Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
BADANIA PRZYRODNICZE
szp
[%]
are
roz
cie
1 p. za podanie prawidowego
k
100
wniosku
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1 2 3 4 5 6 7
temperatura
10. C, D, F, B, A, E 1 p. za prawidowe
uporzdkowanie wymienionych
elementw mikroskopu
optycznego
11. a) B, E 1 p. za prawidowo zaznaczone
b) Zdolno rozdzielcza mikroskopu to najmniejsza odlego elementy,
midzy dwoma punktami, przy ktrej s one widziane 1 p. za prawidowo wyjaniony
oddzielnie. termin
12. a) Mikroskop powiksza 600 razy. 1 p. za prawidowe podanie
b) Elementy odlege o 0,2 mm uczniowie widzieli jako oddzielne powikszenia obrazu,
struktury, poniewa odlego midzy nimi bya wiksza ni 1 p. za prawidow ocen
zdolno rozdzielcza mikroskopu.
II. CHEMICZNE PODSTAWY YCIA
Numer Oczekiwana odpowied Punktowanie
zadania
1. a) Kryterium stanowi zawarto pierwiastka w suchej masie komrek. 1 p. za
Makroelementy wystpuj w ilociach powyej 0,01% suchej masy, prawidowe
mikroelementy poniej tej wartoci. okrelenie
b) Azot, fosfor, siarka, tlen, wgiel i wodr. kryterium,
1 p. za
podkrelenie
wszystkich
pierwiastkw
biogennych
2. Na przykad: 1 p. za
- Siarka wchodzi w skad aminokwasw (cysteiny i metioniny), ktre prawidow
odpowiadaj za struktur przestrzenn biaek. Od tej struktury zaley odpowied
aktywno biologiczna biaek (np. enzymw).
- Midzy atomami siarki wchodzcymi w skad aminokwasw powstaj
wizania, tzw. mostki siarczkowe, ktre nadaj biakom odpowiedni
form przestrzenn, niezbdn do uzyskania aktywnoci biologicznej.
3. 1 p. za kad
Biologiczne znaczenie wody Cechy warunkujce dan prawidowo
funkcj podan cech
Bierze udzia w regulowaniu Wysokie ciepo parowania i dobre wody
temperatury ciaa. przewodnictwo ciepa.
W rodowisku wodnym zapewnia Due ciepo waciwe. / Wysoka
wzgldnie stae warunki temperatura topnienia i wrzenia.
termiczne.
Wypenia wskie kanay gleby Siy adhezji i kohezji. / Spjno
nawet wbrew sile grawitacji. czsteczek wody i jej zdolno do
przylegania, czenia si z
powierzchni, z ktr pozostaje w
kontakcie.
Jest uniwersalnym Dipolowa natura czsteczek. /
rozpuszczalnikiem. Polaryzacja czsteczek. /
Wystpowanie ujemnego i
dodatniego bieguna czsteczki.
10. C 1 p. za
II. CHEMICZNE PODSTAWY YCIA
prawidow
odpowied
11. Reakcja X: hydroliza. 1 p. za kad
Reakcja Y: kondensacja. prawidow
odpowied
12. Olej wlany do wody tworzy na jej powierzchni oka, poniewa czsteczki 1 p. za podanie
tuszczu nie rozpuszczaj si w wodzie i s od niej lejsze. Hydrofobowe informacji, e
waciwoci czsteczek tuszczu powoduj, e unikaj one kontaktu z tuszcze s
wod i skupiaj si w oka. nierozpuszczalne
w wodzie i
lejsze od niej,
1 p. za podanie
informacji o
hydrofobowych
waciwociach
tuszczw
13. a) Na przykad: 1 p. za podanie
Wizania estrowe midzy glicerolem a kwasami tuszczowymi s dwch cech
wysokoenergetyczne; ich hydroliza dostarcza energii. tuszczw
Hydroliza kwasw tuszczowych przebiega stopniowo, dziki czemu waciwych,
energia jest uwalnia porcjami w zalenoci od potrzeb. 1 p. za podanie
Tuszcze s zwizkami hydrofobowymi. W komrkach s innej funkcji
przechowywane w postaci bezwodnej, dlatego stanowi skondensowane tuszczw
rdo energii.
b) Na przykad funkcja:
termoizolacyjna (np. u zwierzt warstwa podskrna),
ochronna (np. wosk na liciach i owocach, lanolina pokrywajca wosy
owiec).
14. 3 p. za
Rodzaj Przykady Funkcje prawidowe
lipidw lipidw uzupenienie
Lipidy proste tuszcze Stanowi materia zapasowy, wszystkich
waciwe peni funkcj termoizolacyjn. siedmiu rubryk,
woski Chroni przed przenikaniem 2 p. za
wody, nadmiernym parowaniem, prawidowe
nasikaniem wod (np. pir czy uzupenienie
sierci), stanowi materia szeciu rubryk,
budulcowy plastrw w gniazdach 1 p. za
owadw spoecznych. prawidowe
Lipidy kwasy Uatwiaj trawienie tuszczw. uzupenienie
izoprenowe ciowe piciu rubryk,
beta-karoten Nadaje zabarwienie np. 0 p. za
korzeniom marchwi, ogranicza uzupenienie
powstawanie wolnych rodnikw czterech lub
(jest antyoksydantem), jest mniejszej liczby
przeksztacany w witamin A. rubryk lub za
cholesterol Usztywnia (stabilizuje) bony brak odpowiedzi
biologiczne u zwierzt, jest
niezbdny do syntezy rnych
zwizkw (kwasw ciowych,
hormonw, witaminy D).
Peptydy
15. a) Wskazanie X: grupa aminowa. 1 p. za podanie
Wskazanie Y: grupa karboksylowa. nazw obu grup
b) Grupy tiolowe bior udzia w tworzeniu mostkw siarczkowych, ktre funkcyjnych,
maj wpyw na trzeciorzdow (przestrzenn) struktur biaek, a tym 1 p. za
samym na ich aktywno biologiczn. okrelenie roli
grupy tiolowej
- kolagen - hemoglobina
II. CHEMICZNE PODSTAWY YCIA
1 p. za
prawidowe
okrelenie
kryterium
21. 1 p. za
a) b) wskazanie
wizania
peptydowego,
1 p. za
obrysowanie
jednej z dwch
grup
karboksylowych,
1 p. za
obrysowanie
jednego z
dwch
aminokwasw
lub zasadowych,
1 p. za
prawidowe
uzasadnienie
II. CHEMICZNE PODSTAWY YCIA
22. 1 p. za kad
Nazwa zwizku Skadniki budowy prawidowo
Fosfolipidy lipidy proste, kwas fosforowy(V) uzupenion
Glikoproteiny biako, cukier komrk tabeli
Nukleoproteiny biako, kwas nukleinowy
23. a) Schemat przedstawia nukleotyd. 1 p. za
b) Oznaczenie X: reszta kwasu fosforowego(V). prawidow
Oznaczenie Y: piciowglowy cukier / pentoza / ryboza lub deoksyryboza. nazw zwizku,
1 p. za kady
prawidowo
nazwany
element
24. a) i b) 2 p. za
prawidowe
nazwanie
wszystkich zasad
azotowych,
1 p. za
prawidowe
adenina guanina tymina uracyl cytozyna
podkrelenie
zasad
wystpujcych w
DNA i RNA
25. a) Podobiestwa: 1 p. za kade
1. Oba kwasy s zbudowane z nukleotydw. prawidowo
2. Skadnikiem nukleotydw obu kwasw jest reszta kwasu okrelone
fosforowego(V). podobiestwo i
kad
Rnice: prawidowo
1. DNA jest dwuniciowy, a RNA jednoniciowy. okrelon
2. W DNA wystpuje tymina, a w RNA uracyl. rnic,
b) Oba kwasy mog zawiera / przenosi informacj genetyczn. 1 p. za podanie
wsplnej funkcji
DNA i RNA
26. 1 p. za kade
prawidowo
wskazane
wizanie
Komrka
zmienia
komrka ksztat, oddajc
zwierzca / wod do
czerwona roztworu /
krwinka ulega
plazmolizie /
zmniejszya
objto na
skutek
wyrwnywania
ste z
roztworem
zewntrznym.
Komrka
ulega
komrka plazmolizie /
rolinna Protoplast
komrki
zmniejszy
objto, a
ksztat
komrki
utrzymuje
ciana
komrkowa.
IV. RNORODNO WIRUSW, BAKTERII, PROTISTW I GRZYBW
dwie prawidowe
odpowiedzi i jedna
bdna,
0 p. jeli obok
prawidowych pojawi si
dwie lub wicej bdnych
odpowiedzi
15. 1 P, 2 P, 3 F, 4 P 2 p. za wszystkie
prawidowe odpowiedzi,
1 p. za trzy prawidowe
odpowiedzi
16. 2 p. za prawidowo
Element Mitochondrium Chloroplast wypenion tabel,
DNA + + 1 p. za prawidowo
RNA + + wypenion jedn
Rybosomy + + kolumn tabeli
Tylakoidy +
Lamelle +
Grzebienie +
Matrix +
Stroma +
Ziarna skrobi +
Chlorofil +
17. 2 p. za prawidowo
Proplastydy narysowany cay schemat
plastydy
bezbarwn barwne
e
18. 1 p. za prawidow
konstrukcj tabeli,
1 p. za prawidowe
informacje na temat
jednego rodzaju
plastydw
26. 1 F, 2 P, 3 F, 4 P 1 p. za prawidow
odpowied
27. 1. Gamety musz mie zredukowan do poowy liczb chromosomw 1 p. za podanie jednego
(musz mie haploidaln / 1n liczb chromosomw), aby po zapodnieniu waciwego argumentu
zygota miaa liczb chromosomw typow dla danego gatunku /
diploidaln / 2n.
2. W profazie pierwszego podziau mejotycznego zachodzi proces
crossing-over, ktry zwiksza rnorodno genetyczn gatunku i sprzyja
zrnicowaniu organizmw w obrbie gatunku (sprzyja zmiennoci
przystosowawczej / adaptacyjnej).
28. a) 1 p. za prawidowo
wykonane rysunki,
1 p. za prawidowe
okrelenie liczby
chromosomw,
1 p. za wskazanie
podziau redukcyjnego i
anafaza I mejozy anafaza II mejozy uzasadnienie
b) Kolejno: 2n, 2n, 1n.
c) Podziaem redukcyjnym jest pierwszy podzia mejotyczny, poniewa w
jego trakcie zostaje zredukowana zawarto DNA z 4c do 2c oraz liczba
chromosomw z 2n do 1n.
29. C 1 p. za prawidow
odpowied
30. A 1 p. za prawidow
odpowied
31. A, E 1 p. za prawidow
odpowied
32. a) Crossing-over. 1 p. za podanie
b) Profaza pierwszego podziau mejotycznego. prawidowej nazwy
c) Proces crossing-over zwiksza rnorodno genetyczn gatunku / procesu,
sprzyja zrnicowaniu organizmw w obrbie gatunku / jest jednym z 1 p. za prawidowe
mechanizmw ewolucji / sprzyja zmiennoci przystosowawczej / okrelenie fazy,
adaptacyjnej. 1 p. za podanie znaczenia
procesu
IV. RNORODNO WIRUSW, BAKTERII, PROTISTW I GRZYBW
3. 1. Wirusy nie nale do wiata organizmw ywych, poniewa nie maj budowy 1 p. za podanie
komrkowej. dwch
2. Wirusy nie s organizmami, poniewa nie wykazuj czynnoci yciowych. prawidowych
argumentw
4. D 1 p. za
prawidow
odpowied
5. 1 p. za kady
Ksztat kapsydu Przykad wirusa Materia Nastpstwo prawidowo
genetyczny infekcji uzupeniony
wirusa wirusowej wiersz tabeli
Forma wirus RNA plamy na liciach
paeczkowata mozaikowatoci tytoniu
tytoniu
Forma bryowa adenowirusy DNA choroby grnych
drg
oddechowych
lub ukadu
pokarmowego
Forma kulista HIV RNA AIDS
Forma bryowo- fagi DNA zniszczenie
spiralna komrek bakterii
13. A 1 p. za
prawidow
odpowied
14. 1 p. za kady
Nazwa Nazwa bakterii Drogi rdo Profilaktyka prawidowo
choroby zakaenia zakaenia wypeniony
Grulica prtek grulicy / droga mleko lub kontrolne wiersz tabeli
prtek Kocha / kropelkowa, surowe miso przewietlenia puc,
Mycobacterium czasem droga chorego szczepienia, izolacja
tuberculosis pokarmowa zwierzcia, chorych, kontrola
prtkujcy weterynaryjna
chorzy zwierzt
Dur Salmonella droga chory, zakaona przestrzeganie zasad
brzuszny typhi pokarmowa woda lub higieny, izolowanie
pokarm, owady chorych, waciwe
(muchy) przechowywanie
ywnoci
Tec laseczka tca / rany gleba szczepienia,
Clostridium naruszona surowica w
tetani cigo skry przypadku
zabrudzenia rany
ziemi
IV. RNORODNO WIRUSW, BAKTERII, PROTISTW I GRZYBW
15. 1 p. za
Protist Odywianie Osmoregul Ruch Rozmna prawidowe
y acja, anie uzupenienie
autotrofic heterotrofi obecno rzs wi nibyn bezpciow kadego wiersza
zne czne wodniczki ki ci ki e
ttnicej
pantofe + + + +
lek
ameba + + + +
euglena + + + + +
16. a) 1 p. za kad
prawidow
odpowied
wodniczka ttnica
b) 2
c) Cytostom (nibygba) i cytopyge (nibyodbyt) to struktury charakterystyczne tylko dla
orzskw, poniewa ze wzgldu na skomplikowan budow ich pellikuli pobieranie
pokarmu oraz usuwanie niestrawionych resztek moe odbywa si tylko w cile
okrelonych, pozbawionych rzsek miejscach.
17. a) Malaria wystpuje gwnie w strefie okoorwnikowej i zwrotnikowej, poniewa rozwj 1 p. za kad
zarodca w ciele komara przebiega w temperaturze ok. 20C. prawidow
b) Atak malarii jest nastpstwem rozpadu czerwonych krwinek zaatakowanych przez odpowied
pasoyta.
c) ywicielem ostatecznym zarodca malarii jest komar, poniewa w jego ciele nastpuje
rozmnaanie pciowe tego pasoyta.
18. 1 F, 2 P, 3 P, 4 P 2 p. za wszystkie
prawidowe
odpowiedzi,
1 p. za trzy
prawidowe
odpowiedzi
19. Sprzniowce A, B, D, E, F, H 1 p. za
Workowce A, B, C, F, H, J prawidowe
Podstawczaki B, C, G, I scharakteryzowa
nie jednej grupy
grzybw
20. Na przykad: 1 p. za kad
1. Zwikszenie powierzchni chonnej korzeni. prawidowo
2. Lepszy dostp do wody i soli mineralnych. podan korzy
3. Uzyskiwanie przyswajalnych zwizkw azotu.
4. Ochrona przed patogenami, poniewa grzyby mog wydziela do gleby antybiotyki.
21. Porosty to organizmy pionierskie, poniewa potrafi przetrwa w skrajnie niekorzystnych 1 p. za kad
warunkach rodowiska, np. na stromych zboczach, nieutrwalonych wydmach. Rosnc na prawidowo
wyjtkowo ubogich podoach, takich jak piaski czy skay, s jednymi z pierwszych podan cech
organizmw biorcych udzia w tworzeniu gleby.
Bioindykatory to organizmy, ktre wykazuj zrnicowan wraliwo i charakterystyczn
reakcj na dziaanie czynnikw rodowiska. Okrelone gatunki porostw wystpuj na
danym obszarze w zalenoci od stopnia zanieczyszczenia powietrza tlenkami siarki.
IV. RNORODNO WIRUSW, BAKTERII, PROTISTW I GRZYBW
22. A, B, E 1 p. za
prawidow
odpowied
23. Argumenty odnoszce si do mutualizmu: 1 p. za kady
1. glon i grzyb odnosz wzajemne korzyci grzyb otrzymuje skadniki odywcze od argument
glonu, a glon jest chroniony przez grzyba przed czynnikami rodowiskowymi, dziki jego uzasadniajcy
strzpkom otrzymuje te wod i sole mineralne; wybr
2. porosty mog wystpowa w rodowisku pozbawionym konkurencji innych glonw i
grzybw, s wyjtkowo odporne na niekorzystne warunki rodowiskowe.
Argumenty odnoszce si do helotyzmu:
1. glony s uwizione przez grzyby i pozbawione moliwoci rozmnaania pciowego;
2. grzyby ograniczaj wzrost (aktywno fotosyntetyczn) glonw, mog te trawi ich
komrki.
V. RNORODNO ROLIN
rodowiskiem.
4. Wizka przewodzca rozprowadza wod konieczn do transpiracji oraz
produkty fotosyntezy.
18. a) Roliny owadoerne wykorzystuj azot zawarty w ciaach zapanych 1 p. za kad
zwierzt, dziki czemu mog rosn na glebach ubogich w zwizki prawidow
azotowe. odpowied
b) Licie muchowki przeksztaciy si w licie puapkowe.
c) Na przykad: rosiczka, kapturnica, dzbanecznik, pywacz.
19. Budowa morfologiczna chwytniki utrzymujce rolin w glebie, listki i 1 p. za prawidowo
odyki, ktrych komrki zawieraj chloroplasty biorce udzia w podane dwie cechy
fotosyntezie.
Budowa anatomiczna skrka pokryta kutykul, ktra chroni przed
nadmiernym parowaniem wody, hydroidy i leptoidy komrki przewodzce
wod i produkty fotosyntezy, licie wyposaone w asymilatory, ktrych
uoenie sprzyja lepszemu pochanianiu wody.
20. Opis dotyczy wtrobowcw. 1 p. za prawidow
odpowied
21. 1 p. za prawidowe
Cechy pokolenia Gametofit Sporofit uzupenienie jednej
Pokolenie dominujce X kolumny tabeli
Pokolenie diploidalne X
Pokolenie haploidalne X
Rozmnaa si pciowo X
Rozmnaa si bezpciowo X
Skada si z prostej lub rozgazionej X
ulistnionej odyki, przytwierdzonej do
podoa za pomoc chwytnikw
Jest zbudowane z czci nasadowej (tzw. X
stopy) oraz bezzieleniowej odyki (tzw. sety),
na ktrej szczycie znajduje si zarodnia
22. X puszka (zarodnia), 2n 1 p. za prawidowe
Y wieczko zarodni, 2n podanie nazw
Z czepek, 1n elementw,
1 p. za prawidowe
okrelenie
ploidalnoci
elementw
23. Tytu dowiadczenia: Badanie higroskopijnoci mchw. 1 p. za kade dwa
Problem badawczy: Czy torfowiec ma zdolnoci higroskopijne? prawidowo opisane
Hipoteza: Torfowiec pochania wod w postaci pary wodnej. elementy
Przebieg dowiadczenia:
1. Przygotowanie zestawu dowiadczalnego, takiego jak pokazany na
rysunku.
2. Waenie rolin umieszczonych w kadej z kolb i zapisanie ich masy.
3. Waenie rolin z kadej kolby po upywie okrelonego czasu, np. 1 h, i
zapisanie wynikw.
Prba badawcza: Kolba B zawierajca mokr bibu.
Prba kontrolna: Kolba A zawierajca such bibu.
Wynik dowiadczenia: Masa rolin z kolby B jest wiksza ni na pocztku
dowiadczenia. Masa rolin z kolby A nie zmienia si.
Wniosek: Masa rolin z prby badawczej wzrosa, poniewa wchony one
wod parujc z bibuy. Torfowiec ma waciwoci higroskopijne hipoteza
zostaa potwierdzona.
24. Przystosowania mszakw do gromadzenia duych iloci wody: 1 p. za prawidow
rynienkowate listki gsto uoone na odyce tworz zagbienia, w odpowied
ktrych zbiera si woda,
dua liczba listkw zwiksza powierzchni wchaniania wody,
np. u ponnika pionowo uoone asymilatory zwikszajce powierzchni
chonn,
V. RNORODNO ROLIN
jednej cechy
34. a) 1. supek (znami supka), 1 p. za kad
2. prcik (gwka prcika, pylnik) prawidow
3. patek korony odpowied
4. dziaka kielicha
5. dno kwiatowe,
6. osonki zalka
7. zalek
b) Naley podkreli: 1. supek (znami supka), 2. prcik (gwka prcika,
pylnik), 6. osonki zalka, 7. zalek.
c) Jest to kwiat roliny dwuliciennej.
d) Cech identyfikacyjn jest okwiat zrnicowany na kielich i koron (na
dziaki kielicha i patki korony).
35. a) 1 p. za kad
Porwnywane Zalek rolin Zalek rolin prawidow
cechy nagozalkowych okrytozalkowych odpowied
Liczba oson jedna dwie
Okienko wystpuje wystpuje
Orodek wystpuje wystpuje
Woreczek z dwiema brak rodni, jest aparat
zalkowy / rodniami jajowy (komrka jajowa i
gametofit eski dwie synergidy) oraz trzy
antypody i wtrne jdro
woreczka zalkowego
37 1 N, 2 O, 3 O, 4 N, 5 O, 6 N 1 p. za prawidow
odpowied
38 1 p. za prawidow
Sposoby rozprzestrzeniania si nasion konstrukcj grafu,
si 1 p. za prawidowe
informacje na temat
jednego sposobu
z udziaem wody z udziaem zwierzt z udziaem wiatru rozsiewania nasion
(hydrochoria) (zoochoria) (anemochoria)
znaczenia
15. 1. F, 2. P, 3. P, 4. F, 5. F 3 p. za prawidow
ocen wszystkich
zda,
2 p. za pi
prawidowo
ocenionych zda,
1 p. za cztery
prawidowo
ocenione zdania
16. a) Rozmnaanie wegetatywne. 1 p. za podanie
b) nazwy procesu,
Nazwa organu po Charakterystyka 1 p. za prawidowo
modyfikacji podane i
Rys. C Skrcone i zgrubiae pdy lub korzenie. Jeli s przyporzdkowane
bulwa przeksztaconym pdem, maj pk wierzchokowy do opisu nazwy
i pki boczne znajdujce si w tzw. oczkach, czyli organw,
pozostaociach po uwstecznionych uskowatych 1 p. za prawidowo
liciach. Kada cz zawierajca oczko moe da przyporzdkowane
pocztek nowej rolinie. Jeli s przeksztaconym rysunki do opisw
korzeniem, nie maj zawizkw lici.
Rys. D Przeksztacone pdy podziemne o silnie skrconej
cebula odydze zwanej pitk, na ktrej osadzone s licie
spichrzowe i okrywajce. W ktach lici
spichrzowych znajduj si pki boczne, z ktrych
mog powstawa nowe organy tego typu.
Rys. B Przeksztacone podziemne pdy zoone gwnie z
kcza odygi i uwstecznionych uskowatych lici, w
ktrych ktach znajduj si pki boczne. Z pka
wierzchokowego i pkw bocznych wyrastaj
nowe pdy nadziemne.
Rys. A Przeksztacone pdy o silnie wyduonych
rozogi midzywlach i zredukowanych uskowatych
liciach, rosnce przy ziemi lub pod ziemi. Z
wzw wyrastaj korzenie przybyszowe, a z
ktw uskowatych lici rozwijaj si pdy nowej
roliny.
17. Zboa ozime, aby zakwitn, potrzebuj wernalizacji (okresu 1 p. za prawidow
przechodzenia), dlatego wysiane wiosn nie zakwitn i nie wytworz odpowied
nasion.
18. Zalety: np. szybkie rozmnaanie si, uzyskanie osobnikw o identycznych 1 p. za podanie
cechach, zachowanie u potomstwa cech korzystnych z punktu widzenia dwch zalet,
czowieka. 1 p. za podanie
Wady: np. brak zmiennoci genetycznej potomstwa, uboenie rnorodnoci dwch wad
genetycznej w przyrodzie, utrudnienia adaptacyjne w zmieniajcym si
rodowisku.
19. Chryzantemy zakwitaj jesieni, s zatem rolinami krtkiego dnia (RKD). 1 p. za prawidow
Do zakwitnicia wymagaj odpowiednio dugiej, nieprzerwanej ciemnoci. odpowied
20. Roliny krtkiego dnia wymagaj do zakwitnicia odpowiednio dugiego 1 p. za prawidow
okresu nieprzerwanej ciemnoci, nawet krtki bysk wiata wstrzymuje odpowied
kwitnienie.
21. 1. Roliny monokarpiczne: marchew, sonecznik, yto. 1 p. za kad
2. Roliny polikarpiczne: krokus, konwalia, db, ra. prawidow
odpowied
22. E, F, D, G, B, A, C 1 p. za prawidow
odpowied
23. a) Schemat przedstawia kiekowanie nadziemne (epigeiczne). 1 p. za kad
b) prawidow
odpowied
VI. FUNKCJONOWANIE ROLIN
hipokotyl
24. 1. P, 2. P, 3. F, 4. P, 5. F 2 p. za prawidow
ocen wszystkich
zda,
1 p. za cztery
prawidowo
ocenione zdania
25. Fitochromy barwniki wystpujce w liciach; odpowiadaj za 1 p. za podanie
fotoperiodyzm / za zakwitanie. prawidowej
Fitohormony hormony rolinne (np. auksyny, gibereliny, cytokininy), definicji jednego
substancje wytwarzane przez roliny w maych ilociach; reguluj procesy terminu i
fizjologiczne rolin, np. wzrost i rozwj, dominacj wierzchokow, odpowiednich
kiekowanie. przykadw
26. 1 p. za kade dwa
Funkcja Rodzaj fitohormonu prawidowo
auksyny gibereliny cytokininy etylen uzupenione
Odpowiadaj za dominacj wiersze
+
wierzchokow.
Opniaj procesy starzenia
+
si czci rolin.
Pomagaj w ukorzenianiu
sadzonek liciowych i +
pdowych.
Przyspieszaj kiekowanie
+
nasion.
Przyspiesza opadanie lici i
+
owocw.
Stymuluj kwitnienie rolin
+
dugiego dnia.
27. a) Geotropizm. 1 p. za kad
b) Geotropizm to reakcja organw roliny na dziaanie siy grawitacji. prawidow
Korzenie rosn zgodnie z kierunkiem dziaania tej siy (geotropizm odpowied
dodatni), natomiast pdy w kierunku odwrotnym (geotropizm ujemny).
c) Korze i pd rni si wraliwoci na dziaanie auksyny. W obu
organach jej stenie jest takie samo, wiksze po ich spodniej stronie.
Wysokie stenie auksyny stymuluje wzrost spodniej strony pdu i
hamuje wzrost spodniej strony korzenia, co powoduje, e pd wygina si
do gry, a korze do dou.
28. Liter A oznaczono gibereliny. 1 p. za kad
Liter B oznaczono auksyny. prawidow
VI. FUNKCJONOWANIE ROLIN
odpowied
29. Na przykad:
Etylen powoduje dojrzewanie owocw i ich odpadanie, a to umoliwia
rozprzestrzenianie si rolin.
Etylen wpywa na opadanie lici, przez co umoliwia rolinie usunicie
z jej organizmu szkodliwych zwizkw.
W warunkach stresowych (np. w trakcie suszy) dziki dziaaniu etylenu
rolina pozbywa si czci owocw, aby pozostae mogy dojrze i
zachowa gatunek.
30. 1 p. za kade dwa
prawidowe
Fotoperiod TAK/NIE
uzupenienia
8 godz. wiata i 16 godz. ciemnoci Tak
16 godz. wiata i 8 godz. ciemnoci Nie
8 godz. wiata, 8 godz. ciemnoci, 2 godz. wiata, Nie
6 godz. ciemnoci
2 godz. wiata, 2 godz. ciemnoci, 4 godz. wiata, Tak
16 godz. ciemnoci
31. A. Sejsmonastia. 1 p. za kad
B. Chemonastia. prawidow
C. Chemotropizm. odpowied
32. Wyniki dowiadczenia wskazuj, e wierzchoek koleoptyla wytwarza 1 p. za prawidow
substancje, ktre przemieszczaj si do niej pooonych komrek i odpowied
powoduj ich wzrost (wyduanie).
33. C 1 p. za prawidow
odpowied
34. D 1 p. za prawidow
odpowied
35. Auksyny. 1 p. za prawidow
odpowied
36. Problem badawczy: Wpyw auksyn i cytokinin na wzrost i rozwj organw 1 p. za prawidowe
roliny. sformuowanie
Wniosek: Auksyny i cytokininy s niezbdne do wyksztacenia organw problemu
roliny wysokie stenie auksyny i niskie gibereliny powoduje badawczego,
powstawanie korzeni, natomiast odwrotna proporcja (niskie stenie auksyny 2 p. za
i wysokie cytokininy) indukuje wytwarzanie pdw. sformuowanie
rozwinitego
wniosku
VII. RNORODNO BEZKRGOWCW
pczkowanie
strobilizacja (rozmnaanie
(rozmnaanie bezpciowe)
bezpciowe)
8. 1 p. za prawidow
Forma Polip Meduza konstrukcj tabeli,
parzydekowca 1 p. za kady
prawidowo wypeniony
wiersz tabeli
Cechy
charakterystyczne
VII. RNORODNO BEZKRGOWCW
13. B, D, E 1 p. za prawidow
odpowied
14. Na przykad: 1 p. za prawidow
VII. RNORODNO BEZKRGOWCW
25. 1 p. za kady
prawidowo
Cechy piercienic Cechy stawonogw Warto adaptacyjna zmian uzupeniony wiersz
Metameria Metameria Specjalizacja odcinkw ciaa, tabeli
homonomiczna heteronomiczna, przystosowanie do rnych
(zrnicowanie zada.
segmentw)
poczenie
segmentw w tagmy
/ podzia ciaa na
odcinki, takie jak
gowa, tuw,
odwok lub
gowotuw i
odwok.
Narzdy Czonowane odna Moliwo wykonywania bardzo
lokomocyjne poczone stawowo zoonych ruchw / poruszanie
krtkie uminione z ciaem, czsto o si po rnych powierzchniach /
wyrostki zmodyfikowanych odna skoczne, grzebne, pywne
parapodia lub odcinkach. umoliwiaj przemieszczanie si
szczecinki w rozmaitych rodowiskach,
uatwiajce pezanie chwytanie zdobyczy itp.
Aparat ruchu w Ukad ruchu Moliwo wykonywania
postaci wora stanowi minie szybkich, czstych ruchw,
powokowo- poprzecznie sprawnego ataku, ucieczki itp.
miniowego i prkowane
pynu przyczepione do
wypeniajcego chitynowego
jam ciaa; skurcz pancerza.
mini okrnych
powoduje
zmniejszenie
rednicy
segmentw, skurcz
mini podunych
ich skrcenie
32. 1 p. za podanie
znaczenie Stanowi ogniwo acuchw pokarmowych, pozytywnego i
Przyroda pozytywne reguluj liczebno gatunkw, ktrymi si negatywnego znaczenia
ywi, filtruj pokarm z wody, przyczyniajc miczakw w
si do jej oczyszczania. przyrodzie lub w yciu i
znaczenie Mog nadmiernie ogranicza liczebno gospodarce czowieka
negatywne gatunkw, ktrymi si ywi, przyczyniaj si
do rozprzestrzeniania si pasoytw jako ich
ywiciele poredni.
znaczenie S skadnikiem poywienia czowieka, muszle
ycie i pozytywne bywaj elementem dekoracyjnym, s
gospodarka wykorzystywane do wyrobu ozdb, na
czowieka podstawie ich skamieniaych szcztkw
mona ocenia wiek ska, niektre stanowi
rdo substancji leczniczych.
znaczenie S ywicielami pasoytw (m.in. motylicy
negatywne wtrobowej pasoyta czowieka), eruj na
rolinach uprawnych i ozdobnych, niszczc je,
utrudniaj (zakcaj) prac urzdze
portowych, elektrowni wodnych, jednostek
pywajcych, niszcz konstrukcje zanurzone w
wodzie.
33. B 1 p. za prawidow
odpowied
34. 1. P, 2. F, 3. P, 4. P 1 p. za prawidow
odpowied
35. B 1 p. za prawidow
odpowied
36. 1 p. za prawidowe
Miczaki wypenienie kadego
wiersza grafu
prawidow odpowied
VIII. RNORODNO STRUNOWCW
wystpuj sutki).
c) Odywianie modych mlekiem matki.
21. A. (adna z cech nie charakteryzuje karpia), B. 3, 5; C. 1, 2, 3, 4, 1 p. za prawidowe
5; D. 1, 3, 4, 5; E. 4, 5. przyporzdkowanie
cech jednemu
zwierzciu
22. U kota dominuje wzrok, co jest zwizane z drapienym trybem 1 p. za prawidow
ycia. Dobry wzrok pozwala oceni wielko ofiary, moliwo odpowied
jej zapania, szans na udany atak.
23. U organizmw staocieplnych o niewielkich rozmiarach (a do 1 p. za prawidow
takich zalicza si ryjwk i kolibra) stosunek powierzchni ciaa odpowied
do jego objtoci jest niekorzystny, dlatego trac one duo
ciepa. Chcc utrzyma si przy yciu, musz spoywa due
iloci pokarmu, aby tempo metabolizmu byo odpowiednio
wysokie i pokrywao straty cieplne.
24. W ukadzie zamknitym krew jest sprawniej pompowana, nie 1 p. za prawidowe
tworzy zastoin w zatokach. uzasadnienie jednej
Dwa obiegi przyspieszaj przepyw krwi przez ukad cechy
oddechowy i reszt ciaa.
Podzia serca zapewnia rozdzielenie krwi utlenowanej i
odtlenowanej, co usprawnia transport gazw oddechowych.
Wiksza ilo tlenu dostarczanego do komrek, to wicej energii
uzyskiwanej w procesie oddychania komrkowego.
25. Im mniejsze jest zwierz, tym wiksze s jego potrzeby 1 p. za prawidow
energetyczne. odpowied
26. B, C, D, E, H, I, J 1 p. za prawidow
odpowied
27. B 1 p. za prawidow
odpowied
28. Gruczoy potowe nie wystpuj u wszystkich ssakw, 1 p. za prawidow
zrnicowana jest te ich liczba. U zwierzt, ktre nie maj odpowied
gruczow potowych i nie poc si, chodzenie organizmu
nastpuje przez zianie.
29. A. Walenie koczyny przednie przystosowane do pywania, 1 p. za dwa
przeksztacone w petwy, koczyny tylne zredukowane. prawidowe
B. Nietoperze koczyny przednie przystosowane do lotu, przyporzdkowania
dugie palce koczyn przednich stanowi rusztowanie, na i wyjanienia
ktrym rozpociera si bona lotna.
C. Naczelne koczyny chwytne z przeciwstawnym kciukiem
uatwiaj poruszanie si po drzewach i wykonywanie
precyzyjnych manipulacji.
D. Drapiene koczyny wyduone, dobrze uminione,
przystosowane do szybkiego biegu, palce zakoczone ostrymi
pazurami uatwiajcymi schwytanie ofiary.
30. Panda wielka jest przedstawicielem oyskowcw, natomiast 1 p. za podanie
koala jest przedstawicielem torbaczy. Zwierzta te nie rnicy midzy
wytwarzaj oyska waciwego, ich cia trwa krtko, a dalszy oyskowcami a
rozwj modych osobnikw odbywa si w torbie lgowej torbaczami
znajdujcej si na brzuchu samicy.
31. 1. ssaki, 2. pazy, 3. gady, 4. ryby, 5. pazy, 6. gady 1 p. za kade dwie
VIII. RNORODNO STRUNOWCW
prawidowe
odpowiedzi
32. Najbardziej stabilna jest temperatura ciaa u koni (wahanie 1 p. za prawidowe
0,5C), ludzi (1C) i krlikw (1C). Najmniej stabilna jest podanie wszystkich
temperatura ciaa u byda, kolt, wi i gobi (2C). przykadw
IX. FUNKCJONOWANIE ZWIERZT
o
9. A, D, E 1 p. za
prawidow
odpowied
10. a) A, C 1 p. za kad
b) A, B, D prawidow
c) Na przykad: odpowied
Lot czynny, w przeciwiestwie do lotu biernego, wymaga pracy mini i
nakadw energii.
Lot bierny polega na wykorzystaniu prdw powietrznych lub jest lotem
lizgowym (opadanie z punktu wyszego do niszego przy nieruchomej
powierzchni nonej).
11. Na schematach pokazano ukad pokarmowy typu naczyniowego (ukad 1 p. za
pokarmowo-naczyniowy). Ukad tego typu jest silnie rozgaziony, podanie
odpowiada za trawienie i rozprowadzanie pokarmu (peni jednoczenie prawidowej
funkcje ukadu pokarmowego i ukadu krenia). nazwy
ukadu,
1 p. za
podanie
jednej cechy
tego ukadu
12. A. 3, B. 1, C. 2, D. 4 1 p. za
prawidow
odpowied
13. a) Zwierzta rolinoerne yj w symbiozie z mikroorganizmami 1 p. za kad
zasiedlajcymi ich przewd pokarmowy, poniewa same nie prawidow
wytwarzaj celulazy enzymu niezbdnego do trawienia celulozy odpowied
gwnego skadnika cian komrek rolinnych.
b) Na przykad: bakterie, pierwotniaki (wiciowce, orzski), grzyby.
c) Korzyci zwierzt: np. wiksza przyswajalno pokarmu,
zahamowanie rozwoju drobnoustrojw chorobotwrczych, regulacja
pH w ukadzie pokarmowym, wytwarzanie witamin, endosymbionty
spoywane wraz ze strawionym pokarmem s rdem biaka.
Korzyci endosymbiontw: stabilne rodowisko ycia, obfito
pokarmu.
20. a) 1 p. za kad
skrzelotchawki
prawidow
odpowied
b) C
21. 2 1 p. za
prawidow
odpowied
22. Kolejno: ronie, obnia si, wdechu. 1 p. za
prawidow
odpowied
23. Foki i delfiny yj w rodowisku wodnym, ale oddychaj tlenem 1 p. za
atmosferycznym. Dua zawarto mioglobiny (wiksza ni u ssakw prawidow
ldowych) powoduje, e przy jednym wdechu zwierzta te mog odpowied
zgromadzi wicej tlenu, a tym samym pozyska wicej energii
niezbdnej do ruchu, co umoliwia im dusze przebywanie pod wod.
24. a) Zmiany ewolucyjne prowadz do zwikszenia powierzchni wymiany 1 p. za kad
IX. FUNKCJONOWANIE ZWIERZT
gazowej. prawidow
b) Mechanizm wentylacji puc u ssakw wspiera przepona. odpowied
25. Zmiany ewolucyjne prowadz do zamknicia ukadu krwiononego, co 1 p. za
przyspiesza krenie i dotlenienie komrek, umoliwia sprawniejsz prawidow
produkcj energii. odpowied
26. C, D 1 p. za
prawidow
odpowied
27. a) Hemoglobina 55 mmHg. 1 p. za kad
Mioglobina 25 mmHg. prawidow
b) Mioglobina. odpowied
28. U wymienionych zwierzt (omiornica, winniczek, skorpion) barwnikiem 1 p. za
oddechowym jest hemocyjanina, ktra w poczeniu z transportowanym prawidow
przez ni tlenem przyjmuje niebieskie zabarwienie. odpowied
29. 3 1 p. za
prawidow
odpowied
30. B 1 p. za
prawidow
odpowied
31. Stwierdzenie jest prawdziwe. Dwa obiegi krwi i pena przegroda w 1 p. za kady
komorze serca zapobiegaj mieszaniu si krwi utlenowanej i prawidowy
odtlenowanej, zwikszaj tempo przepywu krwi i ilo tlenu argument
dostarczanego do komrek, co umoliwia du produkcj energii oraz
sprawn termoregulacj (dziki temu ptaki i ssaki s staocieplne).
32. Kryterium podziau naczy na ttnice i yy jest kierunek przepywu krwi 1 p. za
w stosunku do serca. Ttnice to naczynia wyprowadzajce krew z serca, prawidow
natomiast yy to naczynia doprowadzajce krew do serca. odpowied
33. a) Kanay pkoliste narzd rwnowagi. 1 p. za kad
b) U bezkrgowcw t sam funkcj peni statocysty. prawidow
odpowied
34. 1. P, 2. P, 3. F, 4. F, 5. P, 6. F 1 p. za kade
dwie
prawidowe
oceny
35. Cakowity parali spowoduje uszkodzenie centralnego ukadu 1 p. za
nerwowego u stawonogw, poniewa nie maj one wyodrbnionego wskazanie
obwodowego splotu skrnego, ktry utrzyma zdolno inicjowania stawonogw,
odruchw. 1 p. za
prawidowe
uzasadnienie
36. 1 p. za
Nazwa kategorii Przykad prawidowe
Odruchy warunkowe B, C, uzupenienie
kadego
Odruchy bezwarunkowe A, D, E wiersza tabeli
37. Na przykad: 1 p. za
Gruczo protorakalny jest kontrolowany przez struktury zlokalizowane w prawidowo
pobliu mzgu. sformuowan
IX. FUNKCJONOWANIE ZWIERZT
podanie
zalety
rozmnaania
bezpciowego
44. C 1 p. za
prawidow
odpowied
45. A. Partenogeneza rozwj trutni z niezapodnionych jaj. 1 p. za
C. Zaplemnienie zachodzi podczas lotu godowego; prawidowe
D. Zapodnienie nastpuje w ciele samicy, z zapodnionych jaj rozwin wskazanie i
si nowe krlowe lub robotnice. opisanie
jednego
procesu
46. a) F, G 1 p. za kad
b) Liter X oznaczono tarczk zarodkow. prawidow
Liter Y oznaczono skrtk biakow (chalaz). odpowied
Liter Z oznaczono komor powietrzn.