Perturboj de la suncentraj

vektoraj elementoj
de planedet-(komet-)/orbito
(Alvenprelego en
Internacia Akademio de Sciencoj de Sanmarino,
la 3-an de januaro 1984)
de
Boidar Popovi (Jugoslavio)
Doktoro de matematikaj sciencoj, emerita universitata profesoro, Beograd

Scienca Revuo, vol. 36 (1985), n-ro 2 (150)

 1. Enkonduko
i tio estas detala resumo de la samtitola ruslingva verko, kiu aperis en la Beograda
Astronomia Observejo, kiel Publication N 35, en la rusa lingvo. Oni povas turni sin
tien por trovi la detalojn pri ellaborado de pluraj formuloj. Sed ar preska iuj
apitroj aperis (kiel apartaj esplorartikoloj) en Esperanto, la jarindikoj referencas al
tiuj artikoloj en la verkarlisto, publikigita jam antae (Scienca Revuo, 1983, 79-85).
2. Kerno de la problemo
Sub la nomo "suncentraj vektoraj elementoj" de orbito de planedeto (la kometo)
oni komprenas la sistemon de la elementoj konsistanta el suncentra pozicio de
planedeto ( r0 ) kaj ia suncentra rapido ( v0 ) en donita momento (t0). i tiuj
elementoj, konsiderataj kiel la plej naturaj movielementoj, estas pritraktitaj detale
kiel la sistemo de elementoj (1977), pro kio ni ne haltos e ilia utiligo en la
neperturbata movio. Celo de i tiu verko estas, unuloke kaj sisteme, montri diversajn
formojn por ekvacioj de perturboj de i tiuj elementoj. iu el la formoj havas iajn
avantaojn kaj iajn mankojn rilate al la aliaj formoj kaj estas tiom pli interese havi ilin
kune.
Se, anstata simpla problemo de du korpoj, oni pritraktas iom perturbatan movion
da la koncerna korpo, la ekvacion de ia movio oni povas skribi en sufie enerala
formo
d 2 r /( dt 2 ) = r 3 r + F (1)
2
kie F prezentas la sumon de iuj fortoj agantaj ekster la "neperturbata movio de du
korpoj" (ekz. e movio de artefarita satelito kiel la perturba forto povas esti
konsiderata: altirforto de aliaj korpoj; influoj de nesfereco de la planedo, influo de ia
atmosfero k.s.). Per la eta koeficiento oni esprimas, ke la neperturbata movio estas
la efa, kaj ke iuj aliaj influoj estas multe malpli grandaj ol altirforto de la efa korpo.
Pro tio ampleksega klaso de movioj povas esti esprimata per la enerala formo (1).
3. Variigo de la lagranaj koeficientoj
La vektora produto de la ekvacio (1) per r kaj c donas la "integralojn":
t
(
r v = r0 v0 + c1 , c1 = r F dt
t0
) (2)

, e = [F c + v (r F )]dt
t
vc r = e = e0 + e1 1 (3)
r t0

Diskomponi la pozicivektoron kaj la rapidvektoron jene

r = f r0 + g v0 + hc0 , v = f ' r0 + g ' v0 + h' c0 (4)
Tiam (2), post skalara multipliko per c0 , r0 , v0 donas la esprimojn por fg' f'g, gh'
g'h, hf h'f. La elimino de h', post tio de h', el du lastaj igis tiujn esprimojn:

3
 (
fg ' f ' g = 1 + c02 c0 c1 )

( ) ( ) ( )
h = c0 r c1 = f r0 + g v0 c1 : c c0
2
(5)
( )
1 0 0( 0 1) ( )
h' = r c c 2 = f ' r + g ' v c : c c
0

Aliflanke la "integralo" (3) post multipliko per v0 kaj per r0 , post iom da
transformoj, donas
2 r r
c0 f '+ R v0 = d1 v0 R = 0
r r0 (6)
c 2 (1 g ') + R r = d r
0 0 1 0 d1 = v c1 e1
Trovendaj restas ankora la esprimoj por f, g. La unua pao estas enigo de f', g' en la
unuan ekvacion (5) post kio pluraj transformoj donas g esprimita per f:
( ) [
g / r0 = r0 v0 (1 f ) r02 v02 (1 f )2 + 2r0 f (1 f ) + d (2 + d )c02 + 2 h 2 ]
1/ 2

(7)
kun mallongaj esprimoj por kaj d.
La dua pao, konkorde kun la procedo en la neperturbata rnovio, konsistas el
enkonduko de la nova variablo per
r (1 f ) = a0 (1 cos ) r0 f1 (8)

4
 Pluraj transformoj kondukas al la esprimoj por f, g, kies efaj partoj kongruas kun la
esprimoj en la neperturbata movio aldonias nur la membroj kun :
f = 1 (1 cos )a0 / f1

( )
g = a0 r0 v0 (1 cos ) + r0 a0 sin + g1
(9)

kun detalaj esprimoj por la perturboj f1, g1.

La tria pao estas la eneraligita Kepler-ekvacio por la variablo , resp. la nova
variablo "reguliga anomalio" y, difinita per
y = a0 / r0 (10)
Denove ekirinte, same kiel en la neperturbata movio, sed kun multe pli grandaj
malfacilaoj, la simila vojo, mi trovis
s (t t0 ) + J
y= (10)
1 + yc2 + y 2c3
r0
s 2 = r03 , = r0 v0 / r0 , = v02 + 1 = 1 r0 / a0 (12)

sin 1 cos sin
c1 = , c2 = , c3 = (13)
2
3
kun aparta iom komplika esprimo por la integralo J. (Pluraj detaloj en tiutema
artikolo, 1972).
5
 4. Metodo de variigo de la konstantoj
Pro pli simpla skribado (eviti oftan nulan indekson), signu la vektorajn elementojn
per ( r, v ) kaj uzu la indekson "t" por la grandoj en la momento t, do
rt = f r + g r , vt = f ' r + g ' v (14)
por la neperturbata movio. Por ke la samforma solvo kontentigu la perturboekvacion,
oni povas apliki la metodon de variigo de la konstantoj, kun la aldona (kondia)
ekvacio, t.e. klasikvoje seri la perturbojn r , v el la ekvacioj
rt = 0 , rt = F (15)
Konsiderante (14), la variigo donas
1 = r + 1 v = 0 , 1 ' r + 1 ' v = F (16)
kie la diadoj estas
f g f g
1 = fI + r +v , 1 = gI + r + (17)
r r v v
La solvo de (16) estas
v = 1 r , r = 1 F (18)
kun
1 = 111 , 1 = (1 ' 1 ' 1 )
1
(19)

6
 Por pli facile trovi la necesajn diadojn utilas disigi la partojn apartenantan al la
direkto c de tiu en la ebeno ( r, v ), do
( ) ( )
r = c 2 c r c + 1 r , v = c 2 c v c + 1 v (20)
1 = (c 2 f )cc + , 1 = (c 2 g )cc + (21)
Unue montriis, ke la partoj en la direkto c estas


C
( )
g F c c kaj

C
( )
f F c c , C = c 2 ( fg '+ f ' g ) (22)
kaj por la "ebenaj partoj" restas la ekvacioj
(
1 r + 1 v = 0 , '1 r + '1 v = F1 , F1 = c 2 c F c ) (23)
kun la formala solvo
1 v = 1 r , 1 r = F1 (24)
r r + vv = = , r r + vv = = ( ' ' )
1 1
(25)
Kiel la esprimon por la diadio oni trovis
2 = C , 2 = r v c , = r v v r (26)
Post tio estas kalkulita la diado
r r + vv = T = ' ' (27)

7
kaj post iom da kalkuloj oni trovas
( )k
c 2 2 = r T c , 2 = r v c (28)
Post tio estas donitaj pli detalaj esprimoj por 2 kaj por la diado c , same la
detale ellaboritaj eksplicitaj esprimoj por la necesaj partaj nabloj el (17), sed ne utilas
ripeti ilin i tie.
Fine la perturbitaj elementoj de la orbito estos

r p
= r
t

C 0
t
g ( )
F c dt c + t
t
( ) {
1
}
c 2 2 F c T c dt

0
(29)
t
( ) t
( )( ) {
1
}
v = v + f F c dt c c 2 2 c F c T c dt

p

C 0t t 0
2

(Pluaj detaloj en 1959, kun multaj plibonigoj en Popovi, 1984.)

5. Senperaj esprimoj por la perturbataj elementoj
Provinte utiligi la "integraligan faktoron" por la perturboekvacio (1), mi trovis, ke
ia "integralo" povas esti skribita en la formo
dr df t
f +r = v0 + f F dt (30)
dt dt 0

kondie ke la faktoro (f) kontentigu la "kondian ekvacion"

( )
d 2 f / dt 2 + fr 3 = 0 (31)

8
kaj en la momento t0 oni havu
f = 1 , f '= 0 , r (t0 ) = r0 , r '0 = v0
Anka (30) havas la integraligan faktoron (f-2) kaj sekvas, ke
t t
r = f rp + g v p , rp = r0 g F dt , v p = v0 + f F dt (32)
0 0

kontentigas la perturboekvacion. Evidente ( rp , v p ) ludas la rolon de perturbitaj

elementoj, kun la (ankora trovendaj) koeficientoj f, g. Ilia graveco plifortias per la
konvenaj interrilatoj
dr
dt
( )
= f ' v p + g ' v p , d 2 r / dt 2 = f ' ' rp + g ' ' v p + F
t
fg ' f ' g = 1 , r v = c = rp + v p = c0 + r F dt
t0
( )
kaj pluraj aliaj, similaj al la neperturbata movio.
El la "integralo"
v c r / r = e = e0 + e1
sen malfacilaoj sekvas

9
 2 1 2

c f ' = r f rp v p + g v p + e v p
1
(33)
c 2 g ' = f rp + g r p v p + e rp
2

r
Por trovi f, g utilas la procedo jam aplikita por la neperturbata movigo (v. precipe en
1977). Unue venas la iam praktika esprimo por la "reguliga anomalio":
t

y=
ndt + eJ
0
, y = a / rp
1 + yc2 + y 2c3
(34)
rp
n 2 = rp3 , = C arp ' , = 1 , ktp.
a

Post tio estas trovitaj kaj plisimpligitaj la esprimoj por f, g, nome:

(
1 f = y 2c2 + P0 + P1 yc1 + P2 y 2c2 )
(35)
(
ng = y c2 + yc1 + Q0c0 + Q1 yc1 + Q2 y c2
2 2
)
kun la koncernaj, i tie ne ripetindaj, esprimoj por P-oj kaj Q-oj.
Fine estas trovita, same ne ripetinda, detala esprimo por la integralo J el la formulo
(34).
10
 (Pluaj detaloj en 1976).
6. Perturboekvacioj konvenaj por iuj ekscentrioj
Kiam oni kalkuladas la perturbojn de la vektora sistemo de elementoj ( c , e , T),
kiujn Milankovi (1955) multege utiligis en sia teorio pri glacia periodo de la Tero, la
ekvacio por la perturboj de e enhavas | e | en la denominatoro, kio kazas
malkonvenegon, kiam planedeto movias en preska cirkla orbito. La io isnuna
ajnas, ke nur utiligo de la elementoj ( r0 ,v0 ) povas forigi i tiun malkonvenon. La
koncernan solvon mi raportis al la Sekcio por ielmekaniko de la 12-a Asembleo de
Internacia Astronomia Unio (1964) kun posta detala publikigo (1971).
Anta io inversigu la esprimojn (14) por r, v en la formo
r0 = g ' r g v , v0 = f ' r + f v (36)
kaj apliku rekte la variigon de la konstantoj. Unue estas trovita
r0 / t = r0 + v0 + g F (37)
kie , estas konvene esprimitaj kiel funkcioj de la diferenco de la ekscentra
anomalio (en la momentoj t, t0) = uu0. Post tio la variigo de v0 donis
v0 / t = r v0 + f F (38)
La enkonduko de la "reguliga anomalio" i tie en la formo
11
 2 = 2 r / a = 2 / (1 )
0
(39)
kaj la utiligo de la jam menciitaj funkcioj c1, c2, c3 plisimpligas multajn esprimojn,
interalie anka tiujn por , , kaj oni havas
( )
= M : 1 + c2 + 2c3 , M = n(t t0 ) , n = r03 (40)
Fine estas donitaj konvenaj laborformuloj por integraligo de la ekvacio (37), (38),
por ricevi la perturbitajn elementojn ( r0 ,v0 ) (Pluraj detaloj en la jam menciita 1971)

7. Plej simpla formo de la perturboj

Se oni ekiras de la matrica formo
r r0 f g
= A A = (41)
v
v
0 f ' g '
kie la matrico A dependas de ( r0 , v0 , tt0), oni povas inverse ekiri de la momento t
al la momento t0 kaj havi
r0 r F G
= B B = (42)
v0 v F ' G '
kaj la elementoj de la matrico B estas la samaj funkcioj kiel en A sed de ( r0 , v0 , t0t).
Oni trovas anka la interrilatojn
12
 B = A-1, F = g', G = g, F' = f', G'= f
Por tre malgrandaj tempintervaloj, pro
r = 0, v =F (43)
la lineigo de (42) donas
r0 r 0
= B + B (44)
v v v
kaj la suma influo trovias per kvadraturo, do
r0 r0 g t r0
= + F dt + t B A dt (45)
v0 v0 f 0 v0
Utiligante la formulojn por f', g, f', g' (el 1977) en la koncerna senco por B, oni
vidas ke en B oni devas variigi krom , nur du grandojn
1 1 1 2
( )
= r v, = v , = r F , a = v F
a r
2a 2

( ) (46)
( )
= + a : / 2a 2
kun tre konvenaj esprimoj por , :
a = 1 G ' , / a = [3(t0 f ) G ] : r0 + r 2 F ': (47)
Pro tio la matrico el (45) farias

13

=

B

b +
B
a
+ =
B

( )
rF +
2a r B
a
+
B

rF ( ) (48)
B A = c + D a + E
kun tuj donotaj eksplicitaj esprimoj por 22 matricoj C, D, E. La fina formo estas
( )
B A = r F C +
2

( ) (
2a r F D + r F + v F E) (49)

B
Oni facile trovas kaj tiam

B r f ' (1 g ') g ' (1 g ')
C= A= (50)
f '2 f ' (1 g ')
Por elementoj Dij de la matrico
B
D= A (51)
B
kun utiligo de la konata rilato FG' F'G = 1, el kiu sekvas
F G ' F 'G = (FG 'GF ') (52)
kio plifaciligas la eltrovadon de la elementoj Dij kun la fina rezulto

14
D11 = D22 =
fr0
(1 f ) + f ' r0 2 2G r 2 F ' = 1 g ' (2f ' f ) + r0 (rf ')2
( )
ra 2a 2 2 a

(1 f )g + g ' r0 G ' r F ' = 1 g ' (rg ' g ) + r0 r f ' g '
2 2
r0
D12 =
ra a 2 a 2a
ff ' 1 f f'
D21 = 1 + 2 f rf ' f ' 2 f rf ' = (f rf ') (51a)
2a 2a 2a
Fine la derivoj la donas elementojn de la matrico
B
E= A (53)

E11 = E22 = r0 a / f ' ( f ) (53a)
E11 = r0 a / ( f ' g + g ' )
f r f' 2 a
E21 = a + f ' 1 + r f '+ 1
r r a a r0
kie

15
 1 1 f
= r + f ' (54)
r a

Per utiligo de enkondukita "reguliga anomalio" de la esprimoj por f, g, f', g', oni
facile trovas iujn necesajn kvantojn en (45). Fakte la la formuloj el 1977, oni devas
kalkuli
s (t t0 )
( )
s 2 = r03 , = r v0 / r0 , = 1 r0 / a , y =
1 + yc2 + y 2c3
(55)

sin x 1 cos x x sin x

c1 = , c2 = 2
, c3 = , x = y r0 / a (56)
x x x3
kun la uzo de la signo x, por ne miksi tiean kun el F, G. Kaj post tio
f = 1 y 2c2 , sg = yc1 + y 2c2 = st (t t0 ) y 3c3 (57)
f ' = (r0 / r )syc1 , g ' = 1 (r0 / r ) y 2c2 (58)
kie
(
r = r0 1 yc1 + y 2c2 ) (59)
Tiam enkondukota en (5) ebligas la integraligon. Pro
( ) ( ) ( )
c 2 F = v0 c F r0 + c r0 F v0 + c F c
oni havas la komponantojn en la direktoj r0 , v0 , c .
16
 (Pluaj detaloj en Popovi 1981, 1984.)

8. Perturboj de rektangulaj koordinatoj

Anstata uzi iajn ajn elementojn de orbito, eblas seri rekte perturbojn de planedet-
(komet)-koordinatoj, t.e. perturbojn de la pozicivektoro mem. Kiel same nova
alirformo al la problemo, i iusence apartenas al la antaaj apitroj kaj mi pritraktu
anka in.
*
La neperturbitan vektoron signu per r kaj la perturbitan per r , kun
*
r = r + x , F = f + (1) (60)
Tiam (v. 1961) perturbojn de la unua rango donas
2
( )
d 2 x / (dt ) + r 3 x 3r 5 r x r = f (61)
La unua integralo estas

r
d x dr

dt dt
t

t0
(
x = G , G = r f dt ) (62)
Se oni diskomponas

( )
x = r + c r + c , c = r
dr
dt
(63)

17
la unua integralo facile donas
dr
= c 2 r G , ' = c 2 G (64)
dt
( )
'+ r 2 ' = c 2 c G (65)
Skalara multipliko de (65) per r , kun apliko de (63), donas
d r
' ' r 2 + 2 ' r r 3r 2 2 ' c 2 + r 3r 2 3r 1 = r f (66)
dt
dr
Aliflanke ia skalara multipliko per v = donas novan integralon
dt

v
dx
dt
( ) t
+ r 3 r x = Fr , Fr = d r
t0
(67)
a, pro (63)
( ) 2
' r v + v + ' c 2 + r 1 = Fr (67a)
Post elimino de ' el (66) kaj (67) venas la ekvacio facile transformebla al la formo
(r )' '+ r (r ) = ,
2 3 2
t
= 2 Fr + r f = 2 f d r + f r
t0
(68)

18
 Eleganta solvo de (68) multe plisimpligis la solvon donitan en 1971. Nome, sciante
ke f'' = r3f, g" = -3g, seru la solvon per la metodo de variado de konstantoj, do
en la formo
r 2 = C1 f + C2 g (69)
Per tiu vojo oni venas al la solvo
t t
r 2 = f gdt + g fdt (70)
t0 t0

Post tio sekvas el (65) per simpla kvadraturo

t0
( )
= (cr ) 2 c G dt 2 f 2 (r 2 )dt
t t

t0
(71)
k
Per i tio estas plene trovitaj la perturboj de la unua ordo. Se oni konas la solvon r
de la moviekvacio, kun la proksimumigo de la grado k, la analizo, donita detale en
Popovi 1971, 1984, montras, ke la perturboj de unu plia rango (k + 1) estas troveblaj
el la ekvacio, laforme identa kun (61), nome
2
( )
d 2 x / (dt ) + r 3 x 3r 5 r x r = f k +1 (72)
* k F Fk
r = r + k +1 x , f k +1 = = 0 (73)

k

Se, en (72), ni notas x k +1 anstata x , kaj ni aplikas la diskomponon

19
 ( )
r k +1 = k +1 r + k +1 c r + k +1 c (74)
la kompletan solvon de (72) oni havas en la formo (70), (71), (64), t.e
t t
r 2 k +1 = f g k +1dt + g f k +1dt (75)
t0 t0

t0
( )
k +1 = (cr ) 2 c G k +1 dt 2 r 2 (r 2 k +1 )dt
t t

t0
(76)

k +1 = c 2 r G k +1 (77)
e kio
t
( ) t
G k +1 = r f k +1 dt , k +1 = 2 0 f k +1 d r + r f k +1
t0 t
(78)
La perturboforto povas esti ajndevena, pro kio la proponita solvo konvenas por
iuspeca forto, sub la sola kondio, ke oni povas seriigi in la gradoj de malgranda
kvanto . E se ne estas tre malgranda, la procedo tiom simplas, ke utilas ripeti in
plurfoje is atingo de la dezirata precizeco.
Anka i tie oni povas eviti nerealajn kvantojn (en okazo de hiperbola orbito), per
enkonduko de la "reguliga anomalio", la la formuloj (72)-(78) el Popovi 1984.
(Pluaj detaloj en Popovi 1971, 1984)

20
 9. Perturbata movio prezentita en formo de diferenciala ekvacio kun
konstantaj koeficientoj
Uzante la psedotempon, t.e la diferencialan aliformigon
dt = d r a / (79)
mi sukcesis redukti la ekvacion por la perturbata movio al diferenciala ekvacio kun
konstantaj koeficientoj kaj mi opinias ke anka tiu solvo povas esti konsista parto de
i tiu verko.
La ekvacio por perturbata movio transformias kiel
a
( )
d 2 r / (d ) + r = a e + F1 , F1 = F v F v r 2 a /
2

(80)

Kvankam dekstraflanke trovias neneglektebla sumato a e , oni povas (atente)
apliki la metodon de variigo de la konstantoj, do seri la solvon en la formo
dr
r = A cos + B sin , = A sin + B cos (81)
dt
kun la kondioj
dA dB
cos + sin =0
d d

21
 dA dB
+ sin + cos = a e + F1
d d
El d A / d , d B / d oni trovas A, B kaj por (81) la formon

0 0 0
( )
r = A cos + B sin ae + ae cos + cos cosd ae + sin sin d ae
0 0 ( )

+ sin F1d cos sin F1d ,
0 0
d r
d



( )
( )
= A0 sin + B0 cos a0 e0 sin + cos 0 sin d ae sin 0 cosd ae
(82)


sin sin F d + cos cos F d
0 1 0 1
A = f ,...B = v + r a / c
0 0 0 0 0 0

Restas ankora trovi depende de t. El
r dr = a 2e 2 (r a ) / a dt
2
(83)

22
 kun utiligo de la antaa koncerna sperto, seru r en la formo
r a = ( A + B sin + C cos )
Oni trovas
[
A = 0 , aC = r0 a , aB = a 2e 2 (r0 a ) ]
2 1/ 2

kaj la solvon de (83) en la formo

r0
+ B(1 cos ) C (r sin ) = ndt + r0 nJ
t

a t0

1
a 3 = n 2 , J = [(1 cos )dB + sin dC ]
r0 n
kio kun helpo de la "reguliga anomalio"
y = a/
farias
(
y 1 + yc2 + y 2c3 = ) 1 t
r0 n 0
ndt + J

kun la donitaj esprimoj por , .

(Aliaj detaloj en 1976).
Menciiu fine, ke anka i tie y estas reala same por hiperbolaj kiel por elipsaj
orbitoj, ar kiam a<0 tiam anka psedotempo estas pure nereala. Do i tiu metodo,

23
same kiel iuj antaaj uzantaj la reguligan anomalion estas aplikeblaj ne nur por
planedetoj, sed anka por kometoj kun hiperbolaj orbitoj.

10. Literaturo
Babadanjanc, L. K. (1969a): Analitieskie metocli viislenia vozmuenij v koordinata planet, I, -
Vestnik Leningr. Univ., 7, 121-139,
Babadanjanc, L.K. (1969b): Metodi viislenia vozmuenij v prjamougolni koordinata planet, II.
Vestnik Leningr, Univ., 19, 134-145.
Brouwer, D. (1964): Integration of the equations of general planetary theory in rectangular coordinates.
Astr, Journal, 81, 37-45.
Goodyear, W. H. (1965): Completely General Closed-Form Solution for Coord. and Partial Derivatives
of the Tho-Body Problem, - Astr. Journal, 70, 3, 189-192.
Kustaanheimo, P. E. (1960); On the Determination of Orbits of Comets and Asteroids. - Soc. Sc. Fenn.,
Comm. Phys. Math., 25, 25-47 = Publ. Astr. Helsinki, 84.
Herrick, S. (1948): A Modification of the "Variation-of-Constants" Method for Special Perturbations.
Publ. Astr. Soc. Pacific, 60, 321.
Lagrange, P. (1978): Sur le problme de la determination des orbites des comtes d'aprs trois
observations. - Oeuvres de Lagrange 4, 439.
Milankovi, M. (1955): Osnovi nebeske mehanike. II. izd. "Nauna knjiga". Beograd.
Musen, P. (1954): Special Perturbations oft he Vectorial Elements. Astr. Journal, 59, 262-267.
Musen, P. (1963): On the General Planetary Perturbations in Rectangular Coordinates. Journ.
Geophys. Res., 68, 9, 2727-2734.
Musen, P. (1964): On a Modification of Hill's Method of General Planetary Perturbations. Journ. des
Observations, 47, 4, 73-84.

24
Musen, P. (1965): On the General Perturbations of the Position Vecotors of a Planetary System. - Journ.
des Observateurs, 48, 1, 1-17.
Pines, S. (1961): Variation of Parameters for Elliptic and Near Circular Orbits. - Astr. Journal, 66, 1, 5-
7.
Popovi, B. (is 1982 v. en Scienca Revuo, 1983, 79-85). Popovi B. (1985): Les perturbations des
lments vectoriels hliocentriques des orbites des petites planetes et cometes. - Publication N. 35,
Observ. astronom. Beograd.
Stumpff, K. (1947): Neue Theorie und Methode der Ephemeridenrechnung. - Abh. Deutsch. Akad. Wiss.
Berlin. nat. KL, 1, 1-98.

25
 Resumo
Poremeaji vektorskih heliocentrinih elemenata putanja malih planeta i
kometa
Datisu razni oblici jednaina poremeaja za najprirodnije elemente kretanja male planete (ili
komete): heliocentrini poloaj planete ( r 0 ) i njena heliocentrina brzina ( v 0 ) u datom momentu (t0).
Polazna jednaina za poremeeno kretanjeje (1), sa silom poremeaja F , koja ne mora da je
privlana snaga drugih tela, ve moe biti proizvoljnog porekla bitno je samo da je e vrlo mala
veliina. Detaljnije je sve obradjeno u monografiji (Popovi 1984).
1. Varijacija Lagranovih koeficijenata. Sa (4) se ne samo uvodi dodatni Lagranov koeficijent h, ve
se daje mogunost da se nadju poremeaji koeficijenata f, g, usled sile F . Naime skalarmno mnoenje
(2) sa c 0 , r 0 , r 0 , uz malu promenu oblika, daje (5), a (3) daje (6). Unoenjem f', g' u prvu jednainu
(15) nakon eksplicitnog reavanjapo g, dobija se (7). Uvodjenje pak nove promenljive pomou (6),
omoguuje da se izrazi sa f,g transformiu na oblik (9) kao kod neporemeenog kretanja. Za
promenljivu , odn. za novu promenljivu (10) y ("reguliua anomalija") dobijaju se konano izrazi (11),
uz oznake (12), (13).
2. Metoda varijacije konstanti. U ovom delu rada su izbegnuti indeksi "o", time to su elementi putanje
oznaenisa ( r, v ), a u trenutku t imamo (14). Varijacija konstanti se postie sa (15), detaljnije (16)
koristei diade (17). Formalno reenje ima oblik (18), ali da bismo ove diade izrazili eksplicitno, data su
razlaganja (20), (21), napravac c i normalno na njega. Najpre se dobija da su (22) komponente u
pravcu c , adaza ''komponente u ravni" ostaju jednaine (23) sa formalnim reenjem (24). Uz pomo

26
oznaka (25), koristei osnove rauna sa diadama (koje su vrlo saeto iznete u Popovi 1984), nadjeni su
izrazi (26) i (28). Sami elementi se nalaze integracijom, kao (29).
3. Neposredni izradi za poremeene elemente. Pokuaj primene integracionog mnoitelja (f)
najednainu (1), doveoje najpre do (30), uz uslov (31). Medjutim (30) takodje ima integracioni mnoitelj
(f-2), pa se dobije (32), a zatim sledi postupak ve primenjivan kod neporemeenog kretanja (napr.
Popovi 1977). Tako se dobije prvo "reguliua anomalija" (34), a zatim (35) za same koeficijente (a u
Popovi 1976a takodje detaljni izrazi za integral J).
4. Jednaine poremeaja pogodne za sve ekscentricitete. Vektorski elementi putanje koji sadre
iperihelni vektor e , napr. Milankoviev sistem ( c, e ,T ) nisu nimalopodesni za skoro krune putanje, jer

ser uvek javlja mala veliina e u imenicu. I tu pomae upotreba r 0 ,v 0 u svojstvu vektorskih elemenata
putanje. Najpre se inversijom izraza (14) naclje (36), i neposred-no primeni varijacija "konstanti". Time
se nalaze (37) i (38), pri emu su , , izraeni zavisno od razlike ekscentriich anomalija (=uu0).
Dalje uproenje se postie uvodjenjem "reguliue anomalije", ovde u obliku (39) za koju se nalazi izraz
(40) , a za , , znatno uproiini izrazi (Popovi 1971).
5. Najprostiji oblik poremeaja. Kad se koristi matrini oblik (41), pri emu A zavisi od ( r 0 ,v 0 , t-t0),
moe se putanjom poi u suprotnom smeru od trenutka t ka trenutku t0, pa imati (42), pri emusu
elementi matrice B iste funkcije kao u A, Ali od ( r 0 ,v 0 , t-t0). Varijacije (43) za male vrednosti intervala
i linearizacija (42) daju (44), a zatim se ukupno dejstvo dobija kvadraturom (45). Kad se upotrebe
poznati izrazi za f, g, f', g', (napr. Popovi 1977), vidisedasekod B javljaju sam o varijacije (46), to daje
(48) i (49). Tada jednostavno diferenciranje i mnoenje matrka daju matricu C, a za elemente matrice
(51) dobiju se izrazi (51a). Na isti nain, popromenljivoj , dobiemo elemente matrice (53). Korienjem
uvedene reguliue anomalije, lako se dobiju svepotrebne veliine iz (45). Pri tome efektivnom raunu
podleiu veliine (55) do (59).

27
 6. Popemeaji u pravouglim koordinatama, Vez izmedju neporemeenih i poremeenih vektora
iskaimo u obliku (60), pa e poremeaji prvog reda biti (61). Prvi integral ima oblik (62), a razlaganje
(63) daje skalarne izraze (64), (65). Kad potom pomnoimo (61) skalarno sa r , pa sa v , dolazimo do
(66) i (67), odn. (67a). Eliminacijom iz ovih dveju jednaina dolazi se do (68). Elegantno reenje ove
jednadne je potraeno preko oblika (69) i konano nadjeno (70). Tada se nalazi kvadaraturom (71).
Kad se ele poremeaji vieg reda, polazi se od poznatih poremeaja reda k, pa je nadjeno (Popovi
1984) da tada mora biti (72), (73). Ako u (72) stavimo x k +1 , umesto x , paprimenimo razlaganje (74),
dolazimo istim putem kao kod poremeaja prvog reda do reenja (75), (76), (77), uz oznake (78).
7. Poremeeno kretanje u obliku direncijalne jednaine sa stalnim koeficijentima. Koristei
pseudovreme , transformacijom (79), jednaina (l) se transformie u (72). Potraimo, varijacijom
konstanti, reenje u oblku (80), uzpoznate uslovne jednaine. Dolazi se do (82). Jo nai sam okako
ravisiod t. Radi toga podjimo od (83), pri emu (iz ranijeg iskustva) koristimo oblik (84). Dolazi se do
(85), (86), a "reguliua anomalija" postaje (87) sa detaljima u Popovi 1976, 1984.

28