Vous êtes sur la page 1sur 3

Différentes démonstrations de l’inégalité de Cauchy-Schwarz

Essaidi Ali
5 janvier 2018

Résumé
Le but de ce travail est de donner quelques démonstrations de l’inégalité de Cauchy-Schwarz :

∀n ∈ N∗ , ∀x1 , . . . , xn , y1 , . . . , yn > 0, (x1 y1 + · · · + xn yn )2 ≤ x21 + · · · + x2n y12 + · · · + yn2


 

1 Démonstration à l’aide des sommes doubles :


Soit x1 , . . . , xn , y1 , . . . , yn > 0 donc
n
X
0 ≤ (xi yj − xj yi )2
i,j=1
Xn
x2i yj2 − 2xi yj xj yi + x2j yi2

=
i,j=1
Xn n
X n
X
= x2i yj2 − 2 xi yi xj yj + x2j yi2
i,j=1 i,j=1 i,j=1
n
! n
! n
! n
! n
! n
!
X X X X X X
= x2i yj2 −2 xi yi xj yj + x2j yi2
i=1 j=1 i=1 j=1 j=1 i=1
n
! n
! n
! n
! n
! n
!
X X X X X X
= x2i yi2 −2 xi yi xi yi + x2i yi2
i=1 i=1 i=1 i=1 i=1 i=1
n
! n
! n
!2
X X X
= 2 x2i yi2 −2 xi yi
i=1 i=1 i=1
n
! n
! n
!2 !
X X X
= 2 x2i yi2 − xi yi
i=1 i=1 i=1

donc : ! ! !2
n
X n
X n
X
x2i yi2 − xi yi ≥0
i=1 i=1 i=1

d’où ! ! !2
n
X n
X n
X
x2i yi2 ≥ xi yi
i=1 i=1 i=1

2 Démonstration à l’aide d’une somme télescopique :


Soit x1 , . . . , xn , y1 , . . . , yn > 0.

On sait que ∀x, y > 0, x + y ≥ 2 xy donc ∀a, b, c, d > 0 :
√ √ √ 2
(a + b)(c + d) = ac + ad + bc + bd ≥ ac + 2 abcd + bd = ac + bd

donc p √ √
(a + b)(c + d) ≥ ac + bd
d’où : p √ √
(a + b)(c + d) − ac ≥ bd
On déduit que ∀k ∈ {1, . . . , n − 1} :
q q q
(x21 + · · · + x2k+1 )(y12 + · · · + yk+1
2
) − (x21 + · · · + x2k )(y12 + · · · + yk2 ) ≥ x2k+1 yk+1
2
= xk+1 yk+1

1
Lydex - Ben Guerir www.facebook.com/mathlaayoune Essaidi Ali

n−1
X q q  n−1
X
(x21 + · · · + x2k+1 )(y12 + · · · + yk+1
2
)− (x21 + · · · + x2k )(y12 + · · · + yk2 ) ≥ xk+1 yk+1
k=1 k=1

donc :
q q n
X
(x21 + · · · + x2n )(y12 + · · · + yn2 ) − x21 y12 ≥ xk yk
k=2

donc :
q n
X
(x21 + · · · + x2n )(y12 + · · · + yn2 ) − x1 y1 ≥ xk yk
k=2

donc :
q n
X n
X
(x21 + · · · + x2n )(y12 + · · · + yn2 ) ≥ x1 y1 + xk yk = xk yk
k=2 k=1

d’où : !2
n
X
(x21 + · · · + x2n )(y12 + · · · + yn2 ) ≥ xk yk = (x1 y1 + · · · + xn yn )2
k=1

3 Démonstration par récurrence :


On va procéder par récurrence sur n. Soit n ≥ 1. Soit x1 , y1 > 0. On a (x1 y1 )2 = x21 y12 ≤ x21 y12 donc la relation est vraie
pour n = 1.
Soit n ≥ 1, x1 , . . . , xn+1 , y1 , . . . , yn+1 > 0 et supposons la relation vraie pour n donc :

(x1 y1 + · · · + xn yn )2 ≤ x21 + · · · + x2n y12 + · · · + yn2


 

On a :
x21 + · · · + x2n+1 x21 + · · · + x2n+1 x21 + · · · + x2n + x2n+1 x21 + · · · + yn2 + yn+1
2
     
=

x21 + · · · + x2n y12 + · · · + yn2 + x2n+1 y12 + · · · + yn2


  
=
2
x21 + · · · + yn2 + x2n+1 yn+1
2

+yn+1

Or par hypothèse de récurrence :

x21 + · · · + x2n y12 + · · · + yn2 ≥ (x1 y1 + · · · + xn yn )2


 

donc :

x21 + · · · + x2n+1 x21 + · · · + x2n+1 ≥ (x1 y1 + · · · + xn yn )2 +x2n+1 y12 + · · · + yn2 +yn+1


 2
x21 + · · · + yn2 +x2n+1 yn+1
2
  

D’autre part, on sait que ∀a, b ∈ R, a2 + b2 ≥ 2ab, donc :


q
2
x2n+1 y12 + · · · + yn2 + yn+1 x21 + · · · + yn2 ≥ 2xn+1 yn+1 (x21 + · · · + x2n ) (y12 + · · · + yn2 )
 

Par hypothèse de récurrence :

x21 + · · · + x2n y12 + · · · + yn2 ≥ (x1 y1 + · · · + xn yn )2


 

donc :
x2n+1 y12 + · · · + yn2 + yn+1
2
x21 + · · · + yn2 ≥ 2xn+1 yn+1 (x1 y1 + · · · + xn yn )
 

d’où :
x21 + · · · + x2n+1 x21 + · · · + x2n+1 (x1 y1 + · · · + xn yn )2 + 2xn+1 yn+1 (x1 y1 + · · · + xn yn ) + x2n+1 yn+1
2
 

= (x1 y1 + · · · + xn+1 yn+1 )2

On déduit que la relation reste vraie pour n + 1 donc, d’après le principe de récurrence,

∀n ∈ N∗ , ∀x1 , . . . , xn , y1 , . . . , yn > 0, (x1 y1 + · · · + xn yn )2 ≤ x21 + · · · + x2n y12 + · · · + yn2


 

essaidiali.co.nf 2/3 mathlaayoune@gmail.com


Lydex - Ben Guerir www.facebook.com/mathlaayoune Essaidi Ali

4 Démonstration à l’aide de la convexité :


n
X
Soit x1 , . . . , xn , y1 , . . . , yn > 0 et on pose A = x2k .
k=1
n
2
X x2k
La fonction f (x) = x est convexe sur R et = 1 donc, d’après l’inégalité de Jensen :
A
k=1

n
! n
x2k yk x2k
 
X X yk
f ≤ f
A xk A xk
k=1 k=1

donc : !2
n n  2
X x2k yk X x2k yk

A xk A xk
k=1 k=1

donc : !2
n n
1 X 1 X 2
xk yk ≤ yk
A2 A
k=1 k=1

d’où : !2
n
X n
X n
X n
X
xk yk ≤A yk2 = yk2 yk2
k=1 k=1 k=1 k=1

5 Démonstration à l’aide du produit scalaire :


Soit n ∈ N∗ et on considère l’espace Rn muni du produit scalaire p ∀x = (x1 , . . . , xn ), y = (y1 , . . . , yn ) ∈ Rn , hx, yi =
2
x1 y1 + · · · + xn yn et de la norme euclidienne associée kxk = x1 + · · · + x2n .
Soit x1 , . . . , xn , y1 , . . . , yn > 0, x = (x1 , . . . , xn ) et y = (y1 , . . . , yn ) ∈ Rn .

5.1 Première démonstration :


On a :
0 ≤ k(kykx − kxky)k2 = kxk2 kyk2 − 2hx, yi + kxk2 kyk2 = 2kxkkyk (kykkxk − hx, yi)
donc :
hx, yi ≤ kxkkyk
donc :
hx, yi2 ≤ kxk2 kyk2
d’où :
(x1 y1 + · · · + xn yn )2 ≤ x21 + · · · + x2n y12 + · · · + yn2
 

5.2 Deuxième démonstration :


On considère la fonction f (t) = ktx − yk2 donc :

∀t ∈ R, f (t) = t2 kxk2 − 2thx, yi + kyk2

donc f est une fonction polynomiale du second degré car kxk2 = x21 + · · · + x2n 6= 0 puisque x1 , . . . , xn > 0.
Or ∀t ∈ R, f (t) = ktx − yk2 ≥ 0 donc le discriminant ∆ de f est négatif d’où :

∆ = 4hx, yi2 − 4kxk2 kyk2 = 4 hx, yi2 − kxk2 kyk2 ≥ 0




On déduit que :
hx, yi2 − kxk2 kyk2 ≥ 0
donc :
(x1 y1 + · · · + xn yn )2 ≤ x21 + · · · + x2n y12 + · · · + yn2
 

essaidiali.co.nf 3/3 mathlaayoune@gmail.com

Vous aimerez peut-être aussi