Microsoft Excel 2007 PL.

Analizy biznesowe.
Rozwizania w biznesie.
Wydanie III
Autor: Conrad Carlberg
Tumaczenie: Julia Szajkowska
ISBN: 978-83-246-1376-2
Format: 170x230, stron: 568

Excel Twj doradca biznesowy

Co czy koszt wasny sprzeday i warto zapasw?
Na czym polega rnica midzy dwigni finansow i operacyjn?
Jak najlepiej zautomatyzowa poczenie Excela z zewntrzn baz danych?
Bez wzgldu na to, czy prowadzisz wasn firm, czy pracujesz w korporacji, musisz
na co dzie podejmowa wiele decyzji biznesowych. Aby byy one waciwe
i przyczyniay si do rozwoju przedsibiorstwa, powinny by podejmowane w oparciu
o rzetelne dane i analizy te za powstaj czciowo dziki ogromnym moliwociom
arkuszy kalkulacyjnych Excela. Ksika, ktr trzymasz w rkach, dostarczy Ci
niezbdnych informacji na temat konkretnych zagadnie ze sfery przedsibiorczoci
i pokae, jak najlepiej wykorzysta Excel do ich przetworzenia.
Ksika Microsoft Excel 2007 PL. Analizy biznesowe. Rozwizania w biznesie.
Wydanie III omawia zagadnienia dotyczce dokumentw finansowych, takich jak
ksigi gwne czy rachunek zyskw i strat, oraz pokazuje bardziej zoone dziaania,
jak statystyczna kontrola procesu czy analiza biznesowa, uatwiajca decydowanie
o wykorzystaniu dostpnych rodkw. Z tym wyjtkowym podrcznikiem nauczysz si,
jak wykorzysta podstawowe i najbardziej zaawansowane funkcje oraz narzdzia
Excela w dziaalnoci przedsibiorstwa. Dowiesz si, w jaki sposb podejmowa
decyzje inwestycyjne w niepewnych okolicznociach, jak przewidzie stan swoich
finansw na kolejny rok oraz w jaki sposb prognozowa przysze zapotrzebowanie
na oferowane towary, opierajc si na uzyskanych wczeniej wynikach sprzeday.
Konkretne przykady rozwizywania problemw za pomoc Excela znajdziesz
w studiach przypadkw, ktre stanowi dodatek do tej ksiki.
Analiza sprawozda finansowych
Kapita obrotowy i plan przepywu rodkw pieninych
Prognozowanie i przewidywanie
Ocena jakoci
Decyzje inwestycyjne
Planowanie zyskw
Podejmowanie decyzji inwestycyjnych w niepewnych okolicznociach
rodki trwae
Sprzeda i marketing
Importowanie danych do Excela
Analiza udziaw i mar
Ustalanie ceny i kalkulacja kosztw
Zdobd biego w operowaniu danymi finansowymi za pomoc Excela!
Spis treci
Wstp ....................................................................................................... 15
Uwierzy na sowo ...................................................................................................................16
O platformie programowej .......................................................................................................17
O strukturze tej ksiki .............................................................................................................19
Dwa specjalne rozwizania nazwy zakresu i formuy tablicowe ........................................20
Przypisywanie nazwy .......................................................................................................20
Korzystanie z formu tablicowych .....................................................................................21
Konwencje stosowane w tej ksice .........................................................................................22

I ANALIZA SPRAWOZDA FINANSOWYCH

1 Praca z rachunkiem zyskw i strat ......................................................... 27
Zapisywanie wynikw ..............................................................................................................27
Wybierz waciw perspektyw ........................................................................................28
Dwa powody, dla ktrych prowadzi si rachunkowo .....................................................28
Korzystanie z rachunku zyskw i strat ......................................................................................30
Wybr metody raportowania zyskw ..............................................................................30
Okrelanie segmentu operacyjnego i nieoperacyjnego ....................................................34
Od dziennika gwnego do rachunku zyskw i strat ................................................................35
Dziennik gwny w Excelu ................................................................................................35
Odwoania bezwzgldne, wzgldne i mieszane ...............................................................36
Przenoszenie danych z dziennika gwnego do ksigi gwnej ........................................38
Przenoszenie danych z ksigi gwnej do rachunku zyskw i strat ...................................41
Analizy finansowe w wietle rachunkowoci memoriaowej ...................................................42
Rachunek zyskw i strat wariant kalkulacyjny kontra porwnawczy .................................48
Podsumowanie ........................................................................................................................50
2 Bilans rodki obrotowe ................................................................... 51
Organizacja bilansu ..................................................................................................................52
Bilans ................................................................................................................................52
Wpisy po stronie Winien i Ma .....................................................................................53
Bilans gotwkowy rodkw obrotowych .................................................................................54
Nadawanie nazw na poziomie arkusza .............................................................................55
Bilansowanie wielu kont ..................................................................................................58
Obsuga kont o ograniczonej moliwoci dysponowania ..................................................60
4 Microsoft Excel 2007 PL. Analizy biznesowe. Rozwizania w biznesie

Bilans nalenych rodkw obrotowych (nalenoci) ............................................................... 61

Uwzgldnienie nalenoci niecigalnych ........................................................................ 62
Szacowanie wysokoci nalenoci niecigalnych wedug struktury
wiekowej nalenoci ..................................................................................................... 63
Szacowanie wysokoci nalenoci niecigalnych metod wedug procentu
sprzeday kredytowej .................................................................................................... 66
Bilans krtkoterminowych rozlicze midzyokresowych ........................................................ 67
Ubezpieczenie jako rozliczenie midzyokresowe ............................................................. 68
Bilans rodkw obrotowych ..................................................................................................... 69
Ruch zapasw ................................................................................................................... 70
Zamknicie rachunku zapasw ........................................................................................ 71
Zamknicie rachunkw przychodw i kosztw ................................................................ 72
Podsumowanie ........................................................................................................................ 73
3 Oszacowanie wartoci zapasw na uytek bilansu ...................................75
Oszacowanie wartoci zapasw ............................................................................................... 75
Metoda szczegowej identyfikacji ................................................................................... 77
Metoda ceny redniej ....................................................................................................... 83
Metoda FIFO ..................................................................................................................... 88
Metoda LIFO ..................................................................................................................... 96
Porwnanie czterech metod oceny wartoci ........................................................................... 98
Stosowanie rabatw .............................................................................................................. 100
Inwentaryzacja ciga i okresowa .......................................................................................... 102
Obliczanie wskanikw rotacji ............................................................................................... 103
Podsumowanie ...................................................................................................................... 105
4 Podsumowanie operacji od dziennikw czciowych do bilansu ........107
Dane w dziennikach ............................................................................................................... 108
Dane w dziennikach czciowych ................................................................................... 109
Struktura dziennika czciowego ................................................................................... 110
Struktura czciowego dziennika zakupw .................................................................... 111
Dynamiczne nazwy zakresw ......................................................................................... 112
Uywanie zakresw dynamicznych w dziennikach czciowych .................................... 114
Struktura dziennika Kasa przyja ............................................................................... 114
Struktura dziennika Kasa wydaa ................................................................................ 117
Dane w ksigach .................................................................................................................... 118
Tworzenie ksigi gwnej ............................................................................................... 119
Tworzenie ksig pomocniczych ...................................................................................... 121
Automatyzacja procesu wysyania ................................................................................. 122
Bilans zobowiza biecych ................................................................................................. 131
Podsumowanie ...................................................................................................................... 132
 Spis treci 5

5 Kapita pracujcy i analiza przepywu rodkw pieninych ...................133

czenie kosztw z przychodami ...........................................................................................133
Poszerzanie definicji rodki pienine kontra kapita pracujcy .......................................135
Okrelanie wysokoci kapitau pracujcego ....................................................................136
Zmiany kapitau pracujcego ..........................................................................................142
Analiza przepywu rodkw pieninych ...............................................................................146
Podstawowe informacje .................................................................................................148
Podsumowanie rde i sposobw wykorzystania kapitau pracujcego ........................150
Okrelenie przepywu rodkw pieninych w odniesieniu do dziaa firmy .................151
czenie wpyww gotwkowych z dziaalnoci operacyjnej
ze rodkami uzyskanymi na drodze dziaalnoci nieoperacyjnej ..................................153
Podsumowanie ......................................................................................................................154
6 Analiza sprawozdania finansowego .....................................................155
Idea tworzenia raportu znormalizowanego ...........................................................................156
Korzystanie ze znormalizowanego rachunku zyskw i strat ...........................................156
Korzystanie ze znormalizowanego bilansu .....................................................................159
Korzystanie z porwnawczych sprawozda finansowych ...............................................160
Zmiany bezwzgldne i wzgldne w analizie sprawozda ......................................................162
Ocena sprawozda finansowych .....................................................................................163
Obsuga bdw ..............................................................................................................164
Szacowanie zmian procentowych ...................................................................................166
Normalizacja w analizie odchyle ..........................................................................................167
Normalizacja wzgldem stanu osobowego ............................................................................171
Podsumowanie ......................................................................................................................174
7 Analiza wskanikowa ..........................................................................175
Interpretacja redniej przemysowej i trendw ......................................................................177
Porwnywanie wskanikw wewntrz gazi przemysu ...............................................177
Pionowa i pozioma analiza wskanikw .........................................................................179
Podstawy wyliczania wskanikw ..................................................................................180
Analiza wskanikw rentownoci ..........................................................................................182
Odnajdywanie i szacowanie wskanika zysku na jedn akcj .........................................183
Okrelanie stopy zysku brutto .........................................................................................184
Okrelanie stopy zysku netto ..........................................................................................186
Okrelanie wskanika rentownoci operacyjnej aktyww ..............................................187
Okrelanie wskanika rentownoci kapitau wasnego ...................................................189
Analiza wskanikw zaduenia .............................................................................................190
Okrelanie wskanika zaduenia ...................................................................................191
Okrelanie wskanika kapitau wasnego .......................................................................192
Obliczanie wskanika pokrycia odsetek ..........................................................................193
6 Microsoft Excel 2007 PL. Analizy biznesowe. Rozwizania w biznesie

Analiza wskanikw pynnoci .............................................................................................. 194

Okrelanie wskanika pynnoci biecej ....................................................................... 194
Okrelanie wskanika pynnoci szybkiej ........................................................................ 195
Analiza wskanikw aktywnoci ............................................................................................ 196
Okrelanie przecitnego wskanika rotacji nalenoci w dniach .................................... 196
Okrelanie wskanika rotacji zapasw ........................................................................... 198
Podsumowanie ...................................................................................................................... 199

II PLANOWANIE I KONTROLOWANIE FINANSW

8 Budet i cykl planowania ....................................................................203
Tworzenie sprawozda finansowych pro forma .................................................................... 203
Prognozowanie oparte na procencie od sprzeday ........................................................ 205
Przeprowadzanie analizy wraliwoci ............................................................................ 212
Od sprawozdania pro forma do budetu ................................................................................ 213
Przewidywanie sprzeday kwartalnej ............................................................................ 213
Oszacowanie stanu zapasw .......................................................................................... 214
Dostosowanie budetu do planu biznesowego .............................................................. 218
Podsumowanie ...................................................................................................................... 219
9 Prognozowanie ..................................................................................221
Istnienie uytecznego zestawu danych odniesienia .............................................................. 222
Prognozowanie metod redniej ruchomej ........................................................................... 224
Tworzenie prognozy z wykorzystaniem dodatku rednia ruchoma ............................ 226
Postpowanie ze redni ruchom w Excelu .................................................................. 228
Tworzenie prognozy metod redniej ruchomej na wykresie Excel ............................... 229
Prognozowanie za pomoc funkcji regresji ........................................................................... 231
Prognoza liniowa funkcja REGLINW ......................................................................... 232
Prognozy nieliniowe funkcja REGEXPW .................................................................... 234
Prognoza metod regresji na wykresach programu Excel .............................................. 238
Prognozowanie za pomoc funkcji wygadzania ................................................................... 240
Przewidywanie metod wygadzania ............................................................................ 240
Dodatek Wygadzanie wykadnicze ............................................................................ 241
Wybieranie parametru wygadzania .............................................................................. 243
Analiza danych sezonowych metod wygadzania ........................................................ 245
Modele Box-Jenkins ARIMA gdy wbudowane funkcje Excela to za mao ......................... 248
Podstawy modelu ARIMA ............................................................................................... 248
Tworzenie korelogramu ................................................................................................. 250
Identyfikacja modelu na podstawie korelogramw ....................................................... 251
Identyfikacja innych modeli Box-Jenkins ....................................................................... 252
Podsumowanie ...................................................................................................................... 255
 Spis treci 7

10 Ocena jakoci ......................................................................................257

Kontrola jakoci poprzez statystyczne sterowanie procesem .................................................258
rednia z prbki ..............................................................................................................258
Karty kontrolne X i S dla zmiennych ...............................................................................259
Interpretacja granic kontrolnych ....................................................................................263
Dychotomia (dwudzielno) na kartach P .......................................................................267
Dobieranie rozmiaru prbki ............................................................................................269
Proces poza kontrol .......................................................................................................271
Analiza pojedynczych obserwacji na kartach XMR .......................................................275
Tworzenie kart SPC w Excelu ..........................................................................................276
Pobieranie prbek przy przyjciu towaru ...............................................................................280
Wykrelanie funkcji operacyjno-charakterystycznej .......................................................281
Kontrola jakoci prowadzona za pomoc funkcji arkusza .......................................................286
Prbka skoczonej populacji ...........................................................................................287
Prbka nieskoczonej populacji ......................................................................................288
Badanie defektw w urzdzeniu ....................................................................................292
Funkcja PRG.ROZKAD.DWUM ......................................................................................293
Podsumowanie ......................................................................................................................297

III DECYZJE INWESTYCYJNE

11 Sprawdzanie analizy wykonalnoci inwestycje .................................301
Sporzdzanie analizy wykonalnoci .......................................................................................302
Osiganie jednomylnoci w sprawie planw ................................................................302
Wyniki pracy ...................................................................................................................305
Tworzenie modelu w Excelu ...................................................................................................306
Podsumowanie ......................................................................................................................314
12 Ocena kryteriw podejmowania decyzji
na podstawie analizy wykonalnoci .....................................................315
Okresy zwrotu ........................................................................................................................316
Warto przysza, warto bieca i warto bieca netto ....................................................321
Obliczanie wartoci przyszej ..........................................................................................321
Obliczanie wartoci biecej ...........................................................................................322
Obliczanie wartoci biecej netto ..................................................................................323
Skracanie okresu zwrotu ........................................................................................................325
Podsumowanie ......................................................................................................................330
8 Microsoft Excel 2007 PL. Analizy biznesowe. Rozwizania w biznesie

13 Tworzenie analizy wraliwoci dla analizy wykonalnoci .......................331

Weryfikacja analizy wykonalnoci ......................................................................................... 331
Zarzdzanie scenariuszami .................................................................................................... 332
Zapisywanie scenariusza podstawowej analizy wykonalnoci ....................................... 335
Tworzenie scenariuszy alternatywnych .......................................................................... 337
Tworzenie scenariuszy ze zmiennymi kosztami ............................................................. 339
Podsumowanie scenariuszy ........................................................................................... 341
Okrelanie zysku .................................................................................................................... 341
Obliczanie wewntrznej stopy zwrotu ........................................................................... 342
Obliczanie wskanikw rentownoci .............................................................................. 344
Szacowanie wartoci rezydualnej ................................................................................... 345
Zmiany stopy dyskontowej .................................................................................................... 347
Narzdzie Szukanie wyniku ................................................................................................... 349
Podsumowanie ...................................................................................................................... 351
14 Planowanie zyskw ............................................................................353
Efekt dwigni ......................................................................................................................... 353
Analiza dwigni operacyjnej .................................................................................................. 354
Planowanie za pomoc DOL ........................................................................................... 363
Analiza dwigni finansowej ................................................................................................... 365
Okrelanie wskanika zaduenia ................................................................................... 366
Okrelanie wskanika pokrycia odsetek ......................................................................... 367
Podsumowanie ...................................................................................................................... 368
15 Podejmowanie decyzji inwestycyjnych w warunkach niepewnoci .........369
Korzystanie z odchylenia standardowego ............................................................................. 370
Przedziay ufnoci .................................................................................................................. 373
Wykorzystanie przedziaw ufnoci w badaniu rynku .................................................... 374
Poprawianie przedziaw ufnoci ................................................................................... 377
Podejmowanie decyzji na podstawie wynikw analizy regresji ............................................ 378
Regresja jednej zmiennej na inn .................................................................................. 379
Unikanie puapek interpretacyjnych zwizek a przyczynowo ............................... 385
Regresja jednej zmiennej na kilka innych zmiennych regresja wieloraka ................ 387
Szacowanie za pomoc regresji wielorakiej ................................................................... 395
Podsumowanie ...................................................................................................................... 400
16 rodki trwae .....................................................................................401
Okrelanie wartoci pocztkowej ........................................................................................... 402
Okrelanie kosztw ........................................................................................................ 402
Koszt rzeczywisty czy koszt wymiany ............................................................................. 404
 Spis treci 9

Amortyzacja aktyww ............................................................................................................405

Amortyzacja liniowa .......................................................................................................407
Funkcja DB ......................................................................................................................407
Obliczanie amortyzacji funkcj DDB ................................................................................411
Amortyzacja metod zmiennie malejcego salda ..........................................................413
Metoda sumy wszystkich lat amortyzacji .......................................................................415
Podsumowanie ......................................................................................................................416

IV SPRZEDA I MARKETING
17 Rozpoznawanie przychodw i okrelanie zyskw ..................................421
Rozpoznawanie przychodw w teorii ....................................................................................421
Wypracowanie przychodu ......................................................................................................423
Rozpoznanie przychodu w czasie produkcji ...........................................................................424
Korzystanie z metody ksigowania procentowo .............................................................425
Metoda zrealizowanego kontraktu .................................................................................426
Rozpoznawanie przychodu w chwili ukoczenia produkcji ....................................................427
Rozpoznawanie przychodu w punkcie sprzeday ...................................................................428
Sprzeda na kredyt .........................................................................................................429
Koszty ponoszone po dokonaniu sprzeday ....................................................................430
Zwrot towaru ..................................................................................................................431
Rozpoznawanie przychodu w chwili przekazania nalenoci .................................................431
Metoda ratalna ...............................................................................................................431
Metoda odzyskania kosztw ...........................................................................................432
Rozpoznawanie kosztw w rnych branach .......................................................................433
Rozpoznawanie przychodw w brany usugowej .........................................................433
Rozpoznawanie przychodw w brany wytwrczej .......................................................434
Znaczenie metod rozpoznawania przychodw ......................................................................434
Podsumowanie ......................................................................................................................435
18 Importowanie danych do Excela ..........................................................437
Tworzenie i wykorzystanie zapyta ODBC ..............................................................................438
Przygotowanie danych do importu .................................................................................439
Okrelenie rda danych ................................................................................................439
Tworzenie kwerendy w Kreatorze kwerend ....................................................................442
Tworzenie kwerendy w Microsoft Query .........................................................................445
Tworzenie kwerend parametrycznych w Microsoft Query ..............................................448
czenie w Microsoft Query ............................................................................................449
10 Microsoft Excel 2007 PL. Analizy biznesowe. Rozwizania w biznesie

Praca z zakresami danych zewntrznych ............................................................................... 450

Zarzdzanie bezpieczestwem ....................................................................................... 451
Automatyczne odwieanie ........................................................................................... 454
Ustawianie innych opcji ................................................................................................. 455
Importowanie danych do tabeli i wykresw przestawnych ........................................... 455
Tworzenie i wykorzystanie kwerendy sieci WWW ................................................................. 459
Korzystanie z parametrycznej kwerendy sieci WWW ............................................................ 461
Aktualizacja bazy danych dziki procedurze VBA .................................................................. 464
Organizacja arkusza ........................................................................................................ 465
Wprowadzanie wartoci rekordw ................................................................................. 466
Dodawanie nowych rekordw do grupy rekordw recordset ......................................... 470
Dlaczego uywa DAO? ................................................................................................... 473
Aktualizacja bazy za pomoc ADO ......................................................................................... 474
Dlaczego uywa ADO? ................................................................................................... 474
Aktualizacja bazy za pomoc ADO .................................................................................. 475
Podsumowanie ...................................................................................................................... 479
19 Analiza rentownoci sprzeday ............................................................481
Obliczanie zysku brutto ze sprzeday ..................................................................................... 482
Jednostkowy zysk brutto ze sprzeday .................................................................................. 485
Zwikszanie zysku brutto ze sprzeday .......................................................................... 486
Tworzenie operacyjnego rachunku zyskw i strat .......................................................... 488
Okrelanie progu rentownoci ............................................................................................... 488
Obliczanie jednostkowego progu rentownoci .............................................................. 489
Obliczanie progu rentownoci sprzeday ....................................................................... 490
Obliczanie progu rentownoci sprzeday w zotwkach
przy spodziewanym poziomie zysku ........................................................................... 492
Tworzenie wykresu progu rentownoci .......................................................................... 492
Wybieranie rodzaju wykresu .......................................................................................... 496
Zaoenia w analizie zysku brutto ze sprzeday ..................................................................... 497
Zalenoci liniowe .......................................................................................................... 497
Przydzia kosztw ........................................................................................................... 498
Staa oferta sprzeday .................................................................................................... 499
Wydajno pracownikw ............................................................................................... 499
Okrelanie udziau w sprzeday ............................................................................................. 499
Analiza zysku brutto ze sprzeday segmentu ........................................................................ 501
Podsumowanie ...................................................................................................................... 502
 Spis treci 11

20 Ustalanie ceny i kalkulacja kosztw .....................................................505

Rachunek kosztw penych i zmiennych ................................................................................506
Rachunek kosztw penych .............................................................................................506
Rachunek kosztw zmiennych ........................................................................................512
Zastosowanie kosztw zmiennych przy podejmowaniu decyzji cenowych ....................515
Analiza udziaw w zysku dla nowego produktu ...................................................................517
czenie wydatkw z lini produkcyjn .........................................................................519
Zmienianie danych pocztkowych ..................................................................................520
Szacowanie elastycznoci krzyowej ......................................................................................522
Podsumowanie ......................................................................................................................525

DODATKI
A Dodatki w internecie ...........................................................................529
Dodatki Excela ........................................................................................................................529
Moduy prognozujce .....................................................................................................530
Moduy kontroli jakoci ...................................................................................................530
B Sownik ..............................................................................................531
Skorowidz ..........................................................................................549
Planowanie zyskw

Pojcia dwigni operacyjnej i dwigni finansowej

s podstaw zrozumienia tego, jak firma poradzi
sobie w zmieniajcych si warunkach rynkowych.
14
Mwi si, e firma korzysta z dwigni zawsze, gdy W TYM ROZDZIALE:
ponosi stae koszty operacyjne (dwignia operacyjna)
lub stae koszty kapitaowe (dwignia finansowa). Efekt dwigni ...........................................353

Stopie dwigni operacyjnej okrela, jak bardzo Analiza dwigni operacyjnej ......................354
dziaania firmy zale od staych kosztw operacyj- Analiza dwigni finansowej ......................365
nych, na przykad staych kosztw produkcji, staych
Podsumowanie ........................................368
kosztw sprzeday czy staych kosztw administra-
cyjnych.
Stopie dwigni finansowej okrela, w jakiej czci
aktywa firmy s finansowane z poyczek. Konkret-
niej, warto ta okrela, w jakim stopniu wskanik
rentownoci aktyww przewysza koszty finansowa-
nia tych aktyww poprzez zaduenie. Firma ocze-
kuje, e dwignia powstaa w wyniku poyczenia
funduszy podniesie zyski do poziomu, ktry prze-
wyszy koszty stae aktyww oraz rde finansowa-
nia. Firma spodziewa si, e czne zyski zwiksz
kwoty zwracane akcjonariuszom.

Efekt dwigni
W rodowisku finansowym ostatnich lat stao si
prawie niemoliwe, by firma odnosia sukcesy finan-
sowe bez adnej formy zacigania kredytu. Przed-
sibiorstwa uywaj zazwyczaj kredytowania, aby
wzmocni swoj pozycj finansow i kondycj ope-
racyjn.
 354 Rozdzia 14 Planowanie zyskw

Jednak zwikszenie zaduenia niesie ze sob wiksze ryzyko. Jeli przedsibiorstwo decy-
duje si na zacignicie kredytu, musi liczy si z ryzykiem, e straty zwizane z niepowo-
dzeniem bd rwnie wielkie, co korzyci odniesione w razie sukcesu. Ryzyko to daje
o sobie zna z atwoci, jeli przychody ze sprzeday nie wystarcz na pokrycie staych kosz-
tw operacyjnych i odsetek od zacignitego dugu.
Wiele przykadw takiej sytuacji znajduje si w raportach rocznych sporzdzanych w latach
osiemdziesitych XX wieku. W danych z tamtego okresu znajdzie si kilka wielkich firm,
ktre zaduyy si w znacznym stopniu. ledzc ich losy w latach dziewidziesitych XX
wieku i na pocztku wieku XXI, mona spostrzec, e osigane przez nie wyniki ksztatuj
si w szczyty i doliny odzwierciedlajce korzyci i straty pynce z kredytowania swojej
dziaalnoci. Wiele z przedsibiorstw zostao nabytych na drodze wykupu lewarowanego
rodki niezbdne do nabycia firmy zostay poyczone, a przychody nabytej spki pozwalay
na spat odsetek (std okrelenie lewarowany).
Wiele spord tych firm, szczeglnie dziaajcych na gwatownie rozwijajcym si wtedy
runku telekomunikacji, popado w ruin. Miao to miejsce wtedy, gdy stosunkowo niewielki
problem ujawnia nagle due uzalenienie finansw przedsibiorstwa od rde kredyto-
wania, a take jego starania, by ten fakt ukry.
Prawdopodobiestwo dowiadczenia tak gwatownej zmiany jest jednym z powodw, dla
ktrych dyrektorzy, analitycy i inwestorzy musz sprawdza, w jaki sposb firma korzysta
z dwigni finansowej, dziki czemu mog dokadnie oszacowa warto przedsibiorstwa
i jego kondycj finansow. Badania te daj jednoczenie obraz tego, w jaki sposb firma
prowadzi swoje interesy.
Kolejnym istotnym z tego punktu widzenia pojciem jest ryzyko gospodarcze. Ryzyko
gospodarcze to niepewno nierozerwalnie zwizana z prowadzeniem interesw. To ryzyko
zwizane z natur wytwarzanych i sprzedawanych przez przedsibiorstwo towarw, z ich
pozycj na rynku oraz struktur cenow czyli zwizane ze wszystkimi podstawami wypra-
cowywania przychodw przekadajcych si na zysk. Przyjmowanie na siebie wysokiego
stopnia dwigni operacyjnej czy handlowej jest czsto bardzo niebezpieczne, nawet jeli
w danej sytuacji ryzyko gospodarcze nie jest zbyt wysokie. Ale jeli osiga ono wysoki poziom,
to zwikszenie stopnia dowolnej z obu dwigni jeszcze potguje to ryzyko.

14 Analiza dwigni operacyjnej

Dwignia operacyjna okrela, w jakim stopniu dziaania firmy zale od staych kosztw
operacyjnych. Dyrekcja moe okreli stopie dwigni operacyjnej, jaki ma pojawi si
w przedsibiorstwie, kierujc odpowiednio kosztami staymi firmy. Moe na przykad zde-
cydowa si na zakup nowego sprztu, ktry podniesie automatyzacj przedsibiorstwa
 Analiza dwigni operacyjnej 355

i ograniczy zmienne koszty pracy; moe take zdecydowa si na utrzymanie kosztw zmien-
nych w niezmienionej postaci. W zasadzie im wicej sprztu nabytego na drodze inwestycji
kapitaowej pojawia si w firmie, tym wysza jest dwignia operacyjna przedsibiorstwa.

ANALIZA PRZYPADKU
Formularze
Rozwamy przykad maego przedsibiorstwa, trudnicego si drukiem rnego rodzaju formularzy, jak faktury,
papier firmowy, koperty i wizytwki. W chwili obecnej zmienne koszty operacyjne firmy wynosz 0,03 z za wydruk
wizytwki z puli 500 sztuk, ktre sprzedaje potem za 35 z.
Jeden z pracownikw firmy zasugerowa zakupienie kilku urzdze elektronicznych i telekomunikacyjnych, co pozwolioby
klientom przesya wasne projekty wizytwek drog elektroniczn. Dziki temu mona by byo unikn kosztw
zwizanych z projektowaniem i opracowaniem graficznym wizytwki przy kadym zamwieniu.

Waciciel sprawdza kilka ostatnich zamwie i stwierdza, e za wykonanie projektu i opra-

cowania graficznego paci pracownikowi rednio 3 z z kadego zamwienia. Zatem koszty
i zyski firmy ksztatuj si nastpujco:
Q Koszty zmienne w wysokoci 0,03 z na kad wizytwk z opakowania 500 sztuk:
15 z.
Q Koszty stae projektu i opracowania graficznego na opakowanie: 3 z.
Q Koszt czny jednego opakowania: 18 z.
Q Zysk operacyjny z jednego opakowania: 17 z.
Jeli mona by wyeliminowa koszty projektowania i opracowania graficznego, koszt czny
spadby z 18 z do 15 z na jedno zamwienie, a zysk wzrsby z 17 z do 20 z.
Z drugiej strony zakup dodatkowego sprztu to koszt wysokoci 1400 z. Wprowadzi on
now pozycj do kosztw staych produkcji wizytwek. Trzeba bdzie sprzeda 70 opa-
kowa wizytwek (70 opakowa20 z zysku), aby pokry koszty zakupu sprztu innymi
sowy, by osign prg rentownoci.
Decyzj trzeba podj po znalezieniu odpowiedzi na pytanie, na ile prowadzona dziaal-
no zaley od sprzeday wizytwek. Zamy, e firma otrzymuje cigy strumie zamwie,
utrzymujcy si na poziomie 60 zamwie miesicznie. Ze wzgldu na stabilny napyw 14
zamwie ryzyko gospodarcze jest niskie. W takim przypadku firma osignie prg rentownoci
po upywie miesica i kilku dni, a potem bdzie cieszy si dodatkowymi 3 z zysku z kadego
zamwienia. Powikszenie zysku jest wynikiem wykorzystania inwestycji kapitaowej.
Zamy teraz, e firma nie moe polega a w takim stopniu na wpywie zamwie na
wizytwki ryzyko gospodarcze troch wzrasta. Dziaalno zaley przede wszystkim od
 356 Rozdzia 14 Planowanie zyskw

jednego klienta. Gdy jego dziaalno przynosi zyski, a on zatrudnia i awansuje swoich
pracownikw, skada w drukarni czste zamwienia na wizytwki. Ale kiedy jego interesy
nie id zbyt dobrze, drukarnia moe nawet przez kilka miesicy odbiera jedynie nieliczne
zamwienia.
Jeli inwestycja w sprzt pokryje si w czasie ze spadkiem liczby zamwie na wizytwki,
nowo nabyte urzdzenia mog sta bezuytecznie przez kilka miesicy. Zyski bd zbyt
niskie, by pokry koszt zakupu, prg rentownoci odsunie si w dalek przyszo, nato-
miast firma straci okazj zainwestowania 1400 z w jakie inne przedsiwzicie. Wtedy
dwignia dziaa na jej niekorzy.
Oczywicie, naleaoby rozpatrzy rwnie inne okolicznoci. Warto byoby sprawdzi, ilu
klientw byoby zainteresowanych wysyaniem wasnych projektw, ilu z nich ma nie-
zbdny do tego sprzt, czy bd domaga si upustw, jeli sami wykonaj projekt, jakie bd
koszty utrzymania sprztu i tak dalej. Decyzje dotyczce dziaalnoci rzadko bywaj jed-
noznaczne.
Wida teraz, e dwignia operacyjna dziaa w obie strony. Waciwa decyzja moe znacznie
podnie rentowno firmy, gdy ta przekroczy ju prg rentownoci. Ze zgranie w czasie
moe gwatownie obniy rentowno, jeli zwrot kosztw inwestycji odsunie si znacznie
w przyszo.

ANALIZA PRZYPADKU
Porwnywanie stopni dwigni operacyjnej
Zajmijmy si teraz bardziej szczegowym przykadem trzech rnych sklepw z farbami. Ich dziaania rni si wycznie
decyzjami dotyczcymi kosztw zmiennych i staych.
Q Sklep A zdecydowa si na ponoszenie jak najmniejszych kosztw staych, podnoszc tym samym maksymalnie
koszty zmienne. Nie ma zbyt szerokiej oferty specjalnej, a w interesach polega gwnie na dowiadczeniu i wiedzy
personelu. Pracownicy sklepu otrzymuj wysok prowizj od sprzeday.
Q Sklep B ponosi wysze koszty stae ni sklep A, ale za to obniy swoje koszty zmienne. Sklep ten zainwestowa
spor sum pienidzy w aparatur, pozwalajc dobiera automatycznie kolory prbek. Kierownictwo sklepu
jest przekonane, e dziki zaawansowanej technologii moe zatrudnia mniej dowiadczonych pracownikw
i w zwizku z tym wypaca im nisze pensje ni ma to miejsce w sklepie A.
Q Sklep C zdecydowa si ponosi najwysze koszty stae, minimalizujc przy tym koszty zmienne (najnisze wrd
14 wszystkich trzech sklepw). Zainwestowa ogromne kwoty w aparatur, ktra nie tylko rozpoznaje automatycznie
skad kolorw w prbce, ale rwnie wytwarza 5 litrw farby we wskazanym kolorze. Sprzedawcy w tym
sklepie nie musz dysponowa adn specjaln wiedz, ale te otrzymuj pensje nisze ni ludzie zatrudnieni
w pozostaych dwch sklepach.
 Analiza dwigni operacyjnej 357

Rysunki 14.1, 14.2 i 14.3 pokazuj analiz sprzeday oraz zysku operacyjnego w kadym ze
sklepw dla danego rozmiaru sprzeday przy waciwych dla kadego ze sklepw kosztach
staych, zmiennych i stopie sprzeday jednostkowej.

Rysunek 14.1.
Sklep A szybko osiga prg
rentownoci, ale jego zyski
rosn potem powoli

Rysunek 14.2.
Sklep B osiga prg
rentownoci wolniej,
ale jego zyski
po przekroczeniu tego
progu rosn szybciej
ni w przypadku sklepu A

Rysunki 14.1 14.3 pokazuj jasno istnienie pewnych trendw. Wynikaj one z decyzji
dotyczcych poziomu kosztw staych i zmiennych, jakie zapady w kadym ze sklepw. 14

Q Sklep A, majcy najnisze koszty zmienne i najwysze koszty jednostkowe, osignie

prg rentownoci szybciej ni sklepy B i C. Jednak po jego przekroczeniu zysk opera-
cyjny sklepu A bdzie na niszym poziomie ni ta sama warto w sklepach B i C,
 358 Rozdzia 14 Planowanie zyskw

Rysunek 14.3.
Sklep C osiga prg
rentownoci najpniej,
ale potem odczuwa
gwatowny wzrost
rentownoci

niezalenie od poziomu produkcji. Wynika to z faktu, e jednostkowe koszty pro-

dukcji s najwysze wanie w sklepie A. Niezalenie od tego, ile litrw farby sprzeda
sklep A, kady litr bdzie obciony stosunkowo wysokimi kosztami sprzeday.
Q Sklep B, ktrego koszty stae plasuj pomidzy wartociami osiganymi przez sklepy
A i C, osiga prg rentownoci pniej ni sklep A, ale wczeniej ni sklep C. Gdy
osignie ju prg rentownoci, wypracowuje wysze zyski ni sklep A, poniewa ma
nisze koszty sprzeday. Jednak nawet po przekroczeniu granicy progowej sklep B ma
niszy wskanik zysku operacyjnego dla wzrastajcej sprzeday ni sklep C, poniewa
paci pracownikom wysz prowizj.
Q Sklep C, majcy najwysze koszty stae i najnisze koszty sprzeday jednostkowej,
przekracza prg rentownoci najpniej. Jednak po jego osigniciu, wskanik zysku
operacyjnego sklepu C ronie szybciej ni w sklepach A i B, dziki niskiej stopie
prowizji od sprzeday.
Rysunek 14.4 przedstawia podsumowanie tych trendw. Pokazuje rentowno kadego ze
sklepw w zalenoci od liczby sprzedanych towarw. Rnice w osiganych wynikach s
spowodowane rnicami midzy dwigniami operacyjnymi w kadym ze sklepw.
Innym sposobem na zrozumienie efektu, jaki na rentowno firmy wywiera dwignia ope-
racyjna, jest obliczenie stopnia dwigni operacyjnej (DOL, ang. degree of operating leverage):
14 DOL = liczba sprzedanych sztuk(cenakoszty zmienne)/(liczba sprzedanych sztuk
(cenakoszty zmienne)koszty stae)
czy tosamo:
DOL = mara brutto/(mara bruttokoszty stae)
 Analiza dwigni operacyjnej 359

Rysunek 14.4.
Porwnanie rentownoci
trzech sklepw o rnych
stopniach dwigni
operacyjnej

(Rozdzia 19., Analiza rentownoci sprzeday, przyblia bardziej pojcie mary brutto).
Korzystajc z danych sprzeday z trzech sklepw, mona obliczy warto DOL dla
sprzeday 120 000 sztuk (rysunek 14.5).

Rysunek 14.5.
Stopie dwigni
operacyjnej przyspiesza
zysk operacyjny wraz
ze wzrostem wielkoci
sprzeday

14

Na przykad sklep A charakteryzuje si DOL na poziomie 1,5 przy sprzeday 120 000:
DOL = 120 000(2,00 z1,50 z)/[120 000(2,00 z1,50 z)20 000 z]
DOL = 1,5
 360 Rozdzia 14 Planowanie zyskw

U WAG A
Wykresy widoczne na rysunkach 14.5 i 14.6 to tak zwane wykresy przestawne, wprowadzone do
programu Excel w wersji pakietu Office 2000. Wykresy przestawne s znacznie mniej elastyczne ni
standardowe wykresy Excela i dysponuj znacznie mniejsz liczb opcji. Jednake pozwalaj na
grupowanie poziomw jednego pola wewntrz drugiego, co wida na przykadzie zgrupowania
rnych poziomw sprzeday dla poszczeglnych sklepw na rysunku 14.5.
Efekt ten odpowiada grupowaniu poziomw pl wewntrznych w polach zewntrznych tabeli
przestawnej. Tradycyjny wykres Excela nie pozwala na przeprowadzenie grupowania w ten sposb
i wymaga podjcia dodatkowych rodkw, jeli uytkownik zechce uy dwch kolumn (lub wierszy)
do opisania osi wykresu.

Powysze obliczenia posuyy do sporzdzenia wykresu 14.5. Wartoci te wskazuj na to,

e zysk operacyjny dla firm o duej dwigni operacyjnej jest najbardziej wraliwy na zmiany
rozmiaru sprzeday. (To oczywicie ley u podstaw okrelenia dwignia).
Kady ze sklepw sprzeda t sam liczb litrw farby 120 000 lub 200 000. Kady ze
sklepw sprzedaje je za t sam cen 2 z za litr. Ale poniewa koszty stae i zmienne s
inne w kadym ze sklepw, to parametr zysku operacyjnego te przyjmuje inn warto
dla kadego z nich. Dla sklepu A 67-procentowy przyrost sprzeday ze 120 000 litrw
do 200 000 litrw daje 67%1,5 DOL lub 100% wzrostu zysku operacyjnego. Dla sklepu
B 67-procentowy przyrost sprzeday ze 120 000 litrw do 200 000 litrw daje 67%1,7
DOL lub 114% wzrostu zysku operacyjnego. Sklep C dowiadcza 67-procentowego przy-
rostu sprzeday ze 120 000 litrw do 200 000 litrw co daje 67%2,0 DOL lub 133%
wzrostu zysku operacyjnego. Im wysza warto DOL, tym bardziej wraz ze wzrostem
sprzeday zwiksza si zysk operacyjny.
Powysze obliczenia mona wyrazi rwnie w zotwkach. Wzrost sprzeday jednostko-
wej ze 120 000 do 200 000 oznacza wzrost zyskw o 40 000 z dla sklepu A, o 64 000 z dla
sklepu B i o 80 000 z dla sklepu C.
Jednak obliczone wartoci DOL przekadaj si w identyczny sposb na straty. Oznacza to,
e kady spadek sprzeday sprawi, e parametr DOL dla kadej z firm spowoduje spadek
wartoci zysku operacyjnego analogiczny do jej wzrostu, gdy rosa sprzeda (rysunek 14.6).
Analiza zachowa wartoci DOL daje kierownictwu wiele informacji pozwalajcych usta-
la cele operacyjne i planowa dochodowo przedsibiorstwa. Na przykad decyzje doty-
czce dwigni operacyjnej podejmuje si na podstawie zmian poziomu sprzeday.
14 Jeli firma dowiadcza gwatownych waha poziomu sprzeday w cigu roku, utrzymywa-
nie wysokiego stopnia dwigni operacyjnej bdzie znacznie bardziej ryzykowne ni w sytu-
acji, w ktrej firma miaaby przewidywaln, utrzymujc si na staym poziomie sprzeda.
Naley jednoczenie pamita, e ryzyko nie jest z natury ani ze, ani dobre. Zwikszanie
wartoci DOL a zatem rwnie ryzyka powoduje wzrost rozmiaru potencjalnych zy-
skw lub strat, lecz niekoniecznie prawdopodobiestwa ich wystpienia.
 Analiza dwigni operacyjnej 361

Rysunek 14.6.
Stopie dwigni
operacyjnej przyspiesza
spadek zyskw wraz
ze zmniejszaniem si
poziomu sprzeday

ANALIZA PRZYPADKU
Handel kaw
Jawajczyk to maa firma specjalizujca si w sprzeday nietypowych napojw kawowych w biurowcach. Kadego ranka
i popoudnia przed drzwiami frontowymi firm zjawiaj si samochody, a pracownicy biurowcw kupuj rne rodki
pobudzajce o egzotycznych nazwach, jak na przykad Java du Jour. Niemniej dziaalno przynosi zyski.
Ale biuro Jawajczyka mieci si w pnocnej czci miasta, gdzie czynsz za wynajem lokalu jest niszy, natomiast gwny
rynek zbytu znajduje si na poudniu miasta. Oznacza to, e samochody musz przejecha przez cae miasto cztery razy
dziennie.
Koszty transportu towaru midzy siedzib firmy a jej klientami oraz zapotrzebowanie energetyczne sprztu do parzenia
kawy daj duy wkad w koszty zmienne, jakie ponosi Jawajczyk. Firma mogaby zredukowa liczb kursw a tym
samym koszty zmienne gdyby przeprowadzia si bliej obszaru sprzeday.

Jawajczyk odnotowuje obecnie koszty stae w wysokoci 10 000 z miesicznie. Wynajem

nowej siedziby bliej obszaru sprzeday podniosoby te koszty o 2200 z na miesic. cznie
koszty stae wynosiyby zatem 12 200 z miesicznie (rysunek 14.7).
14
Cho wynajem nowego biura podnisby koszty stae, dokadna wycena potencjalnych
oszczdnoci na benzynie i utrzymaniu samochodw wykazuje, e Jawajczyk mgby obni-
y jednostkowe koszty zmienne z 0,60 z do 0,35 z. Nie naley raczej zakada, e w wyniku
przeprowadzki zwikszy si cakowita warto sprzeday, ale oszczdnoci w kosztach
zmiennych zwikszaj roczny zysk z kwoty 82 986 z do 88 302 z. To wzrost rentownoci
sprzeday o 6,4%, czyli cakiem korzystny (rysunek 14.8).
 362 Rozdzia 14 Planowanie zyskw

Rysunek 14.7.
Analiza zyskw firmy
Jawajczyk SA
przy wynajmowaniu
obecnej siedziby

Rysunek 14.8.
Analiza zyskw firmy
Jawajczyk SA
przy wynajciu nowego
biura. Spadaj koszty
zmienne i podnosi si
warto dwigni
operacyjnej

Zwracam te uwag na to, jak miesicznie zmieniaj si zyski firmy. Od listopada do stycz-
nia, kiedy ciko wywabi pracownikw z ciepych biur, by kupili kaw, Jawajczyk ledwo
osiga prg rentownoci. W grudniu 2007 firma odnotowuje straty.
Rysunek 14.8 wskazuje, e zamieniajc cz kosztw zmiennych na koszty stae, Jawajczyk
zwiksza roczne dochody, ale towarzyszy temu wiksze zrnicowanie zarobkw w poszcze-
14 glnych miesicach. Firma zarabia wicej wiosn i jesieni, poniewa redukuje koszty, ale
zim traci wicej, poniewa cay czas ponosi te same koszty stae.
Taki wzrost zrnicowania odbija si na wartoci odchylenia standardowego miesicznych
dochodw, pokazanego zarwno na rysunku 14.7, jak i na rysunku 14.8, tu pod roczn
sum zarobkw. Obecna struktura kosztw charakteryzuje si odchyleniem standardowym
o wartoci 4963 z, a prognozowana struktura kosztw ma odchylenie o wartoci 5738 z.
 Analiza dwigni operacyjnej 363

(Wicej informacji na temat znaczenia i wykorzystania odchylenia standardowego w cha-

rakterze miary zmiennoci danych liczbowych znajduje si w rozdziale 15., Podejmowanie
decyzji inwestycyjnych w warunkach niepewnoci).
Wzrost rnorodnoci odbija si take na DOL firmy Jawajczyk. Jak wida w komrce D4
na rysunkach 14.7 i 14.8, warto DOL zwikszy si w razie przeprowadzki z 2,45 do 2,66, co
jest wynikiem zwikszenia kosztw staych i zmniejszenia kosztw zmiennych. Jeli Jawaj-
czyk zmieni siedzib firmy, wzronie zarwno warto DOL jak i ryzyka gospodarczego.

U WAG A
W obliczeniach wartoci DOL widocznej na rysunkach 14.7 i 14.8 posuyem si wielkoci mary
brutto, aby skrci wprowadzane wzory. Mar brutto definiuje si jako przychody pomniejszone
o warto kosztw zmiennych.

Jeli waciciel Jawajczyka dysponuje pokanym kontem bankowym, z ktrego bdzie mg

pokry nieoczekiwane wydatki, na przykad na powane naprawy samochodw czy ekspre-
sw do kawy, to moe pozwoli sobie na podniesienie kosztw staych, co w takiej sytuacji
bdzie dobr decyzj zarwno w sensie finansowym, jak i operacyjnym.
Jeli jednak zyski s czsto wyprowadzane z firmy, a waciciele nie dysponuj odpowied-
nim buforem na wypadek pojawienia si nieoczekiwanych kosztw, zwikszanie kosztw
staych moe by nierozsdne. W takiej sytuacji, skd wzi pienidze na napraw samochodu
pod koniec stycznia?
Kierownicy korzystaj z wartoci DOL nie tylko po to, by planowa wasne dziaania, jak
miao to miejsce w przypadku sprawy Jawajczyka. Na tej podstawie ustalaj rwnie zysk
netto i struktur cen. Warto wykona analiz wraliwoci na podstawie rozmiaru sprze-
day oraz zmiany kosztw staych i zmiennych. (Szczegy procesu prowadzenia analizy
wraliwoci znajduj si w rozdziale 13., Tworzenie analizy wraliwoci dla analizy wyko-
nalnoci).

U WAG A
Zmiany w poziomie zysku, niezalenie, czy mierzone wartoci zysku operacyjnego, czy zyskiem
netto, nie musz koniecznie wiza si ze wzrostem ryzyka gospodarczego, jak ma to miejsce
w przypadku wzrostu wartoci DOL. Jeli zmiany s przewidywalne jeli mona z dobr dokad-
noci okreli czas ich wystpowania i ich rozmiar firma moe uwzgldni je w swoim budecie.
14

Planowanie za pomoc DOL

Zamy, e kady ze wspomnianych wczeniej sklepw z farbami chce zdoby dodatkowy
udzia w rynku. W styczniu dyrekcja sklepw A, B i C zacznie ustala cele na biecy rok,
posugujc si przy tym nastpujcymi zaoeniami.
 364 Rozdzia 14 Planowanie zyskw

Q Kady ze sklepw chce zwikszy sprzeda z 120 000 do 200 000 litrw.
Q Po przeprowadzeniu bada rynku okazuje si, e sprzeda dodatkowych 80 000 litrw
bdzie moliwa, jeli sklepy obni cen za litr farby z 2,00 z do 1,70 z.
Q aden ze sklepw nie zakada zmniejszenia kosztw staych ani jednostkowych kosz-
tw zmiennych w cigu nadchodzcego roku.
Opierajc si na tych zaoeniach, mona obliczy zmiany operacyjnego zysku netto dla
kadej z firm, co przedstawia rysunek 14.9.

Rysunek 14.9.
Zmiany zysku
przed opodatkowaniem
przy wyszym poziomie
sprzeday i niszej cenie
jednostkowej

Waciciele sklepu A od razu dochodz do wniosku, e warto DOL uniemoliwia im

rozwj dziaalnoci w tym kierunku. Sklep B zyskaby na wprowadzeniu zmian symbo-
licznie, wic prawdopodobnie zdecyduje si na pozostanie przy istniejcym stanie rzeczy.
W przypadku sklepu C caa operacja zdaje si mie sens, poniewa redukcja cen o 15% spo-
woduje wzrost zyskw o 30%.
Wynika to z faktu, e sklep C ma najwyszy poziom DOL. Kierownictwo sklepu jest prze-
konane, e dwignia zadziaa na ich korzy, ale przed podjciem ostatecznej decyzji powinni
wykona podobn analiz dla przypadku zaamania rynku.
Zamy, e sklep C zredukuje ceny, ale sprzeda pozostanie na poziomie 120 000 litrw.
W takim przypadku obnika spowoduje spadek zyskw o 36 000 z zamiast planowanego
podniesienia ich o 20 000 z przy zaoeniu wzrostu sprzeday do 200 000 litrw. Dlatego
te firmy o wysokim stopniu dwigni operacyjnej musz mie pewno, e poziom sprze-
day ich towarw nie spadnie. W przeciwnym razie naraaj si na powane ryzyko niezre-
alizowania postawionych sobie celw strategicznych.
Analiza wpywu dwigni na rentowno firmy jest niezbdna do osignicia jasnego obrazu
14 ryzyka, na jakie decyduje si firma. Jednak naley pamita, e DOL jest tylko jednym ze
wskanikw, z ktrych korzystaj dyrektorzy, akcjonariusze czy wierzyciele, gdy chc oceni
warto firmy, jej kondycj finansow i przyjty poziom ryzyka.
 Analiza dwigni finansowej 365

Analiza dwigni finansowej

Dwignia finansowa okrela, w jakim stopniu firma finansuje zakup swoich aktyww du-
giem. Oznacza to, e firma, ktra zaciga poyczk, uruchamia dziaanie dwigni finanso-
wej. Ten typ dwigni ma zasadnicze znaczenie dla pomiarw kondycji finansowej firmy
oraz jej wartoci. Dziki niemu dyrekcja, analitycy, udziaowcy oraz wierzyciele krtko-
i dugoterminowi mog okreli rnic midzy ryzykiem gospodarczym firmy a ryzykiem
finansowym, jakie na siebie przyja.
Ryzyko finansowe jest czynnikiem dodatkowym, niezalenym od ryzyka gospodarczego,
na dziaanie ktrego wystawia si firma uywajca dwigni finansowej jest to dug, jaki
firma zaciga na sfinansowanie zakupu kolejnych aktyww.
Zamy, e pewien czowiek planuje otworzenie przedsibiorstwa, w ktrym bdzie pro-
wadzi szkolenia z projektowania baz danych i zarzdzania systemami bazodanowymi.
Ryzyko gospodarcze tej dziaalnoci wie si z takimi czynnikami, jak potrzeba prowa-
dzenia tego typu szkole, liczba chtnych uczestnikw, liczba konkurencyjnych firm na
rynku, udzia w rynku systemw bazodanowych, na ktrych nauczaniu chce skupi si ta
firma oraz jako i cena wiadczonych usug wzgldem oferty konkurencji.
Jeli czowiek ten otrzyma poyczk na sfinansowanie zakupu serwera i stacji roboczych,
z ktrych bd korzysta uczestnicy kursu, przyjmuje on na siebie dodatkowe ryzyko finan-
sowe, niewynikajce w aden sposb z ryzyka gospodarczego ryzykiem tym jest praw-
dopodobiestwo niemonoci spacenia poyczki z wypracowanych zarobkw.
Przed podjciem decyzji o ewentualnym uruchomieniu dwigni finansowej warto rozway
oddzielnie poziom ryzyka gospodarczego i ryzyka finansowego. Jednym ze sposobw bada-
nia ryzyka finansowego jest przeprowadzenie analizy struktury finansowej firmy, a szcze-
glnie sposobu finansowania przez ni swoich aktyww. Czci struktury finansowej firmy
jest struktura jej kapitau, czyli poczenie dugw i kapitau wasnego uywanych do zakupu
aktyww.
Zrozumienie natury i rozmiaru zaduenia stawia waciciela firmy w znacznie lepszej pozy-
cji do podejmowania dobrych decyzji dotyczcych zacignicia kolejnych poyczek. Z kolei
dla wierzyciela wane jest, by zrozumie struktur kapitau poyczkobiorcy, poniewa w ten
sposb wierzyciel moe oceni ryzyko zwizane z udzieleniem poyczki i okreli czy opro-
centowanie jest odpowiednie do stopnia ryzyka.
Podjcie dodatkowych zobowiza kredytowych zmienia stopie dwigni finansowej firmy, 14
co moe mie zarwno pozytywne, jak i negatywne skutki w odbiorze firmy przez jej udzia-
owcw i wierzycieli.
Zamy, e firma otrzymuje poyczk na 9%, dziki ktrej bdzie moga kupi nowe sta-
cje robocze. Jeli wskanik rentownoci tych aktyww wyniesie 12%, poyczka wpynie
 366 Rozdzia 14 Planowanie zyskw

korzystnie na stan finansw firmy. Jeli jednak wskanik rentownoci zatrzyma si na

poziomie 6%, dwignia finansowa zadziaa na niekorzy firmy. Odsetki przewysz wpywy
z zakupionych aktyww.
Ewidentnie dwignia finansowa jest wskanikiem bardzo istotnym z punktu widzenia inwe-
stora (Czy powinienem kupi te akcje?), kierownika (Czy ta decyzja zapewni mi awans,
a moe wylec na bruk?), udziaowcw (Sprzeda czy zostawi?) oraz wierzycieli (Czy
uda si im spaci t poyczk?). Kilka wskanikw zwizanych z dwigni finansow
pozwala skutecznie analizowa struktur finansow firmy. Do grupy tej zaliczaj si take
wskanik zaduenia i wskanik pokrycia odsetek.
Wskaniki s dla kierownikw, inwestorw, analitykw i wierzycieli wanym wyznaczni-
kiem wpywu dwigni finansowej na poziom ryzyka finansowego, na jakie decyduje si
przedsibiorstwo. Informacja ta jest niezmiernie wana, jeli chce si waciwie oceni
stabilno, a nawet pynno finansow firmy.

Okrelanie wskanika zaduenia

Wskanik zaduenia to stosunek cznej wartoci zaduenia do cznej wartoci aktyww.
Rysunek 14.10 przedstawia wyniki oblicze wskanika zaduenia dla trzech firm, rnicych
si jedynie kwot pobranego kredytu.

Rysunek 14.10.
Wskanik zaduenia
jest jednym ze sposobw
mierzenia dwigni
finansowej

Wskanik zaduenia okrela uamek cznych aktyww firmy, nabytych na drodze poy-
czek krtko- i dugoterminowych. Kierownicy, analitycy, udziaowcy i wierzyciele okrelaj
za jego pomoc stopie ryzyka, na jakie naraona jest firma.
Na przykad warto przedsibiorstwa jest silnie zalena od wartoci jej aktyww. Jeli firm
charakteryzuje wysoki wskanik zaduenia, znaczy to, e dua cz jej aktyww zostaa
sfinansowana z poyczki. Wynika std, e firma musi przeznacza duy udzia swych zyskw
14 na spat zaduenia, ograniczajc tym samym rodki na inwestowanie w siebie.
Przeciwnie rzecz si ma w przypadku przedsibiorstwa o niskim wskaniku zaduenia,
ktre zuywa kapita wasny na zakup aktyww. Oznacza to, e mniejsza cz jego docho-
dw jest przeznaczana na spat zaduenia, wic firma moe przeznacza wiksze kwoty
na wypat dywidend i inwestycje.
 Analiza dwigni finansowej 367

Wskanik zaduenia firmy okazuje si by rwnie przydatny w ocenie tego, czy firma prze-
trwa zawieruch finansow. Na przykad jeeli w przedsibiorstwo o wysokim wskaniku
zaduenia uderz powane straty zarobkw, moe ono mie powane problemy z jedno-
czesnym prowadzeniem dziaalnoci i spat swojego zaduenia. Natomiast firma o niskim
wspczynniku zaduenia bdzie radzi sobie znacznie lepiej w razie spadku wpyww,
poniewa nie zuywa znacznej ich czci na spat poyczek.
Z danych przedstawionych na rysunku 14.10 wynika, e firma C ma najwyszy wskanik
zaduenia. Oznacza to, e w przypadku zastoju w interesach przepyw rodkw pieninych
w tym przedsibiorstwie moe okaza si niewystarczajcy na pokrycie kwoty zaduenia
i narosych od niej odsetek. W tym przykadzie wskanik zaduenia informuje, e firma
C ponosi najwiksze ryzyko finansowe.

U WAG A
Wskanik kapitau wasnego, o ktrym mwiem szerzej w rozdziale 7., Analiza wskanikowa,
jest przeciwiestwem wskanika zaduenia. Zwraca on stosunek kapitau wasnego przedsibior-
stwa do wartoci jego aktyww. Im wyszy jest wskanik kapitau wasnego, tym mniejsza dwi-
gnia finansowa przedsibiorstwa.

Okrelanie wskanika pokrycia odsetek

Wskanik pokrycia odsetek okrela, ile razy dochody firmy przekraczaj spat jej dugw.
Oblicza si go, dzielc warto zysku operacyjnego przez warto spaty zaduenia, czyli
dzielc zysk dostpny na spat zaduenia przez wydatki ponoszone na regulacj dugw.
Std te mona powiedzie, e wskanik pokrycia odsetek okrela zakres, w jakim wpywy
firmy mog pokry spat zaduenia z samego tylko zysku operacyjnego. Rysunek 14.11
pokazuje obliczenia wskanika pokrycia odsetek w trzech przedsibiorstwach.

Rysunek 14.11.
Wskanik pokrycia odsetek
jest miar zdolnoci firmy
do spacenia swoich
zobowiza

Wskaniki pokrycia odsetek widoczne na rysunku 14.11 pokazuj, e spka A ze wzgldu na 14

niski poziom dugw zuywa stosunkowo niewielki uamek swoich dochodw na spat
odsetek. Spka B jest w stanie czterokrotnie pokry roczne odsetki od zaduenie przy bie-
cych zyskach, natomiast spka C pokrywa swoje roczne koszty zaduenia dwukrotnie.
 368 Rozdzia 14 Planowanie zyskw

Spka C naraa si na wiksze ryzyko wystpienia kopotw finansowych ni pozostae

dwie spki. Wynika to z faktu, e zanim przeznaczy swoje rodki na nowe inwestycje, na
przykad w siebie, musi najpierw pozby si zaduenia.

Podsumowanie
Dwignie finansowa i operacyjna s niezwykle istotne dla oceny przyczyn sukcesw i po-
raek wikszoci przedsibiorstw. Firmy decyduj si na t form wsparcia, aby umocni
swoj pozycj finansow i tym samym zwikszy warto swoich udziaw. Jednake zwik-
szenie dwigni podnosi ryzyko, na jakie naraa si firma. Dyrekcja, analitycy, udziaowcy
i wierzyciele musz dokadnie zna stopie ryzyka i zwizane z nim konsekwencje, jeli
chc podejmowa waciwe decyzje inwestycyjne. Znajomo tych konsekwencji pozwala im
podejmowa decyzje zgodne z dopuszczalnym poziomem ryzyka.

14