Leksionet Impiante Pjesa I 2017

Universiteti Politeknik i Tirans
Fakulteti i Inxhinieris s Ndrtimit

Departamenti i Hidrauliks dhe Hidrotekniks Viti Akademik 2016 - 2017
Leksioni I
1. Hidraulika.
1.1. T prgjithshme. Hidraulika n bot dhe n vendin ton

Hidraulika sht shkenca q merret me studimin e ekuilibrit t lngjeve n prehje
(hidrostatika) dhe me studimin e lvizjes s lngjeve (hidrodinamika).
Dukurit hidraulike dhe problemet e ndryshme q lidheshin me to jan vrejtur q n koht e

lashta, por kto probleme jan trajtuar dhe zgjidhur sipas eksperiencs jetsore t njeriut e njerzit i
trajtonin zgjidhjet e problemeve t tyre sipas eksperiencs jetsore. Kto probleme lidheshin me
kushtet e pafavorshme, n t cilat ndodheshin vendbanimet e tyre, prkundrejt burimit t ujit,
vendgrumbullimit t mbeturinave dhe ujrave t prdorura. Me rritjen dhe ndikimin e ktyre
problemeve n jetn e prditshme lindi edhe reagimi i njerzve pr zgjidhjen dhe jo anashkalimin e
tyre. Pr kto arsye, filluan t ndrtoheshin veprat e para hidroteknike, t cilat i ndihmonin n
transportimin dhe sjelljen e ujit nga burimi, n kushte m higjenike dhe transportimin dhe largimin e
ujrave t ndotura.
Me zhvillimin e njerzimit u b i mundur studimi i dukurive hidraulike, t cilat krijonin

probleme, si prmbytja, thatsira, duke u bazuar gjithashtu, n provat eksperimentale dhe natyrisht
edhe n prvojn jetsore t grumbulluar gjat ndrtimit t veprave t mparshme hidraulike. Filluan
t hartoheshin edhe veprat e para teorike, ku e para vepr q njihet ishte traktati i Archimede-it, me
ligjin e notimit t trupave n vitin 255. M pas, doln vepra t tjera teorike t Da Vinci-t, Gallilei-t,
Toricelli-t, Pascal-it, Newton-it, etj., t cilt kishin studime t bazuara mbi vzhgime dhe prvoj
jetsore.
Hidraulika nisi t zhvillohej si shkenc e mirfillt n shekullin XVIII. N kt periudh, me

zhvillimin e shpejt edhe t shkencave t tjera baz, si matematika, fizika dhe kimia nisn t
trajtoheshin edhe problemet dhe dukurit hidraulike n plan shkencor. Duke u bazuar n eksperiencat
e mparshme dhe n zhvillimin e shkencave baz t siprprmendura, u shfaqn veprat e para teorike
q prmbanin edhe ligje apo formulime matematikore, si veprat e Daniel Bernoulli-t dhe ato t
Leonard Euler-it. Bernoulli shkruajti veprn Hidrodinamika, ku u prezantua Ligji i ruajtjes s
energjis n lngjet n lvizje, kurse Euler nxori ekuacionet diferenciale t lvizjes s lngut. Kto
vepra jan baza e teoris s Mekaniks s lngjeve (Hidromekanika), e cila studion lvizjen e lngjeve
dhe jep zgjidhje t sakta pr lngun joviskoz. Por, me zhvillimin e tekniks, para hidrauliks doln
probleme t tilla, t cilat mund t zgjidheshin duke i marr parasysh t gjitha vetit e lngjeve. N kt
kndvshtrim t ri, dukurit hidraulike filluan t studioheshin duke e pranuar lngun real: Bazuar n
kt fakt, shkenctar si Navier dhe Stokes nxorn dhe zhvilluan ekuacionet diferenciale t dukurive
hidraulike t lngut real, duke u mbshtetur n ligjin e Newton-it mbi frkimin e brendshm t
shtresave t lngut n lvizje dhe n aplikimet matematikore.
M pas, duke u bazuar n kto vepra dhe n eksperimente dhe aplikime matematikore studiues
t ndryshm si Chezy, Basin, Darcy etj. kan nxjerr formula llogaritse, prfundime t vlefshme dhe
koefiient t ndryshm q prdoren edhe sot n projektimin e veprave t ndryshme hidraulike.
N vendin ton punime t karakterit hidraulik n shrbim t popullats, jan kryer q n

lashtsi. Mund t prmenden veprat, si: ujsjellsat, qyngjet, sternat, pendat (pritat) etj., n
Lnda Impiantet n ndrtesa Faqja 1 nga 9 Pedagogu i lnds: Alket KUMARAKU

Prog. i Stud. ARKITEKTUR, KURSI i III-t
vendbanimet e ndryshme apo qytetet e Apolonis, Durrsit, Butrinti, Beratit, Krujs, Lezhs, Shkodrs
dhe Gjirokastrs, ku m i njohuri sht ujsjellsi i Kalas s Gjirolastrs, i cili sillte uj nga Mali i
Gjer me nj kanal me vetrrjedhje i ndrtuar mbi struktur me harqe.
Megjithat, deri n periudhn e Lufts s Dyt Botrore u ndrtuan shum pak vepra
hidroteknike t mdha dhe me nivel shrbimi m t madh se nj qendr e banuar. Kto vepra filluan t
ndrtoheshin n periudhn pas Lufts s Dyt Botrore dhe pati nj zhvillim t ndjeshm t ndrtimit
t tyre, t cilat vazhdojn edhe n ditt e sotme.
N kt periudh, rndsi t veant iu kushtua jo vetm ndrtimit t sistemeve t

ujsjellsave dhe kanalizimeve, por edhe veprave ndihmse t bujqsis, si rezervuart e ujitjes, tharjet
e knetave (Maliq, etj.) me ann e kanaleve t mdhenj kullues. sht br drenazhimi i mjaft tokave
bujqsore dhe jan ndrtuar me dhjetra argjinatura lumenjsh. Nj pasqyrim i zhvillimit t hidrauliks
sht edhe ndrtimi i veprave t mdha hidroenergjetike, si jan, hidrocentralet e mdhenj mbi
lumenjt e ndryshm, (Bistricat I dhe II n lumin Bistric, Ulza dhe Shkopeti n lumin Mat, Vau i
Dejs, Komani, Fierza dhe Ashta n lumin Drin, etj. N vitet 90-t u ndrtua Kompleksi i Bovills me
rezervuarin grumbullues t ujit (nga lumi i Trkuzs) dhe me Impiantin e trajtimit dhe pastrimit t ujit
t pijshm. Jan planifikuar dhe synohet edhe ndrtimi i veprave t tjera me karakter kombtar dhe
lokal, si, p.sh: hidrocentralet e vegjl dhe Hidrocentralet e Kaskads s Devollit pr energji elektrike
etj.

1.2. Lngjet. Vetit e lngjeve

Lngu sht nj mjedis material, i plot dhe i vazhduar, i cili karakterizohet nga nj lvizshmri e
madhe e grimcave kundrejt njra-tjetrs dhe mund t psoj ndryshime t forms s tij edhe si pasoj e
forcave me vlera minimale (t pa konsiderueshme praktikisht). Kjo veori quhet rrjedhshmri e lngut
dhe pr shkak t saj, lngu merr formn e ens ku ndodhet. Por ndryshe nga gazi, i cili edhe ai merr
formn e ens ku ndodhet, lngu nuk e ndryshon pothuajse fare vllimin e tij duke e kundrshtuar kt
ndryshim si pasoj e lidhjeve molekulare m t fuqishme se bashkveprimi molekular tek gazet; duke
zn pjesn m t ult t ens dhe duke ushtruar presion n fundin dhe faqet ansore t saj. Gazi,
prkundrazi, si pasoj e bashkveprimit molekular t ult dhe gati t paprfillshm kundrejt forcave t
jashtme, prhapet n t tr vllimin e ens duke ndryshuar edhe vllimin.
Lngjet, n ent ku vendosen, krijojn nj siprfaqe horizontale kontakti me ajrin apo gazin e
ndonj ene t mbyllur (nse kjo e fundit nuk sht e mbushur plotsisht me lng), e cila quhet
siprfaqe e lir e lngut (Figura 1) :
PRESIONI I ATMOSFERS
ATMOSFERA
GAZI I ENS PRESIONI I GAZIT
SIPRFAQJA E LIR
SIPRFAQJA E LIR
UJ KANALI UJ ENA E MBYLLUR
a) KANAL I HAPUR b) EN E MBYLLUR
Figura 1
Kshtu, lngu me rrjedhshmrin e tij, i afrohet gazeve duke pasur veori t prbashkta me to, kurse
me ruajtjen e vllimit i afrohet trupave t ngurt. Shkenca e cila merret me studimin e dukurive t
lngut (dhe ujit n veanti) quhet Mekanika e Lngjeve, kurse gazet dhe trupat e ngurt studiohen nga
lnd t tjera.
Vetit fizike t lngjeve t cilat do t trajtohen m posht, jan: Dendsia, pesha specifike,
ngjeshmria, bymimi, viskoziteti dhe kapilariteti.
1.2.1. Dendsia e lngut dhe pesha vllimore e lngut

Shpeshher n gjuhn e zakonshme t prditshme (por jo rrall edhe n gjuhn teknike), masa e nj
trupi identifikohet me peshn e ktij trupi, pavarsisht se nga pikpamja fizike, realisht jan dy gjra
krejt t ndryshme.
Masa e nj trupi sht karakteristik e sasis s lnds, q prbn trupin, ose ndryshe, karakteristik e
inercis, me t ciln trupat kundrshtojn lvizjen.
Pesha e nj trupi sht veprimi apo forca q graviteti (rndesa) ushtron mbi trupin.
Pesha e trupit dhe masa e tij lidhen sipas relacionit vektorial:
= (1.1)
t cilit i korrespondon ekuacioni numerik:

G=m g (1.1.a)
ku: = 9.81 [ 2 ] sht nxitimi i rnies s lir, i cili sht funksion i gjersis

gjeografike dhe i lartsis nga niveli i detit1.
Bazuar n sa m sipr, nxirren edhe kuptimet e dendsis s lngut (ose masa specifike) dhe t
peshs vllimore (pesha specifike).
Dendsia e lngut quhet madhsia fizike, e cila shpreh masn e njsis s vllimit t nj lngu
dhe shnohet me simbolin (ro). Njsia matse e dendsis n Sistemin Ndrkombtar t njsive
SI sht [kg/m]. Dendsia e lngut, bazuar n prkufizimin m sipr, gjendet me formuln:

m kg (1.2)
V m

ku : dendsia e lngut [ ]
3
m - masa e lngut []
V vllimi i lngut [3 ]
Dendsia e ujit, i cili sht lngu q do t trajtohet gjersisht n kt literatur (pasi sht
lngu, q trajton fusha e hidrotekniks), ndryshon, n funksion t temperaturs (ulet me rritjen e
temperaturs, etj.) dhe t prqindjes s kriprave minerale (rritet me rritjen e prqindjes s ktyre
kriprave). Kshtu, uji ka dendsin = 999.90 [] n temperaturn 0C dhe dendsin = 998.2

[ ]

n temperaturn 20C (n kt interval prdoret uji n fushat e ndrtimit). Por, n temperaturn

4C, vihet re nj vler e dendsis = 1000 [ ],

e cila sht vlear maksimale e dendsis s ujit
n natyr . 2
Pesha vllimore e ujit, quhet madhsia fizike, e cila shpreh peshn e njsis s vllimit t ujit
dhe shnohet me simbolin (gama). Njsia matse e peshs vllimore n Sistemin Ndrkombtar t
njsive SI sht []. Pesha vllimore e ujit, bazuar n prkufizimin m sipr, gjendet me shprehjen:
G
[ ]

(1.3)
V
ku : pesha vllimore [ 3 ]

G forca e rndess [ 3 ]
V vllimi i lngut [3 ]
N fizik, forca e rndess shprehet si forc q vepron mbi masn e ujit dhe gjendet me
shprehjen:
= [ 3 ] (1.3.a)
1
Vlera e msiprme e nxitimit t rnies s lir sht vlera e rrumbullakosur e vlers reale t g n gjersin gjeografike t Shqipris ( e
cila luhatet rreth vlers g = 9.806 m/2).
2
Meqense, ndryshimi midis dendsis s uji n temperaturn 4 C, me dendsit e ujit brenda intervalit t temperaturave t

siprprmendura (ku uji prdoret pr ndrtim), sht shum i vogl (deri 2 %), ather, prdoret dendsia = 1000 [ ].

Nse zvendsojm forcn e rndess G, n shprehjen (1.3) me shprehjen (1.3.a), rezulton:
G m g
g [ ]

(1.3.b)
V V
Bazuar n shprehjen e msiprme dhe n dendsin e ujit n t = 4 C, rezulton se pesha
vllimore e ujit sht:
g 1000 9.81 9810 [ ] (1.3)
N tabeln e mposhtme jepen dendsit (masat specifike) dhe peshat vllimore (specifike) t disa
lngjeve:
Nr. rendor Emrtimi i lngut Dendsia (kg/m3) Pesha specifike (N/m3)

1 uj 1000 9810
2 uj i detit 1020 - 1030 10006 - 10104
3 glicerin 1264 12400
4 mrkur 13600 133416
5 benzin 740 7260
6 naft 760 - 900 7455 - 8830
Tabela 1
1.2.2. Ngjeshmria e lngjeve
FORCA F Lngjet jan lnd t cilat u rezistojn ngjeshjeve me presion t

madh. Pr t vrtetuar kt rezistenc n ngjeshje t lngjeve
kryhet eksperimenti i paraqitur n Figurn 2. Pr kt eksperiment,
PISTONI n nj en cilindrike me siprfaqe t bazs S, hidhet lngu me
vllim fillestar V1 [m]. M pas me ann e nj pistoni me
siprfaqe S [m] t njjt me siprfaqen e bazs s ens, ushtrohet
nj forc F [N] mbi siprfaqen e lir t lngut n en. Pas ushtrimit
UJ
t ksaj force, nprmjet aparaturave dhe mjeteve matse vihet re
ENA
se pistoni do t ulet pak dhe lngu n en do t zvogloj vllimin e
Figura 2 vet deri n vlern V2 [m]. N formuln e mposhtme, jepet Forca
e ushtruar n njsin e siprfaqes s lir t lngut nga ana e pistonit, e cila sht edhe
shkaku i ndryshimit (n kt rast i zvoglimit) t vllimit:

= [ ] Formula 1

Ngjeshja apo shtypja vllimore e lngut (ndryshimi i vllimit t lngut) si pasoj e forcs s
ushtruar n njsin e siprfaqes (Ek. 1.2.5), shprehet nprmjet koefientit t ngjeshjes s lngut
[].
Koefienti i ngjeshjes vllimore gjendet me formuln e mposhtme:

= [] Formula 2

N sistemin SI, koefiienti i ngjeshjes vllimore t ujit ka vlern V 5 10 10 m N .

2


Kjo vler e koefiientit t ngjeshjes vllimore t ujit, nuk merret parasysh n projektimin e
sistemeve apo veprave t ndryshme hidroteknike duke qen se sht praktikisht nj madhsi e
paprfillshme. Mund t prdoret n studime t dukurive t ndryshme si, p.sh.: grushti hidraulik, n t
cilin, rritja e presionit dhe deformimi i tubave i dedikohet ngjeshjes s shtresave t lngut me nj forc
t madhe.
Madhsia e kundrt e koefiientit t ngjeshmris sht moduli i elasticitetit t lngut, i cili

gjendet me formuln e mposhtme:

= [] Formula 3

N sistemin SI, moduli i elasticitetit t ujit ka vlern Euj 2 10 9 N m.

1.2.3. Bymimi dhe tkurrja e lngjeve
Bymimi dhe tkurrja jan veti fizike t lngjeve, q lidhen me ndryshimin e temperaturs s
lngut. Lngjet psojn ndryshime n dendsin (dhe vllimin) e tyre, n funksion t ndryshimit t
temperaturave. Me rritjen e temperaturs lngu bymehet duke e rritur vllimin e vet (duke zvogluar
dendsin e tij), kurse me zvoglimin e temperaturs, lngu tkurret duke e zvogluar vllimin e vet
(duke rritur dendsin e tij).
Vetit e msiprme shprehen nprmjet koefientit t bymim/tkurrjes s lngut [1 ], i cili

prfaqson edhe ndryshimin e vllimit si pasoj e ndryshimit t temperaturave. Koefienti i
bymimit/tkurrjes llogaritet me formuln e mposhtme:

= [ ] Formula 4

N sistemin SI, koefiienti i bymimit/tkurrjes s ujit ka vlern = 0.00014 [1 ], n intervalin e

temperaturave nga 0 - 10C. Kjo vler e koefiientit t bymimit/tkurrjes s ujit, nuk merret parasysh n
projektimin e sistemeve apo veprave t ndryshme hidroteknike duke qen se sht praktikisht nj
madhsi e paprfillshme. Mund t prdoret n studime t dukurive t ndryshme hidraulike.
1.2.4. Viskoziteti i lngjeve

Momenti M
Viskoziteti, sht vetia fizike e shfaqjes s forcs s frkimit t
brendshm t lngut, e cila ndodh midis shtresave t lngut dhe midis
Trupi lngut dhe mjedist rrethues. Gjat lvizjes s lngut n mjedise t
ndryshme lindin forca frkimi ndrmjet shtresave t tij n lvizje si dhe
ndrmjet lngut dhe faqeve ansore apo fundit t nj kanali, tubi, ene, etj.
Ena
Kto forca frkimi t cilat i dedikohen prbrjes s materialit dhe
kohezionit t brendshm t grimcave t lngut, kan aftsin q t
kundrshtojn lvizjen e ktyre grimcave kundrejt njra tjetrs. Kjo lloj
rezistence e brendshme e grimcave apo shtresave t lngut kundrejt
Lngu grimcave apo shtresave fqinj gjat lvizjes s lngut quhet viskozitet i
lngut. Kjo dukuri, mund t vihet re leht edhe n eksperimentin e
paraqitur n Figurn 3. N kt eksperiment, brenda nj ene cilindrike t
Shpejtsia Kndore e Rrotullimit
mbushur me lng, vendoset nj tjetr trup cilindrik i cili vendoset n
Figura 3 pozicion bashkqendror me enn, por i palidhur me t. Ens s mbushur

me lng, i jepet nj lvizje rrotulluese me shpejtsi kndore . Gjat rrotullimit t ens s mbushur
me lng, vihet re se edhe cilindri fillon edhe rrotullohet n t njjtin kah. Pr ta mbajtur cilindrin t

palvizur duhet q t ushtrohet nj moment rrotullues M, i cili t kundrshtoj lvizjen e tij, si pasoj e
veprimit t forcave t frkimit midis shtresave t lngut dhe midis lngut dhe mjedisit rrethues.
Kjo dukuri e lidhur me viskozitetin e lngut, sht vn re nga Newtoni shum koh m
par. Ai ka ngritur hipotezn e vrtetuar plotsisht n vitet e mvonshme, se forca e frkimit t
brendshm ndrmjet shtresave t
lngjeve n lvizje varet nga; a) lloji i lngut, b) madhsia e siprfaqes s takimit t ktyre shtresave
dhe c) ndryshimi i shpejtsis s rrshqitjes s tyre.
Kjo hipotez e vrtetuar prbn ligjin themelor t frkimit t brendshm t lngjeve, i cili
shprehet si m posht:
du
Ff S Formula 5
dy
ku: m koefiienti dinamik i viskozitetit(viskoziteti dinamik)
S siprfaqja e takimit t shtresave
du/dy ndryshimi i shpejtsis s rrshqitjes
N hidraulik prdoret edhe kuptimi i viskozitetit kinematik, i cili shprehet:

Formula 6

ku : koefiienti kinematik i viskozitetit
koefiienti dinamik i viskozitetit
dendsia i ujit
Viskoziteti sht veti, e cila varet mjaft nga lloji i lngut. Pr kt jepen shembujt n tabeln e
mposhtme.
Viskoziteti Dinamik Viskoziteti Kinematik

Lloji i lngut
[x106] (N*s/m2) [x104] (m2/s)
uj 1006 0.01008
glicerin 799 189 6.35
mrkur 1 566 0.00115
alkool 590 0.00746
vajgur 1 867 0.0233
naft 1 053 000 11.2
Tabela 2
Viskoziteti i lngut varet edhe nga temperatura e lngut. Me rritjen e saj, vihet re nj zvoglim
i vlers s vikozitetit kinematik. Kt gj e shpreh m s miri formula e mposhtme, me ann e s cils
gjendet viskoziteti kinematik i ujit:
0.0178
Formula 7
1 0.0337 t 0.00022 t 2
Viskoziteti dinamik prcaktohet m pas me ann e shprehjes 10.
Kshtu, lngjet q i nnshtrohen ligjit t Newton-it mbi frkimin e brendshm ndrmjet

shtresave t lngut n lvizje {q jepet me shprehjen 10}, quhen lngje Newtonian-e, pra lngje q

kan frkim midis shtresave t tyre, viskozitet, etj. Lngjet apo przierjet e tyre, t cilt nuk i
nnshtrohen ktij ligji gjat lvizjes quhen lngje jo-Newtonian-e pra lngje q nuk kan frkim
midis shtresave t tyre, nuk kan viskozitet, etj.
1.2.5. Kapilariteti
Lngjet, i nnshtrohen dukuris s bashkveprimit molekular a) n brendsi t tyre

(kohezioni) dhe, b) n siprfaqen e ndarjes midis dy lngjeve, apo midis lngut dhe siprfaqes s
ngurt kufizuese (adezioni). Pr shkak t ktij bashkveprimi lngu tenton ose t ngjesh vetveten
duke formuar n ambientin e gazt siprfaqe me kontakt sa m t vogl (si p.sh. pikat sferike t shiut),
ose t shtrihet duke u prhapur n mjedisin rrethues.
Kshtu, n varsi t llojit t lngut, tangjentja e hequr me siprfaqen e lir t lngut, n pikn
m t lart t kontaktit t lngut me siprfaqen e ngurt, formon nj knd b (Figura1.4,a), i cili mund
t jet b< 90 ose b> 90 (Figura 1.4,b,c).
d

a a

d
a) b) c)
Figura 4
N rastin e par (b< 90) kemi lagie t siprfaqes s ngurt, ndrsa n rastin e dyt (b> 90)
kemi moslagie.
Kshtu, n.q.s. n nj en me lng t fardoshm do t fusnim nj tub me diametr d, ather

n rastin e par uji do t ngjitej n tub me nj lartsi a, kurse n rastin tjetr ai do t zbriste m nj
thellsi a. Kjo sht dukuria e kapilaritetit, e cila
varet re m shum n tuba t holl, si edhe n ambiente poroz. Pr ujin, marrdhnia e ngritjes
kapilare sht:
30
a Formula 8
d
ku: a lartsia (thellsia) e ngritjes (uljes) kapilare [mm]
d diametri i tubit ku kryhet ngritja(ulja) kapilare[mm]
Si vihet re edhe nga shprehja (1.9), ngritja kapilare sht n prpjestim t zhdrejt me
diametrin e tubit, dhe pr kt arsye sa m i vogl diametri i tubit aq m e madhe do t jet ngritja
kapilare.
1.3. Forcat q veprojn n lngje
Lngu, si e kemi thn edhe m lart sht nj mjedis i vazhduar, nj
bashksi e pikave materiale q e prbjn at, e cila ndodhet n lvizje ose n prehje.N kt mjedis, si
n prehje ashtu edhe n lvizje veprojn forca t ndryshme.

Kto forca ndahen n dy grupe:
1. Forca siprfaqsore, e cila zbatohet n siprfaqen e lngut q merret n

studim. sht n prpjestim t drejt me madhsin e siprfaqes. Ktu hyjn:
a. Forca e presionit (presioni atmosferik apo ai manometrik mbi faqet e ens, pingul me to).
b. Forca e frkimit (me faqet apo me fundin e nj kanali, paralel me to).
2. Forca vllimore, e cila vepron n grimcat q formojn vllimin e lngut.

sht n prpjestim t drejt me masn e lngut, dhe n rastin e nj lngu homogjen sht n
prpjestim t drejt edhe me vllimin e lngut. Ktu hyjn:
a. Forca e rndess
b. Forca e inercis
1.4. Lngu real dhe ideal
Lngjet, q takohen n natyr, n jetn ton t prditshme jan lngje real dhe
karakterizohen nga t gjitha vetit q prmendm m lart. Kto lloj lngjesh karakterizohen nga nj
ngjeshmri dhe bymim me vlera shum t vogla por, karakterizohen nga nj viskozitet me vler
t konsiderueshme.
Lngjet ideal, jan lngje fiktiv, pa bymim dhe ngjeshmri, por, as viskozitet.
Gjat studimit t lngjeve n prehje, nuk sht e nevojshme t bhet dallimi ndrmjet
lngut real dhe atij ideal, ndrsa gjat studimit t lngut n lvizje, ky dallim duhet t bhet dhe
sht i nevojshm t merret parasysh, viskoziteti i lngut.

Leksioni 2
2. Hidrostatika
Hidrostatika sht ajo pjes e hidrauliks, e cila merret me studimin e ekuilibrit t lngjeve n
prehje. Objektet kryesore t hidrostatiks jan; presioni hidrostatik, forca e presionit mbi
siprfaqet e ngurta, si dhe bashkveprimi i lngjeve me trupat e ngurt. T gjitha kto
ndodhin nn veprimin e forcs s rndess.
2.1. Presioni hidrostatik dhe vetit e tij
2.1.1. Presioni Hidrostatik

Nj mas lngu, e cila ndodhet n qetsi pritet me nj plan t rrafsht n dy pjes, ku veprimi i
pjess s siprme mbi siprfaqen S t prerjes n pjesn e dyt posht saj, zvendsohet me nj
forc F. Meqense kjo forc ushtron veprim shtyps, ather quhet forc shtypse ose forca e
presionit, dhe meqense kemi veprim forcash t lngut n qetsi (gjendje statike) quhen forca
t presionit hidrostatik.
Raporti i forcs me siprfaqen n trsi, i cili jepet me shprehjen:

F
p mes (2.1)
S
quhet presion mesatar hidrostatik, i cili shpreh forcn n njsin e siprfaqes.
Presioni i vrtet n pikat e ksaj siprfaqeje sht i ndryshm nga ai mesatar dhe si i till
mund t jet m i madh ose m i vogl se ai. Ky presion gjendet nse do t kalonim shprehjen
F
(2.1) n limit, si m posht : lim p (2.2)
S 0 S
ku p presioni i lngut n nj pik.

N
Njsia e presionit sht: 1 Pa 1
m
Shumfisha t Paskalit jan:
N N
- 1 kPa 1 10 3 1000
m m
N N
- 1 bar 1 10 5 100 000
m m
- 1 atm 0.98 bar 1 bar 1.02 atm ,
ku: - njsia bar sht njsi matse e presionit n sistemin metrik SI t njsive, kurse
njsia atm sht njsi teknike e matjes s presionit. Gjithsesi ndryshimi i tyre n rastin e
projektimeve t veprave hidroteknike sht shum i vogl pr tu marr n konsiderat (prve
disa rasteve t veanta).
2.1.2. Vetit e presionit hidrostatik

Presioni hidrostatik, si madhsi tjetr fizike, karakterizohet nga disa veti si mposht::
1. Presioni hidrostatik, i cili ushtrohet n nj siprfaqe, vepron sipas pingules, n do pik
t ksaj siprfaqeje.
p
pn
p Pr kt marrim nj siprfaqe t nj pjese lngu, si n figurn 2. Supozojm se n
pt
siprfaqen e ksaj pjese presioni vepron pjerrtas mbi t. E ndajm kt presion n
90

pt 0
dy prbrse sipas pingules dhe sipas tangjentes me kt siprfaqe. Por,
Figura 1 sht vetm tek lngu n lvizje, dhe pr pasoj meqense lngu sht n prehje,
pt 0
ather .
Kshtu, mbetet q presioni q vepron mbi siprfaqe sht pingul me t dhe i drejtuar
mbi siprfaqen, me veprim shtyps.
2. Presioni hidrostatik n nj pik t dhn t lngut sht i barabart nga t gjitha
Z
drejtimet. Kjo veti vrtetohet duke arsyetuar pr ekuilibrin e nj vllimi t
B Fn
dz Fy caktuar lngu si n figurn 3, ku :
Fx
dy
O dx C X
p x p y p z pn (2.3)
A
Fz
Y
Figura 2
3. Presioni hidrostatik n nj pik t lngut, varet nga koordinatat e ksaj pike n

pa
h
hapsir. Kjo veti ka t bj me faktin se me rritjen e thellsis s ndodhjes
s piks rritet edhe presioni hidrostatik, dhe me zvoglimin e thellsis,
H p1
p2
p4
p3
presioni zvoglohet. Vetia pasqyrohet n figurn 4 dhe shprehet:
p5
p f x, y, z (2.4)
Figura 3
2.2. Ekuacioni themelor i hidrostatiks dhe kuptimi fizik i tij

Pr t nxjerr kt ekuacion, shqyrtohet rasti i figurs 2.5. N figur jepet nj en e mbushur
pjesrisht me lng, e cila ndodhet n prehje, n ekuilibr. Shnojm me p0 presionin n
siprfaqen e lir t lngut. Caktojm nj sistem koordinativ pr orientim, marrim n brendsi
t lngut n thellsin h nga siprfaqja e lir e lngut nj pik M, rreth s cils pranojm
nj vllim lngu t till q t ket masn t
z barabart me njsin. Si e tham, lngu ndodhet n prehje,
dhe pr pasoj nn veprimin vetm t forcs s rndess.
p0
hA
B hB
Kshtu, projeksionet e forcs vllimore pr njsin e mass
A
jan:
M
ZA
ZB sipas boshtit ox: X = 0,
ZM
O x sipas boshtit oy: Y = 0,

Figura 4 sipas boshtit oz: Z = - g.
ku : g sht nxitimi i rnies s lir ose nxitimi i forcs s
rndess.
N ekuacionin e prgjithshm diferencial t ekuilibrit t lngjeve, q jepet nga literatur m e

specializuar e hidrostatiks kemi shprehjen si m posht :
dp
X dx Y dy Z dz (2.5)

p
Nga integrimi i shprehjes rezulton : z C te (konst) (2.6)
g
Ky prfundim quhet ekuacioni themelor i hidrostatiks, nga i cili kemi se shuma e termave z
p
dhe , pr t gjitha pikat e mass s lngut n prehje, n ekuilibr, sht nj madhsi
g
konstante. Kjo konstante prfaqsohet nga niveli i lir i lngut n qetsi,
i cili sht i pandryshueshm pr t gjitha pikat e ujit brenda ens.
z Kshtu, n.q.s. n figurn 6 marrim dy pika A dhe B, t cilat
ndodhen n lartsin zA dhe zB, nga niveli i krahasimit (absolut
p0
hA
B
apo relativ), do t kemi :
A
ZB
pA pB
ZA
zA zB C te (2.7)
O x
g g
Figura 5 Nga e cila, rezulton: p A p B g ( z B z A ) (kjo shprehje
lidh vlerat e presionit n dy pika fardo brenda lngut). Nse supozohet se pika B ndodhet
n siprfaqen e lir t lngut (Figura 6), ku pB = p0 dhe zB - zA jep thellsin e zhytjes h
s piks A nga siprfaqja e lir e lngut, ather shprehja e msiprme mund t shkruhet:
p A p0 g h (2.8)
Prfundimi (2.8) jep presionin hidrostatik t nj pike t lngut, e cila ndodhet n

thellsin h brenda lngut n en.
p
Madhsia z , si e tham sht nj madhsi konstante, e cila prfaqsohet nga niveli
g
i lir dhe i pandryshueshm i lngut n qetsi. Kjo madhsi konstante quhet ndryshe edhe
p
energji specifike dhe shnohet : e z (2.9).
g
Shprehja e m siprme provon se energjia specifike (e), e cila prbhet prej energjis
p
specifike t pozicionit (z) dhe energjis specifike t presionit , sht nj vler
g
konstante pr t gjith masn e lngut n qetsi.
2.3. Presioni i plot, manometrik dhe vakuumetrik.

Presioni hidrostatik i paraqitur n 2.8, ndryshe mund t quhet presion i plot ose presion
absolut, prandaj mund t shnohet :
p pl p0 g h (2.10)
N formuln 2.10, termi p0 shpreh presionin e ushtruar mbi siprfaqen e lir t lngut, i cili
mund t jet:
1) i barabart me presionin atmosferik n enn apo mjedisin e hapur, (pra p0 = pa) ose
2) i barabart me presionin e gazit t mbyllur n en, i cili mund t jet m i vogl ose m i
madh se presioni atmosferik.
Nga kjo rezulton se rasti 1, i cili vrehet n natyr, shprehet: p pl pa g h (2.11)
Presioni i plot sipas (2.11) sht m i madh se ai atmosferik, por zakonisht n

teknikn e ndrtimit prdoret madhsia e presionit manometrik, i cili gjendet nga shprehja:
p man p pl p a ( p a g h) p a
p0 = 0
(2.12)
p0 = p a
ha
p man g h
hpl
p0 N praktikn e ndrtimit, prdoret shprehja pman g h , pr
hman
he
llogaritjen e presionit t ujit
1 2
mbi mjedisin transportues apo magazinues (sepse presioni
atmosferik mbi siprfaqen e lir t ujit ekuilibrohet me presionin
Figura 6 atmosferik mbi faqen e jashtme t ens apo t tubit).
Presioni i plot dhe presioni manometrik mund t shprehen me lartsi presioni. Kjo
lartsi presioni ndryshe mund t quhet lartsi piezometrike ( e cila quhet kshtu, pr
shkak t ngjitjes ose jo t ujit n gypa t quajtur piezometra). Kjo shpjegohet fare mir n
figurn 7, ku kemi dy gypa t vendosur n nj en t mbylllur (presioni mbi siprfaqen e
lngut n en sht m i madh se presioni atmosferik), t mbushur me lng. Gypat e kan
skajin e poshtm n nj nivel, dhe njri prej tyre komunikon me atmosfern, kurse tjetri sht
i mbyllur dhe i sht hequr ajri. Kshtu, tek tubi i hapur, uji do t ngjitet n lartsin
pman
piezometrike manometrike hman, e cila shprehet: hman , kurse n tubin e mbyllur, uji
g
p pl
do t ngjitet n lartsin piezometrike t plot hpl, e cila shprehet: h pl . Diferenca
g
midis dy niveleve do t jet:
p pl p man pa
h pl hman ha (2.13)
g g
pra, sht sa lartsia piezometrike e krijuar nga presioni atmosferik pa.

Pr rastin e ujit, kjo lartsi piezometrike e krijuar nga veprimi i presionit atmosferik,
q sht: 1 atm (njsi teknike) = 0.981 bar (njsi e sistemit SI) = 0.981 x 105 Pa = 0.981 x
kg m
0.981 10 5
N kg m pa s 2 m2
105 = 0.981 x 105 2 , ka vlern: ha 10m k .uji
m s m g 1000
kg
9.81
m
m s
p0 = 0
Kshtu, sikur ena e msiprme t ishte e hapur (Figura 8), ather
n gypin e hapur niveli do t jet i njjt me at t ens, kurse n
ha
pa pa
hpl gypin e mbyllur uji do t ngjitet m lart, n lartsin
he hman
pa
ha 10 m kolon uji .
g
1 2
N rastin e msiprm, presioni i plot sht m i madh se

Figura 7 presioni atmosferik.
Por, shpesh ndodh q ppl t jet m i vogl se pa (Figura
p0 = 0
p0
9). Kjo gjendje quhet vakuum dhe diferenca e presionit
p0 = pa
hpl
he
hvak
atmosferik me at t plot quhet presion vakuumetrik:
pvak pa p pl
1 2
(2.14)
Por, me vakuum n hidraulik do t kuptohet ajo gjendje ku

Figura 8 presioni i plot sht m i vogl se ai atmosferik dhe jo gjendje boshllku.

Thellsia e uljes s nivelit t ujit nga presioni vakuumetrik quhet lartsi e presionit
vakuumetrik hv, e cila shprehet:
pvak
hvak (2.15)
g
Kjo lartsi teorikisht duhet t shkoj deri n 10 m, n.q.s. sipas (2.15) p pl 0 dhe pvak pa .
Por, praktikisht, nuk lejohet q lartsia vakuumetrike ti kaloj 6.0 7.0 metra, pra duhet q
hvak 7.0 metra.
2.4. Ligji i Paskalit

Si e kemi shprehur dhe n formuln 2.10; presioni hidrostatik n nj pik t lngut jepet me
shprehjen : p pl p0 g h , ku g h sht presioni q ushtron lngu n
thellsin h, kurse p0 sht presioni n siprfaqen e tij. Nga kjo del, se presioni n nj pik
M fardo t lngut, t vendosur n thellsin h, varet edhe nga presioni i ushtruar mbi
siprfaqen e lngut. Gjithashtu, nse presionit mbi siprfaqen e lir t lngut, i shtohet nj
presion shtes, ather presioni i ri i shtuar, do t veproj n do pik t lngut, duke u bazuar
n faktin q lngu do t mbetet n ekuilibr.
N nj pik t fardoshme A t lngut, e cila ndodhet n thellsin h t lngut,
presioni i plot sht p pl p0 g h . Nse mbi siprfaqen e lngut, ve presionit
atmosferik, ushtrohet edhe forca F me ann e nj pistoni me siprfaqe S, ather presioni

F
shtes mbi siprfaqen e lngut, do t jet: p sht .
S
Kshtu, presioni i plot n nj pik fardo t lngut, do t jet:
p pl pa psht g h (2.16)
Vlera e presionit n do pik t lngut, zmadhohet me t njjtn madhsi t presionit

shtes psht.
Nga kjo rezulton edhe Ligjin e Paskalit (Blaise Pascal), i cili formulohet si m posht:
Lngu prcjell n mnyr t plot dhe n t gjitha pikat e tij do ndryshim t
presionit q shkaktohet n nj pik fardo t tij.
Ky ligj prdoret gjersisht n teknik. Shembuj t till t prdorimit t ligjit t Paskalit n
teknikn e prditshme kemi n presat hidraulike, krikot e makinave, frenat e makinave etj. ku
si lngu i prdorur mund t jet vaj, alkool, etj.

2.5. Forcat e presionit hidrostatik
2.5.1. Paraqitja grafike e presionit

Presioni hidrostatik, prvese n mnyr analitike, paraqitet edhe n mnyr grafike.
Paraqitja grafike e presionit hidrostatik q vepron n konturin e nj ene apo n nj siprfaqe t
ngurt quhet diagram e presionit hidrostatik.
Si e shohim edhe nga formulat (dhe vetia e tret e presionit hidrostatik), si presioni i plot,
ashtu edhe ai manometrik, jan funksione lineare t thellsis h.
Kshtu, n siprfaqen e lir t lngut, presioni i plot do t jet i barabart me presionin
atmosferik p 0 p a , presion, i cili transmetohet me vler t njjt deri n fundin e ens, kurse
n fundin e ens, presioni i plot do t jet me vlern :

p pl pa g h .
Grafiku i presionit do t ishte n kt rast nj trapez, ku baza e vogl, e cila ndodhet n

siprfaqen e lir t lngut, do t ket vlern e presionit atmosferik, kurse baza e madhe e
grafikut e cila ndodhet n fundin e ens ka vlern e presionit t plot (shih figurn 10)
E
ha=pa /r g
pa pa
D A
pa+ gH
H
gH
C pa gH B
pa+ gH
Figura 9
N.q.s do t vazhdonim t zgjasnim faqen vertikale dhe vijn e grafikut, ather ato do t
pa
ndrpriteshin n nj pik, e cila ndodhet n lartsin ha nga niveli i siprfaqes s lir
g
t lngut. Kjo lartsi, teorikisht, sht 10 metra n rastin e ujit.
Por, meqense, faktikisht nga jasht murit vepron presioni atmosferik, ather n t dyja ant
e faqet kjo vler presioni ekuilibrohet dhe do t kemi nj presion efektiv, q vepron mbi
murin, si m posht :
p gh .
Kshtu, nga sa vum re n.q.s. presioni do t vepronte n nj faqe vertikale, ather grafiku i
presionit do t jet nj trekndsh, kurse n.q.s. do t vepronte n nj siprfaqe horizontale,
p.sh. n fundin e ens, grafiku do t ishte nj drejtkndsh.
N.q.s. do t kishim nj veprim t presionit n siprfaqe t lakuara, ather do t kishim
grafikun n formn e nj trekndshi vijprkult.
2.5.2. Presioni n siprfaqet e rrafshta

Presioni hidrostatik i lngut, i cili vepron mbi siprfaqen e nj figure, shkakton forcn e
presionit q ushtrohet mbi at figur. Meqense ky presion vepron pingul me siprfaqen e
ens ather edhe kjo forc do t jet pingul me to. Gjat veprimit t presionit mbi nj
siprfaqe, paraqesin interes dy shtje:
a) Madhsia e forcs s presionit
b) Pika e zbatimit t forcs s presionit
Pr t prcaktuar formulat e llogaritjes s ksaj force dhe t pik s saj t zbatimit veprohet
sipas dy mnyrave t mposhtme:
a. Mnyra analitike
b. Mnyra grafike
p0 = pa a. Mnyra analitike
F
A
N nj siprfaqe t rrafsht dhe t pjerrt
h
hc
M kundrejt horizontit me nj knd a(alfa),
F
marrim nj siprfaqe t fardoshme F
S
z
M A'
(shih figurn 11). Konsiderohet kjo faqe si
C Zc
B D
Zd
faqe e brendshme e nj ene t mbushur me
uj. Rrafshin e faqes s ens e
rrotullojm me 90, kundrejt vijs
Figura 10 AB dhe e puthisim me faqen e vizatimit si n figur.

Vija AA do t jet vijndrprerja e rrafshit t ens me siprfaqen e lir t lngut. Qendra e
rndess s figurs do t jet pika C dhe largsia e ksaj pike nga siprfaqja e lir e lngut
do t jet hc dhe do t ket drejtimin e vertikales.
Kshtu, konsiderojm nj siprfaqe pafundsisht t vogl dS, n t ciln vlera e presionit p

do t jet konstante npr t. Forca e presionit mbi kt siprfaqe elementare do t jet:
F p S g h S (2.17)
ku h do t jet thellsia e ksaj siprfaqeje nga niveli i lir i ujit.
Kshtu, duke e konsideruar siprfaqen e marr n shqyrtim si bashksi e siprfaqeve t tilla
elementare, ather, forca e presionit mbi kt siprfaqe do t jet:
F Fi g h S g Si hi . Por, nga mekanika teorike dim se

S i hi S hC , jep momentin statik t figurs F kundrejt rrafshit t siprfaqes s lir t
lngut n en, i cili sht i barabart me prodhimin e thellsis s qendrs s rndess C me

siprfaqen S. Do t kemi n kt mnyr:
F g hC S (2.18)
Pra, forca e presionit t lngut mbi nj figur t rrafsht shprehet me prodhimin e

siprfaqes s asaj figure me vlern e presionit t teprt hidrostatik n qendrn e
rndess s figurs. Shprehja e msiprme jep vlern e forcs q shkaktohet nga presioni
manometrik. Kurse forca e shkaktuar nga presioni i plot jepet si m posht:
Fpl p0 g hC S (2.19)
n.q.s. mbi siprfaqen e lngut do t vepronte presioni me vler p0. Drejtimi i forcs s
presionit, n baz t vetis s par t presionit hidrostatik sht pingul me siprfaqen ku
vepron.
Nj aspekt tjetr, i cili ka t bj me veprimin e forcs sht edhe pika e zbatimit t ksaj
force. Pika e zbatimit t do force quhet qendra e presionit dhe ndodhet posht qendrs s
rndess C. N rastin e figurs son sht pika O. Kjo pik gjendet me formuln e
I C S zC2 I
mposhtme: zO zC C (2.20)
S zC S zC
ku :
IC momenti i inercis s siprfaqes S, kundrejt boshtit q kalon nga qendra e rndess C
zC distanca e qendrs s rndess C nga vijndarja e siprfaqes s lir me faqen e ens, q
hC h IC
sht zC . Formula mund t shkruhet ndryshe: zO C .
sin sin S hC
sin
c. Mnyra grafike
Kjo sht nj mnyr m e leht dhe m e shpejt pr gjetjen e presionit hidrostatik, kur ai
vepron mbi nj siprfaqe drejtkndshe.
Marrim nj siprfaqe drejtkndshe me pjerrsi a(alfa) kundrejt horizontit q ka nj gjersi
b dhe nj gjatsi l. Thellsia e fundit t saj do t jet H, e cila nga figura ka vlern
l
H . Ndrtojm grafikun e presionit hidrostatik, i cili vepron mbi siprfaqen ABCD.
sin
N kt grafik, n thellsin h, marrim nj element me gjersi b dhe lartsi Dz e cila ka
nj ordinat r x g x h n grafik.
Forca e presionit e ktij elementi q ka siprfaqen S g h z do t jet:
F b g h z ose F b S .

Pra, duke e ditur se siprfaqja S e grafikut t presionit sht bashksia e siprfaqeve
elementare DS t grafikut, ather forca e presionit, e cila vepron n t gjith siprfaqen
ABCD, do t jet:
F Fi b Si b Si
i i i (2.21)
F b S
d.m.th. forca e presionit do t jet e barabart me prodhimin e siprfaqes s grafikut t
presionit (me ordinat g h dhe lartsi l) me gjersin b t panelit drejtkndsh.
Forca e presionit t lngut, q shprehet si m lart, vepron n qendrn e rndess s
figurs, e cila n rastin ton ndodhet n 2/3 e distancs nga siprfaqja e lngut, ose 1/3 e
distancs (gjatsis s panelit t zhytur n uj) nga fundi.
Forca vepron sipas vijs, e cila kalon npr qendrn e rndess s saj. N fundin e nj
ene, presioni ka t njjtn vler n do pik t saj, n rast se kjo siprfaqe sht horizontale.
Forca e presionit do t veproj n qendrn gjeometrike t saj.
2.5.3. Forca e presionit n siprfaqet e lakuara

Pr gjetjen e forcave n siprfaqet e lakuara duhet t mblidhen forcat e presionit hidrostatik t
do njsie t siprfaqes. Kto forca, pr shkak t kurbaturs s faqes kan drejtime t
ndryshme. Kshtu, forca e presionit t lngut mbi siprfaqen e lakuar sht rezultantja e t
gjitha forcave t presionit hidrostatik mbi kt siprfaqe (shih figurn 12).
V
Trupi i Presionit Fz Trupi i Presionit
Sz
S
Sx Fx Fx
Fz F
Figura 11
Marrim siprfaqen e lakuar AB, e cila ndodhet nn veprimin e presionit hidrostatik t

lngut, i cili ndodhet n ann e djatht t tij sipas figurs. N t marrim n konsiderat nj
rrip me siprfaqe DS, n t ciln vepron pingul forca e presionit hidrostatik DF. Shnojm me
a(alfa), kndin q formon kjo forc me horizontin. E zbrthejm n dy komponent:
FX F cos
(2.22)
FZ F sin
Shnojm me h, thellsin e zhytjes s qendrs s rndess s ktij rripi me siprfaqe DS
dhe kemi, F g h S . Kshtu, FX F cos g h S cos .

Por, S cos S Z , q sht siprfaqja e projeksionit t pjeszs DF mbi rrafshin vertikal,

FX g h S Z .
Komponentja horizontale e presionit t plot do t jet:
F FX g h S Z
F g h S Z h
(2.23)
F g hC S Z
ku S Z h S Z hC , sht momenti statik i t gjth siprfaqes s projeksionit SZ kundrejt
siprfaqes s lir t lngut.

Komponentja horizontale e forcs s presionit, e cila vepron mbi siprfaqen e lakuar sht e
barabart me forcn e presionit, e cila vepron mbi projeksionin vertikal t ksaj siprfaqeje.
N.q.s. lngu do t ndodhej nga krah tjetr, madhsia do t ishte e njjt, por drejtimi i forcs i
kundrt.
Pr komponenten vertikale t forcs s presionit FZ , kemi:
FZ F sin g h S sin (2.24)
Prodhimi S sin S X ,sht projeksioni i ksaj siprfaqeje n rrafshin horizontal:

FZ g h S X (2.25)
ku S X h V , sht vllimi i prizmit elementar t lngut mbi siprfaqen DS, dhe
ku FZ g V , sht pesha e ktij prizmi elementar me vllim DV

Komponentja vertikale e presionit t plot do t jet:
FZ FZ g h S sin
g h S X g S X h g V
(2.26)
F g V
ku: V, sht vllimi i t ashtuquajturs trup i presionit dhe sht vllimi q kufizohet nga;
vija AB, projeksioni i saj mbi siprfaqen e lir t lngut dhe vertikalja e ngritur nga B n
siprfaqen e lir.
Pra, sipas formuls s msiprme Komponentja vertikale e forcs s presionit mbi nj
siprfaqe t lakuar sht e barabart me peshn e lngut n vllimin e trupit t presionit.
Drejtimi i saj sht posht n rastin ton, por, do t ishte pr lart nse n ann e siprme t AB
do t kishte ajr.
Madhsia e plot e forcs s presionit n siprfaqet e lakuara, si ajo q shqyrtuam m sipr
sht : F FX2 FZ2 (2.27)

Kurse, kndi q formon drejtimi i veprimit t forcs me horizontin sht:
Fx
F
F Fz
FZ cos x ,
tg ( F
sin Fz ), sipas figurs:
FX tg
F
sin z cos Fx

F

2.5.4. Ligji i Arkimedit
pa
Supozojm se kemi nj trup t ngurt me form t
F"z
B Zo fardoshme,t zhytur n uj (shih figurn 13.). Komponentja
horizontale e forcave t presionit do t jet
A C
C
G FX g z 0 S Z , ku S Z , sht projeksioni i forcs n
D
F'z rrafshin vertikal dhe z 0 , thellsia e zhytjes s qendrs s
rndess s projeksionit n rrafshin vertikal.

Figura 12 Meqense, projeksionet e forcave n rrafshin vertikal, n do pik t
thellsis jan t barabarta n t dyja ant e trupit t ngurt, ather forcat e presionit, q
veprojn mbi trupin e ngurt, sipas ktij projeksioni, ekuilibrojn njra-tjetrn. Dhe veprimi i
tyre mbi trupin e ngurt sht praktikisht zero.
FZ' g VADC
Forcat vertikale jan:
FZ" g VABC
Rezultantja do t jet :
FZ FZ' FZ"" g V ADC g V ABC
FZ g VTrupit
ku diferenca midis dy vllimeve sht vllimi i trupit t ngurt.

Kshtu, mbi trupat e zhytur, zbatohet Ligji i Arkimedit :
Mbi do trup t zhytur n lng, do t veproj nj forc presioni, e cila sht e drejtuar
nga posht lart dhe sht e barabart me peshn e lngut t zhvendosur nga vllimi i
trupit.
N.q.s. shnojm me 1 - peshn vllimore t nj trupi fardo dhe me 0 - peshn vllimore t
ujit, do t kemi:
1) 1 0 G 1 V FZ 0 V G FZ 0 trupi fundoset
2) 1 0 G FZ trupi ndodhet n gjendje
ekuilibri dhe do t ndodhet n at thellsi n t ciln barazohen forcat

3) 1 0 G FZ trupi pluskon n siprfaqen e ujit.

Leksioni 3
3. Hidrodinamika
Studion ligjet e lvizjes s lngjeve reale t cilat ndryshe nga lngjet ideale (t cilat
studiohen fillimisht), kan viskozitetin dhe forcat, t cilat lidhen me t.
Lngu, si e kemi thn, konceptohet si nj lnd e prbr prej nj numri t pafundm
pikash materiale, t cilat vendosen dhe lvizin si nj mjedis i vazhduar n enn ku ndodhen.
N lng gjithashtu veprojn forca t jashtme dhe forca t brendshme.
Kshtu, hidrodinamika do t merret me studimin e dukurive, t cilat kan t bjn me
veprimin e forcave apo ndikimeve t jashtme ( psh : vetrrjedhja nga nj kuot m e lart n
nj kuot m t ult, si pasoj e veprimit t forcs s rndess, apo ngritja e ujit, si pasoj e
shtytjes s tij nga pompat), dhe me veprimin e forcave t brendshme q ndodhin si reagim i
veprimit t forcave t jashtme apo dukurive t tjera si temperatura, presioni.
3.1.Elementt e rrjedhjes
Sipas mekaniks teorike, trajektore quhet rruga q prshkon nj pik materiale gjat
kohs s lvizjes s saj.
Vij rryme, do t quhet vendi gjeometrik i pikave t lngut, n t cilat tangjentja e
hequr n nj ast kohe, jep drejtimin e vektorit t shpejtsis s lngut n ato pika n po at
ast. Kshtu, ne mund t formulojm kuptimin mbi elementt e rrjedhjes s lngut.
Gypi elementar i rrjedhjes, quhet bashksia e
Rrjedhje Elementare vijave t rryms, t cilat kalojn npr nj kontur t
mbyllur. Bashksia e ktyre pikave t lngut, q
dS rrjedhin (lvizin) brenda ktij gypi elementar
Gypi Elementar prbn at q quhet rrjedhje
Figura 4.1 elementare (p.sh:lvizja n form filli e nj
ngjyre n nj lng, formon nj rrjedhje elementare).
- Rrjedhje e plot (ose shpesh e quajtur edhe rrym), quhet bashksia e

rrjedhjeve elementare, q ndodhen brenda nj hapsire t caktuar. Kshtu, rrjedhje t plota
jan rrjedhjet npr tubat e furnizimit me uj, npr kanalet e ujrave etj.

- Rrym hidraulike, quhet rrjedhja e cila kryhet apo ndodhet n nj mjedis t

vogl hapsinor (p.sh: rrjedhja npr vrima dhe hundza), apo n nj pjes t seksionit trthor
(lum, kanal etj.).
c. Siprfaqe e gjall e rrjedhjes, quhet siprfaqja trthore e rrjedhjes e cila del
nga prerja e ksaj rrjedhjeje me nj plan pingul me vijat e rryms. Kshtu kjo siprfaqe sht
pingul me vijat e rryms. Mund t jet me form plane ose e lakuar. E shnojm me S dhe
ka njsin e saj [m2] (Figura 4.2).
Rrjedhje me Presion Rrjedhje pa Presion Rrjedhje pa Presion

Seksion Rrethor Seksion Trapezoidal Seksion Gjysm Rrethor
Perimetri i Lagur
pa
PL
pa
Siprfaqja e Gjall Siprfaqja e Gjall Perimetri i Lagur Siprfaqja e Gjall Perimetri i Lagur
S S PL S PL
Rrjedhje pa Presion Rrjedhje pa Presion

Seksion Rrethor Seksion Katrkndor
pa
pa
Siprfaqja e Gjall
Perimetri i Lagur Siprfaqja e Gjall
S
PL S Perimetri i Lagur
PL
Figura 4.2
d. Perimetr i lagur i rrjedhjes, quhet gjatsia e perimetrit t siprfaqes s gjall
t rrjedhjes e cila sht n kontakt me siprfaqen e ngurt q e rrethon (p.sh. tek tubat
rrethor, perimetri i tyre sht ai i prerjes trthore q sht rrethi, d ). E shnojm me
PL dhe ka njsin e matjes [m] (shih Figurn 4.2).
e. Rreze hidraulike e rrjedhjes, quhet raporti i siprfaqes s gjall t
rrjedhjes (S) me perimetrin e lagur (PL). E shnojm me RH, ka njsin e matjes [m] dhe
S
gjendet me shprehjen : RH
pL
f. Prurje e rrjedhjes s lngut, quhet madhsia e vllimit t lngut, e cila kalon

n siprfaqen e gjall t prerjes trthore t rrjedhjes n njsin e kohs. E shnojm me Q
dhe ka njsin e matjes [m3/s] ose [l/sek]. Kshtu, n.q.s. marrim n konsiderat siprfaqen dS
t nj rrjedhjeje elementare (Figura 4.3) npozicionin 1-1,

n t ciln n astin t1 hyn nj sasi uji q lviz drejt nj pozicioni 2-2 deri n kohn t2, duke
prshkuar rrugn L (por, pas ksaj mase lngu, n siprfaqen dS kan hyr sasira t tjera uji
deri n astin t2). Kshtu gjat intervalit t kohs t t 2 t1 npr sipfaqen dS ka kaluar
vllimi i ujit dW dS L . N.q.s do ta pjestonim
dW kt vler t sasis s ujit q ka kaluar npr dS
dSt 1 dSt 2
me kohn t , gjat s cils sht br ky kalim, do

L
t1 t2 t kemi madhsin e quajtur prurja e rrjedhjes s
Figura 4.3 lngut :
dW dS L
dQ
t t
dQ dS u
dhe prftojm kshtu prurjen elementare t rrjedhjes elementare t lngut (ku
u L ), e cila si e shohim sht e barabart me vllimin e ujit q kalon njsin e kohs n

t
seksionin 1-1. Prurja totale e rrjedhjes s plot t lngut, gjendet me shumn e prurjeve
elementare t rrjedhjeve elementare :
dQ dS
i
i
i
i ui
Q S Vmes
ku Vmes u i , sht shpejtsia mesatare e rrjedhjes, e cila pranohet e njjt n t

i
gjith siprfaqen e gjall t rrjedhjes, ndryshe nga shpejtsia u q sht e ndryshme n pika t
ndryshme t ksaj siprfaqeje.
Prurja totale e rrjedhjes s plot, do t gjendet me prodhimin e siprfaqes s gjall me
shpejtsin mesatare t rrjedhjes s plot.
3.2.Llojet e rrjedhjes s lngut

a. Sipas llojit t siprfaqeve q kufizojn kt rrjedhje t plot, ajo mund t
klasifikohet si m posht :
Rrjedhje me Presion
Rrjedhje me presion, quhet ajo rrjedhje e
Seksion Rrethor
cila kufizohet nga t gjitha ant me siprfaqe t ngurta
Perimetri i Lagur
PL dhe nuk ka kontakte me atmosfern,pra presioni n kto
rrjedhje sht i ndryshm nga ai atmosferik (shih
Siprfaqja e Gjall
S Figurn 4.4.a)
Figura 4.4.a

p.sh: rrjedhja n tubacionet e ujsjellsit). Lvizja n kt rast kryhet nga veprimi i forcave
shtytse apo trysnis s krijuar nga makinerit si pompat ose nga presionet e krijuara nga
rezervuart e shprndarjes s ujit. Ndryshe mund t themi se rrjedhjet me presion krijohen
ather kur niveli i lir i lngut ndodhet nn nivelin e presionit t lir t tij. Transportimi apo
Rrjedhje pa Presion prcjellja e ujit n kt lloj rrjedhje sigurohet me
Seksion Rrethor
ann e tubacioneve, nn veprimin e forcs s
pa
rndess.
Siprfaqja e Gjall
Perimetri i Lagur
Rrjedhje pa presion, quhet ajo rrjedhje, e
S
PL
cila kufizohet nga siprfaqe t ngurta, por ka edhe
Figura 4.4.b siprfaqe t lir, q krijohet nga kontakti i rrjedhjes me
atmosfern dhe si pasoj presioni n to sht i barabart me at atmosferik (shih Figurn
4.4.b) (p.sh.rrjedhja npr kanalet ujitse etj). Lvizja n kto rrjedhje bhet me vetrrjedhje
dhe kryhet nga veprimi i forcs s rndess. Ndryshe mund t themi se rrjedhje pa presion
quhen ato rrjedhje q kan siprfaqe t lir t lngut, d.m.th. siprfaqja e lngut sht n
kontakt me atmosfern dhe mbi t vepron presioni atmosferik.
b. Sipas lvizjes q kryen rrjedhja e lngut dhe n funksion t kohs ndahet n :
rrjedhje t qndrueshme
rrjedhje t paqndrueshme
Kurse, n funksion t hapsirs dhe pozicionit t vendndodhjes s piks, ndahet n :
rrjedhje t njtrajtshme
rrjedhje jo t njtrajtshme
Rrjedhje e qndrueshme, (Figura 4.5.a) quhet rrjedhja e lngut, n t ciln faktort
hidrodinamik (shpejtsia v dhe presioni p) t nj pike t lngut nuk ndryshojn n
lidhje me kohn, si n madhsi dhe n drejtimin e tyre. Presioni dhe shpejtsia e lvizjes s
lngut jan funksion vetm i koordinatave (pozicionit) pasi me kalimin e kohs ato mbeten
konstante. Kjo jepet me kto shprehje:
u f 1 ( x, y , z )
p f 2 ( x, y , z )
Figura 4.5. a, b

Rrjedhje e paqndrueshme, (Figura 4.5.b) quhet rrjedhja e lngut n t ciln
presioni dhe shpejtsia e lvizjes s lngut n nj pik fardo t tij, ndryshojn vlerat e tyre
me kalimin e kohs. N kt rast ato jan funksion jo vetm i pozicionit (koordinatave), por
edhe i kohs. Kjo jepet me shprehjet e mposhtme :
u f 3 ( x, y , z , t )
p f 4 ( x, y , z , t )
Rrjedhje e njtrajtshme, (Figura 4.6.a) quhet rrjedhja e lngut, n t ciln siprfaqja
e gjall nuk ndryshon prgjat tubacionit apo kanalit. Pr pasoj, vijat e rryms jan paralele
dhe shpejtsia n pika t ndryshme t vijs s rryms sht e njjt, e pandryshueshme.
Kshtu, pranohet se shpejtsia mesatare do t jet :
V1 V2 V3 const
Rrjedhje jo e njtrajtshme, (Figura 4.6.b) quhet rrjedhja n t ciln shpejtsia e
lvizjes s pikave n t njjtn vij rryme sht e ndryshme. Kjo ndodh kur kemi ndryshim
t siprfaqes s gjall me t njjtn vler t prurjes dhe ndryshim t prurjes me t njjtn
siprfaqe t gjall.
Figura 4.6. a, b
3.3.Ekuacioni i vazhdueshmris s rrjedhjes

Rrjedhja e lngut (n rastin ton e ujit) quhet e pandrprer ose e vazhdueshme kur n
t nuk ka as boshllqe (ndrprerje t rryms gjat rrugs), dhe as mbingjeshje (q praktikisht
nuk ndodh sepse uji praktikisht sht konsideruar si i pangjeshshm dhe muret jan t ngurta).
Konsiderojm nj rrjedhje t lngut (shih Figurn 4.7), me dy siprfaqet e gjalla t tij t
ndryshme S1 dhe S2, n t cilat lngu lviz me shpejtsi V1 dhe V2, dhe do t kemi
prkatsisht n kto dy siprfaqet, prurjet respektive Q1 dhe Q2 :
Figura 4.7

Q1 S1 V1
Q2 S 2 V 2
Duhet t vrtetojm se Q1 = Q2.
Supozojm se Q1 > Q2. Ather n siprfaqen S2 del m pak uj nga sa futet n siprfaqen S1.
n kt rast do t kishim nj magazinim t ujit brenda dy siprfaqeve. Por, meqense uji
konsiderohet i pangjeshshm dhe muret jan t ngurta, ather ky supozim sht i pamundur,
dhe pr pasoj bie posht.
Supozojm s dyti, se Q1 < Q2. N kt rast ssasia e ujit q do t dilte n siprfaqen S2
do t ishte m e madhe sesa ajo q do t hynte n siprfaqen S1. Duke ditur se muret jan t
paprshkueshme (pra skemi burim ansor t ujit n rrjedhjen e konsideruar) dhe t ngurta dhe
meqense menjher pas siprfaqes S2 vepron presioni pa q do t ishte m i madh sesa
vakuumi q do t krijohej midis siprfaqeve, ather rrjedhja nuk do t vazhdonte dhe pr
pasoj do t ndrpritej. Faktikisht rrjedhja nuk ndrpritet dhe kshtu edhe ky arsyetim bie.
Pr kt arsye mbetet q :
Q1 Q2 Q3 .... Qn const
S1 V1 S 2 V2 S 3 V3 .... S n Vn const
Nga kjo rrjedh se prurja n do siprfaqe trthore t rrjedhjes s lngut sht e njjt
dhe e pandryshueshme.
Ligji i Bernulit
Nga praktika, dim se presioni i lngjeve n qetsi apo n lvizje qofshin, i
nnshtrohen ligjit hidrostatik p g h (prvese n rastet kur lngu ka kontakt me
atmosfern pa 0 ).
Pr t par sjelljen e lngut n lvizje arsyetojm mbi shembullin e mposhtm (shih
Figurn 4.8):
Figura 4.8
N siprfaqen trthore 1-1 lngu (flitet pr njsin e mass s lngut) zotron energjin
p1
potenciale z1 , dhe pr shkak t lvizjes s vet lngut, ai zotron edhe energjin
g
1 V12
kinetike t lvizjes ecila shprehet me lartsin kinetike , ku V1 - sht shpejtsia e ujit
2 g
n siprfaqen trthore me lvizjen 1-1. Kurse 1 1.02 1.10 , quhet koefiienti i Koriolisit, i
cili prdoret n rastet kur shpejtsia n pika t ndryshme t siprfaqes trthore sht e
ndryshme.
Pra, n siprfaqen trthore 1-1, lngu zotron energjin specifike :
p1 V 2
e1 z1 1 1
g 2 g
N siprfaqen trthore 2-2 lngu do t ket energjin specifike :
p2 2 V22
e2 z 2
g 2 g
Por, po t shohim figurn e msiprme (e cila sht paraqitje e nj eksperimenti),
e1 e2 o
rezulton se :
e1 e2
Nga kjo del se energjia specifike n siprfaqen trthore 2-2 sht m e vogl se enegjia
specifike n siprfaqen 1-1, pra energjia duke kaluar nga 1-1 n 2-2, bie. Kjo diferenc apo
rnie e energjis nga njra siprfaqe tek tjetra ndodh si rezultat i pengesave t rrjedhjes n
tuba apo kanale (rezistencs n frkim, ndryshim drejtimi, ngushtim rrjedhjeje etj.), dhe quhet
humbje e ngarkess hidraulike (humbje e energjis) t sistemit. Kjo humbje e energjis
gjat lvizjes s ujit nga pika a n pikn b shnohet me simbolin hwab (dhe n rastin ton
hw1 2 ).
Po t krahasonim energjit specifike t dy siprfaqeve trthore, do t kshim barazimin
e mposhtm:
e1 e2 hw1 2
p1 V 2 p V 2
z1 1 1 z2 2 2 2 hw1 2
g 2 g g 2 g
ku : hw1 2 , sht diferenca n lartsi midis vijs ab, e cila fillon n siprfaqen 1-
1, dhe vijs s energjis.
Nga sa pam m sipr kemi prkufizimet e mposhtme :
- Bashksia e pikave t niveleve t piezometrave quhet vij piezometrike e energjis

- Bashksia e pikave q vijn si shum e niveleve piezometrik me energjin kinetike quhet

vij e energjis.
N rastin e lvizjes s njtrajtshme kto dy vija do t jen paralele.
- Pjerrsi piezometrike quhet humbja ose rnia e vijs piezometrike pr njsi gjatsie dhe
shnohet me ip.
p p2 - Pjerrsi hidraulike, quhet humbja ose

z1 1 z 2
g g rnia e vijs s energjis pr njsin e
ip
L
p V 2 p2 V22
gjatsis dhe shnohet me ih.
z1 1 1 1 z 2 2
g 2 g g 2 g
ih
L
hw1 2
ih
L
Rezistencat hidraulike
3.3.1. Numri i Reynolds-it

Lngu, gjat lvizjes s tij shpesh sht i qet, por mund t jet edhe i trazuar me
shtjella e me val. Pikrisht nga kto lloj gjendjesh ttij prcaktohen edhe regjimet e gjendjes
s lngut n lvizje :
- Regjimi laminar i lvizjes
- Regjimi turbulent i lvizjes
Midis ktyre regjimeve sht edhe nj gjendje tjetr e lvizjes s lngut, q quhet
gjendja kalimtare (tranzicionale).
Pr t konkretizuar pamjen e ktyre dy lloj lvizjesh, zhvillohet eksperimenti i
mposhtm (shih Figurn 4.9):
Figura 4.9

Me ann e nj saraineske rregullohet shpejtsia e rrjedhjes s lngut n tub. Kshtu,
n fillim, kur shpejtsia sht e vogl, rrjedhja e bojs ka formn e nj rrymze t veant e
t paprzier me lngun, dhe m pas duke e hapur rubinetin pak e nga pak, kjo rrym fillon e
luhatet n form valsh n fillim dhe m pas przihet me lngun. Pra, n momentin e par
(rrymza) lngu ndodhej n regjimin laminar t lvizjes, gjat luhatjes ndodhej n gjendjen e
ndrmjetme, dhe n przierje ndodhej n regjimin e plot turbulent.
Kalimi nga regjimi laminar n regjimin turbulent (nprmjet atij kalimtar), varet nga:
a) diametri i tubit,
b) shpejtsia e lvizjes s lngut dhe
c) karakteristikat e lngut si lloji dhe temperatura e tij, q prfaqsohen nga
koefiienti kinematik i viskozitetit dhe ai dinamik (ku = /),
pra; Re = f (d, v, )
Pr t prcaktuar llojin e regjimit t rrjedhjes s lngut, prdoret nj numr i cili quhet
Numri i Reynolds-it (Re), dhe gjendet me shprehjen e mposhtme :
Pr siprfaqe trthore fardo
V 4R
Re

Pr tubacionet me siprfaqe trthore rrethore
V d
Re

Regjimi laminar, zakonisht vrehet n tubat me diametra t vegjl, me
shpejtsi t vogl t lvizjes s lngut n ta, ose n kanalet me thellsi t vogl t ujit
dhe q kan gjithashtu shpejtsi t vogl t lvizjes. Pr do kaprcim t kufijve t shpejtsis
dhe t prmasave dhe pr pasoj edhe t prurjeve kemi rritje t numrit t Reynolds-it dhe
kalim nga regjimi laminar n at turbulent. Viskoziteti luan rolin e tijn prcaktimin e regjimit
tvizjes s lngut.
Ligjet e prcaktimit dhe t gjetjes s humbjeve hidraulike n sisteme, varen edhe nga
regjimi i lvizjes s lngut. Kan vlera t ndryshme n regjime t ndryshme.
3.3.2. Humbjet hidraulike

Si e tham edhe m lart humbjet hidraulike ndodhin n nj sistem gjat
lvizjes s lngut dhe ishin diferenc e energjive t lngut midis dy pozicioneve t interesuara.
N varsi t natyrs dhe vendit t ndodhjes s tyre ato ndahen n :
a) Humbje gjatsore
b) Humbje t vendit (lokale)
a) Humbjet gjatsore
Humbjet gjatsore ndodhin si pasoj e rezistencs s frkimit q shfaqet
tek lngu n lvizje nga ana e pareteve t mjedisit ku ai lviz. Pr llogaritjen e ktyre
humbjeve, prdoren nj numr i madh formulash, ku m klasikja sht :
l V2
hw12
d 2 g
ku :
- faktor i rezistencs dhe gjendet sipas diagrams s Moody-t, sipas formuls
s Colebrook White etj. Ky faktor varet si nga ashprsia e pareteve, ashtu edhe nga lloji i
regjimit t lvizjes s lngut.
b) Humbjet e vendit
Ndodhin si pasoj e ndryshimit t karakteristikave gjeometrike t rrjedhjes, si;
seksioni, drejtimi etj. Linjat e ujsjellsit prbhen nga tubacione, t cilat prve pjesve
drejtvizore kan edhe pjes apo elemente, t cilat ve funksionit t lidhjes s pjesve t
tubacionit me njra tjetrn (brrylat, manikotat etj) kryejn edhe funksione t tjera n sistem
(valvolat, saraineskat). N zonat e sistemit ku vendosen kto pjes ndodhin ngushtime apo
zgjerime t rryms, kthesa apo ndarje t rryms. Pr shkak t ktyre dukurive t msiprme n
kto zona ndodhin dukuri si krijime shtjellash, rezistenc t pareteve ndaj rryms etj. Si
pasoj, ndodh nj rnie e energjis s lngut, pra humbje t energjis s lngut. Kto humbje
t energjis q ndodhin n vende apo trakte shum t shkurtra si jan elementt e
siprprmendur, quhen humbje t vendit (ose humbje lokale). Humbjet lokale llogariten me
formulat e tipit :
V2
hwvendi
2 g
ku : hwvendi - humbja e enegjis n zonn n shqyrtim
v - shpejtsia e lvizjes s ujit n zonn n shqyrtim
- koefiienti i humbjes lokale, i cili varet nga lloji i elementit, por edhe
nga diametri i tij. Vlerat e ktyre koefiientve gjenden n tabela.
3.4. Llogaritjet Hidraulike t seksioneve t ujsjellsve
3.4.1. Llogaritja e tubacioneve me presion.

Llogaritjet pr prmasimin e tubacioneve kryhen sipas dy metodave t projektimit si m
posht:
a) Prmasimi i tubacionit.

b) Verifikimi i prurjes s tij.
a) Prmasimi i tubacionit. Mund t kryhet prmasimi i tubacionit
kur dihet prurja Q, q prcjell tubacioni, disniveli i kuotave z n fillim dhe n fund t
tubacionit (e lidhur me trasimin) si dhe gjatsia L e tubacionit.
b) Verifikimi i tubacionit. Llogaritja e prurjes Q q kalon npr nj
tubacion t caktuar, kryhet, kur dihen prmasat e tubacionit, pra diametri D, gjatsia L dhe
disniveli z midis skajeve t tubacionit.
N t dyja kto raste,lvizja e tubacionit konsiderohet si lvizje e qndrueshme, ku
presioni p dhe shpejtsia v konsiderohen si funksion, vetm i koordinatave hapsinore, pra
konstante n koh. Matematikisht do t shprehej:
p f1 x, y, z te
C (t )
v f 2 x, y , z
Megjithat, ka edhe raste, kur shqyrtohet lvizja jo e qndrueshme, dhe kjo p.sh. n
rastin e grushtit hidraulik, i cili merret parasysh n disa raste t projektimit.
Nj problem tjetr n llogaritjen e tubacionit sht prcaktimi i ashprsis s faqeve t
brendshme t pareteve t tij.
Ashprsia e tubacionit varet nga lloji i materialit q prdoret pr prodhimin e tubit. Prsa i
prket llojit t materialit, ashprsia e tubacionit sht m e madhe n tubat prej betoni apo
beton armeje dhe zvoglohet duke kaluar n tubacionet me materiale metalik si giza e eliku
dhe zvoglohet akoma m shum n tubacionet me material plastik. Kjo do t thot q edhe
rezistenca q tubacioni i shfaq rrjedhjes s ujit zvoglohet dhe pr kt arsye rritet gjithmon
e m shum aftsia prcjellse e tubacionit,
duje ulur n kt mnyr edhe humbjet e
energjis s rrjedhjes.
Ashprsia e tubacionit shprehet n formulat
e llogaritjeve hidraulike t prurjes apo
humbjeve, me ann e nj koefiienti
ashprsie, si n tabeln 4.1.
Por, ashprsia e tubacionit rritet edhe me
rritjen e kohs s shfrytzimit t tubacionit.
Tabela 4.1 Kjo ndodh si pasoj e
depozitimit n brendsi t tubit t prbrsve mineral t ujit, t cilt hyjn n bashkveprim
me materialin e tubit duke e veshur nga brenda at dhe duke krijuar shtresa me lartsi t
ndryshme. Pr kt arsye, llogaritja e tubacioneve bhet duke mos i konsideruar kta

tubacione si tuba t rinj por si tubacione t prdorur, mundsisht me moshn e jetgjatsis
s tyre maksimale n pun. Pr t kuptuar sa u tha m sipr marrim nj shembull.
Jepet nj rezervuar ushqyes (shih Figurn 4.10) dhe tubi i drgimit pr tek
prdoruesi. Vija horizontale prfaqson vijn e presionit hidrostatik, pra kur nuk ka
REZERVUARI
VIJA E PRESIONIT HIDROSTATIK
Ho
VIJA E ENERGJIS N FILLIM

hw
QENDRA E BANUAR
Zr
Hl
VIJA E ENERGJIS N FUND T

PERIUDHS S SHFRYTZIMIT z
Figura 4.10
rrjedhje (prdorim) t ujit. Vija e pjerrt prfaqson vijn e energjis s lvizjes s ujit kur ka
prdorim (rrjedhje apo lvizje) t ujit.
N figur vihet re nj disnivel h midis vijs s presionit hidrostatik dhe vijs s
presionit hidrodinamik. Ky disnivel ka t bj me humbjet e presionit t ujit n tubacion, si
pasoj e frkimeve t shtresave t ujit me parete e tubit. Por, me rritjen e jets s tubacionit
pr shkak t rritjes ashprsis s pareteve t tubit, rritet m tej edhe frkimi i ujit me tubin dhe
pr pasoj rriten edhe humbjet e presionit t ujit n t. Kjo prfaqsohet nga nj vij e
ndrprer. Pra vija e presionit me kalimin e viteve ulet gjithmon e m shum dhe mund t
kaloj nn nivelin e aparateve sanitare n katet e larta. Pr t shmangur kt gj merret
parasysh q n fillim q tubacioni t llogaritet si i vjetr duke pranuar nj ashprsi m t
madhe dhe pr pasoj edhe diametr m t madh. Kshtu, sigurohemi q n fillim se pozicioni
i vijs s energjis gjat viteve t periudhs s shfrytzimit nuk do t zbres nn nivelin e
paracaktuar, pra, do t ruhet n do rast nj lartsi presioni minimale.
Diferenca e vijs s energjis me kuotn e aparatit m t lart q vihet re n figur quhet
Presion i lir dhe shnohet H l . Si ta kuptojm presionin e lir?
N.q.s. n nj tubacion vendoset nj gyp n nj pik t tij, ather uji do t ngjitet n t
deri n njfar lartsie, ku do t ekuilibroheshin presionet. Ky presion i kolons
s lngut q ndodhet n tub quhet PRESION I LIR I LNGUT, q prmendm m lart.
Presioni lir ekonomik H le , prdoret n projektime dhe sht niveli minimal i pranuar i
presionit me t cilin duhet t punoj nj rrjet shprndars i ujsjellsit n qendrn e banuar.
Si e kemi prmendur edhe n leksionet e mparshme n rrjedhjet me presion ka edhe humbje
hidraulike ( t cilat jan gjatsore hwgj dhe t vendit hwv ). Meqense humbjet gjatsore, n

linjat e gjata t rrjetit t jashtm, jan shum m tepr se ato t vendit, q shpesh jan t
paprfillshme, ather pranohen vetm humbjet gjatsore ose merren edhe humbjet e vendit
me nj vler 10 15 % t humbjeve gjatsore. Pr skemn e msiprme humbjet jepen me
l v2
shprehjen hwgj , dhe ekuacioni i Bernulit pr skemn e msiprme do t jet:
d 2 g
zR h z A Hl hwgj
3.4.2. Rrjedhja pa presion

Lvizja e lngut ose rrjedhja e tij mund t jet e qndrueshme ose jo, e njtrajtshme ose
jo.
Por, pr t kryer llogaritjet e nj rrjedhjeje fardo, bhen disa thjeshtime, sepse sht
mjaft e vshtir dhe me humbje kohe llogaritja e nj rrjedhjeje fardo, me ann e aparatit
matematikor, shpeshher e pamundur, qoft edhe me hipoteza. Pr kt arsye, pr t
mundsuar zgjidhjen, rrjedhja fardo e lngut konsiderohet si lvizje e qndrueshme dhe e
njtrajtshme.
Kshtu, n nj seksion trthor (shih Figurn 4.11.) t
rrjedhjes s lngut do t kemi, kta parametra t dhn:
seksionin e gjall S t lngut, konstant;
h
S
shpejtsin V t rrjedhjes, t pandryshueshme; si dhe

Figura 4.11 thellsin h t ujit, t njjt gjat gjith gjatsis s
rrjedhjes q shqyrtohet.
Prurja Q e rrjedhjes, n kt rast, do t jet konstante ( Q S V ). Duke pasur
thellsin e rrjedhjes t njjt, ather do t kemi pjerrsin e shtratit t rrjedhjes t njjt me
pjerrsin e siprfaqes s lir t lngut, pra iterr i piez .
Japim disa element t rrjedhjes pa presion;

1
av/2g
NIVELI I LIR I UJIT pa
h1 (shih Figurn 4.12.).

Energjia n rrjedhjet pa presion, paraqitet si n
z1
figurn e mposhtme:
0 1 0
Figura 4.12
1 v12
E z1 h1
2 g
ku: z1 = kuota e tabanit t kanalit n seksionin n shqyrtim
h1 = thellsia e ujit n seksionin n shqyrtim
1 v12
= lartsia kinetike n seksionin n shqyrtim (varet nga shpejtsia e ujit).
2 g
Si e shohim, vija piezometrike barazohet me nivelin e lngut pasi ajo sht zona ku
presioni ka vlern e atij atmosferik.
Llogaritjet n rrjedhjen pa presion kryhen me ann e formulave t ndryshme, midis t
cilave, formula e CHEZY MANNING ut:
vC R i piez
ku : v = shpejtsia e lvizjes (rrjedhjes) s ujit

C = koefiienti i Chezy s, vlera e t cilit prcaktohet nga lloji i materialit q
vesh kanalin
R = rrezja hidraulike e seksionit t kanalit n shqyrtim
i = pjerrsia hidraulike e rrjedhjes s lngut n kanal
Koefiienti CHEZY i shnuar me C, prcaktohet me ann e shprehjeve t ndryshme, ku
m praktikja sht formula e Manning-ut:
1 1
C R 6
n
ku: n = koefiienti i ashprsis s materialit veshs t kanalit
R = rrezja hidraulike e seksionit t kanalit n shqyrtim.
Nj element tjetr sht edhe prcaktimi i prurjes s ujit Q. Prurja e ujit gjendet me
shprehjen e mposhtme:
Q S V
ku : vC R i piez
dhe del Q S C R i piez .
3.5. Rrjedhja npr vrima dhe hundza
3.5.1. Rrjedhja npr vrima

A A
Ve rrjedhjes n tubacione dhe rrjedhjes n kanale,
H
nj lloj tjetr rrjedhjeje q shqyrtohet vemas n hidraulik
sht edhe rrjedhja npr vrima dhe hundza, si p.sh. dalja
Ngushtimi i rryms
1 1
nga ndonj rezervuar etj. (shih Figurn 4.12)
Kshtu, gjat rrjedhjes s ujit npr nj vrim rrethore me
faqe t mprehta, rryma ngushtohet duke arritur nj
minimum n nj largsi t caktuar jasht vrims. Ky
Figura 4.12 zvoglim apo ngushtim i rryms ndodh pr arsye se
trajektoret e grimca ve t lngut, nuk jan paralele midis tyre, por kan drejtime t ndryshme,
q vijn dhe bashkohen afr vrims dhe kjo lvizje e grimcave drejt njra tjetrs fillon t
krijoj ngjeshjen e tyre n pjesn e daljes dhe vazhdon kjo ngjeshje pr inerci deri n nj
largsi 4 5 d nga vrima. N kt largsi arrihet edhe ngjeshja maksimale e rryms, e cila
shkon deri n 80 % t diametrit t vrims dhe pas ksaj fillon zgjerimi i rryms (shih figurn).
Seksionin e vrims e shnojm me S v kurse at t rryms s ngjeshur e shnojm me
S ngj
S ngj . Raporti , do t quhet koefiient i ngjeshjes s rryms. Vlerat e tij pr vrima
Sv
me buz t mprehta do t jen = 0.63 0.64.

Pr prcaktimin e prurjes s vrims do t prdoret ekuacioni i Bernulit pr dy seksionet
A-A dhe 1-1 si n figur (shih Figurn 4.12).
Rrafshin e krahasimit me kuot 0 0 e pranojm se ndodhet tek aksi i vrims dhe do t
kemi:
pA V 2 p1 V 2
H A 0 Z0 1 1 hw
g 2 g g 2 g
ku, meqense p A p1 p a , ather termat e presioneve ekuilibrojn njra tjetrn dhe
bien nga t dyja ant.

Gjithashtu po t kemi parasysh se shpejtsia n siprfaqen e lngut sht shum evogl,
A V02
e paprfillshme ajo do t konsiderohet e barabart me zero, dhe termi , bie ose
2 g
konsierohet zero. Humbjet n vrimn e derdhjes s ujit jan vetm lokale, dhe pr kt arsye
V12
ato do t shnoheshin: hw .
2 g
Nga sa tham m sipr do t kemi barazimin e mposhtm:
1 V12 V12 1
H nga i cili kemi V1 2 g H . Termin e
2 g 2 g 1
1
par , e quajm koefiienti i shpejtsis, i cili ka vlerat = 0.97 0.99 ( =
1
1.00 pr lngun ideal ku = 0, = 1).
Prurja Q e vrims n kt rast do t ishte :
Q S ngj V ku po t zvendsonim siprfaqen dhe shpejtsin si m sipr do t
kishim:
Q S 2 g H
ku prodhimin do ta quajm koefiientin e prurjes, vlerat e t cilit jan rreth

0.60 0.64 . Kshtu, prurja do t llogaritej si m posht:

Q S 2 g H
3.5.2. Rrjedhja npr hundza

Si u tha m sipr, tek rrjedhja npr vrima koefiienti i prurjes kishte nj vler
0.60 0.64 . Pr t rritur kt koefiient dhe pr pasoj edhe aftsin ujprcjellse t
vrims prdoret nj pajisje, e cila quhet hundz (shih Figurn 4.13.). Hundzat mund t
jen:
1. Cilindrike
T jashtme
T brendshme
2. Konike
Hundzat cilindrike t jashtme, jan tuba cilindrik q vendosen jasht faqes s ens
me nj gjatsi l 4d . Rryma e lngut, n fillim ngjeshet dhe pastaj mbush
krejt seksionin e hundzs, duke rrjedhur m pas si rrym e plot. Prurja do t rritet m tej,
duke ditur edhe faktin se n ngushtim nuk kemi presion atmosferik por vakuum.
Hundzat cilindrike t brendshme, jan tubat cilindrik q vendosen n faqen e
brendshme t ens. Rrymat thyhen deri dhe n 180 dhe shtjella sht edhe m e fort.
N t dyja rastet, n.q.s. l 3d , ather, koefiienti i prurjes arrin n vlern
0.71 , kurse pr l 3d , koefiienti ulet s teprmi me vlern 0.51, pasi edhe
H H
-me hundz cilindrike t jashtme -me hundz cilindrike t brendshme
Figura 4.13
ndikimi i shtjellave sht m i madh, n kt rast.
Hundzat konike, jan hundza n t cilat kemi nj ndrydhje t rryms dhe pr kt
arsye presioni n dalje sht akoma dhe m i madh. Koefiienti i prurjes rritet s teprmi
sepse zona e shtjells sht m e vogl se n tubat cilindrik, dhe pr pasoj, prurja do t jet
m e madhe.
3.6. Kaprderdhsit
Kaprderdhsit jan pengesa q i vendosen rrjedhjes pa presion dhe q lejojn kalimin
eujit sipr tyre.
Shembuj t till kemi n digat apo pritat e vogla npr lumenj.
Kaprderdhsat ndahen:
Sipas llojit t konstruksionit t tyre, n :
a) Kaprderdhs me prag t mpreht (shih Figurn 4.14 .a)
b) Kaprderdhs me prag t gjer, me nj gjatsi L 3.00 m .(shih Figurn 4.14 .
c) Kaprderdhs me profil praktik, sipas profilit t pjess

s poshtme t rryms n kaprderdhsat me prag t mpreht.
(shih Figurn 4.14 .c)
Sipas mnyrs s lidhjes me ann (bjefin) e poshtme, n :
- t pambytur, ku thellsia e ujit pas kaprderdhsit nuk e
mbyt kaprderdhsin dhe nuk ndikon n ngadalsimin e
rrjedhjes, n ann e siprme.
- t mbytur, ku uji n ann e poshtme, mbyt
kaprderdhsin dhe ndikon n ngadalsimin e rrjedhjes s ujit.
Sipas mnyrs s kalimit t pragut, n :
- kaprderdhs pa shtypje ansore, ku gjersia b e
pragut sht sa gjersia e rrjedhjes B
- Kaprderdhs me shtypje ansore, ku b < B dhe kemi
shtypje t rryms n pragun e kaprderdhsit.
Figura 4.14 .a,b,c,
Sipas vendosjes n plan, n :
- kaprderdhs me knd t vendosjes kundrejt aksit t kanalit 90
- kaprderdhs me knd t vendosjes kundrejt aksit t kanalit
- kaprderdhs me knd t vendosjes kundrejt aksit t kanalit 0
Profili m i prdorshm pr qllime eksperimentale sht ai me prag t mpreht, ku :

a lartsia e pragut, H lartsia e ujit mbi pragun. Ky profil prdoret pr prcaktimin e
prurjes duke prdorur ekuacionin e Bernulit:
QS 2 g H0 .
Npr diga apo npr shkarkues t ndryshm prdoret kaprderdhsi me profil praktik,
me qllim q t zvoglohen hapsirat e prajruara posht rryms.

Leksioni 4
4. Sistemet e furnizimit me uj t qendrave t banuara
4.1.T prgjithshme
Sistemi i Furnizimit me Uj, quhet sistemi i cili, me ann e nj bashksie t tr
elementsh dhe pjessh prbrse, si tubacione,valvola, rakorderi etj. kryen kapjen, nxjerrjen
e ujit nga nntoka, grumbullimin, trajtimin dhe prcjelljen e tij tek prdoruesit e ndryshm me
prurjen e krkuar dhe presionin e duhur,shrben nj
Kjo bashksi e elementve dhe e pjesve prbrse t Sistemit t furnizimit me uj
ndahet n dy pjes kryesore; rrjeti i jashtm dhe rrjeti i shprndarjes s ujsjellsit.
Sistemet e Furnizimit me Uj t pijshm sipas mnyrs s prcjellje s ujit ndahen n
sisteme:
a) me vetrrjedhje
b) me ngritje mekanike
a) Sistemi me vetrrjedhje; shfrytzon diferencn e kuotave midis piks ujmarrse
(q mund t jet burim,lum,liqen etj) dhe asaj t dhnies s ujit q sht
prdoruesi.Ky system nuk prdor energji t tjera pr prcjelljen e ujit, por aftsin
q ka uji pr t lvizur nga kuota m e lart n kuotn m t ult si pasoj e
veprimit t forcs s rndess.
b) Sistemi me ngritje mekanike; shfrytzon energji t tjera pr prcjelljen e ujit nga
pika ujmarrse (q mund t jet pus uj burim etj) tek pika e dhnies s ujit tek
prdoruesit.
Uji ngrihet nprmjet pompave n impiantin e ngritjes mekanike t ujit (ose STP) deri
n lartsin e krkuar jo vetm pr prfitimin e presionit t krkuar n rrjet por, edhe pr t
prballuar edhe humbjet e mundshme q mund t ket rrjeti i shprndarjes n qytet.
Pjest prbrse n sistemin e furnizimit me uj jan:
-rrjeti i jashtm i ujsjellsit
-rezervuari i rregullimit t prurjes (mund t jet rezervuar ose kulla piezometrike)
-rrjeti shprndars i ujsjellsit
-vepra t ndryshme t ujsjellsit si impianti I trajtimit t ujit etj.

Prog. i Stud. ARKITEKTUR, KURSI i III -t
-Rrjeti i jashtm i ujsjellsit.
Rrjeti i jashtm i ujsjellsit e merr ujin n burimin e furnizimit me uj dhe e prcjell
deri n rezervuarin e rregullimit t prurjes (ose n kulln piezometrike).
Ky rrjet mund t jet me vetrrjedhje ose me ngritje mekanike.
N rastin e par shfrytzohet diferenca e kuotave dhe uji lviz vet nga kuota m e
lart n at m t ult, si pasoj e energjis potenciale q ai zotron (nga veprimi i forcs s
rndess).
Ky uj mund t prcillet me an t kanaleve, pra me siprfaqe t lir, n ato raste kur
kemi prurje t mdha dhe kur e lejon topografia e zons, pra ka nj pjerrsi t vogl dhe nuk
ka lugina apo ngritje t relievit, si dhe mundsia e ndotjes sht minimale.
Mund t transportohet edhe nprmjet tubacioneve,n t cilat sht m e leht t
manovrohet n rastet e nj terreni jo t prshtatshm. Kshtu, n rastin e pare, ve problemeve
t higjens do t kishim edhe kosto t lart t ndrtimit pr shkak t ur-kanaleve etj. Me
prdorimin e tubacioneve kto kosto jan m t ulta.
SKEMA E SISTEMIT T FURNIZIMIT ME UJ ME VETRRJEDHJE
Burimi
Kaptazhi
Rezervuari
Rregullues
Ajrues
i Linjs s Jashtme Qendra e Banuar
Vija e Toks (Prdoruesit e Ujit)
Vija e Toks
Tubacioni
i Linjs s Jashtme
Vija e Toks
Shkarkuesi i Ujit Tubacioni

i Linjs s Jashtme
Shkarkuesi i Ujit
Tubacioni
i Rrjetit Shprndars
Tubacioni
i Rrjetit Shprndars
LINJA E JASHTME E UJSJELLSIT RRJETI SHPRNDARS
REZERVUARI RREGULLUES
SKEMA E SISTEMIT T FURNIZIMIT ME UJ ME NGRITJE MEKANIKE
Rezervuari
Rregullues
Qendra e Banuar
(Prdoruesit e Ujit)
Vija e Toks
Vija e Toks
Impianti me Ngritje Mekanike

Burimi i Ujit (ose S.T.P.)
(Lum, Liqen etj.)
Tubacioni
i Linjs s Jashtme
Vija e Toks
Tubacioni
i Rrjetit Shprndars
Vaska e Ujit Tubacioni

Impiant i Pastrimit t Ujit i Rrjetit Shprndars
LINJA E JASHTME E UJSJELLSIT RRJETI SHPRNDARS
REZERVUARI RREGULLUES

-N rastin e dyt kemi transportimin e ujit me an t tubacioneve pasi uji merret n
burim, lum etj, grumbullohet n nj vask n afrsi t burimit dhe me ann e nj ose disa
pompave (n nj ose disa impiante t ngritjes mekanike t ujit t vendosura n seri.), drgohet
n rezervuar ose n kulln piezometrike.
Pra,ketu kemi nje rrjedhje me presion dhe detyrimisht perdoren tubacione.Ne te dyja
rastet duhet patur parasysh qe shpejtesia te jete me e madhe se nje vlere minimale e lejuar
Vmin=0,5 m/sek (per mosdekantim te rerave te mundshme dhe moszhvillim te
mikrogjallesave) dhe me e vogel se nje shpejtesi max. e lejuar (per te shmangur grryerjen ne
kanalet dhe per te mos rritur shume humbjet ne tubacion). Kjo shpejtesi luhatet 1,5 2 -
2,5m/sek, ne varesi te materialit te tubit.
Gjithashtu edhe presioni duhet te jete me i vogel sesa vlera e rezistences mekanike te
materialit te tubacioneve,ne menyre qe te shmangim shpenzimet shtese per shtimin e
trashesise se pareteve te tubit (per ta ruajtur nga arja qe i shkaktojne presionet e larta).
Rrjeti i jashtem i ujesjellesit projektohet me nje prurje mesatare (q mes) gjate 24 -
orshit, pra te pandryshueshme gjate gjithe kohes dhe gjatesise se tij.
SKEMA E REZERVUARIT RREGULLUES T UJSJELLSIT
Sarainesk me Galexhant
Furnizimi pr Rregullimin e Prurjes
Furnizimi n rast Zjarri
Furnizimi n rast Avarie
Teprplotsi
Tubacioni i Furnizimit me Uj
t Rezervuarit
Tubacioni i Furnizimit me Uj Tubacioni i Furnizimit me Uj

nga Vepra e Marrjes t Rrjetit Shprndars
Tubacioni i Shkarkimit t Ujit

n Kanal, Prrua etj.
a) Rezervuar Mbitok c) Rezervuar Kull
b) Rezervuar Nntok

Meqenese perdoruesit kane krkesn per uje (q) me nje sasi qe ndryshon nga prurja mesatare
(qmes), ather nevojitet nje element shtese, i cili te grumbulloje uje kur kerkesa e perdoruesit
eshte me e vogel se prurja nga burimi (q<qmes) dhe kur kerkesa per uje te jete me e larte se
prurja mesatare (rezervuari e ploteson kete sasi me rezerven e grumbulluar me pare). Pra,
rezervuari kryen rregullimin e prurjes gjate nje cikli t caktuar i cili mund te jete ditor ose dhe
me teper.
Persa i perket llojit te konstruksionit te tyre, rezervuaret mund te jene :
- beton - arme
- me mur guri
- metalike apo me materiale te tjera.
REZERVUAR ME DY VASKA RRETHORE
VASKA I VASKA II
Marrja e Ujit Marrja e Ujit
Teprplotsi Teprplotsi
Shkarkues Fundor Shkarkues Fundor
Furnizimi me Uj Furnizimi me Uj
i Rezervuarit i Rezervuarit
Dhoma e komandimit
Shkarkimi i Ujrave
Furnizimi me Uj nga Vepra e Marrjes Furnizimi me Uj i Qendrs s Banuar
Rezervuaret, ne varesi te pozicionit te tyre kundrejt siprfaqes s toks, mund te jene;

- siperfaqesore
- nentokesore
- apo edhe rezervuare kulle te ngritur nga toka.
Mund te kete edhe kombinime tip rezervuar me kulle piezometrike. Kulla piezometrike ve
sigurimit te nje presioni me te larte, kryen edhe shkeputjen hidraulike te nje rrjeti shperndares
me linjen e jashtme te ujesjellesit, pra do goditje hidraulike apo do dukuri tjeter ne linjen e
jashtme nuk percillet ne rrjetin shperndares (gjithmon nse uji kalon pa by-pass pr n rrjetin
shprndars).
-Rrjeti shperndares i ujesjellesit.
Fillon me rezervuarin dhe vazhdon deri tek perdoruesit (ndertesat apo godinat e
ndryshme). Ne kete rrjet kemi rrjedhje me presion (i cili sigurohet nga disniveli i kuotave
midis rezervuarit dhe perdoruesit) dhe uji percillet me anen e tubacioneve.Tubacionet jane te
permasave te ndryshme dhe kjo ne varesi te prurjeve qe kerkohen.
Rrjeti shperndares i ujesjellesit perbehet nga:

-tubacioni kryesor (ose magjistrali), i cili mund te jete tub i drejte, shumkndsh,
rrethor etj.
-tubacionet sekondare, te cilat e ojne ujin
ne zona te ndryshme te banimit.
-tubacionet shperndarese qe shperndajne
ujin ne godina te ndryshme
-tubacione ekuilibruese apo lidhese qe nuk kane
funksionet e mesiperme, por lidhin skajet e
tubacioneve sekondare apo shperndares njeri me
tjetrin duke krijuar unazat e furnizimit me uje.
Rrjeti shperndares i ujesjellesit ne varesi dhe
te vendosjes ne qendren e banuar mund te jete:
-Rrjet i hapur (i degezuar) i ujesjellesit, i cili
shperndan ujin duke pasur vetem nje drejtim. Ka te
meten se ne rast difekti ne nje pike mbetet pa u
furnizuar me uje, pjesa e rrjetit pas kesaj pike.
-Rrjet i mbyllur (unazor)I ujesjellesit, i cili shperndan ujin ne anen e unazave te
formuara ne qendren e banuar. Ky rrjet edhe pse me i kushtueshem ka siguri me te larte se i
pari, sepse uji ne nje pike te caktuar te rrjetit vjen nga te pakten dy drejtime. Kjo do te thote se
ne rast difekti ne nje pike perdoruesit nga te dyja anet e pikes do te furnizohen me uje.
Nje rrjet i furnizimit me uje mund te jete me prurje te perqendruar,pra me prurje
pikesore ne disa pika te veanta, por edhe me prurje njetrajtesisht te shperndare.Kjo do te
thote qe shperndarja e ujit ne nje tubacion behet ne njesi gjatesie pak a shume te
barabarta.p.sh.ne do 1, 5, 7, 10 m gjatesi.

Rrjeti Shprndars i Hapur (i degzuar) i Ujsjellsit
Rezervuari
i Rregullimit t Prurjeve
Kompleks Industrial
Nga Linja e Jashtme
Ndrtesa Banimi
Linja Kryesore
Ndrtesa Banimi (Magjistrali)
Qendr Spitalore
Ndrtesa Banimi
Shkoll
Qendr Tregtare
Rrjeti Shprndars i Mbyllur (unazor) i Ujsjellsit
Rezervuari
i Rregullimit t Prurjeve
Linjat e Shprndarjes
Linja Kryesore
Linja Kryesore (Magjistrali)
Nga Linja e Jashtme
(Magjistrali)
Linja Dytsore
(Sekondari)
Linjat e Shprndarjes
Linja Ekuilibruese

4.2. Prdoruesit dhe normat e prdorimit t ujit
Rrjeti i jashtm dhe ai i brendshm i ujsjellsit, si u prmend edhe m sipr, ojn

ujin tek prdoruesit e ndryshm. Pr prmasimin e sakt t ktyre linjave duhet t dim
prurjen e sakt ose sasin e ujit q u duhet prdoruesve pr aktivitetin e tyre normal t
prditshm. Para s gjithash duhet t dim se prdoruesit nuk jan t gjith t t njjtit lloj,
dhe ujin e krkojn pr qllime t ndryshme. Kta prdorues ndryshojn edhe nga sasia, edhe
nga cilsia e ujit, gj q varet edhe nga qllimi i prdorimit t ujit. Kshtu kemi popullatn,
shkollat, apo institucionet q krkojn uj vetm pr nevojat ekonomike-pirje, kurse
ndrmarrjet e prodhimit, si: fabrika uzina etj, krkojn uj, si pr nevoja ekonomike-pirje,
ashtu edhe pr proceset teknologjike. Kshtu duhen marr parasysh t gjitha aspektet e
prdorimit t ujit pr t kuptuar se prse dhe ku duhet shfrytzuar uji i pastruar dhe i trajtuar
pasi pr ujitje dhe teknologjin nuk krkohet cilsi e lart q krkohet n pirje. Pr kt arsye
llogariten prurjet e ujit q krkohen nga do prdorues dhe pr do proes.
T gjitha prurjet bazohen n normat e prdorimit t ujit q jan shpesh norma mesatare
dhe shprehen me [l/ban*dit]. Kjo do t thot q prurjet q llogariten me kt norm t jen
mesatare. Por jo gjithmon krkesat e prdoruesve jan t njjta. Ato kan
vlerat maksimale dhe minimale gjat gjith dits, por, n rastin e projektimit na intereson
vlera maksimale e prdorimit t ujit, pasi duhet furnizuar popullata dhe kur ka krkesa t tilla.
Pr kt gj, shrbejn koeficientt e jonjtrajtshmris ditore dhe orare, Kd dhe Ko. N baz
t t gjitha atyre q tham pak m sipr nxjerrim formulat e llogaritjes s prurjeve t
prdoruesve t ndryshm.
a) Popullsia
Prdoruesit dhe normat e prdorimit t ujit.
a)Popullsia
N n m3
Prurja ditore mesatare Qdmes
1000 dite
N n Kd m3
Prurja ditore maksimale Q max
d Q d
mes Kd
1000 dite
d
Qmes N n m3
Prurja mesatare orare o
Qmes
24 1000 24 ore
d
Qmax N n K d K o m3
o
Prurja maksimale orare Qmax Ko
24 1000 24 ore
o
Qmax 1000 N n K d K o l
Prurja maksimale n sekond qmax
s
sek
3600 24 3600
b) Ndrrmarrje
Ndrmarrjet krkojn uj si pr nevoja ekonomike-pirje, dhe pr proesin e prodhimit,
por edhe pr dushet.
-Nevoja ekonomiko-pirje Q1dmes

N1 N 2 n1 m 3

1000 dite
N1 N 2 n1 K d m3
Q d
1 max Q d
mes Kd
1000 dite
Qdmes N n m3
Q o
1 1 ku t koha e punes ne nderrmarje
1000 t ore
1mes
t
d 3
Q1
o Q1max N1 n1 K d1 K 01 m
max
t 1000 t ore
o
Qmax 1000 N1 n1 K d 1 K o1 l
s
qmax sek
3600 t 3600
- Prodhimi (ku prodhimi P jepet pr t dyja turnet)
m3
Q d
mes Q d
max P n2
dite
P n m3
o
Qmes Qmax
o

t ore
o
Qmax P n2 l
q s

3600 3600 t sek
max
-Dushet
D1 D2 n3 m 3
d
Qmes Qmax
d

1000 dite
D1 D2 n3 m 3
Q o

1000 t
mes
ore
D1 n3 m 3
o
Qmax
1000 t ore
D1 n3 l
s
q max
t 3600 sek

-Siperfaqja e gjelberuar
F n m3
Qd
mes Q d
max
1000 dite
F n m
o
Qmes Qmax
o

1000 t ore
o
Qmax 1000 F n l
s
qmax
3600 t 3600 sek
4.3. Burimet e ujit.
Burimet e ujemarrjes jane pikat e fillimit t ujesjellesi, dhe nga merret sasia e ujit per
furnizimin e popullats.
Keto burime te ujit jane:
a) rrjedhjet nentokesore
b) rrjedhjet siperfaqesore
a) Rrjedhjet (ujerat) nentokesore jane ato ujera qe filtrojne neper shtresat e tokes
grumbullohen dhe krijojne basene te verteta nentoke. Ato merren nga nentoka me
forma dhe menyra te ndryshme.
Burime pikesore jane ato pika te terrenit, ku ujerat nentokesore dalin ne siperfaqen e
tokes, d.m.th. ka ndrprerje t vijs s toks me nivelin freatik t ujrave nntoksor. Keto
pika zakonisht jane ne rreze te kodres apo ndonje shpati ku vete pjerresia e terrenit eshte me e
madhe se pjerrsia evijs freatike t levizjes se ujerave nentokesore.
Figurat e Burimeve Kaptazheve nga Leksionet n auditor
Keto ujera dallohen per pastertine e tyre dhe per cilesi te mira per perdorim uje-
pirje.Kjo pasi ujerat nentokesore qe ushqejne keto burime kalojne ne shtresa te ndryshme,
filtrohen, si dhe marrin kriperat perberese te ketyre shtresave.
Per marrjen e ujit te burimit per furnizimin e popullates, ndertohen vepra kapjeje dhe
grumbullimi ne piken e daljes se ujit. Keto lloj veprash quhen kaptazhe dhe ne to behet dhe
futja e ujit ne tubacionet e rrjetit te jashtem.
Por jo ne do vend dalin burime. Keshtu per marrjen e ujerave nentokesore per qellim
te furnizimit me uje perdoren metoda dhe ndertohen vepra te ndryshme.
Keshtu per ujerat nentokesore, qe ndodhen ne thellesi te vogla perdoren galerite apo
tunelet dhe tuba drenazhimi. Kjo zgjedhje behet edhe ne varesi te sasise se ujit (FIGURA E
GALERIS) qe mund te kapet apo qe eshte ne dispozicion ne ate shtrese.

Kur kemi te bejme me ujera te nje thellesie te madhe atehere marrja e tyre behet me
ane te puseve qe jane me marrje rrezore (FIGURA e PUSIT ME MARRJE RREZORE). Per
nxjerrjen e ujit nga puset sherbejne pompat qe mund te jene zhytese ose jo.
Pompat zhytese jane ato ku pjesa punuese ndodhet e zhytur dhe kemi vetem tuba
dergimi.
Kurse pompat e tjera ndodhen n nj platform jasht ujit dhe pr thithjen e ujit nga
pusi shrben zakonisht nj tub thithjeje me gjatsi 5 6 7 metra. Mir po kemi tubin e
drgimit, i cili mund t jet me dhjetra metra i gjat. Vendosen dhe valvola e saraineska n
hyrje dhe dallje t pompave.
Nje burim tjeter i ujesjellesit jane dhe ujerat e rrjedhjeve siperfaqesore. Keto ujera
kane si origjine burimet e ujerave nentokesore, por furnizohen edhe nga ujerat e shiut
apo debores. Nje pjese e ketyre ujerave filtrojne nen toke duke ushqyer keshtu ujerat
nentokesore.

b) Rrjedhje siperfaqesore jan lumenjte dhe perrenjte. Per te marre uje nga lumenjte
ndertohen diga ne pjesen me te pershtatshme
te lumit si eshte psh. Diga e Bovilles. Ne
keto rezervuare qe krijohen ndertohet vepra e
marrjes, e cila mund te jete nje tubacion me
presion ose nje kanal i hapur qe quhet shpesh
edhe derivacion, pasi devijon ujin, por kjo
vetem ne rastin e pritave. Keto diga mund te
jene prej betoni, ose me materiale te hedhura
si dhe ose gure.
Nje burim i ujerave siperfaqesore jane edhe
liqenet e ndryshme. Ne keto liqene ndertohen
kulla marrjeje me disa nivele marrjeje dhe kjo
ne varesi te nivelit te ujit ne liqen.
Qe ketej uji nxirret me pompa ose me
veterrjedhje dhe kjo ne varesi te pozicionit te
pikes se marrjes.
Nje problem kryesor ne te gjitha ujerat siperfaqesore eshte cilesia e ujit e cila le per te
deshiruar, duke qene se ndodhen shpesh nen ndikimin e agjenteve atmosferike, apo te
veprimtarise se njeriut ne to.
Keshtu keto ujera para se te kalojne ne rrjetin e brendshem,ne ndonje pike te caktuar te
rrjetit te jashtem kalojne ne nje impiant trajtimi.
Ne kete impiant trajtimi behen trajtime si fizike te ujit (psh.dekantimi i grimcave)
ashtu edhe kimike (psh.reaksioni i ujit me kimikate per heqjen e elementeve perberes te
demshem).
Megjithate si per marrjen e ujerave nentokesore ashtu edhe ato siperfaqesore, ne afersi
te pikave te marrjes krijohen brezat mbrojtes,qe jane breza qe nuk lejojne asnje aktivitet
njerezor apo te faredolloji qe do tem und te demtonte cilesine e ujit. Keshtu nese eshte e
mundur eshte me mire te shfrytezohen ujerat nentokesore.
4.4. Veprat e ndryshme te ujesjellesit.
Keto vepra te ujesjellesit nuk kane te bejne vetem me percjelljen e ujit, por edhe me
trajtimin e tij. Te tilla kemi:
- --- Kaptazhet, qe sherbejne per kapjen e ujrave te nje burimi dhe futjen e tij ne tubacionet e
rrjetit te jashtem te ujesjellesit.

- Puset e shuarjes se energjise, qe sherbejne per uljen e energjise kinetike te ujit, gjate
levizjes se tij nga nje kuote e larte.
Impiantet e trajtimit te ujit, qe vendosen ne rrjetin e jashtem te ujesjellesit dhe
sherbejne per trajtimin e metejshem te ujit te mbledhur duke e bere ate te pijshem ose me
cilesine e kerkuar per proceset e mepasshme (Bovilla).
Impiantet e ngritjes mekanike te ujit, jane te ashtuquajturat stacione pompimi dhe qe e
ojne ujin nga nje kuote me e ulet ne nje me te larte duke i dhene edhe forcen shtytese qe
sherben per kete percjellje te tij.
4.5. Vetite e ujit dhe pastrimi i tij.
Ujerat duke kaluar ne terrene te ndryshme, shpesh marrin edhe elemente te ndryshem
te ketyre terreneve si kripera minerale elemente kimike etj. Keshtu midis ketyre elementeve
ka te tille qe jane te pademshem,por ka edhe te tille qe jane mjaft te demshem per jeten e
njeriut. Per kete aresye ato i nen shtrohen nje pastrami apo trajtimi te tyre ne menyre qe keto
elemente te padeshirueshem ose te hiqen krejt,ose te jene Brenda disa limiteve te lejuara nga
Autoritetet perkatese te Higjenes. Disa nga keto kontrolle jane
-Kontrolle bakteriologjike, per kerkimin dhe eleminimin e organizmave patogjenen si
E.coli (Escherichia coli), qe eshte nje nga mikrorganizmat fekale te ndodhura ne zorret e
njeriut.
-Kontrolle virologjike,ka te beje me gjetjen dhe eleminimin e viruseve te ndryshme qe
mund te gjenden ne ujera. Hiqen me klorinim ose ozonim sipas rastit.
-Kontrolle biologjike, qe kontrollojne pranine e mikrogjallesave qe mund te gjenden
ne ujera te krijuara per shkak te ambientit te favorshem ne to si temperature etj.
Kontrolle kimiko fizike, per heqjen e elementeve apo substancave kimike qe mund te
gjenden ne to.
Te gjitha keto kontrolle dhe pastrami i elementeve qe mund te gjenden ne to kryhen ne
impiantet e trajtimit te ujit (si impianti i Paskuqanit,qe pastron ujerat e Bovilles).
Uji ne impiantet e pastrimit kalon ne:
-Grila, qe jane trajtimi fillestar dhe me i thjeshte i ujit. Ato ndalojne trupat e ndryshem
notues, gure apo mbeturina te permasave te ndryshme qe mund te jene me te medha se
hapesirat e griles.
Grilat jane te ndertuara nga shufra me diametra te ndryshem, 5, 8, 10mm dhe me
hapesira qe variojne, por qe zvogelohen nga e para tek e fundit. Mund te jene vertikale ose te
pjerreta, pastrohen me krehera automatike ose manuale .

-Dekantuesit primare, ku dekantojne llumrat me te trasha. Keta dekantues jane te
formave te ndryshme, por me te shpeshte jane ata rrethore, me krehera fundore, ose
siperfaqesore per vajrat dhe shkumat e ndryshme.
-Rerembledhesi, qe ka formen e nje vide pa fund.
-Reaktori, ku kryhet procesi kryesor i heqjes se elementeve qe nuk hiqen me procese
fizike. Pra ketu shfrytezohet aftesia e ketyre elementeve per te reaguar kimikisht.
-Dhoma e klorinimit,qe perdoret per dezinfektimin e ujit ne dalje.
Impiantet e pastrimit jane te shumte dhe te llojeve te ndryshem.

Leksioni 5
5. Kanalizimi i ujrave t ndotura
5.1. Llojet e ujrave t ndotura
Ujrat e ndotura jan t gjitha ujrat e prdorura nga prdoruesi dhe q prmbajn
ndotje t ndryshme, n varsi t aktivitetit q i prodhon ato.
Ato ndahen n :
- Ujra t ndotura komunale; q dalin nga godinat e banimit, institucione etj.
- Ujra teknologjike; q dalin nga proceset e ndryshme t prodhimit.
- Ujra atmosferike; q quhen ndryshe dhe ujra t bardha, me prejardhje nga ujrat e
shiut, dbors etj.
Ujrat m t rrezikshme n prgjithsi, jan ato komunale dhe teknologjike.
Ujrat komunale prmbajn lnd t patretshme, lnd n gjendje koloidale, si dhe
lnd t tretshme. Midis tyre ka dhe baktere t ndryshme, ndr t cilat dhe ato patogjene, q
jan t rrezikshme pr njeriun duke dhn smundje t ndryshme.
Ujrat teknologjike e shfaqin rrezikshmrin e tyre n varsi t lndve kimike q dalin
nga proceset e prodhimit. Kto lnd mund t jen acide ose baza q jan tepr t rrezikshme
dhe q krkojn trajtim t veant para derdhjes n ambient.
Ujrat atmosferike, n fillim t periudhs s rnies s shirave jan shum t ndotura pr
shkak t papastrtis s siprfaqeve ku ato bien, si; rrugt, atit apo tarracat e ndrtesave.
Kto papastrti mund t jen organike ose minerale por n to mund t ket edhe baktere. Por
me kalimin e kohs, kto papastrti largohen dhe ujrat e mvonshme
Jan ato q quhen ujra t bardha t kanalizimeve.
Ujrat e ndotura n prgjithsi jan ujra organike dhe minerale. Ato prmbajn dhe
mjaft bakterie q zhvillohen nga lndt organike dhe minerale dhe q jan shkaktar t mjaft
smundjeve tek njeriu.
N prbrjen minerale t tyre hyjn mjaft grimca t patretshme si; rrra, kripra t
precipitueshme, vajra, etj. N mjedisin organik ka lnd me prejardhje bimore dhe shtazore t
cilat shpesh gjat shprbrjes, japin gaze karbonike q jan t dmshm.
Pr kt arsye dhe shum t tjera, sht i domosdoshm ndrtimi i sistemeve t
kanalizimit. Kjo gj shrben pr t mbledhur dhe larguar Ujrat e ndotura me origjin t

ndryshme, nga qendra e banuar pr t ruajtur higjenn dhe pastrtin e mjedisit ku jetohet dhe
punohet.
5.2. Shkarkimi i ujrave t ndotura n rrjet.
Ujrat e ndotura n sistemet e banuara largohen me an t sistemeve t mposhtme:

- Sistemi me transport.
- Sistemi me kanalizime.
Kto dy sisteme zbatohen si pr ujrat komunale ashtu edhe pr ato teknologjike.
N sistemin e par Ujrat e ndotura (komunale apo teknologjike) grumbullohen n
gropa t posame t quajtura gropa septike. Kto gropa ndrtohen kur nuk shtrohen rrjetet e
kanalizimit.
Ujrat nga kto gropa largohen periodikisht me an t makinerive t posame, q i ojn
n fushat e kalbzimit t quajtura kavaleta.
Sistemi tjeter eshte ai i kanalizimeve qe garanton me teper cilesi dhe higjiene nga ana
sanitare.Ujrat ne kete rast futen ne sistemin e kanalizimeve, t cilat i nxjerrin ato jashte
qendres se banuar.
Por qe te kemi vetelargim te ketyre ujrave ato duhet te jene ne gjendje te lengshme.
Kjo gje arrihet sipas studimeve te ndryshme me nje norme perdorimi te ujit mbi
60 l/sek.
Ne rrjetin e kanalizimit futen te gjitha llojet e ujrave te zeza,si psh. Ujrat e ndotura te
banesave apo te institucioneve te ndryshme publike dhe Ujrat e ndotura te prodhimit.
Megjithate per te patur nje efektivitet ne funksionimin e kanalizimeve eshte e
domosdoshme qe ujerat e zeza te mos permbajne:
Lende te ndryshme te renda apo te permasave te medha, te cilat mund te
bllokojne tubat apo te grryejne ato.
Lende kimike, te cilat mund te veprojne kimikisht me tubat e rrjetit te
kanalizimeve duke i gerryer dhe shkaterruar ato. Gjithashtu, keto kimikate mund te
demtojne edhe proesin e punes ne impiantet e pastrimit.
Gaze te demshme, lende shperthyese apo lengje si benzina etj. te cilat nga
veprimi me njera tjetren mund te shperthejne.
Temperatura e ujrave te zeza duhet te jete deri ne 40oC.
Megjithate ne mjaft raste para se te hidhen ujrat e proeseve te ndryshme ne rrjet ato
duhet te pastrohen apo te trajtohen paraprakisht.

5.3. Sistemet e kanalizimit
Sistemet e kanalizimit jane te percaktuara ne varesi te largimit te ujrave nga zona e

banimit. Kemi thene se ve ujrave te zeza (komunale dhe teknologjike) jane dhe ujrat e
bardha. Nga menyra se si shkarkohen Ujrat e ndotura dhe ujrat e bardha kemi keto sisteme:
Sisteme te ndara (te veuara)
Sisteme te bashkuara.
Sistem gjysem i ndare.
Sistemet e ndara jane ato lloj rrjetesh te kanalizimeve ne te cilat Ujrat e ndotura jane
ve ujrave te bardha te shiut.
Pra kemi dy linja tubacionesh apo kanalizimesh ne rrjetin e kanalizimit..
Ne njerin qe duhet te perfundoje ne impiantin e pastrimit rrjedhin Ujrat e ndotura dhe
ne tjetrin ujrat e bardha.
Ka nje problem persa i perket ujrave te bardha, sepse ujrat e para te bardha marrin me
vete edhe papastertite e terrenit, ndotin mjaft pellgun apo terrenin ne te cilat derdhen keto
ujera.
Linja e ujrave te zeza shfrytezohet maksimalisht gjate gjithe periudhes se vitit dhe
impianti i pastrimit i trajton totalisht keto ujra.
Sistemet e bashkuara jane ato lloj rrjetesh te kanalizimeve ne te cilat si Ujrat e ndotura
dhe te bardha mblidhen dhe largohen nga e njejta linje tubacionesh (kolektore), per ne
impiantin e pastrimit dhe pastaj ne pellgun e fundit marres (lume liqen etj).
Por, problemi ne kete rast qendron ne mbidimensionimin si te sistemit te transportit te
ketyre ujrave (kanalizimet) ashtu dhe te impiantit te pastrimit, sepse ne nje pjese te mire te
vitit shfrytezohet vetem nje pjese e vogel e seksionit te gjalle te kanalit apo te tubacionit.
Gjithashtu, ne rastin e ndonje prurje te paparashikuar, sasia e tepert e ujit mund te
nxjerre jashte perdorimit impiantin e pastrimit nqs. Nuk merren masa paraprake si psh.
mundesia e devijimit te ujit nqs.ai vjen mbi maksimalen e llogaritur.
Sistem tjeter eshte sistemi gjysem i ndare. Keta lloj sistemesh jane midis dy sistemeve
te meparshme, per vete faktin se transportojne Ujrat e ndotura dhe ato te shiut, deri ne nje
vlere te caktuar te intesitetit te renies se ketij te fundit. Pra, n.q.s. bie shi, ujrat e para dhe ato
te mepasshme, transportohen nga i njejti rrjet n.q.s. nuk rritet intesiteti i tij. Por nqs.rritet ky
intensitet tej nje vlere atehere ne pusetat e ketij rrjeti nepermjet nje kaperderdhesi ujrat
transportohen ne pellgun ujemarres nepermjet nje sistemi tjeter tubacionesh.
Skema e sistemit te kanalizimit.
Ujrat e ndotura nepermjet sistemit te aparateve hidrosanitare dhe rrjetit te brendshem
derdhen ne rrjetin e jashtem te kanalizimeve qe perbehet nga nje sistem tubacionesh qe lidhin
rrjetin e brendshem me pellgun e derdhjes se ketyre ujrave. Ky sistem tubacionesh ndahet ne
dy rrjete qe kryejne kete sistem te ujrave:
ne rrjetin e oborrit
ne rrjetin rrugor te kanalizimeve
5.4. Rrjeti i oborrit
Ky rrjet fillon me puseten ne te cilen kryhet derdhja e ujrave te zeza nga rrjeti i
brendshem. Kjo pusete ben lidhjen e rrjetit te brendshem me ate te oborrit. Vendoset ne nje
distance rreth 3-4m dhe jo me afer ne menyre qe dhe filtrimet e mundshme nga kjo pusete te
mos ndikojne ne prishjen apo shkaterrimin e themeleve.
Rrjeti i oborrit perbehet nga lloje te tjera pusetash qe quhen puseta kontrolli apo puseta
lidhjeje. Keto puseta lidhen me njera tjetren me ane te tubacioneve qe duhet te jene te drejta.
Rekomandohet q t jen minimalisht DN 200 mm, kur nuk prcjellin ujra shiu dhe DN 300
mm kur prcjellin ujrat e shiut. Eshte mire qe ky rrjet te shtrohet nga ana e pasme e pallateve
apo ndertesave dhe tubacionet te jene paralel ose pingul me te. Ato duhen shtruar sipas rruges
me te shkurter per ne rrjetin rrugor dhe mundesisht te kete nje pike lidhje me te (ose disa, por
duhet synuar nje numer sa me i vogel i tyre). Natyrisht, shtrimi i rrjetit behet duke pasur
parasysh topografine e zones, ne menyre qe ujrat te largohen me veterrjedhje.
Ne do rast te ndryshimit te drejtimit, t bashkimit t linjave t ndryshme apo n linja t
ndryshme n do 25 apo 50 metra, duhet t vendosen puseta, q shrbejn jo vetm pr
kontrollin, por edhe pr pastrimin e tubacioneve t rrjetit t shkarkimeve t ujrave t
prdorura. Pusetat jan t tipit me mur tulle t suvatuar nga brenda me lla, me mure betoni si
dhe koht e fundit jan futur n prdorim edhe puseta plastike me polietilen.
M posht jan paraqitur disa tipe bashkimesh apo vendesh ku mund t vendosen
pusetat.
1. Kthes 2. Bashkim tubacionesh 3. Puseta kontrolli 4. Puset kaskad

5.5. Rrjeti rrugor
Persa i perket elementeve perberes te ketij rrjeti si tubacionet, ashtu edhe pusetat, kane
te njejtat karakteristika dhe menyra shfrytezimi apo vendosjeje si ne rrjetin e oborrit. Pra ka
puseta kontrolli dhe puseta lidhjeje. Te parat vendosen ne gjatesi mbi 50 m dhe te dytat ne
pikat e bashkimit apo te ndryshimit te drejtimit te tubacioneve.
Tubacionet si del dhe me lart duhet te jene te drejta dhe pa shmangie te drejtimit.
Rrjeti rrugor i kanalizimeve mbledh ujrat e oborreve dhe i dergon ato ne kolektoret
rrugore dhe pastaj ne kolektorin kryesor.
Tubacionet e rrjetit te kanalizimit duhen trajtuar neper rruget e qendres se banuar ne
menyre te tille qe uji te largohet me veterrjedhje.
Persa i perket trajtimit te ketyre rrjeteve duhet te merret topografia e zonave apo te
ashtuquajturave basene kanalizimi, ne menyre qe te kemi nje projektim dhe ndertim sa me
racional te rrjetit, duke mos mbingarkuar planimetrine me tubacione te vendosura rastesisht
etj. (FIGURA PLANIMETRIKE T RRJETIT T KANALIZIMEVE nga LEKSIONET N
AUDITOR)
Por te jete nje vendosje sa me e studiuar e tyre, qe te shmangen dhe kostot e teperta.
Sipas vendosjes se qendres se banuar kundrejt pellgut mbledhes dhe pjerresise se
terrenit kemi keto raste te vendosjes se kolektoreve rrugore apo kryesore:
- Per pjerresi te buta, vendosen kolektore pingul me aksin e rrjedhjes ujembledhese
duke krijuar skemen pingule. Ne kete rast n.q.s. nuk kemi ndotje te larte ujrat derdhen drejt
e ne derdhjen ujembledhese.
Por ne rast se kemi ndotje te larte, atehere ndertohet nje kolektor tjeter paralel me
rrjedhjen, i cili mbledh ujrat e ketyre kolektoreve pingul dhe ose i on ne nje impiant
pastrimi jashte qendres se banuar duke i derdhur me pas ne pellg, ose i derdh direkt ne pellg
jashte qendres se banuar. Duhet te kemi parasysh qe Ujrat e ndotura duhet te largohen
pergjithesisht me veterrjedhje dhe ngritjet mekanike te ujrave te jene mundesisht ne nje pike
ne fund te kolektorit kryesor ose te mos kete fare. (FIGURA NGA LEKSIONET N
AUDITOR)
- Kur pjerresia eshte e madhe zbatohet skema paralele. Ne kete skeme per te shmangur
rrjedhjet me presion per shkak te pjerresise se konsiderueshme ndertohen kolektore rrugore
paralele me rrjedhjen dhe kolektori kryesor vendoset me nje fare kendi kundrejt aksit
te rrjedhjes. Edhe ne kete rast duhen zbatuar te njejtat kushte te ndertimit te funksionimit te
tubacioneve si ne skemen pingule. (FIGURA NGA LEKSIONET N AUDITOR).

5.6. Llogaritja e tubacioneve te kanalizimit.
Pas trasimit te rrjetit duhet qe ai te llogaritet. Me llogaritje te rrjetit te kanalizimit

kuptohet permasimi i tubacioneve,gjetja e pjerresive,shpejtesive etj.
Por paraprakisht duhet te zgjidhen llojet e tubacioneve qe do te perdoren dhe prerjet
terthore te tubacioneve, qe perdoren ne kanalizime jane te shumellojshme. (FIGURA T
SEKSIONEVE TRTHORE T TIPEVE T NDRYSHME NGA LEKSIONET N
AUDITOR)
Gjithashtu duhet patur parasysh qe ne ujerat e zeza rrjedhja duhet te jete pa presion dhe
rrjedhja te krijoje nje mbushje pjesore te seksionit te tubit ne menyre qe te kryhet ajrimi i tubit
dhe te lirohet nga gazet e ndryshme qe krijohen, perzierja e te cilave mund te shkaktoje
shperthime te demshme per tubacionin.
Gjithashtu nje problem tjeter per tubacionin eshte dekantimi i lendeve te patretshme si
rererat etj. te cilat vese rrisin ashpersine dhe rezistencen hidraulike ne tubacion, zvogelojne
edhe prurjen e ujrave te zeza te tubacioneve.
Per kete gje duhet qe te llogarritet edhe shpejtesia e rrjedhjes, e tille qe te mos lejoje
dekantimin e tyre, pra uji te kete aftesi transportuese te materialit ne menyre qe ta largoje ate.
Keshtu tek tubacionet e kanalizimit kemi keto raste:
a) Tubacionet, tek te cilat shpejtesia e ujit eshte e tille qe nuk krijon mundesi
precipitimi. Ne kete rast sasia e lendeve te patretshme eshte me e vogel se aftesia
transportuese e ujit dhe si rrjedhoje nuk ka nevoje qe tubacioni te pastrohet.
b) Tubacionet, tek te cilat shpejtesia e ujit eshte e tille, qe aftesia transportuese e ujit te
jete e perafert me sasine e lendeve te patretshme. Ne kete rast kemi transportimin e lendeve
pjese-pjese dhe tubacioni nuk ka nevoje te pastrohet.
c) Tubacionet, tek te cilat per shkak te pjerresise se vogel nuk arrihet shpejtesia e
duhur per te zhvendosur lenden e patretshme. Keshtu kjo lende dekanton dhe lind nevoja e
pastrimit te ketyre tubacioneve here pas here, me qellim qe tubacioni te funksionoje
normalisht.
Per kete arsye lind nevoja e percaktimit te shpejtesise se rrjedhjes si per prurje
maksimale (per te mos patur grryerje t tubacionit apo dridhje) ashtu edhe per prurje
minimale (per te mos patur dekantime).
Keshtu duhet te dime se shpejtesia llogaritese quhet shpejtesia per prurjen maximale te
ujerave te zeza. Duhet qe kjo vlere te jete midis vleres se shpejtesise minimale dhe asaj
maksimale.
Shpejtesia maksimale eshte shpejtesia me e madhe e lejueshme e cila nuk ndikon ne
soliditetin mekanik te tubave d.m.th. varet nga materiali i tubave.
Keshtu, psh per tubat e betonit, Vmax 2,5m/sek, kurse per tuba metalike V max 5m/sek.
Shpejtesia minimale eshte vlera me e vogel e lejuar e shpejtesise, V min 0.75 m/sek,
per te cilen, sigurohet transporti i lendeve te patretshme nga vete uji, pra vetepastrimi.
Shpejtesia ne tubat e kanalizimeve,te cilet punojne pa presion llogaritet me formulen:
V=C R C
1
E cila eshte formula Chezy,ku C= R 1 / 6 sipas Manningut
n
Si e shohim nje ndikim ne rritjen e shpejtesise ka edhe rrezja hidraulike R.
Pse e themi kete?
Zakonisht tubat e kanalizimeve kane seksion rrethor (FIGURA T SEKSIONIT
TRTHOR TIP RRETHOR NGA LEKSIONET N AUDITOR)
(a) forme qe e favorizon shume rrjedhjen e ujit.Por per sasira te vogla te ujit,pra per
prurje te vogla vihet re se ne seksionet ovoidale (b) shpejtesia e levizjes eshte me e madhe dhe
si rrjedhim edhe aftesia vetepastruese eshte me e madhe. N.q.s.prurja e ujit do te ishte akoma
dhe me e vogel do te ishte me i mire seksioni i tipit te paraqitur ne figuren (c).
Nga ana fizike, kjo gje shpjegohet me rritjen e rrezes hidraulike, sepse duke kaluar nga
a-) tek c-) kemi zvogelim te perimetrit te lagur dhe ndoshta rritje te siperfaqes se gjalle.
Pra per prurjet e vogla nga ana hidraulike jane me te pershtatshme dy seksionet b) dhe
c), n t cilat luan rol edhe forma e seksionit trthor t tubit, q ndikon n rritjen e rrezes
hidraulike RH.
Persa i perket pjerresise i dhe ajo luan rolin e saj ne percaktimin e shpejtesise se
levizjes si dhe aftesine vetepastruese te ujit.
Percaktimi i pjerresise se tubacionit behet ne varesi te prurjes qe do te transportohet, por
edhe te terrenit ku do te kaloje tubacioni.
Terreni mund te jete i njetrajtshem, me pjerresi te madhe apo me pjerresi te bute por,
gjithashtu ai mund ta ndryshoje pjerresine shume shpesh dhe ne menyre te konsiderueshme.
Duam qe ti afrohemi pjerresise se terrenit, por ne mjaft raste eshte e pamundur psh.ne
rast se terreni eshte gati horizontal atehere kjo pjerresi do te ishte shume e vogel,dhe nuk do te
kishte mundesi te transportoheshin ujerat dhe rererat, pra do te kishim dekantime te reres.
Gjithashtu kur kemi pjerresi te madhe nuk mund ti pergjigjemi terrenit sepse uji do te
kishte shpejtesi te madhe sipas formulesV=C R C dhe mund te grryeje tubin dhe te jape
vibrime te forta, qe ojne ne shkaterrimin e tubit.
-Ne rastin e terrenit gati horizontal, zgjidhet nje pjerresi ne baze te prurjes dhe
meqenese kjo pjerresi ih iterrenit , atehere thellesia e tubit do te rritet shume. Por nuk mund te
shkojme tej nje thellesie 2,50-3,00m. Keshtu ne thellesi te peraferta me to ne nje pusete vihen
nje ose disa pompa qe e ngrene ujin deri ne nje thellesi me te vogel. Kjo gje perseritet derisa
te arrihet pika e derdhjes se ujrave t zeza. Megjithate pjerresia e zgjedhur nuk duhet te jete
shume e madhe, ne menyre qe pikat e ngritjes se ujit me pompe te jene sa me pak. (FIGURA
T SKEMS ME NGRITJE MEKANIKE NGA LEKSIONET N AUDITOR)
-Ne rastin kur kemi te bejme me pjerresi te medha serish nuk mund te marrim pjerresine
e tubacionit te njejte me ate te terrenit,per aresyet qe i thame me siper
Per kete arsye ndertohet nje sistem kanalizimesh i tipit kaskade. Kjo behet per shkak se
duke qene iterr.>>ih atehere tubacioni do te dilte ne siperfaqen e tokes ne nje pike te caktuar.
Kjo gje paraqitet ne skemen e meposhtme:
5.7. Ujrat atmosferike. Kanalizimi i tyre.
Perve ujerave te zeza jane dhe ujerat atmosferike te shiut dhe te bores.
Ashtu sikurse per ujerat e zeza edhe per ujerat atmosferike,shpesh ndertohet edhe nje
sistem kanalizimesh per te larguar keto ujera qe shpesh quhen ujera te bardha.
Keto ujera mund te largohen bashke me ujerat e zeza,mund te largohen ne sistem te
veante ose nje pjese e ujerave largohen me ujerat e zeza dhe ujerat mbi kete sasi largohen me
sistem te veante.
Keto ujera atmosferike futen ne kanalizimet nepermjet pusetave te posame te ndertuara
per te kapur ujerat dhe per ti transportuar ne drejtim te kolektoreve.
Hyrjet e tyre mund te jene te vendosura ne rruge horizontalisht ose ne ane te bordurave
vertikalisht. (FIGURA T PUSETAVE ME ZGAR SI DHE PAMJE T TYRE NGA
LEKSIONET N AUDITOR), dhe ne baze te pjerresise se rruges mund te pajisen edhe me
ngadalesues te ujit ne menyre qe te hyje sa me shume ne kolektor.
Keto puseta mund te kene edhe kosha per te mos lejuar objekte te patretshme dhe te
permasave te medha te hyjne ne kolektor,pasi mund ta bllokojne ate.
Gjithashtu mund te jene edhe te sifonuar,pra te shtohet nje element ne pusete,ne menyre
qe te krijoje sifonin,per te mos lejuar gazrat te dalin jashte nqs.eshte sistem i perbashket.
(PRERJE T PUSETAVE ME ZGAR NGA LEKSIONET N AUDITOR)
5.8. Pastrimi i ujrave t ndotura
Veprimtaria prodhuese e njeriut ve te mirave materiale ka dhe anen negative te saj

persa i perket demit qe i sjell mjedisit perreth kur nuk merren masa.
E themi kete se veprimtaria prodhuese ka mbeturinat e veta qofte te ngurta qofte te
lengeta. Dhe te gjitha keto mbeturina nuk pastrohen nga lendet e demshme kimike, biologjike
apo organike qe ato mund te kenedhe hidhen neper rrjedhjet siperfaqesore si psh.lumenjte me
ane te te cilave ato derdhen ne dete apo oqeane te cilet faktikisht po konsiderohen si nje
rezervuar gjigand pleherash. Shembull per kete eshte hedhja e mbeturinave te UPTHN Ballsh
ne lumin Gjanice, lume ky qe kalon neper qytetin e Fierit dhe qe praktikisht nuk ka asnje lloj
gjallese ne te.Ky lume duke u bashkuar me Semanin derdhet ne det.
Por kjo do te ishte me e vogla. Demi me i madh shkaktohet ne ndotjen e ujerave
nentokesore, pasi keto ujera jane nder burimet e ujit te pijshem dhe shpesh burimi i vetem per
zona te tera. Dhe kjo gje eshte fakt qe po ndodh kudo ne zonat e industrializuara dhe rezervat
e ujit te pijshem te paster jane ne pakesim. Dhe per kete ato do te kerkonin nje trajtim te thelle
per tiu rikthyer atyre cilesite e ujit te pijshem dhe per tu perdorur nga popullata. Keshtu lind
nevoja qe perpara se keto mbeturina te hidhen ne lumenj, liqene apo det, te trajtohen deri ne
ate shkalle sa te jene te pademshme.
Per kete aresye ndertohen impiantet e pastrimit te ujerave te shkarkimit. Proceset e
pastrimit qe kryhen ne keto impiante jane te ndryshme dhe varen nga lloji apo natyra e
perberjes se ujit qe derdhet.
Ato mund te jene:
minerale(rererat,thermija argjilore apo mineralesh te ndryshme,vajra etj.)
organike(lende me prejardhje bimore me element karbonin si dhe mbeturina te
botes shtazore si dhjamra,qumesht,mishi me element kryesor azotin.
Keto dy perberes mund te jene ne vetvete edhe mbartes te baktereve te ndryshme gje qe
e nderlikon me teper perberjen e lendeve qe shkarkohen.
Proeset e trajtimit jane:
mekanike
biologjike
kimike
Ne proesin mekanik kemi te bejme me kapjen e lendeve te patretshme ne grila dekantues etj.
Ne proesin biologjik kemi te bejme me kapjen dhe heqjen e lendeve organike te
tretshme ne ujerat e zeza komunale.
Ne proesin kimik kryhet grumbullimi dhe heqja e lendeve kimike te tretura ne ujerat
teknologjike.
Keshtu ujerat hyjne ne fillim ne grilat qe vendosen ne fillim te impiantit te pastrimit.
Pastaj kalojne neper nj apo disa dekantues,ne te cilat ve dekantimit te rererave mund te
behet edhe heqja e yndyrnave te ndryshme si vajra shkuma etj.
Nqs.uji do te kete nevoje per trajtim biologjik dhe kimik,atehere ne reaktore te veante
kryhet prosi i neutralizimit te ketyre elementeve organike dhe kimike.
Kjo kryhet nepermjet proesit te koagulimit flokulimit etj.
Me tej nqs.do tekishim te benim me elemente bakteriale,atehere per eleminimin e tyre
sherben proesi i fundit i dezinfektimit qe mund te kryhet me klor ose me elemente te
tjere.Pra pak a shume si ne trajtimin e ujit te pijshem, vese me perpunim me te thelle te
ujerave per shkak te ndotjes se larte qe ato kane.
Skemat:
1-Impianti i pastrimit
2-Hyrja ne grila
3-Dekantuesi etj.

5.9. TUBACIONET N SISTEMET E FURNIZIMIT ME UJ DHE T
SHKARKIMEVE T UJRAVE T NDOTURA
Tubacion do t quhet nj pjes apo nj trakt i nj ujsjellsi, i cili sht i drejt apo jo i
drejt, pa degzime dhe q prcjell nj prurje t pandryshuar gjat gjith gjatsis s tij.
Pra, tubacioni ka vetm nj pik marrje t ujit n fillim dhe vetm nj pik dhnie n
fund.
Tubacionet e ujsjellsve apo t rrjeteve t shkarkimeve dhe t largimit t ujrave t
prdorura dhe atmosferike prbhen prej materialesh t ndryshme t prshkruara m posht:
Tubacione prej Betoni (ose Beton Arme)
Tubacione me fibra qelqi (ose vetroresine ose fibreglass)
Tubacione eliku
Tubacione Gize
Tubacione Plastike (PVC U, Polietilen me densitet t lart etj.
Tubacionet e prshkruara m sipr jan gjersisht t
prdorura, pr t gjitha llojet e sistemeve dhe pr
prurje dhe presione t ndryshme. Nj prshkrim m i
detajuar i ktyre tubacioneve jepet si m posht:
Tubacione prej b/a, prodhohen me an t
procesit t centrifugimit.
Prdoren pr transportimin e sasive t mdha t
ujit me nj presion 2-3 atmosfer. Shpesh vishen dhe
me nj flet metalike nga brenda,pr t garantuar
mosrrjedhjen n rast arje t tubacionit. Prmasat e
diametrit t tyre variojn nga 600-2500 mm, por
edhe m tepr kurse gjatsia e tyre varion nga 1m 6
m.
Lidhja e tyre mund t jet me
- got,
- mashkull - femr dhe me gomin kundra rrjedhjes.
Lidhja me got krkon nj kujdes t vecant n vendosjen n tok pr shkak t dhmbit
t gots (shih figurn e msiprme).

Tubacione prej eliku. Prodhohen me nxehtsi me material eliku t shkrir t futur
npr kallpe, sipas
proedurs s nxjerr nga
Manessmann. Kta tuba
prodhohen pr presione pune
26 - 33 atm dhe me presion
prove 40-50atm. Vishen nga
jasht me nj shtres bituminoze ose
polietilen dhe nga brenda srish me nj
shtres bituminoze, e cila shkon 2-4mm ose
me nj lloj materiali q quhet resine eposidike
me nj shtres 0,5-1mm. Lidhja e ktyre
tubacioneve mund t bhet me saldim ose me
manikota me gomina apo flanxha.Kjo veshje
siguron edhe tubin nga mosgrryerja
elektrolitike pra, siguron t ashtuquajturn
mbrojtje katodike nga rrymat
udhtuese(rrymat Fuko etj.)
Tubacione gize. Prodhohen nga
przierja e hekurit me prqindje m t lart
karboni se prqindje q prdoret pr
prodhimin e elikut. Prodhohet n furra me
nxehtsi t lart pr shkrirjen e materialit dhe
derdhet n forma ose kallpe.
Jan tubacione q durojn presione shum t larta t ujit deri n 40 atm, jan m
rixhid se tubacionet e elikut dhe krkojn kujdes shum t madh gjat montimit. Gjatsit e
tubacioneve variojn nga 2 m - 3 m 9 m pr diametra nga 40-2000 mm. Lidhja e tyre mund
t jet me got, me gomina apo mbushje t tjera ose edhe me fllanxha. Keto tubacione kan
edhe rakorderi t ndryshme pr t mundsuar kthimin e tubacionit ose edhe vendosjen e
tubave t tjer apo aksesorve t ndryshm. Ky tubacion nuk saldohet. Mund t vishen nga
jasht e brenda me materiale bituminoze ose pasta te ndryshme.

Tubacione prej PVC rixhid. Pas tubacioneve metalike, nj zhvillim t gjer e

t shpejt kan marr edhe tubacionet me material plastik, ku m i hershm sht materiali
prej PVC rixhid (t ngurt). Kto tubacione jan m t leht se tubacionet prej metali e pr
pasoj, m t thjesht e m t shpejt n montim. Jan t paprekshm nga mjedisi grryes ku
mund t ndodhen.
Prmasat e diametrave shkojn nga 110mm-630mm, kurse gjatsia nga 6 - 12m.
Lidhja e ktyre tubacioneve mund t jet me got, me gomina,ose me fllanxha t llojeve t
ndryshme.Lidhjet mund t jen t lira ose me ngjitje kur bymimet termike jan t
paprfillshme.
Rakonderit e ktij lloj tubacioni jan t shumta, si: braga apo brryla 45 o, reduksione,
manikota, prshtats me tuba gize, tapa mbyllse etj.

Tubacione polietileni. Kto tubacione ndahen n dy lloje sipas materialit;

-Tubacione prej polietileni me densitet t lart PEDL (HPDE-ang,PEAD-ital).
-Tubacione prej polietileni me densitet t ult, PEDU (LDPE-ang,PEBD-ital).
I pari prdoret prgjithsisht pr diametra t mdhenj dhe sht m rigid, kurse i dyti pr
tubacione me diametra m t vegjl dhe duron edhe prkuljet e jashtme n terren. Polietileni
sht inaktiv nga veprimi i t gjitha llojeve t ujrave edhe atyre agresive. Diametrat shkojn
nga 16-110 mm pr PEDU dhe 110 -1200 mm pr PEDL. Lidhja e tyre bhet me ngjitje kok
m kok(me shkrirje) por edhe me manikot elektrike. Rakonderit si tek PVC.
Tubacionet n tok vendosen n kanale t hapura sipas prmass s diametrit duke e
zgjeruar me 20 cm (d+0,4) nga t dyja kraht pr t punuar me mjete t ndryshme.
Tubacionet mbshteten mbi nj shtres rre me t=0,1m + 0,1d. Kanali, deri n 30cm
mbi kokn e tubit mbushet me rr ose dh t ngjeshur mir (jo me forc t madhe). M tej
hidhet dh me ngjeshje m t vogl ( i marr nga grmimet). N rast se n zonn ku kalon
tubacioni kalojn makina, merren masa t posame pr mosshkatrrimin ose thyerjen e tyre
nga pesha e madhe, si p.sh. vendosje e pllakave prej b/a etj.

Leksioni 6
6. Sistemet Hidrosanitare n ndrtesa
6.1. Sistemi hidrosanitar i furnizimit me uj t pijshm
6.1.1. Prshkrim i prgjithshm mbi sistemet hidrosanitare dhe nyjet sanitare

t objekteve.
Ndrtesat n periudhn e sotme jan t karaktereve dhe t funksioneve t ndryshme.

Ato kan paraqitje t ndryshme n ann e jashtme (fasad) dhe n hapsirat e brendshme t
tyre. Kjo, i dedikohet jo vetm forms dhe lartsis s tyre, por edhe ans funksionale t tyre.
Kto objekte mund t ndahen n objekte shoqrore, qendra tregtare, shkolla apo dhe
n objekte banimi.
T gjitha kto objekte jan t prshtatura me mjedisin prreth me ann e fasads dhe
t konfiguracionit vizual t tyre. Por, prve ans s jashtme t nj objekti e cila ka nj rndsi
n krijimin e nj panorame qytetare t lagjes apo qytetit, kujdes dhe vmendje i duhet
kushtuar edhe hapsirave t brendshme t cilat pavarsisht funksionit t tyre duhet t jen t
bollshme dhe komode n prdorimin e tyre.
Kshtu, arkitektt dhe projektuesit gjat projektimit t ndrtesave t ndryshme duhet
q t gjejn nj zgjidhje sa m t prshtatshme t hapsirave t brendshme dhe midis tyre
edhe t nyjes sanitare, si pr t lehtsuar ann funksionale t saj ashtu dhe pr t pasur nj
komoditet normal.
Kto sigurohen nga pozicioni dhe mirvendosja e aparateve hidrosanitare n mnyr
q mos t krijojn pengesa, si gjat shtrimit t tubacioneve n fazn e ndrtimit (t
instalimit), ashtu edhe gjat periudhs s shfrytzimit pasi objekti prfundon. Pra duhet gjetur
nj zgjidhje tekniko-ekonomike sa m e mir, duke mos ulur dhe cilsin n punime.
Gjithashtu duhen pasur parasysh gjat prpunimit arkitektonik t nyjeve sanitare edhe
mundsit teknologjike n realizimin e puns, pr instalimin e tubave t furnizimit me uj dhe
t shkarkimit t tij pas prdorimit, si dhe vendosjen e aparateve sanitare.
Nj element tjetr gjat projektimit sht vendosja e nyjeve sanitare t apartamenteve
n kate t ndryshme. Ktu duhet t kihet parasysh vendosja e nyjeve sanitare mbi njri tjetrin,
n mnyr q t lehtsohet vendosja e kolonave n pozicionet prkatse dhe t kryhen me
lehtsi edhe punimet pr mirmbajtjen dhe pastrimin e tyre. Gjithashtu, nuk duhet lejuar
shmangia nga vertikaliteti i kolonave t shkarkimeve t ujrave t prdorura. Kjo, sepse
shmangia qoft edhe e nj aparati t vetm hidrosanitar, n largsi shum t madhe nga
kolona e shkarkimit, mund t krkoj vendosjen e nj tjetr tubacioni t furnizimit me uj apo
kolon tjetr shkarkimi, gj q jo vetm rrit koston dhe vshtirsit n zbatim, por nuk sht
t paktn higjenike dhe estetike, psh.t vendossh nj nyje sanitare (qoft dhe aparati vetm)
mbi dhomn e ndenjies, ngrnies apo t fjetjes s ndonj apartamenti posht ksaj nyjeje.
Ve ksaj, nj arkitekt ose projektues duhet t dij hapsirat funksionale t aparateve
hidrosanitare, n mnyr q njerzit, gjat prdorimit t secilit prej aparateve, t mos
pengohen nga objektet apo aparatet e tjera. Prmasat e ktyre nyjeve sanitare t jen t tilla q
jo vetm t marr pajisjet fizikisht por duhet pasur parasysh hapsira funksionale e tyre.
Gjithashtu, duhet krijuar mundsia e arritjes pr tek nj pajisje apo tek tjetra pa krijuar
probleme n lvizjen brenda hapsirs s nyjes sanitare.
Gjithashtu, aparatet hidrosanitare sht mir q t vendosen n mnyr t till q
tubacionet e drgimit nga aparati tek kolona t jen sa m t shkurtr dhe me sa m pak
kthesa. Natyrisht pa krijuar pengesa t cilat do t sillnin pengesa gjat zbatimit, pr lidhjen e
tubave apo pr kalimin e tyre, si sht p.sh. mbivendosja e tubacioneve t furnizimit me uj
me ato t shkarkimit.
Nyjet sanitare sht mir q t jen t ajruara n mnyr natyrale ose n pamundsi t
ksaj tu krijohet mundsia e ajrimit nprmjet nj pusi ajrimi, prmasat e t cilit t
prcaktohen mir n bashkpunim me projektuesit prkats. Ajrimi i banjave sht nj
problem i rndsishm n funksionimin normal t nj apartamenti apo objekti shoqror.
Arkitekti, duhet ti kushtoj rndsi t veant edhe ktij elementi, duke mos lejuar
nnprmasimin e tij dhe shmangien nga vertikalja t ktij pusi ajrimi.
6.1.2. Pajisjet hidrosanitare t nyjeve sanitare t objektit.
Nyjet sanitare t objekteve shoqrore dhe ato t objekteve t banimit jan t pajisura
me aparate t ndryshme, n varsi t llojit t nyjes sanitare dhe objektit ku ajo ndodhet.
Kshtu, pajisjet jan t ndryshme n nyjen sanitare banj, qoft pr banjat e objekteve
shoqrore, qoft pr banjat e objekteve t banimit. P.sh. pavarsisht tipizimit t njjt t tyre
(klozet, larse duarsh etj.), ato kan forma dhe prmasa t ndryshme, n varsi t funksionit
t objektit.
Nyjet sanitare n kohn e sotme, kan ndryshuar n form, paraqitje, material,
madhsi apo nga mnyra e instalimit nga tipet e hershme t tyre. Por mnyra e funksionimit t
tyre sht e njjt.
Pajisjet sanitare t prdorura n nyjet sanitare jan t grupuara sipas llojit t nyjes
sanitare si m posht:
N nyjen sanitare banj:

Klozeta (simboli WC), sht pajisja me prurjen m t madhe se t gjitha pajisjet e
tjera. Pr kt arsye, kjo pajisje ka tubin e shkarkimit m t madh se pajisjet e tjera dhe
pranohet t jet me diametr (m pas diametrin do ta paraqesim dia.) 90 - 110 mm, sipas
prodhuesit. Pozicionimi i ksaj pajisjeje do t ishte m i prshtatshm n afrsi t kolons s
shkarkimit.
Kto pajisje prodhohen kryesisht me material porcelani.
Klozetat mund t jen t tipeve t ndryshme si m posht:
- t mbshtetura n dysheme
- t varura n mur.
Klozetat e mbshtetura n dysheme mund t jen me kaset mbi trupin e klozets ose
me kaseta t vendosura n mur (shpesh quhen kaseta incasso), kurse klozetat e varura n
mur jan prgjithsisht me kaseta t vendosura brenda murit (incasso). Prmasat e ktyre
pajisjeve variojn nga 36 37.5 40 cm gjersi, 55 68 cm gjatsi dhe 40 cm lartsi nga
dyshemeja. Hapsira funksionale rreth klozets duhet t jet e till q t lejoj prdorimin e sa
pa vshtirsi. Kshtu, n an t klozets hapsira minimale duhet t jet 20 cm, n rast se ka
pajisje t tjera ose 25 cm n rast se ka murin e nyjes sanitare. Para klozets hapsira minimal
duhet t jet 55 cm.
Tubacioni i furnizimit me uj t kasets s klozets mund t jet me diametr pr
tub celiku te zinkuar, 16 mm pr tub polietileni PE-X, ose 20 mm pr tub polipropileni PP-R.

Kurse tubacioni i shkarkimit t ujit nga klozeta mund t jet me diametr 90, 100 ose
110 mm, me tub plastik polipropilen ose PVC. Gjithmon diametri varet nga lloji i pajisjes
dhe modelimit t saj nga prodhuesi.
Bideja (simboli BD), sht pajisje e cila vendoset n nyjen sanitare banj pran
klozets. Sikurse edhe klozeta edhe kjo pajisje prodhohet me material porcelani. Bideja mund
t jet e tipit:
- e mbshtetur n dysheme
- e varur n mur
Bideja ka prmasat fizike si m posht
gjersia nga 36.5 - 40 cm
gjatsia nga 53 55 cm
lartsia h = 40 cm, nga pllakat e dyshemes.
Hapsira funksionale e saj duhet t jet e till q t lejoj prdorimin e pajisjes pa
vshtirsi lvizjeje Kshtu, n an t bides kshillohet minimalisht hapsira 20 cm kur ka
pajisje t tjera (klozet, larse duarsh etj.), ose 25 cm, kur n an t bides kemi murin e nyjes
sanitare. Para bides duhet t ket hapsir minimalisht 50 cm, pr t lejuar prdorimin e saj.
Bideja sht pajisje e cila normalisht vendoset n krah t klozets,por n raste t rralla,
kur nuk ka mundsi tjetr edhe mund t pozicionohet diku tjetr. Tubacionet e furnizimit t
saj mund t jen njlloj si tek klozeta, me diametr pr tub zinkato, 16 mm pr tub
polietileni PE-X, ose 20 mm pr tub polipropileni PP-R. Pr marrjen e ujit nga bideja ka dy
lloje rubinetash; mishelator monokomand, ose mishelator me rubineta t veant.
Shkarkimi i ujit nga bideja realizohet nprmjet pilets s vendosur n pjesn m t
ult t basenit t saj. Mund t jet me kapak ose jo. Kjo pilet lidhet me sifonin dhe rrjetin me
tuba plastik polipropilen ose PVC, me diametr 40 mm.
Larsja e Duarve (e quajtur shpesh edhe lavaman) me simbolin LD (ose LV).
sht pajisje, e cila prodhohet mne material porcelani pr banesat apo edhe shrbimet e tjera
sociale, por pr kto t fundit edhe mund t prodhohen me materiale metalike t smaltuara,
me porcelan etj.
Jan pajisje t cilat shrbejn pr higjenn e prditshme. Kan prmasa dhe forma t
ndryshme, sipas prodhueseve t ndryshm. Mund t jen katrkndore, t harkuara, etj.
Kto pajisje sipas mnyrs s montimit ndahen n pajisje:
- t mbshtetura n dysheme (ose kolon)
- t varura n mur
- t vendosura n mobilje t posame prej druri, metalike apo xhami (t
quajtura incasso).
Larset e duarve kan prmasa t ndryshme sipas llojit t prdorimit (banesa apo
objekte shoqrore), apo sipas prodhuesve t ndryshm.
Prmasat e ktyre pajisjeve variojn, sipas objektit ku do t prdoren :
- gjatsia nga 530 690 mm
- gjersia nga 450 550 mm
Lartsia e buzs s siprme t larses s duarve nga dyshemeja e shtruar me pllaka
duhet t jet 800 mm.
Hapsirat funksionale t saj mund t variojn; n an t saj deri n 20 cm dhe prball
larses s duarve deri n 70 cm. Kto hapsira do t lejonin nj funksionim sa m normal t
ksaj pajisjeje pa u penguar nga pajisjet e tjera apo nga muret e nyjes sanitare.
Tubacionet e furnizimit t saj mund t jen njlloj si tek klozeta, me diametr pr
tub zinkato, 16 mm pr tub polietileni PE-X, ose 20 mm pr tub polipropileni PP-R.
Pr marrjen e ujit nga Larsja e Duarve shrben shpesh nj mishelator monokomand
ose mishelator me dy rubineta, t vendosura n pjesn e siprme t saj, jasht basenit.
Shkarkimi i ujit nga Larsja e Duarve realizohet nprmjet pilets s vendosur n
pjesn m t ult t basenit t saj. Mund t jet me kapak ose jo. Kjo pilet lidhet me sifonin
dhe rrjetin me tuba plastik polipropilen ose PVC, me diametr 40 mm.
Pllaka e Dushit (me simbol DU), sht nj pajisje e cila prdoret pr mbledhjen dhe
largimin e ujrave t larjes duke e larguar nprmjet sistemit t shkarkimit (pa e shprndar
ujin n hapsirn prreth). Pllakat e dushit duhen vendosur npr qoshe t nyjes sanitare duke
marr parasysh edhe nj vendosje t mundshme t kabinave mbi buzt ansore t saj (kjo
pajisje nuk duhet t vendoset tek dritarja apo shum afr ndonj pajisjeje tjetr meqense nuk
sht e lart, sepse do t pengonte funksionimin e tyre n rast t vendosjes s kabins). Pllaka
e dushit mund t jet :
- katrore nga 75 x 75 cm, 80 x 80 cm e deri n 90 x 90 cm
- drejtkndshe me prmasa t ndryshme
- harkore me brinj 90 x 90 cm
Kto pllaka mund t montohen:
- t mbshtetura n dysheme, ku pllaka e dushit vendoset direkt mbi
pllakat e nyjes sanitare
- ose t inkastruara n dysheme, ku pllaka montohet dhe lidhet me
dyshemen s bashku me pllakat
Pllakat mund t jen prej porcelani ose me material plastik metakrilato. Pr prcjelljen
e ujit, kto pllaka jan t pajisura me pilet t sifonuar. Pjesa e brendshme e pllaks sht e
ndrtuar n mnyr t till q t ket pjerrsin e duhur pr prcjelljen e ujit si dhe pr t mos
lejuar rrshqitjen.
Vaska e Larjes (me simbol VA), sht pajisje e cila ka t njjtin funksion si pllaka e
dushit. Kjo pajisje prodhohet me forma t ndryshme nga prodhuesit, dhe ka prmasa
gjithashtu t ndryshme.
Vaskat jan me forma kryesisht drejtkndore me prmasn standard 70 75 cm
gjersi, 170 180 cm gjatsi dhe me lartsi h = 50 cm t buzs s saj nga pllaka e dyshemes.
Vaska mund t prodhohet me material porcelani, metalik i emaluar ose me material
plastik metakrilato.
Edhe vaskat mund t prodhohen :
- t mbshtetura n dysheme, ku ato vendosen mbi pllakat e dyshemes
- t inkastruara n dysheme, ku ato montohen s bashku me pllakat e
dyshemes
Vaskat jan t pajisura me pilet shkarkimi me sifon pr largimin e ujrave.
Edhe vaska edhe pllaka e dushit pr marrjen e ujit pr funksionin e larjes pajisen me
grupe mishelator, t cilt mund t jen monokomand ose me rubineta t ndara.
Larsja e Pjatave ose Lavapjata (me simbol LP), sht nj pajisje e vendosur n
nyjen sanitare t kndit t gatimit (i quajtur shpesh aneks). Shrben pr larjen e enve t
ndryshme dhe t pajisjeve t prdorur pr gatimin e ushqimeve.
Prodhohet me forma dhe prmasa t ndryshme. Mund t jet me nj basen (grop), me
dy ose me tre basene. Mund t ket n an t saj edhe nj pjes t pjerrt dhe t valzuar pr
vendosjen e pajisjeve t lagura. Prodhohet me materaial metalik t emaluar ose jo. Vendoset e
montuar n mur ose shpesh e vendosur mbi nj mobilje. Furnizimi me uj i ksaj pajisjeje
bhet kryesisht me ann e nj mishelatori monokomand ose me dy rubineta, t pajisura me
nj gryk t gjat dhe t rrotullueshme. Shkarkimi i ujrave bhet nga pileta e cila sht e
pajisur me sifon dhe me gril pr moslejimin e papastrtive apo pjesve t ushqimit t futen
npr tubacione.
Larsja automatike e rrobave (ose Lavatrija me simbolin LA), e cila duhet
vendosur zakonisht n nj dhom m vete nga nyja sanitare banj, por t pajisur me pilet pr
larimin e ujrave n rast difekti t lavatries. Prodhohet me forma dhe prmasa t ndryshme,
por forma dhe prmasat e lavatries standarte 5 kg jan: katrore me 60 x 60 cm n planimetri.
Duhet pasur parasysh gjat prmsaimit t nyjes sanitare apo dhoms ku vendoset lavatrija se
ajo duhet t ket nj hapsir prapa saj dhe n an prej 10 cm nga pllaka e mbaruar, kurse
prpara saj mir sht nj hapsir 60 70 cm.

Furnizimi me uj i lavatries bhet nga nj rubinet i saj, kurse shkarkimi realizohet me
ndihmn e nj sifoni t veant i cili vendoset brenda n mur.
Larsja automatike e enve (ose e quajtur Lavastovilje me simbol LE ose LS), e
cila ka t njjtin funksion dhe parime pune si Lavatrija. Edhe hapsirat funksionale t saj
jan njsoj si tek lavatrija. Format dhe prmasat e saj ndryshojn sipas prodhuesve.
6.1.3. Element t tjer

Elementt e tjer q shoqrohen s bashku me pajisjet hidrosanitare jan:
- Rubinetat dhe grupet przierse t ujit
- piletat
- sifont
Grupet przierse t ujit jan pajisje q shrbejn pr komandimin e rrjedhjes s ujit
dhe/ose przierjen e ujit t ftoht me ujin e ngroht n pajisjet hidrosanitare. Mund t jen
grupe monokomand, d.m.th. me nj lev komandimi, ose me dy rubineta t ndara por t
lidhura n nj trup t vetm, pr t mundsuar przierjen e ujit t nroht me ujin e ftoht n
temperaturn e dshiruar.
Rubinetat shrbejn pr t njjtin qllim por mund t vendosen n pajisjet duke
komanduar rrjedhjen vetm t ujit t ftoht (m shpesh ose pothuajse gjithnj pr kt
prdoren). Rubinetat mund t jen mekanike (t komanduara me dor ose me kmb), ose
automatike (t komanduara nprmjet nj lshimit t rrezeve nga nj ndjesor n trupin e
rubinets).
Piletat jan pika fillestare e sistemit t shkarkimeve. Jan n do aparatur dhe
shrbejn pr kapjen dhe futjen e ujit n sistemin e shkarkimeve. Mund t jen metalike ose
plastike t veshura me material t fort dhe rezistent ndaj goditjeve dhe veprimeve kimike.
Piletat jan t pajisura me gril ose me kapak, i cili komandohet nga nj lev pas mishelatorit.
Sifoni sht pjesa lidhse e pilets me tubacionet e sistemit t shkarkimeve. Prbhet
nga nj tub n form U-je apo S-je, ose me forma t tjera tip gote etj. Kjo pajisje shrben pr
t ndaluar errat e kqia nga sistemi i shkarkimeve t hyjn n banes apo mjediset e tjera t
banuara. Kjo realizohet nprmjet bllokimit t shkmbimit t ajrit nga nj sasi uji e cila
mbush pjesn m t ult t sifonit.
6.1.4. Pajisjet ndihmse dhe prodhimi i ujit t ngroht

Prodhimi i ujit t ngroht, realizohet nga pajisje n t cilat bhet shkmbimi termik i
temperaturs nga nj element tjetr tek uji, i cili del nga kjo pajisje me nj temperatur t
paracaktuar nga prdoruesi (rekomandohet q temperatura brenda ktyre pajisjeve t jet mbi
65 C, pr shkak t dukuris s shfaqjes s Legionellas, mikrobe t rrezikshme pr jetn e
njeriut).
Pajisjet e prodhimit t ujit t ngroht jan:
- me ngrohje t menjhershme pa akumulim
- me ngrohje me akumulim
Pajisjet me ngrohje t menjhershme jan t pajisjura me rezistenca t cilat ngrohin
ujin n kontakt direktme t gjat kalimit t tij.
Pajisjet me ngrohje me akumulim, jan boilerat e zakonshm (me vllim 15 litra, 50
litra, 80 litra dhe 100 litra), ose boilerat me vllime t mdha pr prdorime n mas t ujit t
ngroht. N kto pajisje uji ngrohet nga nj rezistenc gjat kohqndrimit t tij n depozitn
e boilerit. M pas uji del n varsi t krkess s tij nga prdoruesi dhe vndin e tij e z uji i
freskt me temperatur m t ult. N ndryshim nga tipi i par, ky tip ka sasi t kufizuar t uji
tt ngroht pr prdorim, dhe nevojitet koh nga njri prdorim tek tjetri (kjo n varsi t
vllimit t disponueshm dhe sasis s krkuar t ujit t ngroht), kurse tipi me ngrohje t
menjhrshme pa grumbullim, nuk ka kufizim t prdorimit pasi e ngroh ujin n ast sipas
krkess.
Ve boilerave t msiprm t cilt jan boilera elektrik, ka edhe ngrohs t tjer t
cilt prdorin lnd t tjera djegse. Edhe kto ndahen n ngrohsa t astit (kaldajat me gaz
apo lnd tjetr djegse), dhe ngrohsa me grumbullim,si p.sh. kaldajat e mdha n bodrumet
e objekteve, t cilat kan depozit grumbulluese. Gjithashtu,koht e fundit ka filluar edhe
prdorimi n mas i ngrohsve solar, me energji t drits apo t rrezeve t diellit. Prdorimi i
tyre kufizon ndjeshm prdorimin e energjive t tjera si elektriciteti dhe lndt djegse.
6.1.5. Llojet dhe skemat e sistemeve hidrosanitare t furnizimit me uj

Sistemet e Furnizimit me Uj t qendrave t banuara, si e kemi prmendur m par,
prbhej nga :
- linja e jashtme (e cila fillonte nga vendburimi i ujit dhe deri tek
rezervuari rregullues),
- nga rezervuari rregullues dhe . . .
- nga rrjeti shprndars i cili shprndan ujin nga rezervuari pr n
objektet e qendrs s banuar.
M tej pr t prcjell ujin deri tek prdoruesi, n banesa ndrtohet nj sistem tjetr
pr furnizimin me uj t banorve dhe nj sistem tjetr pr shkarkimin dhe largimin e ujrave
t prdorura dhe atmosferike nga banesa (pr kto t fundit do t flasim n nj kapitull tjetr).
Sistem i brendshm i Furnizimit me uj t objekteve quhet sistemi, i cili e on ujin nga
pika e lidhjes me rrjetin shprndars (e cila sht pika q merr ujin nga rrjeti shprndars pr
banesn apo objektin) e deri n aparatin hidrosanitar m t largt.
Prsa i prket llojit t tyre ato ndahen n:
- Sisteme t furnizimit me uj t pijshm
- Sisteme t furnizimit me uj teknologjik
- Sisteme t furnizimit me uj pr Mbrojtjen Ndaj Zjarrit (MNZ).
Secili nga kta sisteme ka veantin e vet, duke filluar q nga cilsia e ujit t krkuar,
sistemi i shprndarjes s tij, materialet e prdorura etj.
- Sistemi i furnizimit me uj t pijshm shrben pr prurjen e ujit me
cilsi t till q t prdoret n aktivitetet e prditshme jetsore t njeriut, psh: pr pirje, pr
gatim, pr larje, pr pastrim dyshemeje etj. N banesa, n institucione dhe n ndrmarrje t
ndryshme t aktivitetit ditor t njeriut.
- Sistemi i furnizimit me uj teknologjik ose pr prdorim industrial, i
cili nuk ka cilsin e ujit t pijshm, por q mund t prdoret pr aktivitetin industrial t
ndrmarrjes n t ciln prdoret. Ky sistem ndrtohet m vete, shpesh paralel me t parin, por
pa u przier me t (pa u lidhur n asnj pik me t parin). Por, n rast se proesi teknologjik i
prodhimit t materialit, krkon uj t pijshm ather i njjti sistem (ai i ujit t pijshm)
shrben pr t dyja prdorimet (komunal dhe industrial). Por tubacionet duhen prmasuar t
till q t prcjellin uj njkohsisht pr t dyja qllimet.
- Sistemi i furnizimit me uj pr shuarjen e zjarrit, shrben pr
furnizimin me uj t pajisjeve t sistemit hidrik pr shuarjen e zjarrit, si jan sistemet e
thjeshta me hidrante dhe sistemet automatik me sprinklera dhe sistemet gjysmutomatik tip
drener. Edhe kto sisteme mund t jen, ose m vete ( q nga burimi e deri tek pajisjet), ose
s bashku me sistemin e ujit t pijshm, pasi uji i prcjell nga sistemi i ujit t pijshm ka
cilsi t mjaftueshme pr shuarjen e zjarrit.
Por, shtja qndron se cili prej sistemeve sht m i prshtatshm pr tu prdorur
n nj ndrtes, dhe cili do t ishte kombinimi m i mir i tyre. Kshtu, n rast se krkesat
pr uj t industris jan shum t vogla ather mund t prdoret i njjti sistem (uji i
pijshm dhe uji industrial) edhe pse cilsia e krkuar nga industria nuk sht e lart.
Gjithashtu, e njjta gj mund t thuhet pr sistemin e mbrojtjes ndaj zjarrit. Nse ka
krkesa t vogla pr uj krahasuar me krkesat e ujit t pijshm, ather prdoret i njjti
sistem (uji i pijshm dhe uji pr sistemin MNZ). Gjithashtu, edhe n rast se industria
krkon uj me cilsi t lart (pra t krahasueshm me cilsin e ujit t pijshm, ose m t
mir se ai, si sht industria ushqimore), ather mund t prdoret i njjti sistem (me nj
trajtim t leht t ujit pr industrin ushqimore nse duhet me cilsi m t lart se uji i
pijshm).
N rast se kemi t bjm me industri e cila krkon sasira t mdha uji jo cilsor,
ather duhet ndrtuar nj sistem tjetr paralel ose jo me t parin (uji i pijshm), i cili t
marr uj n lum, liqen ose pus me ndonj trajtim t leht (kryesisht, trajtim mekanik). E
njjta gj mund t thuhet edhe pr sistemin e mbrojtjes ndaj zjarrit.
Skemat e furnizimi me uj n ndrtesa, mund t jen t llojeve t ndryshme. Mund
t jen t konfigurimeve dhe formave t ndryshme. Skema zgjidhet n varsi t zgjidhjes
arkitektonike apo t mnyrs s shfrytzimit. Nj rrjet i ujsjellit mund t projektohet
mir edhe n rast se vendosja e aparateve hidrosanitare apo e nyjave sanitare bhet e
grupuar dhe vendoset n mnyr t studiuar mir nga arkitekti. Kjo do t thot q prve
nj hapsire t mjaftueshme pr shfrytzim t nyjave sanitare, t ket edhe nj vendosje t
studiuar mir nga arkitekti n pozicionimin vertikal t tyre. Kshtu sht mir q nyjet
sanitare t jen posht njra tjetrs pr t mos krijuar probleme n vendosjen e elementve
t sistemit hidrosanitar q ose do t sillte probeleme estetike ose probleme shfrytzimi n
banesat apo mjediset shoqrore. Gjithashtu, duhet q banjat t ken ajrimin natyral t
mjediseve t tyre, ka lehtson edhe mirmbajtjen e saj. Pozicionimi i mir i banjave
ndihmon edhe n nj zgjidhje t mir t sistemit hidrosanitar dhe n ndrtimin e nj skeme
sa m funksionale pr tipin e objektit n shqyrtim. Skemat e furnizimit me uj t
objekteve jan t shumllojshme.
Ato, n varsi t lidhjes s tubacioneve dhe konfigurimit t tyre, kto sisteme
ndahen n:
- Sisteme t degzuara
- Sisteme me unaz posht
- Sisteme tip kafazi, ku prve unazs s poshtme, ato kan edhe lidhje t
kolonave nga sipr.
Kshtu, si e prmendm edhe m sipr sistemet e furnizimit me uj mund t jen
edhe:
- Me furnizim nga posht
- Me furnizimi nga lart (shum rrall i prdorur)
Sistemet e Furnizimit me Uj n Banesa sipas mnyrs s furnizimit t prurjeve dhe
sigurimit t presionit t nevojshm, gjat puns s prditshme, mund t jen:
- me prurje dhe presion t mjaftueshm, kur presioni dhe prurja q vijn
nga rrjeti shprndars i ujsjellsit jan t mjaftueshm pr t furnizuar edhe
prdoruesin m t disfavorshmt ujit pra at q ndodhet m lart
- me presion t mjaftueshm dhe prurje t pamjaftueshme, kur presioni i
rrjetit sht i mjaftueshm, por prurja e marr nga rrjeti sht e pamjaftueshme. N
kt rast ndrtohen rezervuar t grumbullimit t ujit t cilt bjn t mundur
plotsimin e nevojave pr uj gjat dits
- me prurje t mjaftueshme, por presion t pamjaftueshm, kur prurja e
marr nga rrjeti sht e mjaftueshme por presioni i rrjetit shprndars n pikn e
lidhjes sht i pamjaftueshm pr ta uar ujin n pikn m t disfavorshme. N kt
rast prdoren pompat pr rritjen e presionit n rrjetin e brendshm t furnizimit me uj
- me prurje dhe presion t pamjaftueshm, kur dhe presioni n pikn e
lidhjes s rrjetit shprndars, dhe prurja nga rrjeti shprndars jan t pamjaftueshme
pr furnizimin me uj t piks m t disfavorshme. N kt rast prdoret edhe pompa
edhe rezervuari.
Si shihet aktualisht, nj pjes e mir e ndrtimeve t realizuara, jan me lartsi mbi
lartsin mesatare t ndrtesave ekzistuese. Pr kt arsye pr furnizimin e kateve t larta n
to nevojiten pompat dhe rezervuart pneumatik t presionit, t cilt duhet t prballojn,
lartsin gjeometrike t ndrtess dhe humbjet nga pika e lidhjes e deri tek pika m e
disfavorshme. Shpesh t shoqruara edhe me pompat prdoren rezervuart e presionit t cilt
kan n nj pjes t vllimit ajr i cili duke qen i ngjeshur bn t mundur shtytjen e ujit n
katet e larta.
Por kjo do t thoshte q t rritet shum presioni pr katet m t ulta dhe kjo do t onte
n shkatrrimin e aparateve hidrosanitare dhe t galexhantve ose n mosfunksionimin normal
t tyre.
Pr kt arsye bhet furnizimi me zona i ndrtess s banimit. Kjo do t thot q
furnizimi me sasin e nevojshme t ujit do t jet i vazhdueshm gjat gjith dits n do
apartament t ndrtess, por presioni i puns do t sigurohet sipas zonave t veanta, n t
cilat ndahet ndrtesa. Me zon kuptohet nj grup katesh banimi (5 6 kate) t ndrtess.
Pr furnizimin e ktyre ndrtesave t larta prdoren kto dy skema:
- skema n seri, ku pompat edhe rezervuart vendosen n do zon
- skema n paralel, ku pompat dhe rezervuri vendosen n nj kat teknik
ose kati nntok
Zakonisht, preferohet skema n paralel meqense me skemn e par krijohen zhurma
n do kat, dhe difekti n nj pik t linjs l pa uj pjesn e siprme.
FIGURAT E SKEMAVE NGA LEKSIONET N AUDITOR
6.1.6. Furnizimi me uj i Sistemit Kundra Zjarrit

Sistemet kundra Zjarrit jan tre llojesh:
- i thjesht
- automatik
- gjysm automatik
Sistemi i thjesht i shuarjes s zjarrit prbhet nga nj bashksi elementsh si
tubacione, rakorderi, saraineska, pompa, depozita apo pajisjesh shuarse, q shrbejn pr
prcjelljen e ujit nga burimi (q mund t jet sistemi i ujsjellsit apo depozitat) e deri tek
pika ujkrkuese n rastin e rnies s zjarrit. Ky sistem shrben q t oj ujin n pikn e
krkuar me prurjen e nevojshme me presionin e duhur. Sistemi i thjesht prbhet nga kta
element:
- Burimi, i cili mund t jet rrjeti i ujsjellsit apo depozitat e sistemit t
shuarjes s zjarrit, t cilat mbajn vllimin e ujit pr nj koh t caktuar t shuarjes s zjarrit.
Gjithashtu, kto depozita jan t shoqruara edhe nga nj grup pompash , q shrbejn pr
sigurimin e presionit por edhe t prurjes s krjuar n pikn e zjarrit.
- Prcjellsit e ujit, nga burimi e deri tek pikat ujkrkuese, t cilat
prbhen nga tubacionet, nga rakorderit dhe saraineskat prkatse me material t
padjegshm.
- Pajisja e shuarjes s zjarrit, e cila quhet Hidrant Kundrazjarrit dhe q
vendoset n pika t caktuara, n largsi t till, q, do qoshe apo knd i objektit t arrihet nga
rryma e ujit t lshuar me nj presion t caktuar nga hidranti.
Hidranti, prbhet nga kutia e tij metalike shpesh me ngjyr t kuqe, me nj kapak
plastik ose metalik me mbishkrimin Hidrant Zjarri apo me simbolin H, n t cilin jepen
shpesh udhzimet e prdorimit. Brenda kutis jan t gjith aksesort e nevojshm t
Hidrantit pr shuarjen e zjarrit, si Markui (zorra) me nj gjatsi 20 25 metra, nga Hundza
me nj lev rrymlshuese, si dhe nga saraineska e cila lidhet n kolonn apo tubin e ujit n
lartsin 1.25 1.30 m nga niveli i dyshemes s mbaruar (niveli i pllakave).
Llogaritjet pr kt sistem marrin parasysh nj prurje prej 2.50 l/sek pr nj hidrant,
me nj presion prej 1 atm n dalje t hidrantit.
Hidrantet, vendosen si e tham m lart n pozicione t tilla, n mnyr q do qoshe
e objektit t arrihet nga pika e ujit.
N pallate, vendoset n hapsirn e prbashkt, n shesh pushimet e kateve, kurse n
objekte t tjera n vende t tilla q t jen t dukshme.
- Sistemi automatik pr shuarjen e zjarreve, prbhet nga nj rrjet
tubacionesh q prve elementve dhe prcjellsve t ujit nga burimi e deri tek zona e
shuarjes s zjarrit, prbhet edhe nga nj rrjet tubacionesh. Ky rrjet tubacionesh, i vendosur n
tavanin e zons q do t ruhet nga zjarri, prcjell ujin n disa pajisje t quajtura sprinklera.
Sprinklerat vendosen n distanca t tilla, n mnyr q t krijojn nj perde zjarri n zonn e
rrezikuar nga zjarrit. Sprinklerat jan t llojeve, formave dhe tipeve t ndryshme, n lidhje me
mnyrn e vendosjes (lart ose posht tubit), forma me rozeta rrethore apo me nj flet
mbrojtse, t cilat lidhen me pozicionin n hapsir (n mes t dhoms apo n an t murit),
dhe me tipe t ndryshme temperaturash, t cilat prcaktohen nga ngjyra e lngut q mbush
tubthin e qelqit n t. Ky lng n nj temperatur t caktuar, bymehet dhe an qelqin e ens ku
ndodhet, duke br t mundur hapjen e sprinklerit dhe daljen e ujit me presionin dhe prurjen e
krkuar.
Pra sprinklerat hapen n mnyr automatike me rritjen e temperaturs. N sistemin
sprinkler e veanta sht se ndryshe nga sistemi i thjesht, ka edhe nj pajisje kontrolli
automatike e cila v pompn n pun n mnyr automatike. Kjo pajisje quhet Kambana (ose
Valvola) e alarmit.
Kshtu, sistemi i tubacioneve t sprinklerave sht i mbushur me uj, i cili ndodhet
nn presion. Ulja e presionit, si pasoj e daljes s ujit nga sprinklerit, v n pun me ann e
ksaj kambane, sistemin e furnizimit dhe burimin e ujit t sistemit.
- Sistemi gjysm automatik i shuarjes s zjarrit, prbhet nga disa koka si
Sprinklerat, t quajtura drenera. Ndryshe nga sprinklerat, drenerat jan t hapur dhe
tubacionet e sistemit nuk jan t mbushura apo t vendosura nn presionin e ujit. Furnizimi i
tyre me uj, n rastin e rnies s zjarrit, bhet nga nj sarainesk e komanduar me dor.
SKEMAT. NGA LEKSIONET N AUDITOR
6.1.7. Elementt prbrs t sistemit hidrosanitar t furnizimit me uj

Elementt e Sistemit klasik t furnizimit me uj t objekteve jepen si m posht:
- Pika e lidhjes s objektit me rrjetin shprndars t qytetit.
Kjo pik lidhjeje e sistemit t furnizimit me uj t objektit me rrjetin shprndars t
qytetit, vendoset pran objektit, npikn m t afrt t itj me tubacionin e rrjetit shprndars.
Prbhet nga nj puset n form katrore prej betoni, e cila ka saraineskn prkatse, ose nga
nj sarainesk me aks t gjat vertikal e cila vendoset n trotuarin e objektit.
- Magjistrali kryesor i objektit, i cili prbhet nga nj tubacion, q lidh
pusetn e lidhjes me kolonn (at) e objektit. Ky magjistral mund t kaloj n dyshemen e
katit prdhe ose n tavanin apo dyshemen e bodrumit t objektit. Kjo gj varet edhe nga
zgjidhja inxhinierike e projektit, i cili gjithmon sht n varsi t zgjidhjes arkitektonike t
objektit. N magjistralin e objektit vendoset edhe kutia e aparatit kryesor ujmats me
aksesort prkats si saraineska, filtr mekanik etj.
- Kolona (t) e objektit. Kto tubacione vertikale vendosen n hapsirn
(tunelin vertikal) prkatse t ndodhur n hapsirn e prbashkt t kafazit t shkallve t
objektit. N kolona, vendosen n do kat edhe kutit e aparateve ujmats individual. Kto
kuti jan t pajisur me aparatet ujmatse pr do njsi banimi, me saraineskat,
kundravalvolat, filtrat apo reduktort prkats, sipas zgjidhjes inxhinierike t projektit t
instalimeve hidrosanitare.
- Tubacionet e shprndarjes s ujit, t cilat shprndajn ujin nga kutia e
aparateve ujmatse e deri tek aparatet hidrosanitare m t largta.
- Pajisje t tjera ndihmse, si depozitat, pompat (apo grupet e presionit),
etj. vendosen n varsi t llojit t sistemeve sipas mnyrs s furnizimit. Kshtu, kur nuk ka
uj mjaftueshm, vendoset depozita, kur nuk ka presion vendoset pompa apo kur nuk ka as
prurje as presion vendosen t dyja elementt, n nj hapsir t prshtatshme n objekt, duke
e pajisur kt hapsir me t gjith elementt dhe aksesort e nevojshm pr funksionim
normal. Ve ktyre ka edhe aksesor t tjer q vendosen n pjes t ndryshme t sistemit
hidrosanitar, n varsi edhe t funksionit t tyre.
6.1.8. Projektimi dhe Llogaritja e Sistemit t Furnizimit me Uj

Projektimi i sistemit hidrosanitar t objektit, ka t bj me prcaktimin e parametrave
fizik t tij, n mnyr q uji t prcillet nga pika e lidhjes e deri tek aparati m i
disfavorshm, me prurjen e krkuar, me presionin e nevojshm.
Projektimi i sistemit hidrosanitar, kryhet si m posht:
6.1.8.1. Vendosja e pajisjeve hidrosanitare dhe e pajisjeve t tjera ndihmse.

N kt faz, vendosen pajisjet hidrosanitare sipas funksionit q ato kryejn dhe
prmasave t tyre, n vende t prshtatshme t hapsirave (nyjeve) sanitare. Pajisjet duhet t
vendosen n mnyr t till, q t krijohen hapsirat funksionale rreth e rrotull secils prej
tyre. Gjithashtu, pajisjet me prurje m t madhe shkarkuese (klozeta WC), t jen sa m afr
kolons s shkarkimit. Gjithashtu, n vendosjen e pajisjeve n nyjen sanitare banj, duhet
marr parasysh edhe vendosja e pajisjeve ndihmse t ngrohjes s ujit, t cilat duhet t jen n
largsi ajrore nga zona e dushit mbi 60 cm. Gjithashtu, n hapsirat funksionale t pajisjeve
duhen pasur parasysh edhe natyra apo funksioni i pajisjeve t ndryshme.
6.1.8.2. Trasimi i tubacioneve t Furnizimit me Uj

Tubacionet e Furnizimit me Uj t Sistemit Hidrosanitar t objektit, fillojn nga pika e
lidhjes e deri tek aparati m i largt. Magjistrali i cili fillon nga pika e lidhjes, shtrohet n
fillim n tok n thellsin h = 0.70 + D (m) dhe futet n objekt n po kt thellsi. N
brendsi t objektit, shtrohet n dyshemen e katit prdhe ose n tavanin apo dyshemen e
bodrumit, deri tek pozicioni i kolons. N pikat e ngritjes n lartsi apo t ndryshimit t
drejtimit, tubi kthehet me knd 90. Ky tubacion shtrohet deri tek pozicioni i kolons apo
kolonave t furnizimit me uj. Pastaj, prcaktohet pozicioni i kolonave t furnizimit me uj, t
cilat vendosen n tunelin vertikal n hapsirn e prbashkt t shkallve t apartamenteve. N
katin (et) tip t objektit, bhet trasimi i tubacioneve nga kolonat e deri tek aparatet sanitare t
do nyjeje sanitare t do apartamenti. Trasimi i tubacioneve bhet npr dyshemen e do
apartamenti, deri n hyrje t do nyjeje sanitare (banj, kuzhin apo dhom larjeje). Tubacioni
duhet t kaloj npr dysheme, mundsisht npr hapsirat e dyerve, pa dmtuar apo hapur
muret (atje ku shihet e arsyeshme mund edhe t kaloj npr mur, duke e hapur at tej pr tej).
N nyjet sanitare tubacioni, mund t shtrohet n mur n lartsin 65 70 cm nga
niveli i pllaks (ose dyshemeja e mbaruar), nga pika e ngritjes nga dyshemeja e deri tek
pajisja m e fundit e nyjes sanitare. Tubacioni mund t shtrohet edhe n dysheme, por
gjithmon ans murit, duke pasur parasysh q mos t ket mbivendosje t tubacioneve t
furnizimit me uj dhe t atyre t shkarkimit t ujit me njri tjetrin.
6.1.8.3. Skema aksonometrike e sistemit t furnizimit me uj

Pasi bhet trasimi i sistemit t tubacioneve t furnizimit me uj t objektit, duke u
bazuar n planimetrin e sistemit hidrosanitar, ndrtohet skema aksonometrike e ktij sistemi,
sipas nj dimetrie t caktuar.
Skema ndrtohet nga pika e lidhjes e deri t aparatet hidrosanitare, sipas rregullave t
dimetris dhe duke paraqitur me simbole t gjitha elementt dhe pajisjet e sistemit t
furnizimit me uj. Paraqiten n t, ndrkatet dhe tubacionet e magjistralit, kolonave dhe t
tubacioneve shprndarse nga kolona e deri tek pajisjet hidrosanitare.

Llogaritja e Sistemit t Furnizimit me Uj (prurjet, diametri,
6.1.8.4.
humbjet dhe presioni)
Llogaritja e sistemit hidrosanitar n banes, qoft pr furnizimin me uj, qoft pr
shkarkimin e ujrave t prdorura, bazohet ose n konceptin e ekuivalentit, i cili sht nj
njsi matse relative e prurjes n funksion t prurjes s nj pajisjeje baz si dhe formave
gjeometrike apo llojit t rubinetit t pajisjeve t caktuara (nj ekuivalent njsi e ka prurjen 1ek
= 0.33 l/sek; ekuivalenti njsi sht prcaktuar si prurja e nxjerr nga rubineti apo grupi
prziers i lavapjats; pajisjet e tjera kan vlern e ekuivalentit, n varsi t raportit t prurjes
s tyre me prurjen e lavapjats), ose n konceptin e prurjes nominale t do pajisjeje. M
posht po japim tabelat e prurjeve nominale t secils pajisje dhe tabeln e prcaktimit t
prurjeve llogaritse. Tek kjo e fundit gjenden prurjet llogaritse, n funksion t prurjeve totale
t do pjese llogaritse, si dhe duke pasur parasysh njkohshmrin e prdorimit t pajisjeve
hidrosanitare, vler kjo q sht m e vogl se vlera 100 %. Sa m i madh numri i pajisjeve t
marra n konsiderat, aq m e vogl edhe mundsia e prdorimit t njkohshm
(njkohshmria) t tyre.
TABELA E PRURJEVE T APARATEVE HIDROSANITARE

Prurja [l/sek]
Presioni
Aparatet Uji i Uji i [m k.u.]
Ftoht Ngroht
Larse Duarsh (LD) 0,10 0,10 5
Bide (BD) 0,10 0,10 5
Klozet me kaset 9 - 10 litra (WC) 0,10 - 5
Klozet me Flusometr (WC) 1,50 - 15-30
Vask Banje (VA) 0,20 0,20 5
Grup Dushi (DU) 0,15 0,15 5
Larse Pjatash (LP) 0,20 0,20 5
Larse Automatike Rrobash (LA) 0,20 - 5
Larse Automatike Ensh (LE) 0,20 - 5
Pisuar me Komandim (PI) 0,10 - 5
Pisuar me Shplarje t vazhduar (PI) 0,05 - 5
TABELA E PRURJEVE LLOGARITSE QLLOG = f (QTOT)
Prurja Prurja Prurja Prurja

Nr. TOTALE LLOGARITSE Nr. TOTALE LLOGARITSE
QT [l/s] QLLOG [l/s] QT [l/s] QLLOG [l/s]
1 0,06 0,05 41 13,36 2,05
2 0,10 0,10 42 14,05 2,10
3 0,15 0,15 43 14,76 2,15
4 0,21 0,20 44 15,48 2,20
5 0,29 0,25 45 16,32 2,25
6 0,38 0,30 46 16,99 2,30
7 0,48 0,35 47 17,78 2,35
8 0,60 0,40 48 18,58 2,40
9 0,72 0,45 49 19,40 2,45
10 0,87 0,50 50 20,24 2,50
11 1,03 0,55 51 21,08 2,55
12 1,20 0,60 52 23,53 2,60

13 1,39 0,65 53 26,25 2,65
14 1,59 0,70 54 29,29 2,70
15 1,81 0,75 55 32,69 2,75
16 2,04 0,80 56 36,47 2,80
17 2,29 0,85 57 40,70 2,85
18 2,55 0,90 58 45,42 2,90
19 2,83 0,95 59 50,68 2,95
20 3,13 1,00 60 56,55 3,00
21 3,45 1,05 61 63,11 3,05
22 3,78 1,10 62 70,42 3,10
23 4,12 1,15 63 78,58 3,15
24 4,49 1,20 64 87,68 3,20
25 4,87 1,25 65 97,84 3,25
26 5,26 1,30 66 109,18 3,30
27 5,68 1,35 67 121,83 3,35
28 6,11 1,40 68 135,95 3,40
29 6,56 1,45 69 151,70 3,45
30 7,03 1,50 70 169,28 3,50
31 7,51 1,55 71 188,89 3,55
32 8,02 1,60 72 210,78 3,60
33 8,54 1,65 73 235,20 3,65
34 9,08 1,70 74 262,46 3,70
35 9,63 1,75 75 292,87 3,75
36 10,21 1,80 76 326,80 3,80
37 10,80 1,85 77 364,67 3,85
38 11,41 1,90 78 406,93 3,90
39 12,04 1,95 79 454,08 3,95
40 12,69 2,00 80 506,69 4,00
Por, pr t llogaritur prurjen e pjesve t ndryshme t sistemit, duhet q sistemi i

furnizimit me uj i paraqitur i plot n skemn aksonometrike t ndahet n pjes llogaritse.
Pjes llogaritse t nj sistemi quajm pjesn e sistemit apo linjn midis dy nyjave ndarse n
t ciln prurja sht e pandryshueshme. Kshtu, praktikisht, do degzim tubacioni apo nyje
ujnxjerrse, do t jet nyje ndarse e pjesve llogaritse. Prcaktimi i pjesve llogaritse
fillohet nga pika m e disfavorshme (e cila ndodhet m larg nga pika e lidhjes ose m pika m
e lart e sistemit), dhe vazhdon n do tubacion t nyjes sanitare dhe t apartamentit deri tek
kolona. Pastaj nyje ndarse pranohen degzimet q ka kolona n do kat. M pas pranohen si
nyje ndarse t gjitha degzimet q mund t ket magjistrali e kshtu me radh, deri tek pika e
lidhjes.
Pas prcaktimit t pjesve llogaritse, n nj tabel si paraqitet m posht, jepen
pajisjet dhe prurjet totale t do pjese llogaritse. Bazuar n tabeln e dyt (prurjet totale),
nxirren prurjet e do pjese llogaritse, duke pasur parasysh edhe njkohshmrin e prdorimit
t pajisjeve.
Pasi prcaktohen prurjet, mund t prcaktohen diametrat e pjesv ellogaritse, t cilat
nxirren n baz t shpejtsis ekonomike. Shpejtsia ekonomike e llogaritjes s sistemit
hidrosanitar, mund t merret vek = 0.75 2.0 m/sek. Llogaritjet e diametrave bhen sipas
tabels s mposhtme t tubacioneve t elikut t zinkuar (mund t prdoren edhe tabela t

tjera alternative t tubacioneve me materiale t tjera p.sh. plastike, polipropileni apo
polietileni t rrjetzuar ose shumshtresor).
Nga kto tabela nxirren ve diametrave edhe humbjet hidraulike njsi (ose pjerrsit
hidraulike) t do pjese llogaritse. M pas bazuar edhe n formuln hw = i x l (m), nxirren
humbjet hidraulike t do pjese llogaritse.
M pas nxirren edhe humbjet hidraulike n aparatet ujmatse duke zgjedhur tipin e
aparatit sipas nr. t rubinetave q ai furnizon (ose edhe sipas prurjes llogaritse t pjess
llogaritse n t ciln ndodhet aparati ujmats). Humbjet n aparatin ujmats duhet t jen
m t vogla se 2.50 m kolon uji. Kshtu, psi jan prcaktuar t gjith parametrat hidraulik t
sistemit mund t kalohet n llogaritjen e presionit t lir t nevojshm n hyrje t ndrtess
(n pikn e lidhjes).
Presioni i lir i nevojshm n pikn e lidhjes, llogaritet me shprehjen e mposhtme:
Hn = hgj + hf + hu + hp
Ku:
Hn = presioni i lir i nevojshm n hyrje t ndrtess
hgj = lartsia gjeometrike e aparatit m t disfavorshm nga pika e lidhjes
hf = humbjet hidraulike n t gjith sistemin hidrosanitar t furnizimit me uj, duke
prfshir a) humbjet hidraulike gjatsore (t llogaritura n tabeln e msiprme), n linjat n
t cilat kalon uji kur ai prshkon rrugn nga pika e lidhjes e deri tek aparati m i
disfavorshm; b) humbjet lokale n sasin 10 15 % t humbjeve gjatsore t prmendura n
pikn a);
hu = humbjet lokale t aparatit ujmats, t cilat llogariten me shprehjen hw = S * q,
ku s koefient i cili varet nga diametri i tubacionit t magjistralit, dhe q prurja e cila kalon
n pjesn llogaritse n t ciln ndodhet aparati ujmats. Humbjet hidraulike n ujmats
nuk duhet t jen m shum se 2.5 m.
hp = presioni i puns s aparatit m t disfavorshm, i cili sipas kushteve teknike
shqiptare sht 2 m kolon uji (mund t pranohet edhe vlera 5 m k.u.).
Vendosja dhe Instalimi i elementve t sistemit t Furnizimit me

6.1.8.5.
Uj
Zbatimi i instalimeve t sistemit hidrosanitar t ndrtess, kryhet sipas kritereve t
prcaktuara nga kushtet teknike, pr trasimin, montimin etj, por edhe nga udhzimet e dhna
nga standartet e ndryshme ndrkombtare t pranuara n STASH, prsa i prket elementve t
sistemit.
Zbatimi i sistemit t furnizimit me uj t ndrtess kryhet n prputhje me projektin e
dhn duke zbatuar me prpikmri t gjitha largsit, kuotat si dhe duke zbatuar shnimet
teknike t dhna n t.
Para fillimit t punimeve duhet lexuar projekti dhe duhet kuotuar mir ai n do detaj
nga zbatuesi. Gjithashtu, duhet pasur kujdes me zgjedhjen e materialeve t tubacioneve,
rakorderive, pajisjeve dhe elementve t tjer, n mnyr, q ato t jen n prputhje me
standartet pr ruajtjen e cilsis s ujit t pijshm.
Duhet pasur parasysh gjat zbatimit t ktij sistemi, shtrimi i tubacioneve n tok apo
n dysheme (apo n tavanin e bodrumit), n mnyr q t merren masat e duhura pr mos
dmtimin e tubacionit gjat montimit dhe gjat periudhs s mpasshme deri n mbarimin e
punimeve. Duhet pasur parasysh, thellsia e prshtatshme e vendosjes s tubacionit n tok,
pr t mos u ndikuar nga temperaturat apo elementt e tjer atmosferik. Duhet pasur
parasysh q tubacionet t lidhen mir me stafa t prshtatshme, n tavanet e bodrumeve apo
n muret ku tubacionet ndodhen n hapsir, t painkastruara me lla etj. Gjat instalimit n
dyshemet e objektit, tubacionet duhet t fiksohen mir me shirita metalik t posame apo

materiale t tjera si dhe t merren masat e duhura n mnyr, q tubacioni t mos dmtohet
gjat punimeve t tjera n ndrtes si suvatimi etj.
Gjithashtu, tubacioni duhet t sigurohet t termoizolohet nga lagshtia q ai mund t
lshoj nse sht me material metalik si tub eliku i zinkuar apo i pandryshkshm, tubacion
bakri etj.
Duhet pasur parasysh q po pr kt efekt tubacionet e ujit t ngroht, t cilt shtrohen
paralel me tubacionet e ujit t ftoht, qoft n dysheme, qoft n muret e nyjeve sanitare, t
jen n largsi rreth 10 cm nga njeri tjetri. Atje ku sht e mundur, tubacionete ujit t ngroht
duhet t vishen me material termoizolues, apo edhe hidroizolues. Kjo pr t shmangur
lagshtirn e mundshme n kontakt t ujit me ajrin me temperatur m t ult se t tij.
Pas prfundimit t montimit t tubacioneve dhe t elementve t tjer t sistemit t
furnizimit me uj t ndrtess, ky sistem i nnshtrohet disa provave hidraulike t cilat kryhen
sipas disa kritereve t prcaktuara nga kushtet teknike. Kshtu, tubacioni mbahet pr nj koh
t caktuar n nj presion m t madh se presioni i puns, i cili quhet presioni i provs.Ky
presion prove sht rreth 1.50 her presionin e puns por, gjithsesi jo m pak se 10 atm. Nse
vihet re rnie e presionit,si pasoj e ndonj rrjedhjeje n ndonj arje, bashkim tubacionesh,
apo tapat e mbylljes s rakorderive, ather bhet riparimi apo korrigjimi i elementit t
dmtuar apo jo t rregullt dhe prsritet prova nga e para.Kjo proedur ndiqet deri sa t mos
vrehet asnj ulje e presionit nn vlern e caktuar nga kushtet teknike.

6.2. Sistemi hidrosanitar i shkarkimeve t ujrave t ndotura
6.2.1. T Prgjithshme
Ndrtesat e ndryshme, shoqrore apo private, ndrmarrje apo insttitucione, ve
sistemit t furnizimit me uj jan t pajisur edhe me sistemin e largimit t ujrave t prdorura.
Sistemi i largimit t ujrave t prdorura, i cili shpesh quhet sistemi i kanalizimit apo
sistemi i shkarkimeve, ndryshon nga nj objekt n tjetrin n varsi t llojit t ujrave q ato
largojn. Kshtu, n varsi t llojit t ujrave t prdorura, sikurse edhe pr rrjetin e jashtm t
kanalizimit kemi kto sisteme t largimit t ujrave:
- Sisteme t largimit t ujrave komunal, t cilt jan ujrat e prdorura n
aparatet sanitare n ndrtesa n disa vende t ndryshme mund t ket edhe nnndarje t ktij
sistemi n dy sisteme; sistem i largimit t ujrave t zeza nga klozeta, lavapjata, bideja si dhe
sistem i largimit t ujrave gri nga lavamant, pllakat e dusheve dhe vaskat e larjes).
- Sisteme t largimit t ujrave industrial, t cilt jan ujrat e prdorura
pr proesin teknologjik, n ndrmarrje apo fabrika t ndryshme. Kto lloj ujrash jan me
prmbajtje t ngurta dhe t lngta t ndryshme, si dhe me temperatura t larta apo t ulta
sipas proesit t puns n t cilin prdoren.
- Sisteme t largimit t ujrave atmosferik, t cilt shrbejn pr largimin
e ujrave t shiut apo t dbors s shkrir nga taracat apo atit e pallateve dhe t godinave t
ndryshme.
Kta sisteme mund t ndrtohen bashk apo ve e ve, vetm pr dy llojet e para t
ujrave t prdorura, kurse ujrat e shiut domosdoshmrisht duhen br m vete prderisa
taracat jan t shfrytzueshme totalisht ose pjesrisht. Kjo ndarje m vete e sistemit t ujrave
t bardha atmosferike duhet br pr t shmangur errat e kqija n taracn apo verandn e
shfrytzuar, t cilat mund t vijn nprmjet tubacioneve nga rrjeti i kanalizimit t jashtm.
Nj arsye tjetr sht se ujrat e shiut duke qen t relativisht t pastra mund t derdhen me
ann e nj kolektori t veant direkt e n pellgun e fundit mbledhs t ujit, i cili mund t jet
nj lum, liqen etj. Kjo ndarje gjithashtu, nuk mbingarkon impiantin e pastrimit, ose nuk
mbiprmason rrjetin e kanalizimit. Ujrat teknologjike mund t largohen me ujrat komunal n
rast se kan veti t prafrta, por n rastin e ujrave teknologjike me prbrje kimike t fort,
ndrtohet sistem i veant i largimit t ktyre ujrave, ose trajtohen paraprakisht brenda
mjediseve t zons industriale n t ciln prodhohen dhe pastaj bashkohen me sistemin
komunal t qendrs s banuar.
Kshtu, lloji i sistemit q do t ndrtohet varet edhe nga lloji i ujrave q do t
largohen.
FIGURA NGA LEKSIONET N AUDITOR
6.2.2. Elementt prbrs t sistemit t shkarkimeve t ujrave t ndotura

Elementt e sistemit t largimit t ujrave t prdorura jan, si m posht:
- Pileta e aparatit hidrosanitar, e cila bn lidhjen e aparatit hidrosanitar
me sistemin e shkarkimit dhe largimit t ujrave t prdorura. Pileta sht pjesa e par n
kontakt me ujin e prdorur. Zakonisht sht e prbr nga nj material metalik dhe pr
mosrrjedhje t pakontrolluar t ujit nga aparati sanitar, pajiset edhe me nj gomin izoluese.
Vendoset me an t filetimit dhe shtrngimit t tij n buzt e vrims s ln n fund t basenit
t pajisjes sanitare. Mund t jet e hapur ose e pajisur me gril mbeturinash apo edhe me
kapak t komanduar me nj sistem levash.
- Sifoni, i cili bn lidhjen e aparatit hidrosanitar, me tubin e lidhjes. Ve

ksaj, sifoni duke pasur edhe formn e U-s, shrben pr t ndaluar kalimin e gazeve t rnda
t sistemit t largimit t ujrave t prdorura, n mjediset e banimit. Kjo realizohet me me ann
e sasis s ujit q mbush sifonin n form U-je. Sifonet jan me material plastik (polipropilen
PP, ose polivinil kloruri P.V.C.). Mund t jen me kapak zhbllokues dhe t madhsive t
ndryshme. Kan diametr t jashtm t tubit t largimit dia. 40 mm. Lartsia e sifonit duhet t
jet e till q t duroj presionet negative prej 250 Pa (afrsisht 2.5 cm). Kshtu, lartsia e
rekomanduar e tyre sht rreth 10 cm.
FIGURA NGA LEKSIONET N AUDITOR

- Tubat e lidhjes, t cilt lidhin sifonin e aparatit hidrosanitar me tubin e
drgimit. Jan me material plastik (polipropilen PP, ose polivinil kloruri P.V.C.), dhe jan
t pajisur me gotat dhe gominat prkatse pr tu lidhur me sifonin dhe pjesn tjetr t sistemit,
m pas. Ky tub i cili prcjell ujrat e nj aparati, vendoset pjesrisht n mur (vertikalisht) dhe
shtrohet pjesrisht n dysheme me pjerrsi rreth 2%. Lidhjet e tubave n dysheme,
rekomandohet q t kryhen me rakorderi me knd 45. Diametrat e jashtm t ktyre
tubacioneve n varsi t llojit t aparatit hidrosanitar mund t jen, 40 mm, 50 mm ose edhe
63 mm.
- Tubat e drgimit, jan tubat, t cilt marrin ujrat e prdorura nga
tubacionet e lidhjes s aparateve dhe i drgojn tek kolona e shkarkimit. Gjatsia e tyre varet
nga konfiguracioni banjs dhe i vendosjes s aparateve, por gjatsia e rrugs q prshkon uji
nga pajisja m e largt e deri tek kolona duhet t jet 4.00 m.
Kto tubacione jan me material t njjt me tubat e lidhjes, me materiale plastik
(polipropilen PP, ose polivinil kloruri P.V.C.) dhe shtrohen n dysheme me pjerrsi rreth
2%. Kan diametrin minimal 50 mm, por mund t jen edhe 63 mm.
- Pileta grumbulluese e dyshemes, sht nj pjes e sistemit t
shkarkimit, e cila shrben pr mbledhjen e ujrave t derdhura n dyshemen e nyjes sanitare.
Ka forma t ndryshme, sht e ndrtuar me material plastik dhe ka mbules tip grile me
material metalik, pr tu ruajtur nga goditjet mekanike. Pileta ka ndrtim t till q t jet e
sifonuar, pr t mos lejuar futjen e errave t pakndshme nga sistemi i jashtm i shkarkimeve
t ujrave t prdorura, n mjediset ku ndodhet nyja sanitare. Vendosen n pjesn m ult t
nyjes sanitare dhe sht mir q t jet e baraslarguar nga muret e nyjes sanitare. Kjo, e fundit
duhet, q, pr arsye estetike, t mos bjer n sy pjerrsia e shtrimit t pllakave t dyshemes
s banjs. Kto pileta jan me nj dalje dhe kan diametr 40 mm ose edhe 50 mm
(rekomandohet ky i fundit).
Prve ksaj pilete t thjesht ka edhe disa lloje t tjera piletash, t cilat jan me disa
hyrje dhe nj dalje. Kto pileta t quajtura pileta kolektore, nuk jan gj tjetr por nj
kombinim i pilets s thjesht me nj kuti mbledhse t ujrave apo kuti kontrolli, pasi t gjitha
aparatet hidrosanitare, lidhen me kt pilet e cila sht e sifonuar. Kshtu, ve mbledhjes s
ujrave t dyshemes, mund edhe t zhbllokohen me lehtsi tubat e aparateve sanitare. Ve
ksaj pilete ka edhe kuti kontrolli t mbyllura q, thjesht bjn lidhjen e tubave t aparateve
sanitare, me tubin e drgimit pr n kolon n mnyr t kontrolluara. Kjo kuti mbyllet me nj
kapak t lvizshm
- Kolona e shkarkimit, ndryshe nga tubacionet e msiprme, t cilt kan
njfar pjerrsie, vendoset n pozicion vertikal, me ndonj shmangje, aty ku ndrpritet
vertikaliteti, pr shkak t konstruksionit. Kan diametr rreth 110 mm apo edhe 125 mm n
objektet e larta. Gjat projektimit t tyre nga arkitekti,duhet marr parasysh vertikaliteti i
kolonave t shkarkimit q nga tarraca e deri n katin bodrum apo posht katit prdhe ku
lidhenme tubat e derdhjes. Nse, pashmangshmrisht, do t ket ndonj rast ku ka ndryshim t
vertikalitetit (si ndodh shpesh n katet prdhe apo mjediset tregtare apo publike, si dyqane
etj.), kjo kthes duhet br me knd 45 (ose 135). Kshtu, n rast se kemi kthes 90, kjo
realizohet me dy kthesa 45. Kolonat e shkarkimit jan me material plastik (polipropilen PP,
ose polivinil kloruri P.V.C.) dhe ato kan prgjithsisht dy funksione:
a-) prcjellja apo shkarkimi i ujrave, t cilt vijn nga tubat e drgimit, pr n
tubacionet e derdhjes s baness dhe
b-) ajrimi i sistemit t brendshm t shkarkimit, me ann e pjess s siprme, e cila
qndron e hapur me atmosfern.
Kolona e shkarkimit, shpeshher dhe sidomos n ndrtesat e larta, shoqrohet me nj
kolon tjetr ajrimi, e cila shrben pr ti kundrvepruar vakuumit apo mbi presionit, q
krijohet nga shkarkimet e njkohshme, si dhe pr t ndihmuar n prcjelljen sa m t shpejt,
t ujrave gjat ktij shkarkimi. Kjo kolon duhet t jet me diametr sa e diametrit t
kolons s shkarkimit. FIGURA 9.22, 9.25, 9.26, 9.28.
Kto kolona, s bashke me elementt e vet prbrs (braga, Ti, brryla etj.) vendosen
n disa hapsira t quajtura puse, t cilat krijohen q n projektimin arkitektonik, duke ln
bira me madhsi t prshtatshme (lexo shnimin n fund t leksionit) n soletat e ndrkateve.
Kto hapsira, mund t mbyllen me mur tulle ose me mur gips imentato, q duron edhe
pranin e ujit.
Kolonat e shkarkimit kapen n muret ekzistuese apo n faqe t birs s solets, t
ktyre puseve n t cilat kalojn, me fasheta t posame me material metalik. Kapja e ktyre
tubacioneve sht mir q t bhet posht degzimeve apo gotave t lidhjeve.
- Tubat e Ajrimit, jan pjesa e siprme e kolons s shkarkimit, dhe
shrbejn pr ajrimin e kolons. Dalin mbi tarrac rreth 1.00 m, nq,s, taraca sht e
pashfrytzueshme dhe n.q.s. nuk ka dritare afr. N t kundrt, n rast se ka dritare afr apo
taraca sht shfrytzueshme ky tub ngrihet mbi 2.00 m nga taraca dhe maskohet me mnyra
t ndryshme.
FIG NGA LEKSIONET N AUDITOR
- Pjest e pastrimit apo t kontrollit, shrbejn pr pastrimin e

degzimeve t ndryshme t sistemit si dhe t kolons s shkarkimit, n rastet e bllokimit. Jan
me material plastik si kolona (polipropilen PP, ose polivinil kloruri P.V.C) dhe
rekomandohet t vendosen n do kat, por jan t detyrueshmet vendosen n kmbt e
kolonave, para kthesave t kolons n drejtim vertikal. Gjithashtu, kto pjes pastrimi duhet t
vendosen n tubat nntavanor t derdhjes, para do kthese dhe n distanc rreth 15 m n linja
t drejta me gjatsi t mdha.
FIGURANGA LEKSIONET N AUDITOR
- Rakorderit e ndryshme t sistemit t kanalizimit q jan bragat,

brrylat etj. Jan t prmasave dhe kndeve t ndryshme. Fillojn nga diametri DN 40mm
50 63 75 90 110 125 160 200 mm, me knde nga 15 30 45 - 6630
8730. Ato prbhen nga materiale plastike si polipropilen PP, ose polivinil kloruri
P.V.C.
6.2.3. Projektimi i nj sistemi kanalizimesh

Projektimi i rrjetit t kanalizimeve kalon n disa hapa, si m posht:
6.2.3.1. Pozicionimi i puseve teknike t kolonave t shkarkimit

N baz t vendosjes s aparateve hidrosanitar, dhe kryesisht pozicioni i aparatit
me prurje m t madhe (klozeta), prcaktohet edhe pozicioni apo vendi i vendosjes s kolons
s shkarkimit. Arkitektura e brendshme e nj ndrtese t jet e menduar mir, n mnyr q,
n baz t vendosjes s nyjeve sanitare t kemi sa m pak kolona shkarkimi dhe t mos ket
shmangje t kolons, nga kati n kat. Kjo, kryhet vetm n rast se nyjet sanitare ndodhen njra
mbi tjetrn dhe nuk jan t spostuara (spostimi sht i pa rekomandueshm edhe
higjienikisht). Aparatet hidrosanitare n banja t jen vendosur n mnyr t till q, tubat e
drgimit n dysheme ose posht solets, t mos jen shum t gjat (rekomandohet
maksimumi 3.50 4.00 m) dhe mundsisht pa kthesa.
Kolona, t pozicionohet n vende t tilla q t mos jet n murin e banjs q kufizon
dhomat e gjumit, apo m keq t nxirret n mjediset jasht banjs. Ato duhen vendosur brenda
n banja dhe mundsisht n qoshen sa m afr murit perimetral t objektit.
6.2.3.2. Trasimi i tubacioneve

Trasohet tubi i derdhjes s ujrave t prdorura n tavanin e bodrumit ose nn katin
prdhe nse objekti nuk ka bodrum. N kt rast t fundit, banjat duhet patjetr t jen n
murin perimetral t objektit, n mnyr q t dalin menjher nga objekti. Kjo do t onte n
kontrollin m t mir t tyre. Trasimi i tubacionit t derdhjes kryhet nga pozicioni i kolons e
deri tek bira e daljes s kolons nga ndrtesa. Trasohet edhe rrjeti i oborrit, n t cilin ujrat t
rrjedhin sipas izohipseve dhe prcaktohet edhe pika e lidhjes s ktij rrjeti me rrjetin rrugor.
6.2.3.3. Skemat aksonometrike
Ndrtohen skemat aksonometrike t kolonave dhe kolektorve t shkarkimeve, duke u
bazuar n planimetrin e sistemit t shkarkimeve. Gjithashtu ndrtohen edhe skemat
aksonometrike t shkarkimeve n banja duke pasur parasysh edhe pozicion vendosjen e
aparateve hidrosanitar.
6.2.3.4. Llogaritjet hidraulike
Llogaritja e rrjetit t kanalizimeve, d.m.th. prmasimi ose gjetja e diametrave t
tubacioneve t shkarkimit, n baz t sasis s ujit q ato prcjellin. Llogaritja kryhet n baz
t njsive t shkarkimit q ndryshe quhen ekuivalent. Nj ekuivalenti i sht vendosur nj
prurje e caktuar, e cila n rastin e normave shqiptare ka vlern 1 ek = 0.33 l/sek. Por gjat
llogaritjes , n rast se ekuivalentt e aparateve sanitare mblidhen algjebrikisht, prurjet
prkatse nuk mblidhen algjebrikisht, por llogariten duke pasur parasysh njkohshmrin e
funksionimit t aparateve, si dhe llojin e ndrtess. Kto vlera nxirren me ann e disa
formulave, q jepen m posht:
- ndrtesat e banimit - - q 0.114 N a 1 l sek
ku: Na numri total i ekuivalentve
- ndrtesat shoqrore, si ndrmarrjet apo dikasteret e ndryshme - -
q na
q a qa l
1 N a
sek
ku: qa sht prurja e nj aparati t caktuar t dhn
na sht numri i ktyre aparateve
Na sht ekuivalenti i aparatit t dhn
Nga kto formula dhe t tjera jan ndrtuar tabela t cilat paraqesin prurjet n varsi t
sasis s ekuivalentve t llogaritur.
Me ann e tabelave t ndryshme gjenden edhe diametrat e diametrat e tubacioneve t
lidhjes apo t drgimit, kolonave, kolektorve etj. ku tubacioneve horizontal u jepet nj
pjerrsi, e cila ndihmon n prcjelljen e ujrave sado e vogl qoft prurja e tyre.
Diametri kolons duhet t jet i njjt ose m i madh se diametri m i madh i
degzimeve q lidhen n t. Diametri i tubave t derdhjes duhet t jet i njjt ose m i madh
se diametri i kolons q lidhet me t.
6.2.4. Zbatimi i punimeve.

T gjitha punimet, si n ndrtim ashtu edhe n montimin e aparateve hidrosanitare dhe
tubacioneve t sistemit t brendshm, bhen sipas nj grafiku t prcaktuar m par. Ky grafik
merr parasysh radhn e puns, cilsin n punim dhe cilsin e materialeve. Kto t fundit
duhet q tu prgjigjen standarteve kryesore n prodhimin e tyre, pr presionin dhe pr
jetgjatsin e tyre.
Gjat montimit duhet t ndiqen vizatimet dhe shnimet teknike t projektit, si dhe t
pasqyrohen ndryshimet lokale t bra gjat zbatimit, pr arsye t ndryshme (p.sh. ndryshime
n konstruksion, n mure, munges e ndonj elementi). Mund t bhet n disa raste edhe
montimi i nj grupi elementsh e pastaj t vendosen ato n objekt dhe t lidhet me pjesn
tjetr.
Magjistralet vendosen n katin prdhe ose n bodrume dhe mund t instalohen n
dyshemen ose n tavanet e kateve t siprpmendura. Kolonat e furnizimit me uj vendosen
n hapsirat e lna posarisht pr to, kurse tubacionet shtrohen ndysheme dhe n mure sipas
pozicionit dhe lloji t tyre, p.sh. tubacionet e lidhjes nga kolona e deri n banj vendosen
kryesisht n dysheme, kurse n banj preferohet q t vendosen n mure pr t mos u
kryqzuar dhe mbivendosur me tubacionet e kanalizimeve, por mund t vendosen edhe n
dysheme kur nuk kryqzohen me kanalizimet dhe kur sht e pamundur tvazhdohet n mur
etj.
Tubacionet mund t vendosen:
- t hapura, pra t dukshme, npr mure, kolona, trar etj. por
edhe t mbuluar me kanaleta.
- T mbyllura, kur tubacionet kalohen npr folet e lna
posarisht n mure.
Gjat shtrimit t tubacioneve, sidomos kur kemi t bjm me tuba zingato merren
masa q muret t mbrohen nga lagshtia q krijohet edhe nga kondensimi i ajrit t ngopur me
avuj uji mbi tubat e ujit t ftoht. Lidhjet e ndryshme si saraineska, valvola etj. vendosen n
kuti t hapshme, n mnyr q t veprohet me to n rast difekti. Pra nuk mbulohen me mur
apo me lla suvatimi.
Pas montimit t t gjitha pjesve t sistemit t furnizimit me uj, kryhet kontrolli i
sistemit duke br prova me presione deri n 5 bar m t mdha se presioni i pranuar i puns.
N.q.s. presioni nuk bie menjher por, me njfar uljeje t caktuar brenda normave pr rreth
24 or, ather kushtete puns s sistemit jan t knaqshme. N t kundrt, gjendet pika e
difektuar dhe kryhet riparimi i duhur. Pas ksaj ribhet prova e kontrollit. Kjo gj vazhdon
derisa t riparohen t gjitha difektet e mundshme. Kontroll i bhet edhe vendosjes fizike t
kolonave kolektorve etj. nse ato jan vendosur sipas projektit apo jo.
Pr kanalizimin, montimii fillon me shtrimin e tubave t jashtm nga puseta e rrjetit t
oborrit e deri tek fillimi i kolons, sipas pjerrsis s dhn n projekt, mbushen fugat me lla
dhe kontrollohen t gjitha kto punime para se t bhet mbulimi me dhe.
M pas bhet vendosja e kolons dhe montimi i aparateve hidrosanitare. Vendosja e
gryks s sifonit pr klozetat pllak bhet rreth 30 cm nga faqja e mbaruar e murit, kurse pr
klozetat me ndenjse bhet vendosja e sifonit 20 25 cm nga faqja e mbaruar e murit, n
varsi t llojit t saj. Lidhja me kolonn realizohet me mnyra t ndryshme; nj brag direkt
kur klozeta ndodhet afr saj, ose duke i lidhur me nj tub me gjatsi q varet nga distanca e
klozets me kolonn. Shih FIGURAT
Aparatet e tjera mund t lidhen n kolon ve klozets ose edhe bashk me klozetn.
Nse sht emundur mir sht q t lidhen vemas klozets n kolon. Pas prfundimit t
montimit t aparateve hidrosanitare dhe t sistemit t shkarkimeve t ujrave t prdorura,
bhet kontrolli i sistemit, nga i cili t realizohet:
- Lidhjet e bra n sistemin e kanalizimin duhet t jen
funksionale, pra t mos rrjedhin uj gjat provs, si dhe t jen estetikisht t mbuluara n
vendet ku ato dalin jasht mureve apo nn tavane. Prova realizohet duke shkarkuar sa m
shum aparate njkohsisht.
- Fiksimet e tubacioneve vertikale dhe ato horizontale t bhen

sipas udhzimeve tnormave teknike apo t manualeve t montimit t tubacioneve dhe
rakorderive t dhna nga firmat prodhuese. Ato duhet t jen t sigurta dhe t respektojne
vertikalitetin e kolonave si dhe pjerrsin e trakteve horizontale sipas projektit.
- Vendosja e aparateve hidrosanitare t bhet sipas normave t
caktuara pr pozicionimin e tyre kundrejt njra tjetrs, pr t krijuar hapsirat e nevojshme
pr funksionimin e rregullt t tyre. Sifonet e aparateve t jen t lidhura mir, n mnyr q t
sigurohet funksionimi i rregullt.
- Pjest e pastrimit t jen t vendosura sipas kushteve teknike n
kolon dhe n kmbt e tyre aty ku ka kthesa n mnyr q t kontrollohet sistemi i
kanalizimit dhe t krijohet mundsia e ndrhyrjes n rast bllokimi.
- Hidroizolimi i mjediseve sanitare pas montimit t jet edhe ai
n prputhje me kushtet teknike.
6.2.5. Gropa septike

Jan ndrtime sanitare, t cilat shrbejn pr grumbullimin ( dhe ndonj tip trajtimi
paraprak) e ujrave t prdorura nga ndrtesat e banimit dhe ato shoqrore n munges t
ndonj sistemi t rregullt t largimit t ujrave t prdorura. Kto gropa jan t prmasave t
ndryshme, t cilat varen si nga numri i prdoruesve t ujit ashtu edhe nga periodiciteti i
pastrimit t grops septike nga firmat e specializuara. Gropat septike hidroizolohen mir, n
mnyr q t mos ndotet mjedisi prreth saj dhe ujrat nntoksore, por edhe t mos lejohet
dalja e gazeve t rnda. Prbhen nga disa seksione t ndryshme n t cilat bhet edhe
dekantimi i ujrave t prdorura. Kto seksione komunikojn me njra tjetrn me anne disa
tridegshave t cilt marrin ujin nga nj seksion pr tek tjetri pa u bllokuar. Nse krijohet
mundsia, ather n fundin e grops septike realizohet nj filtr, i cili lejon kalimin e ujit pr
n shtresat nntoksore. Pastrimi, si e kemi prmendur edhe n leksionet e mparshme, bhet
me ann e makinerive t posame.
FIGURAT NGA LEKSIONET N AUDITOR
6.2.6. Elementt prbrs t sistemit t shkarkimeve t ujrave atmosferike

- Kanali ujmbledhs, korita (ulluku), i cili ndrtohet me llamarin t
paoksidueshme ose plastik me prbje materiale t ndryshme, t cilat duhet t jen t
rezistueshme ndaj agjentve atmosferik dhe rrezeve t diellit. Vendosen kryesisht n buzt e
ative t objekteve apo nga jasht mureve rrethuese t taracave, duke i mbledhur ujrat nga
vrimat e lna n kt mur rrethues. Gjithashtu, kto bira vendosen n pikn m t ult t planit
t kullimit t prcaktuar n planin e taracs.
- Pileta e mbledhjes s ujrave sht si alternativ, e ullukut t
siprprmendur.
Vendoset n taraca, n pikat m t ulta t planit t kullimit t prcaktuar n planin e
taracs. Jan t formave dhe t prmasave t ndryshme. Jan me material metalik ose plastik,
t tilla q t jen rezistente ndaj agjentve atmosferik dhe rrezeve t diellit. Jan t pajisura
gjithashtu, edhe me rrjeta apo grila t tilla q nuk lejojn hyrjen e materialeve t ngurta n
sistemin e shkarkimit t ujrave t bardha.
(Figura NGA LEKSIONET N AUDITOR

- Hinka ujmbledhse, e cila mbledh ujrat e shiut nga ullukt dhe i
prcjell pr n
kolonn e shkarkimit. Jan t formave dhe madhsive t ndryshme dhe jan prej
metali apo plastike t ndryshme.
(Fig. NGA LEKSIONET N AUDITOR

- Kolona e Shkarkimit t ujrave t shiut, e cila prbhet nga nj tub
metali i paoksidueshm, ose tub plastik rezistent ndaj agjentve atmosferik, i
vendosur vertikalisht nga tarraca apo atia, nga ku merr ujrat nprmjet hinks s
prcjelljes s ujit e deri n trotuarin e objektit, nga ku i drgon direkt pr n sistemin e
oborrit t ujrave t bardha, ose i derdh n trotuar , nga ku uji me pjerrsin e trotuarit
dhe t kunetave rrugore futet n sistemin rrugor t ujrave t bardha nprmjet pusetave
rrugore t ujrave t bardha, q jan me kapak tip zgar, pr kapjen e ujrave.
N rast se ujrat atmosferik t mbledhur n taraca apo ati, derdhen n sistemin e
kanalizimeve t ujrave t zeza, sht mir q, n kmb t kolons t vendoset nj tip pusete e
sifonuar, e cila e lidh kolonn me rrjetin e kanalizimit. Kjo puset shpesh sht plastike dhe
sht e pajisur me nj sifon me kapak, q ve ndalimit t errave ndihmon edhe n
zhbllokimin e mundshm t tubit horizontal prcjells.
(Fig.NGA LEKSIONET N AUDITOR


Leksionet Impiante Pjesa I 2017

Transféré par

Informations du document

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Leksionet Impiante Pjesa I 2017

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Universiteti Politeknik i Tirans

Fakulteti i Inxhinieris s Ndrtimit

1.1. T prgjithshme. Hidraulika n bot dhe n vendin ton

Dukurit hidraulike dhe problemet e ndryshme q lidheshin me to jan vrejtur q n koht e

Me zhvillimin e njerzimit u b i mundur studimi i dukurive hidraulike, t cilat krijonin

Hidraulika nisi t zhvillohej si shkenc e mirfillt n shekullin XVIII. N kt periudh, me

N vendin ton punime t karakterit hidraulik n shrbim t popullats, jan kryer q n

Lnda Impiantet n ndrtesa Faqja 1 nga 9 Pedagogu i lnds: Alket KUMARAKU

N kt periudh, rndsi t veant iu kushtua jo vetm ndrtimit t sistemeve t

Lnda Impiantet n ndrtesa Faqja 2 nga 9 Pedagogu i lnds: Alket KUMARAKU

1.2. Lngjet. Vetit e lngjeve

UJ KANALI UJ ENA E MBYLLUR

a) KANAL I HAPUR b) EN E MBYLLUR

1.2.1. Dendsia e lngut dhe pesha vllimore e lngut

Pesha e trupit dhe masa e tij lidhen sipas relacionit vektorial:

t cilit i korrespondon ekuacioni numerik:

Lnda Impiantet n ndrtesa Faqja 3 nga 9 Pedagogu i lnds: Alket KUMARAKU

Nse zvendsojm forcn e rndess G, n shprehjen (1.3) me shprehjen (1.3.a), rezulton:

g 1000 9.81 9810 [ ] (1.3)

Nr. rendor Emrtimi i lngut Dendsia (kg/m3) Pesha specifike (N/m3)

1.2.2. Ngjeshmria e lngjeve

FORCA F Lngjet jan lnd t cilat u rezistojn ngjeshjeve me presion t

Koefienti i ngjeshjes vllimore gjendet me formuln e mposhtme:

N sistemin SI, koefiienti i ngjeshjes vllimore t ujit ka vlern V 5 10 10 m N .

Lnda Impiantet n ndrtesa Faqja 5 nga 9 Pedagogu i lnds: Alket KUMARAKU

Madhsia e kundrt e koefiientit t ngjeshmris sht moduli i elasticitetit t lngut, i cili

N sistemin SI, moduli i elasticitetit t ujit ka vlern Euj 2 10 9 N m.

Vetit e msiprme shprehen nprmjet koefientit t bymim/tkurrjes s lngut [1 ], i cili

N sistemin SI, koefiienti i bymimit/tkurrjes s ujit ka vlern = 0.00014 [1 ], n intervalin e

1.2.4. Viskoziteti i lngjeve

Figura 3 pozicion bashkqendror me enn, por i palidhur me t. Ens s mbushur

Lnda Impiantet n ndrtesa Faqja 6 nga 9 Pedagogu i lnds: Alket KUMARAKU

ku: m koefiienti dinamik i viskozitetit(viskoziteti dinamik)

S siprfaqja e takimit t shtresave

du/dy ndryshimi i shpejtsis s rrshqitjes

N hidraulik prdoret edhe kuptimi i viskozitetit kinematik, i cili shprehet:

koefiienti dinamik i viskozitetit

Viskoziteti Dinamik Viskoziteti Kinematik

Kshtu, lngjet q i nnshtrohen ligjit t Newton-it mbi frkimin e brendshm ndrmjet

Lnda Impiantet n ndrtesa Faqja 7 nga 9 Pedagogu i lnds: Alket KUMARAKU

Lngjet, i nnshtrohen dukuris s bashkveprimit molekular a) n brendsi t tyre

Kshtu, n.q.s. n nj en me lng t fardoshm do t fusnim nj tub me diametr d, ather

d diametri i tubit ku kryhet ngritja(ulja) kapilare[mm]

1.3. Forcat q veprojn n lngje

Lngu, si e kemi thn edhe m lart sht nj mjedis i vazhduar, nj

Lnda Impiantet n ndrtesa Faqja 8 nga 9 Pedagogu i lnds: Alket KUMARAKU

Kto forca ndahen n dy grupe:

1. Forca siprfaqsore, e cila zbatohet n siprfaqen e lngut q merret n

b. Forca e frkimit (me faqet apo me fundin e nj kanali, paralel me to).

2. Forca vllimore, e cila vepron n grimcat q formojn vllimin e lngut.

1.4. Lngu real dhe ideal

Lnda Impiantet n ndrtesa Faqja 9 nga 9 Pedagogu i lnds: Alket KUMARAKU

2.1. Presioni hidrostatik dhe vetit e tij

2.1.1. Presioni Hidrostatik

Raporti i forcs me siprfaqen n trsi, i cili jepet me shprehjen:

Lnda Impiantet n ndrtesa Faqja 1 nga 12 Pedagogu i lnds: Alket KUMARAKU

2.1.2. Vetit e presionit hidrostatik

3. Presioni hidrostatik n nj pik t lngut, varet nga koordinatat e ksaj pike n

2.2. Ekuacioni themelor i hidrostatiks dhe kuptimi fizik i tij

O x sipas boshtit oy: Y = 0,

N ekuacionin e prgjithshm diferencial t ekuilibrit t lngjeve, q jepet nga literatur m e

Prfundimi (2.8) jep presionin hidrostatik t nj pike t lngut, e cila ndodhet n

konstante pr t gjith masn e lngut n qetsi.

2.3. Presioni i plot, manometrik dhe vakuumetrik.