy separacj.

przy orzekaniu separacji stosuje si zasady dotyczce rozwodu (art. 57 i 58 k.r.o.) struktura wyroku dot.
skutkw alimentacyjnych, wadzy rodzicielskiej, prawa do mieszkania taka sama jak w wyr. rozwodowym
ale rozstrzygnicie skutkw alimentacyjnych, wadzy rodzicielskiej i prawa do mieszkania powinno
uwzgldnia fakt dalszego istnienia rodziny,
a) wadza rodzicielska:
- przy regulowaniu wykonywania pieczy naley uwzgldni to e rozkad moe nie by trway,
- naley uwzgldni to e relacje midzy maonkami mog si pogorszy wiksze prawdopodobiestwo
koniecznoci modyfikacji pieczy,
b) obowizek alimentacyjny midzy maonkami:
- stosuje si odpowiednio art. 60 k.r.o. (z uwzgldnieniem rnic midzy rozwodem a separacj),
- obowizek alimentacyjny jest bezterminowy (take wtedy gdy zobowizanym jest maonek nieponoszcy
winy) nie stosuje si art. 603 kro
- przesanki powstania obowizku takie same jak przy rozwodzie (posta szersza i zwyka).
c) rozstrzygnicie o mieszkaniu:
- sposoby rozstrzygnicia takie same jak przy rozwodzie ich zastosowanie powinno uwzgldnia niszy
stopie rozkadu poycia (orzeczenie nie moe utrudnia drogi do pojednania maonkw).
d) orzeczenie o winie:
- na zgodne owiadczenie maonkw sd nie orzeka o winie.

6. Skutki prawne separacji.

Separacja ma takie skutki jak rozwd chyba e ustawa stanowi inaczej
1) Prawa i obowizki osobiste:
- prawa i obowizki osobiste midzy maonkami co do zasady ustaj,
- niektre obowizki trwaj nadal:

31
a) obowizek wzajemnej pomocy jeli wymagaj tego wzgldy susznoci; bezterminowy
b) obowizek wiernoci naley go ujmowa w szerokim znaczeniu lojalno w dochowaniu tajemnic
rodzinnych oraz lojalno w sensie fizycznym,
2) Skutki majtkowe
- ustaje wsplno i powstaje rozdzielno majtkowa(chyba, e istniaa wczeniej)
- rozdzielno majtkowa nie moe zosta orzeczona z dat wczeniejsza.
3) Pozostae skutki prawne
a) Powinowactwo separacja nie znosi powinowactwa,
b) Nazwisko separowany maonek nie moe powrci do swojego poprzedniego nazwiska (moliwa zmiana
w trybie administracyjnym),
c) Obowizek alimentacji obowizek z 27 k.r.o. zamienia si na obowizek z 133 i 60 k.r.o.,
d) Dziedziczenie w czasie trwania separacji maonkowie nie dziedzicz po sobie (935[1] k.c.),
e) Pochodzenie dziecka po upywie 300 dni od orzeczenia separacji ustaje domniemania pochodzenia dziecka
od ma matki,
f) Skutki opiekucze:
1) separacja powoduje ustanie moliwoci wsplnego przysposobienia dziecka przez maonkw
2) nie mona im powierzy wsplnego sprawowania opieki,
3) wsplnego wykonywania zada rodziny zastpczej,
g) Wzmianka w akcie maestwa w akcie zostaje umieszczona wzmianka o dokonaniu separacji.

7. Zniesienie separacji.
Przesanki:
a) Zgodne danie maonkw (2 odrbne wnioski maonkw lub wsplny lub gdy 2 maonek wyrazi na to
zgod przed sdem) rozprawa [przed sdem okrgowym
b) Nie jest potrzebne ustalanie e maonkowie podjli wsplne poycie.
Skutki zniesienia separacji:
- skutki ex nunc,
- zostaje przywrcony stan prawny sprzed separacji, ale:
a) wadza rodzicielska:
- sd moe przywrci sytuacj sprzed separacji,
- moe utrzyma rozwizanie wskazane w wyroku separacyjnym,
- moe inaczej uregulowa wadz rodzicielsk (ograniczenie, pozbawienie, zawieszenie).
b) skutki opiekucze:
-przywrcenie moliwoci wsplnego przysposobienia dziecka,
- wsplnej opieki,
- wykonywania zada rodziny zastpczej.
c) pochodzenie dziecka:
- zaczyna dziaa domniemanie, e dziecko, ktre urodzio si w 180 dni po zniesieniu separacji pochodzi z
maestwa stron.
d) ustrj majtkowy:
- nastpuje przywrcenie wsplnoci majtkowej z mocy prawa
- moliwy jednak wniosek o utrzymanie rozdzielnoci.

XI. OPIEKA.

1. Istota, charakter i rodzaje opieki.

Opieka polega na obowizku sprawowania pieczy nad sob i majtkiem oraz reprezentacji podopiecznego:
- maoletniego dziecka pozbawionego rodzicw (take dziecko rodzicw pozbawionych wadzy rodzicielskiej),
- ubezwasnowolnionej cakowicie osoby dorosej
cechy opieki:
- jest powszechna, naley ustanowi j dla kadej osoby wymagajcej opieki
- moe j ustanowi tylko sd, jest to obowizek
- celem opieki jest ochrona dobra podopiecznego oraz interesu spoecznego.
Odrbno opieki regulacja opieki ma cechy charakterystyczne dla metody rodiznnoprawnej, ale w
mniejszym nateniu
Wynagrodzenie i zwrot wydatkw:
- Opiekun moe da stosownego wynagrodzenia okresowego albo jednorazowego w dniu ustania lub
zwolnienia z opieki
- wynagrodzenie pokrywa si z dochodw lub majtku podopiecznego (albo ze rodkw publicznych)
- Wynagrodzenia nie przyznaje si:

32
 a) jeeli nakad pracy opiekuna jest nieznaczny,
b) sprawowanie opieki jest zwizane penieniem funkcji rodziny zastpczej,
c) sprawowanie opieki czyni zado zasadom wspycia spoecznego.
- opiekun moe da zwrotu nakadw i wydatkw w zwizku ze sprawowaniem opieki od podopiecznego
odpowiedzialno odszkodowawcza opiekuna za szkody wyrzdzone podopiecznemu; termin
przedawnienia roszcze podopiecznego 3 lata od ustania opieki lub zwolnienia opiekuna

Rodzaje opieki:
1) Kryterium wieku podopiecznego:
- opieka nad maoletnim,
- opieka nad osob doros cakowicie ubezwasnowolnion.
2) Kryterium podmiotu sprawujcego opiek:
- opieka jednoosobowa,
- opieka wsplna(tylko maonkowie)

2. Ustanowienie opieki.
Przyczyny ustanowienia opieki:
a) Opieka nad maoletnim, m.in.:
- mier obojga rodzicw,
- brak informacji o rodzicach (rodzice nieznani),
- pozbawienie rodzicw wadzy rodzicielskiej,
- ubezwasnowolnienie cakowite rodzicw.
- maoletni rodzice dziecka
b) Opieka nad penoletnim:
- ubezwasnowolnienie,
Sposb ustanowienia opieki:
-opiek ustanawia sd opiekuczy z urzdu,
- do czasu ustanowienia, jeeli wymaga tego dobro podopiecznego, sd wydaje niezbdne zarzdzenia dla
tymczasowej ochrony jego osoby lub majtku
Wybr osoby opiekuna:
a) Przesanki negatywne:
- brak penej zdolnoci do czynnoci prawnych,
- pozbawienie praw publicznych
- pozbawienie wadzy rodzicielskiej
- skazanie za przestpstwo:
- przeciwko wolnoci seksualnej lub obyczajnoci,
- umylne przestpstwo z wykorzystaniem przemocy wobec osoby,
- popenione na szkod maoletniego,
- wystpienie okolicznoci/cech osoby dajcych podstaw, e osoba nie wywie si naleycie z obowizkw
b) Przesanki pozytywne:
- opiekunem powinna by osoba zapewniajca najlepsz ochron dobra podopiecznego(przesanka nadrzdna)
- Wskazanie opiekuna pierwszestwo objcia opieki nad maoletnim:
1) Przede wszystkim osoba wskazana przez rodzicw
2) Krewny (najpierw najblisi) / inna bliska osoba
3) Osoba wskazana przez (w braku osb wskazanych powyej):
- waciw jednostk organizacyjn opieki spoecznej / organizacji spoecznej,
- placwk opiekuczo wychowawcz / zakad poprawczy / schronisko dla nieletnich(jeli dziecko tam jest
gdy dziecko przebywa w rodzinie zastpczej opieka przede wszystkim rodzicom zastpczym
opieka nad rodzestwem powinno by w miar moliwoci przekazane jednej osobie.
Obowizek objcia opieki:
- opiekun ma obowizek objcia opieki w praktyce jednak powinna by to osoba ktra tego chce.

3. Nadrzdna rola sdu.

Funkcje sdu
1) ustanawia opiek
2) nadzoruje sprawowanie opieki (ma do pomocy kuratora sdowego, orodki kuratorskie pracy z modzie,
rodzinne orodki diagnostyczno-konsultacyjne)
3) pomaga opiekunowi
4) ingeruje w sprawowanie opieki
Nadzr sdu:

33
- dotyczy opieki osob i majtkiem podopiecznego,
- zawiera dwa elementy:
- baczenie zbieranie informacji o sytuacji podopiecznego oraz o zachowaniach i postawach opiekuna.
kierowanie nadzorem udzielanie opiekunowi wskazwek i polece.
Ingerencja sdu:
- polega na wydaniu odpowiednich zarzdze, jeeli opiekun nie stosuje si do wskazwek sdu lub ich
udzielenie nie byoby ju celowe.
- zarzdzenia powinny odpowiada sytuacji dziecka, ich celem jest naprawienie sytuacji dziecka.
- jeli opiekun mimo grzywny nie stosuje si do polece sdu sd zwalnia opiekuna z opieki

4. Wykonywanie opieki (podlega miernikowi naleytej starannoci).

Atrybuty opieki:
1) Piecza nad osob,
2) Reprezentacja
3) Piecza nad majtkiem podopiecznego,
- Stosuje si odpowiednio przepisy o wykonywaniu wadzy rodzicielskiej.
1)Wykonywanie opieki w zakresie pieczy nad dzieckiem:
a) Wychowywanie:
- ksztatowanie osobowoci dziecka powinno uwzgldnia kierunek wychowania przyjty uprzednio przez
rodzicw / opiekun nie powinien zmienia orientacji wiatopogldowej dziecka(chyba, e poprzednie treci byy
szkodliwe)
b) Kierowanie:
- nie stosuje si domicilium necessarium podopieczny moe przebywa w placwce opiekuczej a nie
przebywa w domu opiekuna / maoletni 16, 17-letni, moe zamieszkiwa we wasnym odziedziczonym
mieszkaniu, jeeli wykazuje si wystarczajcym rozsdkiem yciowym (np. ma prac, potrafi o siebie zadba).
c) Troska o osob podopiecznego w aspekcie fizycznym:
- opiekun nie jest obciony obowizkiem alimentacyjnym w takim stopniu jak krewni dziecka zobowizani
do alimentacji maj obowizek wiadczy do rk opiekuna karmi, pielgnuje i zapewnia leczenie

2) Reprezentacja
opiekun samodzielnie reprezentuje podopiecznego, ale do dokonania czynnoci w waniejszych sprawach
musi uzyska zezwolenie sdu.
- zakaz reprezentowania dziecka w dokonywaniu czynnoci:
a) midzy podopiecznymi pozostajcymi pod jego opiek,
b) przy czynnociach prawnych pomidzy jednym z podopiecznych a opiekunem / jego maonkiem, zstpnymi,
wstpnymi, rodzestwem(ale moliwe jest bezpatne przysporzenie na rzecz podopiecznego)
- jeli opiekun nie moe reprezentowa dziecka sd opiekuczy ustanawia kuratora.

3) Wykonywanie opieki w zakresie pieczy nad majtkiem dziecka:

- podstawowym kryterium jest zachowanie niepogorszonej sfery interesu majtkowego dziecka
- wyjtkowo sd moe przyzna wynagrodzenie opiekunowi za zarzd
- Czynnoci zarzdu:
- patrz piecza nad majtkiem dziecka sprawowana przez rodzicw,
- ale zakres samodzielnoci opiekuna jest wszy,
- art. 156 KRO opiekun musi uzyska zezwolenie sdu opiekuczego we wszystkich waniejszych sprawach,
ktre dotycz osoby lub majtku maoletniego
- Kontrola sdu:
obowizek sporzdzenia spisu inwentarza podopiecznego przez opiekuna i przedstawienia go sdowi
gotwka nie potrzebna do zaspokajania potrzeb podopiecznego ma by ulokowana na osobnym koncie
dziecka wypata wymaga zgody sdu
moliwo zobowizania opiekuna przez sd do zoenia pewnych skadnikw majtku podopiecznego do
depozytu sdowego (kosztownoci, papiery wartociowe, dokumenty) ich odebranie podczas opieki wymaga
zgody sdu
obowizek uzyskania zezwolenia sdu na dokonania czynnoci wywoujcej wane skutki w sytuacji
majtkowej i osobistej dziecka,
skadanie (co najmniej raz w roku) sprawozda i rachunkw z wykonywania zarzdu.
moliwo odebrania zarzdu majtkiem jeeli wymaga tego dobro dziecka (przekazanie innemu
zarzdcy).
- Oddanie majtku: po osigniciu przez podopiecznego penoletnioci opiekun ma obowizek:
a) odda majtek podopiecznemu(bez zwoki)

34
 b) przekaza podopiecznemu zarzd nad majtkiem,
c) zoy rachunek kocowy z zarzdu majtkiem(termin 3 msc; sd moe zwolni)
d) zoy kocowy spis inwentarza.
wyganicie opieki wczeniej ni przed osigniciem penoletnioci opiekun przekazuje zarzd majtkiem
(na powyszych zasadach) nowemu przedstawicielowi ustawowemu dziecka albo spadkobiercom
jeli dorosy podopieczny nie moe przej zarzdu majtkiem w chwili ustania opieki opiekun prowadzi
pilne sprawy dot. majtku(moe on tylko dokoczy rozpoczte czynnoci, chyba e sd postanowi inaczej)

5. Ustanie opieki.
- przyczyny:
1) Uzyskanie przez dziecko penoletnioci,
2) Z chwil przywrcenia wadzy rodzicielskiej,
3) Na skutek przysposobienia dziecka,
4) W wyniku mierci dziecka,
5) W wyniku zwolnienia opiekuna z obowizku penienia opieki. Zwolnienie:
- fakultatywne: sd moe zwolni na danie opiekuna, jeli przemawiaj za tym wane powody.
- Obligatoryjne niezdolno opiekuna do sprawowania opieki. Przyczyny:
- obiektywne
faktyczne (np. cika choroba, trudna sytuacja rodzinna)
prawne (np. ubezwasnowolnienie opiekuna)
- subiektywne negatywne zachowanie opiekuna, ktre zagraa dobru dziecka.
obowizki po ustaniu opieki(o ile sd nie postanowi inaczej):
- obowizek dalszego prowadzenia pilnych spraw zwizanych z opiek i zarzdem majtkiem (do czasu objcia
opieki przez nowego opiekuna)
- obowizek przekazania majtku.

35