Klinik Laboratuvar Testleri

HEMOGRAM (TAM KAN SAYIMI)

Dier ad ve ksaltma: Tam kan saym, CBC.
Kullanm amac: Genel salk durumunun kontrol, kemik iliinin hcre
retim faaliyetinin ve beslenme ile ilikili yetersizlik bulunup bulunmad-
nn deerlendirilmesi, akut enfeksiyon olaslnn aratrlmas gibi
amalarla kullanlr.
Genel bilgiler:
Klinik laboratuarclk uygulamasnda en fazla talep edilen test gruplarn-
dan biri olan hemogram kapsamnda deerlendirmeye tabi tutulan pa-
rametre says, kullanlan analizrn zelliklerine gre deiiklik gsterir.
Otomatize kan saym sistemlerin ounda, eritrosit says, hemoglobin
konsantrasyonu, ortalama eritrosit hacmi (MCV), lkosit says ve
trombosit says dorudan doruya llen parametrelerdir. ndeks de-
erlerinin byk ounluu hesaplanarak belirlenir.
1- ERTROST (Krmz kre, alyuvar) SAYISI: Eritrositler kanda en
fazla sayda bulunan hcrelerdir. Grevleri dokularla akcierler arasnda
oksijen ve karbondioksit transportunu salamaktr. Geleneksel olarak
sonular, milyon/L birimi kullanlarak rapor edilse de, nerilen uluslara-
12
ras standart birimi x10 /Ldir.
Eritrosit saysnn artt durumlar: Primer polisitemi (polisitemia rubra
vera), sekonder polisitemiler (akcier veya kalp hastalklarna bal
hipoksemi, renal kist, serebellum hemanjioblastomas, feokromasitoma,
hepatoma, nefroblastoma gibi uygunsuz eritropoetin salnmna neden
olan hastalklar), fazla sigara iimi, yksek rakml yerlerde yaama, ar
egzersiz, hemokonsantrasyon, (dehidratasyon, yanklar, ar kusma,
intestinal obstrksiyon).
Eritrosit saysnn azald durumlar: Eritrosit retiminde azalmaya yol
aan anemiler (demir eksiklii anemisi, kemik ilii hipoplazisi, aplazisi,
kemoterapi), kan kayb, intravaskler hemoliz, hamilelik (hemodilsyona
bal), souk agltininlerin varlnda eritrosit says yanl olarak dk
bulunabilir.
Saat 17.00 7.00 arasnda ve yemeklerden sonra eritrosit saym so-
nularnda %10a varan oranda dme olabilecei bildirilmektedir. Kan
alnrken turnikenin uzun sre bal tutulmasnn yanltc yksek sonu-
lara neden olmas mmkndr.
Referans Aral:
Ya Kadn (Milyon/ mm3) Erkek (Milyon/ mm3)

1
 Bursa GVNTIP Laboratuvar

029 gn 3.90 5.90 3.90 5.90

13 ay 3.30 5.30 3.30 5.30
45 ay 3.50 5.10 3.50 5.10
68 ay 3.80 5.50 3.80 5.50
911 ay 4.00 5.30 4.00 5.30
12 ya 3.80 5.10 3.80 5.10
35 ya 3.70 5.10 3.70 5.10
68 ya 3.80 5.10 3.80 5.10
9-11 ya 4.00 5.30 4.00 5.30
1214 ya 3.80 5.00 4.10 5.20
1517 ya 3.90 5.10 4.20 5.60
1844 ya 3.80 5.10 4.30 5.70
4564 ya 3.80 5.30 4.20 5.60
6599 ya 3.80 5.20 3.80 5.80

2- HEMOGLOBN KONSANTRASYONU: Hemoglobin, kana krmz

rengini veren, demir ieren, protein yapsnda bir maddedir. Eritrositlerin
oksijen ve karbondioksit transportunu gerekletirmesini hemoglobin
salar. Tamamen satre hale geldiinde 1 gram hemoglobin 1.34 mL
oksijen tayabilir. Ortalama bir yetikinde toplam 600 gram hemoglobin
bulunur ve bu miktar hemoglobin ayn anda yaklak 800 mL oksijen
tayabilir. Geleneksel birimi g/dL olarak kullanlsa da nerilen uluslara-
ras birimi g/Ldir. Artt ve azald durumlar, eritrosit saysn artran ve
azald durumlarla ayndr. lm neticesinde deiiklik yaratan
preanalitik varyasyon nedenleri yine eritrosit saysnda deiiklik yaratan
nedenlerle ayndr.
Referans Aral:
Ya Kadn (g/dL) Erkek (g/dL)
014 gn 13.4 19.8 13.4 19.8
1529 gn 10.0 17.1 10.0 17.1
12 ay 10.0 17.1 10.0 17.1
34 ay 9.4 13.0 9.4 13.0

2
 Klinik Laboratuvar Testleri

56 ay 10.3 14.1 10.3 14.1

711 ay 11.1 14.1 11.1 14.1
15 ya 11.0 14.0 11.0 14.0
69 ya 11.5 14.5 11.5 14.5
1011 ya 12.0 15.0 12.0 15.0
1214 ya 11.5 15.0 12.0 16.0
1517 ya 11.7 15.3 12.3 16.6
1844 ya 11.7 15.5 13.2 17.3
4564 ya 11.7 16.0 13.1 17.2
6599 ya 11.7 16.1 12.6 17.4

3- HEMATOKRT: Eritrositlerin kanda igal ettii hacmin ifadesidir.

Geleneksel birimi % olarak kullanlsa da nerilen birimi hacim (L) frak-
siyonudur (rnek: %45 =0.45 L). Artt ve azald durumlar, eritrosit
saysnn artt ve azald durumlarla ayndr. lm neticesinde dei-
iklik yaratan preanalitik varyasyon nedenleri de eritrosit saymnda
deiiklik yaratan nedenlerle ayndr.
Hematokrit lm manuel uygulamalarda, dorudan santrifgasyon
yntemleri kullanlarak yaplabilir. Otomatize sistemlerde ise hematokrit
deeri, MCV deerinin eritrosit says ile arpm (MCV x eritrosit says)
yoluyla, yani hesaplama yntemiyle belirlenir.
Manuel alan laboratuvarlarda genellikle mikrohematokrit metodu
kullanlr. Hematokrit lm amacyla makrometod (Wintrobe) metodu-
nun kullanm, daha fazla numune kullanmn gerektirmesi, daha uzun
zaman iinde netice vermesi ve daha fazla hatal sonu elde edilmesine
neden olmas nedeniyle tercih edilmez.
Santrifj ilemi srasnda plazmann, beyaz kan hcrelerinin ve
trombositlerin eritrositler arasnda hapsolmas nedeniyle gerek deerin
zerinde sonular elde edilme olasl vardr. almann tamamlandk-
tan sonra mikrohematokrit tpnn kontrol edilmesi, byle bir hatann
yaplma riskini azaltr. Makrositik anemilerde, sferositoziste ve
hipokromik anemilerde, hcreler arasnda plazmann hapsolma ve dola-
ysyla %13 orannda daha yksek hematokrit deeri lme riski artar.

3
 Bursa GVNTIP Laboratuvar

Tam kan rneinin uzun sre beklemesi sonucunda eritrosit hacminin

artma eilimi gstermesi nedeniyle hcre sayan sistemler tarafndan
belirlenen hematokrit deeri, gerek deerin zerinde bulunabilir.
Referans Aral:
Ya Kadn (%) Erkek (%)
014 gn 39.0 65.0 39.0 65.0
1559 gn 31.0 55.0 31.0 55.0
24 ay 28.0 42.0 28.0 42.0
56 ay 32.0 44.0 32.0 44.0
711 ay 32.0 41.0 32.0 41.0
12 ya 32.0 40.0 32.0 40.0
35 ya 32.0 42.0 32.0 42.0
68 ya 35.0 42.0 35.0 42.0
911 ya 34.0 43.0 34.0 43.0
1214 ya 33.0 44.0 35.0 45.0
1517 ya 34.0 44.0 37.0 48.0
1844 ya 35.0 45.0 39.0 49.0
4564 ya 35.0 47.0 39.0 50.0
6599 ya 35.0 47.0 37.0 51.0

4- ERTROSTLERLE LKL NDEKSLER: lk kez Wintrobe tarafn-

dan tanmlanan, eritrositlerin bykl ve eritrosit ii hemoglobin kon-
santrasyonu hakknda bilgi sahibi olmay hedefleyen indeks deerleri,
daha ok anemilerin karakterinin ve dolaysyla da sebebinin belirlenme-
si amacyla kullanlr. Otomatize hcre saym cihazlarnn kullanlmaya
balanmasndan nce MCV, MCH ve MCHC parametreleri eritrosit say-
s, hemoglobin konsantrasyonu ve hematokrit parametrelerine dayanla-
rak hesaplama yoluyla belirlenmekteydi. Gnmzde ise MCV otomatize
hcre saym cihazlar tarafndan dorudan llmekte, geleneksel
manuel tekniklerle belirlenmesi mmkn olmayan RDW indeks deeri,
eritrosit hacim histogramndan yararlanlarak hesaplanmaktadr.
a) MCV (Mean Cell Volume): Ortalama Eritrosit Hacmi Hematokrit ve
eritrosit saysndan yararlanlarak hesaplanr.

4
 Klinik Laboratuvar Testleri

Htc (L)
MCV = x 100
Eritrosit says (M/L)
Ayn forml nerilen uluslararas birimlerle ifade edilirse:
Htc (L)
MCV = 12
Eritrosit says (x10 /L)
MCV birimi mikrometrekp veya femtolitre (fl) birimi ile ifade edilir. 1
-15
femtolitre 10 Ldir
12
rnek: Hematokrit: 0.45 Eritrosit says: 5x10 /L
0,45 L -15
MCV = 12 = 90 x 10 L
5 x 10
MCV deerinin dklne mikrositoz, normal snrlar iinde bu-
lunmasna normositoz, byk olmasna ise makrositoz denir.
Demir eksiklii anemisi ve talasemi taycl mikrositozun en sk
grld durumlardr. Ayrca bazen kronik hastalklarda, baz
hemoglobinopatilerde ve bazen hipotiroidizmde de mikrositoz grlebilir.
B12 vitamini ve folik asit eksiklii, makrositoz durumlarnda ilk akla gelen
olaslklardr. Ayrca akut kan kaybna bal anemilerde, hemolitik anemi-
lerde, aplastik anemilerde, hipotiroidizmde, karacier hastalklarnda,
yaygn malign hastalklarda, sigara, alkol ve oral kontraseptif kullanan-
larda da makrositoz grlebilir. Yan ilerlemesiyle birlikte MCV deerin-
de artma meydana gelir.
Referans aral:
Ya Kadn (fL) Erkek (fL)
Doumda 98.0 120.0 98.0 120.0
1 7 gn 88.0 120.0 88.0 120.0
8 14 gn 86.0 120.0 86.0 120.0
15 gn 1 ay 85.0 110.0 85.0 110.0
2 5 ay 77.0 110.0 77.0 110.0
6 ay 5 ya 74.0 89.0 74.0 89.0
6 ya 11 ya 78.5 90,4 76.5 90.6
12 ya 15 ya 79.9 92.3 81.4 91.9
>15 ya 81.6 -98.3 81.2 95.1

5
 Bursa GVNTIP Laboratuvar

b) MCH (Mean Cell Hemoglobin): Ortalama Eritrosit Hemoglobini

Eritrosit hcresi bana den ortalama hemoglobin miktarn (arlk)
gsterir. Hemoglobin konsantrasyonu ve eritrosit saysndan yararlanla-
rak hesaplanr.
Hb (g/L) Hb (g/dL)
MCH = = x 10
Eritrosit says (M/L) Eritrosit says (M/L)
rnek: Hemoglobin: 15 g/dL, eritrosit says: 5.0 M/L
15
MCH = = 30 pg
5
-12
MCH birimi pikogram (pg) olarak ifade edilir. 1 pg = 10 gdr.
MCH deerinin dk olmas genellikle hipokromi varln dndrse
de, ayn zamanda mikrositoz bulunmas halinde, eritrositler normokromik
grnme sahip olabilir. Mikrositer anemilerde (beraberinde sferositoz
yoksa) ortalama eritrosit hemoglobini dk bulunur. Ayn zamanda
hipokromi de mevcutsa, MCH deeri daha belirgin derecede dk
bulunur. Makrositer anemilerde hcreler daha byk olduundan ve
daha fazla miktarda hemoglobin tadndan MCH deeri yksek bulu-
nur.
Referans aral: 25 36 pg.
c) MCHC (Mean Cell Hemoglobin Concentration): Ortalama Eritrosit
Hemoglobin Konsantrasyonu
Sktrlm eritrositlerin belirli bir hacminde bulunan hemoglobin mikta-
rn gsterir. Hesaplanmas iin hematokrit ve hemoglobin deerleri
kullanlr.
Hemoglobin (g/dl)
MCHC =
Htc
Sonu, g/dL birimiyle ifade edilir.
rnek: Hemoglobin: 15 g/dL, Hematokrit: 0.45
15 g/dl
MCHC = = 33.3 g/dl
0.45

MCHC deerinin dk olmas durumunda eritrositlerin hipokromik g-

rnmde olmas beklenir. MCHC deeri dklne en sk olarak de-
mir eksiklii anemisinde rastlanr. Makrositozlarda beraberinde
hipokromi yoksa MCHC deeri normal, hipokromi varsa dk bulunur.

6
 Klinik Laboratuvar Testleri

Sferositozda ise MCHC deeri yksek bulunur. Btn bu bilgiler, MCH

ile kyaslandnda MCHCnin hipokromi ile ok daha yakndan iliki
gsteren bir indeks parametresi olduunu gstermektedir.
Referans aral: 31.0 36.0 g/dL.
d) RDW (Red cell Distribution Width): Krmz hcresi dalm geni-
lii
Eritrositlerin byklke birbirinden farknn yani anizositozun bir gster-
gesidir. 1983 ylnda Bessman isimli aratrmac anemilerin RDW ve
MCV deerlerine dayanlarak snflandrmasn nermitir. Bu iki para-
metre beraberce dikkate alnarak talasemi taycl ve demir eksiklii
anemisi arasnda ayrm yaplabilir.
Talasemi tayclnda MCV dk ve RDW normal
Demir eksiklii anemisinde ise MCV dk, ancak RDW yksek-
tir.
Yani, her iki hastalk tablosunda da mikrositoz olmasna ramen,
talasemi tayclnda eritrosit hcrelerinin byklk asndan birbirin-
den farkl olmad halde, demir eksikliinde anizositoz olmas beklenir.
Demir eksikliinde eritrositlerin genellikle hipokromik olmas da ayrc
tanya yardmc olur.
RDW deeri iki ekilde hesaplanabilir ve ifade edilebilir:
d-1) RDW-CV (RBC distrubition width Coefficent of Variation):
MCV + SD ve MCV SD deerlerinin arasndaki farkn, dalm grafii-
nin taban geniliine oran olarak ifade edilebilir. Dalm tabannn
genilii, en byk eritrositlerin hacmi ile en kk eritrositlerin hacmi
arasndaki fark gsterir. Bylece eritrosit histogramn tam orta blgesin-
de bulunan ve toplam hcrelerin %68.26lk ksmn tekil eden eritrosit-
lerin dalm aralnn, btn eritrositlerin dalm aralna oran hesap-
lanm olur. Sonu % birimi ile ifade edilir.

(MCV+SD) (MCV-SD)
RDW-CV = x 100
Dalm grafiinin taban genilii

Eritrositler byklk asndan birbirine yaklatka, dalmn standart

sapmas kleceinden, RDW-SD deeri klecektir. Buna karlk
eritrositlerin byklk asndan birbirinden farknn artmas standart
sapma deerini byteceinden RDW-SD deerinin daha byk olma-
sna neden olacaktr.

7
 Bursa GVNTIP Laboratuvar

RDW-CV hesabnn grafiksel gsterimi

Referans aral:
Ya Kadn (%) Erkek (%)
0 2 ya 12.0 14.5 12.0 14.5
3 5 ya 12.0 - 14.0 12.0 - 14.0
6 11 ya 11.6 13.4 12.0 14.0
12 15 ya 11.2 13.5.0 11.6 13.8.0
>15 ya 11.9 15.5 11.8 15.6

d-2) RDW-SD (RBC distrubition width Standard Deviation).

Eritrosit histogramnda pik noktasnn ykseklii %100 frekans dzeyi
olarak kabul edilip, %20 frekans dzeyine uyan yatay izginin histogram
kesme noktalarnn karlk geldii hcre hacimleri arasndaki fark olarak
ifade edilir.

RDW-SD hesabnn grafiksel gsterimi

8
 Klinik Laboratuvar Testleri

Anizositoz olasln deerlendirme asndan genellikle birbiri ile uyum-

lu neticeler vermelerine ramen, RDW-CV deeri RDW-SD deerine
gre daha yaygn olarak kullanlr.
5- LKOST SAYISI (WBC): Beyaz kan hcreleri veya beyaz kreler
olarak da adlandrlan lkositler, vcudu enfeksiyon etkenlerine veya
yabanc maddelere kar koruyan baklk sisteminin hcresel
komponentini oluturur. Kan dolam ve lenfatik sistem ile btn vcudu
dolaan lkositler kemik iliinde retilir. Lkositlerin toplam says kadar
lkosit forml ile belirlenen alt gruplara dalm da klinik deerlendir-
mede byk nem tar. (Bk. Periferik yayma)
Patolojik olarak enfeksiyonlarda, lkomoid reaksiyonda, akut hemolitik
atak ve akut hemoraji sonrasnda, polisitemia verada lkosit says
yksek bulunur.
Egzersiz sonrasnda, emosyonel stres dnemlerinde, menstruasyon
dneminde, soua maruziyet durumunda, anestezi uygulamas sra-
snda ve sonrasnda, hamilelikte ve doum srasnda, paroksismal tai-
kardilerde, gne na ve ultraviyole nlarna maruz kalndnda,
konvlsiyon ataklarndan sonra, bulant ve kusma durumlarnda kan
lkosit saysnda fizyolojik olarak ykselme meydana gelir.
Tifoid ve paratifoid ate, tularemi, brusellozis, influenza, kzamk,
enfeksiyz hepatit, rubella, saman nezlesi, stma, milier tberkloz,
septisemi gibi enfeksiyon tablolarnda; pernisiyz anemi, aplastik anemi,
hipersplenizm, Gaucher hastal, Felty sendromu, Chdiak-Higashi
sendromu ve paroksismal noktrnal hemoglobinri gibi hematolojik
hastalklarda lkosit says dk bulunur.
Referans Aral:
Ya Referans aralk (K/mm3)
prematre 9.00 30.00
0-1 ay 9.40 34.00
2-12 ay 5.00 19.50
1-3 ya 6.00 17.50
4-5 ya 5.50 15.50
6-15 ya 4.50 13.50
>15 ya 4.50 11.00

9
 Bursa GVNTIP Laboratuvar

5- TROMBOST SAYISI: Kemik iliinde megakaryositlerin sitoplazma-

sndan retilen trombositler, hemostaz srecinde ok nemli role sahip-
tir. Ortalama mr 5-9 gn arasnda deiir. Trombositlerle ilgili hastalk-
lar balca 3 ana grupta toplanabilir. Trombosit saysnn dmesi
trombositopeni, ykselmesi trombositoz olarak adlandrlr. Sayda
anlaml bir deiiklik olmakszn fonksiyonlarda deiiklik olmasna
trombasteni ad verilir.
Trombositlerin saysnn ok dk seviyeye inmesi ya da fonksiyonlar-
nn bozulmas kanamaya sebep olur. Buna karlk saysnn ok yksek
seviyelere kmas ise tromboz riskini artrr.
Trombositopeni sebepleri:
A-mmun sebepli trombositopeniler (Bk. ANT-TROMBOST ANTKORLARI):
a)Otoantikorlar sebebiyle retikloendotelyal sistem tarafndan trombosit
yklmnn artmas: Primer immun trombositopenik purpura;
lenfoproliferatif hastalklara, kollajen doku hastalklarna, enfeksiyoz
mononkleoz ve kazanlm insan immn yetmezlik sendromu (AIDS)
gibi enfeksiyon hastalklarna bal immun trombositopeni.
b)Alloantikorlar sebebiyle retikloendotelyal sistem tarafndan trombosit
yklmnn artmas: Neonatal alloimmuntrombositopeni, transfzyon
sonras purpura, pasif alloimmn trombositopeni, alloimmn trombosit
transfzyonuna cevapszlk.
c)lalara bal immun trombositopenik purpura (rn. Kinin)
d)Heparin tarafndan indklenen trombositopeni
B-mmun sebepli olmayan trombositopeniler:
a)Trombin veya proenflamatuvar sitokinler tarafndan trombosit aktivas-
yonu: Dissemine intravaskler koaglasyon, septisemi ve her trl sis-
temik enflamatuvar cevap uyandran sendromlar.
b)Makrofajlar tarafndan trombosit yklmnn hzlandrlmas: Enfeksi-
yonlar ve baz lenfoproliferatif hastalklar.
c)von Willebrand aktivitesi bozukluu sebebiyle trombosit yklm:
Trombotik trombositopenik purpura, hemolitik remik sendrom.
d)Suni yzeylerle temas nedeniyle trombosit kayplar: Kardiyopulmoner
bypass cerrahisi, intravaskler kateter kullanm.
e)Kardiyovaskler hastalklar sebebiyle trombosit yaam sresinin k-
salmas: Doumsal veya sonradan ortaya kan kalp hastalklar,
kardiyomiyopati, pulmoner embolizm.

10
 Klinik Laboratuvar Testleri

Trombositoz sebepleri:
a) Geici veya ksa sreli sebepler: Akut kan kayb, akut enfeksiyonlar
ve her trl iltihabi reaksiyonlar, iddetli egzersiz veya stres,
trombositopeniden iyileme dnemi.
b) Kalc veya uzun sreli sebepler: Demir eksiklii, hemolitik anemi-
ler, splenektomi; kronik iltihabi hastalklar veya enfeksiyon hastalklar
(ba dokusu hastal, temporal arterit, iltihabi barsak hastal, tber-
kloz, kronik pnmoni); ila reaksiyonlar (vinkristin, all-trans-retinoik
asit, sitokinler ve growth faktrler).
3
Referans Aral: 150 400 K/mm

11