Vous êtes sur la page 1sur 4

21/6/2016 ConceptodeSemitica.

ArtculodePgina12|Semitica

Semitica

ConceptodeSemitica.ArtculodePgina12

PorJuanMagariosdeMorentin*
Entiendoporsemitica,comodisciplina,unconjuntodeconceptosyoperacionesdestinadoa
explicarcmoyporquundeterminadofenmenoadquiere,enunadeterminadasociedadyenun
determinadomomentohistricodetalsociedad,unadeterminadasignicacinyculessta,cmo
selacomunicayculessonsusposibilidadesdetransformacin.

Laintencininicialdeesteenunciadoesproporcionar,aquienseacerqueanuestradisciplina,una
perspectivaalavezampliayoperativa.Enestesentido,consideroque,apartirdelconcepto
propuesto,laperspectivaampliapuedeasentarseenlapropuestadeestudiarlasignicacindeun
fenmenosocialylaperspectivaoperativaenladeexplicaresasignicacin.

Aspues,lasemiticapuedeinteresarlesalosestudiososeinvestigadoresdelosfenmenossociales,
enlamedidaenquebuscanexplicarlasignicacinsocialmenteatribuidaatalesfenmenosyenla
medidaenqueenfocanestabsquedadeunmodoriguroso,quejustiquelasconclusionesalasque
lleguen,ynodeunmodointuitivo,quesecomprendeperocuyarazndesersedesconoceosinque
sepuedaestablecerporquseconsideraqueesesasignicacin(o,msbien,conjuntode
signicaciones)laquecorrespondeatribuirleatalfenmenoynocualquierotra.

Portanto,elabogado,elsocilogo,elpsiclogo,elhistoriador,ellicenciadoenletras,elcrticode
arte,ellingista,elantroplogo,elgegrafo,elarquelogo,ellicenciadoenturismo,eleconomista,el
lsofo,elterminlogoyeltraductor,elepistemlogo,elbibliotecario,elpublicitario,el
comunicador,elarquitecto,elmuselogo,elpoliticlogo,ellicenciadoencienciasdelasalud,el
demgrafo,elpedagogoytantosotros,enelmbitodelascienciassociales,necesitandelasemitica
comoinstrumentoestructuradorparalaconsistenciayelrigordesusestudioseinvestigaciones.

Estosebasaenquetodosellostienencomoobjetodeconocimientodesusrespectivasdisciplinasa
otrostantosobjetossemiticos,osea,fenmenossocialesqueya(sinqueseaimaginableunmomento
previoenquetodavano)tienenatribuido(paccamenteono)unconjuntodinmicode
signicados,cambiantesconeltiempoylacultura.

Todosellos,portanto,sonusuariospotencialesdelasemitica,enlamedidaenquesepanquela
semiticapuedeproporcionarleslasoperacionesnecesariasparaelaborarunaexplicacinbsicadela
signicacin(plural,contradictoria,competitiva)queposee,enunmomentodadodeunasociedad

determinada,elconcretofenmenoqueestnestudiando,yenlamedidaenquenosotros,los
https://semioticaiuna.wordpress.com/conceptodesemiotica/ 1/4
21/6/2016 ConceptodeSemitica.ArtculodePgina12|Semitica

determinada,elconcretofenmenoqueestnestudiando,yenlamedidaenquenosotros,los
estudiososdelasemitica,quepretendemoselaboraryproponerlasoperacionesanalticas
pertinentes,nolosdefraudemos.

Tambinlosobjetosdeconocimientodelascienciasnaturales(dejemosalmargen,porelmomento,el
temadesiestadicotomaesonopertinente,sibienanticipoqueconsideroqueno)sonotrostantos
objetossemiticosy,portanto,tambinenesedominiolasemiticatieneutilidad.Elproblemaes
epistemolgicoyrelativoalascaractersticasdelprocesodeproduccindeloscorrespondientes
conocimientosysugierotratarloenotraoportunidad;peroquedeyaplanteado.

Alenunciarinicialmenteelconceptodesemitica,aclarquemereferaalasemiticaencuanto
disciplina.Estoquieredecirquelodiferenciodelconceptodesemiticaencuantofacultad.Para
dejaraclaradasambasdireccionesesbozoesteltimoconcepto:entiendoporsemitica,encuanto
facultad,lacapacidadcognitivadequedisponelahumanidadparalaproduccindetodaslasclases
designos:icnicos,indicialesysimblicos,conlosquedaexistenciaontolgicaasuhumanidad.

Signosyobjetos

Laquepropusecomoprimeracaracterstica:entenderporsemiticaunconjuntodeconceptosy
operaciones,nosuponelaidenticacindedosuniversosdiferentes,sinosucompenetracinde
modotalquelosconceptosquesedenancomopertinentesalasemiticasernaquellosque
permitancomprenderelfuncionamientodelasoperacionesqueconstituyensunalidadespeccay
aplicarlas.Conceptosyoperacionesinteractanenelprocesocognitivoqueidenticaalasemitica:
desarrollarprocedimientosanalticosyreconstructivosquepermitanllegaraenunciarexplicaciones
relativasalaproduccineinterpretacindelsignicadodelosfenmenossociales.Estosconceptosy
operacionesintegranunconjuntoque,endenitiva,seconstituyeenunmtododeinvestigacin.

Alarmarestotiendoarechazarlaconcepcindelasemiticacomounaciencia.Creoque,paraello,
hayunargumentoimportante:nopuedeadmitirsequeseaunacienciaporelespecialcarcterdel
queserasuobjetodeconocimiento:elsigno.Desdelaperspectivapeirceana(alaquesigo,sin
aceptacionesdogmticas;porejemplo,alnocompartirquelasemiticaseaunacienciao,comodice
enotromomento,unadoctrina),todoessigno.Esmuyricoelconceptodesemiosisilimitadaque
estoltimoimplica,tanto(1)enlorelativoalarecurrenciasemiotizantedecadaunadelaspartesdel
signo,quelasconstituyeasuvezensignos,yalaspartesdeestosnuevossignos,asuvez,ensignos
(osea,detrespartesdeunprimersignosepasaanueve,destasa27,destasa81,yassucesivay,
almenosdesdeunaperspectivaterica,interminablemente,como(2)enlaproductividaddelsigno
enlamentedecadainterpretante(quenolopercibedesdealgunaexterioridadcomounincidental
espectador,sinocomoparteconstitutivadelsigno,quenoestcompletosinl),enlacual,apartirdel
signopropuestosecreaunnuevosignoyas,paracadaunodelosposiblesinterpretantes,enla
autorreexiny/oenlacomunicacin,continatransformndoseindenidaycreativamenteaquel
signoinicial,queyanoesunosinotantoscomointerpretanteslleguenaincorporarlo.Pero,sitodoes
signo,elsignonopuedeserobjetodeconocimientocientco,yaquenotieneobjetodeconocimiento
delcualdiferenciarse(oalqueutilizardialcticamentecomodeniens).

Pero,efectivamente,todoessigno?Lasignicacinesunconstructodelahumanidadytodocuanto
somoscapacesdeverlovemosporquesignicaydelmodocomosignica;ydeaquunopasaa
decirquetodoessigno(transformacin,desdelasinvestigacionescognitivasdelentornoenmundo,
comoestablecimientodelaidentidaddetodoorganismo).Pero,quealgosigniquequieredecirque
poresoyaessigno?

Enprincipio,podramosdecirquetodoloquevemos(osea,percibimos,conocemos,sentimos,
https://semioticaiuna.wordpress.com/conceptodesemiotica/ 2/4
21/6/2016 ConceptodeSemitica.ArtculodePgina12|Semitica

Enprincipio,podramosdecirquetodoloquevemos(osea,percibimos,conocemos,sentimos,
intuimos,soamos,etctera)lovemosporqueestsemiotizado(osea,porquehasidoelreferentede
un,almenos,enunciadosemitico;icnico,indicial,simblicoy/osuscombinacionesposibles).Al
admitirqueefectivamenteserequiereunprocesodesemiotizacincomocondicinnecesariaque
haceposiblelaidenticacindelasentidadesdenuestroentorno,seestadmitiendoqueexistendos
clasesdeobjetos:losquesemiotizanylossemiotizados.Enotrostrminos:lossignosylosobjetos
semiticos.Perolosobjetossemiticosnosonsignos;almenosmientraslosmanipulamoscomotales,
sinquenadaimpidaque,modicandolascircunstanciasdesuformadehacersepresentes(pasando
deserreferentesaestarexhibidosenrepresentacindeotros),puedanpasaracomportarsecomo
signos.Losobjetossemiticosrecibenesenombreparaindicarqueyaestnsemiotizados.Un
foucaultianodiraqueyahansidodichosdesdealgndiscurso;creopreferible,paraaprovecharel
aportedeFoucaultevitandolainterferencia,quelconsiente,delalingstica,decirqueyahansido
construidosdesdealgunasemiosissustituyente;quepuedesernosloverbal(osea,simblica),sino
tambinvisual(osea,icnica),comportamental(osea,indicial),etctera.Respectodeaquellos
objetosquenoestnsemiotizados,noesquenoexistan(noplanteoladudanticadesiacasonuestro
entornonoserelsueodeunlocoenunrincndeunmanicomio);loqueocurreesqueno
podemosverlos(osea,percibirlos,conocerlos,sentirlos,intuirlos,soarlos),yaquenotienen
identidad(encuantoposibilidaddereconocimientomediantesusignicado),esdecir,carecende
existenciaontolgica,paranosotros.

Aspues,consideroqueladistincinentresignoyobjetosemiticoesimportanteparaconferiry
mantenerelrigorylaecaciadelametodologasemitica.Peroesunadiferenciacoyunturalyno
sustancial,yaqueloqueenunmomentoessignoenotropuedepasaraserobjetosemiticoy
viceversa.Delmismomodoque,paraelenfoquesemitico,nadaesdenitivamenteicnicooindicial
osimblico(unapinturaclsica:elErasmodeHolbein,porejemplo,esuniconoenlamedidaenque
proponeunarepresentacindelaaparienciafsicadeeseadmirablehumanistaynosloporesto;es
unndiceparaeltrabajadorquetienequecolgarlodeunaparedoparaelcuradorquetieneque
decidirjuntoaquotroscuadrosopuertaoesquinaopanelconvienesituarloynosloparastos;y
esunsmboloparaelmarchandquelomiracodiciosoytambinparaotrasmltiplesmiradas).
Quienesseacercanalconocimientoriguroso(ocientco)conlaesperanza(positivista)depisarun
suelodenitivamenterme,acostumbrancriticarestamovilidaddelosconceptossemiticosylos
sealancomounapruebadesuinconsistencia.Considero,porelcontrario,queesamovilidad
acreditaelenraizamientocognitivodelasemitica,lacapacidadquetienenuestradisciplinaparadar
cuentadelasoperacionesmentalesqueintervienenenlaproduccinyelcambiodelsignicadode
determinadofenmeno,sinnecesidaddemodicarsusconceptosbsicosnisusoperaciones
analticas.

Perovolviendoaladistincinentresignoyobjetosemitico,creoqueelcriterioparaestablecerla
pasaporunavisingenerativa(noensentidocausalista).Paraquealgollegueaserunobjeto
semitico,esnecesarioqueunsigno(debidamentecontextualizado)loenuncie,loquenoocurre
procesualmentesinodemodosimultneooenparalelo.Entonces,algosersignocuandointerviene
comoenunciadorquesemantizaaalgodiferentedesmismo.Yalgoserobjetosemiticocuandoha
recibidosusignicadodealgodiferentedesmismo(loqueocurrecontodoloqueestamosen
condicionesdepercibir;incluidoelsigno,sloqueentalcasolaoperacinhabrdedesignarsecomo
metasemitica).Dichodemodomssimple:loqueenunciaesunsignoyloqueresultaenunciado
esunobjetosemitico.Otambin(entendiendodinmicamenteynoensuposibilidadespecularal
trminosustitucin),lasemiosissustituyenteestconstituidaporsignosylasemiosissustituida
estconstituidaporobjetossemiticos.Obsrvese:estetextoesunasemiosissustituyente(est
constituidoporsignos)yelproblemaalquesereere(esodeloquehabla)esunasemiosissustituida
(laformaenquequedaconstruidoelproblemadelquesehabla,porelmodocomoselodice,lo
constituyeenobjetosemitico).Perocuandoalguienrespondeycomentaloqueaqusedice,sutexto

eslasemiosissustituyente(encuantoestconstituidoporsignos)yestetexto,quehellegadoa
https://semioticaiuna.wordpress.com/conceptodesemiotica/ 3/4
21/6/2016 ConceptodeSemitica.ArtculodePgina12|Semitica

eslasemiosissustituyente(encuantoestconstituidoporsignos)yestetexto,quehellegadoa
escribiryquerecibeunnuevosignicadoapartirdelnuevotextodichoporelotro,esunasemiosis
sustituida(encuantoresultaconstruidocomoobjetosemitico).

Entonces,si,porejemplo,puedeestablecerserespectodeundeterminadoconstructofsicoque,para
unsujetodeterminado(oparaunacomunidaddeterminadadesujetos)consisteenunmbitodonde
transcurrelavidafamiliar(siendoseunodesussignicados,entreotrasmuchasposibilidades),y
deotrodeterminadoconstructofsicoqueconsisteenunlugardondeseadministrajusticia(siendo
sesusignicadopredominante),etctera,elloserasporqueesesujetooesacomunidadhansido
intrpretesdealgntexto(icnico,indicialosimblico;o,mejor,demultituddetextosdeesas
caractersticasysuposiblecombinatoria)queaslopropone;portanto,unacasaoelediciode
tribunalessonobjetossemiticosylarespuestadelodelosentrevistados,oloescritoenloslibros,o
lovistoentalocualimagenolm,esloqueutilizalossignosmediantelosquelacasaadquiereel
signicadoderepresentaralavidafamiliaryelpalaciodetribunaleselsignicadoderepresentara
lajusticia.Perosi,depronto,nosencontramosanteunacasaconcreta,consuscorredoresypiezasy
puertasycocinaydormitoriosybaos,ysuscoloresenlasparedesyjuguetesenelsueloyoloresen
elaire,podemospreguntarnosacercadequclasedevidafamiliarestrepresentando
(construyendo)esacasay,entonces,lacasaesunsigno(enrigor,undiscursoocontextosdesignos)o
unasemiosissustituyenteylavidafamiliareselobjetosemiticoolasemiosissustituida.Mutatis
mutandis,lomismosirveparaelediciodetribunales;poreso,porlogeneral,sebuscaqueseaun
ediciodeciertasolemnidadarquitectnica,paraconstruirunsignicadosolemnedelajusticia;sin
perderdevistaquelasolemnidadarquitectnicatambinesunobjetosemiticoqueseconstruye
conrecursosdelasemiosis(sustituyente)delaarquitecturadedeterminadasociedad,pocahistrica
yescuelaarquitectnica,deunmodoeneldiseoydeotromodoenlaobra,losqueasse
constituyenenotrostantossignososemiosissustituyentesysusobjetossemiticoscorrespondientes.

*FragmentodeLasemiticadelosbordes,derecienteaparicin(ed.Comunicarte).Elautoresprofesortitular
deSemiticaydeMetodologadeInvestigacinenlasuniversidadesnacionalesdeLaPlataydeJujuyydicta
posgradosenArgentina,Uruguay,Mxico,PeryEspaa.

https://semioticaiuna.wordpress.com/conceptodesemiotica/ 4/4

Vous aimerez peut-être aussi