2017-2018

GEDRAGSWETENSCHAPPEN
5E JAAR HUMANE WETENSCHAPPEN

SOFIE LANNAU
HET GEZIN
1 Inleiding................................................................................................................................................... 2

2 De evolutie van het westerse gezin ........................................................................................................ 2

2.1 Het pre-industrile of patrimoniale gezin ...................................................................................... 2

......................................................................................................................................................................... 3

2.2 Het moderne of conjugale gezin (= verbonden door het huwelijk) ............................................... 4

2.3 Het postmoderne gezin .................................................................................................................. 4

Bronnen fotos................................................................................................................................................. 6

Bibliografie ...................................................................................................................................................... 6

1
HET GEZIN
1 INLEIDING

Eind 1993 heeft de Verenigde Naties 15 mei als Internationale Dag van het Gezin (International Day of
Families) uitgeroepen. Een dag waarop wordt stilgestaan bij het belang van het gezin. In veel landen
wordt uitgebreid aandacht besteed aan deze dag.

In het Westen wordt bij de term gezin nog vaak het kerngezin bedoeld, dat bestaat uit 2 generaties die
verwantschapsbanden met elkaar hebben (ouders + kinderen).
Het wordt echter steeds moeilijker om het begrip gezin eenduidig te definiren. Hierbij lees je een
definitie die een zo breed mogelijke omschrijving geeft:

Het begrip gezin gaat verder dan het vroegere wettelijke, biologische en economische kader. Het
gezin wordt nu gezien als een subjectief fenomeen. Een definitie van gezin moet naast traditionele
biologische relaties ook solidariteitsrelaties tussen individuen omvatten die de functies van een gezin
vervullen. Gezinsleden zijn degene die door geboorte, adoptie, huwelijk of een commitment van
solidariteit, diepe persoonlijke bindingen hebben en die op elkaar mogen en kunnen rekenen om
steun te geven en te ontvangen, van welke aard dan ook, voor zover mogelijk en vooral in tijd van
nood.

Naar: Levine, C., AIDS and Changing Concepts of Family, The Milbank Quarterly, 1990, 68, p33-58

2 DE EVOLUTIE VAN HET WESTERSE

GEZIN

Historisch gezien zijn er 3 gezinstijdperken: het pre-industrile of

patrimoniale, het moderne of conjugale en het postmoderne gezin. Gezin uit 1944

2.1 Het pre-industrile of patrimoniale gezin

Tijdens de middeleeuwen was het patrimoniale gezin [vaderlijk erfdeel< latijn patrimonium, pater [vader]
+ monium] de basis van de landbouwproductie.
Deze gezinsvorm kenmerkte zich door bloedverwantschap en gemeenschappelijke toewijding.

2
Zij probeerden de voorvaderlijke gronden maximaal te benutten. De productie en consumptie van
goederen en diensten gebeurde grotendeels binnen dit patrimonium.
Het mannelijke gezinshoofd bezat er het onbetwiste leiderschap over de productie en de overdracht van
het gezinspatrimonium van de ene generatie op de andere.

Patrimoniaal gezin
Roman De Vlaschaard

Voorbeeld: In het boek van Stijn Streuvels, dat later ook verfilmd is, zie je een typisch voorbeeld van een
dergelijk gezin dat op autoritaire manier geleid wordt door vader.

Belangrijkste kenmerken:

Dit gezin bezit zelf zijn productiemiddelen (= gezinspatrimonium).

Kinderen worden vooral beschouwd als erfgenamen. De opvolging gebeurt van vader op zoon
(= patrilineaal)
De opvoeding van de kinderen vindt plaats binnen het gezin, dit gebeurt tijdens het werk.
Het geven van emotionele ondersteuning en affectie gebeurde in de bredere gemeenschap,
eerder dan in familiekring.

Kenmerken die we vandaag nog herkennen:

Bij zelfstandigen, kan het gebruikelijk zijn dat de zaak wordt verdergezet door de kinderen. De
jongeren nemen nu een doordachte en autonome beslissing of ze willen deelnemen aan de
familiale productie.
Bij vrije beroepen (artsen, apothekers, notarissen) staat de instandhouding van het
patrimonium nog vaak centraal. Dit beroep is wel gebonden aan een diploma, toch zien we
hier ook vaak overdracht van generatie op generatie.
Bij families van kapitaalbezitters kunnen deze kenmerken aanwezig zijn. Voortplanting en
opvoeding van kinderen is vaak gericht op het instandhouden en/ of uitbreiden van het
kapitaal.

3
2.2 Het moderne of conjugale gezin (= verbonden door het
huwelijk)

Het conjugale gezin is de meest klassieke vorm van het kerngezin. Het ontstond in de 19de eeuw tijdens
de industrialisering en verstedelijking.
De eerste fase van de industrialisering werd gekenmerkt door uitbuiting van het proletariaat
(=arbeidersklasse). Uit deze ellende vloeide vaak alcoholisme en morele verloedering voort. De burgerij
probeerde de arbeidersklasse te domesticeren (=zich laten aanpassen) door ze te dwingen tot een
geregeld gezinsleven.

De film Daens (naar het boek van Louis Paul Boon)

schetste het beeld van een priester die zich het lot
van de Vlaamse fabrieksarbeiders aantrok

Belangrijkste kenmerken:

Dit gezin bezit zelf geen productiemiddelen, ze verlenen arbeidskracht aan derden.
Er ontstaat een taakverdeling tussen man en vrouw. De man zorgt voor inkomsten, de vrouw
verzorgt het huishouden en voedt de kinderen op.
Het gezin staat onder het gezag van het mannelijke gezinshoofd.

Kenmerken die we vandaag nog herkennen:

Tot in de jaren 70 was dit het meest voorkomende gezinstype onder loontrekkenden. Ook vandaag
komt dit nog frequent voor. Toch worden de verschillen tussen de geslachten minder naarmate het
opleidingsniveau van de echtgenote en de sociale status van het gezin stijgen.

2.3 Het postmoderne gezin

Dit type gezin is ontstaan in de jaren 70 van de 20e eeuw.

Belangrijkste kenmerken:

Dit gezin bezit geen productiemiddelen.

Dit gezin kent geen hirarchische structuur.

4
 De beide partners verrichten betaalde arbeid, wat hun financile autonomie oplevert.
Partners geven elkaar emotionele steun.
Beide partners krijgen de mogelijkheid om zichzelf op verschillende domeinen te ontplooien.
Geboorteplanning
Opvoeding van kinderen gebeurt grotendeels door collectieve voorzieningen.
Zodra n van de partners van oordeel is dat de ondersteuning van de partner niet opweegt tegen
de eigen investering kan het gezin ontbonden worden (vb. echtscheiding).

Huidige vormen:

Het tweeverdienersgezin (gebaseerd op het huwelijk)

Ongehuwd samenwonen
Homo of lesbo gezin
Nieuw samengesteld gezin
Pleeggezin
Eenoudergezin

5
BRONNEN FOTOS

Gezin uit 1944 [afbeelding] geraadpleegd op 2/10/2017 via:

http://static.skynetblogs.be/media/121210/dyn005_original_1072_688_pjpeg_2617661_17f1d749d7272
cb90da183887c60e5cd.jpg

Patrimoniale gezin [afbeelding] geraadpleegd op 29/09/2017 via:

http://www.streuvels.be/images/bio_de_vlaschaard_films_clip_image002.gif

Roman De Vlaschaard [afbeelding] geraadpleegd op 29/09/2017 via: https://images.gr-

assets.com/books/1315232430l/7685495.jpg

De film Daens [afbeelding] geraadpleegd op 2/10/2017 via:

http://cobra.canvas.be/polopoly_fs/1.1245359!image/1092983735.png_gen/derivatives/landscape670/1
092983735.png

BIBLIOGRAFIE
Haers, W., & Lanszweert, V. (2017). Socius. Averbode: averbode.

Lombaert, P. (2003). Sociologie. Antwerpen: De Boeck.