Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Ogólne refleksje
Traduktologia, translatoryka, czy też przekładoznawstwo. Tak jak w języku polskim posiadamy kilka
nazw dla nauki zajmującej się tłumaczeniem, tak i w języku hiszpańskim możemy wyróżnić ich kilka:
Teoría de la traducción, Traductología, Linguistica aplicada a la traducción, Translémica, Ciencia de la
traducción, Estudios de la traducción. Ta różnorodność w nazewnictwie występuje nie tylko w języku
hiszpańskim, ale też w języku angielskim, niemieckim, czy francuskim.
W 1972 roku James Holmes na łamach swojej książki The Name and Nature of Ttranslation Studies,
jako pierwszy podjął się próby zdefiniowania traduktologii, jako niezależnej dyscypliny naukowej i
rozpoczął również polemikę na temat różnorodności jej nazewnictwa, która trwa po dzień dzisiejszy.
Jedne nazwy są bardziej, innej mniej akceptowalne. John Lambert kontynuował rozpoczęte przez
Holmes’a rozważania i stwierdził, że różnice w nazewnictwie wynikają z powodu różnych metod
tłumaczenia, zajmowaniem się odmiennymi obszarami, czy nawet powiązaniami z różnymi naukami.
Pomimo tej różnorodności, Traduktologia jest nauką, która ma własną organizację, ale też jest ściśle
powiązana z innymi dziedzinami. Przedmiotem badań są specyficzne właściwości translacyjne
tłumaczy, tekstów i mówców oraz odbiorców ich tekstów, występujących w układach
translatorycznych. Tłumaczenie może być ustne, pisane bądź audiowizualne. Różnorodność w
nazewnictwie występuje także w terminologii tłumaczeniowej i nie wynika ono tylko i wyłącznie z
różnic punktów widzenia.
Jean Delisle w 1980 roku porusza problemy epistemologiczne związane z wejściem traduktologii w
kręgi akademickie, jako niezależnej dyscypliny. Nie potrafił on usytuować jej wśród dyscyplin
naukowych, czy przynależy do lingwistyki stosowanej, czy do psycholingwistyki, semiotyki, nauk o
komunikacji, czy być może do jeszcze innej. Na początku traktowano traduktologię, jako gałąź
lingwistyki stosowanej, bądź kontrastywnej. W późniejszym czasie jednak stwierdzono, że nauka
zajmująca się tłumaczeniem nie może być traktowana jedynie jako gałąź lingwistyki. W latach
osiemdziesiątych studia nad tłumaczeniami umocniły pozycję traduktologii, jako niezależnej
dyscypliny i dowiodły, że posiada swoją własną organizację. Niektórzy wciąż zamykali ją w ramach
lingwistyki stosowanej, spór trwał. Stwierdzono też, że traduktolog w swojej pracy musi korzystać z
socjologii, antropologii, psychologii, historii, lingwistyki, a nawet z krytyki literackiej oraz
filmoznawstwa. Traduktologia jest powiązana z lingwistyką stosowaną, ale wychodzi dalej, poza jej
ramy, czerpiąc z innych dyscyplin na potrzeby danego przypadku. Rozwój badań nad Traduktologią w
latach osiemdziesiątych sprawił, że uzyskała status niezależnej dyscypliny. Połączył on również
dorobek naukowy różnych dyscyplin jak lingwistyka, literaturoznawstwo, historia, antropologia,
psychologia i ekonomia.
Obszar badań traduktologii jest ogromny, rozciąga się od badań historycznych, przez lingwistykę,
socjologię, aż po pedagogikę.
1.3.1 Propozycja Holmes’a: badania teoretyczne, opisowe
Holmes w swoim dziele The Name and Nature of Translation Studies rozpoczął jako pierwszy
rozważania nad Traduktologią, próbując ją scharakteryzować przedstawił jej wewnętrzną strukturę.
Podzielił Traduktologię na czystą i stosowaną. Traduktologia czysta dostarcza wiedzę deskryptywno-
eksplikatywną, natomiast stosowana - wiedzę aplikatywną.
Propozycja podziału traduktologii przez Holmesa wywołała kolejną dyskusję. Według Toury’ego
zachodzące na siebie pola teoretyczne i opisowe tworzą w gruncie rzeczy obszar badany w teorii
przekładu. Natomiast Lvovskaya uważała, że każda z trzech gałęzi traduktologii ma inną wagę i
znaczenie, dlatego należy wprowadzić między nimi hierarchię.
Gideon Toury’ego w książce In Search of a Theory of Translation z 1980 roku, jak wyjaśnia sam tytuł
poszukiwał podejścia do nauki o przekładzie wskazując jednocześnie na nowe sposoby jego badania.
Zaprezentował on relacje między wiedzą deskryptywną, aplikatywną, a eksplikatywną. Uważał, że
wiedza eksplikatywna jest abstrakcyjna i dostarcza wartości teoretyczne, wiedza deskryptywna
odnosi się do konkretnych przypadków i dostarcza faktów empirycznych, natomiast wiedza
aplikatywna ma charakter a priori normatywny, preskryptywny.