ΦΛΑ΢ ΜΠΑΚ: ΟΙ ΠΡΩΣΟΠΟΡΟΙ ΣΟΤ

ΚΙΝΗΜΑΣΟΓΡΑΦΟΤ ΢ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

( Ce texte a paru dans le n°32, 2009- de la revue francophone Desmos/Le Lien)

Αλεβαίλνληαο ζήκεξα ηελ Παλεπηζηεκίνπ ή ηε ΢ηαδίνπ, ηνπο δπν πην θεληξηθνύο

δξόκνπο ηεο Αζήλαο, δελ ζα ζπλαληήζεηο ηηο ηεξάζηηεο γηγαληναθίζεο ζηηο εηζόδνπο
ησλ θηλεκαηνγξάθσλ, ηηο νπξέο ησλ αλππνκνλνύλησλ ζεαηώλ, ηηο αζηξαθηεξέο
ιηκνπδίλεο ησλ πνιηηηθώλ θαη ησλ αζηέξσλ πνπ πξνζέξρνληαη ζηηο ιακπεξέο
πξεκηέξεο.

Οη θηλεκαηνγξάθνη εμαθαλίζηεθαλ, θαη ζηε ζέζε ηνπο ρηίζηεθαλ απξόζσπεο

πνιπθαηνηθίεο. Μόλν έλα δπν απέκεηλαλ λα ζπκίδνπλ ην θηλεκαηνγξαθηθό κεγαιείν
ηεο πόιεο πνπ έθηαζε ηε δεθαεηία ηνπ 60 λα ραξαθηεξίδεηαη σο ε «πην ηδηόηππε
θηλεκαηνγξαθόπιεθηε πξσηεύνπζα ηεο πθειίνπ».

Απηό ην βεβαηώλεη θαη ε ΟΤΝΔ΢ΚΟ! ΢ε κηα έξεπλά ηεο ην 1964 γηα ηηο
θηλεκαηνγξαθηθέο ζπλήζεηεο ησλ αλζξώπσλ ζε όιν ηνλ θόζκν δηαπηζηώλεη όηη ελώ
ζε όιεο ηηο κεγάιεο πόιεηο νη ηέζζεξηο ζηνπο δέθα θαηνίθνπο πεγαίλνπλ κηα κε δπν
θνξέο ηε βδνκάδα ζηνλ θηλεκαηνγξάθν, ζηελ Αζήλα πεγαίλνπλ κέρξη ηξεηο!

Όια μεθίλεζαλ κηα ρεηκσληάηηθε βξαδηά ηνπ Ννέκβξε ηνπ 1896 όηαλ θακηά δεθαξηά
ειεθηξηθνί θώηηζαλ κηα πηλαθίδα κπξνζηά ζε έλα άδεην θαηάζηεκα πνπ έθεξε κηα,
αθαηαλόεηε γηα ηνπο πεξηζζόηεξνπο, γαιιηθή επηγξαθή: “Cinematofotographe
Edison”,

Σέιε Μαξηίνπ θαη αξρέο Απξηιίνπ απηήο ηεο ρξνληάο έγηλαλ ζηελ Αζήλα νη πξώηνη
ζύγρξνλνη Οιπκπηαθνί Αγώλεο, έλα ζεκαληηθό δηεζλέο γεγνλόο πνπ έδσζε μαλά
ιάκςε ζηε ηαιαηπσξεκέλε ειιεληθή πξσηεύνπζα. Σν Ννέκβξε όκσο μέζπαζαλ
θαηαζηξνθηθέο πιεκκύξεο πνπ απμάλνπλ ηε δπζηπρία ησλ θαηνίθσλ πνπ επαλέθεξαλ
ηελ πξαγκαηηθόηεηα..

Απηέο ηηο κέξεο ζε έλα πξνο ελνηθίαζε θαηάζηεκα ηνπ ηζνγείνπ ηεο νηθίαο ΢πγγξνύ,
ζηελ νδό Κνινθνηξώλε θνληά ζηελ πιαηεία ΢πληάγκαηνο αλαξηήζεθε ε πηλαθίδα κε
ηελ επηγξαθή “Cinematofotographe Edison”.

Από ην Ννέκβξε ηνπ 1895, πνπ έγηλε ε πξώηε πξνβνιή κε εηζηηήξην από ηνπο
Αδειθνύο ΢θιαληαλόθζθη ζην Βεξνιίλν (ην Γεθέκβξην έγηλε από ηνπο Αδειθνύο
Λπκηέξ ζην Παξίζη) κέρξη ην Ννέκβξε ηνπ επόκελνπ ρξόλνπ, πνπ ν θηλεκαηνγξάθνο
έθηαζε ζηε καθξηλή Κόκπε ηεο Ηαπσλίαο, δελ έκεηλε ρώξα ζηνλ πιαλήηε πνπ λα κελ
ππνζηεί ηελ επέιαζε ηεο λέαο ηέρλεο. Σν πεξίεξγν ζα ήηαλ λα κελ είρε έξζεη ζηελ
Διιάδα.

Ζ πξώηε πξνβνιή ζηηο 29 Ννεκβξίνπ 1896 ζηελ Αζήλα πξννξίδνληαλ γηα

επηζηήκνλεο θαη δεκνζηνγξάθνπο. Από ηελ επνκέλε άξρηζαλ νη πξνβνιέο γηα ην
θνηλό πνπ δηήξθεζαλ ζρεδόλ έλα κήλα. Αλ θαη ην εηζηηήξην ήηαλ αθξηβό (αξρηθά 2,20
δξρ. θαη αξγόηεξα 2 δξρ.) ζπλέξεπζε θόζκνο πνιύο. Τπνινγίδνληαο όηη δίλνληαλ 16
παξαζηάζεηο ηελ εκέξα πξέπεη λα έγηλαλ ζπλνιηθά πάλσ από 400 πξνβνιέο, γεγνλόο
αμηνζεκείσην.1

Καη θπζηθά θαλείο δε ιηπνζύκεζε ηελ ώξα ησλ παξαζηάζεσλ, θαλείο δελ πήξε πέηξα
λα ξίμεη ζηελ «δαηκνληθή» νζόλε, νύηε παπάδεο εκθαλίζηεθαλ κε ιηβαληζηήξηα όπσο
αλαθέξνπλ θάπνηνη ηζηνξηθνί. Οη Αζελαίνη γλώξηδαλ όηη απηό πνπ έβιεπαλ δελ ήηαλ
ηίπνηα άιιν παξά «θσηνγξαθίαη ελ θηλήζεη» γη απηό θαη ε πξώηε νλνκαζία πνπ
δόζεθε ζηνλ θηλεκαηνγξάθν ήηαλ «θηλεκαηνθσηόγξαθνλ». Ο όξνο
«θηλεκαηνγξάθνο», αλ θαη ειιεληθόο, ήξζε από ηε Γαιιία!

Γπζηπρώο όκσο ζε θαλέλα από απηά ηα δεκνζηεύκαηα θαη ζε όζα αθνινύζεζαλ δελ
αλαθέξεηαη ην όλνκα ηνπ πιαλόδηνπ θηλεκαηνγξαθηζηή πνπ έθεξε ηνλ
θηλεκαηνγξάθν ζηελ Αζήλα. Πνιύ πηζαλόλ λα ήηαλ Γάιινο, όπσο αλαθέξνπλ
δηάθνξεο πεγέο. Σελ πεξίνδν εθείλε έξρνληαλ πνιινί ζίαζνη από ηε Γαιιία γηα λα
δώζνπλ παξαζηάζεηο. 2

΢ρεδόλ ηηο ίδηεο κέξεο κε ηνπο Αζελαίνπο θαη νη έιιελεο ηεο ΢κύξλεο είδαλ γηα
πξώηε θνξά θηλεκαηνγξάθν. Απηό έγηλε ηηο 10 ηνπ Γεθεκβξίνπ ζηε Λέζρε ηνπ
Μνπζηθνύ Κύθινπ Απόιισλ.

Γύν κήλεο αξγόηεξα, ηέιε Φεβξνπαξίνπ 1897, πξαγκαηνπνηήζεθε θαη ε πξώηε

πξνβνιή ζηε ΢άκν. Πηζαλνινγνύκε όηη κπνξεί λα ηελ έθαλε ν ίδηνο
θηλεκαηνγξαθηζηήο ν νπνίνο ζα κεηαθηλήζεθε, κεηαθέξνληαο ην πξσηόηππν ζέακά
ηνπ, πξνο ηηο αλεπηπγκέλεο πόιεηο ηνπ αλαηνιηθνύ Αηγαίνπ. ΢ε απηή ηελ πεξίπησζε
έρνπκε ην όλνκά ηνπ: Λεκπέι! Σν όλoκά ηνπ δηαζώζεθε ζε έλα δεκνζίεπκα ηεο
εθεκεξίδαο «Φσο» ηεο ΢άκνπ, έλα λεζί πνπ ηόηε απνιάκβαλε ηα πξνλόκηα κηαο
απηόλνκεο εγεκνλίαο ζηα πιαίζηα ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο.

Οη πξνβνιέο γίλνληαη ζηελ αίζνπζα ηνπ ρνξνδηδαζθαιείνπ θαη ν ίδηνο ν εγεκόλαο ηνπ
λεζηνύ ηηκά κε ηελ παξνπζία ηνπ κηα από απηέο. Ζ εθεκεξίδα «Φσο» δηεπθξηλίδεη όηη
πξαγκαηνπνηνύληαη μερσξηζηέο παξαζηάζεηο γηα ηα γπλαηθόπαηδα θαη ηνπο άληξεο, ε
δε ηηκή ηνπ εηζηηεξίνπ αξθεηά ρακειή: ηξία γξόζηα κόλν.3

Αθνινπζεί ε Θεζζαινλίθε. Ζ πξώηε πξνβνιή έγηλε ζηηο 3 Ηνπιίνπ 1897 ζην Καθέ-
κππξαξία Η Τνπξθία. Σν γεγνλόο θαηέγξαςε ζε κηα κηθξή είδεζε ε εθεκεξίδα
Journal de Salonique ε νπνία ζεκείσλε «Οη πεξίεξγεο θσηνγξαθίεο, δσληαλεκέλεο από
ηελ πξσηόηππε απηή αλαθάιπςε, εμειίζζνληαλ κπξνζηά ζ' έλα έθπιεθην θνηλό, πνπ δελ
έπαςε νύηε ζηηγκή λα ζαπκάδεη έλα ηόζν ζειθηηθό ζέακα».Ζ αλαθνξά ζηα Παξηζηλά
ηνπία πνπ παξνπζίαδαλ νη ηαηλίεο καο αθήλεη λα ππνζέζνπκε όηη κπνξεί λα ήηαλ
ηαηλίεο Λπκηέξ.

Ο πξώηνο έιιελαο πνπ ελδηαθέξζεθε λα απνθηήζεη θηλεκαηνγξαθηθή κεραλή ιήςεο

από ηνπο γάιινπο εθεπξέηεο ήηαλ ν Θόδσξνο Βαθεηάδεο, μαθνπζηόο θσηνγξάθνο

1
Οη πξνβνιέο, ζύκθσλα κε ηελ εθεκεξίδα Α΢ΣΤ γίλνληαλ από 9 1/2 π.κ. κέρξη 12, από 2κκ κέρξη
6κκ. θη από 8κκ κέρξη 10κκ Γηάξθεηα θάζε πξνβνιήο κηζή ώξα.
2
΢ην πεξηνδηθό «Θεαηήο» ηεο 2 Φεβξνπαξίνπ 1938 γξάθεη «Έλαο Γάιινο επηρεηξεκαηίαο ζεακάησλ,
πνπ είρε ζεαηξάθη αλδξεηθέισλ θαη άιια ζεάκαηα, επξόβαιιε ζπγρξόλσο θαη θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο.
Καη ην ζπλνιηθό απηό ζέακα έθακε ηόηε πεξηνδεία ζηηο θπξηώηεξεο πόιεηο ηεο Ειιάδνο».
3
Φσο, 2 Μαξηίνπ 1897. Παξαηίζεηαη από ηελ Διέλε Γήκα «Ο θηλεκαηνγξάθνο ζηε ΢άκν, 1897-1942»
ζην πεξηνδηθό «Απόπινπο», ηεύρνο 18+19+20, ΢άκνο, Υεηκώλα 1999.
ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο. Οη γάιινη βηνκήραλνη ηνλ πξνκήζεπαλ κε θσηνγξαθηθά
πιηθά πνπ παξαζθεύαδαλ ζην εξγνζηάζηό ηνπο ζηε Λπώλ. Αιιά νη Λπκηέξ
αξλήζεθαλ λα ηνπ δώζνπλ κεράλεκα θη έηζη ν έιιελαο θσηνγξάθνο αηύρεζε λα είλαη
ν πξώηνο θηλεκαηνγξαθηζηήο ησλ Βαιθαλίσλ. 4 Απηόο ν ηίηινο δώζεθε ζηνπο
αδειθνύο Μαλάθηα από ηελ Αβδέια ησλ Γξεβελώλ πνπ άξρηζαλ λα θηλεκαηνγξαθνύλ
από ην 1905.

Ο ειιελνηνπξθηθόο πόιεκνο ηνπ 1897, έλαο άηπρνο γηα ηελ Διιάδα πόιεκνο πνπ είρε
θαηαζηξνθηθέο ζπλέπεηεο γηα ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή δσή αλέθνςε ηελ
πξνζπάζεηα εμάπισζεο ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ αιιά όρη γηα πνιύ. Μόλν γηα δπν
ρξόληα.

Σν 1899 ζπλαληάκε γηα πξώηε θνξά ηνπο αδειθνύο Φπρνύιε από ην Βόιν, ηνπο
πξώηνπο έιιελεο πνπ άζθεζαλ κε απόιπηε ζπλέπεηα ην επάγγεικα ηνπ πιαλόδηνπ
θηλεκαηνγξαθηζηή. Σνπο βιέπνπκε λα δίλνπλ παξαζηάζεηο ζην ζέαηξν Βαξηεηέ ζηελ
Αζήλα, ζην ζέαηξν Τζόρα ζηνλ Πεηξαηά θαη ζε αξθεηέο επαξρηαθέο πόιεηο. Έλαο από
ηνπο ζηαζκνύο ηνπο είλαη ε Δξκνύπνιε ηεο ΢ύξνπ. Σν ζέακα πνπ παξνπζηάδνπλ,
όπσο καο πιεξνθνξεί ν ηνπηθόο ηύπνο, δελ είλαη απνθιεηζηηθά θηλεκαηνγξαθηθό
αιιά ν θηλεκαηνγξάθνο απνηειεί ζπκπιήξσκα κηαο παξάζηαζεο κε «λεπξόζπαζηα
ζπζηήκαηνο Χόιδελ». Παξόκνην είλαη θαη ην ζέακα πνπ
παξνπζηάζηεθε από 1 σο 11 Μαΐνπ ηεο ίδηαο ρξνληάο
ζηελ Πάηξα, πξνθαλώο από ηνπο ίδηνπο
θηλεκαηνγξαθηζηέο.

Αξρέο ηνπ 1900 νη αδειθνί Φπρνύιε πξνζθέξνπλ ηηο

πξώηεο θηλεκαηνγξαθηθέο εκπεηξίεο ζηνπο θαηνίθνπο
ησλ κεγάισλ ζεζζαιηθώλ πόιεσλ αιιά αληηκεησπίδνπλ
θαη ηελ πξώηε απόπεηξα θηλεκαηνγξαθηθήο ινγνθξηζίαο
ζηε ρώξα. Σν πεξηζηαηηθό ζπλέβε ζηα Σξίθαια όπνπ ν
αζηπλόκνο Γηαιέηεο ραξαθηεξίδνληαο σο «άζεκλνλ θαη
ζθαλδαιώδε» ηαηλία πνπ παξνπζίαδε κηα ινπνκέλε,
πξνζπάζεζε λα απαγνξεύζεη ηηο παξαζηάζεηο. Ζ
πξνζπάζεηά ηνπ όκσο έπεζε ζην θελό. 5

Αιιά ε πξώηε ζεκαληηθή θηλεκαηνγξαθηθή πξνβνιή

ζηελ Διιάδα πξαγκαηνπνηείηαη ζηε ΢ύξν ην θαινθαίξη
απηήο ηεο ρξνληάο από θάπνηνλ μέλν πιαλόδην ηνπ
νπνίνπ δε γλσξίδνπκε ηελ εζληθόηεηα. Ζ ζπνπδαηόηεηα
απηήο ηεο πξνβνιήο ζπλίζηαηαη ζην όηη γηα πξώηε θνξά
ν θηλεκαηνγξάθνο παξνπζηάδεηαη ζαλ έλα απηόλνκν
ζέακα, νη θηλεκαηνγξαθηθέο εηθόλεο ζπλνδεύνληαη κε
κνπζηθή από θσλόγξαθν θαη γηα πξώηε θνξά ηππώλεηαη
πξόγξακκα-αθίζα.

Ηδηαίηεξα ην πξόγξακκα ηεο πξώηεο κέξαο (29 Ηνπιίνπ

1900) καο δίλεη κηα πιεξέζηεξε εηθόλα γηα ην θαζεαπηό
ζέακα. Οη ηαηλίεο, είθνζη ηνλ αξηζκό, παξνπζηάδνληαη ζε
4
Μπνπξζάθ Δβξέλ, Σα πξώηα βήκαηα από ην 1895 εσο ην 1923, πεξηνδηθό Κηλεκαηνγξάθνο θαη
Επηθνηλσλία, Μάτνο- Ηνύιηνο 2000
5
Μαξνύια Κιηάθα, ΣΡΗΚΑΛΑ. Από ηνλ ΢εηθνπιάρ σο ηνλ Σζηηζάλε, Σνκ 1,ΚΔΓΡΟ΢ 1996, ζει. 196.
ηξία κέξε, γηα λα ππάξρεη πξνθαλώο αληηζηνηρία κε ηηο πξάμεηο ελόο ζεαηξηθνύ έξγνπ.
΢ην ελδηάκεζν ησλ ηαηληώλ, ζην ρξόλν δειαδή πνπ ρξεηάδνληαλ γηα λα αιιάμεη κηα
ηαηλία ζηε κεραλή πξνβνιήο, πξνβάιινληαλ κε ηε βνήζεηα καγηθνύ θαλνύ, γπάιηλεο
δηαθάλεηεο.

«Σα ζαύκαηα ηνπ θ. Έληηζνλ», όπσο ήηαλ ν ηίηινο πνπ δόζεθε ζηηο παξαζηάζεηο
θηλεκαηνγξάθνπ, παξνπζηάζηεθαλ ζην ζεξηλό ζέαηξν «Οξθεύο», ζηελ
αξηζηνθξαηηθή ζπλνηθία Βαπόξηα, θαη θξάηεζαλ πεξίπνπ κηα βδνκάδα. Καζώο ην
πξόγξακκα ησλ ηαηληώλ αλαλεσλόηαλ θάζε κέξα κπνξνύκε λα ζπκπεξάλνπκε όηη ν
θηλεκαηνγξαθηζηήο είρε καδί ηνπ πάλσ από εθαηό ηαηλίεο, νη πεξηζζόηεξεο
ακεξηθάληθεο παξαγσγήο.

Σν Μάξηε ηνπ 1901, γηα δέθα πεξίπνπ κέξεο, δίλεη παξαζηάζεηο ζην Γεκνηηθό
Θέαηξν ηνπ Πεηξαηά ν «Ζιεθηξηθόο Γαιιηθόο Κηλεκαηνγξάθνο» ηνπ θ. Continsouza
ν νπνίνο μερσξίδεη πέξαλ ησλ άιισλ αξεηώλ ηνπ γηα ην πξσηνθαλέξσην αιιά θαη
ζπάλην δηεζλώο θαηλόκελν: λα δηεπζύλεηαη από γπλαίθα!

…ν Ηιεθηξηθόο Γαιιηθόο Κηλεκαηνγξάθνο ππό ηελ δηεύζπλζε Continsouza

ζεσξείηαη σο ν ηειεηόηεξνο θαη πεξηεξγόηεξνο ησλ κέρξη ηνύδε ειζόλησλ ελ
Ειιάδη. Τνλ θηλεκαηνγξάθνλ ηνύηνλ δηεπζύλεη Γαιιίο θπξία… 6

Ζ αλαθνξά ζηνλ θ. Continsouza δελ ζεκαίλεη όηη ν γάιινο εθεπξέηεο ήξζε ζηνλ
Πεηξαηά. Απιά ν πιαλόδηνο θηλεκαηνγξαθηζηήο ρξεζηκνπνηνύζε γηα ηηο πξνβνιέο έλα
κεράλεκα πνπ είρε θαηαζθεπαζηεί ζην εξγνζηάζηό ηνπ.7 Από έλα δεκνζίεπκα ηεο
εθεκεξίδαο Χξνλνγξάθνο (10 Μαξηίνπ) πιεξνθνξνύκαζηε όηη ν θηλεκαηνγξάθνο ηνπ
Γεκνηηθνύ Θεάηξνπ απνηεινύζε κέξνο κηαο παξάζηαζεο γαιιηθνύ Βαξηεηέ.

Οη Πεηξαηώηεο είδαλ «ηνλ ζηδεξόδξνκνλ ησλ Παξηζίσλ, παλόξακα ζηδεξ. Γξακκήο,

γπκλάζηα ππξνβνιηθνύ, ηνλ ηαρπδαθηπινπξγόλ Κνύηζνλ, ην θσκηθόλ όλεηξνλ» θη αθόκα
ηελ πιαηεία ησλ Παξηζίσλ, κέγα ρνξόλ ρνξεπηξηώλ επί ηεο ζθελήο, θσκηθό
καγλεηηζηή, γπκλάζηα πεδηθνύ, κεγάιε ηαπξνκαρία Ηζπαλώλ θαη άιια. 8

Από ην 1904 γίλνληαη ζπζηεκαηηθά πξνβνιέο ηα θαινθαίξηα ηόζν ζηελ πιαηεία

΢πληάγκαηνο όζν θαη ην Εάππεην αιιά δελ κπνξνύκε λα κηιήζνπκε αθόκα γηα
κόληκνπο θηλεκαηνγξάθνπο. Δθεί πάλησο αλαπηύζζεηαη κηα ηδηόηππε
γαινακεξηθάληθε θηλεκαηνγξαθηθή δηακάρε. Ο θηλεκαηνγξάθνο ηεο πιαηείαο
΢πληάγκαηνο πξνβάιιεη ηελ μαθνπζηή ηαηλία ηνπ Εώξδ Μειηέο "Ταμίδη ζηε Σειήλε"
ελώ ν θηλεκαηνγξάθνο ηνπ Εαππείνπ αληεπηηίζεηαη κε "θηλεκαηνγξάθνλ ηειεηνηάηνπ
ζπζηήκαηνο" πνπ παξνπζηάδεη «ηελ κάρελ ηνπ πνηακνύ Γπαινύ θαη ηελ δηάβαζηλ απηνύ
ππό ησλ Ιαπώλσλ»!

Δίλαη ε επνρή πνπ νινέλα θαη πεξηζζόηεξνη έιιελεο απνθαζίδνπλ λα κπνπλ ζηελ
πεξηπέηεηα ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ πξνζθέξνληαο ην λέν ζέακα ζε όιν θαη πην
απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο. Από ηνπο πξσηνπόξνπο θηλεκαηνγξαθηζηέο πνιύ ιίγεο

6
Παξαηίζεηαη από ηνλ Γαληήι Οξθαλνπδάθε ζην «Ο θηλεκαηνγξάθνο ζηελ Διιάδα», Πεηξαηάο 1998,
ζει. 9.
7
Ο θ. Continsouza από ην 1896 είρε δίπισκα επξεζηηερλίαο θηλεκαηνγξαθηθώλ κεραλώλ θαη
ζπλεξγάζηεθε θπξίσο κε ηελ εηαηξία Pathe ζηελ θαηαζθεπή κεραλώλ θηλεκαηνγξάθνπ.
8
Οη αλαθνξέο ζηελ εθεκεξίδα Υξνλνγξάθνο πάξζεθαλ από ην βηβιίν «Γεκνηηθό ζέαηξν Πεηξαηά» ηνπ
Νίθνπ Αμαξιή, εθδ. Οδόο Παλόο, 2001.
πιεξνθνξίεο έθηαζαλ σο εκάο. Μηθξέο εηδήζεηο κόλν γηα ηηο πξώηεο πξνβνιέο ζε
Υαιθίδα, Σξίπνιε, Πύξγν, Φιώξηλα θαη αιινύ.

΢ηηο 30 Ηνπλίνπ 1906 νη Υαιθηδείο βιέπνπλ ζην ζεξηλό ζέαηξν "Παιίξξνηα" ηηο
εηθόλεο ησλ ελδηάκεζσλ Οιπκπηαθώλ Αγώλσλ πνπ ηειέζηεθαλ ζηελ Αζήλα ιίγνπο
κήλεο πξηλ. Σν κεράλεκα ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ ρεηξίδεηαη θάπνηνο πιαλόδηνο νλόκαηη
Marsiet. Σνλ Γάιιν θηλεκαηνγξαθηζηή ζπλνδεύεη ν ζεαηξηθόο επηρεηξεκαηίαο
Απόζηνινο Κνληαξάηνο. Ζ νκάδα ησλ δύν ζύκθσλα ηελ εθεκεξίδα "Αζήλαη", "ζέιεη
πεξηέιζεη άπαζαλ ηελ αλαηνιήλ πξνο δηαθήκηζελ ησλ Οιπκπηαθώλ αγώλσλ". 9

΢ηηο 23 Ννεκβξίνπ ηνπ 1906 ζην Παλόξακα ζηελ Αζήλα (ζηε ζπκβνιή ησλ νδώλ
΢ηαδίνπ θαη Οθζαικηαηξείνπ) έξρεηαη ην «θηλεκαηόθσλνλ», κηα πξώηε έθδνζε ηνπ
ερεηηθνύ θηλεκαηνγξάθνπ πνπ επηρεηξεί λα ζπλδπάζεη ηελ πξνβνιή ησλ εηθόλσλ κε
κνπζηθή πνπ πξνέξρεηαη από πιάθεο γξακκνθώλνπ.

Αμίδεη ηδηαίηεξεο κλείαο ε αίηεζε πνπ ππέβαιιε ην 1908, o θηλεκαηνγξαθηζηήο Π.

Παπάδνγινπ ζηνλ έιιελα αξρηεξαηηθό επίηξνπν ηεο ππό ηνπξθηθή δηνίθεζε Κνδάλεο
λα ηνπ ρνξεγήζεη απηόο άδεηαο πξνβνιήο, αλαδεηθλύνληαο σο αλσηάηε αξρή γηα ηελ
πξνβνιή θηλεκαηνγξαθηθώλ ηαηληώλ ηελ εθθιεζία!

Αιιά ελώ θσκνπόιεηο θαη ρσξηά ηθαλνπνηνύληαη κε ηηο πξνβνιέο ησλ πιαλόδησλ, νη
πόιεηο νλεηξεύνληαη λα απνθηήζνπλ κόληκε θηλεκαηνγξαθηθή αίζνπζα. Ζ
Θεζζαινλίθε είλαη πξώηε ειιεληθή πόιε πνπ απνθηά θηλεκαηνγξάθν ην 1903. Ο
εζνπνηόο θαη ζεαηξώλεο Πινύηαξρνο Ηκπξνρώξεο, πνπ είρε ην ζέαηξν πνηθηιηώλ
«Οιύκπηα», ζηελ παξαιία, ζπλεηαηξίζηεθε κε ην θσηνγξάθν Λάηηκεξ, πνπ πήγε ζηελ
Δπξώπε θαη έθεξε κεραλήκαηα πξνβνιήο. Έηζη ην «Οιύκπηα» κεηεμειίρζεθε ζηνλ
πξώην θηλεκαηνγξάθν ηεο πόιεο.

Αξθεηά αξγόηεξα, ην θζηλόπσξν ηνπ 1908, άλνημε ζηελ Αζήλα ην πξώην ρηηζκέλν γη
απηό ην ζθνπό, θηλεκαηνζέαηξν. Σν «Θέαηξνλ ηνπ Κόζκνπ», όπσο νλνκάζηεθε,
βξηζθόηαλ ζηε γσλία ησλ δξόκσλ ΢ηαδίνπ θαη Γεσξγίνπ ΢ηαύξνπ.

Αθνινπζεί ν Βόινο πνπ απνθηά ην 1910 ηνλ δηθό ηνπ ρεηκεξηλό θαη ζεξηλό
θηλεκαηνγξάθν κε ηελ επσλπκία «Αξγπιιά», από ην όλνκα ηνπ ηδηνθηήηνπ ηνπ.

Σν 1913 νηθνδνκείηαη ζην Παζαιηκάλη, ε πξώηε απνθιεηζηηθά θηλεκαηνγξαθηθή

αίζνπζα ηνπ ιηκαληνύ από ηνλ Γ. ΢πλνδηλό θαη ηνπ δίλεηαη ην όλνκα «Οιύκπηα».
Αξγόηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε «Κάπηηνι». Δίρε πξνεγεζεί βέβαηα, κηα δεθαεηία πξηλ,
ε κεηαηξνπή ηνπ θαθελείνπ «Βεξζαιίαη» ζε θηλεκαηνγξάθν ηνπ ίδηνπ επηρεηξεκαηία
πνπ από θαθεπώιεο κεηεμειίρηεθε ζε δξαζηήξην θηλεκαηνγξαθηζηή.

΢ηελ Αζήλα, ζηε νδό ΢ηαδίνπ αλεγείξεηαη ην 1914 ν θηλεκαηνγξάθνο «Αηηηθόλ»,

έλαο πνιπηειήο θηλεκαηνγξάθνο πνπ πξννξίδνληαλ λα πξνζειθύζεη ηελ
αξηζηνθξαηία. Απηό είλαη ην πην ηξαληαρηό ζεκάδη όηη ν θηλεκαηνγξάθνο έρεη
ξηδώζεη γηα ηα θαιά ζηελ Διιάδα. 10

9
Αζήλαη, 1Ηνπιίνπ 1906
Σν επηύρεκα είλαη όηη παξακέλεη κέρξη ζήκεξα ελ ιεηηνπξγία θαη απνηειεί ην πην
10

παιηό κλεκείν ηεο θηλεκαηνγξαθηθήο καο ηζηνξίαο.

Αο ζεκεησζεί όηη ην πξώην ηέηαξην ηνπ εηθνζηνύ αηώλα, ήηαλ ε πην δύζθνιε
πεξίνδνο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ θαζώο νη έλνπιεο ζπγθξνύζεηο θη νη
πόιεκνη δηαδέρνληαη ν έλαο ηνλ άιιν: Βαιθαληθνί πόιεκνη, Γηραζκόο, Α΄
Παγθόζκηνο, Μηθξαζηαηηθή εθζηξαηεία θαη θαηαζηξνθή. Κη όκσο, ζεκείσζε κηα
αικαηώδε αύμεζε γηαηί ε δπλακηθή πνπ έθξπβε ε λέα ηέρλε ήηαλ ηέηνηα πνπ
γνήηεπζε θαη παξέζπξε νινθιεξσηηθά θπξίσο ηα ιατθά ζηξώκαηα.

Ο Αλδξέαο Υξπζάλζεο πεξηγξάθεη πνιύ αλάγιπθα ηελ θαηάζηαζε ζηελ εθεκεξίδα

«Αζήλαη» «Τελ πξσηεύνπζαλ αιιά θαη ηαο θπξησηέξαο επαξρηαθάο πόιεηο ιπκαίλεηαη
θπξηνιεθηηθώο ν θηλεκαηνγξάθνο». Καη ζπλερίδεη δίλνληαο ην αθξηβέο ζηίγκα ηεο
δηαζθέδαζεο ηνπ λενέιιελα, εθεί ζην πξώην ηέηαξην ηνπ εηθνζηνύ αηώλα: «Είλε ε
πξώηε αλ κε θαη απνθιεηζηηθή ζεακαηηθή απόιαπζηο ηνπ ειιεληθνύ θνηλνύ».

Σν 1926 ζύκθσλα κε κία επίζεκε ζηαηηζηηθή, ζηελ Διιάδα ππήξραλ 71

θηλεκαηνγξάθνη: 13 ζηελ Αζήλα, 6 ζηνλ Πεηξαηά, 7 ζηε Θεζζαινλίθε, 5 ζηελ
Καβάια, 4 ζην Βόιν, 3 ζηα Υαληά, από δύν ζε Ζξάθιεην, Κόξηλζν, Καιακάηα,
Λακία, Μπηηιήλε, Ξάλζε, Πάηξα θαη από έλαο ζε Αγξίλην, Αξγνζηόιη, Ακαιηάδα,
Άξγνο, Αίγην, Αιεμαλδξνύπνιε, Γαξγαιηάλνπο, Γξάκα, Έδεζζα, Ησάλληλα,
Κνκνηελή, Κέξθπξα, Πξέβεδα, Πύξγν, ΢ύξν, ΢άκν, Σξίθαια, Σίξλαβν θαη Υίν.
΢ίγνπξα απηή ε ζηαηηζηηθή είλαη ειιηπήο αιιά δίλεη κηα εηθόλα ηεο ηαρύηαηεο
εμάπισζεο ησλ θηλεκαηνγξαθηθώλ αηζνπζώλ. Οπζηαζηηθά θάζε κεγάιε πόιε ή
θσκόπνιε έρεη ηνλ θηλεκαηνγξάθν ηεο θαη κεξηθέο πεξηζζόηεξνπο ηνπ ελόο.

Ζ αλνδηθή πνξεία ζπλερίζηεθε ηα επόκελα ρξόληα κε απνθνξύθσκα ηε δεθαεηία ηνπ

60 κέρξη πνπ… ήξζε ε ηειεόξαζε. Κη όια γίλαλ κηα λνζηαιγηθή αλάκλεζε.

ΝΗΚΟ΢ ΘΔΟΓΟ΢ΗΟΤ
΢επηέκβξηνο 2009