De nieuwe economie ziet eruit als een donut | Topics.

nl 16/12/2017, 15*03

De nieuwe economie ziet eruit als een donut

Nieuw is het niet wat de Britse econoom Kate Raworth zegt. Toch slaat
haar pleidooi voor een duurzame en sociale economie aan.

Esther Bijlo • 16 december 2017, 13:45

©Louman & Friso

Het is een zoet, gefrituurd broodje met een gat in het midden, de donut. Geen
voor de hand liggend voedsel om een pleidooi voor een nieuwe, duurzame
economie aan op te hangen. Maar de Britse econoom Kate Raworth doet het
toch. Met succes. Haar dit jaar verschenen boek 'Doughnut Economy' bestormt

https://www.topics.nl/de-nieuwe-economie-ziet-eruit-als-een-donut-a9256766trouw/?context=zoek%2F%3Fquery%3Ddoughnut Page 1 of 7
De nieuwe economie ziet eruit als een donut | Topics.nl 16/12/2017, 15*03

internationaal de eindejaarslijstjes van 'must reads'. Een recente uitzending van

VPRO's 'Tegenlicht' oogstte jubelende reacties. In januari is Raworth in
Nederland, optredens van haar zijn al bijna uitverkocht.

“ Teken een alternatief voor de homo economicus

De Nederlandse vertaling ligt sinds een paar weken in de boekhandel: 'Donut

Economie'. Het ronde broodje van Raworth, verbonden aan Oxford University,
staat model voor de 'economie van de 21ste eeuw'. Die economie is niet de aan
groei verslaafde, op fossiele brandstoffen draaiende machine waarin de
egoïstische 'homo economicus' centraal staat. Deze eeuw, waarin duidelijk is
geworden dat de mensheid op planetaire grenzen stuit, heeft behoefte aan een
geheel andere benadering.

De donut is een uitstekend beeld om dat uit te leggen, vindt Raworth. Het
broodje zelf, de ronde ring, is veilig, rechtvaardig, duurzaam gebied. Daar
produceert, consumeert, leeft iedereen zonder schade aan natuur of klimaat toe
te brengen, is er voldoende voedsel en werk, gezondheid en democratie. In het
gat van de donut geeft Raworth de tekorten weer: daar willen mensen overal ter
wereld zich aan ontworstelen. De binnenste ring van het broodje is het sociale
fundament, wat minimaal nodig is voor welzijn. Aan de buitenrand doemt het
ecologisch plafond op, zoals luchtvervuiling, klimaatverandering, uitgeputte
bodems. Een duurzame economie schiet niet over het zoete deeg heen.

Krachtig en logisch
Het is een krachtig beeld. Volkomen logisch ook eigenlijk. Waarom doen we het
dan niet zo? Om dat uit de doeken te doen, neemt Raworth de lezer mee in een
kleine eeuw geschiedenis van de economie. Centraal staat hoe het zo gekomen is
dat economische groei, ofwel de stijging van het binnenlands bruto product
(bbp), de maat der dingen is geworden, zich als een koekoeksjong in de

https://www.topics.nl/de-nieuwe-economie-ziet-eruit-als-een-donut-a9256766trouw/?context=zoek%2F%3Fquery%3Ddoughnut Page 2 of 7
De nieuwe economie ziet eruit als een donut | Topics.nl 16/12/2017, 15*03

maatschappij heeft genesteld, zoals Raworth het noemt. Dat zit hem zowel in de
wetenschap als in het beleid. De economische wetenschap is vorige eeuw het
pad opgegaan van wiskundige vergelijkingen en modellen, stileringen van de
werkelijkheid. Tegelijk was er na twee wereldoorlogen in de geïndustrialiseerde
wereld behoefte aan een opbouweconomie en een handige maatstaf daarvoor.
Die twee samen hebben economische groei het gewicht gegeven dat het nu
heeft.

“
Een duurzame economie schiet niet over het zoete deeg
van de donut heen

Die tocht door de historie en de kritiek die de afgelopen tientallen jaren geuit is
op de beperkingen van het bbp als maatstaf, schrijft Raworth zeer toegankelijk
op. Het is allemaal niet nieuw en soms kort door de bocht - ook de economische
wetenschap heeft zich ontwikkeld - maar wel lezenswaardig. Origineel is dat zij
het belang van beelden benadrukt. Zoals de groeicurve van het bbp: omhoog
associeert met 'goed'. Het bekende diagram uit les 1 in de economie over vraag
en aanbod, twee lijnen met een snijpunt, evenwicht suggererend. Het zijn geen
onschuldige plaatjes, ze zijn als 'graffiti in onze geest geëtst' stelt Raworth. "Wat
we tekenen bepaalt wat we kunnen zien en wat niet, wat we opmerken en
negeren."

Met de donut wil ze daar een nieuw beeld tegenover zetten. "Als we de
economische wetenschap willen herschrijven, moeten we ook de plaatjes ervan
opnieuw tekenen, omdat we weinig kans hebben een nieuw verhaal te vertellen
wanneer we vasthouden aan de oude illustraties". Bij colleges of workshops geeft
Raworth haar gehoor dan ook vaak papier en potlood in handen. Teken een
alternatief voor de homo economicus, de eenzame figuur met dollartekens om

https://www.topics.nl/de-nieuwe-economie-ziet-eruit-als-een-donut-a9256766trouw/?context=zoek%2F%3Fquery%3Ddoughnut Page 3 of 7
De nieuwe economie ziet eruit als een donut | Topics.nl 16/12/2017, 15*03

zich heen, is dan bijvoorbeeld de opdracht. Dan blijken drie beelden vaak naar
voren te komen, schrijft Raworth: een groepje mensen als gemeenschap,
acrobaten die elkaar in balans houden en een zaaiende mens.

Wat nu?
Het is een creatieve benadering, maar na lezing van alle tekortkomingen aan het
huidige economische stelsel komt toch de onvermijdelijke vraag 'wat nu?' op. Die
beantwoordt Raworth niet, daar is ze ook niet op uit. Dat zou pretentieus zijn,
verklaart ze. 'De komende generaties denkers en doeners' zal moeten
uitproberen wat wel en niet werkt. Daarmee zoekt ze het veel meer in 'bottom-
up' initiatieven, zoals lokale energie-opwekking en circulaire experimenten, dan
in sleutelen aan de bouten en moeren van de huidige macro-economische
machine.

Kom bij Raworth niet aan met het begrip 'groene groei', de trend om aan natuur
een prijskaartje te hangen of om het duur maken van de uitstoot van
broeikasgassen. Het zijn in haar ogen schijnbewegingen die niets veranderen aan
de heiligheid van het begrip 'economische groei'. Ze suggereren dat het bbp
gewoon kan en moet blijven groeien, maar dan 'groen'. Die belofte is volgens
Raworth niet waar te maken als de wereld niet van de buitenrand van de donut
wil vallen. Toch kunnen die gereedschappen van de economie uit de 20ste eeuw
nodig zijn om uiteindelijk op de veilige ring van het zoete broodje te belanden.

Tekst loopt door onder de a!eelding.

https://www.topics.nl/de-nieuwe-economie-ziet-eruit-als-een-donut-a9256766trouw/?context=zoek%2F%3Fquery%3Ddoughnut Page 4 of 7
De nieuwe economie ziet eruit als een donut | Topics.nl 16/12/2017, 15*03

©TRBEELD

'Donut Economie maakt veel mensen enthousiast'

https://www.topics.nl/de-nieuwe-economie-ziet-eruit-als-een-donut-a9256766trouw/?context=zoek%2F%3Fquery%3Ddoughnut Page 5 of 7
De nieuwe economie ziet eruit als een donut | Topics.nl 16/12/2017, 15*03

Robert Went, econoom bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid

(WRR), mede-auteur van het WRR-rapport 'Naar een lerende economie': "Raworth
maakt met haar boek enorme hoeveelheden mensen enthousiast en dat lijkt me pure
winst. Ze gaat hier en daar wel wat kort door de bocht in haar kritiek, maar daar
kunnen andere economen ook wat van dus daar lig ik niet van wakker. Ze komt begin
januari op bezoek bij het ministerie van economische zaken. Dat lijkt me heel goed.
Er komt in mei voor het eerst een rapport over de brede welvaart in Nederland, mede
naar aanleiding van onze studie 'Naar een lerende economie'. Er is al langer een
ontwikkeling gaande om het bbp niet meer als enige maatstaf te zien, maar het gaat
langzaam. Raworth geeft in haar boek een indrukwekkende schets van de economie
met vele referenties en het is supertoegankelijk geschreven met mooie beelden. Dat ze
er niet bij vertelt hoe alles wat zij bepleit te bereiken is, lijkt me logisch. Ze geeft wel
veel voorbeelden van wat bedrijven en burgers en overheden kunnen doen."

'De tijd is rijp voor dit boek'

Hans Stegeman, econoom bij Triodos Bank: "Dit boek is een goede bijdrage aan het
maatschappelijk debat. Steeds meer mensen beseffen dat je anders moet gaan
nadenken over hoe je met economie omgaat, dat je breder moet kijken dan het
standaard stramien. In die zin is het een goed en nuttig boek waar de tijd rijp voor is.
Aanvankelijk was mijn gedachte wel dat er een heleboel dingen in staan die onder
economen al lang bekend zijn. Ik vroeg mij af waar al die enthousiaste reacties
vandaan kwamen. Dat zit hem denk ik, naast de tijdgeest, in de visualisatie. Het
beeld van de donut werkt erg goed. Ik heb geprobeerd de donut in te vullen met
concrete gegevens, dat is wel een uitdaging. Het boek is daarom uiteindelijk meer een
oproep om breder over economie na te denken dan een concreet alternatief
economisch model."

'Raworth schetst een karikatuur van de economische wetenschap'

Esther-Mirjam Sent, hoogleraar Economische Theorie en Economisch Beleid aan de
Radboud Universiteit en Eerste-Kamerlid voor de PvdA: "Donut Economie is een
geweldig geslaagd boek. Het beeld van de donut werkt enorm goed en het verhaal is
creatief en gepassioneerd. Echter, het biedt weinig nieuws. Zo wordt 'mainstream

https://www.topics.nl/de-nieuwe-economie-ziet-eruit-als-een-donut-a9256766trouw/?context=zoek%2F%3Fquery%3Ddoughnut Page 6 of 7
De nieuwe economie ziet eruit als een donut | Topics.nl 16/12/2017, 15*03

economics' al jaren aangevallen. Raworth schetst daarbij een karikatuur van de

economische wetenschap en ze verwart wetenschap en beleid. Zo zijn er nog maar
weinig economen die denken dat groei van het bbp het voornaamste doel is. Ook de
Nederlandse overheid is bezig een breed welvaartsbegrip te ontwikkelen. Mijn
voornaamste zorg over het boek is dat de boodschap blijft hangen. Raworth geeft
geen helder zicht op wat er daarna gedaan moet worden. Bovendien is haar analyse
op punten ronduit naïef. Herverdeling verdient aandacht, maar dan moet er
tegelijkertijd aandacht uitgaan naar wat er te herverdelen valt."

Kate Raworth: 'Donut Economie. In zeven stappen naar een economie

voor de 21ste eeuw'. Uitgeverij Nieuw Amsterdam. 24,99 euro.

https://www.topics.nl/de-nieuwe-economie-ziet-eruit-als-een-donut-a9256766trouw/?context=zoek%2F%3Fquery%3Ddoughnut Page 7 of 7