Το θεώρημα Borsuk-Ulam στην

Αλγεβρική Τοπολογία
14-1-2018
ΚΑΦΕΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Περιεχόμενα
1. Εισαγωγή ............................................................................................................................... 1
2. Στοιχεία Αλγεβρικής τοπολογίας και βασικοί ορισμοί ........................................ 3
2.1 Ομοτοπίες σε ένα τυχόν σύνολο ............................................................................... 3
2.2 Η θεμελιώδης ομάδα ομοτοπιών ............................................................................. 4
2.3 H θεμελιώδης ομάδα του κύκλου............................................................................. 6
2.3.1 Covering spaces και liftings ................................................................................... 6
2.4 Retractions και fixed points ....................................................................................... 9
2.5 Το θεώρημα Borsuk-Ulam ............................................................................................ 10
3. Λύσεις ασκήσεων ............................................................................................................. 13
4. Επίλογος .................................................................................................................................. 16
Βιβλιογραφία.................................................................................................................................. 16

1. Εισαγωγή

Με τη μελέτη γεωμετρικών επιφανειών με αλγεβρικό τρόπο

εννοούμε την εισαγωγή κάποιας αλγεβρικής δομής (πράξεις
πάνω σε διάφορα αφηρημένα χαρακτηριστικά μιας
επιφάνειας) , η οποία θα μένει σταθερή κάτω από διάφορες
ομοιομορφικές παραμόρφωσεις των χώρων αυτών.

Μία τέτοια δομή μπορεί να εισαχθεί με την έννοια της

ομοτοπίας , η οποία σχηματίζει αλγεβρικές ομάδες από
μονοπάτια σε τυχόντα τοπολογικά σχήματα. Οι ομάδες
αυτές λέμε ότι αποτελούν τη θεμελιώδη ομάδα του αρχικού
συνόλου και διάφορα αποτελέσματα από τη θεωρία ομάδων
μπορούν να δώσουν συμπεράσματα για τη γεωμετρική δομή
του χώρου.
Η έννοια «θεμελιώδης ομάδα» ορίστηκε αρχικά απ’τον
Henry Poincare το 1895 στο paper του “Analysis Situs” και
αργότερα χρησιμοποιήθηκε και στη μελέτη των επιφανειών
Riemman από τους Bernhard Riemman, Poincare και Felix
Klein.

H έννοια «ομοτοπικά μονοπάτια» εισήχθε αργότερα απ΄τον

Camille Jordan, και τελικά δώθηκαν σπουδαία
αποτελέσματα με τη βοήθεια της θεωρίας αυτής όπως η
ταξινόμηση όλων των κλειστών επιφανειών και διάφορα
άλλα πρακτικά εργαλεία.
 2. Στοιχεία Αλγεβρικής τοπολογίας και βασικοί
ορισμοί

2.1 Ομοτοπίες σε ένα τυχόν σύνολο

Ορσ. (Ομοτοπία συναρτήσεων): Αν οι συναρτήσεις

𝑓, 𝑓 ′ : 𝑋 → 𝑌 είναι συνεχείς , τότε λέμε ότι είναι ομοτοπικές αν
υπάρχει συνεχής συνάρτηση 𝐹: 𝑋 × [0,1] → 𝑌 τέτοια ώστε
𝐹 (𝑥, 0) = 𝑓(𝑥) και 𝐹 (𝑥, 1) = 𝑓′(𝑥) για κάθε 𝑥 . H 𝐹 λέγεται
ομοτοπία μεταξύ των 𝑓 και 𝑓′ και γράφουμε 𝑓 ≅ 𝑓′ .

Αν 𝑓 ≅ 𝑐, όπου 𝑐 σταθερή συνάρτηση τότε λέμε ότι η

𝑓 είναι nullhomotopic.

Αν φανταστούμε τη παράμετρο 𝑡 ∈ [0,1] σαν τον

χρόνο, τότε η ομοτοπία 𝐹 παριστάνει μια συνεχή
παραμόρφωση από την 𝑓 στην 𝑓′ στον χώρο 𝑌.

Στη περίπτωση που οι 𝑓, 𝑓′: [0,1] → 𝛶 είναι συνεχή

μονοπάτια στον 𝑌 , και 𝑓 ≅ 𝑓′ τότε λέμε ότι αυτές
είναι path homotopic .

Η σχέση αυτή ορίζει μια ισοδυναμία στον χώρο

𝐶(𝑋, 𝑌) και κάθε κλάση συμβολίζεται με [𝑓] .

Ορς. (Γινόμενο μονοπατιών): Έχοντας δύο

μονοπάτια 𝑓, 𝑔: [0,1] → 𝑌 τ.ώ. 𝑓 (1) = 𝑔(0) μπορούμε
να ορίσουμε το γινόμενό τους ως εξής: (𝑓 ∗ 𝑔)(𝑠) ≔
 1
𝑓(2𝑠), 𝑠 ∈ [0, 2]
ℎ(𝑠) = { 1 , που είναι το μονοπάτι
𝑔(2𝑠 − 1), 𝑠 ∈ [2 , 1]
που ξεκινάει με την 𝑓 και τελειώνει με την 𝑔 .

Το γινόμενο αυτό ορίζει γινόμενο και στις ομοτοπικές

κλάσεις μονοπατιών στον 𝑌 : [𝑓] ∗ [𝑔] = [𝑓 ∗ 𝑔] .

Με 𝑒𝑥 συμβολίζουμε το σταθερό μονοπάτι 𝑒𝑥 : [0,1] →

{𝑥} , 𝑥 ∈ 𝑌 .

2.2 Η θεμελιώδης ομάδα ομοτοπιών

Αν περιοριστούμε τώρα σε όλα τα μονοπάτια στον 𝑌

που ξεκινάνε και τελειώνουν στο ίδιο σημείο 𝑥0 ∈ 𝑌 ,
τότε η παραπάνω πράξη ορίζει ομάδα στα ομοτοπικά
μονοπάτια του 𝑌 , η οποία λέγεται θεμελιώδης
ομάδα του 𝒀 , και συμβολίζεται με 𝜋1 (𝑌, 𝑥0 ) .

Για διαφορετικά σημεία 𝑥0 , 𝑥1 ∈ 𝑌 , και τις

αντίστοιχες θεμελιώδεις ομάδες , έχουμε το εξής:

Αν το σύνολο 𝑌 είναι path-connected , δηλαδή για

κάθε 𝑥, 𝑦 ∈ 𝑌 υπάρχει μονοπάτι 𝑥 → 𝑦 , τότε έχουμε
ότι οι θεμελιώδεις ομάδες 𝜋1 (𝑌, 𝑥0 ) και 𝜋2 (𝑌, 𝑥1 ) είναι
ισομορφικές .
Ορς. Ένας χώρος 𝑌 λέγεται simply-connected αν
είναι path-connected και η θεμελιώδης ομάδα του
𝜋1 (𝑌) είναι τετριμμένη (δηλαδή περιέχει μόνο την
ομοτοπική κλάση των σταθερών συναρτήσεων) .

Η θεμελίωδης ομάδα ομοτοπιών ενός χώρου είναι

τοπολογικά ανεξάρτητη απ’τον ίδιο το χώρο:

Χρησιμοποιούμε για το δείξουμε αυτό τον εξής

ομομορφισμό, αν ℎ: 𝑋 → 𝑌 συνεχής συνάρτηση ο
ℎ∗ : 𝜋1 (𝑋, 𝑥0 ) → 𝜋1 (𝑌, 𝑦0 ) με τύπο ℎ∗ ([𝑓]) = [ℎ ∘ 𝑓]
λέγεται ομομορφισμός που προκύπτει απ’την 𝒉 .

Βασικές ιδιότητες της ℎ∗ :

1) Αν ℎ: 𝑋 → 𝑌 και 𝑘: 𝑌 → 𝑍 συνεχείς , τότε

(𝑘 ∘ ℎ)∗ = 𝑘∗ ∘ ℎ∗ .

2) Αν 𝑖: 𝑋 → 𝑌 η ταυτοτική συνάρτηση , τότε η

𝑖∗ : 𝜋1 (𝑋, 𝑥0 ) → 𝜋1 (𝑌, 𝑦0 ) είναι ο ταυτοτικός
ομομορφισμός.

3) Αν η ℎ: 𝑋 → 𝑌 είναι ομοιομορφισμός (1-1,επί,

συνεχής και η αντίστροφη συνεχής) , τότε η
ℎ∗ : 𝜋1 (𝑋, 𝑥0 ) → 𝜋1 (𝑌, 𝑦0 ) είναι ισομορφμισμός,
δηλαδή 𝜋1 (𝑋, 𝑥0 ) ≅ 𝜋1 (𝑌, 𝑦0 ) .
 2.3 H θεμελιώδης ομάδα του κύκλου

2.3.1 Covering spaces και liftings

Για τη μελέτη θεμελιώδων ομάδων συνόλων οι οποίες

δεν είναι τετριμμένες θα χρειαστούμε την έννοια των
covering spaces :

Ορς. Έστω 𝑝: 𝐸 → 𝐵 συνεχής και επί του 𝛣 . Το

ανοιχτό σύνολο 𝑈 ⊂ 𝐵 λέγεται evenly covered by 𝒑
αν 𝑝−1 (𝑈) = ⋃𝑎∈𝐴 𝑉𝑎 , όπου τα 𝑉𝑎 είναι ανοιχτά
υποσύνολα του 𝐵 τ.ώ. ο 𝑝|𝑉𝑎 να είναι ομοιομορφισμός
𝑉𝑎 → 𝑈 .

Αν για κάθε σημείο 𝑏 ∈ 𝐵 υπάρχει ανοιχτή περιοχή

του 𝑈𝑏 η οποία καλύπτεται απ’την 𝑝 , τότε η 𝑝
λέγεται covering map του 𝐵 .

Πρόταση: H απεικόνιση 𝑝: ℝ → 𝑆 1 με 𝑝(𝑥 ) =

(cos(2𝜋𝑥 ) , sin(2𝜋𝑥 )) είναι covering map του
κύκλου 𝑆 1 .

Ιδιότητες:

1. Αν 𝑝: 𝐸 → 𝐵 covering map , 𝐵0 ⊂ 𝐵 , 𝐸0 =
𝑝−1 (𝐵0 ) , τότε η 𝑝0 = 𝑝|𝐸0 : 𝐸0 → 𝐵0 είναι
covering map του 𝐵0 .
 2. Αν 𝑝: 𝐸 → 𝐵 , 𝑝′ : 𝐸 ′ → 𝐵′ είναι covering maps ,
τότε η 𝑝 × 𝑝′ : 𝐸 × 𝐸 ′ → 𝐵 × 𝐵′ είναι covering
map .

Για τη θεμελιώδη ομάδα του κύκλου θα χρειαστούμε

και τα liftings των covering maps :

Ορς. Αν 𝑝: 𝐸 → 𝐵 συνάρτηση και 𝑓: 𝑋 → 𝐵 συνεχής ,

τότε lifting της 𝑓 είναι μια συνάρτηση 𝑓̂: 𝑋 → 𝐸 , τ.ώ.
𝑓 = 𝑝 ∘ 𝑓̂ .

Λήμμα: Αν 𝑝: 𝐸 → 𝐵 covering map με 𝑝(𝑒0 ) = 𝑏0 ,

τότε κάθε μονοπάτι 𝑓: 𝑋 → 𝐵 στο χώρο 𝐵 που
ξεκινάει απ’το σημείο 𝑏0 ∈ 𝐵 έχει μοναδικό lifting σε
μονοπάτι 𝑓̂: 𝑋 → 𝐸 στο χώρο 𝐸 που ξεκινάει απ’το
σημείο 𝑒0 ∈ 𝐸 .

(Lifting correspondence). Έστω 𝑝: 𝐸 → 𝐵 covering

map και 𝑝(𝑒0 ) = 𝑏0 . Σε κάθε [𝑓] ∈ 𝜋1 (𝐵, 𝑏0 )
αντιστοιχούμε ένα lifting 𝑓̂ μονοπάτι στο χώρο 𝛦 που
ξεκινάει απ’το σημείο 𝑒0 . Αν 𝜑: 𝜋1 (𝛣, 𝑏0 ) → 𝑝−1 (𝑏0 )
με 𝜑([𝑓]) = 𝑓̂(1) , όπου 𝑓̂(1) το τελικό σημείου του
μονοπατιού στον 𝛦 , τότε η 𝜑 λέγεται lifting
correspondence .

Αν ο χώρος 𝐸 είναι path-connected τότε η 𝜑 είναι επί.

Αν είναι και simply-connected τότε η 𝜑 είναι 1-1 και
επί.

Θεώρημα: Η θεμελιώδης ομάδα του κύκλου 𝑆 1

είναι ισομορφική με την ομάδα ακεραίων ℤ .

Απόδειξη: Χρησιμοποιούμε για τον κύκλο 𝑆 1 τον

covering map 𝜌: ℝ → 𝑆 1 που ορίστηκε
προηγουμένως.

Επειδή το ℝ είναι simply-connected η 𝜑: 𝜋1 (𝑆 1 , 𝑏0 ) →

𝜌−1 (𝑏0 ) , όπου 𝜌(𝑒0 ) = 𝑏0 είναι 1-1 και επί . Θα
δείξουμε ότι είναι και ομομορφσιμός:

Παίρνουμε 𝑒0 = 0 . Για μονοπάτια [𝑓], [𝑔] στον

𝜋1 (𝑆 1 , 𝑏0 ) παίρνουμε αντίστοιχα liftings 𝑓̂ , 𝑔̂ στον ℝ
που ξεκινούν απ’το σημείο 0. Έστω 𝑛 = 𝑓̂(1), 𝑚 =
𝑔̂(1) .

Θεωρούμε το μονοπάτι 𝑔′ : [0,1] → ℝ με 𝑔′ (𝑠) = 𝑛 +

𝑔̂(𝑠) .

Επειδή 𝜌(𝑛 + 𝑥 ) = 𝜌(𝑥) , η 𝑔′ είναι lifting της 𝑔 που

ξεκινάει απ’το σημείο 𝑛 . Επομένως μπορεί να οριστεί
το γινόμενο 𝑓̂ ∗ 𝑔′ που θα είναι το lifting της 𝑓 ∗ 𝑔 που
ξεκινάει απ’το σημείο 0, και τελειώνει στο 𝑔′ (1) =
𝑛+𝑚.

Άρα έχουμε ότι 𝜑([𝑓] ∗ [𝑔]) = 𝑛 + 𝑚 = 𝜑([𝑓]) +

𝜑([𝑔]) , δηλαδή η 𝜑 είναι ισομορφισμός.
 2.4 Retractions και fixed points

Θα χρησιμοποιήσουμε και μερικά βασικά πορίσματα απ’την

αλγεβρική τοπολογία :

Ορς. Αν 𝛢 ⊂ 𝑋 , τότε retraction του 𝛸 στο 𝛢 είναι μια

συνεχής συνάρτηση 𝑟: 𝑋 → 𝐴 τ.ώ. η 𝑟| 𝛢 να είναι η
ταυτοτική συνάρτηση .

Αν υπάρχει τέτοια συνάρτηση τότε λέμε ότι το 𝛢 είναι

retract του 𝛸 .

Λήμμα. Αν το 𝛢 είναι retract του 𝛸 , τότε ο ομομορφισμός

θεμελιωδών ομάδων που προέρχεται απ’τον εγκλεισμό
j: 𝐴 → 𝑋 είναι 1-1 .

Λόγω του ότι η θεμελιώδης ομάδα του 𝑆1 είναι μη

τετριμμένη ενώ του 𝐵2 είναι τετριμμένη , έχουμε το εξής:

Πόρισμα. Δεν υπάρχει retraction του 𝐵2 στον 𝑆1 .

Πρόταση. Έστω ℎ: 𝑆1 → 𝑋 συνεχής. Τ’ακόλουθα είναι

ισοδύναμα:

1) Η ℎ είναι nullhomotopic.
2) H ℎ επεκτείνεται σε συνεχή συνάρτηση 𝑘: 𝐵2 → 𝑋 .
3) O ℎ∗ είναι ο τετριμμένος ομομορφισμός.

Με τη βοήθεια της πρότασης αυτής μπορούν να

αποδειχθούν τα ακόλουθα:

Θεώρημα1 . Σε ένα διανυσματικό πεδίο που ορίζεται στον

𝐵2 και δε μηδενίζεται πουθενά , θα πρέπει να υπάρχουν
σημεία 𝑥1 , 𝑥2 ∈ 𝑆1 ⊂ 𝐵2 τ.ώ. το διανυσματικό πεδίο να
δείχνει κάθετα μέσα στo δίσκο στο πρώτο σημείο και
κάθετα έξω απ’το δίσκο στο δεύτερο.

Θεώρημα2(Brouwer fixed point): Αν η 𝑓: 𝐵2 → 𝐵2 είναι

συνεχής τότε υπάρχει fixed point 𝑥 ∈ 𝐵2 , (𝑓(𝑥 ) = 𝑥) .

Απόδειξη: Αν 𝑓(𝑥 ) ≠ 𝑥, ∀𝑥 ∈ 𝐵2 , τότε για το διανυσματικό

πεδίο 𝑢(𝑥 ) = 𝑓(𝑥 ) − 𝑥 , δε θα μπορεί να υπάρχει σημείο x0 ∈
𝑆1 που να δείχνει κάθετα έξω απ΄τον δίσκο γιατί τότε θα
είχαμε 𝑓(𝑥0 ) − 𝑥0 = 𝑎𝑥0 , 𝑎 > 0 ⇒ 𝑓(𝑥0 ) = (1 + 𝑎)𝑥0 ∉ 𝐵2 ,
άτοπο .

2.5 Το θεώρημα Borsuk-Ulam

Ορς. Για 𝑥 ∈ 𝑆 𝑛 , το αντιδιαμετρικό του σημείο ορίζεται να

είναι το −𝑥 ∈ 𝑆 𝑛 . Μια συνάρτηση ℎ: 𝑆 𝑛 → 𝑆 𝑚 λέγεται
antipode-preserving αν ℎ(−𝑥 ) = −ℎ(𝑥 ), ∀𝑥 ∈ 𝑆 𝑛 .

Θεώρημα. Αν η ℎ: 𝑆1 → 𝑆1 είναι συνεχής και antipode-

preserving τότε δεν είναι nullhomotopic.

Απόδειξη: Έστω 𝑏0 = (1,0) ∈ 𝑆1 . Θεωρούμε τη στροφή

𝜌: 𝑆1 → 𝑆1 του κύκλου που αντιστοιχεί το σημείο ℎ(𝑏0 ) στο
𝑏0 . Επειδή η 𝜌 είναι antipode-preserving το ίδιο είναι και η
𝜌 ∘ ℎ . Αν η 𝐻 ήταν ομοτοπία μεταξύ της ℎ και μιας σταθερής
συνάρτησης , τότε και η 𝜌 ∘ 𝐻 θα ήταν ομοτοπία μεταξύ της
𝜌 ∘ ℎ και μιας σταθερής συνάρτησης. Άρα για την απόδειξη
μπορούμε να υποθέσουμε ότι ℎ(𝑏0 ) = 𝑏0 .
Βήμα 1: Έστω 𝑞: 𝑆1 → 𝑆1 η συνάρτηση 𝑞 (𝑧) = 𝑧 2 , 𝑧 ∈ ℂ . H 𝑞
είναι συνεχής , κλειστή και επί του 𝑆1 , άρα είναι quotient
map. H αντίστροφη εικόνα από κάθε {𝑧} ∈ 𝑆1 , είναι τα
σημεία {𝑧, −𝑧} ∈ 𝑆1 . Επειδή ℎ(−𝑧) = −ℎ(𝑧) έχουμε ότι
𝑞(ℎ(−𝑧)) = 𝑞(ℎ(𝑧)) . Επομένως η συνάρτηση 𝑞 ∘ ℎ επάγει
μια συνεχή συνάρτηση 𝑘: 𝑆1 → 𝑆1 τ.ώ. 𝑘 ∘ 𝑞 = 𝑞 ∘ ℎ .

Επίσης έχουμε ότι 𝑞 (𝑏0 ) = 𝑏0 = ℎ(𝑏0 ) , άρα και 𝑘(𝑏0 ) = 𝑏0 .

Βήμα 2: Δείχνουμε ότι ο ομομορφισμός 𝑘∗ : 𝜋1 (𝑆1 , 𝑏0 ) →

𝜋1 (𝑆1 , 𝑏0 ) δεν είναι τετριμμένος.

Αρχικά, ο 𝑞 είναι covering map: πχ αν 𝑈 το σύνολο σημείων

του 𝑆1 με θετικές συντεταγμένες τότε το 𝑞 −1 (𝑈) είναι το
σύνολο σημείων στο πρώτο και τρίτο τεταρτημόριο τα
οποία απεικονίζονται ομοιομορφικά. Ανάλογα και για τα
άλλα τρία υποσύνολα του 𝑆1 με θετικές/αρνητικές
συντεταγμένες.

Αν 𝑓̂ μονοπάτι στον 𝑆1 απ’το 𝑏0 στο −𝑏0 , τότε ο βρόχος 𝑓 =

𝑞 ∘ 𝑓̂ είναι ένα μη τετριμμένο στοιχείο της 𝜋1 (𝑆1 , 𝑏0 ) ,
εφόσον το lifting της 𝑓̂ στον 𝑆1 δε τελειώνει στο ίδιο σημείο.

To στοιχείο 𝑘∗ ([𝑓]) είναι μη τετριμμένο, αφού είναι ίσο με

[𝑘 ∘ (𝑞 ∘ 𝑓̂)] = [𝑞 ∘ (ℎ ∘ 𝑓̂)] = [𝑔] , το οποίο είναι μη
τετριμμένο στοιχείο αφού το αντίστοιχο lifting του ℎ ∘
𝑓̂ ξεκινάει απ’το 𝑏0 και τελειώνει στο −𝑏0 .

Βήμα 3: Δείχνουμε ότι ο ομομορφισμός ℎ∗ δεν είναι

τετριμμένος άρα και η ℎ δεν είναι nullhomotopic.

Ο ομομορφισμός 𝑘∗ είναι μη τετριμμένος ομομορφισμός μιας

άπειρης κυκλικής ομάδας με τον εαυτό της, άρα θα πρέπει
να είναι 1-1 . Ο ομομορφισμός 𝑞∗ αντιστοιχεί στον
πολλαπλασιαμό επί 2 στην ομάδα των ακεραίων που είναι
επίσης 1-1 . Άρα και ο 𝑘∗ ∘ 𝑞∗ = 𝑞∗ ∘ ℎ∗ είναι 1-1, άρα και ο ℎ∗
θα πρέπει να είναι 1-1 ⇒ μη τετριμμένος .

Θεώρημα. Δεν υπάρχει συνεχής και antipode-preserving

συνάρτηση 𝑔: 𝑆 2 → 𝑆1 .

Aπόδειξη: Έστω 𝑔: 𝑆 2 → 𝑆1 τέτοια συνάρτηση . Έστω ℎ ο

περιορισμός της 𝑔 στον ισημερινό 𝑆1 ⊂ 𝑆 2 της σφαίρας.
Aπ΄το προηγούμενο θεώρημα η ℎ δε θα είναι nullhomotopic.
Η ℎ όμως μπορεί να επεκταθεί συνεχώς μέσω της 𝑔 στο άνω
ημισφαίριο 𝐸 της σφαίρας που είναι ομοιομορφικό με τoν
δίσκο 𝐵2 , που είναι αδύνατο αφού λόγω του ότι η ℎ είναι
nullhomotopic από προηγούμενο θεώρημα δεν υπάρχει
τέτοια συνεχής επέκταση.

Θεώρημα(Borsuk-Ulam). Για μια συνεχή συνάρτηση

𝑓: 𝑆 2 → ℝ στη σφαίρα, υπάρχει σημείο 𝑥 ∈ 𝑆 2 τ.ώ. 𝑓(𝑥 ) =
𝑓(−𝑥) .

Απόδειξη: Έστω ότι 𝑓(𝑥 ) ≠ 𝑓 (−𝑥 ), ∀∈ 𝑆 2 . Τότε μπορεί να

𝑓(𝑥)−𝑓(−𝑥)
οριστεί η 𝑔: 𝑆 2 → 𝑆1 με 𝑔(𝑥 ) = , η οποία είναι
‖𝑓(𝑥)−𝑓(−𝑥)‖
συνεχής και 𝑔(−𝑥 ) = −𝑔(𝑥 ), ∀𝑥 ∈ 𝑆 , αλλά τέτοια
2

συνάρτηση όπως είδαμε δεν υπάρχει .

 3. Λύσεις ασκήσεων

§ 54.

1) Ο 𝜌: ℝ+ → 𝑆1 δεν είναι covering map του κύκλου οπότε

δε μπορεί να εφαρμοστεί και το λήμμα για τα μοναδικά
liftings.

3) Στον χώρο 𝛣 έχουμε ότι 𝑝 ∘ (𝑎̂ ∗ 𝑏̂)(𝑠) =

1
(𝑝 ∘ 𝑎̂)(2𝑠) = 𝑎(2𝑠), 0 ≤ 𝑠 ≤
2
{ 1 = (𝑎 ∗ 𝑏)(𝑠)
(𝑝 ∘ 𝑏̂)(2𝑠 − 1) = 𝑏(2𝑠 − 1), < 𝑠 ≤ 1
2
, άρα το μονοπάτι 𝑎̂ ∗ 𝑏̂ είναι ένα lifting του 𝑎 ∗ 𝑏 στον
𝛦.

5) Δύο κύκλοι με διαφορετικές ταχύτητες και ίσες ακτίνες

ως μονοπάτι θα καλύπτουν την επιφάνεια .

Για το μονοπάτι 𝑡 ∈ [0,1] → 𝑓̂(𝑡) = (𝑡, 2𝑡) στον ℝ × ℝ ,

έχουμε ότι είναι lifting της 𝑓 , αφού (𝜌 × 𝜌) ∘ 𝑓̂ = 𝑓 ,
που είναι η ευθεία απ’το (0,0) στο (1,2) .

7) Χρησιμοποιούμε για τον κύκλο 𝑆1 τον covering map

𝜌: ℝ → 𝑆1 που ορίστηκε προηγουμένως και τώρα το
σημείο 𝑏0 = [(1,0), (1,0)] και τον covering map 𝜌 × 𝜌 .

Επειδή το ℝ2 είναι simply-connected η 𝜑: 𝜋1 (𝑆1 ×

𝑆1 , 𝑏0 ) → (𝜌 × 𝜌)−1 (𝑏0 ) , όπου (𝜌 × 𝜌)(𝑒0 ) = 𝑏0 είναι
1-1 και επί . Θα δείξουμε ότι είναι και ομομορφσιμός:

Παίρνουμε 𝑒0 = (0,0) . Για μονοπάτια [𝑓], [𝑔] στον

𝜋1 (𝑆1 × 𝑆1 , 𝑏0 ) παίρνουμε αντίστοιχα liftings 𝑓̂ , 𝑔̂ στον
ℝ2 .
 που ξεκινούν απ’το σημείο (0,0). Έστω (𝑛1 , 𝑛2 ) =
𝑓̂(1), ( 𝑚1 , 𝑚2 ) = 𝑔̂(1) .

Θεωρούμε το μονοπάτι 𝑔′ : [0,1] → ℝ2 με 𝑔′ (𝑠) = (𝑛1 +

𝑔̂(𝑠), 𝑛2 + 𝑔̂(𝑠)).

Επειδή (𝜌 × 𝜌)(𝑛1 + 𝑥1 , 𝑛2 + 𝑥2 ) = (𝜌 × 𝜌)(𝑥1 , 𝑥2 ) , η

𝑔′ είναι lifting της 𝑔 που ξεκινάει απ’το σημείο (𝑛1 , 𝑛2 ) .
Επομένως μπορεί να οριστεί το γινόμενο 𝑓̂ ∗ 𝑔′ που θα
είναι το lifting της 𝑓 ∗ 𝑔 που ξεκινάει απ’το σημείο
(0,0), και τελειώνει στο 𝑔′ (1) = (𝑛1 + 𝑚1 , 𝑛2 + 𝑚2 ) .

Άρα έχουμε ότι 𝜑([𝑓] ∗ [𝑔]) = (𝑛1 + 𝑚1 , 𝑛2 + 𝑚2 ) =

𝜑([𝑓]) + 𝜑([𝑔]) , δηλαδή η 𝜑 είναι ισομορφισμός.

§ 55.

1) Εφόσον το 𝐴 είναι retract του 𝐵2 , θα υπάρχει

συνεχής συνάρτηση ℎ: 𝛣2 → 𝐴 , τ.ώ. ℎ|𝐴=id.

Αν θεωρήσουμε τώρα την 𝑘 = 𝑓 ∘ ℎ: 𝐵2 → 𝐴 ⊂ 𝐵2 ,

αυτή θα είναι συνεχής συνάρτηση 𝐵2 → 𝐵2 , και άρα
θα έχει σταθερό σημείο απ’το θεώρημα Brouwer ,
δηλαδή ∃𝑥 ∈ 𝐵2 : 𝑘(𝑥 ) = 𝑥 ⇒ 𝑓(ℎ(𝑥 )) = 𝑥 ∈ 𝐴 .

Όμως για x ∈ 𝐴, ℎ(𝑥 ) = 𝑥 , άρα τελικά έχουμε ότι

𝑓(𝑥 ) = 𝑥 , όπως θέλαμε .

3) Θεωρούμε τον γραμμικό μετασχηματισμό 𝑇: ℝ3 →

ℝ3 που αντιστοιχεί στον πίνακα 𝐴 . Έστω 𝐵 η τομή
του χώρου θετικών συντεταγμένων
{(𝑥1 , 𝑥2 , 𝑥3 , ): 𝑥1 ≥ 0, 𝑥2 ≥ 0, 𝑥3 ≥ 0}: = 𝐴1 με τη
 σφαίρα 𝑆 2 . H περιοχή αυτή 𝐴1 ∩ 𝑆 2 είναι
ομοιομορφική με τον δίσκο 𝐵2 , άρα ισχύει για αυτή
το θεώρημα σταθερού σημείου του Brouwer , για
συνεχείς συναρτήσεις . Επειδή όλα τα στοιχεία του
πίνακα 𝐴 είναι μη αρνητικά , έχουμε ότι 𝑇(𝑥 ) ∈
𝐴1 , ∀𝑥 ∈ ℝ3 . Επομένως ορίζεται η συνεχής
συνάρτηση 𝑓: 𝐴1 ∩ 𝑆 2 ≅ 𝐵2 → 𝐴1 ∩ 𝑆 2 ≅ 𝐵2 με
𝑇(𝑥)
𝑓(𝑥 ) = , η οποία θα έχει σταθερό σημείο 𝑥0 ,
‖𝑇(𝑥)‖
για το οποίο 𝑓(𝑥0 ) = 𝑥0 ⇒ 𝑇(𝑥0 ) = ‖𝑇 (𝑥0 )‖ ⋅ 𝑥0 ,
δηλαδή o πίνακας 𝛢 έχει τη θετική πραγματική
ιδιοτιμή ‖𝑇(𝑥0 )‖ .

§ 56 .

1) Θεωρούμε το πολυώνυμο 𝑔(𝑥 ) = 1 + 𝑎𝑛−1 𝑥 + ⋯ +

𝑎1 𝑥 𝑛−1 + 𝑎0 𝑥 𝑛 = 1 + 𝑘(𝑥) .

Για 𝑥 ∈ 𝐵2 , είναι |𝑘(𝑥 )| ≤ |𝑎𝑛−1 ||𝑥 | + ⋯ +

|𝑎1 ||𝑥 𝑛−1 | + |𝑎0 ||𝑥 𝑛 | ≤ |𝑎0 | + |𝑎1 | + ⋯ + |𝑎𝑛−1 | < 1
, και άρα δε μπορούμε να έχουμε 𝑔(𝑥 ) = 0 , για |𝑥 | ≤
1 αφού τότε θα είχαμε 𝑘 (𝑥 ) = −1 .

Παρατηρούμε ότι για το πολυώνυμο 𝑝(𝑥 ) = 𝑎0 +

𝑎1 𝑥 + ⋯ + 𝑎𝑛−1 𝑥 𝑛−1 + 𝑥 𝑛 , έχουμε ότι:
1
𝑝(𝑥 ) = 1 + 𝑎𝑛−1 𝑥 −1 + ⋯ + 𝑎1 𝑥 1−𝑛 + 𝑎0 𝑥 −𝑛 =
𝑥𝑛
1 1
𝑔 ( ) ⇒ 𝑝(𝑥 ) = 𝑥 𝑛 𝑔 ( ) .
𝑥 𝑥

Επομένως αν 𝜌 μία ρίζα του 𝑝 , και |𝜌| ≥ 1 ,

1
γράφοντας 𝜌 = έχουμε ότι |𝜇 | ≤ 1 και 𝑔(𝜇 ) = 0 ,
𝜇
άτοπο .
 4. Επίλογος

Η εργασία αυτή έφτασε στο τέλος της. Ξεκινήσαμε με

βασικές έννοιες και ορισμούς απ’την αλγεβρική τοπολογία
και χρησιμοποιήσαμε και κάποια στοιχεία αναλυτικής
τοπολογίας (ομοιομορφισμοί, συναρτήσεις-πηλίκο) για να
θεμελιώσουμε διάφορα συμπεράσματα που αφορούν τη
γεωμετρική δομή τυχόντων συνόλων. Τα συμπεράσματα
αυτά όπως τα θεωρήματα σταθερού σημείου ( Brouwer
fixed point, Borsuk-Ulam theorem) για τα οποία δώθηκε και
η απόδειξη μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να δώσουν
διάφορα αποτελέσματα σε αρκετούς τομείς των
μαθηματικών και στις εφαρμογές τους σε άλλες επιστήμες.

Βιβλιογραφία

 Topology : James Munkres