OGLNE WIADOMOCI O PIMIE WITYM Czas powstania
Ksigi ST zostay spisane midzy XIII a I wiekiem przed Chrystusem. Wczeniej
Nazwy i podzia Biblii
PISMO WITE (gr. graphe pismo; hagia wite) to najstarsze okrelenie ksztatem pracowao wielu pisarzy (np. picioksig od XIII do V w.p.Ch.). Ksigi NT spisano
wystpujce w samej Biblii obydwu Testamentw (por. 2 Mch 8, 23; J 10, 35; Dz 9, 2; Rz 1,
2; Tm 3, 14). Okrelenie to wskazuje na natchnienie ksig Pisma przez Ducha witego, a to
oznacza, e jest ono sowem samego Boga (KO 21), zawiera Boe Objawienie.
BIBLIA (gr. biblos lub byblos papirus, materia pimienniczy, zwj, ksigi).
Nazwa ta wyraa przekonanie, e Pismo to posiada niezwyky autorytet, e jest ono przede
wszystkim Ksig.
STARY I NOWY TESTAMENT (gr. diatheke lub syntheke przymierze, pakt,
ukad, kontrakt), (ac. testamentum ostatnia wola umierajcego wyraona czsto na pimie i
powiadczona urzdowo). Stare Przymierze (lub Stary Testament) i Nowe Przymierze (lub
Nowy Testament). Pierwsze z tych okrele jest waciwsze, poniewa Ksigi biblijne s
dokumentami przymierza, tj. pierwszego (z ludem wybranym przez Mojesza na Synaju), i
drugiego(z ca ludzkoci przez Jezusa Chrystusa na Kalwarii).
Inne, rzadziej uywane okrelenia:
PISMA WITE (Rz 1, 2), GOSKI WITE (2Tm 3, 15), PISMA (J 10, 35; Mt 21, obydwu Testamentw: zapowiadali Go Prorocy w Starym Przymierzu, o Jego yciu i dziele
42).
Biblia skada si z 73 ksig i dzieli si na dwie czci: ST 46 ksig i NT 27 ksig.
KSIGI STAREGO TESTAMENTU ze wzgldu na tre dzielimy na:
Ksigi historyczne, ktre opisuj dzieje wiata i ludzkoci oraz dzieje narodu
ydowskiego : Picioksig Mojesza (Ksigi: Rodzaju, Wyjcia, Kapaska, Liczb,
Powtrzonego Prawa), Ksigi: Jozuego, Sdziw, Rut, 2 Samuela, 2 Krlewskie, 2 Kronik,
Ezdrasza, Nehemiasza, 2 Machabejskie, Tobiasza, Judyty, Estery.
Ksigi Prorockie, ktre zawieraj proroctwa odnoszce si do przyszych losw
narodu ydowskiego, a przede wszystkim proroctwa mesjaskie. S to ksigi tzw. prorokw
wikszych: Izajasza, Jeremiasza (z Lm, Ba), Ezechiela, Daniela, oraz tzw. prorokw
mniejszych: Ozeasza, Joela, Malachiasza, Amosa, Abdiasza, Jonasza, Micheasza, Nahuma,
Habakuka, Sofoniasza, Aggeusza, Zachariasza.
Ksigi dydaktyczne, ktre gosz wielko, potg i dobro Boga, zachcaj do czynne), od strony czowieka (natchnienie bierne) i od strony ksigi natchnionej (natchnienie
ycia cnotliwego, przestrzegaj przed grzechami: Ksiga Hioba, Psalmw, Przysw,
Koheleta, Pieni nad Pieniami, Mdroci, Syracha.
KSIGI NOWEGO TESTAMENTU dzielimy na:
A. Ksigi historyczne: cztery ewangelie Mateusza, Marka, ukasza, Jana i Dzieje
Apostolskie.
B. 14 Listw w. Pawa pisane do gmin chrzecijaskich (do Rzymian, I i II do
Koryntian, do Galatw, Efezjan, Filipian, Kolosan, I i II do Tesaloniczan, do Hebrajczykw)
lub te do wspracownikw ( I i II do Tymoteusza i do Tytusa) i osb prywatnych (do
Filemona).
C. 7 Listw katolickich, czyli powszechnych napisane przez innych apostow i
skierowane do caego Kocioa (2 Listy w. Piotra, 3 Listy w. Jana, 1 List w. Judy Tadeusza,
1 List w. Jakuba).
D. Ksiga prorocka: Apokalipsa, czyli Objawienie w. Jana
istniay tradycje ustne, ktre sigaj czasw Abrahama (XVIII XX w. przed Chrystusem) lub
jeszcze starsze. W ST s ksigi, ktrych powstanie trwao kilka wiekw a nad ich obecnym
midzy latami 50 I wieku a pocztkiem II wieku.
Jedno obu Testamentw
Ksigi biblijne, mimo wielu autorw i rnic co do czasu i miejsca powstania, cechuje
prawdziwa jedno. Jedno t nadaje im spjno myli i temat zbawienia, ktry przenika ca
Bibli. Zbawienie to zapowiada i przygotowuje Stare Przymierze, a pena jego realizacja nastpuje
w Nowym. Polega ono na wyzwoleniu ze za moralnego i obejmuje caego czowieka, a nie tylko
jego dusz, realizuje si za w historii przez zbawcze interwencje Boga. Biblia opisuje dzieje tego
zbawienia. Na pierwszych jej stronicach zapowiedziany zosta Zbawiciel, ktry wyzwoli ludzi z
niewoli grzechu (por. Rdz 3, 15); na ostatnich natomiast Zbawca ten przedstawiony zosta w
niebieskim Jeruzalem razem z tymi, ktrzy zostali zbawieni przez Jego mier (por. Ap 5, 9; 21,
3).
Jedno Pismu witemu nadaje rwnie Zbawiciel i Jego dzieje. On jest orodkiem
wiadcz pisarze Nowego Testamentu. (Nowy Testament ukryty jest w Starym, a Stary staje si
jasny w wietle Nowego w. Augustyn). Centralne miejsce w Pimie zajmuje Chrystus:
Nieznajomo Pisma witego jest nieznajomoci Chrystusa Hieronim; Ta jedyna ksiga
jest Chrystusem Hugo. (Christus scriptus: Podwjne Wcielenie. Najpierw Syn Boy sta si
czowiekiem, a nastpnie Jezus Chrystus sta si Ksig, Pismem).
W NT znajduje si okoo 250 dosownych cytatw ze ST w tym ponad 40 w
wypowiedziach Jezusa. Ponad to w NT znajduje si ponad 1000 wyranych i jednoznacznych
aluzji do tekstw ST.
Natchnienie biblijne
Natchnienie biblijne to bezporedni, pozytywny i nadprzyrodzony wpyw Boga na
umys i wol piszcego dziki ktremu zostao spisane w sposb pewny, wiernie i bez bdu to i
tylko to co Bg chcia przekaza dla naszego zbawienia .
Na natchnienie biblijne mona spojrze z trzech stron: od strony Boga (natchnienie
terminatywne).
1) natchnienie czynne to charyzmatyczny wpyw Boga na czowieka, ktry trwa a do
zakoczenia ksigi.
2) Natchnienie bierne oznacza przyjcie dziaania Boego przez czowieka. Poniewa w
powstaniu ksigi wsppracuj trzy rodzaje wadz (rozum, wola, wadze wykonawcze) na kad z
nich rozciga si wpyw Boego dziaania. Wpyw na rozum polega na owieceniu, dziki
ktremu pisarz mg wszystko naleycie poj. Wpyw natchnienia na wol jest impulsem,
poruszeniem, majcym na celu skonienie woli do pisania. Wpyw na wadze wykonawcze
nazywamy asystencj Bo . Strzega ona pisarza przed bdem.
3) Natchnienie terminatywne to rezultat wsppracy Boga z czowiekiem, czyli
konkretna ksiga biblijna.
Ksiga Bosko ludzka
Biblia jest dzieem dwch autorw: autora gwnego (pierwszorzdnego) Boga i
autora podporzdkowanego (drugorzdnego) czowieka. Dlatego zawiera w sobie
waciwoci obydwu autorw. Waciwoci wynikajce z Boego autorstwa to Prawda i przekazy o dziaalnoci Jezusa musiay powstawa w niedugim czasie po wniebowstpieniu.
wito. Waciwoci wynikajce z ludzkiego autorstwa to: styl, sownictwo, zwizki Najstarsze zachowane pisma NT to Listy w. Pawa, ktre po czci powstay jeszcze przed
frazeologiczne, wyraenia, gatunki literackie, rodki stylistyczne, jzyk, sposb mylenia,
wyobrania, wraliwo.
Kanon Pisma witego
Kanon biblijny to zbir ksig uznanych przez Koci za natchnione przez Boga i
przyjte za nieomyln norm wiary i moralnoci.
Kanon ST przyjmowany przez katolikw obejmuje 46 ksig. Natomiast ydzi a za
nimi protestanci przyjmuj 39 ksig ST. Ksigi ktrych nie ma w kanonie ydowskim a s w
katolickim nazywamy Ksigami deuterokanonicznymi. S to: Jdt, Tb, Syr, 1-2 Mch, Mdr, Ba.
Ksigi ktre znajduj si w obu kanonach nazywamy protokanonicznymi.
Jzyk Biblii
ST powsta w zdecydowanej wikszoci w jzyku hebrajskim. Nieliczne fragmenty
w aramejskim (cznie kilka rozdziaw w Jr, Dn, Ezd), a Mdr i 2Mch w greckim. NT powsta
w greckim. Tylko Mt w hebrajskim lub aramejskim. Greka ktr zosta napisany NT to tzw.
dialekt rozpowszechniony ktry rni si od greki klasycznej.
Interpretacja Pisma witego . (najlepszym interpretatorem Biblii jest sama
Biblia)
Interpretacj Pisma witego zajmuje si hermeneutyka biblijna. Uwzgldnia ona
dwa rodzaje zasad interpretacji tekstw biblijnych
a) Literackie zasady interpretacji
uwzgldnienie tekstu oryginalnego (autografu) zrekonstruowanie
tekstu pierwotnego, aby by w najwikszym stopniu wierny
oryginaowi
uwzgldnienie bliszego i dalszego kontekstu (gramatycznego,
logicznego)
uwzgldnienie miejsc paralelnych
uwzgldnienie rodzajw literackich
Powstanie ksig Nowego Testamentu
Sam Jezus nie pozostawi po sobie adnych spisanych rde. Pierwsze pisemne
Ewangeliami. Najstarsz Ewangeli jest Mk (ok. 70r.) Ewangelie nie s jednak spisaniem kaza
Jezusa, czy te sprawozdaniem z jego dziaalnoci. Przekazuj one dobr nowin o Jezusie z
Nazaretu czowieku dziaajcym w Palestynie, lecz przede wszystkim o Chrystusie
Zmartwychwstaym Synu Boym. Gminy chrzecijaskie spisay w nich wasne dowiadczenie
wiary. Na pewno w Ewangeliach jest obecny aspekt biograficzny przybliajcy dziaalno
Jezusa, ale w swej istocie Ewangelie s przede wszystkim wiadectwem wiary pierwotnego
Kocioa w Jezusa Chrystusa Syna Boego, ktry przez mk mier i zmartwychwstanie sta
si odkupicielem caej ludzkoci.
W miar zwikszania si czasowego odstpu od wydarze zwizanych z dziaalnoci
ziemsk Jezusa zaczto odczuwa coraz pilniejsz potrzeb utrwalenia na pimie wspomnie o
Nim, dowiadcze zwizanych z bliskoci Chrystusa, oraz opisw znakw jakich Jezus dokona.
Proces ten przebiega niejako w czterech etapach:
1) ycie i dziaalno Jezusa : 27 30 r. goszenie krlestwa Boego, gromadzenie i
formowanie uczniw, znaki cuda, mka, mier i zmartwychwstania. ( by moe w tym czasie
zostaj spisane pojedyncze zdania z mw Jezusa tzw. logia)
2) Goszenie Jezusowego ordzia przez Apostow : nauczanie w gminach, pierwsze
wiadectwa pisane, opowiadania o mce i zmartwychwstaniu, przypowieci Jezusa, opowiadania
o znakach Jezusa, mowy Jezusa, rodzi si i ksztatuje liturgia pierwotnego chrzecijastwa i teksty
z ni zwizane.
3) spisywanie sw i czynw Jezusa
4) zaliczenie przez Koci spisanych ksig do kanonu Pisma witego.
Apostoowie byli wiadkami wszystkiego czego Jezus naucza i co czyni. Ich nauczanie
nie jest jednak przekazem samych faktw historycznych, czy mechanicznym powtarzaniem sw
Jezusa. Apostoowie gosz nowe, gbsze rozumienie i znaczenie sw i czynw Jezusa. Mog to
czyni z dwch powodw: po pierwsze sam Jezus midzy zmartwychwstaniem a
wniebowstpieniem wyjania im sowa i czyny z dziaalnoci publicznej ( wykada im co we
wszystkich Pismach odnosio si do Niego k 24,27); po drugie otrzymali ju Ducha witego,
ktry doprowadzi ich do penego zrozumienia sw i czynw Jezusa ( A Pocieszyciel, Duch
wity, ktrego Ojciec pole w moim imieniu, On was wszystkiego nauczy i przypomni wam
wszystko, co Ja wam powiedzaem J14,26; Gdy za przyjdzie On, Duch Prawdy, doprowadzi
was do caej prawdyJ15,13)

b) teologiczne zasady interpretacji Uczeni badajcy Ewangelie przy pomocy precyzyjnych matod historyczno
przyjmowanie interpretacji podanej przez NUK, ktry autorytatywnie krytycznych doszli do wniosku, e zawieraja one teksty, ktre istaniay wczeniej np: opowiadanie
dziaa w imieniu Jezusa Chrystusa, aby suy, strzec i wiernie o mce i mierci, przypowieci, spory Jezusa z uczonymi w Pimie, opowiadania o znakach,
wyjania Sowo Boe opowiadania o mowach Jezusa. Te nie istniejce dzi rda naukowcy nazywaj rdem Q.
uwzgldni yw tradycj Kocioa Pewne ponad wszelka wtpliwo jest, e Ewangelici przystpujcy do opracowania swych
uwzgldni analogi wiary (nie wyciga wnioskw sprzecznych z Ewangelii czerpali z bogatego materiau ustnej jak i spisanej tradycji .
prawdami wiary nauczanych przez Koci)
uwzgldni jedno caej Biblii
przyj, e pierwszym celem interpretacji jest poszukiwanie prawdy
dotyczcej zbawienia
 Najstarsze rkopisy
Autografy ksig biblijnych zaginy. Zachoway si natomiast liczne odpisy zwane
kodeksami. Najwaniejsze z nich to: Kodeks Watykaski -IV w.(grecki tekst ST i NT),
Kodeks Synajski-IV w. (NT + List Barnaby), Kodeks Aleksandryjski-V w. (NT prawie w
caoci), Kodeks w. Efrema - V w. (fragmenty wszystkich ksig), oraz Masorecki tekst Biblii
(ujednolicony tekst hebrajski ST ustalony na podstawie istniejcych rkopisw ktry
powstawa od I do XII w.)

Tumaczenia Pisma witego

Septuaginta (III w. p. Ch.) przekad ST na grecki Egipt

Peszitta (II w.) syryjski przekad ST i NT
Targumy (III w. ) aramejski
Vetus Latina (Itala) (III w.) acinski
Wulgata (IV V w. ) acinski przekad dokonany przez Hieronima sta si urzdowym
tekstem Kocioa Katolickiego. Dokonany pierwotnie na podstawie LXX a pniej z
jzyka oryginalnego.
Etapy powstawania Ewangelii

I
JEZUS Z NAZARETU
JEDYNA EWANGELIA

IV II
PRACA AUTORA 4 EWANGELIE KAZANIA
Uporzdkowanie, uzupenienie, Mt Mk k J APOSTOW
ostateczna redakcja
istniejcego materiau

III
WIARA WSPLNOTY,
MODLITWY, NABOESTWA

Etapy powstawania Ewangelii

I
JEZUS Z NAZARETU
JEDYNA EWANGELIA

IV II
PRACA AUTORA 4 EWANGELIE KAZANIA
Uporzdkowanie, uzupenienie, Mt Mk k J APOSTOW
ostateczna redakcja
istniejcego materiau

III
WIARA WSPLNOTY,
MODLITWY, NABOESTWA
Chronologia NT

6 7 r. Narodzenie Jezusa
przed Chrystusem

27r. po Ch. Dziaalno publiczna Jezusa: goszenie Krlestwa Boego, znaki, gromadzenie i formowanie uczniw, mka,
mier i zmartwychwstanie

30 r. Tradycja ustna: kazania Apostow- nauczanie w gminach,

pierwsze wiadectwa pisane: opowiadania o mce i zmartwychwstaniu, przypowieci Jezusa, opowiadania o
cudach, mowy Jezusa

50 r. 1 Tes
Ga, 1 Kor, 2 Kor, Flp, Rz, Flm

60 r.

Mk

70 r.
2 Tes, Kol, Ef
Mt, k

80 r.
Dz

90r.
Hbr, Jk, Jud
J, 1 TM, 2 Tm, Tt, 1P
100 r. 1J, 2J, 3J, Ap
2P

564
233

235

235

661 600
350

Mk Mt k