Vous êtes sur la page 1sur 26

pl ASSOCIASAO

E POL ARQUIVISTAS
BRASILEIROS
publicao da
Associao dos Arquivistas Brasileiros
DIRETORIA 1975
Redao
Presidente - Helena Corra Machado Praa da Repblica, 26 - Centro - ZC-14
Vice-presidente - Jucy Neiva 20.000 - RIO DE JANEIRO - BRASIL
l ? Secretria - Regina Alves Vieira (endereo provisrio) Tel. 252-2338
2a Secretria - Aclair Ramos de Oliveira
l? Tesoureiro - Wilma Schaefer Corra Diretor ResponsveI
29 Tesoureiro - Arora Ferraz Frazo Maria de La E. de Espana Iglesias
Diretora Tcnica
Marilena Leite Paes
CONSELHO D E L I B E R A T I V O E M 1975
Secretria
-
Marilena Leite Paes at 1981 Lourdes Costa e Souza
Wilma Schaefer Corrca - at 1981
Jos Pedro Pinto Esposel - at 1981 Colaboraram nesta edio:
Lourdes Costa e Souza - at 1979 Aurlio Tanodi
presidente Ivette Missick Guaran
Astra de Moraes e Castro - at 1979 Jos Pedro Esposel
Helena Corra Machado - at 1979
-
- (art. 18 90 estatutos) Regina Alves Vieira
Raul do Rgo Lima - at 1977
Maria Luiza S. Dannemann - at 1977
Myrthes da Silva Ferreira - at 1977

SUPLENTES
Janine Resnikoff Diamante - at 1981 Produo e Arte
Maura Esndola Quinhes - at 1981
Gilda Nunes Pinto - at 1979 -
vice-presidente
Celita Pereira Gondim - at 1976
-
Martha Maria Gonalves at 1977
Maria Amlia P. Migueis - at 1977
GRAFICA M E C EDITORA LTDA.
Av. Professor Manoel de Abreu, 850
V.
RIOIzabel - Tel. 248-1428
D E JANEIRO
a
correspondncia: arquivo & administrao
Praa da Repblica, 26 - Centro - ZC-14
2O.ooO- RIO DE J A N E I R O - BRASIL
os artigos assinados so de
CONSELHO FISCAL E M 1975 responsabil idadedos colaboradores
e no expressam necessariamente
Deusdedith Leandro de Oliveira o pensamento da associao.
Fernando Sa tinas
Jos Lima de Carvalho Permitida a reproduo de artigos
desta revista desde que seja citada a fonte.
periodicidade: quadrimestral ,
prxima edio: Dezembro 1976
SUPLENTES
distribuio: aab
Milton Machado desejamos permuta
Jaime Antunes da Silva deseamos permuta
nous desirons echarige
We are interested in exchange
* . 3
SUMRIO
EDITO R IA L 5
RECADO DA REDAO 6
HACIA UN UNIVERSALISMO ARCHIVI-STICO 6 a 10
Aurelio Tanodi
TESTEMUNHO 11
CARTAS 12
NOT fC IAS 12
REUNION REGIONAL DE EXPERTOS PARA EL DESARROLLO DE LOS
ARCHIVOS NACIONALES EN AMERICA LATINA 13 a 1 9
RELATRIO ANUAL E PRESTAO DE CONTAS DA ASSOCIAO
DOS ARQUIVISTAS BRASILEIROS - ABRIL A DEZEMBRO DE 1975 19 a 21
CURSOS 21 a 23
A CONSKRUO DO ARQUIVO: UMA EXPERIENCIA TRAZIDA
DA EUROPA 23 a 25
Regina Alves Vieira
RESENHA 26

ARQUIVO & ADMINISTRAAO. Rio de Janeiro, Associao dos


Arquivistas Brasileiros, 1972 -
v. I n. O out. 1972
v. ilustr. quadrimestral
rgo oficial da Associaso dos Arquivistas Brasileiroa.
I. Associao dos Arquivistas Brasileiros, Rio de Janeiro.
2. Arquivos- Peridicos. CDb 025.171
4 A&A
Editorial HELENA CORREA MACHADO

tempo de encontros na rea arquivstica. Sinal de tiva, preservao da memria coletiva e das experincias
vitalidade, crescimento, e de muito trabalho, sobretudo das instituies; 2) elemento propulsor de progresso nas
de informao nossa comunidade sobre os assuntos r@laeshumanas pela proteo 3 documentao de inte-
versados nesses conclaves. resse do indivduo, portanto da comunidade; 3) base no
!I o que pretendemos neste editorial, considerando a s para a investigao, cientfica como para todos os
nossa adeso, no s quanto a temas, como pelas conclu- ramos do saber, face ao valor das fontes primrias de
ses apresentadas. informao que o arquivo preserva; 4) contribuio para
Assim, citando os mais importantes encontros, assinala- distinguir o significado das atividades arquivsticas do da
mos, em ordem cronolgica: pesquisa histrica, para corrigir distores de entendimen-
- Reunio Regional de Peritos para o Deserwolvimen- tos; 5) intensificao do controle na produo e guarda da
to dos Arquivos Nacionais na Amrica Latina . Bogot, massa documental, face 5 tecnologia da reproduo de
Colmbia, de 29/3 a 2/4/76, patroclnio da UNESCO; documentos; 6) importncia das tcnicas de classificao,
- i?Seminrio Nacional de Arquivos Municipais , avaliao e conservao, como garantia de um eficiente
Niteri, de 2 a 6/8/76, patrocnio da Prefeitura Municipal programa de acesso e uso do acervo arquivstico;
de Niteri; c) Planejamento dos sistemas nacionais de arquivo:
- VIII Congresso Internacional de Arquivos , Was- 1) importncia das campanhas sistemticas junto aos go-
hington, DC de 2619 a 1/10176, patroccio do Conselho vernos, 3s empresas e comunidade, principalmente nas
Internacional de Arquivos; reas administrativas e de ensino; 2) desenvolvimento do
- 3? Congresso Brasileiro de Arquivologia , Rio de pessoal mediante cursos de formao e atualizao; 3)en-
Janeiro de 17/10 a 22110176, patrocnio da Associao trosamento entre os rgos de documentao; 4) divulga-
dos Arquivistas Brasileiros. o na comunidade de usurios das fontes de informao;
Nessa primeira parte da divulgab prometida, enfoca- d) Legislao para arquivos: 1) elaborao de normas
remos os principais aspectos do encontro j realizado em legais de acordo com o programa do NATIS; 2) destaque
Bogot e os temas do VIII Congresso Internacional de para normas de orientao sobre conservao, defesa e
Arquivos , programado para setembro, em Washington, utilizao dos documentos de arquivo; 3)enfoque da
deixando para outra oportunidade a parte brasileira da documentao de valor histrico como ytrimnio da
matria, Nao, qualquer que seja sua propriedade,. ainda que
A Reunion Regional de Expertos para el desarrollo de respeitados certos direitos; 4) necessidade de fixar, no
10s Archivos Nacionales en America Latina , Bogot, onde conceito de guarda de patrimnio de cada pas, o direito
a UNESCO d cumprimento ao programa NATIS (Siste- nacional de propriedade no comrcio e exportao de
mas Nacionais de Informao, Paris, 1974) consignou em documentos, determinando inclusive a atuao preventiva
seu Informe Final, mediante depoimento dos partici- governamental nos casos de risco para conservao de tais
pantes dos pases da regio, que a despeito das deficin- documentos; 5) determinao de capitular como delituo-
cias de mo-de-obra qualificada e de escassez de meios sa a ao que permita a salda de documentos integrantes
materiais, j h inequvocos indcios de interesse em do patrimnio documental comunitrio de um pas para
torno dos Arquivos. integrar arquivos de outras naes; 6) adoo de medidas
Ainda, desse documento conclusivo, achamos interes- legais para garantir o retorno, aos pases de origem, de
sante extrair os seguintes dados: documentos que deles foram retirados com flagrante
a) Sntese da situao atual: 1) determinao de obter violao dos direitos nacionais; 7) recomendao e institui-
"status" para os arquivistas, mediante criao de cursos de es pblicas e privadas, entidades de cultura, universida-
formao, bem como a regulamentao da profisso; des particulares, etc., para que se abstenham de comprar
2) exigncia de formao profissional no s para os documentao que pertena a outros pases;
arquivistas, como para os dirigentes dos arquivos, que so e) Recomendaes gerais: 1) dirigidas a UNESCO,
geralmente escolhidos entre outras categorias, notadamen- OEA, CIA etc. maior cooperao com ahidades arquivs-
te a dos historiadores; 3) necessidade de reviso da legisla- ticas na Amrica do Sul (formao e atualizao de
o vigente; 4) criao de sistemas nacionais de arquivo pessoal, instalao, legislao, terminologia, instrumentos
em consonncia com o programa NATIS; 5) necessidade de pesquisa etc.), atravs da Associao Latino-Americana
de aumentar os recursos disponveis, inclusive o de instala- de Arquivos, ramo do Conselho Internacional de Arquivos
o dos arquivos; 6) adoo de mtodos adequados ao (CIA); 2) conclamao as associaes de classe de bibliote-
longo de toda linha do sistema, isto , desde os arquivos drios, documentalistas, arquivistas que trabalham entrosa-
correntes; 7)conscientizao da importncia das tcnicas damente no sentido de definir o mbito das respectivas
de conservao dos acervos; 8) divulgao de manuais e atividades, visando orientar governo e empresas no enqua-
trabalhos similares; 9) maior atuao das associaes de dramento correto dos profissionais (Bibliotecrio para a
classe tanto na administrao pblica como junto s Biblioteca, Arquivista para O Arquivo); 3)determinao de
empresas; aplicar critrios arquivsticos a documentos de Arquivo,
b) Valor e funo dos sistemas nacionais de arquivo no mesmo queles que estejam em museus; 4) utilizao da
desenvolvimento scioeconmico cultural: 1) garantia de microfilmagem, atendidos sempre os princpios arquivsti-
direitos e deveres como testemunho da gesto administra- COS.

A&A 5
entre outros, os itens: a) W a r q u i v a m e n t o : centros inter-
CONTINUAO: medirios de arquivo; tcnicas modernas de avaliao de
documentos etc.; b) tecnologia atualizada: reproduo, no-
Como visto, embora muitos dos aspectos abordados e m tadamente microfilmagem; automao, publicaes, admi-
Bogot j estejam nas nossas cogitaes, nunca demais nistrao de arquivos correntes e permanentes; c) acesso e
saber em que direo caminha o grupo-arquivstico lati- uso: clientela e m expanso; liberalizao do acesso; aplica-
no-americano. o da tecnologia avanada; d) a aquivstica mundial: a
J o VIII Congresso Internacional de Arquivos , que expanso da arquivologia; arquivos para o mundo e m
ser realizado em setembro, ter como tema principal: A desenvolvimento e, ainda, o programa de assistncia i
Revoluo arquivstica de nosso tempo , desenvolvendo Arquivstica.
os seguintes tpicos: I - A Revoluo Pr-Arquivstica ; Com essa divulgao, cremos ter oferecido aos nossos
I1- A Revoluo Tecnolgica e Arquivistica ; III - A leitores notcia sobre o que sabem, o que fazem e o que
Revoluo no Acesso e no Uso ; I V - A Revoluo pretendem importantes comunidades arquivsticas no tra-
Geo-Arquivstica . balho de conquistar a posio que de direito Ihes pertence
Dentro dessa matera, as sesses plenrias apresentaro, no grupo da rea da Informao.

Recado da Redao
Dando um novo impulso a divulgao da matria
ARQUIVO, publicamoso informe final d a Reunio
d e Bogot, promovida pela UNESCO c o m a colabo-
rao do Governo da Coiombia. O evento se reveste
da maior importncia, no s pela relevncia dos
temas abordados e das resolues adotadas, mas
principalmente pela oportunidade de sua realizao
e amplas perspectivas que se abriram po da
arquivologia latinoamericana. O Brasil esteve r e
sentado pelo Professor Jos Pedro Esposel.
Um artigo do Doutor Aurelio Tanodi enriq

HACIA UN .

UNIVERSALISMO
ARCH IVISTICO
Estamos en 10s umbrales de un fenmeno
Aurlio Tanodi
uniformidad esencial, que Ileg hasta donde el
archivstico que podramos caracterizar c o m o un estandarte implantado por el "miles" - el solda-
nuevo universalismo. do romano, era sostenido por Ia Ley, fundamento
Hace ms 'o menos dos milenios, en el mbito
de Ia bien planificada organizacin estatal- roma-
na.
que suele Ilamarse Ia civilizacin occidental, a Ia
cual pertenece hoy el continente americano, Con el desmembramiento de1 Imperio Romano
exista el universalismo de1 Imperio Romano, y Ia formacin de 10s nuevos reinos Ilamados
universalismo pol tico-militar que se extendi a1 brbaros, c o n distintas costumbres y caracters-
campo cultural. Dentro de este contexto polti- ticas institucionales, desapareci Ia antigua unidad
m u l t u r a l , cuyo eje era Ia centralizacin, Ia administrativa. Sin embargo, algunos aspectos tra-
administracin fue unificada y todo el material dicionales de Ia administracin anterior no pu-
archivstico, p r o h c t o de Ia mesma, adquiri0 una dieron ser borrados y se conservaron a pesar de la

6 A&A
O
O
diversificacin institucioial, en buena parte a posteriores y en buena medida Ia nuestra, de
travs de Ia Inglesia Catlica que imprimi a Ias manera un tanto parecida se extiende Ia tcnica
sociedades y estados medievales cierto sello de moderna a veces, tambin violenta y opresora,
universalismo reflejado en Ia administracin, de 10 pero capaz de librar al hombre de1 excesivo
cual Ias masas de pergaminos y posteriormente trabajo fisico y brindarle Ias oportunidades de1
papeles dan fehaciente testimonio, pero sin lo- proceso cultural y cientfico y beneficiar cada vez
grarse Ia igualdad procedimientos ni formas do- ms a casi toda Ia sociedad humana.
cu mentales. Aplicada al campo archivstico, Ia tcnica con
E1 proceso de diversificacin se acentu en Ia Ias mquinas ms o menos uniformadas en sus
Epoca Moderna, en Ia cual desaparece el universa- estructuras y procedimientos, impone progresiva-
l
lismo cristiano occidental y predomina Ia tenden- mente Ia produccin de tipos de documentos de
cia a Ia formacin de 10s estados fuertemente idnticas o parecidas formas, tal como ocurre en
centralizados en 10s poderes monrquicos hasta Ia microfilmacin, medios auditivos, audiovisuales
10s gobiernos absolutistas, a menudo muy antag- y cibernticos. Paralelamente con Ia hoja de pa-
nicos entre s. Por fin, en Ia Epoca Contempor- pel, cuaderno, libro, se producen fotografias, pla-
nea, empieza Ia constitucin de 10s estados basa- cas, microfilmes en tiras y rollos, microfichas,
dos en principios democrticos, celosos de su tarjetas perforadas, discos y cintas grabadas, dis-
independencia. cos y cintas de mquinas electrnicas. . . El verti-
Todo este largo proceso pol tico-institucional ginoso progreso cientfico-tcnico, unido a otros
Ilev a diferentes sistemas de organizacin y factores de1 desarrollo humano, nos Ileva a cam-
procedimientos administrativos c o n sus bases lega- bios fundamentales en el quehacer archvstico,
les y reglamentarias, y creacin de diferentes con Ia explosin cuantitativa de documentos es-
clases, tipos y series documentales y caceptos de critos y reproducidos en el papel y cualitativa en
archivos de tal manera, que todava hoy no nuevos soportes de1 contenido o texto, que fue y
tenemos una concepcin cientfica universalmente es Ia razn de ser de su creacin como consecuen-
aceptada de 10 que es el documento, Ia archivala, cia de su sistematizacin y consulta, crea nuevos
el archivo, 10 que se refleja en Ia teoria y prctica factores que Ilevan a una verdadera revolucin
de Ia archivologa, hecho que no m u r r e en mu- archivstica. Rewolucin pacfica, que exige de1
chas otras ciencias o disciplinas de conocimientos archivero moderno Ia rpida adaptacin a Ia ur-
y tcnicas humanas. gente aplicacin de nuevos procedimientos que
interrumpen en Ia secular y lenta evolucin de 10s
Presenciamos a grandes esfuerzos de tratadistas
archivos tradicionales, tradicin que se remonta
de temas archivsticos a 10 largo de 10s continen- en muchos repositorios iberoamericanos, a Ia
4 tes para Ilegar a un inconfundible entendimiento, poca colonial luso-hispnica.
claridad y coincidencia conceptual archivstica y
no podemos omitir Ia expresin de un ferviente El trmino de revolucin archiwstica pretende
deseo, para que ello se logre a Ia brevedad dominar Ia problemtica archivstica, de tal mane-
posible. ra que se 10 tom como epgrae para el prximo
VI11 Congreso Internacional de Archivos a cele-
Ultimamente, por encima de Ias diferencias que
brarse en Washington en 1976, ciudad que fue
existen entre Ias distintas reas y regiones cultura-
designada en el anterior que tuvo lugar en 1972
les, ideolgicas, socio-econmicas, institucionales,
en Mosc. Segn el programa de1 Congreso, tal
administrativas que se reflejan en el quehacer
revolucin se estudiar en cuatro aspectos:
archivstico e n el orden pblico, eclesistico y
privado, se vislumbra un nuevo universalismo, 1) revolucin en Ia gestin pre-archivstica (ges-
que, nos atrevemos a pensar se proyectara en el tin de documentos, archivos intermedios y Ia
campo archivstico: el universalismo de Ia tcnica seleccin con el expurgo);
moderna, basada en profundas investigaciones 2) revolucin tecnolgica (informtica, preser-
cient fico-tcnicas, c u y o resultado prctico, Ia m- vacin, restauracin 1;
quina, Ia industrializacin, se expande, en cierta 3) revolucin en el acceso y utilizacin (clien-
manera, c o m o el estandarte de1 miles romano, en tela de archivos, Iiberalizacin de1 acceso, re-
una extensin geogrfica mucho ms amplia que producin), y
Ia de1 antiguo Imperio mediterrneo, en un mbi- 4) revolucin geo-archivstica (extensin en 10s
to que tiende a abarcar todo el orbe. Y tal c o m o pases en va de desarrollo o sea, en el Tercer
el miles romano actuaba a veces e n forma violen- Mundo).
ta y opresora - pero abria Ia brecha a Ia E n una muy apretada sntesis, entre Ias causas
extensin de una riqussima civilizacin de c u y o de esta revolucin se puede considerar Ia pro-
contenido se nutra Ias generaciones coetneas y duccin masiva de papeles administrativos desde

A&A 7
10s fines de1 siglo pasado con el descbrimiento de decenios fueron abandonados y expuestos al des-
Ia fabricacin de papel muy barato en compara- cuido y eliminacin indiscriminada, recobran va-
cin con e1 anterior, Ia invencin de medios de lor y se buscan afanosamente.
duplicacin de textos escritos en papel, Ia susti- Entonces, el archivero debe volver sus miradas
tucin de textos predominantemente manuscritos hacia el pasado, pero all no termina su responsa-
por 10s escritos a mquina, Ias nuevas formas de bilidad: tiene que volverlas tambin hacia el pre-
soporte de textos: Ia fotogrfica e inclusive Ia sente, sin olvidar el futuro, conciente de q u e el
microf lmica, Ia sonora y audiowisual (cinemato- documento de1 archivo es, en un aspecto, e1
grfica) y Ia de mquinas electrnicas. puente entre el pasado, presente y el futuro.
Paralelamente con este proceso meramente tc- Pasado. No es necesario ni mencionar, que sin
nico, en manera creciente se extenda Ia ramifi-
Ias fuentes que testimonian o informan sobre el
cacin de Ia administracin pblica y de empresas pasado es imposible Ilegar al conocimiento histri-
privadas, inundadas de papeles, que se transfor- co, c o m o dijeron bien 10s tratadistas franceses:
maban en archivala y amenazaban, derrumbar Ias "Pas de documents, pas d'histoire" "donde no
paredes de depsitos de archiwos incapaces de hay documents, no hay historia", o ms exacta-
recibirla. Entones surgi el problema de1 control mente, "donde no hay fuentes, no hay historia",
de produccin: el archiwero preocupado por Ia reservando para 10s repositorios el peso de Ias
afluencia desmensurada, junto con el administra- fuentes documentales: donde "no hay documen-
dor, ernpezaron a procurar Ia sirnplificacin de tos, no hay archivos". Si nos preguntamos, cul
procedimientos con Ia reduccin de formulrios; es el l i m i t e cronolgico de1 inters histrico, de1
se procede a almacenar 10s papeles en lugares conocimiento de1 pasado humano, podramos
donde no molesten al director, gerente, adminis- contestar, que es el m o m e n t o en que termina el
trador, contador, etc., ocupando demasiado el pasado. Y el pasado remata en el m o m e n t o
costoso espacio dentro de Ias oficinas y, por fin, presente, el cual, al consumirse, se sumerge e n el
recurrir a una dolorosa "intervencin cirrgica": pasado. L a historiograf a tradicional que requera
La seleccin de material entre el considerado de cierta profundidad cronolgica para estudiar el
valor perimido, temporario y de conservacin pasado, quizs c o m o puro conocimiento cientfi-
permanente, condenando forzosamente a Ias dos co, se entremezcla c o m Ias tendencias modernas
primeras categoras a Ia eliminacin. que extienden su inters en el pasado c o n Ia
Las funciones de1 archivero en esta nuewa sin- finalidad de tratar Ia explicacin de fenmenos y
tuacin estn sujetas a una fundamental revisin. situaciones actuales en su causalidad de desarrollo
Desaparece Ia plcida posicin anterior, no exenta: anterior, "histrico", mediato o inmediato, para
de cierto romanticismo, de pocos hombres rodea- 10 cual recurren a documentos de fechas recien-
dos de antiguos pergaminos y pepeles, quizs ya tes, conservados en 10s archivos Ilamados adminis-
arnarillentos y en parte carcomidos por insectos, trativos, y, quizs, a Ia documentacin todava
roedores y otras inclemencias, de hombres que activa. Los archivos histricos, que antes reciban
dedicaban una buena parte de su tiempo a Ia ylo permitan Ia consulta de documentos de 100
investigacin histrica y atendan a otros investi- a 50 ans de antigedade, reducen estos plazos a
gadores pocos en nmero, que consultaban s10 30, 25 anos, y fechas ms recientes, hasta exten-
algunos fondos, series y colecciones documentales derse Ia accesibilidad a 10s archivos intermedios y
que se relacionaban con un reducido nmero de administrativos.
temas.
Ahora, el archivero de 10s archivos que Ilama- Si el inters histrico se prolonga hasta el
mos histricos, debe sacudir el polvo - acumula-
momento presente, el archivero est frente a otra
nueva tarea: pensar en el futuro y ayudar en Ia
do quizs en lapsos seculares - de todas Ias series
programacin de actividades de futuro inmediato
de Ia archivala, efectuar inventarios de todas Ias
y mediato.
existencias documentales, proporcionar sus me-
dios descriptivos en guas, catlogos e ndices. El Conciente de que el documento que apenas
inters de 10s estudiosos, que aumentam en nme- sale de Ia mquina de escribir es una fuente
ro y en calidad - trabajando solos o en equipos potencial c o m o informacin y prueba para Ias
- desde 10s investigadores de renombre hasta Ias generaciones futuras, y se acerca ms a tal fin
nuevas, pujantes y prometedoras fuerzas juveniles cuando de su primera fase de vida activa pasa a Ia
de 10s estudiantes, hace que no pase dasapercibi- segunda, en el archivo administrativo o interme-
do ningn archivo, ningn legajo, tomo ni expe- dio, debe preocuparse e n su conservacin y pro-
diente. curar que el futuro archivo histrico rena Ia
Especialmente 10s fondos importantes para 10s archivala ms completa de documentos de valor
estudios socio-econmicos, que hasta hace pocos permanente.
J
C

8 A&A
CONTINUAO:
En relacin con el fituro inmediato, al archi- prueba de una decisin, sin descartar e1 posible
ver0 le incumbe otro deber: facilitar Ia planifica- elemento sentimental, de simpatia por Ia pie23
cin, en cuanto necesita Ia informacin contenida documental que evidencia algo de acontecimien-
en el documento. Uno de 10s "signa temporis" de tos, personas y objetos queridos. Este texto salido
10s signos de1 tiempo en que vivimos, tiene el de un procedimiento administrativo, legal, conta-
nombre de planificacin que, dentro de Ias com- ble o de actividad privada personal o familiar,
plejas situaciones polticas, ideolgicas, culturales, refleja sobre todo 10s actos que capta nuestra
sociales y especialmente econmicas, ocupa un razn y refuerzan Ia memoria y conocimiento,
puesto privilegiado, tratando de solucionar mu- pero contiene Ia expresin de Ia voluntad, de
chos problemas, por medio de la sistemtica decisin y remata en el aprecio por su valor
b programacin de actividades a corto y mediano cultural y emocional.
plazo. Para Ia planificacin, 10s archivos brindan Este texto administrativo, a travs de 10s mile-
excelentes auxiliares como importantes centro de nios, tuvo una forma de transmisin: Ia escritura.
informacin, porque en ellos se registran muchsi- desde que se descubri como excelente posibili-
mos aspectos de Ia vida y contienen Ia experien- dad de comunicacin mediata. Y, hasta hace
cia acumulada a travs de anos, dcadas v sidos. pocos siglos, Ia poca grafstica se reduca a
con aciertos y errores, triunfos y fracasos de sus textos manuscritos, ampliada progresivamente
protagonistas, 10 que puede servir al planificador hace unos siglos a 10s impresos y recientemente a
como elemento utilsimo en sus proyectos. El 10s reproducidos, audio-visuales y finalmente ci-
archivo, en tal funcin, se transforma junto con bernticos que acumulan Ias informaciones en
Ias bibliotecas y centros de documentacin en un enormes cantidades de bancos de datos, recupera-
arsenal de informacin. bles en el lenguaje de Ia mquina. As, junto con
Aqu se dan Ias manos y entremezclan en Ia Ia grafstica, el archivero se encuentra com Ia
consulta de Ia misma documentacin el estudioso documentacin fnica, y Ia que registra imgenes,
de1 pasado y el planificador de1 futuro, sin olvidar inclusive en movimiento, y Ia de cintas y discos
al administrador y consultor de1 presente quien de mquinas electrnicas, que producen una nue-
busca en Ia archivala 10s datos necesarios para va explosin: explosin de informacin acumula-
sus gestiones cotidianas. da, que conduce al ya mencionado universalismo
archivstico.
El archivero debe atisbar el inters de toda esta
compleja gama de consultas y pasar, de Ia antana Tan es as, que esta explosin, para Ia cual fue
pasiva funcin de receptor de poca documenta- necesrio crear un nuevo trmino, "informtica",
cin y pocos visitantes, a una actividad mltiple preocupa al archivero, quien tendr que encargar-
i que va desde Ia conservacin y restauracin de se de Ia recepcin, conservacin y utilizacin de
documentos antiguos hasta el inters por Ia fbri- todos estos nuevos textos documentales, an mas,
ca de papel, de celulosa y de productos qumicos le toca conocer Ias posibilidades de pasar a 10s
y sintticos que sirven de soporte y texto de 10 bancos de datos 10s informes sacados de 10s viejos
que se convertir en futura archivala, consideran- documentos, cuyos autores y amanuenses ni
do su recepcin, almacenaje, ordenacin y des- sospechaban ni vislumbraban en Ia ms inveros-
cripcin, reproduccin y servicios al estudioso y mil fantasia que sus escritos servirn un dia a 10s
gerente, sin olvidar el aporte educacional de 10s estudiosos para acopio masivo de informacin
documentos y Ia extensin de su conocimiento y rapidamente procesada.
aprecio en todos 10s niveles sociales. El archivero actual est frente a grandes proble-
Frente a tal amplitud de nuevos enfoques mas que es factible solucionar s10 si se 10s
archivsticos, se impone estudiar qu es 10 que conoce a fondo y se decide resolverlos con inteli-
determina en Ia actualidad el valor cresciente de gencia que incluye Ia capacitacin profesional, el
10s archivos, que sin haber perdido su identidad estudio y Ia planificacin. Para todo esto es
con el pasado, se convierten en importantes cen- imprescindible Ia concientitacin, en primer lugar,
tros de informacin cada vez ms dinmicos. a 10s mismos archiveros y, despus, a todos 10s
que de una y otra manera tienen algo que ver con
Consideramos que es factible sintetizar10 en el documento, Ia archivala.
una o dos palabras: el texto, o ms explcitamen-
t e el texto administrativo. Porque Ia archival a Cada archivero debe ser conciente de su fun-
que es Ia razn de ser de 10s archivos, se crea cin social. No est exento de este deber el
para contener, sobre un soporte que le da Ia personal que ocupa 10s modestos lugares en 10s
consistncia y le permite Ia proyeccin ilimitada respositorios desempenando durante anos Ias ta-
en el futuro, un texto como medio de expresin reas rutinarias que parecen insignificantes, como
y comunicacin y, a su vez, le da el valor de es Ia minuciosa clasificacin de acervos documen-

A&A 9
tales que afluyen diariamente, o Ia catalogacin misin Directiva y muchos de sus miembros.
de 10s mismos con precisas anotaciones, para que
Dentro de1 amplio programa de atividades de
puedan satisfacerse Ias demandas de Ias autorida- Ia Asmiacin, nos impresionan dos hechos que
des superiores o, a weces, impacientes consultantes testimonian y trascienden su silenciosa labor: Ia
prticulares que buscan el determinado documen- publcacin de su ejemplar revista "Arquivo e
to. El archiwero, sin esperar resultados espetacula- Administrao" y 10s Congresos. El Primer Con-
res y ruidoso reconocimiento, efecta una pe- greso que reuni ms participantes que cualquier
quena obra dentro de un gran conjunto, dentro otro en Amrica y, quizs en el mundo, con buen
de un engrenaje que forma parte de un sistema de nmero de trabajos que evidencian Ia seriedad y
informacin y prueba imprescindibles para e1 nor- d alto niwel cientfico de 10s archiveros brasi-
mal desarrollo de innumerables actiwidades funda- lefios, no se quedl, como orurre a menudo, como
mentadas en Ia infraestructura administrativa. d primero y el ltimo, ni se debieron esperar
Un excelente medio para Ia concentizacin, largos anos para el Segundo. Este, el Segundo, y a
estudio y planificacin de Ia labor archivstica es es una realidad, a Ia cual tenemos Ia suerte y el
el presente Congreso de Archiveros Brasilenos. honor de participar, rico en un programa de toda
En el concierto de Ias hermanas naciones ibe- una semana, que incluye elementos de un curso
roamerianas, Brasil ocupa un destacadsimo lugar de perfeccionamiento profesional y el tratamiento
en el campo archiwstico. Su Arquivo Nacional ck una serie de problemas y cuestiones archivsti-
que debe ser orgullo de cada brasilefio que sabe cas, generales unos y vinculados con determinadas
walorar Ia obra cultural y apreciar el pasado de su clases de archiwos 10s otros.
patria, promueve una encomiable actiwidad tanto Adems, tal como murre en Ias reuniones y
en Ias mejoras de sus equipos, instalaciones, orga- congresos, se brinda Ia ogortunidad de conmer
nizacin interna y pedeccionamiento de prsonal, muchos colegas y tomar contactos parsonales,
como en su extensin con exposiciones y, espe- estrechar vnculos de amistad y renovr e1 entra-
cialmente, por medio de una sepie de importantes siasmo de bregar por una causa noble y til.
publicaciones. We aqu Ias obras de inwestiga-
AI felicitar por Ia iniciativa y el e m p f i o de
ciones. histricas, de auxiliares dmriptiwos de sus
realizar este Congreso que tiene lugar en una
fondos, de libros y folletos de temas archivsticos
ciudad que crew en una m a l a formidable con ran
laasados en un bien planificado sistema de tra-
as8elanto industrial y demogrfico que Ia ponen
ducciones y como corolario el "Mensario", Ia
entre Ias p r i m e m ciudades de1 mundo entero 9
nica rewista archivstica de1 mundo que se edita
que, junto con el cuidado de sus viejos papeles
mensualmente y que trae abundantes noticias
requiere e1 adecuado adelanto de sus documentos
sobre 10s acontecimientos archiwsticos brasilenos
modernos que seguramente ya eaan entrando en
y de1 exterior. No podemos silenciar el rol que le
el nuewo uniwersalismo archivstico, deseamos que
c a k al Director de1 Arquivo Nacional Dr. Ral
tambin este Segundo, como 10 fue e1 Primero,
cdo Rego Lima, el cual, a su vez, desempena una sea todo un bxito, contribuya al progreso archi-
importante funcin de colaboracin brasilefia en
wstico brasilefio y, an ms, sea como un faro
el concierto archiwstico en su calidad de miem-
que ilumine a Ias hemanas naciones Ilatino ameri-
bro activo de1 Comit Ejecutivo de1 Consejo
canas, tan nec:essarias de ensefianzas y ejemplos.
Internacional de Archiwos participando en sus
eventos de indudable trascedencia. La fecunda "Conferthcia pronunciada na Sesso Solene de
labor de1 Arquivo Nacional es factible dada s11 a b e m r a do 20 Congresso Brasileiro de Arquiwolo-
acertada direccin y Ia colaboracin de un equipo gia. So Paulo, nowembro de 9974".
de funcionarios de alta calidad profesional, Ia cual
se obserwa en muchos otros repositorios de1
inmenso territorio brasilefio.
Numericamente, quizs, ia ms grande en Amb
rica Latina, procura cumplir con 10s excelentes
propsitos de sus estatutos. Como toda asociacin
humana, depende en gran manera de1 empuje.
capacidade y - porque no destacar - de sacrifi-
cio que ponen sus dirigentes. Esta Asociacin
tiene Ia suerte de contar a su frente una persona-
iidad de excepcionales calidades como es e1 Pro-
fesor Jos Pedro Esposel, acompaiado por el
entusiasmo y disposicin de trabajo de Ia Co-

UO
Com a finalidade de centralizar o setor de documentao, foi criada, na Companhia
Brasileira de Energia Eltrica, a Diviso de Documentao e Informao, subordinada
diretamente ao Departamento de Recursos Administrativos.
Nesta reportagem, a nossa revista trs o testemunho da Chefe do Departamento IVETTE
MISSICK GUAMNA. 6

1. H quanto tempo foi criada a Diviso de anlise, indexao e resumo de artigos de pe-
Documentao e Informao? ridicos especializados;
A Diviso de Documentao e Informao 6 o manuteno do Catlogo de Referncia Legisla-
rsultado de estudos para preservar o acervo tiva contendo atos legislativos e jurisprudncia de
documental da Empresa e foi criada e m maro de interesse da Empresa.
1973. A Seo de Arquivo e Microfilmagem, tem
2. Quais as finalidades da Diviso? como atribuio, na parte do Arquivo con-
A Diviso t e m por finalidade coordenar e su- vencional, estabelecer critrios de classificao,
pervisionar os servios de catalogao, manuten- guarda, utilizao e recuperao de toda a docu-
o e recuperao de documentos de informao, mentao administrativa da Empresa, Compete,
livros, peridicos e fotografias, bem como o ar- ainda, a este setor a orientao aos arquivos'
quivo de correspondncia convencional e o arqui- Regionais e Setoriais.
vo microfilmado. Quanto ao setor de microfilmagem, de sua res-
3. Voc poderia resymir as atribuies da Di- ponsabilidade e guarda todas as espcies documen-
viso? trias microf ilmadas, caracterizadas como perten-
centes ao Arquivo Ativo ou ao Arquivo de Custdia,
i Para falarmos das atribuies da Diviso, temos
que falar das Sees de Informao Cientfica, sempre de acordo com decises tomadas por uma
Arquivo e Microfilmagem, diretamente subordina- comisso formada na Empresa, denominada Co-
das a ela:
misso Interna de Anlise de Documentos.
4. H quanto tempo existe o Centro de Micro-
A Seo de Informao Cientfica tem como filmagem na Companhia?
finalidade armazenar, recuperar, disseminar e O Centro de Microfilmagem foi instalado h
manter atualizado o material bibliogrfico - li- trs anos, com a finalidade de preservar a docu-
vros, peridicos, folhetos, normas tcnicas, etc. - mentao histrica e legal, e em alguns casos,
sobre energia eltrica e assuntos pertinentes s conforme julgamento da Comisso, documentos
atividades da Empresa, provendo de recursos bi- que constituem grande volume, e que teriam que
bliogrficos e tcnico-informativos o pessoal tc- ser conservados a longo prazo. Nos seus Us anos
nico responsvel pela realizao de estudos e de funcionamento, o setor j possui em seus arquivos
trabalhos de interesse da Companhia. 244 rolos de microfilmes, com cerca de 500.000
Dentre as atividades desenvolvidas pelo setor documentos microf ilmados.
destacamos: 5. Onde est localizada a Diviso de Documen-
registro, catalogao, classificao e emprsti- tao?
mo do material bibliogrfico: Com a mudana da Administrao Central para
organizao e manuteno do Servio de Disse- um novo Edifcio, o Departamento de Recursos
minao Seletiva da Informaco: Administrativos bem como todos os rgos a ele
divulgao da documentao armazenada atra- subordinados est sendo transferido para a Rua
vs de Boletins Bibliogrficos, Sumrios de Peri- Luiz Leopoldo Fernandes Pinheiro 517, 10P an-
dicos Correntes, Catlogo de Normas Tcnicas dar - Centro - Niteri, onde teremos o mximo
Nacionais e Estrangeiras, Sistema de Alerta dos prazer em receber a visita dos nossos colegas
livros recm-adqu iridos; leitores de ARQUIVO ADMINISTRAAO

A&A 11
Recekemos e agradecemos os exemplares de Ar-
quivo & Administrao. 0 0 0 0 0

h.Dalva Gregio - Bibliotecria


Centro de Integrao Empresa-Escola Hemos recebido Arquivo 8 Administrao. 3 (3)
So Paulo. dez. 75.
0 0 0 0 0 Archivo General de Ia Naci6n
O Instituto Histrico e Geogrfico de Minas Ge- Venezuela.
rais, agradece penhorado a contribuio que passa 0 0 0 0 0
a enriquecer ainda mais sua Biblioteca.
Ass. Demewal Jo Pimenta
Presidente . . . trabalhando atualmente na rea de arquivo
0 0 0 0 0 tcnico, tenho grande interesse em receber a
. . . nosso Centro de Documenta\, que se dedi- publicao Arquivo & Administrao.
ca b coleta de informaes e a pesquisa de As. Maria Helena S.C. Pinho
comunicaqo, consulta V. Sa. sobre a possibilida- Cia. Metropolitano de So Paulo.
de de remeter a este rgo o peridico Arquivo & 0 0 0 0 0
Administrao.
h s . Edna Palatnik Benoliel
Chefe do Centro de Documentao Solicitamos a gentileza de conceder-nos uma assi-
Rede Globo de Televiso. mtura.
As.- Libio Jair Silva - P E L E M I G
0 0 0 0 0 Diviso de Seivios Auxiliares.
Comunicamos-lhes o recebimento da publicao 0 0 0 0 0
pelo que muito agradecemos a ateno e presteza
no atendimento. Formulamos votos de felizes
multados na divulgao dos assuntos arquivsti- Sendo a publicao Arquivo & Administrao
cos, em que V. Sas. tem demonstrado lolivveis objeto de estudo e interesse dos alunos e funcio-
iniciativas, contribuindo de modo eficaz para a nrios desta Biblioteca, consultamos, pois, V. Sa.
expanso e melhor conhecimento da Arquivo- sobre a possibilidade de enviar-nos regularmente a f

logia. =ferida publicao.. .


Ass. Eduardo F. Vasquez As. Neide Oliveira de Souza
Banco do Estado do Par S.A. Biblioteca Ceclia Meireles
Matriz - CEDOC. So Gonalo - Niteri.

Ser realizado o I? Seminrio Nacional de Arquivos Municipais promovido pelo Instituto


Niteroiense de Desenwolwimento Cultural da Prefeitura Municipal de Niteri, atravs de
seu Centro de Documentao Histrico-Cultural, e a Universidade Federal Fluminense,
por seu Departamento de Difuso Cultural, de 2 a 6 de agosto do corrente ano, no
auditrio da Reitoria da UFF. (Rua Miguel de Frias, 9 - Niteri).
REUNION REGIONAL DE EXPERTOS PARA
EL DESARROLLO DE LOS ARCHIVOS
NACIONALES E N AMERICA LATINA.
-
Bogot (Colombia) 29 de Marzo 2 de Abril 1976

I N F O R M E FINAL.
1. INTRODUCCION wmplimiento de1 Programa N A T I S que fuera aprobado
por Ia Conferencia Intergubernamental sobre el Plan-
La Reunin de Expertos para el Desarrollo de 10s
teamiento de Infraestructuras Nacionales de Documen-
Archivos Nacionales en Amrica Latina se realiz en
tacin, Bibliotecas y Archivos, celebrada de1 23 al 27 de
Bogot (Colombia) desde el 29 de marzo hasta el 2 de
septiembre de 1974 en Pars.
abril de 1976, conforme a Ia Resolucin 4.122 adotada
por Ia 18? Conferencia General de Ia UNESCO.
4. ELECCION D E LA D I R E C T I V A
Esta reunin convocada por el Director General de Ia
UNESCO y organizado con Ia colaboracin de1 gobierno La primera sesin de trabajo presidida por Ia Directora
de Colombia tiene como objetivos evaluar y planificar el Interina de1 Departamento de Documentacin, Biblioteca
establecimiento y desarrollo de sistemas nacionales de y Archivos de Ia UNESCO, eligi:
archivos adaptados a Ias necesidades de Ias estructuras
Presidente: Fr. Alberto Lee Lpez
administrativas nacionales dentro de 10s marcos de1 pro- Vice-presidentes: Sr. Guillermo Durand Flrez
grama NATIS.
Sr. Jos Pedro Pinto Espose1
Relatora: Sra. Luz Alba Chac6n de Umaa
2. PARTICIPANTES
5 ORDEN D E L DIA
Expertos d e 10s pases de Ia Amrica Latina fueron
invitados por el Director General de Ia UNESCO a El orden de1 da cornprendi 10s siguientes puntos:
comparecer a ttulo personal a Ia reunin, de 10s cuales Situacin actual de 10s archivos y de Ia gestin de
diecisiete participaron activamente en Ia misrna. documentos en Amrica Latina.
Adems estuvieron presentes observadores de Ias asso- -Valor y funcin de 10s sistemas modernos de
ciaciones nacionales de archiveros, organismos internacio- archivos nacionales y gestin de documentos para
nales gubernamentales y no gubernamentales. el desarrollo mio-economico y cultural de un
La secretarla d e Ia UNESCO en Ia reunin estuvo pas.
integrada por Ia Directora Interina de1 Departamento de - Planeamiento de 10s sistemas nacionales de archi-
Documentacin, Biblioteca y Archivos, asesorado por dos vos dentro de1 marco de 10s objetivos de Natis.
especialistas de archivos. La lista completa de 10s partici-
pantes se encuentra en 10s anexos. E n Ia primera sesin de trabajo se discuti6 el primer
punto de1 programa, durante el cual 10s participantes
3. A B E R T U R A D E LA R E U N I O N hicieron una breve exposicin de Ia situacin de 10s
archivos en cada pas, resultando que esta es semejante a
La sesin oficial de Ia apertura estuvo presidida por Ia Ia descrita en el documento de trabajo. La mayora de 10s
seora Gloria Zea de Uribe, Directora de1 Instituto Co- representantes suministr un informe a Ia secretara de Ia
lombiano de Cultura y se realiz en el Museo de A r t e UNESCO.
Colonial el 29 de marzo. E n ella estuvieron presentes 10s Durante Ias exposiciones qued de manifiesto el aporte
participantes en Ia Reunin y otras autoridades colom- de Ia O E A al desarrollo archivstico de Ia regin, por
bianas. medio de misiones de asistencia tcnica, becas y equipo.
E n su alocucin, Ia seora Gloria Zea de Uribe dio Ia
bienvenida a 10s delegados y destac Ia importancia de 6. SINTESIS D E LA SITUACION A C T U A L
despertar el inters por 10s archivos en el mbito cultural
y fomentar su utilizacin por parte de Ia administracin Como resultado de 10s informes presentados por 10s
pblica. Seguidamente e1 seor Kescsmeti, Secretario expertos de cada pas se ha sefialado que Ia organizacin
Ejecutivo de1 Consejo Internacional de archivos present de 10s archivos en 10s pases d Amrica Latina no est en
un saludo a nombre de1 Presidente de dicho Consejo y general suficientemente actualizada y que son escasos 10s
recalc Ia importancia que en el mbito regional tiene esta medios asignados para su mantemiento y desarrollo, pero
reunin para el desarrollo general de 10s pases. La seora que hay indicios inequvocos de una decidida voluntad de
C. de Zaher, Directora Interina de1 Departamento de progreso e incorporacin a Ias corrientes modernas, Ia cual
Docurnentacin, Bibliotecas y Archivos, habl e n nombre seiauna realidad cuando Ia administracin de cada uno de
de1 Director General de Ia UNESCO. Destac que esta ell& se percate de Ia verdadera trascendencia de1 proble
Reunin es Ia primera organizada por Ia UNESCO en Ia ma.
regi6n para estudiar el desarrollo de Ibs archivos: que as La situacin actual de 10s archivos en Amrica Latina
mismo es Ia Drimera accin concreta aue se toma en se caracteriza wr 10s siouientes a s m t o s :
A&A 13
inherentes a sus tareas.
" V. Promover estudios referentes a Ia utilizacin d e
disponibles en su propio pas, y especialmente ei conoci- tcnicas de oonservacin y restauracin de documentos en
mimto de1 valor Y uso de Ias fuentes archivsticas. 10s pases de Ia regin, con miras a Ia difusin y
111. Promover Ia elaboracin de inventrios de 10s recur- mejoriamento de procedimientos ms eficaces y apoyarle.
sos humanos y fsicos existentes en el pas, analizar ias VI. Apoyarprogramasque permitan a 10s archivos producir r
necesidades de informacin de sus usuarios a diferentes ias guias, ayudas de localizacin y otros instrumentos de
niveles y colaborar en estas tareas. trabajo e pesquisa que necesitan 10s investigadores para
IV. Coordinar sus actividades con Ias de bibliotecas y lograr as Ia mayor difusin y el mejor aprovechamiento d e
centros de documentacin de sus r e s m t i v o s pases, con 10s fondos documentales nacionales.
el objeto de asegurar un uso timo de 10s recursos VII. Promover Ia utilizacin de una terminologa archi-
disponibles y Ia contribucin mxima de1 Sistema Nacio- vstica uniforme.
nal de Informacin (NATIS) al desarrollo cultural, y VIII. Promover el estudio y adopcin de normas para
econmico de cada pas. Ia elaboracin de Ias estadsticas e informes de 10s archi-
V. Cooperar con instituciones y programas de educa- vos
cin profesional para Ia informacin con el objeto de RECOMENDACION N? 3
asegurar un suministro adecuado de personal profesional y
tcnico para responder a Ias demandas de personas califi- Considerando que Ia contnua prdida de documentos
cadas p r a 10s diversos niveles de archivos de cada pas. que forman parte de1 patrimonio nacional, extrados
Elaborar una legislacin apropiada en sus respectivos ilegalmente de 10s pases a que pertenecen, con violacin
pases para implantar un Sistema Nacional de Archivos de Ias leyes, para integrar archivos de otras naciones,
mientras se asegura al mximo posible Ia participacin de mnstituye un delito que no debe seguirse cometiendo y
los recursos archivsticos dentro de un Sistema Nacional que 10s estados deben evitar por todos 10s medios a su
de Informacin (NATIS). Esa legislacin debe prever Ia alcance;
subordinacin de 10s archivos a autoridades administrati- Que 10s documentos constituyen fuentes irremplazables
vas propias, a ayudar a su desarrollo y su accin. de informacin y son bienes que deben ser protegidos
Planificar Ia aplicacin de tecnologas modernas al legalmente, su condicin jurdica y status legal debe ser
tratamiento y proceGmiento de 10s fondos documentales respectado y observado, de manera que su violacin
con el objeto de lograr Ia mxima utilizacin y compatibi- importa una transgresin de1 orden, que no debe ser
lidad al nivel nacional. fomentada ni facilitada en manera alguna;
VI. Finalmente cooperar con bibliotecas y centros de Que Ias naciones tienen derecho a conservar para s i 10s
documentacin de 10s respectivos pases en el estableci- documentos originados en sus respectivos pases como un
miento de un Control Bibliogrfico Nacional para todas bien que corresponde a su Patrimonio Nacional y CuItu-
Ias publicaciones de1 pas atraves de Ia utilizacin de un ral, cuyo derecho debe ser respetado por 10s dems
formato de intercambio internacionalmente aceptado de estados y por Ias dems entidades pblicas y privadas;
dados bibliogrficos. Se apoya ta accin de Ia UNESCO referente a Ia
transferencia de archivos a Ia proteccin de Ia integridad
RECOMENDACION N? 2. P
de 10s patrimonios documentales nacionales y se reco-
mienda que esta accin sea ampliada con miras a que;
Se recomienda a Ia UNESCO que al elaborar sus Los Estados Miembros adopten Ias medidas legales para
programas en el campo de 10s archivos tome en considera- que 10s documentos extrados de 10s pases de donde son
cin 10s puntos expresados en el informe de esta Reunin originarios con violacin de Ias leyes que 10s rigen, sean
y principalmente se proponga: reintegrados a sus lugares de origen;
I. Ayudar a Ia creacin de sistemas de administracin Se declare ilegal y sin efecto jurdico Ia transferencia
de sistemas de administracin de documentos, principal- de documentos hecha con transgresin de esas leyes;
mente a travs de una revisin de Ia legislacin vigente y a ias instituciones pblicas y privadas, entidades de
partir de un estudio comparativo de su organizacin cultura, universidades y particulares se abstengan de com-
actual; prar documentacin que pertenezca a otros pases violan-
II. Hacer un estudio en Ia Regin con miras a Ia do Ias leyes de 10s mismos.
armonizacin de 10s curricula y Ia introduccin de tcni-
cas modernas en 10s programas de formacin profesional y RECOMENDACION N? 4
adiestra m iento.
111. Ayudar a Ia formacin y actualizacin de1 personal Recomendar a Ias InstitUCiOneS internacionales como
de 10s archivos de Ia regin. UNESCO, OEA, IPGH, C I A y otras, que se haga un
IV. Hacer un estudio comparativo de Ia reglamentacion mayor esfuerzo para coordinar Ias actividades archivsticas
existente en 10s pases de Ia regin; e1 ajercicio de Ia en esta regin y que se recurra a Ia Asociacin Latinoame i
actividad de1 archivero con miras a &ablecer n o muchos ricana de Archivos, rama de1 CIA, como posible instru-
aiterios, que se reflejan en Ia creacin de una carrera o mento de colaboracin y coordinacin.
en una reforma que ponga en evidencia el mrcter
profesional de1 archivero y con ello lograr que el personal RECOMENDACION N? 5.
profesionalmente calificado en materia de archivos disfrute
de un status profesional y condiciones de serviio corres- Solicitar a 10s pases miembros que 10s documentos
pondientes a Ias rzsponsabilidades y conocimentos cieien de considerarse como objeto de museo y que se
I

U4 A&A
CONTINUAO memoria en el organismo humano. D e esta consideracin
se desprende el valor y Ia justificacin de 10s archivos,
a) La legislacin vigente, en Ia mayora de 10s casos, memoria colectiva de Ia institucin. Por consiguiente, un
debe ser revisada para adaptarse a Ias realidades y necessi- buen sistema de archivos y una acertada administracin de
dades de 10s archivos contemporneos; documentos suponen para cualquier entidad Ia seguridad
b) Existen riquisirnos fondos, pero es necesario crear de disponer de un eficas instrumento de trabajo al servicio
sistemas integrales de archivos como elemento esencial de sus objetivos.
para el estabelecimiento de un sistema nacional de infor- 3. Por 10 que se refiere a Ia cultura, Ia existencia de 10s
macin; archivos es ya en s misma un fenmeno cultural. La
c) Las instalaciones deficientes estn produciendo el riqueza de stos, su valor histrico, su estado de conserva-
deterioro o Ia desaparicin de valiosa archivala; cin, Ia intensidad con que se consulta y principalmente
d) Los recursos a disposicin de 10s archivos no les Ia atencin que merecen a 10s poderes pblicos son 10s
permiten cumplir a cabalidad con su cometido; ndices ms expresivos de1 desarrollo cultural de un pas.
e) E n Ia mayora de 10s casos se ha comprobado Ia 4. En pases de una rica tradicin histrica, como son
falta de coordinacin entre 10s archivos generales o nacio- 10s de.Amrica Latina, el paso de1 tiempo ha ido acumu-
nales y 10s archivos administrativos, que se traduce en lando una gran riqueza documental producida por las
lagunas, duplicacin y discontinuidad de 10s fondos, dife- instituciones que actuaron en sus respectivos territrios.
rencia de criterios y mtodos de ordenacin. Por otro En el transcurso de 10s anos estas instituciones han
lado se necesita Ia introduccin o una mayor aplicacin desaparecido o se han transformado em otras que, a su
de tcnicas en Ia administracin de documentos (Records vez, siguen produciendo documentacin. E1 conjunto de
Management); 10s papeles antiguos y modernos constituye una unidad en
f) E n les esferas de Ia administracin n o se ha tomado Ia que se encuentra acumulado un caudal de vida y de
an plena conciencia de Ia monumental riqueza acumula- experiencia que no debe ser desperdiciado y que hay que
da en 10s archivos ni de 10s servicios que puede prestar; aprovechar al mximo en beneficio de Ia comunidad social
menos an de Ia problemtica que plantea su conservacin; de1 propio pas.
.
5. El desarrollo es ante todo promocin de Ias riquezas
g) En muchos pases no hay una profesionalizacin de potenqiales partiendo de 10 que ya existe; supone Ia
Ia funcin de archivero. El ejercicio de Ia misma tiene utilizacin mejor y ms racional de Ias posibilidades
niveles distintos en cada Estado, sin una definicin precisa humanas y fsicas que ofrece um pas.
__ ._
de sus atribuciones y de 10s requisitos que deben exigirse 6. Ninguna institucin est en mejores condiciones que
para desempefarla. 10s archivos para suministrar 10s datos necesarios para Ia
h) E1 personal directivo de 10s archivos tiene general- elaboracin y ejecucin de un plan, pues en ellos se ha
mente una formacin histrica y no archivstica. Se ha ido acumulando Ia informacin de todos 10s aspectos de
constatado Ia necesidad de una preparacin especializada Ia vida nacional; a ellos van a parar, en series contnuas y
de1 personal. Un factor positivo es Ia atencin que se est ordenadas de datos Ias experiencias positivas o negativas.
concediendo a Ia formacin profesional con Ia creacin de Por consiguiente, 10s archivos deben ofrecer Ias premisas
exuelas, cursos de formacin de archiveros a varios indispensables para Ia formulacin de una poltica de
niveles y cursos de actualizacin para el personal. desarrollo, su planificacin, reforma o modificacin y
i) La preocupacin por editar publicaciones de carcter proporcionar a 10s gobiernos Ias condiciones para man-
profesional y Ia poltica de traduccin de manuales y tener y mejorar Ia eficacia de 10s servicios administrativos,
tratados resulta deficiente en relacin con Ia escasez de con 10s que se evitar Ia repeticin innecesaria de costosos
literatura archivstica en Ia regin; esfuerzos.
j) Las asociaciones profesionales de archivos empiezan a 7. Lo mismo puede afirmarse en ei aspecto social de Ia
recibir Ia atencin de 10s crculos culturales, pero se vida de un pas: el hombre, desde que nace hasta que
requiere una accin mayor para despertar el inters de Ia muere, va dejando huella de su pase en documentos
Administracin pblica y de1 Sector Privado. oficiales: registros de nacimientos, de matrimonios de
defunciones. Las relaciones de1 hombre con el Estado son
7. V A L O R Y FUNCIN D E LOS SISTEMAS NACIO- cada vez ms amplias y abarcan, cada vez ms esferas de
N A L E S D E ARCHIVOS P A R A E L DESARROLLO actividad, como enseanza, sanidad, etc. que se reflejan
SOCIO-ECONOMICO Y C U L T U R A L D E UN PAStambin en documentos: certificados de estudios primarios
ttulos de bachillerato o de estudios universitarios, car-
Agotada Ia consideracin de1 primer punto de1 Orden tillas de seguridad social, permisos para conduzir, pasapor-
de1 Dia, se procedi a Ia discusin segundo punto, en Ia tes, carnets de sociedades, etc. Todo ello produce una
que se Ileg a Ia siguiente formulacin: documentacin de indudable inters personal, pero que
/
1. La tramitacin ordinaria de 10s actos administrativos trasciende este inters para alcanzar un valor general
se materializa en documentos, cuya conservacin interesa porque permite conocer y estudiar Ia comunidad social en
por igual a Ia administracin y a 10s administrados: que est inserto el individuo.
p i m e r o , como garanta de mutuos derechos 'y deberes; 8. Los archivos, tal como han sido descritos, desem-
pasado em tiempo, como testimonio de Ia gestin admi- pean funciones esenciales a1 servicio de Ia sociedad
nistrativa. moderna. Estn Ilamados a satisfacer Ias necesidades de
2. Tal es Ia razn de ser de 10s archivos, considerados sus usuarios en cinco reas distintas, a saber:
hoy como verdaderos centros neurlgicos de cualquiera a) Comprobar y asegurar Ia continuidad de 10s derechos
organizacin, cuya funcin es similar a Ia que cumple Ia e intereses de1 Estado y de Ias personas, fsicas o morales;

A&A 15
necesarios para su funcionamiento; Ia investigacin y Ias
ciencias, de referencias para su progreso; Ia enseanza, d e
ejemplos para Ia educacin; Ia nacin, Ia memoria de su
que Ia propuesta Ley de Archivos se refiriese concreta- trayectoria.
mente, con Ia extensin e intensidad apropiadas a cada Los archivos, necesidad cotidiana para cada ciudadano,
pas, a Ias siguientes cuestiones.
para cada rama. de actiwidad, tienen un papel fundamental
6. La ley se referir a Ia totalidad de1 patrimonio por desempuar al estar presentes en Ia administracin y
documental de1 pas y Ias normas que se dicten para su al favorecer el acceso y Ia difusin de informaciones
conservacin, defensa y utilizacin debern afectar tanto a administrativas en el interior de toda sociedad.
Ia documentacin pblica como a Ia privada. Para complir esa tarea y dinaminizar 10s archivos en Ia
7. El grado de intensidad y obligatoriedad de tales Regin se recomienda a Ia Unesco y a 10s estados
normas depender de Ia filosofia poltica imperante en miembros 10 que sigue:
cada pas, pero deben consagrarse dos principios funda-
mntales: RECOMEMDACIOM N? 1
a. La documentacin histrica de un pas es un patri-
monio de Ia nacin, cualquiera que se su praprietrio Que considerando Ia informacin ha Ilegado a ser una
legal. base esencial para el progreso de Ia civilizacin y d e Ia
b. El Estado tiene el d e b r de garantizar Ia conserva- sociedad y que, al mejorar Ias relaciones humanas en Ia
cin de ese patrimonio, que por serlo pertenece a toda sociedad y entre pueblos d e distintas culturas y tradicio-
Ia comunidad social. nes, contribuye a una mejor comprensin y a Ia coopera-
8. El E m d o debe reservarse un derecho de tutela sobre cin mundial.
10s archiwos privados, respetanh 10s derechos de 10s Que hay en muchos lugares de1 mundo una gran
proprietarios en cuanto no supongan riesgo para Ia conser- desigualdad en Ia provisin de recursos que permiten tener
wacin de tos fondos documentales. a c e s o a Ia informacin a 10s usuarios de todos 10s
9. En el compto de conservacin de1 patrimonio campos de1 conocimiento.
h c u m e n t a l de1 pas deber tenerse muy especialmente en La importancia que tiene, tanto para 10s pases en vias
cuenta todo 10 relativo a Ia transmisin de propriedad y de desarrollo una accin concertada de orden nacional,
comercio de documentos en gsneral, especialmente de regional e internacional para que puedan utilizarse total-
exportacin d e piezes includas en t a l concepto. mente [os servicios, de informacin existentes.
10. En cao de riesgo de cksaparicin o transferencia El concepto MATIS descrito en el documento Sistemas
ilegal, el E m d o deber aciuar de forma que impida Ia Nacionales de Informacin (NATIS), objetivos w r a una
prdida de tales fondos, Ilegando hasta imponer el depsi- accin nacional e internacional (COM - 74/NATIS/3REY),
to obljgatorio e expropiacin, exigiendo a 10s propietarios como marco para una estructura general que abarca todos
que tomen Ias medidas pertinentes para su conservacin, y 10s servicios que se ocupan de proporcionar informxin a
contribuyendo el Ia medida de sus posibilidades a salvar todos 10s sectores de Ia comunidad y a todas Ias Catego-
10s documentos amenazados d e extincin. rias de usuarios;
Se apoya Ia accin de Ia UNESCO e n ayudar a Ia
creacin de sistemas nacionales de informacin, teniendo
en cuenta Ia estructura econmica y social de1 pas y su
Hemos entrada a Ia "Era de Informacin". El mundo patrimonio cultural, dentro de1 marco de sus planes
se caracteriza por una necesidad de informacin cada vez generales y sectoriales de desarrollo nacional y d e su
mayor, esa m a s y volumen jams igualados ni imaginados poltica de comunicacin.
en el pasado provocaron un replanteamiento de 10s orga- Se insta a 10s Estados M e m b r o s a que: establezcan, en
nismos que manejaban tradicionalmente Ia informacin, es diciembre de 1978 a ms tardar, rganos nacionales
&cir 10s archivos y bibliotecas. adecuados de coordinacin con facultad y atribuiciones
Por esta razn UMESCO introdujo el concepto de claramente definidas, que se encarguem de estudiar de-
NATIS y el prximo Congreso Internacional de Archivos talladamente todos 10s problemas pertinentes y de elabo-
tom como tema Ia rmolucin en 10s archiwos. rar planes para aplicar eficazmente el MATIS, en el marco
nacional y en conformidad con Ias directrices de M A T I S
Sin embrg, 10s gobiernos latinoamericanos, preocupa- elaboradas por Ia UMESCO para este fin, de acuerdo con
dos por 10s problemas de1 desarrollo econmico y cultu- Ia Resolucin 2 aprobada por Ia Conferencia Interguberna-
ral, muy a menudo no reconocen Ia ayuda considerable mental sobre el Planeamiento general de Ias infraestruturas
que sistemas nacionales de archivos pueden aportar a sus nacionales de 10s servicios de documentacin, biblioteca y
esfuerzos para &&lecer planes de desarrollo, mejorar el archivo.
funcionamiento de Ia administracin, y utilizar al mximo Se recomienda a 10s Estados Membros que basados en
los recursos humanos y materiales de1 pas. 10s objeticos de N A T I S asignen a 10s Archivos Ias siguien
Lejos de ser solamente el depositario de1 pasado hist- tes responsabilidades:
rico de cada pas, 10s archiwos son tiles: 1. Contribuir a Ia formulacin d e una poltica nacional
a 10s estados que se apoyan en ellos; de sistemas de informacin basada en launicidad d e 10s
a Ias administraciom que trahajan con ellos; recursos informativos.
a 10s ciudadanos que, por ellos, tienen Ia garanta de 11. Participar junto con Ias bibliotecas y centros de
sus derechos. documentacin en el estmulo dei conocimiento wr . Darte
.
Sin archwos, Ia economia no dispone de 10s datos de 10s usroarios, d e todas Ias fuentes d e informacin
c
O8 A&A
CONTINUACO
tomen Ias medidas n&rias para que se custodien y MOCION:
utilicen con criterio archivstico.
La Reunin aprob una mocin de duelo por el
RECOMENDACION N? 6 sensible fallecimiento de ia Sefora Madre dei Embajador
Manuel Alcal Anaya, Director General de1 Archivo, Bi-
Recomendar a Ias diversas asociaciones necionales de blioteca y Publicaciones de Ia Secretara de Relaciones
archiveros, bibliotecanos y documentalistas que se pesten Exteriores de Mxico, acaecida mientras 1 participaba en
mutuo apoyo y aunen sus esfuerzos para esclarecer el ia reunin:
contenido y competencia especfica de ia actividad que
mrresponde a cada UM de estas disciplinas, de acuerdo ACUE R DO :
con Ias definiciones y objetivos de #TIS, para que se
corrijan Ias orientaciones .y prcticas contrarias. Presentado por el Doctor Piedra Sols, fue aclamado el
seguiente acuerdo:
RECOMENDACION N? 7 La- Reunin Regional de Expertos para el Desarrollo de
10s Archivos Nacionales en Amrica Latina, reunida en
Considerando Ia aeciente utilizacin de1 sistema de Bogot, al clausurar sus seciones:
microfilmen 10s archivos.
Se recomienda que Ia ley de archivos contemple Ias ACUE RDA
normas y requisitos necesarios para que Ias entidades
comerciales dedicadas al negocio de Ia organizacin y Agradecer a UNESCO y al Gobierno Colombiano, en
microfilmacin de archivos respeten Ias especificaciones su Instituto Colombiano de Cultura y en su Archivo
mnimas de calidad archivstica en el uso de Ia microfil- Nacional, Ia organizacin y auspicio de Ia presente Reu-
macin y estn obligados, para este efecto, a obtener Ia nin, que ha sido fecunda en beneficios para el Desarrollo
aprobacin de Ia autoridad archivstica seiialada por Ia de 10s Archivos Nacionales de Amrica Latina, y.
ley. Tributar un voto de reconocimiento y aplauso a Ia
Adems se reafirma el principio archivstico de que Ia Senora Celia Zaher, Directora Interina de Ia Divisin para
microfilmacin de sustitucin, por s i sola, es inaceptable. el Desarrollo de 10s Servicios de Documentos, Bibliotecas
de manera que Ia ley debe establecer Ia prohibicin y Archivos de Ia UNESCO, y al Padre Alberto Lee Lpez,
absoluta de Ia destruccin de 10s originales microfilmados Presidente de Ia Reunin, por Ia magnfica Direccin de Ia
sin Ia previa autorizacin de Ia autoridad archivstica conferencia, gracias a Ia cual se ha logrado tan notable
competente. kit0.

RELATRIO ANUAL E PRESTAO DE


CONTAS DAb.ASSOCIAO DOS
ARQUIVISTAS BRASILEIROS.
Abril a Dezembro de 1975.
Coordenadora dos Cursos da OEA, fez um depoimento vibrante
1. Introduao

-
sobre a importncia dos pequenos e abandonados depsitos de
Cump-ndo o disposto na alnea "e" do i? do artigo 18 d o documentos cujo valor quase sempre subestimado nos pabs em
Estatuto da AAB. a Diretoria apresenta ao Conselho Deliberativo e vias de desenvolvimento.
ao Conselho Fiscal o relatrio referente i3 primeira etapa de sua Alm de relatar e deplorar a situao, a conferencista exortou
(lesao, o perodo de 14 de abril a 31 de dezembro de 1975. a autoridades no sentido de mudar esse "statuquo".
expedente8 apresenta* tamb6m. a respectiva
2 3 Painel explorat6no sobre arquivamento de plantas, mapas e
prertago de contas.
desmhos
2 Atividades r e a i i No auditrio da Escola de Servio Pblico do Estado do Rio
2.1 80 C o m de Biblioteconomia e Documentao de Janeiro, em 13/8/75 a AAB promoveu, para explorar o
assunto, apresentao de experincias, visando colher subsdios
A esse condave, realizado em Braslia, na semana de 20 a 25 para firmar critrios de arquivamento do material em tela.
de julho de 1975, a A A B esteve presente, representada pela Participaram como apresentadores:
Presidnae, Helena Corra Machado e Gilda N u m Pinto, alm de Denise Amaral, bibliotecria-documentalista do Centro de Car-
M P. P. Esposel. de Nilza Teixeira Soares e outros. tografia da CPRM, do Ministrio de Minas e Energia.
Em reunio especificamente dedicada A AAB, no Auditrio 16 Manoel dor Santos Lopes, responsvel pelo Arquivo Tcnico do
da Universidade de Brasfiia, em 25/07/75, foram apresentados os Setor de Engenharia da Petrobrs, assessorado por Rmulo
seguintes temas: "Microfilmagem nos Arquivos de Empresa" - Brugger Roland.
Gilda Nunes Pinto; "NormalizaEo do programa descritivo dos Ivo Coelho Saldanha Marinho, Chefe da Divisa0 de Arquivo
Arquivos" - J d Pedro Pinto Esposel; "Arquivologistas, Bibliote- Tcnico de FURNAS - Centrais Eltricas S/A.
crios e Muselogos de mos dadas" - Helena Cor& Machado.
2.2 Conferncia sobre o tema "O t e m i r o mundo dos Arquivos" 2.4 30 Congresso Brasileiro de Arquivologia (30CBA)
No dia 31 de julho de 1975, no Arquivo Nacional, a Dr? Em 3 de outubro de 1975, a AAB assinou contrato com a
Vicenta &rt& AI^,,^, Inspetorados ~~~~i~~~de ~~~~h~ e firma BRASENCO - Empreendimentos e Servios Ltda, visando A

A&A 19
Para a semana de 15 a 19 de maro de 1976 a A A B
organizao do referido 30 &A. programou u m curso ministrado pelo Prof. Frank B. Evans,
Em conseqncia a AAB e a citada firma comearam a tra- Comissrio Regional do Arquivo Nacional dos Estados Unidos e
balhar para a realizao do referido conclave. havendo decidido Assessor para assuntos arquivsticos da UNESCO.
desde logo mudar por motivos de ordem tcnica, para a cidade do
Rio de Janeiro, o local, - Brasiia -que durante o ltimo 3.2 Curso de Arquiwos Correntes
conclave havia sido escolhido. No perodo de 5 de abril a 1 1 de maio, a A A B realizar um
curso para arquivos de empresa, ministrado pela Profa norteameri-
2.5 Cursos de formaqo cana Virginia Newton Mounce, da Pan American University,
Procurando incentivar e apoiar as inciativas de criao de Texas.
cursos de formao, a direo da AAB manteve contactw com a
Federao das Escolas Federais Isoladas do Rio de Janeiro, antiga 3.3 Encontros
FEFIEG visando A criao, j em andamento, do Curso de E m maio de 1976, a A A B proporcionar aos scios um
Arquivologia ao lado dos de Biblioteconomia e Museologia. encontro onde os Arquivistas Jos P.P. Espose1 e Marco Antnio
2.6 Dia do Arquiwista Coelho faro um depoimento sobre suas impresses de viagem, no
que se refere aos Arquivos dos Estados Unidos, Canad, Crdoba
Em sesso solene, presidida pelo Dr. Raul Lima, Diretor Geral
(Argentina).
do Arquivo Nacional, no auditrio da Fundao Getlio Vargas, a
No mesmo r d s a A A B Drogramou outro encontro contando
AAB comemorou o dia do Arquivista, em 20 de outubro de 1975. dessa vez com o associado Waldemar Moterani, que falar sobre O
Na ocasio, saudou os Arquivistas o Prof. Benedicto Silva, conceituado arquivo da Usiminas.
Diretor do Instituto de Documentao da Fundao' Getlio
Vargas. 3.4 30 Congresso Brasileiro de Arquiwoiogia
Encerrando o encontro, a A A B fz a entrega do prmio
"Marqus de Olinda" A vencedora do concurso de monografias De 17 a 22 de outubro a A A B realizar o 30 Congresso
sobre temas arquivsticos - patrocinado pelo Arquivo Nacional - Brasileiro de Arquivologia e para isso j contratou a firma
Nilza Teixeira Soares, Diretora da Coordenao de Arquivo do BRASENCO Empreendimentos e Servios Ltda.
Centro de Documentao e Informao da Cmara dos Deputados
- Braslia. 3.5 Organizao de comits para fixar critarios arquiwfsticos
Destinados a facilitar a orientao das tcnicas arquivlsticas
2.7 4? C u m de O r g a n i z e de Arquiwa de Empma mais adequadas ao meio brasileiro, a AAB instituir comits para
Na semana de 3 a 7 de novembro de 1975 a AAB realizou no tratar dos temas julgados de interesse.
Auditrio da Associao dos Servidores Civis do Brasil (ASCB) o O. primeiro deles "Instrumentos de Pesquisa" em que traba-
4? Curso da srie que j vinha ministrando desde 1973. lham Maria Amlia Porto Migueis, Jos Pedro Pinto E s p ~ e l ,Maria
Nesse curso destacase o nmero de participantes, sessenta e de Lourdes Costa e Souza,. Marilena Leite Paes, Regina Alves
seis (661, oriundos das mais expressivas empresas brasileiras: Vieira e Helena Corra Machado, j est dando frutos.
Embratel, Fundao Getlio Vargas de So Paulo, Itaipu Bi-nacio- A estes se seguiro os de microfilmagem, relaes internacio-
nal,. Nuclebrs, Cosigua, Braspetro, Banco da Amaznia, Telerj nais etc.
(CTB), Ceplac, Eletrosul, Estacas Franki Ltda., Magnesita S/A,
Companhia Souza Cruz Indstria e Comrcio, etc. 3.6.5? Curso da Organizao de Arquivos de Empresa
Dando continuidade ao curso que tan'ta aceitao tem tido por
2.8 O quadro Social parte do meio empresarial, a A A B programou para novembro do
Em resposta A campanha de expanso do quadro social, a A A B corrente, mais u m curso da sri.
assinala o aumento de 106 novos scios.
3.7 Curso de f o r m q i i o
2.9 A Rewista "Arquiwo e Administrao" N o exerccio de 1976, a A A B pretende trabalhar junto aos
Graas ao esforo da Diretora da revista - Maria de Ia setores polticos e de ensino para incentivar a criao de cursos de
Encarna~in~ de Espan Iglesias, a AAB conseguiu manter a formao em Arquivologia.
publicao no nvel em que foi iniciada.
3.8 Replamentao da profisso
2.10 DMersos Esse Item merecer especial ateno da atual Diretoria.
A AAB manteve, ainda, sobre os seguintes assuntos, ativa Alm das atividades especificamente programadas, a A A B esta-
correspondncia no que se refere a: r sempre pronta para outras que se fizerem necessrias, no
a1 Deputados e Senadores, objetivando conseguir a regulamen- poupando esforos para valorizar a classe.
tao da profisso; 4. Anlise das atividades e concluses
b) Ministrio da Justia, para compor comisso visando A
regulamentao do art. 1215 do Cdigo Civil, que dar certamente Pelas atividades realizadas verificase que na l? parte da gesto
a merecida autoridade ao Arquivista, na eliminao de documen- do binio 19751976, a A A B procurou, no s dar continuidade
tos; 5s realizaes da diretoria anterior, como encaminhar no sentido
c) Ministrio da Sade, para receber subveno j deferida; de reforar a confiabilidade que a Associao j vinha grangeando,
d) incentivo i criao de ncleos; especialmente nos programas de aperfeioamento de pessoal, pedra
e) programao de cursos para 1976, convidando professores de toque na valorizao do profissional.
americanos, solicitando auxlio, quer do Arquivo Nacional, quer Assim, cursos, especialmente os de formao, contaro com o
da Fundao Ford; trabalho e o decisivo apoio da AAB.
f ) campanha para atualizao do pagamento da contribuio Os aspectos administrativos, tais como melhoria na modalidade
dos scios; de cobrana de mensalidades, nos registros bem como nos servios
g) agncias de viagem, fazendo levantamento, para organizar de Secretaria, merecero destaque, alm de esforo para manter o
uma excurso aos Estados Unidos, com atraente itinerrio, nas ndice de crescimento do quadro social e ainda a criao de novos
melhores condies de preo, aproveitando a realizao do V l l l ncleos estaduais.
Congresso Internacional de Arquivos, em Washington, na semana Finalizando, no h como deixar de assinalar que no foi fcil
de 27 de setembro a l? de outubro de 1976. o caminho percorrido, e que a diretoria est longe de estar
satisfeita com os resultados colhidos. Todavia, essa insatisfao
3. Atiwidades programadas positiva, porque no traz desalento, mas antes estmulo para
trabalhar visando aumentar as conquistas que a classe muito
3.1 Curso de Tcnicas de Arquiwo
justamente almeja.
CONTINUAO:
Arquivo Histrico Municipal de Porto Alegre, Ar- Rio de Janeiro e Arquivo Histrico da Bahia.
quivo Pblico de Minas Gerais, Fundao Getlio Tambm em Braslia, ministrou o Professor
Vargas, Museu Imperial de Petrpolis, Instituto Frank Evans curso semelhante, promovido pelo
Histrico e Geogrfico Brasileiro, EMBRATEL, Ncleo da A A B naquela cidade, com cerca de 80
Cia. de Cimento Portland Ita, PETROBRAS, participantes.
B RASPETRO-Petrobrs Internacional S/A, Aos O programa, em ambos os cursos, versou so-
Boehler do Brasil Ltda., Itaip Binacional, Banco bre a seguinte matria: l) conceitos, terminologia
Lar Brasileiro, Distribuidora Wal-Produtos de P e e princpios; 2) administrao ae Arquivos e con-
trleo, USIMINAS, NUCLEBRAS,Centrais Eltri- trole de documentos; 3) avaliao, seleo e elimi-
cas Fluminenses S/A, Sociedade de Empreendi- nao de documentos; 4)preservao de documen-
mentos Industriais Comerciais e Mineraco - SO- tos; 5) o arranjo dos arquivos; 6)descrio em ar-
CICOM S/A, Ministrio da Fazenda, Price Water- quivos; 7) servios de referncia; 8 ) arquivamento
hause Peat Consultores de Empresas, MONASA - de material cartogrfico e audiovisual; 9)automa-
Consultoria e Projetos Ltda, I B M do Brasil, Prefei- 50 e controle de arquivos; 10)organizao arqui-
tura Municipal de So Paulo, Projeto Radam do vstica dos Estados Unidos; 111 panorama interna-
Brasil, Departamento Geral de Documentao do cional em matria de arquivos.

A CONSTRUCAO DO ARQUIVO &

(Matria republicada por ter sado incompleta)

UMA EXPERIENCIA TRAZIDA DA EUROPA CONSTRUAO


Para a construo do Arquivo muito impor-
Regina A'ves tante aue haia uma estreita colaboraco entre o
Com algumas visitas e a literatura pesquisada Arquiteto e orquivista.
sobre o assunto, pude recolher alguns dados que, Este entrosamento deve comear com a elabo-
penso podero ser teis e serviro de alerta para rao do projeto, prolongando-se at o temino dos
que se no cometam erros quando da construo trabalhos. O Arquiteto o mestre em sua obra,
de futuros depsitos de Arquivo. porque ele o nico responsvel pelas concepes
O primeiro cuidado a ser observado quanto arquitetnicas, entretanto, o Arquivista deve sem-
i localizao. pre inform-lo das suas necessidades, dos seus cui-
No fcil encontrar o local ideal para um dados, seguindo atentamente a marcha dos seus tra-
dep0sito de Arquivo. De incio, deve ser observado balhos, procurando sempre um perfeito entendi-
que o Arquivo precisa estar situado o mais prximo mento que, para colher resultados, dever se situar
no campo das relaes humanas.
possvel dos seus utilizadores: do Administrador,
do pesquisador, do professor ou do estudante, que,
Esta obrigao por parte do Arquivista regu-
lamentada na Frana, pela Circular da Direo dos
entre-estudos, o que torna mais difcil a sua es-
colha. Arquivos, de 14/3/1966,e, em caso de algum con-
O terreno precisa ser previamente testado, flito, a soluo dada pela Direo Geral dos
para que sejam evitadas as reas midas ou sujeitas Arquivos, ou no caso do Arquivo Departamental,
pelo Prefeito.
a inundaes. A vizinhana perigosa deve ser evi-
tada, como as fbricas e os depsitos de infla- O material empregado deve dar provas de
mveis, por causa da poluio e os riscos de in- solidez e salubridade. A madeira deve ser evitada,
cndio. pelo perigo que apresenta, por ser altamente infla-
E preciso pensar tambm nos futuros cresci- mvel. A d r a e o tijolo, ao contrrio, podem ser
utilizados.
mentos do Arquivo.
A frmula mais recente na Europa situ-los O vidro e o ao tambm tm boa aceitao. E
nas proximidades dos centros administrativos e dos necessrio, entretanto, vigiar os materiais e as tcni-
centros urbanos. E m alguns lugares, os Arquivos se cas de construo, quanto ao isolamento trmico e
situam no "campus universitrio". H ainda o higromtrico.
exemplo de depsitos subterrneos, como o Arqui- Os muros devem ser construdos com paredes
vo Municipal de Estocolmo e o das Montanhas Ro- duplas para uma boa circulao de ar.
chosas, em Salt Lake City nos Estados Unidos. As fundaes precisam ser muito bem estuda-
das, assim como o emprego de revestimentos espe-
- ~

A&A 23
ciais. O mesmo cuidado dewe ser tomado com a luz 10 m2 no mximo.
solar, insetos, infiltraes de gua e o material de E m alguns Arquivos de grande importncia, pode ser
cobertura. instalada uma cmara forte c o m porta blindada A prova de
Para o caso de terrenos com muita umidade, a altas temperaturas, para proteo dos documentos raros,
construo do demsito dewer ser feita sobre pi- de grande valor histrico. Esta cmara, em princpio
lotis, ewitando-se assim contacto direto com o solo. dever ser instalada no subsolo, c o m um sistema de
Alm da instalao no subsolo, os depjsitos ventilao adequado.
podem ser construdos em superfcie, tipo pavilho Se a galeria est situada e m um edifkio antigo, com
ou ainda em altura, como o caso do Arquivo em uma altura de 3,50 m a 4 m, como comum, a primeira
forma de torre, de Rouen, na Frana, com 83 m de medida a ser feita dividir o andar ao meio.
altura. A disposio das estantes, nos depsitos, deve ser em
Este tipo, hoje em dia, est tendo grande acei- forma de espiga, estantes em fila, divididas por partes,
tao, sendo at considerado melhor que os Arqui- sempre afastadas das paredes, para que o ar circule
wos horizontais. Com boa organizao, as ligaes livremente entre elas.
automticas verticais so mais confortveis, mais Para o arquivamento de documentos de dimenses
rpidas e menos fatigantes. A circulao por meio variadas importante que as estantes tenham as suas
de elewadores e monta-cargas, melhor que ao lon- prateleiras mveis.
go de interminveis corredores. Atualmente as estantes metlicas esto padronizadas
Por razes de segurana, os depsitos dewem com prateleiras de 1 m a 1,20 m de comprimento. Tam-
ser isolados dos locais de trabalho. M m preciso observar o espao entre as estantes, que,
Atualmente, este isolamento feito por meio dever ser de 0,70 m a 0,80 m, no mnimo. Os caminhos
de paredes especiais e portas corta-fogo. de circulao, por onde devero passar os carrinhos c o m
Dewem ser tambm prewistas escadas de segu- os documentos, devem ter, pelo menos, I m de largura.
rana, para os casos de sinistro, que devero ser Para proteo contra a poeira, quando as estantes no
instaladas em sentido oposto aos elewadores e as chegam at ao teto, uma cobertura deve ser colocada na
escadas internas, que, por sua vez estaro tambm ltima prateleira. A prateleira de base tambm dever
isoladas por portas especiais corta-fogo. ficar alguns centmetros acima do solo, e, se possvel,
Nos Arquivos modernos. o nwel dos deubsioos coberta para evitar que os documentos resvalem para
no dewe Liltrapassar a algura de 2,40m e 2,45m e o baixo.
mximo aceitvel. Com essas ididas, qualquer Todas as peas metlicas devem ser tratadas contra a
pessoa de estatura mediana poder alcanar a parte ferrugem recebendo pintura especial.
superior da estante, que dewer estar situada a Como a maioria dos documentos tem 0,30 m, a pro-
4,8Om do solo. fundidade das prateleiras dever ser de 0,410 m, que, assim,
As estantes podero ter os suportes para as sero aproveitveis at para os documentos maiores.
suas prateleiras independentes da construo ou Como ltima palavra em estantes, h o sistema corn-
serem ligadas a ele, fazendo parte do seu corpo. O pacto ou denso, e m que cada travesso considerado um
mais comum usado atualmente, so os suportes elemento mvel, onde os espaos s so liberados no
independentes. momento exato da necessidade. As estantes deslizam em
Com qualquer dos dois sistemas escolhidos, trilhos areos ou colocados no solo por meio d e manivela
preciso ateno especial para a sobrecarga em razo manual, de ar comprimido ou por eletricidade.
do peso dos documentos, que calculada por me- A grande vantagem das estantes densas quanto ao
tro quadrado de 4.50 a 2 . 0 quilos para cada espao, que reduzido de 50 a 90%. A documentao
niwel de d e ~ s i t o . fica protegida da poeira, dos excessos da luz solar e at
As fundaes e OS suportes das estantes devero ser contra o roubo. No entanto elas apresentam algumas
calculados em conseqncia deste peso. inconvenincias quanto A estrutura arquitetura1 do prdio,
Por medida de segurana, propagao de incndio ou que dever ser bastante slida. diminuico da ventilaco e
climatizao, aconselhvel que a superfcie das galerias o preo que naturalmente - bem mais elevado que as
d o ultrapasse a medida de 150 a 200 m2. estantes comuns.
Quando a rea reservada ao depsito for muito exten-
sa, devem ser planejadas divises com paredes e portas
apropriadas para isolar o fogo, determinando-se o tama-
nho das salas, 200 m2 no mximo formando compartimen-
tos estanques.
Como os depSsitos no so locais de trabalho, e
necessrio abrir maos para serem retirados os docu-
mentos para as pesquisas, conveniente adaptar uma
prateleira rebaixvel, no travesso lateral da estante ou
ento reservar em cada galeria uma mesa para esse tipo de
trabalho, em local convenientemente iiuminado.
Para os grandes depsitos, e m cada andar das galerias, 6
aconselhvel reservar uma pequena sala de trabalho, com
CONTINUACO
Adaptao de um prdio para Arquivo. Por experincias feitas por tcnicos especializados, a
Como nem sempre ' possvel construir novos dep- quantidade de luz solar admitida nos depsitos de Ar-
sitos, devemos tambm pensar no problema dos edifcios quivo, no deve ultrapassar de 50 lux. Os raios solares
velhos. devem ser quebrados por sistemas especiais de anteparos.
muito comum hoje na Europa, encontrarmos pal- Por outro lado, os depsitos completamente desprovi-
cios, cavaiaricas reais e at igrejas, transformadas e m dos da claridade natural so desaconselhados, porque a
Arquivos. luz solar em quantidades moderadas t i l por suas
O primeiro passo a ser dado no caso de adaptao, ser faculdades germicidas.
a eliminao das causas dos perigos que esses prdios e nas galerias escuras que os documentos esto mais
oferecem. Dever ser feita completa desinfeco das ma- expostos aos riscos de proliferao dos fungos.
deiras e fechamento das grandes entradas de penetrao A instalao eltrica dever receber um tratamento
de raios solares. O espao interior dever ser utilizado adequado e, sendo possvel, aconselhvel o uso de um
com andares baixos, conforme j foi citado anteriormente. sistema especial de deteno automtica contra o perigo
Com as tcnicas modernas, est em uso o total esvazia- de fogo.
mento interno no prdio, com o aproveitamento das
paredes\externas somente, e c o m a utilizao completa do
espao liberado.
Para certos tipos de documentos, c o m o os fotogrficos,
cartas geogrficas, plantas, etc. preciso preparar dep-
sitos com instalaces materiais especiais. Bibliografia
Como medida de proteco do acervo documental,
preciso manter as galerias uma umidade relativa de cerca
de 50%, e, uma temperatura mdia de cerca de 180 ASsCIATION DES ARCHIVISTES FRANCAIS. Ma-
centgrados que, naturalmente, devero ser constantes, nuel d'archivistique, thorie e t pratique des archives
evitando assim as bruscas mudanas que tanto favorecem publiques en Frarlce. Paris, SEVPEN, 1970. 805p.
a condensao.,=
O controle da umidade relativa e m cada galeria do BAUDOT M. MARCEL. Les btiments d'Archives.
Arquivo dever ser feito por meio do higrmetros que
Techniques de construction: les enseignements de
sero consultados com regularidade. As condices ideais
I'exprience. In La Gazette des Archives. Jan. 1958.
sero conseguidas por meio de boa ventilao c o m ar
filtrado.
Para os climas demasiado midos, necessrio o uso DUCHEIN, MICHEL. Les btiments et quipements
de desumidificadores e para os climas muito secos d'archives. Paris UNESCO/CIA, 1966.312~.
preciso usar qualquer processo de umidificao.
O arejamento dos depsitos por meio da abertura das OLIER, J.H. d'; DELMAS, B. La planification des
janelas desaconselhvel, por causa da poeira poluda. O infrastructures nationales de documentation, de bi-
combate a esta poeira pode ser feito por meio de filtros bliothques et d'archives. Paris, UNESCO, 1974.
especiais de l de vidro. 328p.
A limpeza das galerias dever ser feita sempre por meio
de aspirao, o emprego de espanadores deve ser evitado
porque apenas faz a mudanca da poeira de um local a
outro.
Os documentos devem ser arquivados e m caixas de
transferncia, ficando assim mais protegidos do p e dos
danos causados pela luz solar.
Os solos das galerias necessitam sempre de um revesti-
mento especial e contnuo, sem frestas, a fim de ser
evitado o p que sai continuamente d o cimento.
A pintura interna dever ser plstica e apropriada para
repelir a poeira.
O mesmo cuidado deve ser tomado com as rachaduras
das paredes, por causa do desenvolvimento das colonias de
insetos.
Com a luz solar, os cuidados devem ser tomados c o m
referncia as aberturas, que precisam ser dispostas de tal
I forma que em nenhuma hiptese os raios solares possam
incidir diretamente sobre os documentos.

A&A 25
C 7 Edinburgh: Thomas Nelson, 1965 15-25.
Pattison, William D. Use 'of the U.S. Public Land
Survey Plats and Notes as Descriptive Sources.
Professional Geographer, 7 (January 1956): 10-14.
Urban Landscapes
BIBLIOGRAFIA Lobel, M.D. The Value of Early Maps as Evidence for
ARQUIVOS DE MATERIAL CARTOGRAFICO the Topography of English Towns. Imago Mundi
22 (1968): 50-61.
Ross, Thursten H. The Effectiwe Use of Real Estate
A bibliografia que publicamos a seguir, em lngua Wps. Chicago, National Association of Real Estate
inglesa, foi coligida por Ralph E. Ehrenberg, Chefe da Boards, 1941. 13 p.
Diviso de Arquivos Cartogrficos do Arquivo Nacional Place Names
dos Estados Unidos, em 11 de maro de 1974. Gelling, Margaret. Place-Names as Clues to History."
A Characteristics of Maps The Amateur Historian, 1 (October-November
Dahlberg, Richard E. The Elements of a Map. h u r - 1952).
na1 of Geugraphy 68 (December 1969): 527-534. Ramsey, A.R.F. The History of Technology in Place
Eckeh, Max. c)n the Nature of Map and Map Names. The Amateur Wistorian 7 (1967): 192-195.
Logic. American Geographical Society, Bulletin 40 C. Identification and Evaluation of Historical Maps.
(1908): 344351. Harley, J.B. The Evaluation of Early Maps: Towards a
McDermott, Paul D. What is a Map? Journal of Methodology imago Mundi 22 (1968): 62-74.
Geography 68 iNovember 1969): 465472. Harrison, Richard Edes. The Evaluation of Modern
B. Value of mapas in Historical Research. Maps. Special Libiaries 44 (February 1953): 45-47.
Genem Heawood, E. The Use of Watermarks in Dating Old
Brown, Lloyd A. Those Rare Maps are Mot Curios. Maps and Documents. Geographical Soumal, 63
Libiary h r n a l 75 (March 15, 1950): 459-61. ( 1942): 391-412.
Koeman, C. Levels of Historical Evidence in Early Lynam, Edward. Period Ornament, Writing, and
Maps. inaago Mundi 22 (19S8): 7580. Symbols on Maps, 1250-1800. Geographical Ma*-
May , Betty M a p as SOMP~ZS of Wistorical Ewidence. zine 18 (19456): 323-26, 365-68.
IF0iap.p Anwal onference Asswiation of Qnaidian Map Reprinted in his The Mapmaker's kt: Essays on the
-
Libraries, k n e 4 3,1970, Pioeedings 63-69. History 00 Maps. London: The Batchworth Press.
Oehme, Ruthardt. Die Karte als Historische Doku- 1953.
ments. ffirtographische Nachiishten, 17 (1967) : Olson, Everett and Agnes Whitmarsh. Foreign Map.
194-201. New York and London: Harper 84 Brothers, 1944.
Skelton, R.A. Map: A Wistorical Surwey of Their 237 p.
SWdy and Collecting. Chicago, Newberry Library, U.S. Geological Survey. The Interpiretation to Topogra-
1972. phic M a p (professional Paper No. 60) Washington:
Storm, Colton. Maps as Historical Documents. Pu- GPO, 1908.
bliskr's Weekly, 146 (November 25, 1944): Woodward, David. Bibliography d Aids To The Identi-
2060-2065. fication of Wps. Newberry Library, 1973. 5 p.
Boundaries Wright, John K. Map Makers are Human; Comments
Hyde, Charles Cheney. Maps as Evidence in Interna- on the Subjective in Maps. Geographical Rewiew 32
tional Boundary Disputes. American hurnal 00 (October 1942): 527-544.
International Law 27 (1933): 311-16. D. Map Resources
Phillips, Philip Lee. The Value of Maps in Boundary Facsimiles
Disputes. American Historical Association, Annual Fite, Emerson D. & Archibald Freeman. A Book of
Report 2 (1896): 457-58. Oid Maps Delineating h e r i c a n History From the
Weinberg, Gunther. Maps as Evidence in International Farlliest Days D o m to the Close of the Rewolu-
Boundary Disputes: A Reapraisal. American b u i - tionary War. Dover Publications, 1969.
na1 of Onternational Law 57 (1963): 781-803. Paulen, Charles O. & John K. Wright. Atias of the
L a d Use Wistorical Geography of the United States. Was-
Coppock, J.T. Maps as Sources for the Study of Land hington: Cornegie Institution of Washington, 1932.
Use in The Past. Imago Mundi 22 (1968): 37-49. 162 p.; 165 plates.
Rural LancPscap U.S. Department of the Navy. Naval History Division.
DeVoney, Louis Jr. Early Maps as a Source in the The American Rewolution 97759783: h M a s of
Reconstruction of Southern Indian Landxapes. In: 9 8 t h Century Wlaps and Charts. Washington: GPO,
Symposium on Indians in the Old. South. Red. 1972.
White and Black. Edited by Charles M. Hudson. U.S. Library of Congress. Facsimiles of Rare Historical
Anthens: Southern Anthropological Society, 1971 Map. A List of Reproductions for Sale by Various
12-30 Publishers and DisPributors. Compiled by W.W.
E&, W. Gorden. Old Maps as Historical Documents. Ristow and M.E. Graziani. 3rd. edition. Washington,
In his The Geography Behind History. London and D.C. 1968.
(Continua no prximo nmero)

Vous aimerez peut-être aussi