Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
TomadeDecisionesenGrupo:
Mtodos,ModelosyConceptos
GamalielLamboy
UniversidaddePuertoRicoRoPiedras
COOP3006002
Prof.EstelaPrez
5denoviembrede2011
TOMADEDECISIONESENGRUPO 2
Resumen
Estetrabajodescribelosmtodos,modelosyconceptosdelatomadedecisionesendiversos
enfoquesdisciplinarios.Sedistinguentresenfoquesprincipales:utilitario,psicolgicoy
comunitario,loscualessedefinendeacuerdoasumbitonaturaldedesempeo(elcampo
tericodondesedesarrollayaplicaelmodelo)yasuconcepcindelosgruposparagenerarun
criteriodedecisin.Luegosepresentanalgunosejemplosdemodelosdedecisinencada
enfoque,yseexponeelrolycaractersticasdelasdecisionesencadauno.Conestosepretende
introducirallectoradistinguirentrelostresenfoques,susobjetivosespecficosysuaplicacin
potencialendistintosentornoslaborales.
PalabrasClave:Utilidad,Grupos,Decisin,TomadeDecisiones,Empoderamiento,Modelos
TOMADEDECISIONESENGRUPO 3
TablaDeContenido
Resumen...........................................................................................................................................2
Introduccin.....................................................................................................................................4
EnfoquesGenerales..........................................................................................................................6
EnfoqueUtilitario........................................................................................................................6
EnfoquePsicolgico....................................................................................................................8
EnfoqueComunitario................................................................................................................10
EjemplosdeModelosdeDecisin.................................................................................................12
ModelosdeDecisinUtilitarios................................................................................................12
AnlisisdeDecisin(Keeney&Raiffa,1976).....................................................................13
ProcesodeJerarquaAnaltica(Saaty,2008).......................................................................15
ModelosdeDecisinPsicolgicos............................................................................................16
TeoradeDeteccindeSeales(Wickens,2002).................................................................16
PruebaSecuencialdeTasasdeProbabilidad(Gold&Schladen,2007)...............................17
ModelosdeDecisinComunitarios..........................................................................................18
ModelodeRumbos(Saegert&Winkel,1996).....................................................................18
ModelodeEsperanzaAprendida(Zimmerman,1990).........................................................18
Conclusin......................................................................................................................................19
Referencias.....................................................................................................................................20
TOMADEDECISIONESENGRUPO 4
TomadeDecisionesenGrupo:
Mtodos,ModelosyConceptos
Introduccin
Latomadedecisionesesunfenmenofrecuentementeignoradoporlosindividuosygrupos.
Almomentodetomardecisiones,losesfuerzosmuchasvecesseconcentranenbuenosresultados
porencimadeelegirmedianteunmtodoapropiado(Dean&Sharfman,1996).Dehecho,
muchasvecesjuzgamosloscriteriosdedecisinprecisamenteporsusresultados:soncriterios
efectivossiproducenefectosdeseadosoviceversa.Perovalerecordarquelosresultados
deseadosnosurgenenvaco,sinoquesonproductodelainformacinutilizada,laevidencia
disponible,larelevanciasubjetivadecadainformacinynuestrasconsideracionespersonales,y
stosalavezsonmoldeadosporlametodologausadacomocriteriodedecisin.Preguntarse
sobreelprocesodedecisinllevaaimplicacionesimportantessobrenuestroprocesodecisivo:
porejemplo,culeslalgicadenuestratomadedecisiones?,quobjetivobuscamosaltomar
estetipodedecisin?,cmopodemosllegaraunadecisinmsefectiva?,etc.Undominiode
losprocesosdedecisinensusdiversoscontextosnospermitetomardecisionesmsefectivas
(aunquenotenganelresultadodeseado),yarepresentarlosproblemasqueenfrentamosdeforma
eficazyparsimoniosa.
Entodocampodelsaberhayunanecesidadconvergentedeestablecercriteriosdeevaluacin
tiles,medianteloscualessepuedadeterminarlaaceptacinorechazodehiptesis.Esta
disyuntivaconduceaunintersacadmicoengeneralporexplicarlatomadedecisiones.No
TOMADEDECISIONESENGRUPO 5
obstante,lagrandiversidaddedisciplinas,heterogeneidadeinnovacinenelconocimiento
moldeanelprocesodeacuerdoalosparmetrosestablecidosporcadadisciplina.Ergo,la
definicinyelavalodeltrminonopuedengeneralizarse,puescadaindividuoy/ogrupo
contemplaunavisinnicadeloscriteriosefectivos.Estodesembocaenlanecesidaddegenerar
mtodos,modelosyconceptosparalatomadedecisiones,cadaunoadaptadoalas
especificacionesparticularesdesudominio.Laestructuradelosmismoseselreflejodesu
enfoqueparticular,ascomolanecesidadinherenteatodadisciplinaacadmica:generaruna
contribucinsocial.
Estetrabajopresentalatomadedecisionesenuncontextogrupal,considerandolosdistintos
entornoscomodefinidoresdesuscriteriosyobjetivos.Primeroseintroducentresenfoques
generales,comomarcoconceptualparaclasificarlosdistintosprocesosdedecisin.Luegose
ramificanlosdistintosmodelosporsumbitoaplicable,suvisindegruposubyacenteysus
objetivosbsicos.Noobstante,losprocesosdedecisin,comocriaturasdelaprctica,se
pruebanensudesempeoreal;porestarazn,eltrabajotambinincluyevariosejemplos,que
permitenconstatarcmolosdiversosmodelostransformanelconceptodecisindeunente
genricoyabstractoaunaherramientadetrabajo.
TOMADEDECISIONESENGRUPO 6
EnfoquesGenerales
EnfoqueUtilitario
Comoimplicasunombre,esteenfoquesefundamentaenelconceptodeutilidad.Lautilidad
esunamedidadelaspreferenciaspersonalesdealgnbiensobreotro,ypuedesersinnimode
placer,bienestaroxito(Kapteyn,1985).Entiemposantiguos,losindividuoshablabandela
utilidadcomounentetantangibleymensurablecomocualquierotro:estoculminenuna
multiplicidaddeinconsistenciasyproblemasdemedicinquellevaronatericosincluso
postularquedebadesecharseporcompleto(Varian,2005).Unareformulacinentrminosdel
comportamientopreferencialexhibido,envezdelplacerobienestarprovenientesdealgn
materialtangible,permitisuelaboracinformal,yaquepermitalatransitividadydescartabala
medicincomosuobjetivoprincipal(Kapteyn,1985).Hoyda,lautilidadconformalabasedela
tomadedecisionesimpulsadaporsupuestoseconmicos;eltrminosupuestosesfundamental,
puessubrayalanaturalezaprincipalmentetericadelenfoqueutilitarioysuformalismo
caracterstico.
Latomadedecisionesempresarialconformaelentornonaturaldedesarrollodedecisiones
utilitarias.Enesteentorno,losrecursoslimitadosdeunaempresadebenoptimizarseenusopara
obtenerlamximagananciadelproducto;estoseconocecomoeficienciaParetiana1.La
1 EficienciaParetianaEsuncriterioquedefineelmximodeutilidadcomoelpuntodondeunaumentounitario
enunbienAseproduceaexpensasdeunareduccinenlosdemsbienes(B,C,...)superioralmismo
(Thomson,1966).
TOMADEDECISIONESENGRUPO 7
competitividaddeunaempresaeselniveldegananciaquelamismapuedagarantizarleasus
accionistas;porende,laempresaqueproduzcalagananciamximaenelmercadoatraerla
mayorcantidaddeaccionistasyenconsecuencia,mayorcapital.Enbasealosriesgos
inherentesacadaopcin,latomadedecisionesdebeformularsematemticamenteparaevitar
costososerroresdejuicioosesgosenladescripcin/percepcindelproblema.Lautilidadse
utilizaenestasdecisionescomoherramientaparaintegrarlaspreferenciashumanasenla
asignacinderecursos,yporendesirvedemedidordeeficienciadistributivaylasatisfaccin
dedeseosynecesidades(KeeneyyRaiffa,1976).
Debidoalsupuestodepreferenciasindividuales,elenfoqueutilitarioniegalaexistenciade
losgruposcomocomunidades(Ryan,2001).Estadeficienciaenlateoradeutilidadpara
fundamentardecisionescolectivasimplicaquedebemodificarseforzosamenteparaser
incorporadaenladinmicadegrupos.Algunastransformacionescomunesaesteenfoqueson:
a)reasignarlautilidadcomoplacerrespectoalbeneficiarioindirecto(ej.Becker,1981),
b)atribuirmotivosindividualistasadecisionesaltruistas(Andreoni,1989),oc)aproximarel
comportamientoindividualmediantemodelosestocsticos(ej.Wilcox,2011).Otrostericos
comoKeeneyyRaiffa(1976)asumenquelosobjetivosgrupalespuedenseracatadosmediante
unacoleccindeplanesindividuales,queintegrenensuecuacinutilitarialasdecisionesde
otrosindividuos.Enefecto,losprocesosdecomunicacinnosonimportantesparaunatomade
decisionesefectivabajoelutilitarismo:debidoaqueelambienteempresarialsebasaenla
aproximacinalidealunsonodemaximizacindeganancia,noesnecesariodirimir
TOMADEDECISIONESENGRUPO 8
democrticamentelosobjetivos.
EnfoquePsicolgico
Lametadelambientepsicolgicoestomarunaperspectivaobjetiva,descriptivayemprica
delatomadedecisiones(Hastie,2001).Medianteunanlisisinternodelosmecanismos
envueltosengenerarunadecisin,elenfoquepsicolgicofundamentaloscomportamientos
socialesdentrodeunmarcocognitivomsgeneral.Debidoalacantidadycomplejidaddela
teoradescriptiva,elenfoquepsicolgicofrecuentementecarecedemedidasprcticasparalidiar
consituacionesrealesdetomadedecisin(Bell&Raiffa,1988).Noobstante,laimportanciade
esteenfoqueyaceenproveerunateoradetalladadeltranscursoenterodeunadecisin,con
definicionesformalesydiagnsticosestablecidos.
Elentornodedesempeopsicolgicoesunodepuraabstraccinbasadoenhechos
empricos;portanto,losmodelosgeneralmentenoincluyennormativastilesnicriteriosde
optimizacin.Elenfoquepsicolgicobuscaestudiar,noelcontextodeladecisinperse,sino
lascapacidadespropiamentehumanasutilizadasenlatomadedecisiones.Dichofinrequierede
unaltogradodeexperimentacin,locualhacequeelambientedeinvestigacinsea
indispensableparasuconstruccin(Wierzbicki,Makowski&Wessels,2000).Estovaen
contraposicinconelenfoqueutilitario,queutilizaelcontextodeladecisincomocriterio
principal,yseenfocacasiexclusivamenteenobtenerresultadosptimos,determinadosapriori
alprocesodedecisin(KeeneyyRaiffa,1976).Losmodelospsicolgicossontilespara
TOMADEDECISIONESENGRUPO 9
describirelpanoramaindividualycolectivodeunadecisin,ascomodelosmecanismosusados
paragenerarunresultadodeterminado(ej.Gold&Schladen,2007).
Losgruposbajoelenfoquepsicolgicotradicional2sonvistoscomoDosomspersonas
quecompartenunadefinicinyevaluacincomndesmismosysecomportandeacuerdocon
taldefinicin(comoapareceenHardman,2009,p.147).Untipodegrupoparticularsonlos
equipos,quesedefinencomo:
a)Dosomsindividuosqueb)interactansocialmente(caraacara,ocadavezms,
virtualmente);c)poseenunaomsmetasencomn;d)seunenpararealizartareas
relevantesalaorganizacin;e)muestraninterdependenciarespectoasuflujodetrabajo,
metasyresultados;f)tienendiferentesrolesyresponsabilidades;yg)estninsertados
enunsistemaorganizativoabarcador,confronterasyenlacesalcontextosistmicoms
amplioyalambientedetrabajo(Kolowski&Ilgen,2006,p.79).
Enelenfoquepsicolgico,losgrupossonmedidosabasedesuefectividadaltomar
decisiones.stosseatribuyenadiversidaddefactoresinternosyexternosalosgrupos:distintos
criterios,mtodosyrolestienenefectosignificativoeneldesempeogrupal(Hardman,2009).
Porvirtuddeladisciplina,elenfoquepsicolgicosecentraenestudiarladimensininstrumental
delatomadedecisionesengrupo,examinandolasdinmicasdedecisinpuramenteentornoa
2 Esimposibledeterminarunaperspectivanicadelosgruposalenfoquepsicolgico,sencillamenteporla
amplituddelostemasquedeterminan.
TOMADEDECISIONESENGRUPO 10
surendimientoysindistinguirsusfinesomediossociales.Estosurgenuevamentedelameta
descriptivayempricadelenfoque,quepordiseonoincluyenormativascontextualizadaso
metasticas.Noobstante,estaevaluacinaprofundidaddelaprcticagrupalylasdinmicas
queconducenaxitosofracasoscontribuyegrandementealaefectividaddelosgruposen
completarsuvisinymisin.
EnfoqueComunitario
Elenfoquecomunitariodescribelasdecisionesenlaprcticadedistintosgrupos,yenbase
alaexperienciasostenidaenmltiplesentornosdedecisincomunitarios.Enesencia,este
enfoquebuscadescribireltrayectoqueconduceaungrupodeunestadodeinacciny
dependenciahaciaunestadodeaccinylibertad.Comoenfoquepragmtico,sumetanoes
formularprincipiosuniversales,sinofomentarelcambiosocialdebasemediadoporunatomade
decisionesqueproduzcafacultamiento(empowerment)colectivo.Lasdecisionessonformuladas
entrminosdeestefinsocial,ydebentrastocarlabalanzadepoderenfavordelademocraciay
lagestinhorizontal.Latomadedecisiones,entonces,seconvierteenelmecanismoprincipal
paragenerarautogestineindependenciaideolgicadelosesquemassocialespreexistentes.Este
fuerteelementopolticoylabsquedadeautogestindemocrticasondistintivosporexcelencia
delenfoquecomunitario,ymarcansulaborprincipalmentenormativaeneldesarrollode
modelosdedecisin.
Elentornocomunitarioesunasecuenciadetransformacinsocial,yencuentrasumayor
TOMADEDECISIONESENGRUPO 11
exposicinenlosmovimientossocialesdebase.Enparticular,esteenfoquepersiguequelos
gruposcumplansuvisinymisinefectivamente,yenelprocesogenerenaccinsocial
concertadaqueculmineenlasatisfaccindenecesidadescomunes.Latomadedecisiones
comunitariadeberesultarcasiexclusivamenteenconsensoscooperativos,porcausadelafuerte
interdependenciarequeridadesusmiembros:estoeselparadigmainversoalenfoqueutilitario,
quebuscalasatisfaccinindividualcomomediohaciaelconsensosocial.Otracaractersticadel
entornocomunitarioessufuertearraigoenelcontextocolectivo,elcualigualalenfoque
utilitariodefinelasdecisionesdegrupoascomolosobjetivosdeseados.Perocontrarioal
mismo,estecontextonoesinformacinadicionalenuncriteriodeoptimizacin,sinoelcimiento
delpoderlatenteenlaorganizacin;esdecir,elcontextosocialeslaraznporlacualdebe
transformarselagestinactualdelacomunidad.
Elconceptodefacultamientodefineestafacetapoltica.SegnPageyCzuba(1999),el
facultamientoesunprocesosocialmultidimensionalqueayudaalaspersonasatomarcontrol
desusvidas.Esunprocesoqueimpulsaelpoder(esdecir,lacapacidaddeimplementar)...
actuandoeneventosquelaspersonasdefinancomoimportantes(para.11).Elpoder,bajoesta
definicin,esunaparteindispensabledelatomadedecisionescomunitaria:lasdecisionesbajo
esteenfoquedebenalmenosenconjuntodesplazaralgrupodeunplanodedependenciaa
unodeindependenciaenvisinymisin.Lasdecisionesquereflejanestatransicinhabilitan
queelgrupoobtengalibertadydemocraciaenelmanejodesusasuntos,yporderivacin,un
aumentoensugradodefacultamiento.
TOMADEDECISIONESENGRUPO 12
Elenfoquecomunitariodefinelosgruposporlavisincompartidadealgncolectivo
respectoalasociedad;lamisindecualquiergrupoesllevaracabodichavisin,queenltima
instanciarespondeadeseosynecesidadeshumanas.Estadefinicincontrastaconladelenfoque
psicolgico,dondelosgrupossecimientanenlacohesineinterdependenciamsqueenla
finalidadcomn.Porserdebasepragmtica,elenfoquecomunitarionoestablecepautas
especficassobrelavisinymisindelosgrupos,sinoquetomadiferentesidiomassegnel
contexto(FosterFishman,Salem,Chibnall,Legler,&Yapchai,1998).Noobstante,elgrupo
comunitariopuededefinirsedeformageneralcomocualquiercolectivoquesedefinainternay
externamentepora)sostenerunavisinymisincomn,yb)tomarpasosconcertadoshaciala
misma.
EjemplosdeModelosdeDecisin
Unavezpresentadoslosenfoquesdedecisin,cabepresentarejemplosdirectosdela
aplicacindeestosenfoquesaldesarrollodeteorassobrelatomadedecisin.Acontinuacinse
presentanunavariedaddemodelosrepresentativosdelosdiversosenfoques:
ModelosdeDecisinUtilitarios
Latomadedecisionesutilitariasefundamentaenaltarigurosidadmatemtica,locualla
haceprestaparagranvariedaddeproblemas.Dosmodelosprincipalesparaacercarseaeste
conceptosepresentanacontinuacin.
TOMADEDECISIONESENGRUPO 13
AnlisisdeDecisin(Keeney&Raiffa,1976)
Estemodelobuscaexpandirunproblemaatravsdetodaslasimplicacionesprevistas,para
luegoasignarunvalorespecficodeutilidadacadanodosegnelbeneficioeconmico
presentado,yfinalmentecompararelvaloragregadodelasdistintasramasdedecisin.Su
representacinvisualesamaneraderbolconnodossimblicosencadadisyuntiva,loscuales
distinguensieleventoesa)unresultadodesconocido,b)unadecisinconsecuentealaoriginal,
oc)unaconsecuenciafinal.Trazarelrboldedecisionesconstade5pasos:
1.PreAnlisiscomosunombreindica,estepasoocurreprevioadesarrollarunrbolde
decisin.Envuelveobservara)qutipodeproblemaseestenfrentando,b)culessonlos
objetivosgeneralesdelaorganizacin,c)culessonlasposiblesdecisionesatomar,d)
culeseventossondendoledesconocidaye)quprobabilidaddeocurrirtienecada
evento.
2.AnlisisEstructuralenvuelveestructurarlaanatomacualitativadelproblema(Keeney
yRaiffa,1976,p.5).Enciertomodo,elrboldedecisionesesunalneadetiempo,donde
secomienzaporladecisinpresenteyseproyectaasusconsecuenciasfuturas.Portanto,
esnecesariopreguntarnosqudecisionespodemostomarenelmomentoodespus,cmo
reaccionaranuevainformacinobtenidaduranteeltiempo,quedatosserequieren
obtener,yqudecisionesresultanirrelevantesanuestroproblemadedecisin.
3.AnlisisdeIncertidumbreseutilizalainformacindisponibleparaestimarla
probabilidaddequeocurrandistintoseventosfueradelcontroldelagentededecisin.
TOMADEDECISIONESENGRUPO 14
4.AnlisisdeUtilidadelagentededecisinleasignavaloresdeutilidadalasdistintas
consecuenciasquepuedenocurriralfinaldecadaramadedecisin,basadoensus
preferenciaspersonalesyloscostospsicolgicosysocialesqueenvuelvenlosresultados
decadadecisin.
5.AnlisisdeOptimizacinunavezsehancalculadotantolasprobabilidadesdeocurrirun
evento,comolasutilidadesesperadasdecadadecisin,sedebecalcularentoncesla
estrategiaptimaparamaximizarlautilidadesperadausandounalgoritmodedecisin,
unainstruccinquepermitadiferenciarentrelasramasparaescogersiemprelaque
maximicelautilidadesperada.
Figura1:ModelodeunrboldeDecisionesDesglosadoensusComponentes
Fuente:Mochal,T.(Julio29de2008).Seeeffectofdependentriskbyusingadecisiontree.Recuperadode
http://www.techrepublic.com/blog/techmanager/seeeffectofdependentriskbyusingadecisiontree/569
TOMADEDECISIONESENGRUPO 15
ProcesodeJerarquaAnaltica(Saaty,2008)
Esteprocesoincorporaalanlisisdedecisinlosvaloresintangibles,alincluirunaescala
artificialparacadapuntointangibleuobjetivocualitativo.Esmsrobustoqueelsimplemtodo
deanlisisdedecisin,alasumirquenotodaslascategorasdeunproblemapuedenser
evaluadasmediantevaloresmonetarios.Suprocesoescomosigue:
1.Defineelproblemaydeterminaelconocimientodeseado.
2.Estructuraladecisinsegnlosmtodosdelanlisisdedecisiones.
3.Construyeunacoleccindematricescomparativassecreanmatricesenlascualeslafila
superiorsecomparaconcadaelementoinferioralamisma,yseasignaunaprioridad
(relativaalaprimerafila)paracadaelemento.
4.Utilizalasprioridadesobtenidasdecadacomparacinparaponderarloselementosdela
matriz,yasobtenerelvalorponderadodecadaelemento.
Figura2:MatrizdeComparacionesparaelConsumodeBebidasenE.U.
Fuente:Saaty,T.L.(2008).DecisionMakingUsingtheAnalyticHierachyProcess.InternationalJournalofServicesSciences,1(1),
8398.
TOMADEDECISIONESENGRUPO 16
Elvalorexactodelasponderacionesnoseobtienemediantelamediaaritmtica,sino
mediantelamediageomtrica,dondesemultiplicanlosresultadosdecadafilayluegose
n 1
elevanalapotenciarecprocadelnmerodeelementosenlafila,osea, ( ) .Estos
xi
i=1
n
resultadosenlaprcticaseaproximanalasproporcionesestadsticasreales(ibid.)
ModelosdeDecisinPsicolgicos
TeoradeDeteccindeSeales(Wickens,2002)
Estemodelobuscacuantificarlasdecisionesindividualesbajouncontextodeincertidumbre.
Segnelmismo,eltrasfondodeestetipodedecisinprovienededosfuentesprincipalesde
informacin:unaseal,queeselestmulodeseado,yotraderuido,lacualesuncompuestode
todoestmuloqueatraigalacapacidadcognitivadecisivadelindividuolejosdelaseal.Ambas
fuentessesolapan,yaquecompartenelmismoespaciosensorialenlaperspectivadel
individuo:estesolapeaumentamedidaqueelestmulodelasealsedesvaneceyeldelruido
aumenta,yviceversa.Elcriteriodedecisinindividualconsisteenescogerunpuntodondese
acerquelomsposiblealvaloresperadodelasealdentrodelsolapeentrelasdistribuciones.La
tasadeverosimilituddeestadecisin,olaprobabilidaddeerroresversusladeaciertosen
muestreorepetido,correspondeacuncercaseencuentraelcriteriodedecisindelamediareal
delaseal,ydependedelavariabilidadyfuerzadelaseal/ruido,ydelascapacidades
individualesparadistinguirentrelosdosestmulos.
TOMADEDECISIONESENGRUPO 17
PruebaSecuencialdeTasasdeProbabilidad(Gold&Schladen,2007)
Estapruebageneralizalametodologaestimadaporlateoradedeteccindeseales,y
prescribeasuvezuncriteriodedecisinmensurablepormtodosestadsticos.Segnestateora,
haycuatroelementosqueincidenenlasdecisionesindividuales:a)evidenciaodatosrelevantesa
ladecisin,b)preconcepciones,ovaloressobreeltemapreviosarecibirevidencia,c)valores
subjetivos,ovaloresusadosparainterpretarlosdatosrecibidosyd)lavariablededecisin,ola
ponderacinparticulardeprobabilidadesqueleasignacadaindividuoalaevidenciarecibidaya
laposibilidadpercibidadeunresultado.Bajolapruebasecuencial,lavariablededecisinocurre
enunflujoconstanteatravsdeltiempo,amedidaquecambianlosvaloressubjetivosdela
personaoaparecenuevaevidenciahaciaunresultadoparticular.Elcriteriodedecisin
normativoesaquelresultadoconmsevidenciaafavoralculminareltiempodisponiblepara
razonarladecisin.Estoimplicaqueunadecisina)nonecesariamenteusatodalainformacin
disponible,yaquepuedenhaberevidenciasqueapoyenotrosresultados,b)secentrafuertemente
enlascapacidadeshumanaspreconcepciones,valoressubjetivosydatasensorial,yc)ejerce
uncriteriodedecisinsimple:ladecisinconmsevidenciaalmomentoeslamejor.Estoes
precisamenteladefinicindeunheurstico(Katsikopoulos,2011).
Laconclusintericadelmodeloesqueparauntiempofinitoconincertidumbre,elser
humanonooptimizarlainformacindisponibleaunmodeloracional,sinoqueelegirbasado
ensusituacinparticular,conuncriteriosimpleyapoyadofuertementeensuscapacidadesde
decisin.
TOMADEDECISIONESENGRUPO 18
ModelosdeDecisinComunitarios
ModelodeRumbos(Saegert&Winkel,1996)
Elmodeloderumbosproponeunanuevaformaparaaproximarsealdesarrollode
facultamiento,tomandocomoejemplolascomunidadesdebajoingresoenNuevaYorkque
buscarongestionarseviviendadeformacooperativa,recuperandoedificiosabandonadosyauto
administrndolos.Segnelmismo,elfacultamientodelacomunidadsurgidecuatroniveles
cuyainteraccingeneraunascensoenelniveldefacultamiento(p.517).Enelprimernivel,los
atributospersonalessonvariablesfundamentalesyexgenasquemotivanycreanlainteraccin
inicialdelacomunidad.Estollevaalsegundonivel,dondelageneracindeactividades
cooperativasproduceefectosdirectosenlacalidaddevidadelosresidentesylaevaluacindela
propiedadconjunta,quecomponenenpromedioeltercernivel,lacalidaddevidaeneledificio.
Estamejoraenlacalidaddevidacomenzabanuevamenteelcicloygenerabamayorsentido
autogestionarioenlosindividuosquecomponandichaorganizacin.
ModelodeEsperanzaAprendida(Zimmerman,1990)
Estemodeloutilizalaliteraturasobredesvalidezaprendidaparagenerarunmodeloque
dirijahacialoopuesto:esperanzaaprendida.Segnelautor,laesperanzaaprendidaeselproceso
porelcuallosindividuosadquierendestrezasquelespermitensobreponerseasuestadode
desnimo(p.73).Losgruposcomunitarios,dentrodeestemodelo,soncentrosdecreacinde
esperanzaaprendida,yaqueelrangodedestrezaspersonalesycolectivasqueseobtienende
participarenlosmismospermitenquelosindividuospuedanenvolverseenlasolucinactivade
TOMADEDECISIONESENGRUPO 19
losproblemasasualrededor.Esteempoderamientopsicolgicollevapaulatinamenteal
empoderamientosocialdentrodelgrupo,aldesviarlasconsecuenciasnegativasdelafaltade
controlaintentosexitosos3paraejercercontrolcolectivosobrelosmismos.
Conclusin
Basadoenlopresentadoanteriormente,podemosconcluirconcertezaquecadamtodode
decisinposeeatributosquelosoptimizanparasusmbitosparticulares.Reconocercadambito
esimportante,yaqueenlavidarealnuestrasdecisionesutilizanvariosmodelosyaplicaciones
multidisciplinariasdelosmismos.Noobstante,debereconocersequeaunqueelenfoque
determinalanaturalezadelproblemadedecisin,laconstruccindeunmodelotilpararesolver
decisionesindividualesocolectivasdependedelosagentesdedecisinens.Unasolucinreal,
talcomolopostulanMintzbergyWestley(2001),provienedeintegraraspectosdelosdistintos
modelosquegenerenunapraxismsefectivaenelcontextodelgrupo.Unavisinintegrativade
cadaenfoqueevitaconflictosdecomprensin,agilizaelprocesodedecisinygeneranormativas
slidasbasadasenlainformacindisponible.
3 Losintentosexitosossonlasoportunidadesdecompromisoylogroalasqueaccedenlosintegrantesdeun
grupo,aunqueenlarealidadnotenganresultadosefectivos.Elmerohechodedecidirparticiparenvezde
ignorarelasuntoresaltalaadquisicindeunadestrezaparasobreponersealadesvalidezaprendida.
TOMADEDECISIONESENGRUPO 20
Referencias
Andreoni,J.(1989).GivingwithImpureAltruism:ApplicationstoCharityandRicardian
Equivalence.JournalofPoliticalEconomy,97(6),14471458.Recuperadode
http://www.jstor.org/stable/1833247
Becker,G.S.(1981).AltruismintheFamilyandSelfishnessintheMarketplace.Economica,
48(189),115.Recuperadodehttp://www.jstor.org/stable/2552939
Bell,D.E.,Raiffa,H.(1988).DecisionMaking:Descriptive,Normative,andPrescriptive
Interactions.Melbourne,AU:CambridgeUniversityPress.
Dean,J.W.,Sharfman,M.P.(1996).DoesDecisionProcessMatter?AStudyofStrategic
DecisionMakingEffectiveness.TheAcademyofManagementJournal,39(2),368396.
doi:10.2307/256784
FosterFishman,P.G.,Salem,D.A.,Chibnall,S.,Legler,R.,Yapchai,C.(1998).Empirical
SupportfortheCriticalAssumptionsofEmpowermentTheory.AmericanJournalof
CommunityPsychology,26(4),507536.doi:10.1023/A:1022188805083
Gold,J.I.,Schladen,M.N.(2007).TheNeuralBasisofDecisionMaking.AnnualReviewof
Neuroscience,30,535574.doi:10.1146/annurev.neuro.29.051605.113038
Hardman,D.(2009).JudgmentandDecisionMaking:PsychologicalPerspectives.London:BPS
TextbooksinPsychology.
Hastie,R.(2001).ProblemsforJudgmentandDecisionMaking.AnnualReviewofPsychology,
52,653683.doi:10.1146/annurev.psych.52.1.653
TOMADEDECISIONESENGRUPO 21
Kapteyn,A.(1985).UtilityandEconomics.DeEconomist,133(1),120.
doi:10.1007/BF01675959
Katsikopoulos,K.V.(2011).PsychologicalHeuristicsforMakingInferences:Definition,
Performance,andtheEmergingTheoryandPractice.DecisionAnalysis,8(1),1029.
doi:10.1287/deca.1100.0191
Keeney,R.L.,Raiffa,H.(1976).DecisionswithMultipleObjectives:PreferencesandValue
TradeOffs.NewYork:JohnWiley&Sons.
Kozlowski,S.W.J.,Ilgen,D.R.(2006).EnhancingtheEffectivenessofWorkGroupsand
Teams.PsychologicalScienceinthePublicInterest,7(3),77124.
doi:10.1111/j.15291006.2006.00030.x
Mintzberg,H.,Westley,F.(2001).DecisionMaking:It'sNotWhatYouThink.MITSloan
ManagementReview,42(3).Recuperadodehttp://sloanreview.mit.edu/themagazine/2001
spring/4238/decisionmakingitsnotwhatyouthink/
Page,N.,Czuba,C.E.(1999).Empowerment:Whatisit?JournalofExtension,37(5).
Recuperadodehttp://www.joe.org/joe/1999october/comm1.php
Ryan,A.J.(2001).OptimizingGroupUtilityintheCollaborativeDecisionMakingProcess.
Recuperadodehttp://mason.gmu.edu/~ajryan/research.html
Saaty,T.L.(2008).DecisionMakingUsingtheAnalyticHierarchyProcess.International
JournalofServicesSciences,1(1),8398.doi:10.1504/IJSSCI.2008.017590
Saegert,S.,Winkel,G.(1996).PathstoCommunityEmpowerment:OrganizingatHome.
AmericanJournalofCommunityPsychology,24(4),517550.doi:10.1007/BF02506795
TOMADEDECISIONESENGRUPO 22
Thomson,E.A.(1966).AParetoOptimalGroupDecisionProcess.PublicChoice,1(1),133140.
doi:10.1007/BF01718990
Varian,H.(2005).IntermediateMicroeconomics:AModernApproach(7ed).NewYork:W.W.
Norton&Co.,Ltd.
Wickens,T.D.(2002).ElementarySignalDetectionTheory.Cary,NC:OxfordUniversityPress.
Wierzbicki,A.,Makowski,M.,Wessels,J.(2000).ModelBasedDecisionSupportMethodology
WithEnvironmentalApplications.Dordrecht,DE:KluwerAcademicPublishers.
Wilcox,N.T.(2011).StochasticallyMoreRiskAverse:AContextualTheoryofStochastic
DiscreetChoiceUnderRisk.JournalofEconometrics,162(1),89104.
doi:10.1016/j.jeconom.2009.10.012
Zimmerman,M.A.(1990).TowardaTheoryofLearnedHopefulness:AStructuralModel
AnalysisofParticipationandEmpowerment.JournalofResearchinPersonality,24(1),
7186.doi:10.1016/00926566(90)90007S