KO L O M B YA D A N A E T T M Z S U D E R M E N L E K A H V E K A L T E N Z

KO R U M A N I N YA N I S I R A E V R E V E T O P L U M N H AYA L E T T M Z N T E S N D E

B R K ATM A D E E R E L D E E T T K . S R D R L E B L R K A H V E A N L A R I D L E R Z .

K A H V E F T S H U M B E R T O N U N H K AY E S N K E F E D N
W W W. B U Y N E S P R E S S O . C O M
 NDEKLER
SAYI: 295 - EKM 2017

KAPAK FOTORAFI
MURAT KKSAL

Yaync
Doan Burda
Dergi Yaynclk ve Pazarlama A..
cra Kurulu Bakan
Cem M. Baar

Yayn Direktr
Murat Kksal
Yayn Danman
Mehmet Yain

Yayn Ynetmeni
Kansu arman
Yaz leri Mdr (sorumlu)
Mustafa Trker Eren

Haber Mdr: Nazl Kurt

Grsel Ynetmen: Tolga oruh
Aratrma: Tevfik Ta
Foto Muhabiri: Turgut Tarhan
Sayfa Yapm: Bahadr Erk
Sahil manastrlar 64
Fotoraf Kurulu
Gkhan Tan (Fotoraf Danman), Yasin Akgl, Sinan Anadol, Ali Murat Atay,
Servet Dilber, ebnem Era, Umut Kaar, Selim Kaya, zzet Keribar,
Ali Ethem Keskin, Zafer Kzlkaya, Ufuk Saren, Tolga Sezgin,
Hakan ge, Mustafa Seven, Kerem Ycel FOTOYORUM BALIKESR, MULA, ANTALYA
Aalarn evliyas 6 Sahil manastrlar 64
Yaz Kurulu
Fsun Arman, Rstem Aslan (Arkeoloji), Oya Ayman, Cenk Durmukhya (Botanik),
ahin Ekiolu, Yard. Do. Dr. Yldrm Gngr (Jeoloji), Nedim Grsel,
Do. Dr. Necmi Karul, Serkan Ocak, Prof. Dr. lber Ortayl, Tlay Zihli zgr,
Selcen Pirge, Yeim Ptgl,
Melih abanolu, Mehmet Sait Takran PANORAMA Akdeniz ve Ege kylarndaki manastrlar ve
dini yaplar, salt mimari bakmdan deil,
Atlas Tarih kt 10
Katkda Bulunanlar
Adnan Bostancolu, Bar Koca, Blent zalp,
Mehmet Y. Ylmaz, Dr. Umut Ylmaz
Marka Mdr
inanmay ve ibadeti en st dzeye tayan
Ayegl Parlayan
Ankara Temsilcisi: Erdal pekeen
ATLAS RAPORU mnzevi yaam tarzlar bakmndan da ilgi
Termik santrallar ve
0 312 207 00 71 - 95
atlas@doganburda.com www.atlasdergisi.com ekici rnekler.

insan haklar
Ynetim
Sat Direktr ve Tzel Kii Temsilcisi: Mehmet Takn
Finans Direktr: Didem Kurucu 24 AVUSTRALYA - TALYA -
TRKYE
Kurumsal letiim Mdr: Seren Urun EVREN
Reklam
Sat Koordinatr: Zeynep Rendeci, Suzan zen, Ebru Eli
Sat Mdr: Hatice Tarhan, Altu Seluk, Burcu Acavut Hayvanlarn artan hafzas 28 Ynn yolculuu 78
Reklam Teknik: Ayfer Kaygun Buka 0 212 336 53 62 - aban Yazr 0 212 336 53 61
Faks: 0 212 336 53 90 Avustralyadaki iftliklerde merinos
TEKNOLOJ
Rezervasyon: Tel: 0 212 336 53 00 - 57 - 59 - Faks: 0 212 336 53 92 - 93
Ankara Reklam Blge Temsilcisi: Sezinur Balkolu Tel: 0 312 207 00 72 - 73 koyunundan elde edilen yn, kaliteli
Hedef Sayfalar: Tel: 0 212 336 53 70 - Faks: 0 212 336 53 91
Blgeler Reklam Sat Sorumlusu: Dilek nl Tel: 0 212 336 53 72 Sinyaliniz kesilmesin 30 rnlerde kullanlmak zere dnya
Uluslararas Reklam Sat Temsilcilerimiz
Almanya: Vanessa von Minckwitz
KTAP pazarna kyor.
Tel: +49 89 92 50 3532, vanessa.vonminckwitz.denz@burda.com
Michael Neuwirth
Tel: +49 89 9250 3629, michael.neuwirth@burda.com
Avusturya: Christina Bresler
Tel: +43 1 230 60 3050, Christina.Bresler@burda.com
Yaamak akaya gelmez 32 AFYONKARAHSAR
Bolvadin manzaras
svire: Goran Vukota
Tel: +41 44 81 02 146, goran.vukota@burda.com
Fransa/Lksemburg: Marion Badolle-Feick KIRPEREST 94
Tel: +33 1 72 71 25 24, marion.badolle-feick@burda.com
talya: Mariolina Siclari
Tel: +39 02 91 32 34 66, mariolina.siclari@burda-vsg.it
ngiltere/rlanda: Jeannine Soeldner
Gda bamszlna veda 34 Youn sazlklarn rtp gizledii Eber
Tel: +44 20 3440 5832, jeannine.soeldner@burda.com
ABD/Kanada/Meksika: Salvatore Zammuto
Gl, ufku kaplayan Emir Dalar,
Tel: +1 212 884 48 24, salvatore.zammuto@burda.com GEZGN peribacalar, ormanlar, ku seslerinin
Gneyin kk ihtiam 36
Ynetim Yeri
Trump Towers, Kule 2, Kat: 21-24, 34387, ili, stanbul
Tel: 0 212 410 35 66 Faks: 0 212 410 35 64
doldurduu ayrlar
Bask
Bilnet Matbaaclk ve Yaynclk A..
Dudullu Organize San. Blgesi 1. Cad. No:16 mraniye-STANBUL EKM 1917 UZAY ATLASI
Tel: 444 44 03 Fax: (0216) 365 99 07-08
Datm
Doan Datm Sat Pazarlama Matbaaclk
Devrimin 100. yl 44 40 yldr bitmeyen keif 110
deme Araclk ve Tahsilat Sistemleri A.
0 212 449 63 63 St. Petersburg 20. yzyl derinden etkileyen
Yayn Tr: Yerel, Sreli, Aylk
Ekim Devriminin de merkezi oldu ve iktidar HAFTA SONU
yesidir

Atlas dergisi, Doan Burda Dergi Yaynclk ve Pazarlama A..

tarafndan T.C. yasalarna uygun olarak yaymlanmaktadr.
alan Bolevikler ona nderlerinin adn verdi: Oylat / Bursa 112
Leningrad. Atlas, 1917 Ekim Devriminin
Atlas dergisinin isim ve yayn hakk Doan Burda Dergi Yaynclk ve
Pazarlama A.ye aittir. Dergide yaymlanan yaz, fotoraf,
harita, illstrasyon ve konularn her hakk sakldr.
zinsiz, kaynak gsterilerek dahi alnt yaplamaz.
100. ylnda Ruslarn Sankt Peterburg dedii EK
DB Okur Hizmetleri Hatt: 0 212 478 0 300
okurhizmetleri@doganburda.com
DB Abone Hizmetleri Hatt: 0 212 478 0 300
Faks: 0 212 410 35 12-13
kenti devrimin izlerini srerek geziyor. TRKYENN 75 KANYONU
abone@doganburda.com - www.doganburda.com
Pazar hari her gn saat 9.00 - 22.00 arasnda hizmet verilmektedir.

@AtlasDergisi ATLASDergisi atlasdergisi.com atlas_dergisi

EDTR KANSU ARMAN ksarman@doganburda.com

Devrimden 100 yl sonra St. Petersburg

Ufkun tesinde bakentin prl prl yanan ve Adnan Bostancolunun yazlar ve Murat ST. PETERSBURG / MURAT KKSAL

klar Bakent geceleyin gndzden daha Kksaln fotoraflaryla devrimden 100 yl sonra
gzeldir, orak ovann ortasnda prlantadan bir St. Petersburgdan izlenimler bulacaksnz.
duvar gibi yanp durur. Kamyonu sren ihtiyar ii Bu sayda ynn yks konularmz arasnda.
bir eliyle direksiyonu tutarken teki eliyle uzakta Avustralyadaki iftliklerde koyunlardan krklan
parldayan bakenti grmek iin cam byk bir ynn talyada iplik haline getirilmesini ve
jestle sildi. ardndan Samsunda triko fabrikasna kadar geen
Benim! diye bard. Yz aydnlanmt. Artk yolculuunu Ayegl Parlayan ve Blent zalp
hepsi benim! Benim Petrogradm! hazrlad.
Yeni sayda Afyonkarahisarn Bolvadin
Yukardaki satrlar Amerikal gazeteci John ilesinin doal gzellikleri Bar Kocann
Reedin 1917 Ekim Devrimi gnlerini anlatt fotoraflar ve yazsyla yer alyor. Ayrca Turgut
Dnyay Sarsan 10 Gn kitabndan. Bolevik Tarhann fotoraflar ve Tevfik Tan kaleminden
Devrimi ya da dier adyla Ekim Devrimi, Rus Ege ve Akdeniz kylarndaki birbirinden ilgin
ar Byk Petronun kurduu ehir olan St. sahil manastrlar derginin sayfalar arasnda.
Petersburgun en alkantl zamanlardr. ehrin Yldrm Gngr, Hafta Sonu blmnde
her kesi devrimden izler tar. Atlas dergisi Bursann negl ilesindeki Oylat kefe kt.
olarak devrimin 100. ylnda St. Petersburgu Atlasn bu sayda okurlarna armaan ise
kapak konusu olarak iledik. Mehmet Y. Ylmaz Trkiyenin 75 Kanyonu eki.

4 ATLAS EKM 2017

FOTOYORUM TEVFK TA

6 ATLAS EKM 2017

AALARIN
EVLYASI
Bar, lmszlk, paylam,
mkemmellik, k, salk, gzellik,
kutsallk, yaama gc, ilk olmak,
saflk, refah, akl, zarafet, bolluk,
yeniden domak, bilgelik, bereket,
oalmak oalmaz m bu iyi,
nefasetli, erdem ykl szckler;
zeytine gnl gzyle bakan her
aklda ve dilde? Anlarsak eer bu
aacn zn, oalmaz m Zeytine
ve incire and olsun diye yemin
verenler; ona aalarn evliyas
denen topraklarda, bugn kr hrsyla
kesilen her zeytin aac iin ayaa
kalkanlar? Marmarisin Talca
yerleiminden Dataya bakarken
sessizlii, rzgra karan renkleri
oaltan u birka zeytin aacnn
nda, onu sahiplenen Anhena,
sis, Minerva gibi tanralar dnenir
de aklda; Gepetto Ustann zeytin
aacndan yaratt Pinokyo neden
az gelir aklmza? Hangi sevdal
istemez, nikhnn bir zeytin diyarnda
kylmasn: Sen, zeytin lkesinin
gen kadn ve sen gen erkei...
Birlikteliiniz zeytin aac kadar uzun,
yaamnz Var Yl kadar mutlu olsun
szleriyle balayan Uzaktaki klar,
mor gm deniz, zeytuni adalar
Leonard Cohenin o muazzam tesi
arksyla daha da gzellemez mi?
Dans et benimle, o telal gveninle
/ bir zeytin dal gibi kaldr beni.
Glmsemez mi seven her yrek?
FOTORAF: TURGUT TARHAN

FOTOYORUM ATLAS 7
PANORAMA
ATLAS TARHN YEN SAYISI

Her ynyle Ekim Devrimi

A
tlas Tarih dergisi ekim- Trkiyede solun tarihi deni- St. Petersburgda 23 Mart 1917de, ubat Devriminde lenlerin cenaze
kasm saysnda Ekim lince ilk akla gelen uzmanlar- treninde toplanan kalabalk.

Devriminin 100. yl dan biri olan Prof. Mete Tun-

dosyasn sayfalarna tayor. ay, Atlas Tarihin Bolevik
Hem dnya hem de Trkiye Devriminin Osmanl ve Milli Dr. Tuncay Ylmazer, Kuds Kader Elveren, Atinadaki
tarihinde nemli sonular Mcadele dnemindeki etkisi dmeden nce Filistin Parthenonu; Melike Smerta,
olan Ekim Devrimi hakknda hakkndaki sorularn yantla- cephesinde yaananlar ve Patrik Konstaniosun stanbul
ok sayda makale ve rporta- d. Do. Mehmet . Alkan, St. General Falkenhayn-Mustafa kitabn yazd. Tiyatro tari-
jn bulunduu dosyada Rusya Petersburgda devrimin izleri- Kemal Paa anlamazln hi, sinema, arivlerden, kayp
ve Sovyetler tarihi uzman, ni fotoraflayp kaleme ald. anlatt. evrak, gncel, tablonun srlar,
Londradaki Warwick niver- Grsel Kksal, Leninin Nisan Atlas Tarihin bu saysnda kitap ve karikatr sayfalarnda
sitesinden Prof. Christopher 1917deki tren yolculuunun Gazanfer bar basn tarihimi- da ilgin konular Atlas Tarih
Read, devrimin neden Rus- hikyesini, Pelin Batu da Rus zin ke talarndan Ceride-i okurlarn bekliyor.
yada yaand ve 1917ye Devrimi srasnda ne kan Havadis gazetesini; Yaar Atlas Tarih bu saysnda
doru Rus siyasetini anlatt. kadnlarn yksn yazd. Burak Uslu, Osmanlnn tm okurlarna Trkiyede
Rus Devrimi aratrmalaryla Derginin yeni saysnda bir deniz piyadeleri olarak adlan- zeytin ve zeytinyann tari-
tannan Londra Birkbeck ni- baka 100. yldnm yaz- drlan tfenk-endaz levent- hi, mitolojisi, retimi ve co-
versitesinden Prof. Orlando s Birinci Dnya Savanda leri; Cengiz Kahraman esna- rafyasnn bir araya getirildi-
Figes, Ekim 1917 ve sonras- Filistin Cephesinde Birssebi fn uuru Pazarola Hasan i Hayat Aacnn yks
nn sosyal sonularn aktard. Muharebelerini konu alyor. Beyin yaam yksn; kitapn armaan ediyor l

10 ATLAS EKM 2017

PANORAMA
ALAEHR

Trkiyenin zmkenti
zm rekoltesi 350 bin tonu bulan Alaehir, zmkent olarak da biliniyor. Manisann yeil
ilesinin yeni hedeflerinden biri, nmzdeki dnemde organik tarm merkezi olmak.
YAZI VE FOTORAFLAR: TURGUT TARHAN

A
laehir ilesi usuz bucak-
sz verimli balaryla Tr-
kiyenin en byk zm
rekoltesine ve rn eitlili-
ine sahip yrelerinden biri.
Alaehir, yeni yatrmlar ve
tantm faaliyetleriyle n-
mzdeki iki yl iinde yurtii
ve yurtdnda zmkent
olarak anlmay hedefliyor.
Alaehir Belediyesi bu do-
rultuda 6 Eyll 2017 tarihinde
Ba Bozumu Gecesi gerek-
letirdi ve zm balarnda
zel bir konser dzenledi.
zmkentte dnyaca nl Yaz sonunda Alaehirde hasad yaplan Sultaniye zmleri ykanp kurutulmak
opera sanatlarmz Hakan zere beton zemine seriliyor. zmlerin gnete kuruyup ilenecek hale
gelmesi yaklak bir hafta srecek.
Aysev ile Levent Gndzn
tnlar ykseldi. Geceye air ilenin ya meyve ve sebze ihra edilmek zere top-
ve yazar Sunay Akn da katld. ihracatndaki nemini yle lanyor. Bunlarla birlikte
nl ekirdeksiz Sultaniye anlatyor: Alaehirde zm Alaehirin yaratt i hacmi
zm, Alaehir ekmei, rekoltesi 350 bin ton civarn- yaklak 2,5 milyar dolara ula-
Alaehir kapamas gibi co- da. zmn dnda kiraz, yor. Alaehirin i hacmine
rafi iaret almaya aday rn- kestane, zeytin gibi rnler de katkda bulunan irket says
leri, maden suyu, scak su yetiiyor. Ayrca Akdenizden 350, zm ileyen ve ihracat
kaynaklar, iyi tarm uygu- Egeye lkemizin dier blge- yapan byk lekli iletme
lamalar, doal ve kltrel lerindeki eitli ehirlerden says ise 70 civarnda
mirasyla ne kan bir ile gelen rnler, Trkiyenin Alaehir ile merkezi
Alaehir. Belediye Bakan Alaehirdeki denize balan- Bozdalarn kuzeye bakan
Dr. Gkhan Karaoban, ts olmayan tek gmrnde yznde tepe zerine

12 ATLAS EKM 2017

PANORAMA

Alaehir, tarihi mirasyla da dikkat ekici. Philadelphia Aziz Jean Kilisesi,

Hristiyanln ilk alarna ait kiliselerden biri olmasyla nem tayor (stte).
Balardan getirilen kuru zmler tesislerde ilenip paketleniyor (sada).

kurulu ehir, Gediz Ovasnn ve uzun yllar Philadelphia

verimli topraklaryla kuatl-
m durumda. lede 750 bin
dekar ekilebilir arazi bulunu-
yor. 10 bini aktif olmak zere
20 bin aile tarmla ve 10 bin
aile hayvanclkla urayor.
le yeni projelerle tarm ve
hayvancl daha da iyile-
tirmeyi, ihracat hedeflerini
bytmeyi, Alaehiri orga-
nik turizm merkezi yapmay
amalyor.
PHILADELPHIADAN
ALAEHIRE
Alaehir, tarihi mirasyla
da dikkat ekici. lk alar-
dan beri bir yerleim merkezi
olan Alaehir, Bergama Kral
I. Attalos Philedelphos tara-
fndan kuruldu ( 150-138)
adn tad. Daha sonra
Romallarn, Bizansllarn,
Seluklularn ynetimi-
ne geen ehir, 1389 ylnda
Yldrm Beyazt tarafndan
Osmanl mparatorluu top-
raklarna katld. Alaehirin
zerine kurulduu antik
Philadelphiann akropol
durumundaki Top Tepe dz-
lndeki tapnak ve tiyatro
kalntlar, Bizans dnemin-
de yaplan surlar, Yldrm
Beyazt Camii ve 16. yzyla
ait Kurunlu Han ilenin kl-
trel deerlerinden birka.
Hristiyanln ilk alarna ait
yedi kiliseden biri olan St. Jean
Kilisesi de inan turizmi kap-
samnda ziyaret edilen nemli
bir merkez l

14 ATLAS EKM 2017

PANORAMA

ALAATI

Yakala brak yaat

Sportif balklk tutkunlarnn katld Columbia
PFG Alaat Big Fish Turnuvas, 14-17 Eyll
2017 tarihleri arasnda Port Alaat Marinann ev
sahipliinde dzenlendi. Toplamda 61 teknenin
denize ald organizasyon, bu yl da koruma altna
alnm trleri yaatmak amacyla yakala brak
yaat temasyla gerekleti; toplamda yaklak yarm
ton balk doaya iade edildi. Baracuda teknesi ile
turnuvaya katlan Erkut Soyak ve Gkhan armkl
ekibi En Byk Balk dln kazand. CES teknesi
ile yaran Emre Yrek ve ekibi, En Fazla Yakala Brak
kategorisinde birincilik dln Columbia PFGden
ald. Turnuva dnda karada da eitli etkinlikler
yapld. Programda konser, yemek atlyeleri gibi renkli
balklar vard. Minik balklar iin workshop ve Mini
Balk Turnuvas yapld. Ayrca Glge Artizmin grafiti
almas, geliri Trk Eitim Gnllleri Vakfna
balanmak zere ak arttrmayla satld. Turnuva
kapsamnda Offshore Fishing Expo da dzenlendi.

OUTDOOR SPOR FESTVAL

Doaya uyan
Uzunetap tarafndan dzenle-
nen outdoor spor festivali The Blo-
om Out, 6-8 Ekim 2017 tarihlerinde
Alaatda gerekleiyor. Festivalde Yama parat, DOSTUMda en ok ilgi gren
koudan bisiklete, triatlondan duat- etkinliklerden. Bu sporu yapmak isteyenlerin en
az bir gn ncesinden rezervasyon yaptrmas
lona, yzme ve daltan windsurfe gerekiyor.
15 spor disiplininin yan sra yar-
lar, workshoplar, konserler ve zel
gsteriler yer alyor. Alaatda spora
uyan ars yapan The Bloom Out
Festivali spor, mzik ve elenceyi e-
siz bir corafyada bir araya getiriyor.
Festival programnda istenilen etkin-
lik ve yarlar seilerek gnlk prog-
ram belirlemek mmkn. Ayrntl
bilgi ve bavuru iin:
www.thebloomout.com

16 ATLAS EKM 2017

PANORAMA

SERG

Mimarlarn iverenleri

ODT FEN EDEBYAT FAKLTES, SALT ARATIRMA, ALTU-BEHRUZ NC ARV

VEREN SERGS, MUSTAFA HAZNEC

Trkiyede Mimar ve veren Sergisi
13 Eyll 2017de SALT Galatada ald.
veren Sergisi, fikir dzeyinde yenilii
ve uygulamada zeniyle ayran hemen
her yapda hevesli bir mimara, tutkulu
bir iverenin karlk geldiine iaret
eder. veren Sergisi, 1930lardan
2010lara Ankara, zmir ve stanbulda
zel ya da kamu kesiminden sipari derledii Osmanl mparatorluunda
edilmi olan bir dizi yap esasnda, emeden klliyeye kadn banilerin
mimar ile iveren arasndaki bu yaptrd eitli lekteki yaplar iin
kritik ilikiyi ve iletiimin rne nasl hazrlanan bir harita, 15. yzyldan 20.
yansdn ieriyor. Sekide ODT yzyla kadn banilerin ehirlemedeki
Kampusu, Makbule Atadan Villas, rollerini incelemeyi mmkn klan
Denizli Basma ve Boya Sanayi Fabrikas zgn ariv belgeleri ve syleilerle
da yer alyor. Sergi, SALT Galatann destekleniyor.

FOTORAF

Moolistan
bozkrlarnda Yama parat, DOSTUMda en ok ilgi gren
etkinliklerden. Bu sporu yapmak isteyenlerin en
az bir gn ncesinden rezervasyon yaptrmas
Hayrettin Kanc, Moolistan fotoraf
gerekiyor.
sergisiyle 25 Ekim 2017-8 Kasm 2017
tarihleri arasnda Cengiz Hann lkesinin
kaplarn aralyor. Kanc, Beikta
Belediyesi Fulya Sanattaki sergisinde,
bozkrlarda geirdii zorlu servenden
kalanlar fotorafseverlerle paylayor.
Fotoraf Uzun yollar kat ettik, llerden
getik, dk. Altay Dalarnda
kartal avclar ile birlikte olduk dedii
Moolistan gzel insanlarn lkesi
olarak tarif ediyor.
Bilgi iin: www.hayrettinkagnici.com

18 ATLAS EKM 2017

PANORAMA

SVRE

Dalarda macera
svirede gerekleen Mountain Festival iin
29 lkeden yzlerce katlmc Lauterbrunnen
blgesinin dalarnda bulutu. North Facein
dzenledii, doa sporlarnn her brannn boy
gsterdii festivali Mirgn Cabas anlatyor.
YAZI VE FOTORAFLAR: MRGN CABAS

Y
aklak 200 metre geni-
liindeki bir vadinin
tabannda, bir saman bal-
yasnn zerinde oturuyorum.
ki yanmda, ykseklikleri
500 metreye ulaan, yekpare
kaya duvarlar var. Birinin
tepesinde kale burlarna
ya da parmaklara benzeyen
kaya kntlar Dierinin yoksa, insan saatlerce imen-
dmdz tepesi amlarla kapl.
Kafam biraz evirdiimde,
tepesi amlarla kapl kayann
400 ksur metresinden dim-
dik dklen bir elale giriyor
gr alanma
JRR Tolkien de 100 yl
nce buralarda bir yerde otu-
rup zirvesi yaz k buzullar-
la kapl dalar seyretmiti
ok sonra, 12 yandayken
Lauterbrunnende geirdi-
i gnlerin, Hobbitin evreni
Orta Dnyadaki Rivendell
ve oradaki corafi ekillerin
isimleri iin ilham verdiini
anlatacakt. Yazar, 1911 yln-
da da yollarndan, 2 bin met-
redeki geitlerden, yamalara
kurulu kylerden geerek kar-
dei ve arkadalaryla birlikte
290 kilometrelik bir yol kat
etmiti. Tolkien o yry-
nde bulutlardan balarn
karan dalar, kanyonlarda
akan dereleri, kaya duvar-
larn, yzlerce metreden
dklen elaleleri ve yeilin
st ste binen yz tonunu
grmt. Daha sonra o yol-
lardan Frodo, Bilbo ve Sami
geirecekti
Doa hem acmasz hem
romantik olabiliyor. Hatta
bazen de byl Gzn,
kulan trmalayan bir ey
lere srtst yatp ekil dei-
tiren bulutlar izleyebilir. Ya
da aalar arasndan akan
bir nehir, yatayla, debisiyle,
kpyle sizi uzun sre oya-
layabilir. Ayn doa sizi hare-
kete de geirebilir. imenlerle
kapl tepenin ardnda ve
ondan sonraki tepenin ardn-
da ne olduunu grme mera-
k Nehri takip edip bk-
lmden sonra nereye doru
aktn grme drts Bir
patikadan tepeye kp aa-
y izleme hevesi Bunlar
doayla iliki kurmann en
basit yolu. Yrrsnz, bakar-
snz, gidersiniz Sonra bir
bakmsnz, doa ile iliki
kurarken, kendinizle de yeni
bir iliki kurmusunuz, snr-
larnz doann snrlaryla
test etmeye balamsnz.
Gkyz kararyor, renk-
ler koyulamaya balyor.
Oturduum saman bal-
yas gibi bakalar da var.

20 ATLAS EKM 2017

Bulutlar, svire Alplerinin
manzarasn daha da
etkileyici hale getiriyor.

PANORAMA ATLAS 21
PANORAMA

Balyalardan bir ember Her Sabah kefetme drts ve

gelen, emberin ortasnda merakla yola denler akam
yanan atee atmak iin yann- tarifsiz bir tatminle yan yana
da bir odun paras getiriyor. geliyor. Birinin tatmini die-
nsann en eski sosyal davra- rinin merakn tetikliyor
nlarndan biri, bir ritel ger- Kopmayan bir zincir byle
eklemek zere. Ortada bir balyor.
ate yanar, insanlar teker teker Sabahn be buuu.
gelip yan yana otururlar, biri Karanlk. Gne bir buuk
atee odun atp kzleri kurca- saat sonra doacak. Mountain
lar ve sohbet balar Festival kamp alannda halat-
Bu kez atein sohbeti tutu- larla ayrlm yan yana 20
turmas kolay. Bulunduklar erit var. Her eridin nnde,
vadinin drt bir yanna da- oradan gidilecek aktiviteyi
lp tepelere kan, ormanlara anlatan krmz bir tabela as-
dalan, nehirlere giren, kaya- l. Gndoumunda hikinge,
Dalar, bakml evleri ve yollaryla prl prl kyler sslyor (en stte).
lara trmanan, uurumlardan kaya trmanna, kanyon ke-
Mountain Festival kamp alanna yzlerce adr kuruldu (stte). Festivalde
kaya trmanndan kanyon kefine, zirve yrynden doa kousuna inen yzlerce kii akamla fine, bungee jumpinge, zirve
tm doa sporlar yer ald (kar sayfada). beraber kampa geri dnd. yryne, raftinge, doa
Atelerin etrafnda avularn kousuna, paraglidinge ayn
alevlere uzatan herkes gnn yerden yola klyor. Yry
anlatyor. ve trman etkinliklerinin

22 ATLAS EKM 2017

farkl zorluk dereceleri var. Kimi parkura ulamak iin
Byk, kk srt antalar ve teleferie ya da otobse bin-
yar ak gzleriyle kpr kpr men gerekiyor. Yannda reh-
gen veya orta yal kadnlar berler veya eitmenler var.
ve erkekler yerlerinde dura- Bildiin bir faaliyeti yapabi-
myorlar. Birka saat sonra liyorsun ya da bilmediin bir
geri geldiklerinde belki biraz eyi deniyorsun. Kaya duvar-
yorulmu olacaklar ama heye- na m trmanacaksn? Kendini
canlar azalmayacak. byle balayp salama ala-
Doa sporlar iin mal- caksn, gvenliini salayan
zeme ve kyafet reten The partnerin ipi byle salacak,
North Face, bu yl ikinci kez elini ayan byle kullana-
dzenledii Mountain Festival caksn Hadi yukar! Bunlar
iin Zrihe iki saat uzaklk- anlatan da doa sporlarna
taki Lauterbrunnen blgesini yle bir bulam herke-
semi. Bu blge doa spor- sin tand profesyoneller
larnn her bran iin uygun. Kiminin mr Himalayalarda
Birka hafta sonra kar yad- bir adrda frtnann geme-
nda bu seeneklere k spor- sini bekleyerek geiyor, kimi
lar da eklenecek. Festivalin 170 kilometrelik ultra mara-
kamp alannda farkl boy ve tondan yeni kp gelmi
renkte yzlerce adr kuru- Halatla sekiz yapmay, gven-
lu. Saylar 800 bulan, 29 lik dmn karabinaya
lkeden katlmclar burada geirmeyi gsteriyorlar. Doa
geceliyor. Her biri kampa gel- sporlarnn rock starlar!
meden nce katlmak iste- Ayn rock starlar akam-
dikleri aktiviteler iin rezer-
vasyon yaptrd. Katlacaklar
lar kampta da faaller. Byk
etkinlik adrnda her gece Lauterbrunnenin mcevherleri
aktivitelerden ihtiya duy- birka sahneye kyor. Interlaken, svirenin 26 kantonundan biri olan Berne
duklar malzemeye, yiyecek Trmanlardan esiz kareler, bal bir ehir. Oradan ulaacanz Lauterbrunnen, etra-
iecek kredilerine kadar her lmn eiinden dnlen
fnda pek ok ky bulunan bir kasaba. Kylerin bazlar
ey, kampa katlrken taklan sahneler, zafer anlar, par-
dalarda. Ky deyip de gemeyelim. Cepheleri rengrenk
bilekliklerdeki iplerde kayt- lak kyafetler, donmu sakal
ieklerle ssl otel ve pansiyonlarla, prl prl yollaryla bi-
l. Parkurlara dalmak iin byklar, nevrotik bekleyi-
rer kk mcevher bu kyler. Yazn doa yrylerine,
aktivite adrndan getiinde ler, sinirli akalar dev ekrana
kn kayaa gelenlere ev sahiplii yapyorlar. Mrren bu
bileine cep telefonunu tutu- yansyor. Hepsi geride kalm
kylerin en bilineni. Ulam teleferikle. Vadi manzarasn al-
yorlar, bip! gibi grnse de her an hatr-
tnza alarak iki aktarmayla Mrrene ulamanz 10 dakika
Kaya trmanna gidiyor- lanyor. Kendilerini doay-
sryor. Mrrenden yukars da var Teleferikle iki aktar-
sun deil mi, malzeme ad- la test etmi adamlarn ve
ma daha yaparsanz, 3 bin metreye dayanyorsunuz, ver
rndan trman ayakkablar- kadnlarn, kendi snrlarn
elini Schilthorn zirvesi. Buraya kadar ulamak iin, kii ba
n aldn m? adm adm ileri tama mace-
Kimi parkur yrme mesa- ras bu. Ulalan her hede- yaklak 100 svire Frankn gzden karmanz gerekiyor.
fesinde. Ormana dalyorsun, fin ardndan, kendine daha Schilthorn, 1969da ekilen Bond filmi On Her Majestys
tepelere trmanyorsun zor bir hedef belirleme, adm Secret Servicee de sahne olmu. (George Lazenbynin oy-
Gvenlik iin ince ince ilen- adm oraya varma mcade- nad tek Bond filmi.) Filmde havaya uan, 360 derece
mi bir doayla ba baa kal- lesi. Ortada grnmeyen bir manzaraya sahip restoranda yemek yiyebiliyorsunuz. Eer
yorsun. a kar nlemler, atein yand, sahnedeki kah- hava aksa, karnzda Eiger, Mnch ve Jungfrau dala-
yuvarlanmaya kar nlem- ramann besledii atele, din- r sralanacak. Avrupann en yksek dalarndan biri olan
ler, toprak kaymasna kar leyenlerin avularn uzatp Jungfraunun neredeyse zirvesine kadar turistik bir trenle
nlemler, kk pratik kpr- sndklar, ilham aldklar bir ulam var.
ler, emeler ember l

PANORAMA ATLAS 23
ATLAS RAPORU SERKAN OCAK

SEMPOZYUM

Termik santrallar ve insan haklar

FOA TERMK SANTRALI / KEREM YCEL

Y
eryz Dernei, getii- evresel tahribat ve bu evre- Bozcahyk Muhtar Ali Erez, yesi Aratrmac Dr. Akif
miz haftalarda Termik sel tahribat zerinden ortaya 1960lardan beri kmrle ya- Pamuk, Yetkililer, hasta ve
Santrallar ve nsan Hak- kan hak ihlalleri tartld. adklarn, santrallarn bl- hastalk verilerini aklam-
lar adyla bir sempozyum klim adaleti konusunda su- gelerini, topraklarn kuruttu- yor ama bu, tm kmrl ter-
dzenledi. Trkiyenin drt num yapan Dr. Hande Paker, unu anlatarak tesisin herkesi mik santrallarn yaplmasyla,
bir yanndan gelen evre hare- iklim adaletinin ancak k- hasta ettiini syledi. zellikle kanser vakalarnda
keti rgtleri tm dnyann mr terk etmeyle gelecei- Sempozyumda, Yeryz ciddi art olduu gereinin
vazgemeye balad kmr- ni syledi. Kmrl termik Derneinin 109 kiiyle yz stn rtemiyor dedi.
l termik santrallarn temel santrallarn bir yandan yaam yze yapt mlakatlar sonu- Yeniceden toplantya kat-
insan haklarn hie saydn alanlarn yok ettiini belirten cu ortaya kan aratrma da lan eski muhtar Hseyin Soy-
vurgulad. Paker, bir yandan da iklimi paylald. Aratrmaya gre, lu da Trkiyenin en deerli ve
stanbul Kadky Bar deitirdiini anlatt. kamu politikalaryla destek- en nemli orman varlklarnn
Mano Kltr Merkezinde Toplantya Adana, anak- lenen kmrl termik san- Kazdalar olduunu belirte-
dzenlenen sempozyumda, kale, Eskiehir, zmir, Ktahya trallar, yre sakinlerinin tm rek, bu kutsal deerin termik
termik santrallarn kurulu ve Zonguldaktan sivil top- temel ekonomik ve sosyal santrallara kurban edilmek is-
olduu blgelerde yaratt lum rgtleri katld. Ktahya haklarn ihlal ediyor. Dernek tendiinin altn izdi l

24 ATLAS EKM 2017

H A Y A T I G I Y I N ONLINE SHOP | hemington.com.tr

*Woolmark sembol pek ok lkede geerli bir kalite onay iaretidir.

ATLAS RAPORU
ERKEZKY

Acele kamulatrma durduruldu

Dantay, Tekirda ve stan-
bulda yaplmas planlanan k-
mrl termik santral projesin-
de, erkezky Belediyesinin
acele kamulatrmann dur-
durulmas gerekesiyle at
davada yrtmenin durdu-
rulmas karar verdi. Bakanlar
Kurulu, 22 ubat 2017 tari-
hinde Tekirda, erkezky ve
stanbul, Silivride kurulmas
hukuki bir mcadele balat-
mt. Termik santral projesi
planlanan alanda arazisi bulu-
nan erkezky Belediyesi de
acele kamulatrmann dur-
durulmas iin dava amt.
Dantay, belediyenin at
davada Trakyada imar plan
deiikliklerinin kesinleme-
dii gerekesi ile yrtmenin
durdurulmasna hkmetti.

planlanan kmrl termik
santral projesinin hayata gei-
rilmesi iin acele kamulatr-
ma karar almt.
Kararn yaymlanmasnn
akabinde, Yeil Bar Hukuk
Dernei, Silivri evre Derne-
i ve blgede tarmsal faaliyet
yapan, yaama alan bulunan
Silivri ve erkezkyller acele
kamulatrma kararna kar
Greenpeace Akdeniz klim
ve Enerji Kampanya Sorum-
lusu Avukat Deniz Bayram,
erkezky Belediyesinin a-
t davada alnan yrtmeyi phe yok.
durdurma kararnn, blge
halk ile evre kurumlarn a-
t davalarda emsal olaca-
n vurgulad. Avukat Bayram,
Projenin hayata geirilmesi
iin alnan acele kamulatrma
GREENPEACE
kararnn iptal edileceine byle bir karar alndn g-
ryoruz. Henz ED sre-
Acele kamulatrma karar leri dahi tamamlanmam bir
sadece olaanst hal, sava proje iin blgede iftilik ya-
gibi durumlarda sadece o du- pan, yaayan insanlarn hak
rumla balantl hallerde al- kayplarna uratlmas kabul
nabilir. Ne var ki burada sade- edilemez bir hukuka aykrlk-
ce enerji planlamas yararna tr dedi.

TRKYENN KLM KARNES

Kritik derecede yetersiz!

lkelerin iklim deiiklii alannda derecelendirme notlar deiti. CAT, h- kritik derecede yetersiz kategorisinde.
yaptklar bildirimleri inceleyerek rapor- kmetlerin tm eylemleri ya da eylem- CAT, her lkeyi hkmetlerinin Paris
layan uluslararas sivil toplum kuruluu sizliklerini doru tanmlayabilmek iin bu Anlamas erevesinde ve verdikleri Ulu-
Climate Action Tracker (CAT), yeni bir de- gncellemede kategori saysn drtten sal Katk Beyanlarnda belirttikleri taah-
erlendirme yaymlad. 33 lke arasnda altya kard: Bu kategoriler yle: Rol htlerine gre derecelendiriyor. Ancak
ABD, Rusya, Trkiye ve Suudi Arabistan model, 1.5 derece Paris Anlamas ile CATnin hkmetlerin eylemlerini uygu-
gibi lkeler kritik derecede yetersiz ka- uyumlu, 2 derece ile uyumlu, Ye- lama deerlendirmesi, bunlarn ou za-
tegorisinde yer ald. tersiz, ok yetersiz, Kritik derecede man Ulusal Katk Beyanlarndan daha
Climate Action Tracker, hkmetlerin yetersiz. zayf olduunu gsteriyor. CAT, lkeleri
iklim eylemlerini derecelendirme siste- Rol model kategorisinde imdilik iklim taahhtlerine gre derecelendirme-
mini, Paris Anlamasnn 1.5 derecelik hibir lke yok. Fas, Paris Anlamas ile nin yannda, her lkenin iklim eylemi uy-
uzun dnemli snma limitini daha iyi yan- uyumlu. AB ortalamas yetersiz kate- gulamalarnn hedeflerini gerekletirmek
stmas iin gncelledi. Deerlendirme, gorisinde. ok yetersiz kategorisinde iin tasarlad politika ve yasalarn detayl
en son bilimsel veriler ve emisyon trend- Japonya ve Gney Afrika gibi lkeler yer analizlerine dayanan bir deerlendirmesi-
leri baz alnarak yapld. Baz lkelerin ald. Trkiye ise durumun en ar olduu ni de yapyor.

26 ATLAS EKM 2017

 1+1
EV / OFS

Dnyann en iyi mimarlar,

sizin iin bir arada.

STANBUL

Projelerimize katklarndan dolay teekkr ederiz.

Perkins + Will (New York), MCA (Bologna), ARUP (Londra), Dome + Partners (stanbul),
ADDON (Lizbon), Studio Galata (Genova)
EVREN SELCEN PRGE
YABAN HAYAT
Hayvanlarn
artan hafzas
Son aratrmalar hayvanlarn
hafzalarnn sanlandan ok daha
gl olduuna iaret ediyor.
ngilterenin Exeter niversi-
tesinden bilim insanlarnn
aratrmalar, her sonbahar-
da binlerce kuruyemi topla-
yp saklayan gri sincaplarn,
bunlar sakladklar yerleri ok
iyi hatrladklarn gstermiti.
Sonular, Eyll aynda Animal
Cognition adl akademik dergi-
de yaymlanan yeni aratrma-
lar ise, gri sincaplarn deney-
ler srasnda rendikleri, kol-
lara basarak fndk alma tek-
niini 22 ay sonra da hatrla-
dklarn gsterdi. ngilterenin
Lincoln niversitesinden
aratrmaclarn, Chelonoidis
carbonaria tr kaplumbaa-
larla yaptklar ve sonular
2017 ylnda Biology Lettersda
yaymlanan deneylerde kap-
lumbaalar en iyi ve en fazla
yiyecein nerede olduunu 18
ay sonra hatrladlar. Londra
Queen Mary niversitesinden
ve svirenin Tarmsal Bilimler
28 ATLAS EKM 2017
Enstitsnden bilim insanla-
rnn, Frontiers in Zoology adl
akademik dergide yaymlanan
keilere dair almalar da bu
hayvanlarn uzun sreli hafza-
larnn olduunu gsterdi.
Chicago niversitesinden
Dr. Jason Bruckun
Proceedings of the Royal
Society Bde yaymlanan ara-
trmasna gre, yunuslar 20
yllk ayrlktan sonra bile eski
dostlarnn slklarn tan- aratrmann en dikkat eki-
yorlar. (Her yunusun insan-
larn isimleri gibi ilevi oldu-
u dnlen zel bir sl ruyken Floridada ayn havu-
var.) Dr. Bruck, Amerika ve
Bermudadaki alt farkl hay-
vanat bahesi ve akvaryum
arasnda yer deitiren 43
ie burunlu yunusun han-
gilerinin daha nce bir ara-
da bulunduunu kaytlardan
tespit etti. Ardndan su alt
hoparlrleriyle yunuslara,
tanmadklar yunuslarn ve
Sonbaharda binlerce kuru yemi toplayp saklayan gri sincaplar saklama
yerlerini ok iyi hatrlyor.
bir zamanlar ayn havuzu pay- Tarangire Ulusal Parknda
latklar yunuslarn slklarn iddetli bir kuraklk meydana
dinletti. Dr. Bruck, tandklar geldi. 1993te blgede tekrar
bir yunusun sln duyunca iddetli kuraklk olduunda
ok defa hzlca sesin geldi- bilim adamlar, daha nce-
i hoparlre yaklatklarn, ki kurakl yaam, 45 ve 38
bazen etrafnda dolap slk yalarndaki diilerin liderli-
alarak yant gelmesini bek- indeki iki fil grubunun g
lediklerini dile getiriyor. Bu ederek parktan ayrldn,
buna karn nceki kurakl
ci ksm, Bailey adndaki dii grmemi 33 yandaki diinin
yunusun henz kk bir yav- liderliindeki grubun blgede
kaldn tespit etti. Son olarak
zu paylat Allie adl diinin unu da belirtelim, Austos
sln duyduunda hemen aynda Amerikann Illinois
hatrlamas oldu. Aradan 20 niversitesinden yaplan basn
yl, alt ay gemiti ama Bailey, aklamasnda, Namib l
Allienin sesini duyunca ann- fillerinin dier fillerinkiler-
da tepki verdi. le kyaslandnda ok byk
Fillerin de mthi hafza- olan yaam alanlarndaki kt su
lar olduunu gsteren ok ve yiyecek kaynaklarnn yer-
sayda delil var. 1958-1961 lerini hatrlayabildikleri belir-
yllar arasnda Tanzanyann tiliyor l
 TRK HAVA YOLLARININ TEK RESM KRED KARTI

01 Austos-31 Aralk 2017 tarihleri arasnda Opet, CarrefourSA, Arelik, Beko, TeknoSA, Watsons, Enterprise ye iyerlerinde 1 TL harcama karlnda 2 Mil, Rixosta 4 Mil
kazanm gerekleecektir. Mil kazanm sadece Garanti Bankas POSlarndan Miles&Smiles program yesi iyerlerinde Miles&Smiles Kredi Kart ile yaplacak ilemlerde
geerlidir. Kampanya mteri bazndadr ve bir mteri 1 ayda Opet, CarrefourSA, Watsons ve Enterprise harcamalarndan en fazla 5.000er Mil, Arelik, Beko ve
TeknoSAdan 10.000er Mil kazanabilir. Rixos otellerinde yaplacak harcamalarda Mil kazanmnda snr yoktur. Firmalardan yaplan alverilerden kazanlan Miller
harcamalarn yapld ay takip eden ayn 5ine kadar yklenecektir.
TEKNOLOJ AHN EKOLU
Sinyaliniz kesilmesin
Evin tm odalarnda, hatta bahede bile Wi-Fi sinyali alabilirsiniz.
Kablosuz menzil geniletici kullanmak
istemeyenler iin, TP-Link Archer VR2800,
evin tm odalarna Wi-Fi sinyalini
ulatrabildii gibi bahenizdeyken bile sizi
yalnz brakmyor. Bunun byk lde sahip 2.0dan yaklak 10 kat daha hzl transfer
olduu drt adet harici karlabilir ift bantl
antenle ilgili olduunu dnebilirsiniz.
Fakat tek sebep bu deil. Hem ADSL2+ hem
de VDSL2 destekli bu modem/ynlendiricide
ift ekirdekli ilemciye ek olarak iki adet
de yardmc ilemci bulunuyor. Ayrca drt
Yaz-k aksiyon
Eer GoProya alternatif aryorsanz Sony FDR-
X3000R ilgin bir seenek olabilir. 30 kare/sn
hznda 4K znrlk destekleyen kamera, tm
znrlklerde optik sabitleme sunmasyla
rakipleri arasnda ne kmay baaryor. Kutu
ieriinde sualt ekimler iin muhafaza kabn
sunan Sony, ayrca video kaydn canl izlemeniz
iin bir uzaktan kumanda da veriyor. Bunu bir
saat gibi kolunuza takabiliyor ve ektiiniz
grntleri anlk izleyebiliyor ve kameray
ynetebiliyorsunuz. Elbette bunun yerine akll
telefonunuza ykleyeceiniz PlayMemories
uygulamasn da seebilirsiniz. X3000Rn
sa tarafnda ise minik bir ekran, men tuu
ve komut tular bulunuyor. Kameray NFC
destekli telefonunuza yaklatrdnzda, hemen
balayabiliyorsunuz. Sadece 114 gr arlndaki
X3000R ile kayt yapmanz iin bir microSD karta
ihtiyacnz olacak. 2100 TL
30 ATLAS EKM 2017
adet Gigabit Ethernet balant noktas hzl
ethernetten yaklak 10 kat daha hzl bir
ekilde alrken, iki adet USB 3.0 balant
noktas hard diski balamanza ve USB
yapmanza olanak salyor. Bylece anzda
hzlca ve kolayca dosya, fotoraf, mzik
ve video paylaabiliyorsunuz. Tm bunlara
ek olarak cep telefonunuza ykleyeceiniz
Tether uygulamas sayesinde cihaz uzaktan
kurup ynetmeniz de mmkn. 900 TL
Gkyz sizi bekliyor
yi bir teleskop sayesinde bu keyifli ve
bir o kadar bilgilendirici hobide kendinizi
gelitirebilir, daarcnz geniletebilirsiniz.
5 in apndaki Celestron NexStar 5SE,
1250 mmlik (F/10) odak uzunluuyla
size Satrnn halkalarn ya da Jpiterin
izgilerini gsterebilir. stelik doru bir
ekilde ayarlandktan sonra bu gezegenleri el
bilgisayarndan semeniz yeterli. Zira Go-To
zellii sayesinde teleskop kendi bana
hareket ederek size 40.000 gk cismini
otomatik olarak bulup gsterebiliyor. 4800 TL
Eller serbest
Yakn mesafe modunda 12 saat boyunca 30 lmen gcnde 20 metreyi
aydnlatabilen Petzl Pixa 3 kafa feneri, alt saat boyunca 60 lmen gcnde 50
metreyi aydnlatrken nc mod olan uzun menzil modunda ise 80 metreyi 100
lmen gcnde saate kadar aydnlatabiliyor. ki adet AA pil ile alan rn,
bir metre derinlikte 30 dakika kalabilmesini salayan su geirmezlik sertifikas
olan IP67ye sahip. Ayrca iki metre
ykseklikten dmeye kar da
dayankl olan kafa feneri, piller
dahil 160 gram arlnda.
300 TL
KTAP YEM PTGL

YAAMAYA DAR, EFE TEKSOY&TUFAN TEKSOY

Yaamak akaya gelmez

Efe ve Tufan Teksoyun birbirinden gzel fotoraflar, Nazm Hikmetin Yaamaya Dair iiriyle harmanland;
Down Sendromlular Dernei yararna kitap haline getirildi.

E fe Teksoy, henz 18
yanda fotoraf bir
gen. Babas Tufan Teksoy
ise profesyonel olmasa
da yllarca fotoraflkla
ilgilenmi. Geen yl baba-
oul konseptiyle Down
Sendromlular Dernei
yararna bir fotoraf sergisi
aan Efe ve Tufan Teksoyun
almalar, yine Down
Sendromlular Dernei
yararna kitaba dnt.
Aslnda bu almaya kitaptan
ok fotoraf albm demek
daha doru. Her ikisi de
ayn ismi; Yaamaya Dair
adn tayan iki albm
kitaptan elde edilecek gelirin
tamam, Down Sendromlular
Derneine aktarlacak.
Baba oul olarak ayn ser- da kendisini farkl bir ekilde
gide bulusalar da Teksoy- ifade etme isteinden kaynak-
larn ektikleri fotoraflar lanyor. Tufan Teksoy ise bir
birbirinden olduka farkl. doa olarak atlar, koyun-
Fotoraflarn kiminde krsaln lar, kpekler, kediler, martla-
huzurlu havas, kiminde ken- r ve tabii ki ocuklar konuk
tin youn enerjisi yaylyor etmi karelerine. ki fotoraf
evreye. Kimi karede suyun nn ortak noktalarysa
dinginliine, kiminde gky- yaam sevinci. Zaten kitap-
znn derinliine dalp gi- lar da adlarn buradan alm;
diyorsunuz. Tufan Teksoyun Nazm Hikmetin Yaamaya
aalarn altnda terkedil- Dair adl iirinden. Yaamak
mi bir sandal fotoraflad akaya gelmez dizesiyle ba-
kare, doann ve sonbaharn layan iiri her iki kitapta da
hznn hissettiriyor. Efe yer alyor.
Teksoyun donmu bir gln
zerindeki terkedilmi metal DOA VE YAAM zengin bir ekilde gzlyo- fotoraflar bakyla yola d-
sandalyeli fotorafysa doal Fotoraf sanats ve kra- ruz. O da bu yolun yolcusu m. Fotoraflarna bakt-
olanla yapay olann elikisini tr Gltekin izgen, kitaplara ve fotorafn temellendii iki nzda, gen bir bak yakala-
vurguluyor. yazd nszde Efe ve Tufan nemli ayan zerinde a- m olduunu fark edeceksi-
Efe Teksoy, hikyesi olan Teksoyu yle anlatm: Tu- lmalarn srdryor: Doa niz. Ben onun yzlerce foto-
resimleri ekmeyi seviyor. fan Teksoy fotoraflarnda, ve yaam. Efe Teksoy ise elin- rafna baktmda yaam ve
Yapt photoshop almalar yaamn yeni katmanlarn de kamera, kafasnda yeni yaamay grdm. l

32 ATLAS EKM 2017

 BU BR LANDIR.

stanbullular iin Keif dolu bir gn geirin mekan olacak bu sular altnda kalm
gizli orman nasl m oluuyor? Alvyonlar
haftasonu Acarlar longozu suyun denize dkld yerde birikiyor ve

BOYUT
Griden sklanlar tarafndan kefedilmeyi suyun denize dklmesini engelliyor. Hal
nerileri bekleyen bir yer. stanbuldan kamak
isteyenlerin 2.5 saat sonra ulaabilecekleri
byle olunca da Akarsu kendi oluturduu
seti aamyor ve arkasnda kalan alan
bir cennet. sular altnda kalyor. Burada kalan su, gn
Bir gl ierisinde byyen ve varln getike bataklk, gl, kumul ve sular altnda
stanbulun doal ortamn korumay srdren aalarn, nisan aynda artan kalan ormanlar oluturuyor. Bu oluumlarn
bembeyaz nilferlerin ve yaramaz rdeklerin tmne ise longoz orman deniyor.
baard nadide alan, Polonezky. doal yaam alan olan Acarlar longozu, Longoz ormanlar yok olma tehlikesiyle

ATLA
Boucu trafiklerin, skc kalabalklarn
ardndan ferah bir nefesi hakedenlerin ilk
dura
Haftasonu demek; yorgunluu atmak,
kendine zaman ayrmak, yeni keifler yapmak
demektir. Son zamanlarda en gzde hafta
sonu planlar doayla iie geirilecek
yerlerde planlanyor. stanbulun cennet
noktalarndan biri olan Polonezky, gerek
ulam gerek aktiviteleri bakmndan sizin iin
ideal bir mekan.
bnyesine bal dereciklerle beslenerek bir
lagn karakteri de tamakta.
Yeni yerler kefetmek isteyenlerin favori
kar karya kald iin devlet tarafndan
korunuyor. O yzden burada snrl sayda
iletme bulunuyor. Ayrca gln belli ksmlar
halka ak deil. Ama bu aalarn arasnda
grkemli bir gezi isterseniz oradan sandal
kiralayabilirsiniz. zellikle mays ve kasm
aylar arasnda aalarn yeilden sarya
sonrada kahveye dnlerini, doann
sanki bir ressam tarafnda nasl ilendiini
izleyebilirsiniz.

Renkli bir kahvaltyla baladnz gnnze

eit eit ku trlerinin eliinde uzun doa 7 KOLTUKLU
yryleriyle devam edebilirsiniz. Yeilin
en deiik tonlarn greceiniz yollarda yaz
k kou yapp bisikletlerinizle keyifli vakitler
YEN SUV PEUGEOT 5008
geirebilirsiniz.

Doann temiz havas karnnz m acktrd?

Farkl iletmelerin, kendilerine has
menleriyle damak tadnza hitap edeni
seebilir, arkadalarnzla birlikte zgrce
barbek partileri yapabilir ya da tavan kan
aylarnzla pasta, brek ve tatllarla kendinizi
martabilirsiniz.

Meydanda bulunan Arclk mzesine gidebilir,

hediyelik eyalar satan dkkanlar gezerek,
hem kendinize hem de dostlarnza anlar
biriktirebilirsiniz.

Ak hava hayvanat bahesini ziyaret ederek,

itlerin arasnda zgrce dolaan birbirinden
farkl na salayabilirsiniz.

zellikle sanat severlerin ilgisini ekecek

Polonezky Aa Oyma Heykel sergisinde
aa oyma sanatnn eitli yaptlarn burada
grerek, hayal dnyanzn gelimesine katk
salayabilirsiniz. Polonezky Kltr Evine
urayarak pek ok kltrel ve sosyal etkinlie
katlabilirsiniz.

An evine giderek 1916 ylndan itibaren

tutulmakta olan hatra defterlerini ve
albmleri inceleyebilir ve Polonezky tarihinin
bysyle karlaabilirsiniz.

Buras ok gzel, nolur dnmeyelim

diyenlerPolonezkyde eitli iletmelerin
konaklama imkanlarndan yararlanabilir
gnnzn mark yorgunluunu aalarn
sard tesislerin iinde atabilir, yarn iin
plannza kald yerden devam edebilirsiniz.
KIRPEREST OYA AYMAN

Gda bamszln yitirirken

Trkiye srdrlebilir ve bamsz tarmsal retimden uzaklayor. 27 ylda drt milyon hektar tarm
alan yok oldu. Mercimek yetitirilen alanlar 20 ylda yzde 60 azald, Kanadadan ithalat yaplyor.
te yandan tketicinin gdaya dedii bedelin drtte aracya, sadece drtte biri iftiye gidiyor.

O
sabah kahvaltda konumuz
fndkt. Kyden bir arka-
damzn Fatsadan gelen
annesi ve teyzesi fndk hasad-
n bitirmi ama geen yl oldu-
u gibi bu yl da umduklar
fiyattan satamamlard. Medi-
ha Hanm, mahsul makul bir
fiyata satabilmek iin, kk
verdik. Bylece gda topluluk-
larnn yeleri de hem tandk
iftiden satn alm, hem de
daha hesapl alveri etmi
oluyorlar.
Biz doa dostu retim yap-
tmz iin zirai ila, sentetik
gbre ve tohum gibi maliyet-
leri hesaplamak zorunda kal- AMK OVASI, HATAY / TURGUT TARHAN

ve ii bo fndklar tek tek madmz halde ou zaman

ayklam ama koca uvallar- dier maliyetleri karlamakta
da iki, tane bo ve rk zorlanyoruz. Ancak ou ift-
fndk kt iin tccar fiyat i mazot, tohum, ii ve ila
krmt. Eskiden fnd top- gibi maliyetlerin altnda ezili-
ladmz gibi satardk. imdi yor. stelik ylda 10,5 milyon
uvaldaki bo fndklar fiyatn liralk mazot tketen iftiler
dmesine neden olduu iin bunun yaklak 9 milyon lira- salatalk giderdi, diye anlat- iftiler hem gda bamszl-
tonlarca fnd saatlerce otu- sn TV ve KDV olarak d- yor: imdi ise evinin ihtiyac nn gvencesi, hem de mali-
rup, pirin gibi tek tek seiyo- yor. Buna karn hayvanclk iin sebze yetitirenler dnda yetleri konvansiyonel tarmda
ruz diye anlatmt. dahil iftiye verilen destekler bostan yapan yok. olduundan daha az. Ayrca
Ayn gn, Orduda fnd- ylda 12 milyon liray gemi- Trkiyede tarmdan geinen doa dostu tarmda kimyasal-
n bekledii fiyattan satama- yor. Tketicinin gdaya dedi- nfus 1996da dokuz milyon lardan edilen tasarruf da yerel
yan iftilerden biri, baltay i bedelin drtte aracnn kiiydi. Bu say 2013te alt mil- igcne aktarlyor; sadece
alp aalarn kesivermiti. cebine girerken, sadece drt- yon kiiye derken, ekilme- insan yararna deil, toprak, su
Yaadm corafyadaki kiraz te biri kk iftinin gelir yen, ya da yaplamaya alan ve tohumlar da korunuyor.
baheleri de birka yl nce hanesine geiyor. Maliyetleri tarm alanlar nedeniyle son Hastalklara ve iklim de-
benzer bir olaya sahne oldu. karlayamayan iftiler solu- 27 ylda drt milyon hektarlk iikliklerine daha dayankl
Baz iftiler, tccar ok dk u bankada alyor ve kredi ve tarm alan yok oldu. Sonu; yerel tohum kullanmn zen-
fiyat verince kiraz aalar- borla tarm srdrebiliyor. mercimek retim alanlar son dirdiimiz, ila ve kimyasal
n kesti. Gbreleme, budama, Hal byle olunca kyller 20 ylda yzde 60 azald ve gbreler yerine topra bes-
apalama, sulama, toplama gda retmeyi brakyor; arazi- Trkiye mercimei Kanadadan leyen ve zenginletiren, dola-
derken btn yl verilen eme- sini satp, baka ilere yneli- satn alr hale geldi. Gemi- ysyla o topraktan beslenen
in karl tccarlarn iki yor, ya da g ediyor. Yan ba- te buday retiminin tketi- bitkiyi de gl klan yntem-
dudann arasndayd. Koca mzdaki nardibi Kynde mi karlad lkemizde artk leri desteklediimiz, iftinin
kasalarda birka kk kiraz de benzer bir durum yaan- makarna retimi iin kaliteli emeinin karln alabile-
bulan tccar, bunu frsat bi- yor. Bir zamanlar topraktan buday ithal ediliyor. cei, alcnn reticiyi tanyp
lip, fiyat dryordu. O yl kazanan kyllerin ou artk Tarmsal retim ve gda ba- destekleyecei gda tretim
tccara 70 kurutan sattmz kilometrelerce tedeki fabrika- mszlnn var olmad bir topluluklar oluturduumuz,
kirazn marketlerde 16 lira ol- larda ii olarak alyor. Or- lkede ne srdrlebilirlikten, tarm alanlarnda yaplamay
duunu rendiimizde, kiraz ganik yumurta reticisi kom- ne de bamszlktan sz edi- nleyen politikalar destekle-
dorudan gda topluluklarna umuz lhan Arsu, 25 yl n- lebilir. la, suni gbre, tohum diimiz lde bamllktan
satmaya ve pekmezini yapp, cesine kadar her gn kyden gibi d girdilere bal kalma- kurtulup kendine yeterli bir
kurutarak saklamaya karar meyve sebze haline iki kamyon dan doa dostu retim yapan sistem oluturabiliriz. l

34 ATLAS EKM 2017

GEZGNCE MEHMET YAN myasin@hurriyet.com.tr

TURUN/MULA

Gneyin kk ihtiam
Dolambal yollardan, ormanlarn yeiliyle i ie keskin virajlardan sonra insan afallatan renkleri ve
ltsyla Turun kar karnza. Mulann Marmaris ilesine bal kasaba, denizinin temizlii ve
plajlarnn sadeliiyle pek ok insanda bamllk yaratabiliyor.

u anda ky lokantalarn
kurtaran balk sardalyedir.
ok insan iin
Mulann Marmarisi, benim
iin Marmarisin de Turunu
gzeldir. Aslnda temmuz
ve austosta, yani yazn deli
scaklarnda Turuna pek
gitmem. nsan bunaltr.
Glgeliklere snmaya zor-
lar. Geceler bile insan bktrr.
Uyutmaz.
Ama yle gzel koyla-
TURUN, MARMARS / FATH ZENBA

r, yle berrak denizi vardr

ki, sca falan unutturur.
Aklarda bile denizin dibin-
deki talar saymak mm-
kndr. Zaten deniz bylesi-
ne gzel olmasa, temmuz ve
austosta Turun cehenneme
dner.
Bu cennet mekna gitmek
iin yine de sonbahar bek-
lemeyi nermekten kendimi
alamyorum. Turun, dalarn
arasna gizlenmi bir gzel-
dir. Yeil am ormanlar biter,
hemen deniz balar. Bu gzel
kasaba pek bilinmez.
Turuna nasl gidilir? nce
Marmarisi ve meleri ge-
meniz gerekir. Sonra da
yolu balar. am ormanlar-
nn arasndan giden bu yol,
ok dik ve virajldr. Dikkatli
olmak gerekir. Eer nnze
bir kamyon derse trman
insan bktrr. nk bu dar
yol, sollama yapmaya msait
deildir.
Ksa bir dzlkten son-
ra bu sefer ini balar. Yol,
yine ormanlarn arasndan
geer, yine keskin virajldr.
nce lacivert deniz grlr.
Davetkrdr. stnde yel-
kenliler, bykl, kkl pansiyonlar da yle.
tekneler szlr. Sonra bir-
den Turun grntye girer.
Byke bir koyun kysnda-
dr. lk grte talyan kyle-
rini andrr.
Turun, adn turun mey- Mterileri ngilizlerdir.
vesinden alr. Turun, man-
dalina-portakal aras byk-
lkte bir narenciyedir. Acdr,
yenmez. Turunun makbul
olan ksm kabuudur. Ondan
yaplan reelin tadna doyum
olmaz.
Dadan inip, Turunun
iine girerseniz, grnt-
nn bys biraz bozulur.
Sebep malumdur: Geliigzel
yaplm binalar. Turunun karmlar mdr diye?
kklne yakmayacak Antik kentin eteklerinde
kadar byk olan birka otel muhteem bir koy bulunur.
grnty bozar. ok katl Orada yzerken hep vcu-
dumun maviye boyandn
Ana caddeye dkknlar, sanrm. Deniz ylesine mavi-
kafeler, lokantalar, hediye- dir. Amosun te yakasnda
lik eya maazalar ve pansi- Kumlubk Plaj uzanr. Arada
yonlar sralanmtr. Kafeler bir bu gzel plajn tadn
daha ok akamlar dolar. kartrm.
Bayram ncesi gittiim
Ky boydan boya plajdr. Turun ve evresini anlat-
Sahil biraz talktr, ama deniz tm. Yazdm yerlerde yedim,
prl prldr. Bylesine gzel itim ve yzdm. Scak aznca
deniz az bulunur. glgeliklere sndm. imdi
Turunun biraz tesinde- bu cennet koylara tekrar git-
ki Amos antik kenti, denize mek iin Eyll aynn bitmesi-
hkim bir tepededir. Oradan ni bekliyorum.
denizi seyrederken hep bili- nk o dnemde hava
nen 2 bin 200 yl nce yaa- daha makul oluyor, deniz daha
m Amoslular dnrm. gzelleiyor, grlt yerini ku
Acaba bu manzarann tadn seslerine brakyor. l

36 ATLAS EKM 2017

GAZANTEP
CAZBES

Sahip olduu doa ve kltr varlklaryla Trkiyenin en cazip seyahat

rotalarndan biri Gaziantep. Uluslararas Antepfst Kltr ve Sanat
Festivalinin bu yl onuncusu dzenlendi. Yresel kutnu kuma ise
getiimiz gnlerde Londra Moda Haftasnda dnyaya tantld.
 Gaziantep doasna
fstk aac
damgasn vuruyor.
ehir, nemli bir
ekonomik kaynak
olan antepfstnn
ihracatndan 65
milyon dolarlk gelir
elde ediyor.

G
aziantep, 19-20 Austos 2017 hasad ile balad. Hasada Trkiyenin drt
tarihleri arasnda 10. Uluslararas bir yanndan 183 gurme ve ef katld, ayrca
Antepfst Kltr ve Sanat Fes- yreye zg halk oyunlar oynand, Barak tr-
tivaline ev sahiplii yapt. Gazi- kleri sylendi.
antep Bykehir Belediyesi ta- Hasatta iilerle birlikte fstk toplayan Ga-
rafndan dzenlenen festival erevesinde ziantep Bykehir Belediye Bakan Fatma
bu yl da ok sayda etkinlik gerekletirildi. ahin, Gaziantepin lezzet kenti olma iddi-
BU BR LANDIR

Festival, Karkamn Teketa Kynde fstk asnda ve bunu UNESCOya onaylatmasnda

antepfstnn nemli pay olduunu syledi.
Hasadn ardndan tarlada kurulan adr-
da Trkiyenin Gastronomi Profesyonelleri
Mutfak efleri ve Yatrmclar Antepfst
Hasadnda Buluuyor konulu panel dzen-
lendi. Panelde antepfstnn nemi ve ya-
rarlarnn yan sra yresel rnler anlatld;
Gaziantepin 65 milyon dolarlk fstk ihraca-
t yapt vurguland. Gaziantep Bykehir
Belediyesi Tarmsal Hizmetler Daire Bakan
brahim Ylmaz, antepfstnn yetitirilme-
sine ilikin katlmclara bilgi verdi. Panelde
Cihan etinkaya, mutfak efi Ebru Baybara,
Trk Mutfa Dernei Bakan ve TM Bakan
Yardmcs Tahsin ztiryaki, Gkmen Szen,
yemek yazar mr Akkor, Melih ahinz,
Gaziantep Bykehir Belediyesi Mutfaklar
Koordinatr Doa iti, Gaziantep Byk-
ehir Belediyesi MUSEM Koordinatr Rap
Gzelbey birer konuma yapt.
Uluslararas Antepfst Kltr ve Sanat
Festivali kapsamnda ehirde nl isimlerin
katlmyla bir kortej yapld, Fstk Parknda
konser dzenlendi, tiyatro oyunlar sergilen-
di. Ayrca En Bakml Bahe Yarmas, Antep-
fst Bilgi Yarmas, Gaziantep Bykehir
Belediyesi Sanat ve Meslek Eitim Kursla-
r (GASMEK) Yresel Yemek Yarmasnda
bilgi ve beceriler yart. GASMEK Yresel
Yemek Yarmasnda a adaylar hner-
lerini sergiledi. Eitim kurslarnda Alk
Kursuna devam eden kursiyerler, festivalde
Gaziantepin nl mutfandan rnekler sun-
du. Kentin yresel yemeklerinden biri olan,
yrede damat dolmas olarak bilinen kuzu
ili kabak dolmas yemei gurmelerin bee-
nisine sunuldu.
Gaziantep Bykehir
Belediyesinin dzenledii
Uluslararas Antepfst
Kltr ve Sanat Festivali,
Teketa Kyndeki
fstk hasad ile balad.
Gaziantep, festival
erevesinde renkli
etkinliklere sahne oldu.

BU BR LANDIR
KUTNU KUMAI LONDRADA
Gaziantepin bir dier kltr varl kut-
nu kuma eyll aynda Londrada zel bir
basn toplantsyla yabanc kamuoyuna tan-
tld. Ardndan kutnu kuma Londra Moda
Haftasnda modac Bora Aksunun hazr-
lad defilede boy gsterdi. Gaziantep
Bykehir Belediye Bakan Fatma ahin,
Londrada yapt aklamada kltrel mira-
sn gelecee aktarlmasnn neminin altn
izdi ve Gaziantepte 16. yzyldan bu yana
dokunan, bir dnem Osmanl padiahlar-
nn kaftanlarnn da dikildii kutnu kuman
ngilterede grmekten duyduu memnu-
niyeti dile getirdi.
Bora Aksunun Gaziantepin mehur
kuma kutnudan ilham alarak tasarlad-
2018 lkbahar-Yaz koleksiyonu, Londra
Moda Haftasnn ilk gnnde byk ilgi
grd. Turkuvaz, krmz, pembe, bebek
mavisi ve krk beyaz gibi renk eitlerinin
tl, ipek ve kutnu kumayla birlikte har-
manland yeni koleksiyon modaseverle-
rin beenisini kazand.
Aksu, kutnu kumann kendisi iin byk
bir hazine olduunu, yeni koleksiyonunun
olumasnda byk etkisi bulunduunu dile
getirdi. Kutnu kumann, ipek zgler ile
koton dokumalarn bir arada barndrmas
sebebiyle ilkbahar ve yaz dneminde de
 ???????????
??????????? ??????????? ???????????
??????????? ??????????? ???????????
??????????? ??????????? ???????????
??????????? ??????????? ???????????
??????????? ???????????

Gaziantepte 16. yzyldan

bu yana dokunan
zel bir kuma kutnu.
Bora Aksunun kutnu
kumandan ilham alarak
tasarlad 2018 lkbahar-
Yaz koleksiyonu, Londra
Moda Haftasnda boy
gsterdi.

rahatlkla kullanlabileceini, ok salkl

olduunu belirten Bora Aksu, Daha nice
sezonda da kutnu kuman kullanacam
dedi.
Kutnu Tantm Grubu Bakan Jlide
Konukolu, Kuman Avrupa tantmna
ngiltereden balamak gzel ve nemli, en
byk amacmz kutnu tezghlar ve kutnu
ustalarnn saysn artrmak dedi. Gazian-
tep Sanayi Odas Bakan Adil Konukolu
da Gaziantepin u anda 6,3 milyar dolar
ihracat var, inanyorum ki nmzdeki be
alt yl iinde kutnu kumann bu ihraca-
tn artrlmasnda pay olacaktr eklinde
BU BR LANDIR

konutu.
ALEXANDER PETROSYAN/KOMMERSANT / GETTY

St. Petersburg
Devrimin 100. ylnda
 Avrupada Byk, Trkiyede Deli sfatyla tannan ar Petro kurdu Petersburgu...
Rusyann batya alan byk kaps oldu. Birinci Dnya Savanda Almanlar byk
dman gren Ruslar, burg ekini deitirdi. O, artk Petrogradd. Ama ayn tarihlerde
20. yzyl derinden etkileyen Ekim Devriminin de merkezi oldu ve iktidar alan
Bolevikler ona nderlerinin adn verdi: Leningrad. Atlas, 1917 Ekim Devriminin
100. ylnda Ruslarn Sankt Peterburg dedii kenti, devrimin izlerini srerek geziyor.
YAZI: MEHMET Y. YILMAZ / FOTORAFLAR: MURAT KKSAL

25-26 Ekim 1917 gecesi

Aurora Kruvazrnn
geici hkmetin
bulunduu Klk Saraya
yapt son derece
yksek sesli kurusk top
atlaryla balad. Toplar,
II. Dnya Savanda
Leningrad kara savunmas
iin skld. Savata
bombalanan ve batan
Aurora, 1947de onarld.
Eitim gemisi olarak
kullanld ve Byk Ekim
Devriminin bir sembol
olarak Neva Nehrinde
demirledi. 1957de mzeye
dnt. Bugn St.
Petersburgun sembolleri
arasnda yer alyor.

1917 EKM DEVRM ATLAS 45

A
hmet Hamdi Tanpnar,
Paristen Adalet Cim-
coza yazd bir mek-
tupta, ki hasretim var-
d. Paris ve gzel kadn.
Buraya geldim, ikisini
de kaybettim diyordu.
Basit bir cmle aslnda.
Hem Parise, hem de gzel kadnlara kavuunca,
iki hasretini de kaybetmi oluyorsun. Bu cmleyi
hafzama kazyan iki neden var. Birincisi yantn
asla veremediim bir soru: Bir insan, bir kadna
mektup yazar da gzel kadna hasretim derse,
bu o kadn tarafndan nasl alglanr?
zmesi zor. Rahmetli Adalet Hanmn bildi-
imiz anlamda plastik gzellerden saylmaya-
can aikr, ama onun da elbette kendince gzel
bulduu ynleri olmalyd, acaba bu mektubu
okurken ne dnmt? kincisi ise bu szlerin
birinci blmnn benim amdan St. Petersburg
iin geerli olmasyd.
Benim iin her zaman dsel bir kent oldu,
Petrograd, Leningrad ve nihayetinde St. Peters-
burg. Pukinin, Dostoyevskinin, Turgenyevin,
Gogolun, aykovskinin, Rimsky-Korsakofun,
Anna Ahmadovann, Leninin, Trokinin, B-
yk Ekim Devriminin, Hermitagen byl ken-
DMTRY ERMAKOV/NURPHOTO VA GETTY

ti. Nihilistlerin, anaristlerin depresif anas. Dou-

nun Venediki, Parisi, Floransas. Duru tenli, iri
mavi-yeil gzl, sarn, eneleri gururla havaya
kalkm asil gzel kadnlarn kenti. Neva Neh-
rinin Baltkla pmesinden doan nazl bir
kz. Ancak Petersburga kavumak bende, Ahmet
Hamdideki gibi bir kayba yol amad. Kalbim-
deki mstesna yerini koruyor.
Rus mparatorluunun bakenti, batllarn
Byk, bizim ise Deli sfatyla tanmlad- Sankt Peterburg Metrosu,
mz ar Petro tarafndan kuruldu. O vakitler ad Sovyetler Birlii dneminin
tasarm, sanat ve dekorasyon
doal olarak kurucusunu antracak biimde Pe- zellikleriyle dnyadaki en k
tersburg idi. ve gsterili metrolardan biri
Birinci Dnya Sava srasnda, kentin ismin- olarak deerlendiriliyor. Gnlk
yolcu says 3,4 milyona ulaan
deki burg ekinin Almancadan gelmesi, yerli ve metro sistemi, kentin corafi
milli politikalar izleyenler iin sorun tekil etti. durumundan tr dnyann en
Almanya, savataki en byk dmand ve ken- derindeki metrosudur.
tin ad ilk kez bu nedenle deiti ve Ruslatrld:
Petrograd.

46 ATLAS EKM 2017

 Kentin ad Bolevik Devriminin ardndan 1924
ylnda bir kez daha deiecek ve bu kez Leningrad
olacakt, ama onun mr de Sovyetler Birliinin
dalmasyla sona erecekti. Kentin ad artk Ruslar
gibi syleyecek olursak Sankt Peterburg!
DELI PETRONUN KENTI
ar Petro, lakab gibi byk bir devlet adam
idi. Bizim ona deli lakabn takmamzn nedeni
de sanrm onun bu bykln anlayamayp, ve neoklasik saraylar, imparatorluun grkemli
delilik olarak grm olmamz. ehir kurulduk-
tan sonraki 200 yllk dneminde, tpk devrim
ncesi Pariste olduu gibi keskin biimde tanm-
lanm sosyo ekonomik blgelere blnmt.
Vasiliyevski Adas ile Nevann sa kysnda
kalan kentin merkez semtleri ile nehirden Obvod-
ni Kanalna kadar nehrin sol yakas st ve orta
snfn yaad bir blgeye dnmt. Mer-
kez semtler ar ailesi ve aristokratlara ait rokoko
1917 EKM DEVRM ATLAS 47
 idari yaplar, saak ve Kazan katedrallerini ba-
rndryordu. Bu binalarn ou bugn de ayakta
duruyor, St. Petersburga o muazzam romantik
havasn veriyor.
Nevski Prospekt, bugn olduu gibi kurul-
duu yllarda da kentin en geni ve iyi cad-
desiydi. Nevski Prospektte yrrken Gogolun
romantik hayalcilerini, delimen ve kaba mace-
raclarn, byklk kompleksinden tmarhaneye
den memurlarn kanl canl karnzda grr- dairenin kaps sanki gemite ilenen bir byk
seniz, sakn armayn. Dostoyevskinin imdi
bir mze haline getirilen evi de yle. alma ma-
sasnn zerinde hayatnn bir blmn kumar
masalarnda kaybeden byk yazarn zarlar hl
atlmay bekliyor.
Su ve Cezann yazld odadaki saat yazar
ldnde kz tarafndan durdurulmu, hl o
an gsteriyor. Biraz bekleyebilirseniz kiliseden
knca ay imeye eve gelecek Alyoa Karama-
zofu da grebilirsiniz sanki. Raskolnikovun izini
srmek isterseniz biraz dolanmanz gerekebilir
ama. Raskolnikov, Dostoyevskinin byk eseri
ST. PETERSBURGLULAR KENTLERI
IIN YLE DIYOR: ONUN
KIYMETINI ANLAMAK IIN BIR
SRE AYRILMAK YETER.
Su ve Cezann topluma bakaldrm nihilist
kahraman. Yoksul dm bu gen, yaamn
gereklerinden koparak her eye akl dzeyinde
bakan, yce amalar iin gerekiyorsa her trl
ahlak d araca da ba vurmann meru olduu-
nu dnen birisidir. Bu yzden yaamas iin
Klk Saray, 1732den hibir aklc sebep bulamad aptal, sar ve has- Bolevik Devriminin (Byk Ekim Devrimi diye
1917ye kadar Rus ta bir tefeci kadn ldrr. Hapiste geirecei yl-
imparatorlarnn kald lar ona, gerek mutluluun sadece akla dayanan
resmi binayd. 1917de
Bolevik Devrimi, sarayn bir yaam anlayyla deil, dnsel kibirden
ele geirilmesiyle ilan kurtulmay da salayan ileler ekilerek buluna-
edildi... Binann orijinali bileceini retir.
Deli Petro tarafndan
Dostoyevskinin romannda cinayetin ilen-
yaptrld (kar sayfada,
stte). Klk Saray, dii yer olarak anlatlan Griboedova Kanal k-
Bolevikler tarafndan ele ysndaki 104 numaral dev binann i avlusuna,
geirildiinde ilk yaplan geerken insann iini rperten bir tnelden
arlardan biri uydu:
Yoldalar sanat eserlerine giriliyor. Rusyann birok kentinde rneini
asla zarar vermeyeceiz, grebileceiniz bir mimarisi var binann. ri te-
onlar halkn ve dnyann kir bir kedinin nm sra meydan okurcasna
mirasdr. Bina
yrd bu tnelden geometrisi ters alarla
gnmzde gezginlerin
ilk urak yerlerinden biri arplm bir avluya klyor. Avlunun mimari
(kar sayfada, altta). yaps Dostoyevskinin neden bu binay setiini
48 ATLAS EKM 2017
de aklyor sanki. Bu binada yzlerce ev var. Ne-
resinden bakarsanz bakn binada en az 600-700
kii yayor olmal. Ama yle dramatik bir sessiz-
lik var ki, sanki byk bir apartmann avlusunda
deil de bir cezaevinin tecrit hcresindeymisiniz
duygusu uyanyor iinizde. Be numaral giri-
ten merdivenlere doru yryp, nc kata
karsanz, sol taraftaki 74 numaral daireyi bula-
caksnz. imdi kimin oturduunu bilemediim
suun tekrarn nlemek istercesine takviye edil-
mi. Byk Rus corafyasndaki evlerin oun-
da grebileceiniz, zerinde kilit yuvas olan
boyanmam ahapla kapl bir elik kap bu. Zili
almaya kalkmayn sakn. Hatta bana sorarsanz
bir yabanc olarak benim de aslnda yapmam
olmam gereken eyi de yapmayn, binann iin-
de dolamayn ki, soluu bir Rus karakolunda
almayasnz.
Bu kent belki de dnyann en byk ak hava
mzesi. 1700lerde bizim deli dediimiz Byk
Petronun emriyle kurulmaya balanm, bizim
erkek delisi unvanna layk grdmz Byk
Katerinann ellerinde bym bir mze-kent.
Bir kentin btn zelliklerini koruyarak
yz ksur yldr hi deimemesi mmkn m?
Evet, burada mmkn olabilmi. Ne Napolyon
ve Hitler ordularnn gz dnm saldrganl,
ne de Stalinin paranoyak gc bu kenti deitir-
meye yetmemi. Ankara gibi yeni bir ehri bile
75 ylda kere ykp yeniden yapmay baarm
bir rkn ahfad olarak bize ok yabanc bir du-
rum elbette.
100 EKIM SONRA
Sankt Peterburgu ya da batda sylendii gibi
St. Petersburgu bu yl gndeme tayan ey ise
de anlr) 100. yldnm. Dnyay sarsan bir
devrime sahne olan bu kentin sokaklarn dola-
rken, Ekim (miladi takvime gre kasm) Dev-
riminin izini de srebilirsiniz. Devrime giden
yolda Lenin ve beraberindekileri Finlandiyadan
getiren tren Petrogradn kuzey ucundaki Or-
manclk Enstitsn evreleyen bakml orma-
nn iinden geerek Sampsonevski Parkn kat
etti, devrim ncesi byk grevlere sahne olan
fabrikalarn arasndan geerek Finlandiya stas-
yonuna girdi. Lenini St. Petersburga ikinci ge-
liinde karlayan kimse olmamt. Oradan zor
bela bulunabilen bir taksi ile Kesinskaya Malika-
nesine getiler. ar II. Nikolann sevgilisi, Ma-
rinski Balesinin ba balerini Mathilde Kesins-
1917 EKM DEVRM ATLAS 49
 kaya iin yaptrd bu malikne ubat devrimi
srasnda boaltlm ve Boleviklerin karargh
haline getirilmiti. Bina kritik bir konumdayd:
Potrus ve Paul Kalesine ve o yllarda ateli politik
toplantlara sahne olan Cirque Modern binasna
ta atm mesafesindedir.
Leninin binaya varmasnn ardndan Kron-
tad denizcileri, Taurida Sarayn ele geirdiler.
Sz devrim gnlerine getirmeden nce nemli
bir tarihe sahip iki yapy daha anmakta yarar
var: Dneminin en byk katedrali olan St. Isa-
ac ve Aleksandr Nevski Manastr. Kerenskinin,
gerici gsterilerinden en nemlisi olan, olaylar

Smolni Katedrali, srasnda hayatn kaybetmi Kazak askerlerin
Klk Saray gibi St. cenaze ve mezarlk trenleri buralarda yaplmt.
Petersburgun nemli
yaptlarna imza atan
Bu arada Bolevik Petrograd Komitesinin a-
talyan Mimar Francesco lmalarn srdrd Kesinskaya Maliknesi di Pukin Tiyatrosu olarak bilinen, Aleksandriski
Bartolomeo Rastrelli de hkmet tarafndan geri alnm, Bolevikle-
tarafndan tasarland. rin btn belgelerine el konulmutu. Bolevikler
Yap, mimarn en byk
eserlerinden biri olarak bunun ardndan asil ailelerin kz ocuklarnn
kabul ediliyor. Renginden okutulmas iin yaptrlm olan Smolni Enstit-
tr, St. Petersburgun sn kendilerine karargh yaptlar.
Mavi Yz olarak
tanmlanyor.
BOLEVIKLERIN ST. PETERSBURGU
Yoldalar Petregrad Sovyeti ibandadr s-
znn sylendii balkon, devrimin dakika dakika
planland alma odas. Her ey o ekim gnn-
deki durumuyla muhafaza ediliyor. Leninin kul-
land basit alma masas, masann zerindeki
dosyalar, tabancas, deri kasketi.
Devrim ncesinde dzenlenen Demokratik
Devlet Konferansnn dzenlendii bina ise im-
Tiyatrosudur. Bir dier nemli bina ise Kuzey
Blgeleri Sovyetler Kongresinin topland s-
rada siyasi mahkmlarn alk grevine balad
Crosses Cezaevidir.
Artk devrime gnler kalmtr ve bu haberin
duyulmas kentteki siyasi tansiyonu alabildiine
ykseltmiti. 22 Ekimde, Nevann sa kysnda
yer alan Halk Evinde Trokinin yapt ateli
konumay dinlemek iin fabrikalar ve askeri gar-
nizonlar adeta boalm durumdayd. 23 Ekimde
Askeri Devrimci Komite, Peter Paul Kalesi ile
hemen yanndaki Kronwerk Cephaneliini ele

50 ATLAS EKM 2017

geirdi. Kale, Klk Saraya tepeden bakan kritik dev toplarn kurusk atelemesi oldu. At ku- Petersburgdaki Rus
bir konuma sahip. Kerenski de artk ayak sesleri ruskyd ancak patlama sesi ylesine etkili oldu Ortodoks katedrallerinin
en nemlilerinden biri
iyice glenen devrimi durdurmak iin son bir ki, Peter Paul Kalesinden yaplan dier atlarla olan Aziz Isaak, yapld
hamle yapmt. birlikte artk Boleviklerin nnde hi diren tarihlerde ayn zamanda
Neva zerindeki Liteini, Troitsi ve Nikolaevski kalmayacakt. kentin ana kilisesiydi.
kprleri alm, hkmet glerinin kontrol Bir dergi yazs iinde bu devrimin adm adm
altndaki Saray Kprs, Neva zerinde ak kalan nasl gelitiini, hangi kritik kararlarn alndn,
tek gei haline gelmiti. Ama, Nevann sa yaka- Kerenski hkmetinin yapt hatalar tek tek
sndaki ii mahallelerinden gelecek iilerin n- sayabilmenin olana yok. Ben burada Peters-
n kesebilmekti. Ancak bu ie yaramad. 25 Ekim burgu gezerken devrimin izini srmek isteyenle-
gn sabaha kar 2 sularnda Nikoalevski stas- re kk bir rehber yazmaya altm. O gnlerin
yonu ve Petrograd Elektrik stasyonu ele geirildi. gelimelerini bir polisiye roman tadnda anlatan
Sabaha kar saatler 3.30u gsterirken Aurora bir kitab merakllara nermek istiyorum ki ben
zrhls, hl hkmetin kontrolnde olan Niko- de Petersburga giderken o kitab okumutum.
alevski Kprsnn yanna demirlemiti. Son (Alexander Rabinowitch, Bolevikler ktidara Ge-
noktay koyan askeri operasyon da bu zrhlnn liyorPetrogradda 1917 Devrimi.)

1917 EKM DEVRM ATLAS 51

ST. PETERSBURG VE MOSKOVA
Devrimin kentleri
YAZI: ADNAN BOSTANCIOLU / FOTORAFLAR: MURAT KKSAL

Antsal bir kent olarak kurulan St. Petersburg, ayn zamanda dardan gelecek saldrlar karlayacak
bir kale olarak dnlmt. Ekim Devriminin lideri Lenin ve arkadalar, en byk ilk adm bura-
da att. Sovyetler Birliinin bakenti Moskova ise salt politik bakmdan deil, ticari ve kltrel ilikile-
rin de dm noktasyd. Rusyann en byk iki kentinde devrim ve sonrasnn hatralar hl yayor.

M
arshall Berman, Kat Olan Her Moskova, Rusya iin ulusal varolu tarihini
ey Buharlayor isimli eserin- temsil ediyor. 14. yzyldan itibaren, Rusyann
de, St. Petersburg ile Moskova birliini salayan merkezi g Moskova. Doal
arasndaki kartl ima eden olarak da bakent. Ta ki, 18. yzyln banda St.
simgesellik zerine yle di- Petersburg ina edilene kadar.
yor: Petersburg, Rus hayatn dolduran tm Rusyann 18. yzylda Avrupa karsnda geri
yabanc ve kozmopolit unsurlar temsil eder. Mos- kalml, siyasette ve kltr hayatnda tepkiselli-
kova ise Rus narodunun (halk) tm yerli birikimi i de beraberinde getirdi. Belki de bu tepkinin en
ve kendine ait geleneklerini gsterir. Petersburg ileri ve gl rnei, bizatihi St. Petersburg oldu.
kirlenme ve yozlama; Moskova kutsaldr. Peters- Dnn ki bu ehir, 1703 ylnda I. Petronun
burg dnyevidir (hatta belki de ateist). Petersburg emriyle kuruldu. Kurulu yeri de manidar; Rus-
Rusyann kafasdr, Moskova yrei. yann en bat ucu; Neva Nehrinin Finlandiya
Seyahatimize elik eden mihmandarlarmzn Krfezine dkld blge
anlatt kimi hikyelerde de iki kentin sakinleri- ehrin kuruluu iin seilen yerin, en simgesel
nin birbirlerinden pek hazzetmediklerini hissede- zellii Rusyann Avrupaya alan penceresi
biliyorsunuz. St. Petersburglular Moskovallar bi- olmas. Bu ayn zamanda I. Petronun Rusyay
raz hdk bulurken, Moskovallarn kanaati ise modernleme yolunda radikal kararnn nianesi
St. Petersburglularn zppe olduu eklinde olarak da grlebilir. ar, sadece yeni bir ehir
Aslnda bunun sebebi iki rakip ehrin tarihin- kurmad; ayn zamanda St. Petersburgu bakent
den bamsz deil. iln ederek Rus muhafazakrlnn merkezi olan

Hermitaj Mzesi dnyann

en byk ve eski
mzelerinden biridir. 1764
ylnda arie II. Katerina
tarafndan yaptrld ve
1852 ylnda hizmet
vermeye balad. Mze,
yaklak 3 milyon sanat
eserini barndryor ve
bunun nemli bir blmn
sergiliyor (sada). Kentte
bir zamanlar 30un
zerinde Lenin heykeli
bulunuyordu. Gnmzde
bunlarn sadece
ikisi yerinde duruyor.
Leninin Btn iktidar
Sovyetlere sloganyla
simgeleen devasa heykeli
de bunlardan biri. Bir
zamanlar KGB merkezi
olan tam arkasndaki bina,
imdi gen iadamlarna
ofis olarak hizmet veriyor
(kar sayfada).

52 ATLAS EKM 2017

1917 EKM DEVRM ATLAS 53
 ST. PETERSBURG, AVRUPALI MIMAR VE MHENDISLER TARAFINDAN
ADALAR, KPRLER, KANALLAR EHRI OLARAK TASARLANDI.
St. Petersburgun en Moskovay tarihin sayfalar arasna gmmek is-
nemli yaplarndan tedi. Aleksandr Pukin, Bronz Svari iirinin
biri de 1000 hektardan
fazla alan zerine kurulu hemen banda I. Petronun tarihi kararn u di-
olan ve Petronun yazlk zelerle anlatyor:
saray olarak kulland Babo dalgalarn yannda durdu O ve derin hiplii yapan, aslnda kendisi bal bana bir sa-
Peterhoff Saray; yaygn
sylenile Klk Saraydr
dncelere dalp bakt uzun uzun.
(kar sayfada, stte). St. Dnd O: Burada Avrupaya bakan bir pen-
Petersburgun en byk cereyi yarp amakm yazgmz ve denizin yan dan Aleksandr Nevski Manastrna kadar uzanan
ve tarihi caddesi Nevski banda smsk topraa basp durmak.
Prospeckt. Buras ayn
zamanda sanatlarn St. Petersburg, Avrupal mimar ve mhendisler
da urak yeri. nl air tarafndan tasarlanyor; bir adalar, kprler, ka-
Pukin, lmne neden nallar ehri olarak Tpk Venedik, ya da Ams-
olan delloya gittii gn
bu caddedeki bir kafeye
terdam gibi. ehrin kuruluunda Ruslarn payna
oturmu ve buras bugn den ise bataklklar kurutmak, nehrin suyunu
St. Petersburgun en nl kanallara tamak, zemini payandalarla salamla-
lokantalarndan biri olmu. trmak iin olaanst bir emek harcamak oluyor.
Cafe Litteraturniada
Pukinin balmumundan yle ki, yl iinde 150 bin ii lyor ve byk 1500 tonluk bir granit ktlesinin zerinde ykse-
bir heykeli bulunuyor bir ksm da sakat kalyor. Buna mukabil St. Pe-
(kar sayfada, altta). tersburgda, on yl iinde 35 bin bina ina ediliyor;
nfusu 100 bine ykseliyor.
ANITSAL ST. PETERSBURG
Rusyann 18 ve 19. yzyl boyunca sren im-
paratorluk dneminin en belli bal yaplar, hey-
kelleri, meydanlar St. Petersburgda St. Peters-
burgun kuruluuyla birlikte sveten gelmesi
muhtemel saldrlara kar ina edilen, lakin daha
sonra rejim kartlarnn hapsedildii Aziz Petrus
ve Aziz Paulus Kalesi Kale iinde yer alan ve
ayn isimle anlan, yapmna bizzat I. Petronun
nezaret ettii, arlarn ve arielerin ebedi istira-
hatghlarnn bulunduu katedral
Ortasnda 600 ton arlnda ve 47,5 metre
yksekliinde Aleksandr Stunu bulunan, evresi-
ni Klk Saray ve Genelkurmay Bakanl Karar-
ghnn kuatt, 1905 ylnda ar II. Nikolaya Mihaylovi Dostoyevski ve bakalar Hepsi, St.
dileke vermek iin gelen iilere ve yoksul halka
ate alan ve sonu 1917de biten devrim macera-
snn fitilinin atelendii Saray Meydan (Dvortso-
voya Pload)
na edildii 1762 ylndan itibaren Rusya ta-
rihinin en kritik olaylarna sahne olan, dnyann
en byk sanat koleksiyonlarndan Hermitaja ev
sahiplii yapan, be birleik bina ve 1057 odadan
oluan Klk Saray
Roma mparatorluundan 20. yzyla uzanan
tarihsel dneme ait milyonun zerinde eser
barndran, ancak bunun yzde 10unun sergile-
54 ATLAS EKM 2017
nebildii, o haliyle dahi normal bir turistik gezide
btnyle grlmesi mmkn olmayan Hermitaj
Mzesi
Kazan Katedrali ve Stroganov Sarayna ev sa-
nat eseri olan, St. Petersburgun kuruluundan bu
yana kentin kalbini oluturmu Saray Meydann-
drt buuk kilometrelik Nevski Caddesi ar II.
Aleksadrn 1881 ylnda suikasta urad yerde
ina edilen (bu sebeple bir ismi de Dklen Kan
olan), renkli motiflerle ssl soan kubbeleri ile
Moskova Kzl Meydandaki mehur Aziz Vasili
Kilisesini artran sann Dirilii Kilisesi
Pukinin Dekabrist ayaklanmasnn ardndan
yazd lmsz iire ismini veren (Bronz Svari),
len Byk Petro heykeli
Marinski Saray ve I. Nikolay Antnn kar-
snda gsterili tek kubbesiyle meydana arln
koyan, 112 yekpare granit stunla evrelenmi
Aziz saak Katedrali
St. Petersburgun biraz dnda, Finlandiya Kr-
fezi kysnda Peterhofta, 600 hektarlk bir bahe
iinde 64 havuz ve 142 fskiyenin, altn kaplama
heykellerin ssledii Yazlk Saray
imdilik bunlarla yetinelim. nk ehrin ken-
disi daha batan btnyle bir sanat eseri gibi ta-
sarlandndan, antlarn, yaplarn, meydanlarn
tek tek anlatlmas sayfalar srer.
St. Petersburgun arlk Rusyasnn bakenti
olmasnn tesinde iki byk tarihsel nemi var.
Biri, dnyann en byk edebiyat ekolnn de
doum yeri olmas. Aleksandr Pukin, N. V. Go-
gol, van Turgenyev, Nikolay ernievski, Fyodor
Petersburg merkezli Rus modernlemesinin ocuk-
lar. Kentin bir dier tarihsel nemi ise hi kuku-
suz Rusyada 18. yzyldan itibaren gelien siyasal
ayaklanmalarn ve en nihayetinde 1917 Ekiminde
gerekleen Bolevik Devriminin merkezi olmas
SOVYETLERIN MOSKOVASI
imdi biraz da rotamz Moskovaya evirelim.
Moskova, Bolevik devrim tarihi asndan ok zel
bir neme sahip deil. Yanl anlalmasn, devrim
derken, zel olarak 1917de iktidarn el deitirdii
olgulardan sz ediyorum. Malum, o tarihsel srecin
1917 EKM DEVRM ATLAS 55
 asl merkezi St. Petersburg. Moskovann Bolevik-
lerin ynetimine gemesi, elbette St. Petersburgda
yaanan gelimelerden g alarak gerekletirilen
birka gsteri, atma ve grevle salanyor. Ama
kentin 70 ksur yllk Sovyet ynetimi asndan
asl nemi, lkede sosyalizmin ina srecinin Mos-
kova merkezli yrtlm olmas.
Birinci Dnya Sava sona ermeden hemen
nce, 1918 Martnda, St. Petersburgun Alman
kuatmas altna girmesi zerine Bolevikler ba-
kenti Moskovaya tayor ve Rusyann kaderi
artk buradan iziliyor. Bu tarihsel dnemin 30
yla yakn blmnn Stalin ynetiminde getii
dnlecek olursa, Moskovaya Stalinin ehri

MLADEN ANTONOV / AFP / GETTY

Moskovadaki Boloy demek pek de abartl olmaz. Nitekim, bir utan ticileri ve sava gazileri iin konut olarak tasarlan-
Tiyatrosunda yerleik, dier uca yapacanz bir Moskova turunda eh- m. imdilerde otel, niversite ya da kamu binas
dnyaca nl Boloy
Bale Topluluu; 1776da
rin esas olarak Stalin dneminde ina edildiini olarak ilev gryorlar. Belirtmeden gemeyelim;
Moskova yetimhanesindeki greceksiniz. zellikle kinci Dnya Savann Yedi Kz Kardelere sonradan iki tane daha ek-
ocuklar iin bir dans ardndan giriilen konut seferberlii srasnda ya- lenmi. Dolaysyla u anda saylar dokuz.
okulu olarak kuruldu.
plan ve halk arasnda Stalin evleri olarak anlan Stalin dneminde Moskovada ina edilen en
1917 Ekim Devriminden
sonra Moskova, Sovyetler dev yaplar Moskovann ana ktlesini oluturu- nemli kamusal yap metro sistemi olsa gerek.
Birliinin bakenti oldu. yor. zellikle cesametleri nedeniyle -sava son- Paris, Londra, New York metrolaryla kyaslana-
Rusyann kltr miras ras milyonlarca evsiz insan barndrma aciliyeti bilecek bir ulam a oluturan efsanevi Mosko-
olarak korunan Boloy
binasndan aykovskinin
unutulmamal- kimilerince burun kvrlan bu va Metrosunu benzerlerinden ayran en nemli
Kuu Gl balesi, Marius yaplar, zellikle Kruev ve Brejnev dneminde zellik, her bir istasyonun bir sanat eseri olarak
Petipann Don Kiot yaplan pespaye bloklarla mukayese edildiinde tasarlanm olmas.
balesi gibi klasik eserler,
birer sanat eseri gibi duruyor. Stalin dneminde Yapmna 1931 ylnda balanan ve 1935te 11
dnyaya yayld.
yaplan konutlar arasnda Yedi Kz Karde ady- kilometrelik bir hat zerinde 13 istasyonla hizme-
la bilinen gkdelenlerin zel bir yeri var. Temelleri te alan metro, bugn 12 hat zerinde 182 istas-
1947 ylnda atlan binalar, o zamanlar parti yne- yondan oluuyor. Her gn dokuz milyondan fazla

56 ATLAS EKM 2017

Moskoval metroyu kullanyor. Listesinde. Moskova Nehrinin kuzeyindeki mey- Sovyet Sosyalist
nsanlar yabancs olduklar metrolarda doru dann bir ucunda Rusyada bugn de bakanlk Cumhuriyetler Birliinin
kurucusu Vladimir Leninin
hatta olsalar bile gidecekleri yn kestiremeyebi- konutu olarak kullanlan Kremlin Saray var; kuzey heykeli Moskovadaki Ak
lirler. Moskova Metrosunda byle bir sorun yok! ucunda ise Tarih Mzesi Moskovann, belki de Hava Heykel Parknda.
Hatlar, Moskova merkezinden ehrin dna do- Rusyann grsel sembol olan, renkli soan kub- Bu parkn zaman zaman
ykk antlar park ya
ru tasarlanm. Merkezden d mahallelere doru beleriyle bir pastay andran Aziz Vasili Katedrali
da heykel mezarl
gitmek istiyorsanz, bindiiniz trende istasyon meydann gneyinde Dou yakas ise boydan olarak anlmasnn
anonslarn bir kadn sesi yapyor olacak Mer- boya eski Devlet Sat Maazalar (GUM) Tabii nedeni, bulunduklar
keze geliyorsanz, erkek sesi bu dev yap, artk alveri ve i merkezi GUMun yerden kaldrlan Sovyet
dnemi eserlerinin de
kuzey ucunda da Kazan Katedrali yer alyor. burada sergilenmesi.
KIZIL MEYDANDA Leninin mozolesi ise Kremlin duvarnn he- Parkta ada Rus
Moskovada 1917nin izleri byk lde Le- men nnde Duvar boyunca (Stalin de dahil heykeltralarn
almalarnn da yer
ninle snrl Herhalde en nemli nokta, Kzl olmak zere) nemli Sovyet yneticilerinin bir
ald 700 eser bulunuyor.
Meydandaki mozole. Kzl Meydan (Krasnaya rnek mezarlar sralanm. Mozolenin yapmna
Pload), Moskovann kalbi Tarihi 13. yzy- 1924 ylnda balanm. lk olarak ahap yaplan
la uzanan meydan UNESCOnun Dnya Miras antmezar, 1930da granit ve mermerle yenilenmi

1917 EKM DEVRM ATLAS 57

DEVRM GNLERNDE

Karanlktan syrlan
nsanln topya dedii zlemler, yeryzndeki en sert ve en kanl koullarda, Birinci Dnya
Savann gbeinde sahneye kt. 1917de Rusyada gerekleen Ekim Devrimi, salt cereyan
ettii corafyay deil, dnyann byk blmn de derinden etkiledi.

B
alangta birok biimde ad-
landrld: Rus Devrimi, Bol-
evik Devrimi, Ekim Ayaklan-
mas, ya da Rusyada o yllarda
da nemli lde geerli olan eski takvi-
me gre 25 Ekim 1917de yaand (mi-
ladi takvime gre 7 kasm) iin 25 Ayak-
lanmas dendi. Ve nihayet, bu hareketi
gerekletirenler tarih sayfalarna Byk
Sosyalist Ekim Devrim olarak yazdrd-
lar... 20. yzyl derinden etkileyen bu en
byk siyasal altst olu, bir sre sonra
dnya siyaset literatrne Ekim Devrimi
olarak yerleti.
Stefan Zweig, bu srecin balangcn
anlatt makalesine, Kurun Mhrl pis yatt, srgnlere gittii devrim iin
Tren adn verdi. Makale, 1917de giz-
lice Rus topraklarna giren Vladimir li
Ulyanovu, yani devrimin lideri Lenini an-
latyor. svirenin Zrih kentinde politik
srgndeki bu tknaz adam, bir ayakkab
tamircisinin kiracsdr. Sabahtan akama
btn zamann kent ktphanesinde ve
doymaz bir itahla kitap okuyarak geirir.
Fakat bir sabah ktphaneye gelmez. Zira,
ald bir haber, Rusyada devrim olduu-
nu bildirmiti.
Hakikaten de 23 ubatta (eski takvime
gre 8 Mart) Petrograd iileri, kadnla-
rn ounlukta olduu iktidar ve mevcut
dzeni protesto eden bir gsteri, byk
dalgann en belirgin adm olmutu. ar,
orduyu ve Kazak askerleri gsterileri bas-
trmakla grevlendirir. Ancak savatan
yorgun dm askerler, subaylarn, hal-
ka ate emrine kar kmakla kalmaz,
silahlarn subaylara dorultur. syann
bymesi zerine ar II. Nikolay, kardei
Mihail lehine tahttan feragat etti. Gel ge-
lelim Prens Mihail isyann boyutlarndan
kokarak taht reddetti. Bylece Rusyada
350 yllk arlk ynetimi ve 300 yllk Ro- Lenin, daha sonra Nisan Tezleri adyla ya-
manov Hanedan tarihe kart. ymlanacak kitabna konu ettii asl mese-
Ne var ki Zrihteki adam birka gn leyi burada toplananlara sylyordu: B-
sonra, gerekleen bu devrimin sadece tn iktidar sovyetlere! Yani, ii, renci
Rus arn iktidardan indirdii, ancak, ve asker birliklerinden, kentlere, kylere,
Prens Georgi Yevgenevi Lvov ynetimin- blgelere ve byk toprak iftliklerindeki
de gelen yeni ynetimin halkn zlemleri- kyllere kadar halkn kendi iinden kan
ne yant vermediini anlad. nsani ve adil ynetim birimleri, asl iktidarn sahibi ol-
bir alma dzenini getirecek yasalar - malyd. Eski adyla Petersburg, 1917deki
karmak, sava cephelerine milyonlarca in- adyla St. Petrogard, yeni ayaklanmann
sann acil bar zlemlerine yant vermek ve siyasal kamplamalarn merkezi oldu.
bir yana, tam tersine; yeni bir diktatrlk arlk yanllaryla, byk sermayeyi
olmutur. temsil edenlerle, onlara kar olanlar ara-
Lenin tam bu aamada karar veriyor ve sndaki ve her kesimin kendi iindeki a-
dn erkendi, yarn ge olacak diyordu; tmalarn aleviyle ortal yakp kavuran
nk bu karmaann, yllardr uruna ha- i savan iinde hkmet bir kez daha el
deitirdi. Ortal eski arlk ve toprak sa-
byk bir olanak olduunu derinden sez- hiplerini de kayrarak toparlayacana ina-
mi ve ne pahasna olursa olsun Rusyaya nan Kerenski hkmete geldi. Bolevik-
gitmeye karar vermitir. lerin kadrolar tutuklanmaya baland ve
Rusyayla savata olan Almanyaya kar- Lenin, hakknda verilen idam kararndan
ABDnin de bir cephe amas, Alman tr snd Finlandiyadan yeniden ve
Devletini korkutmaktadr. Lenin, Alman gizlice Petrogarda girdi. Ve acil olarak, sa-
hkmetine, Rusyay savatan ekebile- vaa kar yaymlanan bildiriyi, daha sade
ceini, ancak kendisinin ve arkadalar- ve arpc biimde yeniden dolama sok-
nn Alman topraklarndan geirilmesini tu: Sava, politikann iddet aracyla y-
dikte eden bir anlama sunar ve kabul et- rtlmesidir. Bundan kar olanlar, bar
tirir. Bu yolculuk, Leninin Alman Ajan pahalya satmak isteyecektir. Biz, dnya
olarak sulanmasndan, Rusyay sava halklar iin kaytsz, koulsuz, pazarlksz
cephesinde kk dren adam dam- bir bar istiyoruz.
gas yemesine varana dek pek ok risk ta- 24 Ekim (6 Kasm) 1917de Bolevikler
maktadr. Ancak karar verilmi ve yola Petrogradda, Kerenskinin ne kt h-
klmtr. kmete kar harekete geti. Cezaevlerin-
Tren St. Petersburgdaki Finlandiya s- deki Bolevik tutuklular serbest brakld.
tasyonuna vardnda, o zaman dek Rus 25 Ekim (7 Kasm)'de 10 bin kadar Kzl
siyasal hareketi iinde kk bir parti Muhafz gl tm hkmet binalarn
olarak tanmlanan Boleviklerin toplad- ve stratejik mevkileri ele geirdi. Smolny
binlerce ii karlar Lenini. lk kitlesel Enstits binasn s haline getiren Lenin
konuma burada yaplr. Zweigin deyi- ve kadrolar her eyi buradan ynetiyordu.
miyle mermi byle patlad. Milyonlar- O gn Klk Saray dt.
ca iinin grevleriyle sarslan topraklarda Tm bankalar kamulatrld; tm fab-
bar, ekmek ve adalet slogan atlyor; rikalarn denetimi sovyetlere geti; tm
banka hesaplar hazineye aktarld; kili-

58 ATLAS EKM 2017

 YAZI: TEVFK TA

Vladimir lyi Ulyanov, politik dnyada bilinen

adyla Lenin, sosyalist devrimin olanaklarn
grd Rusyaya gizli yollardan girdi ve
Finlandiya Tren stasyonunda binlerce
ii tarafndan, Bar, Adalet ve Ekmek
sloganlaryla karland.

selerin mal varlklar (banka hesaplar da setten ekildi. rasz ve hak saylmasn bu byk dalga-
dahil) devletin oldu; gnlk alma sresi Ne var ki sovyetlerle vcut bulan top- dan sonra kabul etti. Ulam ve barnma
sekiz saate indirildi; arlk hkmetinin lumsal haklar, Avrupa bata olmak zere hakk kimi zorluklarla ve kesintilerle de
btn d borlar reddedildi; lkenin tm dnyada byk bir etki gcyle yayld. olsa bunlara eklendi. Avrupann; ngilte-
doal kaynaklar kamulatrld; idam ce- Avrupada Hitler, Mussolini, Franco ha- renin ve dier pek ok sanayi lkesinin
zas kaldrld; kilisenin devlet zerindeki reketlerinin byk ounluu alan ke- gndemine sosyal devlet kavram yerle-
otoritesine son verildi; din ve inan zgr- simden ve isizler ordusundan olan kitle- ti. Kanada, ABD gibi lkeler bata olmak
l getirildi, ama dini propaganda iin leri bnyesinde toplamasyla bu dnemin zere rklkla yaral lkeler, byk l-
devlet btesinden yaplacak harcamalar kapanacan da dnen sermaye kesim- de geri adm att.
yasakland; kadnlara seme-seilme hak- leri yanld. Milliyetilik iksiriyle byyen Sovyetler Birlii ve gdmndeki lke-
k verildi; medeni kanun kabul edilerek, bu kanal, toplumsal haklarn yaylmas- ler, yola ktklar amalardan uzaklat,
nikh ve boanma hakk yasallat; soylu- n da uzun yllar erteledi, durdurdu veya yktn syledikleri smr ilikileri-
luk unvanlar kaldrld; alanlara, ocuk- yok sayd. Ancak, Hitlerin igalciliinin ni devrald ve 1990lara gelirken byk
lara ve alamayacak durumda olan yal Kzl Ordunun direniiyle yenilmesi, ba- atmalar eliinde ykld.
ve hastalara sosyal gvence saland; ei- ta Balkanlar olmak zere byk bir hatta Ekim Devriminin 100. yl Londra, Pa-
tim cretsiz ve mecburi hale getirildi; laik antifaist cephenin yaratlmasn salad. ris gibi byk merkezlerde alan olaa-
bir eitim sistemi getirilerek kilise-eitim Kendi topraklarnda yeni ii dalgalarn- nst sanat sergileriyle anlyor. Ne var
ilikisi yasakland; ocuk ii altrlmas dan, sosyal devrimlerden ekinen pek ok ki, alan milyonlarca insan, bu siyasal
yasakland. lke, sosyal sigortalarn btn alanlar hareketin balangcnda yeryzne getir-
Btn bunlar olurken, Lenin, bir sui- iin zorunlu ve kesintisiz kabuln, salk dii kazanmlar, yine bata sosyal devlet
kast tarafndan vuruldu. Omurilii zede- hizmetlerinin bunun bir paras olmasn; kavramyla anlan lkeler olmak zere,
lendi ve geirdii fel nedeniyle aktif siya- eitimin btn aamalarnn zorunlu, pa- hzla kaybediyor.

1917 EKM DEVRM ATLAS 59

 Yryor adm adm / Yryor ar ar / Y-
ryor. Mezar, sadece Trklerin deil, baka ulus-
lardan insanlarn da ziyaret yerlerinden biri. O
sebeple olsa gerek, zerinde her dem taze iekler
var. Biz oradayken ranl bir aile byk yazar zi-
yaret ediyordu. Ksaca sohbet ettik, cokuyla Na-
zm tabii ki tanyoruz dediler. Nazmn kars
Verann klleri de hemen yan banda gml.
Novodevii Mezarl, onun kadar byk ve
kozmopolit olmasa da Paristeki Pele Lachaise
Mezarln hatrlatyor. Rusyann yakn tari-
hinin birok nemli ismi bu mezarlkta. Niko-
lay Gogol, Anton ehov, Vladimir Mayakovski,
Mikhail Bulgakov, Sergey Prokofyev bunlardan
bazlar Sovyetler Birlii Komnist Parti genel
sekreterleri (siz devlet bakan olarak okuyun)
iinde sadece Kruev Kremline gmlmemi; o
da Novodeviide

LENININ IZLERI
Moskovada Leninden geriye ne kald, diye so-
ranlara nerilecek en etkileyici ziyaret yeri, ehir
merkezinin yaklak 50 kilometre dndaki Gorki
Leninskiye kasabas Yani Leninin hayatnn
son blmn geirdii yer.
Lenine 14 Mart 1918de bir suikast dzenlenir.
Bir fabrika ziyaretinin ardndan Sosyalist Devrim-
ci Parti yesi Fanya Kaplan isimli kadnn silahl
saldrsna urar. kurun Lenine isabet eder.
Bunlardan biri omuriliine ok yakn bir yerdedir
ve o dnemin tbbi imknlaryla kurunun karl-
mas mmkn olmaz. te o kurun, ilk olarak 1922
Maysnda Leninin sa tarafnda ksmi felce neden
Lenin, 1918 ylnda ve ziyarete alm. Mozolenin Yas Salonunda olur. Ayn yln Aralk aynda yaad ikinci fel
dzenlenen bir suikastta cam bir fanusun iinde Leninin tahnit edilmi Lenini aktif siyaset hayatndan uzaklatrr ve sz-
omuriliinden yaraland
ve bir sre sonra fel
naa sonsuz uykusunu srdryor. n ettiim Gorki Leninskiyede bir kr evine ekilir.
geirince, bir zamanlar Naan banda fazla oyalanmadan ar ar y- 21 Aralk 1924teki lmne kadar burada yaar.
zengin bir Rus ailesine ryp geiyorsunuz. Mozoleye girdiiniz andan Kr evi dediysem de aslnda birka evden
ait olan bir malikneye
itibaren konumak, glmek gibi eyler yapma- oluan bu malikne, imdi bir mze. Malikne,
tand ve 1924te burada
ld. Moskovadan epey yn; zaten grevli askerler uyaryor. Sylemeye ar yanls zengin bir aileye ait. Devrimden sonra
uzaktaki bu konak imdi gerek yok, fotoraf ekmek de yasak. Rusyay terk etmiler. Evde sadece yal bir kadn
Lenin Mzesi. nl liderin Sovyetler Birliinin yklmasndan sonra, tpk kalm. Bolevikler de onu, eve Leninin ihtiyac ol-
yata, yemek masas,
ktphanesi, son okuduu
heykelleri gibi Leninin mozolesinin de kaldrl- duunu syleyerek ikna etmiler. Evin eyalarna
kitaplar, mektuplar hep masn, naann defnedilmesini isteyenler olmu, dokunulmam. Hatta arie II. Katherinann bir
ayn yerinde duruyor (en kampanyalar dzenlemiler Bir zaman tartl- tablosu bile hl duvarda. Leninin yanndakiler
stte). St. Petersburgun
dktan sonra, noktay Putin koymu: Mozole kal- tabloyu kaldrmak istediklerinde Lenin izin verme-
merkezi saac Meydann
dev saac Katedrali drlmayacak. Tabii ilerde ne olur bilinmez. mi; hibir eye dokunmayn, buras bizim evimiz
sslyor. Katedral grkemli Moskovada Leninle ilgili ziyaret yerlerine bi- deil demi.
altn yaldzlar, renkli raz ara verelim. Hazr kentin iindeyken, Novo- Hasl, yata, yemek masas, alma masas,
mermerler, dnemin
en usta ressamlarnn
devii Mezarlna ksa bir ziyaret yapalm. Evet, banyosu, ktphanesi, bastonu, paltosu, izme-
frasndan km air Nazm Hikmet orada yatyor. Yal, byk bir leri Her ey yerli yerinde. Arada bir kz kar-
sslemeler, heykeltralarn aacn glgesinde, Abidin Dinonun siyah bir gra- deinin gelip Lenin iin ald piyano, zerinde
yapt kabartmalar ve
nite oyduu mezar tann altnda Tpk iirinde partisyonlarla birlikte duruyor. Leninin okuduu
heykelleriyle bir mimarlk
aheseri (stte). dedii gibi: son kitaplar, son notlar, Moskovayla haberletii

60 ATLAS EKM 2017

DEVRMN SANATI
Evrensel insan iin
1850li yllarda balayan yenilenme hareketleri, 1910larda tepeden trnaa yeni biimler ve
ieriklere kavutu. Madde, doa, insan sanatn ta kendisidir diyenler, Sovyetler Birliinin
sanat yaamnn balangcna damgasn vurdu.
R
usyada, 1917 Devrimi erte-
sinde, eitim-sanat-kltr
ileriyle ilgili halk komiser-
liine, Leninle hem nemli
tartmalara giren, hem de byk bir dost-
luk yaayan Anatoli Lunaarski geldi ve
yeni lkenin sanat yaamnn ilk evresini
o ynetti.
Ancak bu ok tuhaf, artc dene-
cek bir biimde oldu. Lunaarski bu alan,
avangartlara devretti. Yani, sanat kkten
yok olmal, ya da btn bu kutsallklarla
bezenmi sanat kllere karmal; birer sa-
nat mezarl olan mzeler, sanat okullar
yaklmal diyen, ksacas sanatn btn
geleneksel kurumlarn ykmak isteyen bir
grup gen insan kt sanat arenasna.
Peki ama sonra ne oldu?
Sanat, maddenin, hareketin insann
iinde eritmeyi isteyen bu bir avu gen
insan mzeleri laboratuvarlara, genle-
rin ve iilerin kendi yaamlarn sanat-
sallatrdklar atlyelere dntrdler.
Moskova ve Petrograd bata olmak zere,
ii ve kyl arlkl yerleimlerde halkn
sanat grgsn artracak, her insann
iinde bir sanat vardr ve bu ancak, ku-
rumlarn militarist zihniyetten kurtulma-
s, halkla btnlemesi ve halklarn kendi
sanatlarn zgvenle yapmasyla gnde-
lik yaamn bir paras olabilir dediler.
Yani gnmzde, sanatn sonu diyen-
ler, yeni hibir ey sylemiyor. 1910lu yl-
larda belirgin olarak aa kan Sprema-
tistler, konstrktivistler, Dadaclar, Ft-
ristler dnyaya soyut sanat kavram da-
hil, sanatn sfr noktas tanmyla, insa-
nn, doann ve maddenin sanatn kendisi
olduunu ilikin tezleri yerletirmilerdi.
Tiyatro, resim, heykel, iir, mzikle, se-
kinler karsnda sradanlk damgasyla
yaralanan insan dnyasnn yeniden kurul-
Konstrktivizm hareketinin nclerinden
Vladimir Tatlinin 3. Enternasyonal Ant diye
de adlandrlan eseri, Tanrnn kendisine kafa
tutanlarn dillerini kartrd Babil Kulesine
de gnderme yapyordu. Zira, devrimin yeni
usuz bucaksz topraklarnda, onlarca farkl dil
konuuluyordu ve yeni kurulan sosyalizmin ba,
daha imdiden milliyetilikle dertteydi. Bunu bar
ve ykseli yenecekti.
masn istiyorlard. Sprematistlerin nde
gelen ismi Kazimir Malevichi izleyerek
sylersek; yeni bir estetik yaratmaktan
te, yeni bir evren, insanlar ve doa arasn-
da yeni bir armoniye ulamaktr. Kentleri
ve fabrikalar tiyatro sahnesine eviriyor,
retime oyun katyor, makinelerin ve so-
kaklarn sesinden senfoniler besteliyor;
festivallere dnen politik toplantlar ya-
pyor; kitlelerin bazen tek bir karaktere,
bazen atmalarn, elikilerin taraflar
olarak rol aldklar oyunlar sahneliyorlard.
Sprematist hareketle ne kan Ma-
levich ve konstrktivist hareketin nde-
ri Vladimir Yevgrafovi Tatlin yeni kent
YAZI: TEVFK TA
dokusu yaratmakta ne kyordu. Onlar
resimde Kandinsky, Ftrizmin etkisiye
yazd iirlerle Mayakovski, gibi muaz-
zam sanatlar izliyordu.
Pek ou henz yirmili yalarnda olan
bu gen insanlar 18. yzylda yaratlan Pe-
tersburgun btn kltr mirasn; Rus
modernlemesinin temsilcisi Ermitaj ve
Rus Devlet mzeleri gibi kurumlar, aka-
demileri; Moskova gibi merkezlerdeki soy-
lulara ait esiz koleksiyonlar yeryz mi-
ras olarak, dzenledi ve korudular.
Ne var ki; 1800lerin ilk yarsndan
balayarak, kk dnceli ve smsk
grdkleri aristokrasiye, imparatorlu-
un dar zihniyetine kar km ok
nemli bir sanat ve edebiyat birikimini
dlamlard. Lunaarski dncesinde
Rahmaninof, Musorgski, aykovski gibi
byk bestecilerin; Tolstoy, Dostoyevski,
Gogol, Turgenyev gibi dnya leinde
edebiyatlarn yordamn ve an pay-
lam Sosyal Gerekiler, halk iinde a-
lmay benimsemi Gezginleri devrime
inanmamlard.
Ne var ki 1917de sahneye kan Rus
nc sanatlar, 1921de ekilmeye zor-
landlar. Lenininden sonra, 1928de Jda-
novun balatt Sosyalist Gereki akm-
la sosyalist sanat dnyasnn tedavln-
den kaldrlm oldular. 1932de btn
kltr-sanat kolektifleri datld, avan-
gart eserler mzelerden kaldrld, oyunla-
r ve kitaplar yasakland. Sanata yeni bir
arballk, ezilen dnyay daha ak ve
gereki tarif etmeyi ieren, partiye bal
bir dn hakim oldu. Maksim Gorki,
yeniden simgeleti.
Sovyetler Birlii ktnde, aa -
kan yasak ve sansr, bu deneye bakanlar
endielendirecek ve yeniden dndre-
cek denli bykt.
1917 EKM DEVRM ATLAS 61
 telefon, ngilterede zel olarak yaplp gnderilen
otomobil, akl tekerlekli sandalye, lmnden
sonra karlan ellerinin ve yznn mask Ka-
rs Krupskayann odas ve alma masasn da
unutmayalm. Herhangi bir Moskova rehberinde
kolay kolay bulamayacanz bu ev, Leninden ge-
riye kalan en zengin ariv olsa gerek.

100 YILIN YORGUNLUU

Rehberlerimize Ekim Devriminin tarihine dair
meknlar merak ettiimizi sylediimizde bize
uzaydan gelmiiz gibi baktlar. (Hakszlk yapma-
yaym; Gazella Tur ile gittiimiz St. Petersburgda
rehberlerimiz Svetlana ve Azer, Moskovada Gazi
ve ldar, ellerinden geleni yaptlar ve bize ok yar-
dmc oldular. Sa olsunlar.)
Rusyada tartmasz bir Putin egemenlii h-
kim. Birleik Rusya Partisi 2016daki son Duma
(parlamentonun alt kanad) seimlerinde oylarn
bir nceki seimlere gre yzde be artrarak yz-
de 54.2lik bir oy oranna ulat. Komnist Parti ise
yzde be oy kaybetti; oy oran yzde 13.3te kald.
Bir de Rusya Komnistleri isimli parti var; onun
oy oran da yzde 2.27.
te yandan Rusya tarihinin en sevilen lideri
gibi bir kamuoyu yoklamasnda Stalin ak ara
nde kyor (Lenin, tarihin ok eski sayfalarn-
da kalm, unutulmaya yz tutmu bir figr). Bu
ironik sonucun gerisinde, kinci Dnya Savan-
da Rusyay Alman igalinden kurtard inanc
var. Sadece bu da deil. zellikle yal kuaklar,
Sovyetlerin yklmasndan sonra maruz kaldklar
yoksulluun verdii hznle, evlerine her gn sa-
lam ve votka gtrebildikleri eski gzel gnleri
zlyor.
Putin hakkndaki genel yarg, 1990dan sonra
dalmakta olan Rusyay yeniden ayaa kaldrd
ynnde Muhaliflerine aman vermedii konu-
sunda hemen herkes hemfikir, ama bu durumun
Rusya tarihinde anormal bir yan yok.
Sonu olarak nsanlk tarihinde yeni bir pa-
rantez aan ilk sosyalist devrimin 100. yldn-
mnde, devrimin ayak izlerinden geriye fazla bir
ADNAN BOSTANCIOLU

ey kalmam. Olan kefetmek gibi bir niyetiniz

varsa, Rusyaya gitmeden nce sk bir n alma
yapmanz lazm. Standart tur paketlerinin, mut-
laka grlmesi gereken yerlerle ilgili gezilerine
St. Petersburgu kuran Byk Petro, kenti savunmas iin grkemli Aziz Petrus ve Aziz elbette katln ama Ekim Devrimi tarihinin peine
Paulus Sarayn ina ettirdi. Ancak daha ok ar kartlarnn hapsedildii bir cezaevi
olarak kullanld. Cezaevinin nl konuklar arasnda Maksim Gorki, Leon Troki ve Leninin
decekseniz, ya da Dostoyevskinin Su ve Ceza
idam edilen aabeyi Aleksandr lyi de var (en stte). Sovyetler Birlii ykldktan sonra adl romannn kahraman Raskolnikovun ka-
komnistler bir daha iktidara gelemedi. u anda lkenin ikinci byk partisi durumunda. ranlk dnyasn tanmak isterseniz, zel zaman
Zaman zaman ok kalabalk olmayan gsteriler de yapyorlar. Balarnda liderleri Gennadi ayrmanz gerekecek. Kolay deil ama denemeye
Zygunov olmak zere bir grup komnist parti yesi kzl bayraklarla gsteri yaptktan sonra,
neredeyse geleneksellemi olarak Leninin naann bulunduu mozoleyi ziyaret ediyor. deer. En azndan, sonu gelmez saraylarn gz
kamatrc ama uucu ltsndan daha hakiki l

62 ATLAS EKM 2017

64 ATLAS EKM 2017
BALIKESR, MULA,
ANTALYA

SAHL
MANASTIRLARI
Anadoluda dalarn doruklarnda, kaya
ktlelerinin zirvesinde, adalarn zor
eriilebilen kuytularndadr manastrlar.
Akdeniz ve Ege kylarndaki manastrlar
ve dini yaplar, salt mimari bakmdan deil,
inanmay ve ibadeti en st dzeye tayan
mnzevi yaam tarzlar bakmndan da ilgi
ekici rnekler. Atlas, Balkesir, Mula ve
Antalyadaki bu yalnz mabetleri ziyaret etti.
YAZI: TEVFK TA / FOTORAFLAR: TURGUT TARHAN

KIZLAR (EVANGELSTRYA) MANASTIRI

Balkesirin Ayvalk ilesinin antikalarda Taliani, ya da yabani bir ayva trne atf
olarak Kydonia diye adlandrldna pek ok kaynak deiniyor. Ege Denizi kysndaki
Ayvalk, irili ufakl 20nin zerinde adasyla artc bir deniz manzarasna sahip.
Hristiyanln deiik dnemlerinde, ulam bugne gre daha zor olan blgede
manastr yaam da yaygnlat. Cunda (Alibey) Adasnn andaki Kzlar
(Evangelistriya) Manastr yaklak 3 bin metrekare alan zerine Sarmsakl tandan
ina edilmi. evresi duvarlarla evrili kompleksin iindeki kilise kalnts bugn de
grlebiliyor. Denizciler iin kutsal kabul edilen manastra onlar tarafndan hediyeler
sunulduu sylenegeldi. Kzlar Manastrnn byk blm, ok yakn tarihlerde
insan eliyle ykld.

SAHL MANASTIRLARI ATLAS 65

 T
anrya karszca erimek ve daha
gl balarla balanmak isteyen
mmin, nimeti ve klfetiyle dn-
yann, gndelik yaamn kendisini
duraksattna inanr. Hayat gaile-
si yoldan saptrr, ibadeti zaman kaybna dn-
trr onlar iin. Manastr ya da tekke hcreleri-
ne, bu yaplar mimariye girmeden nce maara-
lara snp dnyadan elini eteini eken inanan-
lar, keiler, rahipler, derviler maddi dnyay,
66 ATLAS EKM 2017
bireyle inan arasndaki dolaymlar reddetmenin
en radikal biimine rnekler oluturuyordu.
Budizm misali tanrsz ve kitapsz inanlarda
Nirvana, slamiyetin kimi tarikatlarnda ile,
eski Farsann yoksulluu imleyen daruis s-
znden dnen dervilik mertebeleri cmle
mlkn tesinde, stnde olan yaratcyla btn-
leme arzularn anlatr.
Dorudan doruya bu ama iin kurulmu
manastrlar bugn de deiik incelemelerin, sanat

yaptlarnn konusu olmay srdryor. Orta Yu-
nancada inzivaya ekilmek, yalnz yaamak
anlamlarna gelen monos szcnden treyen
monasteri(on), eski Trkede mnzevihane
diye karlanm...
Manastrlar btn szck anlamlarnn te-
sinde kendi kendine yeterli dinsel bir topluluun
(rahipler, keiler) gereksinmelerine hizmet eden
yaplar topluluu olarak nitelendiriliyor. Orta-
dou, Yunanistan ve Anadoludaki rneklerine
bakldnda mimari bakmdan u genellemeyi
yapmak olanakldr: Bir yolun iki yanna dizilen
kulbelerin etraf zamanla gvenlie ynelik du-
varlarla evrildi. Daha sonraki mimari oluum-
larda hcreler bu duvarlarn iine yaplmaya ba-
land. Bylece ortada kilise, eme, mutfak, ya da
dier ihtiya yaplar iin daha ok alan elde edil-
di. Dou tipi olarak adlandrlan bu dizgenin
karakteristiini gnmzde btnlkl olarak
yanstan en iyi rneklerden biri, Yunanistan s-
nrlarndaki zerk diyebileceimiz bir ynetim
hukukuna sahip olan Aynarozdur.
Nursial Aziz Benedictusun 529da, talyann
Monte Cassino tepesinde kurduu manastr; H-
ristiyan dnyas iin salt mimari zellikleri deil, FETHYE AFKULE
seilen bu yaam tarznn kurallarnn temellerini
de belirledi diyebiliriz. yle ki, Benedictusun MANASTIRI
ideal manastr emas, 9. yzyln ilk eyreinden Mulann Fethiye ilesinin
balayarak salt Benetiktenler olarak adlandr- mimari karakteristiini
lan gruplar arasnda deil, btn Hristiyan ta- koruyabilen
yerleimlerinden biri
rikatlarca benimsendi ve yayld. Bunlar, halkn Kayaky (Levissi).
her an ziyaret etme olanana sahip olduu kilise Rumlarn gnden sonra
yaplaryla manastr yaamn birbirinden ayrt sahipsiz kalan konutlar,
imdilerde daha ok
etmenin de kurallar oldu diyebiliriz.
insan ykmna kar
Anadoluda dalarn doruklarnda, kayalarn korumaya allyor.
zirvesinde, adalarn zor eriilebilen kuytularn- Kayakyden batya, Gemile
dadr manastrlar. Manastr Tepesi/Da/Koyu Adas ynne doru
kilometre ileride, denizden
gibi adlarn bugn de dolamda olmas, bu mi- 400 metre ykseklikte,
mari eserlerin grd kabule ilikin umutlar denize uurumla inen
diri tutuyor. tepede bir manastr
kalnts bulunmakta.
Ne var ki, turizm gelirleri diye nitelenen
Ayios Elefterios adl
kazan kategorisine girebilmi birka yap hari, bir kei tarafndan
Anadolunun dalarn, vadilerini, kylarn ss- 10 metrelik bir alanda
leyen bu manastrlar iin, zamann ve insan elinin kayaya oyularak yapld
ve burada mr boyu ile
paralayp yok edercesine iteklemesine kar her- ektii sylencesi, yazl
hangi bir nlemden sz etmek hayli zor. kaynaklarda da alabilmi
Baka lkelerin ve kltrleriyle Trkiyenin deil. blis Burnu,
Kurdolu Burnu ve berrak
ilikilerinde yaygn ve youn bir neme sahip Ak-
havalarda Rodos Adasn
deniz ve Ege gibi blgelerden setiimiz kimi r- gren manastr evresi,
nekler her eyden nce bu yaplar var edenlerin Kayakyl Rumlarn
kendi inanlarna verdikleri deer, harcadklar panayr yerlerinden biri
olmutu.
emek, gelitirdikleri akl bakmndan dnd-
rcdr ve bizim bu yaplara daha titiz, zenli
yaklamamz da syleyecek denli gldr.
Avlular, gece merdivenleri, ktphane yapla-
r, atlye odalar, yatakhaneleri, emeleri, bura-
da yaayanlarn ekip bitii alanlar, Likya, Karya
gibi uygarlklarn liman dokusuyla bantlar ve
alm satm biimleriyle manastrlar salt mimari
bakmdan deil bir yaama tarzn anlamak iin
de dne dne gndeme gelecek, incelemelerin,
sanat nesnelerinin konusu olmay srdrecek
gibi grnyor.
SAHL MANASTIRLARI ATLAS 67
 A N A D OL U D A MAN AST I R T E PE SI ,
DA I , KO Y U G I BI Y E R
A D L A R I BU G N D E SI KL I KLA
KARI M I Z A I KI Y OR.

68 ATLAS EKM 2017

BOZBURUN PATAKS KLSES
Mulann Marmaris ilesinde, Bozburun Koyu giriindeki Adaboaz mevkiinde, Kiseli ve
Kzladann karaya yakn olduu noktada byk boyutuyla dikkat eken Patakis Kilisesi ile,
yaknndaki yel deirmeni, sarn, konut ve baka bir kilisenin duvarlar gibi tahrip olmu yaplar,
burada bir dinsel merkezin olduunu dndryor. Karadan ancak bozuk bir patikayla ulalabilen
bu alanda henz derinlikli bir arkeolojik alma yaplmam. Yaplarn pek ounun mimari
ayrntlar, yerleimin bugne eriebilen yanlarnn Bizans dnemiyle ilikisini dndryor. Data-
Bozburun zel evre Koruma Blgesi snrlar iinde kalan blgedeki yaplarn restorasyonuna
ilikin haberler, burada yeni aratrma ekiplerinin alacana dair mjdeyi de ieriyor.

SAHL MANASTIRLARI ATLAS 69

????????????????
???????????????
???????????????
???????????????
??????????????? ?????
???????????????
???????????????
???????????????
???????????????
???????????????
???????????????
???????????????
???????????????
???????????????
???????????????
???????????????
???????????????
???????????????
???????????????

KAMERYE KLSES
Mulann Marmaris ilesinde, Selimiye Ky yaknlarndaki Kameriye Adasnda bulunan 1800 yllk kilise her
yl, bata Ortodokslar olmak zere binlerce insan tarafndan ziyaret ediliyor. Ortodokslarn Kameriye Kilisesini
tercih etme nedenlerinin banda, buradaki Hazreti sa freski bulunuyor. sann huzurunda evlenmenin,
evlilii bir ilemden te kutsal bir ba haline getirdiine inanyorlar. Adadaki dini yaplarda dilek tutarak
mum yaklmas, blgedeki yal zeytin aalar bata olmak zere pek ok aacn dilek aacna dnmesi de
adaya yklenen kutsal anlamlarn eitliliini gsteriyor.

70 ATLAS EKM 2017

 GKHAN TAN

SAHL MANASTIRLARI ATLAS 71

 KARACAREN ADASINDA NEFLI
BYK BAZILIKA
KALINTILARI, 6. YZYIL SONUYLA
7. YZYIL BALARINA TARIHLENIYOR.

KARACAREN ADASI
Karacaren Adas, blgenin manastr dokusuna hizmet veren komusu Gemile Adasndan
daha kk lekli. Telmessos evresindeki Kayaky Liman bata olmak zere, adalarn
pek ou ldeniz (Sipolo/Symbola) civarndaki kiliselere ve manastrlara ulam iin
gemilerin demirledii limanlara sahipti.

72 ATLAS EKM 2017

SAHL MANASTIRLARI ATLAS 73
 ANTALYA SINIRLARINDAKI BIKICI
MANASTIRI, BIZANS DEVRININ
ILK EVRELERINE TARIHLENIYOR.

BIKICI MANASTIRI
Antalyann Gazipaa ilesinin gneyindeki Bkc Manastr, dnyann gndelik yaamyla manastr
yaamnn bantlarnn kopma biimlerini, kurulduu kaya ktlesiyle anlatan eserlerden biri. Kareye
yakn planl, iki katl, beik tonoz rtldr. Alt kattaki bat ve dou duvarlar yklmtr. Bat st kat
duvarnda ve gneyde birer pencere bulunur. Manastr yaplar yerel moloz talardan bol harl yaplm
ve tm yaplarn merkezi saylabilecek noktada motifli dairevi apsisli bir bazilika var. Bazilikann
sonraki dnemlerde sarn olarak da kullanld dnlyor.

74 ATLAS EKM 2017

 ADANIN ANA BAZILIKASI AZIZ NIKOLAOSA
ADANDII IIN, ADI ORTAA
ITALYAN DENIZCILIK KAYNAKLARINDA
ST. NICHOLAUS DE LIUIXO OLARAK GEIYOR.

FETHYE GEMLE ADASI

Gemile Adas, (St. Nicholaus de Liuixo ya da Lebissos) dar bir kanal ile ana karadan ayrlyor. Bu kanal Bizansn ilk
evrelerinden balayarak gemiler iin uygun bir demirleme alan olduu iin ada hem bir ticaret merkezi olmu, hem
de blgenin dinsel alanlarndan biri grevini grm. Adada Bizans yaantsn kantlayan ve gnmzde kalntlar
grlen be kilisenin yan sra depo yaplar, sarnlar, konutlar ve mezarlar bugn de izlenebiliyor. Lebissosun
blgedeki manastrlar bata olmak zere din kurumlarnn deniz bantsnn bir paras olduu da dnlyor l

76 ATLAS EKM 2017

KRESEL BIR GIDA KRIZI KAPIDA.
NEYSE KI DORU STRATEJILERLE
BUNDAN KURTULMAK MMKN.
Evinizdeki ortam, ocuunuzun okul baarmn dorudan etkiliyor.
tahnz kontrol etmek iin cevizden yardm alabilirsiniz.
Beyne farkl biimlerde egzersiz yaptrarak renmeyi gelitirmek mmkn.
Bakterilerle kanser arasndaki kayp halka.

Ayrca yeni icatlar, ilgin makaleler, birbirinden ilgin grseller ve videolar,

Popular Science dergisinde sizi bekliyor.

SADECE

5 TL,00

SAKIN KAIRMAYIN!

www.popsci.com.tr
Avustralyadaki iftlikte
koyunlardan btn olarak krklan
yapay masaya yatrma ve
blmlerine gre ayrma zaman.
Balyalara doldurulan yksek
kaliteli merinos yn, ardndan
dnya pazarna sunulacak.
AVUSTRALYA - TALYA - TRKYE

YNN
YOLCULUU

Avustralyadaki iftliklerde merinos

koyunundan elde edilen yn, kaliteli
rnlerde kullanlmak zere dnya
pazarna kyor. talyada iplik haline
getiriliyor, ardndan Trkiyede,
Samsundaki fabrikada dokunup
giysiye dnyor. Atlas, ktada
ynn uzun yolculuuna elik etti.
YAZI: AYEGL PARLAYAN / FOTORAFLAR: BLENT ZALP

n katklaryla.

YNN YOLCULUU ATLAS 79

Avustralyada koyunun yn ylda bir kez
krklyor. Her yl yeni yn elde edildii
iin buna saf yeni yn anlamnda
pure new wool deniyor.

stne keeden yelek giydirilmi minik kuzular
koarak bize doru geliyor. nk beslenme
zaman imdi; iftliin sahibi Andrew, elinde
ii st dolu, biberon haline getirilmi bir pet
ie tutuyor. Kuzularn annelerine doum
sonrasnda hastalandklar iin antibiyotik
verilmi, bu da stn azalmasna sebep olmu.
Bu yzden de Andrew onlar eliyle beslemeye ki otoritelerin kyafet iin en kaliteli olarak kabul
balam, kuzular ona alt iin baby, baby ettii Avustralya merinos ynlerini yerinde ince-
diye seslenilince koarak geliyorlar. Bu sabah lemek amacmz. Yne bu mkemmellii kazan-
st ok da itahl imediklerini gryoruz. dran koullar inceledikten sonra bu ynlerin
Andrew buna seviniyor: Demek ki anneleri ye- geleneksellikle ustaln harmanlanarak iplie
niden st retmeye balam, ocuklar da ok dntrld talyada Borgosesia kasabasn-
a deil. Niye stlerine yelek giydirdiniz diye daki tarihi fabrikay ziyaret edeceiz. st kali-
soruyorum. Kn dodular. ok souk gemedi teye sahip yn ipliklerin, Samsunlu kadnlarn
ama yine de risk alamazdm. Scak tutmas iin elinde kusursuz trikoya dnmn inceleye-
ynden yelek giydirdik. Kuzular ok deerliler ceimiz Kavak ilesi ise son duramz olacak.
diyor. Gney yarmkrede k mevsiminin tam
ortas olan Temmuzda doduklar iin bizim YN LKES AVUSTRALYA
iftlii ziyaret ettiimiz Eyllde hl ok k- Avustralya yn retiminde yzde 24le dn-
kler, kurumu gbek balar grnyor karn- ya birincisi. Avustralyay in (yzde 15), Yeni
larnda. Yoksa yelekleri de kendi cinsleri olan Zelanda (yzde 10), Gney Afrika (yzde 2.6),
merinos ynnden mi diye aka yapyorum. ngiltere (yzde 2), Arjantin (yzde 2) ve ABD
Yok, o kadar kaliteli yn deil bu diyerek g- (yzde 0,5) takip ediyor. Farkl yn tipleri elde
lyor Andrew. edilen 200den fazla deiik koyun rk olmas-
Dnyada giyim iin retilen ynn yzde na ramen, Avustralyadaki 72 milyon koyunun
90n salayarak en byk retici olan Avustral- yzde 75 civar merinos cinsinden. Kurak iklimi
yann gneydousunda, Sidneye yaklak 260 seven merinos koyunu iin Avustralya topraklar
kilometre mesafedeki Mudgee kasabasndayz. ok uygun bir ortam sunuyor. Ayn zamanda bu
Cudgegong Nehri Vadisinde yer alsa da kurak yn, en kaliteli ve en ince life sahip olduu iin
bir iklime sahip olan kasabann nfusu sadece kyafet retimi iin de ideal. Avustralyadaki yn
11 bin, ama ok geni arazileri var. zm balar sanayi 200 bin kiiyi istihdam etmesi ve ylda
ve koyunlarn otlatld usuz bucaksz meralar, yaklak 3 milyar dolar gelir salamas asndan
yrenin tipik manzarasn oluturuyor. lke ekonomisi iin byk nem tayor.
Tm dnyadan moda ve giyim endstrisinde- Avustralyada yn retimi son derece pro-

80 ATLAS EKM 2017

fesyonel ekilde yrtlyor. Avustralya kalite, yorlar. Yeterince anne st ememeyen kuzularn
kalite istikrar, verim ve hayvan sal bakmn- beslenmelerine yardmc oluyorlar.
dan dnyada en n srada. lke genelinde say- lkenin yn retiminde bu kadar ileride ve
lar 50 bini bulan Avustralyal yn yetitiricileri, reticilerin bu kadar profesyonel ve bilinli ol-
Mudgeede bizim de konuk olduumuz Grathlyn masnn nedenlerinden biri de Avustralya Yn
iftliinin sahibi Andrew gibi ilerini tutkuyla novasyonu (Australian Wool Innovation-AWI)
yapyor. En bata yn retme amacyla yetiti- adl irket. 1937de kurulan Uluslararas Yn Ge-
rilen koyunlara, uluslararas otoriteler tarafn- nel Sekreterliiyle balants olan ve 2001de ku-
dan belirlenmi kurallara gre, salklarn n rulan bu kr amac gtmeyen irket, Avustralya
planda tutarak bakyorlar. Hayvanlarn suya ve yn sanayisinin aratrma, gelitirme ve pazar-
yiyecee kolaylkla ulaabilecekleri geni alanlar- lama faaliyetlerini ynlendiriyor. 25 bine yakn
da barnmalarn salarken, yn retiminin her Avustralyal yn yetitiricisinin hissedar olduu
aamasnda salklarn gzeterek ilem yap- AWI, merinos ynn en kaliteli doal elyaf (lif)

YNN YOLCULUU ATLAS 81

 DNYADA GIYIM IIN
RETILEN YNN NEMLI
BIR KISMINI AVUSTRALYA
SALIYOR.

Avustralyada tipik bir olarak tantmak zere, Avustralya merinos y- nda dier nemli blmn yn endstrisi
koyun iftlii grnts. nne yatrm yapyor. iin yaplan aratrma ve gelitirme almalar
Australian Wool Innovation
irketinin iftliklerden
AWInin pazarlama ve tantm faaliyetlerini oluturuyor. Laboratuarlarda iin uzmanlar ta-
sorumlu alan Henry bu kurulua bal olan ve yn denilince dnya- rafndan daha iyi yn retmek iin deneyler ya-
Ridge (soldaki) ve ifti da en ok tannan markalardan The Woolmark plyor. iftliklerde daha verimli allabilmesi
Ben Wattsn arkasnda
Company yrtyor. Avustralyadaki aratrma- iin neriler gelitiriliyor. iftlik sahiplerine ve
usuz bucaksz araziler ve
krklan koyunlar uzanyor. larmz da The Woolmark Company desteiyle alanlarna dersler veriliyor. rnein bu iin
srdryoruz. Dnyada arlkl olarak souk nemli bir ksm olan yn krkmas konusunda
iklime sahip kuzey lkelerinde kullanlan y- lke genelinde kurslar dzenleniyor.
nn byk ounluu Avustralyadan geliyor, AWInin merkez ofisi, Sidneydeki The Rocks
dolaysyla okyanus tesi blgelerde yrtlen isimli tarihi mahallede. Burada yn retimiyle
pazarlama almalar olduka karmak ve zor. ilgili nemli kararlarn alnd toplant masa-
AWInin faaliyetinin pazarlama ve tantm d- snda irketin CEOsu Stuart McCullough ile

82 ATLAS EKM 2017

konuuyoruz. Avustralyal iftilerin olutur-
duu bu organizasyonun baka tarm lkelerine
de rnek olmas gerektiini syleyince balyor
anlatmaya: Tarm desteklemede Avustralyann
uzun bir gemii var. Bu ekilde desteklenen tek
topluluk biz deiliz. Bunun gemii 1950lere
kadar gidiyor. ster buday, ister pamuk, ister
eker yetitirsinler, ya da hayvanclk yapsnlar,
Avustralyal iftilerin hepsi una karar vermi:
Kazanlarndan az da olsa pay ayrarak rnleri-
nin daha ok gelitirilmesinden ve pazarlanma-
sndan emin olmak. Dolaysyla Avustralya gene-
linde baka alandaki iftilerin de oluturduu
organizasyonlar var. Ama yn yetitiriciliinde Sr halinde hareket
dnyaya baktmzda tek olduumuzu gryo- eden koyunlar, ilerinden
lider belirledikleri bireyi
rum. Baka lkelerde iftilerin byle pazarlama takip ediyorlar.
ve aratrma-gelitirme faaliyetlerinin daha iyi
yaplmas iin katkda bulunduu oluumlarn
says ok deil. Gerekten bu alma ekli, s-
tnde aratrlmaya deer.
Gelirlerinin yzde 2sini AWIye veren iftlik
sahiplerinin sz sahibi olduu ynetim sreci-
nin olduka demokratik ilediinin altn iziyor
McCullough: Kurumla ilgili her eye karar ve-
riyorlar. senede bir seimler oluyor. CEOyu
deitirebilirler. Beenmedikleri ya da isteme-
YNN YOLCULUU ATLAS 83
 dikleri her eyi deitirme hakkna sahipler.
dedikleri cretle ilgili bile karar verebilirler. Bu
sene yzde 2 deil de, daha az katkda bulunmak
isterlerse onu da oylamaya sunabilirler, isterlerse
hi de katkda bulunmayabilirler
Avustralyada ylda 340 bin ton yn retiliyor.
Bugn ynn ortalama fiyat kilogram bana 16
Avustralya dolar, iyi kalitede bir merinos yn-
nn kilosu ise ortalama 30 Avustralya dolar. Son
birka senedir retim oranlar hep sabit, fiyat ise
srekli artyor. Bunun tek nedeninin talebin art-
masndan kaynakladn syleyen McCullough,
yn yetitiricilerinin bundan olduka memnun
olduunu sylyor ve ynlerini satmak istedik-
leri hedef kitleyi yle aklyor: Daha fazla sa-

rettikleri ynleri 130- tacak ynmz yok, her bir kilogram satlyor
150 kilogramlk balyalara zaten. Yn depolamyoruz, stoumuz yok. Bu
yerletiren Grathlyn
iftliinin sahibi Andrew yzden ne kadar sattmzla deil, ne satt- kuzular kontrol etmeli, krplmaya gtrlecek
(en sadaki), annesi Gai mzla ilgileniyoruz daha ok. Sattmz rn
ve babas Max ile. daha da iyiletirmeye ve lks tketim markala-
rna ulamaya alyoruz. Moda dnyasnn en
stndeki markalara ulamak hedefimiz; geni
kitlelere alan orta dzey markalara deil. Ki-
losu 18-32 Avustralya dolar arasnda olan yn
tasarmlarna entegre edebilecek, elastik yapda
retime sahip lks markalara ulamak istiyoruz.
FTLKTE YAAM
Yaklak 2 bin 800 hektar bykle sahip
Grathlyn iftliinin sahibi Andrew Raynern
gn iinde yaplacak ok ii var. Toplamda 6
bini bulan koyunlar ve kolar beslemeli, on-
lar meralara karmal, yeterince st alamayan
koyunlar TIRa yklemeli, krkma atlyesine
gelen koyunlarn indirilip dzgn krkldn-
dan emin olmal. Daha sonra da krplan ynler
ayrtrlp balyalar halinde paketlenmeli Ve
bu dng yl boyunca devam etmeli Andrew
iftlikte kendisine yardmc olan alanlar olsa
da yn retiminin bandan sonuna dek, her bir
basamanda kendisi yer alyor. Ailesi drt nesil-
dir koyunculukla urayor. 70 yandaki babas
Max Rayner iftliin idaresini ona devretmi
olsa da her gn gelerek rutin ilerini devam et-
tiriyor. Andrew, hayvanlarla i ie geen ocuk-
luundan itibaren bu meslein inceliini ren-

84 ATLAS EKM 2017

meye balam: Kendimi bildim bileli yln 365 retmek ister diyor Andrew ve mesleinin in- Koyunlar, iftliin krkma
gn iftlikte, merada, krkma atlyesinde ya da celiklerini anlatyor: En nemli konu, stnde ileminin yaplaca
blmne alnyorlar.
baka bir yerde hep bu ile ilgili bir eyler yap- oka durduumuz genetik. Genetik katklarla Krkldktan sonra ise
yorum. Bu benim hayatm, gnlden kabul ettim koyunun sahip olduu yn lifini, yani elyaf en dezenfektan bir svyla
ve burada olmay ben istedim. Koyunlarla olma- kaliteli hale getiriyoruz. Bu iimizin byk bir ykanacaklar.
y ve atalarmzdan kalan miras ve baba mesle- ksmn oluturuyor. Dier nemli bir ksm da
ini srdrmeyi ben setim. Kendimi bu iten genetik olarak mkemmel hale gelen koyun y-
baka bir i yaparken dnemiyorum. Yaptm nnn, dzgn beslenerek ve hava artlarndan
eyden mutluyum. Bu bir seimdi, hayatm ke- korunarak en iyi ekilde uzamasn salamak.
sinlikle deitirmek istemem. Tabii yn retiminde istenmeyen fakat hayva-
Andrew, hayvanlarn salyla ilgili ters giden nn doal olarak tyne karan ot, tohum, di-
bir ey olursa, rnein beslenmelerinde bir so- ken gibi maddeleri en az oranda tutmaya zen
run karsa hemen anlyor. Hayvan sal, iin gsteriyoruz. Bu yzden bizim iin ynetim
baarsn etkileyen nemli bir faktr olduu ve genetiin kombinasyonu en iyi kalitede yn
iin tm yetitiriciler bu konuya hassasiyetle retmek. Embriyo transferiyle rettikleri su-
yaklayor. Herkes en ince mikrona sahip yn perfine merinoslarla lke apnda dller alan

YNN YOLCULUU ATLAS 85

 BIR KUZU 11-12 AYLIK OLDUUNDA KIRKILMAYA HAZIR
HALE GELIYOR. KUZUDAN KIRKILAN ILK YN OK DEERLI.

Grathlyn iftlii, iki sene nceki bir gsteride
superfine merinos kounu 25 bin Avustralya do-
larna satm.
KIRKMA ZAMANI
Sadece krkma iin ayrlm byk bir bl- eyllde balanyor. Genellikle her koyun ylda bir
me gidiyoruz. eride koyunlar tra ettikleri
makinelerin vzlts, yksek mzik sesine kar-
yor. Makine sesini mzikle bastrmak gibi bir
zm bulmular. Darda ise gruplar halinde
krplmay bekleyen koyunlar var. ayr nok-
tada kii ayn anda koyunlar krkyor. Bir
koyunun krklmas ortalama -be dakika s-
ryor. Aralarnda Andrew ve Maxin de olduu
drt-be kii ise koyunlardan kan yn almak
iin bekliyor. Hayvanlardan paralanmadan, bir
btn eklinde krklan yn ya da yapa annda Dostcanls oban kpekleri, koyunlar merala-
alnarak ortada duran byk bir masaya yayl-
yor. Bir koyundan kan ynler blgelerine gre
ayrlyor. nk koyunun farkl blgelerindeki
ynler farkl kalitede. Omuz, yan ve boyun yn-
leri, srt ynlerinden daha deerli. Ba, karn ve
bacak ynleri ise en deersizi. Daha sonraki i-
lemler srasnda eit yn gruplar elde edebilmek
iin ynler kalitelerine gre ayrlp dzenleniyor.
En sonunda da kalitelerine gre yaklak 150 ki-
logramlk balyalara sktrlp paketleniyorlar.
zerlerine de zellikleri yazlyor.
Krkma srecine Avustralyada k bitimi olan
kez krplyor. Bir kuzu 11-12 aylk olduunda
krklmaya hazr hale geliyor. Bir kuzudan kr-
klan ilk ynler deerli. Genellikle merinoslar
drt-sekiz kilogram arasnda yn veriyor. And-
rew kendi itliklerinde her koyundan ortalama
be kilogram yn aldklarn sylyor. Koyun
krkma ii byk profesyonellik istiyor ve yk-
sek cretlerle yaplyor. Her iftlik kendi tand
krkma ustasyla alyor.
iftlikte en byk yardmclar ise kpekler.
ra otlamaya ktnda sahibinin komutlarna
gre sry nden ya da arkadan kovalayarak
ynlendiriyorlar. Grathlynde bu i iin yetiti-
rilen be kpekten biri olan Hutch, Andrewn
verdii her komutu yerine getirirken grp he-
yecanlanyoruz. Hutch sadece sahibini dinliyor,
ben arada komut vermeye alsam da sahibinin

Andrew, annesinden
yeterince st alamayan
kuzular elleriyle besliyor.
Kn dnyaya gelen
kuzular souktan
korumak iin kee yelek
giydirilmi (sada). Yn
retiminde byk nem
tayan, profesyonellik
isteyen bir i krkmaclk.
iftlik sahipleri sadece
gvendikleri kiilere bu
ii teslim ediyor (kar
sayfada).

86 ATLAS EKM 2017

Krkma makinesinin mucidi
Y
n krkma makinesiyle ilgili gelitirdii
fikirler nedeniyle tarihe gemi bir isim
David Unaipon. Bugn 50 Avustralya
dolar zerinde resmi bulunan Unaipon,
Avustralya paralarnda yer alan tek Aborijin.
Patent bavurusu iin 1909da yapt izimler iin yeterli paras olmamas nedeniyle birok
de banknotta yer alyor. Harici enerji kayna
olmadan srekli devam eden bir hareket elde
etmeyi kafasna koyan Unaiponun koyun
krkmak iin gelitirdii mekanik el aleti
modern koyun krma aletlerinin de temelini
oluturdu. Gney Avustralyada 1872de dokuz
ocuklu bir ailenin drdnc ocuu olarak
doan ve Avustralyada bir kitap yaynlayan
ilk Aborijin de olan Unaiponun en nl eseri
Aborijin Efsaneleri. Aratrma ve retim yapmak
fikri boa giden Unaipon, 1909 ve 1944 yllar
arasnda bir santrifj motoru, birok radyal
tekerlek ve mekanik tahrik cihaz da dahil olmak
zere dokuz dier buluu iin patent bavurusu
yapm.
YNN YOLCULUU ATLAS 87
 AVUSTRALYADAKI
KOYUNLARDAN
ELDE EDILEN
YN, ITALYADAKI
FABRIKADA IPLIK
HALINE GETIRILIYOR.

son verdii komut neyse onu uygulamaya devam

ediyor. Andrew arkaya diyor, srnn arka-
sna geip kovalamaya balyor ve bylece sr
ileriye doru gitmi oluyor. Nasl eittiniz diye
sorunca, sabr ve tekrar diye yantlyor And-
rew: ocuk gibiler, er ge reniyorlar. iftlik
iinde bir koyunun Hutchn stne yryp
onu karmasna ahit olunca aknlk yayo-
ruz. Meer koyunlar kendilerini sktrlm
hissederse karlarndakini kovalayabiliyormu.
iftlikte alanlarn yemeklerini piiren ve di-
er ilere yardmc olan Andrewun annesi Gai
Rayner, ou insan koyunlar zeki bulmaz, n-
k tanmyorlar; aslnda yakndan tansalar ne
kadar zeki olduklarn ve nasl tepki verdiklerini
grecekler diyor.

nceltilen yn elyaflar iplik bkm makinelerinde daha da salam ve ince hale getiriliyor YN BORSASI
(stte). talyadaki tarihi iplik fabrikasnda, makinenin bobinlerini deitirme zaman. Avustralyaya kadar gelip yn iftliklerini
Normalde makine bana alan kii says bir ya da iki, ama bobin deitirme uyars
ziyaret etmiken, yn borsasna gidip ak ar-
verilince alanlar toplu olarak o makinenin bana geiyor (altta).
trmalarn havasn solumadan dnmek olmaz.
Avustralyada retilen ynn yaklak yzde 85i
yn borsasnda satlyor. lke genelinde ana
noktada yn borsas var: Sidney (Yennora), Mel-
bourne (Brooklyn), Fremantle (Bibra Lake). re-
ticiler yakn olduklar blgedeki ak artrmaya
yn balyalarn gnderiyor. Uluslararas firma-
larn anlamal olduklar yn brokerlar, firma
adna ak artrmaya katlp firmann ihtiyacna
ynelik yn alm yapabiliyor. Yennoradaki yn
borsasnda, ak artrmalarn yapld iki byk
oda var. Kapdan ieri kafam uzatp yle bir
kulak misafiri olduumda, krsdeki ynetici-
nin pe pee syledii saylar bir at yar sunu-
cusunun sesi gibi kulamdan akyor. En yksek
fiyat veren alc iin tokmak vurulduktan sonra
sradaki ynn satna geiliyor ve bu sonsuza
dek uzayacakm gibi geliyor. Yn borsasnda
uzun vakit geiren brokerlar artk aile gibi ol-
mu. Adeta sosyal bir kulp gibi grdkleri yn

88 ATLAS EKM 2017

borsasnn binasndaki kap ve koridorlarda ye- retimi iin iplik reten fabrikann kurulmasyla Fabrikaya ykanm olarak
mekli dans geceleri afileri ve futbol takm du- balam. Uluslararas rekabet ve yksek retim gelen kaln yn elyaflar,
birka makinede ekilerek
yurular gze arpyor. giderleri nedeniyle ufak apl yn iplik retici-
inceltiliyor.
lerinin kapand talyada Zegna Baruffa hem
TALYADA 170 YILLIK TECRBE lkenin, hem de Avrupann en byk lekte ve
Yn retiminin dnyadaki nemli duraklar- en kaliteli iplik reten fabrikalarndan biri.
dan bir dierindeyiz. talyann svire snrna Ylda eitli zelliklerde 3 bin ton iplik reten
yakn kuzey blmnde, Milanonun kuzeyba- Zegna Baruffann bu iteki drdnc kuak ba-
tsndaki Borgosesia kasabasndayz. Alp Dala- kan Alfredo Botto Poala, iplik retiminde lider
rnn eteklerinde yer alan ve adn iinden geen olmalarnn nedenlerini yle sralyor: talya
Sesia Nehrinden alan kasaba, yine ayn akar- dnda hibir fabrikamz yok. Geleneklerimize
sudan adn alan Valsesia Vadisinin en byk sahip karak ve inovasyonu kullanarak en iyi
yerleim merkezi. Sesia Nehri, blgedeki endst- retimi yapabileceimiz yer olduu iin tal-
rinin gelimesinde hayati neme sahip, nk ya dna kmay dnmedik bile. Aldmz
iplik fabrikalarnn almas iin dzenli su hammadde, makineler ve uyguladmz yn-
kaynana ihtiya var. Hem ipliin ykanmas ve temler zerinde srekli aratrmalar yapyoruz.
boyanmas iin, hem de enerji kayna olarak su evreye son derece duyarlyz, retim sreleri-
ok nemli. Blgede yn iplik retimi ortaaa mize bakarsanz bunu greceksiniz. Drt futbol
dek uzanyor. Fakat 19. yzyln ikinci yarsn- sahas byklnde bir alana kurulu fabrikada
da sanayi devrimiyle birlikte endstriyel patla- dolarken suyu aldklar ve braktklar nokta-
ma yaanm. Blgede byk miktarlarda iplik lardan da geiyoruz. plikleri ykamak ve boya-
retimi 30 Ocak 1850de, bugn Zegna Baruffa mak iin nehirden aldklar suyu artarak nehre
Lane Borgosessia ismiyle en st kalitede triko geri brakyorlar.

YNN YOLCULUU ATLAS 89

Samsundaki fabrikada Yn, fabrikaya ykanm olarak inden geli-
son teknolojiye sahip yor. Ykanm ve zerindeki bitkisel atklar ayk-
rg makinelerinin
banda alanlar, trikoyu
lanm yn, orijinal arlnn yaklak yzde retseler de en ok talep aldklar sonbahar-k
oluturacak paralarn 30unu kaybetmi oluyor. stenilen renkte boya-
kmasn bekliyorlar. nan ve kurutulan yn elyaflar nce tarama ma-
kinelerinden geiriliyor ve daha dzgn olmas
salanyor. Daha sonra her bir makinede yn
ekilerek inceltiliyor. stenilen incelie erien yn
eridi, iplik bkm makinelerine yerletiriliyor.
Bklerek daha da inceltilen ve dayankl hale ge-
tirilen yn iplik, ideal nem oranna ve tansiyona
sahip olduu kontrol edildikten sonra sata sunu-
lacak makaralara sarlyor. Firmann kilosu 25 ila
90 ATLAS EKM 2017
150 avro arasnda deien eitlilikte iplik kolek-
siyonu bulunuyor. Genelde 80-85 farkl cins iplik
koleksiyonunda bu say 100e kadar kabiliyor.
plik inceldike fiyat ykseliyor, nk makinede
ipliin giderek inceltilmesi daha uzun sre gerek-
tiriyor. Ayrca ince iplik retmek iin tercih edilen
ynn fiyat da daha pahal.
SAMSUNUN HNERL ELLER
retimlerinde sadece doal malzeme kulla-
nan Hemington, Trkiyede tasarmlarnda en
ok yn iplik kullanan markalardan biri. Mar-

kann trikolarnn retildii Samsundaki tesis-
lere gidip yn ipliin nasl titiz bir operasyonla
yksek kaliteli trikolara dntne ahit olu-
yoruz. Samsunun Kavak ilesinde kurulu fab-
rikada 400 alann yzde 80i kadn. Kapdan
ieri girdiimiz anda nlerindeki tezghlarda
harl harl alan, grevlerine gre mavi, kr-
mz ve yeil nlkler giyen kadnlar gryoruz.
Hepsi bir ar kovanndaki grev dalm gibi,
hem kendi grevlerini yapyor, hem de en kali-
teli rn ortaya koymak iin koordinasyonu
elden brakmyor. Bir paray bitiren, sradaki
ilem iin dierine veriyor. Almanyadan ithal
Doann hediyesi yn
l Yn doal bir rn, insan sa gibi dier liflerden farkl olarak slaklk
iklim artlarna kar koruma salamak hissi vermeksizin nem buharnn yzde
iin deri tarafndan doal bir biimde 30undan fazlasn emebilen doal
retiliyor. Yn temel olarak keratin bir zellie sahip. Ayrca giysilerin
adl zel bir proteinden oluuyor. rahatszlk verecek ekilde vcuda
ok dayankl olan keratin, evreye yapmasna yol aacak statik elektrik
kar bir bariyer grevi gryor ve birikme olasln en aza indirir.
bylece koyunlar scaa, soua,
l Yn mkemmel yaltm zelliklerine
gnee, rzgra ve yamura kar
sahip. Yn aynen koyunun stnde
koruyor. Ynleri sayesinde koyunlar
bulunduu zamanlarda olduu gibi
tm dnyada, rnein Moolistanda
yn giysileri giyen kiileri souk, scak,
eksi 40 dereceden Avustralyada 40
rzgr ve yamura kar korur. Bunun
dereceye kadar deien scaklklarda
nedeni ynn fiziksel yapsnn lifler
yaayabiliyor.
arasndaki havann byk miktarn
l Ynn incelii lif apnn mikron hapsetme kabiliyetidir ve bylece
cinsinden llmesi ve bir posttaki rn giyen kii ile evre arasnda bir
veya bir yn partisindeki ortalama yn tampon ya da koruyucu kalkan grevi
apnn belirlenmesiyle snflandrlr. grr. Bir mikro iklim yaratan yn
Mikron milimetrenin binde birine termal olarak kendi kendini dzenler;
verilen l. Yn lifleri 12 mikrondan giyen kiiyi hava scakken serin,
daha kkten balayp 50 mikrondan soukken lk tutar.
daha bye kadar deien bir apa
l Yn doal alev yavalatc
sahip olabilir; merinos yn lifleri
zelliklere sahiptir. Yn tututurmak
baremin tipik olarak 12 ila 21 mikron
veya yakmak zordur. Pek ok sentetik
aralndaki en ince ucunda yer alrlar.
Merinos yn lifinin bu kadar ince
liften farkl olarak yn alev almaz veya
yanmaz.
olmasndan dolay, her merinos koyunu
gnde 0,3 milimetrelik hzla byyen l Sarkma veya ekil kaybetmeye kar
100 milyon civarnda life sahiptir. doal esneme ve orijinal halini alma
zelliklerine sahip olan yn kendini
l Havann ve nemin her iki ynde
abucak toparlar. Bunun nedeni
kumatan gemesine izin veren yn,
yn liflerinin dz olmamalar ve her
nefes alabilir.
birinin kvrm olarak bilinen doal
l Yn doal anti-statik zellikte, dalgalanmaya sahip olmalardr.
YNN YOLCULUU ATLAS 91
SAMSUNDAKI TRIKO
FABRIKASINDA ALIANLARIN
YZDE 80INI KADINLAR
OLUTURUYOR.

edilen rg makinelerine yn iplik bobinlerinin

Uzun yolculuk tamamland ve yn, triko haline
geldi. Samsundaki fabrikada kl kollara
geirilen trikolarn dikileri ve rgs byk bir
dikkatle kontrol ediliyor.
taklmasyla balyor sre. Mhendisler maki-
nelerin hafzalarna, istenilen triko modelinin
kalbn nceden girdii iin makineden kacak
paralar belli. Makine banda bekleyen kadn
alanlar, taze kan bir trikoyu oluturan n,
srt ve kol paralarnn dzgn rlp rlme-
diklerini kontrol ediyor. Eer bir kusur bulurlar-
sa, kaklar tamir etmek zere zel rg teknii
kullanan alanlara veriyorlar. Bunlara kak-
deniyor. Eer tamir edilebilecek ldeyse
kaklar bunlar rp geri veriyor. Eer geri d-
nlemez bir kak varsa, o para ayrlyor ve asla
kullanlmyor. Trikoyu oluturacak bu paralar
ykanyor ve kurutuluyor ki nihai llerine ka-
vusunlar, bylece giyim sonras bollama ya da
daralma engellenmi oluyor.
rg blmne gelen paralar, omuzlardan
birletiriliyor, kollar taklyor ve yaka rlyor.
En ok el emeine ihtiya olan bu blmde ilmek-
leri karmamak ok nemli. Dikilen trikolar t-
lemeye gidiyor ve trikonun stndeki kaygan ve

92 ATLAS EKM 2017

przsz grnm salanyor. Tm bu sreler- alma ortamndan ok memnun olduu iin Tasarmnda ileme
olan modellerde triko
de kalite kontrol sistemi her an uygulanyor. Her kz Elife de ie girmesi iin srar etmi. pek, paralar, birletirilmeden
ilem sonras hata var m diye kontrol ediliyor. niversite snavlarnda istedii blm kazana- nce nak makinelerine
Ykama talimatlarnn ve ieriinin yazl olduu maynca, ok istekli olmasa da denemeye karar alnyor.
ve marka etiketlerinin takld trikolar yine son vermi: Zamanla iimi ok sevdim. Gelecei
kontrolden geiyor. Kalite kontrol mkemmel olan bir meslek, her zaman i bulunabilir. Ayrca
rn ortaya koymamzda en byk nedenler- burada sosyalleiyoruz. ftar yemekleri, ramazan
den diyor markann bal olduu Texim A.nin elencesi, ylba kutlamas gibi etkinliklerimiz
Genel Mdr Salih Akgn. oluyor, bu ie girmeseydim byle bir evrem de
stanbulda ynetim yeri ve bir fabrikas bu- olmayacakt. rg makinelerinde ie balayan ve
lunan firma, tam entegre olarak 2010da ikinci fabrikada iki buuk yln tamamlayan pek, ii o
fabrikasn Samsunda kurmaya karar vermi. kadar hzl kavram ki u anda ie yeni balayan
Fabrika alanlarnn neredeyse tamam civar alanlara eitim veriyor ve retim efinin yar-
yerleimlerden. Akgn, Tamamen blgeye uy- dmcln yapyor.
gun ekilde kurduk ve dzeni devam ettirdik. u Vardiyalarla gece 12ye kadar retimin devam
anda kadnlarn kendine zgveni var, retmek, ettii fabrikada alanlar, Avustralyada retilen
bir eyler yaparak hayata dahil olmak ve eve kat- ve daha sonra talyada iplie dnen ynn
kda bulunmak onlar mutlu ediyor diyor. ellerinde titizlikle kazaa dnmesinden ve ken-
Yedi yldr burada alan Nuren Etli, fabri- dilerine gelir salamasndan olduka memnun ve
kann kurulduunu belediyenin duyurularndan stn kaliteli rn ortaya koymann gururunu
renmi, kocas emekli olduu iin eve ekono- tayorlar. Ynn uzun yolculuu onlarn hnerli
mik katkda bulunabilmek amacyla ie girmi. ellerinde son buluyor l

YNN YOLCULUU ATLAS 93

Eber Gl kysndaki
Ortakaraba Kynde
kam toplama
istasyonunda sralanan
demetler yurtdna
satlmak zere bekliyor.

94 ATLAS EKM 2017

 AFYONKARAHSAR

Bolvadin
manzaras
Youn sazlklarn rtp gizledii Eber Gl, ufku kaplayan
Emir Dalar, peribacalar, ormanlar, ku seslerinin
doldurduu ayrlar Afyonkarahisara bal Bolvadin, kk
bir alana byk bir corafi eitlilik sdran renkli bir ile.
YAZI VE FOTORAFLAR: BARI KOCA

BOLVADN ATLAS 95
96 ATLAS EKM 2017
Suyu
seyreden
dalar
Bir blm Bolvadin
snrlarna giren ve dou
bat dorultusunda uzanan
Emir Dalar, uzaklardan
Eber Gln ve ona
dklen kk akarsular
seyrediyor. Balk
kayklar sakin dere
kysnda yorgunluk atyor.

BOLVADN ATLAS 97
H
enz le saatleriydi. Af-
yonkarahisarda Emirda
geip Bolvadin ile mer-
kezine yaklatmda sol
yanmda geni bir alana
yaylm ilgin kayalklar
fark edince merakma yenik dm, ynm
deitirip tepeye doru ynelmitim. Gky-
znn bulutlu olmasnn da etkisiyle kendimi
kayalklarn bir kararp bir aydnlanarak hayal
gcm harekete geiren grntlerine kap-
trmtm. Zaman oktan unutmutum artk.
Nihayet gnein gitgide alalan klar gn ba-
tmn iaret etti. Bulunduum ykseklikten bir
tarafta gnbatmnda siluete dnen uzaktaki
tepeleri, dier tarafta Emir Dalarnn gnein
son klaryla aydnlanan yaylalarn grebili-
yordum. Sonunda hava karard. Dn yolunda
buralara tekrar gelmem gerektiini anlamtm
artk
Yaklak bir yl sonra, mays aynn son gn-
lerinde tekrar Bolvadin yollarna dtm. Bu
sefer ayrntl bir program yaptm ve rotam An-
kara-Yunak-Bolvadin olarak belirledim. Kon-
yann Yunak ilesini getikten sonra Emir Da-
larnn uzants tepelerin gney eteklerinden
Bolvadine giden stabilize bir yol buldum. Yolun

98 ATLAS EKM 2017

Dalarn ufku
Bolvadin ilesi corafi bakmdan byk bir eitlilie sahip. Eberin gneyinde ykselen
ormanlk tepelerden bakldnda gln youn sazlklarla rtl sra d yaps ve ufku
kaplayan Emir Dalar grnyor.

BOLVADN ATLAS 99
100 ATLAS EKM 2017
Kemerkaya
Glgesinde
Bolvadin ilesinin
kuzeyindeki Kemerkaya
beldesi kayalk, dik
yamalara sahip bir arazide.
Beldede yaayan birok kii
gibi sa Bey de geimini
hayvanclktan salyor.

BOLVADN ATLAS 101

 Bolvadin ilesi, corafyas ve iklimiyle Ege
ve Orta Anadolu arasnda bir gei blgesi
zellii gsteriyor.

sa taraf Emir Dalarna kadar uzanan plato sadece doal gzelliklerin zenginliine iaret
sistemine, sol taraf Eber Glnn evresindeki etmiyordu. Bilimsel almalar, Bolvadin ilesi-
geni dzlklere bakyordu. Bolvadinin ilgi e- nin grece kk bir alanda byk bir corafi
kici bir corafyas olduu belliydi, yrenin doal eitlilik sergilediini gsteriyor ve bu durum
gzelliklerine ilerleyen gnlerde daha yakndan blge ekonomisini de etkiliyor. Ben de Emir
tank olacaktm. Dalarnn uzants olan yaylalarda hayvanclk
Ege ve Orta Anadolu arasnda bir gei blge- ve arclk, Eber Glnde kam hasad ve gl
zburun beldesinde,
si zellii gsteriyordu Bolvadin. Kuzey-gney evresinde tarm yapldn grnce coraf-
Minareli Deresi mevkiinde
yer alan peribacalar, dorultusunda ilerleyen, Emirda-ay ilelerini yann retim ve kltr nasl ekillendirdiini
Bovadinin en ilgi ekici birletiren karayolu, Bolvadin ilesini cora- gzleyebildim.
doa hazineleri (altta). fi zellikler anlamnda da ikiye blen bir snr Emir Dalar, batdan douya ynelen yk-
Yaylada gnbatm
manzarasna kar tek gibiydi. Douda Emir Dalarnn yamalaryla sek platolaryla Eber Gln gzeten bir hami
bana duran, iek Eber Gl arasnda kalan geni dzlklerde, ki- gibiydi. Dalar gezmeye karar verdiimde alak
am deve dikeni, lometreleri bulan gr alanmda tek bir aaca rakmlarda balayan ve dan eteklerine yaylan
henz ieklenmemi
rastlamak bile neredeyse mmkn deildi. Ba- yaban iei tarlalarnn ykseklik arttka ye-
srkuyruklar arasnda
hemen gze arpyor (kar tda kalan ksmlarda ise tam aksine youn bir rini ard, mee ve karaamlardan oluan sey-
sayfada). orman dokusunun hkimiyeti vard. Bu durum rek ormanlara braktn grdm. Bir kenar

102 ATLAS EKM 2017

ORTA SAKARYA ATLAS 103
104 ATLAS EKM 2017
 Kuyrukkakanlarn,
keten kularnn
sesleri ve
ayrlardaki
yaban ieklerinin
manzaras
eliinde
kendimi yaban
bir cennette
hissediyordum.

uuruma bakan darack yolda aracmla ilerler-

ken paralanm talardan oluan yolda srekli
sallanyor, bir yandan da kendi aralaryla bu
yolda rahata ilerleyen ve beni gemek isteyen
yaylaclara yol verebilmek iin uygun bir geni-
lik bulmaya alyordum. Dik yamalar boyun-
ca bana elik eden kuyrukkakanlarn, keten ku-
larnn sesleri ve ayrlardaki yaban ieklerinin
manzaras eliinde kendimi yaban bir cennette
hissediyordum. Bu arada, yukarlara ktka en-
ginleen Eber Gl manzaras adeta beni davet
ediyordu.

EBER KIYILARINDA
Ertesi gn, gne domadan nce Eber G-
lne doru yola ktm. Gle ulatmda ky-
larn youn olarak sazlk ve allarla kapl oldu-
unu grdm. Ak bir ky eridi yok denecek
kadar azd. Sazlklar o kadar youndu ki nere-
deyse su yzeyini de kaplyor, gln daha ok
ormanlk bir alan gibi grnmesine neden olu-
yordu. Kyller i ksmlardaki sazlklara ula-
abilmek iin ok sayda kanal amt. Dar ve

Eber Gl etrafndaki tarlalarda haha da

ekiliyor. Erkek bir sar kuyruksallayan, gzel
sesiyle sabah enlendiriyor.

BOLVADN ATLAS 105

Kamlar toplandktan sonra toplama istasyonunda alanlar tarafndan saplar
zenle ayrlyor ve demetler halinde kamyona yklemeye hazr hale getiriliyor
(stte). Bolvadin ilesini dalar, sarp kayalklar engebelendiriyor. Kayalar yer yer
likenler renklendiriyor (altta).
106 ATLAS EKM 2017
uzun kayklaryla bu kanallarda rahata ilerle-
yebiliyor ve kam topluyorlard. Bu arada ku-
larn, kaak avclk basksndan olsa gerek, daha
gvenli olduunu dndkleri i ksmlar ter-
cih ettiklerini rendim. Arazide sr balkl,
kzl srtl rmcekkuu, sar kuyruksallayan, ak
kuyruksallayan, kuyrukkakan, byk kz kuu,
akbalkl, pelikan gibi trleri bir arada grebil-
dim. Gn sonlanmak zereydi. Kular izlerken
zamann nasl getiini anlayamamtm yine.
Kzla alan son klar seyrederken bir bataklk
krlangcyla bu an paylamak gnn son holu-
uydu benim iin...
Hava kararmaya balaynca bu geni dzl
geerek bir an evvel ara yoluna kabilecei-
mi dnyordum. Ancak dzlkte ilerledike
tarla olarak ilenen arazilerin geie imkn ver-
mediini grdm. Ama evrelerindeki toprak
arazide tekerlek izleri vard, ben de onlar takip
etmeye baladm. Bir sre sonra yol bozuldu ve
darald. Dikkatimi, arac sa salim buradan -
karmaya younlatrmtm. yle ki, bu arada
takip ettiim izlerin oktan kaybolduunu fark
 ATL AS TARH IKTI!

Ekim Devriminin 100. yl

Dnyay sarsan gnler
EKIM 1917YE DORU

PROF. DR.
CHRISTOPHER READ
ILE SYLEI

LENININ TARIHI YOLCULUU

DNYA SIYASETI IKIYE

BLND

ORLANDO FIGES ILE SYLEI

METE TUNAY ANLATTI:

TRKIYEYE SOVYET
YARDIMININ ARKASINDA
TROKI VAR

DEVRIMIN KADINLARI

EHRIN BIZANS VE OSMANLI

DNEMINI ANLATTI
PATRIK KONSTANTIOSUN
ISTANBULU

BAY RILIN GAZETESI:

CERIDE-I HAVADIS

FILISTIN CEPHESININ
100. YILI
YILDIRIM ORDULAR
GRUBU YARILARI

HEPSI VE DAHA FAZLASI

Atlas Tarihte
Yeni gnn klar dalar aydnlatmaya baladnda Eber Glnn balklar oktan
yola km oluyor (stte). Yredeki evlerde kamlarn at yaltmnda kullanldna
ok sk olmasa da rastlanyor (altta).
edememitim. Bir noktadan sonra manevra yap-
mak ve ayn yoldan geri dnmek tamamen im-
knsz hale geldi. Tam bu srada ana yolun ok
da uzakta olmadn anlamam salayan birka
far grdm. Etrafta bulduum talarla yap-
tm birka yol dzenlemesi ve azimli birka
manevrayla tekrar ana yoldaydm...
Bolvadinin peribacalarn da mutlaka gr-
meliydim. Afyonkarahisar volkanik oluum-
lar, zellikle de peribacalar bakmndan Tr-
kiyedeki sayl yerler arasndayd. Peribacalar
zburun beldesinde, Minareli Deresi mevkiinde
yer alyordu. Alana varmak iin seyrek ormanlar
arasndaki toprak yolda ilerleyip yine tepelere
trmanmam gerekti. hyk olarak bilinen
tepe noktasndan sonra inie getim ve birka
yz metre sonra peribacalarn grdm. Topra-
n krmzs o kadar youndu ki, al ve aalar-
la kapl yeil alanda, dallarn arasndan rahata
fark ediliyorlard. Karmda dingin, byleyici
bir gnbatm sahnesi. Bolvadin, her kesinde
ayr bir doal gzellikle insan artmay bili-
yordu l

108 ATLAS EKM 2017

DENZLER, TEKNELER VE GEZGNLER HAKKINDA HER EY
T R K Y E

BOAT SHOW EURASIA

stanbul-Tuzlada
dzenlenecek fuarda
grmeniz gereken
20 TEKNE

AYIN TEKNELER
- Fountaine Pajot - Saona 47 EKM
- M/Y Cloud 9 (74m)
SAYISI
bayilerde
SEYR DEFTER
- Giali-Nisiros-Knidos
- Lesvos-Limnos En yeni tekneler
- Amorgos yelken yarlar ve
- Sardinya Trkiyenin en kapsaml
- Kosrae (Mikronezya) tekne alm-satm rehberi
YATMARKET
ile birlikte

yachtturkiye yachtturkiye @yachtturkiye www.yachtturkiye.com TRKYE

UZAY ATLASI DR. UMUT YILDIZ NASA/JPL-CALTECH

VOYAGER PROGRAMI

40 yldr bitmeyen keif

Voyager 1 ve 2 uzay aralar, 1970lerde uzaya frlatld ve bize Gne Sisteminin d
gezegenleri hakknda ok nemli bilgiler gnderdi. Bu efsanevi ikili, 40 yldr yolculuklarna
devam ediyor ve milyarlarca kilometre uzaktan heyecan verici haberler vermeyi srdryor.

V
oyager uzay aralar tam
40 yldr yolda. Dile
kolay, 40 yl nce uzaya
gnderilen ve o gn bugn-
dr bakm veya tamiri yapl-
mayan insan yapm aralar-
dan bahsediyoruz. Bunlar
insanolunun bugne kadar
gnderdii en uzaktaki arac-
mz ve en uzun yaayanlar.
Voyager 1 ve 2 aslnda ikiz
uzay aralar olarak birbirle-
rinden birka ay arayla uza-

JOHN.S.HOWARD@JPL.NASA.GOV
ya frlatld. Voyager 2, 20
Austos 1977de, Voyager 1
ise 15 Eyll 1977de. Voyager
2nin 1den nce frlatlmas-
nn sebebi, ikisinin de farkl
seyir yoluna sahip olmalary-
d. Her ne kadar zerinden u anda kongrenin bak a- demitim ben de sohbette. Titanda karar klnm.
neredeyse yarm asr gemi s ok daha farkl, yani im- Voyager 2 tam bir d geze- Dolaysyla Voyager 1, sadece
olsa da Voyagerlar zerin- di sorulan sorular keif duy- genler kifiydi. nce o fr- Jpiter ve Satrne gidebildi ve
de alan insanlara JPLde gusundan te bu projenin latld; Jpiter, sonra Satrn, Satrnden ald ok byk
rastlayabilmek mmkn. oy verenlere geri dnleri, Urans ve Neptne yakn ktleekimsel sapan etkisiyle
Yakn zamanda mhendisler- btenin verimli kullanlma- gei yaparak ilk detayl foto- ok byk oranda hzland.
den birisini bulmutum ve o s, btesi arttka ne yapla- raflar gnderdi. Yllar sonra Bugn Voyager 1in 21 milyar
altn a anlatt bir sohbet ca, daha ok brokrasi Jpiter ve Satrne, Galileo, kilometre, Voyager 2nin ise
yapmtk. O zamanlar, yani 1970lerin banda yaplan bir Juno ve Cassini misyonlar 17.2 milyar kilometre uzak-
70ler, uzay yarnn ve ke- hesaba gre, o on yln sonun- yapm olsak da halen Urans ta olmasnn sebebi de, asln-
fetme duygusunun o kadar da btn d gezegenlerin ve Neptne ait en detayl da ald bu ekstra hzdan
yksek yaand zamanlar- yrngelerinin 175 ylda bir fotoraflarmz bize Voyager 2 kaynaklanyor.
m ki, insanlarn tek dn- ayn dorultuya geldii bulun- zamanndan kalanlar. Voyager Voyager program d geze-
d bu proje olsun, Gne mutu, dolaysyla tek mis- 1in ana hedefi ise o sra- genler hakknda ilk bilgilere
Sistemimizi tanyalm, ora- yonla hepsi kefedilebilecekti. lar ok byk merak konusu ve byk keiflere ulamam-
lar da renelim eklindey- Bu, o sralar kefetme coku- olan Satrnn Titan uydu- z salad iin bir efsaney-
di diyor. Ama kefetmek su yaayan ABD iin de ok sunda yakn gei yapmakt. di, iin ilgin taraf hl bir
olunca yaptmz ite zgr- byk bir frsatt. O nedenle O sralar karar aamasnda efsane. nk ana misyonlar
dk, byk bteler problem hzl bir ekilde proje balan- ikiye ayrlmlar; Voyager 1, 1989da bitmi olmasna ra-
deildi, baarmak iin moti- d ve 1977ye yetitirildi. Tabii Satrne ulatktan sonra ya men saatte 61 bin kilomet-
vasyonumuz ok yksekti ve o zamanlar yaamadm Titandan geecek, ya da hz- re hzla Gne Sisteminden
halk da buna byk destek iin o zgrln ne demek lca devam edip Pltona ula- uzaklamaya ve bize bilim-
veriyordu diye ekliyor. Tabii olduunu hissedemiyorum acakm. Ancak sonunda sel bilgi gndermeye devam

110 ATLAS EKM 2017

ediyorlar. Ana misyon bittik- kt haberi geldiini fark
ten sonra misyon uzatmasna edebilirsiniz. Ben bu haberi
gidildi ve Voyager Interstellar daha nce okumutum, yine
Mission (VIM, Voyager mi Gne Sisteminin dna
Yldzlararas Misyonu) adl, kt diyebilirsiniz. Aslnda
amac Gne Sisteminin limi- evet ve hayr. yle ki, ilk ola-
tini bulmak, Gnein manye- rak Voyager 1, 2010 yln-
tik alannn sonuna ulamak da girdii blgeden alnan
ve buralarda Gnein rzgr- lmler neticesinde Gne
larnn etkisinden uzakta yl- rzgrlarnn hznn sfra
dzlararas blgedeki parack- dtn fark etti. Bu sra-
larn ve dalgalarn lmn da bilim insanlar Voyagern
yapmak olan bir plan yapld. Gne Sisteminin sonuna
VIM yolculuu ana ulatn dnd ve hemen
kilometre tana blnd; haber yapld. Sonrasnda yine
termination shock denen Gne paracklarna ait sin-
Gne rzgrlaryla Gne yaller gelmeye balaynca bu
Sisteminin dna doru iler- sonucun yanl olduu d-
leyen paracklarn hzlar- nld ve 2011 ylnda al-
G kaynaklarnn yakt, Voyager uzay aralarn 2025 ylna kadar
nn, ses hznn altna decek nan verilerle bu yapnn hi destekleyecek seviyede (kar sayfada). Voyagerlardaki altn plaklarda dnya
kadar yavalad blge. kinci de dzgn olmad, bilakis hakknda eitli bilgiler yer alyor (stte).
olarak heliosheath denen alkantl deniz gibi manye-
Gne rzgrlarnn yldzla- tik kabarcklarla dolu oldu- bu alet zerinden yaplyor. yolculuuna devam edecek.
raras blgeden gelen para- u bulundu. Mays 2012de Voyagerlar bilim enstrman- Voyager 1, ylda 538 mil-
cklar ile etkileime girip artk yldzlararas blgeden gelen larna enerji salamak iin yon kilometre, Voyager 2 ise
ok yavalad ve burada tr- kozmik nlarda bir anda RTG (radioisotope thermoe- ylda 493 milyon kilomet-
blans oluturduu blge. Son yzde 9 art gzlenince, bu lectric generator) adl plton- re yol kat ediyor. Bu yndeki
olarakda yldzlararas keif sonu heliopause blgesine yum-238 ile alan nkleer projeksiyonlar gsteriyor ki,
blgesi. yaklatna dair byk bir bir g kayna kullanyor. 40 bin yl sonra her ikisi de
Voyager 1, Aralk 2004te kant oldu. Hzla bu blgede Bu g kaynann yakt da bir yldz sistemine ulaacak-
14 milyar kilometre uzaktay- yoluna devam eden Voyager 2025 ylna kadar bilim ope- lar. Voyager 1, Camelopardalis
ken ve Voyager 2 de Austos 1, 25 Austos 2012 tarihinde rasyonlarn destekleyecek Takmyldzndaki
2007de 12.5 milyar kilomet- heliopause blgesine resmen seviyede, yani uzun bir sre AC+79 3888; Voyager
re tede termination shock girdi, yani Gne rzgrla- daha heliopause iinde neler 2 ise Andromeda
blgesinden kp heliosheath rnn etkisi sfrland. Tabii ile karlat ile ilgili bilgileri Takmyldzndaki HH
blgesine girdi. Bu blgenin daha nceki kefin doru alabileceiz. Voyagerlar gide- Andromedae (veya Gliese
kalnl tam olarak bilin- olmamasndan dolay, NASA rek uzaklatndan, zamanla 905) yldzlarnn yaknndan
miyor ve heliopause denen bu kefin teyit edilmesi iin iletiim kurmak da zorla- geecek. Zaten en bandan
Gne rzgrlarnn gcnn Eyll 2013 bekledi. u an yor, bugn itibariyle tek yn- beri Voyagerlar, yldzlararas
artk yldzlararas blgeden itibariyle Voyager 1, Gne de 19 buuk saat sryor. u yolculuk planlanarak d-
gelen paracklarn hzna Sisteminin dnda yolculu- anda NASAnn Derin Uzay nlmt. Bu nedenle yine
nazaran durgun olduu blge una devam ediyor. Voyager A (DSN) 70 metrelik anten- bir efsane olan Carl Sagann
olarak tanmlanyor. 2nin yn baka tarafa ve lerle Voyagerlar ile iletiimi inisiyatifiyle iki Voyagera da
hz da biraz daha yava, bu salyor, ancak veri hz sani- konulan altn plaklar bizi,
GNE SISTEMININ nedenle henz Gne Sistemi yede 10 bit gibi ok kk medeniyetimizi ve konumu-
SINIRLARINDA dna kamad. bir seviyede. Eer planland muzu uzaktaki medeniyetlere
Son yllarda Voyager ile Voyager 1in u anda mor- gibi giderse 2025 ylnda bilim tayacak. Kim bilir belki bir
ilgili basn bltenlerini takip tesi tayfeker enstrman enstrmanlar kapansa da gn dnya d bir medeniyet,
ettiyseniz, 2010dan beri her hari btn bilim enstr- 2032 ylna kadar iletiimde gnderdiimiz Voyagerlar
birka ylda bir Voyager, manlar kapatlm durumda. kalma plan var, ondan son- bulur ve evrende yalnz olma-
Gne Sisteminin dna Btn bilimsel lmler de ra artk sessizce yldzlararas dklarn anlarlar. l

UZAY ATLASI ATLAS 111

HAFTA SONU YILDIRIM GNGR

OYLAT/BURSA

Bir tektonik mucize

negl ilesindeki Oylat daha ok kaplcalaryla tannyor, ama yre doa hazinelerinden
organik rnlere baka srprizler de barndryor.

S
abahn erken saatlerin- turizm merkezi. Bu nedenle diyebiliriz. yok. Korkuyorum bir an. Ya
de balayan yolculuum birok termal otel bulunuyor. Kyn parknda oturan elale kuruduysa? Bir ay nce
Bursann negl ilesine Yaptmz dayanksz evle- bir ky sakinine elale yolu- Dzcenin Ylca ilesinde
bal Oylat Kynde sona rin gnahn doaya ykleme nu soruyorum. ok erken, uzun uralarla bulduum bir
erdiinde bir gnde bu kadar huyundan vazgeemeyen biz- yolda hayvan olabilir diyor elalenin yerinde yeller esi-
srprizle karlaacam ler, ne yazk ki doa olayla- ama sonra yolu tarif ediyor. yordu. Ancak bu kez korktu-
tahmin etmemitim. negl rndan zarar grmeye devam Tarifini aldm patika, ky um gibi olmad. lerledike
yolundan Oylat yoluna dner ediyoruz ve aslnda faylarn iindeki bir termal otelin derenin uultusu artt. Ksa
dnmez corafya deimeye ne kadar ok yarar olduunu nnden geen ta yolla bir- bir sre sonra bir tahta kp-
balad ve ksa srede kendi- aklmza getirmiyoruz. rne- leiyor. Bu ta yolu geer ge- rye varyorum. Kprnn
mi devasa kaya duvarlarnn in termal, ayn zamanda aktif mez hemen patika balyor. olduu dzlk ne yazk ki
arasnda buldum. Ben geldi- tektonik anlamna da geliyor. Dereyi yukardan gren bir plk haline gelmi. Bu dz-
imde ky meydan henz zcesi doayla bark yaa- kafeteryadan sonra kendimi lkte mola veren doasever-
hareketlenmemiti. Oylat, mak birok sorunun da z- bir anda vahi doann iin- ler(!) dnerken tm plerini
bu civarda nemli bir termal mn beraberinde getirecek de buluyorum. Derede pek su brakm. Ben ilerledike bu

112 ATLAS EKM 2017

 tr grntlerin azalaca-
n umarak yrmeye devam
ediyorum. Ksa bir sre sonra
patika, dereye doru dnyor.
Bu noktada bir tahta kpr
daha kyor karma. Patika
derenin karsndan devam
ediyor. Kpry geerek
yava yava ykselen patikaya
giriyorum.
Patika ok dzgn. Belli ki
dzeltilmi. Biraz daha iler-
leyince iki kii ile karlayo-
rum. Onlar da sabah erken
yola km. Hafta sonu iin
Bursadan gelmiler. Yaar
Sait Erda bir akademisyen,
gz hastalklar uzman. Ama
burada ikimizin de uzmanl
doa. Bursada bir sohbet iin
szleip yolumuza devam edi- Oylat elalesi, austos sonunda bile byk bir cokuyla akyor. elaleye, zorluk derecesi yksek olmayan
yoruz. Onlar aa, ben yuka- bir patikadan yrnerek ulalyor (solda). Yeillikler iindeki Oylat Ky, elalesi ve maarasyla gezginleri
r. Yrdke eim artyor. kendine ekiyor (stte).

hedef sayfalar (0212) 336 53 70 (8 Hat)

HAFTA SONU ATLAS 113

HAFTA SONU
Baz noktalarda ortaya kan
aa kkleri doal merdiven
olmu. Yrdm ormann
egemen aalar grebildi-
im kadaryla am, kestane
ve kayn. Ykseldike dere-
de kk avlanlar grmeye
balyorum. Suyun debisi-
nin artmas ileride byk bir
elale greceim anlamna
geliyor. Ancak ykseldike
dereden uzaklayorum. Su
sesi gittike azalyor, patika
da birden dikleiyor. Bu etap
olduka dik, ama dnerek k-
Oylat Maarasnn
t iin ok zorlamyor. Bu yaklak 700 metrelik
blm bitirdiimde yzme blm gezilebiliyor.
hafif bir serinlik geliyor. Bu
serinlik elaleye yaklatm
anlamna geliyor. Patikadan
inie geiyorum ve bir dzl- ettiini gstermek gerekir. Ksa bir sre sonra kyn oluumun en gzel rnek-
e doru iniyorum. Su artk elalenin bu kadar yksekten iindeyim. Ortalk hareket- lerini barndryor Oylat
byk bir grlt olarak ak- dmesinin nedeni de yine lenmi. Pazarda, organik Maaras. Maara kat-
yor. Aalarn arasndan ile- tektonik hareketlenmeler. ilek bata olmak zere bir- tan olumu. Her katta farkl
riye baknca elaleyi gryo- Sadece elale deil, kapl- ok rn satlyor. Bir kilo gzellikler var. Bir yerbilimci
rum. Hzlanyorum. Byk calar ve Oylat Maarasnn ilek alarak bu tektonik muci- olarak maarada geirdiim
bir kaya blounu geince oluumunun ana nedeni de zenin nc rn Oylat her dakikann keyfini kar-
elalenin muhteem grn- tektonik. Tekrar elaleye bak- Maarasna yneliyorum. yorum. Oylat, stanbula sade-
ts kyor ortaya. Doa en yorum. Doann byle muh- Maarann byk bir giri- ce iki saatlik mesafede. Sabah
deerli hazinelerini, en gizli teem bir gzelliiyle daha i var. lerledike Trkiyenin gidip akam dnebilirsiniz,
yerlerinde saklar. Onlara ula- tantm iin mutluyum. en gzel maaralarndan biri Yapacanz tek ey sabah
mak yle kolay olmaz. Emek elale civarnda biraz daha kyor karma. Bir maa- erkenden yola kmak. Gerisi
sarf etmek, bu gzellii hak oyalanp dne geiyorum. rada grlebilecek her trl kendiliinden gelecek. l

GEZGNN SIRT ANTASI

ILKYARDIMSIZ ASLA
D oaya karken en ok ihlal ettiimiz kurallardan biri de
yeterli ilkyardm malzemesine sahip olup olmadmz
kontrol etmek... Bunun en yaygn bahanesi
bamza gelecek bir kazada antada tanan ilkyardm kiti
yaammz bile kurtarabilir. Aslnda antada ok yer tutmaz
ve doaseverlerin antasnda bulunmas gereken
antamzda tamamza ramen 10 temel malzemenin iinde yer alr. lkyardm
ounlukla dokunmadan geri getiriyoruz kitini tayacanz antann su geirmez olmas
cmlesi. oumuz doada ok dikkatli arttr. inde bandajlar, gazl bezler, gen
yrrz ve bize hibir ey olmaz bandaj, tbbi flaster, atel, eitli ilevlerde yara
diye dnrz. Oysa doa sporlarnn bantlar, makas, lateks eldiven gibi malzemelerin
doasnda her zaman yaralanma riski bulunduu bir ilkyardm kitinin mutlaka
vardr. Doada hi olmadk bir zamanda antanzda bulunmas gereklidir.

114 ATLAS EKM 2017

 outdoorplus
Karakydeyiz!

www.andoutdoor.com
info@andoutdoor.com

Avclar: Gmpala Mah. sto: Mahmutbey Mah. K a r a k y : Kemanke Mah. Maliye Cad.
E-5 Yanyol Cad. No:196 34320 sto San. Sit. 2. Ada No:163 Mhendisler Han Asma Kat
Avclar - stanbul - Trkiye Baclar - stanbul - Trkiye No:7-A 7-B Karaky-stanbul
T. +90 212 590 38 38 T. +90 212 659 64 75 T. +90 212 249 37 39
F. +90 212 593 02 45 F. +90 212 659 80 62
 RESTORANLARDA WINGS LE %10,
WINGS BLACK LE %15 NDRM
YEMEK YAZIP 4566'YA SMS GNDERN

OTELLERDE WINGS LE %10,

WINGS BLACK LE %15 NDRM
GEZ YAZIP 4566'YA SMS GNDERN

ALIVERLERDE %25
DAHA FAZLA ML PUAN
KAZANIMI

YURTDIINDA RAHATIM,
BEN KMSE TANIMAZ.
AMA KARTIM HER YERDE TANINIR.

WINGS LE TM YURTDII SEYAHATLERNZDE AYRICALIKLAR SZ BEKLYOR.

Kampanyadan yararlanabilmek iin ilk harcamanzdan nce kayt olmanz gerekmektedir. Wingsinizi yurtdnda da
kullanarak, 500 TL ve zeri otel, 200 TL ve zeri restoran harcamalarna, Wings ile %10, Wings Black ile %15 indirimden
faydalanabilirsiniz. Kampanya 6 ubat-31 Ekim 2017 tarihleri arasnda geerlidir. Akbanktaki iletiim numarasndan ksa
mesaj gnderilerek kayt olunmaldr. Otel kampanyasndan yararlanmak iin hemen ilk harcamadan nce GEZ yazp,
restoran kampanyasndan yararlanmak iin YEMEK yazp 4566ya SMS gnderilmesi gerekmektedir. Gnderilen
ksa mesajn Akbanka ulamas akabinde kart sahibine kayt olduu bilgisinin Akbank tarafndan ksa mesaj ile geri
bildirilmesi sonucunda kampanyadan faydalanlabilir. Kayt olduktan sonraki harcamalar kampanyaya dahildir.
Bir mteri, otel indirim kampanyasndan tm kartlaryla en fazla 200 TL, restoran indirim kampanyasndan
tm kartlaryla en fazla 150 TL indirim kazanabilir. %25 fazla Mil Puan kazanm, yurtiindeki kazanm
oranlarnn %25 fazlasdr. Ayn gn ayn iyerinde ilk harcama dahildir. KKTCde yaplan ilemler,
HAYAT. MD. BENZERSZ. nakit ekimler, Mil Puan, chip-para, mail order ilemleri dahil deildir. Wings bireysel asl/ek kartlar
yararlanabilir. SMSler, KDV ve V dahil; Turkcell, Trk Telekom, Vodafone 0,65 TLdir. Akbank T.A..
kampanyay durdurma ve deitirme hakkn sakl tutar. Detaylar iin: www.wingscard.com.tr
Wingse hemen bavurmak iin WINGS yazn, 5990a ksa mesaj gnderin.
 GRKEML KORDORLAR
Trkiyenin 75 Kanyonu

TRK YE
TRKYENN 75 KANYONU

Suyun Cokusu
EGE VE AKDENZ KIYILARI
 Yaync
Doan Burda
Dergi Yaynclk ve Pazarlama A..

cra Kurulu Bakan

Cem M. Baar
Yayn Direktr
Murat Kksal
Yayn Ynetmeni
Kansu arman
Yaz leri Mdr (Sorumlu)
Mustafa Trker Eren
Tasarm
Bahadr Erk
Sat Direktr ve Tzel Kii Temsilcisi
Mehmet Takn
Yaz ve Fotoraflar
Ersin Demirel
Ynetim Yeri
Trump Towers Kule 2, Kat 21
34387 ili - stanbul
Tel: 0212 410 35 66 - Faks: 0212 410 35 64
Bask ve Cilt
Bilnet Matbaaclk ve Yaynclk A..
Dudullu Organize San. Blgesi 1. Cad. No:16
mraniye-STANBUL
Tel: 0 444 44 03 Fax: (0216) 365 99 07-08

Ekim 2017. Her trl kullanm izne tabidir. Tamamen veya

ksmen, kaynak gsterilerek dahi kopyalanamaz.

Atlas dergisinin armaandr, parayla satlmaz.

 Doann Koridorlar .................................................................................4
Kapkaya (akt/Kapz) Kanyonu / Karaisal, Adana ......................6
Hamidiye Kaml Kanyonu / Pozant, Adana ...................................8
Tokal Kanyonu / Sandkl, Afyon/ivril, Denizli ........................... 10
Ihlara Vadisi / Gzelyurt, Aksaray ..................................................... 12
Derinz Kanyonu / Suluova, Amasya ............................................... 16
Kbrs Kanyonu / Mamak, Ankara..................................................... 18
Sapadere Kanyonu / Alanya, Antalya ............................................... 20
Kprl Kanyon / Manavgat, Antalya ............................................. 22
Ahmetler Kanyonu / Manavgat, Antalya......................................... 26
Gynk Kanyonu / Kemer, Antalya ................................................... 28
Kesme Boaz Kanyonu / Kemer, Antalya ......................................... 30
Kbrs Kanyonu / Ka, Antalya ........................................................... 32
Gver Uurumu Kanyonu / Demealt, Antalya .......................... 34
iindekiler

Arapapt (nceiz) Kanyonu /

Bozdoan, Aydn / Kale, Denizli / Mula.......................................... 38
ahindere Kanyonu / Edremit, Balkesir ........................................... 40
Ulukaya Kanyonu / Ulus, Bartn ........................................................ 42
Harmankaya Kanyonu / Yenipazar, Bilecik ...................................... 44
ivril Kanyonu / Kbrsck, Bolu ......................................................... 46
2 Serenay Kanyonu / Burdur ............................................................... 48
Sansarak Kanyonu / znik, Bursa ........................................................ 50
Sada Kanyonu / Orhaneli, Bursa ..................................................... 52
ncesu Kanyonu / Ortaky, orum/Aydnck, Yozgat .................... 56
Karaksk Kanyonu / Bozkurt, Denizli ............................................... 60
Kurugl Kanyonu / Akakoca, Dzce ................................................ 62
Ylanat Kanyonu / Ylca, Dzce .................................................... 64
lbe Kanyonu / Harput, Elaz .......................................................... 66
Karanlk Kanyonu / Kemaliye, Erzincan ........................................... 68
Narman Kanyonu / Narman, Erzurum ............................................ 70
Deredop Kanyonu / Alpu, Eskiehir................................................... 72
Kklce Kanyonu / Araban, Gaziantep............................................ 74
Habe Kanyonu / Araban, Gaziantep ............................................... 76
Frat Nehri Kanyonu / Araban, Gaziantep/Halfeti,anlurfa...... 80
Geilmez Kanyonu / Bulancak, Giresun / Kabadz, Ordu.......... 82
Cehennem Kanyonu / Torul, Gmhane ....................................... 84
Zap Suyu / ukurca, Hakkri ............................................................. 86
Sarseki Kanyonu / skenderun, Hatay .............................................. 88
Yazl Kanyonu / Stler, Isparta ...................................................... 90
Anszca Kanyonu / Kemalpaa, zmir ............................................... 92
Gkdere Kanyonu / Buca/Kemalpaa, zmir .................................. 94
Deirmenst Kanyonu / Andrn, Kahramanmara ................... 96
Susuz Kanyonu / Susuz, Kars .............................................................. 98
eker Kanyonlar / Yenice, Karabk................................................. 100
Tokatl Kanyonu / Safranbolu, Karabk ......................................... 104
Kirpe (Dzce) Kanyonu / Safranbolu, Karabk ........................... 106
atak 1-2 Kanyonlar / Azdavay, Kastamonu ............................... 108
Valla Kanyonu / Pnarba, Kastamonu.......................................... 112
Horma Kanyonu / Pnarba, Kastamonu ..................................... 116
Malyas Kanyonu / Cide, Kastamonu ............................................... 118
ehriban Kanyonu / enpazar, Kastamonu ................................... 120
Ersizlerdere Kanyonu / Kre, Kastamonu...................................... 122
Avla Kanyonu / Yeilhisar, Kayseri ................................................... 124

iindekiler
Aksu Kanyonu / Yahyal, Kayseri ..................................................... 126
Ballkayalar Kanyonu / Gebze, Kocaeli ............................................ 128
Serindere Kanyonu / Baiskele, Kocaeli .......................................... 130
Erigz kita Kanyonu / Emet, Ktahya........................................ 132
Tohma Kanyonu / Darende, Malatya ............................................. 134
Ozan Kanyonu / Darende, Akada/Yazhan, Malatya ............. 138
Yarkkaya Kanyonu / Manisa ............................................................ 140 3
Sason Kanyonu / Silifke/Mut, Mersin.............................................. 144
Lamos (Limonlu) Kanyonu / Erdemli/Silifke, Mersin ................. 146
Gksu Kanyonu / Ermenek/Mut, Mersin ....................................... 148
Een ay (Karanlkii) Kanyonu / Seydikemer/Seki,
Mula/Glhisar/avdr, Burdur ....................................................... 150
Saklkent Kanyonu / Fethiye, Mula ................................................ 154
Kelebekler (Kdrak) Vadisi / Fethiye, Mula .................................. 156
Kapuz (Krk Urgan) Kanyonu / Ula, Mula .................................. 160
Geyik Kanyonu / Ula, Mula ............................................................ 162
Aladalar Kanyonlar / amard, Nide ......................................... 164
Kpkaya Kanyonu / Ulubey, Ordu ................................................... 168
Tuzla (Hark) Kanyonu / Tarakl, Sakarya ...................................... 170
ahinkaya Kanyonu / Vezirkpr, Samsun .................................... 172
atak Kanyonu / Trkeli, Sinop ........................................................ 176
Bin Maaral Kanyon / Duraan, Sinop .......................................... 180
Munzur Vadisi / Ovack, Tunceli ...................................................... 182
Desman (Aack) Kanyonu / Siverek, anlurfa ............................ 186
Ulubey (Avgan) Kanyonu / Ulubey, Uak....................................... 190
 DOANIN KORIDORLARI

K anyon terimi, yeryzn-

deki nehirlerin yzyllarca
akt yataklarnda olutur-
rlen, bir akarsuyun oyarak
oluturduu, yamalar du-
var gibi dik, dar koyak. G-
duu derin vadileri iaret renleri bazen rkten, ama
ediyor. Szck anlam en- genelde hayranlk uyandran
gebeli, genellikle kireta, bu doal gzellikler, doa
kumta gibi suyu kolaylkla anann bayaptlarndan biri
geiren katmanlar iinde g- ayn zamanda.

4
IHLARA VADS, AKSARAY
 Gl ve hain rmak- ulaabiliyor. Dnyann en
lar, yzyllar iinde derin derin kanyonu unvann Pe-
vadiler yaratyor. Bu slak runun Arequipa kentindeki
koridorlar, sarp boazlar- Colca Kanyonu elinde bu-
dan geerek hmla akyor. lunduruyor. Trkiyede ka-
Kanyon yaplarnn iki ya- puz ad da verilen kanyon
nndaki kaya duvarlar, ba- ileri, genelde serin hava
zen yzlerce metreye kadar akmlarna sahne oluyor.
Bazen kilometrelerce uzun-
lua eriebilen kanyonlar,
nehir yataklarn denize
ulatran ak hava tneli
vazifesi de gryor.
Bu almada Trkiyede-
ki en nemli kanyonlara yer
vermeye altk. Bu listeye
5
ayrca uzun yatanda ksa
kanyon oluumlarna im-
kn tanyan birka vadiyi de
ekledik.

UYARI
Kanyonlarn ii genellikle riskli
alanlardr. Gerek akarsularn debi-
si, gerekse kanyon iindeki kk
uurumlar (elale balkonlar) slak
ve kaygan zeminler oluturarak
tehlike yaratabilir. Rehber ve teknik
donanm olmadan kanyon geii
yaplmamas gerektiini nemle
hatrlatrz.
 KAPIKAYA (AKIT/KAPIZ) KANYONU

T rkiyenin nl tarihi
kprlerden Varda (Al-
man) Kprsne ok yakn
bir kpryle karayoluna
balanm. Sonra 7 bin
250 metrelik bir yry
bir konumda olan Kapka- gzergh oluturulmu.
ya Kanyonu, yre sakinleri Bir blm korkuluklarla
tarafndan akt ve Kapz evrilen ve farkl uzunluk-
isimleriyle de anlyor. Ka- lardaki kprlerle destek-
raisal ile merkezinin ba- lenen yry platformu,
tsnda yer alan kanyon, olabildiince doaya zarar
yerleime yaklak be kilo- vermeden tasarlanm.
metre uzaklkta bulunuyor. eme, tuvalet ve kamelya
Bu doal gzellik, ismini gibi olanaklarn bulunduu
ald Kapkaya ile Gll alanda p kutularnn var-
kyleri arasnda kuzey-g- ln zellikle belirtelim.
ney istikametinde uzanyor. Kimi yerde daralan kan-
Kanyonun uzunluu yakla- yon, 200 metreye ulaan
6
k 20 kilometre. kaya duvarlarla evrili. Y-
inden geen akt De- ry esnasnda zeytin, zak-
resinin k ve bahar ayla- kum, keiboynuzu, mersin,
rnda taarak uzun yllar kzlam ve nar aac gibi
boyunca sel felaketlerine bitki eitliliine rastlayaca-
neden olmas, Orman Ge- nz kanyonda mevsimine
nel Mdrl, Karaisal gre dere bal avlamak
Belediyesi ve Adana zel (elbette av sezonu sresin-
daresini harekete geir- ce) mmkn. Kanyonun
mi. 2014 ylnda nce asl srprizi ise altnc kilo-
akt Baraj ina edilmi. metredeki elale. Bu blme
Ardndan hazrlanan bir ulatnzda suyun serinlii
proje ile kanyonun turiz- ve dingin rltsyla bir sre
me almas iin almalar dinlenebilirsiniz. Sakin ve
balatlm. Kanyon nce gvenli kanyon duvarlar e-
 KARASALI, ADANA

itli kulara, zellikle yabani Dn yolunda 19 ki-

gvercin ve avc kularna ev lometre ilerideki Hackr
sahiplii yapyor. Yuvalarn Tren stasyonunu ve zgn
kaya oyuklarna yapan ku- mimarisiyle Varda (Alman)
larn, gkyznde szl- Kprsn mutlaka gr-
lerine tank olabilirsiniz. menizi neririz l

7
 HAMIDIYE KAMILI KANYONU

Anadolunun gneye a-
lan kaplarndan Pozant
ilesini genelde otobslerin,
Kaml Ky ile amlbel
yerleimi arasnda derin bir
koridor yaratyor. Adana
yk tayan kamyonlarn ve ili Pozant ilesi ile Nide
TIRlarn mola yeri olarak ili amard yolu zerin-
biliriz. Orta Toroslarn sar- de bulunan kanyona ula-
malad ve iinden geen m olduka kolay. Aslnda
nehrin serinlettii ilenin kanyon Kaml, Hamidiye,
ekonomisi, yol stnde ol- Yazcak ve Abekir kyle-
masna bal. Ancak Pozan- rinin konumland Krkn
ty kuatan dalarn kuy- ay Vadisinin bir paras.
tuluklarnda ok az kiinin ay, eimli tepeler arasnda
bildii doal gzellikler sak- geni bir yataktan akarken
l. Bunlardan biri de Kaml Kaml Ky yaknlarnda
Kanyonu. dar ve derin bir kanyona
Adana il merkezine 120, giriyor. Kanyon geiinin
8
Pozant merkeze ise 40 ki- olduka zorlu olduunu
lometre uzaklktaki Kam- belirtelim. Krkn ay yol-
l Kanyonu, ehrin nemli culuunu Seyhan Baraj G-
turizm deerlerinden biri. lnde sonlandryor.
Ana kaynaklarn kuzeydeki Kaml Kynn tarihi
Aladalar ktlesindeki 3 bin 150 yl kadar eskiye dayan-
59 metrelik Karanfil Da yor. Bir zamanlar Karaisal-
yamalarndaki dereler- larn yaylas olan ky, Y-
den alan Krkn aynn rkler anlamnda Yirikler
binlerce yldr gl sula- eklinde anlyor yrede. El
ryla biimlendirdii kan- dokumacl, tarm ve hay-
yon, yaklak 11 kilometre vanclkla uraan Kaml
uzunluunda. Dou-bat Ky sakinleri, kanyondan
dorultusunda yaylan Ka- gelen souk rzgrlarla se-
ml Kanyonu, adn ald rinliyorlar yaz aylarnda.
 POZANTI, ADANA

Kaya yapsyla ismini kzl manda Aladalar ve Bolkar

olan zirvelerinden alan Ala- dalarnda etkinlik yapmak
dalar ktlesinin gneyinde isteyenler iin bir gei g-
bulunan yerleim, ayn za- zergh zerinde yer alyor l

9
 TOKALI KANYONU

A fyon ilinin Sandkl ile-

siyle Denizlinin ivril
ileleri arasnda yer alan
Akda, 2000 ylnda tabiat Zorluk derecesi yksek kan-
park ilan edildi. Ege, Akde-
niz ve Anadolu iklimleri-
nin etkisiyle zengin endemik
bitki topluluklarna ev sa-
hiplii yapan alan, barndr-
d yaban hayat ve corafi
yapsyla dikkat ekmekte.
yon geii ve zirve klar-
nn yapld bu blge, yr-
y parkurlar asndan da
nemli bir potansiyele sahip.

10

AFYON L KLTR TURZM MDRL

 SANDIKLI, AFYON/VRL, DENZL

2 bin 500 metre yksekliin- lometrelik kanyon, vahi

deki Akda blgesinin en bir grnme sahip. Sarp
nemli iki turizm potansiye- duvarlarn yer yer 200 met-
li, Kocayayla ve Tokal Kan- reye ulat kanyonun en
yonu. Byk blm Afyon geni yeri drt metre kadar.
ili Sandkl ilesi snrlar Yaz sonu sularn azald
ierisinde olup, kk bir dnemde sekiz saate yakn
ksm Hocalar ve Kzlren sren bir yry etkinli-
ilelerine taan Kocayayla, iyle kanyon geilebiliyor.
ile merkezine 35 kilometre Baz yerlerde gkyznn
uzaklkta yer alyor. Yaylada, grnmedii lo dehlizler-
gruplar halinde dolaan ylk de yrnyor, kimi etaplar
atlar ile Kurtini ve Mente ise trmanarak ya da y-
(Oktur) maaralar grle- zerek gemek durumunda
bilir. Kocayaylay zel klan kalnyor. Kanyonun en dar
nemli olgu, Akda Tabiat yerine den bir kayann
11
Park ierisinde yer almas altndan yzlerek geilen
ve Tokal Kanyonu gibi bir blm, rotann en zor ks-
doa mucizesine yakn ol- m. Menderesler yaparak
mas. uzanan kanyon, bu dar b-
Kocayayladan beslenen lmnn ardndan genile-
Akay ile Akdan ivril yerek bir vadiye dnyor.
yamalarndan doan kay- Tokaldan ktktan sonra
nak sular, yayladan dokuz vardnz ivril Ovasnn
kilometre ileride birleerek yamalarna trmandnz-
Tokal Kanyonunu olutu- da, Ikl Gl ve Gmsu
ruyor. Bir vadi iindeki dere kasabasn grebilirsiniz.
yatan izleyerek kanyon Tokal Kanyonu kndan
giriine ulalabiliyor. 1600 balayan yaklak iki saatlik
metrelerden 900 metrelik bir yry sizi Gmsu
rakma inen yaklak 12 ki- yerleimine getiriyor l
 IHLARA VADISI

M elendiz aynn hayat

verdii Ihlara Vadisi, eski
alarda Peristrema adyla
anlrd. Lavlarn, rzgrla-
rn ve yamurun biimlen-
dirdii, Melendiz aynn
yllarca ileyip oyduu Ihla-
ra Vadisinin toplam uzun-
luu yaklak 15 kilometre.
Hasan Dann barndan
kaynayan Krkgz Pnarlar,
Ihlara yerleiminde karanlk
bir maaradan yeryzne
karak vadinin balang
noktasn oluturuyor. Ak-
saray ili snrlarndaki vadi,
12
Gzelyurt ilesi Ihlara ka-
sabasndan balayp Belisr-
ma Kynden geerek 15.
kilometrede Yaprakhisar
Kynde sona eriyor.
Yaklak 100 metreye
varan kayalk duvarlarn
ortasnda akan dere yata
boyunca kvrlarak szlen
vadi, doal ve tarihi gzel-
likleri birlikte barndryor. lii yapyor ayn zamanda.
Aalarn yeillendirdii, Hristiyanln yaylmas
akarsuyun bahar aylarnda srasnda paganlarndan
ieklendirdii Ihlara Vadi- kamak amacyla volkanik
si, birok kiliseye ev sahip- tf kayalar iine kolayca
 GZELYURT, AKSARAY

13

oyulan maaralar, ilk Hris- dan sonra, Ihlara dinsel bir

tiyanlarca yaam alan ha- merkez haline dnm.
line getirilmi. Dou Roma 5. yzylda balayan Arap
mparatorluunun Hristi- aknlar srasnda savun-
yanl serbest brakmasn- mas olduka kolay olan bu
 IHLARA VADISI

14
 GZELYURT, AKSARAY

15

vadideki yerleimlerin says sonra bir sre genileyerek

giderek artm. 5 bin kadar devam eden Ihlara Vadisi,
maara ev ve 105 kilisenin Yaprakhisara yaklarken
bulunduu blge, Bizans yeniden derin bir boaza
freskleriyle sslenmi. dnyor. Batya bakan bir
Ihlara-Belisrma arasn- tepenin yamacna konum-
da Aaalt, Prenli, Kokar, lanan Yaprakhisar, eski Rum
Erita, Karanlkkale, Y- evleri ve maara oyuklary-
lanl, Smbll, Karagedik, la koruma altna alnm.
Krkdamalt (St. Georges), Mamasn Barajn besle-
Bahattin Samanl, Direk- yen Melendiz ay tam bu
li ve Alakilise olmak zere noktada boazdan karak,
toplam on iki adet geziye geni bir alanda zgrce ak-
ak kilise var. Belisrmadan maya balyor l
 DERINZ KANYONU

H er nehir getii toprak-

lara yaam verir. Kara-
denize uzanan yolculuu
isimle anlan ehrin, baz
kaynaklarda Ana Tanra
Mann kenti olarak ge-
boyunca birok blgeyi tiine tank oluruz. Roma,
verimli hale getiren Yeilr- Bizans, Seluklu ve Osman-
mak, nemli nehirlerinden l egemenlikleri altnda kul-
biri Anadolunun. Batda lanlan Amasya ismi, Dani-
Krklar Da, douda Ferhat ment Beylii hkimiyetinde
Da arasndan szlen Ye- ehr-i Haranaya dnr.
ilrmak, Amasya il merkezi Kurtulu Savann mihenk
iin de bir yaam kayna talarndan biri olan yer-
gibidir. Kvrla kvrla geer leim, Amasya Tamimiyle
kentin ortasndan. Kys- bamszlk mcadelesine
n ssleyen eski yal evleri de damgasn vurmutur.
ve yamalara oyulmu kral Bu blmde Amasya il s-
mezarlar, Amasyann g- nrlar ierisinde kanyo-
16
zelliine gzellik katar. na yer vereceiz. Yeilrmak
Yedi bin yllk gemiinde zerindeki kanyonlardan
kim bilir ne anlar vardr biri olan Durucasu, Kuzge-
Amasya kentinin? Kimi ta- e Kynde balayp 18 ki-
rihilere gre Amazonlara, lometrenin sonunda Taova
kimilerine gre Perslere, ambk Kynde bitiyor.
kimilerine greyse Hititlere Suluova ilesinde bulunan
kadar uzanr derin tarih- Derinz Kanyonu ise ki-
sel kkleri. Kurucu tanrs lometrelik uzunluuna kar
Hermes olan ehrin Hitit heyecan verici bir grnt
metinlerindeki ad Hakmi, sergiliyor. Akda eteklerin-
Mithridates Krall dne- deki bu zorlu tnel, yer yer
mindeki ad ise Amaseia yarm metreyi bulan genili-
olarak bilinir. Corafyac i ve 50 metreye ulaan kaln
Strabon tarafndan ayn duvarlaryla doaseverlerin
 SULUOVA, AMASYA

STUAK ARV
dikkatini ekiyor. Teknik kanyonu ise Merzifon ile-
17
donanmla geilebilen bu si snrlarndaki ayba ile
dar kanyon iin yaklak Balgze kyleri arasnda yer
alt saatlik zorlu bir etkinlii alyor. le merkezine 18 ki-
gze almak gerekiyor. kinci lometre mesafedeki kanyon
kilometreye yaklarken ba- kilometre uzunluunda.
layan kk elaleler ve bal- 2000-1500 yllar ara-
konlar, rotay adrenalin dolu snda bir dnem skitlerin,
bir aktiviteye dntryor. daha sonra Amazonlarn
Kanyon dou-bat istikame- mesken tuttuu bu blgede
tinde devam ediyor. Derinz eitli tarihi yaplara rastla-
Baraj Gl knda Soku yabilirsiniz. Kanyon iinde
Ky snrlarndan girilebi- bir tapnak ve kaya mezar-
len kanyondan, Seyfe Ky lar bulunuyor. knda ise
yaknlarnda klyor. bir Roma kprs ile kar-
Amasyann bir dier layorsunuz l
 KIBRIS KANYONU

A nadolunun merkezine
konumlanm Ankara,
pek az kentin yaad dei-
imlere tanklk etmi. Baye-
zid ile Timurun savat il,
Roma dneminde garnizon,
Seluklu devrinin sonunda-
ki karklkta ise nemli bir
zerk rgtlenme merkezi
olmu. Osmanl dneminde
sknete erimi, ardndan
kk bir kasabayken Tr-
kiye Cumhuriyetinin ba-
kenti ilan edilmi.
Zamann durduu bu
corafya, her zaman insa-
18
nolunun ilgisini ekmeyi
baarm. Bir yandan mo-
dern hayata gz krparken
geleneksel olanla balarn
hibir zaman koparmam
Ankara. Tiftik keisi, kedisi,
tavan, Glba, sevgi, ie- doal gzellii barndr-
i idemi, armudu, Kalecik yor. rnein ehir merke-
Karas zm gibi simgele- zine yalnzca 15 kilometre
riyle barnda saklad ha- uzaklktaki Kbrs Kanyonu,
zineleri bir bir ortaya seren ldeki vaha misali blge-
kent, gezginleri de kendine yi yeillendiriyor. Yzlerce
ekmi her daim. bitki trne ev sahiplii
Bozkrn ortasnda yldz yapan kanyon, adeta minya-
parlayan Ankara, pek ok tr bir botanik bahesi. Bu
 MAMAK, ANKARA

19

MAMAK BELEDYES ARV

bitki eitliliinin elerin- ten kanyon iindeki dere,

den biri olan Trk fnd, bir dnem Ankarann su
yaknda yaayan kyller ihtiyacn karlayan nemli
tarafndan austos aynda kaynaklardan biriymi.
toplanyor. Kanyon ierisin- Akaali Ky yaknlarnda
de ayrca Roma dnemine girilen ve gneydou-kuzey-
tarihlenen su kanallar ba- bat istikametinde uzanan
ta olmak zere baz tarihi Kbrs Kanyonundan Tekke
kalntlar grlebiliyor. Za- Ky snrlarnda klyor l
 SAPADERE KANYONU

Y eni kefedilen bakir alan-

lardan biri olan Sapadere
Kanyonu, ne yazk ki geir-
Sapadere elalesinin akt
yerde bulunuyor. Kayma-
kamlk ve Orman Genel
dii orman yangn sonucu Mdrl tarafndan bir-
olduka tahribata urad. ka yl nce deerlendirilen
Kayalklara tutunan am alan, evre dzenlemesiyle
aalarnn yeillendirdii birlikte gezginlerin hizmeti-
bu zel alan, imdilerde ye- ne sunulmu durumda.
niden doallna geri dn- Alana erienleri ncelikle
meyi bekliyor. orman ierisinde parldayan
Antalya ili Alanya ile byk bir havuz ve restoran
merkezine 40 kilometre iletmesi karlyor. Daha
uzaklkta yer alan Sapadere sonra yry gzergh
Ky kanyon, elale ve ma- takip edilerek kanyona gi-
ara gibi doal gzellikle- riliyor. Derin koridor iinde
riyle sakl bir cennet. Geti- ahap platformlar zerinde
20
imiz yllarda kefedilen bu yryerek minik alayan
nadide alan, hzla gelierek ve gletlerden geiyoruz.
Alanya turizm vitrinine ad- Yry bandnn bittii
n yazdrd. Orta Toroslarn noktada ise Sapadere ela-
nemli ykseltilerinden lesi karlyor konuklarn.
biri olan Akdan gney Eer yaz aylarnda ziyaret
yamalarna konumlanan ediyorsanz hi ekinmeden
Sapadere Kanyonu, vadi serin sulara brakabilirsiniz
tabannda akan hain akar- bedenlerinizi.
suyu ve bu akarsu zerinde Sapadere yolu zerindeki
oluan saysz elalesiyle tarihi ta kemer kpr ile
nl. Delice akan su, glet- Cceler Maaras, mutlaka
ler oluturan saysz elale ziyaret edilecek dier turis-
yaratyor. Yzlebilen doal tik meknlar. Turizme 2012
havuzlarn en by ise, ylnda kazandrlan Cce-
 ALANYA, ANTALYA

ler Maaras, alt salondan biri olan maaradaki renk

oluup 170 metrelik yr- cmbne ve sarkt-dikit-
y parkuruna sahip. Alan- lerin ihtiamna hayran ol-
yann doa harikalarndan mamak elde deil l

21
 KPRL KANYON

22
MANAVGAT, ANTALYA

23
 KPRL KANYON

M illi park statsn 1973

ylnda alan Kprl
Kanyon, Antalya ile Isparta
zellikle turkuaz suyunun
rengiyle fotoraflarn il-
gisini ekiyor. Ta kprler
il snrlar ierisinde uzan- ya da basit ahap kprlerle
yor. Isparta ili Aksu ilesinin ulamn saland kanyon
kuzeyinden doan ve antik- adn, antik Selge kentinin
ada Eurymedon olarak bi- bulunduu Zerk Kyne
linen Kpray (balangta ulam salayan Oluk Kp-
Irmak Deresi, sonra Aksu rden alyor. Kanyonun
ay adyla anlyor), gneye en dar blgesinde yer alan
doru yoluna devam ederek Oluk Kprnn 2. yzyl
Kprl Kanyonu olutu- Roma dnemine ait olduu
ruyor. Dedegl Dalarn- dnlyor. Karayollar ta-
dan beslenen ve Toroslar rafndan onarlan kpr, g-
aarak Akdenize dklen nmzde hl kullanlyor.
Kpray, Kasmlar ile Be- Eski ad Zerk olan Al-
24
konak arasnda derin bir tnkaya Kynde yer alan
kanyon oluumundan gei- Pisidia kenti Selgede sur
yor. 183 kilometrelik akar- duvarlar, tiyatro, mezarlar,
su, yaklak 20 kilometrelik stoa, hamam ve kilise gibi
Kprl Kanyon doal g- kalntlar grlebilir. Oluk
zelliini yaratyor. Kpr sonras kanyon vadi-
Kireta stunlar, kaya ye dnerek Bekonak K-
kuleler, yrede adamkaya- yne ulayor. Konaklama
lar ya da eytan kayalar tesislerinin yer ald Beko-
olarak bilinen yaplar mey- nak yerleimi ayn zamanda
dana getiren Kpray, yk- rafting merkezi olarak hiz-
sek duvarlarla evrili derin met veriyor. Trkiyenin en
dehlizlere dalyor. Kayalk nemli rafting parkurunu
duvarlardan yeralt kay- oluturan Kprl Kan-
naklaryla beslenen akarsu, yon rotasnda heyecan dolu
 MANAVGAT, ANTALYA

anlar yaamak isteyenler hissi yaratan Brm Kp-

Bekonaktaki acentelere rsnn fotorafn eke-
bavuruyor. Bu noktada ay- bilirsiniz. Kpray, yolcu-
rca kayalklardan kaynayan luunun son blmnde
buz gibi kaynak sularnda Aspendos antik kentinden
yzebilir ve doal bir yap geerek Akdenize eriiyor l

25
 AHMETLER KANYONU
S rtn kuzeyinde uzanan
Toroslara yaslayan Ma-
navgat ilesi, ilgin bir co-
rafyaya sahip. Bir tarafta
dalardan kopup gelen kar
sularyla beslenen Manav-
gat ay, dier yanda ise
Side ve Aspendos gibi Pam-
filya uygarln yanstan ay, yolculuunun bir b-
zengin tarihi kalntlar. Kp-
rl Kanyon Milli Park gibi
doal gzelliklerin yannda
Side, Sorgun ve Titreyengl
sahillerini ssleyen nitelikli
tatil kyleri. Akdenizin ka-
vurucu scandan bunalan
26
ya da sahilde tembel tembel
gnelenmekten sklanlar
iinse serin kanyonlar mev-
cut. Tpk Ahmetler Kanyo-
nu gibi.
Antalyann Akseki ile-
sinden balayp Manavgat
ilesine devam eden Karpuz
lmn Ahmetler Kanyo-
nunda geiriyor. Kanyon,
ismini getii kyden alyor.
Karpuz ay sularn, yareni
Manavgat ay gibi Toros-
larn karl doruklarndan
getiriyor. Gneybat-kuzey-
FOTORAFLAR: GKHAN SUNAR
 MANAVGAT, ANTALYA

dou dorultusunda yakla- latryor. Blge kanyoning,

k 11 kilometrelik uzun bir yry ve yzme gibi tu-
koridor oluturan Ahmetler ristik aktivite olanaklar su-
27
Kanyonu, Talca Ky Yur- nuyor.
tii Mahallesi snrlarnda Manavgat ile snrlarn-
sona eriyor. Baz ksmlarda daki 14 kyn su ihtiyacn
400 metrelik derinlie ula- karlayan kanyona geti-
an ve yksek duvarlaryla imiz yllarda reglatr ve
ok az gne alan kanyon, HES yaplmak istendi. Bl-
evredeki doa sporlar ge halknn kar k ve
kulpleri tarafndan sk sk dare Mahkemesine dava
ziyaret ediliyor. Teknik do- almasyla bu proje imdi-
nanm ve profesyonellik ge- lik iptal edildi. Kanyon, is-
rektiren kanyon geii esna- mini yzlerce yl nce ayn
snda alayanlar, ddenler adl oban tarafndan
ve sifonlara rastlyorsunuz. kurulduu iin Ahmetler
Dar kaya dehliz bazen sert olarak anlan Trkmen k-
dlerle yolunuzu zor- ynden alyor l
 GYNK KANYONU

A ntalya ili Kemer ilesi

snrlarndaki Gynk
ay, doduu yer olan yay-
gelen yoldann koluna girip
Akdenize kavuur.
Yaklak 10 kilometre
laya, iinden getii kan- uzunluundaki kanyon,
yona ve denize kavutuu kuzey-gney dorultusun-
turizm yresine adn verir. da uzanr. Profesyonellerin
(Boludaki adayla kart- ancak teknik ekipman des-
rlmamal.) tei ile geebilecei kanyon
Sarnar ve Kavakl da- iinde birka elale yer alr.
lar arasndaki derin vadi En nemlisi gney tarafn-
iinden akan Gynk ay, daki girite yer alan byk
salna salna kavuur Ak- elaledir. Ayn zamanda bu
denize. Gynk Yaylasnn blgede bir macera park
birka noktasndan doan bulunur. Giriin sa tarafn-
ayn serven dolu yolculu- da, Sarnardan gelen dere
u ok uzun srmez. Yk- yata yarm saat takip edil-
28
seklerden gelen kollar vadi diinde bir elalenin olu-
giriinde birleip byr, kimi turduu doal yzme havu-
yerde minik elalelere, kimi zuna ulalr. Yaz sonu suyu
yerdeyse gletlere dnr. azalan elale yolu, boyalarla
Kn aalar srkleyecek iaretlenmi yre halk ta-
kadar glenir. Bir ara geit rafndan. Vadinin balan-
vermez bir kanyon olur vadi- g noktasndaki toprak
nin en dar yerinde. Bu nok- yol ise iki kilometre sonra
tada duvarlar 350 metreye kanyonun en dar ksmna
ykselir, genilii alt met- ular. Suyun derinletii
reye der. Beyaz kayalarn bu nokta, yzmek iin ok
zerinde seksek oynadktan elverilidir. Suyun ykseldi-
sonra kpk kpk aldar i darack kanyonda krm-
aalara doru hzla. Vadi- z-pembe su yosunlarnn
nin sonunda Sarnardan duvarlar sslediini grr-
 KEMER, ANTALYA

snz. Beydalar-Olimpos ini klarla blgeyi aan

Sahil Milli Park snrlar Likya Yolu yry rotasn-
ierisindeki kanyonu foto- dan yararlanabilir. Gynk,
raflamak isteyenler, kanyo- Antalya il merkezine 30 ki-
na paralel uzanan ve ksa lometre uzaklktadr l

29
 KESME BOAZ KANYONU

Y ksek kesimleri sedir or-

manlaryla kapl Toros-
lar, yavrusunu kucaklayan
Boaz Kanyonu.
Antik dnemde ordu-
larn, ykseklerden kyya
bir ana efkatiyle sarmalar inen tccarlarn ve yaylala-
tm Akdenizi batdan do- rn sakini Trkmen Yrk-
uya doru. Toros srada- lerinin gei noktas olan
larnn batdaki kolu olan Kesme Boaz Vadisi, cip
Teke Yarmadas zerindeki safari turlar ve yry-
Beydalar, yeilin gri-ma- lere ev sahiplii yapyor
vi bir tona ald sedir imdilerde. Likya lkesinin,
aalaryla bilinir. Anadolu Pisidya ve Attaeiaya (An-
platosuyla Bat Akdeniz sa- talya) baland kavak
hilini bir bak gibi ayran noktasnda yer alan vadi,
Beydalar, ok az yerde ge- Beydalar-Olimpos Sahil
it verir. Een (Ksanthos)ve Milli Park snrlar ieri-
Alakr vadileri dnda geni sinde bulunur. l merkezi-
30
ovalara izin vermeyen bu ne 45 kilometre uzaklktaki
dalar, bir elin parmaklar Kemer ilesi Aslanbucak
gibi denize iniverirler yk- Mahallesinden ulalabilen
seklerden. Antalya Ovasna kanyon, ara yoluyla gei-
varmadan sadece iki nokta- lebilmektedir. Kanyonun en
da dar vadilerle geit veren dar yerinde eski bir Roma
Beydalar, Kesmeboaz
ve Gynk ay vadilerini
oluturur. Yzlerce tr i-
ei, ykseldike eitlilik
gsteren orman dokusu ve
sk bitki rts arasnda
yaamn srdren deiik
yaban hayatyla heyecan ve-
rici bir corafyadr Kesme
 KEMER, ANTALYA

31
kprs grlebilir. yaylalarna gtrr konuk-
Binlerce yldr eitli ka- larn. Dileyenler Gynk
vimlerin kulland antik Yaylasnn gneyindeki Ka-
yolun Likyay, Pisidya ve vakldan doruklarndaki
Attaleiaya (Antalya) ba- Marmara antik kentinin ka-
lad kavak noktasndaki lntlarn ziyaret edebilirler.
kanyonu aan yol, konuk- Sedir orman iinde uyuyan
larn Gedelme Kyne bir gzele benzeyen antik
ulatrr. Burada, blgenin yerleimden hem Gynk,
stratejik nemini gsteren hem de Kesme kanyonlarn
Gedelme Kalesi bulunur. birlikte fotoraflayabilirsi-
Gedelmeden batya uza- niz. Tabii, blgeye yrye-
nan yol Yaylakuzdere yer- bilmek iin yayladan yan-
leimine, kuzeye ilerleyen nza bir rehber almanzda
yol ise Gynk ve Ovack fayda var l
 KIBRIS KANYONU

A kda eteklerinden eriye-

rek gelen kar sular, uzun
ve maceral bir yolculuk so-
Kynden balayp Kemer-
kyde aa kyor.
Antalyann Ka ilesine
nucu tabiat ince ince ile- 50 kilometre mesafedeki
yerek Akdenize varr. nce kanyonda yry, bisiklet,
Kartal Gl ve Akay Baraj cip safari ve kanyon gei-
Glne dnen sular, ar- i turlar dzenlenmekte.
dndan Kbrs Deresi adn K a s ab a - K e m e r k y - Ku -
alarak derin bir kanyona gi- ruova asfalt yolu ve St-
rer ve Kasaba Ovasn ap leen Akr orman yolu,
Dirgenler Boazndan de- kanyonun panoramik g-
nize ular. Bu yolculuun rntsnn izlenebilecei
en gizemli blm doa gzerghlar. Sinekibeli ile
harikas Kbrs Kanyonudur Meryemlik mevkii arasn-
elbette. daki tahta kprden geen
Ancak teknik olanaklarla yry yolu, am, ard,
32
geilebilen Kbrs Kanyonu, sandal ve sedir aalary-
vahi doasyla insanlar la bezeli. zellikle Katran
cezbediyor. Katran Da Da yamalarnda bala-
(1864 metre) ile Susuz Da rn ge kaldrp kollarn
(2205 metre) arasnda, kimi yana am asrlk sedirler,
yerde yz metreyi aan du- hemen yaknlardaki sedir
varlaryla geit vermiyor aalaryla nl lkara
kanyon. Birbiri ardna sra- Tabiat Koruma Alanyla ya-
lanan elaleler, elalelerin racak gzellikte. Stleen
balkonlar yaparak dt Kynn dnda eski bir
gletler, geilemeyecek his- Likya kenti olan Nysann
sini verecek kadar daralan kalntlar yer alyor. Antik
duvarlar ve delicesine akan tiyatro basamaklarndan,
su grsel bir len olu- Kbrs Kanyonu manzaras
turuyor. Kanyon Stleen mutlaka izlenmeli l
KA, ANTALYA

33
 GVER UURUMU KANYONU

34
DEMEALTI, ANTALYA

35
 GVER UURUMU KANYONU

B yk kentlerde yaayan
insanlarn en nemli so-
runu trafik kemekei ve
umlara da rastlanmakta.
Akarsular tarafndan an-
drlarak meydana gelen
grlt olsa gerek. Gn kanyonunun oluumu ne-
iinde bazen yle anlar redeyse bir milyon yla da-
gelir ki, kap uzaklamak yanyor.
isteriz bu kaostan. Bir an Yukardan bakldnda
olsun dinginlie snmak, yemyeil bir bitki rtsne
eski zamanlarn sade ruh sahip alanda kzlam, ar-
haliyle ba baa kalmak, d, maki, mee, keiboy-
hayatn zorluklarndan ksa nuzu ve funda gibi baskn
bir zaman dilimi boyunca trler gzlemlenmektedir.
uzaklamak Antalyada Kanyon iinden geen Ka-
yaayanlar bu adan ansl- raman Deresi, dier akarsu-
lar. ehrin en sakin blm larla birleerek Boaayn
olan Gver Uurumu Kan- oluturmakta ve Konyaalt
36
yonu, bu tr ka meknla- ilesinden Akdenize d-
rndan biri. klmektedir. Kuzey-gney
Antalya-Korkuteli yolu dorultusunda uzanan kan-
zerindeki Dzleram bl- yonun zellikle bat tara-
gesindeki kanyon, il merke- fnda yrmek ve fotoraf
zine 15 kilometre mesafede ekmek mmkndr. Bu
yer alyor. Demealt snr- noktada iki kk biri b-
lar ierisindeki kanyon iki yk olmak zere seyir
kilometre uzunlua ve 100 terasn kullanabilirsiniz.
-120 metre derinlie sahip. Yolun bittii son noktadan
Genilii ise yer yer deiik- sadece kanyon deil, Antal-
lik gstermekle birlikte 20- ya ehir merkezi, Akdeniz
30 metre arasnda. Karstik ve Saklkent fotoraflana-
kaya bir yaps olan Gver biliyor.
Kanyonunda traverten olu- Piknik alan olarak dzen-
 DEMEALTI, ANTALYA

lenen Dzleram blgesi, yer alyor. Bu arada Gver

am ormanlarnn glgelen- Kanyonunun batsndaki
dirdii serin bir huzur alan. Grkavak Mesire Alan ya-
Giriin hemen sa tarafn- knlarnda Mecine Kanyonu
da alageyik retim iftlii ziyaret edilebilir l

37
 ARAPAPITI (INCEIZ) KANYONU

K uadas ve Didim gibi tu-

rizm deerlerin yer ald
Aydn ili alternatif turizm
asndan nemli kaynakla-
ra sahip. Bafa Gl ve Dilek
Milli Park dnda ehrin do-
al gzellikleri arasnda Ara-
papt Kanyonu yer alyor.
Bozdoan ile snrlarn-
daki Akay, Kemer, Krteke,
Karacasu blgesinde yer alan
Arapapt Kanyonu iinden
Akay geiyor. Bozdoan
Kemer Baraj Gl iinde
kalan kanyon, yaklak alt
kilometre uzunlua sahip.
38
AYDIN BYKEHR BELEDYES ARV

Genilii ise 12 metreye ka-

dar daralyor. Kltr ve doa
turizmi asndan nemli
deerler barndran kanyo-
nun ykseklii 400 metreyi
buluyor. Kanyonun bir dier
zellii ise Aydn, Mula ve
Denizli il snrlarn izen bir Teke Kalesinden oluan bu
blgede yer almas. tarihi kalntlar, kanyonun
Arapapt Kanyonunun deerini ortaya koyuyor.
en dikkat ekici yan su se- 30 Nisan 2017 tarihin-
viyesi ekildiinde ortaya de turizme alan kanyona
kan tarihi yaplar. Sra n- ulam, Aydn Bykehir
ler Maaralar, kaya mezar, Belediyesi tarafndan hiz-
manastr ve Kuleli Kr mete konulan iki katamaran
 BOZDOAN, AYDIN / KALE, DENZL / MULA

39

tekneyle salanyor. Baraj arada blgede mesire ve

gl evresinde ve kanyon kamp alan kurulmas iin
st tepelerde doa yr- proje hazrlanyor.
yleri yaplabiliyor. Baraj Kanyona ulam iin ine
glndeki keyifli tekne ge- veya Yenipazar yolu kullan-
zisi sonras Arapaptna labilir. Bu nadide doal g-
girilerek tarihi alanlar ve zelliin il merkezine uzakl-
kanyon fotoraflanyor. Bu 92 kilometre civarnda l
 AHINDERE KANYONU

K uzey yz Marmara ky
eridine bakan, gney
yz ise Ege ikliminin et-
balang noktas Adamo-
turan Tepesi.
Bu mevkide rastlayaca-
kisinde kalan Kaz Dalar, nz ahin Kayadan dik
kendine zg nemli bir mik- bir kesit yaratan yamalar,
roklimaya sahip. Farkl iklim kanyonun ilk kilometre-
koullar blgedeki bitki e- sindeki kaya duvarlarn
itliliinin de nedeni. 1993 oluturuyor. Kh daralan,
ylnda milli park statsn kh genileyen kanyon ko-
kazanan KazDalarnda ridoru arada balkonlar ya-
bu farkll hissedeceiniz parak kk alayanlar ve
en nemli alan ahinderesi gletler meydana getiriyor.
Kanyonu. Denizden ald- Kuzey-gney istikametinde
iyodu dan doruklarna uzanan kanyon, Altnoluk
yayarken yamalardaki am yaknlarnda genileyen bir
havasn sahile tayan kan- vadiye dnyor ve iin-
40
yon, blgenin zengin bir den geen ahindere, Ed-
oksijen kaynana dnme- remit Krfezine dklyor.
sini salyor bir bakma. Corafi koullar nedeniy-
Kaz Dalarnn 1774 le 27 kilometre uzunluun-
metrelik Krklar Tepesinin daki bu kanyonun iinden
batsndan doan ahinde- yryerek gemek nere-
resinin akt vadi yata, deyse olanaksz. Yapaca-
yaklak 15 kilometrelik nz ey Kazda Milli Park
ahindere Kanyonunu Mdrlnden izin alarak
oluturuyor. Yaklak 400 Avclar-Doyran arasndaki
metreye varan kanyon du- ahinderesi manzaral or-
varlar, almaz duygusu man yolunu hedeflemek.
yaratyor. Blge zeytin, kzl Toplam 25 kilometrelik yol
ve karaam aalaryla ev- sizi kanyon manzaralaryla
rilmi durumda. Kanyonun talandracaktr. zellikle
 EDREMT, BALIKESR

41

ALAR ERKENC

ormanclar tarafndan Al- srasyla Gck Burun, A-

tnoluk st olarak bilinen layan am, Kestane Deresi,
seyir terasndan kanyonu Yrk Pnar, Selvili Mezar-
fotoraflayabilirsiniz. 17 lk, Ay Kaplar ve Damla
kilometre sonunda, ayn blgelerini geerek Doyran
zamanda bir kamp alan Kyne eriiliyor. ahinde-
olan Dereatya ulal- resi kimi blgelerinde kan-
yor. Bu noktada, dilerseniz yon ii yrylere olanak
kanyonun serin sularnda tanyor. Ancak bu parkurla-
yzebilirsiniz. Daha sonra rn tehlikeli ve zor olduu-
Naneli Pnarn ardndan nu hatrlatalm l
 ULUKAYA KANYONU

B artn, sahip olduu tari-

hi ve doal gzellikler-
le Karadenizin koynunda
elalenin yer ald kanyon
iine, 1964 ylnda bir yol
yaplm. Ulukaya Kanyonu,
uyuyan bir prensese ben- Bartn ilinin nemli akarsu-
ziyor. Gerek Karadeniz larndan biri olan Ulus ay
sahil kesimi, gerekse ky zerinde yer alyor.
blmnde bir duvar gibi Ulukaya Kanyonu iinde-
ykselen karstik tepeleri ve ki bir kaya oluundan debisi
yeile kesmi ormanlaryla hayli fazla olan bir yeralt
bu sfat fazlasyla hak edi- suyu fkrmakta ve Uluka-
yor. Zaten Kastamonu ile ya elalesini yaratmakta.
birlikte Bartn snrlarna Yaz ve k neredeyse ayn
yaylan Kre Dalar Milli younlukta patlarcasna
Park, sz konusu gzelliin havaya frlayan su, byk
somut kant. bir grltyle elale olarak
Kre Dalar Milli Park akarsuyun zerine dyor.
42
giri kaplarndan birinde Yre sakinleri tarafndan
yer alyor Ulukaya Kanyo- ak acsn dindiren elale
nu ve elalesi. Bildiimiz olarak anlyor. Sylence-
kanyonlar gibi uzun bir ye gre Ak Tanrs Eros,
koridor deil Ulukaya. An- einin kendisini artk sev-
cak Ulus ayn oluturan memesi nedeniyle intihar
sularn k noktas olmas eden Selamnosun bedenini
ve ad gibi ulu kayalk tepe- kutsayarak bir elaleye d-
ler, yaklak bir kilometrelik ntrr. Bir daha sevgilile-
kanyonu nemli klyor. Do- rin ac ekmesini istemeyen
u-bat istikametinde de- Eros, bylece elale suyuyla
vam eden kanyon, Ulukaya bedenlerini slatanlarn, ya
ile All (Drahna) kylerini da bu suyu ienlerin ak
ksa mesafeden birletiriyor. aclarndan arnmalarn
Tam ortasnda ayn isimli salam olur.
 ULUS, BARTIN

43

Ulukaya elalesine ula- bilir. Sonuncu yolun man-

mak isteyenler Bartn-Ulus, zaral bir rota olduunu be-
Karabk-Safranbolu-Bartn lirtelim. Ulukaya Kanyonu
,veya Kastamonu-Pnarba- ve elalesi, Ulus ile merke-
-Ulus gzergh olmak zine 16 kilometre mesafede
zere farkl rota kullana- bulunuyor l
 HARMANKAYA KANYONU
FOTORAFLAR: BLECK KLTR TURZM MDRL ARV
44
B az yerler vardr, byk
ehirlere yakn mesafede
bulunmann avantajlarn
kullanrlar. Bilecik ili Yeni-
pazar ilesindeki Harman-
kaya Kanyonu, byle zel
yerlerden biri. zellikle
stanbuldaki seyahat acen-
telerinin hafta sonu tur
programlarn sslemekte ve
youn ilgi grmektedir. 2013
ylnda 260 hektarlk ala-
nn tabiat park ilan edildii
Harmankaya Kanyonu, bu-
lunduu kye atfen kimileri
tarafndan Harmanky ola-
rak da anlmakta. Yaklak
kilometrelik uzunlua sahip
kanyonun girii Harmanky,
k ise Karahasanlar Ky
snrnda bulunuyor. Olduk-
a dar olan ve kimi yerde be
metre gibi bir genilie sahip
kanyonun en nemli zellik-
lerinden biri 25 ve 20 metre-
lik iki byk elalenin varl.
Ayrca saysz kk elale
ve alayann bulunduu
kanyon iinde yrmek ol-
duka zor. Ancak slanmay
ve kk riskleri gze alan-
lar iin keyifli anlar vaat edi-
 YENPAZAR, BLECK

yor Harmankaya. Dou-bat lometre. Blge outdoor et-

45
istikametinde uzanan kan- kinlikleri asndan sonsuz
yon duvarlarnn ykseklii olanaklar sunuyor. Bunlarn
300 ila 600 metre arasnda balcalar kanyoning, ma-
deikenlik gsteriyor. araclk, yry ve yama
Harmankaya Kanyonu, parat. Ayrca Yenipazar
Bilecik ilinin Yenipazar ve Gletinde rzgr srf,
nhisar ileleri arasna ko- Koyunlu Kynde rafting
numlanyor. Yenipazar ile ve Sivrikayada kaya trma-
merkezinden bat ynn- n yaplabilir.
deki Karahasanlar Ky Yalnz son yllarda kan-
istikametine doru gidildi- yon evresinde alan mer-
inde yedi kilometre sonra mer ocaklar hem kanyona,
kanyonun giriine ulalyor. hem de tabiat parkna zarar
Kanyonun Harmankye veriyor, var olan grsellii
uzakl ise yaklak drt ki- de bozuyor l
 IVRIL KANYONU

46

B olu il merkezinin gney-

dousunda yer alan Kb-
rsck ilesinin ehre uzakl-
rek Saryar Baraj Gln
oluturur. Geyve-Tarak-
l-Gynk-Mudurnu-Nal-
65 kilometre. Alada ay lhan-Beypazar-Ankara
(Siberis) yan kollarndan pek Yolu hattna yakn bir
biri olan Uludere akarsuyu- konuma sahip olan ile Ka-
nun kysna kurulan kentin ragl Tabiat Park, yaylalar,
kuzeyinde Krolu Dalar ormanlar ve ivril Kanyo-
yer alr. En yksek noktas nu ile Bolunun turizm vit-
2 bin 499 metrelik Alada rinine katk salar.
Zirvesi olan bu dalar, Ka- lenin turizm deerlerin-
radeniz ile Anadolu bl- den biri olan ivril Kanyo-
gelerini birbirinden ayrr. nu, Geri Ky snrlarnda.
le iinden geen Uludere, Yerleime akan ivril Dere-
Alada ay ile birlee- si, Bet ay ve onu ay
 KIBRISCIK, BOLU

ky merkezinde birleerek Blgede ayrca Knk

Hacap Deresini oluturur. Kanyonu ile Seben ilesinde
Sz konusu akarsu ise iv- Kuzderesi Kanyonu bulu-
ril Kanyonu iinden geerek nur. zellikle kuzey-gney
yoluna devam eder. ivril dorultusunda ilerleyen
Kanyonu, Kuzeybat-gney- Kuzderesi Kanyonu, gney
dou istikametinde Geri ile giriindeki Solaklar kaya ev-
Dokumaclar kyleri arasn- leri ile dikkat eker.
da uzanr. Uzunluu yakla- Kbrsk ve Seben ile-
k be kilometre civarnda lerindeki kanyonlar ziya-
kanyonun giri ksm tarma ret edenler ayrca Kbrsk
elverili olduundan zm kaya evleri ile Seben ilesi
balaryla evrelenmitir. Talyayla ve Kzk yaylalar,
Yaz aylarnda grece sular Kesenz-Pavlu Kaplcas,
kuruyan kanyon, k ayla- Solaklar ve Muslar kaya ev-
rnda youn su ak ile geit leri, Bizans kilisesi kalntla-
47
vermemektedir. rn grebilir l
 SERENAY KANYONU

S ahip olduu gllerle Bat

Akdenizin en gzel ille-
rinden biri olan Burdurun
sra, doal zenginlikleri ve
kltrel zellikleriyle de
alternatif turizm merkezi
gneyi Antalya, gneybats niteliindedir Burdur. Kn
Mula, bats Denizli, kuze- Eelerde kayak, yazn Sal-
yi Afyonkarahisar ve Ispar- da ve Burdur gllerinde su
ta ehirleriyle evrili. Ken- sporlar, Aziziye, Akpnar,
tin snrlarna ilk girdiiniz Brdelik, Krkpnar, Ku-
anda Burdur Gl karlar mar, Kocayayla ve Yusufca
sizi. Tarihi birikimin yan yaylalarnn enfes da ha-

48
BURDUR KLTR TURZM MDRL ARV
 BURDUR

vasnda kamp ve piknik ola- k bir baraj gl bulunur.

naklaryla her mevsim farkl Bu grkemli doa yaptnn
seenekler sunar. Antalya ziyaretilerine sunduu en
yolunun 13. kilometresin- byk tat, kanyonun en
de yer alan, denizden 1200 yksek ksmnda yer alan
metre ykseklikteki nsuyu kaya oyuklar ve mezarlar-
Maaras, jeolojik formas- dr. Serenay Kanyonunun
yonuyla Trkiyenin turiz- her iki yakasna kalker kt-
me alan ilk ve en nemli leyi oyarak yaplan bu ma-
maaralarndan biridir. ara ve mezarlarn, Hristi-
ehrin doal yanln ilk dnemlerine ait
v arlklar ndan olduu dnlmektedir. S
bir dieri olan 4. ile 6. yzyla ait olduu
Serenay Kanyo- tahmin edilen kaya mezar
nu, il merkezine ve maaralar gnmzde
yaknl nede- 1. derece arkeolojik ve doal
49
niyle kolay bir sit alan olarak tescil edil-
ulama sahiptir. mitir. Blgede ayrca Teke
Dou-bat do- Saray adyla bilinen tarihi
rultusunda yol bir kalnt bulunur.
alan kanyon, G- l merkezine yaklak
nalan Ky snr- drt kilometre mesafede
larnda yer alr. bulunan Serenay Kanyo-
Serenay Dere- nundaki yry sonras
sinin kalker kt- dileyenler Taoda, elikba,
leyi andrmas Bakibey ve Msrllar gibi
sonucu oluan konaklar ziyaret edebilir,
kanyon, Burdur mzedeki tarihi eserleri in-
Gl kysndaki celeyerek hem kentin hem
dzle alr. de kanyonun gemii hak-
Bu blgede k- knda bilgi edinebilir l
 SANSARAK KANYONU

E fsaneler, alar boyun-

ca hayatmza yn veren
nemli olaylar nesilden ne-
Dionysos da, sevgilisinin e-
refine bugnk znik kenti-
ni kurmu.
sile aktarr. Bunlardan biri Sansarak Kanyonu, bir
de znik kentinin kurulu- zamanlar Nikeai olarak
uyla ilgili olan. Sangarios anlan ini memleketi z-
(Sakarya Irma) ile Tanra nike 17 kilometre mesa-
Kybelenin kz Nikaia bir su fede yer alyor. Kanyonun
perisiymi. Erkekleri yanna ismini ald ky, Osmanl
pek yaklatrmaz, yalnz- dneminden kalma tarihi
ca avclktan holanrm. bir yerleim. pek dokuma
yle ki kendisine k olan hallar, domates ve Brk-
oban Hymnosu okuyla sel lahanas yetitiriciliiyle
ldrm. Su perisinin bu de tannan kyden kanyona
davranna fkelenen Ak ulaanlar, kimi zaman dere
Tanrs Eros, onu cezalan- yata iinde sular srata-
50
drmaya karar vermi ve rak, kimi zaman kayalardan
almas iin Dionysosu kayalara atlayarak zevkli,
grevlendirmi. Ne var ki ama bir o kadar zorlu bir
rmakta ykanan Nikaiay yry yapyorlar. Ger-
gren Dionysos yldrm a- ekten de Sansarak Kan-
kna tutuluvermi. Kendisi- yon yry parkuru, biraz
ni de ldreceini dnp macera arayan adrenalin
ykand rmaa arap d- tutkunlarnn tam arad
kerek kzn sarho olmasn gzerghlardan biri.
salam. Esrik haldeki su Deirmen Kanyonu ola-
perisi, bu olayn ardndan rak da bilinen kyllerin
gebe kalarak arap Tan- kayal dere adn verdikle-
rsyla evlenmi. Aknn ri kanyona inmek iin ky
bykln anlatmak iin evlerinin arasndan kvrlan
 ZNK, BURSA

51

NLAY LCEBAY

patikann peine dmek yolu tamam asfalt olan z-

gerekiyor. Ormanlk bir nik-Elbeyli-Grmzl-Can-
alanda ilerleyen bu izlek, darl-Elmal Ky gzerg-
yaklak 500 metre sonra, h. Kanyonun kuzey girii,
dere yatana ulayor. Yk- Elmal Kynn Hisardere
sek vadi duvarlarnn nemli Mahallesinde yer alyor.
ve serin bir ortam yaratt Sansarak Kyndeki gney
alanda yryenlerin dl giriine ise Bilecik-Osmane-
minik elale ve glet. Kan- li yolundan ayrlan toprak
yona ulamann en kolay bir yoldan varlyor l
 SADAI KANYONU

52
NLAY LCEBAY
ORHANEL, BURSA

53
 SADAI KANYONU

B ursada yaayanlar her

hafta sonu ayr bir gezi
program yaparak evre
al oluum, Orhaneli ile
snrlarnda yer alyor. Ge-
tiimiz yllarda tabiat park
ileleri grmeye gidebilir. ilan edilen alan, evre iller-
Sz konusu seeneklerden den de pek ok ziyareti e-
biri de ehir merkezine 64 kiyor hafta sonlar.
kilometre mesafedeki Sa- Kanyona gitmek isteyen-
da Kanyonu. Sansaraktan ler Orhaneli ile merkezin-
sonra Bursa ilinin en uzun den karak Sereler Ky
ikinci kanyonu olan bu do- zerinden kanyona ismini

54
NLAY LCEBAY
 ORHANEL, BURSA

veren Sada Kyne ula- Roma Hamamna ulalr.

abilir. Kanyonun ana giri- S 117-138 tarihleri arasn-
i, yerleimin yaklak bir da hkm sren ve ilk Or-
buuk kilometre dndaki haneli yerlekesini kuran
su bendinin arkasndan Roma mparatoru Hadria-
balamaktadr. Yer yer 60 nusun kars iin yaptrd
metreyi bulan kaya blokla- hamamn scak ve ifal su-
r arasnda lo ve slak bir larndan gnmzde termal
koridor yaratan kanyon tesiste yararlanlmaktadr.
iinde yrnebildii gibi Hamamn duvar salam
Orman letme olarak durmaktadr. Islak
Mdrlnn zeminde yrrken dikkatli
yaptrd ah- olmanz tavsiye ederiz.
ap merdiven ve Sada Kanyonu sonras,
kprlerden ya- sahip olduu pek ok cami,
rarlanlabilir. klliye ve kilise ile inan
55
Sada Kan- turizminin merkezi konu-
yonunu zel k- mundaki Bursa il merkezini
lan sadece doal gezmenizi tavsiye ederiz.
gzellii deil, ok kubbeli camilerin kla-
ayn zamanda sik bir rnei olan Ulucami,
tarihi kalntlar- Yeil Trbe, sslemelerinde
dr. Kanyona bir kullanlan yeil inilerden
kilometre kadar dolay bu adla anlan Yeil
paralel ykselen Cami, Emir Sultan Camisi
ve daha sonra ve Trbesi, Muradiye Klli-
inie geen yol yesi, Orhan Camii bu eser-
takip edildiinde lerden sadece birka l
 INCESU KANYONU

56
O rtaky lesi ncesu Ky
snrlar ierisinde yer
alan ve yre sakinleri tara-
akt kanyon, tarihi ve do-
al gzellikleriyle turizm
asndan bir cazibe merke-
fndan Uzungeit ismiy- zi konumunda.
le anlan ncesu Kanyonu, Doal yaam alan olarak
yaklak 12 kilometre uzun- birok hayvan ve bitki top-
luunda. Dousunda 1363 luluuna ev sahiplii yapan,
metre yksekliinde Alan tatl su balklar, kendine
Dalarnn, batsnda ise has ekosistemi, nl Kybele
Malbelen Tepesinin yer kabartmas ve antik kalnt-
ald bu dar ve uzun ko- laryla gezenlerin coku ve
ridor, Yozgat tarafnda Ka- heyecann arttran ncesu
zankaya ismiyle anlmakta. Kanyonunda ziyareti-
Yeilrmakn en nemli iki ler iin ocuk oyun park,
kolundan biri olan ekerek otopark ve piknik alanlar
Irmann (331 kilometre) mevcut. Kanyon ierisinde
ORTAKY, ORUM/AYDINCIK, YOZGAT

57
 INCESU KANYONU

58
 ORTAKY, ORUM/AYDINCIK, YOZGAT

yer alan Anadolunun en da yer alan bu tarihi mekn,

byk Kybele kaya kabart- Frtna Tanrs tapnaklar,
masna ulamak iin yap- kralie saray, iinde byk
lan 1700 metrelik yry kplerin yer ald pazar
platformu, getiimiz yl- yeri gibi buluntularyla ol-
larda hizmete girdi. ncesu duka geni bir alana yay-
Kanyonunda sarp kayalk lyor.
yzeye ustalkla ilenen bu orum il snrlarnda ay-
grkemli eserin dnda ay- rca Alaca ilesine 18 kilo-
rca, kanyonu tepeden sey- metre uzaklkta Alaca (H-
reden bir kale ve yerleim r) Vadisi bulunmaktadr.
alan bulunuyor. Hitit Yolu Giriinde Gerdek Kaya Me-
yry parkurlarnn ge- zar bulunan 27 kilometre-
tii blge, piknik ve kamp lik vadi, baz blmlerinde
alanyla birlikte ilin gzde daralarak kanyon grn-
turizm meknlarndan biri m oluturmaktadr l
59
olmaya aday.
Ortaky ile snrlarnda
yer alan ve kanyona sadece
be kilometre mesafede yer
alan apinuva antik kenti,
blgenin bir baka turizm
deeri. Hitit Krall iin
askeri ve dini bir merkez
olan kentten karlan 4
bine yakn yazl tablet, bu
gizemli uygarln tarihini
aydnlatan nemli buluntu-
lar arasnda saylyor bilim
insanlarnca. Eski ticaret
yollarnn gei gzerghn-
 KARAKISIK KANYONU
D enizli ilinin dousunda
yer alan Bozkurt ilesi,
Hambat Ovasna kurul-
mutur. Efesten Pamfilyaya
giden antik Roma yolu ile
Konya-Beyehir ile Eir-
dirden Laodikea ve Aya-
suluka giden Bizans yolu
zerindedir. l merkezine 52
kilometre mesafede yer alan
iledeki Karaksk Kanyonu,
nceler Ky snrlarnda alanlar ile Karagl ve S-
yer alyor. Yerleime yedi ki-
lometre uzaklktaki kanyon
iinden Emir ay geiyor.
En dar yeri drt, yksek
60
kaya duvarlar ise 200 met-
reyi bulan kanyonun taban
geirgen kum ile kapl. K
ve bahar aylarnda suyla
dolan kanyon taban eski
zamanlardan beri gei g-
zergh olarak kullanlm. ykseklii 80 metreye ula-
Acpayam-Tavas ileleri
arasndaki eski ticaret yolu-
nu kullanan kervanlar, daha
ksa olduu iin kanyon
iini tercih etmiler. 1800
yllarnda denen raylarn ne ait antik kaya mezarlarna
zerinden Beylerli yerlei-
mindeki bir aa fabrikas-
na tanan ktklerin rotas
olmu bir dnem. Kurtulu
Savanda ise cephane ve
mhimmatn tand s-
tiklal Yolu gzerghlarn-
dan biriymi kanyon.
Bozkurt ilesinde am-
ba Tmls, Beparmak
Da tapnak alan, nceler
Tekkesi, Ali Dede Trbesi,
nceler kaya yazs tarihi
lklgl gibi doal gzellik-
leri grebilirsiniz.
Denizli il snrlarndaki
bir dier kanyon olan Ksk
ise ehir merkezine 67 ki-
lometre uzaklkta. Kumral
mesire alan yaknlarndaki
Ksk Kanyonu, Byk Men-
deres Vadisinin nemli ele-
manlarndan biridir. Yer yer
an kanyon iinde 650 metre
uzunluunda bir yry
platformu mevcut. Ayn za-
manda bu slak koridor iin-
de Roma ve Bizans dnemi-
rastlanmaktadr. Kanyon
iin Denizli-Ankara karayo-
 BOZKURT, DENZL

lu izlenerek nce al ilesi- sine varlr. Gney ynnde

ne ,ardndan kilometre kalan kanal yolunda 3 kilo-
kadar Bekilli yolu takip edi- metre devam edildiinde ise
lerek Byk Menderes Vadi- kanyon azna varlr l

61

TURGUT TARHAN
 KURUGL KANYONU

62
D zcenin Karadeniz sa-
hilindeki kumsallar, Ak-
akoca ilesinin gzelliini
cas gkyzn kaplarken,
arkalarna mart srlerini
de katan pancar motorlarn
sergiler ayn zamanda. Bu limanda karlayp, denizin
irin ile, Ege ve Akdeniz armaan lezzetli balklarn
kylar nlenmeden ok tadna bakabilirsiniz.
nce Ankarallarn sayfiye Sahilden uzaklap ile-
yeriydi. Tepedeki Ceneviz nin gneyine ilerledike
Kalesinin ykntlar ara- bu kez corafya deiir ve
sndan gnein mavi sulara ormanlarla kuatlm tepe-
gmln izlemek mt- lere doru ynelirsiniz. te
hi bir keyif Akakocada. bu tepeler arasnda Kuru-
Ormanlardan salnarak ge- gl Kanyonu, sakl bir cen-
len derelerin sahilde Kara- net gibi konuklarn bekler.
denizle bulutuu yerleim 2004 ylnda mesire alan,
sakin bir balk kasabas 2011 ylnda da tabiat park
grnmnde. Akam ala- olarak tescil edilen kanyon,
 AKAKOCA, DZCE
DZCE KLTR TURZM MDRL ARV

ayn isimli ky snrlarnda Kurugl Kynn ismi,

yer alr. Kuzey-gney istika- Osmanl kaytlarnda Kuru-
63
metinde kendine yol bulan cagl olarak geer. 1300 yl-
Kurugl Kanyonu, yaklak larnda Osmanlnn birinci
be kilometre uzunluun- tekilatlanma safhasnda
dadr. l merkezine 50, ile Akakoca, Akaar ady-
merkezine ise 14 kilometre la on be kyl bir merkez
mesafede yer alr. Yemye- olarak bolu sancak beyli-
il ormanlarn grselliini ine balanm.
arttrd kanyon, oksijen 1700l yllarda Kuru-
deposu bir blgededir. Ba- cagl, eitli nedenlerle
zen yeil bir tnele, bazense terk edilmi, snmtr.
kayalarla kuatlm bir ko- 1800l yllarn sonlarnda
ridora dnen kanyonda ise Osmanl-Rus Savann
keyifli yry aktiviteleri ardndan Ordunun eitli
yapabilirsiniz. blgelerinden kye g ya-
Kanyonun bulunduu anm l
 YILANATI KANYONU
Y edigller Milli Park yolu
zerinde bulunan Dzce
ili Ylca ilesi, tipik bir Ka-
radeniz yerleimi grn-
mnde. Su sporlar yaplan
Hasanlar Baraj Gl, yeil
rt iinde bembeyaz s-
zlleriyle kontrast yara-
tan Saklkent ve Younpelit
elaleleri, doann iinden
anszn beliren srpriz Sa-
rkaya ve Gkekaya ma-
aralar, grselliine karn
ok tannmayan Ylanat
Kanyonu ile doaseverlerin
nemli adreslerinden biri.
64
Dzce il merkezine 55 ki-
lometre mesafedeki Ylana-
t Kanyonu, Ylca ilesinin
Hocaky ve Karaka ky
snrlarna konulanyor.
Yedigller Milli Parkna
ulam gzerghndan biri
zerinde yol almas, kanyo-
nun hem ulalabilirliini,
hem de tannrln arttr- n aktiviteleri yaplabiliyor.
yor. Kanyon boyunca gk-
nar, kayn, karaam ve mee
aalar bata olmak zere
youn bir bitki rts g-
rlyor. Ylanat ierisinde
pek ok irili ufakl glck ve
elale karlyor konuklarn.
Seyir noktalar ve gnbirlik
dinlenme alanlaryla donat-
lan kanyonun doal bitki
rts ve berrak akan sular
olduka dikkat ekici. Hafta
sonlarn doann koynunda
geirmek isteyenler iin ide-
al bir mekn olan bu doa
harikas, zellikle yry
tutkunlarna hitap ediyor.
Elbette konumu gerei slak
bir parkur sunan kanyon
iinde yrrken dikkati el-
den brakmamak gereki-
yor. Birbiri ardna sralanan
minik alayanlar, derin
gletler, daralan duvarlarn
arasndan lgnca akan su-
larn sizleri beklediini ha-
trlatalm.
Blgede doa yry
dnda foto safari, bisiklet,
olta balkl, kaya trma-
plerinizi yannzda g-
trdnz srece piknik
yapmak da mmkn. Dz-
ce il merkezi ile Ylca ilesi
aras 37 kilometre l
 YIILCA, DZCE

DZCE KLTR TURZM MDRL ARV

65
 LBE KANYONU

66
Anadolu Blgesinden
Dou Anadolu Blgesine
geite nemli bir durak
iyi kant. zellikle eri mi-
naresiyle Trkiyenin Piz-
za Kulesi sfatn hak eden
olan Elaz ilinin eski kent Ulucami mutlaka ziyaret
dokusu, ehrin kuzeydou- edilmesi gereken yerlerden.
sundaki tepeye konumla- Harput yerleiminin
nan Harput yerleiminde. bulunduu yksek plato,
Elaz ehir merkezi 1834 gneyden Elaz Ovas ve
ylnda aadaki dzle Uluova, batdan Kuzova,
tandktan sonra bir sre kuzeyden Keban Baraj ve
ssz kalan Harput, gn- Tunceli ili Pertek ilesi ve
mzde bir ak hava m- doudan Murat Nehri Va-
zesi grnmnde. kale, disi ile evrili. Bugn doal
kilise, kmbet, trbe, Sera- bir seyir teras konumunda-
hatun-Kurunlu ve Ulu ca- ki Harputun doal gzellik-
mileri, konaklar ve hamam lerini Buzluk Maaras ve
gibi tarihi eserler bunun en lbe Kanyonu oluturuyor.
 HARPUT, ELAZI

Yerleime yedi kilometre Kanyona yukardan giri

mesafedeki lbe, doal bir yapmak isteyenlere nce
seyir teras konumunda- Keban Baraj Gl manzara-
ki alandan balayarak g- sn fotoraflamalarn ne-
neybatya doru uzanyor. ririz. Daha sonra belirgin
Anguzubaba (164) ile Ga- bir patikadan on dakikalk
vurta (1651) tepelerinin yryle kanyon tabanna
gneyindeki yamalardan inmek mmkn. Kanyonun
kaynan alan ayn isimli orta ksmnda yre sakinle-
dere, kanyon iinden ge- ri tarafndan Deve Dam
erek Oymaaa Kynde olarak da anlan Deve Ma-
geni ovaya almaktadr. aras bulunur.
ki taraf kayalklardan olu- Kanyonu ziyaret etmek
an yaklak bir kilomet- iin blgeye gelenler, Har-
re uzunluundaki lbe puta be kilometre uzak-
Kanyonu, dar ve derin bir lktaki Buzluk Maarasn
67
koridor zerinde uzanr. mutlaka grmeli l
 KARANLIK KANYONU

E in ismiyle bilinen Er-

zincann Kemaliye ilesi,
antik dnemden beri kulla-
Munzur Dalarnn ku-
zeybatsna konumlanan
Kemaliyenin etraf boz
nlan tarihi yol zerinde yer tepelerle evrili. le sade-
alyor. Eskiden Frat Nehri, ce Trkiyenin deil, ayn
imdi ise Keban Baraj G- zamanda dnyann en g-
lnn ilk balang yerinde zel kanyonlardan birine ev
bulunan ile, geleneksel do- sahiplii yapyor. Yaklak
kuyu koruyan zgn evle- dokuz kilometre uzunlu-
riyle tannyor. Kil ve kerpi undaki Karanlk Kanyo-
karm ana gvdeyi, yakc nu, kuzeybat-gneydou
gnein etkisinden koruyan istikametinde uzanyor.
ahap ilemeler byleyici Kanyon, Frat Nehrinin li
gzellikte. Dar sokaklarda snrndan balayarak Ke-
dolarken yerel kltr maliyeye ilerliyor. le gi-
ve farkl kaplar ssleyen riindeki kprden kanyon
68
tokmaklar fotoraflayabi-
lirsiniz.
Sivas, Malatya, Tunceli ve
Erzincan snrnda yer alan
ilenin tarihi, antik dneme
kadar uzanyor. Uzun sre
Diyarbekir eyaletinin Arap-
kir livasna bal bir kaza
merkezi olarak ynetilen
belde, yre halknn Kurtu-
lu Savandaki yiitlikleri
sonucu Kemaliye ismini al-
m. Gnmzde zanaatkr-
lar, dokuma iilii, kasapl-
ile nam salm durumda.
 KEMALYE, ERZNCAN

69
azn fotoraflayabilecei- elik hat zerindeki varagel,
niz gibi Karakolu Kyn- kendine gvenen ve yk-
deki seyir terasndan tm seklik korkusu olmayanlar
kanyonu seyredebilirsiniz. Sanskl Ky snrndaki
Bu noktaya ulaabilmek iin kar yakaya geiriyor. Ka-
kyn batsnda biten yolun ranlk Kanyonunun derin-
ardndan biraz yrmek lii genel olarak 400-500
durumundasnz. Her daim metrelere ulayor.
rzgrl olan seyir terasn- Bu arada Kemaliye tara-
dan inanlmaz gzellikte fndan kanyon giriinin sol
fotoraf kareleri yakalaya- (bat) tarafna kazma k-
canza emin olabilirsiniz. rekle alan eski yol, mt-
Ayn zamanda yama pa- hi manzaralar ve tneller
rat uu pisti olan seyir eliinde Divrii-li yoluna
terasndan karya uzanan kavuuyor l
 NARMAN KANYONU

J eopark olmas ve Jeopark

Mzesi kurulmas iin
almalarn devam ettii
vadiyi kapsayan alan tortul
kkeniyle, volkanik kkenli
Afyon ve Kapadokyadaki
Narman Kanyonu, ilgin benzerlerinden ayrlyor. Bu
krmz apkal peri bacalar nedenle krlgan bir yapya
ve kaya oluumlaryla jeo- sahipler. Bilim insanlar-
lojik miras nitelii tayor. na gre blge, akarsularn
Erzurum ili Narman ile- getirdii malzemenin bir
sindeki bu doal ant, Kr- kelme havzasnda birik-
mz Periler Vadisi olarak mesi ve ardndan yamur
da anlyor. ile rzgrn andrmas
Narman ile Pasinler ara- sonucu olumu. Oluum-
sndaki balanty salayan larn krmz renk almas ise
karayolu zerindeki kanyo- demirin oksitlenmesinden
nun, yaklak 2,5-3 milyon ileri gelmektedir. Kuzeydo-
yanda olduu tahmin edi- u-gneybat uzantsndaki
70
liyor. Toplamda sekiz byk kanyon yaklak 15 kilomet-

FOTORAFLAR: YILDIRIM GNGR


relik bir alana yaylyor.
Bulanan Dere, Byk-
dere, Yoldere, Deve Dere ve
Komun Dere gibi be ana
blgeye ayrlan Narman
Vadisi zellikle yryse- tal, ahin, kerkenez, atma-
verler ve fotoraf tutkunlar
iin keyifli bir rota sunuyor.
Yalnz blgeye gelen doase-
verlerin kaya oluumlarna
dokunmamalar ve evreye
zen gstermeleri gerekiyor.
Son derece krlgan bir yap-
ya sahip olan peri bacalarna
istemeden zarar verme du-
NARMAN, ERZURUM
71
rumunda kalabilirsiniz.
Narman Kanyonu ayn
zamanda doal bir yaban
hayat gzleme alan. Blge-
yi ziyaret edenler kaya kar-
ca, knal keklik, bldrcn,
kaya blbl, inte, toygar,
krlang, ar kuu, sere,
saksaan ve karga, gelengi
(yer sincab), Afrika tav-
an, tilki, kurt, domuz, su
samuru, tavan ve porsuk
gibi hayvanlar grme ans
yakalayabilirler l
 DEREDOP KANYONU

72
S akarya ve Porsuk vadile-
rinin ortasnda yer alan
Eskiehir, sadece Frig l-
Avrupa kentinde dolayor-
musunuz duygusunu yaa-
tyor insana.
kesinin ant kaya eserleri, Eskiehir il snrlarndan
Odunpazarnn cumbal listeye aldmz kanyon,
evleri, lleta ve ibre- Alpu ilesi Karacaren K-
iyle deil, dier tarihi ve yndeki Deredop Kanyo-
doal meknlaryla da tam nu. Yerleimin bir buuk
bir turizm cenneti. Yzyl- kilometre kuzeydousunda
lardr olduu gibi bugn de yer alan ve orman yolun-
Porsuk Nehri kente hayat dan ulam salanan kan-
veriyor. Bir zamanlar sandal yon, yaklak be kilometre
sefalarnn yapld nehrin uzunluunda. Kanyonu
zerinde szlen Venedik 2014 ylnda geen stanbul
gondolu, kk kprlerin Canyoning Team yelerinin
altndan geerek sanki bir aktard bilgiye gre De-
 ALPU, ESKEHR

redop ierisinde irili ufakl Blgeye gelenler Frig l-

28 adet elale bulunuyor. kesinin tarihi gemiini ve
Belirli blmlerde olduk- kltrn yanstan eserle-
a daralan, geit vermez rin en gzellerinin yer ald
duygusu yaratan bu slak Eskiehire zaman ayrmal.
dehliz, ani dlerle bek- Bunlar ierisinde nerimiz
lenmedik elaleler yaratyor. Yazlkaya, Bitmemi Ant,
Karacaren Ky snrla- Smbll Ant, Beheyi
rnda girilen kanyondan Ant, Gerdek Kaya Meza-
Eskiehir-Mihalck-Otluk r, Hamamkaya, Doanl
Yolunda klyor. Sularn Kale, Kmbet Asar Kale ve
kuzeydeki Gkekaya Baraj Berberini, Yapldak Kale,
Glne gnderen kanyon- Zahran Yeralt ehri tarihi
daki su seviyesi yaz sonuna meknlar l
doru azalyor.
73
 KKLCE KANYONU
74
G aziantep, Kudret Kayas
zerine kurulmu kalesi,
dnyann en nemli mo-
zaik mzesinden biri olan
Zeugma Mzesi, Frat ky- bereket verdii kentteki do-
sndaki Rumkale, Hititlerin
devasa heykellerinin yer
ald antik ak hava atl- ilesinde Kklce Kynde
yesi Yesemek, Dlk antik
kenti, ehir merkezindeki
sivil mimari yaplar ile gr-
kemli bir tarihe sahip. Ayn
zamanda geleneksel mutfak
kltr ve lezzetli yemek-
leriyle, Akdeniz lkelerin-
de yaygnlaan gastronomi
turizminin alternatif desti-
nasyonlarndan biri.
Fstk aalarnn yeil-
lendirdii ve Frat Nehrinin
al gzellikler de cezbedici.
Bunlardan biri de Araban
bulunan ve yerleimle ayn
isimli tayan Kklce Kan-
yonu.
inden Ardl aynn
getii Kklce Kanyo-
nu yaklak be kilometre
uzunlua sahip. Kuzey-g-
ney istikametinde yol alan

kanyon, Adyaman Besni
Karalar Ky ile Kahraman-
mara Pazarck Harmanck
Ky arasnda sona eriyor.
Suvarl ile snrlar ierisin- rasu, Habe Kanyonunu
deki Krkgz kaynaklarn-
dan beslenen Ardl aynn
binlerce yldr sklmadan
kireta kayalar oymas
sonucu oluan doal alan,
sert ve vahi yapsyla dikkat
ekiyor. Su, kayalarla yapt-
danstan kalanlar elale
eklinde konuklarna sunu-
yor. Kanyondan kan Ardl
ay Karasu ile birleerek,
ARABAN, GAZANTEP
FOTORAFLAR: HASAN YELKEN
Araban Ovasn sulayarak
75
verimlilemesini salyor ve
daha sonra Frat Nehrine
dklyor. Bu noktada Ka-
oluturuyor.
Zorluundan dolay her-
kese hitap etmeyen kanyon,
ilk kez Gaziantep niversi-
tesi Doa ve Macera Spor-
lar Daclk Takm tarafn-
dan geilmi. 1998 ylndan
beri blge hem daclk ei-
tim kamp, hem de kaya tr-
manlar ve kanyoning et-
kinlikleri iin kullanlyor l
 HABE KANYONU

76
HASAN YELKEN
ARABAN, GAZANTEP

77
 HABE KANYONU
G aziantep, corafi konumu
ve doas gerei ok fazla
ykseltisi bulunmayan bir il.
Buna karn akarsu yatakla-
r, derin yarklar oluturarak
srpriz vadi ve kanyonlar
meydana getirir. rnein
Araban ilesinin ortasnda
yer alan ovalk alann drt
bir taraf, sz konusu nehir
yataklaryla kuatlmtr. yataklarndaki geleneine
Batda Kklce Kanyonu,
douda Frat Nehri Kan-
yonu, gneyde ise Habe
Kanyonu bu corafyann en
nadide paralardr.
78
Aslnda Habe Kanyo-
nu, Kklce Kanyonundan
gelen Ardl aynn Kara-
su ayna karmasndan
bir sre sonra dou-bat
ynnde olumaktadr.
Kanyon Gmpnar ve
Kardeler kyleri snrla-
rndan balayp Tarlaba ve
Hisar kyleri snrlarnda
sona erer. Akarsularn ak
uygun olarak birok Sler
yapan kanyonun balang
noktasnda, Karasu ay
zerinde Roma dnemine
tarihlenen ve halk arasnda
ykk kemerlerinden dolay
 ARABAN, GAZANTEP

FOTORAFLAR: HASAN YELKEN

Krk Kpr olarak anlan fndan Kurt Boaz olarak
Septimus Severius Kprs da isimlendirilen Habe
79
ykseliyor. 4. Scythica Lej- Kanyonu, Frat Nehrine
yonu tarafndan ina edilen alyor.
yap, Fratn kanyona d- Gaziantepde yaayan fo-
nt bu blgenin tarihi toraf ve dac Hasan Yel-
bir yol olduunun kant kenden rendiimize gre
ayn zamanda. Bu arada il snrlarnda ayrca Narl-
Elif, Hisar ve Hasanolu dere, Merzimen, Zerdeim,
kylerinde antsal mezarlar ile slahiye ilesinde Gn-
bulunduunu belirtelim. gr ve Kkl kanyonlar
Uzunluu yaklak sekiz bulunuyor. zellikle Kkl
kilometre olan kanyon bo- Kanyonu iindeki eski pati-
yunca eski alarda kaya ka, Gaziantep ile Osmaniye
yerleimi olarak kullanlm illerinin ortak kullanmn-
maaralar fotoraflayabi- daki nl Hnzrl Yaylasna
lirsiniz. Yre sakinleri tara- gtryor konuklarn l
 FIRAT NEHRI KANYONU
F rat, pek ok lke ve ehre
hayat veren can damar
konumunda. Basra Kr-
80
fezine dklmeden nce
Mezopotamyada Dicle ile
birleen Frat, insanlk tarihi
asndan ok nemli doal tarafnda Araban, Urfa ya-
kaynaklardan biri. Kayna-
n Erzurum ilindeki Dumlu
Dandan alan nehrin en
nemli kollar Karasu, Mu-
rat, Tohma, Peri, alt ve
Munzur akarsular.
Trkiye kanyonlar liste-
mize adn yazdran Frat
Nehri Kanyonu; Adyaman,
Urfa ve Gaziantep il snrna
yaylan Atatrk Baraj G-
lnden kan Frat zerinde
yer alyor. Kanyonun bat
yakas Gaziantep, dousu
ise Urfa il snrlarnda kal-
yor. Kuzey-gney dorultu-
sundaki kanyon, Gaziantep
kasnda ise Halfeti ileleri
snrlarna yaylyor. Ata-
trk Barajndan Tarlaba
Kyne dek vadi eklinde
ilerleyen Frat Nehri, birden
dar ve derin bir boaza gi-
riyor. Kanyonun balang
noktas, Araban Ovasn
sulayan Karasu aynn
Frat Nehri ile bulutuu
Tarlaba Ky. Bir baka
 ARABAN,GAZANTEP/HALFET,ANLIURFA

deyile bir nceki blmde nan kanyon boyunca ya-

anlattmz Habe Kan- malarda kaya yerleimleri
yonunun Fratla birletii grmek mmkn.
81
mevki. Kilometrelerce uza- Kanyon en iyi Gaziantep
nan kanyon iindeki akarsu, yakasndaki Elif ve Hisar
turkuaz rengiyle byleyici kylerindeki yksek doal
bir grnt arz ediyor. Tar- seyir teraslarndan m-
laba ile Halfeti arasnda kemmel grnt veriyor.
yaklak 20 kilometre uza- Frat Nehri Kanyonu, tarihi
Rumkale yerleimini getik-
ten sonra Halfeti blgesinde
grece genileyen bir vadiye
dnyor. Kanyonu gez-
mek isteyenlere nerimiz
Rumkale veya Halfetiden
tekne kiralayarak, bu doal
gzelliin kalbine yolculuk
yapabilirler l
 GEILMEZ KANYONU

A slnda blgede ayn isimli

iki Geilmez Kanyonu
mevcut. Biri Giresun ile
ilgin bir corafya. Kanyo-
nu, en iyi Giresun ili Bulan-
cak ilesi Hamzabey Yaylas
Ordu illeri arasnda snr Buz Kayas mevki, ya da
izen Turnasuyu ay ze- kar yakadaki Ordu ili Ka-
rinde, dieri ise Ordu ili badz ilesi Kaleboynu Yay-
Kabadz ilesi Tekmezar las Ablak Ta mevkiinde
Yaylas yaknlarnda. Gire- seyretmek ve fotoraflamak
sun ili Bulancak ile Ordu ili mmkn. Geilmez Kan-
Kabadz yayla ve ovalarnn yonunun en gzel noktala-
bulunduu tepelerden bes- rndan biri, Enkaba Deresi
lenen Turnasuyu, yaklak zerindeki Gerce elalesi.
60 kilometrelik bir yolculuk Yaklak 12 metreden d-
sonunda Karadenize dk- klen bu doa harikasnn
lyor. Turnasuyu aynn, nnde oluan glet, yz-
kayalk yata ve onu saran mek isteyenler iin mkem-
82
yeil rts sayesinde suyu mel. Bu arada Hamzabey
neredeyse her mevsim ber- Yaylas-Gerce elalesi-Ger-
rak. Karagl Dalarndan ce Obas-Kaleboynu Yaylas
kvrla kvrla Karadenize arasnda eski bir patikann
ilerleyen bu akarsu boyunca bulunduunu belirtelim.
ok eitli bitkiler, reng- Her ne kadar kanyonu b-
renk iekler uzanyor. tnyle gemek zor olsa
Kuzey-gney dorultu- da, dou-bat istikametinde
sunda devam eden Geil- ilerleyen patikay izleye-
mez Kanyonu, Turnasuyu rek kanyona inebilirsiniz.
ay zerinde kilomet- Kanyonun berrak sularnda
relik dar ve vahi bir dehliz. anslysanz krmz benekli
Adndan anlalaca gibi alabalk grebilirsiniz.
geit vermeyen kayalk ve Blgedeki dier Geilmez
bakir yaps ile son derece Kanyonu, Ordu ili Kabadz
 BULANCAK, GRESUN/KABADZ, ORDU

ile snrlarnda. Tekmezar Sk bitki rts ve dik ya-

Obasndan balayan ve ilin malardan dolay geit ver-
nemli akarsularndan biri meyen bu kanyon zerinde
olan Melet Irmana dk- saysz elale bulunduunu
len ay zerinde yer alyor. hatrlatalm l

83
 CEHENNEM KANYONU
H em tarih, hem doa an-
lamnda ilgi ekici bir
il olan Gmhanenin
merkezinin kuzeybatsna
konumlanan Krom antik
kenti blgesi, Trkiyede
grlmesi gereken yerlerin
banda geliyor. Haritalarda
Bulut Yaylas olarak geen
Krom (amanl), derin bir
koridorda uzanan Cehen-
nem Kanyonu, kayalklarla
evrili sarp vadiler, plak
yksek tepeler, kyler ve
sszln ortasnda bir ba- de yaklak iki ki-
na ykselen yalnz kiliseler
84
arasnda sra d bir yolcu- tepeler arasnda
luk vaat ediyor.
l merkezinden ayrld-
nzda 27. kilometrede
ilk olarak Karaca Maa-
rasna eriiyorsunuz. Bir
sonraki kavak noktas sizi
sola Cebeli (Harava) Ky
Meryemana Manastrna
ynlendirecek. Yol zerinde
engelli ve Kuu kiliseleri-
ni grebilirsiniz. Manastr
ziyareti sonras tekrar ana
yola dnerek Cehennem
Kanyonu giriine erie-
ceksiniz. Soldaki
kk vadi, Atalar
(Zimera) Kyn-
deki kiliselere yol
almaktadr. Fresk-
lerin hl belirgin
biimde gnm-
ze ulat Aydnlar
(Muzaras) Kilisesi
iin fazladan yedi
kilometreyi gze
almanz gerek-
mektedir. Tekrar
geri dndnz-
lometre kadar sarp
uzanan grsel
adan etkileyici
Cehennem Kan-
yonuna giri yapacaksnz.
Delice akan akarsuya yaren-
lik yapan asfalt takip ede-
rek kanyon kna ulat-
nzda, bu kez solunuzda
Uurta (stavri) kynn
bulunduu baka bir vadiy-
le karlaacaksnz. Grl
grl akan dere eliindeki
yolculuk esnasnda Bagava
bata olmak zere kemer
 TORUL, GMHANE

85

kpr ve kiliseleri ziyaret deirmen ve ta iiliine

edebilirsiniz. Ana gzergh hayranlk duyacanz eski
izlemek iin Uurta son- evlerden oluan Krom antik
ras geriye dnmek ve Yal- kenti kalntlar, zahmetli
dere Kyn geerek Krom yolculuunuza deecektir.
antik kenti tabelasndan Yolculuunuzun sonun-
sola ynelmeniz gerekmek- da yeniden kavak nokta-
tedir. Yol epey bozuk, ara- sna geri dnerek Olucak
cnz dikkatli kullanmanz Kyne kadar gitmenizi ve
tavsiye ederiz. Vadi iinde Gmhane il snrlarndaki
yer alan 15 kilise ve apel, mera Manastrn grme-
iki kemer kpr, kale, iki nizi neririz l
 ZAP SUYU

D ou Anadolu Blgesinde
doup Trkiye snrlar
dnda Dicle Nehrine kar-
an Zap Suyu, yaklak 400
kilometrelik yataa sahip.
l Suyu, ya da Byk Zap
Suyu olarak da anlan bu
nemli akarsu, Toros Da-
larnn dou silsilesinden
beslenir. Van il merkezinin
dousuna konumlanan 3
bin 412 metrelik Mengene
Da ve ran snr yaknla-
rndaki 3 bin 468 metrelik
Yiit (Haravil) Dandan
gelen kar sular ve doal p-
86
narlar, ana kaynan olu-
turur. Daha sonra Hakkri il
snrlarna girip Yksekova
ilesindeki Cilo Dalarn-
daki pek ok buzul gln
suyunu toplayan Nehil ay
ile birleir.
Zap Suyu, Hakkri il mer- ykselir. Kabaran sular, dar
kezini getikten sonra ok kanyon boyunca nne
dar ve derin boazlara gire- kan her eyi bnyesine
rek baz blmlerde kanyon katarak yol alr. Yamur
grnts yaratr. Yamur, dnemlerinde bulanklaan
kar ve buzul sularyla bes- suyu genelde turkuaz ve
lendiinden zellikle ilkba- camgbei tonlara brne-
har ve yaz aylarnda debisi rek olaanst manzaralar

sunar. Zap Suyuna paralel
ilerleyen Hakkri-ukur-
ca-rnak karayolu boyun-
ca kanyon oluumunu bir
batan dier baa kat ede-
bilirsiniz. ukurca ilesinde
genileyen yata ile birlikte
yeillikler ierisinden akan
UKURCA, HAKKR
87
Zap Suyu, yerleimin ba-
tsnda Trkiye snrlarn
terk eder. Irak topraklarnda
nce gneydou hemen ar-
dndan gneybat istikame-
tine ynelerek Musul kenti-
nin 40 kilometre gneyinde
Dicle ile birleir l
 SARISEKI KANYONU

H atayda gnmze dein

birok kltr bir arada
yaam. Antakya Mozaik
Mzesi, St. Pierre Kilisesi,
Habib Neccar Camisi, Ti-
tus Vespasianus Tneli, Se-
leucia Pieria antik kenti, St.
Simon Manastr gibi yerler
bu zenginlii gsteren izler-
den sadece birka.
l merkezinin batsna ko-
numlanan skenderun ile-
si, Akdeniz sahilindeki tica-
ri liman ve Trkiyenin en
nemli demir-elik fabri-
kasndan birine ev sahiplii
88
yapmas ile tannyor. Srtn
batsndaki Amanos Da-
larna yaslayan yerleim,
modern grnyle Hatay
ilinin bugnk grnts-
n yanstyor bir anlamda.
le merkezi yaknlarn- sahip. Dou-bat istikame-
daki Sarseki Kanyonu, Ak- tinde dalardan denize do-
deniz kysna dik inen tepe- ru inen Sarseki Kanyonu,
lerin sonucu meydana gelen Trkiyenin en bakir alanlar-
doal bir gzellik. skende- dan biri. Kendine has kaya
run ilesinin d mahallesi yaps ile olduka dar ve de-
olarak saylabilecek Kaledibi rin bir koridor eklindeki bu
snrlarndaki kanyon yakla- doa harikas, ancak profes-
k sekiz kilometre uzunlua yonel ve deneyimli ekipler
 SKENDERUN, HATAY

89

BANU DEMRKENT

tarafndan teknik donanm nik elaleler yer alyor.

yardmyla geilebiliyor. Yer Sarseki Kanyonunu tu-
yer aa ve al trlerinin rizme kazandrmak iin
yeillendii kanyonun belli yerel ynetimler bir proje
blmleri rktc bir g- hazrlad. Buna gre ahap
rnm sergiliyor. Pek ok yry platformu yapl-
kanyonda olduu gibi, yk- mas ve kanyon giriinin
seklerden aalara doru mesire alan olarak dzen-
uzanan koridor iinde mi- lenmesi planlanyor l
 YAZILI KANYONU

I sparta ili Stler ilesi

andr Kynde yer alan
Yazl Kanyon Tabiat Park,
buuk kilometrelik bir y-
ry parkuru bulunuyor.
Parkurun sonunda ikiye
iindeki byk bir kaya- ayrlan kanyonun sanda,
nn zerinde bulunan ki- Adada antik kentine kadar
tabeden alyor adn. Antik devam eden Kral Yolunun
Yunan airlerinden Epik- izlerini grmek mmkn.
tetosun Hr nsan ze- Bu blmn zellikle k
rine Bir iirinin yer ald ve bahar aylarnda zor ge-
kitabe, kiiyi zgrletiren it verdiini belirtelim.
gerekler ve hayat zerine Kanyonun bu ksmlarnda,
yazlanlardan ibaret. Kendi- kayalardan basamaklar ek-
si de bir kle olan Epiktetos, linde devam eden eski ta
antik kral yolu zerinden deli yolu grebilirsiniz.
geen yolculara seslenmi Gneydou-kuzeybat do-
eserinde. Bugn bir ksm
90
paralanan kitabenin kar-
snda, ngilizce ve Trke
aklama tabelalar var.
Epiktetosun felsefesiyle
aydnlanan Yazl Kanyon,
1989 ylnda milli park ilan
edilmi. Yeildere ile Gk-
su derelerinin oluturdu-
u vadi, flora ve faunasyla
gerek bir doa harikas.
Ykseklii 100 metreden
400 metreye kadar deien
dik kanyon duvarlarnn
evreledii vadide, tahta
kprlerle desteklenen bir
 STLER, ISPARTA

rultusunda uzanan yaklak itlerden biri. Trkiyenin

91
be kilometrelik kanyon, ikinci uzun yry g-
Yeildere Ky snrlarn- zergh olan St. Paul Yolu,
da sona eriyor. Kanyonun kitabenin hemen sanda-
orta noktasnda Mezzinler ki krmz-beyaz izgilerle
Ky Kt Mahallesinden iaretli patikadan gneye
gelen bir patika balants doru ykselerek Stlere
mevcut. devam ediyor. Tepe nokta-
Kanyon ayrca Pergeden sna kldnda Yazl Kan-
Pisidia Antiocheiasna yon ve Karacaren Baraj
giden St. Paulun rotas Gln gren bir manzara
zerinde yer alyor. Eski noktasna varlyor. Blgeye
alarda Pergeden Pisidia gelenlere tavsiyemiz, St-
Antiokheiasna (Yalva) ler Kyndeki bir Pisidya
uzanan antik yol, insanlk kenti olan Adada ren yeri-
tarihi asndan nemli ge- ni ziyaret etmeleri l
 ANSIZCA KANYONU

M anisa merkeze 24, z-

mir merkeze yaklak
50 kilometre uzaklktaki
ban atnn serbeste dolat-
parkta en by Paaini
olan saysz maara bulun-
Spil Da kanyonlar, vadiler makta. Atalan sahasndaki
ve maaralar gibi jeolojik dinlenme evi, kr gazinosu
oluumlar, endemik bit- ve kafeler sezon boyunca
ki trleri ve manzara seyir hizmete ak. Dileyenler
teraslaryla Trkiyenin en piknik ve kamp yapabilir,
gzel milli parklarndan trekking ve daclk etkin-
biri. Manisa Ovasnn dei- liklerine katlabilir.
ik manzaralarla bezeli da zmir il snrlarnda ne-
yolu, 1517 metrelik zirvenin receimiz ilk kanyon, Ke-
altnda farkl bir iklime ge- malpaa ilesi Anszca Ky
tiriyor konuklarn. Manisa snrlarnda yer alyor. Spil
kent merkeziyle arasndaki Dann gney eteklerine
5-10 derecelik scaklk fark konumlanan Anszca, irin
92
nedeniyle deiik bir flora bir yerleim. Ayn ismi ta-
ve faunaya sahip olan blge, yan kanyon, yerleimin ku-
bilimsel aratrmalara ak zeyinde bulunuyor. Kanyon,
bir alan ayn zamanda. Os- Anszca ile Yenmi kyleri
manl mparatorluu zama- arasnda yer alyor. Kanyo-
nnda bir devre adn veren nun balangc iin Anszca
ve Avrupaya ihra edilen Kynden kuzeye giden
lalelerin, Spil Dandan be kilometrelik toprak yolu
gtrld rivayet edil- takip etmek gerek. Blge-
mekte. ye ayrca Spil Da Atalan
Milli parkn dousunda mevki ya da Spil Yangn
yer alan 600 metre yksek- Gleti noktasndan gne-
likteki Slkl Gl, iinde ye ynelerek eriilebiliyor.
yaayan canllardan dolay Kuzey-gney dorultusun-
bu ad alm. ok sayda ya- da uzanan kanyon yaklak
 KEMALPAA, ZMR

iki kilometre kadar. Ancak geilebiliyor. zmir seyahat

vadiye dnerek toplam acente ve daclk kulpleri,
be kilometreye ulayor. Anszca Kanyonuna hafta
En dar yeri iki metre olan sonlar gnbirlik yry
kanyon, kuru mevsimlerde etkinlikleri dzenliyor l

93

MKAL KROLU
 GKDERE KANYONU

zmir Krfezinin dousun-

da ykselen 1510 metrelik
Nif Da eteklerindeki Gk-
en byk avantaj, ehir
merkezine olan yaknl.
Nif Dann yamalar
dere Kynde bulunan ayn ve vadileri, zmirin Kemal-
isimli kanyon, zmir ehri- paa ve Buca ilesi kl
nin kltr turizm deerle- yry turlaryla birok
rinden birini oluturuyor. rota sunuyor doaseverlere.
Buca ile merkezine yakn Zaten zmirli doasever-
olmakla birlikte kanyon, ler sk sk ziyaret ediyorlar
Kemalpaa ile snrnda.
Dou-bat dorultusundaki
bu yaklak be kilometre-
lik kanyon, dar kvrmlarla
ykseliyor. Vadi tabanndan
akan derenin suyu ilkbahar
aylarnda bir para ykseli-
94
yor, ancak kanyon geiine
ok fazla engel tekil etmi-
yor. Zaten kanyon yamala-
rndaki belirgin patika size
tm koridor boyu yarenlik
ediyor. Nemli ortamn bes-
ledii nar aalar kanyo-
na grsellik katarken pembe
ve beyaz zakkumlar etraf
renklendiriyor. Buca ilesi
Kaynaklar Mahallesinden
ulalan kanyona, zmir-Ay-
YILDIRIM GNGR

dn otoyolunun yannda bu-

lunan Gkdere mevkiinden
de eriilebiliyor. Kanyonun
 BUCA/KEMALPAA, ZMR

blgeyi. steyenler kanyon sra tm ehir merkezini ve

ii gzergh takip ederek zmir Krfezini seyredebi-
Nif Dana trmanabilir, lirsiniz. Dnte Kaynaklar
ya da Kaynaklar Kyne Kyndeki nar aacnn
yryebilir. Nif Da do- glgesindeki ay bahesin-
ruklarnda neredeyse 360 de dinlenebilirsiniz. Kyde
derecelik bir manzarann doal rnler satn alabilir,
sizi beklediini hatrlatalm. dalndan meyvelerin tadna
Spil Da ve Bozdan yan bakabilirsiniz l

95
 DEIRMENST KANYONU

K ahramanmara il merke-
zine 80 kilometre uzak-
lktaki Andrn ilesinde yer
alan Deirmenst Kan-
yonu, ilin nde gelen doal
gzelliklerinden biri. Kan-
yon yaklak be kilometre
uzunluunda. Kanyon girii
1300 metreden balyor ve
600 metrelik kot fark so-
nunda 700 metre irtifada
sona eriyor. Sarp kayalkla-
rn hkim olduu Deirme-
nst, dar ve derin kanyon
oluum rneklerinden biri.
Yama duvarlarnda eitli
96
byklerde maaralar yer
alyor. Kanyon ayrca bit-
ki eitliliiyle foto safari
tutkunlarn cezp ediyor.
Blgeye hkim olan kk- rndaki ikinci kanyon On ki
nar, kzlam, sedir aalar ubat ilesi Topal Mahal-
arasnda ilerleyen Derime- lesindeki Toprakhisar Kan-
nst, hafzalardan silinme- yonu. Giriinden balayarak
yecek manzaralar eliinde irili ufakl birok elalenin
devam ediyor. Kanyonu yer ald kanyonda, yz-
gezmeye gelenler, eski tarihi lebilecek derinlikte doal
yol zerine kurulan Andrn gletler bulunuyor. Ama her
ilesindeki kaleleri de mut- kanyon doas gerei Top-
laka grmeli. rakhisarda ou yerde zor
Kahramanmara il snrla- geit veriyor. Oluan cad
 ANDIRIN, KAHRAMANMARA

97

CNEYT OUZTZN

kazanlar, kayalarn yaratt iin orman ii bir patikadan

kk uurumlar, sert yar- gemek gerekiyor. Kanyo-
lar Toprakhisar Kanyonunu nun bir sonraki zorlu bl-
etin ama zevkli klan ayrn- gesi, kyllerin Dar Geit
tlar arasnda. Kanyonun en olarak tanmlad ve ancak
gzel, ama ayn zamanda en ip yardmyla alabilen dik
zor yeri yaklak 15 metrelik yar. Byleyici bir doal
Galgama elalesi. Yre sa- gzellie sahip Toprakhisar
kinlerinin kabaran, coan Kanyonu, ancak deneyimli
anlamnda kulland Gal- daclarn teknik donanm-
gama elalesine ulamak la geebilecei zorlukta l
 SUSUZ KANYONU

D ou Anadolu Blgesinin
en byk ve geni ovasna
sahip olan Kars, Trkiyenin
Turna, enekci, Kuyucuk,
al, Deniz ve Lavaindir.
Aras, Arpaay, Kura ve Kars
Kafkaslara ve Orta Asyaya ay, il snrlar ierisindeki
alan kaps. Eski ticaret kayda deer akarsularn ba-
yollarnn kavak noktas nda gelir.
zerinde yer almas dolay- l genelindeki en nemli
syla da her dnem nemini kanyon oluumu, 14 kilo-
korumu. Ortalama yk- metrelik Susuz Vadisinin
seklii 1768 metreyi bulan belli blgelerinde daralarak
corafi yapsyla Kars ilinin derin bir koridora dn-
byk bir blm yayla- t yataktr. Karsn en
lardan oluur. En nemli yksek noktas olan 3 bin
dalar Allahuekber, Ksr, 180 metrelik Ksr Dan-
Akbaba, Aada ve Ala- dan gelen derelerle oluan
da olarak sralayabiliriz. Susuz ay, ile merkezi-
98
Dou Anadolunun en ge- ne 30 kilometre uzaklkta
ni ovasna sahip olan Kars Doyumlu Kynde dar bir
ilinde irili ufakl birok gl kanyona girer. Urartu dne-
bulunur. En by ldr minden kalma kaya yaztlar
olan bu mavi gller Aygr, ve yerleimlerin bulunduu
Karzak, enklice, Erhan, Doyumludan kuzeybat

dorultusunda balayp g-
neydouya doru uzanan
kanyon, Susuz ile merke-
zinde sona erer. Kanyonun
orta noktalarnda Geyik
Gl grlebilir. Ayrca Deresi yata, sizi yaklak
kanyon yamalarnda kaya
yerleimleri ve ykk apelle-
ri fotoraflayabilirsiniz. le
merkezine yaklarken kan-
yonun asl srprizi, sol ta-
rafta yani kuzey istikamette
15 metreden dklen Susuz
elalesidir. Kanyon iinde
keyifli bir yry yapabi-
leceinizi, ancak birka kez
sudan gemek zorunda ka-
lacanz belirtelim.
SUSUZ, KARS
Kanyon sonras evrede
gezilecek pek ok yer ol-
duunu hatrlatalm. Susuz
99
ilesi Salk Oca mevkiin-
den gireceiniz Kederlikaya
iki kilometre sonra Cilavuz
Maarasna gtrecektir.
Kanyonun gneyinde Ay-
gr Gl yer alr. Doyum-
lu Kynn gneyinde,
Kars-Gle yolu zerinde
ise Peynir Mzesi, 13 eit
peynir retimi, tbbi bitki-
leri, trekking aktiviteleri ve
aile pansiyonculuu ile eko-
turizm merkezi Boatepe
Ky bulunmaktadr l
 EKER KANYONLARI

100
YENCE, KARABK

101
 EKER KANYONLARI

T rkiyenin zgn doal

alanlarndan biri de Kara-
bk ilindeki Yenice Orman-
Doal Hayat Koruma Vakf
(WWF), 1999 ylnda Av-
rupann biyolojik eitlilik
lar. Bu nadide doa paras, asndan en deerli ve acil
Bolu Dalarnn kuzeybat- olarak korunmas gereken
snda yer alan ncidere, im- 100 orman alann belirle-
irdere, Kzlkaya ve itdere yerek bunlar Avrupa Or-
su toplama havzalaryla Saf- manlarnn Scak Noktala-
ranbolunun batsnda kalan r olarak tanmlad.
bakir alanlar kapsar. Yre, Yenice Ormanlar ieri-
dnyann ender corafya- sinde Byk eker Kanyonu
larnda rastlanan antsal ve Kk eker Kanyonu
aalar, derin vadileri, yk- olmak zere iki adet kanyon
seklikleri iki bin metrelere bulunur. Kk eker Kan-
ulaan dalar, kanyonlar, yonu, Yenice ile merkezine
akarsular, elaleleri, yaban be kilometre mesafedeki
102
hayat ve deiik bitki eit- ormanlarn giri noktas
liliiyle dikkat eker. olan kent ormanndan ba-
Yenice Ormanlar bitki lar ve ncebacaklar Kyn-
rts asndan olduka de sona erer. Kuzey-gney
zengin bir yapya sahiptir. istikametindeki kanyon
zellikle, mee trlerinin yaklak kilometre uzun-
oluturduu ormanlar, ya- lua sahiptir. Byk eker
l kayn, grgen, porsuk Kanyonu ise ncebacaklar
aalar ve nar gruplar Ky ile Aslandibi mev-
blgeye ayrcalk kazandrr. kii arasnda yaklak dokuz
Yenice el dememi ine ve kilometre uzunlua sahip.
geni yaprakl kark or- Kanyon olduka dar olduu
manlar ile biyolojik eitli- iin sadece yaz sonu akarsu-
lik bakmndan son derece yun grece sularnn azald
zengindir. Bilindii zere, dnemde teknik donanmla
 YENCE, KARABK

geilebilir. Getiimiz yl- veya Aslandibi mevkiinde

larda Kk eker Kanyonu adr kurma olana mev-
iindeki elaleyi fotorafla- cut. Dileyenler kanyonlar
mak iin ahap platform ve fotorafladktan sonra Ye-
merdivenler yapld. nice Ormanlar yry
ncebacaklar Kynde- parkurlarndaki etkinliklere
ki butik otelde konaklama katlabilir l

103
 TOKATLI KANYONU

A dn yrede yetien safran

bitkisinden alan Safran-
bolu, gemie dnk yzy-
buraya da sirayet etmi.
Kanyonun doal seyir tera-
s konumundaki blmne
le bir mze kent. Hdrlk Kristal Teras yaplm.
Tepesi ile kaledeki surlarn Giri paral, buna karn
arasndan manzaray seyre- camlar izilmi ve cam te-
derken bunu daha iyi kav- ras zelliini kaybetmi.
rarsnz. Kk bir vadinin Vakit kaybetmeden bu de-
her iki yamacna konum- mir-cam ynndan uzak-
lanm ahap pencereli eski lap doaya ynelmeli. Ah-
evler, ehrin grselliini n ap merdivenlerden kanyon
plana karr. iine inerken solunuzda yer
Karabk il merkezine
sekiz kilometre uzaklktaki
Safranbolu, bir kanyonlar
merkezi ayn zamanda. Yer-
104
leimin iinden geen To-
katl (Hzar), Akasu ve Bu-
lak dereleri, ayr kanyon
oluturarak Ara ayna
karyor ile snrlar d-
nda. Aralarnda en gzeli
olan Tokatl Kanyonuna,
Bartn yolu zerinden veya
Yeni Safranboludan ula-
lyor. Kanyonun balang
noktas, Aadana ve nce-
kaya kylerinden balyor.
Getiimiz yllarda Trki-
yeyi saran kanyonlara cam
teras ina etme lgnl,
 SAFRANBOLU, KARABK

105
alan 116 metrelik ncekaya kilometre sonra tarihi bir
Su Kemeri, alt gzl gv- ta kemer kprde kanyon
desiyle bir ta kolye gr- iyice daralarak geit vermi-
nmnde. Dere kaynan yor. Bir sre sonra genile-
Safranboluya balayan yen ve vadiye dnen To-
tarihi kemerden geen su, katl, Safranbolu merkezde
Havuzlu Asmazlar Kona- darack ve alak bir kanyo-
nn bahesinde bulunan na dnerek yerleimden
teraziden kente datlrm geiyor. Yaklak dokuz
bir zamanlar. kilometrelik yolculuu Saf-
Kanyon iine indiinizde ranbolu knda Krkile
ahap kprleri kullanarak Kynden gelen baka bir
kanyonu geen patikaya eri- dereyle birleerek sanayi
ebilirsiniz. Bu noktada bir yaknlarnda Ara (Filyos)
elale yer alyor. Yaklak ayna karyor l
 KIRPE (DZCE) KANYONU
S afranbolu ile merkezin-
deki kanyonlar dnda
douda yer alan Konari ile
Yrk kyleri arasnda bir yaknlarnda dar ve derin
baka kanyonlar sistemi bu-
lunmakta. Kirpe (Dzce) ve
Sral birbirine paralel uza-
nrken Sakaralan Kanyonu,
bu iki kanyonun birletii
noktaya yakn bir yerde on-
larla kesiiyor.
Kirpe Kanyonu aslnda
Krklar ile Karaevli kyleri
snrndaki Safranbolu-Ef-
lani yol kenarndan balayp
Konari Kyne kuzey-g- yer alr. Yaban hayat koru-
106
SIRALI KANYONU
ney dorultusunda uzanan
16 kilometrelik bir vadi
sistemi. Ancak Dzce Ky
bir dehlize dnen vadi,
12 kilometrelik bir kanyon
grnm almakta. Kirpe
Kanyonu, Dzce Kyn-
den getii iin bu isimle de
anlmaktadr. Kirpe Kanyo-
nu ierisinde ayrca Sapde-
re ve Malagz tarihi kemer
kprleri fotoraflanabilir.
Kirpe Kanyonunun do-
usunda Sral Kanyonu
ma sahas statsndeki bu
kanyon, kuzey-gney do-
rultusunda uzanr ve sekiz
kilometrelik bir uzunlua
sahiptir. Kanyon aslnda
atak Kynden balayan
bir vadinin devam eklin-
dedir. Sral Kyndeki
ayn isimli kanyon son b-
lmnde, dousunda bu-
lunan Sakaralan Kanyonu
ile birleir. Sakaralan K-
ynden balayan Sakaralan
Kanyonu ise dou-bat isti-
kametinde yol alr ve yak-
 SAFRANBOLU, KARABK

SIRALI KANYONU
lak sekiz kilometrelik bir tank olan Dipsiz Gl kena-
uzunlua eriir. rndan geen yol, Orta As-
Kirpe Kanyonu, bnye- yadan gen Ouz Trkle-
107
sine Sakaralan Kanyonunu rinin Karakeili airetinden
katan Sral ile Konari K- gelen Yrklerin yaad
ynde btnleir. Tarihi kye ular. Otantik gr-
Konari ta kemer kpr- nml bu dingin yerleim
de birleen kanyonlardan tpk Safranbolu gibi, yal
gelen akarsu, ksa bir sre ahap evleri, i mekn ss-
Ara (Filyos) ayna kavu- lemeleri, tavan kaplamalar,
ur. Bu noktada ayrca tarihi kaplar ve tokmaklaryla
iki deirmen grlebilir. dikkat eker. En eski ev un-
Konari yerleiminde vann 450 yandaki Onba-
bulunan Dipsiz Gl ev- gil Evinin tad kyde,
resinde birok gnbirlik Sipahiolu, Bekir Efendi,
tesis bulunuyor. mknsz Muratolu, Cebeciolu ve
bir akla birbirini seven iki Kaymakolu konaklar ge-
Yrk gencinin intiharna zilebilir l
 ATAK 1-2 KANYONLARI

108
AZDAVAY, KASTAMONU

109

ATAK 1 KANYONU
 ATAK 1-2 KANYONLARI

K re Dalarnn Yaralgz
eteklerindeki kk de-
relerin birlemesiyle doan
daki kanyon, yaklak alt
kilometre uzunluundadr.
Geit vermez bir doal olu-
Devrekni ay, kh dir- um yaratan kanyon, ancak
sekler yaparak, kh derin profesyonellerin geebile-
kanyonlara girerek Kara- cei zorluk derecesindedir.
deniz kysna kadar olan Kanyon en iyi doal seyir
uzun yolculuuna devam terasndan fotoraflanabilir.
ediyor. Kastamonu ilinin bu Ancak getiimiz aylarda
en uzun akarsuyu atak 1 hem toprak yol alan, hem
ve 2, Valla, Malyas ile Ksk de doal patika zerine
olmak zere tam be farkl ahap platform ina edilen
kanyon iinden akarak Ka- seyir terasna son yllarda
radenizle buluuyor. moda haline gelen cem te-
Balldan eteklerinden ras yaplmas planlanyor.
girdii Azdavay snrndan Bakirlii tamamen ortadan
110
itibaren Kre Dalar Milli kalkan kanyon, ne yazk ki
Parkna erien Devrek- kirlenmeye balyor.
ni, bu noktadan balayarak atak 1 Kanyonu kn-
yksek dalar, ssz tepeler, da, Nalbant Kynde Ak-
derin vadiler, geit vermez ay Vadisinden gelen Akay
kanyonlar, sk orman doku- ve Evlek dereleriyle birlee-
su ve yaban hayatla rl bir rek glenen Devrekni bu
arazinin ortasnda akn kez batya ynelerek atak
srdrr. Azdavay ile k- 2 Kanyonuna giriyor. Yak-
nda Kurtgitmez, Karyata- lak kilometre kadar
ve Karakuz dalar ara- uzanan kanyon, geni bir
sndaki atak 1 Kanyonuna alana ald Pnarba ile-
girerek sarp kaya duvarlar si Gltepe Ky Afetevleri
arasndan lgnca akar. Mahallesinde sona eriyor.
Kuzey-gney dorultusun- atak kanyonlarnn getii
 AZDAVAY, KASTAMONU

Azdavay ilesi, kadnlarn n srdren yre kadn,

giydii gkkuandan a- apka, yemeni, yelek, kuak,
lnm renklerle bezeli yerel elbise ve nlkten oluan
kyafetleriyle nl. Yzyl- geleneksel kyafetleriyle do-
lardr ata yadigr kltr- layor l

111

ATAK 2 KANYONU
 VALLA KANYONU

112
PINARBAI, KASTAMONU

113
 VALLA KANYONU

B ulunduu iklim kua-

nn izlerini her kesin-
de yanstan Kre Dalar,
snrlarndan balayp yak-
lak on iki kilometre bo-
yunca gne klarndan
zellikle sabah saatlerinde uzaklaan bu derin vadi,
sisler ierisinde kalyor. Bu Cidenin Hamitli Ky G-
haliyle Dou Karadenizi meren Mahallesinde tekrar
anmsatan alan, zellikle gkyzyle buluuyor. Mu-
vadileri sarmalayan kaln ratba mevkiinde Kanl-
bir duman tabakasyla r- ayn da katlmasyla daha
tlyor. Youn sis bulutu bir cokulu akyor Devrek-
yava yava aralanp gk- ni ay. Bazen dden olup
yznn mavilii yeniden yeraltna giriyor, bazen de
grndnde ise bitki kabna smayp tayor
rtsnn yemyeil rengi vadi yatandan Karadenize
tm alan kucaklyor. Nemli kavuana dek.
ortam, bu zgn coraf- Yre halknn Hacet
114
yada nemli bir rol stlen- Kayas olarak isimlendir-
mi. Akarsu ekosistemleri, dii kanyon yatann kimi
orman ii ayrlklar, doal zaman 800 ila 1200 metre-
yal ormanlar, ant aalar, lere ulaan sarp duvarlarla
yalanc makilikler, eit e- evrelendii baz blmle-
it mantarlar ve kanyonlar, rine gn ulaamyor.
olaan grntler olarak ki ayn beyaz kpkler
kyor karmza. saarak girdii bu slak ko-
Kastamonunun Pnar- ridor, elaleler, girdaplar ve
ba ile Cide ileleri arasn- gletlerle ou yerde geit
da uzanan Valla Kanyonu, vermiyor. Bu nedenle Valla
Devrekni aynn yaratt- Kanyonu yalnzca teknik
doa mucizelerinden biri. ekipman kullanan profes-
Pnarbana 26 kilometre yonel gruplarn geiine
uzaklktaki Muratba Ky uygun. Yry merakllar
 PINARBAI, KASTAMONU

115

iin, acenteler balang ve tahta platformlarla sarp ya-

biti noktalarnda yerel reh- malara klarak kanyonun
berler eliinde ksa turlar girii ve kardaki kyler
dzenliyor. Valla evresi, seyredilebilir. Dier doal
tropikal ormanlarla yar- seyir teraslarna ise batda
acak zengin bir bitki r- Smenler Ky ile douda
tsne sahip. Youn bitki Kerte Ky Kokurdan Yay-
rts, trl yaban hayatn lasndan ulalabilir. Yalnz
barndran bir snak ayn bu gzerghlar iin yan-
zamanda. nza mutlaka blgeyi bilen
Kanyonun en iyi seyir birini yannza almanz
noktas, Muratba Kyn- gerekiyor. Kanyonun G-
deki Bakacak Tepe. Kasta- meren knda bir elale
monu Valiliinin yaptrd bulunuyor l
 HORMA KANYONU
K re Dalar, Kastamonu
ile Bartn il snrlarnda
yer alyor. Buradaki yal
ormanlar, getiimiz yllar-
da Dnya Doay Koruma
Vakf tarafndan Avrupann
100 scak noktasndan biri
ilan edilerek koruma altna
alnd. Dnyada eine ender
rastlanan nemli karstik or-
manlar, bitki trleri ve ya-
ban hayatnn zenginliiyle
ekolojik adan dnyann
en nemli blgelerinden
biri olan Kre Dalar, 2000
ylnda milli park statsn Ilca elalesini ziyaret eder-
116
kazand. Karadeniz iklim
kuandaki ormanlarn en
yabanl rneklerini ieren
blge, Kastamonu ilinin
Azdavay, Pnarba, enpa-
zar ve Cide ileleriyle Bartn
ilinin Ulus, Kurucaile ile-
leri ve Art beldesi snrlar-
na yaylan 37 bin hektarlk
alan kapsyor.
Kre Dalar, gr orman-
larla kapl dalar ve geit
vermez kanyonlaryla ger-
ekten bakir doal alanlara
sahip. Milli park evresinde
oluturulan 800 kilomet-
rekarelik tampon blge, bu
nadide corafyann korun-
masna nemli katk sal-
yor.
Kre Dalar Milli Park
iindeki kanyonlardan biri
de Horma Kanyonu. Ne
var ki Horma Kanyonu g-
nmzde, kuzey knda
akan Ilca elalesinin gl-
gesi altnda kalm. Blge-
ye gelen herkes grnm
ve oluturduu muhteem
gletiyle zihinlere kaznm
ken drt kilometrelik kan-
yonu pas geiyor.
Pnarba ile snrlarnda
doan Zara aynn iin-
den getii Horma, dik ve
yksek duvarlaryla derin
bir vadi oluumu. Kayalk
duvarlarn byk bir ks-
m aa ve sarmak tr
bitki rtsyle kaplanm
durumda. le merkezine
kilometre uzaklktaki
kanyon iine, getiimiz
yllarda ahap yry plat-
formlar, asma kprler ve
 PINARBAI, KASTAMONU

117

tahta masalar yerletirildi. Kanyon sonunda on met-

Yaklak bir buuk kilomet- re ykseklikten doal ha-
re kadar kanyon iine de- vuz niteliindeki bir glete
vam eden platformdan bu dklen Ilca elalesi yer
vahi gzellii ayrntlaryla alyor. Zengin bir bitki r-
fotoraflayabilirsiniz. Kan- tsyle sarmalanm glet
yon giriinin sa tarafndan kysndaki plaj grnml
kuzeydouya ynelen ia- kumsal, yaz aylarnda yz-
retli patika, Ilca elalesine mek isteyenlerle dolup ta-
kadar devam ediyor. Bunun yor. Zara ay elaleden
iin yaklak saatlik bir sonra, Devrekni ayna
yry gze almanz ge- kararak yolculuunu nok-
rektiini hatrlatalm. talyor l
 MALYAS KANYONU

V alla Kanyonunun ka-

ranlk tnelinden geen
Devrekni ay, Cide ile
kilometreye ulaan uzun-
luuyla Malyas, gneydo-
u-kuzeybat istikametinde
snrlarna girdii Hamitli kayalk bir boaz yaratyor.
Ky Gmeren Mahallesi Etrafndaki ky yerleimleri,
mevkiine varnca sakinlei- Miyaz ad verilen ta ka-
yor. Dalarn anak eklin- ideler stndeki ahap ev-
de bir vadiyi sarmalad bu leriyle blgenin grselliini
alanda, gkyzne tekrar ka- n plana karyor. znde
vumann neesini yaayan miyaz, dik yamalara kuru-
nehir, Lo Vadisine adm lan evlerin bolukta kalan
atyor ncelikle. Devrekni n ksmlarn desteklemek
aynn oluturduu zgn amacyla yre insannca
mikro klimayla Lo, bam- bulunmu mimari bir -
baka bir dnyaya alan kap zm. Beyaz talarn st ste
gibi. Gerekten de gneyi konulduu temeller ze-
118
yalanc maki ve Akdeniz y- rinde ykselen kahverengi
resine zg sandal aalar, yaplar, ok uzaklardan bile
kuzeyi ise grgen, kayn ve fark ediliyor. Lo Vadisinin
saram ormanlaryla do- bir dier zellii ise doal
nanm dalarla evrili Lo dokuyu bozacak ve iklimi
Vadisi, lman iklim kua- deitirecek olan blgedeki
nn yaratt verimli topra HES inaatna kar kma-
ve meyve baheleriyle milli lar. Yllarca baraj inaatna
park snrlarnn tampon kar kan Lolular, yaa-
blgesinde yer alyor. dklar alann bakirliini sa-
Devrekni, Lo Vadi- hiplenmiler.
sinin son blmnde yer Malyas Kanyonundan
alan tarihi At Kprsnn sonra Devrekni ay, bir-
altndan geerek Malyas ka kk dereyi de yata-
Kanyonuna ulayor. ki na katarak Ksk isimli son
 CDE, KASTAMONU

bir kanyona daha giriyor. la, Malyas ile Ksk kanyon-

Irmak Ky snrlarnda larndan geen Devrakni,
yer alan Ksk, yaklak iki sar yazma diyar Cide ile-
kilometre uzunluunda. sinde Karadenize boalt-
Ardndan atak 1 ve 2, Val- yor tad tm sularn l

119
 EHRIBAN KANYONU

K astamonu il merkezine
97 kilometre mesafedeki
enpazar ilesinin Karade-
yer alr. te enpazar ilesi,
kendi adyla ayn ismi ta-
yan dere yatann akt,
niz sahiline uzakl sadece uzun bir vadi koridoru ie-
38 kilometredir. enpazar risine konumlanr.
ilesi kuzeyinde Cide, g- Azdavay snrlarnda do-
ney ve dousunda Azdavay, an enpazar ay; Deir-
kuzeydousunda Doan- men, Fabrika, Gcet, Kp-
yurt ile gneybatsnda P- cler (Tatlca) derelerini
narba ileleri ile komu. bnyesine katar. Dou-ba-
Kardelen iei ile zdele- t dorultusunda uzanan
en bu irin yerleimimizin vadi, son blmde kuzeye
denizden ykseklii, 335 dnerek derin ve vahi bir
metre. kanyona girer. Harmangeri
Kre Dalar Milli Park Ky yaknlarndaki Ka-
snrlar ierisinde yer alan yaky mevkiinde balayan
120
ile, Karadeniz Blgesinin
jeolojik yapsna uygun ola-
rak gen kvrml dalar ile
evrilidir. Alp kvrmlar
ailesine ait yeryznn en
gen tepeleri arasnda yer
alan bu dalk blge, yemye-
il orman rtsyle kapldr.
Bat Karadeniz kysndan
ykselmeye balayan Kre
Dalar, ilenin denizle ara-
snda bir bariyer oluturur.
Dalk ve engebeli olan bu
arazi zerinde, akarsularn
oluturduu derin vadiler
 ENPAZAR, KASTAMONU

121
ehriban Kanyonu, yatan- saatte geilebilen bu rk-
da enpazar aynn akt tc kanyon, kk elaleler
drt kilometre uzunluunda ve gletler yaparak akna
derin bir tnele benzer. Bel- devam ediyor gnmzde.
denin eski adlarndan biriyle Kimi yerleri 600-1000 met-
anlan enpazarn kuzeyba- relik kaya duvarlara dnen
tsndaki ehriban Kanyonu, bu dar ve uzun dehliz, Cide
dar boazdan geerek, 100 ilesi snrlarna vardktan
metrelik bir kot fark yaratr. sonra Aydos Kanyonu ad-
Kimi yerlerde ince bir oluk n alyor. Bu doal oluum,
iinde akarak, ancak bir bo- Kumky yaknlarnda geni
tun geebilecei kadar dar- bir dzle dnerek bir-
la ular. Yllar nce Atlas denbire duruluyor ve Ka-
ekibi tarafndan teknik ekip- radenize doru nazl nazl
manlar kullanlarak sekiz akn srdryor l
 ERSIZLERDERE KANYONU

K astamonu il merkezine
63 kilometre mesafedeki
Kre ilesi, dalk bir blge-
hatt bulunuyor.
Kre ile snrlar ieri-
sinde iki kanyon oluumu
ye konumlanr. Balca ge- mevcut. Yerleimin gney-
im kayna bakr madeni batsndaki Karacehennem
ve ormanclktr. Doanlar Boaz Kanyonu, ne yazk ki
Kalesi, Ersizlerdere Kanyo- blgeye yaplan baraj inaat
nu, Karacehennem Boaz nedeniyle tm ihtiamn ve
Kanyonu, Kre atak G- nemini yitirmi durumda.
leti, Ecevit Han gibi eserler Dier kanyon ise Karadona
ilenin nemli turizm de- Kynden balayp Alack
erlerini oluturuyor. K- Kynde sona esen Ersiz-
re-nebolu liman arasnda lerdere Kanyonu. lenin
maden tamak iin yap- gneydousuna konum-
lan, fakat gnmzde atl lanan kanyon evresinde
durumda olan bir teleferik birbirine komu olan Ersiz-
122
ler ve Ersizdere kylerinin
hznl bir hikyesi var.
ki ky isimlerini art arda
Balkan ve Birinci Dnya,
Kurtulu Savana giden
erkeklerin ehit dmesin-
den alm. O kadar ki kyde
savaa gidecek, ya da cenaze
namaz kldracak erkek kal-
mam.
Kre ilesine sekiz kilo-
metre uzaklktaki Ersizler-
dere yerleimi snrlarnda
kuzeydou-gneybat isti-
kametinde uzanan bir kan-

yon bulunmaktadr. Yakla-
k iki buuk kilometredeki
kanyon olduka sarp ve ka-
yalk bir corafyaya sahip-
tir. Kanyonun girii, Kasta-
monu-Kre karayolundaki
kiay tarihi kprs yak- bas, handa konaklayan yol-
nndadr. Ersizlerdere Ky
yaknlarnda, kanyonun
gneydousunda Doanlar
Kalesi bulunmaktadr. Ta
merdivenlerle bir tnelden
kan kale, Paflagonya d-
nemine tarihlenir.
Tarihi stiklal Yolu zerin-
de yer alan yerleimle Ecevit
KRE, KASTAMONU
FOTORAFLAR: MUSTAFA AIR
orbas zdelemitir. Emin
123
Ustann sala meknnda ta-
dlan nl orbann yapl
tarihi 1320 yllarna kadar
uzanr. Yaklak yedi asrlk
bir gemii olan Ecevit or-
culara sunulurmu.
Kastamonu genelinde ta-
nnan orba, zellikle Kur-
tulu Sava yllarnda kan
kollarnn konaklama ve ye-
me-ime ihtiyalarnn kar-
lamasnda nemli rol oy-
nayan Ecevit Hann da zel
yemeklerinden biridir l
 AVLA KANYONU

Y aklak 25 kilometre
uzunluundaki Soan-
l Vadisi, tpk Kapadokya
yolun bittii noktada Ylanl
Kilise ile bir lokanta yer alr.
Tesisin arkasndaki patikaya
blgesindeki dier benzer- girdiinizde iki yakasndaki
leri gibi jeolojik devirlerde yamalara oyulan maara
aktif birer volkan olan Er- yerleimlerini ve gvercin-
ciyes, Hasanda, Gllda likleri grebilirsiniz. Yak-
ve Melendizin pskrtt lak 4 kilometre kadar ge-
lav ve tfler sayesinde olu- ni bir ekilde devam eden
mu. Soanl Vadisi ve ev- vadi, bir anda daralarak
resinde, kaya oluumlar ile Avla Kanyonuna dnr.
peri bacalarnn nadide r- En geni yeri yaklak
neklerine rastlamak mm- 4 metre ve 15 metre yk-
kn. Ayrca vadi ierisinde seklikte bir koridor eklin-
kaya yerleimleri ve kiliseler de devam eden bu ince ve
bulunmakta. Hristiyanln uzun dehliz, Trkiyenin
124
ilk dnemlerine tarihlenen en dar kanyonlarndan biri.
sz konusu dini yaplar en Baz noktalarda yukardan
nemlileri Karaba, Ylanl, ta dt iin birka de-
Kubbeli, Sakl, Geyikli, To- mir merdiven, kanyon ge-
kal, Ballk ve Azize Barbara iini kolaylatryor. Eski
(Tahtal) kiliseleri. bir tarihi kemer kprnn
Soanl Vadisi, iki yan altndan geen kanyon, gi-
koluyla birlikte ana va- derek alalarak toprak bir
diden olumakta. ren ye- yolla bulutuu yerde sona
rine giri yaptktan hemen eriyor. Saa ilerleyen yol
sonra batya doru ilerleyen yaklak kilometre ardn-
iki ksa kola ayrlan vadide dan, Soanl Vadisi blgesi-
son bulmaktadr. Ana vadi, nin bir baka tarihi mekn
kprden geerek kuzeye olan Gzelz Kyne ula-
uzanan blmdedir. Asfalt yor. Mavrucan Deresi Hav-
 YELHSAR, KAYSER

zasna konumlanan yerle- Mikhael, Aziz Stratilates,

imde bulunan yaklak 30 Aziz Eustathios, Ortaky
dini yap arasnda Ha, Mis- Azize Barbara gibi kilise ve
tikan, Aziz Basileus, Orta- kaya kiliselerini ziyaret ede-
ky Aziz Georgios, Panagia, bilirsiniz l

125
 AKSU KANYONU

K ayseri ilinin gneyinde yer

alan Yahyal ilesi farkl
corafyas, zgn klimas ve
oluan kanyon, mthi do-
al gzelliklerle bezenmi.
Gkglkayas Tepesi (3100
Aladalar Milli Park iinde m) ile Kuru Tepe (3250 m)
bulunmas gibi zellikleriyle arasndan akan Buzpnar ve
dikkat eker. Kapuzba, Ye- Gcn derelerinin birle-
ilky ve Dereba elaleleri, mesiyle oluan Dkme De-
tarihi dokusunu oluturan resi (anak), Gkoluk Yay-
kale ve kaya mezarlarnn lasnn gneyinde geni bir
yan sra Aladalara alan yay izerek aniden yksek
bir kap vazifesi grmesi ne- duvarlar arasndaki kanyona
deniyle de nemli bir turizm girer. Bu noktadan itibaren
merkezidir. Her yl binlerce Aksu Deresi adn alan akar-
doasever, Yahyal-amar- su; batda anakc (2444 m),
d (Nide) arasnda uzanan Ebe (2286 m) ve Keklicek-
Aladalar ktlesindeki da kayas (2250 m) ile douda
126
zirvelerine trmanmakta Nohutlu (2463 m) ve Kartal-
veya eski g yolu patikala- kayas (2399 m) tepeleri ara-
rn izleyerek yry yap- sndaki kanyona girer. Yerel
maktalar. halk tarafndan Deveyurdu
Yahyal ilesinin Ulup- Kapuzu ismiyle anlr. Kan-
nar (Barazama) Ky snr- yon knda Emin Kad
larndaki Aksu Kanyonu, (Emine Kadn) tarihi kemer
kukusuz Trkiyenin en kprs yer alr.
gzel kanyonlarndan biri. Kanyona ulamak isteyen-
Aladalar ktlesinin Teke ler Ulupnar Kynden drt
Kalesi mevkiinden doan kilometrelik toprak yolla
akarsuyun nce dou-bat, kprye varabilir. Kanyo-
daha sonra Gkoluk Yayla- nun kuzey aznda yer alan
sndan itibaren kuzey-g- Gkoluk Yaylas ise Yahyal
ney ynnde ilerlemesiyle ile merkezine yaklak 30
 YAHYALI, KAYSER

kilometre uzaklkta yer alr. geilebilir. Kanyonun gney

Kanyon sadece yaz sonu girii, Kapuzba elalelerine
kurak mevsimde deneyim- yaklak 14 kilometre uzak-
li yryler tarafndan lkta l

127
 BALLIKAYALAR KANYONU

Y ry, kaya trman ve

dacla ilk balayanla-
rn adresi olan Ballkayalar,
aseverler asndan ilk gz
ars doal antlardan biri.
Grgenden Vadisinden
stanbula yakn olmasnn akan Ballkayalar Deresinin
avantajyla yllar nce n- getii kanyonun ad, gemi
lendi. O dnemde olduka dnemde evredeki kylerin
bakir olan blge, doasever- arclkla uramasndan ge-
lerin zellikle hafta sonlar liyor. Kanyon duvarlarndaki
akn ettikleri bir meknd. oyuklar karakovan koymak
Zamanla Dilovas ve Geb- iin kullanldndan Bal
zede sanayinin gelimesi ve Maaralar, Ball Maara-
fabrikalarn artmas, Ball- lar ve Bal Kayalklar gibi
kayalar gzden drmese adlarla anlm, zamanla da
de ziyareti saysn azaltt. bugnk Ballkayalara d-
Gnmzde yeni balayan- nm. 1994 ylnda tabiat
lar iin kaya trman rotala- park ilan edilen kanyon,
128
rnn yer ald kanyon, do- yaklak bir buuk kilomet-

FOTORAFLAR: YILDIRIM GNGR

 GEBZE, KOCAEL

re uzunlua, 40-80 metre yapmaya elverili. zellikle

arasnda deien genilie hafta sonlar rengrenk a-
129
ve 80-100 metrelere ulaan drlarla ortalk bayram ye-
ykseklie sahip. Bitki rt- rine dnyor. Sonbahar
s genel olarak kocayemi, aylarnda gmen kularn
mee, fundalk ve maki tr- urak yeri olan Ballkaya-
lerinden oluuyor. Minik g- larda sadece bir kr kahvesi
letleri ve bu gletlere den hizmet veriyor. Ara giri-
elaleleriyle ayn zamanda leri ise cretli. Sonbahar
keyifli bir yry parkuru. ve k mevsiminde grece
Kuzey-gney dorultusun- sessiz olan alan, stanbula
da akan dere, kanyon k- (Harem) yaklak 54 kilo-
nda iinden getii kye metre. Gebze sonras Tav-
atfen Tavanldere ismini anl Kyne varldnda
alarak Marmara Denizine Ballkayalar Kanyonuna
dklyor. ulamsnz demektir. Bl-
Yre ayn zamanda kamp ge ayn zamanda sit alan l
 SERINDERE KANYONU

Y uvack Baraj Gl, Be-

kayalar Tabiat Parkndan
gelen Kirazdere (Soukdere
da deien kayda deer alt
elaleye ev sahiplii yapar.
Doal olarak elalelerin d-
ve Scakdere akarsularnn t noktalarda mevsimine
birlemesiyle oluur), g- gre yzebilecek derinlikte
neyden gelen Kazandere ve gletler oluur. Serindere
doudan katlan Serindere Kanyonunun genilii baz
sularyla beslenir. Samanl yerlerde metreye kadar
Dalarnn nemli ormanlar daralr. nn Yaylas ya-
ve bereketli sularyla besle- knlarnda balayan kanyon,
nen Yuvack blgesi, ayn batya doru uzanr.
zamanda pek ok yry Serindereye ulamak iin
rotasyla doaseverlerin ilgi iki farkl gzergh kullana-
odadr. bilirsiniz. lki Kullar-Kar-
lk bakta Kocaeli, bir tepe, ikincisi ise Yuva-
sanayi ehri algs yaratr. ck-Tepecik-Serindere yolu.
130
Oysa ilin kuzey ve gneyini Blgede bir alabalk tesisi
kaplayan ormanlar, birok hizmet veriyor. Yry
gzellik saklar. zellikle yapmak isteyenler iin
de gney taraftaki Samanl farkl seenek mevcut. r-
Dalarnn etekleri etkile- nek Kynn gneyinden
yici doal alanlarla bezen- kanyona girmek, alabalk
mitir. Yuvack ilesi snrla- tesisinden balayarak sa
rndaki Serindere Kanyonu, koldaki dere takip edile-
youn bitki rts, insann rek ana kanyona girmek ve
akln batan alan doal Yuvack Baraj Gl patika
gzellii ve ad gibi serin rotalar. stanbula yakn
sularyla tannyor. Kocaeli olmas nedeniyle Serindere
il merkezine 26 kilometre Kanyonu, hafta sonu tur ir-
uzaklktaki kanyon, yksek- ketleri tarafndan kalabalk
likleri 10 ile 20 metre arasn- gruplarla ziyaret ediliyor l
 BASKELE, KOCAEL

131
MKAL KROLU
 ERIGZ IKITA KANYONU

K alker gibi kolay anan,

eriyen ve atlaklarn ok
olduu arazilerde kanyon,
Bu anlamda kita Kanyonu,
Dereli Kaplcalarna yakn
olmasnn avantajn yayor.
maara, obruk, vadi gibi Emet ilesinin tarihi Frig-
pek ok karstik ekillenme lere kadar uzanyor. Roma
ortaya kyor. Doal sre- dneminde Tiberipolis ismi-
ler sonucu milyonlarca yl- ni tayan blge, Bizans d-
da oluan kanyonlardan biri neminde piskoposluk mer-
de Ktahya ilinde. kezi ilan ediliyor. Seluklu
Ktahya ilinin Emet ilesi Trklerinin Anadoluya
Erigz Kynde yer alan girmesiyle birlikte avuldur
kita Kanyonu, getiimiz Trkleri yreye yerleiyor.
yllarda turizme kazand- Daha sonra Germiyano-
rld. zenle hazrlanan bir lular hkimiyetine geiyor.
proje sonucunda seyir te- Ne var ki Karamanoulla-
raslar, bungalovlar, ahap r basksna dayanamayan
132
kprler, tuvalet ve piknik Germiyanolular, Yldrm
alan hayata geirildi. Bir Bayezidin Devlet Hatun ile
kaplcalar kenti olan K- evlenmesi zerine eyiz ola-
tahya, ayn zamanda termal rak Emeti Osmanl mpara-
turizm merkezlerinden biri. torluuna armaan etmi l
 EMET, KTAHYA

FOTORAFLAR: KTAHYA KLTR VE TURZM MDRL ARV

133
 TOHMA KANYONU

134
DARENDE, MALATYA

135
 TOHMA KANYONU
S ivas il snrlarnda iki ayr
noktadan doan Tohma
ay, Malatya ili Daren-
de ilesini geerken, Frat
Nehrine kavumadan nce
dar bir kanyon halini alyor.
Sularn, aalarn ve kaya-
larn birlikteliinden muh-
teem bir doa grnts
ortaya kyor Tohma Kan-
yonunda.
Darende iindeki So-
muncu Baba Klliyesi ile
Kprgz Kprs aras- yllarda ina edilen yr-
na konumlanan kanyon, iki
blmden oluuyor. Do-
136
u-bat dorultusunda iler-
leyen kanyon, Darendeye
girmeden nce dar bir
kanyon olarak ulayor So-
muncu Baba Klliyesine.
evre dzenlemesi yaplan
alanda yry platform-
lar, ahap kprler ve g-
nbirlik tesisler bulunuyor.
Byk bir deirmen ark-
nn yer ald kanyon, Kud-
ret Hamamna ulayor.
Yzme havuzlarnn bu-
lunduu hamam kompleksi
yzmek iin elverili. Kaya-
larn arasndan grl g-
rl akan sularn bir havuz
oluturduu blgeye, yre
sakinleri Gvur Hamam
adn vermi. Yaz-k su s-
cakl 20 derece civarnda
olan havuzda soyunma ka-
binleri mevcut.
Bu noktada Tohma ay
tekrar bir kanyon oluumu-
na doru yol alyor. Yakla-
k bir buuk kilometrelik
derin kanyon, getiimiz
y platformuyla geilebili-
yor. Yksek duvarlar ve dar
eniyle kanyon ge gne al-
yor ve erkenden karanla
gmlyor.
ki kanyonun orta nok-
tasnda bulunan Somuncu
Baba Cami, ve nndeki
balkl havuz, Tohmaya
kutsal bir hava katyor. Halk
tarafndan Somuncu Baba
olarak anlan Horasan eren-
lerinden eyh Hamid-i Veli
adna 14. yzylda yaplan
caminin havuzundaki balk-
lar, tpk Urfa Balklgldeki
gibi kutsal saylyor. Toh-
 DARENDE, MALATYA

137

ma aynn gzelerinden Malatyaya 107 kilometre

bir kanalla havuza gelen uzaklktaki Darende, eski
balklara dokunulmuyor. evleri ve konaklaryla ge-
Anadolunun tm kentleri- mii yaatan bir yer. Toh-
ni dolaan Somuncu Baba, ma ay zerindeki tarihi
bilgeliini halkla paylaa- Takpr, Kavlak ve Nadir
rak sonunda Darendeye kprleri, Yeniky mev-
yerlemi. Srtn Tohma kiinde Hititlerden kalma
Kanyonunun kayalklarna Aslantalar, Gnpnar K-
dayayan cami avlusunda bir ynde kademeden akan
de mze yer alyor. Mzede 37 metrelik elale ilenin
Bizans ve Hitit dnemine dier turistik zenginlikleri
ait eserler grlebilir. arasnda l
 OZAN KANYONU

S ivas ilinden doup Ma-

latya topraklarnda Kara-
kaya Baraj Glne dklen
sergileyen Ozan Kanyonu,
tam orta yerinde gneyden
gelen Darboaz Deresini
Tohma ay, baraj gl ya- yatana alyor. Birinci de-
plmadan nce Frat Neh- rece sit alan olan kanyon,
rinin nemli bir koluydu. duvarlarnda tarihi gemii
Sivas ili Grn ilesi snr- olan maaralara rastlan-
larndaki Karanlk ve Kelik yor. Bu blmde yatann
derelerinin birlemesiyle darlndan dolay debisi
oluan Tohma, kuzeyba- yksek akan Tohma ay,
t-gneydou ve kuzey-g- Ozan Kanyonu knda
ney istikametinde hareket adn ald ky yaknlarn-
ediyor Darende ilesine daki Medik Baraj Glnde
kadar. Bu noktada kanyon- sakinliyor bir sre. Bu arada
dan geen ay, Balaban kanyonunu, Kadibrahim
Kynden itibaren ani bir yerleimi sonras Akada
138
kvrmla douya yneliyor.
Hisarkale gibi tarihi alanlar-
dan akan Tohma, geni bir
anak iindeki vadiye hayat
veriyor. Fstk aalaryla
yeillenmi tarla ve bahe-
leri suladktan sonra Ozan
Ky yaknlarnda devasa
bir kanyona giriyor.
Darende ilesine 50 kilo-
metre mesafedeki kanyon,
Kadibrahim Kyne kadar
OZAN ANIT MEZARI

yaklak 18 kilometre uza-

nyor. Yksek duvarlaryla
hayli hain bir grnm
 DARENDE, AKADA/YAZIHAN, MALATYA

ilesi snrlarna girdiini lar arasndan gzel fotoraf

belirtelim. vermektedir.
139
Ozan Kanyonu giriin- Tohma aynn Tohma
de, Kerimli Kynde Ozan Kanyonu blmnde rafting
ant mezar bulunuyor. S yaplyor. Bu arada Ozan-
8. yzyla tarihlenen gr- Kanyonunun gneyinde
kemli yap, bir dnem apel Akada ile snrlarnda yer
olarak da kullanlm. Ant alan Levent Vadisi, bu sene
mezar dzgn kesme ta- turizme ald. Peribacas
lardan yaplm olup kare oluumlar ve kaya yerle-
planldr. Bat ynnde bir imlerinin bulunduu geni
giri kaps ve tayc olma- tabanl vadiye cam seyir te-
yan 12 adet yarm stundan ras yaplarak, Malatyallarn
olumaktadr. Battal Gazi ilgisinin ekilmesi saland.
zamannda mescide evri- Ayrca Malatyann Arapgir
len antsal mezar, kanyon ilesinde Kayaaras Kanyonu
azyla birlikte kays aa- mevcut l
 YARIKKAYA KANYONU

140
 MANSA

FOTORAFLAR: SUNAY KORKMAZ

141
 YARIKKAYA KANYONU

O smanl dneminde eh-

zadelerin valilik yaparak
bir anlamda devlet yneti-
olarak balayan vadi, daha
sonra kanyon oluumuna
dnyor.
minde deneyim kazand Definecilerin kaz yaptk-
Manisa, ehzadeler ehri lar kanyonu gemek iin
olarak da anlr. Spil Da- teknik malzeme gerekiyor,
nn kucaklad bu kadim nk baz yerlerde ip inii
ehir, tm zarafetiyle parlar yaplmas zorunlu. Yakla-
her yeni gn. k iki kilometrelik kan-
Lalesi ve mesir macu- yon ardndan asl oluumu
nuyla mehur Manisaya meydana getiren Yarkkaya
yaklarken tm heybetiyle Kanyonuna ulalyor. Sarp
ilk nce grlen Spil Da kayalk, olduka dar ve t-
kanyonlar, vadiler, maara- nel grnmndeki kanyon
lar gibi jeolojik oluumla- ancak profesyonellerin ge-
r, endemik bitki trleriyle ecei zorluk derecesinde.
142
Trkiyenin en gzel milli Yaklak 20ye yakn ini
parklarndan biri. Her d- gerekletirmenin zorunlu
nemecinde deiik man- olduu kanyondaki balkon-
zaralarn izlenebildii da lar, 3 ile 25 metrelik sert
yoluyla ulalan parkta, dler ieriyor. Yarkkaya
Manisa Ovas ve Ege Deni- Kanyonu, Manisa-Turgutlu
zi manzaral teraslar bulu- karayolunda bitiyor.
nuyor. Yarkkaya Kanyonu, Manisa il snrlarndaki
Spil Dann dousunda bir dier kanyon ise 10 ki-
Ayvack Ky snrlarnda lometre uzunluunda Ka-
yer alyor. Kanyonun st gi- racaali Kanyonu. Bozdala-
rii iin milli park iindeki rnn uzants atma Da
Slkl Gle erimek ge- eteklerinden balyor ve
rekiyor. nce Kk Kan- krk Mahallesindeki ta-
yona ulalyor. Dere yata rihi kemerde sona eriyor l
 MANSA

SUNAY KORKMAZ
143
 SASON KANYONU

O rta Toroslarn kanyon-

larndan biri olan Sason
(melek) Kanyonu, Mer-
yzylda blgede
yaayan sauri-
allarn izlerini
sin ili Silifke ilesi Kca- grmek mmkn.
kyden balayp yaklak Kanyon duvar-
12 kilometre kadar yol kat larna oyduklar
ettikten sonra Mut ilesi maara ve kaya
snrlarndaki Derekyde mezarlar, sz ko-
sona eriyor. Aslnda kanyon nusu maaralarn
grnm vadiye dn- birbirine balan-
yor demek daha doru tsn ve ulam
olur. Yerel halkn Arakaya salayan kayalara
ismini verdii bu noktada oyulmu basa-
kuzeyden gelen Gden maklar, tarihi ta
Kanyonu ile birleiyor ve kemer kprler
Kurtsuyu adn alarak yolu- ve tepelere kon-
144
na devam ediyor. Dereky durulmu kaleler
ve Gcekler kylerini geip ve burlar. Mezar
en sonunda Kurtsuyu ile ve dini ayinler iin
Klaky kyleri arasnda kullanlan ma-
Gksu Nehrine kararak aralar, galeri ve tnellerle
servenini bitiriyor. birbirine alan bir geitler
Sason Kanyonu, Toros sistemi ayn zamanda. nsa-
Dalarnn Bolkar silsile- nn ban dndren tarihi
si yesi olan 1890 metre eserleri ve pembe-krmz
yksekliindeki Kayraklar renkli kaya duvarlar ile ba-
Dann gney eteklerinde. ka bir boyut duygusu yarat-
Sason Kanyonu, vahi do- yor Sason. Gnmzde ta-
as ve tarihi kalntlaryla hl ambar olarak kullanlan
son derece ilgi ekici bir kaya oyuklarna antik mer-
yer. Kanyon boyunca S 4. divenler yardmyla iniliyor,
 SLFKE/MUT, MERSN

145

kanyon tabannda tarm rak oluturduu kanyon ii

yaplyor. Maaralarn bir rota. melek Ky ky-
ksmndan ise kular yuva la balyor yry. Kanyo-
olarak yararlanyor. nun giriine ilerleyen pati-
steyenler gerek kanyon ka, iki yakay birletiren tek
iinde, gerekse kanyon s- kemerli ta kpry gee-
tndeki patikalar kulla- rek vadi tabanna yneliyor.
narak Sason Kanyonunu zellikle bahar aylarndaki
kefedebilir. Bu etaplar etkinlikler srasnda, yr-
ierisinde en arpc olan, yenlerin evresinde yzler-
sularn kayalar andra- ce kelebek uuuyor l
 LAMOS (LIMONLU) KANYONU

M ersine 45 kilometre me-

safedeki Limonlu bel-
desine dklen ayn isimli
bulunduu mesire alanna
kadar uzanyor. nce tari-
hi bir deirmen ve hemen
derenin oluturduu vadi, karsnda Romal bir asker
blgeyi Dalk Kilikya ve rlyefinin yer ald kaya
Ovalk Kilikya olarak ikiye kabartmasna geliniyor.
ayryor. Orta Toroslarn Daha sonra geni bir U
2 bin 474 metrelik Ylk harfi izen vadi yatandan
Tepesinden doan Aksfat yrnerek eski bir kalenin
ve Eldilek derelerinin bir- yer ald Kaleboynu bl-
lemesiyle oluan Limonlu gesine varlyor. Burada g-
ay, kimi yerde kanyonlar receiniz Roma dnemi su
oluturup 130 kilometrelik tnelleri, Kzkalesine kadar
bir vadi yatandan akarak ulaan su sisteminin balan-
Akdenize dklyor. gc. Rota, arkeologlarn su
Kayac Vadisi olarak da paylatrma nitesi olarak
146
bilinen Limonlu, antik d- tanmlad tarihi kalntla-
nemde Lamos adyla an- rn bulunduu Doktorun
lyordu. Yata boyunca Yeri piknik alannda, yedi
maara, kaya kabartmalar, kilometrelik bir yryn
ta kemer kprler, eski ardndan sona eriyor.
deirmenler ve su kanallar
gibi tarihi yaplarn doal
gzelliklerle btnletii
vadi, harika bir yry
rotas. Vadi iindeki g-
nbirlik yry parkuru,
Limonlu beldesine alt ki-
lometre uzaklkta daralan
kanyon azndan balayarak
Doktorun Yeri tesislerinin
 ERDEML/SLFKE, MERSN

CEZM COM
147
Deneyimli doaseverler yer alyor. Kylerdeki ka-
vadi iindeki yry uza- lntlar arasnda, ellerinde
tarak drt gnlk kampl mzraklarla nbet tutan
bir etkinlie dntrebilir. savalar, soylu aile yeleri
Rotann devam yle; Dok- ve hamile bir kadn figrle-
torun Yerinden sonra nar rinden oluan kabartmalar
aalaryla bezenen dere ya- dikkat ekiyor. Bir baka
tanda ilerleyip Dokuzocak tarihi kemeri geerek bu
mevkiindeki eski deirmen- kez Saraydnda kaya ka-
lere ulalyor. Ardndan bartmalarnn bulunduu
Mergine uzanan vadide bir bir blgeye geliyoruz. yice
tarihi kpryle karlayo- daralarak kanyona dnen
ruz. Uzun bir koridora d- rota, drt kilometre ileride-
nen vadinin yukarsnda ki Kzlgeit Kynde sona
Veyselli ve Tabureli kyleri eriyor l
 GKSU KANYONU

T oplam 260 kilometrelik

macera dolu bir yolculuk
sonucu Akdenize kavuan
ykseklii 100 metreye ula-
an derin kanyonlara girer.
Bunlardan biri Mut Evren
Gksu Nehri, derin yarlm Ky ile Gezende Ky
kanyonlardan geer. Orta arasndadr. Kanyon ieri-
Toroslara yaylan Geyik sinde doann zene bezene
Dalarndan beslenen ana yaratt Yerkpr oluumu
kaynaklar Ermenek (Gk- ve elale grlebilir. Zaten
dere) ve Hadim (Gkay) Gksu yata boyunca
aylardr. Geyik Dalar, yerkpr oluumundan ge-
Antalyann kuzeydousun- er. Bir dier kanyon olu-
da Dedegl Dalarnn en umu ise Ermenek ilesi
kuzey noktasndan bala- snrlarndaki Dumlugze
yarak Taeli Platosuna ka- Ky ile Yeliky arasnda
dar uzanan Bat Toroslarn uzanyor ve Ermenek Baraj
Orta Toroslara baland Glnde sona eriyor.
148
noktada yer alr. Mersin ili Gksu Deltas, Akgl ve
Mut ilesinde sz konu- Paradeniz lagnlerini mey-
su aylar birleerek Gksu dana getirmitir. zellikle
Nehrini meydana getirir. g zamanlarnda ku po-
Gksu Antalya (Gndo- plasyonunun artt Gk-
mu), Konya (Hadim), su Deltasnda, Trkiyedeki
Karaman (Ermenek) ve yaklak 450 ku trnden
Mersin (Mut-Silifke) olmak 328i grlebilir. Gksu Del-
zere toplam drt yerle- tas ayn zamanda, ulusal ve
imden geerek Anadolu uluslararas neme sahip
Blgesini bir anlamda Ak- 140 ku trnden 106sna,
deniz Blgesinden ayrr. dnya apnda yok olma
Kvrmlar yaparak akan tehlikesi altnda olan 24
Gksu, Toroslardan itiba- ku trnden ise 12sine ev
ren zaman zaman duvar sahiplii yapmaktadr. Ku
 ERMENEK/MUT, MERSN

cenneti olmasnn yannda ana yumurtlama blgesidir.

blge; mavi yenge, caretta Alanda ina edilen kule
caretta ve yumuak kabuk- veya yrylerle ku gz-
lu nil kaplumbaalarnn da lemi yaplabilmektedir l

149

CNEYT OUZTZN
 EEN AYI (KARANLIKII) KANYONU

150
SEYDKEMER/SEK, MULA/GLHSAR/AVDIR, BURDUR

151

FOTORAFLAR: CNEYT OUZTZN

 EEN AYI (KARANLIKII) KANYONU

L ikyallarn kutsal ad-

dettii Een ay, antik
dnemde Ksnthos olarak
Kanyondan kan Seki ile
birlikte dier kollar Mula
ili Seydikemer ilesi ren
anlyordu. Likya lkesinin (Araksa) Kynde birlee-
Finike-Kumluca ile birlikte rek Een aynn ana yata-
iki ovalk blmnden biri n meydana getiriyor.
olan Ksnthos Vadisini bere- Eenin kollarndan biri
ketlendiren, bolluk datan, de Burdur ili Glhisar ilesi
Ik lkesi Likyaya hayat Altnyayla (Dirmil) Kyn-
veren Een ay, antik d- den gelen kk dereler.
nem boyunca kutsalln Ballk ve Gacak kyleri ara-
korudu. Mula, Burdur ve snda Een ay ile birleen
Antalya snrlarndan geen bu dereler, dou-bat do-
120 kilometrelik Een ay, rultusunda uzanan Karan-
dnyaca nl 18 kilometre- lkii Kanyonuna giriyor.
lik doal plaja sahip Patara Yaklak drt kilometre
152
Kumsaln ikiye ayrarak uzunluundaki etkileyici
Akdenize dklr. kanyon sedir, am, ard ve
Yaylack ve Boncuk da- mee aalaryla kuatlm
larndan beslenen Een a- durumda. Yksek duvarla-
ynn ana kayna Antalya ryla bu mkemmel jeolojik
ili Korkuteli ilesi vgalar oluum, insanoluna geit
Ky snrlarndaki Kzl- vermeyen kanyonlardan
cada. Yol boyu Burdurun biri. Kanyonun ilerleyen
avdr ve Antalyann Seki blmlerinde ayden
ilelerinden gelen derele- isimli bir elale yer alyor.
ri toplayan ve bu blmde Een ay Karanlkii Kan-
Seki ay adn alan akar- yonunun ilk kez 1993 y-
su, Oinoanda antik kentini lnda Atlas ekibi tarafndan
getikten sonra Karanl- teknik ekipmanlarla geildi-
kii Kanyonuna giriyor. ini belirtelim l
SEYDKEMER/SEK, MULA/GLHSAR/AVDIR, BURDUR

153
 SAKLIKENT KANYONU

T rkiyede kanyon denilin-

ce ilk akla gelen yerlerden
biri Saklkent. Bunun en
yun zene bezene binlerce
yl oyarak ortaya kard
bu doal oluum, dar ve sert
nemli nedeni yllar nce bir ekilde ierilere doru
kanyonun yry plat- ykseliyor. Kanyona giri
formu yaplarak turizme cretli. Yry platformu-
almas. Gerek Mulann nu izleyerek, sol taraftan
Fethiye, gerek Antalyann adeta patlarcasna frlayp
Ka ilelerine gelen ziyaret- yeryzne kan bir yeralt
ilerin byk bir blm suyu ile karlayorsunuz.
Saklkent Kanyonuna d- Bu noktadan itibaren bir
zenlenen cip safari turlar- sre akarsu yatanda slak
na katlarak bu doal ant bir yry yapabilirsiniz.
ziyaret eder. Yaz scanda
sahildeki yakc gneten
kaanlar, kaya duvarlar
154
arasnda esen rzgrn ge-
tirdii serinlik ve Saklkent
Kanyonunun buz gibi sula-
rnda ferahlar.
Mulann Fethiye ilesi-
ne 61, Seydikemer ilesine
ise 21 kilometre uzaklktaki
Saklkent Kanyonu, yaklak
18 kilometre uzunluun-
da. Kuzeydou-gneybat
dorultusunda uzanan kan-
yonun iinden geen Kara-
ay, kanyon knda An-
talya-Mula snrn izen
Een ayna kavuuyor. Su-
 FETHYE, MULA

Ne var ki nnze kan antik kenti-Yakaky, Baa-

155
kayalardan oluan setleri ras-Arsaky yoluna girme-
sakn trmanmay deneme- leri. Bu noktadan kanyonu
yin. Bir iki tanesini geseniz stten grme ve bu vahi
bile daha sonrakileri ip ve doa harikasn fotorafla-
teknik malzeme olmadan ma ansna sahipsiniz. z-
gemeniz imknsz. stelik lediiniz yol Stleen-Kal-
her zaman k kolay gibi kan yoluna kacaktr. Sola
grnr, ancak boluk duy- dnerseniz Gmbe Yaylas
gusu yaratan iniler tehlike ve Elmal ilesine, sa takip
arz eder. Geri dnerken k- ederseniz Kalkan ve Patara
tnz setleri inme cesareti antik kentine gidebilirsiniz.
gsteremeyebilirsiniz. Saklkent Kanyonu giriin-
Saklkent Kanyonunun de Een aynda rafting ve
derinliklerini kefetmek kano etkinlikleri yapma ola-
isteyenlere nerimiz, Tlos na mevcut l
 KELEBEKLER (KIDRAK) VADISI

156
FETHYE, MULA

157
 KELEBEKLER (KIDRAK) VADISI

K elebekler Vadisini en
gzel izleyeceiniz alan,
Mulann Fethiye ilesine
iki ay ziyaret edilebilen koy,
1995 ylnda birinci derece
sit alan ilan edilerek her tr-
24 kilometre uzaklktaki Fa- l yaplamaya kapatlm.
ralya Mahallesi. Bu mevki- Kumsalda yer alan kk bir
den doal bir seyir terasna restoran dnda herhangi
ulaarak, V eklinde denize bir iletme bulunmayan koy-
dou alan kanyonu tm da, adr veya aa evlerde
ayrntsyla fotoraflayabi- konaklama olana mevcut.
lirsiniz. Belceiz Krfezinin Medeniyetin izlerinin nere-
dou kysn ssleyen Kele- deyse tamamen silindii bu
bekler Vadisi (Kdrms alabildiine zgr ve dingin
Liman), derin bir kanyonun meknda, ldenizin gn
ucundaki 250 metrelik akl- iinde camgbeinden tur-
l kumsalyla doaseverlerin kuaza dnen rengini sey-
buluma noktas. Yln on redebilirsiniz.
158
 FETHYE, MULA

Babadan (antik ad
Kragos) eteklerindeki Dev-
rent Boazndan doan
Sarp Deresini yaran 1500
metrelik corafi oluum,
350 metrelik kaya duvarla-
ryla vahi bir grnme sa-
hip. Karstik dik duvarlarn
ortasndaki dzlkte yeti-
en endemik bitkileri, mays
ve kime aylarnda ortal
enlendiren kaplan kelebek-
leri, yosunlu kayalar arasn-
dan szlen elaleleriyle bu
benzersiz corafya her yl
binlerce gezgini arlyor. Kyndesiniz. Kydeki
159
Plajn hemen arkasndan vadinin sonunda yer alan
balayan yry gzergh- kayalk platformdan Kele-
lar iki farkl noktaya gt- bekler Vadisini seyretmek
rr konuklarn. Vadinin byk bir keyiftir.
solundan ilerleyen patikay Mula ili, Fethiye ilesi
izlerseniz yirmi dakikalk ldeniz beldesine 13 kilo-
yryle birinci elaleye, metre uzaklktaki bu doal
ardndan on dakikalk bi- hazineye gnde sefer
raz zor bir trmanla elli yapan teknelerle ulamak
metreden dklen ikinci mmkn. Kendine gvenen
elaleye ularsnz. Sada- deneyimli yryler
ki patikay takip ederseniz, minibsle nce Faralyaya
iplerin de yardmyla adre- gelip ardndan biraz zorlu
nalin dolu bir trmann ar- bir patikay izleyerek koya
dndan yarm saatte Faralya inebilir l
 KAPUZ (KIRK URGAN) KANYONU

M ulaya 15 kilometre
uzaklktaki Ula, ahap
evleriyle nl. Ula sokak-
fakat yine de kanyon taba-
nna ulaamamalarndan
kaynaklanyor.
larnda artk saylar pek az Dou-bat dorultusun-
kalan tarihi evler, zellikle da uzanan kanyon, jeolojik
dolap kapaklar ve tavan krklar sonucu olumu.
sslemelerindeki oymalar- Yaklak 20 kilometrelik
la dikkat ekiyor. Gkova bir uzunlua sahip bu dar
Krfezi azndaki Akyaka ve derin kanyonu gemek,
yerleiminin neredeyse ta- zorlu bir yry gerek-
mam, Ula evlerinin mimari tiriyor. Kesinlikle teknik
tarzyla ina edilmi. Ulada donanml ve deneyimli
Yeni (Koarl), Mft, Aa- daclarn geebilecei bu
lar camileri, Hsamettin rotay, rehbersiz deneme-
Efendi Trbesi, 14 kaya me- nizi tavsiye etmeyiz. Kan-
zarndan oluan Yedi Delik yonun kimi yerleri heyelan
160
ve Thera (Okkata) antik blgesi olmasndan dolay
kentini ziyaret edebilirsiniz. tehlike arz ediyor. Yry
lenin gneyinde bulu- srasnda ta veya kaya par-
nan ve halk arasnda Krk alarnn dme olaslna
Urgan denilen Kapuz Kan- karn kask takmakta yarar
yonu, ile merkezine yakn var. Belli noktalardaki seyir
mesafede olup evre yolu teraslarndan bu muhteem
ile ulalabiliyor. Kanyon doal gzellii fotorafla-
girii, Ulaya be kilometre yabilirsiniz. Orman yolu,
mesafedeki Kzlaa Ky. kanyon giriindeki elaleye
Kanyonun ismi yredeki ulatryor konuklarn. Bu
inana gre, vadinin derin- noktadan sonra 300 metre-
liini lmek isteyen kyl- lik arak bir blgeyi gee-
lerin krk urgan birbirine rek vadi tabanna iniyorsu-
balayarak sarktmasndan, nuz. Kimi yerde gne
 ULA, MULA

bile almayan bu lo dehliz kebiliyor. Yaz aylarnda su-

daralarak devam ediyor. lar olduka azalan bu slak
K sonu ve ilkbahar ba- koridor, grece daha kolay
langcnda ok zor geit bir gei salyor. Kanyon,
veren kanyonun birka nok- Gkova Kynn aydere
tasnda ip kullanlmas gere- Mahallesinde sona eriyor l

161

RECEP TANITKAN
 GEYIK KANYONU

T rkiyenin en nemli tu-

rizm blgelerinden biri-
dir Mula. Sahildeki bel-
lam drt be saatlik yr-
yle maaralara gidip geri
dnyor. akmak ve Arc-
delere ulamak iin geilen lar giriinde, kanyonla ilgili
ehir merkezini pek az kii bilgilerin verildii tabelalar
gezer. Oysa Saburhane Ma- bulunuyor.
hallesindeki eski evleri ve zellikle deneyimli do-
evresindeki doal gzellik- aseverlere nereceimiz
leriyle ilgi ekici bir yerdir. rota, Mulaya 50 kilometre
zellikle il snrlarnda bu- uzaklktaki akmak K-
lunan iki kanyon, adrena- ynden balyor. Kyn
lin dolu etkinlikler ieriyor. dndaki kanyon
Mula-Denizli snrnda manzaral seyir
balayp Ula ilesi Karab- terasndan, vadi
rtlen mevkiine uzanan yatana inen pa-
Geyik Kanyonu, ismini ge- tikaya giriyoruz.
162
yiklerin gei noktasnda Baz kaynaklarda
bulunmasndan alm. 20 Turgut Ky s-
kilometreyi aan uzunlu- nrlarnda getii
uyla Geyik Kanyonu, 12 iin Turgut Kan-
saatlik olduka zor bir yr- yonu olarak da
y rotas. K aylar dnda geen bu uzun
tm kanyonu geebilir, ya koridor, kimi
da yalnzca belli blmle- yerlerde yaklak
rini yryebilirsiniz. Kan- 850 metreye ka-
yona giri Arclar, Glck dar ulaan yk-
ve akmak kyleri ile Kyra sek duvarlaryla
Ky Namlan mevkii olmak rktc bir
zere drt noktadan sala- grne sahip.
nyor. Arclar veya Glck nce batya y-
kl turlar, genellikle top- nelen kanyon,
 ULA, MULA

daha sonra gney istikame- byk bir oyuk. Kyllerin

tinde devam ediyor. Dere giriini merdivenlerle des-
yata iinden ilerleyen tekledii maaray gezebi-
vadi, sonraki blmlerde lirsiniz.
dar ve susuz bir baka kan- Kanyon geiini isterse-
yonla birleiyor. niz Arclar Kynde biti-
Yry srasnda rastla- rebilir, ya da sonuna kadar
yacanz ona yakn doal giderek Kyra Ky yakn-
maara arasnda en nem- larnda Namlan Deresi ile
lisi, iinde Damlata ben- birletii blgede noktala-
zeri sarktlarn bulunduu yabilirsiniz l

163

GEYK KANYONU / ALP ARSLAN

 ALADALAR KANYONLARI

164
 AMARDI, NDE

KAZIKLI AL KANYONU
165
 ALADALAR KANYONLARI

O rta Anadolu bozkrlarn

geip gneye yneldii-
nizde, uzaktan bakldnda
umu vardr. Kzl kuleler
arasndan kvrlarak uzanan
bu vadilerin bir ksm, belli
ufuk izgisini bozan yegne noktalarda kanyon gr-
ykseltiler olarak karn- nm yaratr. Trkiyenin
za kar Aladalar. Nide, en nemli daclarndan
Adana ve Kayseri il snr- Tun Fndkn hazrlad
larna yaylan Orta Toros Aladalar haritasna gre
da kvrmlarnn en yk- Mangrc, Syrtma, Direk-
sek yelerini oluturan bu ta (Avcbeli) Boaz, Kr
doruklar her daim bulutlar Boaz, Gvercinli Boaz,
sarar. zellikle gndoumu Cmbar Boaz, Maden,
ve gnbatmlarnda kalker Hacer Boaz, Karagl Bo-
kayalardan meydana ge- az, Kokorot (Kokarotlu)
len gvdelerinin krmz- Boaz, Akkapz Boaz,
ya dnmesinden dolay, Topraklar sz konusu va-
166
Aladalar ismi yaktrlr. dilerin en nemlileri ara-
Akamlar gnein rengi- snda. Blgedeki en nemli
ni alarak kmltsz uykuya kanyonlar ise Kazkl Ali ve
dalan bu da silsilesi, 3 bin Cmbar ile Adana ili Alada
metre stnde ge uza- ilesi Acman Yaylas tara-
nan onlarca zirveye sahip- fndaki Karagl kanyonla-
tir. Daclarn vazgeilmez r. Kuzeydou-gneybat
rotalar arasndaki Kzlka- dorultusunda uzanan Ka-
ya (3767 m), Demirkazk zkl Ali Kayonunun girii
(3756 m), Kald (3734 m) ve Emli Yaylas Gkhseyin
Emler (3723 m) zirveleri ise Damlar mevkiinde. Emli
Aladalarn en yksek do- Vadisinin balang nokta-
ruklarn oluturur. sndaki kanyon, bir buuk
Aladalar ktlesinin et- kilometre uzunluunda.
rafnda pek ok vadi olu- Kanyonun ismi bal kovan-
 AMARDI, NDE

larn kaya duvarlarndaki mirkazk Ky yaknlarna

maaralar koyan ve bura- konumlanyor. Aladalarn
ya erimek iin iple inen dousundaki Karagl Kan-
kylden geliyor. Olduka yonu ise Alada ilesi Ac-
ksa olan Cmbar Kanyonu man yaknlarndaki Teke-
ise, kuzeybat-gneydou boynu Yaylas Sineklikapz
istikametinde uzanp De- mevkiinden balyor l

167

KAZIKLI AL KANYONU
 KPKAYA KANYONU

B ayad Kynden n
dnyaya yaylan klarnet,
batrldktan sonra tekrar
Sz konusu srprizlerden
biri de kukusuz kanyonlar.
Ordu il merkezi Ulubey il-
su yzne karlarak yz- esi snrlarndaki Kpkaya
drlen ve grevine devam Kanyonu, farkl topografik
eden dnyadaki ilk sava yapsyla benzerlerinden
gemisi Rsumat, 1927 yln- ayrlr.
da yayn hayatna balayan ehir merkezine 32, Ulu-
ilk ky gazetesi Gzel Ordu, bey ilesine ise 9 kilometre
48 yldr hi kapanmayan uzaklktaki kanyona, asfalt
perdesiyle Trkiyenin en bir yol takip edilerek ula-
eski tiyatrolarndan Ordu lr. Ulubey ilesi sonras
Belediyesi Karadeniz Tiyat- Karakoca Mahallesi-Yolba
rosu gibi deerleriyle haf- Ky-Kardeler Ky-U-
zalarmza kaznan Ordu, z u n m a h m u t- H o c a o l u
gzde bir turizm merkezi. gzerghn takip etmek
168
Yemyeil yarmada ve gerekir. Kanyon en iyi, ze-
burunlarn nefis koylar rinden geen karayolu kp-
oluturduu manzaras, rsnden fotoraflanabilir.
nyeden Glyalya uzanan Uzun, ince ve dar bu doal
doal plajlar, tarihi mekn- oluum, ilgin formuyla
lar, Sakin ehir statsn dikkat ekicidir. Kanyon
kazanan Perembe ilesi, yaknndaki Kovanlkdz,
geleneksel ahap evlerle piknik ve kamp alan olarak
bezeli yaylalar, gelecein kullanlabilir.
ekoturizm merkezi Yeilce Ordu il snrlarnda ay-
beldesi, organik tarm diya- rca ama ile merkezi-
r Kabakda Ky ve dn- ne yaklak be kilometre
yann en ok fndk retilen uzaklktaki Budak Ky ya-
kenti unvanyla srprizi knlarnda Kekek Kanyonu
bol bir corafya buras. bulunur l
ULUBEY, ORDU

169
 TUZLA (HARK) KANYONU

T arakl ilesi, Sakarya il

merkezine 53 kilometre
uzaklkta yer alyor. Gele-
neksel mimariyi yanstan
evleriyle tarihi bir yerleim
olan Tarakl, kltr ve ter-
mal turizmin gzdesi. Res-
torasyon almalar sonucu
birok konak ve arasta ar-
s bugn zellikle i turiz-
me hizmet ediyor. Mimar
Sinan tarafndan yaptrlan
493 yllk Yunus Paa (Kur-
unlu) Camisi ilenin tarihi
havasn yanstrken, ko-
nuklar 500 yllk ant nar
170
aac altnda serinliyor.
pek Yolu zerindeki Ta-
raklda ayrca Hacyakup
Paalar Kyndeki Bizans
dneminden kalma kil ha-
mam kaplcalar, hastalk-
larna ifa arayanlar tara-
fndan tercih edilir. Srtn laryla tam bir oksijen de-
Samanl Dalarnn gney posu. 21 kilometrelik asfalt
eteklerine yaslayan ilenin yoldan ulalan yayla, 1200
bir dier turizm deeri ise metre ykseklie kurulmu.
yaylalar. zellikle yerlei- Karagl Yaylas yaknla-
min kuzeydousundaki Ka- rndaki Hark Ky snrla-
ragl Yaylas ve gleti, am, rnda Tuzla (Hark) Kanyo-
kayn, kknar ve mee aa- nu bulunur. Yaklak sekiz
 TARAKLI, SAKARYA

171

kilometre uzunluundaki da uzanan kanyon iinde

bu doal ant, dar ama ok bir elale yer alr. Kanyo-
yksek olmayan kaya du- nun en nemli zellii, ayn
varlaryla bir tnele benzer. zamanda bir maaraya ev
inde kk bir derenin yol sahiplii yapmasdr. Ayn
ald kanyonun ii eitli isimle anlan maara, Ta-
bitkilerle sarmalanmtr. rakl ilesinin doa turizm
Kuzey-gney dorultusun- deerlerinden biridir l
 AHINKAYA KANYONU

172
VEZRKPR, SAMSUN

173
 AHINKAYA KANYONU

K zlrmak, zerine ku-

rulan nice baraja karn
yatana sadk kalarak uzun
rebilmek iin Vezirkprye
17 kilometre mesafedeki ba-
raj kysna gidip iskeleden
macerasn Karadenize ka- kalkan teknelere binmeniz
dar srdrr. Kzlrmak gerekir. Sz konusu tekne-
zerindeki barajlardan ler, Alaam Kuruay ile Ve-
biri de Sinop ile Samsun il zirkpr arasnda ulam
snrlarndaki Altnkaya. salar.
Yaklak 70 kilometrelik bir Vezirkprden Altnkaya
uzunlua sahip baraj gl Baraj Glne uzanan yol,
Sinop ili Duraan ilesin- Oymaaa Kynden ge-
den balayp Samsun ili Ve- er. Nerikin Hava Tanrs
zirkpr ilesini kat ederek dokuz dalardan gel, Ma-
Bafra ilesine uzanr. rassantiya nehrinden gel ve
Szn edeceimiz a- senin ok sevdiin Nerik
hinkaya Kanyonu, bu baraj emesinden k ibaresinin
174
zerindedir. Bir zamanlar yer ald tablette ad geen
salla ticari tamaclk yap- Nerik antik kenti, ky yerle-
lan nehir artk gle dnt- imindedir. Hititlerin dinsel
nden, bu derin kanyonun merkezlerinden biri olan
taban gl sularyla kaplan- Nerik, lluyanka efsanesin-
m gnmzde. Girintili de ismi geen ve Hitit kavmi
kntl corafi yapsyla bir- asndan ok nemli olan
ok kk koy ve krfeze ev Purulliya enliinin d-
sahiplii yapan gl, birden zenlendii kutsal yerleim-
daralarak Vezirkpr ilesi dir. Hattua, Arinna ve Zip-
Oymaaa Ky snrlarn- landa ile birlikte Hitit devlet
da ahinkaya Kanyonuna yapsnda vergi demeyen
dnr. Yksek kayalk du- drt kentten biri olan Ne-
varlarla etkileyici bir gr- rikte ortaya karlan tab-
nm sergileyen kanyonu g- letlerdeki bilgilere gre,
 VEZRKPR, SAMSUN

Hitit krallar ehre gelerek kurulan kent, Asurdan yola

Frtna Tanrsna adna kp Anadoluyu geen ve
trenler dzenler ve adak- Karadenize ulaan eski ti-
lar adarlard. Kzlrmakn caret kervanlarnn durak
bereket sat topraklara noktalarndan biriydi l

175
 ATAK KANYONU

176
TRKEL, SNOP

177
 ATAK KANYONU

K aradenizin incisi Sinopun

en uzak ilelerinden Tr-
keli, kent merkezinin bats-
uzaklktaki atak Kanyonu,
kuzey-gney istikametin-
de uzanr. inde yaklak
na konumlanr. le merkezi otuza yakn elale bulunur.
sahil kesimine kurulmuken Sadece yaban hayatna ya-
gneye doru ykselti artar am izni veren bu sarp ve
ve yaln dalara yolculuk geilmez kanyonun elale-
balar. Gr ve sk bir orman leri, gzellikte birbirleriy-
dokusunun yeerttii bu le yarr. Sadece kendine
corafya, gkyzne uzanan gvenen, deneyimli, teknik
dalar, bu dalar dik kesen donanma sahip doasever-
derin vadiler ve yamalara lerin geebilecei kanyonun
kurulmu yaylalardan olu- zorluk derecesi yksektir.
ur. Bu blgede Sinop ilinin Kanyon en iyi Dzda ve
en yksek noktas olan 1861 Glda yaylalarndan izle-
metrelik Hacaa Zirvesi nebilir. Dzda Yaylasn-
178
bulunur. dan Glda Yaylasna inen
Hacaa Dann kuzey patika, kanyonu yukardan
yamalarnda geni ayrlk- seyreder. Glda Yaylasn-
lara ve vadileri birbirinden dan ise douya giden bozuk
ayran ince uzun srtlara ise traktr yolu izlendiinde
Hacaa, Araplar (Han- doal bir seyir terasna va-
dere), Atsk, Kapkaya, rlr. atak Kanyonunun
Glda, Koru gibi yaylalar gney giriinde Handere
dizilmitir. Bu yaylalarn Maaras, yamalarnda ise
manzarasn ise atak Kan- Aydnlar, sli, Kemikli ve
yonu ssler. Buzlu gibi maaralar yer
Trkelide yaylalarn bir alr. Kanyonun kuzey giri-
ksm atak Kanyonunun inde ise, Karadeniz sahil
etrafna konumlanr. le yolu yapm iin bir ta oca-
merkezine 28 kilometre almtr ne yazk ki l
TRKEL, SNOP

179
 BIN MAARALI KANYON

T oplam dokuz ilden geen

Kzlrmak, Karadenize
yaklarken antik Paflagon-
ya blgesine girer. Bu andan
itibaren akarsu yatann
kysndaki yamalarda gr-
kemli kaya mezarlar g-
rlmeye balar. Kzlrmak
zerine yaplan en son ba-
rajlardan biri de Boyabattr.
1955 ylnda projelendirilen
ancak be yl nce hayata
geirilen baraj, Samsun ili
Vezirkpr, orum ili Os-
manck ve Karg ile Sinop
ili Saraydz ve Duraan
180
ilelerine yaylyor. Boyabat
ismini almasnn nedeni
ise, 1955 ylndaki projede
Duraan ve Saraydznn
henz ile olmamas.
Kzlrmak yatanda
olup bugn yars baraj
gl sular altnda kalan Bin
Maaral Kanyon, Duraan yakasndaki yamalara ya-
ilesi Beybk Ky snrla- ylan saysz maaradan
rnda yer alyor. Kuzey-g- alyor. Bir ksm gemite
ney istikametinde devam insanlar tarafndan kulla-
eden kanyon yaklak 10 nlan bu maaralar, kular
kilometre uzunlua sahip. kullanyor artk.
Bu doa harikas adn, iki Kanyon balangcna
 DURAAN, SNOP

181

kadar servis yolu mevcut. Kanyonu fotoraflayabilir.

Ancak kanyon iini grebil- Yaln duvarlar kaya tr-
mek, tekne ile yaplacak ge- man iin ideal parkurlar
zinti ile mmkn. Kendine sunarken kanyon ierisinde
gvenen yryler, kan- bulunan kaynak sularnn
yon duvarlarnn stndeki eitli hastalklara iyi geldii
etkinliklerle Bin Maaral syleniyor l
 MUNZUR VADISI

182
OVACIK, TUNCEL

183
 MUNZUR VADISI

Y ukar Frat Vadisinin ku-

zeyindeki Munzur Vadisi
jeolojik oluumlar, zengin
biyolojik eitlilii nedeniy-
le 1971 ylnda milli park
ilan edilmi. Buzul gllerini,
Munzur eteklerinin drt bir
yanndan fkran gzeleri,
kanyonlar ve elaleleri mil-
li parkn doal gzellikleri
arasnda sayabiliriz.
Munzur Dalarndan
doan ayn isimli ay, 144
kilometrelik yolculuu
sonrasnda Frat Nehrine
(imdilerde Keban Baraj
184
CNEYT OUZTZN

Glne) akar. Munzur, kh

dnemeler yapar, kh yk-
sek kaya duvarlar arasna
girer. zellikle Tunceli-O-
vack arasnda kanyon olu-
umlarndan geer. Mun-
zur kanyonlar, camgbei
akarsuya yoldalk, yeile
doymu aalara yarenlik
eder. Son derece bakir bir
alan blge, svire Alple-
rini anmsatan grntlerle oluur. Munzur Gzeleri,
bezelidir. Munzur ayna
paralel ilerleyen Ovack
yolu boyunca tm vadiyi ve
kanyon oluumlarn foto-
raflayabilirsiniz.
Munzur Vadisinin sonu
geni bir anaa alr.
Munzur Dalar ile sarma-
lanm anak, verimli ovalar
ve bereketli ayrlklardan
dan gney yamalarnda
ziyaret edilebilir. Krkgze-
ler ismiyle anlan bu kaynak
 OVACIK, TUNCEL

185

sular, artc bir ekilde Vadisinde ise Krkmerdi-

birka yerden yeryzne - ven elalelerini grebilirsi-
karak Munzur aynn ana niz. Adn eski Erzincan ili
kaynan meydana getirir. Kemah ilesi g yolundan
Platformlarla dzenlenen alan elalenin zerinde yay-
alanda tm gzelere yr- la ve buzul glleri vardr.
yerek eriebilirsiniz. Alanda Munzur Vadisi kanyonlar,
kr lokantalar ve yerel gz- gzeleri, buzul glleri ve
lemeciler hizmet vermekte- dalar ile Trkiyede mutla-
dir. Ovackn kuzeydou- ka grlmesi gereken yerler
suna konumlanan Mercan arasnda yer alr l
 DESMAN (AACIK) KANYONU

186
 SVEREK, ANLIURFA

FOTORAFLAR: FERT AKALI

187
 DESMAN (AACIK) KANYONU

anlurfann Siverek ile-

sinde srtn kanyonlara
yaslayan Desman Ky bu-
dayanyor. Bu gerei Frat
Nehrinin (imdinin baraj
gl) etrafndaki yama-
gn, Aack adyla anlyor. larda yer alan kaya oyuk-
Atatrk Baraj inaat son- larnda, tepelerde yalnz
ras ky imdilerde harabe bana ykselen kalelerde
halinde. Kadim Siverek ile- grebilirsiniz. Siverek ayr-
sinin tarihi ok eski alara ca yaln kayalklarn, derin

188
 SVEREK, ANLIURFA

kanyonlarn, yeil vadilerin kanyon esintisi olaans-

iine konulanm gelenek- t serin bir ortam salar.
189
sel kylerin mekn. Bun- Desman Kynn kom-
lardan biri de Desman-Ta- usu Nigit (Ekecek) Ky
koran Kanyonu. giriinde de kaya mezarlar
Desman (Aack) ile Ta- grlr. Nigit Kalesine -
koran (Baki) kyleri arasn- kldnda Frat Vadisi ve
da uzanan kanyon, kk Desman Kanyonunu foto-
bir derenin Frat Nehrine raflamak mmkn.
kart blgede yer alr. Siverek ilesi ile Adya-
Kanyon giriinde ky hara- man ili arasndaki Nissibi
beleri, kanyon duvarlarnda Kprs, Atatrk Baraj
ise kaya mezarlar ve bir Glnn en iyi seyredile-
zamanlar yerleim olarak bilecei meknlardan biri.
kullanlan Krlang Ma- Yrede yetien karadutun
aralar bulunur. zellikle da mehur olduunu hatr-
boucu yaz scaklarnda latalm l
 ULUBEY (AVGAN) KANYONU

190
UAK L KLTR MDRL
ULUBEY, UAK

191
 ULUBEY (AVGAN) KANYONU

L idya uygarlnn grkem-

li kentlerini barndran
Uak ili, Karun Hazinele-
mevsimi hari her dnem
yrnebilen kanyonun en
gzel zaman ilkbahar aylar.
rinin sergilendii mzesiyle Blgenin tantm ve turiz-
tannr. Son yllarda kefe- me kazandrlmas amacyla
dilen Ulubey Kanyonu ise son yllarda Ulubey Kanyon
ehrin yeni turizm potansi- Kltr ve Turizm Festivali
yelini oluturuyor. dzenlenmekte.
Byk Menderes Neh- Ulubey ilesinin bir kilo-
rinin kollar olan Ulubey metre dndaki seyir tera-
(Avgan) ve Banaz aylarnn sndan grntleyebilece-
oluturduu kanyon, Uak iniz kanyon, biraz ilerde
il merkezine 30 kilomet- Banaz ay ile birleerek
re mesafede yer alyor. Sz yoluna devam ediyor. zel-
konusu iki ayn meydana likle zmir ve Ege Blge-
getirdii bir ana kanyon ve sinin dier illerinden gelen
192
buna bal olarak birok yry gruplarnn kul-
yan koldan oluan Ulubey land bu gzergh, iste-
Kanyonu, doaseverlere nildii kadar uzatlarak g-
eitli seenekler sunuyor. nbirlik veya kampl olarak
Derinlii 135-170 metre yrnebilir. Kanyon sular,
arasnda deien kanyonun, maki ve am ormanlarnn
kimi blgelerdeki genilii bulunduu blgeden gee-
500 metreye kadar ulayor. rek nce Adgzel Barajna
Kanyonun daralan blm- ulayor, daha sonra Byk
lerinde patika, dere geile- Menderes Nehrine kara-
riyle bazen sadan bazen de rak Ege Denizine dkl-
soldan devam ediyor. Bahe yor. Bu yryten sonra,
ve tarlalarn yer ald geni Ulubey yaknlarndaki Bla-
sulak alanlar ise yry et- undus antik kentini mutlaka
kinlikleri iin ok uygun. K ziyaret etmelisiniz l
 GRKEML KORDORLAR
Trkiyenin 75 Kanyonu

TRK YE
TRKYENN 75 KANYONU

Suyun Cokusu
EGE VE AKDENZ KIYILARI