T. C.

ULUDA NVERSTES

FEN-EDEBYAT FAKLTES

ARKEOLOJ BLM

ASPENDOS ANTK KENT

LSANS DERS NOTU

MEHMET BOZKURT

OUZHAN GKKURT

Danman:

Dr. Reyhan AHN

BURSA 2016
 NDEKLER

GR

KONUNUN NEM...................................................................................................

ALIMANIN AMACI.

ALIMANIN KAPSAMI..

ALIMANIN YNTEM.

BRNC BLM

ASPENDOS KENT

1.1 Kentin Yeri..1

1.2 Kentin Tarihesi2

1.3 Kaz Tarihesi4

KNC BLM

HELLENSTK DNEM MMAR UNSURLAR

2.1 Kent Surlar..5

2.2 ehir Kaps.5

2.3 Agora ve Market Binas...5

2.4 Dkkanlar....6

2.5 Bouleuterion/ Odeon...6

 NC BLM

ROMA DNEM MMAR UNSURLAR

3.1 Tiyatro...7

3.2 Aquaduckt(su kemeri)...9

3.3 Bazilika..9

3.4 Stadion..10

3.5 Nympheum....10

3.6 Hamam ve Gymnasion..11

3.7 Nekropol11

KAYNAKA

EK 1: Resimler
 GR

Konunun nemi

Anadolu corafi konumunun sunduu doal zenginlikleri nedeniyle insanlk tarihinin her
aamasnda iskan grmtr1 ve bu nedenle Trkiye hem kltr turizmi asndan hemde
iinde barndrd zengin antik bilgiler ile adeta bir ak hava ktphanesi olmas
zelliiyle hi de azmsanmayacak bir neme ve yere sahiptir. Gnmz modern
dnyasnda kii bana den gelirin artmas ve buna dayanarak lkelerin refah dzeyinde
grlen ykselme, insanlarn bo zamanlarn daha iyi kullanmalarna yol am2 ve lke
iindeki tarihi zenginlikleri grmeye gelen ziyaretilerin saysnda art yaanmtr.

Fakat Arkeolojik alanlar; fiziksel zellikleri ve mimari eleri ile korunmaya

gereksinim duyan kltr varlklardr.3 Elbette bu tarihi dokularn unutulmamas, lmeye
yz tutmamas, burada bulunan bilgilerin gelecek nesillere daha iyi aktarlabilmesi iin
onlara gerekli nemi vermeliyiz.

almann Amac

Bu almann temel amac, arkeoloji ders kapsamna giren antik yerleimlerin temel
bilgiler ile birlikte tantlmas ve bu alanla ilgili eitim alan renci ve dier nc
kiilerin bu konuyla ilgili en azndan temel bilgiler ile donatlmasdr.

almann Kapsam

Bu alma Aspendos antik kenti iinde bulunan Hellenistik ve Roma dnemi yaplarn
iine alan dnemle snrlandrlmtr.

1
Erdoan 2010, i
2
Erdoan 2010, i
3
zdemir 2010, 1
almann Yntemi

Bu almada kaynak olarak Uluda niversitesi Merkez Ktphanesinde bulunan alanla

ilgili eitli kitaplardan yararlanlmtr. Bunun yan sra Antalya mzesi, Kltr Varlklar
Ve Mzeler Genel Mdrl nn internet arivlerinden ve yine alanla ilgili eitli
internet kaynaklarndan yardm alnmtr.

Aratrma kapsamnda veri toplanmas amacyla kapsaml bir literatr taramas

yaplm olup ayrca belgesel tarama da yaplmtr. 4 Belgesel tarama, belli bir amaca
ynelik olarak kaynaklar bulma, okuma, not alma ve deerlendirme ilemlerini kapsar.
(Karasar, 1994: 183).

BRNC BLM

ASPENDOS KENT
1.1 Kentin Yeri
Halk arasnda Belks Harabeleri olarak adlandrlan 5 ve Pamfilya kenti olan Aspendos,
Antalya - Alanya karayolunun 44. km.sinden kuzeye dnen yolun 2. km.sinde yer
almaktadr.(Res:1) Sadece Anadolu'nun deil tm Akdeniz dnyasnn en iyi korunan
Roma Dnemi tiyatrosuna sahip olmasyla nldr ve ehir, blgenin en byk
nehirlerinden Kpray (Antik Eurymedon) yaknlarndaki tepe dzlnde kurulmu ve
geni arazisi, verimli tarlalar, zengin otlaklar, rahat deniz ulam sayesinde ksa zamanda
gelimitir.(Res:2) Bunun bir kant da M 5. yzylda gm sikke basan tek kent
olmasndan anlalabilinir. 6 .. 5. yzylda baslm sikkelerinde ad Estvediys olarak
gemektedir. Bu ismin ise, Ge Hitit Kral Asitawanda'nn adndan retildii
dnlmektedir. Anadolu kaynakl bu isim, ehrin ok eskilerden beri yerleim
grdnn bir kantdr.7

1947de yaplan Adana yaknndaki Karatepe kazlarnda bulunan M.S. 8. yzyln

sonlarna ait hem Hitit hiyeroglifi hem de Finike alfabesi ile kazlm olan iki dildeki yazt,

4
zekmeki 2012, 3
5
Kk 2008, 30
6
Kk 2008, 30
7
http://www.antalyamuzesi.gov.tr/
Danunum (Adana) Kral Asitawadann kendi isminden tretilmi Azitawadda adnda bir
ehir kurduunu ve kendisinin Muksas ya da Mopsus hanedan yesi olduunu belirtir.
Estvediys ve azitawaddi isimleri arasndaki bu artc benzerlik Aspendos ehrinin
Asitawadann kurduu ehir olabileceine iaret eder.8

1.2 Kentin Tarihesi

Yunan mitolojisine gre, ehir Truva Savandan sonra Pamphyliaya gelen kahraman
Mopsos nclndeki Argive kolonicileri tarafndan kurulmutur.9

Gerekte ise ehrin Argostan gelenlerce iskan edilmesi M.. 7. yzylda

gereklemitir. Zira bu ikinci kolonizasyon dalgasnda blgedeki Phaselis ve Sillyon gibi
kentler de bu yzylda kolonize edilmitir. Aspendosta bulunan yaztlar zerindeki Argos
diyalekti de bu gr glendirmektedir. ehrin M.. 5. Ve 4. yzyllara ait sikkeleri
zerinde grlen Estvediys szc ehrin Hititler dnemindeki ismidir ve Helenli
kolonistler buraya geldikleri zaman burada zaten bir yerleim mevcuttu ve yeni gelenler
yerli halkla kaynaarak onlarn geleneklerini benimsemilerdir. Sikkeler zerinde ehrin
eski ismini yazmalar bunu teyit etmektedir.10

M.. 546 ylnda Pers egemenliine giren ehir, sadece Perslere vergi deyerek
bamszln srdrmtr ve denize balants Euromedon ay ile salanan kentin daha
M.. 5. yzyl balarnda sikke bastrmas, onun ksa bir sre iinde olduka zengiletiini
ve otonom bir yapya sahip olduunu gstermektedir.11

M.. 469da, Atinal komutan Kimonun Persleri Aspendos yaknlarndaki

Kprayda yenmesi ehrin antik kaynaklara gemesini salamtr.12 M.. 467de devlet
adam ve askeri komutan Kimon 200 gemiden oluan bir filoyla, Eurymedon (Kpray)
yaknlarnda konulanm Perslere ani bir saldr yaparak onlar malup etmitir. Kimon,
aldatma taktii ile daha nce tutsak ald Perslilerin kyafetlerini kendi adamlarna
giydirdi ve onlar Perslerin bulunduu yerleim blgesine gnderdi. Persler bu adamlar
grdklerinde onlarn dman tarafndan serbest braklan yurttalar olduunu dnp

8
http://www.kulturvarliklari.gov.tr/
9
http://www.kulturvarliklari.gov.tr/
10
Gr 2010, 323
11
Gr 2010, 323
12
http://www.aspendosgezi.com/
kutlama iin enlikler yaptlar. Bundan yararlanan Kimon, karaya kartma yapt ve
Persleri yok etti. Bundan sonra Aspendos, Attika-Delos Deniz Birliinin yesi oldu.13

M.. 411 ylnda ise tekrar Pers hakimiyetine giren kent Perslerin donanma ss
olarak kullanlmaya balanr. Kent yurttalar Aspendosu geri kazanmak iin Helenli
komutan Thrasboulos ile anlama yolunu denerler fakat Thrasboulosun adamlar
gemilerinden inerek Aspendos etrafndaki arazilerdeki ekinleri yakmlardr. Buna kzan
Aspendoslular da Thrasboulosu adrnda ldrmlerdir.

M.. 334 ylnda ise Byk skender tarafndan kuatlan ehir, ehri yakmamas
karlnda skendere 50 talent gm para ve ok sayda at vermeyi nermi ve bu
nerileri kabul edilmitir.

Byk skender ehirden uzaklap Sillyon istikametinde yol alrken, Aspendoslular

sz verdikleri paray ve atlar vermek istemezler, bunun zerine Byk skender geri dner
ve Aspendoslular bu kez kendisine 100 talent gm para ve vermeyi sz verdikleri at
saysn da iki misli olarak vermek zorunda kalrlar.14
Bu anlamaya gre, bir Makedon garnizonu ehirde kalacak ve yllk vergi olarak
4000 atn yan sra 100 talent altn vereceklerdi. 15 Byk skenderin lmnden sonra
M.. 301deki Ipsos Savana kadar ehrin kontrol Antiogonosun elindedir.

M.. 3. yzyl boyunca ehir bu dnemdeki dier bat Anadolu kentleri gibi birka
defa Ptolemaioslar ile Seleukoslar arasnda hakimiyet deitirmitir. 16 M.. 190daki
Magnesia Sava ve bu savan ardndan M.. 188de yaplan Apameia Bar Antlamas
ile Aspendos, Pergamonun kontrolne braklmtr. M.. 129 ylnda Anadolunun Asia
Eyaleti olarak Romaya balanmasndan sonra ksa bir sre hr kalan ehir M.. 102
ylnda Romann Kilikia Eyaletine balanmtr.

M.. 78 ylnda Kilikial korsanlarn Servilius Vatia tarafndan yok edilmesinden

sonra blgeye prokonsl olarak gelen Gaius Verres, ehri adeta soyarak, birok mimari
sanat esini(tapnaktaki heykelleri ve Aspendosun nl Lir alan heykeli de giden
eserler arasndadr.) Romadaki villasna gtrmtr.17

13
http://www.kulturvarliklari.gov.tr/
14
Gr 2010, 324
15
http://www.kulturvarliklari.gov.tr/
16
Gorys 1983, 100
17
Gr 2010, 324
 ehir, Roma mparatoru Octavianus Augustus dneminde, M.. 25 ylnda ise
Lykonia Eyaletine, M.S. 43 ylnda ise Roma imparatoru Cladius tarafndan Pamphylien-
Lykien Birleik Eyaletine balanmtr.

ehir M.S. 1. ve 2. yzyllarda Anadoludaki dier antik kentler gibi parlak bir
dnem geirmi, M.S. 5-6. yzyllarda ise Dou Roma mparatorluuna balanan ehirin
ismi bu dnemde Primoupolis olarak anlmtr.

M.S. 7. yzyl da ise birok defa Arap aknlarna maruz kalm, talan edilen ehir,
M.S. 13. yzylda ehir Seluklular, 15. yzylda ise Osmanl egemenlii altna girmitir.

Tuz, zeytinya, buday, arap, at, gl aacndan heykelcikler vs. rnleri ile
yapt youn ticaret sayesinde ehir M.S. 2. ve 3. yzyllarda Pamphyliann byk ticaret
merkezlerinden biri haline gelmitir. Zeus, Artemis, Apollon, Athena, Dionysos, Hermes,
Herakles, Tyche ve Msr tanrlar Serapis ve Isis burada tapnm grmtr.18

Aspendostaki eserler, Aa kent yaplar ve yukar kent yaplar olmak zere ikiye
ayrlr. Yukar kentte agora, bazilika, bouleterion, 19 nympheum ve eksedra yer alrken
aa kentte ise tiyatro, stadion, hamamlar, su kemeri, tapnak ve nekropol gibi yaplar yer
almaktadr.20

1.3 Kaz Tarihesi

Aspendos arkeolojik kazlar Ankara Hacettepe niversitesi profesr Veli Kse
ynetiminde 2008 ylnda balamtr.

Kazlarda kent plan ve kentin geliimi zerinde durulurken u anda, bilim

insanlar, Aspendosun ekonomik ve siyasi bakmdan geliimi zerine younlamtr. Bu
kaz projesindeki ama, Akdeniz havzasndaki dier Roma ehirleri iin bir model olarak
kullanlabilecek kentsel alan mekansal geliim plan oluturmaktr. Projenin
gerekletirilmesi iin jeofizik aratrmalar, seramik ve yaztlarn yan sra tarihi binalarn
rekonstrksiyon almalarnn yaplmas gerekmektedir.. Aspendos kazlarnda kan ok
sayda buluntu bugn Antalya Arkeoloji Mzesi'nde sergilenmektedir.21

18
Gr 2010, 324-325
19
Gorys 1983, 100
20
http://www.tanitma.gov.tr
21
http://turkisharchaeonews.net/
 KNC BLM

HELLENSTK DNEM MMAR UNSURLAR

2.1 Kent Surlar

Tepenin hafif eimli bat yn Helenistik dnemden kalma surlarla evrilidir. Bu surlar
kuleler, kaplar ve kente klan yollar tamamlamaktadr. Kentin kaps tepenin bat
yanndaki surlar zerinde bulunmaktadr. Bugn nemli bir ksm yok olan surlarn duvar
yapsnn en iyi ekilde gzlemlenebildii yer kentin kuzey kaps yaknndaki blmdr.22
Ge Roma ve Bizans Dnemlerinde birtakm onarmlar grd bilinmektedir.

2.2 ehir Kaps

Kente antik dnemde en azndan ana kapdan girilmekteyti: Dou, Gney ve Kuzey
kaplar. Bunlardan en nemlisi antsal bir zafer tak olan23 ve ehrin dousunda yer alan
tek kemerli bir kapdr. 24 Ge Roma dneminde baz deiiklikler yapld tespit
edilmitir.25

2.3 Agora ve Market Binas

Doudan Bazilika, batda dkkanlar, kuzeyde nymphaion ile evrelenen Agora iki tepe
arasndaki dz yerleimin merkezine konulandrlmtr.26(Res:3)

Ayn zamanda Agoraya bitiik ekilde yaplm katl bir market yaps bulunmaktadr.
Bu tip market yaplarnn benzerleri Hellenistik dnemde grlmektedir. Yap Roma
dneminde bazilikaya dntrlmek amacyla baz deiikliklere maruz kalmtr.(Res:4)
Bu deiiklie gre nc ve agoraya alan kat kaldrlm, yerine yine stun ve/veya
ift yzl yarm stun orman grnmndeki bazilika galerisine dntrlmtr. Ancak

22
http://www.antalya.org/
23
http://www.aspendosgezi.com/
24
Gr 2010, 327
25
http://www.aspendosgezi.com/
26
Gr 2010, 328
eme kazlar esnasnda bulunan bir dor stun bal olaslkla bu yapnn st stoasna ait
olabileceine iaret olabilir.

Depolama amal ikinci katnda antik kaynaklardan bildiimiz zere Aspendosun

zengin tahl rezervleri konuluyor olabilirdi. Ya da dier nemli ticari malzemeler veya
silah vb. siyasi baz malzemenin depoland yer de olabilir.

2.4 Dkkanlar
Agorann batsnda bulunan dkkanlar avlu seviyesinden biraz daha yksektedir ve
nlerinde stoalar olan 2 katl muhteem bir dkkan dizisi olumutur. Bu dkkanlarn
toplam uzunluu 70mdir.27 (Res:5)

Odalar iki dikey bir yatk konglomera ta bloklardan olus an duvardan ibaret olan yaplarn
Iikinci kat ds emesinin oturdugu hatl delikleri de ayn s ekilde birbirleriyle ayn lde ve
standart bir taslak dahilinde ina edilmilerdir.(Res:6) Yapnn agoraya bakan yznde
nndeki basamaklarn zerinde stunlu bir portikonun var olmu olabilceini destekleyen
izler vardr.28

2.5 Bouleuterion/ Odeon

Agorann kuzeybatsnda yer alan yap drtgen bir plana sahiptir.(Res:7) Konglamera
tandan ina edilmi olup ehir meclisi toplantlarnn yan sra odeon(mzik salonu)
olarak da kullanld dnlmektedir.29 (Res:8) 38x30m llerinde olan yapnn nnde
genis bir avlunun iinde ve nnde es itli yaztl heykel kaideleri bulunmaktadr.30

27
http://www.antalya.org/
28
http://www.aspendosgezi.com/
29
Gr 2010, 328
30
http://www.aspendosgezi.com/
 NC BLM

ROMA DNEM MMAR UNSURLAR

3.1 Tiyatro

M.S. 2. yzylda Roma mparatoru Marcus Avrelius tarafndan M.S. 161-180 yllar
arasnda ina edilmitir.(Res:9) Tiyatroyu ina ettiren Romal iki karde Curtius Crispinus
ve Curtius Auspicatustur. 31 Theodoros'un olu mimar Zenon tarafndan ina edilen
yaklak 10-20000 arasnda bir seyirci32 kapasitesine sahipti.33

Tiyatro, antik dnemden gnmze en salam olarak gelen ve Roma tiyatrosunun

tm zelliklerini tamasyla nl bir tiyatrodur.34 Tiyatronun yannda bir bazilika bulunur,
kentin dier kalntlar ise tiyatronun arkasnda, akropoln yukarsnda yer almaktadr. 35

nl Mimar Vitruviusun De Architectura isimli kitabnda Blm VI- Tiyatronun

plan adl balkta izimleriye birlikte tanmlad Roma tiyatrosuna bire bir uymaktadr.
Sahnenin yerletirili yeri Tangential sisteme gre gerekletirilmi olup tiyatronun sahip
olduu olaanst akustii salayan da tiyatronun bu zelliidir.(Res:10) yle ki bu
durumla ilgili bir efsane bile olumutur.36 Hikayeye gre Aspendos Kral, ehre kimin en
fazla hizmet sunabileceini grmek iin bir yarma dzenleyeceini ve kazanann kz ile
evlenebileceini ilan eder. Bunu duyan sanatkarlar son hz almaya koyulurlar. Nihayet
karar gn geldiinde, kral herkesin abasn bir bir inceler ve iki aday seer. Bu
adaylardan birincisi, ehre su kemerleri yolu ile ok uzak mesafelerden su getiren bir
sistemi kurmay baarmtr. kinci aday ise tiyatroyu ina etmitir. Kral birinci adaydan
yana karar vermek zere iken tiyatroya bir daha bakmas istenir. Tiyatronun en st galerisi
civarnda gezinirken nereden geldii belli olmayan bir sesin derinden ve defalarca Kraln
kz bana verilmeli. dediini duyar. Byk bir aknlk yaayan kral, sesin nereden
geldiini arar ancak kimseyi bulamaz. Bu kii, tabii ki, yaratt aheserin akustii ile

31
Gr 2010, 325
32
Gorys 1983, 100
33
http://www.antalyamuzesi.gov.tr/
34
Gr 1983, 325
35
http://www.antalyamuzesi.gov.tr/
36
Gr 1983, 325
vnen ve sahnede ok ksk bir sesle konuan tiyatronun mimarnn ta kendisidir.
Sonunda gzel kz mimar kazanr ve dn treni de bu tiyatroda yaplr.37

Aspendos tiyatrosu bir Roma tiyatrosu olmasna ramen yapnn bir ksm Yunan
tiyatrolarnda olduu gibi yamaca yaslatlmtr.(Res:11) Tiyatronun paradoslarnn
girilerindeki kitabelerde tiyatroyu yaptran Curtius kardelerin yapy ehrin tanrlarna ve
imparatora adadklar yazldr.38

Gnmzde Aspendos kadar iyi korunmu antik tiyatro rneklerinden ikisi Gney
Fransadaki Orange Roma tiyatrosu ve Suriyedeki Bosra tiyatrosudur. Tiyatronun ds
cephesinde pencere ve kaplar evreleyen baz bloklarn devirme malzeme olduu
grlmektedir. Tekrar kullanm iin dzletirlmelerine ramen ta bloklar zerinde
bulunan geyik, ve aslan ya da panter figrleri, halen grlebilmektedir.39

Paradoslarn sahneye bakan yznde alt caveann birer paras olarak iki yanda iki
cella magistratus (imparator localar) yer almaktadr.

Sahne binas iki katl olup, altta Ion, stte Korint stunlar, stun aralarnda ise
heykel ve bstlerle sl niler yer almaktadr. Porta Reggia (orta kap) zerinde en stte
Suriye tipi bir alnlkta, bir Dionysos kabartmas 40 ve ileni tarzndan tr Bizans
dnemine ait olduu dnlen insan bstleri kabartma olarak is lenmis tir.41

Sahnenin zerinin ahap kontrksiyonla rtl olduu, sahne duvar zerindeki

oyuklardan belli olmakla birlikte caveann en st blmn ise stunlarn oluturduu bir
portik evrelemektedir. Bu blmn yamurlu gnlerde tiyatroya gelenlerin snmas iin
yapld dnlmektedir.

Tiyatronun sahne binas Seluklular dneminde kervansaray olarak kullanlm ve

sahneyi kaplayan beyaz mermerler sklerek yerlerine turkuaz renkli fayanslar
denmitir.(Res:12) Bu fayanslardan rnekler bugn Antalya Mzesinde
sergilenmektedir.42

37
http://www.antalyamuzesi.gov.tr/
38
Akurgal 2003, 471
39
http://www.aspendosgezi.com/
40
Gr 1983, 325
41
http://www.aspendosgezi.com/
42
Gr 1983, 325-326
3.2 Aquaduckt
Konglamera tandan yaplm olan su yolu yaklak 1 km uzunluundadr. ki basn
kulesi ile dadan ovaya indirilen suyu, yaklak 30 metre ykseklikte yaplm kemerler
zerine oturtulan kum tandan yaplm borularla akropole ulatrmaktadr.(Res:13)
Bir talik olan Tiberius Claudius Eurimnos su kemerlerinin inas iin yaklak 2.000.000
denarius demitir. Aspendosun nde gelen ahsiyetlerinden biriydi ve ehirde Demiorgus
(Dnyay yaratan tanrya eski Yunan tradisyonunda verilen isimdir ve insanlar iin imar
eden, ekil veren anlamna gelir) seilmi olmas da bunu destekler niteliktedir.43

Su kemerleri ile yaklas k 15 km uzaktan kente getirilen su, sadece kent iin deil
Aspendosun tahl zenginligiyle doru orantl olan verimli Pamfilya dzlg iin de ok
gerekliydi.(Res:14) Simdiye dek bilinen iki su kayna unlardr: kus uumu yaklas k 15
km uzaklktaki Gkepnar ile 12 km uzaklktaki Gkeler yaknnda bulunan Pnarbas
kaynag.44

3.3 Bazilika
Apsis blm kuzeyde yer alan ve konglamera tandan ina edilmi drt nefli bir
bazilikadr. Market yaps zerine ina edilen45 ve 27x105 m llerinde46 olan bu yapnn
kuzey girii, yaklas k 18 metre yksekliginde ve gnmzde halen ayaktadr.(Res:15)
inde yer alan nilerde byk ihtimalle dnemin imparator ve tanr-tanralarnn
heykelleri yer almaktayd. Nefler ve koridorlardan sadece bat duvar ve baz stun
kaideleri kalms tr.(Res:16)

As agdaki galeriye ds en ve evrede bulunan ift yarm daire stunlar uzun

galeride yer almaktaydlar. Bu tip yaplar Anadoluya yabanc olmakla birlikte tek degildir.
Ephesos ve Aphrodisias benzer rnekleri bize sunmaktadr. Bu stunlardan birinin
kaidesine ait bir para 2014 ylnda kefedilmitir. Thoruslar ssl bu blok yapnn
kesinlikle MS 1. yzyla ve hatta belki balarna tarihlenmesine olanak salamaktadr.47

43
Gr 1983, 327
44
http://www.aspendosgezi.com/
45
Gr 1983, 328
46
http://www.kulturvarliklari.gov.tr/
47
http://www.aspendosgezi.com/
3.4 Stadion
ehrin kuzeydousunda yer alan yap, yaklak 8.000 kii kapasitelidir ve M.S. 2. Yzyla
tarihlenmektedir.48 At nal eklindeki yap 220x30 m llerindedir.49

Bugn Aspendos stadyumu hakkndaki veriler yok denecek kadar azdr.(Res:17)

nk olduka tahrip olmu olan yapnn oturma yerleri tamamen km, toprak dolgusu
altnda kalmtr.(Res:18) Yapnn dou ksmndaki tonozlar tamamen km olsa da bat
ksmndakiler ksmen ayakta kalmtr. 50 Blgedeki birok mimari ede olduu gibi
burada da Konglamera ta kullanlm olmas ve Antalya ve evresinin konglamera tann
doal olarak bulunduu yer olmas, bu blgede yerel bir maden oca veya ta atlyesinin
bulunabileceine bir iaret olabilir.

3.5 Nympheum
Agorann kuzeyinde yer alan 32x15 m llerinde ince uzun iki katl bir yapdr. Su orta
ksmda bulunan niin iinden akyordu.(Res:19) Her iki katta da beer niin yer ald yap
M.S. 2-3 yzyllara tarihlenmektedir.51

Su kemerleriyle ehre getirilen suyun bir ksm zel mlklere (evlere) dier ksm
ise kamuya ait yaplara; agoradaki eme yapsna ve hamam yaplarna gnderiliyordu.
Birinci kattaki st yap elemanlarnn bir ksm in situ durumdadr.

Yapnn ilk yap evresinde altndaki nilerin ortas boylamasna bir aklk
braklmtr. Bunun da olaslkla s k-glge oyunuyla yapya ayr bir hava verilmek
istenmesidir. Sonralar bu boluk ta dolgu ile kapatlmtr.52

3.6 Hamam ve Gymnasion

ehrin gneydousunda, Euromedon ay kenarnda yer alan yap M.S. 3. yzyla

tarihlenmektedir.53

48
Gr 1983, 328
49
http://www.antalya.org/
50
http://www.aspendosgezi.com/
51
Gr 1983, 328
52
http://www.aspendosgezi.com/
Bu yap plan klasik Roma hamamlarnn zelliklerini birebir tamakla beraber 54 Hamam
yaps, nehir limann ortaya karlmas ile liman hamam olarak tanmlanmaya
balanmtr.(Res:20) Tiyatroya giden yolun dousunda ve nehre yakn bir noktadadr.

Liman Hamamnn en az iki katl olduu kalntlardan anlalabilmekte, bununla

beraber alt duvarlar konglomera ve kire ta, tavan ise tuladan rlmtr. nnde
devasa boyutlarda bir palaestras (spor salonu) olan yapnn bir Gymnasion-Hamam
kompleksi olup olmad ancak kazlarla desteklenebilir.(Res:21) zellikle bat ve gney
ksm daha iyi korunagelen, yapnn dnda bir de Kk Hamam vardr. Apsisli merkez
bir odaya sahip olan bu blmde byk pencereler yer alyordu. Bunun izleri
grlebilmektedir. Yapnn zeri Liman hamamnda olduu gibi tula tonozlarla kapl
olmalyd.55

3.7 Nekropol

Aspendosta biden fazla nekropol alan vardr, Pamphylia blgesininde en eski nekropol
olma nitelii tayan ve ele geen krmz figrl vazolar sayesinde M.. 5. yzyla
tarihlenen gneydoudaki alandr. Stadyumun kuzeydousundaki nekropolde ounlukla
kumtandan oyulu akroterler, alnlklar ile sslenmi kaya mezarlar ve dier mezar
kalntlar mevcuttur.56

53
Gr 1983, 328
54
http://www.antalya.org/
55
http://www.aspendosgezi.com/
56
zgr 1984
 KAYNAKA

Akurgal E., Anadolu Uygarlklar (stanbul 2003). Net Turistik Yaynlar, 471

Gorys E., Kleines Handbuch der Archelogie (Mnchen 1983). Deutscher Taschenbuch
Verlag GmbH & Co. , 99-101

Gr S., lk nsandan Selukluya Anadolu Uygarlklar ve Antik ehirler (stanbul

2010). Alfa Yaynevi, 323-328

zgr E., Aspendos a Travel Guide (1984)

Erdoan M. 2010, Kltr Turizminde Antik Kentler Perge Antik Kenti,

Yaymlanmam Uzmanlk Tezi, Ankara

Kk E. 2008, ren Yerlerinin Temel htiya Birimleri: Antalya, Ka, Patara rnei,
Yaymlanmam Uzmanlk Tezi, Ankara
zekmeki A. 2012, Yazma Eserlerde Konservasyon ve Restorasyon Uygulama
Tekniklerinin Analizi, Yaymlanmam Uzmanlk Tezi, Ankara.

zdemir B. 2010, Arkeolojik Kazlarda Alan Ynetimi ve Magnesia Antik Kenti,

Yaymlanmam Uzmanlk Tezi, Ankara.

(http://www.antalyamuzesi.gov.tr/) Eriim Tarihi : 25.05.2016

(http://www.kulturvarliklari.gov.tr/) Eriim Tarihi : 25.05.2016

(http://www.aspendosgezi.com/) Eriim Tarihi : 25.05.2016

(http://www.antalya.org/) Eriim Tarihi : 25.05.2016

(http://www.tanitma.gov.tr) Eriim Tarihi : 25.05.2016

(http://turkisharchaeonews.net/) Eriim Tarihi : 25.05.2016
Res1: Aspendos uydudan konumu (www.google.com.tr/maps)

Res2: Aspendos kent plan (http://www.waterhistory.org/histories/aspendos/aspill1.jpg)

Res3:Agora kalntlar

(http://turkisharchaeonews.net/sites/default/files/pictures/sites/aspendos/aspendos_agora_1.jpg)

Res4: Agora kalntlar ve market yaps

(http://www.antalyamuzesi.gov.tr/images/orenyerleri/aspendos/3b.jpg)
Res5: Agorada sralanm dkkanlar

(http://turkisharchaeonews.net/sites/default/files/pictures/sites/aspendos/aspendos_agora_shops_1.jpg)

Res6: Agoradaki dkkan kalntlar

(http://turkisharchaeonews.net/sites/default/files/pictures/sites/aspendos/aspendos_agora_shops_3.jpg)
Res7: Bouleterion- odeon yap kalnts

(http://turkisharchaeonews.net/sites/default/files/pictures/sites/aspendos/aspendos_bouleuterion_1.jpg)

Res8: Bouleterion-odeondan grnt

(http://turkisharchaeonews.net/sites/default/files/pictures/sites/aspendos/aspendos_bouleuterion_3.jpg)
Res9: Aspendos tiyatrosundan grnm

(http://www.antalyamuzesi.gov.tr/images/orenyerleri/aspendos/1b.jpg)

Res10: Aspendos tiyatrosu oturma sralarndan grnm

(http://www.aspendosgezi.com/usrfiles/files/aspendos/galeri/aspendos_galeri_03.jpg)
Res11: Tiyatronun yamaca yaslanmas

(http://www.aspendosgezi.com/usrfiles/files/aspendos/galeri/aspendos_galeri_10.jpg)

Res12: Seluklu dneminde tiyatro sahnesine denen fayanslardan bir rnek (zgr E. Aspendos a Travel
Guide)
Res13: Su kemerinden grnm

(http://www.aspendosgezi.com/usrfiles/files/aspendos/yapilar/aspendos_yapilar_su_kemerib.jpg)

Res14: Su kemerinden grnm

(http://turkisharchaeonews.net/sites/default/files/pictures/sites/aspendos/aspendos_aqueduct_1.jpg)
Res15: Aspendos bazilikasnn dou ksmndan grnm

(http://turkisharchaeonews.net/sites/default/files/pictures/sites/aspendos/aspendos_basilica_east_panorama.jp
g)

Res16: Bazilikann dardan grnm

(http://www.antalyamuzesi.gov.tr/images/orenyerleri/aspendos/3b.jpg)
Res17: Aspendos Stadion

(http://turkisharchaeonews.net/sites/default/files/pictures/sites/aspendos/aspendos_stadium_1.jpg)

Res18: Aspendos Stadion panaromik grnt

(http://turkisharchaeonews.net/sites/default/files/pictures/sites/aspendos/aspendos_stadium_panorama.jpg)
Res19: Aspendos Nympheumdan grnm

(http://turkisharchaeonews.net/sites/default/files/pictures/sites/aspendos/aspendos_nymphaeum_2.jpg)

Res20: Hamam kalntsndan grnm (zgr E. Aspendos a Travel Guide)

Res21: Gymnasion kalntsndan grnm (zgr E. Aspendos a Travel Guide)

Res22: Roma necropolisine ait grnm (zgr E. Aspendos a Travel Guide)

ehrin M.. 5. yzyla tarihleyen krmz figrl kraterden grnm, Ellerinde bardak olan olan plak
gencin birbiriyle akalama sahnesi (zgr E. Aspendos a Travel Guide)

Aspendos sikkeleri. Baz sikkeler zerinde kentin Hititler dnemindeki ismini (FEIIY/Estvediys)
grebilirsiniz