Aashiqan e Rasool Ki 130 Hikayaat Ma Makkay Madinay Ki Ziyaratain (In Hindi)

ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜUè çãGÜU¢²¢¼ }¢¥G }¢vÜïU }¢ÎèÝï ÜUè ç…G²¢Ú¼ïæ „Ï…G x¢é}Ï¢Î A-1
}¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢
}¢çS…Îï ¶ñGÈGU
çÜU¼¢Ï¢ ÐÉGÝï ÜUè Îé¥G¢

}¢çS…Îï ç…‹Ý
ãG…Úï ¥S±Î
¥…G : à¢ñ¶ïG ¼GÚèÜUG¼, ¥}¢èÚï ¥ãHï „é‹Ý¼, Ï¢¢çÝ²ï Î¢’±¼ï §SH¢}¢è, ãG…ÚG ¼ï ¥GËH¢}¢¢
}¢¢ñH¢Ý¢ ¥Ï¢ê çÏ¢H¢H }¢éãG}}¢Î §Ë²¢„ ¥Gœ¢G¢Ú ÜGU¢çÎÚè Ú…G±è
ÎèÝè çÜU¼¢Ï¢ ²¢ §SH¢}¢è „Ï¢ÜGU ÐÉGÝï „ï ÐãHï …ñGH }¢ïæ Îè ãé§ü
}¢çS…Îï ç…§GÚ¢üÝã
Îé¥G¢ ÐÉG Hèç…²ï …¢ï ÜéUÀ ÐÉGïæx¢ï ²¢Î Úãïx¢¢ J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Îé¥G¢ ²ïã ãñ :
}¢çS…Îï çÝ}¢Úã
x¢G¢Úï çãGÚ¢
¼…ü}¢¢ : »ï ¥ËH¢ã ã}¢ ÐÚ §GË}¢¢ï çãGv}¢¼ ÜïU ÎÚ±¢…Gï ¶¢ïH Îï
!
}¢çS…Îï x¢G}¢¢}¢ã
¥¢ñÚ ã}¢ ÐÚ ¥ÐÝè ÚãG}¢¼ Ý¢ç…GH ÈUGÚ}¢¢ ! »ï ¥G…G}¢¼ ¥¢ñÚ Ï¢éÁG¢éx¢èü ±¢Hï J
…Ï¢Hï ©ãGéÎ
Ý¢ïÅ : ¥Ã±H ¥¢ç¶GÚ »ÜU »ÜU Ï¢¢Ú ÎéMÎ à¢ÚèÈUG ÐÉG Hèç…²ï J
¼G¢çHÏ¢ï x¢G}¢ï }¢ÎèÝ¢
}¢çS…Îï …é}¢é¥G ¢
}¢ïãGÚ¢Ï¢ï ÝÏ¢±è
± Ï¢ÜUGè¥G
± }¢x¢GçÈGUÚ¼
13 à¢Ã±¢HéH }¢éÜUÚü}¢ 1428 çã.
çÜU¼¢Ï¢ ÜïU ¶GÚèÎ¢Ú }¢é¼±Á…ïã ã¢ïæ
}¢çS…Îï à¢ñ¶ñGÝ
ç}¢}Ï¢Úï Ú„êH
çÜU¼¢Ï¢ ÜUè ¼GÏ¢¢¥G¼ }¢ïæ Ýé}¢¢²¢æ ¶GÚ¢Ï¢è ã¢ï ²¢ „ÈGUãG¢¼ ÜU}¢ ã¢ïæ ²¢ Ï¢¢§ô‹Çx¢ }¢ïæ
¥¢x¢ï ÐèÀï ã¢ï x¢» ã¢ïæ ¼¢ï }¢v¼Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ „ï L…ê¥G ÈGUÚ}¢¢§²ï J
}¢çS…Îï çÜGUÏH¼ñÝ Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã }¢…G¢Úï }¢ñ}¢êÝ¢ }¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…¢ A-1
329
ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜUè çãGÜU¢²¢¼ }¢¥G }¢vÜïU }¢ÎèÝï ÜUè ç…G²¢Ú¼ïæ „Ï…G x¢é}Ï¢Î A-2
¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜUè 130 çãGÜU¢²¢¼ }¢¥G }¢vÜïU }¢ÎèÝï ÜUè ç…G²¢Ú¼ïæ
²ïã çÜU¼¢Ï¢ à¢ñ¶ïG ¼GÚèÜGU¼, ¥}¢èÚï ¥ãHï „é‹Ý¼, Ï¢¢çÝ²ï Î¢’±¼ï

§SH¢}¢è ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ ¥Ï¢ê çÏ¢H¢H }¢éãG}}¢Î §Ë²¢„ ¥Gœ¢G¢Ú
ÜU¢çÎÚè Ú…G±è Ýï “©Îê”ü …GÏ¢¢Ý }¢ïæ ¼ãGÚèÚ ÈGUÚ}¢¢§ü ãñ J }¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢
ãG…Úï ¥S±Î
(Î¢’±¼ï §SH¢}¢è) Ýï §„ çÜU¼¢Ï¢ ÜU¢ï “çã‹Îè” ÚS}¢éH ¶G¼G }¢ïæ ¼Ú¼èÏ¢ Îï
ÜUÚ Ðïà¢ çÜU²¢ ãñ ¥¢ñÚ }¢v¼Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ „ï à¢¢»¥G ÜUÚ±¢²¢ ãñ J
§„ }¢ïæ ¥x¢Ú çÜU„è …x¢ã ÜU}¢è Ï¢ïà¢è Ð¢»æ ¼¢ï }¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢ ÜU¢ï
(Ï¢ …GÚè¥G» }¢v¼êÏ¢, e-mail ²¢ sms) }¢éœ¢GH¥G ÈGUÚ}¢¢ ÜUÚ ¯±¢Ï¢ ÜU}¢¢§²ï J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
©Îêü „ï çã‹Îè (ÚS}¢éH ¶G¼G) ÜU¢ ¼Ú¢ç…}¢ ™¢Åü
¼= ÈU = Ð= |¢ = Ï¢ = ¥ =
Û¢ = …= ¯= Æ= Å= ƒ=
É= {= Ç= Î= ¶G = ãG =
…G = …G = …G = ÉG = ÇG = Ú= …G =
¥G = …G = ¼G = …G = „= à¢ = „= …Ï¢Hï ©ãGéÎ
x¢ = ¶= ÜU = ÜGU = ÈGUU= x¢G = ’=

²= ã= ±= Ý= }¢ = H= Í¢ =
é ê
ì ¢ =
= = ç= -= è = =
-: Ú¢çÏ¢¼G¢ :-
}¢…çH„ï ¼Ú¢ç…}¢, }¢v¼Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ (Î¢’±¼ï §SH¢}¢è)
}¢-ÎÝè }¢ÜüU…G, ÜGU¢ç„}¢ ã¢H¢ }¢çS…Î, „õÜU‹Ç zGH¢õÚ,
Ý¢x¢Ú ±¢ÇG¢, }¢õÝ Ú¢õÇ, Ï¢Ú¢ïÇ¢, x¢é…Ú¢¼, ¥H çã‹Î

Mo. + 91 9327 7 7 6311
E-mail : translation.baroda@dawateislami.net
}¢çS…Îï çÜGUÏH¼ñÝ Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã }¢…G¢Úï }¢ñ}¢êÝ¢ }¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…¢ A-2
330
ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜUè çãGÜU¢²¢¼ }¢¥G }¢vÜïU }¢ÎèÝï ÜUè ç…G²¢Ú¼ïæ „Ï…G x¢é}Ï¢Î
²¢Î Î¢à¼
Î¢ñÚ¢Ýï }¢é¼G¢H¥G¢ …GMÚ¼Ý ¥‹ÇÚ H¢§Ý ÜUèç…²ï, §à¢¢Ú¢¼ çH¶ ÜUÚ

„ÈGUãG¢ Ý}Ï¢Ú Ý¢ïÅ ÈGUÚ}¢¢ Hèç…²ï J §GË}¢ }¢ïæ ¼ÚvGÜGUè ã¢ïx¢è J
©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢ ©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢

ãG…Úï ¥S±Î
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢çS…Îï …é}¢é¥Gã
}¢çS…Îï çÜGUÏH¼ñÝ Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã }¢…G¢Úï }¢ñ}¢êÝ¢ }¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…¢ 1

²¢Î Î¢à¼
Î¢ñÚ¢Ýï }¢é¼G¢H¥G¢ …GMÚ¼Ý ¥‹ÇÚ H¢§Ý ÜUèç…²ï, §à¢¢Ú¢¼ çH¶ ÜUÚ

„ÈGUãG¢ Ý}Ï¢Ú Ý¢ïÅ ÈGUÚ}¢¢ Hèç…²ï J §GË}¢ }¢ïæ ¼ÚvGÜGUè ã¢ïx¢è J

ãG…Úï ¥S±Î
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ

ãG…Úï ¥S±Î
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ

Ý¢}¢ çÜU¼¢Ï¢ : ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜUè 130 çãGÜU¢²¢¼

}¢¥G }¢vÜïU }¢ÎèÝï ÜUè ç…G²¢Ú¼ïæ
}¢¢ï¥çËHÈGU : à¢ñ¶ïG ¼GÚèÜGU¼, ¥}¢èÚï ¥ãHï „é‹Ý¼, Ï¢¢çÝ²ï Î¢’±¼ï §SH¢}¢è
ãG…Úï ¥S±Î
ãG…ÚG ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ ¥Ï¢ê çÏ¢H¢H }¢éã}G }¢Î §Ë²¢„ ¥Gœ¢G¢Ú ÜGU¢çÎÚè Ú…G±è
çS¢Ýï ¼GÏ¢¢¥G¼ : …}¢¢çÎH ¥¢ç¶GÚ, ç„. 1434 çã.
Ý¢çà¢Ú : }¢v¼Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢, ¼èÝ ÎÚ±¢…G¢, ¥ãG}¢Î¢Ï¢¢Î - 1
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
-: }¢v¼Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜUè }¢éwG¼çHÈGU à¢¢¶Gï´ :-
$... ÎïãHè : 421, ©Îêü }¢¢ÜïUüÅ, }¢Å²¢ }¢ãGH, …¢}¢ï¥G }¢çS…Î, ÎïãHè-6
$$... }¢é}Ï¢§ü : 19, 20, }¢éã}G }¢Î ¥GHè Ú¢õÇ, }¢¢æ Ç ±è Ð¢ï S Å
¥¢õçÈGUS¢ ÜïU S¢¢}¢Ýï, }¢é}Ï¢§ü ÈGU¢ïÝ : 022-23454429
$$... Ý¢x¢ÐêÚ : „ñÈGUè Ýx¢Ú Ú¢õÇG, x¢GÚèÏ¢ Ý±¢…G }¢çS…Î ÜïU „¢}¢Ýï,
}¢¢ïç}¢Ý ÐêÚ¢, Ý¢x¢ÐêÚ ÈGU¢ïÝ : 9326310099 …Ï¢Hï ©ãGéÎ

$.$ .. ¥Á¢}¢ïÚ : 19 / 216 ÈGUH¢ãïG Î¢ÚñÝ }¢çS…Î ÜïU ÜGUÚèÏ¢, ÝH¢ Ï¢¢Á¢G¢Ú,
SÅïà¢Ý Ú¢õÇ, ÎÚx¢¢ã, (0145) 2629385
$$... ãéÏ¢Hè : A.J. }¢é{H ÜU¢ï}ÐHïv„, A.J. }¢é{H Ú¢õÇ,

¥¢õËÇ ãéÏ¢Hè, ÜUÝ¢üÅÜU - 08363244860

$$... ãñÎG Ú¢Ï¢¢Î : }¢v¼Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢, }¢éx¢GH ÐêÚ¢, Ð¢Ýè ÜUè ÅæÜUè,
ãñGÎÚ¢Ï¢¢Î, (040) 2 45 72 786

E.mail : ilmia26@yahoo.com
www.dawateislami.net
{ ÈGïU ãçÚ„ }

ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÜUè ÈGU…GèH¼ 11 {27} }¢ÎèÝï }¢ïæ „é±¢Úè „ï ÐÚãï…G 41
…G¢§ÚèÝï }¢ÎèÝ¢ ÜUè 51 çãGÜU¢²¢¼ 12 {28} ç…GRïU ÝÏ¢è ÜïU ±vG¼ Úæx¢ Ï¢ÎH …¢¼¢ 42
{ 1} Ú¢ñ…G» Ð¢ÜU „ï çÏ¢à¢¢Ú¼ 12 {29} Î„üï ãGÎè¯ï Ð¢ÜU ÜU¢ ¥‹Î¢…G 43

ãG…Úï ¥S±Î
{ 2} ÎÚï Ú„êH ÐÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ïÝï ±¢H¢ Ï¢wGà¢¢ x¢²¢ 13 {30} çÏ¢ÓÀê Ýï 16 ÇæÜU }¢¢Úï }¢x¢Ú Î„ïü ãGÎè¯ …¢Úè Ú¶¢ 43
{ 3} »ï …G¢§Úï Ú¢ñ…G» ¥‹±Ú ! }¢x¢GçÈGUÚ¼ ²¢zG¼¢ H¢ñÅ …¢¥¢ï 15 {31} ¥ãG¢Îè¯ ÜïU ¥±Ú¢ÜGU Ð¢Ýè }¢ïæ Ç¢H çÎ²ï }¢x¢Ú... 44
{ 4} Îï¶¢ï }¢ÎèÝ¢ ¥¢ x¢²¢ ! 16 {32} §GàÜïGU Ú„êH }¢ïæ Ú¢ïÝï ±¢Hï }¢¢ïãGçg¯ ÜUè ÜGUÎíÎ¢Ýè 45
{ 5} „Ï…G Í¢¢ïÇGï „é±¢Ú 17 {33} ¶G¢ÜïU }¢ÎèÝ¢ ÜUè ¼¢ñãèÝ ÜUÚÝï ±¢Hï ÜïU çH²ï „…G¢ 45
{ 6} Îê„Úï ÜU¢ „H¢}¢ Ðãéæ™¢Ýï ÜUè Ï¢ÚÜU¼ „ï ÎèÎ¢Ú ã¢ï x¢²¢ 18 {34} ÜGU…G¢» ãG¢…¼ ÜïU çH²ï ãGÚ}¢ „ï Ï¢¢ãÚ …¢²¢ ÜUÚ¼ï 46
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
{ 7} ãG¢ç…GÚèÝ Ýï Ú¢ñ…G» ¥‹±Ú „ï …±¢Ï¢ï „H¢}¢ „éÝ¢ 20 {35} }¢çS…Îï ÝÏ¢±è }¢ïæ ¥¢±¢…G {è}¢è Ú¶¢ï 46
{ 8} 21 {36} Ú¢ñ…»G Ú„êH ÜUè ¼GÚÈGU }¢éãæ ÜUÚ ÜïU Îé¥¢G }¢¢æx¢¢ï 48
{ 9} 22 {37} ç…„ „ï ã¢ï „ÜïU ±¢ïã }¢ÎèÝï à¢ÚèÈGU }¢ïæ }¢Úï 49
{10} ÜGUÏ¢íï ¥‹±Ú „ï ÎS¼ï }¢éÏ¢¢ÚÜU çÝÜUH¢ 22 {38} }¢ÎèÝï }¢ïæ ±ÈGU¢¼, Ï¢ ±vG¼ï LwG„¼ ÝïÜUè ÜUè Î¢’±¼ 50
{11} }¢ñæ „ÚÜU¢Ú ÜïU Ð¢„ ¥¢²¢ ãêæ 23 {39} }¢ãGÏ¢êÏ¢ ÜU¢ï }¢Ý¢Ýï ÜïU çÝÚ¢Hï ¥‹Î¢…G 51
{12} „ÚÜU¢Ú Ýï ¶¢Ý¢ ç|¢…±¢²¢ 24 {40} ¥…G¢Ýï çÏ¢H¢H 52
{13} „ÚÜU¢Ú Ýï ¶¢Ý¢ ç¶H¢²¢ 25 {41} x¢GÝ¢ü¼G¢ ÜU¢ }¢¢²ê„éH §GH¢… }¢Úè…G 54
{14} „ÚÜU¢Ú Ýï çÎÚã}¢ ¥G¼G¢ ÈGUÚ}¢¢» 27 {42} …G}¢ …G}¢ ÜU¢ Ï¢¢ ÜU}¢¢H „¢ÜGUè 55
{15} „ÚÜU¢Ú Ýï Ú¢ïÅè ¥G¼¢G ÈGUÚ}¢¢§ü 28 {43} ¼èÝ MçÐ²¢ }¢ÎèÝ¢......¼èÝ LçÐ²¢ }¢éË¼¢Ý
57
{16} …¢x¢¢ ¼¢ï ¥¢{è Ú¢ïÅè ã¢ƒ }¢ïæ ƒè ! 29 {44} ¥¢ÜGU¢ ÜïU ÜUÚ}¢ „ï x¢é}¢à¢éÎ¢ Ï¢ïÅ¢ ç}¢H x¢²¢ 60 …Ï¢Hï ©ãGéÎ
{17} à¢éRU »ÜU ÜUÚ}¢ ÜU¢ |¢è ¥Î¢ ã¢ï Ýãèæ „ÜU¼¢ 30 {45} ¥¢ÜGU¢ ÜU¢ï ÐéÜU¢ÚÝï „ï ÜU}¢…G¢ïÚè ÎêÚ ã¢ï …¢¼è 61
{18} }¢¢æx¢¢ï ¼¢ï Ï¢ÇGè ™è…G }¢¢æx¢¢ï 31 {46} x¢é}Ï¢Îï ¶G…GÚ¢ Îï¶ ÜUÚ Î}¢ çÝÜUH x¢²¢ ! 62
{19} ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ Ýï ç}¢Ý¢ }¢ïæ Îé¥G¢» }¢x¢GçÈGUÚ¼ ÜUÚ±¢§ü 34 {47} ÜGU…üG ¥Î¢ ÜUÚ±¢ çÎ²¢ 63
{20} ¼é}¢ ç…G²¢Ú¼ ÜU¢ï Ý ¥¢» ¼¢ï ã}¢ ¥¢ x¢» 35 {48} ¼éÜUü }¢Úè…G ÜU¢ §GH¢…
64
{21} ã}¢ Ýï ¼é}ã¢Ú¢ ©G…Gí ÜGUÏ¢êH ÜUÚ çH²¢ ãñ 36 {49} }¢ÎèÝï ÜUè ç}¢^è ¥¢ñÚ ÈUH¢ïæ }¢ïæ çà¢ÈGU¢ 66
{22} Ï¢ïÅ¢ ÜGñUÎ „ï çÚã¢ ã¢ï x¢²¢ 37 {50} „¢H |¢Ú ÜU¢ Ï¢é¶¢G Ú »ÜU çÎÝ }¢ïæ …¢¼¢ Úã¢ 66
{23} x¢GñÏ¢Î¢Ý ¥¢ÜGU¢ Ýï wG±¢Ï¢ }¢ïæ Ï¢¢çÚà¢ ÜUè çÏ¢à¢¢Ú¼ Îè 38 {51} ¶G¢ÜïU çà¢ÈGU¢ „ï ±Ú}¢ ÜU¢ §GH¢… 67
{24} ÜéUæ±ïæ „ï çÚã¢§ü çÎH±¢§ü 39 ãG¢ç…²¢ïæ ÜUè 42 çãGÜU¢²¢¼ 68
}¢à¢ãêÚ ¥G¢çà¢ÜGïU Ú„êH §}¢¢}¢ï }¢¢çHÜU ÜUè 12 çãGÜU¢²¢¼ 40 ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÜUè ÈGU…GèH¼ 68
{25} }¢ÎèÝï }¢ïæ Ýæx¢ï Ð¢ªæ 40 à¢ãÝà¢¢ãï ¥Ý¢}¢ ÜU¢ „H¢}¢ ¥ÐÝï »ÜU x¢éHG ¢}¢ ÜïU Ý¢}¢ 68
{26} ãÚ Ú¢¼ ÎèÎ¢Úï „Ú±Úï ÜU¢§Ý¢¼ 41 {52} ±¢çHÎï }¢ãê}Gü ¢ ÐÚ …æx¢H }¢ïæ ÜUÚ}¢ Ï¢¢H¢» ÜUÚ}¢ 69

{53} ¥ÐÝï ¥¢ÜGU¢ „ï ÐãHï ¼G±¢ÈGU Ýãèæ ÜUMæx¢¢ 71 ãéGÏÏ¢ï …¢ã ÜïU }¢é¼¥GçËHÜGU ¥ã}¢ ¼ÚèÝ }¢ÎÝè ÈêUH 104
{54} 20 ÐñÎH „ÈGUÚï ãG… 72 ¥ÐÝï }¢éæã ç}¢²¢æ ç}¢ÆìÆê Ï¢ÝÝï ±¢Hï ãG¢ç…²¢ïæ ÜïU çH²ï }¢ÎÝè ÈêUH 108
{55} ¥¢ÜGU¢ ÜïU „¢ƒ Ï¢¢çÚà¢ }¢ïæ ¼G±¢ÈGU ÜUè „¥G¢Î¼ 74 v²¢ ¥ÐÝï ãGÁ…¢ï ©G}¢Úã ÜUè ¼¢’Î¢Î Ï¢²¢Ý ÜUÚÝ¢ x¢éÝ¢ã ãñ ? 109
{56} }¢éÛ¢ï ãGÚ}¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ Hï ™H¢ï 75 Î¢ï ãG… …G¢»¥G ÜUÚ çÎ²ï 110
ãG…Úï ¥S±Î
{57} ãGËÜGU }¢ïæ „ê§ü ™é|¢Ýï ÜU¢ …G}¢ …G}¢ „ï §GH¢… ã¢ï x¢²¢ 76 ÝïçÜU²¢æ ÀéÐ¢¥¢ï 110
{58} Œ²¢„ ÜU¢ Ï¢è}¢¢Ú ¥¢ñÚ ¥¢Ï¢ï …G}¢ …G}¢ ÜUè Ï¢ã¢Ú 76 {77} »ÜU Ï¢éÁG¢éx¢ü ÜU¢ à¢ñ¼G¢Ý „ï }¢éÜU¢H}¢¢ 111
{59} ¥G¼G¢¥¢ïæ ÜU¢ ÜéæU±¢æ, „…G¢¥¢ïæ ÜU¢ ÜéæU±¢æ 77 {78} Ï¢éH‹Îè ™¢ãÝï ±¢Hï ÜUè LS±¢§ü 112
{60} çã‹Î „ï ²ÜU¢²ÜU ÜU¢’Ï¢ï ÜïU M Ï¢M 79 {79} ãG… ÜUè wG±¢çãà¢ ƒè }¢x¢Ú ÐËHï …GÚ Ý ƒ¢ 113
{61} ¥Ý¢ï¶¢ ÜU¢ïÉGè 80 {80} ãÚ çÎH ¥G…Gè…G ¶GHèÈGU¢ 115
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
{62} …Ï¢ Ï¢éH¢²¢ ¥¢ÜGU¢ Ýï wG¢éÎ ãè §ç‹¼…G¢}¢ ã¢ï x¢» 84 {81} Ï¢éÜGUü¥GÐ¢ïà¢ ¥¢’Ú¢çÏ¢Ä²¢ 116
{63} ã}¢ Ýï ¼ïÚè Ï¢¢¼ „éÝ Hè ãñ 86 {82} Ï¢ ÜU¯Ú¼ Ú¢ïÝï ±¢H¢ ãG¢…è 118
{64} „Ï¢í ÜUÚ¼ï ¼¢ï ÜGUÎ}¢¢ïæ „ï ™à}¢¢ …¢Úè ã¢ï …¢¼¢ 87 {83} ãG¢ç…²¢ïæ ÜUè ãGñÚ¼ ¥æx¢ï…G ¶GñÚwG±¢ãè 121
{65} »ÜU ¼G¢§ÈGU ÜUè çÝÚ¢Hè Îé¥G¢ §}¢¢}¢ à¢¢ÈïGU§üG ÜUè „ÈGUÚï ãGÚ}¢ }¢ïæ „¶G¢±¼
88 {84} 123
{66} ¥ËH¢ã ÜUè wG¢ézG²¢ ¼ÎÏ¢èÚ 90 {85} }¢ñæ v²êæ Ý Ú¢ïªæ ? 123
{67} »ï ÜU¢à¢ ! }¢ñæ |¢è Ú¢ïÝï ±¢H¢ïæ }¢ïæ „ï ã¢ï¼¢ 92 {86} HÏÏ¢ñÜU ÜUã¼ï ãè Ï¢ïã¢ïà¢ ã¢ï x¢» 124
{68} ±éÜGUêÈGïU ¥GÚÈGU¢¼ ÜUÚÝï ±¢H¢ïæ ÜUè }¢x¢GçÈGUÚ¼ ã¢ï x¢§ü 92 {87} ¥Ð¢ã… ãG¢…è 125
{69} ¥¢ÜGU¢ ÜïU Ý¢}¢ ÜU¢ ãG… ÜUÚÝï ±¢Hï ÐÚ ÜUÚ}¢ Ï¢¢H¢» ÜUÚ}¢ §üGÎï ÜéUGÚÏ¢¢Ý }¢ïæ …¢Ý ÜéUGÚÏ¢¢Ý ÜUÚ Îè …Ï¢Hï ©ãGéÎ
93 {88} 126
{70} 60 ãG… ÜUÚÝï ±¢H¢ ãG¢…è 94 {89} ÐéÚ ¥„Ú¢Ú ãG¢…è 129
{71} LwG„¼ ÜUè §…¢…G¼ Üï }¢é‹¼ç…GÚ …±¢Ý ÜU¢ï çÏ¢à¢¢Ú¼ 95 {90} çÏ¢x¢GñÚ ãG… çÜU²ï ãG¢…è 131
{72} }¢¢²ê„ Ý ã¢ïÝï ±¢H¢ ãG¢…è 96 {91} à¢ñ¶G çà¢ÏHè ÜU¢ ãG… 136
Îé¥G¢ ÜGUÏ¢êH Ý ã¢ïÝï ÜUè çãGv}¢¼ïæ

97 {92} Àï H¢¶ }¢ïæ „ï ç„ÈüGU Àï ! 137
{73} çÜU„ ÜïU ÎÚ ÐÚ }¢ñæ …¢ªæx¢¢ }¢¢ñH¢ ! 98 {93} x¢GñÏ¢è ¥æx¢êÚ 138
{74} ãGÁ…¢… çÏ¢Ý ²ê„éÈGU ¥¢ñÚ »ÜU ¥¢’Ú¢Ï¢è 99 }¢S¼êÚ¢¼ ÜUè 4 çãGÜU¢²¢¼ 140
{75} ç…Ý ÜU¢ ãG… ÜGUÏ¢êH Ý ãé±¢ ©Ý ÐÚ |¢è ÜUÚ}¢ ã¢ï x¢²¢ 100 {94} ¥G¢çà¢ÜGïU Ú„êH ¶G¢¼êÝ Ýï Ú¢ï¼ï Ú¢ï¼ï …¢Ý Îï Îè 140
„ÈGUÚï ãG… ÜïU Ï¢ïã¼ÚèÝ ã}¢ „ÈGUÚ

{76} 101 {95} ©}}¢éH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ Ýï ÝzGHè ãG… „ï §‹ÜU¢Ú ÈGUÚ}¢¢ çÎ²¢ 141
¥G…èÏ¢ ¥‹Î¢…G }¢ïæ ÝzG„ ÜUè çx¢çÚzG¼ 102 {96} »ÜU ãGÁ…Ý ÜïU ¼GéÈñGUH „Ï¢ ÜU¢ ãG… ÜGUÏ¢êH ã¢ï x¢²¢ 142
ãéÏG Ï¢ï …¢ã ÜUè HÁG…¼G §GÏ¢¢Î¼ ÜUè }¢à¢vGÜUG ¼ ¥¢„¢Ý ÜUÚ Îï¼è ãñ 103 {97} ÐñÎH „ÈGUÚï ãG… ÜUÚÝï ±¢Hè Ý¢Ï¢èÝ¢ Ï¢éçÉG²¢ 143

©G-H}¢¢» ¥ãHï „é‹Ý¼ ÜUè 17 çãGÜU¢²¢¼ 144 { 123} à¢ïÚ Ýï Ú¢S¼¢ Ï¢¼¢²¢ 177
{ 98} ¥¢’H¢ ãG…ÚG ¼ ÜïU ±¢çHÎï çx¢Ú¢}¢è ÜU¢ï wG¢„

é „ê è Ï¢éH¢±¢ ç}¢H¢ 144 { 124} ÜUéGÚ¥¢Ýï ÜUÚè}¢ ÜUè ¼¢’…Gè}¢ ÜUÚÝï ±¢Hï Ï¢‹ÎÚ ÜUè çãGÜU¢²¼ 178
{ 99} ¥SHï }¢éÚ¢Î ãG¢ç…GÚè ©„ Ð¢ÜU ÎÚ ÜUè ãñ 145 { 125} Ï¢¢Úx¢¢ãï çÚ„¢H¼ }¢ïæ §çS¼x¢G¢¯¢ 178
{ 100} §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ú…G¢ ¥¢ñÚ ÎèÎ¢Úï }¢éS¼GÈGU¢ 146 { 126} çãÚÝè ÜUè ÐéÜU¢Ú Ï¢ ãéG…êGÚï à¢ãÝà¢¢ãï ¥Ï¢Ú¢Ú 179
{ 101} }¢àãêÚ ¥G¢çà¢ÜUïG Ú„êH ¥GËH¢}¢ ²ê„Èé UG çÏ¢Ý §S}¢¢§HGü ÝÏã¢Ýè ÜU¢ ¥‹Î¢…ïG ¥ÎÏ¢ 149 { 127} ªæÅ Ýï ¼G±¢ÈïG ÜU¢’Ï¢¢ çÜU²¢ ¥¢ñÚ çÈUÚ....
181
ãG…Úï ¥S±Î
{ 102} ÐèÚ }¢ãÚï ¥GHè à¢¢ã ÜU¢ï ç…G²¢Ú¼ï }¢ÜUèÝï x¢}é Ï¢Îï ¶G…ÚG ¢ Ï¢ }¢ÜUG ¢}¢ï ±¢çÎ²ï ãG}¢Ú¢ 150 { 128} ªæÅ¢ïæ Ýï ¥¢ÜGU¢ ÜU¢ï „…Î¢ çÜU²¢ 182
{ 103} „x¢ï }¢ÎèÝ¢ ÜUè Ý¢…G Ï¢ÚÎ¢Úè 152 { 129} x¢G}¢ï }¢éS¼GÈUG¢ }¢ïæ …¢Ý ÎïÝï ±¢Hï Î¢ï Ï¢ï …GÏ¢¢Ý 183
{ 104} ¥¢ÜGU¢ Ï¢éH¢»æ ¼¢ï ©ÇG ÜUÚ …¢Ý¢ ™¢çã²ï 153 { 130} ãGÚ}¢ à¢ÚèÈUG ÜïU ÜUÏ¢ê¼Ú¢ïæ ÜUè ¥¢S¼¢Ý» }¢ãGÏ¢êÏ¢ „ï }¢ãGÏÏ¢¼ 184
{ 105} }¢¢ñH¢Ý¢ „ÚÎ¢Ú ¥ãG}¢Î ÜUè ¶…êÚï }¢ÎèÝ¢ „ï }¢ãGÏÏ¢¼ }¢vÜïU ÜUè ç…G²¢Ú¼ïæ
155 185
{ 106} }¢ÎèÝï }¢ïæ ¥ÐÝï Ï¢¢H ± Ý¢¶éGÝ ÎzGÝ ÈUGÚ}¢¢» ÎéMÎ à¢ÚèÈUG ÜUè ÈUG…GèH¼
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
156 185
{ 107} ¥Ï¢ ÜUéÀ |¢è Ýãèæ ã}¢ ÜU¢ï }¢ÎèÝï Üï ç„±¢ ²¢Î 156 }¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ ÜïU ÈGU…G¢§H 185
{ 108} }¢ÎèÝï ÜU¢ }¢é„¢çÈUÚG çã‹Î „ï Ðãé™
æ ¢ }¢ÎèÝï }¢ïæ 157 }¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ ¥}Ý ±¢H¢ à¢ãÚ ãñ 186
{ 109} »ï }¢ÎèÝï Üï ÎÎü ¼ïÚè …x¢ã }¢ïÚï çÎH }¢ïæ ãñ 159 }¢vÜU¼Hé }¢éÜUÚ}ü ¢¢ ÜïU Î„ ãéMG ÈGU ÜUè çÝSÏ¢¼ „ï }¢vÜUï ÜUï Î„ Ý¢}¢ 187
{ 110} …‹Ý¼éH Ï¢ÜUGè¥G }¢ïæ H¢à¢¢ïæ ÜUï ¼Ï¢¢ÎHï 159 Ú}¢…G¢Ýï }¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ 187
{ 111} x¢G…G¢çH²ï …G}¢¢æ ¥¢ñÚ }¢ézG¼è ¥ãG}¢Î ²¢Ú ¶G¢æ ÐÚ }¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ ÝçÏ¢Ä²ï ÜUÚè}¢ ÜU¢ï }¢ãGÏ¢êÏ¢ ãñ 188
„éË¼G¢Ýï Î¢ï …ã¢æ ÜU¢ »ãG„¢æ 162 }¢vÜU¼Hé }¢éÜUÚ}ü ¢¢ ¥zG…HG ãñ ²¢ }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ 189
{ 112} ¥GËH¢}¢¢ ÜU¢ç…G}¢è „¢çãGÏ¢ ¥¢ñÚ ¶G¢Úï }¢ÎèÝ¢ 163
¯±¢Ï¢ }¢ïæ ÈGUÜGüU v²êæ ? 190
{ 113} Ï¢¢’Îï ç±„¢H ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ ÜUè ÎÚÏ¢¢Úï }¢éS¼GÈUG¢ }¢ïæ ãG¢ç…GÚè
163
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ ÜUè …G}¢èÝ çÜGU²¢}¢¼ ¼ÜU ãGÚ}¢ ãñ 192
{ 114} Üé GyGÏ¢ï }¢ÎèÝ¢ ¥¢ñÚ x¢GÚèÏ¢ …G¢§Úï }¢ÎèÝ¢ 165 …Ï¢Hï ©ãGéÎ
}¢vÜU¼Hé }¢éÜUÚ}ü ¢¢ ¥¢ñÚ }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ ÎÁ…¢H Î¢ç¶GH Ýãèæ ã¢ïx¢¢ 193
ç…‹Ý¢¼ ÜUè 7 çãGÜU¢²¢¼ 166
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ ÜUè x¢}¢èü ÜUè ÈGU…GèH¼ 193
{ 115} ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ ÜU¢ ¼G±¢ÈUG ÜUÚÝï ±¢Hè ç…‹Ý ¥G¢ñÚ¼ïæ 166
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ Ï¢è}¢¢Ú ã¢ïÝï ±¢Hï ÜU¢ ¥…í 194
{ 116} ™}¢ÜUèH¢ „¢æÐ 167
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ ÈGU¢ñ¼ ã¢ïÝï ±¢Hï „ï çãG„¢Ï¢ Ýãèæ ã¢ïx¢¢ 194
{ 117} „¢æÐ Ýé}¢¢ ç…‹Ý Ýï ãG…Úï ¥S±Î ™ê}¢¢

168
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ }¢¢ïãG¼¢¼G Úçã²ï ! 195
{ 118} Ð¢Ýè ÜUè ¼GÚÈUG Ú¢ãÝé}¢¢§ü ÜUÚÝï ±¢H¢ ç…‹Ý 169
{ 119} x¢G¢¯ñ ï ¥¢’…G}¢ ÜUï ÜU¢G ÈGUèH» ãG… ÜU¢ ÐéÚ ¥„Ú¢Ú …±¢Ý }¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ çÚã¢§à¢ §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝ¢ ÜñU„¢ ? 196
170
{ 120} Ï¢¢x¢G Üï ç…‹Ý¢¼ 171
}¢vÜïU }¢ïæ ÚãÝï ÜïU ÜGU¢çÏ¢H ãG…GÚ¢¼ 197
{ 121} ¥G…èÏ¢¢ï x¢GÚèÏ¢ À¢ïÅ¢ „¢ ÐÚ‹Î¢ 174 }¢vÜïU }¢ïæ }¢éH¢…G}¢¼ ± ç¼…¢Ú¼ ÜUÚÝï ±¢Hï x¢G¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢»æ 197
ãñG±¢Ý¢¼ ÜUè 9 çãGÜU¢²¢¼ 176 }¢vÜïU }¢ïæ ç…G²¢Î¢ ÚãÝï „ï ÜU¢’Ï¢ï ÜUè ãñÏ¢¼ }¢ïæ ÜU}¢è ¥¢ „ÜU¼è ãñ 198
{ 122} ÎçÚ‹Î¢ |¢è ¼¢Ï¢ï¥G ã¢ï x¢²¢ 176 Ï¢ÎÝ ÜUãèæ |¢è ã¢ï }¢x¢Ú çÎH }¢vÜïU }¢ÎèÝï }¢ïæ Úãï 199
“v²¢ ²ïã à¢¢ïãÚ¼ Ýãèæ” ? ÜUè ±…G¢ãG¼ 177 }¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ ÜUè 19 wG¢é„êç„Ä²¢¼ 200

ÜU¢’Ï¢ï ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ çÎH™SÐ }¢¢’Hê}¢¢¼ 202 }¢Îü ± ¥G¢ñÚ¼ Ð‰ƒÚ Ï¢Ý x¢» 221
ãGÚ}¢ }¢ïæ ÎçÚ‹Îï çà¢ÜU¢Ú ÜU¢ çÐÀ¢ Ýãèæ ÜUÚ¼ï 202 Ï¢èÏ¢è ã¢ç…Ú¢ ÜUè „¥Gì² ÜUè §ü}¢¢Ý ¥ÈGUÚ¢ï…G çãGÜU¢²¼ 222
ÜU¢’Ï¢¢ „¢Úï …ã¢Ý ÜïU çH²ï Ú¢ãÝé}¢¢ ãñ 203 }¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢ 223
ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ 12 }¢ÎÝè ÈêUH 203 ãG…Úï ¥S±Î 225
Ï¢è}¢¢Ú ÐÚ‹Îï ã±¢» ÜU¢’Ï¢¢ „ï §GH¢… ÜUÚ¼ï ãñæ 205 ãG…Úï ¥S±Î ÜUè 4 wG¢é„êç„Ä²¢¼
226
ãG…Úï ¥S±Î
ÜU¢’Ï¢ï ÜUè ç…G²¢Ú¼ §GÏ¢¢Î¼ ãñ 206 }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ ÜUè }¢„¢ç…Î 227
ÜU¢’Ï¢¢ çÜGUÏH¢ ãñ 206 {1} }¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢ 227
ÜU¢’Ï¢ï ÜïU ¥‹ÎÚ Ý}¢¢…G }¢ïæ ÜUã¢æ L¶G ÜUÚï ? 207 }¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢ }¢ïæ 70 ¥ç}Ï¢²¢» çÜUÚ¢}¢ ÜïU }¢…G¢Ú¢¼ 227
ç„ÈüGU ¼èÝ }¢çS…Î¢ïæ ÜïU çH²ï „ÈGUÚ ÜUè ãGÎè¯ }¢¥G ¼à¢ÚèãG 207 }¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢ }¢ïæ Ý}¢¢…Gï }¢éS¼GÈGU¢ ÜïU 11 }¢ÜGU¢}¢¢¼ 228
ãÚ ÜGUÎ}¢ ÐÚ ÝïÜUè ¥¢ñÚ ¶G¼G¢ ÜUè }¢é¥G¢ÈGUè 209 {2} }¢çS…Îï ç…‹Ý 229
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„çÄ²ÎéÝ¢ ¥¢Î}¢ ¥¢ñÚ ÜU¢’Ï¢¢ 209 Ï¢êÉG¢ ç…‹Ý 230
ç±H¢Î¼ ÜUè wG¢éà¢è }¢ïæ ÜU¢’Ï¢ï ÐÚ Û¢‹Ç¢ 210 {3} }¢çS…ÎéÚ¢ü²¢ 230
ÜU¢’Ï¢ï ÜUè »ÜU …GÏ¢¢Ý ¥¢ñÚ Î¢ï ã¢ïæÅ ãñæ 210 {4} }¢çS…Îï ¶GñÈGU 231
HàÜUÚï „éHñ}¢¢Ý ¥¢ñÚ ÜU¢’Ï¢¢ 211 {5} }¢çS…Îï ç…§GÚ¢üÝ¢ 232
ÜU¢’Ï¢¢ „¢ïÝï ÜUè …G‹…èÚ¢ïæ }¢ïæ Ï¢¢æ{ ÜUÚ }¢ãGà¢Ú }¢ïæ H¢²¢ …¢»x¢¢
211 {6} }¢çS…Îï ¼Ý§üG}¢ 233
Ï¢Ú¢ï…Gï çÜGU²¢}¢¼ ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ ÎéËãÝ ÜUè ¼GÚãG ©Æ¢²¢ …¢»x¢¢ 213 ¥Ï¢ê HãÏ¢ ¥¢ñÚ ©„ ÜUè Ï¢è±è ÜUè ÜGUÏ¢íïæ 234
¼G±¢ÈGU ÜïU ÈGU…G¢§H 214 }¢çS…Îï ¼Ý§üG}¢ ÜUè ¼¢’}¢èÚ¢¼ 235
¼G±¢ÈGU ÜUè §çÏ¼Î¢ ÜñU„ï ãé§ü ? 214 {7} }¢çS…Îï çÝ}¢Úã 235
¼G±¢ÈGU }¢ïæ ãÚ ÜGUÎ}¢ ÜïU Ï¢ÎHï Î„ ÝïçÜU²¢æ ¥¢ñÚ...... 215 {8} }¢çS…Îï …Gè yG¢é±¢ 235
x¢éGH¢}¢ ¥¢…G¢Î ÜUÚÝï ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ¯±¢Ï¢ 215 {9} }¢çS…Îï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÜUÏà¢ 236
x¢éGH¢}¢ ¥¢…G¢Î ÜUÚÝï ÜUè ÈGU…GèH¼ 215 x¢G¢Úï }¢é„üH¢¼ 237
Ú¢ï…G¢Ý¢ 120 ÚãG}¢¼¢ïæ ÜU¢ ÝéÁG¢êH 216 ç±H¢Î¼ x¢¢ãï „Ú±Úï ¥G¢H}¢ 237
Ð™¢„ }¢Ú¼Ï¢¢ ¼G±¢ÈGU ÜUÚÝï ÜUè ¥G…Gè}¢ ÈGU…GèH¼ 216 …Ï¢Hï ¥Ï¢ê ÜéUGÏ¢ñ„ 238
¼G±¢ÈGU Ý}¢¢…G ÜUè ¼GÚãG ãñ

217 ¶GÎè…¼éH ÜéUÏ¢í¢ ÜU¢ }¢ÜU¢Ýï …‹Ý¼ çÝà¢¢Ý 239

¼G±¢ÈïGU ÜU¢’Ï¢¢ ÜïU çH²ï ±éÁG¢ê ±¢ç…Ï¢ ãñ 217 x¢G¢Úï …Ï¢Hï ¯¢ñÚ 240
à¢ÎèÎ x¢}¢èü }¢ïæ ¼G±¢ÈGU ÜUè ÈGU…GèH¼ 218 x¢G¢Úï çãGÚ¢ 241
Ï¢Ú„¢¼ }¢ïæ ¼G±¢ÈGU ÜUè ÈGU…GèH¼ 218 Î¢Úï ¥ÚÜGU}¢ 242
…Ï¢ ã}¢ Ï¢¢çÚà¢ }¢ïæ ¼G±¢ÈGU ÜUÚ ™éÜïU ¼¢ï..... 218 }¢ãGËH» }¢SÈGUH¢ 243
¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ Ýï Ï¢¢çÚà¢ }¢ïæ ¼G±¢ÈïGU ÜU¢’Ï¢¢ çÜU²¢ 219 …‹Ý¼éH }¢¢’H¢ 243
¥¢… ÜUH Ï¢¢çÚà¢ }¢ïæ ¼G±¢ÈGU ÜUè Îéà±¢çÚ²¢æ 220 }¢…G¢Úï }¢ñ}¢êÝ¢ 244
„ÈGU¢ }¢Ú±ã 221 Ï¢¢’Îï ±ÈGU¢¼ „çÄ²Î¼éÝ¢ }¢ñ}¢êÝ¢ Ýï ¥æx¢êÚ ç¶H¢» 245

}¢ÎèÝï ÜUè ç…G²¢Ú¼ïæ 247 ãéG…Ú» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ }¢ïæ ç±„¢H ± ¼ÎÈGUèÝ 268
ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÜUè ÈGU…GèH¼ 247 à¢ñ¶GñÝï ÜUÚè}¢ñÝ ÜUè ãéG…Ú» }¢é¼G¤ãÚ¢ }¢ïæ ¼ÎÈGUèÝ 269
}¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ Üï ÈGU…G¢§H 247 ãéG…Ú» }¢éÜGUg„¢ Î¢ï çãGS„¢ïæ }¢ïæ ¼vG„è}¢ ƒ¢ 270
UÜéUGÚ¥¢Ýï Ð¢ÜU }¢ïæ ç…GRïU }¢ÎèÝ¢ 248 à¢ñ¶GñÝï ÜUÚè}¢ñÝ ÜïU Ï¢¢’Î ÜU¢ï§ü ²ã¢æ ÎzGÝ Ýãèæ ãé±¢ 272
ãG…Úï ¥S±Î
}¢ÎèÝï ÜïU 12 Ý¢}¢ 249 ãéG…Ú» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ÜU¢ ÎÚ±¢…G¢ Ï¢‹Î ÜUÚ çÎ²¢ x¢²¢ 273
}¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ }¢ÚÝï ÜUè ÈGU…GèH¼ 249 ãéG…Ú» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ÜUè Îè±¢Ú¢ïæ ÜUè ¼¢’}¢èÚ 273
ÎÁ…¢H }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ Î¢ç¶GH Ýãèæ ã¢ï „ÜU¼¢ 250 …¢Hè }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜUè ¼¢Úè¶G 274
}¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ ãÚ ¥¢ÈGU¼ „ï }¢ãGÈGUê…G 250 ¼èÝ ÜGUÏ¢í¢ïæ ÜUè ÝvGHè ¼„¢±èÚ 275
}¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…G¢ ÈUH 251 Ú¢ñ…G» ¥‹±Ú ÐÚ x¢é}Ï¢Îï ¥yGãÚ ÜUè ¼¢’}¢èÚ 275
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢ÎèÝ¢ H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï Ð¢ÜU¢ï „¢ÈGU ÜUÚïx¢¢ 252
Ï¢ÇïG ¥¢ñÚ À¢ïÅï x¢é}Ï¢Î à¢ÚèÈGU ÜUè ¼¢’}¢èÚ 277
}¢ÎèÝï ÜU¢ï ²¯çÚÏ¢ ÜUãÝ¢ x¢éÝ¢ã ãñ 252

}¢¢ï¥çÁG…GÝ ÐÚ Î¢ñÚ¢Ýï ¥…G¢Ý ¥¢S}¢¢Ýè çÏ¢…Hè çx¢Úè 279
²¯çÚÏ¢ ÜUãÝ¢ v²êæ }¢‹¥G ãñ ? „Ï…G x¢é}Ï¢Î ÜUÏ¢ Ï¢Ý¢²¢ x¢²¢ 280
253
Î¢ïÝ¢ïæ x¢é}Ï¢Î¢ïæ }¢ïæ »ÜU À¢ïÅ¢ „¢ „êÚ¢¶G Ú¶¢ x¢²¢ 280

}¢ÎèÝï ÜUè „çwG¼²¢ïæ ÐÚ „Ï¢í ÜUÚÝï ±¢Hï ÜïU çH²ï à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUè çÏ¢à¢¢Ú¼
254
x¢é}Ï¢Î à¢ÚèÈGU ÜïU }¢éwG¼çHÈGU Úæx¢ 281
}¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ Ï¢ïã¼Ú ãñ 255
}¢çS…Îï ÝÏ¢±è ÜïU 8 „é¼êÝï ÚãG}¢¼ 282
}¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè ¼æx¢ÎS¼è ÐÚ „Ï¢í ÜUÚÝï ±¢Hï ÜïU çH²ï à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUè çÏ¢à¢¢Ú¼ 256
(1) ©SyG¢é±¢Ý» ãG‹Ý¢Ý¢ 282
}¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢ ÜUè ¼ÜU¢HèÈGU ÐÚ „Ï¢í ÜUè ÈGU…GèH¼ 257
(2) ©SyG¢é±¢Ý» ¥G¢§à¢¢
283
}¢ÎèÝï }¢ïæ çÚã¢§à¢ §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝ¢ ÜñU„¢ ?
257
¥x¢Ú H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï Ð¼¢ Hx¢ …¢» ¼¢ï ÜéUG¥G¢ü ¥‹Î¢…Gè ÜUÚïæ 283
}¢ÎèÝï }¢ïæ §çS¼‹…¢ ÜUÚÝï ÜïU }¢é¼¥GçËHÜGU çãGÜU¢²¼ 258
(3) ©SyG¢é±¢Ý» ¼¢ñÏ¢¢ 284
}¢ÎèÝï ÜU¢ ¥SH çÜGU²¢}¢ ¥¢ÜGU¢ ÜïU ¥ãGÜU¢}¢ ÐÚ ¥G}¢H ÜUÚÝ¢ ãñ 259
(4) ©SyG¢±é ¢Ý¼éS„ÚèÚ 285
}¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè 18 wG¢é„êç„Ä²¢¼ 259
(5) ©SyG¢é±¢Ý¼éH ãGÚ„ 285
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU ÜUè ¥Ú¢…Gè ÜU¢ ãéG„êH 262 (6) ©SyG¢é±¢Ý» ±éÈGUêÎ 286
Ï¢¢Úx¢¢ãï çÚ„¢H¼ }¢ïæ ç…Ï¢í§üHï ¥}¢èÝ ÜUè ãG¢ç…GÚè 263 (7) ©SyG¢é±¢Ý» ç…Ï¢í¢§üH 286
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU ÜUè ¼¢’}¢èÚ 264 (8) ©SyG¢é±¢Ý» ¼ãÁ…éÎ 287
¼¢’}¢èÚï }¢çS…Îï ÝÏ¢±è }¢ïæ ¥¢ÜGU¢ Ýï çà¢ÜUü¼ ÈGUÚ}¢¢§ü 265 Îèx¢Ú „é¼êÝ |¢è }¢é¼Ï¢ÚüÜU ãñæ 287
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU }¢ïæ Ý}¢¢…G ÜïU ÈGU…G¢§H 265 Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã (…‹Ý¼ ÜUè v²¢Úè) 288
Ú¢ñ…»G Ú„êH ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ çÎH™SÐ }¢¢’Hê}¢¢¼ 266 }¢ïãGÚ¢Ï¢ï ÝÏ¢±è 289
„Ú±Úï Î¢ï …ã¢Ý ÜU¢ }¢ÜU¢Ýï ¥Gà¢ü çÝà¢¢Ý 267 ç}¢}Ï¢Úï Ú„êH 290

¥SH ç}¢}Ï¢Úï }¢éÝÃ±Ú HÜUÇGè ÜU¢ ƒ¢ 290 (16) }¢çS…Îï Ï¢Ýè ãGÚ¢}¢ 310
}¢ÜGU¢}¢ï ¥…G¢Ýï çÏ¢H¢H ÜUè çÝà¢¢Ý Îïãè Ýãèæ ã¢ï „ÜU¼è 291 (17) }¢çS…Îï à¢ñ¶GñÝ 311
„ézGÈGU¢ à¢ÚèÈGU 293
(18) }¢çS…Îï ç}¢„¼Ú¢ãG 312
}¢„¢ç…Îï }¢ÎèÝ¢ 295
(19) }¢çS…Îï ç}¢SÏ¢ãG (²¢ }¢çS…Îï Ï¢Ýè ©ÝñÈGU) 313
ãG…Úï ¥S±Î
(1) }¢çS…Îï ÜéUGÏ¢¢ 296
(20) }¢çS…Îï Ï¢Ýè …GéÚñÜGU 313
©G}¢Úï ÜU¢ ¯±¢Ï¢ 296
(21) }¢çS…Îï ÜU¼èÏ¢¢ 314
ÈGU¢MÜïU ¥¢…G}¢ ¥¢ñÚ ÜéUGÏ¢¢ 296
(22) }¢çS…Îï Ï¢Ýè ÎèÝ¢Ú 315
¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý ©G}¢Ú ¥¢ñÚ ÜéUGÏ¢¢ 297
(23) }¢çS…Îï }¢èÝ¢Ú¼ñÝ
316
(2) }¢çS…Îï ÈGU…Gè¶G 297
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢Úè ãé§ü Ï¢ÜUÚè 317
(3) ¶G}¢„¢ (²¢ „Ï¢¥G¢) }¢„¢ç…Î 298
(24) }¢çS…Îï …é}¢é¥G¢ 318
(4) }¢çS…Îï x¢G}¢¢}¢¢ 299
(25) }¢çS…Îï ç}¢’Ú¢„ 318
(5) }¢çS…Îï §…¢Ï¢¢ 300
(26) }¢çS…Îï …GéH ãGéHñÈGU¢ 319
(6) }¢çS…Îï „évG²¢ 301
(7) }¢çS…Îï „…Î¢ (27) }¢çS…Îï çÜGUÏH¼ñÝ 320
302
(8) }¢çS…Îï ç…GÏ¢¢Ï¢ (²¢ }¢çS…Îï Ú¢²¢) …Ï¢Hï ©ãGéÎ 321
303
(9) }¢çS…Îï »ïGÝñÝ 303
}¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ã¢MÝ 322
(10) }¢çS…Îï }¢àÚÏ¢¢ ©}}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢ }¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…G¢ 322

304
(11) }¢çS…Îï Ï¢Ýè ÜéUGÚñ…G¢ Ï¢¢’…G à¢éãÎ¢» ©ãGéÎ ÜïU }¢…G¢Ú¢¼ ÜUè çÝà¢¢Ý Îãè 323 …Ï¢Hï ©ãGéÎ
305
(12) }¢çS…Îé‹ÝêÚ 306 à¢éãÎ¢» ©ãGéÎ ÜU¢ï „H¢}¢ ÜUÚÝï ÜUè ÈGU…GèH¼ 324
(13) }¢çS…Îï ÈGUSãG 307 „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…¢G ÜUè ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ „H¢}¢ 324
(14) }¢çS…Îï Ï¢Ýè …GÈGUÚ (²¢ }¢çS…Îï Ï¢x¢GH¢) à¢éãÎ¢» ©ãGéÎ ÜU¢ï }¢…}¢ê§üG „H¢}¢ 325
308
(15) }¢çS…Îï }¢¢§Î¢ 309 }¢¢¶G…G¢ï }¢Ú¢…ï¥G 327
}¢Ý¢ç„ÜïU ãG… „è¶Ýï ÜïU çH²ï }¢v¼Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜUè

™¢Ú ¥¢õçÇ²¢ï ÜïUç„Å¢ïæ ÜU¢ „ïÅ ãG¢ç„H ÜUèç…²ï ¥¢ñÚ ±èçÇ²¢ï „èÇè…G
(1) ãG… ÜU¢ ¼GÚèÜGU¢ (2) ©G}¢Úã ÜU¢ ¼GÚèÜGU¢ (3) }¢ÎèÝï ÜUè ãG¢ç…GÚè
|¢è }¢éH¢ãG…G¢ ÜUèç…²ï J Ýè…G, çÚ„¢H¢ “»ãGÚ¢}¢ ¥¢ñÚ wG¢éàÏ¢êÎ¢Ú „¢Ï¢éÝ”
ÐçÉG²ï ¥¢ñÚ ¥ÐÝè ©HÛ¢Ýïæ ÎêÚ ÜUèç…²ï J

¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜUè 130 çãGÜU¢²¢¼

}¢¥G }¢vÜïU }¢ÎèÝï ÜUè ç…G²¢Ú¼ïæ
ãG…Úï ¥S±Î
à¢ñ¼¢G Ý H¢¶ „éS¼è çÎH¢» ²ïã çÜU¼¢Ï¢ }¢éÜU}}¢H ÐÉG Hèç…²ï §ü}¢¢Ý
¼¢…G¢ ã¢ï …¢»x¢¢ ¥¢ñÚ ¥¢Ð }¢vÜïU }¢ÎèÝï ÜUè ãG¢ç…GÚè ÜïU çH²ï Ï¢ï¼¢Ï¢ ã¢ï …¢»æx¢ï J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÜUè ÈGU…GèH¼
©}}¢éH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢ ¥G¢§à¢¢ ç„gèÜGU¢
„ï çÚ±¢²¼ ãñ çÜU „¢çãGÏ¢ï }¢ï’Ú¢…, }¢ãGÏ¢êÏ¢ï ÚÏÏ¢ï Ï¢ï
çÝ²¢…G Ýï §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “…Ï¢ ÜU¢ï§ü Ï¢‹Î¢ }¢éÛ¢
ÐÚ ÎéMÎï Ð¢ÜU ÐÉG¼¢ ãñ ¼¢ï çÈGUçÚà¼¢ ©„ ÎéMÎ ÜU¢ï Hï ÜUÚ ªÐÚ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
…¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ¥ËH¢ã ÜUè Ï¢¢Úx¢¢ã }¢ïæ Ðãéæ™¢¼¢ ãñ ¼¢ï

¥ËH¢ã §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ : §„ ÎéMÎ ÜU¢ï }¢ïÚï Ï¢‹Îï ÜUè
ÜGUÏ¢í }¢ïæ Hï …¢¥¢ï ²ïã ÎéMÎ ¥ÐÝï ÐÉGÝï ±¢Hï ÜïU çH²ï §çS¼x¢GÈGU¢Ú
ÜUÚ¼¢ Úãïx¢¢ ¥¢ñÚ ©„ (Ï¢‹Î» ¶G¢„) ÜUè ¥¢æ¶ïæ §„ï Îï¶ ÜUÚ Æ‹Çè
ã¢ï¼è Úãïæx¢è J”

…G¢§ÚèÝï }¢ÎèÝ¢ ÜUè 51 çãGÜU¢²¢¼
(§Ý çãGÜU¢²¢¼ }¢ïæ }¢ÎèÝï ÜUè ãG¢ç…GÚè ±x¢GñÚ¢ ÜU¢ çÏ¢H wG¢é„ê„ ç…GRU ãñ)
{1} Ú¢ñ…G» Ð¢ÜU „ï çÏ¢à¢¢Ú¼
¥}¢èLH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï }¢¢ñH¢» ÜU¢§Ý¢¼, ¥GçHÄ²éH
ãG…Úï ¥S±Î
}¢é¼ü…G¢ à¢ïÚï wG¢éÎ¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU ¼¢…Î¢Úï }¢ÎèÝ¢,
ÜGUÚ¢Úï ÜGUËÏ¢¢ï „èÝ¢ ÜïU }¢…G¢Úï ÈGU¢§ÁG¢éH ¥‹±¢Ú }¢ïæ
…Ë±¢x¢Úè ÜïU ¼èÝ Ú¢ï…G Ï¢¢’Î »ÜU Ï¢gê ãG¢ç…GÚ ãé±¢ ¥¢ñÚ ©„ Ýï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥ÐÝï ¥¢Ð ÜU¢ï ÜGUÏ¢íï }¢éÝÃ±Ú ÐÚ çx¢Ú¢ çÎ²¢ ¥¢ñÚ ©„ ÜUè ¶G¢ÜïU
Ð¢ÜU ¥ÐÝï „Ú ÐÚ Ç¢Hè ¥¢ñÚ ²êæ ¥G…üG x¢é…G¢Ú ãé±¢ : ²¢ Ú„êHËH¢ã
! …¢ï ÜéUÀ ¥¢Ð Ýï ¥ËH¢ã ¼Ï¢¢ÚÜU ± ¼¥G¢H¢
„ï „éÝ¢ ãñ ±¢ïã ã}¢ Ýï ¥¢Ð „ï „éÝ¢ ãñ J (¥¢ñÚ ±¢ïã ²ïã ãñ :)
¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ
¥x¢Ú …Ï¢ ±¢ïã ¥ÐÝè …¢Ý¢ïæ ÐÚ
ÁG¢éË}¢ ÜUÚïæ ¼¢ï »ï }¢ãGÏ¢êÏ¢ ! ¼é}ã¢Úï
ãé G Á G ¢ ê Ú ãG ¢ ç…G Ú ã¢ï æ ¥¢ñ Ú çÈUÚ

¥ËH¢ã „ï }¢é¥G¢ÈGUè ™¢ãïæ ¥¢ñÚ

Ú„êH ©Ý ÜUè à¢ÈGU¢¥G¼ ÈGUÚ}¢¢»
¼¢ï …GMÚ ¥ËH¢ã ÜU¢ï Ï¢ãé¼ ¼¢ñÏ¢¢

ÜGUÏ¢êH ÜUÚÝï ±¢H¢ }¢ïãÚÏ¢¢Ý Ð¢»æ J
²¢ Ú„êHËH¢ã ! }¢ñæ Ýï ¥ÐÝï ªÐÚ ÁG¢éË}¢
çÜU²¢ ãñ (²¢’Ýè x¢éÝ¢ã çÜU²ï ãñæ) ¥¢ñÚ ¥¢Ð ÜUè Ï¢¢Úx¢¢ãï Ï¢ïÜU„ ÐÝ¢ã
}¢ïæ ãG¢ç…GÚ ãé±¢ ãêæ ¼¢çÜU ¥¢Ð }¢ïÚï ±¢ç„¼Gï §çS¼xG¢ÈGU¢Ú ÈGUÚ}¢¢»æ J ÜGUÏ¢íï
¥‹±Ú „ï ¥¢±¢…G ¥¢§ü : ²¢’Ýè ¼ãGÜGUèÜGU ¼ïÚï
ãG…Úï ¥S±Î
x¢éÝ¢ã Ï¢wGà¢ çÎ²ï x¢» ãñæ J (±ÈGU¢©H ±ÈGU¢, ç…. 2, „. 1361)
»ïGÏ¢ }¢ãGà¢Ú }¢ïæ ¶éH¢ ãè ™¢ã¼ï ƒï }¢ñæ çÝ¯¢Ú
ÉÜU ÜïU ÐÎ¢ü ¥ÐÝï Î¢}¢Ý ÜU¢ ÀéÐ¢²¢ à¢éçRU²¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 304)
{2} ÎÚï Ú„êH ÐÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ïÝï ±¢H¢ Ï¢wGà¢¢ x¢²¢

Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU §à¢¢¥G¼è §Î¢Úï }¢v¼Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜUè
}¢yGÏ¢ê¥G¢ 413 „ÈGUãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÜU¼¢Ï¢ “©G²êÝéH çãGÜU¢²¢¼”
çãGS„» Îé±é}¢ „ÈGUãG¢ 308 ÐÚ §}¢¢}¢ ¥GÏÎéÚüãG}¢¢Ý çÏ¢Ý ¥GHè
…¢ñ…Gè ÝvGH ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ }¢éãG}}¢Î
çÏ¢Ý ãGÏ¢ü çãH¢Hè Ýï Ï¢²¢Ý çÜU²¢ : »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ }¢ñæ
Ú¢ñ…G» Ú„êH ÐÚ ãG¢ç…GÚ ƒ¢ çÜU »ÜU ¥¢’Ú¢Ï¢è (²¢’Ýè ¥GÚÏ¢ ÜïU
Îèã¢¼ ÜU¢ ÚãÝï ±¢H¢) ¥¢²¢ ¥¢ñÚ ãéGÁG¢êÚï ¥‹±Ú, à¢¢ÈïGU»G }¢ãGà¢Ú,
}¢ãGÏ¢êÏ¢ï ÚÏÏ¢ï ¥vÏ¢Ú ÜUè Ï¢¢Úx¢¢ãï Ï¢ïÜU„ ÐÝ¢ã }¢ïæ
§„ ¼GÚãG ¥G…üG x¢é…G¢Ú ãé±¢ : ²¢ Ú„êHËH¢ã ( )!
¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ Ýï ¥¢Ð ÐÚ …¢ï „Ó™è çÜU¼¢Ï¢

Ý¢ç…GH ÈGUÚ}¢¢§ü ©„ }¢ïæ ²ïã ¥¢²¼ |¢è ãñ :
¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢H é §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ ¥x¢Ú
…Ï¢ ±¢ïã ¥ÐÝè …¢Ý¢ïæ ÐÚ ÁG¢éË}¢

ÜUÚïæ ¼¢ï »ï }¢ãGÏ¢êÏ¢ ! ¼é}ã¢Úï ãéGÁG¢êÚ
ãG¢ç…GÚ ã¢ïæ ¥¢ñÚ çÈUÚ ¥ËH¢ã „ï
ãG…Úï ¥S±Î
}¢é¥G¢ÈGUè ™¢ãïæ ¥¢ñÚ Ú„êH ©Ý ÜUè
à¢ÈG U ¢¥G ¼ ÈG U Ú}¢¢»æ ¼¢ï …G M Ú
¥ËH¢ã ÜU¢ï Ï¢ãé¼ ¼¢ñÏ¢¢ ÜGUÏ¢êH
ÜUÚÝï ±¢H¢ }¢ïãÚÏ¢¢Ý Ð¢»æ J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
»ï }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ± }¢¢ñH¢ ( ) ! }¢ñæ ¥ËH¢ãé
x¢GÈGUêÚ „ï ¥ÐÝï x¢éÝ¢ã ± ÜéU„ G êÚ ÜUè }¢é¥¢G ÈGUè ¼GHÏ¢ ÜUÚ¼ï ãé»
ãG¢ç…GÚï ÎÚÏ¢¢Ú ãæê ¥¢ñÚ ¥¢Ð ÜU¢ï ¥ËH¢ã
ÜUè Ï¢¢Úx¢¢ã }¢ïæ ¥ÐÝ¢ à¢ÈGUè¥G Ï¢Ý¢¼¢ ãêæ J” ²ïã ÜUã ÜUÚ ±¢ïã ¥G¢çà¢ÜïGU
Ú„êH Ú¢ïÝï Hx¢¢ ¥¢ñÚ ©„ ÜUè …GÏ¢¢Ý ÐÚ ²ïã ¥à¥G¢Ú …¢Úè ƒï :
¼…ü}¢¢ : (1)......»ï ±¢ïã Ï¢ïã¼ÚèÝ …G¢¼ ç…„ ÜU¢ }¢éÏ¢¢ÚÜU ±é…êÎ

§„ …G}¢èÝ }¢ïæ ÎzGÝ çÜU²¢ x¢²¢ ¼¢ï §„ ÜUè ©G}Îx¢è ¥¢ñÚ Ð¢ÜUè…Gx¢è
„ï }¢ñÎ¢Ý ¥¢ñÚ ÅèHï }¢é¥Gœ¢Ú ã¢ï x¢» J
(2)......}¢ïÚè …¢Ý çÈGUÎ¢ ã¢ï ©„ ÜGUÏ¢íï ¥‹±Ú ÐÚ ç…„ }¢ïæ
¥¢Ð ( ) ¥¢Ú¢}¢ ÈGUÚ}¢¢ ãñæ ! ç…„ }¢ïæ Ð¢ÜU Î¢}¢Ýè,

„¶G¢±¼ ¥¢ñÚ ¥Gz±¢ï ÜUÚ}¢ ÜU¢ Ï¢ïà¢ Ï¢ã¢ ¶G…G¢Ý¢ ãñ J
±¢ïã ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH ÜU¢ÈGUè ÎïÚ ¼ÜU §Ý ¥à¥G¢Ú ÜUè ¼ÜUÚ¢Ú
ÜUÚ¼¢ Úã¢, çÈUÚ ¥ÐÝï x¢éÝ¢ã¢ïæ ÜUè }¢é¥¢G ÈGUè }¢¢æx¢¼¢ ãé±¢ ¥àÜUÏ¢¢Ú ¥¢æ¶¢ïæ
„ï ±ã¢æ „ï LwG„¼ ã¢ï x¢²¢ J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ }¢éãG}}¢Î çÏ¢Ý ãGÏ¢ü
çãH¢Hè ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : …Ï¢ }¢ñæ „¢ï²¢ ¼¢ï wG±¢Ï¢ }¢ïæ
ãG…Úï ¥S±Î
„ÚÜU¢Úï Î¢ï ¥G¢H}¢, ÝêÚï }¢é…S„}¢, à¢¢ãï Ï¢Ýè ¥¢Î}¢
ÜUè ç…G²¢Ú¼ „ï à¢ÚÈGU²¢Ï¢ ãé±¢, ¥¢Ð Ýï }¢éÛ¢ „ï
§à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
²¢’Ýè ©„ ¥¢’Ú¢Ï¢è „ï ç}¢H¢ï ¥¢ñÚ ©„ï wG¢éà¢¶GÏ¢Úè „éÝ¢¥¢ï çÜU
¥ËH¢ã ÚÏÏ¢éH §GÁG…G¼ Ýï }¢ïÚè ç„ÈGU¢çÚà¢ ÜUè ±…ã „ï ©„
ÜUè }¢x¢GçÈGUÚ¼ ÈGUÚ}¢¢ Îè ãñ J” (©G²êÝéH çãGÜU¢²¢¼, „. 378, }¢éHwG¶G„Ý)
¥ËH¢ã ÜUè ©Ý ÐÚ ÚãG}¢¼ ã¢ï ¥¢ñÚ ©Ý ÜïU „ÎÜGïU ã}¢¢Úè Ï¢ï çãG„¢Ï¢ }¢x¢GçÈGUÚ¼ ã¢ï J
„Ú x¢éç…Gà¼ï x¢G}¢ ÜUãêæ çÜU„ „ï ¼ïÚï ã¢ï¼ï ãé» çÜU„ ÜïU ÎÚ ÐÚ …¢ªæ ¼ïÚ¢ ¥¢S¼¢Ý¢ À¢ïÇG ÜUÚ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
Ï¢wGà¢±¢Ý¢ }¢éÛ¢ „ï ¥G¢„è ÜU¢ Ú±¢ ã¢ïx¢¢ çÜU„ï !

çÜU„ ÜïU Î¢}¢Ý }¢ïæ ÀéÐêæ Î¢}¢Ý ¼é}ã¢Ú¢ À¢ïÇG ÜUÚ (…G¢ñÜGïU Ý¢’¼)
{3} »ï …G¢§Úï Ú¢ñ…G» ¥‹±Ú ! }¢x¢GçÈGUÚ¼ ²¢zG¼¢ H¢ñÅ …¢¥¢ï

ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG¢ç¼}¢ï ¥„}¢ Ýï ÚãG}¢¼ï
¥G¢H}¢, ÝêÚï }¢é…S„}¢, Ú„êHï }¢¢ïãìG¼à¢}¢, à¢¢ãï ¥¢Î}¢ ± Ï¢Ýè ¥¢Î}¢

ÜïU Ú¢ñ…»G }¢é¥ÁG …
G }G ¢ ÐÚ ¶ÇïG ã¢ï ÜUÚ Îé¥¢G ÜUè :
“²¢ ÚÏÏ¢ ! }¢ñæ Ýï ¼ïÚï ãGÏ¢èÏ¢ï }¢éÜUÚü}¢ ÜUè ÜGUÏ¢íï
¥yGãÚ ÜUè ç…G²¢Ú¼ ÜUè, ¥Ï¢ ¼ê }¢éÛ¢ï Ý¢ }¢éÚ¢Î Ý H¢ñÅ¢ J” ¥¢±¢…G

¥¢§ü : “»ï Ï¢‹Îï ! ã}¢ Ýï ¼é}ãïæ ¥ÐÝï }¢ãGÏ¢êÏ¢ ÜUè
Ð¢ÜUè…G¢ ¼éÏ¢ü¼ ÜUè ç…G²¢Ú¼ ÜUè §…¢…G¼ ãè ¼Ï¢ Îè …Ï¢ ¼é}ãæï Ð¢ÜU
ãG…Úï ¥S±Î
ÜUÚÝ¢ }¢‹ÁG¢êÚ ÈGUÚ}¢¢²¢, ¥Ï¢ ¼é}¢ ¥¢ñÚ ¼é}ã¢Úï „¢ƒ ç…G²¢Ú¼ ÜUÚÝï
±¢Hï }¢x¢GçÈGUÚ¼ ²¢zG¼¢ H¢ñÅ …¢¥¢ï Ï¢ïà¢ÜU ¥ËH¢ã ¼é}¢ „ï
¥¢ñÚ ©Ý „ï Ú¢…Gè ã¢ï x¢²¢ ç…‹ã¢ïæ Ýï Œ²¢Úï ÝÏ¢è }¢éãG}}¢Îï }¢ÎÝè
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜïU Ú¢ñ…G» ÐéÚ ¥‹±¢Ú ÜU¢ ÎèÎ¢Ú çÜU²¢ J”
¥ËH¢ã ÜUè ©Ý ÐÚ ÚãG}¢¼ ã¢ï ¥¢ñÚ ©Ý ÜïU „ÎÜïUG ã}¢¢Úè Ï¢ï çãG„¢Ï¢ }¢x¢GçÈGUÚ¼ ã¢ï J
Ï¢éH¢¼ï ãñæ ©„è ÜU¢ï ç…„ ÜUè çÏ¢x¢GÇè ²ïã Ï¢Ý¢¼ï ãñæ
ÜU}¢Ú Ï¢‹{Ý¢ çÎ²¢Úï ¼G²Ï¢¢ã ÜU¢ï ¶éHÝ¢ ãñ çÜGUS}¢¼ ÜU¢
(…G¢ñÜïGU Ý¢’¼)
{4} Îï¶¢ï, }¢ÎèÝ¢ ¥¢ x¢²¢ !

ãG…GÚ¼ïï „çÄ²ÎéÝ¢ §Ï¢í¢ãè}¢ ¶G±¢„ ÈGUÚ}¢¢¼ï

ãñæ : }¢ñæ »ÜU „ÈGUÚ }¢ïæ çà¢g¼ï Œ²¢„ „ï Ï¢ï¼¢Ï¢ ã¢ï ÜUÚ çx¢Ú ÐÇG¢, ¼¢ï
çÜU„è Ýï }¢ïÚï }¢éæã ÐÚ Ð¢Ýè çÀÇGÜU¢, }¢æñ Ýï ¥¢æ¶æï ¶¢ïHèæ ¼¢ï v²¢ Îï¶¼¢
ãêæ çÜU »ÜU ãG„èÝ¢ï …}¢èH Ï¢éÁ¢G éx¢ü wG¢êÏ¢ „êÚ¼ Í¢¢ïÇïG ÐÚ „é±¢Ú ¶ÇïG ãñæ J
©‹ã¢ïæ Ýï }¢éÛ¢ï Ð¢Ýè çÐH¢²¢ ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ }¢ïÚï „¢ƒ „é±¢Ú ã¢ï …¢¥¢ï J
¥|¢è ™‹Î ÜGUÎ}¢ ãè ™Hï ƒï çÜU ÈGUÚ}¢¢²¢ : Îï¶¢ï ! v²¢ Ý…GÚ ¥¢
Úã¢ ãñ ? }¢ñæ Ýï ÜUã¢ : “²ïã ¼¢ï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢

ãñ J” ÈGUÚ}¢¢²¢ : ©¼Ú¢ï ¥¢ñÚ …¢¥¢ï, Ú„êHéËH¢ã
ÜUè ç¶GÎ}¢¼ï ¥vGÎ„ }¢æï „H¢}¢ ¥G…üG ÜUÚ¢ï ¥¢ñÚ ²ïã |¢è ¥G…üG
ãG…Úï ¥S±Î
ÜUÚÝ¢ çÜU ç¶G…GÚ ( ) Ýï |¢è ¥¢Ð ÜUè ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ „H¢}¢
¥G…üG çÜU²¢ ãñ J
¥ËH¢ã ÜUè ©Ý ÐÚ ÚãG}¢¼ ã¢ï ¥¢ñÚ ©Ý ÜïU „ÎÜGUï ã}¢¢Úè Ï¢ï çãG„¢Ï¢ }¢x¢GçÈGUÚ¼ ã¢ï J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
çÜU„è ÜïU ã¢ƒ Ýï }¢éÛ¢ ÜU¢ï „ã¢Ú¢ Îï çÎ²¢ ±ÚÝ¢
ÜUã¢æ }¢ñæ ¥¢ñÚ ÜUã¢æ ²ïã Ú¢S¼ï Ðï™èÎ¢ Ðï™èÎ¢
{5} „Ï…G Í¢¢ïÇGï „é±¢Ú
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ à¢ñ¶G ¥Ï¢ê §G}¢Ú¢Ý ±¢ç„¼Gè
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU }¢ñæ }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ „ï „ê» }¢ÎèÝ»
}¢éÝÃ±Ú¢ „ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú, }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…Î¢Ú
ÜïU }¢…G¢Úï ÈGU¢§ÁG¢éH ¥‹±¢Ú ÜïU ÎèÎ¢Ú ÜUè çÝÄ²¼
„ï ™H¢, Ú¢S¼ï }¢æï }¢éÛ¢ï §¼Ýè „wG¼ Œ²¢„ Hx¢è çÜU }¢¢ñ¼ „Ú ÐÚ
}¢‹ÇH¢Ýï Hx¢è, çÝÉ¢H ã¢ï ÜUÚ »ÜU ÜUèÜUÚ ÜïU ÎÚwG¼ ÜïU Ýè™ï Ï¢ñÆ
x¢²¢ J ÎzG¥¼G Ý (²¢’Ýè ²ÜU¢²ÜU) „Ï…G çHÏ¢¢„ }¢ïæ }¢Ë¢Ï¢ê„ »ÜU
„Ï…G Í¢¢ïÇïG „é±¢Ú Ýé}¢êÎ¢Ú ãé», ©Ý ÜïU Í¢¢ïÇïG ÜUè Hx¢¢}¢ ¥¢ñÚ …GèÝ |¢è
„Ï…G ƒè Ýè…G ©Ý ÜïU ã¢ƒ }¢ïæ „Ï…G à¢ÚÏ¢¼ „ï HÏ¢¢HÏ¢ „Ï…G
Œ²¢H¢ ƒ¢, ±¢ïã ©‹ã¢ïæ Ýï }¢éÛ¢ï çÎ²¢ ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ : çÐ²¢ï ! }¢ñæ Ýï
¼èÝ „¢æ„ }¢ïæ çÐ²¢ }¢x¢Ú ©„ Œ²¢Hï }¢ïæ „ï ÜéUÀ |¢è ÜU}¢ Ý ãé±¢ J
çÈUÚ ©‹ã¢ïæ Ýï }¢éÛ¢ „ï ÈGUÚ}¢¢²¢ : ÜUã¢æ …¢ Úãï ã¢ï ? }¢ñæ Ýï ÜUã¢ :
}¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ¼¢çÜU „Ú±Úï ÜU¢ñÝñÝ, ÚãG}¢¼ïï
ãG…Úï ¥S±Î
Î¢ÚñÝ ¥¢ñÚ à¢ñ¶GñÝï ÜUÚè}¢ñÝ ÜUè
Ï¢¢Úx¢¢ã¢ïæ }¢ïæ „H¢}¢ ¥G…üG ÜUMæ J ÈGUÚ}¢¢²¢ : …Ï¢ ¼é}¢ ±ã¢æ Ðãéæ™¢ïæ
¥¢ñÚ ¥ÐÝ¢ „H¢}¢ ¥G…üG ÜUÚ H¢ï ¼¢ï ©Ý ¼èÝ¢ïæ Ï¢éH‹Î¢ï Ï¢¢H¢
ãçS¼²¢ïæ „ï ¥G…üG ÜUÚÝ¢ çÜU çÚ…G±¢Ý (çÈGUçÚà¼¢, ¶G¢ç…GÝï …‹Ý¼)
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
|¢è ¥¢Ð ãG…GÚ¢¼ ÜUè ç¶GÎ}¢¢¼ }¢ïæ „H¢}¢ ¥G…üG ÜUÚ¼¢ ãñ J
…¢æ Ï¢HÏ¢ ãêæ …¢æ Ï¢HÏ¢ ÐÚ ÚãìG}¢ ÜUÚ
»ï HÏ¢ï §üG„¢ Î¢ñÚ¢æ ¥H çx¢G²¢¯ (…G¢ñÜïG Ý¢’¼)

{6} Îê„Úï ÜU¢ „H¢}¢ Ðãéæ™¢Ýï ÜUè Ï¢ÚÜU¼ „ï ÎèÎ¢Ú ã¢ï x¢²¢
»ÜU Ï¢éÁG¢éx¢ü ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU }¢ñæ ¥ÐÝï }¢éËÜU,
²}¢Ý ÜïU à¢ãÚ „Ý¥G¢ „ï Ï¢ §Ú¢Î» ãG… çÝÜUH¢ ¼¢ï ÜU¢ÈGUè ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï
Ú„êH LwG„¼ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï à¢ãÚ „ï Ï¢¢ãÚ ¼ÜU ¥¢» J »ÜU
¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH Ýï }¢éÛ¢ „ï ÜUã¢ çÜU „Ú±Úï ÜU¢ñÝñÝ, ÚãG}¢¼ï Î¢ÚñÝ
, ãG…ÚG ¢¼ï à¢ñ¶ÝñG ï ÜUÚè}¢ñÝ ¥¢ñÚ Îèx¢Ú „ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢

ÜUè }¢éÏ¢¢ÚÜU ç¶GÎ}¢¢¼¢ïæ }¢æï }¢ïÚ¢ „H¢}¢ ¥G…üG ÜUÚ
ÎïÝ¢ J …Ï¢ }¢ñæ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ãG¢ç…GÚ ãé±¢ ¼¢ï
©„ ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH ÜU¢ „H¢}¢ ¥G…üG ÜUÚÝ¢ |¢êH x¢²¢, …Ï¢ ±ã¢æ „ï
LwG„¼ ã¢ï ÜUÚ ÁG¢éHãéGHñÈGU¢ Ðãéæ™¢ ¥¢ñÚ »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{Ýï ÜU¢ §Ú¢Î¢
çÜU²¢ ¼¢ï }¢éÛ¢ï ©„ ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH ÜU¢ „H¢}¢ Ðãéæ™¢Ý¢ ²¢Î ¥¢
x¢²¢ J }¢ñæ Ýï ¥ÐÝï LÈGUÜGU¢ „ï ÜUã¢ çÜU }¢ïÚï ±¢Ð„ ¥¢Ýï ¼ÜU }¢ïÚï ªæÅ
ãG…Úï ¥S±Î
ÜU¢ ¶G²¢H Ú¶Ý¢, }¢éÛ¢ï }¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢ »ÜU
…GMÚè ÜU¢}¢ ÜïU çH²ï …¢Ý¢ ãñ J „¢çƒ²¢ïæ Ýï ÜUã¢ çÜU ¥Ï¢ ÜGU¢çÈGUHï
ÜUè Ú±¢Ýx¢è ÜU¢ ±vG¼ ãñ ¥¢ñÚ ã}¢ïæ ¥‹Îïà¢¢ ãñ çÜU ¥x¢Ú ¼é}¢ ÜGU¢çÈGUHï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„ï …éÎ¢ ã¢ï x¢» ¼¢ï çÈUÚ §„ï }¢vÜU» }¢é¥GÁG…G}¢¢
¼ÜU |¢è Ý Ð¢ „ÜU¢ïx¢ï J }¢ñæ Ýï ÜUã¢ : ¼¢ï çÈUÚ }¢ïÚè „é±¢Úè ÜU¢ï |¢è
¥ÐÝï „¢ƒ ãè Hï¼ï …¢Ý¢ J
}¢ñæ ±¢Ð„ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ¥¢²¢ ¥¢ñÚ
Ú¢ñ…G» ¥vGÎ„ ÐÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ï ÜUÚ ©„ ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH ÜU¢ „H¢}¢
à¢ãÝà¢¢ãï ¶GñLH ¥Ý¢}¢ ¥¢ñÚ ãG…GÚ¢¼ï „ãG¢Ï¢»
çÜUÚ¢}¢ ÜUè }¢éÏ¢¢ÚÜU Ï¢¢Úx¢¢ã¢ïæ }¢ïæ Ðïà¢ çÜU²¢ J Ú¢¼ ã¢ï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
™éÜUè ƒè, }¢ñæ }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²à¢ÚèÈGU „ï Ï¢¢ãÚ

çÝÜUH¢ ¼¢ï »ÜU à¢wG„ ÁG¢éHãéGHñÈGU¢ ÜUè ¼GÚÈGU „ï ¥¢¼¢ ãé±¢ ç}¢H¢,
}¢ñæ Ýï ©„ „ï ÜGU¢çÈGUHï ÜïU }¢é¼¥GçËHÜGU ÐêÀ¢ J ©„ Ýï Ï¢¼¢²¢ çÜU
ÜGU¢çÈGUH¢ Ú±¢Ý¢ ã¢ï ™éÜU¢ ãñ J }¢ñæ }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²à¢ÚèÈGU

}¢ïæ H¢ñÅ ¥¢²¢ ¥¢ñÚ ¶G²¢H çÜU²¢ çÜU çÜU„è
Îê„Úï ÜGU¢çÈGUHï ÜïU „¢ƒ ™H¢ …¢ªæx¢¢ ¥¢ñÚ „¢ï x¢²¢ J ¥¢ç¶GÚï à¢Ï¢
}¢ïæ wG±¢Ï¢ }¢ïæ …Ý¢Ï¢ï çÚ„¢H¼ï }¢¥¢Ï¢ ¥¢ñÚ à¢ñ¶GñÝï

ÜUÚè}¢ñÝ ÜUè ç…G²¢Ú¼ „ï à¢ÚÈGU²¢Ï¢ ãé±¢ J ãG…GÚ¼ï
„çÄ²ÎéÝ¢ ç„gèÜïUG ¥vÏ¢Ú Ýï ¥G…Gü ÜUè : “²¢ Ú„êHËH¢ã
( ) ! ²ïãè ±¢ïã à¢wG„ ãñ J” ãéGÁG¢êÚï ¥ÜUÚ}¢, ÝêÚï

}¢é…S„}¢ Ýï }¢ïÚè ¼GÚÈGU Îï¶¢ ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ :
“¥Ï¢éH ±ÈGU¢ !” }¢ñæ Ýï ¥G…Gü ÜUè : ²¢ Ú„êHËH¢ã !
ãG…Úï ¥S±Î
}¢ïÚè ÜéU‹²¼ ¼¢ï ¥Ï¢éH ¥GÏÏ¢¢„ ãñ J ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¼é}¢ ¥Ï¢éH ±ÈGU¢
(²¢’Ýè ±ÈGU¢Î¢Ú) ã¢ï J çÈUÚ ¥¢Ð Ýï }¢ïÚ¢ ã¢ƒ
ÐÜUÇG¢ ¥¢ñÚ }¢éÛ¢ï }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ ¥¢ñÚ ±¢ïã |¢è
¶G¢„ }¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢ }¢ïæ Ú¶ çÎ²¢ ! }¢ñæ Ýï }¢vÜU» }¢é¥GÁG…G}¢¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢ïæ 8 çÎÝ ¼ÜU çÜGU²¢}¢ çÜU²¢ J §„ ÜïU Ï¢¢’Î }¢ïÚï
LÈGUÜGU¢ ÜU¢ ÜGU¢çÈGUH¢ }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ Ðãéæ™¢ J
x¢G}¢…GÎ¢ïæ ÜU¢ï Ú…G¢ }¢éÁGÎ¢ Îè…ï çÜU ãñ

Ï¢ï ÜU„¢ï æ ÜU¢ „ã¢Ú¢ ã}¢¢Ú¢ ÝÏ¢è
(ãGÎ¢§ÜïGU Ï¢çwGà¢à¢ à¢ÚèÈGU)
{7} ãG¢ç…GÚèÝ Ýï Ú¢ñ…»

G ¥‹±Ú „ï …±¢Ï¢ï „H¢}¢ „éÝ¢
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ à¢ñ¶G ¥Ï¢é‹ÝSÚ ¥GÏÎéH ±¢çãGÎ çÏ¢Ý ¥GÏÎéH
}¢çHÜU çÏ¢Ý }¢éã}G }¢Î çÏ¢Ý ¥Ï¢ê „§üÎG „êÈUG è ÜU¶Gèü
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU }¢ñæ ãG… „ï ÈGU¢çÚx¢G ã¢ï ÜUÚ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
¥¢²¢ ¥¢ñÚ Ú¢ñ…»G ¥‹±Ú ÐÚ ãG¢ç…GÚ ãé±¢, ãéG…Ú»
à¢ÚèÈGU¢ ÜïU Ð¢„ Ï¢ñÆ¢ ãé±¢ ƒ¢ çÜU ãG…GÚ¼ï à¢ñ¶G ¥Ï¢ê Ï¢RU çÎ²¢Ú
çÏ¢ÜUÚè ¼à¢ÚèÈG U H¢» ¥¢ñ Ú ™ï ã Ú» ¥‹±Ú

Üï U „¢}¢Ýï ¶Çï G ã¢ï ÜUÚ ¥G … ü G çÜU²¢ :
¼¢ï }¢ñæ Ýï ¥¢ñÚ ¼}¢¢}¢ ãG¢ç…GÚèÝ Ýï „éÝ¢ çÜU
Ú¢ñ…G» ¥‹±Ú ÜïU ¥‹ÎÚ „ï ¥¢±¢…G ¥¢§ü :
ãG…Úï ¥S±Î
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
±¢ïã „H¢}¢¼ Úã¢ çÜGU²¢}¢¼ }¢ïæ ÐÉG çH²ï ç…„ Ýï çÎH „ï ™¢Ú „H¢}¢
©„ …±¢Ï¢ï „H¢}¢ ÜïU „ÎÜïGU ¼¢ çÜGU²¢}¢¼ ã¢ïæ Ï¢ï à¢é}¢¢Ú „H¢}¢
(…G¢ñÜGïU Ý¢’¼)
{8}
ãG…GÚ¼ï à¢ñ¶G „çÄ²Î ÝêLgèÝ §ü…è …Ï¢ Ú¢ñ…G»
¥ÜGUÎ„ ÐÚ ãG¢ç…GÚ ãé» ¼¢ï ¥G…üG çÜU²¢ : …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¼¢ï ç…¼Ýï H¢ïx¢ ©„ ±vG¼ ±ã¢æ ãG¢ç…GÚ ƒï ©Ý „Ï¢ Ýï „éÝ¢ çÜU Ú¢ñ…G»
¥‹±Ú „ï …±¢Ï¢ ¥¢²¢ : (²¢’Ýè ¥¢ñÚ ¼éÛ¢
ÐÚ „H¢}¢ ã¢ï »ï }¢ïÚï Ï¢ïÅï !)

¥ËH¢ã ÜUè ©Ý ÐÚ ÚãG}¢¼ ã¢ï ¥¢ñÚ ©Ý ÜïU „ÎÜïUG ã}¢¢Úè Ï¢ï çãG„¢Ï¢ }¢x¢GçÈGUÚ¼ ã¢ï J
¼é}¢ ÜU¢ï ¼¢ï x¢éGH¢}¢¢ïæ „ï ãñ ÜéUÀ »ï„è }¢ãGÏÏ¢¼

ãñ ¼ÜïUü ¥ÎÏ¢ ±ÚÝ¢ ÜUãïæ ã}¢ Ðï çÈGUÎ¢ ã¢ï ! (…G¢ñÜïG Ý¢’¼)

{9}
à¢ñwG¢éH §SH¢}¢ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ }¢wGÎê}¢ }¢éãG}}¢Î ã¢çà¢}¢

ÆÆ±è Ýï …Ï¢ }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢
}¢ïæ Ú¢ñ…G» ¥‹±Ú ÐÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ï ÜUÚ „H¢¼¢ï „H¢}¢ ¥G…üG çÜU²¢ ¼¢ï
ãG…Úï ¥S±Î
Œ²¢Úï Œ²¢Úï ¥¢ÜGU¢ }¢vÜUè }¢ÎÝè }¢éS¼GÈUG ¢ ÜUè ¥¢±¢…Gï
}¢éÏ¢¢ÚÜU¢ „éÝ¢§ü Îè :
(¥‹±¢Úï ©G-H}¢¢» ¥ãHï „é‹Ý¼, ç„‹{, „. 714, }¢éHwG¶G„Ý)
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
»ï }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…Î¢Ú „H¢}¢ »ï x¢GÚèÏ¢¢ïæ ÜïU x¢G}¢x¢é„¢Ú „H¢}¢
¼ïÚè §ÜU §ÜU ¥Î¢ Ðï »ï Œ²¢Úï „¢ï ÎéMÎïæ çÈGUÎ¢ ã…G¢Ú „H¢}¢
(…G¢ñÜïUG Ý¢’¼)
{10} ÜGUÏ¢íï ¥‹±Ú „ï ÎS¼ï }¢éÏ¢¢ÚÜU çÝÜUH¢

ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ à¢ñ¶G „çÄ²Î ¥ãG}¢Î ÜUÏ¢èÚ çÚÈGU¢§üG
…Ï¢ ãG… „ï ÈGU¢çÚx¢G ã¢ï ÜUÚ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢

Ú¢ñ…»G ¥‹±Ú ÐÚ ãG¢ç…GÚ ãé» ¼¢ï ¥GÚÏ¢è }¢ïæ Î¢ï ¥à¥G¢Ú
ÐÉïG ç…Ý ÜU¢ ¼…ü}¢¢ ²ïã ãñ : {1}......ÎêÚè ÜUè ãG¢H¼ }¢ïæ, }¢ñæ ¥ÐÝè MãG
ÜU¢ï ç¶GÎ}¢¼ï ¥ÜGUÎ„ }¢ïæ |¢ï…¢ ÜUÚ¼¢ ƒ¢ ¼¢ï ±¢ïã }¢ïÚè Ý¢§Ï¢ Ï¢Ý ÜUÚ
¥¢S¼¢Ý» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ÜU¢ï ™ê}¢¢ ÜUÚ¼è ƒè
{2}......¥¢ñÚ ¥Ï¢ Ï¢ÎÝ ÜïU „¢ƒ ãG¢ç…GÚ ã¢ï ÜUÚ ç}¢HÝï ÜUè Ï¢¢Úè ¥¢§ü
ãñ ¼¢ï ¥ÐÝ¢ ÎS¼ï }¢éÏ¢¢ÚÜU ÎÚ¢…G ÈGUÚ}¢¢§²ï ¼¢çÜU }¢ïÚï ã¢ïÅæ ©„ ÜU¢ï ™ê}¢ïæ J
…êæãè ¥à¥G¢Ú ¶Gy}¢ ãé» ÎS¼ï ¥‹±Ú ÜGUÏ¢íï }¢éÝÃ±Ú „ï Ï¢¢ãÚ
çÝÜUH¢ ¥¢ñÚ ©‹ã¢ïæ Ýï ©„ ÜU¢ï ™ê}¢¢ J
ãG…Úï ¥S±Î
±¢ã v²¢ …êÎ¢ï ÜUÚ}¢ ãñ à¢ãï Ï¢yGãG¢ ¼ïÚ¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ýãèæ „éÝ¼¢ ãè Ýãèæ }¢¢æx¢Ýï ±¢H¢ ¼ïÚ¢
(ãGÎ¢§ÜïGU Ï¢çwGà¢à¢)
{11} }¢ñæ „ÚÜU¢Ú ÜïU Ð¢„ ¥¢²¢ ãêæ
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ Î¢±êÎ çÏ¢Ý ¥Ï¢ê „¢HïãG ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñæ : Î¢ï …ã¢Ý ÜïU „éË¼G¢Ý, ÚãG}¢¼ï ¥G¢Hç}¢Ä²¢Ý …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÜïU ¥¢S¼¢Ýï ¥Gà¢ü çÝà¢¢Ý ÐÚ »ÜU çÎÝ ¶GHèÈGU¢ }¢Ú±¢Ý ãG¢ç…GÚ

ãé±¢, ±ã¢æ ©„ Ýï »ÜU „¢çãGÏ¢ ÜU¢ï ÜGUÏ¢íï }¢éÝÃ±Ú ÐÚ }¢éæã Ú¶ï ãé»
Îï¶¢ ¼¢ï ©„ ÜUè x¢ÎüÝ ÐÚ ã¢ƒ Ú¶ ÜUÚ ÜUã¢ : …¢Ý¼ï ã¢ï v²¢ ÜUÚ
Úãï ã¢ï ? ±¢ïã “ã¢æ …¢Ý¼¢ ãêæ” ÜUã ÜUÚ ©„ ÜUè ¼GÚÈGU }¢é¼±Á…ïã
ãé» ¼¢ï ±¢ïã }¢ãGÏ¢êÏ¢ï Ï¢¢Úè ÜïU }¢àãêÚ „ãG¢Ï¢è ãG…ÚG ¼ï
„çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê ¥Ä²êÏ¢ ¥‹„¢Úè ƒï J ÈGUÚ}¢¢²¢ : }¢ñæ

Ú„êHéËH¢ã ÜUè ç¶GÎ}¢¼ï Ï¢¢ ¥G…G}¢¼ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ
ãé±¢ ãêæ çÜU„è Ð‰ƒÚ ÜïU Ð¢„ Ýãèæ ¥¢²¢ ¥¢ñÚ }¢ñæ Ýï Ú„êHï ¥ÜUÚ}¢
ÜU¢ï ²ïã ÈGUÚ}¢¢¼ï „éÝ¢ ãñ çÜU ÎèÝ ÐÚ ©„ ±vG¼ Ý

Ú¢ï¥¢ï …Ï¢ çÜU §„ ÜU¢ ±¢Hè ¥ãH (²¢’Ýè H¢§ÜGU) ã¢ï HïçÜUÝ ©„
±vG¼ …GMÚ Ú¢ï¥¢ï …Ï¢ çÜU §„ ÜU¢ ±¢Hè Ý¢ ¥ãH (²¢’Ýè Ý¢
ãG…Úï ¥S±Î
H¢§ÜGU) ã¢ï J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
©Gàà¢¢ÜGïU Ú¢ñ…G¢ „…Îï }¢ïæ „ê» ãGÚ}¢ Û¢éÜïU
¥ËH¢ã …¢Ý¼¢ ãñ çÜU çÝÄ²¼ çÜU{Ú ÜUè ãñ
{12} „ÚÜU¢Ú Ýï ¶¢Ý¢ ç|¢…±¢²¢
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ ¥Ï¢ê Ï¢RU çÏ¢Ý }¢éÜUG Úè …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ñæ ¥¢ñÚ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ ¼GÏ¢Ú¢Ýè

¥¢ñÚ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢éàà¢ñ¶G ã}¢ ¼èÝ¢ïæ }¢ÎèÝ»
}¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ƒï, Î¢ï çÎÝ „ï ¶¢Ý¢ Ýãèæ

ç}¢H¢ ƒ¢, |¢êÜU „ï çÝÉ¢H ã¢ï ™éÜïU ƒï J …Ï¢ §Gà¢¢ ÜU¢ ±vG¼ ¥¢²¢
¼¢ï }¢ñæ Ýï Ú¢ñ…G» Ð¢ÜU ÐÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ï ÜUÚ ¥G…üG ÜUè : ²¢ Ú„êHËH¢ã
( )! ²¢’Ýè »ï ¥ËH¢ã ÜïU

Ú„êH ! “|¢êÜU !” }¢ñæ Ýï §„ ÜïU ç„±¢ ¥¢ñÚ ÜéUÀ
…GÏ¢¢Ý „ï Ý ÜUã¢ ¥¢ñÚ H¢ñÅ ¥¢²¢, }¢ñæ ¥¢ñÚ ¥Ï¢éàà¢ñ¶G
„¢ï x¢» ¥¢ñÚ ¼GÏ¢Ú¢Ýè Ï¢ñÆï çÜU„è ÜïU ¥¢Ýï ÜU¢ §ç‹¼…G¢Ú
ÜUÚ Úãï ƒï, §¼Ýï }¢ïæ çÜU„è Ýï ã}¢¢Úï }¢ÜU¢Ý ÐÚ ÎS¼ÜU Îè, ã}¢ Ýï
ÎÚ±¢…G¢ ¶¢ïH¢ ¼¢ï »ÜU ¥GH±è „¢çãGÏ¢ ¥ÐÝï Î¢ï x¢éGH¢}¢¢ïæ ÜïU ã}¢Ú¢ã
ãG…Úï ¥S±Î
¼à¢ÚèÈGU H¢», Î¢ïÝ¢ïæ ÜïU Ð¢„ ¶¢Ýï „ï |¢Úè ãé§ü »ÜU »ÜU Å¢ïÜUÚè ƒè,
±¢ïã ¥GH±è Ï¢éÁG¢éx¢ü ÜUãÝï Hx¢ï : à¢¢²Î ¥¢Ð „¢çãGÏ¢¢Ý Ýï Ï¢¢Úx¢¢ãï
çÚ„¢H¼ }¢ïæ |¢êÜU ÜUè çà¢ÜU¢²¼ ÜUè ãñ v²êæçÜU }¢ñæ wG±¢Ï¢ }¢ïæ …Ý¢Ï¢ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
çÚ„¢H¼ï }¢¥¢Ï¢ ÜUè ç…G²¢Ú¼ „ï à¢ÚÈGU²¢Ï¢
ãé±¢, „Ú±Úï ÜU¢§Ý¢¼ ¥¢Ð ãG…GÚ¢¼ ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ
ÈGUÚ}¢¢ Úãï ƒï : “§Ý ÜU¢ï ¶¢Ý¢ ç¶H¢¥¢ï J” Ï¢ãÚ ãG¢H ©‹ã¢ïæ Ýï
ã}¢¢Úï „¢ƒ ç}¢H ÜUÚ ¶¢Ý¢ ¶¢²¢ ¥¢ñÚ …¢ï ÜéUÀ Ï¢™ x¢²¢ ±¢ïã ã}¢ïæ
Îï çÎ²¢ ¥¢ñÚ ¼à¢ÚèÈGU Hï x¢» J
„ÚÜU¢Ú ç¶H¢¼ï ãñæ „ÚÜU¢Ú çÐH¢¼ï ãñæ

„éË¼G¢Ý¢ï x¢Î¢ „Ï¢ ÜU¢ï „ÚÜU¢Ú çÝ|¢¢¼ï ãñæ
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 330)
{13} „ÚÜU¢Ú Ýï ¶¢Ý¢ ç¶H¢²¢

}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! Îï¶¢ ¥¢Ð Ýï !

ã}¢¢Úï }¢èÆï }¢èÆï ¥¢ÜGU¢, }¢vÜUè }¢ÎÝè }¢éS¼GÈGU¢
¥ÐÝï x¢éH G ¢}¢¢ïæ ÐÚ Ý…GÚï ÜUÚ}¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï, }¢é„èÏ¢¼ }¢ïæ ÈUæ„ …¢Ýï ÜUè „êÚ¼
}¢ïæ §}¢Î¢Î ÜU¢ï ¥¢¼ï ¥¢ñÚ |¢êÜU¢ïæ ÜU¢ï ¶¢Ý¢ ç¶H¢¼ï ãñ,æ §„ ç…G}Ý }¢ïæ »ÜU
¥¢ñÚ çãGÜU¢²¼ }¢éH¢ãG…¢G ã¢ï, ™éÝ¢‹™ï ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ ²ê„éÈUG
çÏ¢Ý §S}¢¢§üH G ÝÏ¢ã¢Ýè ÝvGH ÜUÚ¼ï ãñæ : ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
ãG…Úï ¥S±Î
à¢ñ¶G ¥Ï¢éH ¥GÏÏ¢¢„ ¥ãG}¢Î çÏ¢Ý ÝÈGUè„ ¼êçÝ„è
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ñæ »ÜU Ï¢¢Ú }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ „wG¼
|¢êÜU ÜïU ¥G¢H}¢ }¢ïæ „ÚÜU¢Úï ¥G¢Hè ±ÜGU¢Ú, }¢vÜïU }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…Î¢Ú, çÏ¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
§ÁGÝï ÐÚ±Ú Îx¢¢Ú x¢GñÏ¢¢ïæ ÐÚ ¶GÏ¢ÚÎ¢Ú ÜïU }¢…G¢Úï ÐéÚ
¥‹±¢Ú ÐÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ï ÜUÚ ¥G…üG x¢é…G¢Ú ãé±¢ : ²¢ Ú„êHËH¢ã
( ) ! }¢ñæ |¢êÜU¢ ãêæ J ²ÜU¢²ÜU ¥¢æ¶ Hx¢ x¢§ü, ÎÚèæ
¥cÝ¢ çÜU„è Ýï …x¢¢ çÎ²¢ ¥¢ñÚ }¢éÛ¢ï „¢ƒ ™HÝï ÜUè Î¢’±¼ Îè,
™éÝ¢‹™ï }¢ñæ ©Ý ÜïU „¢ƒ ©Ý ÜïU Í¢Ú ¥¢²¢, }¢ï…ÏG ¢¢Ý Ýï ¶…êÚïæ, Í¢è ¥¢ñÚ
x¢‹Îé}¢ ÜUè Ú¢ïÅè Ðïà¢ ÜUÚ ÜïU ÜUã¢ : ÐïÅ |¢Ú ÜUÚ ¶¢ Hèç…²ï v²êçæ ÜU }¢éÛ¢ï
}¢ïÚï …gï ¥}¢…Î, }¢vÜUè }¢ÎÝè }¢éã}G }¢Î Ýï ¥¢Ð
ÜUè }¢ï…ÏG ¢¢Ýè ÜU¢ ãévG }¢ çÎ²¢ ãñ J ¥¢²‹Î¢ |¢è …Ï¢ ÜU|¢è |¢êÜU }¢ãG„ê„
ã¢ï ã}¢¢Úï Ð¢„ ¼à¢ÚèÈGU H¢²¢ ÜUÚïæ J

Ðè¼ï ãñæ ¼ïÚï ÎÚ ÜU¢, ¶¢¼ï ãñæ ¼ïÚï ÎÚ ÜU¢
Ð¢Ýè ãñ ¼ïÚ¢ Ð¢Ýè, Î¢Ý¢ ãñ ¼ïÚ¢ Î¢Ý¢ („¢}¢¢Ýï Ï¢çwGà¢à¢)


{14} „ÚÜU¢Ú Ýï çÎÚã}¢ ¥G¼G¢ ÈGUÚ}¢¢»
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥ãG}¢Î çÏ¢Ý }¢éã}G }¢Î „êÈUG è

ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU }¢ñæ ¼èÝ }¢ãèÝ¢ïæ ¼ÜU …æx¢H¢ïæ }¢ïæ çÈUÚ¼¢ Úã¢ ²ã¢æ
¼ÜU çÜU }¢ïÚè „Ï¢ ¶¢H x¢H x¢§ü J çÏ¢H ¥¢ç¶GÚ }¢ñæ }¢ÎèÝ»
ãG…Úï ¥S±Î
}¢éÝÃ±Ú¢ ãG¢ç…GGÚ ãé±¢ ¥¢ñÚ }¢ñæ Ýï x¢G}¢…GÎ¢ïæ ÜïU
çÎH¢ïæ ÜïU ™ñÝ, „Ú±Úï ÜU¢ñÝñÝ ¥¢ñÚ à¢ñ¶ñGÝï
ÜUÚè}¢ñÝ ÜUè Ï¢¢Úx¢¢ã¢ïæ }¢ïæ „H¢}¢ ¥G…üG çÜU²¢ ¥¢ñÚ „¢ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
x¢²¢ J wG±¢Ï¢ }¢ïæ …Ý¢Ï¢ï çÚ„¢H¼ï }¢¥¢Ï¢ ÜUè ç…G²¢Ú¼
„ï à¢ÚÈGU²¢Ï¢ ãé±¢, ¥¢Ð ÈGUÚ}¢¢ Úãï ƒï : “¥ãG}¢Î”
¼ê ¥¢ x¢²¢, Îï¶ v²¢ ãG¢H ã¢ï x¢²¢ ãñ ! }¢ñæ Ýï ¥G…üG ÜUè :
²¢’Ýè ²¢ Ú„êHËH¢ã
( ) ! }¢ñæ |¢êÜU¢ ãêæ ¥¢ñÚ ¥¢Ð ÜU¢ }¢ïã}¢¢Ý ãêæ J
„ÚÜU¢Úï Î¢ï …ã¢æ, }¢¢çHÜïU ÜU¢ñÝ¢ï }¢ÜU¢æ Ýï §à¢¢üÎ
ÈGUÚ}¢¢²¢ : “ã¢ƒ ¶¢ïH” ! …Ï¢ }¢ñæ Ýï ¥ÐÝ¢ ã¢ƒ ¶¢ïH¢ ¼¢ï ©„
}¢ïæ ™‹Î çÎÚã}¢ ƒï, …Ï¢ ¥¢æ¶ ¶éHè ¼¢ï ±¢ïã çÎÚã}¢ }¢ïÚï ã¢ƒ }¢ïæ
}¢¢ñ…êÎ ƒï, }¢ñæ Ýï Ï¢¢…G¢Ú „ï …¢ ÜUÚ Ú¢ïÅè ¥¢ñÚ ÈGU¢HêÎ¢ ¶GÚèÎ ÜUÚ
¶¢²¢ J

}¢æx¢¼¢ ¼¢ï ãñæ }¢æx¢¼¢ ÜU¢ï§ü à¢¢ã¢ïæ }¢ïæ çÎ¶¢ Îï
ç…„ ÜU¢ï }¢ïÚï „ÚÜU¢Ú „ï ÅéÜUÇG¢ Ý ç}¢H¢ ã¢ï ! (…G¢ñÜïUG Ý¢’¼)

{15} „ÚÜU¢Ú Ýï Ú¢ïÅè ¥G¼¢G ÈGUÚ}¢¢§ü
ãG…Úï ¥S±Î
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §ÏÝéH …H¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ
çÜU }¢ñæ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ãé±¢ ¥¢ñÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢éÛ¢ ÐÚ Î¢ï »ÜU ÈGU¢ÜïGU x¢é…GÚï J „ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú
ÜïU }¢…G¢Úï ÐéÚ ¥‹±¢Ú ÐÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ï ÜUÚ ¥G…üG x¢é…G¢Ú ãé±¢ :
²¢’Ýè “²¢ Ú„êHËH¢ã
( ) ! }¢ñæ ¥¢Ð ÜU¢ }¢ïã}¢¢Ý ãêæ J” çÈUÚ }¢éÛ¢ ÐÚ
ÝèæÎ ÜU¢ x¢GHÏ¢¢ ãé±¢ J ±¢çH²ï Î¢ï …ã¢Ý, ÚãG}¢¼ï ¥G¢Hç}¢²¢Ý
Ýï wG±¢Ï¢ }¢ïæ ¼à¢ÚèÈGU H¢ ÜUÚ }¢éÛ¢ï »ÜU Ú¢ïÅè …Ï¢Hï ©ãGéÎ
§GÝ¢²¼ ÈGUÚ}¢¢§ü, }¢ñæ wG±¢Ï¢ ãè }¢ïæ ¶¢Ýï Hx¢¢, ¥|¢è ¥¢{è ¶¢§ü ƒè
çÜU ¥¢æ¶ ¶éH x¢§ü, }¢…GèÎ ¥¢{è ¥|¢è }¢ïÚï ã¢ƒ }¢ïæ Ï¢¢ÜGUè ƒè J

{16} …¢x¢¢ ¼¢ï ¥¢{è Ú¢ïÅè ã¢ƒ }¢ïæ ƒè !
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢éH ¶GñÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ñæ

Œ²¢Úï Œ²¢Úï ¥¢ÜGU¢, }¢vÜïU }¢ÎèÝï ±¢Hï }¢éS¼GÈGU¢ ÜïU
}¢éÏ¢¢ÚÜU à¢ãÚ }¢èÆï }¢èÆï }¢ÎèÝï }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ãé±¢ ¼¢ï Ð¢æ™ çÎÝ ÜïU
ãG…Úï ¥S±Î
ÈGU¢ÜïGU „ï ƒ¢, }¢ñæ Ýï à¢ãÝà¢¢ãï ÜU¢ñÝñÝ ¥¢ñÚ à¢ñ¶ñGÝï
ÜUÚè}¢ñÝ ÜUè }¢éÜGUg„ Ï¢¢Úx¢¢ã¢ïæ }¢ïæ |¢è „H¢}¢ Ðïà¢
çÜU²¢ : çÈUÚ ¥G…üG ÜUè : ²¢’Ýè “²¢
Ú„êHËH¢ã ( ) ! }¢ñæ ¥¢Ð ÜU¢ }¢ïã}¢¢Ý ãêæ J” §„
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜïU Ï¢¢’Î ç}¢}Ï¢Úï }¢éÝÃ±Ú ÜïU Ð¢„ …¢ ÜUÚ „¢ï x¢²¢ „Ú ÜUè ¥¢æ¶ïæ ¼¢ï
v²¢ Ï¢‹Î ãé§ü çÎH ÜUè ¥¢æ¶ïæ ¶éH x¢§üæ, ÜUÚ}¢ Ï¢¢H¢» ÜUÚ}¢ ã¢ï x¢²¢
¥¢ñÚ }¢ñæ wG±¢Ï¢ }¢ïæ …Ý¢Ï¢ï çÚ„¢H¼ï }¢¥¢Ï¢ ÜïU
ÎèÎ¢Ú „ï à¢ÚÈGU²¢Ï¢ ãé±¢, à¢ñ¶GñÝï ÜUÚè}¢ñÝ ¥¢ñÚ }¢¢ñH¢ }¢éçàÜUH ÜéUà¢¢
¥GçHÄ²éH }¢é¼ü…G¢ |¢è ã}¢Ú¢ã ƒï, }¢¢ñH¢ ¥GHè
Ýï }¢éÛ¢ï çãH¢²¢ ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “©Æ¢ï ! }¢ãGÏ¢êÏ¢ï
wG¢éÎ¢, ¥ãG}¢Îï }¢éÁ¼Ï¢¢, }¢éãG}}¢Îï }¢éS¼GÈGU¢ ¼à¢ÚèÈGU
H¢» ãñæ J” }¢ñæ Ýï ©Æ ÜUÚ (wG±¢Ï¢ ãè wG±¢Ï¢ }¢ïæ) ãGÏ¢èÏ¢ï ÚÏÏ¢ï ÜGUÄ²ê}¢
ÜUè ÝêÚ¢Ýè Ðïà¢¢Ýè ™ê}¢ Hè J ÝçÏ¢Ä²ï ÚãG}¢¼
Ýï }¢éÛ¢ï »ÜU Ú¢ïÅè §GÝ¢²¼ ÈGUÚ}¢¢§ü, }¢ñæ Ýï ¥¢{è

wG±¢Ï¢ ãè }¢ïæ ¶¢ Hè ¥¢ñÚ …Ï¢ ¥¢æ¶ ¶éHè ¼¢ï Ï¢¢ÜGUè ¥¢{è Ú¢ïÅè
}¢ïÚï ã¢ƒ }¢ïæ ƒè J

„ÚÜU¢Ú ç¶H¢¼ï ãñæ „ÚÜU¢Ú çÐH¢¼ï ãñæ
„éË¼G¢Ý¢ï x¢Î¢ „Ï¢ ÜU¢ï „ÚÜU¢Ú çÝ|¢¢¼ï ãñæ

(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 330)
ãG…Úï ¥S±Î
{17} à¢éRU »ÜU ÜUÚ}¢ ÜU¢ |¢è ¥Î¢ ã¢ï Ýãèæ „ÜU¼¢
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê §G}¢Ú¢Ý }¢ê„¢ çÏ¢Ý }¢éãG}}¢Î
Ï¢‹…GÚ¼è ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ñæ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
}¢ïæ ãG¢ç…GÚ ƒ¢, }¢¢Hè ÐÚïà¢¢Ýè ÜUè ÈGUçÚ²¢Î Hï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜUÚ „ÚÜU¢Úï ±¢H¢ ¼Ï¢¢Ú, Ï¢ï ÜU„¢ïæ ÜïU }¢ÎÎx¢¢Ú
ÜïU }¢…G¢Úï ÐéÚ ¥‹±¢Ú ÐÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ï ÜUÚ ¥G…üG x¢é…G¢Ú ãé±¢ :
}¢ñæ ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢
¥¢ñÚ ¥¢Ð ÜUè ç…G²¢ÈGU¼ (²¢’Ýè }¢ïã}¢¢Ýè) }¢ïæ ãêæ J Ý}¢¢…ïG ¥GSÚ ÜïU
§‹¢ç¼…G¢Ú }¢ïæ Ï¢ñÆï Ï¢ñÆï }¢éÛ¢ï ªæÍ¢ ¥¢ x¢§ü J v²¢ Îï¶¼¢ ãêæ çÜU ãéG…Ú»
}¢éÏ¢¢ÚÜU ¶éH x¢²¢ ãñ ¥¢ñÚ §„ }¢ïæ „ï ¼èÝ ãG…GÚ¢¼ Ï¢¢ãÚ ¼à¢ÚèÈGU
H¢» ãñæ, }¢ñæ à¢ãÝà¢¢ãï ¶ñGLH ¥Ý¢}¢ ÜUè ç¶GÎ}¢¼ï
„Ú¢Ð¢ ¥G…G}¢¼ }¢ïæ „H¢}¢ Ðïà¢ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ©ÆÝï Hx¢¢ ¼¢ï }¢ïÚï „¢ƒ
Ï¢ñÆï ãé» à¢wG„ Ýï ÜUã¢ : Ï¢ñÆ …¢¥¢ï, v²êçæ ÜU ÝçÏ¢Ä²ï ÜUÚè}¢, ÚªÈéUÚG ãü èG }¢
ãGéÁ…¢…ï çÜUÚ¢}¢ ÜU¢ï “„H¢}¢” ÜU¢ ¼¢ïãìGÈGU¢

§GÝ¢²¼ ÜUÚÝ¢ ¥¢ñÚ …¢ï Ï¢ï „Ú¢ï „¢}¢¢Ý ãñæ ©Ý }¢ïæ “¶¢Ý¢” ¼ÜGU„è}¢
ÈGUÚ}¢¢Ý¢ ™¢ã¼ï ãñæ J }¢ñæ Ýï ÜUã¢ : “}¢ñæ |¢è §‹ãèæ }¢ïæ „ï ãêæ J” ™éÝ¢‹™ï
…Ï¢ ãGÏ¢èÏ¢ï wG¢Îé ¢, ¥ãG}¢Îï }¢éÁ¢¼Ï¢¢, }¢éã}G }¢Îï }¢éS¼GÈUG ¢

¼à¢ÚèÈGU H¢» ¼¢ï ãéGÁ…¢… ÜU¢ï „H¢}¢ §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : }¢ñæ Ýï |¢è
}¢é„¢ÈGUãG¢ ¥¢ñÚ ÎS¼ Ï¢¢ï„è ÜU¢ à¢ÚÈGU ãG¢ç„H çÜU²¢ J ¥¢Ð
Ýï ãGË±ï ÜUè }¢¢çÝ‹Î ÜU¢ï§ü ™è…G }¢ïÚï ã¢ƒ }¢ïæ Ú¶

Îè …¢ï }¢ñæ Ýï ©„è ±vG¼ }¢éæã }¢ïæ Ç¢H Hè J …Ï¢ ¥¢æ¶ ¶éHè ¼¢ï ©„
ÜU¢ï çÝx¢HÝï ÜïU çH²ï }¢éæã ™H¢ Úã¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ ©„ ™è…G ÜU¢ …G¢§ÜGU¢
ãG…Úï ¥S±Î
|¢è }¢éæã }¢ïæ }¢¢ñ…êÎ ƒ¢ J …Ï¢ Ï¢¢ãÚ çÝÜUH¢ ¼¢ï ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢
Ýï }¢éÛ¢ï »ï„¢ à¢wG„ }¢éãÄ²¢ ÈGUÚ}¢¢ çÎ²¢ ç…„ Ýï çÏ¢H¢ ©…Ú¼
„é±¢Úè ÜU¢ Ï¢‹Î¢ïÏ¢S¼ ÜUÚ çÎ²¢ ¥¢ñÚ »ÜU à¢wG„ ÜUè ç…G}}¢ïÎ¢Úè
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Hx¢¢ Îè …¢ï }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ Ðãéæ™Ýï ¼ÜU }¢ïÚè
ç¶GÎ}¢¼ ÜUÚ¼¢ Úã¢ J
à¢éRU »ÜU ÜUÚ}¢ ÜU¢ |¢è ¥Î¢ ã¢ï Ýãèæ „ÜU¼¢
çÎH ¼é}¢ Ðï çÈGUÎ¢ ã¢ï …¢Ýï ãG„Ý ¼é}¢ Ðï çÈGUÎ¢ ã¢ï (…G¢ñÜïGU Ý¢’¼)
{18} }¢¢æx¢¢ï ¼¢ï Ï¢ÇGè ™è…G }¢¢æx¢¢ï

»ÜU à¢wG„ ÜU¢ Ï¢²¢Ý ãñ çÜU }¢ñæ }¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢
}¢ïæ }¢éÜGUè}¢ ƒ¢, }¢éÛ¢ï |¢êÜU Ýï ÐÚïà¢¢Ý çÜU²¢ ¼¢ï }¢…G¢Úï

¥ÜGUÎ„ ÐÚ ãG¢ç…GÚ ãé±¢ ¥¢ñÚ ¥G…üG ÜUè : ²¢’Ýè ²¢
Ú„êHËH¢ã ( ) ! }¢ñæ |¢êÜU¢ ãêæ J” ²ïã ¥G…üG ÜUÚÝï ÜïU
Ï¢¢’Î }¢ñæ ãéG…Ú» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ãè Ï¢ñÆ x¢²¢ J »ÜU „çÄ²Î
„¢çãGÏ¢ }¢ïÚï Ð¢„ ¼à¢ÚèÈGU H¢» ¥¢ñÚ ÜUã¢ : “™çH²ï J” }¢ñæ Ýï
ÐêÀ¢ : “çÜU{Ú ?” …±¢Ï¢ çÎ²¢ : “ã}¢¢Úï Í¢Ú ÐÚ ¼¢çÜU ¥¢Ð ÜéUÀ
¶¢ Ðè Hïæ J” }¢ñæ ©Ý ÜïU „¢ƒ ™H çÎ²¢, ©‹ã¢ïæ Ýï }¢éÛ¢ï ¯ÚèÎ ÜU¢ »ÜU
Ï¢ãé¼ Ï¢Ç¢ çÐ²¢H¢ çÎ²¢ ç…„ }¢ïæ x¢¢ïà¼ ¥¢ñÚ …ñG¼êÝ à¢ÚèÈGU ±¢çÈGUÚ
(²¢’Ýè ÜU¯èÚ) ç}¢ÜGUÎ¢Ú }¢ïæ ƒ¢ J }¢ñæ Ýï wG¢êÏ¢ ¶¢²¢ ¥¢ñÚ ±¢Ð„è ÜU¢
ãG…Úï ¥S±Î
§Ú¢Î¢ çÜU²¢, ©‹ã¢ïæ Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : “}¢…GèÎ ¶¢§²ï J” }¢ñæ Ýï ƒ¢ïÇG¢
¥¢ñÚ ¶¢ çH²¢, …Ï¢ ±¢Ð„ ã¢ïÝï Hx¢¢ ¼¢ï ©‹ã¢ïæ Ýï Ý„èãG¼ ÜïU
}¢ÎÝè ÈêUH }¢ïÚè ¼GÚÈGU Ï¢ÉG¢¼ï ãé» ÈGUÚ}¢¢²¢ : “»ï |¢¢§ü ! …GÚ¢ „¢ïç™²ï
¼¢ï „ãè !” ¥¢Ð ãG…GÚ¢¼ çÜU¼Ýï ÎêÚ ÎÚ¢…G ¥GH¢ÜGU¢ïæ „ï ™H¼ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
…æx¢H¢ï çÏ¢²¢Ï¢¢Ý ¼Gñ ÜUÚ¼ï, „}¢é‹ÎÚ ÜU¢ï ©GÏ¢êÚ ÜUÚ¼ï ã¢ï, ¥ãH¢ï
§G²¢H ÜU¢ï ÐèÀï À¢ïÇG¼ï ã¢ï ¥¢ñÚ çÈUÚ ÜUãèæ ãéGÁG¢êÚ ÝçÏ¢Ä²ï ¥ÜUÚ}¢
ÜUè Ï¢¢Úx¢¢ã }¢ïæ ãG¢ç…GÚè „ï }¢éà¢ÚüÈGU ã¢ï¼ï ã¢ï, }¢x¢Ú
²ã¢æ Ðãéæ™ ÜUÚ ¥¢Ð ÜU¢ }¢é‹¼ã¢» }¢vG„êÎ (²¢’Ýè „Ï¢ „ï Ï¢Ç¢
}¢vG„Î) ²ïãè Úã …¢¼¢ ãñ çÜU ²¢ Ú„êHËH¢ã !
Ú¢ïÅè ÜU¢ ÅéÜUÇG¢ ¥G¼G¢ ÜUÚ Îèç…²ï ! »ï }¢ïÚï |¢¢§ü ! ¥x¢Ú ¥¢Ð Ýï
…‹Ý¼ }¢¢æx¢è ã¢ï¼è, x¢éÝ¢ã¢ïæ ÜUè }¢x¢GçÈGUÚ¼ ÜU¢ „é±¢H çÜU²¢ ã¢ï¼¢,
¥ËH¢ã ¥¢ñÚ ©„ ÜïU Œ²¢Úï ãGÏ¢èÏ¢ ÜUè
çÚ…G¢}¢‹Îè ÜU¢ }¢é¼G¢HÏ¢¢ çÜU²¢ ã¢ï¼¢ ²¢ §„è çÜGUS}¢ ÜU¢ ÜU¢ï§ü ¥G…Gè}¢
}¢vG„Î ± }¢ég¥G¢ §Ý ÜïU ãéGÁG¢êÚ Ðïà¢ çÜU²¢ ã¢ï¼¢ ¼¢ï „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢
ÜUè Ï¢ÚÜU¼ „ï ±¢ïã ¥G…Gè}¢ }¢ÜGU¢ç„Î |¢è ãG¢ç„H
ã¢ï …¢¼ï J (à¢±¢çãÎéH ãGvGÜGU, „. 240)

}¢¢æx¢ïæx¢ï }¢¢æx¢ï …¢»æx¢ï }¢éæã }¢¢æx¢è Ð¢»æx¢ï
„ÚÜU¢Ú }¢ïæ Ý “H¢” ãñ Ý ãG¢…¼ “¥x¢Ú” ÜUè ãñ

(ãGÎ¢§ÜGïU Ï¢çwGà¢à¢ à¢ÚèÈGU)
ãG…Úï ¥S±Î
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! ²ïã …ïGãìÝ }¢ïæ Úãï ! „ÚÜU¢Úï
Î¢ï ¥G¢H}¢ „ï ¥ÐÝè |¢êÜU ÜUè ÈGUçÚ²¢Î ÜUÚÝï }¢ïæ
ÜU¢ï§ü ÜGUÏ¢¢ãG¼ (²¢’Ýè »ïGÏ¢) Ýãèæ, Ï¢çËÜU ²ïã |¢è
Ï¢ãé¼ Ï¢ÇGè „¥G¢Î¼ ãñ ¥¢ñÚ §„ ç„Hç„Hï }¢ïæ }¢é¼¥GçgÎ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
©G-H}¢¢ ± }¢¢ïãGçg¯èÝ ÜUè çãGÜU¢²¢¼ ÐèÀï x¢é…GÚèæ J
¼¢ã}¢ „çÄ²Î „¢çãGÏ¢ ÜïU }¢ÎÝè ÈêUH |¢è ¥ÐÝè …x¢ã }¢ÎèÝ¢
}¢ÎèÝ¢ ãñæ çÜU …Ï¢ Ï¢ ¥G¼G¢» ÚÏÏ¢éH ©GH¢ ÜéUH ¥G¢H}¢ ÜïU „¶Gè
Î¢¼¢, }¢ÜUèÝï x¢é}Ï¢Îï ¶G…GÚ¢ ÜïU ÎÚÏ¢¢Úï x¢¢ïãÚÏ¢¢Ú
}¢ïæ Î¢}¢Ý Ð„¢Ú¢ ãñ ¼¢ï ÜU}¢ v²êæ }¢¢æx¢ï ? ¥¢Ð ÜUè Ï¢¢Úx¢¢ã }¢ïæ ¼¢ï
Îé‹²¢ ± ¥¢ç¶GÚ¼ ÜUè Ï¢ãé¼ „¢Úè |¢H¢§²¢ïæ ÜU¢ „é±¢H ÜUÚÝ¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
™¢çã²ï J }¢¢H¢ï …¢Ý ÜUè çãGÈGU¢…G¼, ÎèÝ¢ï §ü}¢¢Ý ÐÚ §çS¼ÜGU¢}¢¼,
}¢èÆï }¢ÎèÝï }¢ïæ ¥G¢çÈGUÄ²¼ ÜïU „¢ƒ à¢ã¢Î¼, Ï¢ÜGUè¥G à¢ÚèÈGU }¢ïæ
…¢» ¼éÏ¢ü¼, Ï¢ï çãG„¢Ï¢ }¢x¢GçÈGUÚ¼ ¥¢ñÚ …‹Ý¼éH çÈGUÚÎ¢ñ„ }¢ïæ wG¢éÎ
©Ý ãè ÜU¢ …±¢Úï ÚãG}¢¼ }¢¢æx¢ HïÝ¢ ™¢çã²ï J

}¢¢æx¢Ýï ÜU¢ à¢éªGÚ Îï¼ï ãñæ …¢ï |¢è }¢¢æx¢¢ï ãéGÁG¢êÚ Îï¼ï ãñæ
ÜU}¢ }¢¢æx¢ Úãï ãñæ Ý ç„±¢ }¢¢æx¢ Úãï ãñæ
…ñ„¢ ãñ x¢GÝè ±ñ„è ¥G¼G¢ }¢¢æx¢ Úãï ãñæ

{19} ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ Ýï ç}¢Ý¢ }¢ïæ
Îé¥G¢» }¢x¢GçÈGUÚ¼ ÜUÚ±¢§ü

§„è ¼GÚãG çÜU„è Ï¢éÁG¢éx¢ü „ï ãéGSÝï ¥GÜGUèÎ¼ ¥¢ñÚ Ï¢¢Úx¢¢ãï
§H¢ãè }¢ïæ ©Ý ÜUè }¢vGÏ¢êçHÄ²¼ ã¢ïÝï ÜU¢ ãéGSÝï …GÝ ÜGU¢§}¢ ã¢ï ¼¢ï ©Ý
ãG…Úï ¥S±Î
„ï ÈGUÜGU¼G Îé‹²±è ãG¢…¼ ÐêÚè ã¢ïÝï ÜUè Îé¥G¢ ÜUè ÎÚwG±¢S¼ ÜUÚÝï ÜïU
Ï¢…¢» Ï¢ï çãG„¢Ï¢ }¢x¢GçÈGUÚ¼ ÜUè Îé¥G¢ ÜU¢ |¢è ÜUãÝ¢ ™¢çã²ï J }¢ïÚï
¥¢ÜGU¢ ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ ÜU¢ Ï¢éÁG¢éx¢¢ïZ „ï ç„ÈüGU Îé¥G¢»
}¢x¢GçÈGUÚ¼ ÜUÚ±¢Ýï ÜU¢ }¢¢’}¢êH ƒ¢ J ™éÝ¢‹™ï ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ :
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
(ÐãHè Ï¢¢Ú ãG¢ç…GçÚ²ï }¢ÎèÝ¢ ÜïU }¢¢ñÜGU¥G ÐÚ …Ï¢ ç}¢Ý¢ à¢ÚèÈGU ÜUè
}¢çS…Î }¢ïæ „ï „Ï¢ H¢ïx¢ ™Hï x¢») ¼¢ï }¢çS…Î ÜïU ¥‹ÎMÝè çãGS„ï
}¢ïæ »ÜU „¢çãGÏ¢ ÜU¢ï Îï¶¢ çÜU çÜGUÏH¢ M ±…GèÈïGU }¢ïæ }¢SMÈGU ãñæ, }¢ñæ
„ãGìÝï }¢çS…Î }¢ïæ ÎÚ±¢…ïG ÜïU Ð¢„ ƒ¢ ¥¢ñÚ ÜU¢ï§ü ¼è„Ú¢ }¢çS…Î }¢ïæ Ý
ƒ¢ J ²ÜU¢²ÜU »ÜU ¥¢±¢…G x¢éÝx¢éÝ¢ãÅ ÜUè „è ¥‹ÎÚ }¢çS…Î ÜïU
}¢¢’Hê}¢ ãé§ü …ñ„ï à¢ãÎ ÜUè }¢w¶è Ï¢¢ïH¼è ãñ J ÈGU¢ñÚÝ }¢ïÚï ÜGUËÏ¢ }¢ïæ
²ïã ãGÎè¯ ¥¢§ü : “¥ãHéËH¢ã ÜïU ÜGUËÏ¢ „ï »ï„è ¥¢±¢…G çÝÜUH¼è …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ãñ …ñ„ï à¢ãÎ ÜUè }¢w¶è Ï¢¢ïH¼è ãñ J”

}¢ñæ ±…GèÈGU¢ À¢ïÇG ÜUÚ ©Ý ÜUè ¼GÚÈGU ™H¢ çÜU §Ý „ï
Îé¥G¢» }¢x¢GçÈGUÚ¼ ÜUÚ¢ªæ, ÜU|¢è }¢ñæ çÜU„è Ï¢éÁG¢éx¢ü ÜïU Ð¢„

Îé‹²¢±è ãG¢…¼ Hï ÜUÚ Ý x¢²¢, …Ï¢ (|¢è) x¢²¢ §„è ¶G²¢H „ï

çÜU ©Ý „ï Îé¥G¢» }¢x¢GçÈGUÚ¼ ÜUÚ±¢ªæx¢¢ J x¢GÚ…G Î¢ï ãè ÜGUÎ}¢ ©Ý
ÜUè ¼GÚÈGU ™H¢ ƒ¢ çÜU ©Ý Ï¢éÁG¢éx¢ü Ýï }¢ïÚè ¼GÚÈGU }¢éæã ÜUÚ ÜïU ¥¢S}¢¢Ý
ÜUè ¼GÚÈGU ã¢ƒ ©Æ¢ ÜUÚ ¼èÝ }¢Ú¼Ï¢¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ :

“ ”
(»ï ¥ËH¢ã }¢ïÚï §„ |¢¢§ü ÜU¢ï Ï¢wGà¢ Îï, »ï ¥ËH¢ã }¢ïÚï §„ |¢¢§ü
ÜUè }¢x¢GçÈGUÚ¼ ÈGUÚ}¢¢, »ï ¥ËH¢ã }¢ïÚï §„ |¢¢§ü ÜU¢ï }¢é¥G¢ÈGU ÈGUÚ}¢¢ J)

}¢ñæ Ýï „}¢Û¢ çH²¢ çÜU ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ “ã}¢ Ýï ¼ïÚ¢ ÜU¢}¢ ÜUÚ çÎ²¢ ¥Ï¢
¼ê ã}¢¢Úï ÜU¢}¢ }¢ïæ }¢éç¶GH (LÜU¢±Å) Ý ã¢ï J }¢ñæ ±ñ„ï ãè H¢ñÅ ¥¢²¢ J”
ãG…Úï ¥S±Î
(}¢ËÈGUê…G¢¼ï ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼, „. 490)
Î¢’±¢ ãñ „Ï¢ „ï ¼ïÚè à¢ÈGU¢¥G¼ Ðï Ï¢ïà¢¼Ú
ÎzG¼Ú }¢ïæ ¥G¢ç„²¢ïæ ÜïU à¢ã¢, §ç‹¼¶G¢Ï¢ ãêæ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
{20} ¼é}¢ ç…G²¢Ú¼ ÜU¢ï Ý ¥¢» ¼¢ï ã}¢ ¥¢ x¢»
ãG … G Ú ¼ï „çÄ²Îé Ý ¢ ¥Ï¢é H ãG „ Ý Ï¢é Ý ¢Ýé H ãG } }¢¢H
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU ã}¢¢Úï Ï¢¢’…G Î¢ïS¼¢ïæ Ýï Ï¢¼¢²¢ çÜU }¢vÜU»
}¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ »ÜU Ï¢éÁG¢éx¢ü ƒï …¢ï “§ÏÝï ¯¢çÏ¢¼” ÜïU
Ý¢}¢ „ï }¢àãêÚ ƒï, ±¢ïã }¢é¼±¢ç¼Ú 60 „¢H ¼ÜU ãÚ „¢H ÈGUÜGU¼
à¢¢ãï ¶ñLG H ¥Ý¢}¢ ÜUè Ï¢¢Úx¢¢ãï ¥ÜGUÎ„ }¢ïæ „H¢}¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥G…üG ÜUÚÝï ÜUè çÝÄ²¼ „ï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ãG¢ç…GÚ

ã¢ï¼ï Úãï J »ÜU „¢H çÜU„è ±…ã „ï ãG¢ç…GÚ Ý ã¢ï „ÜïU ¼¢ï »ÜU çÎÝ
©‹ã¢ïæ Ýï ¥ÐÝï ãéG…Úï }¢ïæ Ï¢ñÆï ãé» ÜéUÀ x¢éGÝêÎx¢è ÜUè ãG¢H¼ }¢ïæ ¼¢…Î¢Úï
çÚ„¢H¼ ÜUè ç…G²¢Ú¼ ÜUè, ¥¢Ð

§à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢ Úãï ƒï : “§ÏÝï ¯¢çÏ¢¼ ! ¼é}¢ ã}¢¢Úè ç…G²¢Ú¼ ÜU¢ï
Ý ¥¢» ¼¢ï ã}¢ ¥¢ x¢» J”

Îï¶è …¢ï Ï¢ï ÜU„è ¼¢ï ©‹ãïæ ÚãìG}¢ ¥¢ x¢²¢
Í¢Ï¢Ú¢ ÜïU ã¢ï x¢» ±¢ïã x¢éÝãx¢¢Ú ÜUè ¼GÚÈGU (…G¢ñÜïGU Ý¢’¼)
{21} ã}¢ Ýï ¼é}ã¢Ú¢ ©G…í ÜGUÏ¢êH ÜUÚ çH²¢ ãñ

ãG…Úï ¥S±Î
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢éH ÈGUÁGH }¢éãG}}¢Î çÏ¢Ý Ýé»ïG}¢
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ }¢éãG}}¢Î çÏ¢Ý ²¢’H¢
çÜUÝ¢Ýè ÜU¯Ú¼ „ï ÝçÏ¢Ä²ï ÚãG}¢¼, à¢ÈGUè»G ©}}¢¼
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜUè }¢éÜGUg„ ¼éÏ¢ü¼ ÜUè ç…G²¢Ú¼ çÜU²¢ ÜUÚ¼ï ƒï,
Ýè…G ¥ÜU¯Ú wG±¢Ï¢ }¢ïæ …Ý¢Ï¢ï çÚ„¢H¼ï }¢¥¢Ï¢
ÜïU ÎèÎ¢Úï ÈñUG …Gï ¥¢¯¢Ú „ï |¢è à¢ÚÈGU²¢Ï¢ ã¢ï¼ï ƒï J »ÜU çÎÝ ÎÚÏ¢¢Úï
ãGÏ¢èÏ¢ ÜUè ãG¢ç…GÚè ÜïU §Ú¢Îï „ï çÝÜUHï HïçÜUÝ Ð¢ªæ }¢ïæ ™¢ïÅ Hx¢Ýï ÜïU
„Ï¢Ï¢ „ÈGUÚï }¢ÎèÝ¢ …¢Úè Ý Ú¶ „ÜïU J ¥¢Ð Ýï »ÜU
LÜGU¥G¢ çH¶ ÜUÚ çÜU„è ãG¢…è ÜU¢ï çÎ²¢ ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “}¢ÎèÝ»
}¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ }¢…G¢Úï ÈGU¢§ÁG¢éH ¥‹±¢Ú ÜïU ÜGUÚèÏ¢ }¢ïÚ¢
²ïã LÜGU¥G¢ Ú¶ ÜUÚ ¥G…üG ÜUÚÝ¢ : “²¢ Ú„êHËH¢ã !
çÜUÝ¢Ýè }¢¥GS„H¢}¢ }¢éË¼…è ãñ çÜU ¥¢Ð …¢Ý¼ï
ãñæ çÜU çÜUÝ¢Ýè ÜUè ãG¢ç…GÚè }¢ïæ v²¢ ™è…G LÜU¢±Å Ï¢Ýè ãñ !” ©„
à¢wG„ Ýï »ï„¢ ãè çÜU²¢ J ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ çÜUÝ¢Ýè ÜïU
wG±¢Ï¢ }¢ïæ …Ý¢Ï¢ï çÚ„¢H¼ï }¢¥¢Ï¢ Ýï ¼à¢ÚèÈGU H¢
ÜUÚ §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “»ï çÜUÝ¢Ýè ! ¼é}ã¢Ú¢ ¶G¼G Ðãéæ™ x¢²¢ ãñ ¥¢ñÚ
ã}¢ Ýï ¼é}ã¢Ú¢ ©G… G íG |¢è ÜGUÏ¢êH ÜUÚ çH²¢ ãñ J”
Ð¢„ ±¢Hï ²ïã Ú¢…G v²¢ …¢Ýïæ
ÎêÚ „ï |¢è „H¢}¢ ã¢ï¼¢ ãñ
{22} Ï¢ïÅ¢ ÜGñUÎ „ï çÚã¢ ã¢ï x¢²¢

ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý }¢éãG}}¢Î ¥Á¢GÎè
ãG…Úï ¥S±Î
¥‹ÎHé„è ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU ¥‹ÎHé„ }¢ïæ Mç}¢²¢ïæ Ýï
»ÜU ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH ÜïU ÈGUÚ…G‹Î ÜU¢ï ÜGñUÎ ÜUÚ çH²¢ J ±¢ïã „¢çãGÏ¢
Ï¢¢Úx¢¢ãï çÚ„¢H¼ï }¢¥¢Ï¢ }¢ïæ ÈGUçÚ²¢Î ÜïU §Ú¢Îï „ï „ê» }¢ÎèÝ¢ Ú±¢Ý¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ã¢ï x¢» J „Úï Ú¢ã Ï¢¢’…G à¢Ý¢„¢¥¢ïæ (²¢’Ýè …¢ÝÝï ±¢H¢ïæ) „ï }¢éH¢ÜGU¢¼
ãé§ü, Ï¢Ú „Ï¢èHï ¼…GçÜUÚ¢ ©Ý „¢çãGÏ¢¢Ý Ýï ÜUã¢ : Œ²¢Úï ¥¢ÜGU¢
„ï ¼¢ï Í¢Ú Ï¢ñÆï |¢è §çS¼x¢G¢¯¢ (²¢’Ýè ÈGUçÚ²¢Î)
ÜUè …¢ „ÜU¼è ãñ, §„ }¢vG„Î ÜïU çH²ï ãG¢ç…GÚè ãè …GMÚè Ýãèæ,
HïçÜUÝ ©‹ã¢ïæ Ýï „ÈGUÚï }¢ÎèÝ¢ …¢Úè Ú¶¢ J }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
Ðãéæ™ ÜUÚ Ï¢¢Úx¢¢ãï çÚ„¢H¼ }¢ïæ ãG¢ç…GÚè „ï }¢éà¢ÚüÈGU
ãé» ¥¢ñÚ Ï¢¢’Îï „H¢}¢ ¥ÐÝ¢ }¢ég¥G¢ ¥G…üG çÜU²¢ J ÜUÚ}¢ Ýï ²¢±Úè …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÜUè, Ú¢¼ wG±¢Ï¢ }¢ïæ „Ú±Úï ÜU¢§Ý¢¼ Ýï ç…G²¢Ú¼

Ï¢wGà¢è ¥¢ñÚ §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “¥ÐÝï à¢ãÚ Ðãéæ™¢ïæ, ¼é}ã¢Ú¢ }¢vG„Î
ÐêÚ¢ ã¢ï ™éÜU¢ ãñ J” …Ï¢ ±¢ïã ¥ÐÝï ±¼GÝ Ðãéæ™ï ¼¢ï ©Ý ÜU¢ ÈGUÚ…G‹Îï
çÎHÏ¢‹Î (²¢’Ýè Œ²¢Ú¢ Ï¢ïÅ¢) „™}¢é™ Í¢Ú ¥¢ ™éÜU¢ ƒ¢, §çS¼zG„¢Ú

ÐÚ Ï¢ïÅï Ýï Ï¢¼¢²¢ : ÈéUGH¢æ Ú¢¼ }¢éÛ¢ „}¢ï¼ Ï¢ãé¼ „¢Úï ÜGñUçÎ²¢ïæ ÜU¢ï
Mç}¢²¢ïæ ÜUè ÜñGUÎ „ï ¥™¢ÝÜU çÚã¢§ü Ý„èÏ¢ ã¢ï x¢§ü ! …Ï¢ ¥G¢çà¢ÜïGU
Ú„êH Ýï çãG„¢Ï¢ Hx¢¢²¢ ¼¢ï ²ïã ±¢ïã Ú¢¼ ƒè ç…„ }¢ïæ wG±¢Ï¢ ÜïU
¥‹ÎÚ çÏ¢à¢¢Ú¼ ç}¢Hè ƒè J (à¢±¢çãÎéH ãGvGÜGU, „. 225)
ç}¢Å¼ï ãñæ …ã¢æ |¢Ú ÜïU ¥¢H¢}¢ }¢ÎèÝï }¢ïæ çÏ¢x¢ÇGï ãé» Ï¢Ý¼ï ãñæ „Ï¢ ÜU¢}¢ }¢ÎèÝï }¢ïæ
¥¢ÜGU¢ ÜUè §GÝ¢²¼ ãñ ãÚ x¢¢}¢ }¢ÎèÝï }¢ïæ …¢¼¢ Ýãèæ ÜU¢ï § ü |¢è Ý¢ÜU¢}¢ }¢ÎèÝï }¢ï æ
ãG…Úï ¥S±Î
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 401)
{23} x¢GñÏ¢Î¢Ý ¥¢ÜGU¢ Ýï wG±¢Ï¢ }¢ïæ Ï¢¢çÚà¢ ÜUè çÏ¢à¢¢Ú¼ Îè
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ Ï¢é¶G¢Úè ÜïU }¢¢ïãG¼Ú}¢
©S¼¢Î ãG…GÚ¼ï §}¢¢}¢ §ÏÝï ¥Ï¢è à¢ñÏ¢¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ :
¥}¢èLH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú ÈGU¢MÜGïU ¥¢’…G}¢
ÜïU Î¢ñÚï ç¶GH¢ÈGU¼ }¢ïæ ÜGUãG¼G „¢Hè ãé§ü, »ÜU „¢çãGÏ¢
ãéÁG ¢G êÚï ¥‹±Ú, }¢ãGÏ¢êÏ¢ï ÚÏÏ¢ï ¥vÏ¢Ú ÜïU Ú¢ñ…»G ¥yGãÚ
ÐÚ ãG¢ç…GÚ ãé» ¥¢ñÚ ¥G…üG ÜUè : “²¢ Ú„êHËH¢ã ! …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥ÐÝè ©}}¢¼ ÜïU çH²ï Ï¢¢çÚà¢ ¼GHÏ¢ ÈGUÚ}¢¢§²ï, çÜU H¢ïx¢ ãH¢ÜU ã¢ï
Úãï ãñæ J” …Ý¢Ï¢ï çÚ„¢H¼ï }¢¥¢Ï¢ Ýï ©Ý „¢çãGÏ¢
ÜïU wG±¢Ï¢ }¢ïæ ¼à¢ÚèÈGU H¢ ÜUÚ §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : ©G}¢Ú ÜïU Ð¢„ …¢ ÜUÚ
}¢ïÚ¢ „H¢}¢ ÜUã¢ï ¥¢ñÚ ©Ý ÜU¢ï ¶GÏ¢Ú Î¢ï çÜU Ï¢¢çÚà¢ ã¢ïx¢è J
±¢ïã „¢çãGÏ¢ „ãG¢çÏ¢²ï Ú„êH
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ çÏ¢H¢H çÏ¢Ý ãG¢çÚ„ ƒï J

ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ §ÏÝï ãG…Ú
¥GSÜGUH¢Ýè Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : ²ïã çÚ±¢²¼ §}¢¢}¢ §ÏÝï ¥Ï¢è
à¢ñÏ¢¢ Ýï „ãGèãG ¥SÝ¢Î ÜïU „¢ƒ Ï¢²¢Ý ÜUè ãñ J (»ï…ÝG )

ãG…Úï ¥S±Î
Ï¢Ú„¼¢ Ýãèæ Îï¶ ÜUÚ ¥Ï¢íï ÚãG}¢¼
Ï¢Î¢ïæ ÐÚ |¢è Ï¢Ú„¢ Îï Ï¢Ú„¢Ýï ±¢Hï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
{24} ÜéæU±ïæ „ï çÚã¢§ü çÎH±¢§ü
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥ãG}¢Î çÏ¢Ý }¢éã}G }¢Î „H¢±è
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : »ÜU Ï¢¢Ú …Ï¢ }¢ñæ „ÈGUÚ ÐÚ Ú±¢Ý¢ ã¢ïÝï Hx¢¢ ¼¢ï „ÚÜU¢Úï
Ý¢}¢Î¢Ú ÜïU }¢…G¢Úï ÐéÚ ¥‹±¢Ú ÐÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ï ÜUÚ
¥G…üG x¢é…G¢Ú ãé±¢ : “²¢ „çÄ²ÎH ÜU¢ñÝñÝ ! Î¢ñÚ¢Ýï
„ÈGUÚ }¢ïÚ¢ „ãGÚ¢ ± Ï¢²¢Ï¢¢Ý „ï x¢é…GÚ ã¢ïx¢¢, …Ï¢ ÜU¢ï§ü }¢é„èÏ¢¼
ÎÚÐïà¢ ãé§ü ¼¢ï ¥ËH¢ã „ï Îé¥G¢ ÜUMæx¢¢ ¥¢ñÚ ¥¢Ð
ÜU¢ ±„èH¢ §çwG¼²¢Ú ÜUMæx¢¢ J” à¢ñ¶GñÝï ÜUÚè}¢ñÝ
ãG…GÚ¢¼ï „çÄ²ÎñÝ¢ ¥Ï¢ê Ï¢RU ± ©G}¢Ú ÜUè ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ

ãG¢ç…GÚ ã¢ï ÜUÚ |¢è §„è ¼GÚãG ¥G…üG ÜUè J ãz¼¢|¢Ú …æx¢H¢ï Ï¢²¢Ï¢¢Ý
}¢ïæ „ÈGUÚ ÜUÚ¼¢ Úã¢, ©„è Î¢ñÚ¢Ý »ÜU ÜéæU±ïæ ÜïU ¥‹ÎÚ çx¢Ú x¢²¢,
©„ }¢ïæ ÜU¢ÈGUè Ð¢Ýè ƒ¢, ™¢à¼ „ï Hï ÜUÚ ¥GSÚ ÜïU Ï¢¢’Î ¼ÜU ÜéæU±ïæ
}¢ïæ x¢G¢ï¼Gï ¶¢¼¢ Úã¢, }¢¢ñ¼ „Ú ÐÚ }¢‹ÇH¢ Úãè ƒè çÜU §¼Ýï }¢ïæ
Ï¢¢Úx¢¢ãï ÚãG}¢¼ï ÜU¢ñÝñÝ ¥¢ñÚ à¢ñ¶GñÝï ÜUÚè}¢ñÝ „ï LwG„¼ ã¢ï¼ï ±vG¼
…¢ï ÜéUÀ ¥G…üG çÜU²¢ ƒ¢, ²¢Î ¥¢ x¢²¢ ™éÝ¢‹™ï }¢ñæ Ýï ¥G…üG ÜUè :
“²¢ ãGÏ¢èÏ¢è ! ²¢ Ú„êHËH¢ã ( )!
}¢ïÚè §çË¼…¢ ÜGUÏ¢êH ÜUÚ¼ï ãé» }¢ïÚè ÎS¼ìx¢èÚè ÈGUÚ}¢¢§²ï J” ¥¢ñÚ §„è
ãG…Úï ¥S±Î
¼GÚãG ãG…ÚG ¢¼ï à¢ñ¶ñGÝï ÜUÚè}¢ñÝ „ï ÎÚwG±¢S¼ ÜUè, Îï¶¼ï
ãè Îï¶¼ï çÜU„è Ýï }¢éÛ¢ï ÜéæU±ïæ ÜUè ¼ã „ï ©Æ¢ ÜUÚ }¢é‹ÇïÚ ÐÚ çÏ¢Æ¢
çÎ²¢ ! ²êæ }¢ñæ }¢ãGÏ¢êÏ¢ï ÚÏÏ¢éH §GÏ¢¢Î ÜUè §}¢Î¢Î „ï
}¢¢ñ¼ ÜïU }¢éæã „ï Ï¢¢ãÚ çÝÜUH ¥¢²¢ J (à¢±¢çãÎéH ãGvÜG UG „. 231)
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÈGUçÚ²¢Î ©}}¢¼è …¢ï ÜUÚï ãG¢Hï …G¢Ú }¢ïæ
}¢é}¢çÜUÝ Ýãèæ çÜU ¶GñÚï Ï¢à¢Ú ÜU¢ï ¶GÏ¢Ú Ý ã¢ï
(ãGÎ¢§ÜïUG Ï¢çwGà¢à¢ à¢ÚèÈGU)
}¢àãêÚ ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH

§}¢¢}¢ }¢¢çHÜU ÜUè 12 çãGÜU¢²¢¼
{25} }¢ÎèÝï }¢ïæ Ýæx¢ï Ð¢ªæ

ÜUÚ¢ïÇG¢ïæ }¢¢çHçÜU²¢ïæ ÜïU ¥G…Gè}¢ Ðïà¢±¢ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
§}¢¢}¢ }¢¢çHÜU …GÏ¢ÚÎS¼ ¥G¢çà¢ÜGïU Ú„êH ƒï, ¥¢Ð
}¢ÎèÝ» Ð¢ÜU ÜUè x¢çH²¢ïæ }¢ïæ Ýæx¢ï ÐñÚ

™H¢ ÜUÚ¼ï ƒï J
{26} ãÚ Ú¢¼ ÎèÎ¢Úï „Ú±Úï ÜU¢§Ý¢¼
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ }¢é¯‹Ý¢ çÏ¢Ý „§üGÎ ÜU¢

Ï¢²¢Ý ãñ : ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ }¢¢çHÜU ÈGUÚ}¢¢¼ï ƒï :
ÜU¢ï§ü Ú¢¼ »ï„è Ýãèæ x¢é…ÚG è }¢ñæ Ýï ç…„ }¢ïæ ¼¢…Î¢Úï çÚ„¢H¼
ãG…Úï ¥S±Î
ÜUè ç…G²¢Ú¼ Ý ÜUè ã¢ï J (çãGË²¼éH ¥¢ñçH²¢, ç…. 6, „. 346)
ç}¢Å …¢» ²ïã wG¢éÎè ¼¢ï ±¢ïã …Ë±¢ ÜUã¢æ Ýãèæ
ÎÎ¢ü }¢ñæ ¥¢Ð ¥ÐÝè Ý…GÚ ÜU¢ çãG…¢Ï¢ ãêæ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
{27} }¢ÎèÝï }¢ïæ „é±¢Úè „ï ÐÚãï…G
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ à¢¢ÈïGU§üG ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ :
}¢ñæ Ýï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢
}¢¢çHÜU ÜïU ÎÚ±¢…ïG ÐÚ wG¢éÚ¢„¢Ý ²¢ ç}¢SÚ ÜïU Í¢¢ïÇGï
Ï¢æ{ï Îï¶ï …¢ï ¥¢Ð ÜU¢ï Ï¢¼G¢Úñ ï ãçÎÄ²¢ (GIFT) Ðïà¢ çÜU²ï
x¢» ƒï, §„ ÜGUÎÚ ¥¢’H¢ Í¢¢ïÇïG }¢ñæ Ýï ÜU|¢è Ý Îï¶ï ƒï J ™éÝ¢‹™ï, }¢ñæ Ýï
¥G…üG ÜUè : “²ïã Í¢¢ïÇïG çÜU¼Ýï ©G}Î¢ ãñæ !” ÈGUÚ}¢¢²¢ : “}¢ñæ ²ïã „Ï¢
¥¢Ð ÜU¢ï ¼¢ïãGÈïGU }¢ïæ Îï¼¢ ãêæ J” }¢ñæ Ýï ¥G…üG ÜUè : “»ÜU Í¢¢ïÇG¢ ¥ÐÝï
çH²ï ¼¢ï Ú¶ Hèç…²ï J” ÈGUÚ}¢¢²¢ : “}¢éÛ¢ï ¥ËH¢ã „ï

ãG²¢ ¥¢¼è ãñ çÜU ©„ }¢éÏ¢¢ÚÜU …G}¢èÝ ÜU¢ï ¥ÐÝï Í¢¢ïÇGï ÜïU ÜGUÎ}¢¢ïæ ¼Hï
Ú¢ï‹Îêæ ç…„ }¢ïæ ©„ ÜïU Œ²¢Úï Ð²}Ï¢Ú, Ï¢èÏ¢è ¥¢ç}¢Ý¢ ÜïU çÎHÏ¢Ú, }¢ÎèÝï
ÜïU ¼¢…±Ú }¢¢ñ…Îê ãñæ ²¢’Ýè ¥¢Ð

ÜU¢ Ú¢ñ…»G ¥‹±Ú ãñ J”
ã¢æ ã¢æ Úãï }¢ÎèÝ¢ ãñ, x¢G¢çÈGUH …GÚ¢ ¼¢ï …¢x¢
¥¢ï Ð¢ªæ Ú¶Ýï ±¢Hï ²ïã …¢ ™à}¢¢ï „Ú ÜUè ãñ

ãG…Úï ¥S±Î
{28} ç…GRïU ÝÏ¢è ÜïU ±vG¼
Úæx¢ Ï¢ÎH …¢¼¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ }¢éS¥GÏ¢ çÏ¢Ý ¥GÏÎéËH¢ã
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ }¢¢çHÜU ÜïU
§GàÜïGU Ú„êH ÜU¢ ¥G¢H}¢ ²ïã ƒ¢ çÜU …Ï¢ ©Ý ÜïU „¢}¢Ýï ÝçÏ¢Ä²ï
ÜUÚè}¢ ÜU¢ ç…GRU çÜU²¢ …¢¼¢ ¼¢ï ©Ý ÜïU ™ïãÚï ÜU¢
Úæx¢ Ï¢ÎH …¢¼¢ ¥¢ñÚ ±¢ïã ç…GRïU }¢éS¼GÈGU¢ ÜUè ¼¢’…Gè}¢ ÜïU çH²ï wG¢êÏ¢
Û¢éÜU …¢¼ï J »ÜU çÎÝ ¥¢Ð „ï §„ Ï¢¢Úï }¢ïæ ÐêÀ¢ x¢²¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¼¢ï ÈGUÚ}¢¢²¢ : “¥x¢Ú ¼é}¢ ±¢ïã Îï¶¼ï …¢ï }¢ñæ Îï¶¼¢ ãêæ ¼¢ï §„ Ï¢¢Úï
}¢ïæ „é±¢H Ý ÜUÚ¼ï J”
…¢Ý ãñ §GàÜïGU }¢éS¼GÈGU¢ Ú¢ï…G ÈéUGÁG¢ê ÜUÚï wG¢éÎ¢

ç…„ ÜU¢ï ã¢ï ÎÎü ÜU¢ }¢…G¢ Ý¢…Gï Î±¢ ©Æ¢» v²êæ


{29} Î„üï ãGÎè¯ï Ð¢ÜU ÜU¢ ¥‹Î¢…G
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ }¢¢çHÜU (Ýï 17

Ï¢Ú„ ÜUè ©G}¢í }¢ïæ Î„ïü ãGÎè¯ ÎïÝ¢ à¢éM¥G çÜU²¢) …Ï¢ ¥ãG¢Îè¯ï }¢éÏ¢¢ÚÜU¢
„éÝ¢Ýè ã¢ï¼è (¼¢ï x¢éGSH ÜUÚ¼ï), ™¢ñÜUè (}¢SÝÎ) çÏ¢À¢§ü …¢¼è ¥¢ñÚ
¥¢Ð ©G}Î¢ çHÏ¢¢„ …GñÏ¢ï ¼Ý ÈGUÚ}¢¢ ÜUÚ wG¢éàÏ¢ê Hx¢¢ ÜUÚ çÝã¢²¼
ãG…Úï ¥S±Î
¥G¢ç……Gè ÜïU „¢ƒ ¥ÐÝï ãéG…Ú» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ „ï Ï¢¢ãÚ ¼à¢ÚèÈGU H¢ ÜUÚ
©„ ÐÚ Ï¢¢ ¥ÎÏ¢ Ï¢ñÆ¼ï (Î„ïü ãGÎè¯ ÜïU Î¢ñÚ¢Ý ÜU|¢è ÐãHê Ý Ï¢ÎH¼ï)
¥¢ñÚ …Ï¢ ¼ÜU ©„ }¢…çH„ }¢ïæ ãGÎè¯ïæ ÐÉGè …¢¼èæ ¥æx¢ïÆè }¢ïæ ªGÎ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
± HêÏ¢¢Ý „éHx¢¼¢ Úã¼¢ J
¥G}Ï¢Ú …G}¢èæ ¥GÏ¢èÚ ã±¢ }¢éàÜU ¼Ú x¢éGÏ¢¢Ú !
¥ÎÝ¢ „è ²ïã à¢Ý¢wG¼ ¼ïÚè Úãx¢é…GÚ ÜUè ãñ
{30} çÏ¢ÓÀê Ýï 16 ÇæÜU }¢¢Úï }¢x¢Ú
Î„ïü ãGÎè¯ …¢Úè Ú¶¢
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý }¢éÏ¢¢ÚÜU
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê ¥GÏÎéËH¢ã §}¢¢}¢ }¢¢çHÜU
Î„ïü ãGÎè¯ Îï Úãï ƒï çÜU çÏ¢ÓÀê Ýï ¥¢Ð
ÜU¢ï 16 }¢Ú¼Ï¢¢ ÇæÜU }¢¢Úï J ÎÎü ÜUè çà¢g¼ „ï ™ïãÚ» }¢éÏ¢¢ÚÜU …GÎü
(²¢’Ýè ÐèH¢) ÐÇG x¢²¢ }¢x¢Ú Î„ïü ãGÎè¯ …¢Úè Ú¶¢ J (¥¢ñÚ ÐãHê ¼ÜU
Ý Ï¢ÎH¢) …Ï¢ Î„ü ¶Gy}¢ ãé±¢ ¥¢ñÚ H¢ïx¢ ™Hï x¢» ¼¢ï }¢ñæ Ýï ¥G…Gü ÜUè :
»ï ¥Ï¢ê ¥GÏÎéËH¢ã ! ¥¢… }¢ñæ Ýï ¥¢Ð }¢ïæ »ÜU ¥G…èÏ¢ Ï¢¢¼ Îï¶è !
¥¢Ð Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : ã¢æ ! }¢x¢Ú }¢ñæ Ýï ãGÎè¯ï Ú„êH

ÜUè ¼¢’…Gè}¢ ÜUè çÏ¢Ý¢ ÐÚ „Ï¢í çÜU²¢ J
»ï„¢ x¢é}¢¢ Îï ©Ý ÜUè ç±H¢ }¢ïæ wG¢éÎ¢ ã}¢ïæ
Éêæ‹Ç¢ ÜUÚï ÐÚ ¥ÐÝè ¶GÏ¢Ú ÜU¢ï ¶GÏ¢Ú Ý ã¢ï

ãG…Úï ¥S±Î
{31} ¥ãG¢Îè¯ ÜïU ¥±Ú¢ÜGU Ð¢Ýè }¢ïæ Ç¢H çÎ²ï }¢x¢Ú...
¥G¢çà¢ÜïGU }¢ÎèÝ¢ ã…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ }¢¢çHÜU
Ýï ÈGU‹Ýï ãGÎè¯ ÜUè Ï¢¢ ÜGU¢§GÎ¢ }¢éÚœ¢Ï¢ çÜU¼¢Ï¢ „Ï¢ „ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÐãHï }¢éÎÃ±Ý (²¢’Ýè }¢éÚœ¢Ï¢) ÈGUÚ}¢¢§ü …¢ï çÜU }¢¢ï¥œ¢G¢ §}¢¢}¢
}¢¢çHÜU ÜïU Ý¢}¢ „ï }¢àãêÚ ãñ J ¥¢Ð wG¢éHê„ ÜïU ÐñÜUÚ
ƒï J ™éÝ¢‹™ï ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ à¢ñ¶G }¢éãG}}¢Î ¥GÏÎéH Ï¢¢ÜGUè …GÚÜGU¢Ýè
ÝvGH ÜUÚ¼ï ãñæ : §}¢¢}¢ }¢¢çHÜU …Ï¢ “}¢¢ï¥œ¢G¢” ÜUè
¼„ÝèÈGU „ï ÈGU¢çÚx¢G ãé» ¼¢ï ©‹ã¢ïæ Ýï ¥ÐÝ¢ §wGH¢„ ¯¢çÏ¢¼ ÜUÚÝï
ÜïU çH²ï }¢¢ï¥œ¢G¢ ÜïU }¢é„Ã±Îï ÜïU ¼}¢¢}¢ ¥±Ú¢ÜGU (papers) Ð¢Ýè
}¢ïæ Ç¢H çÎ²ï ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “¥x¢Ú §Ý }¢ïæ „ï »ÜU ±ÚÜGU |¢è |¢èx¢
x¢²¢ ¼¢ï }¢éÛ¢ï §„ ÜUè ÜU¢ï§ü ãG¢…¼ Ýãèæ ãñ J” HïçÜUÝ ²ïã ãG…GÚ¼ï
§}¢¢}¢ }¢¢çHÜU ÜUè ç„ÎìÜGU çÝÄ²¼ ¥¢ñÚ §wGH¢„ ÜU¢
¯}¢Ú¢ ƒ¢ çÜU »ÜU ±ÚÜGU |¢è Ý |¢èx¢¢ J

Ï¢Ý¢ Îï }¢éÛ¢ ÜU¢ï §H¢ãè wG¢éHê„ ÜU¢ ÐñÜUÚ
ÜGUÚèÏ¢ ¥¢» Ý }¢ïÚï ÜU|¢è çÚ²¢ ²¢ ÚÏÏ¢
(±„¢§Hï Ï¢çwà¢à¢, „. 93)

{32} §GàÜïGU Ú„êH }¢ïæ Ú¢ïÝï ±¢Hï }¢¢ïãGçg¯ ÜUè ÜGUÎíÎ¢Ýè
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ }¢¢çHÜU „ï çÜU„è

Ýï (¥¢Ð ÜïU ©S¼¢…ïG }¢¢ïã¼G Ú}¢) ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ä²êÏ¢ „çwG¼²¢Ýè
ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ ÐêÀ¢ ¼¢ï ÈGUÚ}¢¢²¢ : }¢ñæ ç…Ý ãG…ÚG ¢¼ „ï ¥ãG¢Îè¯ï
}¢éÏ¢¢ÚÜU¢ çÚ±¢²¼ ÜUÚ¼¢ ãêæ ±¢ïã ©Ý „Ï¢ }¢ïæ ¥zG…H G ãñæ, }¢ñæ Ýï ©‹ãïæ Î¢ï
ãG…Úï ¥S±Î
}¢Ú¼Ï¢¢ „ÈGUÚï ãG… }¢ïæ Îï¶¢ çÜU …Ï¢ ©Ý ÜïU „¢}¢Ýï ÝçÏ¢Ä²ï ÜUÚè}¢,
ÚªÈéUÚG üãèG }¢ ÜU¢ ç…GRïU ¥‹±Ú ã¢ï¼¢ ¼¢ï ±¢ïã §¼Ý¢
Ú¢ï¼ï çÜU }¢éÛ¢ï ©Ý ÐÚ ÚãGì}¢ ¥¢Ýï Hx¢¼¢ J …Ï¢ }¢ñæ Ýï ¼¢’…Gè}¢ï }¢éS¼GÈGU¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥¢ñÚ §GàÜïUG Ú„êH ÜU¢ ²ïã ¥G¢H}¢ Îï¶¢ ¼¢ï }¢é¼¥çc¯Ú ã¢ï ÜUÚ ©Ý
„ï ãGÎè¯ çÚ±¢²¼ ÜUÚÝ¢ à¢éM¥G ÜUè J
²¢Îï ÝçÏ¢Ä²ï Ð¢ÜU }¢ïæ Ú¢ï» …¢ï ©G}¢í |¢Ú
}¢¢ñH¢ }¢éÛ¢ï ¼H¢à¢ ©„è ™à}¢ï ¼Ú ÜUè ãñ
{33} ¶G¢ÜïU }¢ÎèÝ¢ ÜUè ¼¢ñãèÝ

ÜUÚÝï ±¢Hï ÜïU çH²ï „…G¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ }¢¢çHÜU ÜïU „¢}¢Ýï

çÜU„è Ýï ²ïã ÜUã çÎ²¢ çÜU “}¢ÎèÝï ÜUè ç}¢^è ¶GÚ¢Ï¢ ãñ” ²ïã „éÝ
ÜUÚ ¥¢Ð Ýï ÈGU¼±¢ çÎ²¢ çÜU §„ x¢éS¼¢¶G ÜU¢ï ¼è„ ÎéÚïü
Hx¢¢» …¢»æ ¥¢ñÚ ÜGñUÎ }¢ïæ Ç¢H çÎ²¢ …¢» J (»ï…GÝ „. 57)
ç…„ ¶G¢ÜU Ðï Ú¶¼ï ƒï ÜGUÎ}¢ „çÄ²Îï ¥G¢H}¢
©„ ¶G¢ÜU Ðï ÜéUGÚÏ¢¢æ çÎHï à¢ñÎ¢ ãñ ã}¢¢Ú¢

{34} ÜGU…G¢» ãG¢…¼ ÜïU çH²ï
ãGÚ}¢ „ï Ï¢¢ãÚ …¢²¢ ÜUÚ¼ï

ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ }¢¢çHÜU Ýï
ãG…Úï ¥S±Î
¼¢’…G è }¢ï ¶G ¢ Üï U }¢ÎèÝ¢ ÜUè ¶G ¢ ç¼G Ú }¢ÎèÝ» }¢é Ý Ã±Ú¢
}¢ïæ ÜU|¢è |¢è ÜGU…G¢» ãG¢…¼ Ýãèæ ÜUè, §„ ÜïU çH²ï
ã}¢ïà¢¢ ãGÚ}¢ï }¢ÎèÝ¢ „ï Ï¢¢ãÚ ¼à¢ÚèÈGU Hï …¢¼ï ƒï, ¥HÏ¢œ¢¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãG¢H¼ï }¢Ú…G }¢ïæ }¢…Ï¢êÚ ƒï J
»ï ¶G¢ÜïU }¢ÎèÝ¢ ¼ê ãè Ï¢¼¢ çÜU„ ¼GÚãG Ð¢ªæ Ú¶êæ ²ã¢æ
¼ê ¶G¢ÜïU Ð¢ „ÚÜU¢Ú ÜUè ãñ ¥¢æ¶¢ïæ „ï Hx¢¢§ü …¢¼è ãñ
{35} }¢çS…Îï ÝÏ¢±è }¢ïæ ¥¢±¢…G {è}¢è Ú¶¢ï
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ }¢¢çHÜU „ï
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²à¢ÚèÈGU }¢ïæ x¢ézG¼ìx¢ê ÜïU Î¢ñÚ¢Ý
¶GHèÈGU¢ ¥Ï¢ê …¢’ÈGUÚ Ýï ¥¢±¢…G Ï¢éH‹Î ÜUè ¼¢ï ©„ „ï ÈGUÚ}¢¢²¢ :
»ï ¶GHèÈGU¢ ! §„ }¢çS…Î }¢ïæ ¥¢±¢…G Ï¢éH‹Î }¢¼ ÜUÚ¢ï, ¥ËH¢ã

¼¥G¢H¢ Ýï Ï¢¢Úx¢¢ãï çÚ„¢H¼ }¢ïæ ¥¢±¢…Gïæ {è}¢è Ú¶Ýï ±¢H¢ïæ ÜUè
}¢ÎìãG (²¢’Ýè ¼¢’ÚèÈGU) ÈGUÚ}¢¢§ü ãñ, ™éÝ¢‹™ï Ð¢Úã 26 „êÚ¼éH

ãéG…éÚ¢¼ ÜUè ¼è„Úè ¥¢²¼ï }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ }¢ïæ ÈGUÚ}¢¢²¢ :
¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : Ï¢ïà¢ÜU
±¢ïã …¢ï ¥ÐÝè ¥¢±¢…Gïæ ÐS¼ ÜUÚ¼ï

ãñæ Ú„êHéËH¢ã ÜïU Ð¢„, ±¢ïã ãñæ ç…Ý
ÜU¢ çÎH ¥ËH¢ã Ýï ÐÚãï…Gx¢¢Úè
ãG…Úï ¥S±Î
ÜïU çH²ï ÐÚ¶ çH²¢ ãñ ©Ý ÜïU çH²ï
Ï¢çwGà¢à¢ ¥¢ñÚ Ï¢ÇG¢ ¯±¢Ï¢ ãñ J
…Ï¢ çÜU ¥¢±¢…Gïæ Ï¢éH‹Î ÜUÚÝï ±¢H¢ïæ ÜUè §Ý ¥ËÈGU¢…G }¢ïæ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢…G}}¢¼ Ï¢²¢Ý ÈGUÚ}¢¢§ü ãñ, ™éÝ¢‹™ï §„è „êÚ¼ ÜUè ™¢ïƒè ¥¢²¼ï
ÜUÚè}¢¢ ãñ :
±¢ï ã …¢ï ¼é } ãï æ ãé G … Ú¢ï æ Üï U Ï¢¢ãÚ
„ï Ðé Ü U¢Ú¼ï ãñ æ §Ý }¢ï æ ¥ÜU¯Ú Ï¢ï
¥G v G H ãñ æ J
¼¢…Î¢Úï çÚ„¢H¼ ÜUè §GÁG…G¼¢ï ãéG}¢ü¼
²ÜGUèÝÝ ¥¢… |¢è §„è ¼GÚãG ãñ ç…„ ¼GÚãG ãG²¢¼ï …G¢çãÚè }¢ïæ ƒè J
§}¢¢}¢ }¢¢çHÜU ÜUè §„ x¢ézG¼ìx¢ê „ï ¥Ï¢ê …¢’ÈGUÚ
¶G¢}¢¢ïà¢ ã¢ï x¢²¢ J

¼éÛ¢ „ï ÀéÐ¢ªæ }¢éæã ¼¢ï ÜUMæ çÜU„ ÜïU „¢}¢Ýï
v²¢ ¥¢ñÚ |¢è çÜU„è „ï ¼±vGÜGU¢ï¥G Ý…GÚ ÜUè ãñ

{36} Ú¢ñ…G» Ú„êH ÜUè ¼GÚÈGU }¢éæã ÜUÚ ÜïU Îé¥G¢ }¢¢æx¢¢ï
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ }¢¢çHÜU „ï ¶GHèÈGU¢

¥Ï¢ê …¢’ÈGUÚ }¢‹„êÚ Ýï Î²¢üzG¼ çÜU²¢ çÜU }¢ñæ (Ú¢ñ…G» ¥‹±Ú ÐÚ
ãG¢ç…GÚè ÜïU }¢¢ñÜGU¥G ÐÚ) çÜGUÏHï ÜUè ¼GÚÈGU }¢éæã ÜUÚ ÜïU Îé¥G¢ }¢¢æx¢ê ²¢
ãG…Úï ¥S±Î
ÝçÏ¢Ä²ï ¥ÜUÚ}¢, ÝêÚï }¢é…S„}¢ ÜUè ¼GÚÈGU L¶G
Ú¶êæ ? ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ }¢¢çHÜU Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ :
ÝçÏ¢Ä²ï Ð¢ÜU „ï ¼é}¢ v²êæÜUÚ }¢éæã ÈñUÚ „ÜU¼ï ã¢ï ?
ãéGÁG¢êÚ ¼¢…Î¢Úï çÚ„¢H¼ ¼¢ï Ï¢Ú¢ï…Gï çÜGU²¢}¢¼
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥ËH¢ã ÜUè Ï¢¢Úx¢¢ã }¢ïæ ¼é}ã¢Úï ¥¢ñÚ ¼é}ã¢Úï ±¢çHÎï çx¢Ú¢}¢è
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥¢Î}¢ „çÈGUÄ²éËH¢ã ÜïU çH²ï
|¢è ±„èH¢ ãñæ, ¼é}¢ ÝçÏ¢Ä²ï ÚãG}¢¼, à¢ÈGUè»G ©}}¢¼
ãè ÜUè ¼GÚÈGU }¢éæã ÜUÚ ÜïU à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUè |¢èÜU }¢¢æx¢¢ï, ¥ËH¢ã
¥ÐÝï ãGÏ¢èÏ¢ ÜUè à¢ÈGU¢¥G¼ …GMÚ ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢»x¢¢,
¥ËH¢ã ÚÏÏ¢éH §GÏ¢¢Î wG¢éÎ ãè §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ :
¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢H é §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ ¥x¢Ú
…Ï¢ ±¢ïã ¥ÐÝè …¢Ý¢ïæ ÐÚ ÁG¢éË}¢ ÜUÚïæ
¼¢ï »ï }¢ãGÏ¢êÏ¢ ! ¼é}ã¢Úï ãéÁG ¢G êÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ïæ
¥¢ñÚ çÈUÚ ¥ËH¢ã „ï }¢é¥¢G ÈGUè ™¢ãïæ

¥¢ñÚ Ú„êH ©Ý ÜUè à¢ÈGU¢¥G¼ ÈGUÚ}¢¢»
¼¢ï …GMÚ ¥ËH¢ã ÜU¢ï Ï¢ãé¼ ¼¢ñÏ¢¢
ÜGUÏ¢êH ÜUÚÝï ±¢H¢ }¢ïãÚÏ¢¢Ý Ð¢»æ J

}¢é…çÚ}¢ Ï¢éH¢» ¥¢» ãñæ “…¢ª-ÜU” ãñ x¢±¢ã
çÈUÚ ÚÎ ã¢ï ÜUÏ¢ ²ïã à¢¢Ý ÜUÚè}¢¢ïæ ÜïU ÎÚ ÜUè ãñ

ãG…Úï ¥S±Î
{37} ç…„ „ï ã¢ï „ÜïU ±¢ïã }¢ÎèÝï à¢ÚèÈGU }¢ïæ }¢Úï
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã §ÏÝï ©G}¢Ú „ï
çÚ±¢²¼ ãñ, ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU Ú„êHéËH¢ã Ýï §à¢¢üÎ
ÈGUÚ}¢¢²¢ : “
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
²¢’Ýè …¢ï }¢ÎèÝï }¢ïæ }¢Ú „ÜïU ±¢ïã ±ãèæ }¢Úï v²êæçÜU }¢ñæ }¢ÎèÝï }¢ïæ }¢ÚÝï
±¢H¢ïæ ÜUè à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUMæx¢¢ J”
}¢éÈGUçS„Úï à¢ãèÚ ãGÜUè}¢éH ©}}¢¼ ãG…GÚ¼ï }¢ézG¼è ¥ãG}¢Î
²¢Ú ¶G¢Ý ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : …G¢çãÚ ²ïã ãñ çÜU ²ïã çÏ¢à¢¢Ú¼
¥¢ñÚ çãÎ¢²¼ „¢Úï }¢é„H}¢¢Ý¢ïæ ÜU¢ï ãñ Ý çÜU ç„ÈüGU }¢éã¢ç…ÚèÝ ÜU¢ï
²¢’Ýè ç…„ }¢é„H}¢¢Ý ÜUè çÝÄ²¼ }¢ÎèÝ» Ð¢ÜU }¢ïæ }¢ÚÝï ÜUè ã¢ï
±¢ïã ÜU¢ïçà¢à¢ |¢è ±ã¢æ ãè }¢ÚÝï ÜUè ÜUÚï çÜU wG¢éÎ¢ ( ) Ý„èÏ¢ ÜUÚï
¼¢ï ±ã¢æ ãè çÜGU²¢}¢ ÜUÚï wG¢é„ê„Ý Ï¢éÉG¢Ðï }¢ïæ ¥¢ñÚ çÏ¢H¢ …GMÚ¼
}¢ÎèÝ» Ð¢ÜU „ï Ï¢¢ãÚ Ý …¢» çÜU }¢¢ñ¼ ± ÎzGÝ ±ã¢æ ÜU¢ ãè Ý„èÏ¢
ã¢ï, ãG…GÚ¼ï ©G}¢Ú Îé¥G¢ ÜUÚ¼ï ƒï çÜU “}¢¢ñH¢ ! }¢éÛ¢ï

¥ÐÝï }¢ãGÏ¢êÏ¢ ÜïU à¢ãÚ }¢ïæ à¢ã¢Î¼ ÜUè }¢¢ñ¼ Îï J” ¥¢Ð ÜUè Îé¥G¢
»ï„è ÜGUÏ¢êH ãé§ü çÜU ÈGU…í ÜUè Ý}¢¢…G, }¢çS…Îï ÝÏ¢±è,
}¢ïãGÚ¢Ï¢é‹ÝÏ¢è, }¢é„ËH» ÝÏ¢è, ¥¢ñÚ ±ã¢æ à¢ã¢Î¼ J }¢ñæ Ýï Ï¢¢’…G H¢ïx¢¢ïæ

ÜU¢ï Îï¶¢ çÜU ¼è„ ™¢Hè„ „¢H „ï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ ãñæ, ãéGÎêÎï
}¢ÎèÝ¢ Ï¢çËÜU à¢ãÚï }¢ÎèÝ¢ „ï |¢è Ï¢¢ãÚ Ýãèæ …¢¼ï §„è ¶G¼GÚï „ï
çÜU }¢¢ñ¼ Ï¢¢ãÚ Ý ¥¢ …¢», ãG…GÚ¼ï §}¢¢}¢ }¢¢çHÜU

ÜU¢ |¢è ²ïãè ÎS¼êÚ Úã¢ J (ç}¢¥¢ü¼éH }¢Ý¢…èãG, ç…. 4, „. 222)
{38} }¢ÎèÝï }¢ïæ ±ÈGU¢¼, Ï¢ ±vG¼ï LwG„¼ ÝïÜUè ÜUè Î¢’±¼
ãG…Úï ¥S±Î
„çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ }¢¢çHÜU ÜUè ±ÈGU¢¼ 179 çã.
ÜïU }¢¢ãï „ÈGULH }¢é…GzGÈGUÚ ²¢ ÚÏÏ¢è©GH ¥Ã±H à¢ÚèÈGU ÜUè 10 ²¢
11 ²¢ 14 ¼¢Úè¶G ÜU¢ï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ ãé§ü ¥¢ñÚ
…‹Ý¼éH Ï¢ÜUè¥G }¢ïæ ÎzGÝ ãé» J Ï¢ ±vG¼ï çÚãGH¼ ¥¢Ð
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ýï ÝïÜUè ÜUè Î¢’±¼ Îè J „çÄ²ÎéÝ¢ ²ãGì²¢ çÏ¢Ý ²ãìG²¢ }¢S}¢êÎè
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ }¢¢çHÜU
Ï¢²¢Ý ÜUÚ¼ï ãñæ çÜU „çÄ²ÎéÝ¢ ÚÏ¢è¥G¢ Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : “}¢ïÚï ÝÁGÎèÜU
çÜU„è à¢wG„ ÜU¢ï Ý}¢¢…G ÜïU }¢„¢§H Ï¢¼¢Ý¢ M» …G}¢èÝ ÜUè ¼}¢¢}¢
Î¢ñH¼ „ÎÜGU¢ ÜUÚÝï „ï Ï¢ïã¼Ú ãñ ¥¢ñÚ çÜU„è à¢wG„ ÜUè ÎèÝè ©ËÛ¢Ý
ÎêÚ ÜUÚ ÎïÝ¢ „¢ï ãG… ÜUÚÝï „ï ¥zG…GH ãñ J” Ýè…G „çÄ²ÎéÝ¢ §ÏÝï
à¢ã¢Ï¢ …G¢ïãÚè ÜïU ãG±¢Hï „ï Ï¢¼¢²¢ çÜU ©‹ã¢ïæ Ýï
ÈGUÚ}¢¢²¢ : “}¢ïÚï ÝÁGÎèÜU çÜU„è à¢wG„ ÜU¢ï ÎèÝè }¢à±Ú¢ ÎïÝ¢ „¢ï
x¢G…G±¢¼ }¢ïæ ç…ã¢Î ÜUÚÝï „ï Ï¢ïã¼Ú ãñ J” „çÄ²ÎéÝ¢ ²ãGì²¢ çÏ¢Ý
²ãGì²¢ ÜUã¼ï ãñæ : §„ x¢ézG¼ìx¢ê ÜïU Ï¢¢’Î „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢

}¢¢çHÜU Ýï ÜU¢ï§ü Ï¢¢¼ Ýãèæ ÜUè ¥¢ñÚ ¥ÐÝè …¢Ý
…¢Ýï ¥¢ÈGUÚèæ ÜïU ç„ÐéÎü ÜUÚ Îè J (Ï¢¢ïS¼¢ÝéH }¢éãGçg¯èÝ, „. 38-39)

¼G²Ï¢¢ã }¢ïæ }¢Ú ÜïU Æ‹Çï ™Hï …¢¥¢ï ¥¢æ¶ïæ Ï¢‹Î
„è{è „ÇGÜU ²ïã à¢ãÚï à¢ÈGU¢¥G¼ Ýx¢Ú ÜUè ãñ

ãG…Úï ¥S±Î
{39} }¢ãGÏ¢êÏ¢ ÜU¢ï }¢Ý¢Ýï ÜïU çÝÚ¢Hï ¥‹Î¢…G
çÜU„è Ýï }¢ãG}¢êÎ x¢G…GÝ±è ÜU¢ï ãG¢ç…GçÚ²ï
}¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ÜïU Î¢ñÚ¢Ý }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²à¢ÚèÈGU
}¢ïæ ÈGUÜGUèÚ¢Ý¢ çHÏ¢¢„ ÐãÝï, ÜU‹{ï ÐÚ }¢àÜUè…G¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
©Æ¢» …G¢§ÚèÝï ãGÚ}¢ ÜU¢ï Ð¢Ýè çÐH¢¼ï Îï¶ ÜUÚ ÜUã¢ : v²¢ ¥¢Ð
x¢G…GÝè ÜïU à¢ãÝà¢¢ã Ýãèæ ? ²ïã v²¢ ãG¢H Ï¢Ý¢ Ú¶¢ ãñ ? …±¢Ï¢
çÎ²¢ : }¢ñæ à¢ãÝà¢¢ã ãêæ }¢x¢Ú x¢G…GÝè }¢ïæ, §„ ÎÚÏ¢¢Ú }¢ïæ ¼¢ï à¢ãÝà¢¢ã
|¢è ÈGUÜGUèÚ ± x¢Î¢ ã¢ï¼ï ãñæ J ÐêÀÝï ±¢Hï ÜU¢ï ²ïã Îè±¢Ýx¢è |¢Ú¢ …±¢Ï¢
Ï¢ãé¼ ãè Œ²¢Ú¢ Hx¢¢ J ÜéUÀ ÎïÚ Ï¢¢’Î ©„ Ýï Îï¶¢ çÜU ç}¢SÚ ÜU¢
à¢ãÝà¢¢ã à¢¢ãè ÜUÚ¢ïü ÈGUÚ ¥¢ñÚ Ú¢ï’Ï¢Î¢Ï¢ ÜïU „¢ƒ ™H¢ ¥¢ Úã¢ ãñ, ©„
à¢wG„ Ýï Ï¢ÉG ÜUÚ ÜUã¢ : “¥¢Ð Ýï §¼Ýè Ï¢ÇGè …„¢Ú¼ ÜUè ! }¢ÎèÝ»
}¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè ãG¢ç…GÚè ¥¢ñÚ ²ïã à¢¢ãè ÎÏ¢ÎÏ¢¢ !”
…¢ï …±¢Ï¢ ç}¢SÚè à¢ãÝà¢¢ã Ýï çÎ²¢ ±¢ïã |¢è „é‹ãÚè ãéM G ÈGU „ï çH¶Ýï
ÜïU ÜGU¢çÏ¢H ãñ J à¢¢ãï ç}¢SÚ Ï¢¢ïH¢ : »ï „é±¢H ÜUÚÝï ±¢Hï ! ²ïã

Ï¢¼¢¥¢ï ²ïã Ï¢¢Îà¢¢ãè çÜU„ ãS¼è Ýï ¥G¼G¢ ÜUè ? ²ÜGUèÝÝ }¢ÎèÝï
±¢Hï ¥¢ÜGU¢ Ýï ãè §GÝ¢²¼ ÈGUÚ}¢¢§ü ãñ J çHã¢…G¢
à¢¢ãè ¼¢…¢ï çHÏ¢¢„ ÜïU „¢ƒ ãG¢ç…GÚ ãé±¢ ãêæ J ¼¢çÜU ÎïÝï ±¢H¢
¥ÐÝè }¢éÏ¢¢ÚÜU ¥¢æ¶¢ïæ „ï Îï¶ Hï J (Ï¢¢Úã ¼ÜGUÚèÚïæ, „. 204 çÏ¢œ¢x¢GÄ²éÚ)
çÜU„ ™è…G ÜUè ÜU}¢è ãñ }¢¢ñH¢ ¼ïÚè x¢Hè }¢ïæ

Îé‹²¢ ¼ïÚè x¢Hè }¢ïæ ©GvGÏ¢¢ ¼ïÚè x¢Hè }¢ïæ
ãG…Úï ¥S±Î
{40} ¥…G¢Ýï çÏ¢H¢H
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! ¥G¢çà¢ÜïGU Ï¢ï ç}¢¯¢H ãG…GÚ¼ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„çÄ²ÎéÝ¢ çÏ¢H¢H ÜU¢ Ý¢}¢ …GÏ¢¢Ý ÐÚ ¥¢¼¢ ãñ ¼¢ï Ï¢ï
„¢wG¼¢ »ÜU „Ú ¼¢ Ð¢ ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH ãS¼è ÜU¢ ¼„Ã±éÚ ÜGU¢§}¢ ã¢ï …¢¼¢
ãñ §ü}¢¢Ý H¢Ýï ¥¢ñÚ x¢éH
G ¢}¢è „ï ¥¢…G¢Îè Ð¢Ýï ÜïU Ï¢¢’Î ¥G¢çà¢ÜïGU Ï¢ï ç}¢¯¢H
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ çÏ¢H¢H Ýï ¥ÐÝè ç…G‹Îx¢è ÜïU ãG„èÝ
¥Ä²¢}¢ „ÚÜU¢Úï ¥G¢Hè ±ÜGU¢Ú, }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…Î¢Ú
ÜUè ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ x¢é…G¢Úï HïçÜUÝ ç±„¢Hï …G¢çãÚè ÜïU Ï¢¢’Î çã…íï Ú„êH …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÜUè ¼¢Ï¢ Ý H¢ ÜUÚ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ „ï çã…Ú¼

ÜUÚ ÜïU }¢éËÜïU à¢¢}¢ ÜïU ¥GH¢ÜïGU “Î¢ÚÄ²¢” }¢ïæ „éÜêUÝ¼ §çwG¼²¢Ú
ÈGUÚ}¢¢§ü J ÜéUÀ ¥G„¢ü x¢é…GÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î »ÜU Ú¢¼ wG±¢Ï¢ }¢ïæ „ÚÜU¢Úï
Ý¢}¢Î¢Ú, }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…Î¢Ú ÜïU ÎèÎ¢Úï ÈñGU…G ¥¢¯¢Ú

„ï }¢éà¢ÚüÈGU ãé», HÏã¢» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ÜU¢ï …éç}Ï¢à¢ ãé§ü, ÚãG}¢¼¢ï }¢ãGÏÏ¢¼
ÜïU ÈêUH Û¢ÇGÝï Hx¢ï ¥¢ñÚ ¥ËÈGU¢…G ÜéUÀ ²êæ ¼Ú¼èÏ¢ Ð¢» :
“ ²¢’Ýè »ï çÏ¢H¢H !
²ïã v²¢ …ÈGU¢ ãñ ! v²¢ ¥|¢è ±¢ïã ±vG¼ Ý ¥¢²¢ çÜU ¼é}¢ }¢ïÚè
ç…G²¢Ú¼ ÜïU çH²ï ãG¢ç…GÚè Î¢ï J” ¥G¢çà¢ÜGUï Ï¢ï ç}¢¯¢H ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
çÏ¢H¢H Ï¢ïÎ¢Ú ã¢ï¼ï ãè ãéGv}¢ï „ÚÜU¢Ú
ÜUè ¼¢’}¢èH }¢ïæ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè …¢çÝÏ¢
ãG…Úï ¥S±Î
Ú±¢Ý¢ ã¢ï x¢» ¥¢ñÚ „ÈGUÚ ÜUÚ¼ï ãé» }¢ÜUü…Gï ©Gàà¢¢ÜGU Î²¢Úï }¢ÎèÝ¢
ÜUè ÝêÚ¢Ýè ¥¢ñÚ ÐéÚÜñUÈGU ÈGU…G¢¥¢ïæ }¢ïæ Î¢ç¶GH ã¢ï x¢», Ï¢ï¼¢Ï¢¢Ý¢
}¢ÎÝè „ÚÜU¢Ú ÜïU }¢…G¢Úï ÐéÚ ¥‹±¢Ú ÐÚ ãG¢ç…GÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãé», …GÏ¼G ÜïU Ï¢‹Í¢Ý ÅêÅ x¢», ¥¢æ¶¢ïæ „ï ¥¢æ„ê¥¢ïæ ÜU¢ ¼¢Ú Ï¢‹{ x¢²¢
¥¢ñÚ ¥ÐÝ¢ ™ïãÚ¢ }¢…G¢Úï Ð¢ÜU ÜUè }¢éÏ¢¢ÚÜU ¶G¢ÜU ÐÚ }¢„ ÜUÚÝï
Hx¢ï J ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ çÏ¢H¢H ÜUè ¥¢}¢Î ÜUè ¶GÏ¢Ú
„éÝ ÜUÚ x¢éHà¢Ýï çÚ„¢H¼ ÜïU Î¢ïÝ¢ïæ }¢ãÜU¼ï ÈêUH „çÄ²ÎñÝ¢ ãG„ÝñÝï
ÜUÚè}¢ñÝ (²¢’Ýè ãG…ÚG ¢¼ï „çÄ²ÎñÝ¢ ãG„Ý¢ï ãGé„ñÝ) |¢è
¼à¢ÚèÈGU Hï ¥¢» J ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ çÏ¢H¢H Ýï Ï¢ï
„¢wG¼¢ Î¢ïÝ¢ïæ à¢ã…G¢Î¢ïæ ÜU¢ï ¥ÐÝï „¢ƒ çHÐÅ¢ çH²¢ ¥¢ñÚ Œ²¢Ú ÜUÚÝï
Hx¢ï J à¢ã…G¢Î¢ïæ Ýï ÈGUÚ}¢¢§à¢ ÜUè : »ï çÏ¢H¢H ! ã}¢ïæ »ÜU Ï¢¢Ú çÈUÚ ±¢ïã
¥…G¢Ý „éÝ¢ Îèç…²ï …¢ï ¥¢Ð Ý¢Ý¢…¢Ý ÜUè ãG²¢¼ï
…G¢çãÚè }¢ïæ çÎ²¢ ÜUÚ¼ï ƒï J ¥Ï¢ §‹ÜU¢Ú ÜUè x¢é… æ ¢§à¢ ÜUã¢æ ƒè ! ™éÝ¢‹™ï
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ çÏ¢H¢H }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU
ÜUè À¼ ÐÚ ©„ çãGS„ï }¢ïæ ¼à¢ÚèÈGU Hï x¢» …ã¢æ
±¢ïã ãéÁG ¢G Úê ï Ð¢ÜU, „¢çãGÏ¢ï H¢ñH¢ÜU, „Ä²¢ãGï ¥zGH¢ÜU

ÜUè ãG²¢¼ï …G¢çãÚè }¢ïæ ¥…G¢Ý çÎ²¢ ÜUÚ¼ï ƒï J …Ï¢ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
çÏ¢H¢H Ýï “¥ËH¢ãé ¥vÏ¢Ú, ¥ËH¢ãé ¥vÏ¢Ú”
„ï ¥…G¢Ý ÜU¢ ¥¢x¢G¢…G ÈGUÚ}¢¢²¢ ¼¢ï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢

}¢ïæ ãHÏ¢Hè }¢™ x¢§ü ¥¢ñÚ H¢ïx¢ Ï¢ï¼¢Ï¢ ã¢ï x¢», …Ï¢
ÜïU ÜUçH}¢¢¼ ÜUãï ¼¢ï ãÚ ¼GÚÈGU ¥¢ã¢ï Ï¢éÜU¢ ÜU¢ à¢¢ïÚ Ï¢ÚÐ¢ ã¢ï x¢²¢,
ãG…Úï ¥S±Î
çÈUÚ …Ï¢ §„ HzG…G ÐÚ Ðãéæ™ï : ¼¢ï H¢ïx¢
Ï¢ï¼¢Ï¢¢Ý¢ »ÜU Îê„Úï „ï ÐêÀÝï Hx¢ï : “v²¢ „ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú
}¢…G¢Úï ÐéÚ ¥‹±¢Ú „ï Ï¢¢ãÚ ¼à¢ÚèÈGU Hï ¥¢»
ãñæ ?” „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢ ÜïU ç±„¢Hï …G¢çãÚè ÜïU
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ï¢¢’Î }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ ©„ çÎÝ „ï ç…G²¢Î¢
ÜU|¢è çx¢²¢ü ± …G¢Úè Ýãèæ ãé§ü J §„ ±¢çÜGU»G ÜïU Ï¢¢’Î ¥G¢çà¢ÜïGU
Ï¢ï ç}¢¯¢H ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ çÏ¢H¢H ¼¢ Î}¢ï
ãG²¢¼ „¢H }¢ïæ »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
ãG¢ç…GÚ ã¢ï¼ï ¥¢ñÚ ¥…G¢Ý çÎ²¢ ÜUÚ¼ï ƒï J
…¢ã¢ï …H¢H Î¢ï Ý ãè }¢¢H¢ï }¢Ý¢H Î¢ï
„¢ï…Gï çÏ¢H¢H Ï¢„ }¢ïÚè Û¢¢ïHè }¢ïæ Ç¢H Î¢ï
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 290)
{41} x¢GÝ¢ü¼G¢ ÜU¢ }¢¢²ê„éH §GH¢… }¢Úè…G

¥Ï¢ê }¢éãG}}¢Î §àÏ¢èHè ¥ÐÝ¢ »ÜU ±¢çÜGU¥G¢ Ï¢²¢Ý ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñæ çÜU x¢GÝ¢ü¼G¢ }¢ïæ »ÜU »ï„ï Ï¢è}¢¢Ú ÜïU ã¢æ ÆãÚï …¢ï ¼GÏ¢èÏ¢¢ïæ ÜUè ¼GÚÈGU
„ï H¢ §GH¢… ÜGUÚ¢Ú çÎ²¢ …¢ ™éÜU¢ ƒ¢ J ©„ Ï¢è}¢¢Ú ÜïU »ÜU ¶G¢çÎ}¢
§ÏÝï ¥Ï¢è ç¶G„¢H Ýï „ÚÜU¢Úï ¥G¢H}¢ }¢Î¢Ú, }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…Î¢Ú
ÜïU ÎÚÏ¢¢Úï x¢¢ïãÚ Ï¢¢Ú }¢ïæ ¥GÚè…G¢ çH¶¢ ç…„ }¢ïæ

©„ Ýï ¥ÐÝï ¥¢ÜGU¢ ÜUè Ï¢è}¢¢Úè ÜU¢ ç…GRU çÜU²¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ ÎÚwG±¢S¼
ÜUè ƒè çÜU ©„ï çà¢ÈGU¢ Ý„èÏ¢ ã¢ï J ¥Ï¢ê }¢éãG}}¢Î ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ±¢ïã
ãG…Úï ¥S±Î
¥GÚè…G¢ çH²ï »ÜU …G¢§Úï }¢ÎèÝ¢ x¢GÝ¢ü¼G¢ „ï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
ãG¢ç…GÚ ãé±¢, ©„ Ýï …êæãè ²ïã ¶G¼G ÎÚÏ¢¢Úï çÚ„¢H¼
}¢ïæ ÐÉG¢ Ï¢è}¢¢Ú ÜU¢ï x¢GÝ¢ü¼G¢ }¢ïæ çà¢ÈGU¢ ç}¢H x¢§ü J
(±ÈGU¢©H ±ÈGU¢, ç…. 2, „. 1387 }¢éHwG¶G„Ý)
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÈGUÜGU¼G ¥}¢Ú¢…Gï ç…S}¢¢Ýè ÜUè ãè ÜUÚ¼¢ Ýãèæ ÈGUçÚ²¢Î
x¢éÝ¢ã¢ïæ ÜïU }¢Ú…G „ï |¢è çà¢ÈGU¢ Î¢ï ²¢ Ú„êHËH¢ã
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 551)
{42} …G}¢ …G}¢ ÜU¢ Ï¢¢ ÜU}¢¢H „¢ÜGUè
à¢ñ¶G ¥Ï¢ê §Ï¢í¢ãè}¢ ±Ú¢üÎ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ñæ …Ï¢Hï ©ãGéÎ

Ýï »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ ãG… ± ç…G²¢Ú¼ ÜUè „¥G¢Î¼ Ð¢§ü, …G¢Îï ÜGU¢çÈGUH¢
ÜUè çÜGUËH¼ (²¢’Ýè ¥¶GÚ¢…¢¼ ÜUè ÜU}¢è) ÜïU „Ï¢Ï¢ ÜGU¢çÈGUHï ±¢Hï
}¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ }¢éÛ¢ï ¥ÜïUH¢ À¢ïÇG ÜUÚ Ú±¢Ý¢
ã¢ï x¢» J }¢ñæ Ýï Ï¢¢Úx¢¢ãï çÚ„¢H¼ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ã¢ï ÜUÚ ÈGUçÚ²¢Î ÜUè :
“²¢ Ú„êHËH¢ã ! }¢ïÚï LÈGUÜGU¢ }¢éÛ¢ï ¼‹ã¢ À¢ïÇG
ÜUÚ …¢ ™éÜïU ãñæ J” …Ï¢ „¢ï²¢ ¼¢ï wG±¢Ï¢ }¢ïæ …Ý¢Ï¢ï çÚ„¢H¼ï }¢¥¢Ï¢
ÜUè ç…G ² ¢Ú¼ „ï à¢ÚÈG U ²¢Ï¢ ãé ± ¢, ¥¢Ð

Ýï §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “}¢vÜU¢ à¢ÚèÈGU …¢¥¢ï, ±ã¢æ
»ÜU à¢wG„ …G}¢ …G}¢ ÜïU ÜéæU±ïæ ÐÚ Ð¢Ýè ¶èæ™ ¶èæ™ ÜUÚ H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï
çÐH¢ Úã¢ ã¢ïx¢¢, ©„ „ï ÜUãÝ¢, Ú„êHéËH¢ã Ýï

ãéGv}¢ çÎ²¢ ãñ çÜU }¢éÛ¢ï }¢ïÚï Í¢Ú ¼ÜU Ðãéæ™¢ Î¢ï J” }¢ñæ ãGSÏ¢ï §à¢¢üÎ
}¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ Ðãéæ™¢ ¥¢ñÚ …G}¢ …G}¢ à¢ÚèÈGU ÜïU
ãG…Úï ¥S±Î
ÜéæU±ïæ ÐÚ x¢²¢, …ã¢æ »ÜU à¢wG„ Ð¢Ýè ¶èæ™ Úã¢ ƒ¢, §„ „ï ÐãHï
çÜU }¢ñæ ÜéUÀ ÜUãêæ, ±¢ïã ÜUãÝï Hx¢¢ : “ÆãÚ¢ï ! }¢ñæ …GÚ¢ H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï Ð¢Ýè
çÐH¢ Hêæ J” …Ï¢ ±¢ïã ÈGU¢çÚx¢G ãé±¢ ¼¢ï Ú¢¼ ã¢ï ™éÜUè ƒè J ©„ Ýï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜUã¢ : “Ï¢ñ¼éËH¢ã à¢ÚèÈGU ÜU¢ ¼G±¢ÈGU ÜUÚ H¢ï çÈUÚ }¢ïÚï „¢ƒ }¢vÜU»
}¢éÜUÚü}¢¢ ÜïU Ï¢¢H¢§ü (²¢’Ýè ªæ™¢§ü ±¢Hï) çãGS„ï ÜUè
¼GÚÈGU ™H¢ï” ™éÝ¢‹™ï }¢ñæ ¼G±¢ÈGU „ï }¢éà¢ÚüÈGU ã¢ïÝï ÜïU Ï¢¢’Î ©„ ÜïU
„¢ƒ ©„ ÜïU ÜGUÎ}¢ Ï¢ ÜGUÎ}¢ ™H ÐÇG¢ J …Ï¢ „éÏãG ÜGUÚèÏ¢ ãé§ü ¼¢ï }¢ñæ
Ýï wG¢éÎ ÜU¢ï »ï„è ±¢Îè }¢ïæ Ð¢²¢ ç…„ }¢ïæ Ï¢ãé¼ Í¢Ýï ÎÚwG¼ ¥¢ñÚ Ð¢Ýè
ÜïU ™à}¢ï ƒï, }¢ñæ Ýï „¢ï™¢ ²ïã ±¢Îè ¼¢ï }¢ïÚè ±¢Îè “à¢ÈGUà¢¢±ã”
…ñ„è Hx¢¼è ãñ J …Ï¢ ¥ÓÀè ¼GÚãG „ÐñÎ» „ãGÚ (²¢’Ýè ÈGU…í ÜU¢
©…¢H¢) Ýé}¢êÎ¢Ú ãé±¢ ¥¢ñÚ }¢ñæ Ýï x¢G¢ñÚ „ï Îï¶¢ ¼¢ï ±¢ÜïU§üG ±¢ïã ±¢Îè
“à¢ÈGUà¢¢±ã” ãè ƒè J }¢ñæ wG¢éà¢è wG¢éà¢è ¥ÐÝï ¥ãH¢ï §G²¢H ÜïU
Ð¢„ Ðãéæ™¢ ¥¢ñÚ ¥ÐÝï }¢ÜU¢Ý Ðãéæ™Ýï ÜUè Î¢S¼¢Ýï ÜUÚ¢}¢¼ çÝà¢¢Ý
„éÝ¢ ÜUÚ „Ï¢ ÜU¢ï ±¼ü»G ãñÚG ¼ }¢ïæ Ç¢H çÎ²¢ ! H¢ïx¢¢ïæ Ýï }¢ïÚï ÜGU¢çÈGUHï ÜïU
}¢é¼¥GçËHÜGU Î²¢üzG¼ çÜU²¢ J }¢ñæ Ýï ©‹ãïæ Ï¢¼¢²¢ çÜU ±¢ïã ¼¢ï }¢éÛ¢ï
}¢éçzGH„¢ï Ý¢Î¢Ú „}¢Û¢ ÜUÚ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ

¥ÜïUH¢ À¢ïÇG ÜUÚ „ê» ±¼GÝ Ú±¢Ý¢ ã¢ï x¢» ƒï J ÜéUÀ H¢ïx¢¢ïæ Ýï }¢ïÚè
Ï¢¢¼ ÜU¢ï ÎéLS¼ ¼SHè}¢ çÜU²¢ ¥¢ñÚ Ï¢¢’…G Ýï }¢éÛ¢ï Û¢éÅH¢²¢, ™‹Î }¢¢ã
x¢é…ÚG ï ¼¢ï }¢ïÚ¢ ÜGU¢çÈGUH¢ ¥¢ Ðãé™ æ ¢ ¥¢ñÚ H¢ïx¢ ãGÜUG èÜGU¼ï ãG¢H „ï ±¢çÜGUÈGU
ãé» ¥¢ñÚ „Ï¢ Ýï }¢éÛ¢ï „Ó™¢ }¢¢Ý çH²¢ J
(™êæçÜU ÐãHï …G}¢¢Ýï }¢ïæ ªæÅ¢ïæ ¥¢ñÚ ¶GÓ™Ú¢ïæ ±x¢GñÚ¢ ÐÚ „ÈGUÚ ãé±¢ ÜUÚ¼¢
ãG…Úï ¥S±Î
ƒ¢, x¢G¢çHÏ¢Ý §„è ±…ã „ï ÜGU¢çÈGUH¢ ÜéUÀ }¢ãèÝ¢ïæ ÜïU Ï¢¢’Î Ðãéæ™¢ J)
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ç¼‹ÜU¢ |¢è ã}¢¢Úï ¼¢ï çãH¢» Ýãèæ çãH¼¢
¼é}¢ ™¢ã¢ï ¼¢ï ã¢ï …¢» ¥|¢è ÜU¢ïãï ç}¢ãG‹Ý ÈêUH
{43} ¼èÝ MçÐ²¢ }¢ÎèÝ¢......¼èÝ MçÐ²¢ }¢éË¼¢Ý
²ïã çãGÜU¢²¼ çÜU„è Ýï }¢éÛ¢ï („x¢ï }¢ÎèÝ¢ ÜU¢ï) ÜU¢ÈGUè
¥G„¢ü ÜGUÏH „éÝ¢§ü ƒè ¥ÐÝè ²¢ÎÎ¢à¼ ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU ¥ÐÝï ¥ËÈGU¢…G
}¢ïæ Ï¢²¢Ý ÜUÚÝï ÜUè „¥ìG² ÜUÚ¼¢ ãêæ : ãG¢ç…²¢ïæ ÜU¢ »ÜU ÜGU¢çÈGUH¢
}¢ÎèÝ¼éH ¥¢ñçH²¢ }¢éË¼¢Ý (Ð¢çÜUS¼¢Ý) „ï }¢ÎèÝ¼éH }¢éS¼GÈGU¢
™H¢, ©„ }¢ïæ »ÜU }¢ÎèÝï ÜU¢ Îè±¢Ý¢ |¢è à¢¢ç}¢H

ƒ¢ J ãGÁ…ï Ï¢ñ¼Ëé H¢ã ¥¢ñÚ ãG¢ç…GçÚ²ï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
„ï ÈGUÚ¢x¢G¼ ÜïU Ï¢¢’Î …Ï¢ „Ï¢ }¢éË¼¢Ý à¢ÚèÈGU Ðãéæ™ x¢» J »ÜU ãG¢…è
Ýï Îè±¢Ýï ÜU¢ï ÀïÇG¼ï ãé» ÜUã¢ : ¼éÛ¢ï Ï¢¢Úx¢¢ãï çÚ„¢H¼ „ï ÜU¢ï§ü „ÝÎ
|¢è ¥G¼G¢ ãé§ü ²¢ Ýãèæ ? ±¢ïã Ï¢¢ïH¢ : Ýãèæ J ©„ ãG¢…è Ýï ¥ÐÝï ãè
ã¢ƒ¢ïæ çH¶è ãé§ü »ÜU ç™nè Îè±¢Ýï ÜU¢ï çÎ¶¢¼ï ãé» ÜUã¢ : Îï¶ !
}¢éÛ¢ï Ú¢ñ…G» ¥‹±Ú ÐÚ ²ïã „ÝÎ ç}¢Hè ãñ ! ç™nè }¢ïæ çH¶¢ ƒ¢ :

“¼ïÚè }¢x¢GçÈGUÚ¼ ÜUÚ Îè x¢§ü ãñ J” Îè±¢Ý¢ ²ïã ÐÉG ÜUÚ Ï¢ï ÜGUÚ¢Ú
ã¢ï x¢²¢, ©„ Ýï Ú¢ïÝ¢ {¢ïÝ¢ }¢™¢ çÎ²¢ ¥¢ñÚ ²ïã ÜUã¼ï ãé» ™H
ãG…Úï ¥S±Î
ÐÇG¢ : }¢ñæ |¢è ¥ÐÝï Œ²¢Úï ¥¢ÜGU¢ „ï }¢x¢GçÈGUÚ¼
ÜUè „ÝÎ Hêæx¢¢’ çx¢Ú¼¢ ÐÇG¼¢ …Ï¢ Ú¢ïÇG ÐÚ ¥¢²¢ ¼¢ï »ÜU Ï¢„
¶ÇGè ƒè ¥¢ñÚ ÜU‹ÇvÅÚ ¥¢±¢…G Hx¢¢ Úã¢ ƒ¢ : “¼èÝ MçÐ²¢
}¢ÎèÝ¢ ! ¼èÝ MçÐ²¢ }¢ÎèÝ¢ !!” Îè±¢Ý¢ HÐÜU ÜUÚ Ï¢„ }¢ïæ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„é±¢Ú ã¢ï x¢²¢, ¼èÝ LçÐ²ï ¥Î¢ çÜU²ï ¥¢ñÚ Ï¢„ ™H ÐÇGè J ÜéUÀ
ãè ÎïÚ Ï¢¢’Î ÜU‹ÇvÅÚ Ýï „Î¢ Hx¢¢§ü : }¢ÎèÝ¢ ¥¢ x¢²¢ !! }¢ÎèÝ¢
¥¢ x¢²¢ !! Îè±¢Ý¢ Ï¢„ „ï ©¼Ú x¢²¢, ! ±¢ïã „™}¢é™
}¢ÎèÝï ãè }¢ïæ ƒ¢, ¥¢ñÚ ©„ ÜUè çÝx¢¢ã¢ïæ ÜïU „¢}¢Ýï „Ï…G „Ï…G
x¢é}Ï¢Î ¥ÐÝï …Ë±ï HéÅ¢ Úã¢ ƒ¢ J ©„ Ýï Ï¢ï¼¢Ï¢è ÜïU „¢ƒ ÜGUÎ}¢
¥¢x¢ï Ï¢ÉG¢», }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU }¢ïæ Î¢ç¶GH
ãé±¢ ¥¢ñÚ „é‹ãÚè …¢çH²¢ïæ ÜïU M Ï¢M ãG¢ç…GÚ ã¢ï x¢²¢, ©„ ÜïU „èÝï
}¢ïæ ƒ}¢¢ ãé±¢ yG¢êÈUG ¢Ý ¥¢æ¶¢ïæ ÜïU Ú¢S¼ï ©}¢æÇÝï Hx¢¢, Ï¢¢’Îï ¥G…üïG „H¢}¢
©„ Ýï Ï¢Ú„¼è ãé§ü ¥¢æ¶¢ïæ „ï }¢x¢GçÈGUÚ¼ ÜUè „ÝÎ ÜUè §çË¼…¢» à¢¢ñÜUG
Ðïà¢ ÜUÚ Îè J Ý¢x¢¢ã »ÜU Ð™¢ü ©„ ÜïU „èÝï ÐÚ çx¢Ú¢, Ï¢ï ÜGUÚ¢Ú ã¢ï
ÜUÚ ©„ Ýï ÐÉG¢ ¼¢ï çH¶¢ ƒ¢ : “¼ïÚè }¢x¢GçÈGUÚ¼ ÜUÚ Îè x¢§ü
ãñ J” ©„ Ýï ±¢ïã ÜU¢x¢G…G »ãGç¼²¢¼G „ï …ñÏ¢ }¢ïæ Ú¶¢ ¥¢ñÚ wG¢éà¢
wG¢éà¢ Ï¢¢ãÚ çÝÜUH¢ J ±¢ïãè Ï¢„ Ý…GÚ ¥¢§ü J ÜU‹ÇvÅÚ „Î¢»æ Hx¢¢
Úã¢ ƒ¢ J “¼èÝ LçÐ²¢, }¢éË¼¢Ý ! ¼èÝ LçÐ²¢ }¢éË¼¢Ý !!”
Îè±¢Ý¢ Ï¢„ }¢ïæ „é±¢Ú ã¢ï x¢²¢, ¼èÝ LçÐ²ï ¥Î¢ çÜU²ï Ï¢„ ™H ÐÇGè,
ÜéUÀ ãè ÎïÚ ÜïU Ï¢¢’Î ÜU‹ÇvÅÚ Ýï ¥¢±¢…G Hx¢¢§ü : “}¢éË¼¢Ý ¥¢ x¢²¢

! }¢éË¼¢Ý ¥¢ x¢²¢ !!” Îè±¢Ý¢ ©¼Ú¢ ¥¢ñÚ ¥ÐÝï ÜGU¢çÈGUHï ±¢H¢ïæ ÜïU
Ð¢„ ¥¢ Ðãéæ™¢, ™êæçÜU ²ïã „Ï¢ ™‹Î H}ã¢ïæ }¢ïæ ãè ã¢ï x¢²¢ ƒ¢ çHã¢…G¢
ãG…Úï ¥S±Î
¼}¢¢}¢ ãéÁG …¢… ¥|¢è ±ãèæ }¢¢ñ…êÎ ƒï, ©‹ã¢ïæ Ýï …Ï¢ Îè±¢Ýï ÜïU Ð¢„
“„ÝÎ” Îï¶è ¼¢ï ãGñÚ¢Ý Úã x¢», ©‹ã¢ïæ Ýï Îè±¢Ýï ÜU¢ Ï¢ÇG¢ »ãGç¼Ú¢}¢
çÜU²¢, wG¢é„ê„Ý ç…„ ãG¢…è Ýï Îè±¢Ýï ÜïU „¢ƒ }¢…G¢ÜGU çÜU²¢ ƒ¢, ±¢ïã
ÈêUÅ ÈêUÅ ÜUÚ Ú¢ïÝï Hx¢¢ ¥¢ñÚ ©„ Ýï ¥ÐÝï …é}¢ü „ï ¼¢ñÏ¢¢ ÜUè, Îè±¢Ýï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„ï |¢è }¢é¥¢G ÈGUè }¢¢æx¢è J ¥¢ñÚ ¥GÁ}G ¢ çÜU²¢ çÜU …Ï¢ ¼ÜU “„ÝÎ” ¥G¼¢G
Ý ãé§ü ãÚ „¢H ãG… ÜUMæx¢¢ ¥¢ñÚ ãG¢ç…GÚï ÎÚÏ¢¢Úï }¢ÎèÝ¢ ã¢ï ÜUÚ “„ÝÎï
}¢x¢GçÈGUÚ¼” ÜUè ¶ñÚG ¢¼ }¢¢æx¢¼¢ Úãêæx¢¢ J }¢éÛ¢ï ¥ÐÝï ÜUÚè}¢ ¥¢ÜGU¢
„ï ©}}¢èÎï ±¢ç¯ÜGU ãñ çÜU }¢éÛ¢ x¢éÝãx¢¢Ú ÜU¢ï }¢¢²ê„
Ýãèæ ÈGUÚ}¢¢»æx¢ï J Îè±¢Ý¢ ¥ÐÝï ¥¢Ð }¢ïæ Ý ƒ¢ ™‹Î ãè Ú¢ï…G }¢ïæ ©„ ÜU¢
§ç‹¼ÜGU¢H ã¢ï x¢²¢ J ¥¢ñÚ ±¢ïã ãG¢…è ¥Ï¢ ¼ÜU ãÚ „¢H Ï¢Ú¢Ï¢Ú
ãG¢ç…GçÚ²ï ãGÚ}¢ñÝï à¢ÚèÈñUG Ý „ï }¢éà¢ÚüÈUG ã¢ï Úã¢ ãñ J
(¼¢ Î}¢ï ¼ãGÚèÚ (8 à¢Ã±¢HéH }¢éÜUÚü}¢ 1433 çã.) ±¢çÜGU¥G¢
„éÝï ÜU}¢¢ï Ï¢ïà¢ 35 „¢H ÜU¢ ¥G„¢ü x¢é…GÚ ™éÜU¢ ãñ, çÈGUË¢ãG¢H ©„ ãG¢…è
ÜïU ¥ãG±¢H }¢¢’Hê}¢ Ýãèæ J)

¼}¢‹Ý¢ ãñ ÈGUÚ}¢¢§²ï Ú¢ï…Gï }¢ãGà¢Ú
²ïã ¼ïÚè çÚã¢§ü ÜUè ç™nè ç}¢Hè ãñ

{44} ¥¢ÜGU¢ ÜïU ÜUÚ}¢ „ï x¢é}¢à¢éÎ¢ Ï¢ïÅ¢ ç}¢H x¢²¢
à¢ñ¶G ¥Ï¢éH ÜGU¢ç„}¢ çÏ¢Ý ²ê„éÈGU §SÜU‹ÎÚ¢Ýè

ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ñæ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ ƒ¢, »ÜU
¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH ÜU¢ï Îï¶¢ çÜU ±¢ïã ÜGUÏ¢íï ¥‹±Ú ÜïU Ð¢„ ÜéUÀ §„ ¼GÚãG
ãG…Úï ¥S±Î
„ï ÈGUçÚ²¢Î ÜUÚ Úã¢ ãñ : “²¢ Ú„êHËH¢ã ! }¢ñæ
¥¢Ð ÜU¢ ±„èH¢ ÐÜUÇG¼¢ ãêæ ¼¢çÜU }¢ïÚ¢ Ï¢ïÅ¢ }¢éÛ¢ï ±¢Ð„ ç}¢H
…¢» J” }¢ïÚï §çS¼zG„¢Ú ÐÚ ©„ Ýï Ï¢¼¢²¢ : “ç…g¢ à¢ÚèÈGU „ï
¥¢¼ï ãé» }¢ñæ ÜGU…G¢» ãG¢…¼ ÜïU çH²ï x¢²¢ §„è ¥cÝ¢ }¢ïæ }¢ïÚ¢ Ï¢ïÅ¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
H¢ Ð¼¢ ã¢ï x¢²¢ J” ™‹Î „¢H Ï¢¢’Î ±¢ïã à¢wG„ }¢éÛ¢ï ç}¢SÚ }¢ïæ ç}¢H¢
¼¢ï }¢ñæ Ýï ©„ ÜïU Ï¢ïÅï ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ Î²¢üz¼G çÜU²¢ J ©„ Ýï Ï¢¼¢²¢ :
“ }¢éÛ¢ï }¢ïÚ¢ Ï¢ïÅ¢ ç}¢H x¢²¢ ƒ¢, ãé±¢ ²êæ ƒ¢ çÜU »ÜU
ÜGUÏ¢èHï Ýï ©„ï …GÏ¢ÚÎS¼è ¥ÐÝ¢ x¢éGH¢}¢ Ï¢Ý¢ ÜUÚ ªæÅ ™Ú¢Ýï ÐÚ
Hx¢¢ çÎ²¢ ƒ¢ J ©„è ÜGUÏ¢èHï ÜUè »ÜU ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH ¥¢ñÚ ÝïÜU
„èÚ¼ ¶G¢¼êÝ Ýï wG±¢Ï¢ }¢ïæ Ï¢ãìGÚ¢ï Ï¢Ú ÜïU Ï¢¢Îà¢¢ã, Î¢ï ¥G¢H}¢ ÜïU
à¢ãÝà¢¢ã, ©}}¢¼ ÜïU ¶ñGÚ wG±¢ã, ¥¢ç}¢Ý¢ ÜïU }¢ïãÚ¢ï }¢¢ã
ÜUè ç…G²¢Ú¼ ÜUè, ¥¢Ð Ýï ©„
„ï ÜéUÀ ²êæ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “ç}¢SÚè Ý¢ñ…±¢Ý ÜU¢ï ¥¢…G¢Î ÜUÚ±¢ ÜUÚ ©„
ÜïU Í¢Ú |¢ï… Î¢ï J” ™éÝ¢‹™ï ©„ ¥G¢çà¢ÜïG Ú„êH ¶G¢¼êÝ ÜUè ç„ÈGU¢çÚà¢
ÐÚ }¢ïÚï Ï¢ïÅï ÜU¢ï ¥¢…G¢Î ÜUÚ çÎ²¢ x¢²¢ J

±ËH¢ã ±¢ïã „éÝ Hïæx¢ï ÈGUçÚ²¢Î ÜU¢ï Ðãéæ™ïæx¢ï
§¼Ý¢ |¢è ¼¢ï ã¢ï ÜU¢ï§ü …¢ï “¥¢ã” ÜUÚï çÎH „ï

ãG…Úï ¥S±Î
{45} ¥¢ÜGU¢ ÜU¢ï ÐéÜU¢ÚÝï „ï ÜU}¢…G¢ïÚè ÎêÚ ã¢ï …¢¼è
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê ¥GÏÎéËH¢ã }¢éãG}}¢Î çÏ¢Ý „¢çH}¢
ç„ç…Ë}¢¢„è ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ñæ }¢¢ïãG¼Ú}¢ ÝÏ¢è, }¢vÜUè
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢ÎÝè, }¢ãGÏ¢êÏ¢ï ÚÏÏ¢ï x¢GÝè ÜïU Ú¢ñ…G» ¥‹±Ú ÜUè
ç…G²¢Ú¼ ÜUè çÝÄ²¼ „ï ÐñÎH ™HÝï ±¢Hï ÜGU¢çÈGUH» }¢ÎèÝ¢ ÜU¢
}¢é„¢çÈGUÚ Ï¢Ý x¢²¢ J Î¢ñÚ¢Ýï „ÈGUÚ …Ï¢ ÜU|¢è ÜU}¢…G¢ïÚè }¢ãG„ê„ ã¢ï¼è
¼¢ï ¥G…üG ÜUÚ¼¢ : ²¢’Ýè ²¢ Ú„êHËH¢ã
! }¢ñæ ¥¢Ð ÜUè ç…G²¢ÈGU¼ (²¢’Ýè }¢ïã}¢¢Ýè) }¢ïæ ãêæ ¼¢ï
±¢ïã Ý¢¼é±¢Ýè (²¢’Ýè ÜU}¢…G¢ïÚè) ÈGU¢ñÚÝ …G¢§H ã¢ï …¢¼è J …Ï¢Hï ©ãGéÎ
(à¢±¢çãÎéH ãGvGÜGU, „. 231)

ƒÜU¢ }¢¢‹Î¢ ãñ ±¢ïã …¢ï Ð¢ªæ ¥ÐÝï ¼¢ïÇG ÜUÚ Ï¢ñÆ¢

±¢ïãè Ðãéæ™¢ ãé±¢ ÆãÚ¢ …¢ï Ðãéæ™¢ ÜêU» …¢Ý¢æ }¢ïæ

{46} x¢é}Ï¢Îï ¶G…GÚ¢ Îï¶ ÜUÚ Î}¢ çÝÜUH x¢²¢ !
}¢¢ñH¢Ý¢ ãG¢çÈGU…G Ï¢„èÚÐêÚè ¥ÐÝï „ÈGUÚÝ¢}¢» ãG… }¢ïæ çH¶¼ï

ãñæ : ç„. 1972 §üG. }¢ïæ }¢éÛ¢ï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ
Ú}¢…G¢ÝéH }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜU¢ }¢ãèÝ¢ Ý„èÏ¢ ãé±¢ J x¢G¢çHÏ¢Ý Ú}¢…G¢ÝéH
ãG…Úï ¥S±Î
}¢éÏ¢¢ÚÜU ÜU¢ Îê„Ú¢ …é}¢é¥G¢ ƒ¢, »ÜU ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH ¥ÐÝï „¢çƒ²¢ïæ
ÜU¢ï }¢…Ï¢êÚ ÜUÚ ÜïU }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ „ï ÜGUÏH ¥…G
±vG¼ ãè }¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢ Hï ¥¢²¢ ¥¢ñÚ ¥¢¼ï ãè
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„¢}¢¢Ý „ï Ï¢ï ÐÚ±¢ã ã¢ï ÜUÚ ¥¢ÜGU¢» Î¢ï …ã¢æ, „éË¼G¢Ýï ÜU¢ñÝ¢ï }¢ÜU¢æ
ÜïU ÎÚÏ¢¢Úï ¥ÜGUÎ„ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ã¢ï x¢²¢ J „H¢}¢
¥G…üG ÜUÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î Î¢ï ÝzGH ¥Î¢ çÜU²ï ¥¢ñÚ Ï¢¢Ï¢ï ç…Ï¢íèH „ï
Ï¢¢ãÚ çÝÜUH¢, ÐHÅ ÜUÚ x¢é}Ï¢Îï ¶G…GÚ¢ ÐÚ Ý…GÚ Ç¢Hè ¥¢ñÚ
x¢Gà¢ ¶¢ ÜUÚ çx¢Ú ÐÇG¢, }¢éæã „ï wG¢êÝ Ï¢ãÝï Hx¢¢ ¥¢ñÚ ¼ÇGÐï çÏ¢x¢GñÚ
Æ‹Ç¢ ã¢ï x¢²¢ J (¥‹±¢Úï ÜéUGyGÏ¢ï }¢ÎèÝ¢, „. 62)
ÜU¢à¢ ! x¢é}Ï¢Îï ¶G…GÚ¢ ÐÚ çÝx¢¢ã ÐÇG¼ï ãè

¶¢ ÜïU x¢Gà¢ }¢ïæ çx¢Ú …¢¼¢ çÈUÚ ¼ÇGÐ ÜïU }¢Ú …¢¼¢
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 410)

{47} ÜGU…üG ¥Î¢ ÜUÚ±¢ çÎ²¢
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ }¢éãG}}¢Î çÏ¢Ý }¢é‹ÜUçÎÚ

ÜïU „¢çãGÏ¢…G¢Îï Ï¢²¢Ý ÜUÚ¼ï ãñæ çÜU ²}¢Ý ÜïU »ÜU ¥¢Î}¢è Ýï }¢ïÚï
±¢çHÎ „¢çãGÏ¢ ÜïU Ð¢„ 80 ÎèÝ¢Ú Ú¶±¢¼ï ãé» ¥G…üG ÜUè : “¥x¢Ú
ãG…Úï ¥S±Î
…GMÚ¼ ÐÇGï ¼¢ï §‹ãïæ ¶G™ü ÜUÚ HïÝ¢, …Ï¢ ±¢Ð„ ¥¢ªæ ¼¢ï }¢éÛ¢ï ¥Î¢
ÜUÚ ÎïÝ¢” ¥¢ñÚ ±¢ïã wG¢éÎ ç…ã¢Î ÜïU çH²ï ™H¢ x¢²¢ J ©„ ÜïU …¢Ýï
ÜïU Ï¢¢’Î }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ „wG¼ ÜGUãG¼G ¥¢ñÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
wG¢éàÜU „¢Hè Ýï x¢GHÏ¢¢ çÜU²¢, ±¢çHÎ „¢çãGÏ¢ Ýï ±¢ïã
ÎèÝ¢Ú H¢ïx¢¢ïæ }¢ïæ ¼vG„è}¢ ÜUÚ çÎ²ï J ƒ¢ïÇG¢ ãè ¥G„¢ü x¢é…GÚ¢ ƒ¢ çÜU
±¢ïã à¢wG„ ±¢Ð„ ¥¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ ©„ Ýï ¥ÐÝè ÚÜGU}¢ ¼GHÏ¢ ÜUè J
±¢çHÎï }¢¢ïã¼G Ú}¢ Ýï ÜUã¢ : “ÜUH ¼à¢ÚèÈGU H¢§²ï J” ¥¢ñÚ wG¢éÎ ©„
Ú¢¼ }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU }¢ïæ ÆãÚï Úãï, ÜU|¢è }¢…G¢Úï ÈGU¢§ÁG¢éH
¥‹±¢Ú ÐÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ï¼ï ¥¢ñÚ „ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú ÜUè
çÝx¢¢ãï ÜUÚ}¢ Ï¢¢Ú ÜïU ¼GHÏ¢x¢¢Ú ã¢ï¼ï ¥¢ñÚ ÜU|¢è ç}¢}Ï¢Úï ¥yGãÚ ÜïU
Ð¢„ ¥¢ ÜUÚ Îé¥G¢ ± §çË¼…¢ ÜUÚ¼ï, ãGœ¢¢ çÜU „ÐñÎ» „ãGÚ Ýé}¢êÎ¢Ú
ã¢ïÝï Hx¢¢, {éæÎHÜïU }¢ïæ »ÜU à¢wG„ Ýï ƒïHè ¥¢x¢ï Ï¢ÉG¢¼ï ãé» ÜUã¢ :
“»ï }¢éã}G }¢Î çÏ¢Ý }¢é‹ÜUçÎÚ ! ²ïã Hèç…²ï J” ¥¢Ð Ýï
ã¢ƒ Ï¢ÉG¢ ÜUÚ ƒïHè Hï Hè, ¶¢ïH ÜUÚ Îï¶¢ ¼¢ï ©„ }¢ïæ 80 ÎèÝ¢Ú
ƒï J „éÏãG ãé§ü ¼¢ï ÚÜGU}¢ Ú¶±¢Ýï ±¢H¢ à¢wG„ ¥¢ x¢²¢, ¥¢Ð
Ýï 80 ÎèÝ¢Ú ©„ ÜïU ãG±¢Hï ÜUÚ çÎ²ï J ²êæ ¥¢Ð §„
Ï¢¢Úï ÜGU…üG „ï ÝçÏ¢Ä²ï ¥ÜUÚ}¢ ÜUè çÝx¢¢ãï ÜUÚ}¢ „ï

„Ï¢éÜUÎ¢ïà¢ ã¢ï x¢» J (à¢±¢çãÎéH ãGvGÜGU, „. 227)
ãG…Úï ¥S±Î
ãÚ ¼GÚÈGU }¢ÎèÝï }¢ïæ |¢èÇG ãñ ÈGUÜGUèÚ¢ïæ ÜUè

x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
»ÜU ÎïÝï ±¢H¢ ãñ ÜéUH …ã¢æ „é±¢Hè ãñ
{48} ¼éÜUü }¢Úè…G ÜU¢ §GH¢…

}¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ »ÜU à¢wG„ ÜU¢ï Îï¶¢
x¢²¢ …¢ï …GwG}¢¢ïæ „ï ™êÚ ™êÚ ƒ¢, }¢¢’Hê}¢ ãé±¢ ±¢ïã ¼éÜUèü ÜU¢ Ï¢¢çà¢‹Î¢
ãñ ¥¢ñÚ 15 „¢H „ï Ï¢è}¢¢Ú ãñ, ¼éÜUèü }¢ïæ §GH¢… Ý¢ÜU¢}¢ Úã¢, çÜU„è …Ï¢Hï ©ãGéÎ
Ýï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè ¶G¢ÜïU çà¢ÈGU¢ §çS¼’}¢¢H

ÜUÚÝï ÜU¢ }¢à±Ú¢ çÎ²¢, ¼éÜUü }¢Úè…G Ýï çãÎ¢²¼ ÐÚ ¥G}¢H çÜU²¢,
…¢ï }¢Ú…G Ð‹ÎÚã „¢H }¢ïæ ÆèÜU Ý ãé±¢, ±¢ïã »ÜU „¢H
}¢ïæ Î¢ï çãGS„¢ ¶Gy}¢ ã¢ï x¢²¢ J ±¢ïã ¼éÜUü Ú¢ï Ú¢ï ÜUÚ ¥ÐÝ¢ ÎÎüÝ¢ÜU
±¢çÜGU²¢ „éÝ¢²¢ ÜUÚ¼¢ ¥¢ñÚ ¶G¢ÜïU }¢ÎèÝ¢ ÜïU x¢éÝ x¢¢²¢ ÜUÚ¼¢ J
(}¢ÎèÝ¼éÚü„êH, „. 133 }¢éHwG¶G„Ý)

Ý ã¢ï ¥¢Ú¢}¢ ç…„ Ï¢è}¢¢Ú ÜU¢ï „¢Úï …G}¢¢Ýï „ï
©Æ¢ Hï …¢» ƒ¢ïÇGè ¶G¢ÜU ©Ý ÜïU ¥¢S¼¢Ýï „ï

(…G¢ñÜïG Ý¢’¼)
ãG…Úï ¥S±Î
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! Îï¶¢ ¥¢ÐÝï ! Ï¢ïà¢ÜU
¶G¢ÜïU }¢ÎèÝ¢ }¢ïæ ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ Ýï çà¢ÈGU¢ Ú¶è ãñ, ¥x¢Ú
»’ç¼ÜGU¢Î „¢çÎÜGU ã¢ï ¼¢ï }¢¢²ê„è Ýãèæ ã¢ïx¢è J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè ç}¢^è
}¢ïæ çà¢ÈGU¢ ã¢ïÝï ÜUè çÏ¢à¢¢Ú¼ïæ ¥ãG¢Îè¯ï }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ }¢ïæ }¢¢ñ…êÎ ãñæ J
™éÝ¢‹™ï ¼èÝ ÈGUÚ¢}¢èÝï }¢éS¼GÈGU¢ }¢éH¢ãG…G¢ ã¢ïæ :
{1} ²¢’Ýè ¶G¢ÜïU }¢ÎèÝ¢ }¢ïæ …é…G¢}¢ „ï
çà¢ÈGU¢ ãñ J ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ ÜGUS¼GH¢Ýè
ÈUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè »ÜU …Ï¢Hï ©ãGéÎ
wG¢é„êç„Ä²¼ ²ïã |¢è ãñ çÜU §„ ÜUè }¢éÏ¢¢ÚÜU ¶G¢ÜU ÜU¢ïÉG ¥¢ñÚ „ÈïUG Î
Î¢x¢G ÜUè Ï¢è}¢¢çÚ²¢ïæ Ï¢çËÜU ãÚ Ï¢è}¢¢Úè „ï çà¢ÈGU¢ ãñ J
²¢’Ýè ¶G¢ÜïU }¢ÎèÝ¢ …é…G¢}¢ ÜU¢ï

{2}
¥ÓÀ¢ ÜUÚ Îï¼è ãñ J
{3} ©„ …G¢¼ ÜUè ÜGU„}¢ ç…„
ÜïU ÜGUÏ…GG» ÜéUGÎÚ¼ }¢ïæ }¢ïÚè …¢Ý ãñ Ï¢ïà¢ÜU ¶G¢ÜïU }¢ÎèÝ¢ ãÚ

Ï¢è}¢¢Úè ÜUè çà¢ÈGU¢ ãñ J
{49} }¢ÎèÝï ÜUè ç}¢^è ¥¢ñÚ ÈUH¢ïæ }¢ïæ çà¢ÈGU¢
…ÁGÏ¢éH ÜéUGHêÏ¢ }¢ïæ ãñ ¥ËH¢ã ¼Ï¢¢ÚÜU ± ¼¥G¢H¢ Ýï

}¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè ç}¢^è ¥¢ñÚ ÈUH¢ïæ }¢ïæ çà¢ÈGU¢
ãG…Úï ¥S±Î
Ú¶è ãñ ¥¢ñÚ ÜU§ü ¥ãG¢Îè¯ï }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ }¢ïæ ¥¢²¢ ãñ, ¶G¢ÜïU }¢ÎèÝ¢ }¢ïæ ãÚ
}¢Ú…G „ï çà¢ÈGU¢ ãñ ¥¢ñÚ Ï¢¢’…G ¥ãG¢Îè¯ï }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ }¢ïæ
²¢’Ýè ÜU¢ïÉG ¥¢ñÚ ÈéUHÏ¢ãÚè (²¢’Ýè Ï¢Ú„) „ï çà¢ÈGU¢ ÜU¢ ç…GRU ãñ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥¢ñÚ Ï¢¢’…G “¥wGÏ¢¢Ú” }¢ïæ }¢ÎèÝï ÜïU »ÜU ¶G¢„ }¢ÜGU¢}¢ „é»GïÏ¢
(¥G±¢}¢ §„ …x¢ã ÜU¢ï “¶G¢ÜïU çà¢ÈGU¢” Ï¢¢ïH¼ï ãñæ) ÜU¢ ¼…GçÜUÚ¢ ãñ Ï¢¢’…G
çÚ±¢²¢¼ }¢ïæ ãñ çÜU „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢ Ýï Ï¢¢’…G „ãG¢Ï¢¢
ÜU¢ï ãéGv}¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ çÜU ±¢ïã §„ ¶G¢ÜU „ï Ï¢é¶G¢Ú ÜU¢ §GH¢… ÜUÚïæ J
Ï¢éÁG¢éx¢¢ïZ „ï §„ ¶G¢„ }¢ÜGU¢}¢ “„é»ïGÏ¢” ÜUè ¶G¢ÜU }¢éÏ¢¢ÚÜU „ï §GH¢…
ÜUè çãGÜU¢²¢¼ |¢è ç}¢H¼è ãñ J (…ÁGÏ¢éH ÜéUGHêÏ¢, „. 27 }¢éHwG¶G„Ý)
{50} „¢H |¢Ú ÜU¢ Ï¢é¶¢G Ú »ÜU çÎÝ }¢ïæ …¢¼¢ Úã¢
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ à¢ñ¶G }¢…ÎégèÝ çÈGUÚ¢ï…¢G Ï¢¢Îè

ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ïÚ¢ x¢éGH¢}¢ „¢H |¢Ú „ï Ï¢é¶G¢Ú }¢ïæ }¢éÏ¼H¢ ƒ¢, }¢ñæ Ýï
(}¢ÜGU¢}¢ï „é»ïGÏ¢ (²¢’Ýè ¶G¢ÜïU çà¢ÈGU¢) „ï) ¶G¢ÜïU }¢ÎèÝ¢ Hè ¥¢ñÚ
Ð¢Ýè }¢ïæ (ÜGUHèH ç}¢ÜGUÎ¢Ú }¢ïæ) Í¢¢ïH ÜUÚ çÐH¢§ü, ©„è çÎÝ
çà¢ÈGU¢²¢Ï¢ ã¢ï x¢²¢ J (»ï…GÝ)
{51} ¶G¢ÜïU çà¢ÈGU¢ „ï ±Ú}¢ ÜU¢ §GH¢…
à¢ñ¶Gï }¢¢ïãGçvGÜGUÜGU, ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ à¢ñ¶G ¥GÏÎéH ãGÜGU

}¢¢ïãGçg¯ ÎïãË±è ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ç…Ý çÎÝ¢ïæ }¢ïÚè
ãG…Úï ¥S±Î
}¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ ãG¢ç…GÚè ƒè, çÜU„è }¢Ú…G ÜïU
„Ï¢Ï¢ }¢ïÚ¢ Ð¢ªæ „ê… x¢²¢, ¼GÏ¢èÏ¢¢ïæ Ýï ç}¢H ÜUÚ ©„ï }¢¢ïãçHÜU
¥G¢çÚ…G¢ (²¢’Ýè ãH¢ÜU ÜUÚ ÎïÝï ±¢H¢ }¢Ú…G) ÜGUÚ¢Ú Îï¼ï ãé» §GH¢…
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„ï ã¢ƒ Ú¢ïÜU çÎ²¢ J }¢ñæ Ýï (}¢ÜGU¢}¢ï „é»ïGÏ¢ „ï) ¶G¢ÜïU Ð¢ÜU Hè ¥¢ñÚ
§çS¼’}¢¢H à¢éM¥G çÜU²¢ ƒ¢ïÇGï ãè çÎÝ¢ïæ }¢ï Ï¢ÇGè ¥¢„¢Ýè
„ï ±Ú}¢ (²¢’Ýè „ê…éÝ) „ï Ý…¢¼ ç}¢H x¢§ü J (»ï…GÝ) ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï
Ú„êH “}¢ÜGU¢}¢ï „é»GïÏ¢” ÜU¢ï “¶G¢ÜïU çà¢ÈGU¢” ÜïU Ý¢}¢ „ï …¢Ý¼ï ãñæ,
¥zG„¢ï„ ! ±¢ïã }¢éÏ¢¢ÚÜU …x¢ã ¥Ï¢ ÀéÐ¢ Îè x¢§ü ãñ, Ï¢„¢ ¥±ÜGU¢¼
©Gàà¢¢ÜGU ¶¢ïÎ ÜUÚ “¶G¢ÜïU çà¢ÈGU¢” ãG¢ç„H ÜUÚ Hï¼ï ãñæ, }¢x¢Ú
§ç‹¼…G¢ç}¢²¢ Ç¢}¢Ú ±x¢GñÚ¢ Ç¢H ÜUÚ çÈUÚ „ï Ï¢‹Î ÜUÚ Îï¼è ãñ J
}¢ÎèÝï ÜUè ç}¢^è …GÚ¢ „è ©Æ¢ ÜUÚ

çÐ²¢ï Í¢¢ïH ÜUÚ ãÚ }¢Ú…G ÜUè Î±¢ ãñ
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 347)

ãG¢ç…²¢ïæ ÜUè 42 çãGÜU¢²¢¼

ãG…Úï ¥S±Î
à¢ãÝà¢¢ãï ¥Ý¢}¢ ÜU¢ „H¢}¢
¥ÐÝï »ÜU x¢éGH¢}¢ ÜïU Ý¢}¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢éH ÈGUÁGH §ÏÝï …GèÚÜU ÜGUê}¢„¢Ýè
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ïÚï Ð¢„ wG¢éÚ¢„¢Ý „ï »ÜU ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH
¥¢²¢ ¥¢ñÚ ÜUãÝï Hx¢¢ : }¢ñæ }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU
}¢ïæ „¢ï²¢ ãé±¢ ƒ¢ çÜU …Ý¢Ï¢ï çÚ„¢H¼ï }¢¥¢Ï¢
Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ wG±¢Ï¢ }¢ïæ ÜUÚ}¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ : HÏ¢ã¢»
}¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ±¢ ãé», ÚãG}¢¼ ÜïU ÈêUH Û¢ÇGÝï Hx¢ï ¥¢ñÚ ¥ËÈGU¢…G ÜéUÀ ²êæ
¼Ú¼èÏ¢ Ð¢» : …Ï¢ ¼ê ã}¢…G¢Ý …¢» ¼¢ï ¥Ï¢éH ÈGUÁGH §ÏÝï …GèÚÜU …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÜU¢ï }¢ïÚ¢ „H¢}¢ ÜUãÝ¢ J }¢ñæ ¥G…üG x¢é…G¢Ú ãé±¢ : ²¢ Ú„êHËH¢ã

! ©Ý ÐÚ §„ ÜUÚ}¢ ÜUè ±…ã ? ÈGUÚ}¢¢²¢ : “±¢ïã
Ú¢ï…¢G Ý¢ 100 Ï¢¢Ú }¢éÛ¢ ÐÚ ÎéMÎï Ð¢ÜU ÐÉG¼¢ ãñ J” „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢éH
ÈGUÁGH ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : çÈUÚ ±¢ïã wG¢éÚ¢„¢Ýè (}¢éÛ¢ „ï)

ÜUãÝï Hx¢¢ : }¢éÛ¢ï |¢è ±¢ïã ÎéMÎï Ð¢ÜU Ï¢¼¢ Îèç…²ï (ç…„ ÜU¢ ¥¢Ð
ç±Îü ÜUÚ¼ï ãñæ) ¼¢ï }¢ñæ Ýï ©„ï Ï¢¼¢²¢ çÜU }¢ñæ Ú¢ï…G¢Ý¢ 100 ²¢ §„ „ï
ç…G²¢Î¢ }¢Ú¼Ï¢¢ ²ïã ÎéMÎï Ð¢ÜU ÐÉG¼¢ ãêæ :

©„ ¥G¢çà¢ÜGïU Ú„êH Ýï ²ïã ÎéMÎï Ð¢ÜU }¢éÛ¢ „ï „è¶ çH²¢
¥¢ñÚ ÜGU„}¢ ¶¢ ÜUÚ ÜUãÝï Hx¢¢ : }¢ñæ ¥¢Ð ÜU¢ï …¢Ý¼¢ ƒ¢ Ý ¥¢Ð ÜU¢
ÜU|¢è Ý¢}¢ „éÝ¢ ƒ¢, ¥¢Ð ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ }¢éÛ¢ï ÝçÏ¢Ä²ï ÜUÚè}¢
Ýï ãè Ï¢¼¢²¢ J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢éH ÈGUÁGH §ÏÝï …GèÚÜU
ãG…Úï ¥S±Î
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ñæ Ýï ©„ wG¢éà¢ Ý„èÏ¢ ¥G¢çà¢ÜGïU Ú„êH
ÜU¢ï ¼¢ïãGìÈGU¢ Ðïà¢ çÜU²¢ ¼¢çÜU ¥ÐÝï Œ²¢Úï ¥¢ÜGU¢
ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ ÜéUÀ }¢…GèÎ ©„ „ï „éÝêæ, HïçÜUÝ ÜGUÏ¢êH ÜUÚÝï „ï §‹ÜU¢Ú
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜUÚ¼ï ãé» ±¢ïã Ï¢¢ïH¢ : }¢ñæ „éË¼G¢Ýï ¥ç}Ï¢²¢» çÜUÚ¢}¢, Ú„êHï …Gè
»ãGç¼Ú¢}¢ ÜU¢ }¢éÏ¢¢ÚÜU Ðñx¢G¢}¢ Ðãéæ™¢Ýï ÜU¢ ÜU¢ï§ü
Îé‹²±è Ï¢ÎH¢ Ýãèæ ™¢ã¼¢ J §„ ÜïU Ï¢¢’Î ©„ ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH ÜU¢ï
}¢ñæ Ýï Î¢ïÏ¢¢Ú¢ ÜU|¢è Ýãèæ Îï¶¢ J
{52} ±¢çHÎï }¢ãê}Gü ¢ ÐÚ …æx¢H }¢ïæ ÜUÚ}¢ Ï¢¢H¢» ÜUÚ}¢
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ „ézG²¢Ý ¯¢ñÚè ÈGUÚ}¢¢¼ï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ãñæ : “}¢ñæ Ýï Î¢ñÚ¢Ýï ¼G±¢ÈGU »ÜU ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH ÜU¢ï ãÚ ÜGUÎ}¢

ÐÚ ãéGÁG¢êÚ ÝçÏ¢Ä²ï Ð¢ÜU, „¢çãGÏ¢ï H¢ñH¢ÜU, „Ä²¢ãïG ¥zGH¢ÜU
ÐÚ ÎéMÎï Ð¢ÜU ÐÉG¼ï ãé» Îï¶¢ ¼¢ï ÐêÀ¢ :

“|¢¢§ü ! “ , ” ÜïU Ï¢…¢» ç„ÈüUG ÎéMÎï Ð¢ÜU ÐÉïG …¢Ýï
}¢ïæ v²¢ Ú¢…G ãñ ?” ¼¢ï ©„ Ýï }¢ïÚ¢ Ý¢}¢ Î²¢üz¼G çÜU²¢, çÈUÚ ÜUã¢ :
}¢ñæ ¥ÐÝï ±¢çHÎï çx¢Ú¢}¢è ÜïU „¢ƒ ãGÁ…ï Ï¢ñ¼éËH¢ã ÜïU çH²ï ™H¢,
¥cÝ¢» „ÈGUÚ (²¢’Ýè „ÈGUÚ ÜïU Î¢ñÚ¢Ý) ±¢çHÎï Ï¢éÁ¢G éx¢ü±¢Ú à¢ÎèÎ
Ï¢è}¢¢Ú ã¢ï x¢», ã}¢ »ÜU }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ ÆãÚ x¢» J §GH¢… }¢é¥G¢H…¢
çÜU²¢ }¢x¢Ú ÜGU…G¢» §H¢ãè „ï ±¢ïã ±ÈGU¢¼ Ð¢ x¢», ²ÜU¢²ÜU

©Ý ÜU¢ ™ïãÚ¢ ç„²¢ã ¥¢ñÚ ¥¢æ¶ïæ ç¼ÚÀè ã¢ï x¢§üæ ¥¢ñÚ ÐïÅ |¢è
ÈêUH x¢²¢ J ²ïã Îï¶ ÜUÚ }¢ñæ Í¢Ï¢Ú¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ Ú¢ï¼ï ãé» ÐÉG¢ :
ãG…Úï ¥S±Î
}¢ñæ Ýï }¢ãêüG}¢ ÜïU ™ïãÚï ÐÚ ™¢ÎÚ ©ÉG¢ Îè J
§„è ÐÚïà¢¢Ýè ÜïU ¥G¢H}¢ }¢ïæ }¢éÛ¢ï ÝèæÎ Ýï ¥¢ Í¢ïÚ¢, }¢ñæ Ýï wG±¢Ï¢ }¢ïæ
§ç‹¼ã¢§ü „¢ÈGU „éƒÚï çHÏ¢¢„ }¢ïæ }¢ËÏ¢ê„ »ÜU ãéGSÝ¢ï …}¢¢H ÜïU ÐñÜUÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢é¥Gœ¢GÚ }¢é¥Gœ¢GÚ Ï¢éÁG¢éx¢ü ÜUè ç…G²¢Ú¼ ÜUè, »ï„¢ „¢çãGÏ¢ï ãéGSÝ¢ï …}¢¢H
}¢ïÚè ¥¢æ¶ Ýï ÜU|¢è Ýãèæ Îï¶¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ »ï„è wG¢éàÏ¢ê |¢è }¢ñæ Ýï ÜU|¢è
Ýãèæ „êæÍ¢è ƒè, ±¢ïã }¢ïÚï ±¢çHÎï }¢ãêüG}¢ ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ¼à¢ÚèÈGU Hï ¥¢»,
™¢ÎÚ ãÅ¢§ü ¥¢ñÚ ¥ÐÝ¢ ÝêÚ¢Ýè ã¢ƒ ©Ý ÜïU ™ïãÚï ÐÚ ÈñUÚ¢ J Îï¶¼ï ãè
Îï¶¼ï }¢ãêüG}¢ ÜïU ™ïãÚï ÜUè ç„²¢ãè ÝêÚ }¢ïæ ¼ÏÎèH ã¢ï x¢§ü, ¥¢æ¶ïæ ¥¢ñÚ
ÐïÅ |¢è ÎéLS¼ ã¢ï x¢», …Ï¢ ±¢ïã ÝêÚ¢Ýè Ï¢éÁG¢éx¢ü ±¢Ð„ …¢Ýï ÜïU çH²ï
ÐHÅï ¼¢ï }¢ñæ ©Ý ÜïU Î¢}¢Ý „ï çHÐÅ x¢²¢ ¥¢ñÚ ¥G…üG ÜUè : “¥¢Ð
ÜU¢ñÝ ãñæ ? ç…Ý ÜïU „Ï¢Ï¢ ¥ËH¢ã Ýï }¢ïÚï ±¢çHÎï }¢ãê}Gü ¢ ÐÚ §„
±èÚ¢Ýï }¢ïæ ²ïã »ãG„¢Ý ÈGUÚ}¢¢²¢ ãñ J” ÈGUÚ}¢¢²¢ : “v²¢ ¼é}¢ }¢éÛ¢ï Ýãèæ
Ðã™¢Ý¼ï ?” }¢ñæ „¢çãGÏ¢ï ÜéUGÚ¥¢Ý }¢éãG}}¢Î çÏ¢Ý ¥GÏÎéËH¢ã

( ) ãêæ, ¼é}ã¢Úï ±¢çHÎ x¢éÝãx¢¢Ú ƒï HïçÜUÝ }¢éÛ¢ ÐÚ
ÜU¯Ú¼ „ï ÎéMÎï Ð¢ÜU |¢ï…¼ï ƒï, …Ï¢ ²ïã §„ ¼ÜUHèÈGU }¢ïæ }¢éÏ¼H¢
1 : ¼…ü}¢» ÜU‹…GéH §ü}¢¢Ý : ã}¢ ¥ËH¢ã ÜïU }¢¢H ãñæ ¥¢ñÚ ã}¢ ÜU¢ï ©„è ÜUè
¼GÚÈGU çÈUÚÝ¢ ãñ J
ãé» ¼¢ï }¢éÛ¢ „ï ÈGUçÚ²¢Î ÜUè ƒè ¥¢ñÚ Ï¢ïà¢ÜU …¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ ÜU¯Ú¼ „ï
ÎéMÎï Ð¢ÜU ÐÉG¼¢ ãñ }¢ñæ ©„ ÜUè ÈGUçÚ²¢Î Ú„è ÜUÚ¼¢ ãêæ J’’ çÈUÚ
}¢ïÚè ¥¢æ¶ ¶éH x¢§ü, }¢ñæ Ýï Îï¶¢ çÜU ãGÜUG èÜGU¼ }¢ïæ |¢è }¢ïÚï ±¢çHÎï }¢ãêü}G ¢
ÜïU ™ïãÚï ÐÚ ÝêÚ ÈñUH¢ ãé±¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ ÐïÅ |¢è ¥ÐÝè ¥SHè ãG¢H¼
ãG…Úï ¥S±Î
ÐÚ ¥¢ ™éÜU¢ ƒ¢ J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Îé‹²¢ ± ¥¢ç¶GÚ¼ }¢ïæ …Ï¢ }¢ñæ Úãêæ „H¢}¢¼
Œ²¢Úï ÐÉêæG Ý v²êæÜUÚ ¼é}¢ ÐÚ „H¢}¢ ãÚ Î}¢
çHËH¢ã ¥Ï¢ ã}¢¢Úè ÈGUçÚ²¢Î ÜU¢ï Ðãéæç™²ï !
Ï¢ïãÎG ãñ ãG¢H ¥Ï¢¼Ú ¼é}¢ ÐÚ „H¢}¢ ãÚ Î}¢ (…G¢ñÜïGU Ý¢’¼)
{53} ¥ÐÝï ¥¢ÜGU¢ „ï ÐãHï ¼G±¢ÈGU Ýãèæ ÜUMæx¢¢

}¢ãGÏ¢êÏ¢ï ÚÏÏ¢ï x¢GÝè, ¥¢ÜGU¢» }¢vÜUè }¢ÎÝè Ýï
„éËãGï ãéÎG çñ Ï¢²¢ ÜïU }¢¢ñÜUG ¥G ÐÚ ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©Gc¢}¢¢Ýï x¢GÝè
ÜU¢ï ¥ÐÝ¢ „ÈGUèÚ Ï¢Ý¢ ÜUÚ }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ |¢ï…¢
çÜU ÜéUzGÈGU¢Ú „ï }¢é…G¢ÜUÚ¢¼ ÜUÚïæ v²êæçÜU ©Ý H¢ïx¢¢ïæ Ýï ²ïã ¼Gñ çÜU²¢ ƒ¢

çÜU §„ „¢H à¢¢ãï ¶ñGLH ¥Ý¢}¢ ¥¢ñÚ „ãG¢Ï¢»
çÜUÚ¢}¢ ÜU¢ï }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ Î¢ç¶GH
Ýãèæ ã¢ïÝï Îïæx¢ï J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©Gc¢}¢¢Ýï x¢GÝè ãGÚ}¢ï

ÜU¢’Ï¢¢ Ðãéæ™ï ¼¢ï ©‹ãïæ Ï¢¼¢²¢ x¢²¢ çÜU §„ „¢H ¥¢Ð H¢ïx¢ ãG…
Ýãèæ ÜUÚ „ÜU¼ï J ÜéUzGÈUG ¢Úï }¢vÜU¢ Ýï ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©Gc¢}¢¢Ýï x¢GÝè
„ï ÜUã¢ : ™êæçÜU ¥¢Ð ²ã¢æ ¥¢ x¢» ãñæ, §„ çH²ï ™¢ãïæ

¼¢ï ¼G±¢ÈGU ÜUÚ Hèç…²ï J ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©Gc¢}¢¢Ýï x¢GÝè
ÜU¢ï ¥ËH¢ã ÜïU Œ²¢Úï ÝÏ¢è }¢vÜUè }¢ÎÝè ÜïU
ãG…Úï ¥S±Î
çÏ¢x¢GñÚ ¼G±¢ÈGU ÜUÚÝ¢ x¢±¢Ú¢ Ý ãé±¢ çHã¢…G¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ :
“ ²¢’Ýè }¢ñæ ©„ ±vG¼ ¼ÜU
¼G±¢ÈïUG ÜU¢’Ï¢¢ Ýãèæ ÜUMæx¢¢ …Ï¢ ¼ÜU Ú„êHéËH¢ã
¼G±¢ÈGU Ý ÜUÚ Hïæ J”
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥ËH¢ã „ï v²¢ Œ²¢Ú ãñ ©Gc¢}¢¢Ýï x¢GÝè ÜU¢
}¢ãGÏ¢êÏ¢ï wG¢éÎ¢ ²¢Ú ãñ ©Gc¢}¢¢Ýï x¢GÝè ÜU¢ (…G¢ñÜïUG Ý¢’¼)
{54} 20 ÐñÎH „ÈGUÚï ãG… …Ï¢Hï ©ãGéÎ

Ú¢çÜUÏ¢ï Î¢ñà¢ï }¢éS¼GÈGU¢, „çÄ²ÎéH ¥çS¶G²¢, Ï¢Ú¢ÎÚï à¢ãèÎï
ÜUÚÏ¢H¢, ç…x¢Ú x¢¢ïà¢» ÈGU¢ç¼G}¢¢, çÎHÏ¢‹Îï }¢é¼ü…G¢, „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ï
ãG„Ý }¢éÁ¼Ï¢¢ Ýï »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ : }¢ñæ Ï¢ãé¼ à¢<}¢‹Î¢
ãêæ, ¥¢ã ! ¥ËH¢ã „ï çÜU„ ¼GÚãG }¢éH¢ÜGU¢¼ ÜUMæx¢¢ !

¥zG„¢ï„ ! ©„ ÜïU Ð¢ÜU Í¢Ú (²¢’Ýè ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢) ¼ÜU ÜU|¢è
ÐñÎH ™H ÜUÚ Ýãèæ ¥¢²¢ J §„ ÜïU Ï¢¢’Î ¥¢Ð 20
Ï¢¢Ú }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ „ï }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢

ãG… ÜïU çH²ï ÐñÎH ¥¢» J }¢‹ÜGUêH ãñ : »ÜU
}¢Ú¼Ï¢¢ ¥¢Ð Ýï ¶G¢Ý» ÜU¢’Ï¢¢ ÜU¢ ¼G±¢ÈGU çÜU²¢
çÈUÚ }¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢ ÐÚ Î¢ï Úv¥G¼ Ý}¢¢…G ±¢ç…Ï¢éœ¢G±¢ÈGU ¥Î¢ ÜUè

çÈUÚ ¥ÐÝ¢ LwG„¢Úï }¢éÏ¢¢ÚÜU }¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢ ÐÚ Ú¶ çÎ²¢ ¥¢ñÚ …G¢Ú¢ï
çÜGU¼G¢Ú Ú¢ï¼ï ãé» §„ ¼GÚãG }¢éÝ¢…¢¼ ÜUè : “»ï }¢ïÚï ÚÏÏ¢ï ÜGUÎèÚ !
ãG…Úï ¥S±Î
¼ïÚ¢ ãGÜGUèÚ Ï¢‹Î¢ ¼ïÚï ÎÚ±¢…Gï ÐÚ ãG¢ç…GÚ ãñ, ¼ïÚ¢ ç|¢ÜU¢Úè ¼ïÚï ÎÚ±¢…Gï
ÐÚ ãG¢ç…GÚ ãñ, ¼ïÚ¢ ç}¢SÜUèÝ Ï¢‹Î¢ ¼ïÚï ÎÚ±¢…ïG ÐÚ ãG¢ç…GÚ ãñ,”
§‹ãèæ ¥ËÈGU¢…G ÜU¢ï Ï¢¢Ú Ï¢¢Ú Î¢ïãÚ¢¼ï ¥¢ñÚ Ú¢ï¼ï Úãï J §„ ÜïU Ï¢¢’Î
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢ „ï Ï¢¢ãÚ ¼à¢ÚèÈGU H¢» ¼¢ï ¥¢Ð ÜU¢
x¢é…GÚ ™‹Î ç}¢SÜUèÝ¢ïæ ÜïU Ð¢„ „ï ãé±¢ …¢ï Ï¢ñÆï („-ÎÜïGU ÜUè) Ú¢ïçÅ²¢ïæ
ÜïU ÅéÜUÇïG ¶¢ Úãï ƒï, ¥¢Ð Ýï ©Ý ÜU¢ï „H¢}¢ çÜU²¢,
…±¢Ï¢ï „H¢}¢ ÜïU Ï¢¢’Î ©‹ã¢ïæ Ýï ¶¢Ýï ÜUè Î¢’±¼ Îè, ¥¢Ð
çÏ¢H¢ ¼ÜUËHéÈGU ©Ý ÜïU ÎS¼ÚwG±¢Ý ÐÚ Ï¢ñÆ x¢» ¥¢ñÚ
ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¥x¢Ú ²ïã Ú¢ïçÅ²¢ïæ ÜïU ÅéÜUÇGï „-ÎÜïGU ÜïU Ý ã¢ï¼ï ¼¢ï ¥¢Ð …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ãG…GÚ¢¼ ÜïU „¢ƒ ¶¢Ýï }¢ïæ …GMÚ çà¢ÜUü¼ ÜUÚ¼¢, }¢x¢Ú ã}¢ ¥¢Hï
Ú„êH ÜïU çH²ï „-ÎÜGU¢ ãGÚ¢}¢ ãñ J §„ ÜïU Ï¢¢’Î ¥¢Ð
©Ý ç}¢SÜUèÝ¢ïæ ÜU¢ï ¥ÐÝè çÜGU²¢}¢ x¢¢ã ÐÚ „¢ƒ Hï ¥¢» ¥¢ñÚ „Ï¢

ÜU¢ï ©G}Î¢ ¶¢Ý¢ ç¶H¢²¢, çÈUÚ LwG„¼ ã¢ï¼ï ±vG¼ „Ï¢ ÜU¢ï çÎÚã}¢
|¢è §GÝ¢²¼ ÈGUÚ}¢¢» J

±¢ïã ãG„Ý }¢éÁ¼Ï¢¢ „çÄ²ÎéH ¥çS¶G²¢
Ú¢çÜUÏ¢ï Î¢ñà¢ï §GÁG…G¼ Ðï H¢¶¢ïæ „H¢}¢

ãG…Úï ¥S±Î
{55} ¥¢ÜGU¢ ÜïU „¢ƒ Ï¢¢çÚà¢ }¢ïæ ¼G±¢ÈGU ÜUè „¥G¢Î¼
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! Ï¢¢çÚà¢ }¢ïæ ¼G±¢ÈGU ÜUè |¢è v²¢
Ï¢¢¼ ãñ ! ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê §GÜUG ¢H ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ :
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ý„ çÏ¢Ý }¢¢çHÜU ÜïU „¢ƒ }¢ñæ Ýï
Ï¢¢çÚà¢ }¢ïæ ¼G±¢ÈGU ÜUè „¥G¢Î¼ ãG¢ç„H ÜUè, …Ï¢ “}¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢’’
ÐÚ ã}¢ Î¢ï Úv¥G¼ ¥Î¢ ÜUÚ ™éÜïU ¼¢ï ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ý„
Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : Ý» ç„Úï „ï ¥G}¢H ÜUÚ¢ï Ï¢ïà¢ÜU ¼é}ã¢Úï
x¢éÝ¢ã Ï¢wGà¢ çÎ²ï x¢» ãñæ, „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢ Ýï ã}¢
„ï §„è ¼GÚãG ÈGUÚ}¢¢²¢ ¥¢ñÚ ã}¢ Ýï Ú„êHéËH¢ã ÜïU
„¢ƒ Ï¢¢çÚà¢ }¢ïæ ¼G±¢ÈGU ÜU¢ à¢ÚÈGU ãG¢ç„H çÜU²¢ J
¥¢… ãñ M Ï¢M }¢ïÚï ÜU¢’Ï¢¢ ç„Hç„H¢ ãñ ¼G±¢ÈGU ÜU¢ ²¢ ÚÏÏ¢

¥Ï¢í Ï¢Ú„¢ Îï ÝêÚ ÜU¢ çÜU Hêæ Ï¢¢çÚà¢ï ÝêÚ }¢ïæ Ýã¢ ²¢ ÚÏÏ¢
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 87)

{56} }¢éÛ¢ï ãGÚ}¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ Hï ™H¢ï
ãG…GÚ¼ï }¢¢ñH¢Ý¢ ¥GÏÎéH ãGÜGU §H¢ã ¥¢Ï¢¢Îè

çã‹Î ÜïU Ï¢¢çà¢‹Îï ¥¢ñÚ …HèHéH ÜGUÎí ¥G¢çH}¢ï ÎèÝ ƒï, ™¢Hè„
„¢H „ï …G¢§Î }¢vÜU» }¢é¥GÁG…G}¢¢ }¢ïæ çÜGU²¢}¢ Ð…GèÚ Úãï J §çË¼…G¢}¢Ý
ãG…Úï ¥S±Î
(…GMÚ) ãÚ „¢H ãG… ÜUÚ¼ï J »ÜU „¢H …G}¢¢Ý» ãG… }¢ïæ ¥¢Ð
Ï¢ãé¼ ¥GHèH ¥¢ñÚ „¢çãGÏ¢ï çÈGUÚ¢à¢ (²¢’Ýè Ï¢è}¢¢Ú ã¢ï
ÜUÚ çÏ¢S¼Ú ÐÚ ÐÇïG) ƒï, (ÁG¢éH çãGÁ…ç¼H ãGÚ¢}¢ ÜUè) Ý±èæ ¼¢Úè¶G
¥ÐÝï ¼H¢ç}¢…G¢ (²¢’Ýè à¢¢çx¢Î¢ïZ) „ï ÜUã¢ : “}¢éÛ¢ï ãGÚ}¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Hï ™H¢ï !” ÜU§ü ¥¢Î}¢è ©Æ¢ ÜUÚ H¢», ÜU¢’Ï¢» }¢é¥GÁG…G}¢¢ ÜïU
„¢}¢Ýï çÏ¢Æ¢²¢, …G}¢ …G}¢ à¢ÚèÈGU }¢æx¢¢ ÜUÚ çÐ²¢ ¥¢ñÚ Îé¥G¢ ÜUè,
çÜU “§H¢ãè ( ) ãG… „ï }¢ãGM}¢ Ý Ú¶ J” ©„è ±vG¼ }¢¢ñH¢
¼¥G¢H¢ Ýï »ï„è ÜéUGÃÃ¢¼ ¥G¼G¢ ÈGUÚ}¢¢§ü çÜU ©Æ ÜUÚ ¥ÐÝï Ð¢ªæ „ï
¥GÚÈGU¢¼ à¢ÚèÈGU x¢» ¥¢ñÚ ãG… ¥Î¢ çÜU²¢ J
(}¢ËÈGUê…G¢¼ï ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼, çãGS„¢. 2, „. 198 }¢éHwG¶G„Ý)
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! ¥x¢Ú ²ÜGUèÝï }¢¢ïãìGÜU}¢ ã¢ï ¼¢ï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
Ï¢ïà¢ÜU ¥¢Ï¢ï …G}¢ …G}¢ ÐèÝï ÜïU Ï¢¢’Î …¢ï Îé¥G¢ }¢¢æx¢è …¢» ÜGUÏ¢êH
ã¢ï¼è ãñ ¥¢ñÚ v²êæ Ý ã¢ï çÜU ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ ãñ :
“…G}¢ …G}¢ ç…„ }¢éÚ¢Î ÜïU çH²ï çÐ²¢ …¢» ©„è ÜïU çH²ï ãñ J”
²ïã …G}¢ …G}¢ ©„ çH²ï ãñ ç…„ çH²ï §„ ÜU¢ï çÐ²ï ÜU¢ï§üG

§„è …G}¢ …G}¢ }¢ïæ …‹Ý¼ ãñ §„è …G}¢ …G}¢ }¢ïæ ÜU¢ñ¯Ú ãñ

{57} ãGËÜGU }¢ïæ „ê§ü ™é|¢Ýï ÜU¢ …G}¢ …G}¢ „ï §GH¢… ã¢ï x¢²¢
ãG}…G¢ çÏ¢Ý ±¢ç„H ¥ÐÝï ±¢çHÎï çx¢Ú¢}¢è „ï ÝvGH ÜUÚ¼ï

ãñæ : ãGÚ}¢ï }¢¢ïãG¼Ú}¢ }¢ïæ »ÜU ¥¢Î}¢è Ýï „œ¢ê ¶¢», ©„ }¢ïæ „ê§ü ƒè
…¢ï çÜU ãGËÜGU }¢ïæ ™é|¢ x¢§ü ¥¢ñÚ ©„ ÜUè …¢Ý ÐÚ Ï¢Ý x¢§ü, H¢¶
…¼Ý ÜUÚÝï ÜïU Ï¢¢ ±é…êÎ ¥¢Ú¢}¢ Ý ãé±¢, ©„ Ýï ÜUÚ¢ã¼ï ãé» ÜUã¢ :
ãG…Úï ¥S±Î
}¢ïÚ¢ ¥¢ç¶GÚè §GH¢… …G}¢ …G}¢ ãñ }¢éÛ¢ï ¥¢Ï¢ï …G}¢ …G}¢ çÐH¢¥¢ï
}¢ñæ ÆèÜU ã¢ï …¢ªæx¢¢ J ™éÝ¢‹™ï ©„ï ¥¢Ï¢ï …G}¢ …G}¢
çÐH¢²¢ x¢²¢ J ¥¢Ï¢ï …G}¢ …G}¢ à¢ÚèÈGU ÜUè Ï¢ÚÜU¼ „ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
©„ï ç„ãìGãG¼ ç}¢H x¢§ü J Ú¢±è ÜUã¼ï ãñæ : }¢ïÚï ±¢çHÎ „¢çãGÏ¢ Ýï ©„
¥¢Î}¢è ÜU¢ï ÜU§ü çÎÝ Ï¢¢’Î ãGÚ}¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ Îï¶¢ çÜU ±¢ïã ÐéÚ „éÜêUÝ
¥¢ñÚ }¢éÜU}}¢H ç„ãìGãG¼²¢Ï¢ ãñ J
}¢ñæ }¢vÜïU }¢ïæ …¢ ÜUÚ ÜUMæx¢¢ ¼G±¢ÈGU ¥¢ñÚ
Ý„èÏ¢ ¥¢Ï¢ï …G}¢ …G}¢ }¢éÛ¢ï ã¢ïx¢¢ ÐèÝ¢
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 323)
{58} Œ²¢„ ÜU¢ Ï¢è}¢¢Ú ¥¢ñÚ ¥¢Ï¢ï …G}¢ …G}¢ ÜUè Ï¢ã¢Ú
»ÜU ²}¢Ýè …¢ï çÜU §çS¼SÜGU¢ ( )(²¢’Ýè ÐïÅ Ï¢ÉG
…¢Ýï ¥¢ñÚ à¢ÎèÎ Œ²¢„ Hx¢Ýï) ÜïU }¢Ú…G }¢ïæ }¢éÏ¼H¢ ƒ¢, ²}¢Ý ÜïU
¼GÏ¢èÏ¢¢ïæ Ýï ©„ï H¢ §GH¢… ÜGUÚ¢Ú Îï çÎ²¢ ƒ¢ }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢

ãG¢ç…GÚ ãé±¢, ²ã¢æ ÜïU ¼GÏ¢èÏ¢¢ïæ Ýï |¢è }¢¢’ç…GÚ¼ ÜUÚ
Hè J ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ Ýï ©„ ÜïU çÎH }¢ïæ Ç¢H¢ çÜU ±¢ïã ¥¢Ï¢ï
…G}¢ …G}¢ çÐ²ï ™éÝ¢‹™ï ©„ Ýï wG¢êÏ¢ ÐïÅ |¢Ú ÜUÚ ¥¢Ï¢ï …G}¢ …G}¢
çÐ²¢ ¥¢ñÚ ÚÏÏ¢éH ¥ÚÏ¢¢Ï¢ ÜïU ÈGUÁGH¢ï ÜUÚ}¢ „ï çà¢ÈGU¢²¢Ï¢

ã¢ï x¢²¢ J (»ï…GÝ „. 255)
¼ê }¢vÜïU ÜUè x¢çH²¢æ çÎ¶¢ ²¢ §H¢ãè
±ã¢æ wG¢êÏ¢ …G}¢ …G}¢ çÐH¢ ²¢ §H¢ãè
{59} ¥G¼G¢¥¢ïæ ÜU¢ ÜéæU±¢æ „…G¢¥¢ïæ ÜU¢ ÜéæU±¢æ

ãG…Úï ¥S±Î
}¢é…¢çãÎ çÏ¢Ý ²ãGì²¢ Ï¢Ë¶Gè ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : »ÜU wG¢éÚ¢„¢Ýè
60 „¢H „ï }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ Úã¼¢ ƒ¢ …¢ï çÜU
Ï¢ÇG¢ ¥G¢çÏ¢Î¢ï …G¢çãÎ à¢Ï¢ ç…G‹Î¢Î¢Ú à¢wG„ ƒ¢, çÎÝ ÜU¢ï ÜéUGÚ¥¢Ýï
ÜUÚè}¢ ÐÉG¼¢, „¢Úè Ú¢¼ ¼G±¢ÈGU ÜUÚ¼¢ J »ÜU ÝïÜU ¥¢ñÚ „¢HïãG
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥¢Î}¢è ¥¢ñÚ ©„ wG¢éÚ¢„¢Ýè ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý Î¢ïS¼è ƒè J ©„ „¢HïãG
}¢Îü Ýï ¥ÐÝï wG¢éÚ¢„¢Ýè Î¢ïS¼ ÜU¢ï Î„ ã…G¢Ú ÎèÝ¢Ú Ï¢¼G¢ñÚï ¥}¢¢Ý¼
çÎ²ï ¥¢ñÚ „ÈGUÚ ÐÚ ™H¢ x¢²¢ J …Ï¢ „ÈGUÚ „ï H¢ñÅ¢ ¼¢ï Ð¼¢ ™H¢
©„ ÜU¢ wG¢éÚ¢„¢Ýè Î¢ïS¼ ÈGU¢ñ¼ ã¢ï ™éÜU¢ ãñ, ²ïã ©„ ÜïU ±¢çÚ¯¢ïæ ÜïU
Ð¢„ x¢²¢ ¥¢ñÚ ¥ÐÝè ¥}¢¢Ý¼ }¢¢æx¢è, ©‹ã¢ïæ Ýï H¢ §GË}¢è ÜU¢ §ÁGã¢Ú
çÜU²¢ J ©„ „¢HïãG à¢wG„ Ýï ÈéUGÜGUã¢» }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ „ï §„ …Ï¢Hï ©ãGéÎ

±¢çÜGU»G ÜU¢ ç…GRU çÜU²¢, ©‹ã¢ïæ Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : ã}¢ïæ ©}}¢èÎ ãñ }¢ãêüG}¢
wG¢éÚ¢„¢Ýè …‹Ý¼è ã¢ïx¢¢, ¼é}¢ ¥¢{è Ú¢¼ ÜïU Ï¢¢Î çÏ¢¥Úï …G}¢ …G}¢
ÜïU ¥‹ÎÚ Û¢¢æÜU ÜUÚ §„ ¼GÚãG ¥¢±¢…G ÎïÝ¢ : “»ï wG¢éÚ¢„¢Ýè ! }¢ñæ Ýï
¼é}ãïæ ¥}¢¢Ý¼ Îè ƒè J” ±¢ïã …±¢Ï¢ Îï Îïx¢¢ J ©„ Ýï »ï„¢ ãè çÜU²¢

}¢x¢Ú …G}¢ …G}¢ ÜïU ÜéæU±ïæ „ï …±¢Ï¢ Ý ¥¢²¢ J ©„ Ýï çÈUÚ ©G-H}¢¢»
}¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ „ï Ú¢çÏ¢¼G¢ çÜU²¢, ©‹ã¢ïæ Ýï §ÁGã¢Úï ¥zG„¢ï„ ÜUÚ¼ï
ãé» ÜUã¢ : à¢¢²Î ±¢ïã …‹Ýç¼²¢ïæ }¢ïæ „ï Ýãèæ ±ÚÝ¢ ©„ ÜUè MãG
çÏ¢¥Úï …G}¢ …G}¢ }¢ïæ ã¢ï¼è, ¥Ï¢ ¼é}¢ ²}¢Ý }¢ïæ çÏ¢¥Úï Ï¢Úãê¼ ÐÚ …¢
ÜUÚ §„è ¼GÚãG Ï¢éH¢¥¢ï J ±¢ïã ÜéæU±¢æ …ã‹Ý}¢ ÜïU ÜUÝ¢Úï ÐÚ ãñ ±ã¢æ
…ã‹Ýç}¢²¢ïæ ÜUè MãGïæ ã¢ï¼è ãñæ J ™éÝ¢‹™ï ²ïã ²}¢Ý Ðãéæ™¢ ¥¢ñÚ çÏ¢¥Úï
Ï¢Úãê¼ }¢ïæ Û¢¢æÜU ÜUÚ ¥¢±¢…G Îè : “»ï wG¢éÚ¢„¢Ýè ! }¢ñæ Ýï ¼é}ãïæ
¥}¢¢Ý¼ Îè ƒè J” ±ã¢æ MãG¢ïæ ÜU¢ï ™è¶G¼ï „éÝ¢, »ÜU „ï ÐêÀ¢ : ¼ê
ãG…Úï ¥S±Î
v²êæ ¥G…G¢Ï¢ }¢ïæ }¢éÏ¼H¢ ãñ ? ©„ Ýï ÜUã¢ : “}¢ñæ …G¢çH}¢ ƒ¢ ãGÚ¢}¢
¶¢¼¢ ƒ¢ }¢HÜéUH }¢¢ñ¼ Ýï }¢éÛ¢ï ²ã¢æ ÈñUæÜU çÎ²¢ ãñ J” Îê„Úè MãG
Ï¢¢ïHè : “}¢ñæ ¥GÏÎéH }¢çHÜU çÏ¢Ý }¢Ú±¢Ý ÜUè MãG ãêæ, ÁG¢éË}¢ ÜUè
±…ã „ï ²ã¢æ ¥G…G¢Ï¢ }¢ïæ ãêæ J” ©„ }¢Îïü „¢HïãG ÜU¢ Ï¢²¢Ý ãñ : }¢ñæ Ýï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¼è„Úè ¥¢±¢…G „éÝè …¢ï çÜU }¢ãêüG}¢ wG¢éÚ¢„¢Ýè Î¢ïS¼ ÜUè ƒè, }¢ñæ Ýï
ÐêÀ¢ : ¼é}¢ ²ã¢æ ÜñU„ï ? ¼é}¢ ¼¢ï ¥G¢çÏ¢Î¢ï …G¢çãÎ ƒï ! wG¢éÚ¢„¢Ýè Ýï
ÜUã¢ : “}¢ïÚè »ÜU }¢¢’ÁG¢êÚ Ï¢ãÝ ƒè ç…„ „ï }¢ñæ Ýï H¢ ÐÚ±¢ãè ¥¢ñÚ
ÜGUyG»G ÚïãGì}¢è ÜUè (²¢’Ýè çÚà¼¢ ¼¢ïÇ¢G ) ç…„ ÜUè ±…ã „ï „¢Úè §GÏ¢¢Î¼
¼Ï¢¢ã ã¢ï x¢§ü ¥¢ñÚ }¢éÏ¼H¢» ¥G…G¢Ï¢ ãêæ J” ©„ Ýï ÐêÀ¢ : }¢ïÚè
¥}¢¢Ý¼ ÜUã¢æ ãñ ? wG¢éÚ¢„¢Ýè Ýï ÜUã¢ : “}¢ïÚï }¢ÜU¢Ý ÜïU ÈéUGH¢æ
ÜU¢ïÝï }¢ïæ }¢ÎÈGUêÝ ãñ …¢ ÜUÚ çÝÜU¢H H¢ï J” ™éÝ¢‹™ï ²ïã }¢Îïü „¢HïãG
}¢ãêüG}¢ wG¢éÚ¢„¢Ýè ÜïU }¢ÜU¢Ý ÐÚ x¢²¢, ±ã¢æ „ï ¥ÐÝè ÚÜGU}¢ çÝÜU¢Hè
¥¢ñÚ çÈUÚ ©„ ÜUè Ï¢ãÝ ÜïU Ð¢„ Ðãéæ™¢, ©„ ÜUè …GMçÚ²¢¼ ÐêÚè
ÜUèæ, ±¢ïã wG¢éà¢ ã¢ï x¢§ü J }¢Îïü „¢HïãG Ýï }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢

ãG¢ç…GÚ ã¢ï ÜUÚ çÏ¢¥Úï …G}¢ …G}¢ }¢ïæ Û¢¢æÜU ÜUÚ
¥¢±¢…G Îè, }¢ãêüG}¢ wG¢éÚ¢„¢Ýè Ýï …±¢Ï¢ çÎ²¢ : çÏ¢Úï
Ï¢Úãê¼ „ï Ý…¢¼ ç}¢H x¢§ü ãñ ¥¢ñÚ ¥Ï¢ çÏ¢¥Úï …G}¢ …G}¢ }¢ïæ
¥}Ý¢ï ™ñÝ „ï ãêæ J
²¢ §H¢ãè ! çÚà¼ïÎ¢Ú¢ïæ „ï ÜUMæ ãéGSÝï „éHêÜU
ÜGUyG»G ÚïãìG}¢è „ï Ï¢™êæ §„ }¢ïæ ÜUMæ Ý |¢êH™êÜU
{60} çã‹Î „ï ²ÜU¢²ÜU ÜU¢’Ï¢ï ÜïU M Ï¢M

ãG…Úï ¥S±Î
çã‹Î }¢ïæ }¢¢ñ…êÎ »ÜU Í¢¢„ ÜU¢ÅÝï ±¢Hï Ï¢êÉïG „¢çãGÏ¢ ÜU¢ï 9
ÁG¢éH çãGÁ…¼éH ãGÚ¢}¢ ÜïU Ú¢ï…G ¶G²¢H ¥¢²¢ çÜU ¥¢… ²¢ñ}¢ï ¥GÚÈGU¢
ãñ, wG¢éà¢ Ý„èÏ¢ ãéGÁ…¢…ï çÜUÚ¢}¢ }¢ñÎ¢Ýï ¥GÚÈGU¢¼ }¢ïæ …}¥G ã¢ïæx¢ï ²ïã
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¶G²¢H ¥¢¼ï ãè Ï¢êÉGï „¢çãGÏ¢ Ýï »ÜU ¥¢ãï „Îü çÎHï ÐéÚ ÎÎü „ï
¶èæ™ ÜUÚ çÝã¢²¼ ãG„Ú¼ „ï ÜUã¢ : »ï ÜU¢à¢ ! }¢ñæ |¢è ãG… „ï
}¢éà¢ÚüÈGU ãé±¢ ã¢ï¼¢ J ÜéUGÎ±¼éH ÜéUÏ¢í¢, }¢ãGÏ¢êÏ¢ï ²ÁGÎ¢Ýè, ãG…GÚ¼ï
„çÄ²ÎéÝ¢ à¢ñ¶G „çÄ²Î ¥à¢ÚÈGU …ã¢æx¢èÚ „}¢Ý¢Ýè
ÜGUÚèÏ¢ ãè ¼à¢ÚèÈGU ÈGUÚ}¢¢ ƒï, ¥¢Ð Ýï ©„ ÜUè ãG„Ú¼ |¢Úè ¥¢±¢…G
„éÝè ¼¢ï ÈGUÚ}¢¢²¢ : “§{Ú ¥¢§²ï !” Ï¢êÉïG „¢çãGÏ¢ ÜGUÚèÏ¢ ¥¢»,
¥Ï¢ …GÏ¢¢Ý „ï Ýãèæ ç„ÈüGU ÎS¼ï }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜïU §à¢¢Úï „ï ÈGUÚ}¢¢²¢ :
“…¢§²ï !” §à¢¢Ú¢ ã¢ï¼ï ãè ©„ Ï¢êÉGï „¢çãGÏ¢ Ýï ã¢ƒ¢ïæã¢ƒ ¥ÐÝï
¥¢Ð ÜU¢ï }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ ÜUè }¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢ }¢ïæ
»ïGÝ ÜU¢’Ï¢ï ÜïU „¢}¢Ýï ¶ÇG¢ Ð¢²¢ ! ©‹ã¢ïæ Ýï Û¢ê}¢ Û¢ê}¢ ÜUÚ ¼G±¢ÈGU
çÜU²¢, ¥GÚÈGU¢¼ Ðãéæ™ï ¥¢ñÚ Îèx¢Ú }¢Ý¢ç„ÜïU ãG… ¥Î¢ çÜU²ï J …Ï¢
¥Ä²¢}¢ï ãG… ÐêÚï ã¢ï x¢» ¼¢ï Ï¢êÉGï ãG¢…è „¢çãGÏ¢ ÜïU çÎH }¢ïæ ¶G²¢H
¥¢²¢ çÜU ¥Ï¢ ¥ÐÝï ±¼GÝ çÜU„ ¼GÚãG Ðãé™ æ xæê ¢¢ ! §„ ¶G²¢H ÜU¢ ¥¢Ý¢
ƒ¢ çÜU ©‹ã¢ïæ Ýï ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ à¢ñ¶G …ã¢æx¢èÚ „}¢Ý¢Ýè
ÜU¢ï ¥ÐÝï „¢}¢Ýï ¶ÇG¢ Ð¢²¢, ÈGUÚ}¢¢Ýï Hx¢ï : “…¢§²ï !” Ï¢êÉïG ãG¢…è
„¢çãGÏ¢ Ýï …êæãè „Ú ©Æ¢²¢ ¼¢ï çã‹Î }¢ïæ ¥ÐÝï Í¢Ú ÜïU ¥‹ÎÚ ƒï J
(H¼G¢§ÈïGU ¥à¢ÚÈGUè çãGS„¢. 3, „. 602-603 çÏ¢œ¢„LüÈGU)
ãG…Úï ¥S±Î
v²êæÜUÚ Ý }¢ïÚï ÜU¢}¢ Ï¢Ýïæ x¢ñGÏ¢ „ï ãG„Ý
Ï¢‹Î¢ |¢è ãêæ ¼¢ï ÜñU„ï Ï¢ÇGï ÜU¢Ú„¢…G ÜU¢ (…G¢ñÜïGU Ý¢’¼)
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
{61} ¥Ý¢ï¶¢ ÜU¢ïÉGè
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢éH ãé„
G Ýñ ÎÚ¢ü… ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñæ : »ÜU „¢H }¢ñæ ¥ÜïUH¢ ãG… ÐÚ Ú±¢Ý¢ ãé±¢ ¥¢ñÚ ¼ï…Gè „ï }¢ç‹…GHïæ
¼Gñ ÜUÚ¼¢ ãé±¢ “ÜGU¢çÎç„Ä²¢” …¢ Ðãéæ™¢ J ±ã¢æ çÜU„è }¢çS…Î }¢ïæ
x¢²¢ ¼¢ï }¢ïÚè Ý…GÚ »ÜU }¢ÁÁG¢ê}¢ ²¢’Ýè ÜU¢ïÉGè à¢wG„ ÐÚ ÐÇGè J ©„
Ýï }¢éÛ¢ï „H¢}¢ çÜU²¢ ¥¢ñÚ ÜUã¢ : “»ï ¥Ï¢H ãéG„ñÝ ! v²¢ ãG… ÜU¢
§Ú¢Î¢ ãñ ?” ©„ï Îï¶ ÜUÚ }¢éÛ¢ï Ï¢ãé¼ ç…G²¢Î¢ ÜUÚ¢ã¼ (²¢’Ýè çÍ¢Ý)
}¢ãG„ê„ ã¢ï Úãè ƒè çHã¢…G¢ }¢ñæ Ýï Ï¢ÇGè Ï¢ï L¶Gè „ï ÜUã¢ : “ã¢æ J”
±¢ïã ÜUãÝï Hx¢¢ : “çÈUÚ }¢éÛ¢ï |¢è „¢ƒ Hï ™çH²ï J” }¢ñæ Ýï çÎH
}¢ïæ ÜUã¢ : “²ïã »ÜU Ý§ü }¢é„èÏ¢¼ ¥¢Ý ÐÇGè ! }¢ñæ ¼¢ï ¼‹ÎéLS¼ H¢ïx¢¢ïæ
ÜUè ÚÈGU¢ÜGU¼ (²¢’Ýè ã}¢Ú¢ãè) „ï |¢è |¢¢x¢¼¢ ãêæ ¥¢ñÚ »ÜU ÜU¢ïÉèG }¢éÛ¢ï
¥ÐÝï „¢ƒ Ú¶Ýï ÜUè ÈGUÚ}¢¢§à¢ ÜUÚ Úã¢ ãñ !” }¢ñæ Ýï „¢ÈGU §‹ÜU¢Ú ÜUÚ
çÎ²¢ J ±¢ïã H…¢…¼ „ï Ï¢¢ïH¢ : “¥¢Ð ÜUè Ï¢ÇGè }¢ïãÚÏ¢¢Ýè ã¢ïx¢è,

}¢éÛ¢ï „¢ƒ Hï Hèç…²ï J” }¢x¢Ú }¢ñæ Ýï ÜGU„}¢ ¶¢ Hè : “wG¢éÎ¢
ÜUè ÜGU„}¢ ! }¢ñæ ãÚçx¢…G ¼é}ãïæ ¥ÐÝ¢ ÚÈGUèÜGU („¢ƒè) Ý Ï¢Ý¢ªæx¢¢ J”
©„ Ýï ÜUã¢ : “¥Ï¢éH ãéG„ñÝ ! ¥ËH¢ã ÜU}¢…G¢ïÚ¢ïæ ÜU¢ï

»ï„¢ Ý±¢…G¼¢ ãñ çÜU ¼G¢ÜGU¼±Ú |¢è ãGñÚ¢Ý Úã …¢¼ï ãñæ !” }¢ñæ Ýï
ÜUã¢ : “¼é}¢ ÆèÜU ÜUã¼ï ã¢ï }¢x¢Ú }¢ñæ ¼é}ãïæ „¢ƒ Ýãèæ Ú¶ „ÜU¼¢ J”
ãG…Úï ¥S±Î
¥GSÚ ÜUè Ý}¢¢…G ÐÉG ÜUÚ }¢ñæ Ýï Î¢ïÏ¢¢Ú¢ „ÈGUÚ à¢éM¥G çÜU²¢ ¥¢ñÚ „éÏãG
ÜïU ±vG¼ »ÜU Ï¢S¼è }¢ïæ Ðãéæ™¢ ¼¢ï ãñGÚ¼ ¥æx¢ï…G ¼G¢ñÚ ÐÚ ©„è ÜU¢ïÉGè
à¢wG„ „ï }¢éH¢ÜGU¢¼ ãé§ü, ©„ Ýï }¢éÛ¢ï Îï¶¼ï ãè „H¢}¢ çÜU²¢ ¥¢ñÚ
Ï¢¢ïH¢ : “¥ËH¢ã ÜU}¢…G¢ïÚ¢ïæ ÜU¢ï »ï„¢ Ý±¢…G¼¢ ãñ çÜU
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¼G¢ÜGU¼±Ú |¢è ãGñÚ¢Ý Úã …¢¼ï ãñæ !” ©„ ÜUè ²ïã Ï¢¢¼ „éÝ ÜUÚ
}¢éÛ¢ï ©„ ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ ¥G…èÏ¢¢ï x¢GÚèÏ¢ ¶G²¢H¢¼ ¥¢Ýï Hx¢ï J Ï¢ãÚ ãG¢H
}¢ñæ ±ã¢æ „ï Ú±¢Ý¢ ãé±¢, …Ï¢ }¢ÜGU¢}¢ï “ÜGU¥G¢ü” Ðãéæ™ ÜUÚ Ý}¢¢…G
ÐÉGÝï }¢çS…Î }¢ïæ Î¢ç¶GH ãé±¢ ¼¢ï ©„ï |¢è ±ã¢æ Ï¢ñÆï Îï¶¢, ©„ Ýï
ÜUã¢ : “»ï ¥Ï¢H ãGé„ñÝ ! ¥ËH¢ã ÜU}¢…G¢ïÚ¢ïæ ÜU¢ï »ï„¢
Ý±¢…G¼¢ ãñ çÜU ¼G¢ÜGU¼±Ú |¢è ãñGÚ¢Ý Úã …¢¼ï ãñæ !” ²ïã „éÝ ÜUÚ
}¢éÛ¢ ÐÚ çÚvGÜGU¼ ¼G¢Úè ã¢ï x¢§ü ¥¢ñÚ }¢ñæ Ýï Ï¢ÇïG ¥ÎÏ¢ „ï ¥G…üG ÜUè :
“ãéGÁG¢êÚ ! }¢ñæ ¥ËH¢ã¢ï x¢GzGÈGU¢Ú „ï }¢é¥G¢ÈGUè ÜU¢ ¼GHÏ¢x¢¢Ú
ãêæ ¥¢ñÚ ¥¢Ð „ï |¢è ÎÚx¢é…GÚ ÜU¢ wG±¢S¼x¢¢Ú ãêæ, }¢éÛ¢ï }¢é¥G¢ÈGU ÈGUÚ}¢¢
Îèç…²ï J” ÈGUÚ}¢¢Ýï Hx¢ï : “²ïã ¥¢Ð ÜñU„è Ï¢¢¼ïæ ÜUÚ Úãï ãñæ ?” }¢ñæ
Ýï ¥G…üG ÜUè : }¢éÛ¢ „ï Ï¢ãé¼ Ï¢ÇGè x¢GH¼Gè ã¢ï x¢§ü çÜU ¥¢Ð ÜïU „¢ƒ
„ÈGUÚ Ý çÜU²¢, Ï¢Ú¢ãï ÜUÚ}¢ ! }¢éÛ¢ï }¢é¥G¢ÈGUè „ï Ý±¢…G¼ï ãé» à¢ÚèÜïU
„ÈGUÚ ÜUÚ Hèç…²ï J ÈGUÚ}¢¢²¢ : “¥¢Ð }¢éÛ¢ï „¢ƒ Ý Ú¶Ýï ÜUè

ÜGU„}¢ ¶¢ ™éÜïU ãñæ ¥¢ñÚ }¢ñæ ¥¢Ð ÜUè ÜGU„}¢ Ýãèæ ¼éÇG±¢Ý¢ ™¢ã¼¢ J”
}¢ñæ Ýï ÜUã¢ : ¥ÓÀ¢ ! çÈUÚ §¼Ý¢ ÜUÚ}¢ ÈGUÚ}¢¢ Îèç…²ï çÜU ãÚ }¢ç‹…GH
(ÐÇG¢±) ÐÚ ¥ÐÝè ç…G²¢Ú¼ ÜUè ¼ÚÜUèÏ¢ ÈGUÚ}¢¢ Îèç…²ï J

ÈGUÚ}¢¢²¢ : “ ” çÈUÚ ±¢ïã }¢ïÚè çÝx¢¢ã¢ïæ „ï ¥¢ïÛ¢H ã¢ï x¢»
¥¢ñÚ }¢ñæ |¢è ¥¢x¢ï Ï¢ÉG x¢²¢ J ¥ËH¢ã ÜïU ©„ ÝïÜU Ï¢‹Îï ÜUè
ãG…Úï ¥S±Î
Ï¢ÚÜU¼ „ï Ï¢¢ÜGUè „ÈGUÚ }¢ïæ }¢éÛ¢ï |¢êÜU¢ï Œ²¢„ ¥¢ñÚ ƒÜU¢±Å ÜU¢
»ãG„¢„ ¼ÜU Ý ãé±¢ J }¢éÛ¢ï ãÚ }¢ç‹…GH ÐÚ ©„ Ï¢éÁG¢éx¢ü
ÜUè ç…G²¢Ú¼ ã¢ï¼è Úãè ²ã¢æ ¼ÜU çÜU }¢ñæ }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢
ÜUè }¢éàÜUÏ¢¢Ú ÈGU…G¢¥¢ïæ „ï ÈñGU…G²¢Ï¢ ã¢ïÝï ÜïU Ï¢¢’Î
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢vÜU» }¢é¥ÁG … G }G ¢¢ Ðãéæ™ x¢²¢ J ±ã¢æ ÐÚ ãG…ÚG ¼ï
„çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê Ï¢RU ÜUœ¢¢Ýè ¥¢ñÚ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢éH
ãG„Ý }¢é…çG Ä²Ý „ï }¢éH¢ÜGU¢¼ ÜU¢ à¢ÚÈGU ãG¢ç„H ãé±¢ J
…Ï¢ }¢ñæ Ýï ©‹ãïæ ²ïã ãGñÚ¼ ¥æx¢ï…G ±¢çÜGU¥G¢ „éÝ¢²¢ ¼¢ï ©‹ã¢ïæ Ýï
ÈGUÚ}¢¢²¢ : “¥Úï Ý¢Î¢Ý ! …¢Ý¼ï ã¢ï ±¢ïã ÜU¢ñÝ ƒï ? ±¢ïã ãG…ÚG ¼ï
ƒï, ã}¢ ¼¢ï Îé¥¢G »æ
„çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê …¢’ÈGUÚ }¢ÁÁG¢ê}¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ

}¢¢æx¢¼ï ãñæ çÜU ÜU¢à¢ ¥ËH¢ã ã}¢ïæ ¥ÐÝï §„ ±Hè ÜU¢ ÎèÎ¢Ú
Ý„èÏ¢ ÈGUÚ}¢¢» J „éÝ¢ï ! ¥Ï¢ …Ï¢ |¢è ¼é}ã¢Úè ©Ý „ï }¢éH¢ÜGU¢¼ ã¢ï ¼¢ï
ã}¢ïæ …GMÚ Ï¢¼¢Ý¢ J Î„±èæ ÁG¢éH çãGÁ…ç¼H ãGÚ¢}¢ ÜU¢ï …Ï¢ }¢ñæ Ýï
…}¢í¼éH ¥GvGÏ¢¢ ²¢’Ýè Ï¢ÇGï à¢ñ¼G¢Ý ÜU¢ï Ú}¢è ÜUè (²¢’Ýè ÜæUÜUçÚ²¢æ
}¢¢Úèæ) ¼¢ï çÜU„è à¢wG„ Ýï }¢éÛ¢ï ¥ÐÝè ¼GÚÈGU ¶èæ™¢ ¥¢ñÚ ÜUã¢ : “»ï
¥Ï¢éH ãGé„ñÝ ! ” …ñ„ï ãè }¢ñæ Ýï ÐèÀï }¢éÇG ÜUÚ Îï¶¢ ¼¢ï
}¢ïÚï „¢}¢Ýï ±¢ïãè Ï¢éÁ¢G xé ¢ü ²¢’Ýè ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê …¢’ÈGUÚ }¢ÁÁG¢}ê ¢
}¢¢ñ…êÎ ƒï J ©‹ãïæ Îï¶¼ï ãè }¢éÛ¢ ÐÚ çÚvGÜUG ¼ ¼G¢Úè ã¢ï x¢§ü
¥¢ñÚ }¢ñæ Ú¢ï¼ï Ú¢ï¼ï Ï¢ï„é{ ã¢ï ÜUÚ çx¢Ú ÐÇG¢ ! …Ï¢ }¢ïÚï ãG±¢„ Ï¢ãG¢H ãé»
¼¢ï ±¢ïã ¼à¢ÚèÈGU Hï …¢ ™éÜïU ƒï J çÈUÚ ¥¢ç¶GÚè çÎÝ ¼G±¢ÈïUG LwG„¼

ÜUÚ ÜïU “}¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢” ÐÚ Î¢ï Úv¥G¼ Ý}¢¢…G ÐÉGÝï ÜïU Ï¢¢’Î }¢ñæ Ýï
…ñ„ï ãè Îé¥¢G ÜïU çH²ï ã¢ƒ ©Æ¢» ¥™¢ÝÜU çÜU„è Ýï }¢éÛ¢ï ¥ÐÝè
ãG…Úï ¥S±Î
¼GÚÈGU ¶èæ™¢, Îï¶¢ ¼¢ï ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê …¢’ÈGUÚ }¢ÁÁG¢ê}¢
ƒï, ÈGUÚ}¢¢Ýï Hx¢ï : “¥Ï¢H ãé„ G ñÝ ! Í¢Ï¢Ú¢Ýï ²¢ à¢¢ïÚ
}¢™¢Ýï ÜUè …GMÚ¼ Ýãèæ ! Ï¢ï çÈGURU Úçã²ï J” }¢ñæ ¶G¢}¢¢ïà¢ Úã¢ ¥¢ñÚ }¢ñæ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ýï Ï¢¢Úx¢¢ãï wG¢éÎ¢±‹Îè }¢ïæ ¼èÝ Îé¥¢G »æ ÜUè, ©‹ã¢ïæ Ýï }¢ïÚè ãÚ Îé¥¢G
ÐÚ “¥¢}¢èÝ” ÜUã¢ J §„ ÜïU Ï¢¢’Î ±¢ïã }¢ïÚè Ý…GÚ¢ïæ „ï ¥¢ïÛ¢H ã¢ï
x¢» ¥¢ñÚ Î¢ïÏ¢¢Ú¢ Ý…GÚ Ýãèæ ¥¢» J }¢ïÚè ¼èÝ Îé¥¢G »æ ²ïã ƒèæ,
{1} »ï }¢ïÚï Ð¢ÜU ÐÚ±Ú Îx¢¢Ú ! }¢ïÚï ÝÁGÎèÜU “ÈGURUG” »ï„¢
}¢ãGÏ¢êÏ¢ Ï¢Ý¢ Îï çÜU Îé‹²¢ }¢ïæ §„ „ï ç…G²¢Î¢ ÜU¢ï§ü à¢ñ }¢éÛ¢ï Œ²¢Úè Ý ã¢ï
{2} }¢éÛ¢ï »ï„¢ Ý Ï¢Ý¢Ý¢ çÜU }¢ïÚè ÜU¢ï§ü Ú¢¼ §„ ãG¢H¼ }¢ïæ x¢é…ÚG ï çÜU
}¢ñæ Ýï „éÏãG ÜïU çH²ï ÜU¢ï§ü ™è…G …G¶èG Ú¢ ÜUÚ Üï UÚ¶è ã¢ï J çÈUÚ »ï„¢ ãè
ãé±¢ ÜU§ü „¢H x¢é…ÚG x¢» HïçÜUÝ }¢ñæ Ýï ÜU¢ï§ü ™è…G ¥ÐÝï Ð¢„ …G¶èGÚ¢
ÜUÚ ÜïU Ý Ú¶è ¥¢ñÚ ¼è„Úè Îé¥¢G ²ïã ƒè : {3} »ï }¢ïÚï Ð¢ÜU ÐÚ±Ú
Îx¢¢Ú ! …Ï¢ ¼ê ¥ÐÝï ¥¢ñçH²¢» çÜUÚ¢}¢ ÜU¢ï ¥ÐÝï

ÎèÎ¢Ú ÜUè Î¢ñH¼ï ©GÁ¢G}¢¢ „ï }¢éà¢ÚüÈUG ÈGUÚ}¢¢» ¼¢ï }¢éÛ¢ï |¢è ©Ý }¢ïæ à¢¢ç}¢H
ÈGUÚ}¢¢ HïÝ¢ J’’ }¢éÛ¢ï ¥ÐÝï ÚÏÏ¢ï }¢…èÎ „ï ÐêÚè ©}}¢èÎ ãñ çÜU
}¢ïÚè §Ý Îé¥¢G ¥¢ïæ ÜU¢ï …GMÚ ÐêÚ¢ ÈGUÚ}¢¢»x¢¢ v²êçæ ÜU §Ý ÐÚ »ÜU ±çHÄ²ï
ÜU¢ç}¢H Ýï “¥¢}¢èÝ” ÜUè }¢éãÚ Hx¢¢§ü ƒè J (©G²êÝéH çãGÜU¢²¢¼, „. 291)
…G¢ï’ÈGU }¢¢Ý¢ }¢x¢Ú ²ïã …G¢çH}¢ çÎH

©Ý ÜïU ÚS¼ï }¢ïæ ¼¢ï ƒÜU¢ Ý ÜUÚï
ãG…Úï ¥S±Î
{62} …Ï¢ Ï¢éH¢²¢ ¥¢ÜGU¢ Ýï
wG¢éÎ ãè §ç‹¼…G¢}¢ ã¢ï x¢»
ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ ¥Ï¢éH ÈGUÚ… ¥GÏÎéÚüãG}¢¢Ý çÏ¢Ý ¥GHè
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
§ÏÝï …¢ñ…Gè ¥ÐÝè çÜU¼¢Ï¢ ©G²êÝéH çãGÜU¢²¢¼ }¢ïæ
¼ãGÚèÚ ÜUÚ¼ï ãñæ : »ÜU ÐÚãï…Gx¢¢Ú à¢wG„ ÜU¢ Ï¢²¢Ý ãñ : “}¢ñæ
}¢é„Ë„H ¼èÝ „¢H „ï ãG… ÜUè Îé¥G¢ ÜUÚ Úã¢ ƒ¢ HïçÜUÝ }¢ïÚè
ãG„Ú¼ ÐêÚè Ý ãé§ü, ™¢ñƒï „¢H ãG… ÜU¢ }¢¢ñç„}¢ï Ï¢ã¢Ú ƒ¢ ¥¢ñÚ
çÎH ¥¢ÚÁG¢ê» ãGÚ}¢ }¢ïæ Ï¢ï ÜGUÚ¢Ú ƒ¢ J »ÜU Ú¢¼ …Ï¢ }¢ñæ „¢ï²¢ ¼¢ï }¢ïÚè
„¢ï§ü ãé§ü çÜGUS}¢¼ ¥æx¢ÇG¢§ü Hï ÜUÚ …¢x¢ ©Æè, }¢ñæ wG±¢Ï¢
}¢ïæ …Ý¢Ï¢ï çÚ„¢H¼ï }¢¥¢Ï¢ ÜUè ç…G²¢Ú¼ „ï
à¢ÚÈGU²¢Ï¢ ãé±¢ J ¥¢Ð Ýï §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “¼é}¢
§„ „¢H ãG… ÜïU çH²ï ™Hï …¢Ý¢ J” }¢ïÚè ¥¢æ¶ ¶éHè ¼¢ï çÎH
wG¢éà¢è „ï Û¢ê}¢ Úã¢ ƒ¢, „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢, Ú¢ãG¼ï ÜGUËÏ¢¢ï „èÝ¢

ÜUè ²ïã }¢èÆè }¢èÆè ¥¢±¢…G ÜU¢Ý¢ïæ }¢ïæ Ú„ Í¢¢ïH
Úãè ƒè, “¼é}¢ §„ „¢H ãG… ÜïU çH²ï ™Hï …¢Ý¢ J” Ï¢¢Úx¢¢ãï
ÝÏ¢éÃ±¼ „ï ãG… ÜUè §…¢…G¼ ç}¢H ™éÜUè ƒè, }¢ñæ Ï¢ãé¼ à¢¢Î¢æ ±
ÈGUÚãG¢æ ƒ¢ J ¥™¢ÝÜU ²¢Î ¥¢²¢ çÜU }¢ïÚï Ð¢„ …G¢Îï Ú¢ã (²¢’Ýè „ÈGUÚ
ÜU¢ ¶G™ü) ¼¢ï ãñ Ýãèæ ! §„ ¶G²¢H ÜïU ¥¢¼ï ãè }¢ñæ x¢G}¢x¢èÝ ã¢ï x¢²¢ J
Îê„Úè à¢Ï¢ }¢ãGÏ¢êÏ¢ï ÚÏ¢, à¢ãÝà¢¢ãï ¥GÚÏ¢ ÜUè wG±¢Ï¢

}¢ïæ çÈUÚ ç…G²¢Ú¼ ãé§,ü HïçÜUÝ }¢ñæ ¥ÐÝè x¢éÏG ¢ü¼ ÜU¢ ç…GRU Ý ÜUÚ „ÜU¢ J §„è
¼GÚãG ¼è„Úè Ú¢¼ |¢è wG±¢Ï¢ }¢ïæ Ï¢¢Úx¢¢ãï çÚ„¢H¼ „ï ãéGv}¢ ãé±¢ :
ãG…Úï ¥S±Î
“¼é}¢ §„ „¢H ãG… ÜU¢ï ™Hï …¢Ý¢ J” }¢ñæ Ýï „¢ï™¢ ¥x¢Ú }¢vÜUè
}¢ÎÝè „ÚÜU¢Ú ™¢ñƒè Ï¢¢Ú wG±¢Ï¢ }¢ïæ ¼à¢ÚèÈGU H¢»
¼¢ï }¢ñæ ¥ÐÝè }¢¢Hè ãG¢H¼ ÜïU }¢é¼¥GçËHÜGU ¥G…üG ÜUMæx¢¢ J
¥¢ã ! ÐËHï …GÚ Ýãèæ ÚwG¼ï „ÈGUÚ „Ú±Ú Ýãèæ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¼é}¢ Ï¢éH¢ H¢ï ¼é}¢ Ï¢éH¢Ýï ÐÚ ã¢ï ÜGU¢çÎÚ ²¢ ÝÏ¢è
™¢ñ ƒ è Ú¢¼ çÈUÚ „Ú±Úï ÜU¢§Ý¢¼, à¢¢ãï }¢¢ñ … ê Î ¢¼
Ýï }¢ïÚï x¢GÚèÏ¢ ¶G¢Ýï }¢ïæ …Ë±¢x¢Úè ÈGUÚ}¢¢§ü ¥¢ñÚ §à¢¢üÎ
ÈGUÚ}¢¢²¢ : “¼é}¢ §„ „¢H ãG… ÜU¢ï ™Hï …¢Ý¢ J” }¢ñæ Ýï ÎS¼Ï¢S¼¢
¥G…üG ÜUè : “}¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ! }¢ïÚï Ð¢„ ¥¶GÚ¢…¢¼
Ýãèæ ãñæ J” §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “¼é}¢ ¥ÐÝï }¢ÜU¢Ý }¢ïæ ÈéUGH¢æ …x¢ã
¶¢ïÎ¢ï ±ã¢æ ¼é}ã¢Úï Î¢Î¢ ÜUè ç…GÚã }¢¢ñ…êÎ ã¢ïx¢è J” §¼Ý¢ ÈGUÚ}¢¢ ÜUÚ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
„éË¼G¢Ýï Ï¢ãGÚ¢ï Ï¢Ú ¼à¢ÚèÈGU Hï x¢» J „éÏãG …Ï¢ }¢ïÚè

¥¢æ¶ ¶éHè ¼¢ï }¢ñæ Ï¢ãé¼ wG¢éà¢ ƒ¢ J Ý}¢¢…Gï ÈGU…í ÜïU Ï¢¢’Î ¥¢Ð
ÜUè Ï¢¼¢§ü ãé§ü …x¢ã ¶¢ïÎè ¼¢ï ±ã¢æ ±¢ÜïUG §üG »ÜU
ÜGUè}¢¼è ç…GÚã }¢¢ñ…êÎ ƒè ±¢ïã çÏ¢ËÜéUH „¢ÈGU „éƒÚè ƒè x¢¢ï²¢ ©„ï

çÜU„è Ýï §çS¼’}¢¢H ãè Ý çÜU²¢ ã¢ï ! }¢ñæ Ýï ©„ï ™¢Ú ã…G¢Ú ÎèÝ¢Ú }¢ïæ
Ï¢ï™¢ ¥¢ñÚ ¥ËH¢ã ÜU¢ à¢éRU ¥Î¢ çÜU²¢ J !
à¢ãÝà¢¢ãï çÚ„¢H¼ ÜUè Ý…GÚï §GÝ¢²¼ „ï ¥SÏ¢¢Ï¢ï ãG…

ÜU¢ wG¢éÎ ãè §ç‹¼…G¢}¢ ã¢ï x¢²¢ J (©G²êÝéH çãGÜU¢²¢¼, „. 326 }¢éHwG¶G„Ý)
…Ï¢ Ï¢éH¢²¢ ¥¢ÜGU¢ Ýï
wG¢éÎ ãè §ç‹¼…G¢}¢ ã¢ï x¢»
{63} ã}¢ Ýï ¼ïÚè Ï¢¢¼ „éÝ Hè ãñ

ãG…Úï ¥S±Î
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GHè çÏ¢Ý }¢é±zGÈGUÜGU
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ñæ Ýï ãG… ÜUè „¥G¢Î¼ ãG¢ç„H ÜUè, ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢
ÜU¢ ¼G±¢ÈGU çÜU²¢, ãG…Úï ¥S±Î ÜU¢ Ï¢¢ï„¢ çH²¢, Î¢ï Úv¥G¼ Ý}¢¢…Gï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¼G±¢ÈGU ÐÉGè ¥¢ñÚ ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU ÜUè Îè±¢Ú ÜïU „¢ƒ Ï¢ñÆ ÜUÚ Ú¢ïÝï
Hx¢¢ ¥¢ñÚ Ï¢¢Úx¢¢ãï §H¢ãè }¢ïæ ¥G…üG ÜUè : “²¢ ¥ËH¢ã !
}¢ñæ Ýï ¼ïÚï Ð¢ÜU Í¢Ú ÜïU çx¢Îü Ý …¢Ýï çÜU¼Ýï ãè ™vÜUÚ Hx¢¢» }¢x¢Ú }¢ñæ
Ýãèæ …¢Ý¼¢ çÜU ÜGUÏ¢êH ãé» ²¢ Ýãèæ !” çÈUÚ }¢éÛ¢ ÐÚ x¢GéÝêÎx¢è ¼G¢Úè ã¢ï
x¢§ü, }¢ñæ Ýï »ÜU x¢GñÏ¢è ¥¢±¢…G „éÝè : “»ï ¥GHè çÏ¢Ý }¢é±zGÈUG ÜGU ! ã}¢
Ýï ¼ïÚè Ï¢¢¼ „éÝ Hè ãñ, v²¢ ¼ê ¥ÐÝï Í¢Ú }¢ïæ ç„ÈüUG ©„è ÜU¢ï Ýãèæ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
Ï¢éH¢¼¢ ç…„ „ï ¼ê }¢ãGÏÏ¢¼ ÜUÚ¼¢ ãñ !”

Ï¢éH¢¼ï ãñæ ©„è ÜU¢ï ç…„ ÜUè çÏ¢x¢ÇGè ²ïã Ï¢Ý¢¼ï ãñæ
ÜU}¢Ú Ï¢‹{Ý¢ çÎ²¢Úï ¼G²Ï¢¢ã ÜU¢ï ¶éHÝ¢ ãñ çÜGUS}¢¼ ÜU¢

{64} „Ï¢í ÜUÚ¼ï ¼¢ï ÜGUÎ}¢¢ïæ „ï ™à}¢¢ …¢Úè ã¢ï …¢¼¢
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý ãéGÝñÈGU

ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : “}¢ñæ ãG… ÜïU §Ú¢Îï „ï ™H¢, Ï¢x¢GÎ¢Î Ðãéæ™Ýï ¼ÜU ãG¢H¼
²ïã ƒè çÜU Hx¢¢¼¢Ú ™¢Hè„ çÎÝ ¼ÜU ÜéUÀ Ý ¶¢²¢ ƒ¢ J „wG¼
ãG…Úï ¥S±Î
Œ²¢„ ÜUè ãG¢H¼ }¢ïæ …Ï¢ »ÜU ÜéæU±ïæ ÐÚ x¢²¢ ¼¢ï ±ã¢æ »ÜU çãÚÝ Ð¢Ýè
Ðè Úã¢ ƒ¢, }¢éÛ¢ï Îï¶¼ï ãè çãÚÝ |¢¢x¢ ¶ÇG¢ ãé±¢, …Ï¢ }¢ñæ Ýï ÜéæU±ïæ
}¢ïæ Û¢¢æÜU¢ ¼¢ï Ð¢Ýè Ï¢ãé¼ Ýè™ï ƒ¢ ¥¢ñÚ §„ï çÏ¢x¢GñÚ Ç¢ïH ÜïU çÝÜU¢H¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ýãèæ …¢ „ÜU¼¢ ƒ¢ J” }¢ñæ ²ïã ÜUã¼ï ãé» ™H çÎ²¢ : “}¢ïÚï }¢¢çHÜU¢ï
}¢¢ñH¢ ! }¢ïÚ¢ }¢Ú¼Ï¢¢ §„ çãÚÝ ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú |¢è Ýãèæ !” ¼¢ï }¢éÛ¢ï
ÐèÀï „ï ¥¢±¢…G ¥¢§ü : “ã}¢ Ýï ¼éÛ¢ï ¥¢…G}¢¢²¢ ƒ¢ HïçÜUÝ ¼ê Ýï
„Ï¢í Ý çÜU²¢, ¥Ï¢ ±¢Ð„ …¢ ¥¢ñÚ Ð¢Ýè Ðè Hï J” …Ï¢ }¢ñæ x¢²¢ ¼¢ï
ÜéæU±¢æ ªÐÚ ¼ÜU Ð¢Ýè „ï |¢Ú¢ ãé±¢ ƒ¢, }¢ñæ Ýï wG¢êÏ¢ Œ²¢„ Ï¢éÛ¢¢§ü ¥¢ñÚ
¥ÐÝ¢ }¢àÜUè…G¢ |¢è |¢Ú çH²¢ ¼¢ï x¢GÏñ ¢ „ï »ÜU ¥¢±¢…G „éÝè : “çãÚÝ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¼¢ï }¢àÜUè…Gï ÜïU çÏ¢x¢GñÚ ¥¢²¢ ƒ¢ HïçÜUÝ ¼é}¢ }¢àÜUè…Gï ÜïU „¢ƒ ¥¢»
ã¢ï J” }¢ñæ Ú¢S¼ï |¢Ú ©„è }¢àÜUè…Gï „ï Ð¢Ýè Ðè¼¢ ¥¢ñÚ ±éÁG¢ê ÜUÚ¼¢
Úã¢ }¢x¢Ú Ð¢Ýè ¶Gy}¢ Ý ãé±¢ J çÈUÚ …Ï¢ ãG… „ï ±¢Ð„è ãé§ü ¥¢ñÚ
…¢}¢ï¥G }¢çS…Î }¢ïæ Î¢ç¶GH ãé±¢ ¼¢ï ±ã¢æ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ …éÝñÎ
Ï¢xG¢Î¢Îè ¼à¢ÚèÈGU ÈGUÚ}¢¢ ƒï, ©‹ã¢ïæ Ýï }¢éÛ¢ï Îï¶¼ï
ãè §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “¥x¢Ú ¼é}¢ H}ãG¢ |¢Ú |¢è „Ï¢í ÜUÚ Hï¼ï ¼¢ï
¼é}ã¢Úï ÜGUÎ}¢¢ïæ „ï ™à}¢¢ …¢Úè ã¢ï …¢¼¢ J”
©Ý ÜïU ¼G¢çHÏ¢ Ýï …¢ï ™¢ã¢ Ð¢ çH²¢

©Ý ÜïU „¢§H Ýï …¢ï }¢¢æx¢¢ ç}¢H x¢²¢
ãG…Úï ¥S±Î
{65} »ÜU ¼G¢§ÈGU ÜUè çÝÚ¢Hè Îé¥G¢
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ÜGU¢ç„}¢ çÏ¢Ý ©Gc¢}¢¢Ý …¢ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
çÜU „¢çãGÏ¢ï §GË}¢¢ï ÈGUÁGH ¥¢ñÚ }¢éœ¢ÜGUè Ï¢éÁ¢G éx¢ü ƒï, ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ñæ Ýï »ÜU
à¢wG„ ÜU¢ï Îï¶¢ çÜU Î¢ñÚ¢Ýï ¼G±¢ÈGU ç„ÈüUG ²ïãè Îé¥¢G çÜU²ï …¢ Úã¢ ƒ¢ :
²¢’Ýè “»ï ¥ËH¢ã !
¼ê Ýï „Ï¢ ãG¢…¼}¢‹Î¢ïæ ÜUè ãG¢…¼ ÐêÚè ÈGUÚ}¢¢ Îè ¥¢ñÚ }¢ïÚè ãG¢…¼ ÐêÚè
Ýãèæ ãé§ü J” }¢ñæ Ýï ©„ „ï …Ï¢ §„ çÝÚ¢Hè Îé¥G¢ ÜUè ¼ÜUÚ¢Ú ÜïU Ï¢¢Úï
}¢ïæ §çS¼zG„¢Ú çÜU²¢ ¼¢ï Ï¢¢ïH¢ : ã}¢ „¢¼ ¥zGÚ¢Î ç…ã¢Î }¢ïæ x¢»,
x¢GñÚ }¢éçSH}¢¢ïæ Ýï ã}¢ïæ çx¢çÚzG¼¢Ú ÜUÚ çH²¢, …Ï¢ Ï¢ §Ú¢Î» ÜGUyH
}¢ñÎ¢Ý }¢ïæ H¢», }¢ñæ Ýï ²ÜU¢²ÜU ªÐÚ „Ú ©Æ¢²¢ ¼¢ï v²¢ Îï¶¼¢ ãêæ
çÜU ¥¢S}¢¢Ý }¢ïæ „¢¼ ÎÚ±¢…Gï ¶éHï ãñæ ¥¢ñÚ ãÚ ÎÚ±¢…ïG ÐÚ »ÜU ãêGÚ
¶ÇGè ãñ, …ñ„ï ãè ã}¢¢Úï »ÜU ÚÈGUèÜGU ÜU¢ï à¢ãèÎ çÜU²¢ x¢²¢, }¢ñæ Ýï
Îï¶¢ çÜU »ÜU ãêGÚ ã¢ƒ }¢ïæ M}¢¢H çH²ï ©„ à¢ãèÎ ÜUè MãG HïÝï ÜïU
çH²ï …G}¢èÝ ÐÚ ©¼Ú ÐÇGè, §„è ¼GÚãG }¢ïÚï Àï LÈGUÜGU¢ à¢ãèÎ çÜU²ï
x¢» ¥¢ñÚ „Ï¢ ÜUè MãGïæ HïÝï »ÜU »ÜU ãêGÚ ©¼Ú¼è Úãè, …Ï¢ }¢ïÚè Ï¢¢Úè
¥¢§ü ¼¢ï »ÜU ÎÚÏ¢¢Úè Ýï ¥ÐÝè ç¶GGÎ}¢¼ ÜïU çH²ï }¢éÛ¢ï Ï¢¢Îà¢¢ã „ï
}¢¢æx¢ çH²¢ ¥¢ñÚ }¢ñæ à¢ã¢Î¼ ÜUè „¥G¢Î¼ „ï }¢ãGM}¢ Úã x¢²¢ J }¢ñæ
Ýï »ÜU ãêGÚ ÜU¢ï ÜUã¼ï „éÝ¢ : “»ï }¢ãGM}¢ ! ¥¢ç¶GÚ §„ „¥G¢Î¼
ãG…Úï ¥S±Î
„ï ¼ê v²êæ }¢ãGM}¢ Úã¢ ?” çÈUÚ ¥¢S}¢¢Ý ÜïU „¢¼¢ïæ ÎÚ±¢…Gï Ï¢‹Î ã¢ï
x¢» J ¼¢ï »ï |¢¢§ü ! }¢éÛ¢ï ¥ÐÝè }¢ãGM}¢è ÐÚ „wG¼ ¥zG„¢ï„ ãñ J
ÜU¢à¢ ! }¢éÛ¢ï |¢è à¢ã¢Î¼ ÜUè „¥G¢Î¼ §GÝ¢²¼ ã¢ï …¢¼è ²ïãè ±¢ïã
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãG¢…¼ ãñ ç…„ ÜU¢ ¥¢Ð Ýï Îé¥G¢ }¢ïæ „éÝ¢ J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
ÜGU¢ç„}¢ çÏ¢Ý ©Gc¢}¢¢Ý ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ïÚï ÝÁGÎèÜU ©Ý
„¢¼¢ïæ wG¢éà¢ Ý„èÏ¢¢ïæ }¢ïæ „Ï¢ „ï ¥zG…GH ²ïãè „¢¼±¢æ ãñ …¢ï ÜGUyH
„ï Ï¢™ x¢²¢, §„ Ýï ¥ÐÝè ¥¢æ¶¢ïæ „ï ±¢ïã MãG ÐÚ±Ú }¢‹…GÚ Îï¶¢
…¢ï Îê„Ú¢ïæ Ýï Ýãèæ Îï¶¢ çÈUÚ ²ïã ç…G‹Î¢ Úã¢ ¥¢ñÚ §ç‹¼ã¢§ü …G¢ñÜGU¢ï
à¢¢ñÜGU „ï ÝïçÜU²¢æ ÜUÚ¼¢ Úã¢ J
}¢¢H¢ï Î¢ñH¼ ÜUè Îé¥G¢ ã}¢ Ý wG¢éÎ¢ ÜUÚ¼ï ãñæ

ã}¢ ¼¢ï }¢ÚÝï ÜUè }¢ÎèÝï }¢ïæ Îé¥G¢ ÜUÚ¼ï ãñæ
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 143)

{66} ¥ËH¢ã ÜUè wG¢ézG²¢ ¼ÎÏ¢èÚ
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê }¢éã}G }¢Î ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ :

¥ËH¢ãéÚüãG}¢¢Ý ÜïU |¢Ú¢ï„ï ÐÚ ¼èÝ }¢é„H}¢¢Ý çÏ¢x¢GñÚ …G¢Îï Ú¢ã
ãG… ÜïU çH²ï Ú±¢Ý¢ ãé» J Î¢ñÚ¢Ýï „ÈGUÚ ©‹ã¢ïæ Ýï §üG„¢§²¢ïæ ÜUè »ÜU
ãG…Úï ¥S±Î
Ï¢S¼è }¢ïæ çÜGU²¢}¢ çÜU²¢, §Ý }¢ïæ „ï »ÜU ÜUè Ý…GÚ »ÜU wG¢êÏ¢„êÚ¼
Ý„Ú¢Ýè (çRUS™ñÝ) ¥G¢ñÚ¼ ÐÚ ÐÇGè ¼¢ï ©„ ÐÚ ©„ ÜU¢ çÎH ¥¢
x¢²¢ J ±¢ïã “¥G¢çà¢ÜGU” ãGèHï Ï¢ã¢Ýï „ï ©„ Ï¢S¼è }¢ïæ LÜU x¢²¢ ¥¢ñÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Î¢ïÝ¢ïæ ãG¢…è ¥¢x¢ï Ú±¢Ý¢ ã¢ï x¢», ¥Ï¢ ©„ ¥G¢çà¢ÜGU Ýï ¥ÐÝï çÎH
ÜUè Ï¢¢¼ ©„ ¥G¢ñÚ¼ ÜïU ±¢çHÎ „ï ÜUè, ©„ Ýï ÜUã¢ : “§„ ÜU¢ }¢ãÚ
¼é}¢ Ýãèæ Îï „ÜU¢ïx¢ï J” ÐêÀ¢ : “v²¢ }¢ãÚ ãñ ?” …±¢Ï¢ ç}¢H¢ :
“§üG„¢§ü (çRUS™ñÝ) ã¢ï …¢¥¢ï J” ©„ Ï¢Î çÜGUS}¢¼ Ýï §üG„¢§Ä²¼
§çwG¼²¢Ú ÜUÚ ÜïU ©„ ¥G¢ñÚ¼ „ï çÝÜU¢ãG ÜUÚ çH²¢ ¥¢ñÚ Î¢ï Ï¢Ó™ï |¢è
ÐñÎ¢ ãé» J ¥¢ç¶GÚà¢ ±¢ïã }¢Ú x¢²¢ J ©„ ÜïU Î¢ïÝ¢ïæ LÈGUÜGU¢ ãG¢…è
çÜU„è „ÈGUÚ }¢ïæ Î¢ïÏ¢¢Ú¢ ©„ Ï¢S¼è „ï x¢éG…GÚï ¼¢ï ¼}¢¢}¢ ãG¢H¢¼ „ï Ï¢¢
¶GÏ¢Ú ãé», ©‹ãïæ „wG¼ ¥zG„¢ï„ ãé±¢, …Ï¢ ±¢ïã Ý„Ú¢çÝ²¢ïæ (²¢’Ýè
§üG„¢§²¢ïæ) ÜïU ÜGUçÏ¢íS¼¢Ý ÜïU ÜGUÚèÏ¢ „ï x¢é…GÚï ¼¢ï ©„ ÜUè (¥G¢çà¢ÜïGUU
Ý¢à¢¢Î ÜUè) ÜGUÏ¢í ÐÚ »ÜU ¥G¢ñÚ¼ ¥¢ñÚ Î¢ï Ï¢Ó™¢ïæ ÜU¢ï Ú¢ï¼ï Ð¢²¢, ±¢ïã
Î¢ïÝ¢ïæ ãG¢…è |¢è (¥ËH¢ã ÜUè wG¢ézG²¢ ¼ÎÏ¢èÚ ²¢Î ÜUÚ ÜïU)
Ú¢ïÝï Hx¢ï, ¥G¢ñÚ¼ Ýï ÐêÀ¢ : “¥¢Ð H¢ïx¢ v²êæ Ú¢ï Úãï ãñæ ?” ©‹ã¢ïæ Ýï
}¢ÚÝï ±¢Hï ÜUè }¢é„H}¢¢Ý ã¢ïÝï ÜUè ãG¢H¼ }¢ïæ Ý}¢¢…G ± §GÏ¢¢Î¼ ¥¢ñÚ
…G¢ïãÎ¢ï ¼vG±¢ ±x¢ñGÚ¢ ÜU¢ ¼…GçÜUÚ¢ çÜU²¢ J …Ï¢ ¥G¢ñÚ¼ Ýï ²ïã „éÝ¢
¼¢ï ©„ ÜU¢ çÎH §SH¢}¢ ÜUè ¼GÚÈGU }¢¢§H ã¢ï x¢²¢ ¥¢ñÚ ±¢ïã
¥ÐÝï Î¢ïÝ¢ïæ Ï¢Ó™¢ïæ „}¢ï¼ }¢é„H}¢¢Ý ã¢ï x¢§ü J

ãG…Úï ¥S±Î
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! ÜñU„¢ çÎH çãH¢ ÎïÝï ±¢H¢
}¢é¥G¢}¢H¢ ãñ çÜU Ú¢ãï ãGÚ}¢ ÜU¢ ÝïÜU ÐÚãï…Gx¢¢Ú }¢é„¢çÈGUÚ ²ÜU¢²ÜU
§GàÜïGU }¢…¢…Gè ÜïU ™vÜUÚ }¢ïæ ÈUæ„ ÜUÚ çÎH ÜïU „¢ƒ „¢ƒ ÎèÝ |¢è
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Îï Ï¢ñÆ¢ ¥¢ñÚ }¢éwG¼„Ú „¢ ±vG¼ Úæx¢ÚïçH²¢æ }¢Ý¢ ÜUÚ }¢¢ñ¼ ÜïU Ú¢S¼ï
¥‹{ïÚè ÜGUÏ¢í ÜUè „èçÉG²¢æ ©¼Ú x¢²¢ ! §„ çãGÜU¢²¼ „ï Î„ïü §GÏ¢í¼
Hï¼ï ãé» ã}¢ „|¢è ÜU¢ï ¥ËH¢ã ÜUè wG¢ézG²¢ ¼ÎÏ¢èÚ „ï
ÇÚ¼ï ¥¢ñÚ ¶G¢ç¼}¢¢ çÏ¢H ¶GñÚ ÜUè Îé¥G¢ ÜUÚ¼ï ÚãÝ¢ ™¢çã²ï çÜU Ý
…¢Ýï ã}¢¢Úï „¢ƒ v²¢ }¢é¥G¢}¢H¢ ã¢ï ! }¢v¼Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜUè ¼GÚÈGU
„ï …¢Úè ÜUÎ¢ü „Ý„Ýè ¶G… ï G V.C.D ²¢ ¥¢õçÇ²¢ï ÜïU„ïÅ “¥ËH¢ã …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÜUè wG¢éz²G ¢ ¼ÎÏ¢èÚ” ¶GÚèÎ ÜUÚ …GMÚ }¢éH¢ãG…¢G ÜUèç…²ï J

¥¢Ð ¶G¢ñÈïG wG¢éÎ¢ „ï ÜU¢æÐ ©Æïæx¢ï J
…ã¢æ }¢ïæ ãñæ §GÏ¢í¼ ÜïU ãÚ „ê Ýé}¢êÝ ï }¢x¢Ú ¼éÛ¢ ÜU¢ï ¥‹{¢ çÜU²¢ Úæx¢¢ï Ï¢ê Ýï
ÜU|¢è x¢G¢ñÚ „ï |¢è ²ïã Îï¶¢ ãñ ¼ê Ýï …¢ï ¥¢Ï¢¢Î ƒï ±¢ïã }¢ãGH ¥Ï¢ ãñæ „êÝï
…x¢ã …è Hx¢¢Ýï ÜUè Îé‹²¢ Ýãèæ ãñ
²ïã §GÏ¢í¼ ÜUè …¢ ãñ ¼}¢¢à¢¢ Ýãèæ ãñ

{67} »ï ÜU¢à¢ ! }¢ñæ |¢è Ú¢ïÝï ±¢H¢ïæ }¢ïæ „ï ã¢ï¼¢
Îé¥G¢» ¥GÚÈGU¢¼ }¢ïæ ãG¢ç…²¢ïæ ÜUè ¥àÜUÏ¢¢Úè ¥¢ñÚ ¥¢ã¢ï …G¢Úè

…Ï¢ …¢Úè ãé§ü ¼¢ï ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ Ï¢RU ÈGUÚ}¢¢Ýï Hx¢ï :
“»ï ÜU¢à¢ ! }¢ñæ |¢è §Ý Ú¢ïÝï ±¢Hï ãG¢ç…²¢ïæ }¢ïæ „ï ã¢ï¼¢ J” ¥¢ñÚ ãG…ÚG ¼ï
ãG…Úï ¥S±Î
„çÄ²ÎéÝ¢ }¢é¼<G ÚÈGU Ýï ¶G¢ñÈïGU wG¢éÎ¢ „ï }¢xG¢HêÏ¢ ã¢ï ÜUÚ
Ï¢¼G¢ñÚï ¥G¢ç……Gè ¥G…üG ÜUè : »ï ¥ËH¢ã ! }¢ïÚè (Ý¢ ÈGUÚ}¢¢çÝ²¢ïæ
ÜUè) ±…ã „ï §Ý ãG¢ç…²¢ïæ ÜU¢ï ÚÎ Ý ÈGUÚ}¢¢Ý¢ J
ÜUè ©Ý ÐÚ ÚãG}¢¼ ã¢ï ¥¢ñÚ ©Ý ÜïU „ÎÜGUï ã}¢¢Úè Ï¢ï çãG„¢Ï¢ }¢x¢GçÈGUÚ¼ ã¢ï J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥ËH¢ã
}¢ïÚï ¥àÜU Ï¢ã¼ï Úãïæ ÜU¢à¢ ãÚ Î}¢

¼ïÚï ¶G¢ñÈGU „ï ²¢ wG¢éÎ¢ ²¢ §H¢ãè
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „.78)
{68} ±éÜGUêÈUïG ¥GÚÈGU¢¼ ÜUÚÝï ±¢H¢ïæ ÜUè …Ï¢Hï ©ãGéÎ

}¢x¢GçÈGUÚ¼ ã¢ï x¢§ü
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ }¢éãG}}¢Î çÏ¢Ý }¢é‹ÜUçÎÚ Ýï
33 ãG… ¥Î¢ ÜUÚÝï ÜUè „¥G¢Î¼ Ð¢§ü, ¥ÐÝï ¥¢ç¶GÚè ãG… }¢ïæ
}¢ñÎ¢Ýï ¥GÚÈGU¢¼ ÜïU ¥‹ÎÚ }¢éÝ¢…¢¼ ÜUÚ¼ï ãé» ¥G…üG ÜUè : “²¢
¥ËH¢ã ! ¼ê …¢Ý¼¢ ãñ çÜU }¢ñæ Ýï §„è ¥GÚÈGU¢¼ }¢ïæ 33 Ï¢¢Ú
±éÜUG êÈUG çÜU²¢, »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ ¥ÐÝè ¼GÚÈGU „ï, ¥¢ñÚ »ÜU »ÜU Ï¢¢Ú ¥ÐÝï
}¢¢æ ¥¢ñÚ Ï¢¢Ð ÜUè …¢çÝÏ¢ „ï ãG… „ï }¢éà¢ÚüÈGU ãé±¢ J ²¢ ÚÏÏ¢ !

}¢ñæ ¼éÛ¢ï x¢±¢ã Ï¢Ý¢¼¢ ãêæ çÜU }¢ñæ Ýï Ï¢¢ÜGUè 30 ãG… ©„ à¢wG„ ÜU¢ï çãÏ¢¢
(²¢’Ýè ¼¢ïãìÈG ïUG }¢ïæ) ÜUÚ çÎ²ï …¢ï ²ã¢æ ¥GÚÈGU¢¼ }¢ïæ ÆãÚ¢ HïçÜUÝ ©„
ÜU¢ ±éÜGUêÈïGU ¥GÚÈGU¢ ÜGUÏ¢êH Ý¢ çÜU²¢ x¢²¢ J” …Ï¢ ¥¢Ð

¥GÚÈGU¢¼ „ï }¢éÁGÎçHÈGU¢ Ðãéæ™ï ¼¢ï wG±¢Ï¢ }¢ïæ çÝÎ¢ Îè x¢§ü : “»ï §ÏÝï
}¢é‹ÜUçÎÚ ! v²¢ ¼ê ©„ ÐÚ ÜUÚ}¢ ÜUÚ¼¢ ãñ ç…„ Ýï ÜUÚ}¢ ÐñÎ¢ çÜU²¢ ?
ãG…Úï ¥S±Î
v²¢ ¼ê ©„ ÐÚ „¶G¢±¼ ÜUÚ¼¢ ãñ ç…„ Ýï „¶G¢±¼ ÐñÎ¢ ÈGUÚ}¢¢§ü ?
¼ïÚ¢ ÚÏ¢ ¼éÛ¢ „ï ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ : }¢éÛ¢ï ¥ÐÝè §GÁG…G¼¢ï …H¢H ÜUè
ÜGU„}¢ ! }¢ñæ Ýï ±éÜGUêÈïGU ¥GÚÈGU¢¼ ÜUÚÝï ±¢H¢ïæ ÜU¢ï ¥GÚÈGU¢¼ ÐñÎ¢ ÜUÚÝï
„ï Î¢ï ã…G¢Ú „¢H ÐïãHï ãè Ï¢wGà¢ çÎ²¢ ƒ¢ J”
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
x¢G}¢ï ãG²¢¼ ¥|¢è Ú¢ãG¼¢ïæ }¢ïæ ÉH …¢»æ
¼ïÚè ¥G¼G¢ ÜU¢ §à¢¢Ú¢ …¢ï ã¢ï x¢²¢ ²¢ ÚÏÏ¢
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 96)
{69} ¥¢ÜGU¢ ÜïU Ý¢}¢ ÜU¢ ãG… ÜUÚÝï ±¢Hï ÐÚ
ÜUÚ}¢ Ï¢¢H¢» ÜUÚ}¢
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GHè çÏ¢Ý }¢é±zGÈGUÜGU Ýï
Ú„êHéËH¢ã ÜUè ¼GÚÈGU „ï ÜU§ü ãG… çÜU²ï, ¥¢Ð

ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢éÛ¢ï wG±¢Ï¢ }¢ïæ }¢vÜïU }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…Î¢Ú
ÜU¢ ÎèÎ¢Ú ãé±¢, „ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú
Ýï §çS¼zG„¢Ú ÈGUÚ}¢¢²¢ : “»ï §ÏÝï }¢é±zGÈGUÜGU ! v²¢ ¼é}¢ Ýï }¢ïÚè

¼GÚÈGU „ï ãG… çÜU²ï ?” }¢ñæ Ýï ¥G…üG ÜUè : …è ã¢æ J ÈGUÚ}¢¢²¢ :
“¼é}¢ Ýï }¢ïÚè ¼GÚÈGU „ï ¼çËÏ¢²¢ ÜUã¢ ?” }¢ñæ Ýï ¥G…üG ÜUè : …è ã¢æ J
ÈGUÚ}¢¢²¢ : “}¢ñæ çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ ¼é}ãïæ §Ý ÜU¢ Ï¢ÎH¢ Îêæx¢¢ ¥¢ñÚ }¢ñæ
}¢ãGà¢Ú }¢ïæ ¼é}ã¢Ú¢ ã¢ƒ ÐÜUÇG ÜUÚ ¼é}ãïæ …‹Ý¼ }¢ïæ Î¢ç¶GH ÜUMæx¢¢ …Ï¢
çÜU H¢ïx¢ ¥|¢è çãG„¢Ï¢ ÜUè „wG¼è }¢ïæ ã¢ïæx¢ï J”
ãG…Úï ¥S±Î
à¢éçRU²¢ v²êæÜUÚ ¥Î¢ ã¢ï ¥¢Ð ÜU¢ ²¢ }¢éS¼GÈGU¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
çÜU ÐÇG¢ï„è wG¢éËÎ }¢ïæ ¥ÐÝ¢ Ï¢Ý¢²¢ à¢éçRU²¢
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 304)
{70} 60 ãG… ÜUÚÝï ±¢H¢ ãG¢…è
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GHè çÏ¢Ý }¢é±zGÈGUÜGU ÜU¢
²ïã „¢Æ±¢æ ãG… ƒ¢, ãGÚ}¢ï }¢¢ïãG¼Ú}¢ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ƒï ©Ý ÜïU …ïGãìÝ }¢ïæ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
²ÜU¢²ÜU ¶G²¢H ¥¢²¢ çÜU ÜUÏ¢ ¼ÜU ãG… ÜïU çH²ï ãÚ „¢H ±èÚ¢Ý¢ïæ
¥¢ñÚ …æx¢H¢ïæ ÜUè ¶G¢ÜU À¢Ý¢ïx¢ï ! §¼Ýï }¢ïæ ÝèæÎ ÜU¢ x¢GHÏ¢¢ ãé±¢, „¢ï x¢»
¥¢ñÚ x¢GñÏ¢è ¥¢±¢…G „éÝè : “©„ ÜïU çH²ï wG¢éà¢¶GÏ¢Úè ãñ ç…„ï ©„

ÜïU }¢¢ñH¢ Ýï Î¢ïS¼ Ú¶¢ ¥¢ñÚ ¥ÐÝï Í¢Ú Ï¢éH¢ ÜUÚ Ï¢éH‹Î LyÏ¢ï
„ï „ÚÈGUÚ¢…G ÈGUÚ}¢¢²¢ J”

…G¢ï’ÈGU }¢¢Ý¢ }¢x¢Ú ²ïã …G¢çH}¢ çÎH
©Ý ÜïU ÚS¼ï }¢ïæ ¼¢ï ƒÜU¢ Ý ÜUÚï !

{71} LwG„¼ ÜUè §…¢…G¼ ÜïU }¢é‹¼ç…GÚ
ãG…Úï ¥S±Î
…±¢Ý ÜU¢ï çÏ¢à¢¢Ú¼
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ÁG¢é‹ÝêÝ ç}¢SÚè Ýï ÜU¢’Ï¢»
}¢éà¢ÚüÈGU¢ ÜïU Ð¢„ »ÜU …±¢Ý ÜU¢ï Îï¶¢ …¢ï }¢é„Ë„H Ý}¢¢…G ÐÉïG …¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Úã¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ LÜUÝï ÜU¢ Ý¢}¢ ãè Ý Hï¼¢ ƒ¢ J }¢¢ñÜGU¥G ç}¢HÝï ÐÚ
¥¢Ð Ýï ©„ „ï ÈGUÚ}¢¢²¢ : v²¢ Ï¢¢¼ ãñ çÜU ±¢Ð„ …¢Ýï
ÜïU Ï¢…¢» }¢é„Ë„H Ý}¢¢…Gï ÐÉïG …¢ Úãï ã¢ï ! ÜUãÝï Hx¢¢ : ¥ÐÝè
}¢…Gèü „ï ÜñU„ï …¢ªæ ? LwG„¼ ÜUè §…¢…G¼ ÜU¢ §ç‹¼…G¢Ú ãñ ! ãG…GÚ¼ï
„çÄ²ÎéÝ¢ ÁG¢é‹ÝêÝ ç}¢SÚè ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ¥|¢è ã}¢ Ï¢¢¼ïæ
ãè ÜUÚ Úãï ƒï çÜU ©„ …±¢Ý ÜïU ªÐÚ »ÜU LÜGU¥G¢ çx¢Ú¢, ©„ }¢ïæ
çH¶¢ ƒ¢ : “²ïã ¶G¼G wG¢éÎ¢» ¥G…Gè…G¢ï x¢GzGÈGU¢Ú ÜUè …¢çÝÏ¢ „ï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
§„ ÜïU à¢éRU x¢é…G¢Ú ± }¢éçwGH„ Ï¢‹Îï ÜïU çH²ï ãñ, ±¢Ð„ …¢ ¼ïÚï
¥x¢Hï çÐÀHï x¢éÝ¢ã }¢é¥G¢ÈGU ãñæ J”
}¢ãGÏÏ¢¼ }¢ïæ ¥ÐÝè x¢é}¢¢ ²¢ §H¢ãè

Ý Ð¢ªæ }¢ñæ ¥ÐÝ¢ Ð¼¢ ²¢ §H¢ãè
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „.78)

{72} }¢¢²ê„ Ý ã¢ïÝï ±¢H¢ ãG¢…è
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ }¢¢çHÜU çÏ¢Ý ÎèÝ¢Ú

ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : »ÜU ¥G¢çÏ¢Î ÜUã¼ï ãñæ : }¢ñæ }¢é¼±¢ç¼Ú ÜU§ü „¢H ¼ÜU
ãG… ÜUè „¥G¢Î¼ï ©GG…G}¢¢ „ï „ÚÈGUÚ¢…G ã¢ï¼¢ Úã¢ ¥¢ñÚ ãÚ „¢H »ÜU
ãG…Úï ¥S±Î
ÎÚ±ïà¢ ÜU¢ï ÜU¢’Ï¢» }¢é¥GÁG…G}¢¢ ÜU¢ ÎÚ±¢…G¢ ÐÜUÇïG Îï¶¢ J …Ï¢ ±¢ïã
ÜUã¼¢ ¼¢ï x¢ñGÏ¢ „ï ¥¢±¢…G „éÝ¢§ü Îï¼è :
}¢ñæ Ýï ™¢ïÎã±ïæ „¢H ©„ à¢wG„ „ï ÐêÀ¢ : »ï ÎÚ±ïà¢ ¼ê Ï¢ãÚ¢ ¼¢ï Ýãèæ ?
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
©„ Ýï …±¢Ï¢ çÎ²¢ : “}¢ñæ „Ï¢ ÜéUÀ „éÝ Úã¢ ãêæ J” }¢ñæ Ýï ÜUã¢ : çÈUÚ
²ïã ¼ÜUHèÈGU v²êæ ©Æ¢¼¢ ãñ ? ©„ Ýï ÜUã¢ : ²¢ à¢ñ¶G ! }¢ñæ ãGçËÈGU²¢
Ï¢²¢Ý ÜUÚ¼¢ ãêæ çÜU ¥x¢Ú Ï¢…¢» 14 „¢H ÜïU ™¢ïÎã ã…G¢Ú „¢H
}¢ïÚè ©G}¢í ã¢ï ¥¢ñÚ Ï¢…¢» „¢H |¢Ú ÜïU, ãÚ Ú¢ï…G ã…G¢Ú Ï¢¢Ú ²ïã …±¢Ï¢
„éÝ¢§ü Îï ¼¢ï çÈUÚ |¢è §„ ÎÚ±¢…ïG „ï „Ú Ý ©Æ¢ªæx¢¢ J
¥¢Ð ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU ¥|¢è ã}¢ }¢S¢MÈïGU x¢ézG¼ìx¢ê ƒï çÜU
¥™¢ÝÜU ¥¢S}¢¢Ý „ï »ÜU ÜU¢x¢G…G ©„ ÜïU „èÝï ÐÚ çx¢Ú¢, ©„ Ýï ±¢ïã
ÜU¢x¢G…G }¢ïÚè ¼GÚÈGU Ï¢ÉG¢²¢, }¢ñæ Ýï ÐÉG¢ ¼¢ï ©„ }¢ïæ çH¶¢ ƒ¢ : “»ï }¢¢çHÜU
çÏ¢Ý ÎèÝ¢Ú ! ¼ê }¢ïÚï Ï¢‹Îï ÜU¢ï }¢éÛ¢ „ï …éÎ¢ ÜUÚ¼¢ ãñ çÜU }¢ñæ Ýï §„
ÜïU ÜU§ü „¢H ÜïU ãG… ÜGUÏ¢êH Ýãèæ çÜU²ï, »ï„¢ Ýãèæ Ï¢çËÜU §„ }¢ég¼
}¢ïæ ¥¢Ýï ±¢Hï ¼}¢¢}¢ ãG¢ç…²¢ïæ ÜïU ãG… |¢è §„è ÜUè ÐéÜU¢Ú ÜUè Ï¢ÚÜU¼
„ï ÜGUÏ¢êH çÜU²ï ãñæ ¼¢çÜU ÜU¢ï§ü }¢ïÚè Ï¢¢Úx¢¢ã „ï }¢ãGM}¢ Ý …¢» J”
Îé¥G¢ ÜGUÏ¢êH Ý ã¢ïÝï ÜUè çãGv}¢¼ïæ
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! §„ çãGÜU¢²¼ „ï ã}¢ïæ ²ïã

|¢è }¢ÎÝè ÈêUH ç}¢Hï çÜU ÜGUÏ¢êçHÄ²¼ï Îé¥G¢ }¢ïæ wG±¢ã çÜU¼Ýè ãè
¼¢¶èGÚ ã¢ï çÎHÏ¢Î¢üà¼¢ Ýãèæ ã¢ïÝ¢ ™¢çã²ï, ã}¢ ¼¢¶GèÚ ÜUè }¢çSHãG¼ïæ
ãG…Úï ¥S±Î
Ýãèæ …¢Ý¼ï, ²ÜGUèÝÝ ÜGUÏ¢êçHÄ²¼ï Îé¥G¢ }¢ïæ ¼¢¶GèÚ Ï¢çËÜU ç„Úï „ï
Îé¥G¢ ÜUè ÜGUÏ¢êçHÄ²¼ ÜU¢ §ÁGã¢Ú Ý ã¢ïÝ¢ |¢è ã}¢¢Úï ãGÜGU }¢ïæ }¢éÈGUèÎ
ã¢ï¼¢ ãñ J }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ ÜïU ±¢çHÎï
çx¢Ú¢}¢è Ú§ü„éH }¢é¼ÜUçËH}¢èÝ ãG…GÚ¼ï }¢¢ñH¢Ý¢ ÝÜGUè ¥GHè ¶G¢Ý
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜïU ÈGUÚ}¢¢Ý ÜU¢ wG¢éH¢„¢ ãñ : çãGv}¢¼ï §H¢ãè çÜU ÜU|¢è
¼ê Ï¢Ú¢ãï Ý¢Î¢Ýè ÜU¢ï§ü ™è…G ¼GHÏ¢ ÜUÚ¼¢ ãñ ¥¢ñÚ (±¢ïã ) Ï¢Ú¢ãï
}¢ïãÚÏ¢¢Ýè ¼ïÚè Îé¥G¢ ÜGUÏ¢êH Ýãèæ ÈGUÚ}¢¢¼¢ v²êæçÜU ¼ê …¢ï }¢¢æx¢ Úã¢
ã¢ï¼¢ ãñ ±¢ïã ¥x¢Ú ¥G¼G¢ ÜUÚ çÎ²¢ …¢» ¼¢ï ¼éÛ¢ï ÝévG„¢Ý Ðãéæ™ï J
}¢¯HÝ ¼ê Î¢ñH¼ }¢¢æx¢ï ¥¢ñÚ ¼éÛ¢ï ç}¢H …¢» ¼¢ï §ü}¢¢Ý ¶G¼GÚï }¢ïæ ÐÇG
…¢», ²¢ ¼ê ç„ãìãG ¼G }¢¢æx¢ï ¥¢ñÚ ©„ ÜU¢ ç}¢HÝ¢ ¼ïÚè ¥¢ç¶GÚ¼ ÜïU …Ï¢Hï ©ãGéÎ
çH²ï Ýév„ G ¢ÝÎïã ã¢ï §„ çH²ï ±¢ïã ¼ïÚè Îé¥¢G ÜGUÏ¢êH Ýãèæ ÈGUÚ}¢¢¼¢ J
Ð¢Úã 2 „êÚ¼éH Ï¢ÜGUÚã ¥¢²¼ Ý}Ï¢Ú 216 }¢ïæ §à¢¢üÎ ã¢ï¼¢ ãñ :
¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ÜGUÚèÏ¢
ãñ çÜU ÜU¢ï§ü Ï¢¢¼ ¼é}ãïæ Ð„‹Î ¥¢»

¥¢ñÚ ±¢ïã ¼é}ã¢Úï ãGÜGU }¢ïæ Ï¢éÚè ã¢ï J
²ïã v²êæ ÜUãêæ }¢éÛ¢ ÜU¢ï ²ïã ¥G¼G¢ ã¢ï ²ïã ¥G¼G¢ ã¢ï
±¢ïã Î¢ï çÜU ã}¢ïà¢¢ }¢ïÚï Í¢Ú |¢Ú ÜU¢ |¢H¢ ã¢ï (…G¢ñÜGïU Ý¢’¼)

{73} çÜU„ ÜïU ÎÚ ÐÚ }¢ñæ …¢ªæ x¢¢ }¢¢ñH¢ !
Îé¥G¢ ÜGUÏ¢êH ã¢ï ²¢ Ý ã¢ï }¢¢æx¢Ýï }¢ïæ ÜU¢ï¼¢ãè Ýãèæ ÜUÚÝè

™¢çã²ï ¥ÐÝï ÐÚ±Ú Îx¢¢Ú ÜU¢ï ÐéÜU¢Ú¼ï ÚãÝ¢ |¢è Ï¢ãé¼ Ï¢ÇGè
„¥G¢Î¼ ¥¢ñÚ ãGÜGUèÜGU¼ }¢ïæ §GÏ¢¢Î¼ ãñ J §„ ç…G}Ý }¢ïæ »ÜU }¢…GèÎ
ãG…Úï ¥S±Î
çãGÜU¢²¼ }¢éH¢ãG…G¢ ã¢ï : »ÜU …G§üGÈéUGH ©G}¢í Ï¢éÁG¢éx¢ü »ÜU Ý¢ñ…±¢Ý ÜïU
„¢ƒ ãG… ÜUÚÝï x¢» …êæ ãè »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{ ÜUÚ ÜUã¢ : “ ” (²¢’Ýè
¼ïÚè Ï¢¢Úx¢¢ã }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ãêæ) x¢ñGÏ¢ „ï ¥¢±¢…G ¥¢§ü : (²¢’Ýè
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¼ïÚè ãG¢ç…GÚè ÜGUÏ¢êH Ýãèæ) Ý¢ñ…±¢Ý ãG¢…è Ýï ©Ý „ï ÜUã¢ : v²¢ ¥¢Ð
Ýï ²ïã …±¢Ï¢ „éÝ¢ ? Ï¢éÉGï ãG¢…è Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : …è ã¢æ, }¢ñæ ¼¢ï 70
„¢H „ï ²ïã …±¢Ï¢ „éÝ Úã¢ ãêæ ! }¢ñæ ãÚ Ï¢¢Ú ¥G…üG ÜUÚ¼¢ ãêæ ¥¢ñÚ
…±¢Ï¢ ¥¢¼¢ ãñ , Ý¢ñ…±¢Ý Ýï ÜUã¢ : çÈUÚ ¥¢Ð v²êæ ¥¢¼ï,
„ÈGUÚ ÜUè ¼ÜU¢HèÈGU ©Æ¢¼ï ¥¢ñÚ ¶GéÎ ÜU¢ï ƒÜU¢¼ï ãñæ ? Ï¢êÉGï ãG¢…è
„¢çãGÏ¢ Ú¢ï ÜUÚ ÜUãÝï Hx¢ï : çÈUÚ }¢ñæ çÜU„ ÜïU ÎÚ±¢…ïG ÐÚ …¢ªæ ? …Ï¢Hï ©ãGéÎ
}¢éÛ¢ï wG±¢ã ÚÎ çÜU²¢ …¢» ²¢ ÜGUÏ¢êH, }¢ñæ Ýï ¼¢ï Ï¢„ ²ãèæ ¥¢Ý¢ ãñ,
§„ ÎÚ ÜïU ç„±¢ }¢ïÚè ÜUãèæ ÐÝ¢ã Ýãèæ J x¢GñÏ¢ „ï ¥¢±¢…G ¥¢§ü :
“…¢¥¢ï ! ¼é}ã¢Úè „¢Úè ãG¢ç…GçÚ²¢æ ÜGUÏ¢êH ã¢ï x¢§üæ J”

(¼zG„èÚï MãéGH Ï¢²¢Ý, ç….10, „. 176)

±¢ïã „éÝïæ ²¢ Ý „éÝïæ ©Ý ÜUè Ï¢ãÚ ãG¢H wG¢éà¢è
ÎÎïü çÎH ã}¢ ¼¢ï ÜUãï …¢»æx¢ï

{74} ãGÁ…¢… çÏ¢Ý ²ê„éÈGU ¥¢ñÚ »ÜU ¥¢’Ú¢Ï¢è
ãGÁ…¢… çÏ¢Ý ²ê„éÈGU Ýï „wG¼ x¢<}¢²¢ïæ ÜïU }¢¢ñç„}¢ }¢ïæ Î¢ñÚ¢Ýï

„ÈGUÚï ãG… }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ „ï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
…¢¼ï ãé» Ú¢ã }¢ïæ ÐÇG¢± çÜU²¢, Ý¢à¼ï ÜïU ±vG¼
ãG…Úï ¥S±Î
¶G¢çÎ}¢ „ï ÜUã¢ : çÜU„è }¢ïã}¢¢Ý ÜU¢ï ÉêæÇ H¢¥¢ï ! ±¢ïã x¢²¢ ¥¢ñÚ
©„ Ýï Ðã¢ÇG ÜUè ¼GÚÈGU »ÜU ¥¢’Ú¢Ï¢è (²¢’Ýè Îèã¢¼è, Ï¢gê) ÜU¢ï
„¢ï²¢ ãé±¢ Îï¶ ÜUÚ Ð¢ªæ „ï Æ¢ïÜUÚ }¢¢Ú ÜUÚ …x¢¢²¢ ¥¢ñÚ ÜUã¢ : ¼é}¢
ÜU¢ï x¢±ÝüÚ ãGÁ…¢… çÏ¢Ý ²é„êÈGU Ýï ¼GHÏ¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ ãñ J ±¢ïã ©Æ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜUÚ ãGÁ…¢… ÜïU Ð¢„ ¥¢²¢ J ãGÁ…¢… Ýï ÜUã¢ : “}¢ïÚï „¢ƒ ¶¢Ý¢
¶¢ H¢ï J” ©„ Ýï ÜUã¢ : }¢ñæ ¥¢Ð „ï Ï¢ïã¼Ú ÜUÚè}¢ ÜUè Î¢’±¼
ÜGUÏ¢êH ÜUÚ ™éÜU¢ ãêæ J” ÐêÀ¢ : “±¢ïã ÜU¢ñÝ ãñ ?” …±¢Ï¢ çÎ²¢ :
“¥ËH¢ã çÜU ©„ Ýï }¢éÛ¢ï Ú¢ï…G¢ Ú¶Ýï ÜUè Î¢’±¼ Îè ¥¢ñÚ
}¢ñæ Ýï Ú¶ çH²¢ J ãGÁ…¢… Ï¢¢ïH¢ : »ï„è à¢ÎèÎ x¢}¢èü }¢ïæ Ú¢ï…¢G ? …±¢Ï¢
çÎ²¢ : ã¢æ, çÜGU²¢}¢¼ ÜUè „wG¼ ¼ÚèÝ x¢}¢èü „ï Ï¢™Ýï ÜïU çH²ï J
ãGÁ…¢… Ýï ÜUã¢ : ¥ÓÀ¢ ¼¢ï ¥Ï¢ ÜUH Ú¢ï…G¢ Ý Ú¶Ý¢ ¥¢ñÚ }¢ïÚï „¢ƒ
¶¢Ý¢ ¶¢ HïÝ¢ J ÜUã¢ : v²¢ ¥¢Ð ÜUH ¼ÜU }¢ïÚï …èÝï ÜUè …G}¢¢Ý¼
Îï „ÜU¼ï ãñæ ? Ï¢¢ïH¢ : “²ïã ¼¢ï }¢ïÚï Ï¢„ }¢ïæ Ýãèæ J ÜUã¢ : ¼¥GÁ…éÏ¢
ãñ çÜU ¥¢Ð ¥¢ç¶GÚ¼ ÜïU }¢é¥¢G }¢Hï }¢ïæ Ï¢ïÏ¢„ ã¢ïÝï ÜïU Ï¢¢ ±é…êÎ Îé‹²¢
¼GHÏ¢è }¢ïæ Hx¢ï ãé» ãñæ ! ãGÁ…¢… Ýï ÜUã¢ : ²ïã ¶¢Ý¢ çÝã¢²¼ ©G}Î¢
ãñ J …±¢Ï¢ çÎ²¢ : §„ï Ý ¥¢Ð Ýï ©G}Î¢ çÜU²¢ ãñ Ý ãè ¼GÏÏ¢¢¶G (²¢’Ýè
Ï¢¢±™èü) Ýï, Ï¢çËÜU §„ï ç„ãìãG ¼G ± ¥G¢çÈGUÄ²¼ Ï¢wGà¢ ã¢ïÝï ÜUè wG¢êÏ¢è Ýï
©G}Î¢ çÜU²¢ ãñ ²¢’Ýè …¢ï }¢Úè…G ã¢ï ©„ ÜU¢ï HÁG…¼G Ýãèæ ¥¢¼è }¢x¢Ú
ç„ãGìã¼G }¢‹Î ÜU¢ï ²ïã wG¢êÏ¢ |¢¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ç„ãìãG ¼G ¢ï ¥G¢çÈGUÄ²¼ ÎïÝï
±¢Hè …G¢¼ ÚÏÏ¢ï ÜU¢§Ý¢¼ ÜUè ãñ, çHã¢…G¢ ©„ ÜGU¢çÎÚï }¢éyGHÜGU

ÜUè Î¢’±¼ ÐÚ Ú¢ï…¢G Ú¶Ý¢ ™¢çã²ï J
ÜéUÀ ÝïçÜU²¢æ ÜU}¢¢ Hï …ËÎ ¥¢ç¶GÚ¼ Ï¢Ý¢ Hï
ãG…Úï ¥S±Î
ÜU¢ï§ü Ýãèæ |¢Ú¢ï„¢ »ï |¢¢§ü ! ç…G‹Îx¢è ÜU¢
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 195)
{75} ç…Ý ÜU¢ ãG… ÜGUÏ¢êH Ý ãé±¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
©Ý ÐÚ |¢è ÜUÚ}¢ ã¢ï x¢²¢
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GHè çÏ¢Ý }¢é±zGÈGUÜGU
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ñæ Ýï 50 „¢H „ï …G¢§Î ãG… çÜU²ï, ç„±¢» »ÜU ÜïU „Ï¢
ÜU¢ ¯±¢Ï¢ …Ý¢Ï¢ï çÚ„¢H¼ï }¢¥¢Ï¢ , wG¢éHÈGU¢»
¥ÚÏ¢¥G¢ (²¢’Ýè ™¢Ú ²¢Ú) ¥¢ñÚ ¥ÐÝï ±¢çHÎñÝ ÜU¢ï
§ü„¢H çÜU²¢, ¥Ï¢ »ÜU ãG… Ï¢¢ÜGUè ƒ¢ (ç…„ ÜU¢ ¥|¢è ¼ÜU §ü„¢Hï
¯±¢Ï¢ Ý çÜU²¢ ƒ¢), }¢ñæ Ýï }¢ñÎ¢Ýï ¥GÚÈGU¢¼ }¢ïæ }¢¢ñ…êÎ H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï Îï¶¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥¢ñÚ ©Ý ÜUè ¥¢±¢…Gïæ „éÝèæ ¼¢ï Ï¢¢Úx¢¢ãï wG¢éÎ¢±‹Îè }¢ïæ ¥G…üG ÜUè : ²¢
¥ËH¢ã ¥x¢Ú §Ý H¢ïx¢¢ïæ }¢ïæ ÜU¢ï§ü »ï„¢ à¢wG„ ãñ ç…„ ÜU¢
ãG… }¢vGÏ¢êH Ýãèæ ãé±¢ ¼¢ï }¢ñæ Ýï ¥ÐÝï ãG… ÜU¢ ©„ï §ü„¢Hï ¯±¢Ï¢
çÜU²¢ J çÈUÚ ©„ Ú¢¼ …Ï¢ }¢ñæ }¢éÁG¢-ÎçHÈGU¢ }¢ïæ „¢ï²¢ ¼¢ï

¥ËH¢ãéœ¢Ã±¢Ï¢ ÜU¢ wG±¢Ï¢ }¢ïæ ÎèÎ¢Ú çÜU²¢ J ¥ËH¢ã
¼¥G¢H¢ Ýï }¢éÛ¢ „ï §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : »ï ¥GHè çÏ¢Ý }¢é±zGÈGUÜGU ! v²¢
¼ê }¢éÛ¢ ÐÚ „¶G¢±¼ ÜUÚ¼¢ ãñ ? }¢ñæ Ýï ¥GÚÈGU¢¼ }¢ïæ }¢¢ñ…êÎ ¼}¢¢}¢

¥zGÚ¢Î, §Ý ÜUè ¼¢’Î¢Î ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú }¢…GèÎ ¥¢ñÚ §Ý „ï |¢è Îéx¢Ýï
H¢ïx¢¢ïæ ÜUè }¢x¢GçÈGUÚ¼ ÈGUÚ}¢¢ Îè ãñ ¥¢ñÚ §Ý }¢ïæ „ï ãÚ ÈGUÎü ÜUè ©„
ÜïU ¥ãHï ¶G¢Ý¢ ¥¢ñÚ ÐÇG¢ñç„²¢ïæ ÜïU ãGÜGU }¢ïæ à¢ÈGU¢¥G¼ ÜGUÏ¢êH
ÈGUÚ}¢¢ Hè ãñ J
ÜU¢ï§ü ãG… ÜU¢ „Ï¢Ï¢ ¥Ï¢ Ï¢Ý¢ Îï }¢éÛ¢ ÜU¢ï ÜU¢’Ï¢ï ÜU¢ …Ë±¢ çÎ¶¢ Îï
ãG…Úï ¥S±Î
ÎèÎï ¥GÚÈGU¢¼¢ï ÎèÎï ç}¢Ý¢ ÜUè
}¢ïÚï }¢¢ñH¢ ¼ê ¶GñÚ¢¼ Îï Îï
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 678)
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
{76} „ÈGUÚï ãG… ÜïU Ï¢ïã¼ÚèÝ ã}¢ „ÈGUÚ
»ÜU à¢wG„ Ýï ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG¢ç¼}¢ï ¥„}¢
„ï ¥G…üG ÜUè : “}¢éÛ¢ï ãG… ÜU¢ „ÈGUÚ ÎÚÐïà¢ ãñ, ÜU¢ï§ü »ï„¢ ã}¢ „ÈGUÚ
Ï¢¼¢§²ï ç…„ ÜUè „¢ïãÏG ¢¼ï Ï¢¢ Ï¢ÚÜU¼ ÜU¢ ÈñUG …G HêÅ¼ï ãé» }¢ñæ ¥ËH¢ã
ÜUè Ï¢¢Úx¢¢ãï Ï¢ïÜU„ ÐÝ¢ã }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ã¢ï „ÜêUæ J” ÈGUÚ}¢¢²¢ : “»ï
|¢¢§ü ! ¥x¢Ú ¼é}¢ ã}¢ Ýà¢èÝ ™¢ã¼ï ã¢ï ¼¢ï ç¼H¢±¼ï ÜéUÚG ¥¢Ýï }¢éÏ¢èÝ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÜUè ã}¢ Ýà¢èÝè (²¢’Ýè „¢ïãÏG ¢¼) §çwG¼²¢Ú ÜUÚ¢ï ¥¢ñÚ ¥x¢Ú „¢ƒè
™¢ã¼ï ã¢ï ¼¢ï çÈGUçÚà¼¢ïæ ÜU¢ï ¥ÐÝ¢ „¢ƒè Ï¢Ý¢ H¢ï ¥¢ñÚ ¥x¢Ú Î¢ïS¼
ÎÚÜU¢Ú ã¢ï ¼¢ï ¥ËH¢ã ¥ÐÝï Î¢ïS¼¢ïæ ÜïU çÎH¢ïæ ÜU¢ }¢¢çHÜU ãñ
¥¢ñÚ ¥x¢Ú ¼¢ïà¢¢ (²¢’Ýè …¢GÎï „ÈGUÚ) ™¢ã¼ï ã¢ï ¼¢ï ¥ËH¢ã
ÐÚ ²ÜGUèÝ „Ï¢ „ï Ï¢ïã¼ÚèÝ ¼¢ïà¢¢ ãñ ¥¢ñÚ ÜU¢’Ï¢¼éËH¢ã ÜU¢ï ¥ÐÝï
„¢}¢Ýï ¼„Ã±éÚ ÜUÚ¼ï ãé» wG¢àé ¢è „ï §„ ÜU¢ ¼G±¢ÈGU ÜUÚ¢ï J”
}¢¢ï’ç……G¢ à¢vGÜéUGH ÜGU}¢Ú ÜU¢ ãñ “}¢ÎèÝ¢” „ï §G²¢æ
“}¢ã” Ýï à¢ÜGU ã¢ï ÜUÚ çH²¢ ãñ “ÎèÝ” ÜU¢ï ¥¢x¢¢ïà¢ }¢ïæ

à¢ï’Ú ÜU¢ }¢¼GHÏ¢ : ¥ÐÝ¢ ¼¶GÄ²éH Ðïà¢ ÜUÚ¼ï ãé» §„ à¢ï’Ú }¢ïæ
à¢¢§GÚ Ýï çÝã¢²¼ ©G}Î¢ Ï¢¢¼ ÜUãè ãñ, çÜU Ï¢¼G¢ñÚï }¢¢ï’ç……G¢ ™¢æÎ ÜïU
ãG…Úï ¥S±Î
…¢ï Î¢ï ÅéÜUÇGï ãé» ãñæ ©„ ÜU¢ HzG…ïG “}¢ÎèÝ¢” „ï ²êæ §ÁGã¢Ú ã¢ï Úã¢
ãñ çÜU “}¢ÎèÝ¢” ÜU¢ ÐãH¢ ãGÈüGU ¥¢ñÚ ¥¢ç¶GÚè ãGÈüGU ç}¢H¢ Îïæ
¼¢ï ²¢’Ýè ™¢æÎ ãé±¢ ¥¢ñÚ ÜïU Î¢ïÝ¢ïæ ãGéMÈGU ¥¢ñÚ ÜïU
Ï¢è™ }¢ïæ HzG…Gï }¢¢ñ…êÎ ãñ ç…„ „ï HzG…G Ï¢Ý x¢²¢ !
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥¢ñÚ ²êæ x¢¢ï²¢ }¢ÎèÝ¢ Ýï “ÎèÝ” ÜU¢ï ¥ÐÝï Î¢}¢Ý }¢ïæ çH²¢ ãé±¢ ãñ !
¥G…èÏ¢ ¥‹Î¢…G }¢ïæ ÝzG„ ÜUè çx¢çÚzG¼
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê }¢éãG}}¢Î }¢é¼ü§Gà¢
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : “}¢ñæ Ýï Ï¢ãé¼ „ï ãG… çÜU²ï ¥¢ñÚ §Ý }¢ïæ „ï ¥v¯Ú „ÈGUÚï
ãG… çÜU„è çÜGUS}¢ ÜU¢ …G¢Îï Ú¢ã çH²ï çÏ¢x¢GñÚ çÜU²ï J çÈUÚ }¢éÛ¢ ÐÚ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥¢àÜU¢Ú (²¢’Ýè …G¢çãÚ) ãé±¢ çÜU ²ïã „Ï¢ ¼¢ï }¢ïÚï ÝzG„ ÜU¢ {¢ïÜU¢
ƒ¢ v²êæçÜU »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ }¢ïÚè }¢¢æ Ýï }¢éÛ¢ï Ð¢Ýè ÜU¢ Í¢ÇG¢ |¢Ú ÜUÚ H¢Ýï
ÜU¢ ãéGv}¢ çÎ²¢ ¼¢ï }¢ïÚï ÝzG„ ÐÚ ©Ý ÜU¢ ãéGv}¢ çx¢Ú¢æ (²¢’Ýè Ï¢¢ïÛ¢)
x¢é…GÚ¢, ™éÝ¢‹™ï }¢ñæ Ýï „}¢Û¢ çH²¢ çÜU „ÈGUÚï ãG… }¢ïæ }¢ïÚï ÝzG„ Ýï
}¢ïÚè }¢é±¢ÈGUÜGU¼ ÈGUÜGU¼G ¥ÐÝè HÁG…G¼ ÜïU çH²ï ÜUè ¥¢ñÚ }¢éÛ¢ï {¢ïÜïU
}¢ïæ Ú¶¢ v²êæçÜU ¥x¢Ú }¢ïÚ¢ ÝzG„ ÈGUÝ¢ ã¢ï ™éÜU¢ ã¢ï¼¢ ¼¢ï ¥¢… »ÜU
ãGvGÜïGU à¢Ú§üG ÐêÚ¢ ÜUÚÝ¢ (²¢’Ýè }¢¢æ ÜUè §¼G¢¥G¼ ÜUÚÝ¢) §„ï (²¢’Ýè
ÝzG„ ÜU¢ï) Ï¢ïãGÎ Îéà±¢Ú v²êæ }¢ãG„ê„ ã¢ï¼¢ J”
ãéGÏÏ¢ï …¢ã ÜUè HÁG…G¼ §GÏ¢¢Î¼ ÜUè }¢à¢vGÜGU¼
¥¢„¢Ý ÜUÚ Îï¼è ãñ

}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! Îï¶¢ ¥¢ÐÝï ! ã}¢¢Úï Ï¢éÁG¢éx¢¢üÝï
ÎèÝ ÜñU„è }¢ÎÝè „¢ï™ Ú¶¼ï ¥¢ñÚ çÜU„ ÜGUÎÚ ¥G¢ç……Gè
ÜïU wG¢êx¢Ú ã¢ï¼ï ãñæ J Ï¢¢’…G¢ïæ ÜUè ¥G¢Î¼ ã¢ï¼è ãñ, çÜU ±¢ïã ¥G¢}¢ H¢ïx¢¢ïæ
ãG…Úï ¥S±Î
„ï ¼¢ï Û¢éÜU Û¢éÜU ÜUÚ ç}¢H¼ï ¥¢ñÚ ©Ý ÜïU çH²ï çÏ¢À çÏ¢À …¢¼ï ãñæ
}¢x¢Ú ±¢çHÎñÝ, |¢¢§ü Ï¢ãÝ¢ïæ ¥¢ñÚ Ï¢¢H Ï¢Ó™¢ïæ ÜïU „¢ƒ ©Ý ÜU¢
Úç±Ä²¢ …¢çÚãG¢Ý¢, x¢GñÚ ¥wGH¢ÜGUè ¥¢ñÚ Ï¢„¢ ¥±ÜGU¢¼ „wG¼ çÎH
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥¢…G¢Ú ã¢ï¼¢ ãñ J v²êæ ? §„ çH²ï çÜU ¥G±¢}¢ }¢ïæ ©G}Î¢ ¥wGH¢ÜGU ÜU¢
}¢é…G¢çãÚ¢ }¢ÜGUÏ¢êçHÄ²¼ï ¥G¢}}¢¢ ÜU¢ Ï¢¢§G¯ Ï¢Ý¼¢ ãñ …Ï¢ çÜU Í¢Ú }¢ïæ
ãéGSÝï „éHêÜU ÜUÚÝï „ï §GÁG…G¼¢ï à¢¢ïãÚ¼ ç}¢HÝï ÜUè ¶G¢„ ©}}¢èÎ Ýãèæ
ã¢ï¼è ! §„ çH²ï ²ïã H¢ïx¢ ¥G±¢}¢ }¢ïæ wG¢êÏ¢ }¢èÆï }¢èÆï Ï¢Ýï Úã¼ï ãñæ !
§„è ¼GÚãG …¢ï §SH¢}¢è |¢¢§ü Ï¢¢’…G }¢éS¼ãGÏ¢ ÜU¢}¢¢ïæ ÜïU çH²ï Ï¢ÉG ™ÉG
ÜUÚ ÜéUGÚÏ¢¢çÝ²¢æ Ðïà¢ ÜUÚ¼ï }¢x¢Ú ÈGUÚ¢§…G¢ï ±¢ç…Ï¢¢¼ ÜUè ¥Î¢»x¢è }¢ïæ
ÜU¢ï¼¢çã²¢æ Ï¢Ú¼¼ï ãñæ }¢¯HÝ }¢¢æ Ï¢¢Ð ÜUè §¼G¢¥G¼, Ï¢¢H Ï¢Ó™¢ïæ ÜUè
à¢Úè¥G¼ ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU ¼<Ï¢Ä²¼ ¥¢ñÚ wG¢éÎ ¥ÐÝï çH²ï ÈGU…üG ©GHê}¢
ÜïU ãéG„êH }¢ïæ x¢GzGH¼ „ï ÜU¢}¢ Hï¼ï ãñæ ©Ý ÜïU çH²ï |¢è §„ çãGÜU¢²¼
}¢ïæ §GÏ¢í¼ ÜïU çÝã¢²¼ ¥ã}¢ }¢ÎÝè ÈêUH ãñæ J ãGÜGUèÜGU¼ ²ïã ãñ çÜU
ç…Ý ÝïÜU ÜU¢}¢¢ïæ }¢ïæ “à¢¢ïãÚ¼ ç}¢H¼è ¥¢ñÚ ±¢ã ±¢ã ! ã¢ï¼è ãñ”
±¢ïã Îéà±¢Ú ã¢ïÝï ÜïU Ï¢¢ ±é…êÎ Ï¢ ¥¢„¢Ýè „Ú¥‹…¢}¢ Ð¢ …¢¼ï ãñæ
v²êæçÜU ãéGÏÏ¢ï …¢ã (²¢’Ýè à¢¢ïãÚ¼¢ï §GÁG…G¼ ÜUè ™¢ã¼) ÜïU „Ï¢Ï¢
ç}¢HÝï ±¢Hè HÁG…G¼ Ï¢ÇGè „ï Ï¢ÇGè }¢à¢vGÜGU¼ ¥¢„¢Ý ÜUÚ
Îï¼è ãñ J ²¢Î Úç¶²ï ! “ãéÏG Ï¢ï …¢ã” }¢ïæ ãH¢ÜU¼ ãè ãH¢ÜU¼ ãñ J

§GÏ¢í¼ ÜïU çH²ï Î¢ï ÈGUÚ¢}¢ñÝï }¢éS¼GÈUG ¢ }¢éH¢ãG…¢G ã¢ïæ :
{1} ¥ËH¢ã ÜUè ¼G¢¥G¼ (²¢’Ýè §GÏ¢¢Î¼) ÜU¢ï Ï¢‹Î¢ïæ ÜUè
¼GÚÈGU „ï ÜUè …¢Ýï ±¢Hè ¼¢’ÚèÈGU ÜUè }¢ãGÏÏ¢¼ „ï ç}¢H¢Ýï „ï Ï¢™¼ï

Úã¢ï , ÜUãèæ ¼é } ã¢Úï ¥¢’}¢¢H Ï¢ÚÏ¢¢Î Ý ã¢ï …¢»æ J
{2} Î¢ï |¢êÜïU |¢ïçÇG²ï Ï¢ÜUçÚ²¢ïæ ÜïU
Úï±ÇG }¢ïæ §¼Ýè ¼Ï¢¢ãè Ýãèæ }¢™¢¼ï ç…¼Ýè ¼Ï¢¢ãè ãéGÏÏ¢ï }¢¢H¢ï
ãG…Úï ¥S±Î
…¢ã (²¢’Ýè }¢¢H¢ï Î¢ñH¼ ¥¢ñÚ §GÁ…G ¼G ¢ï à¢¢ïãÚ¼ ÜUè }¢ãGÏÏ¢¼) }¢é„H}¢¢Ý
ÜïU ÎèÝ }¢ïæ }¢™¢¼è ãñ J
ãéGÏÏ¢ï …¢ã ÜïU }¢é¼¥GçËHÜGU ¥ã}¢ ¼ÚèÝ }¢ÎÝè ÈêUH
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
“ãéGÏÏ¢ï …¢ã” ÜïU ¼¥GËHéÜGU „ï »ãG²¢©H ©GHê}¢ ÜUè ç…ËÎ
3 „zGãG¢ 616 ¼¢ 617 ÜU¢ï „¢}¢Ýï Ú¶ ÜUÚ ÜéUÀ }¢ÎÝè ÈêUH Ðïà¢ï
ç¶GÎ}¢¼ ãñæ : “(ãéGÏÏ¢ï …¢ã¢ï çÚ²¢) ÝzG„ ÜU¢ï ãH¢ÜU ÜUÚÝï ±¢Hï
¥¢ç¶GÚè ©}¢êÚ ¥¢ñÚ Ï¢¢ç¼GÝè }¢RU¢ï ÈGUÚïÏ¢ „ï ãñ, §„ }¢ïæ ©G-H}¢¢,
§GÏ¢¢Î¼ x¢é…G¢Ú ¥¢ñÚ ¥¢ç¶GÚ¼ ÜUè }¢ç‹…GH ¼Gñ ÜUÚÝï ±¢Hï H¢ïx¢
}¢éÏ¼H¢ çÜU²ï …¢¼ï ãñæ, §„ ¼GÚãG çÜU ²ïã ãG…GÚ¢¼ Ï¢„¢ ¥±ÜGU¢¼ wG¢êÏ¢
ÜU¢ïçà¢à¢ïæ ÜUÚ ÜïU §GÏ¢¢Î¢¼ Ï¢…¢ H¢Ýï, ÝzG„¢Ýè wG±¢çãà¢¢¼ ÐÚ ÜGU¢Ï¢ê
Ð¢Ýï Ï¢çËÜU à¢éÏ¢éã¢¼ „ï |¢è wG¢éÎ ÜU¢ï Ï¢™¢Ýï }¢ïæ ÜU¢}²¢Ï¢ ã¢ï …¢¼ï ãñæ,
¥ÐÝï ¥¢’…G¢ ÜU¢ï …G¢çãÚè x¢éÝ¢ã¢ïæ „ï |¢è Ï¢™¢ Hï¼ï ãñæ }¢x¢Ú ¥G±¢}¢
ÜïU „¢}¢Ýï ¥ÐÝï ÝïÜU ÜU¢}¢¢ïæ, ÎèÝè ÜU¢ÚÝ¢}¢¢ïæ ¥¢ñÚ ÝïÜUè ÜUè Î¢’±¼
¥G¢}¢ ÜUÚÝï ÜïU çH²ï ÜUè …¢Ýï ±¢Hè ÜU¢ç±à¢¢ïæ …ñ„ï çÜU }¢ñæ Ýï ²ïã
çÜU²¢, ±¢ïã çÜU²¢, ±ã¢æ Ï¢²¢Ý ƒ¢, ²ã¢æ Ï¢²¢Ý ãñ, Ï¢²¢Ý¢¼ (ÜUÚÝï
²¢ Ý¢’¼ ÐÉGÝï) ÜïU çH²ï §¼Ýè §¼Ýè ¼¢Úè¶Gïæ “Ï¢éÜU” ãñæ, }¢ÎÝè
}¢à±Úï }¢ïæ Ú¢¼ §¼Ýï Ï¢… x¢» ¥¢ñÚ ¥¢Ú¢}¢ Ý ç}¢HÝï ÜUè ƒÜUÝ ãñ
§„è çH²ï ¥¢±¢…G Ï¢ñÆè ãé§ü ãñ J “}¢ÎÝè ÜGU¢çÈGUHï }¢ïæ „ÈGUÚ ãñ, §¼Ýï
§¼Ýï }¢ÎÝè ÜGU¢çÈGUH¢ïæ }¢ïæ ²¢ }¢ÎÝè ÜU¢}¢¢ïæ ÜïU çH²ï ÈéUGH¢æ ÈéUGH¢æ à¢ãÚ¢ï,æ
}¢éËÜU¢ïæ ÜU¢ „ÈGUÚ ÜUÚ ™éÜU¢ ãêæ ±x¢GñÚ¢ ±x¢GñÚ¢ ÜïU §ÁGã¢Ú ÜïU …GÚè»G ¥ÐÝï
ÝzG„ ÜUè Ú¢ãG¼ ÜïU ¼GHÏ¢x¢¢Ú ã¢ï¼ï ãñæ, ¥ÐÝ¢ §GË}¢¢ï ¥G}¢H …G¢çãÚ ÜUÚ
ÜïU }¢wGHêÜUG ÜïU ²ã¢æ }¢ÜGUÏ¢êçHÄ²¼ ¥¢ñÚ ©Ý ÜUè ¼GÚÈGU „ï ã¢ïÝï ±¢Hè
¥ÐÝè ¼¢’…Gè}¢¢ï ¼¢ñÜUG èÚ, ±¢ã ±¢ã ¥¢ñÚ §GÁ… G ¼G ÜUè HÁG…¼G ãG¢ç„H
ÜUÚ¼ï ãñæ, …Ï¢ }¢vGÏ¢êçHÄ²¼ ± à¢¢ïãÚ¼ ç}¢HÝï Hx¢¼è ãñ ¼¢ï ©„ ÜU¢
ãG…Úï ¥S±Î
ÝzG„ ™¢ã¼¢ ãñ çÜU §GË}¢¢ï ¥G}¢H H¢ïx¢¢ïæ ÐÚ ç…G²¢Î¢ „ï ç…G²¢Î¢ …G¢çãÚ
ã¢ïÝ¢ ™¢çã²ï ¼¢çÜU ¥¢ñÚ |¢è §GÁ… G ¼G Ï¢ÉGï çHã¢…G¢ ±¢ïã ¥ÐÝè ÝïçÜU²¢ïæ,
§GË}¢è „H¢çãGÄ²¼¢ïæ ÜïU ¼¥GËHéÜUG „ï }¢wGHêÜUG ÜUè §çœ¢GH¢¥G ÜïU }¢…GèÎ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ú¢S¼ï ¼H¢à¢ ÜUÚ¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ¶G¢çHÜGU ÜïU …¢ÝÝï ÐÚ çÜU }¢ïÚ¢ ÚÏ¢
}¢ïÚï ¥¢’}¢¢H „ï Ï¢¢ ¶GÏ¢Ú ãñ ¥¢ñÚ }¢éÛ¢ï ¥…í ÎïÝï ±¢H¢ ãñ
ÜGUÝ¢¥G¼ Ýãèæ ÜUÚ¼¢ Ï¢çËÜU §„ Ï¢¢¼ ÐÚ wG¢éà¢ ã¢ï¼¢ ãñ çÜU H¢ïx¢ ©„
ÜUè ±¢ã ±¢ã ¥¢ñÚ ¼¢’ÚèÈGU ÜUÚïæ ¥¢ñÚ ¶G¢çHÜGU ÜUè ¼GÚÈGU „ï
ãG¢ç„H ã¢ïÝï ±¢Hè ¼¢’ÚèÈGU ÐÚ ÜGUÝ¢¥G¼ Ýãèæ ÜUÚ¼¢, ÝzG„ ²ïã Ï¢¢¼
Ï¢ wG¢Ïê ¢è …¢Ý¼¢ ãñ çÜU H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï …Ï¢ §„ Ï¢¢¼ ÜU¢ §GË}¢ ã¢ïx¢¢ çÜU ÈéUH G ¢æ
Ï¢‹Î¢ ÝzG„¢Ýè wG±¢çãà¢¢¼ ÜU¢ ¼¢çÚÜU ãñ, à¢éÏ¢éã¢¼ „ï Ï¢™¼¢ ãñ, Ú¢ãï
wG¢éÎ¢ }¢ïæ wG¢êÏ¢ Ðñ„ï ¶G™ü ÜUÚ¼¢ ãñ, §GÏ¢¢Î¢¼ }¢ïæ „wG¼ }¢à¢vGÜUG ¼ Ï¢Î¢üà¼
ÜUÚ¼¢ ãñ ¶G¢Èñ UGï wG¢Îé ¢ ¥¢ñÚ §GàÜïUG }¢éS¼GÈUG ¢ }¢ïæ wG¢Ïê ¢ ¥¢ã¢ï …G¢Úè ÜUÚ¼¢ ¥¢ñÚ
¥¢æ„êæ Ï¢ã¢¼¢ ãñ, }¢ÎÝè ÜU¢}¢¢ïæ ÜUè wG¢êÏ¢ {ê}¢ïæ }¢™¢¼¢ ãñ, H¢ïx¢¢ïæ ÜUè
§SH¢ãG ÜïU çH²ï Ï¢ãé¼ çÎH …H¢¼¢ ãñ, wG¢êÏ¢ }¢ÎÝè ÜGU¢çÈGUH¢ïæ }¢ïæ „ÈGUÚ
ÜUÚ¼¢ ÜUÚ¢¼¢ ãñ, …GÏ¢¢Ý, ¥¢æ¶ ¥¢ñÚ ÐïÅ ÜU¢ ÜéUGzGHï }¢ÎèÝ¢ Hx¢¢¼¢
ãñ, Ú¢ï…¢G Ý¢ ÈñUG …G¢Ýï „é‹Ý¼ ÜïU §¼Ýï §¼Ýï Î„ü Îï¼¢ ãñ, }¢Îí„¼éH }¢ÎèÝ¢
(Ï¢¢çHx¢G¢Ý), „Î¢» }¢ÎèÝ¢, ¥GH¢ÜGU¢§ü Î¢ñÚ¢ Ï¢Ú¢» ÝïÜUè ÜUè Î¢’±¼ ÜU¢
Ï¢ÇG¢ ãè Ð¢Ï¢‹Î ãñ ¼¢ï ©Ý (H¢ïx¢¢ïæ) ÜUè …GÏ¢¢Ý¢ïæ ÐÚ ©„ (Ï¢‹Îï) ÜUè wG¢êÏ¢

¼¢’ÚèÈGU …¢Úè ã¢ïx¢è, ±¢ïã ©„ï §GÁ… G ¼G ¢ï »ãGç¼Ú¢}¢ ÜUè çÝx¢¢ã „ï Îï¶ïæx¢ï,
©„ ÜUè }¢éH¢ÜGU¢¼ ¥¢ñÚ ç…G²¢Ú¼ ÜU¢ï ¥ÐÝï çH²ï Ï¢¢§G¯ï „¥G¢Î¼ ¥¢ñÚ
„Ú}¢¢²» ¥¢ç¶GÚ¼ „}¢Û¢ïæx¢ï, ãé„ G êHï Ï¢ÚÜU¼ ÜïU çH²ï }¢ÜU¢Ý ²¢ ÎéÜU¢Ý
ÐÚ “Î¢ï ÜGUÎ}¢” Ú¶Ýï, ™H ÜUÚ Îé¥¢G ÈGUÚ}¢¢ ÎïÝï, ™¢² ÐèÝï, Î¢’±¼ï
¼G¥¢G }¢ ÜGUÏ¢êH ÜUÚÝï ÜUè çÝã¢²¼ H…¢…¼ ÜïU „¢ƒ ÎÚwG±¢S¼ïæ ÜUÚïæx¢ï,
§„ ÜUè Ú¢² ÐÚ ™HÝï }¢ïæ Î¢ï …ã¢æ ÜUè |¢H¢§ü ¼„Ã±éÚ ÜUÚïxæ ¢ï, ©„ï …ã¢æ
ãG…Úï ¥S±Î
Îï¶ïæx¢ï ç¶GÎ}¢¼ ÜUÚïæx¢ï ¥¢ñÚ „H¢}¢ Ðïà¢ ÜUÚïæx¢ï, §„ ÜU¢ Û¢êÅ¢ ¶¢Ýï ÐèÝï
ÜUè çãG„ü ÜUÚïæx¢ï, ©„ ÜU¢ ¼¢ïãìGÈUG ¢ ²¢ ©„ ÜïU ã¢ƒ „ï }¢„ ÜUè ãé§ü ™è…G
Ð¢Ýï }¢ïæ »ÜU Îê„Úï ÐÚ „Ï¢ÜGU¼ ÜUÚïæx¢ï, ©„ ÜUè Îè ãé§ü ™è…G ™ê}¢ïæx¢ï, ©„
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜïU ã¢ƒ Ð¢ªæ ÜïU Ï¢¢ï„ï Hïæx¢ï, »ãGç¼Ú¢}¢Ý “ãG…GÚ¼ ! ãéGÁG¢êÚ ! ²¢
„çÄ²Îè !” ±x¢GñÚ¢ ¥ËÜGU¢Ï¢ ÜïU „¢ƒ ¶G¢çà¢¥G¢Ý¢ ¥‹Î¢…G ¥¢ñÚ
¥¢çãS¼¢ ¥¢±¢…G }¢ïæ Ï¢¢¼ ÜUÚïxæ ¢ï, ã¢ƒ …¢ïÇG ÜUÚ „Ú Û¢éÜU¢ ÜUÚ Îé¥¢G ¥¢ïæ
ÜUè §çË¼…¢»æ ÜUÚïæx¢ï, }¢…¢çH„ }¢ïæ ©„ ÜUè ¥¢}¢Î ÐÚ ¼¢’…Gè}¢Ý ¶ÇïG
ã¢ï …¢»æx¢ï, ©„ï ¥ÎÏ¢ ÜUè …x¢ã çÏ¢Æ¢»æx¢ï, ©„ ÜïU ¥¢x¢ï ã¢ƒ Ï¢¢æ{ ÜUÚ
¶ÇïG ã¢ïxæ ¢ï, ©„ „ï ÐãHï ¶¢Ý¢ à¢éM¥G Ýãèæ ÜUÚïxæ ¢ï, ¥G¢ç……G¢Ý¢ ¥‹Î¢…G
}¢ïæ ¼¢ïãìGÈïUG ¥¢ñÚ Ý…GÚ¢Ýï Ðïà¢ ÜUÚïæx¢ï J ¼±¢…G¢ï¥G ÜUÚ¼ï ãé» ©„ ÜïU „¢}¢Ýï
¥ÐÝï ¥¢Ð ÜU¢ï À¢ïÅ¢ (}¢¯HÝ ¶G¢çÎ}¢¢ï x¢éH G ¢}¢) …G¢çãÚ ÜUÚïæx¢ï, ¶GÚèÎ¢ï
ÈGUÚ¢ïw¼G ¥¢ñÚ }¢é¥¢G }¢H¢¼ }¢ïæ ©„ „ï }¢éÚÃ±¼ Ï¢Ú¼ïæx¢ï, ©„ ÜU¢ï ™è…Gïæ
©G}Î¢ v±¢õçHÅè ÜUè ¥¢ñÚ ±¢ïã |¢è „S¼è ²¢ }¢éz¼G Îïæx¢ï J ©„ ÜïU ÜU¢}¢¢ïæ
}¢ïæ ©„ ÜUè §GÁ… G ¼G ÜUÚ¼ï ãé» Û¢éÜU …¢»æx¢ï J H¢ïx¢¢ïæ ÜïU §„ ¼GÚãG ÜïU
¥GÜGUèÎ¼ |¢Úï ¥‹Î¢…G „ï ÝzG„ ÜU¢ï Ï¢ãé¼ ç…G²¢Î¢ HÁG…G¼
ãG¢ç„H ã¢ï¼è ãñ ¥¢ñÚ ²ïã ±¢ïã HÁG…¼G ãñ …¢ï ¼}¢¢}¢ wG±¢çãà¢¢¼
ÐÚ x¢G¢çHÏ¢ ãñ, §„ ¼GÚãG ÜUè ¥GÜUG èÎ¼ }¢ç‹Î²¢ïæ ÜUè HÁG…¼G ¢ïæ ÜïU „Ï¢Ï¢
x¢éÝ¢ã¢ïæ ÜU¢ À¢ïÇÝG ¢ ©„ï }¢¢’}¢êHè Ï¢¢¼ }¢¢’Hê}¢ ã¢ï¼è ãñ v²êæçÜU “ãéÏG Ï¢ï
…¢ã” ÜïU }¢Úè…G ÜU¢ï ÝzG„ x¢éÝ¢ã ÜUÚ±¢Ýï ÜïU Ï¢…¢» ©ËÅ¢ „}¢Û¢¢¼¢
ãñ çÜU Îï¶ x¢éÝ¢ã ÜUÚïx¢¢ ¼¢ï ¥GÜUG èÎ¼}¢‹Î ¥¢æ¶ïæ ÈñUÚ Hïæx¢ï ! çHã¢…G¢
ÝzG„ ÜïU ¼¥G¢±éÝ „ï }¢¢ï’¼çÜGUÎèÝ }¢ïæ ¥ÐÝ¢ ±ÜGU¢Ú Ï¢Ú ÜGUÚ¢Ú Ú¶Ýï
ÜïU …ÁGÏ¢ï ÜïU „Ï¢Ï¢ §GÏ¢¢Î¼ ÐÚ §çS¼ÜGU¢}¢¼ ÜUè çà¢g¼ ©„ ÜU¢ï Ý}¢èü ±
¥¢„¢Ýè }¢ãG„ê„ ã¢ï¼è ãñ v²êæçÜU ±¢ïã Ï¢¢ç¼GÝè ¼G¢ñÚ ÐÚ HÁG…¼G ¢ïæ ÜUè
HÁG…¼G ¥¢ñÚ ¼}¢¢}¢ à¢ã±¼¢ïæ (²¢’Ýè wG±¢çãà¢¢¼) „ï Ï¢ÇGè à¢ã±¼
ãG…Úï ¥S±Î
(²¢’Ýè ¥G±¢}¢ ÜUè ¥GÜUG èÎ¼ „ï ãG¢ç„H ã¢ïÝï ±¢Hè HÁG…¼G ) ÜU¢ §ÎÚ¢ÜU
(²¢’Ýè Ðã™¢Ý) ÜUÚ Hï¼¢ ãñ, ±¢ïã §„ wG¢éà¢ ÈGUã}¢è }¢æï ÐÇG …¢¼¢ ãñ
çÜU }¢ïÚè ç…G‹Îx¢è ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ÜïU çH²ï ¥¢ñÚ ©„ ÜUè }¢…Gèü ÜïU
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢é¼¢G çÏ¢ÜGU x¢é…ÚG Úãè ãñ, ãG¢H¢æçÜU ©„ ÜUè ç…G‹Îx¢è ©„ Ð¢ïà¢èÎ¢ (ãéGÏÏ¢ï
…¢ã ²¢’Ýè ¥ÐÝè ±¢ã ±¢ã ™¢ãÝï ±¢Hè ÀéÐè) wG±¢çãà¢ ÜïU ¼ãìG¼
x¢é…GÚ¼è ãñ ç…„ ÜïU §ÎÚ¢ÜU (²¢’Ýè „}¢Û¢Ýï) „ï çÝã¢²¼ }¢ÁGÏ¢ê¼G
¥GvGHïæ |¢è ¥G¢ç……G¢ï Ï¢ïÏ¢„ ãñæ, ±¢ïã §GÏ¢¢Î¼ï wG¢éÎ¢±‹Îè }¢ïæ ¥ÐÝï
¥¢Ð ÜU¢ï }¢éçwGH„ ¥¢ñÚ wG¢éÎ ÜU¢ï ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ÜïU }¢ãG¢çÚ}¢
(ãGÚ¢}¢ ÜUÎ¢ü }¢é¥G¢}¢H¢¼) „ï §…ç¼Ý¢Ï¢ (²¢’Ýè ÐÚãï…G) ÜUÚÝï ±¢H¢
„}¢Û¢ Ï¢ñÆ¼¢ ãñ ! ãG¢H¢æçÜU »ï„¢ Ýãèæ, Ï¢çËÜU ±¢ïã ¼¢ï Ï¢‹Î¢ïæ ÜïU
„¢}¢Ýï …ñGÏ¢¢ï …GèÝ¼ ¥¢ñÚ ¼„‹Ýé¥G (²¢’Ýè Ï¢Ý¢±Å) ÜïU …GÚè»G wG¢êÏ¢
HÁG…G¼ïæ Ð¢ Úã¢ ãñ, ©„ï …¢ï §GÁG…G¼ ± à¢¢ïãÚ¼ ç}¢H Úãè ãñ §„ ÐÚ
Ï¢ÇG¢ wG¢éà¢ ãñ J §„ ¼GÚãG §GÏ¢¢Î¼¢ïæ ¥¢ñÚ ÝïÜU ÜU¢}¢¢ïæ ÜU¢ ¯±¢Ï¢
…G¢»¥G ã¢ï …¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ©„ ÜU¢ Ý¢}¢ }¢éÝ¢çÈGUÜGU¢ïæ ÜUè ÈïGUãGçÚS¼

}¢ïæ çH¶¢ …¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ±¢ïã Ý¢Î¢Ý ²ïã „}¢Û¢ Úã¢ ã¢ï¼¢ ãñ çÜU
©„ï ¥ËH¢ã ÜU¢ ÜéUGÏ¢ü ãG¢ç„H ãñ J
}¢ïÚ¢ ãÚ ¥G}¢H Ï¢„ ¼ïÚï ±¢ç„¼Gï ã¢ï
ÜUÚ §wGH¢„ »ï„¢ ¥G¼G¢ ²¢ §H¢ãè (±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „.78)
¥ÐÝï }¢éæã ç}¢²¢æ ç}¢ÆìÆê Ï¢ÝÝï ±¢Hï
ãG¢ç…²¢ïæ ÜïU çH²ï }¢ÎÝè ÈêUH

Ï¢¢’…G }¢¢HÎ¢Ú Ï¢¢Ú Ï¢¢Ú ãG…¢ï ©G}¢Úã ÜU¢ï …¢¼ï, §„ ÜUè
çx¢Ý¼è wG¢êÏ¢ ²¢Î Ú¶¼ï, Ï¢¢Úã¢ çÏ¢x¢GñÚ …GMÚ¼ Ï¢ï ÐêÀï H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï
¥ÐÝï ãG…¢ï ©}¢Úã ÜUè ¼¢’Î¢Î Ï¢¼¢¼ï ¥¢ñÚ „ÈGUÚï }¢ÎèÝ¢ ÜïU
ãG…Úï ¥S±Î
“ÜU¢ÚÝ¢}¢ï” „éÝ¢¼ï ãñæ ©Ý ÜU¢ï »ãG„¢„ ¼ÜU Ýãèæ ã¢ï¼¢ çÜU ÜUãèæ
çÚ²¢ÜU¢Úè ÜUè ¼Ï¢¢ãÜU¢Úè }¢ïæ Ý …¢ ÐÇïGæ J ãG¼Gè}¢ à¢ÚèÈGU ÜU¢ Î¢ç¶GH¢
|¢è ãG¢H¢æçÜU »ïGÝ ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ ãè ÜU¢ Î¢ç¶GH¢ ãñ …¢ï ãÚ »ÜU ÜU¢ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ý„èÏ¢ ã¢ï „ÜU¼¢ ãñ }¢x¢Ú §„ ÜU¢ ¼…GçÜUÚ¢ ÜU¢ï§ü Ýãèæ ÜUÚ¼¢ ¥¢ñÚ
¥x¢Ú çÜU„è ÜU¢ï ÎÚ±¢…G» ÜU¢’Ï¢¢ ÜïU ¥‹ÎÚ Î¢ç¶GH¢ ²¢ çÜU„è
}¢éËÜU ÜïU „Ú Ï¢Ú¢ã ÜïU „¢ƒ „é‹ãÚè …¢çH²¢ïæ ÜïU ¥‹ÎÚ ãG¢ç…GÚè ÜUè
„¥G¢Î¼ ç}¢H …¢» ¼¢ï ¥ÐÝï }¢éæã „ï ¥ÐÝï ÈGU…G¢§H Ï¢²¢Ý ÜUÚ¼ï
Ýãèæ ƒÜU¼¢ J §„è ¼GÚãG Ï¢¢’…G H¢ïx¢ ¥ÐÝï ÈGU…G¢§H §„ ¼GÚãG
Ï¢²¢Ý ÜUÚ¼ï |¢è „éÝ¢§ü Îï¼ï ãñæ çÜU „¢çãGÏ¢ ! ±ã¢æ ¼¢ï ã}¢ Ýï …¢ï }¢¢æx¢¢
±¢ïã ç}¢H¢, ãÚ ¼}¢‹Ý¢ ÐêÚè ãé§ü, ÈéUGH¢ ÜUè }¢éH¢ÜGU¢¼ ÜUè wG±¢çãà¢
ãé§ü ƒ¢ïÇGè ãè ÎïÚ }¢ïæ ç}¢H x¢» ±x¢ñGÚ¢ J §„ ¼GÚãG ¥ÐÝï }¢éæã “ç}¢²¢æ
ç}¢ÆìÆê’’ Ï¢Ý ÜUÚ ²ïã H¢ïx¢ „}¢Û¢¼ï ã¢ïæx¢ï çÜU ã}¢¢Ú¢ ±ÜGU¢Ú Ï¢éH‹Î
ã¢ïx¢¢ ãG¢H¢æçÜU »ï„¢ ã¢ïÝ¢ …GMÚè Ýãèæ, ã¢ï „ÜU¼¢ ãñ Ï¢¢’…G H¢ïx¢ §„
ÜU¢ }¢¼GHÏ¢ ²ïã |¢è Hï¼ï ã¢ïæ çÜU “²ïã ãG¢…è „¢çãGÏ¢” }¢ÜGU¢}¢¢¼ï
}¢éÜGUg„¢ ÜUè ¥G…G}¢¼ ÜïU Ï¢²¢Ý ÜïU „¢ƒ „¢ƒ ¥ÐÝè “ÜUÚ¢}¢¼”
|¢è „éÝ¢ Úãï ãñæ ! ã¢æ Ï¢¼G¢ñÚï ¼ãGÎè¯ï Ýï’}¢¼ ²¢ Îê„Ú¢ïæ ÜU¢ï ÚxGÏ¢¼
çÎH¢Ýï ÜUè çÝÄÄ¢¼ „ï ¥ÐÝï ªÐÚ ã¢ïÝï ±¢Hï §‹¥G¢}¢¢¼ï §H¢çãÄ²¢
ÜïU ¼…GçÜUÚï }¢ïæ ãGÚ… Ýãèæ J Ï¢ãÚ ãG¢H ãÚ »ÜU ÜU¢ï ¥ÐÝè çÝÄ²¼
ÐÚ x¢G¢ñÚ ÜUÚ HïÝ¢ …GMÚè ãñ çÜU }¢ñæ ÈéUGH¢æ Ï¢¢¼ v²êæ ÜUãÝï Hx¢¢ ãêæ J
¥x¢Ú Ï¢¼¢Ýï }¢ïæ ¥¢ç¶GÚ¼ ÜUè |¢H¢§ü ÜU¢ ÐãHê ãñ ¼¢ï Ï¢¢ïHï ±ÚÝ¢
™éÐ Úãï J ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ ãñ : “…¢ï ¥ËH¢ã

¥¢ñÚ çÜGU²¢}¢¼ ÐÚ §ü}¢¢Ý Ú¶¼ï ãñ ©„ï ™¢çã²ï çÜU |¢H¢§ü ÜUè Ï¢¢¼
ÜUÚï ²¢ ¶G¢}¢¢ïà¢ Úãï J”
v²¢ ¥ÐÝï ãGÁ…¢ï ©G}¢Úã ÜUè ¼¢’Î¢Î
ãG…Úï ¥S±Î
Ï¢²¢Ý ÜUÚÝ¢ x¢éÝ¢ã ãñ ?
¥ÐÝï ãGÁ…¢ï ©G}¢Úã ÜUè ¼¢’Î¢Î Ï¢²¢Ý ÜUÚÝ¢ ãÚ „êÚ¼ }¢ïæ
x¢éÝ¢ã Ýãèæ, ãGÎè¯ï Ð¢ÜU }¢ïæ ãñ : ²¢’Ýè ¥¢’}¢¢H
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜU¢ Î¢Ú¢ï }¢Î¢Ú çÝÄ²¼¢ïæ ÐÚ ãñ J ¥x¢Ú ÜU¢ï§ü ¼ãGÎè¯ï
Ýï’}¢¼ (²¢’Ýè ¥ÐÝï ªÐÚ Ýï’}¢¼ï §H¢ãè ÜUè ¶GÏ¢Ú ÎïÝï) ÜïU çH²ï
¥ÐÝï ãG… ÜUè ¼¢’Î¢Î Ï¢²¢Ý ÜUÚï ¼¢ï ãGÚ… Ýãèæ }¢x¢Ú §GË}¢ï ÎèÝ
¥¢ñÚ „¢ïãGÏ¢¼ï ¥wG²¢Ú ÜUè ÜU}¢è ÜïU Ï¢¢§G¯ ÈGUè …G}¢¢Ý¢ §SH¢ãïG
çÝÄ²¼ Ï¢ïãGÎ Îéà±¢Ú ¥¢ñÚ çÚ²¢ÜU¢Úè ÜU¢ ¶G¼GÚ¢ à¢ÎèÎ J ÈGU…üG
ÜUèç…²ï ! ¥¢Ð Ýï çÏ¢x¢GñÚ ÐêÀï çÜU„è ÜU¢ï Ï¢¼¢ çÎ²¢ çÜU “}¢ñæ Ýï Î¢ï
ãG… çÜU²ï ãñæ J” §„ ÐÚ ¥x¢Ú ±¢ïã ÐêÀ Ï¢ñÆï çÜU …Ý¢Ï¢ ! }¢éÛ¢ï Ï¢¼¢Ýï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÜUè …GMÚ¼ ÜñU„ï Ðïà¢ ¥¢§ü ? ¥Ï¢ ¥x¢Ú ¥¢Ð Ýï Í¢Ï¢Ú¢ ÜUÚ ÜUã
çÎ²¢ çÜU ¼ãGÎè¯ï Ýï’}¢¼ (¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ÜUè Ýï’}¢¼ ÜU¢ ™™¢ü
ÜUÚÝï) ÜïU çH²ï ¥G…üG çÜU²¢ ãñ J §„ ÐÚ ã¢ï „ÜU¼¢ ãñ çÜU „¢§H
¶G¢}¢¢ïà¢ ã¢ï …¢», }¢x¢Ú x¢G¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢ Hèç…²ï ! v²¢ ²ïã ÜUã¼ï ±vG¼
çÜU “}¢ñæ Ýï Î¢ï ãG… çÜU²ï ãñæ” ±¢ÜïGU§üG ¥¢Ð ÜïU çÎH }¢ïæ ¼ïãGÎè¯ï Ýï’}¢¼
²¢’Ýè ¥ËH¢ã ÜUè Ýï’}¢¼ ÜU¢ ™™¢ü ÜUÚÝï ÜUè çÝÄ²¼ ƒè ?
¥x¢Ú ƒè çÈUÚ ¼¢ï ÆèÜU ±ÚÝ¢ Û¢êÅ ÜïU x¢éÝ¢ã ÜU¢ ±Ï¢¢H „Ú ÐÇG¢
¥¢ñÚ “çÎH }¢ïæ ÜéUÀ …GÏ¢¢Ý ÐÚ ÜéUÀ” ÜUè ±…ã „ï çÝÈGU¢ÜGU ¥¢ñÚ
Ï¢¼¢¼ï ±vG¼ ¥x¢Ú çÎH }¢ïæ çÚ²¢ ¥¢ñÚ çÎ¶¢±ï ÜU¢ §Ú¢Î¢
ƒ¢ ¼¢ï çÚ²¢ÜU¢Ú¢Ý¢ ¥G}¢H ÜU¢ï ¼ïãÎG è¯ï Ýï’}¢¼ }¢ïæ ¶Ð¢Ýï ÜUè “çÚ²¢ÜU¢Úè
ÎÚ çÚ²¢ÜU¢Úè” ÜU¢ §Ë…G¢}¢ }¢…GèÎ Ï¢Ú ¥¢æ J }¢ÎÝè §çË¼…¢ ãñ çÜU …GÏ¢¢Ý
ÐÚ ÜéUzG H
G ï }¢ÎèÝ¢ Hx¢¢Ýï ÜUè ÜU¢ïçà¢à¢ ÜUèç…²ï çÜU …GÏ¢¢Ý ÜUè Ï¢ …G¢çãÚ
ãG…Úï ¥S±Î
}¢¢’}¢êHè Ý…GÚ ¥¢Ýï ±¢Hè Hx¢Gç…Gà¢ |¢è …ã‹Ý}¢ }¢ïæ Û¢¢ñæÜU „ÜU¼è ãñ !
Î¢ï ãG… …G¢»¥G ÜUÚ çÎ²ï
}¢àãêÚ }¢éãçG g¯ ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ „éz²G ¢Ý ¯¢ñÚè
ÜUãèæ }¢ÎªG ƒï }¢ï…GÏ¢¢Ý Ýï ¥ÐÝï ¶G¢çÎ}¢ „ï ÜUã¢ : ©Ý Ï¢Ú¼Ý¢ïæ }¢ïæ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¶¢Ý¢ ç¶H¢¥¢ï …¢ï }¢ñæ Îê„Úè Ï¢¢Ú ÜïU ãG… }¢ïæ H¢²¢ ãêæ, „çÄ²ÎéÝ¢
„ézG²¢Ý ¯¢ñÚè Ýï „éÝ ÜUÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ : ç}¢SÜUèÝ ! ¼ê
Ýï »ÜU …é}Hï }¢ïæ Î¢ï ãG… …G¢»¥G ÜUÚ çÎ²ï !
¥G¼G¢ ÜUÚ Îï §wGH¢„ ÜUè }¢éÛ¢ ÜU¢ï Ýï’}¢¼
Ý ÝÁGÎèÜU ¥¢» çÚ²¢ ²¢ §H¢ãè
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 77)

ÝïçÜU²¢æ ÀéÐ¢¥¢ï
Ï¢ï …GMÚ¼ ¥ÐÝï ãGÁ…¢ï ©G}¢Úã ÜUè ¼¢’Î¢Î, ç¼H¢±¼ ÜUÎ¢ü
ÜéUGÚ¥¢Ýï Ð¢ÜU ¥¢ñÚ ÎéMÎï Ð¢ÜU ¥¢ñÚ Îèx¢Ú ¥±Ú¢Î ÐÉGÝï ÜUè
çx¢Ý¼è Ï¢¼¢Ýï ±¢H¢ïæ ÜïU çH²ï H}ãG» çÈGUçRUÄ²¢ ãñ J (§wGH¢„ ÜïU
}¢é¼H¢à¢è Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU §à¢¢¥G¼è §Î¢Úï }¢v¼Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜU¢
…¢Úè ÜUÎ¢ü Ï¢²¢Ý ÜU¢ ¥¢õçÇ²¢ï ÜïU„ïÅ “ÝïçÜU²¢æ ÀéÐ¢¥¢ï” ãG¢ç„H ÜUÚ
ÜïU „éçÝ²ï) çÏ¢H¢ ãG¢…¼ ¥ÐÝï ¥¢Ð ÜU¢ï ãG¢…è, ÜGU¢Úè, ãG¢çÈGU…G ÜUãÝï
çH¶Ýï ±¢Hï |¢è x¢G¢ñÚ ÜUÚïæ çÜU ±¢ïã ãG… ²¢ ÈGU‹Ýï çÜGUÚ¢¥¼ ²¢
çãGzG…Gï ÜéUGÚ¥¢Ýï Ð¢ÜU „ï }¢éà¢ÚüÈGU ã¢ïÝï ÜU¢ Ï¢ã Ï¢¢æx¢ï ÎéãéH »’H¢Ý ÜUÚ
ÜïU v²¢ HïÝ¢ ™¢ã Úãï ãñæ ? ã¢æ, H¢ïx¢ ¥ÐÝè }¢…Gèü „ï »ï„¢ïæ ÜU¢ï ãG¢…è
„¢çãGÏ¢, ÜGU¢Úè „¢çãGÏ¢ ²¢ ãG¢çÈGU…G „¢çãGÏ¢ ÜUãïæ ¼¢ï §„ }¢ïæ ÜU¢ï§ü }¢é…¢G ²ÜGU¢
ãG…Úï ¥S±Î
Ýãèæ J ¥HÏ¢œ¢¢ Ï¢éÁG¢éx¢¢ïZ ÜïU ãG… ÜUè ¼¢’Î¢Î ÜU¢ }¢é¥G¢}¢H¢ |¢è §„è
¼GÚãG ãñ çÜU ²¢ ¼¢ï ©Ý ÜïU wG¢ég¢}¢ Ýï §Ý ÜU¢ï çÚ±¢²¼ çÜU²¢ ã¢ïx¢¢ ²¢
¼ãGÎè¯ï Ýï’}¢¼ ÜïU çH²ï Ï¢ …GÏ¢¢Ýï wG¢éÎ §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ ã¢ïx¢¢ J „Ú¢Ð¢
§wGH¢„ Ï¢‹Î¢ïæ ÜU¢ }¢‹à¢¢ ãÚçx¢…G ÝïÜU Ý¢}¢è ²¢ ¥ÐÝè Ð¢Ú„¢§ü ÜU¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ç„vÜU¢ …}¢¢Ý¢ Ýãèæ ã¢ï¼¢ J ²ã¢æ ²ïã |¢è ¥G…üG ÜUÚ¼¢ ™Hêæ çÜU ¥x¢Ú
ÜU¢ï§ü ãG¢…è ¥ÐÝï ãG… ±x¢GñÚ¢ ÜUè ¼¢’Î¢Î Ï¢¼¢» |¢è ¼¢ï ã}¢ïæ ©„ï
çÚ²¢ÜU¢Ú ÜUãÝï ÜUè §…¢…G¼ Ýãèæ v²êæçÜU çÎH¢ïæ ÜU¢ ãG¢H ÚÏÏ¢ï ÁG¢éH
…H¢H …¢Ý¼¢ ãñ, ã}¢ ÐÚ H¢ç…G}¢ ãñ çÜU ãéGSÝï …GÝ „ï ÜU¢}¢ Hïæ J
{77} »ÜU Ï¢éÁG¢éx¢ü ÜU¢ à¢ñ¼G¢Ý „ï }¢éÜU¢H}¢¢
çÜU„è Ï¢éÁG¢éx¢ü Ýï ãG… ÜïU Ú¢ï…G ¥GÚÈGU¢¼ à¢ÚèÈGU ÜïU }¢ñÎ¢Ý }¢ïæ
à¢ñ¼G¢Ý ÜU¢ï Ï¢ à¢vHï §‹„¢Ý §„ ãG¢H }¢ïæ Îï¶¢ çÜU ±¢ïã çÝã¢²¼
ÜU}¢…G¢ïÚ ± …GÎü M ãñ, ©„ ÜUè ÐèÆ ÅêÅè ãé§ü ãñ ¥¢ñÚ Ú¢ï Úã¢ ãñ J
Ï¢é…Géx¢ü ÜïU ÐêÀÝï ÐÚ ©„ Ýï ¥ÐÝï Ú¢ïÝï ÜU¢ „Ï¢Ï¢ ÜéUÀ ²êæ Ï¢¼¢²¢ çÜU
™êæçÜU ²ã¢æ ¥ËH¢ã ÜUè çÚ…G¢ ÜïU çH²ï ãG¢…è §ÜUnï ãé» ãñæ,
çHã¢…G¢ ¥ËH¢ã ©Ý ÜU¢ï MS±¢ Ýãèæ ÜUÚïx¢¢, }¢éÛ¢ï ²ïã ÇÚ ãñ
çÜU ÜUãèæ „¢Úï ãè Ï¢wGà¢ Ý çÎ²ï …¢»æ ! ¥ÐÝè ÜU}¢…G¢Úï è ÜU¢ „Ï¢Ï¢ ©„
Ýï Ú¢ãï wG¢éÎ¢ ÜïU }¢é„¢çÈGUÚ¢ïæ ÜïU Í¢¢ïÇG¢ïæ ÜU¢ ãÝãÝ¢Ý¢ Ï¢¼¢²¢

¥¢ñÚ Ï¢„Î ¥zG„¢ï„ ÜUã¢ çÜU ¥x¢Ú ²ïã „é±¢Ú (²¢’Ýè Ú¢ãï wG¢éÎ¢ ÜïU
}¢é„¢çÈGUÚ) }¢ïÚè Ð„‹Î ÜïU (²¢’Ýè x¢GzGH¼¢ïæ ¥¢ñÚ x¢éÝ¢ã¢ïæ |¢Úï) Ú¢S¼¢ïæ
ÐÚ ã¢ï¼ï ¼¢ï Ï¢ãé¼ wG¢êÏ¢ ƒ¢ J …GÎüM§ü ²¢’Ýè ÐèH¢ ÐÇG …¢Ýï ÜU¢
„Ï¢Ï¢ ©„ Ýï §GÏ¢¢Î¼ ÐÚ H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ »ÜU Îê„Úï ÜUè }¢ÎÎ ÜUÚÝ¢ ÜGUÚ¢Ú
çÎ²¢ J ©Ý Ï¢é…éGx¢ü Ýï …Ï¢ ²ïã ÐêÀ¢ çÜU ¼ïÚè ÜU}¢Ú v²êæ ÅêÅè ãé§ü ãñ ?
ãG…Úï ¥S±Î
¼¢ï Ï¢¢ïH¢ : Ï¢‹Î¢ …Ï¢ ¥ËH¢ã „ï Îé¥¢G ÜUÚ¼¢ ãñ : “²¢
¥ËH¢ã ! }¢ïÚ¢ ¶G¢ç¼}¢¢ çÏ¢H ¶GñÚ ÈGUÚ}¢¢” ¼¢ï }¢éÛ¢ï „wG¼
„Î}¢¢ ã¢ï¼¢ ãñ ¥¢ñÚ }¢ïÚè wG±¢çãà¢ ã¢ï¼è ãñ çÜU ²ïã ¥ÐÝï ÝïÜU
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥G}¢H ÜU¢ï “ÜéUÀ” (²¢’Ýè Ï¢ÇG¢ ÜU¢ÚÝ¢}¢¢) „}¢Û¢ï, §„ ÐÚ wG¢êÏ¢
§¼Ú¢» ¥¢ñÚ ÈêUHï ¼¢çÜU Ï¢ÚÏ¢¢Î ã¢ï, }¢éÛ¢ï §„ Ï¢¢¼ ÜU¢ ¶G¢ñÈGU ¥¢¼¢
ãñ çÜU ÜUãèæ §„ ÜU¢ï ²ïã „}¢Û¢ Ý ¥¢ …¢» çÜU ¥ÐÝï ¥G}¢H ÐÚ
§¼Ú¢Ý¢ Ýãèæ ™¢çã²ï Ï¢çËÜU ç„ÈGU¢ïü ç„ÈüUG ¥ËH¢ã ÜUè ÚãG}¢¼
ÐÚ Ý…GÚ Ú¶¼ï ãé» ¥G¢ç……Gè §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝè ™¢çã²ï J
(§ãG²¢©H ©GHê}¢, ç…. 1, „. 322 }¢éHwG¶G„Ý)
{78} Ï¢éH‹Îè ™¢ãÝï ±¢Hï ÜUè LS±¢§ü

»ÜU Ï¢éÁG¢éx¢ü ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ñæ Ýï }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢
}¢ïæ „ÈGU¢ ¥¢ñÚ }¢Ú±ã ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý »ÜU ¶GÓ™Ú

„é±¢Ú Îï¶¢, ÜéUÀ x¢éGH¢}¢ “ãÅ …¢¥¢ï ! ãÅ …¢¥¢ï !!” ÜUè ¥¢±¢…Gïæ
Hx¢¢ ÜUÚ ©„ ÜïU „¢}¢Ýï „ï H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï ãÅ¢ Úãï ƒï J ÜéUÀ ¥G„ïü Ï¢¢’Î
}¢éÛ¢ï ±¢ïãè à¢wG„ Ï¢xG¢Î¢Î }¢ïæ H}Ï¢ï Ï¢¢H, Ýæx¢ï Ð¢ªæ ¥¢ñÚ ãG„Ú¼ …GÎ¢
Ý…GÚ ¥¢²¢, }¢æñ Ýï ãGñÚ¼ „ï ÐêÀ¢ : “¥ËH¢ã Ýï ¼ïÚï „¢ƒ
v²¢ }¢é¥G¢}¢H¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ ?” …±¢Ï¢ çÎ²¢ : }¢ñæ Ýï »ï„è …x¢ã
(²¢’Ýè }¢vÜU» Ð¢ÜU }¢ïæ) “Ï¢éH‹Îè” (Ï¢ÇG¢§ü) ™¢ãè …ã¢æ H¢ïx¢

“¥G¢ç……Gè” ÜUÚ¼ï ãñæ ¼¢ï ¥ËH¢ã Ýï }¢éÛ¢ï »ï„è …x¢ã
LS±¢ ÜUÚ çÎ²¢ …ã¢æ H¢ïx¢ Ï¢éH‹Îè Ð¢¼ï ãñæ J
ãG…Úï ¥S±Î
±¢ïãè „Ú Ï¢Ú „Úï }¢ãGà¢Ú Ï¢éH‹Îè Ð¢»x¢¢ …¢ï „Ú
²ã¢æ Îé‹²¢ }¢ïæ ©Ý ÜïU ¥¢S¼¢Ýï ÐÚ Û¢éÜU¢ ã¢ïx¢¢
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 187)
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
{79} ãG… ÜUè wG±¢çãà¢ ƒè }¢x¢Ú ÐËHï …GÚ Ý ƒ¢
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú çÏ¢Ý ¥GÏÎéH ¥G…Gè…G
Ýï »ÜU Ï¢¢Ú ¥ÐÝï x¢éGH¢}¢ }¢é…G¢çãG}¢ „ï ÈGUÚ}¢¢²¢ : }¢ïÚè ãG… ÜUè
wG±¢çãà¢ ãñ, v²¢ ¼é}ã¢Úï Ð¢„ ÜéUÀ ÚÜGU}¢ ãñ ? ¥G…üG ÜUè : Î„ ÎèÝ¢Ú
„ï ÜéUÀ …G¢§Î ãñæ J ÈGUÚ}¢¢²¢ : §¼Ýè „è ÚÜGU}¢ }¢ïæ ãG… v²êæÜUÚ ã¢ï
„ÜU¼¢ ãñ ! ÜéUÀ ãè çÎÝ x¢é…GÚï ƒï çÜU }¢é…G¢çãG}¢ Ýï ¥G…üG ÜUè : ²¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥}¢èÚH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ ! ¼Ä²¢Úè ÜUèç…²ï, ã}¢ïæ Ï¢Ýê }¢Ú±¢Ý ÜïU }¢¢H

„ï 17 ã…G¢Ú ÎèÝ¢Ú („¢ïÝï ÜUè ¥à¢ÚçÈGU²¢æ) ç}¢H x¢» ãñæ J ÈGUÚ}¢¢²¢ :
§Ý ÜU¢ï Ï¢ñ¼éH }¢¢H }¢ïæ …}¥G ÜUÚ±¢ Î¢ï, ¥x¢Ú ²ïã ãGH¢H ÜïU ãñæ ¼¢ï
ã}¢ Ï¢ ÜGUÎíï …GMÚ¼ Hï ™éÜïU ãñæ ¥¢ñÚ ¥x¢Ú ãGÚ¢}¢ ÜïU ãñæ ¼¢ï ã}¢ïæ Ýãèæ
™¢çã²ï J }¢é…G¢çãG}¢ ÜU¢ Ï¢²¢Ý ãñ çÜU …Ï¢ ¥}¢èLH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ Ýï
Îï¶¢ çÜU ²ïã Ï¢¢¼ }¢éÛ¢ ÐÚ çx¢Ú¢æ (Ý¢ x¢±¢Ú) x¢é…ÚG è ãñ ¼¢ï ÈGUÚ}¢¢²¢ :
Îï¶¢ï }¢é…G¢çãG}¢ ! …¢ï ÜU¢}¢ }¢ñæ ¥ËH¢ã ÜïU çH²ï çÜU²¢ ÜUMæ
©„ï çx¢Ú¢æ (Ï¢¢ïÛ¢) Ý „}¢Û¢¢ ÜUÚ¢ï, }¢ïÚ¢ ÝzG„ ¼ÚvGÜGUè Ð„‹Î ¥¢ñÚ
wG¢êÏ¢ „ï wG¢êÏ¢ ¼Ú ÜU¢ }¢éà¼¢ÜGU (¼GHÏ¢x¢¢Ú) ãñ, …Ï¢ |¢è §„ï ÜU¢ï§ü }¢¼üÏ¢¢
ç}¢H¢ §„ Ýï ÈGU¢ñÚÝ §„ „ï Ï¢éH‹Î¼Ú }¢¼üÏ¢ï ÜïU ãéG„êH ÜUè ÜU¢ïçà¢à¢

à¢éM¥G ÜUÚ Îè, Îé‹²¢±è }¢Ý¢ç„Ï¢ (²¢’Ýè ¥G¢ïãÎ¢ïæ) }¢ïæ „ï Ï¢éH‹Î¼Ú
}¢‹„Ï¢ (²¢’Ýè ¥G¢ïãÎ¢) ç¶GH¢ÈGU¼ ãñ …¢ï }¢ïÚï ÝzG„ ÜU¢ï ãG¢ç„H ã¢ï
™éÜU¢ ãñ, ¥Ï¢ ²ïã ç„ÈüGU ¥¢ñÚ ç„ÈüGU …‹Ý¼ ÜU¢ }¢éà¼¢ÜGU ãñ J
ãG…Úï ¥S±Î
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥¢ç¶G Ú è ©G } ¢í ãñ v²¢ Ú¢ï Ý ÜïGU Îé ‹ ²¢ Îï ¶ ê æ
¥Ï¢ ÈGUÜGU¼G »ÜU ãè {éÝ ãñ çÜU }¢ÎèÝ¢ Îï¶êæ
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! §„ çãGÜU¢²¼ }¢ïæ ©Ý H¢ïx¢¢ïæ ÜïU
çH²ï Î„ïü §GÏ¢í¼ ãñ …¢ï çÚà±¼, „êÎ, …ê», ç¼…¢Ú¼ }¢ïæ {¢ïÜU¢ ¥¢ñÚ Û¢êÅ
…ñ„ï Ý¢ …¢§…G …GÚ¢»¥G „ï Î¢ñH¼ §ÜUnè ÜUÚ¼ï ãñæ ¥¢ñÚ §„è }¢ïæ „ï ãG…
ÜUÚ ÜïU „}¢Û¢¼ï ãñæ çÜU ã}¢ Ýï Ï¢ãé¼ Ï¢ÇGè ÜU¢}²¢Ï¢è ãG¢ç„H ÜUÚ Hè …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ãñ J ¶GÏ¢ÚÎ¢Ú ! ²ïã ÜU¢}²¢Ï¢è Ýãèæ Ï¢çËÜU “™¢ïÚè ¥¢ñÚ „èÝ¢ …G¢ïÚè”

±¢H¢ }¢é¥¢G }¢H¢ ãñ ¥¢ñÚ §„ ÜU¢ ¥‹…¢}¢ Ï¢ãé¼ |¢²¢ÝÜU ãñ J ãGÎè¯
à¢ÚèÈGU }¢ïæ ãñ : …¢ï }¢¢Hï ãGÚ¢}¢ Hï ÜUÚ ãG… ÜU¢ï …¢¼¢ ãñ …Ï¢ ÜUã¼¢
ãñ, ¼¢ï ¥ËH¢ã ©„ à¢wG„ „ï §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ : Ý ¼ïÚè

ÜGUÏ¢êH, Ý ç¶GÎ}¢¼ Ð…GèÚ (²¢’Ýè }¢‹ÁG¢êÚ) ¥¢ñÚ ¼ïÚ¢ ãG… ¼ïÚï }¢éæã ÐÚ
}¢ÚÎêÎ ãñ, ²ã¢æ ¼ÜU çÜU ¼ê ²ïã }¢¢Hï ãGÚ¢}¢ çÜU ¼ïÚï ÜGUÏ…Gï }¢ïæ ãñ ©„ ÜïU
}¢éS¼çãGÜUG ¢ïæ ÜU¢ï ±¢Ð„ Îï J
{80} ãÚ çÎH ¥G…Gè…G ¶GHèÈGU¢
}¢vGÏ¢êçHÄ²¼ ¥¢ñÚ ãÚ çÎH ¥G…Gè…Gè |¢è »ÜU Ï¢ãé¼

Ï¢ÇG¢ »’…G¢…G ãñ, ãéGSÝï ¥wGH¢ÜGU ¥¢ñÚ ¥GÎìH¢ï §‹„¢ÈGU ÜUè Ï¢ Î¢ñH¼
¥}¢èLH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú çÏ¢Ý ¥GÏÎéH ¥G…Gè…G
ãG…Úï ¥S±Î
ÜU¢ï ²ïã ãG¢ç„H ƒ¢, ™éÝ¢‹™ï ¥¢Ð »ÜU
Ï¢¢Ú ãG… ÜïU }¢¢ïç„}¢ï Ï¢ã¢Ú }¢ïæ …Ï¢ }¢ñÎ¢Ýï ¥GÚÈGU¢¼ Ðãéæ™ï ¼¢ï H¢ïx¢¢ïæ
ÜUè ¼±Á…¢ïã ÜU¢ }¢ÜUü…G Ï¢Ý x¢» J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ „éãñH çÏ¢Ý
¥Ï¢è „¢HïãG |¢è ©„ ãé…ê}¢ }¢ïæ }¢¢ñ…êÎ ƒï, §‹ã¢ïæ Ýï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥ÐÝï ±¢çHÎï }¢¢ïãG¼Ú}¢ „ï ¥G…üG ÜUè : ±ËH¢ã ! }¢ïÚï ¶G²¢H }¢ïæ
¥ËH¢ã ©G}¢Ú çÏ¢Ý ¥GÏÎéH ¥G…Gè…G „ï
}¢ãGÏÏ¢¼ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ, ±¢çHÎ „¢çãGÏ¢ Ýï §„ ÜUè ÎHèH ÐêÀè
¼¢ï ÜUã¢ : H¢ïx¢¢ïæ ÜïU çÎH¢ïæ }¢ïæ ©Ý ÜUè wG¢êÏ¢ §GÁG…G¼ ãñ, çÈUÚ ²ïã
ãGÎè¯ï Ð¢ÜU Ï¢²¢Ý ÜUè, çÜU ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ :
¥ËH¢ã …Ï¢ çÜU„è Ï¢‹Îï „ï }¢ãGÏÏ¢¼ ÜUÚ¼¢ ãñ ¼¢ï ç…Ï¢í§üH
( ) „ï ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ çÜU }¢ñæ ÈéUGH¢æ „ï }¢ãGÏÏ¢¼ ÜUÚ¼¢ ãêæ ¼é}¢ |¢è …Ï¢Hï ©ãGéÎ
©„ „ï }¢ãGÏÏ¢¼ ÜUÚ¢ï ™éÝ¢‹™ï (ãG…GÚ¼) ç…Ï¢í§üH ( ) ©„ „ï

}¢ãGÏÏ¢¼ ÜUÚ¼ï ãñæ, çÈUÚ ¥¢S}¢¢Ý ±¢H¢ïæ }¢ïæ çÝÎ¢ Îï¼ï (²¢’Ýè »’H¢Ý
ÜUÚ¼ï) ãñæ çÜU ¥ËH¢ã ÈéUGH¢æ „ï }¢ãGÏÏ¢¼ Ú¶¼¢ ãñ ¼é}¢ H¢ïx¢

|¢è ©„ „ï }¢ãGÏÏ¢¼ ÜUÚ¢ï, ™éÝ¢‹™ï ¥¢S}¢¢Ý ±¢Hï ©„ „ï }¢ãGÏÏ¢¼

ÜUÚÝï Hx¢¼ï ãñæ, §„ ÜïU Ï¢¢’Î ¥ËH¢ã ©„ ÜU¢ï Îé‹²¢ }¢ïæ
}¢vGÏ¢êHï ¥G¢}¢ Ï¢Ý¢ Îï¼¢ ãñ J
±¢ïã çÜU §„ ÎÚ ÜU¢ ãé±¢ ¶GËÜGïU ¶GéÎ¢ ©„ ÜUè ãé§ü
±¢ïã çÜU §„ ÎÚ „ï çÈUÚ¢ ¥ËH¢ã ©„ „ï çÈUÚ x¢²¢

{81} Ï¢éÜGüU¥GÐ¢ïà¢ ¥¢’Ú¢çÏ¢Ä²¢
ãG…Úï ¥S±Î
Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU §à¢¢¥G¼è §Î¢Úï }¢v¼Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢
ÜUè }¢¼GÏ¢ê¥G¢ 397 „ÈGUãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÜU¼¢Ï¢, “ÐÎïü ÜïU Ï¢¢Úï
}¢ïæ „é±¢H …±¢Ï¢” „ÈGUãG¢ 339 ¼¢ 341 ÐÚ ãñ : ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„éHñ}¢¢Ý çÏ¢Ý ²„¢Ú §ç‹¼ã¢§ü }¢éœ¢ÜGUè ± ÐÚãï…Gx¢¢Ú,
Ï¢ïãGÎ wG¢êÏ¢M ¥¢ñÚ ãG„èÝ Ý¢ñ …±¢Ý ƒï J „ÈGUÚï ãG… ÜïU Î¢ñÚ¢Ý }¢ÜGU¢}¢ï
¥Ï±¢ ÐÚ »ÜU Ï¢¢Ú ¥ÐÝï ¶Gñ}¢ï (Camp) }¢ïæ ¼‹ã¢ ¼à¢ÚèÈGU ÈGUÚ}¢¢
ƒï J ¥¢Ð ÜU¢ ÚÈGUèÜïUG „ÈGUÚ ¶¢Ýï ÜU¢ §ç‹¼…G¢}¢ ÜUÚÝï
ÜïU çH²ï x¢²¢ ãé±¢ ƒ¢ J Ý¢x¢¢ã »ÜU Ï¢éÜüGU¥GÐ¢ïà¢ ¥¢’Ú¢çÏ¢Ä²¢
(²¢’Ýè ¥GÚÏ¢ ÜUè Îèã¢¼è ¥G¢ñÚ¼) ¶Gñ}¢ï }¢ïæ Î¢ç¶GH ãé§ü ¥¢ñÚ ©„ Ýï
™ïãÚï „ï çÝÜGU¢Ï¢ ©Æ¢ çÎ²¢ ! ©„ ÜU¢ ãéGSÝ Ï¢ãé¼ ç…G²¢Î¢ çÈGUyÝ¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
Ï¢Ð¢ü ÜUÚ Úã¢ ƒ¢ ! ÜUãÝï Hx¢è : }¢éÛ¢ï “ÜéUÀ” Îèç…²ï J ¥¢Ð

„}¢Û¢ï à¢¢²Î Ú¢ïÅè }¢¢æx¢ Úãè ãñ J ÜUãÝï Hx¢è : }¢ñæ ±¢ïã
™¢ã¼è ãêæ …¢ï Ï¢è±è ¥ÐÝï à¢¢ïãÚ „ï ™¢ã¼è ãñ J ¥¢Ð
Ýï ¶G¢ñÈïGU wG¢éÎ¢ „ï HÚ…G¼ï ãé» ÈGUÚ}¢¢²¢ : “¼éÛ¢ï }¢ïÚï Ð¢„ à¢ñ¼G¢Ý

Ýï |¢ï…¢ ãñ J” §¼Ý¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï ÜïU Ï¢¢’Î ¥ÐÝ¢ „Úï }¢éÏ¢¢ÚÜU Í¢éÅÝ¢ïæ }¢ïæ
Ú¶ ÜUÚ Ï¢ ¥¢±¢…Gï Ï¢éH‹Î Ú¢ïÝï Hx¢ï J ²ïã }¢‹…GÚ Îï¶ ÜUÚ Ï¢éÜUGü ¥GÐ¢ïà¢
¥¢’Ú¢çÏ¢Ä²¢ Í¢Ï¢Ú¢ ÜUÚ ¼ï…G ¼ï…G ÜGUÎ}¢ ©Æ¢» ¶ñG}¢ï „ï Ï¢¢ãÚ

çÝÜUH x¢§ü J …Ï¢ ÚÈGUèÜGU („¢ƒè) ¥¢²¢ ¥¢ñÚ Îï¶¢ çÜU Ú¢ï Ú¢ï ÜUÚ
¥¢Ð Ýï ¥¢æ¶ïæ „é…¢ Îèæ ¥¢ñÚ x¢H¢ çÏ¢Æ¢ çÎ²¢ ãñ, ¼¢ï
©„ Ýï „Ï¢Ï¢ï çx¢²¢ü (²¢’Ýè Ú¢ïÝï ÜU¢ „Ï¢Ï¢) Î²¢üz¼G çÜU²¢, ¥¢Ð

Ýï ¥Ã±HÝ Å¢H}¢ Å¢ñH „ï ÜU¢}¢ çH²¢ }¢x¢Ú ©„ ÜïU
Ðñã}¢ §„Ú¢Ú ÐÚ ãGÜGUèÜGU¼ ÜU¢ §ÁGã¢Ú ÜUÚ çÎ²¢ ¼¢ï ±¢ïã |¢è ÈêUÅ
ãG…Úï ¥S±Î
ÈêUÅ ÜUÚ Ú¢ïÝï Hx¢¢ J ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¼é}¢ v²êæ Ú¢ï¼ï ã¢ï ? ¥G…üG ÜUè : }¢éÛ¢ï
¼¢ï ç…G²¢Î¢ Ú¢ïÝ¢ ™¢çã²ï v²êæçÜU ¥x¢Ú ¥¢Ð ÜUè …x¢ã }¢ñæ ã¢ï¼¢ ¼¢ï
à¢¢²Î „Ï¢í Ý ÜUÚ „ÜU¼¢ (²¢’Ýè ã¢ï „ÜU¼¢ ãñ }¢ñæ x¢éÝ¢ã }¢ïæ ÐÇG …¢¼¢)
Î¢ïÝ¢ïæ ãG…GÚ¢¼ Ú¢ï¼ï Úãï ²ã¢æ ¼ÜU çÜU }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢ïæ ãG¢ç…GÚ ã¢ï x¢» J ¼G±¢ÈGU¢ï „§üG ±x¢GñÚ¢ „ï ÈGU¢çÚx¢G
ã¢ïÝï ÜïU Ï¢¢’Î ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ „éHñ}¢¢Ý çÏ¢Ý ²„¢Ú
ãG…Úï ¥S±Î ÜïU Ð¢„ ¼à¢ÚèÈGU H¢» ¥¢ñÚ ™¢ÎÚ „ï Í¢éÅÝ¢ïæ ÜïU çx¢Îü
Í¢ïÚ¢ Ï¢¢æ{ ÜUÚ Ï¢ñÆ x¢» J §¼Ýï }¢ïæ ªæÍ¢ ¥¢ x¢§ü ¥¢ñÚ ¥G¢H}¢ï wG±¢Ï¢
}¢ïæ Ðãéæ™ x¢», »ÜU ãGéSÝ¢ï …}¢¢H ÜïU ÐñÜUÚ, }¢é¥Gœ¢GÚ }¢é¥Gœ¢GÚ wG¢éà¢
çHÏ¢¢„ ÎÚ¢…G ÜGUÎ Ï¢éÁG¢éx¢ü Ý…GÚ ¥¢», ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ „éHñ}¢¢Ý
çÏ¢Ý ²„¢Ú Ýï ÐêÀ¢ : ¥¢Ð ÜU¢ñÝ ãñæ ? …±¢Ï¢ çÎ²¢
: }¢ñæ (¥ËH¢ã ÜU¢ ÝÏ¢è) ²ê„Èé UG ãêæ J ¥G…Gü ÜUè : ²¢ ÝçÏ¢²ËH¢ã
! ÁG¢éHñ¶G¢ ÜïU „¢ƒ ¥¢Ð ÜU¢ ±¢çÜGU¥G¢ ¥G…èÏ¢
ãñ J ÈGUÚ}¢¢²¢ : }¢ÜGU¢}¢ï ¥Ï±¢ ÐÚ ¥¢’Ú¢çÏ¢Ä²¢ ÜïU „¢ƒ ã¢ïÝï ±¢H¢

¥¢Ð ÜU¢ ±¢çÜGU¥G¢ ¥G…èÏ¢ ¼Ú (²¢’Ýè ç…G²¢Î¢ ¥G…èÏ¢) ãñ J
(§ãG²¢©H ©GHê}¢, ç…. 3, „. 130 }¢éHwG¶G„Ý)
Îï¶¢ ¥¢Ð Ýï ! ãG… ÜïU }¢éÏ¢¢ÚÜU „ÈGUÚ }¢ïæ à¢ñ¼G¢Ý çÜU„ ¼GÚãG
ãG¢ç…²¢ïæ ÜU¢ï x¢éÝ¢ã¢ïæ }¢ïæ ÈUæ„¢Ýï ÜUè ¼ÚÜUèÏ¢ïæ ÜUÚ¼¢ ãñ }¢x¢Ú ÜéUGÚÏ¢¢Ý
…¢§²ï ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜïU Ð¢ÜUè…G¢ çÜUÎ¢üÚ ÐÚ çÜU ±¢ïã à¢ñ¼G¢Ý ÜïU
ãÚ ±¢Ú ÜU¢ï Ý¢ÜU¢}¢ Ï¢Ý¢¼ï ™Hï …¢¼ï ãñæ …ñ„¢ çÜU ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
ãG…Úï ¥S±Î
„éHñ}¢¢Ý çÏ¢Ý ²„¢Ú Ýï wG¢éÎ ™H ÜUÚ ¥¢Ýï ±¢Hè
Ï¢éÜUüG¥GÐ¢ïà¢ ¥¢’Ú¢çÏ¢Ä²¢ ÜU¢ï ÆéÜUÚ¢ çÎ²¢ Ï¢çËÜU ¶G¢ñÈïGU wG¢éÎ¢ „ï
Ú¢ïÝ¢ {¢ïÝ¢ }¢™¢ çÎ²¢, ç…„ ÜïU Ý¼è…ï }¢ïæ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ²ê„éÈGU
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ýï wG±¢Ï¢ }¢ïæ ¼à¢ÚèÈGU H¢ ÜUÚ ¥¢Ð
ÜUè ãG¢ñ„H¢ ¥zG…G¢§ü ÈGUÚ}¢¢§ü J Ï¢ãÚ ãG¢H Îé‹²¢ ± ¥¢ç¶GÚ¼ ÜUè
|¢H¢§ü §„è }¢ïæ ãñ çÜU ç…‹„ï }¢é¶G¢çHÈGU (²¢’Ýè }¢Îü ÜU¢ ¥G¢ñÚ¼ ¥¢ñÚ
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ }¢Îü) H¢¶ çÎH Hé|¢¢» ¥¢ñÚ x¢éÝ¢ã ÐÚ ©v„¢» }¢x¢Ú
§‹„¢Ý ÜU¢ï ™¢çã²ï çÜU ãÚçx¢…G à¢ñ¼G¢Ý ÜïU Î¢}¢ï ¼…G±èÚ (
²¢’Ýè {¢ïÜïU) }¢ïæ Ý ¥¢», ãÚ „êÚ¼ }¢ïæ ©„ ÜïU ™éæx¢H „ï wG¢éÎ ÜU¢ï
Ï¢™¢» ¥¢ñÚ wG¢êÏ¢ ¥…í¢ï ¯±¢Ï¢ ÜU}¢¢» J
¥¢ç¶GÚè ©G}¢í ãñ v²¢ Ú¢ïÝÜïGU Îé‹²¢ Îï¶êæ
¥Ï¢ ÈGUÜGU¼G »ÜU ãè {éÝ ãñ çÜU }¢ÎèÝ¢ Îï¶êæ
{86} Ï¢ ÜU¯Ú¼ Ú¢ïÝï ±¢H¢ ãG¢…è

ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ }¢é¶GÃ±H ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ :
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ Ï¢éãñ}¢ §G…Hè Ýï }¢éÛ¢ „ï ÈGUÚ}¢¢²¢ :

}¢ïÚ¢ ãG… ÜU¢ §Ú¢Î¢ ãñ çÜU„è ÜU¢ï }¢ïÚ¢ ÚÈGUèÜïGU „ÈGUÚ Ï¢Ý¢ Îèç…²ï J
™éÝ¢‹™ï }¢ñæ Ýï ¥ÐÝï »ÜU ÐÇG¢ñ„è ÜU¢ï ©Ý ÜïU „¢ƒ „ÈGUÚï }¢ÎèÝ¢ ÐÚ
¥¢}¢¢Î¢ ÜUÚ çH²¢ J Îê„Úï çÎÝ }¢ïÚ¢ ÐÇG¢ñ„è }¢ïÚï Ð¢„ ¥¢²¢ ¥¢ñÚ
ÜUãÝï Hx¢¢ J }¢ñæ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ Ï¢éãñ}¢ ÜïU „¢ƒ Ýãèæ …¢ „ÜU¼¢ J
}¢ñæ Ýï ãñGÚ¼ „ï ÜUã¢ : wG¢éÎ¢ ÜUè ÜGU„}¢ ! }¢ñæ Ýï ÜêUÈGU¢ |¢Ú }¢ïæ ©Ý …ñ„¢
ãG…Úï ¥S±Î
Ï¢¢ ¥wGH¢ÜGU ¥¢Î}¢è Ýãèæ Îï¶¢ J ¥¢ç¶GÚ v²¢ ±…ã ãñ çÜU ¼é}¢ ©Ý
ÜUè ÚÈGU¢ÜGU¼ „ï wG¢éÎ ÜU¢ï }¢ãGM}¢ ÜUÚ Úãï ã¢ï ? ±¢ïã Ï¢¢ïH¢ : }¢ñæ Ýï „éÝ¢
ãñ çÜU ±¢ïã ¥ÜU¯Ú Ú¢ï¼ï Úã¼ï ãñæ, §„ çH²ï ©Ý ÜïU „¢ƒ }¢ïÚ¢ „ÈGUÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
wG¢éà¢ x¢±¢Ú Ýãèæ Úãïx¢¢ J }¢ñæ Ýï ©„ ÜU¢ï „}¢Û¢¢²¢ çÜU ²ïã Ï¢ãé¼ ¥ÓÀï
Ï¢éÁ¢G éx¢ü ãñæ, ©Ý ÜUè „¢ïãÏG ¢¼ ¼é}ã¢Úï çH²ï çÝã¢²¼ }¢‹ÈGU¥G¼
Ï¢wGà¢ ã¢ïx¢è J ±¢ïã }¢¢Ý x¢²¢ J …Ï¢ „ÈGUÚ ÜïU çH²ï ªæÅ¢ïæ ÐÚ „¢}¢¢Ý
H¢Î¢ …¢Ýï Hx¢¢ ¼¢ï ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ Ï¢éãñ}¢ §G…Hè
»ÜU Îè±¢Ú ÜïU ÜGUÚèÏ¢ Ï¢ñÆ ÜUÚ Ú¢ïÝï }¢ïæ }¢àxG¢êH ã¢ï x¢», ãGœ¢¢ çÜU ¥¢Ð
ÜUè Î¢ÉGè }¢éÏ¢¢ÚÜU ¥¢ñÚ „èÝ¢ ¥àÜU¢ïæ „ï ¼Ú ã¢ï x¢²¢
¥¢ñÚ ¥¢æ„êæ …G}¢èÝ ÐÚ ÅÐ ÅÐ çx¢ÚÝï Hx¢ï J }¢ïÚï ÐÇG¢ñ„è Ýï Í¢Ï¢Ú¢
ÜUÚ }¢éÛ¢ „ï ÜUã¢ : ¥|¢è ¼¢ï „ÈGUÚ ÜUè à¢éM¥G¢¼ ãñ ¥¢ñÚ §Ý ÜU¢ ãG¢H
²ïã ãñ wG¢éÎ¢ …¢Ýï ¥¢x¢ï v²¢ ¥G¢H}¢ ã¢ïx¢¢ ! }¢ñæ Ýï §ÝçÈGUÚ¢Îè ÜU¢ïçà¢à¢
ÜUÚ¼ï ãé» ÜUã¢ : Í¢Ï¢Ú¢§²ï Ýãèæ „ÈGUÚ ÜU¢ }¢é¥G¢}¢H¢ ãñ, ã¢ï „ÜU¼¢
ãñ Ï¢¢H Ï¢Ó™¢ïæ ÜUè …éÎ¢§ü }¢ïæ Ú¢ï Úãï ã¢ïæ ¥¢ñÚ ¥¢x¢ï ™H ÜUÚ ÜGUÚ¢Ú ¥¢
…¢» J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ Ï¢éãñ}¢ §G…Hè Ýï ²ïã Ï¢¢¼
„éÝ Hè ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ : ±ËH¢ã ! »ï„è Ï¢¢¼ Ýãèæ, §„ „ÈGUÚ ÜïU

„Ï¢Ï¢ }¢éÛ¢ï “„ÈGUÚï ¥¢ç¶GÚ¼” ²¢Î ¥¢ x¢²¢ J ²ïã ÈGUÚ}¢¢¼ï ãè
™è¶Gïæ }¢¢Ú }¢¢Ú ÜUÚ Ú¢ïÝï Hx¢ï J ÐÇG¢ñ„è Ýï çÈUÚ ÐÚïà¢¢Ýè ÜïU ¥G¢H}¢
}¢ïæ }¢éÛ¢ „ï ÜUã¢ : }¢ñæ §Ý ÜïU ã}¢Ú¢ã ÜñU„ï Úã „ÜêUæx¢¢ ? ã¢æ §Ý ÜU¢
„ÈGUÚ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ Î¢±êÎ ¼G¢§ü ¥¢ñÚ „çÄ²ÎéÝ¢ „H¢}¢ ¥Ï¢éH
¥ãG±„ ÜïU „¢ƒ ã¢ïÝ¢ ™¢çã²ï v²êæçÜU ²ïã ãÚ Î¢ï
ãG…Úï ¥S±Î
ãG…GÚ¢¼ |¢è Ï¢ãé¼ Ú¢ï¼ï ãñæ, ©Ý ÜïU „¢ƒ §Ý ÜUè ¼ÚÜUèÏ¢ wG¢êÏ¢ Úãïx¢è
¥¢ñÚ ç}¢H ÜUÚ wG¢êÏ¢ Ú¢ï²¢ ÜUÚïæx¢ï J }¢ñæ Ýï çÈUÚ ÐÇG¢ñ„è ÜUè çã}}¢¼
Ï¢æ{¢§ü, ¥¢ç¶GÚï ÜU¢Ú ±¢ïã ©Ý ÜïU „¢ƒ „ÈGUÚï }¢ÎèÝ¢ ÐÚ Ú±¢Ý¢ ã¢ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
x¢²¢ J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ }¢é¶GÃ±H ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : …Ï¢
ãG… „ï ©Ý ÜUè ±¢Ð„è ãé§ü ¼¢ï }¢ñæ ¥ÐÝï ÐÇG¢„ ñ è ãG¢…è ÜïU Ð¢„ x¢²¢,
©„ Ýï Ï¢¼¢²¢ : ¥ËH¢ã ¥¢Ð ÜU¢ï ……G¢» ¶GñÚ Îï, }¢ñæ Ýï §Ý
…ñ„¢ ¥¢Î}¢è ÜUãèæ Ýãèæ Îï¶¢, ãG¢H¢æçÜU }¢ñæ }¢¢HÎ¢Ú ƒ¢ çÈUÚ |¢è
x¢GÚèÏ¢ ã¢ïÝï ÜïU Ï¢¢ ±é…êÎ }¢éÛ¢ ÐÚ wG¢êÏ¢ ¶G™ü ÜUÚ¼ï ƒï, Ï¢êÉGï ã¢ïÝï ÜïU Ï¢¢
±é…êÎ Ú¢ï…ïG Ú¶¼ï, }¢éÛ¢ Ï¢ïÚ¢ï…¢G …±¢Ý ÜïU çH²ï ¶¢Ý¢ Ï¢Ý¢¼ï ¥¢ñÚ }¢ïÚè …Ï¢Hï ©ãGéÎ
Ï¢ïãÎG ç¶GÎ}¢¼ çÜU²¢ ÜUÚ¼ï ƒï J }¢ñæ Ýï ÜUã¢ : ¥¢Ð ¼¢ï §Ý ÜïU Ú¢ïÝï ÜïU
„Ï¢Ï¢ ÐÚïà¢¢Ý ã¢ï¼ï ƒï ¥Ï¢ v²¢ …ïãG ìÝ ãñ ? ÜUã¢ : ÐãHï ÐãH }¢ñæ
Ï¢çËÜU Îèx¢Ú ÜGU¢çÈGUHï ±¢Hï |¢è ©Ý ÜUè Ú¢ïÝï ÜUè ÜU¯Ú¼ „ï Í¢Ï¢Ú¢ …¢¼ï
ƒï }¢x¢Ú ¥¢çãS¼¢ ¥¢çãS¼¢ ©Ý ÜUè „¢ïãÏG ¢¼ ÜUè Ï¢ÚÜU¼ „ï ã}¢ ÐÚ
|¢è çÚvGÜUG ¼ ¼G¢Úè ã¢ïÝï Hx¢è ¥¢ñÚ ©Ý ÜïU „¢ƒ ã}¢ „Ï¢ |¢è ç}¢H ÜUÚ
Ú¢ï¼ï ƒï J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ }¢é¶GÃ±H ÜUã¼ï ãñæ :

§„ ÜïU Ï¢¢’Î }¢ñæ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ Ï¢éãñ}¢ §G…Hè ÜUè
ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ãé±¢ ¥¢ñÚ ¥ÐÝï ÐÇG¢ñ„è ãG¢…è ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ
Î²¢üzG¼ çÜU²¢ ¼¢ï ÈGUÚ}¢¢²¢ : Ï¢ãé¼ ¥ÓÀ¢ ÚÈGUèÜGU („¢ƒè) ƒ¢,

ç…GRéUËH¢ã ¥¢ñÚ ÜéUGÚ¥¢Ýï ÜUÚè}¢ ÜUè ç¼H¢±¼ ÜUè ÜU¯Ú¼ ÜUÚ¼¢ ƒ¢
¥¢ñÚ ©„ ÜïU ¥¢æ„êæ Ï¢ãé¼ …ËÎ Ï¢ã …¢²¢ ÜUÚ¼ï ƒï J ¥ËH¢ã
ãG…Úï ¥S±Î
¼é}¢ ÜU¢ï ……G¢» ¶GñÚ ¥G¼G¢ ÈGUÚ}¢¢» J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
²¢Îï ÝçÏ¢Ä²ï Ð¢ÜU }¢ïæ Ú¢ï» …¢ï ©G}¢í |¢Ú
}¢¢ñH¢ }¢éÛ¢ï ¼H¢à¢ ©„è ™à}¢ï ¼Ú ÜUè ãñ
{83} ãG¢ç…²¢ïæ ÜUè ãGñÚ¼ ¥æx¢ï…G ¶GñÚwG±¢ãè
}¢àãêÚ ¼¢Ï¢ï§üG Ï¢éÁG¢éx¢ü ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã §ÏÝï
}¢éÏ¢¢ÚÜU Ýï ãG… ÜU¢ §Ú¢Î¢ çÜU²¢ ¼¢ï ÜU§ü ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
Ú„êH „¢ƒ ™HÝï ÜïU çH²ï ¼Ä²¢Ú ã¢ï x¢», ¥¢Ð Ýï

„Ï¢ „ï ¥¶GÚ¢…¢¼ Hï ÜUÚ »ÜU „‹ÎêÜGU }¢ïæ Ç¢H ÜUÚ }¢ãGÈGUê…G ÜUÚ
çH²ï, çÈUÚ ¥ÐÝï ÐËHï „ï „Ï¢ ÜïU çH²ï „é±¢çÚ²¢æ çÜUÚ¢²ï ÐÚ Hèæ ¥¢ñÚ
ÜGU¢çÈGUH¢ „ê» ãGÚ}¢ Ú±¢æ Î±¢æ ã¢ï x¢²¢ J ¥¢Ð ÜGU¢çÈGUHï
±¢H¢ïæ ÜU¢ï ¥ÐÝè …ïÏ¢ï ¶G¢„ „ï ©G}Î¢ „ï ©G}Î¢ ¶¢Ý¢ ç¶H¢¼ï Úãï J
…Ï¢ ²ïã ÜGU¢çÈGUH¢ Ï¢x¢GÎ¢Î à¢ÚèÈGU Ðãéæ™¢ ¼¢ï ¥¢Ð Ýï

„Ï¢ ÜïU çH²ï Ï¢ïã¼ÚèÝ çHÏ¢¢„ ¥¢ñÚ ¶¢Ýï ÐèÝï ÜU¢ ÜU¯èÚ „¢}¢¢Ý
¶GÚèÎ¢ J ÜGU¢çÈGUH¢ }¢ç‹…GHïæ ¼Gñ ÜUÚ¼¢ ãé±¢ çÏ¢H ¥¢ç¶GÚ }¢ÎèÝ¼éH
}¢éÝÃ±Ú¢ ãG¢ç…GÚ ã¢ï x¢²¢ J ¥¢Ð Ýï

¥ÐÝï ãÚ ãÚ ÚÈGUèÜGU ÜU¢ï }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ „ï
©Ý ÜïU Í¢Ú ±¢H¢ïæ ÜUè ÈGUÚ}¢¢§à¢ ÜïU }¢é¼¢G çÏ¢ÜGU ™è…ïæG ¶GÚèÎ ÜUÚ §GÝ¢²¼
ãG…Úï ¥S±Î
ÈGUÚ}¢¢§üæ J §„ ÜïU Ï¢¢’Î ÜGU¢çÈGUH¢ }¢vÜU» }¢é¥ÁG … G }G ¢¢
ÜUè ÐéÚÝêÚ ÈGU…G¢¥¢ïæ }¢ïæ Î¢ç¶GH ãé±¢ ¥¢ñÚ }¢Ý¢ç„ÜïU ãG… ¥Î¢
çÜU²ï J ãG… ÜïU Ï¢¢’Î ²ã¢æ „ï |¢è ¥ÐÝï ÐËHï „ï „Ï¢ ÜU¢ï ¼Ï¢LüÜU¢¼
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
±x¢GñÚ¢ ¶GÚèÎ ÜUÚ çÎ²ï J ±¢Ð„è }¢ïæ |¢è Ú¢S¼ï |¢Ú ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH
ÐÚ çÎH ¶¢ïH ÜUÚ ¶G™ü çÜU²¢ J …Ï¢ ÜGU¢çÈGUH¢ ¥ÐÝï ±¼GÝ Ðãéæ™
x¢²¢ ¼¢ï ¥¢Ð Ýï ©Ý ÜïU Í¢Ú¢ïæ ÐÚ ãGSÏ¢ï …GMÚ¼ ÐHS¼Ú
±x¢ñÚG ¢ ÜUÚ±¢ ÜUÚ ™êÝ¢ ÜUÚ±¢ çÎ²¢ J ¼èÝ çÎÝ Ï¢¢’Î ¥ÐÝï ÜGU¢çÈGUHï
ÜïU ¼}¢¢}¢ ãG¢ç…²¢ïæ ÜUè Î¢’±¼ ÜUè ¥¢ñÚ Ï¢¼G¢ñÚï „¢ïx¢G¢¼ ©‹ãïæ Ï¢ïã¼ÚèÝ
}¢ËÏ¢ê„¢¼ ¥G¼¢G çÜU²ï, …Ï¢ „Ï¢ ¶¢Ý¢ ¶¢ ™éÜïU ¼¢ï ¥¢Ð
Ýï „‹ÎêÜUG }¢æx¢±¢ ÜUÚ ¶¢ïH¢ ¥¢ñÚ ãÚ »ÜU ãG¢…è ÜUè ÚÜGU}¢ …êæ ÜUè ¼êæ
±¢Ð„ ÜUÚ Îè J (©G²êÝéH çãGÜU¢²¢¼, „. 254 }¢éHwG¶G„Ý)
{¢Úï ™H¼ï ãñæ ¥G¼G¢ ÜïU ±¢ïã ãñ ÜGU¼GÚ¢ ¼ïÚ¢

¼¢Úï ç¶H¼ï ãñæ „¶G¢ ÜïU ±¢ïã ãñ …GÚ¢ü ¼ïÚ¢
{84} §}¢¢}¢ à¢¢ÈïGU§üG ÜUè „ÈGUÚï ãGÚ}¢ }¢ïæ „¶G¢±¼
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! Îï¶¢ ¥¢Ð Ýï !

ã}¢¢Úï ¥¢ñçH²¢» çÜUÚ¢}¢ ÜUè „¶G¢±¼ Ï¢ï ç}¢cH ƒè, ¥¢ñÚ
v²êæ Ý ã¢ï, ¥ËH¢ã ÜïU ãGÏ¢èÏ¢ ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï
ãG…Úï ¥S±Î
¥G…èG }¢éàà¢¢Ý ãñ : ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ Ýï ¥ÐÝï ãÚ ±Hè ÜU¢ï ¥ÓÀï
¥wGH¢ÜGU ¥¢ñÚ „¶G¢±¼ ÜUè çÈGU¼GÚ¼ §GÝ¢²¼ ÈGUÚ}¢¢§ü ãñ J
}¢‹ÜGUêH ãñ, „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ à¢¢ÈïGU§üG
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
…Ï¢ (²}¢Ý ÜïU à¢ãÚ) „Ý¥G¢ „ï }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢
ÜUè ¼GÚÈGU ¥¢» ¼¢ï ¥¢Ð ÜïU Ð¢„ Î„ ã…G¢Ú ÎÚ¢çã}¢ ƒï, }¢vÜïU
à¢ÚèÈGU ÜïU Ï¢¢ãÚ ¶ñG}¢¢ Hx¢¢²¢ ¥¢ñÚ ™¢ÎÚ çÏ¢À¢ ÜUÚ „¢Úè ÚÜGU}¢ ©„
ÐÚ Ç¢H Îè, …¢ï |¢è ¥¢¼¢ ©„ï }¢énè |¢Ú ÜUÚ ¥G¼¢G ÈGUÚ}¢¢ Îï¼ï, …Ï¢
…G¢ïãÚ ÜUè Ý}¢¢…G ÐÉGè ¼¢ï ±¢ïã ™¢ÎÚ Û¢¢ÇG Îè, ©„ ÐÚ »ÜU çÎÚã}¢
|¢è Ï¢¢ÜGUè Ý Ï¢™¢ ƒ¢ J (§ãG²¢©H ©GHê}¢, ç…. 3, „. 310 }¢éHwG¶G„Ý)
ã¢ƒ ©Æ¢ ÜUÚ »ÜU ÅéÜUÇG¢ »ï ÜUÚè}¢ !
ãñæ „¶Gè ÜïU }¢¢H }¢ïæ ãGÜGUÎ¢Ú ã}¢
{85} }¢ñæ v²êæ Ý Ú¢ïªæ ?

ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ }¢éãG}}¢Î Ï¢¢çÜGUÚ
…Ï¢ ãG… ÜïU çH²ï }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ ¼à¢ÚèÈGU Hï x¢»

¥¢ñÚ }¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢ }¢ïæ Î¢ç¶GH ãé» ¼¢ï Ï¢ñ¼éËH¢ã à¢ÚèÈGU ÜU¢ï Îï¶¢
¼¢ï Ú¢ïÝï Hx¢ï ãGœ¢¢ çÜU Ú¢ïÝï }¢ïæ ¥¢Ð ÜUè ¥¢±¢…G Ï¢éH‹Î ã¢ï x¢§ü J çÜU„è
Ýï ¥G…Gü ÜUè : ²¢ „çÄ²Îè ! „Ï¢ H¢ïx¢¢ïæ ÜUè Ý…GÚïæ ¥¢Ð ÜUè ¼GÚÈGU Hx¢
x¢§ü ãñæ, §„ ÜGUÎÚ …G¢ïÚ „ï çx¢²¢ü ± …G¢Úè Ý ÈGUÚ}¢¢§²ï J ÈGUÚ}¢¢²¢ :
“v²êæ Ý¢ Ú¢ïªæ ! à¢¢²Î ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ }¢ïÚï Ú¢ïÝï ÜïU „Ï¢Ï¢ }¢éÛ¢
ãG…Úï ¥S±Î
ÐÚ ÚãG}¢¼ ÜUè Ý…GÚ ÈGUÚ}¢¢ Îï ¥¢ñÚ }¢ñæ Ï¢Ú¢ï…Gï çÜGU²¢}¢¼ ©„ ÜUè
Ï¢¢Úx¢¢ã }¢ïæ ÜU¢}²¢Ï¢ ã¢ï …¢ªæ J” çÈUÚ ¥¢Ð Ýï ¼G±¢ÈGU
çÜU²¢ ¥¢ñÚ “}¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢” ÐÚ Ý}¢¢…G ÐÉGè …Ï¢ „…Îï „ï „Ú
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
©Æ¢²¢ ¼¢ï „…Îï ÜUè …x¢ã ¥¢æ„êæ¥¢ïæ „ï ¼Ú ƒè J
¥Úï …G¢§Úï }¢ÎèÝ¢ ! ¼ê wG¢éà¢è „ï ãæ„ Úã¢ ãñ
çÎHï x¢G}¢…GÎ¢ …¢ï Ð¢¼¢ ¼¢ï ÜéUÀ ¥¢ñÚ Ï¢¢¼ ã¢ï¼è
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 308)
{86} HÏÏ¢ñÜU ÜUã¼ï ãè Ï¢ïã¢ïà¢ ã¢ï x¢»

ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ …GñÝéH ¥G¢çÏ¢ÎèÝ Ýï
…Ï¢ ¥GÁG}¢ï ãGÁ…ï Ï¢ñ¼éËH¢ã çÜU²¢ ¥¢ñÚ »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{¢ ¼¢ï ™ïãÚ»
}¢éÏ¢¢ÚÜU¢ …GÎü ã¢ï x¢²¢ ¥¢ñÚ HÏÏ¢ñÜU Ý ÜUã „ÜïU J H¢ïx¢¢ïæ Ýï ¥G…Gü
ÜUè : ¥¢Ð HÏÏ¢ñÜU Ýãèæ ÐÉ¼ï ? ÈGUÚ}¢¢²¢ : }¢éÛ¢ï ÇÚ ãñ ÜUãèæ …±¢Ï¢
}¢ïæ “H¢ HÏÏ¢ñÜU” Ý ÜUã çÎ²¢ …¢» ! ¥G…üG ÜUè x¢§ü : »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{
ÜUÚ HÏÏ¢ñÜU ÜUãÝ¢ …GMÚè ãñ J ¥¢Ð Ýï HÏÏ¢ñÜU ÐÉGè
¼¢ï Ï¢ïã¢ïà¢ ã¢ï ÜUÚ „é±¢Úè ÐÚ „ï çx¢Ú ÐÇGï ¥¢ñÚ §çwG¼¼¢}¢ï ãG… ¼ÜU
²ïãè „êÚ¼ Úãè çÜU …Ï¢ |¢è HÏÏ¢ñÜU ÜUã¼ï Ï¢ïã¢ïà¢ ã¢ï …¢¼ï J
ãG…Úï ¥S±Î
©æx¢çH²¢æ ÜU¢Ý¢ïæ }¢ïæ Îï Îï ÜïU „éÝ¢ ÜUÚ¼ï ãñæ
¶GË±¼ï çÎH }¢ïæ ¥G…Ï¢ à¢¢ïÚ ãñ Ï¢Ð¢ü ¼ïÚ¢ (…G¢ñÜïGU Ý¢’¼)
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
{87} ¥Ð¢ã… ( ) ãG¢…è
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ à¢ÜGUèÜGU Ï¢Ë¶Gè ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñæ çÜU }¢ñæ Ýï }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ ÜïU Ú¢S¼ï }¢ïæ »ÜU
¥Ð¢ã… ãG¢…è ÜU¢ï Îï¶¢ …¢ï çÍ¢„Å ÜUÚ ™H Úã¢ ƒ¢, }¢ñæ Ýï ©„ „ï
ÐêÀ¢ : ¼é}¢ ÜUã¢æ „ï ¥¢» ã¢ï ? ÜUãÝï Hx¢¢ : „}¢ÚÜGU‹Î „ï J }¢ñæ Ýï
çÈUÚ ÐêÀ¢ : çÜU¼Ý¢ ¥G„¢ü ãé±¢ ±ã¢æ „ï ™Hï ãé» ? …±¢Ï¢ çÎ²¢ : …Ï¢Hï ©ãGéÎ
Î„ Ï¢Ú„ „ï ç…G²¢Î¢ ã¢ï x¢» ãñæ J }¢ñæ Ï¢ÇGï ¼¥GÁ…éÏ¢ „ï ©„ ÜU¢ï Îï¶Ýï
Hx¢¢, §„ ÐÚ ±¢ïã Ï¢¢ïH¢ : »ï à¢ÜGUèÜGU ( ) ! v²¢ Îï¶
Úãï ã¢ï ? }¢ñæ Ýï ÜUã¢ : ¼é}ã¢Úè ÜU}¢…G¢ïÚè ¥¢ñÚ „ÈGUÚ ÜUè ÎÚ¢…Gè Ýï }¢éÛ¢ï
}¢é¼¥GçÁ…Ï¢ ÜUÚ çÎ²¢ J ÜUãÝï Hx¢¢ : »ï à¢ÜGUèÜGU ! „ÈGUÚ ÜUè ÎêÚè

ÜU¢ï }¢ïÚ¢ à¢¢ñÜGU (²¢’Ýè §GàÜGU) ÜGUÚèÏ¢ ÜUÚ Îïx¢¢ ¥¢ñÚ }¢ïÚè ÜU}¢…G¢ïÚè ÜU¢
„ã¢Ú¢ }¢ïÚ¢ }¢¢ñH¢ ãñ J »ï à¢ÜGUèÜGU ! ¼é}¢ »ÜU …G§üGÈGU (²¢’Ýè
ÜU}¢…G¢ïÚ) Ï¢‹Îï ÐÚ ¼¥GÁ…éÏ¢ ÜUÚ Úãï ã¢ï ! §„ ÜU¢ï ¼¢ï §„ ÜU¢ }¢¢çHÜU
™H¢ Úã¢ ãñ J
Ý¢ ¼é±¢Ýè ÜU¢ ¥H}¢ ã}¢ …G¢ñ’ÈGU¢ ÜU¢ï v²¢ ã¢ï !
ã¢ƒ ÐÜUÇGï ãé» }¢¢ñH¢ ÜUè ¼é±¢Ý¢§ü ãñ (…G¢ñÜïUG Ý¢’¼)

çÈUÚ ©„ Ýï Î¢ï ¥GÚÏ¢è ¥à¥G¢Ú ÐÉGï ç…Ý ÜU¢ ¼…ü}¢¢ ²ïã ãñ :
(1)......»ï }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ! }¢ñæ ¼ïÚè ç…G²¢Ú¼ ÜU¢ï ¥¢ Úã¢ ãêæ ¥¢ñÚ
ãG…Úï ¥S±Î
§GàÜGU ÜUè }¢ç‹…GHïæ ÜUçÆÝ ãñæ, HïçÜUÝ à¢¢ñÜGU (§GàÜGU) ©„ à¢wG„ ÜUè
}¢ÎÎ çÜU²¢ ÜUÚ¼¢ ãñ ç…„ ÜUè }¢¢H }¢ÎÎ Ýãèæ ÜUÚ¼¢ J
(2)......±¢ïã ãÚçx¢…G ¥G¢çà¢ÜGU Ýãèæ ç…„ ÜU¢ï Ú¢S¼ï ÜUè ãH¢ÜU¼
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜU¢ ¶G¢ñÈGU ã¢ï ¥¢ñÚ Ý ãè ±¢ïã ¥G¢çà¢ÜGU ãñ ç…„ ÜU¢ï Ú¢S¼¢ïæ ÜUè „wG¼è
Ýï ™HÝï „ï Ú¢ïÜU çÎ²¢ J
ã}¢ ÜU¢ï ¼¢ï ¥ÐÝï „¢» }¢ïæ ¥¢Ú¢}¢ ãè „ï H¢»
çãHï Ï¢ã¢Ýï ±¢H¢ïæ ÜU¢ï ²ïã Ú¢ã ÇÚ ÜUè ãñ
{88} §üGÎï ÜéUGÚÏ¢¢Ý }¢ïæ …¢Ý ÜéUGÚÏ¢¢Ý ÜUÚ Îè

ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ }¢¢çHÜU çÏ¢Ý ÎèÝ¢Ú

ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU }¢ñæ »ÜU ÜGU¢çÈGUHï ÜïU ã}¢Ú¢ã ãGÁ…ï Ï¢ñ¼éËH¢ã à¢ÚèÈGU ÜïU
çH²ï …¢ Úã¢ ƒ¢, Ú¢S¼ï }¢ïæ »ÜU Ý¢ñ…±¢Ý ãG¢…è Îï¶¢ …¢ï çÏ¢x¢GñÚ …G¢Îï
Ú¢ã ÐñÎH ™H Úã¢ ƒ¢ J }¢ñæ Ýï ©„ ÜU¢ï „H¢}¢ çÜU²¢, ©„ Ýï „H¢}¢

ÜU¢ …±¢Ï¢ çÎ²¢ J }¢ñæ Ýï ÐêÀ¢ : »ï Ý¢ñ …±¢Ý ! ÜUã¢æ „ï ¥¢» ã¢ï ? ©„
Ýï …±¢Ï¢ çÎ²¢ : ©„è (²¢’Ýè ¥ËH¢ã ) ÜïU Ð¢„ „ï J ÐêÀ¢ :
ÜUã¢æ …¢ Úãï ã¢ï ? ÜUã¢ : ©„è (²¢’Ýè ¥ËH¢ã ) ÜïU Ð¢„ J

ÐêÀ¢ : …G¢Îï Ú¢ã (²¢’Ýè „¢}¢¢Ýï „ÈGUÚ) ÜUã¢æ ãñ ? Ï¢¢ïH¢ : ©„è
(²¢’Ýè ¥ËH¢ã ) ÜïU ç…G}}¢» ÜUÚ}¢ ÐÚ ãñ J }¢ñæ Ýï ÜUã¢ : ²ïã
ãG…Úï ¥S±Î
¼G±èH Ú¢S¼¢ çÏ¢x¢GñÚ ¼¢ïà¢ï (²¢’Ýè ¶¢Ýï ÐèÝï) ÜïU ¼Gñ Ýãèæ ã¢ïx¢¢, ¼ïÚï Ð¢„
ÜéUÀ ãñ |¢è ? Ï¢¢ïH¢ : …è ã¢æ, }¢ñæ Ýï Í¢Ú „ï çÝÜUH¼ï ±vG¼ Ð¢æ™ ãéM G ÈGU
…G¢Îï Ú¢ã ÜïU ¼G¢ñÚ ÐÚ Hï çH²ï ƒï J ÐêÀ¢ : ±¢ïã Ð¢æ™ ãéGMÈGU ÜU¢ñÝ „ï
ãñæ ? ©„ Ýï ÜUã¢ : ¥ËH¢ã ÜU¢ ²ïã ÈGUÚ}¢¢Ý :
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÐêÀ¢ : §Ý ãéGMÈGU „ï v²¢ }¢éÚ¢Î ãñ ? ÜU¢ÈGU „ï “ÜU¢ÈGUè” ²¢’Ýè
çÜUÈGU¢²¼ ÜUÚÝï ±¢H¢, ã¢ „ï “ã¢Îè” ²¢’Ýè çãÎ¢²¼ ÜUÚÝï ±¢H¢,
²¢ „ï ÐÝ¢ã ÎïÝï ±¢H¢, »ïGÝ „ï “¥G¢çH}¢” ²¢’Ýè …¢ÝÝï ±¢H¢,
„G¢Î „ï “„¢çÎÜGU” ²¢’Ýè „Ó™¢ J ¼¢ï ç…„ ÜU¢ ÚÈGUèÜGU ÜU¢ÈGUè ±
ã¢Îè ± }¢é¥±è (²¢’Ýè ÐÝ¢ã ÎïÝï ±¢H¢) ± ¥G¢çH}¢ ¥¢ñÚ „¢çÎÜGU
ã¢ï ±¢ïã ÜñU„ï …G¢»¥G ²¢ ÐÚïà¢¢Ý ã¢ï „ÜU¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ©„ï v²¢ …GMÚ¼
ãñ çÜU …G¢Îï Ú¢ã ¥¢ñÚ Ð¢Ýè ©Æ¢» çÈUÚï ! ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ }¢¢çHÜU
çÏ¢Ý ÎèÝ¢Ú ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU ©„ ãG¢…è ÜU¢ ÜUH¢}¢
„éÝ ÜUÚ }¢ñæ Ýï ©„ ÜU¢ï ¥ÐÝè ÜGU}¢è„ Ðïà¢ ÜUè J ©„ Ýï ÜGUÏ¢êH ÜUÚÝï
„ï §‹ÜU¢Ú ÜUÚ¼ï ãé» ÜUã¢ : “»ï à¢ñ¶G ! Îé‹²¢ ÜUè ÜGU}¢è„ „ï Ï¢ÚãìÝ¢
ÚãÝ¢ Ï¢ïã¼Ú ãñ v²êæçÜU Îé‹²¢ ÜUè ãGH¢H ™è…G¢ïæ ÐÚ çãG„¢Ï¢ ¥¢ñÚ
ãGÚ¢}¢ ™è…G¢ïæ ÐÚ ¥G…G¢Ï¢ ãñ J” …Ï¢ Ú¢¼ ÜU¢ ¥‹{ïÚ¢ À¢ x¢²¢ ¼¢ï ©„
ãG¢…è Ýï }¢éæã ¥¢S}¢¢Ý ÜUè ¼GÚÈGU ©Æ¢²¢ ¥¢ñÚ §„ ¼GÚãG “}¢éÝ¢…¢¼”

ÜUÚÝï Hx¢¢ : “»ï ±¢ïã Ð¢ÜU …G¢¼ ! ç…„ ÜU¢ï Ï¢‹Î¢ïæ ÜUè §¼G¢¥G¼ „ï
wG¢éà¢è ã¢ï¼è ãñ ¥¢ñÚ Ï¢‹Î¢ïæ ÜïU x¢éÝ¢ã¢ïæ „ï ÜéUÀ ÝévG„¢Ý Ýãèæ ã¢ï¼¢, }¢éÛ¢ï
±¢ïã ™è…G ²¢’Ýè §GÏ¢¢Î¼ ¥GG¼G¢ ÈGUÚ}¢¢ ç…„ „ï ¼éÛ¢ï wG¢éà¢è ã¢ï¼è ãñ
¥¢ñÚ ±¢ïã ™è…G ²¢’Ýè x¢éÝ¢ã }¢é¥G¢ÈGU ÈGUÚ}¢¢ Îï ç…„ „ï ¼ïÚ¢ ÜU¢ï§ü
ÝévG„¢Ý Ýãèæ J” …Ï¢ H¢ïx¢¢ïæ Ýï »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{ ÜUÚ “HÏÏ¢ñÜU” ÜUãè
¼¢ï ±¢ïã ¶G¢}¢¢ïà¢ ƒ¢, }¢ñæ Ýï ÐêÀ¢ : ¼é}¢ HÏÏ¢ñÜU v²êæ Ýãèæ ÜUã¼ï ? ©„
ãG…Úï ¥S±Î
Ýï ÜUã¢ : }¢éÛ¢ï ÇÚ ãñ çÜU }¢ñæ ÜUãêæ “HÏÏ¢ñÜU” ¥¢ñÚ ±¢ïã ÈGUÚ}¢¢ Îï :
“²¢’Ýè Ý ¼ïÚè
HÏÏ¢ñÜU ÜGUÏ¢êH ãñ ¥¢ñÚ Ý „¢’ÎñÜU ¥¢ñÚ Ý }¢ñæ ¼ïÚ¢ ÜUH¢}¢ „éÝêæ ¥¢ñÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ý ¼ïÚè ¼GÚÈGU Îï¶êæ J çÈUÚ ±¢ïã ™H¢ x¢²¢ J }¢ñæ Ýï ©„ ãG¢…è ÜU¢ï „¢Úï
Ú¢S¼ï }¢ïæ çÈUÚ ÜUãèæ Ý Îï¶¢, çÏ¢H ¥¢ç¶GÚ ç}¢Ý¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ ±¢ïã
Ý…GÚ ¥¢ x¢²¢ ©„ ±vG¼ ±¢ïã ÜéUÀ ¥GÚÏ¢è ¥à¥G¢Ú ÐÉG Úã¢ ƒ¢
ç…Ý ÜU¢ ¼…ü}¢¢ ²ïã ãñ : {1}......Ï¢ïà¢ÜU ±¢ïã ãGÏ¢èÏ¢ (²¢’Ýè Œ²¢Ú¢)
ç…„ ÜU¢ï }¢ïÚ¢ wG¢êÝ Ï¢ãÝ¢ Ð„‹ÎèÎ¢ ãñ ¼¢ï }¢ïÚ¢ wG¢êÝ ©„ ÜïU çH²ï
ãGH¢H ãñ ãGÚ}¢ }¢ïæ |¢è ¥¢ñÚ ãGÚ}¢ ÜïU Ï¢¢ãÚ |¢è {2}......wG¢éÎ¢
ÜUè ÜGU„}¢ ! ¥x¢Ú }¢ïÚè MãG ÜU¢ï §GË}¢ ã¢ï …¢» çÜU ±¢ïã çÜU„ …G¢¼ï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥ÜGUÎ„ „ï }¢ãGÏÏ¢¼ ÜUÚ¼è ãñ ¼¢ï ±¢ïã ÜGUÎ}¢ ÜïU Ï¢…¢» „Ú ÜïU Ï¢H
¶ÇGGè ã¢ï …¢» {3}......»ï }¢H¢}¢¼ ÜUÚÝï ±¢Hï ! ©„ ÜïU §GàÜGU ÐÚ
}¢éÛ¢ï }¢H¢}¢¼ Ý ÜUÚ çÜU ¥x¢Ú ¼éÛ¢ï ±¢ïã Ý…GÚ ¥¢ …¢» …¢ï }¢ñæ Îï¶¼¢
ãêæ ¼¢ï ¼ê ÜU|¢è |¢è }¢éÛ¢ï }¢H¢}¢¼ Ý ÜUÚï {4} H¢ïx¢¢ïæ Ýï §üÎG ÜïU çÎÝ |¢ïÇ,G
Ï¢ÜUçÚ²¢ïæ ¥¢ñÚ ªæÅ¢ïæ ÜUè ÜéUÚG Ï¢¢Ýè ÜUè ¥¢ñÚ }¢ãGÏ¢êÏ¢ Ýï ©„ çÎÝ }¢ïÚè …¢Ý
ÜUè ÜéUÚG Ï¢¢Ýè ÜUè {5}......H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ ãG… ãé±¢ ãñ ¥¢ñÚ }¢ïÚ¢ ãG… }¢ïÚï
}¢ãGÏ¢êÏ¢ ÜïU Ð¢„ …¢Ý¢ ãñ J H¢ïx¢¢ïæ Ýï ÜéUÚG Ï¢¢çÝ²¢æ ãçÎ²¢ ÜUèæ ¥¢ñÚ }¢ñæ Ýï
¥ÐÝè …¢Ý ¥¢ñÚ ¥ÐÝï wG¢êÝ ÜUè ÜéUÚG Ï¢¢Ýè ÜU¢ ¼¢ïãìGÈGU¢ Ðïà¢ çÜU²¢ J
¥à¥G¢Ú ÐÉGÝï ÜïU Ï¢¢’Î ±¢ïã çx¢ÇGçx¢ÇG¢ ÜUÚ ¥G…üG x¢é…G¢Ú
ãé±¢ : “»ï ¥ËH¢ã ! H¢ïx¢¢ïæ Ýï ÜéUGÚÏ¢¢çÝ²¢æ ÜUèæ ¥¢ñÚ ¼ïÚ¢

ÜéUÏG ¢ü ãG¢ç„H çÜU²¢ ¥¢ñÚ }¢ïÚï Ð¢„ ¼¢ï ÜéUÀ |¢è Ýãèæ ç…„ ÜïU „¢ƒ ¼ïÚ¢
ÜéUÏG ¢ü (²¢’Ýè ÝÁGÎèÜUè) ãG¢ç„H ÜUÚ „ÜêUæ ç„±¢» ¥ÐÝè …¢Ý ÜïU, ¼¢ï
ãG…Úï ¥S±Î
§„è ÜU¢ï ¼ïÚè Ï¢¢Úx¢¢ã }¢ïæ Ý…íG ÜUÚ¼¢ ãêæ ¼ê §„ï ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢ J” ²ïã
ÜUãÝï ÜïU Ï¢¢’Î ©„ ãG¢…è Ýï »ÜU ™è¶G }¢¢Úè, …GG}¢èÝ ÐÚ çx¢Ú¢ ¥¢ñÚ
©„ ÜUè MãG ÜGUÈGU„ï ©G‹„éÚè „ï ÐÚ±¢…G ÜUÚ x¢§ü J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
}¢¢çHÜU çÏ¢Ý ÎèÝ¢Ú ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : çÈUÚ ²ÜU¢²ÜU x¢GñÏ¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„ï »ÜU ¥¢±¢…G x¢êæ… ©Æè : ²ïã ¥ËH¢ã ÜU¢ Œ²¢Ú¢ ãñ …¢ï
§GàÜïGU §H¢ãè ÜUè ¼Ë±¢Ú „ï ÜGUyH ãé±¢ ãñ J çÈUÚ }¢ñæ Ýï ©„ wG¢éà¢
Ý„èÏ¢ ãG¢…è ÜUè ¼…ãè…G¢ï ¼vÈGUèÝ ÜUè J
v²¢ Ý…íG ÜUMæ Œ²¢Úï ! à¢ñ ÜU¢ñÝ „è }¢ïÚè ãñ …Ï¢Hï ©ãGéÎ

²ïã MãG |¢è ¼ïÚè ãñ, ²ïã …¢Ý |¢è ¼ïÚè ãñ
{89} ÐéÚ ¥„Ú¢Ú ãG¢…è

ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ çÏ¢à¢Ú ãG¢ÈGUè ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ :

}¢ñæ Ýï }¢ñÎ¢Ýï ¥GÚÈGU¢¼ }¢ïæ »ÜU ãG¢…è „¢çãGÏ¢ ÜU¢ï Îï¶¢ …¢ï çÜU Ú¢ï
Ú¢ï ÜUÚ ¥GÚÏ¢è }¢ïæ ²ïã ¥à¥G¢Ú ÐÉG Úãï ƒï J
¼…ü}¢¢ : {1}......±¢ïã …G¢¼ ãÚ »ïGÏ¢ „ï Ð¢ÜU ãñ, ¥x¢Ú ã}¢ ¥ÐÝè

¥¢æ¶¢ïæ „ï ÜU¢æÅ¢ïæ ¥¢ñÚ x¢}¢ü „ê§²¢ïæ ÐÚ |¢è ©„ ÜU¢ï „…Î¢ ÜUÚïæ ¼¢ï çÈUÚ
|¢è ©„ ÜUè Ýï’}¢¼¢ïæ ÜïU ãGÜGU ÜU¢ Î„±¢æ çãGS„¢ Ï¢çËÜU Î„±ïæ ÜU¢ |¢è
Î„±¢æ Ýãèæ-Ýãèæ Ï¢çËÜU ©„ ÜU¢ |¢è Î„±¢æ çãGS„¢ ¥Î¢ Ý ã¢ï

{2}......»ï Ð¢ÜU …G¢¼ ! }¢ñæ Ýï çÜU¼Ýè }¢Ú¼Ï¢¢ Hx¢GGç…Gà¢ïæ (²¢’Ýè
¶G¼G¢»æ) ÜUèæ ¥¢ñÚ ÜU|¢è |¢è ¥ÐÝè Ý¢ ÈGUÚ}¢¢çÝ²¢ïæ }¢ïæ ¼éÛ¢ï ²¢Î Ý
ãG…Úï ¥S±Î
çÜU²¢ }¢x¢Ú »ï }¢ïÚï }¢¢çHÜU ! ¼ê ã}¢ïà¢¢ }¢éÛ¢ï ÎÚ ÐÎ¢ü ²¢Î
ÈGUÚ}¢¢¼¢ Úã¢
{3}......}¢ñæ Ýï Ý …¢Ýï çÜU¼Ýè ãè }¢Ú¼Ï¢¢ x¢éÝ¢ã¢ïæ ÜïU ±vG¼ …ã¢H¼
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„ï ¥ÐÝ¢ ÐÎ¢ü ÈGU¢à¢ çÜU²¢ }¢x¢Ú ¼êÝï ã}¢ïà¢¢ }¢éÛ¢ ÐÚ HéyGÈGU¢ï ÜUÚ}¢
ãè çÜU²¢ ¥¢ñÚ ¥ÐÝï çãGË}¢ ÜïU „¢ƒ }¢ïÚè ÐÎ¢üÐ¢ïà¢è ÈGUÚ}¢¢§ü J
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ çÏ¢à¢Ú ãG¢ÈGUè ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ :
çÈUÚ ±¢ïã }¢ïÚè Ý…GÚ¢ïæ „ï x¢G¢§Ï¢ ã¢ï x¢» J }¢ñæ Ýï ãG¢ç…²¢ïæ „ï ÐêÀ¢ çÜU
²ïã ãG¢…è „¢çãGÏ¢ ÜU¢ñÝ ƒï ? ¼¢ï çÜU„è Ýï Ï¢¼¢²¢ çÜU ²ïã ãG…GÚ¼ï
¥Ï¢ê ©GÏ¢ñÎ ¶G±¢„ ƒï J §Ý ÜïU “¶G±¢„” (²¢’Ýè
wG¢êçÏ¢²¢ïæ) }¢ïæ „ï »ÜU ²ïã |¢è ãñ çÜU §‹ã¢ïæ Ýï „œ¢Ú Ï¢Ú„ ¼ÜU ¶G¢ñÈïGU
wG¢éÎ¢ ÜïU „Ï¢Ï¢ ¥¢S}¢¢Ý ÜUè ¼GÚÈGU }¢éæã Ýãèæ ©Æ¢²¢ J (»ï…ÝG , „. 98)
Ï¢ï Ý±¢, }¢éçzGH„¢ï }¢¢ïãG¼¢… ± x¢Î¢ ÜU¢ñÝ ? “çÜU }¢ñæ”

„¢çãGÏ¢ï …êÎ¢ï ÜUÚ}¢ ±SÈGU ãñ çÜU„ ÜU¢ ? “¼ïÚ¢”
{90} çÏ¢x¢GñÚ ãG… çÜU²ï ãG¢…è
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ÚÏ¢è¥G çÏ¢Ý „éHñ}¢¢Ý

ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ã}¢ Î¢ïÝ¢ïæ |¢¢§ü »ÜU ÜGU¢çÈGUHï ÜïU „¢ƒ ãG… ÜïU çH²ï
Ú±¢Ý¢ ãé», …Ï¢ “ÜêUÈGU¢” Ðãéæ™ï ¼¢ï }¢ñæ ÜéUÀ ¶GÚèÎÝï ÜïU çH²ï
ãG…Úï ¥S±Î
Ï¢¢…G¢Ú ÜUè ¼GÚÈGU çÝÜUH¢, Ú¢ã }¢ïæ ²ïã ¥G…èÏ¢ }¢‹…GÚ Îï¶¢ çÜU
»ÜU ±èÚ¢Ý „è …x¢ã ÐÚ »ÜU }¢éÎ¢üÚ ÐÇG¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ »ÜU }¢zGHêÜéUH
ãG¢H ¥G¢ñÚ¼ ™¢ÜGUê „ï ©„ ÜïU x¢¢ïà¼ ÜïU ÅéÜUÇGï ÜU¢Å ÜU¢Å ÜUÚ »ÜU
Å¢ïÜUÚè }¢ïæ Ú¶ Úãè ƒè J }¢ñæ Ýï ¶G²¢H çÜU²¢ çÜU ²ïã }¢éÎ¢üÚ x¢¢ïà¼
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
çH²ï …¢ Úãè ãñ §„ ÐÚ ¶G¢}¢¢ïà¢ Ýãèæ ÚãÝ¢ ™¢çã²ï }¢é}¢çÜUÝ ãñ
çÜU ²ïã ÜU¢ï§ü |¢Å²¢ÚÝ ã¢ï çÜU ²ïãè ÐÜU¢ ÜUÚ H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï ç¶H¢ Îï,
}¢ñæ ™éÐÜïU „ï ©„ ÜïU ÐèÀï ã¢ï çH²¢ J
±¢ïã ¥G¢Úñ ¼ »ÜU }¢ÜU¢Ý ÐÚ ¥¢ ÜUÚ LÜUè ¥¢ñÚ ÎÚ±¢…G¢
¶Å-¶Å¢²¢, ¥‹ÎÚ „ï ¥¢±¢…G ¥¢§ü ÜU¢ñÝ ? ©„ Ýï ÜUã¢ : ¶¢ïH¢ï !
}¢ñæ ãè Ï¢ÎãG¢H ãêæ J ÎÚ±¢…G¢ ¶éH¢ ¥¢ñÚ ©„ }¢ïæ „ï ™¢Ú HÇGçÜU²¢æ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥¢§üæ ç…Ý „ï Ï¢ÎãG¢Hè ¥¢ñÚ }¢é„èÏ¢¼ ÜïU ¥¢¯¢Ú …G¢çãÚ ã¢ï Úãï ƒï J
©„ ¥G¢ñÚ¼ Ýï ¥‹ÎÚ …¢ ÜUÚ ±¢ïã Å¢ïÜUÚè ©Ý HÇGçÜU²¢ïæ ÜïU „¢}¢Ýï
Ú¶ Îè ¥¢ñÚ Ú¢ï¼ï ãé» ÜUã¢ : “§„ ÜU¢ï ÐÜU¢ H¢ï ¥¢ñÚ ¥ËH¢ã
ÜU¢ à¢éRU ¥Î¢ ÜUÚ¢ï, ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ÜU¢ ¥ÐÝï Ï¢‹Î¢ïæ ÐÚ

§çwG¼²¢Ú ãñ, H¢ïx¢¢ïæ ÜïU çÎH ©„è ÜïU ÜGUÏ…Gï }¢ïæ ãñæ J” ±¢ïã HÇGçÜU²¢æ
©„ x¢¢ïà¼ ÜU¢ï ÜU¢Å ÜU¢Å ÜUÚ ¥¢x¢ ÐÚ |¢êÝÝï Hx¢èæ J }¢éÛ¢ï ÜGUËÏ¢è Úæ…
ãé±¢, }¢ñæ Ýï Ï¢¢ãÚ „ï ¥¢±¢…G Îè : “»ï ¥ËH¢ã ÜUè Ï¢‹Îè !

wG¢éÎ¢ ÜïU çH²ï §„ ÜU¢ï Ý ¶¢Ý¢ J” ±¢ïã Ï¢¢ïHè : ¼ê ÜU¢ñÝ ãñ ?
}¢ñæ Ýï ÜUã¢ : }¢ñæ »ÜU ÐÚÎï„è ¥¢Î}¢è ãêæ J Ï¢¢ïHè : »ï ÐÚÎï„è ! ã}¢
wG¢éÎ ãè }¢éÜGUgÚ ÜïU ÜGñUÎè ãñæ, ¼èÝ „¢H „ï ã}¢¢Ú¢ ÜU¢ï§ü }¢é§üGÝ¢ï
}¢ÎÎx¢¢Ú Ýãèæ, ¥Ï¢ ¼ê ã}¢ „ï v²¢ ™¢ã¼¢ ãñ ? }¢ñæ Ýï ÜUã¢ :
}¢…êç„²¢ïæ ÜïU »ÜU çÈGUÜüïGU ÜïU ç„±¢ çÜU„è }¢…GãÏ¢ }¢ïæ }¢éÎ¢üÚ ÜU¢ ¶¢Ý¢
…¢§…G Ýãèæ J ±¢ïã Ï¢¢ïHè : “ã}¢ ¶G¢ÝÎ¢Ýï ÝéÏ¢éÃ±¼ ÜïU à¢ÚèÈGU
ãG…Úï ¥S±Î
(„çÄ²Î) ãñæ, §Ý HÇGçÜU²¢ïæ ÜU¢ Ï¢¢Ð Ï¢ÇG¢ ÝïÜU ¥¢Î}¢è ƒ¢ ±¢ïã
¥ÐÝï ãè …ñ„¢ïæ „ï §Ý ÜU¢ çÝÜU¢ãG ÜUÚÝ¢ ™¢ã¼¢ ƒ¢, §„ ÜUè Ý¢ñÏ¢¼
Ý ¥¢§ü ¥¢ñÚ ©„ ÜU¢ §ç‹¼ÜGU¢H ã¢ï x¢²¢ J …¢ï ¼ÜU¢ü (ç±¯¢ü) ©„ Ýï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
À¢ïÇG¢ ƒ¢ ±¢ïã ¶Gy}¢ ã¢ï x¢²¢, ã}¢ïæ }¢¢’Hê}¢ ãñ çÜU }¢éÎ¢üÚ ¶¢Ý¢
…¢§…G Ýãèæ HïçÜUÝ ãG¢H¼ï §…Gç¼GÚ¢Ú }¢ïæ …¢§…G ã¢ï …¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ
ã}¢¢Ú¢ ™¢Ú çÎÝ ÜU¢ ÈGU¢ÜGU¢ ãñ J (1) ¶G¢ÝÎ¢Ýï „¢Î¢¼ ÜïU ÎÎüÝ¢ÜU
ãG¢H¢¼ „éÝ ÜUÚ }¢éÛ¢ï Ú¢ïÝ¢ ¥¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ }¢ñæ §ç‹¼ã¢§ü Ï¢ï™ñÝè ÜïU
„¢ƒ ±ã¢æ „ï ±¢Ð„ ãé±¢ J”
}¢ñæ Ýï |¢¢§ü ÜïU Ð¢„ ¥¢ ÜUÚ ÜUã¢ çÜU }¢ïÚ¢ §Ú¢Î¢ ãG… ÜU¢ Ýãèæ
ãñ J ©„ Ýï }¢éÛ¢ï Ï¢ãé¼ „}¢Û¢¢²¢ ¥¢ñÚ ãG… ÜïU ÈGU…G¢§H Ï¢¼¢» çÜU …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ãG¢…è »ï„è ãG¢H¼ }¢ïæ H¢ñÅ¼¢ ãñ çÜU ©„ ÐÚ ÜU¢ï§ü x¢éÝ¢ã Ýãèæ Úã¼¢
±x¢GñÚ¢ ±x¢GñÚ¢ J }¢x¢Ú }¢ñæ Ýï Ï¢ §„Ú¢Ú ¥ÐÝï ÜUÐÇGï, »ãGÚ¢}¢ ÜUè ™¢ÎÚïæ
1.... : Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼ ç…ËÎ 3 „zGãG¢ 373 ÐÚ ãñ :

}¢S¥H¢ 1 : §…Gç¼GÚ¢Ú ÜUè ãG¢H¼ }¢ïæ ²¢’Ýè …Ï¢ çÜU …¢Ý …¢Ýï ÜU¢ ¥‹Îïà¢¢ ãñ ¥x¢Ú
ãGH¢H ™è…G ¶¢Ýï ÜïU çH²ï Ýãèæ ç}¢H¼è ¼¢ï ãGÚ¢}¢ ™è…G ²¢ }¢éÎ¢üÚ ²¢ Îê„Úï ÜUè ™è…G ¶¢
ÜUÚ ¥ÐÝè …¢Ý Ï¢™¢» ¥¢ñÚ ©Ý ™è…G¢ïæ ÜïU ¶¢ HïÝï ÐÚ §„ „êÚ¼ }¢ïæ }¢é¥¢¶G…¢G Ýãèæ,
Ï¢çËÜU Ý ¶¢ ÜUÚ }¢Ú …¢Ýï }¢ïæ }¢é¥¢¶G…¢G ãñ ¥x¢™ïü ÐÚ¢§ü ™è…G ¶¢Ýï }¢ïæ ¼¢±¢Ý ÎïÝ¢ ã¢ïx¢¢ J
}¢S¥H¢ 2 : Œ²¢„ „ï ãH¢ÜU ã¢ïÝï ÜU¢ ¥‹Îïà¢¢ ãñ, ¼¢ï çÜU„è ™è…G ÜU¢ï Ðè ÜUÚ ¥ÐÝï
ÜU¢ï ãH¢ÜU¼ „ï Ï¢™¢Ý¢ ÈGU…üG ãñ J Ð¢Ýè Ýãèæ ãñ ¥¢ñÚ à¢Ú¢Ï¢ }¢¢ñ…êÎ ãñ ¥¢ñÚ }¢¢’Hê}¢ ãñ çÜU
§„ ÜïU Ðè HïÝï }¢ïæ …¢Ý Ï¢™ …¢»x¢è, ¼¢ï §¼Ýè Ðè Hï ç…„ „ï ²ïã ¥‹Îïà¢¢ …¢¼¢ Úãï J
¥¢ñÚ …¢ï „¢}¢¢Ý }¢ïÚï „¢ƒ ƒ¢ ç…„ }¢ïæ Àï „¢ï çÎÚã}¢ ÝvGÎ |¢è ƒï
„Ï¢ Hï ÜUÚ ™H çÎ²¢ J Ï¢¢…G¢Ú „ï 100 çÎÚã}¢ ÜU¢ ¥¢Å¢ ¥¢ñÚ 100
çÎÚã}¢ ÜU¢ ÜUÐÇG¢ ¶GÚèÎ¢ ¥¢ñÚ Ï¢¢ÜGUè 400 çÎÚã}¢ ¥¢Åï }¢ïæ ÀéÐ¢
çÎ²ï ¥¢ñÚ „¢Î¢¼ï çÜUÚ¢}¢ ÜïU Í¢Ú Ðãéæ™¢ ¥¢ñÚ „Ï¢ „¢}¢¢Ý ÜUÐÇGï
¥¢ñÚ ¥¢Å¢ ±x¢GñÚ¢ ©Ý ÜU¢ï Ðïà¢ ÜUÚ çÎ²¢ J ©„ ¥G¢ñÚ¼ Ýï ¥ËH¢ã
ãG…Úï ¥S±Î
¼¥G¢H¢ ÜU¢ à¢éRU ¥Î¢ çÜU²¢ ¥¢ñÚ §„ ¼GÚãG Îé¥G¢ Îè : »ï §ÏÝï
„éHñ}¢¢Ý ! ¥ËH¢ã ¼ïÚï ¥x¢Hï çÐÀHï „Ï¢ x¢éÝ¢ã }¢é¥G¢ÈGU
ÜUÚï ¥¢ñÚ ¼éÛ¢ï ãG… ÜU¢ ¯±¢Ï¢ ¥¢ñÚ ¥ÐÝè …‹Ý¼ }¢ïæ …x¢ã ¥G¼G¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÈGUÚ}¢¢» ¥¢ñÚ §„ ÜU¢ »ï„¢ Ï¢ÎH¢ ¥G¼G¢ ÜUÚï …¢ï ¼éÛ¢ ÐÚ |¢è …G¢çãÚ
ã¢ï …¢» J” „Ï¢ „ï Ï¢ÇGè HÇGÜUè Ýï Îé¥G¢ Îè : “¥ËH¢ã
¼ïÚ¢ ¥…í Îéx¢Ý¢ ÜUÚï ¥¢ñÚ ¼ïÚï x¢éÝ¢ã }¢é¥G¢ÈGU ÈGUÚ}¢¢» J” Îê„Úè Ýï
§„ ¼GÚãG Îé¥G¢ Îè : “¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ¼éÛ¢ï §„ „ï Ï¢ãé¼
ç…G²¢Î¢ ¥G¼G¢ ÈGUÚ}¢¢» ç…¼Ý¢ ¼êÝï ã}¢ïæ çÎ²¢ J” ¼è„Úè Ýï Îé¥G¢
Îï¼ï ãé» ÜUã¢ : “¥ËH¢ã ã}¢¢Úï Ý¢Ý¢…¢Ý ÚãG}¢¼ï
¥G¢-Hç}¢²¢Ý ÜïU „¢ƒ ¼ïÚ¢ ãGàÚ ÜUÚï J” ™¢ïƒè Ýï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
…¢ï „Ï¢ „ï À¢ïÅè ƒè ©„ Ýï ²êæ Îé¥¢G Îè : “»ï ¥ËH¢ã ! ç…„

Ýï ã}¢ ÐÚ »ãG„¢Ý çÜU²¢ ¼ê ©„ ÜU¢ Ýï’}¢H Ï¢ÎH ©„ ÜU¢ï …ËÎè
¥G¼G¢ ÜUÚ ¥¢ñÚ ©„ ÜïU ¥x¢Hï çÐÀHï x¢éÝ¢ã }¢é¥G¢ÈGU ÈGUÚ}¢¢ J”

ãéGÁ…¢… ÜU¢ ÜGU¢çÈGUH¢ Ú±¢Ý¢ ã¢ï x¢²¢ ¥¢ñÚ }¢ñæ ©„ ÜUè

±¢Ð„è ÜïU §ç‹¼…G¢Ú }¢ïæ ÜêUÈïGU ãè }¢ïæ }¢…Ï¢êÚÝ ÐÇG¢ Úã¢ J ²ã¢æ ¼ÜU
çÜU ãG¢ç…²¢ïæ ÜUè ±¢Ð„è à¢éM¥G ã¢ï x¢§ü J …êæ ãè ãéGÁ…¢… ÜU¢ »ÜU
ÜGU¢çÈGUH¢ }¢ïÚè ¥¢æ¶¢ïæ ÜïU „¢}¢Ýï ¥¢²¢ ¥ÐÝè ãG… ÜUè „¥G¢Î¼ „ï
}¢ãGM}¢è ÐÚ }¢ïÚï ¥¢æ„ê çÝÜUH ¥¢» J }¢ñæ ©Ý „ï Îé¥G¢»æ HïÝï ÜïU çH²ï
¥¢x¢ï Ï¢ÉG¢, …Ï¢ ©Ý „ï }¢éH¢ÜGU¢¼ ÜUÚ ÜïU }¢ñæ Ýï ÜUã¢ : “¥ËH¢ã
¼¥G¢H¢ ¥¢Ð ãG…GÚ¢¼ ÜU¢ ãG… ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢» ¥¢ñÚ ¥¢Ð ÜïU
¥¶GÚ¢…¢¼ ÜU¢ Ï¢ïã¼ÚèÝ Ï¢ÎH ¥G¼G¢ ÈGUÚ}¢¢» J” ©Ý }¢ïæ „ï »ÜU
ãG¢…è Ýï ãGñÚ¼ ÜU¢ §ÁGã¢Ú ÜUÚ¼ï ãé» ÜUã¢ çÜU ²ïã Îé¥G¢ ÜñU„è ? }¢ñæ Ýï
ÜUã¢ : “»ï„ï x¢G}¢…GÎ¢ à¢wG„ ÜUè Îé¥G¢ …¢ï ÎÚ±¢…Gï ¼ÜU Ðãéæ™ ÜUÚ
ãG…Úï ¥S±Î
ãG¢ç…GÚè „ï }¢ãGM}¢ Úã x¢²¢ !” ±¢ïã ÜUãÝï Hx¢¢ : Ï¢ÇGï ¼¥GÁ…éÏ¢
ÜUè Ï¢¢¼ ãñ çÜU ¥¢Ð ±ã¢æ …¢Ýï „ï §‹ÜU¢Ú ÜUÚ¼ï ãñæ ! v²¢ ¥¢Ð ã}¢¢Úï
„¢ƒ ¥GÚÈGU¢¼ ÜïU }¢ñÎ¢Ý }¢ïæ Ýãèæ ƒï ? v²¢ ¥¢Ð Ýï ã}¢¢Úï „¢ƒ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
à¢ñ¼G¢Ý ÜU¢ï ÜæUÜUçÚ²¢æ Ýãèæ }¢¢Úè ƒèæ ? ¥¢ñÚ v²¢ ¥¢Ð Ýï ã}¢¢Úï „¢ƒ
¼G±¢ÈGU Ýãèæ çÜU²ï ? }¢ñæ ¥ÐÝï çÎH }¢ïæ „¢ï™Ýï Hx¢¢ çÜU ²ÜGUèÝÝ
²ïã ¥ËH¢ã ÜU¢ wG¢é„ê„è HéyGÈGU¢ï ÜUÚ}¢ ãñ J
§¼Ýï }¢ïæ }¢ïÚï à¢ãÚ ÜïU ãG¢ç…²¢ïæ ÜU¢ ÜGU¢çÈGUH¢ |¢è ¥¢ Ðãéæ™¢ J
}¢ñæ Ýï ©Ý „ï |¢è ÜUã¢ çÜU “¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ¥¢Ð wG¢éà¢ Ý„èÏ¢¢ïæ
ÜUè „¥Gì² }¢àÜêUÚ ÈGUÚ}¢¢» ¥¢ñÚ ¥¢Ð ÜU¢ ãG… ÜGUÏ¢êH ÜUÚï J” ±¢ïã
|¢è ãGñÚ¢Ý ã¢ï ÜUÚ ÜUãÝï Hx¢ï : ¥¢Ð ÜU¢ï v²¢ ã¢ï x¢²¢ ãñ ! ²ïã …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥…ÝçÏ¢Ä²¼ ÜñU„è !! v²¢ ¥¢Ð ¥GÚÈGU¢¼ }¢ïæ ã}¢¢Úï „¢ƒ Ý ƒï ?

v²¢ ã}¢ Ýï ç}¢H…éH ÜUÚ Úç}¢²ï …}¢Ú¢¼ Ýãèæ ÜUè ƒè ? ©Ý }¢ïæ „ï
»ÜU ãG¢…è „¢çãGÏ¢ ¥¢x¢ï Ï¢ÉGï ¥¢ñÚ }¢ïÚï ÜGUÚèÏ¢ ¥¢ ÜUÚ ÜUãÝï Hx¢ï çÜU
|¢¢§ü ! ¥‹…¢Ý v²êæ Ï¢Ý¼ï ãñæ ! ã}¢ }¢vÜïU }¢ÎèÝï }¢ïæ §ÜUnï ãè ¼¢ï ƒï !
²ïã Îïç¶²ï ! …Ï¢ ã}¢ Ú¢ñ…G» ¥¼GãÚ ÜUè ç…G²¢Ú¼ ÜUÚ ÜïU Ï¢¢Ï¢ï
ç…Ï¢í§üH „ï Ï¢¢ãÚ ¥¢ Úãï ƒï ¼¢ï ©„ ±vG¼ |¢èÇG ÜUè ±…ã „ï ¥¢Ð
Ýï ²ïã ƒïHè }¢éÛ¢ï Ï¢¼G¢ñÚï ¥}¢¢Ý¼ Îè ƒè ç…„ ÜUè }¢¢ïãÚ ÐÚ çH¶¢

ãé±¢ ãñ : ²¢’Ýè “…¢ï ã}¢ „ï }¢é¥G¢}¢H¢ ÜUÚ¼¢ ãñ ÝzG¥G
Ð¢¼¢ ãñ J” ²ïã Hèç…²ï ¥ÐÝè ƒïHè ! ãG…ÚG ¼ï ÚÏ¢è¥G
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU wG¢éÎ¢ ÜUè ÜGU„}¢ ! }¢ñæ Ýï ©„ ƒïHè ÜU¢ï §„ „ï

ÐãHï ÜU|¢è Îï¶¢ |¢è Ý ƒ¢, ¶ñGÚ }¢ñæ Ýï ƒïHè Hï Hè J §Gà¢¢ ÜUè Ý}¢¢…G
ÐÉG ÜUÚ ¥ÐÝ¢ ±…GèÈGU¢ ÐêÚ¢ çÜU²¢ ¥¢ñÚ HñÅ x¢²¢ ¥¢ñÚ „¢ï™¼¢ Úã¢
çÜU ¥¢ç¶GÚ çÜGUS„¢ v²¢ ãñ ! §„è }¢ïæ ÝèæÎ Ýï Í¢ïÚ çH²¢, }¢ïÚè …G¢çãÚè
ãG…Úï ¥S±Î
¥¢æ¶ ¼¢ï v²¢ Ï¢æÎ ãé§ü, çÎH ÜUè ¥¢æ¶ wG¢éH x¢§ü }¢ñæ wG±¢Ï¢
}¢ïæ …Ý¢Ï¢ï çÚ„¢H¼ï }¢¥¢Ï¢ ÜïU ÎèÎ¢Ú „ï à¢ÚÈGU²¢Ï¢
ãé±¢, }¢ñæ Ýï ¥ÐÝï }¢vÜUè }¢ÎÝè ¥¢ÜGU¢ ÜUè ç¶GÎ}¢¼ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ï¢¢ Ï¢ÚÜU¼ }¢ïæ „H¢}¢ ¥G…üG çÜU²¢ ¥¢ñÚ ÎS¼ Ï¢¢ï„è ÜUè J à¢¢ãï ¶ñLG H
¥Ý¢}¢ Ýï ¼Ï¢S„é}¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãé» „H¢}¢ ÜU¢ …±¢Ï¢
çÎ²¢ ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “»ï ÚÏ¢è¥G ! ã}¢ çÜU¼Ýï x¢±¢ã ÜGU¢§}¢ ÜUÚïæ ¥¢ñÚ
¼é}¢ ã¢ï çÜU ÜGUÏ¢êH ãè Ýãèæ ÜUÚ¼ï J „éÝ¢ï ! Ï¢¢¼ ²ïã ãñ çÜU …Ï¢ ¼é}¢ Ýï
©„ ¶G¢¼êÝ ÐÚ …¢ï }¢ïÚè ¥¢ñH¢Î }¢ïæ „ï ƒè, »ãG„¢Ý çÜU²¢ ¥¢ñÚ ¥ÐÝ¢
…G¢Îï Ú¢ã §ü¯¢Ú ÜUÚ ÜïU ¥ÐÝ¢ ãG… }¢éË¼±è ÜUÚ çÎ²¢ ¼¢ï }¢ñæ Ýï
¥ËH¢ã „ï Îé¥¢G ÜUè, çÜU ±¢ïã §„ ÜU¢ Ýï’}¢H Ï¢ÎH ¼é}ãïæ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥G¼¢G ÈGUÚ}¢¢» ¼¢ï ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ Ýï »ÜU çÈGUçÚà¼¢ ¼é}ã¢Úè „êÚ¼

ÐÚ ÐñÎ¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ ¥¢ñÚ ãéGv}¢ çÎ²¢ çÜU ±¢ïã çÜGU²¢}¢¼ ¼ÜU ãÚ „¢H
¼é}ã¢Úè ¼GÚÈGU „ï ãG… çÜU²¢ ÜUÚï Ýè…G Îé‹²¢ }¢ïæ ¼é}ãïæ ²ïã §G±…G
(²¢’Ýè Ï¢ÎH¢) çÎ²¢ çÜU 600 çÎÚã}¢ ÜïU Ï¢ÎHï 600 ÎèÝ¢Ú („¢ïÝï
ÜUè ¥à¢ÚçÈGU²¢æ) ¥G¼G¢ ÈGUÚ}¢¢», ¼é}¢ ¥ÐÝè ¥¢æ¶ Æ‹Çè Ú¶¢ï J”
çÈUÚ ãéGÁG¢êÚ, ÈñGU…G x¢‹…êÚ Ýï ƒïHè ÜUè }¢¢ïãÚ ÐÚ
çH¶ï ãé» }¢éÏ¢¢ÚÜU ¥ËÈGU¢…G §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢» : (²¢’Ýè

…¢ï ã}¢ „ï }¢é¥¢G }¢H¢ ÜUÚ¼¢ ãñ ÝzG¥G Ð¢¼¢ ãñ) ãG…ÚG ¼ï ÚÏ¢è¥G
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU …Ï¢ }¢ñæ „¢ï ÜUÚ ©Æ¢ ¥¢ñÚ ©„ ƒïHè ÜU¢ï ¶¢ïH¢ ¼¢ï
©„ }¢ïæ 600 „¢ïÝï ÜUè ¥à¢ÚçÈGU²¢æ ƒèæ J

ãG…Úï ¥S±Î
¼ïÚï ÜGUÎ}¢¢ïæ ÜU¢ ¼Ï¢LüÜU ²Îï Ï¢ñ…G¢» ÜUHè}¢
¼ïÚï ã¢ƒ¢ïæ ÜU¢ çÎ²¢ ÈGUÁGHï }¢„èãG¢§ü ãñ (…G¢ñÜïGU Ý¢’¼)
{91} à¢ñ¶G çà¢ÏHè ÜU¢ ãG…
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ à¢ñ¶G çà¢ÏHè …Ï¢ ãG… ÜïU
çH²ï ¥GÚÈGU¢¼ à¢ÚèÈGU Ðãéæ™ï ¼¢ï çÏ¢ËÜéUH ™éÐ Úãï, „êÚ… x¢éGMÏ¢ ã¢ïÝï
¼ÜU ÜU¢ï§ü HzG…G }¢éæã „ï Ý çÝÜU¢H¢, …Ï¢ Î¢ñÚ¢Ýï „¥Gì² }¢èHñÝï
¥wG…GÚñÝ „ï ¥¢x¢ï Ï¢ÉGï ¼¢ï ¥¢æ¶¢ïæ „ï ¥¢æ„ê Ï¢ãÝï Hx¢ï, Ú¢ï¼ï ãé» ©‹ã¢ïæ
Ýï ¥GÚÏ¢è }¢ïæ ¥à¥G¢Ú ÐÉGï ç…Ý ÜU¢ ¼…ü}¢¢ ²ïã ãñ :
{1}......}¢ñæ ™H Úã¢ ãêæ §„ ãG¢H }¢ïæ çÜU }¢ñæ Ýï ¥ÐÝï çÎH ÐÚ ¼ïÚè …Ï¢Hï ©ãGéÎ
}¢ãGÏÏ¢¼ ÜUè }¢¢ïãÚ Hx¢¢ Ú¶è ãñ ¼¢çÜU §„ çÎH ÐÚ ¼ïÚï ç„±¢ çÜU„è
ÜU¢ x¢é…GÚ Ý ã¢ï {2}......»ï ÜU¢à¢ ! }¢éÛ¢ }¢ïæ ²ïã §çS¼ÜGU¢}¢¼ ã¢ï¼è çÜU
}¢ñæ ¥ÐÝè ¥¢æ¶¢ïïæ ÜU¢ï Ï¢‹Î Ú¶¼¢ ¥¢ñÚ ©„ ±vG¼ ¼ÜU çÜU„è ÜU¢ï Ý
Îï¶¼¢ …Ï¢ ¼ÜU ¼éÛ¢ï Ý Îï¶ Hï¼¢ {3}......…Ï¢ ¥¢æ¶¢ïæ „ï ¥¢æ„ê çÝÜUH ÜUÚ
LwG„¢Ú¢ïæ ÐÚ Ï¢ãÝï Hx¢¼ï ãñæ ¼¢ï …G¢çãÚ ã¢ï …¢¼¢ ãñ çÜU ÜU¢ñÝ ±¢ÜïUG§üG
Ú¢ï Úã¢ ãñ ¥¢ñÚ çÜU„ ÜU¢ Ú¢ïÝ¢ Ï¢Ý¢±Åè ãñ J
„™ ãñ §‹„¢Ý ÜU¢ï ÜéUÀ ¶¢ï ÜïU ç}¢H¢ ÜUÚ¼¢ ãñ
¥¢Ð ÜU¢ï ¶¢ï ÜïU ¼éÛ¢ï Ð¢»x¢¢ …¢ï²¢ ¼ïÚ¢ (…G¢ñÜïGU Ý¢’¼)
{92} Àï H¢¶ }¢ïæ „ï ç„ÈüGU Àï !
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã …¢ñãÚè ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãG…Úï ¥S±Î
ãñæ çÜU }¢ñæ »ÜU „¢H ¥GÚÈGU¢¼ à¢ÚèÈGU }¢ïæ ƒ¢, }¢éÛ¢ï ªæÍ¢ ¥¢ x¢§ü ¥¢ñÚ
}¢ñæ wG±¢Ï¢ ÜUè Îé‹²¢ }¢ïæ Ðãéæ™ x¢²¢, }¢ñæ Ýï Îï¶¢ çÜU Î¢ï çÈGUçÚà¼ï
¥¢S}¢¢Ý „ï ©¼Úï, ©Ý }¢ïæ „ï »ÜU Ýï Îê„Úï „ï ÐêÀ¢ : §„ „¢H
çÜU¼Ýï ãG¢…è ¥¢» ? ©„ Ýï …±¢Ï¢ çÎ²¢ çÜU 6 H¢¶, }¢x¢Ú ©Ý
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢ïæ „ï ç„ÈüGU 6 ãè ÜU¢ ãG… ÜGUÏ¢êH ãé±¢ ãñ ! ²ïã „éÝ ÜUÚ }¢éÛ¢ï Ï¢ãé¼
Úæ… ãé±¢, …è ™¢ã¼¢ ƒ¢ çÜU ÈêUÅ ÈêUÅ ÜUÚ Ú¢ïªæ, §¼Ýï }¢ïæ ÐãHï
çÈGUçÚà¼ï Ýï Îê„Úï „ï ÐêÀ¢ : ç…Ý ÜU¢ ãG… ÜGUÏ¢êH Ýãèæ ãé±¢, ¥ËH¢ã
¼¥G¢H¢ Ýï ©Ý H¢ïx¢¢ïæ ÜïU „¢ƒ v²¢ }¢é¥G¢}¢H¢ çÜU²¢ ? Îê„Úï çÈGUçÚà¼ï
Ýï ÜUã¢ : ÚÏÏ¢ï ÜUÚè}¢ Ýï ÜUÚ}¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ ¥¢ñÚ 6 }¢vGÏ¢êHèÝ ÜïU
¼éGÈñGUH 6 H¢¶ ÜU¢ ãG… |¢è ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢ çH²¢ J
(¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ²ïã ¥ËH¢ã ÜU¢ ÈGUÁGH ãñ ç…„ï ™¢ãï Îï

¥¢ñÚ ¥ËH¢ã Ï¢ÇGï ÈGUÁGH ±¢H¢ ãñ)
§„ Ï¢ïÜU„è }¢ïæ çÎH ÜU¢ï }¢ïÚï ÅïÜU Hx¢ x¢§ü

à¢¢ïãÚ¢ „éÝ¢ …¢ï ÚãG}¢¼ï Ï¢ïÜU„ Ý±¢…G ÜU¢ (…G¢ñÜïUG Ý¢’¼)
{93} x¢GñÏ¢è ¥æx¢êÚ
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ Hñ¯ çÏ¢Ý „¢’Î ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ :

}¢ñæ ç„. 113 çã. }¢ïæ ãG… ÜïU çH²ï ÐñÎH ™H¼¢ ãé±¢ }¢vÜU»
}¢éÜUÚü}¢¢ Ðãéæ™¢ J ¥GSÚ ÜUè Ý}¢¢…G ÜïU ±vG¼ …Ï¢Hï
ãG…Úï ¥S±Î
¥Ï¢è ÜéUGÏ¢ñ„ (1) ÐÚ x¢²¢ ¼¢ï ±ã¢æ »ÜU Ï¢éÁG¢éx¢ü ÜU¢ï Îï¶¢ çÜU Ï¢ñÆï
Îé¥G¢»æ }¢¢æx¢ Úãï ãñæ ¥¢ñÚ §¼Ýè }¢Ú¼Ï¢¢ ÜUã¢ çÜU Î}¢ Í¢éÅÝï
Hx¢¢ çÈUÚ §„è ¼GÚãG Hx¢¢¼¢Ú ÜUã¢, çÈUÚ §„è ¼GÚãG »ÜU
„¢æ„ }¢ïæ ÜUã¢, çÈUÚ §„è ¼GÚãG çÈUÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
çÈUÚ ÜUã¼ï Úãï J §„ ÜïU
Ï¢¢’Î ÜUã¢ : “²¢ ¥ËH¢ã ! }¢ïÚ¢ ¥æx¢êÚ¢ïæ ÜU¢ çÎH ™¢ã¼¢ ãñ,
¥G¼G¢ ÈGUÚ}¢¢ ¥¢ñÚ }¢ïÚè ™¢ÎÚïæ ÐéÚ¢Ýè ã¢ï x¢§ü ãñæ J” „çÄ²ÎéÝ¢ Hñ¯
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : wG¢éÎ¢ ÜUè ÜGU„}¢ ! ©„è ±vG¼ }¢ñæ Ýï
©Ý ÜïU Ð¢„ »ÜU ¥æx¢êÚ¢ïæ ÜUè Å¢ïÜUÚè Ú¶è Îï¶è, ãG¢H¢æçÜU ©„
±vG¼ M» …G}¢èÝ ÐÚ ÜUãèæ ¥æx¢êÚ Ýãèæ ã¢ïæx¢ï ¥¢ñÚ „¢ƒ ãè Î¢ï Ý§ü
™¢ÎÚïæ |¢è }¢¢ñ…êÎ ƒèæ ! …Ï¢ ±¢ïã ¶¢Ýï Hx¢ï ¼¢ï }¢ñæ Ýï ¥G…üG ÜUè : }¢ñæ |¢è
¥¢Ð ÜïU „¢ƒ ¶¢ªæx¢¢ J ÈGUÚ}¢¢²¢ : v²êæ ? }¢ñæ Ýï ¥G…üG ÜUè : §„ çH²ï
çÜU …Ï¢ ¥¢Ð Îé¥¢G ÈGUÚ}¢¢ Úãï ƒï ¼¢ï }¢ñæ ¥¢}¢èÝ ¥¢}¢èÝ ÜUã Úã¢ ƒ¢ J
ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¥ÓÀ¢ ¥¢¥¢ï ¥¢ñÚ ¶¢¥¢ï HïçÜUÝ ÜéUÀ „¢ƒ Ý Hï …¢Ý¢ J
1. …Ï¢Hï ¥Ï¢è ÜéUGÏ¢ñ„ }¢çS…Îï ãGÚ¢}¢ ÜïU Ï¢¢ãÚ LvÝï ¥S±Î ÜïU „¢}¢Ýï ãñ, ²ïã
Îé‹²¢ ÜU¢ „Ï¢ „ï ÐãH¢ Ðã¢ÇG ãñ J ãG…Úï ¥S±Î …‹Ý¼ „ï ¥¢Ýï ÜïU Ï¢¢’Î »ÜU
}¢¢ã §„è Ðã¢ÇG ÐÚ ¼à¢ÚèÈGU ÈGUÚ}¢¢ Úã¢ ƒ¢, ¥¢ñÚ }¢¢ï’ç……G» à¢vGÜGUéH ÜGU}¢Ú |¢è
²ãèæ …GéãêÚ Ð…GèÚ ãé±¢ ƒ¢ J
}¢ñæ Ýï ¥¢x¢ï Ï¢ÉG ÜUÚ ©Ý ÜïU „¢ƒ ¥æx¢êÚ ¶¢Ýï à¢éM¥G ÜUÚ çÎ²ï, ±¢ïã
¥æx¢êÚ »ï„ï H…Gè…G ƒï çÜU }¢ñæ Ýï ©Ý …ñ„ï ¥æx¢êÚ ÜU|¢è Ýãèæ ¶¢» ƒï, }¢ñæ
Ýï wG¢êÏ¢ ÐïÅ |¢Ú ÜUÚ ¶¢» }¢x¢Ú ¼¥GÁ…éÏ¢ ÜUè Ï¢¢¼ ²ïã ãñ çÜU Å¢ïÜUÚè
}¢ïæ ÜéUÀ |¢è ÜU}¢è Ý ãé§ü J çÈUÚ ±¢ïã ÈGUÚ}¢¢Ýï Hx¢ï : §Ý Î¢ïÝ¢ïæ ™¢ÎÚ¢ïæ }¢ïæ
ãG…Úï ¥S±Î
„ï »ÜU Ð„‹Î ÜUÚ H¢ï J }¢ñæ Ýï ¥G…üG ÜUè : ™¢ÎÚ ÜUè }¢éÛ¢ï …GMÚ¼ Ýãèæ
ãñ J ÈGUÚ}¢¢²¢ : }¢éÛ¢ „ï ÐÎ¢ü ÜUÚ H¢ï ¼¢çÜU }¢ñæ §Ý ÜU¢ï ÐãÝ Hêæ, }¢ñæ »ÜU
¼GÚÈGU ãÅ x¢²¢ ¼¢ï ©‹ã¢ïæ Ýï »ÜU ¼ãÏ¢‹Î ÜïU ¼G¢Úñ ÐÚ Ï¢¢æ{ Hè ¥¢ñÚ Îê„Úè
¥¢ñÉG Hè ¥¢ñÚ …¢ï ™¢ÎÚïæ ÐãHï „ï ÐãÝï ãé» ƒï ©Ý ÜU¢ï ã¢ƒ }¢ïæ Hï ÜUÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ðã¢ÇG ÜïU Ýè™ï ©¼Úï, }¢ñæ |¢è ÐèÀï ã¢ï çH²¢ J …Ï¢ „ÈGU¢ ± }¢Ú±ã ÜïU
ÎÚç}¢²¢Ý Ðãé™ æ ï ¼¢ï »ÜU „¢§H Ýï ¥G…Gü ÜUè : “»ï §ÏÝï Ú„êHéËH¢ã !
²ïã ÜUÐÇGï }¢éÛ¢ï ÐãÝ¢ Îèç…²ï ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ¥¢Ð ÜU¢ï …‹Ý¼
ÜU¢ ãéGËH¢ ÐãÝ¢»x¢¢ J” ¼¢ï ©‹ã¢ïæ Ýï ±¢ïã Î¢ïÝ¢ïæ ™¢ÎÚïæ ©„ ÜU¢ï
§GÝ¢²¼ ÈGUÚ}¢¢ Îèæ ¥¢ñÚ ¥¢x¢ï Ï¢ÉG x¢» J }¢ñæ Ýï ©„ „¢§H „ï ÐêÀ¢ :
±¢ïã ãG¢…è „¢çãGÏ¢ ÜU¢ñÝ ƒï ? ©„ Ýï Ï¢¼¢²¢ : ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
§}¢¢}¢ï …¢’ÈGUÚ „¢çÎÜGU ƒï J ²ïã „éÝ¼ï ãè }¢ñæ ©Ý ÜUè
¼GÚÈGU Î¢ñÇG¢ ¼¢çÜU ©Ý „ï ÜéUÀ „éÝêæ ¥¢ñÚ ÈñGU…G ãG¢ç„H ÜUMæ }¢x¢Ú
¥zG„¢ï„ ! }¢ñæ ©Ý ÜU¢ï Ý Ð¢ „ÜU¢ J
v²êæÜUÚ Ý¢ }¢ïÚï ÜU¢}¢ Ï¢Ýïæ x¢GñÏ¢ „ï ãG„Ý

Ï¢‹Î¢ |¢è ãêæ ¼¢ï ÜñU„ï Ï¢ÇGï ÜU¢Ú„¢…G ÜU¢ (…G¢ñÜïUG Ý¢’¼)
}¢S¼êÚ¢¼ ÜUè 4 çãGÜU¢²¢¼
{94} ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH ¶G¢¼êÝ Ýï Ú¢ï¼ï Ú¢ï¼ï …¢Ý Îï Îè

©}}¢éH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢ ¥G¢§à¢¢ ç„gèÜGU¢
ãG…Úï ¥S±Î
ÜUè ç¶GÎ}¢¼ï Ï¢¢ Ï¢ÚÜU¼ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ã¢ï ÜUÚ »ÜU ¶G¢¼êÝ
Ýï ¥G…üG ÜUè : }¢éÛ¢ï ¼¢…Î¢Úï çÚ„¢H¼, à¢ãÝà¢¢ãï ÝéÏ¢éÃ±¼
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜUè }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜGUÏ¢í ÜUè ç…G²¢Ú¼ ÜUÚ±¢ Îèç…²ï J
ãG…GÚ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢ ¥G¢§à¢¢ ç„gèÜGU¢ Ýï ãéG…Ú» à¢ÚèÈGU¢
¶¢ïH¢ ¥¢ñÚ ©„ ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH ¶G¢¼êÝ Ýï ÜGUÏ¢íï ¥‹±Ú ÜUè
ç…G²¢Ú¼ ÜUÚ ÜïU Ú¢ï¼ï Ú¢ï¼ï …¢Ý Îï Îè J
¥¢Ð ÜïU §GàÜGU }¢ïæ »ï ÜU¢à¢ çÜU Ú¢ï¼ï Ú¢ï¼ï
²ïã çÝÜUH …¢» }¢ïÚè …¢Ý }¢ÎèÝï ±¢Hï

(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 35)
{95} ©}}¢éH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ Ýï ÝzGHè ãG… „ï
§‹ÜU¢Ú ÈGUÚ}¢¢ çÎ²¢

©}}¢é H }¢¢ï ¥ ç}¢ÝèÝ ãG … G Ú ¼ï „çÄ²Î¼é Ý ¢ „¢ñ Î ã
ÈGU…üG ãG… ¥Î¢ ÜUÚ ™éÜUè ƒèæ J …Ï¢ ¥¢Ð
ãG…Úï ¥S±Î
„ï ÝzGHè ãGÁ…¢ï ©G}¢Úã ÜïU çH²ï ¥G…üG ÜUè x¢§ü ¼¢ï ÈGUÚ}¢¢²¢ : }¢ñæ
ÈGU…üG ãG… ÜUÚ ™éÜUè ãêæ J }¢ïÚï ÚÏ¢ Ýï }¢éÛ¢ï Í¢Ú }¢ïæ ÚãÝï ÜU¢ ãéGv}¢
ÈGUÚ}¢¢²¢ ãñ J wG¢éÎ¢ ÜUè ÜGU„}¢ ! ¥Ï¢ }¢ïÚï Ï¢…¢» }¢ïÚ¢ …Ý¢…G¢ ãè
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Í¢Ú „ï çÝÜUHïx¢¢ J Ú¢±è ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ wG¢éÎ¢ ÜUè ÜGU„}¢ ! §„ ÜïU Ï¢¢’Î
ç…G‹Îx¢è ÜïU ¥¢ç¶GÚè „¢æ„ ¼ÜU ¥¢Ð Í¢Ú „ï Ï¢¢ãÚ
Ýãèæ çÝÜUHèæ J
§„ çãGÜU¢²¼ }¢ïæ §SH¢}¢è Ï¢ãÝ¢ïæ ÜïU çH²ï »ãGç¼²¢¼G ÜïU Ï¢ï
à¢é}¢¢Ú }¢ÎÝè ÈêUH ãñæ, ±¢ïã …G}¢¢Ý¢ Ï¢ÇG¢ Ð¢ÜUè…G¢ ƒ¢, ãÚ ¼GÚÈGU ÐÎïü
ÜU¢ Î¢ñÚ Î¢ñÚ¢ ƒ¢ }¢x¢Ú ©}}¢éH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢
„¢ñÎã Ýï ÐÎïü ÜïU „¢ƒ |¢è çÝÜUHÝ¢ x¢±¢Ú¢ Ý ÈGUÚ}¢¢²¢
…Ï¢ çÜU ¥¢… ÜUH Ï¢ïÐÎüx¢è ÜUè ÝéãêG„¼ À¢§ü ãñ, »ï„ï }¢ïæ »ãGç¼²¢¼G
ÜUè çÜU„ ÜGUÎÚ …GMÚ¼ ãñ ãÚ Ï¢¢ à¢éªGÚ §SH¢}¢è Ï¢ãÝ „}¢Û¢

„ÜU¼è ãñ ¥¢… ÜUH ãGÁ…¢ï ©G}¢Úï }¢ïæ |¢è }¢Î¢ïZ ¥¢ñÚ ¥G¢ñÚ¼¢ïæ ÜU¢ ÜU¢ÈGUè
§çwG¼H¢¼G Úã¼¢ ãñ çHã¢…G¢ ©G}¢Úï ²¢ ÝzGHè ãG… ÐÚ …¢Ýï ±¢çH²¢ïæ

ÜU¢ï wG¢êÏ¢ x¢G¢ñÚ ÜUÚ HïÝ¢ ™¢çã²ï J
{96} »ÜU ãGÁ…Ý ÜïU ¼GéÈUñG H „Ï¢ ÜU¢ ãG… ÜGUÏ¢êH ã¢ï x¢²¢
ãG…GÚ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢ Ú¢çÏ¢¥G¢ ¥GÎç±Ä²¢

Ýï ÐñÎH ¥¢ñÚ ±¢ïã |¢è Ýæx¢ï Ð¢ªæ ãG… çÜU²¢ J ¥ËH¢ã
©Ý ÜU¢ï …¢ï |¢è ¶¢Ý¢ ¥G¼G¢ ÈGUÚ}¢¢¼¢ §ü¯¢Ú ÜUÚ Îï¼èæ J ÜU¢’Ï¢»
ãG…Úï ¥S±Î
}¢éà¢ÚüÈUG ¢ ÜïU ÜGUÚèÏ¢ Ðãéæ™¼ï ãè Ï¢ïã¢ïà¢ ã¢ï ÜUÚ çx¢Ú ÐÇGèæ J …Ï¢ ã¢ïà¢ }¢ïæ
¥¢§üæ ¼¢ï ¥ÐÝ¢ LwG„¢Ú Ï¢ñ¼éËH¢ã à¢ÚèÈGU ÐÚ Ú¶ ÜUÚ ¥G…üG ÜUè :
“²¢ ¥ËH¢ã ²ïã ¼ïÚï Ï¢‹Î¢ïæ ÜUè ÐÝ¢ã x¢¢ã ãñ ¥¢ñÚ ¼ê §Ý
„ï }¢ãGÏÏ¢¼ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ, }¢¢ñH¢ ! ¥Ï¢ ¼¢ï ¥¢æ¶¢ïæ }¢ïæ ¥¢æ„êæ |¢è ¶Gy}¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ã¢ï ™éÜïU ãñæ J” çÈUÚ ¼G±¢ÈGU çÜU²¢, „¥Gì² ÜUÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î …Ï¢ ±éÜGUêÈïGU
¥GÚÈGU¢ ÜU¢ §Ú¢Î¢ çÜU²¢ ¼¢ï Ï¢¢Úè ÜïU çÎÝ à¢éM¥G ã¢ï x¢», Ú¢ï¼ï ãé»
¥G…üG x¢é…G¢Ú ãé§üæ : “»ï }¢ïÚï }¢¢çHÜU¢ï }¢¢ñH¢ ! ¥x¢Ú ²ïã
}¢é¥G¢}¢H¢ ¼ïÚï ç„±¢ çÜU„è x¢GñÚ ÜUè ¼GÚÈGU „ï ã¢ï¼¢ ¼¢ï }¢ñæ …GMÚ ¼ïÚè
Ï¢¢Úx¢¢ã }¢ïæ çà¢ÜU¢²¼ ÜUÚ¼è }¢x¢Ú ²ïã ¼¢ï ¼ïÚè ãè }¢çà¢Ä²¼ (²¢’Ýè
}¢…Gèü) „ï ãé±¢ ãñ çHã¢…G¢ çà¢ÜU±¢ v²êæ ÜUÚ „ÜU¼è ãêæ !” ²ïã ÜUã¼ï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ãè ©‹ãïæ ã¢ç¼ÈïGU x¢GñÏ¢è „ï ¥¢±¢…G ¥¢§ü : “»ïï Ú¢çÏ¢¥G¢ ! ã}¢ Ýï ¼ïÚï

„Ï¢Ï¢ ¼}¢¢}¢ ãG¢ç…²¢ïæ ÜU¢ ãG… ÜGUÏ¢êH ÜUÚ çH²¢ ¥¢ñÚ ¼ïÚè §„ ÜU}¢è
ÜUè ±…ã „ï §Ý ÜUè ÜUç}¢²¢æ |¢è ÐêÚè ÜUÚ Îèæ J”
¥GHè ÜïU ±¢ç„¼Gï „êÚ… ÜU¢ï ÈñUÚÝï ±¢Hï

§à¢¢Ú¢ ÜUÚ Î¢ï çÜU }¢ïÚ¢ |¢è ÜU¢}¢ ã¢ï …¢»
{97} ÐñÎH „ÈGUÚï ãG… ÜUÚÝï ±¢Hè Ý¢Ï¢èÝ¢ Ï¢éçÉG²¢
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ÁG¢é‹ÝêÝ ç}¢SÚè ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ

çÜU ãG…ÚG ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢ ©}}¢ï Î¢Ï¢ ÜU¢ à¢é}¢¢Ú Ï¢éH‹Î
Ð¢²¢ „¢çHãG¢¼¢ï ¥G¢çÏ¢Î¢¼ }¢ïæ ã¢ï¼¢ ƒ¢ J ãÚ „¢H }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
„ï }¢vÜU» }¢é¥GÁG…G}¢¢ ÐñÎH
ãG…Úï ¥S±Î
ãG… ÜUÚÝï ¥¢²¢ ÜUÚ¼è ƒèæ J ©Ý ÜUè ©G}¢í 90 Ï¢Ú„ ãé§ü ¼¢ï Ï¢èÝ¢§ü
™Hè x¢§ü J …Ï¢ ãG… ÜU¢ }¢¢ñç„}¢ï Ï¢ã¢Ú ¥¢²¢ ¼¢ï ÜéUÀ ãGÁ…Ýïæ „ÈGUÚï ãG…
ÐÚ Ú±¢Ýx¢è „ï ÐãHï ç…G²¢Ú¼ ÜïU çH²ï ãG¢ç…GÚ ãé§,æü ¥¢Ð
Ýï ÈGU¼ïüG à¢¢ñÜUG „ï Ï¢ï ÜGUÚ¢Ú ã¢ï ÜUÚ ÚÏÏ¢ï x¢GzÈG UG ¢Ú ÜïU ÎÚÏ¢¢Ú }¢ïæ ¥G…üG
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜUè : “²¢ ¥ËH¢ã ! ¼ïÚè §GÁG…¼G ÜUè ÜGU„}¢ ! ¥x¢™ïü }¢ïÚè
¥¢æ¶¢ïæ ÜU¢ ÝêÚ …¢ ™éÜU¢ ãñ }¢x¢Ú ¼ïÚï ÎÚÏ¢¢Ú ÜUè ãG¢ç…GÚè ÜïU à¢¢ñÜUG ÜïU ¥‹±¢Ú
¥Ï¢ |¢è Ï¢¢ÜGUè ãñæ J” çÈUÚ »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{ ÜUÚ ÜUã¼ï ãé»
ãG… ÜïU ÜGU¢çÈGUHï ÜïU „¢ƒ ™H ÐÇGèæ J ¥¢Ð ¥G¢Úñ ¼¢ïæ ÜïU
¥¢x¢ï ¥¢x¢ï ™H¼èæ ¥¢ñÚ ™HÝï }¢ïæ ©Ý „ï „Ï¢ÜGU¼ Hï …¢¼èæ ƒèæ J
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ÁG¢é‹ÝêÝ ç}¢SÚè ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ
çÜU }¢ñæ ©Ý ÜïU ãG¢H ÐÚ Ï¢ÇG¢ }¢é¼¥GçÁ…Ï¢ ƒ¢ çÜU ã¢ç¼ÈïGU x¢GñÏ¢è „éÝ¢§ü …Ï¢Hï ©ãGéÎ
Îè : “»ï ÁG¢é‹ÝêÝ ! v²¢ ¼é}¢ ©„ Ï¢éçÉG²¢ ÐÚ ¼¥GÁG…éÏ¢ ÜUÚ¼ï ã¢ï

ç…„ï ¥ÐÝï }¢¢ñH¢ ÜïU Í¢Ú ÜU¢ à¢¢ñÜGU ãñ, Ð„ ¥ËH¢ã
Ýï HéyGÈGU¢ï ÜUÚ}¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãé» ©„ï ¥ÐÝï Í¢Ú ÜUè ¼GÚÈGU ™H¢ çÎ²¢
¥¢ñÚ §„ ÜUè ¼G¢ÜGU¼ ¥G¼G¢ ÈGUÚ}¢¢§ü J


©G-H}¢¢» ¥ãHï „é‹Ý¼ ÜUè
17 çãGÜU¢²¢¼
{98} ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ ÜïU ±¢çHÎï çx¢Ú¢}¢è ÜU¢ï
ãG…Úï ¥S±Î
wG¢é„ê„è Ï¢éH¢±¢ ç}¢H¢
¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ }¢¢ñH¢Ý¢ à¢¢ã §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ú…G¢ ¶G¢Ý
ÜïU ±¢çHÎï çx¢Ú¢}¢è Ú§ü„éH }¢é¼ÜUçËH}¢èÝ ãG…GÚ¼ï
¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ }¢ézG¼è ÝÜGUè ¥GHè ¶G¢Ý ¥G¢çH}¢ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥…ËH, }¢éçzG¼²ï Ï¢ï Ï¢ÎH ¥¢ñÚ ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êHï ÚÏÏ¢ï H}¢ ²…GH
ƒï, “¥ÐÝ¢ …¢Ý¢ ¥¢ñÚ ãñ ©Ý ÜU¢ Ï¢éH¢Ý¢ ¥¢ñÚ ãñ” ÜïU ç}¢SÎ¢ÜGU
¥¢Ð ÜU¢ï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè
ãG¢ç…GÚè ÜïU çH²ï wG¢é„ê„è Ï¢éH¢±¢ ç}¢H¢ ¥¢ñÚ ±¢ïã ²êæ çÜU wG±¢Ï¢ }¢ïæ
ÝçÏ¢Ä²ï ¥ÜUÚ}¢ Ýï ¼GHÏ¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ : Ï¢¢ ±é…êÎ
Ï¢è}¢¢Úè ¥¢ñÚ ÜU}¢…G¢ïÚè ÜïU ™‹Î ¥ãGÏ¢¢Ï¢ ÜïU ã}¢Ú¢ã ÚwG¼ï „ÈGUÚ Ï¢¢æ{¢
¥¢ñÚ „ê» ãGÚ}¢ Ú±¢Ý¢ ã¢ï x¢», ÜéUÀ ¥GÜGUèÎ¼}¢‹Î¢ïæ Ýï ¥GH¢H¼ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
(²¢’Ýè Ï¢è}¢¢Úè) ÜïU Ðïà¢ï Ý…GÚ }¢à±Ú¢ çÎ²¢ çÜU ²ïã „ÈGUÚ ¥¢²‹Î¢
„¢H ÐÚ }¢éË¼±è ÜUÚ Îèç…²ï J ÈGUÚ}¢¢²¢ : “}¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢
ÜïU ÜGUSÎ „ï ÜGUÎ}¢ ÎÚ±¢…Gï „ï Ï¢¢ãÚ Ú¶êæ çÈUÚ ™¢ãï

MãG ©„è ±vG ¼ ÐÚ±¢…G ÜUÚ …¢» J” }¢ãG Ï ¢ê Ï ¢ï ÜUÚè}¢

Ýï ¥ÐÝï çÈGUÎ¢§ü ÜïU …ÁGÏ¢» }¢ãGÏÏ¢¼ ÜUè H¢… Ú¶
Hè ¥¢ñÚ wG±¢Ï¢ ãè }¢ïæ »ÜU Œ²¢Hï }¢ïæ Î±¢ §GÝ¢²¼ ÈGUÚ}¢¢§ü ç…„ ÜïU
ÐèÝï „ï §„ ÜGUÎÚ §ÈGU¢ÜGU¢ ã¢ï x¢²¢ çÜU }¢Ý¢ç„ÜïU ãG… ÜUè ¥Î¢»x¢è
}¢ïæ LÜU¢±Å Ý Úãè J
Ï¢é H ¢¼ï ãñ æ ©„è ÜU¢ï ç…„ ÜUè çÏ¢x¢ÇG è ²ï ã Ï¢Ý¢¼ï ãñ æ

ÜU}¢Ú Ï¢æ{Ý¢ çÎ²¢Úï ¼G²Ï¢¢ ÜU¢ï ¶éHÝ¢ ãñ çÜGUS}¢¼ ÜU¢
ãG…Úï ¥S±Î
{99} ¥SHï }¢éÚ¢Î ãG¢ç…GÚè ©„ Ð¢ÜU ÎÚ ÜUè ãñ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥G¢çà¢ÜïUG }¢¢ãï çÚ„¢H¼, ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼, §}¢¢}¢ï ¥ãHï
„é‹Ý¼, }¢é…çgÎï ÎèÝ¢ï ç}¢ËH¼ }¢¢ñH¢Ý¢ à¢¢ã §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ú…G¢
¶G¢Ý ¥ÐÝï Îê„Úï „ÈGUÚï ãG… }¢ïæ }¢Ý¢ç„ÜïU ãG… ¥Î¢
ÜUÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î à¢ÎèÎ ¥GHèH (²¢’Ýè „wG¼ Ï¢è}¢¢Ú) ã¢ï x¢» }¢x¢Ú
¥¢Ð ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : §ç}¼Î¢Îï }¢Ú…G (²¢’Ýè Ï¢è}¢¢Úè ÜïU
¼G±èH ã¢ï …¢Ýï) }¢ïæ }¢éÛ¢ï ç…G²¢Î¢ çÈGURU ãG¢ç…GçÚ²ï „ÚÜU¢Úï ¥¢’…G}¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
( ) ÜUè ƒè J …Ï¢ Ï¢é¶G¢Ú ÜU¢ï §ç}¼Î¢Î (²¢’Ýè

yG¢êH) ÐÜUÇG¼¢ Îï¶¢, }¢ñæ Ýï ©„è ãG¢H¼ }¢ïæ ÜGUSÎï ãG¢ç…GÚè çÜU²¢, ²ïã
©G-H}¢¢ ( ) }¢¢Ýï¥G ãé» (²¢’Ýè Ú¢ïÜUÝï Hx¢ï) J ¥Ã±H

¼¢ï ²ïã ÈGUÚ}¢¢²¢ : “çÜU ãG¢H¼ ¼¢ï ¼é}ã¢Úè ²ïã ãñ ¥¢ñÚ „ÈGUÚ
¼G±èH !” }¢ñæ Ýï ¥G…üG ÜUè : “¥x¢Ú „™ ÐêçÀ²ï ¼¢ï ãG¢ç…GÚè ÜU¢
¥SH }¢vG„êÎ ç…G²¢Ú¼ï ¼GçÄ²Ï¢¢ ãñ, Î¢ïÝ¢ïæ Ï¢¢Ú §„è çÝÄ²¼ „ï Í¢Ú
„ï ™H¢, ¥x¢Ú ²ïã Ý ã¢ï ¼¢ï ãG… ÜU¢ HéyGÈGU Ýãèæ J” ©‹ã¢ïæ
Ýï çÈUÚ §SÚ¢Ú ¥¢ñÚ }¢ïÚè ãG¢H¼ ÜU¢ §à¥G¢Ú çÜU²¢ (²¢’Ýè }¢ïÚè
ãG¢H¼ ²¢Î çÎH¢§ü) J }¢ñæ Ýï ãGÎè¯ ÐÉGè :

ç…„ Ýï ãG… çÜU²¢ ¥¢ñÚ }¢ïÚè ç…G²¢Ú¼ Ý ÜUè ©„ Ýï }¢éÛ¢ ÐÚ …ÈGU¢
ÜUè J ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¼é}¢ »ÜU Ï¢¢Ú
ãG…Úï ¥S±Î
¼¢ï ç…G²¢Ú¼ ÜUÚ ™éÜïU ã¢ï J }¢ñæ Ýï ÜUã¢ : }¢ïÚï ÝÁGÎèÜU ãGÎè¯ ÜU¢ ²ïã
}¢¼GHÏ¢ Ýãèæ çÜU ©G}¢í }¢ïæ çÜU¼Ýï ãè ãG… ÜUÚï ç…G²¢Ú¼ »ÜU Ï¢¢Ú ÜU¢ÈGUè
ãñ Ï¢çËÜU ãÚ ãG… ÜïU „¢ƒ ç…G²¢Ú¼ …GMÚ ãñ, ¥Ï¢ ¥¢Ð Îé¥G¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÈGUÚ}¢¢§²ï çÜU }¢ñæ „ÚÜU¢Ú ¼ÜU Ðãéæ™ Hêæ J Ú¢ñ…G»
¥ÜGUÎ„ ÐÚ »ÜU çÝx¢¢ã ÐÇG …¢» ¥x¢™ïü ©„è ±vG¼ Î}¢ çÝÜUH
…¢» J (}¢ËÈGUê…G¢¼ï ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼, çãS„¢. 2 „. 201)
ÜU¢à¢ ! x¢é}Ï¢Îï ¶G…GÚ¢ ÐÚ çÝx¢¢ã ÐÇG¼ï ãè
¶¢ ÜïU x¢Gà¢ }¢ñæ çx¢Ú …¢¼¢ çÈUÚ ¼ÇGÐ ÜïU }¢Ú …¢¼¢
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 410)
{100} §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ú…G¢ ¥¢ñÚ

ÎèÎ¢Úï }¢éS¼GÈGU¢
§}¢¢}¢ï ¥ãHï „é‹Ý¼ }¢é…çgÎï ÎèÝ¢ï ç}¢ËH¼ }¢¢ñH¢Ý¢ à¢¢ã

§}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ú…G¢ ¶G¢Ý …GÏ¢ÚÎS¼ ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH
ƒï ¥¢ñÚ }¢é¼Ï¢ç¤GãGÚ ¥G¢çH}¢ï ÎèÝ ƒï, ÜU}¢¢ï Ï¢ïà¢ 100
©GHê}¢¢ï ÈéUGÝêÝ ÐÚ ÎS¼Ú„ Ú¶¼ï ƒï, ©G-H}¢¢» ãGÚ}¢ñÝï ¼GçÄ²Ï¢ñÝ

Ýï ¥¢Ð ÜU¢ï ™¢ñÎã±èæ „Îè ÜU¢ }¢é…çgÎ
ÜUã¢, ¥¢Ð Ýï ÎèÝ ÜU¢ï Ï¢¢ç¼GH ÜUè ¥¢}¢ïç…Gà¢ „ï Ð¢ÜU
ÜUÚ ÜïU §ãG²¢» „é‹Ý¼ ÜïU çH²ï …GÏ¢ÚÎS¼ ÜU¢}¢ çÜU²¢, „¢ƒ ãè
H¢ïx¢¢ïæ ÜïU çÎH¢ïæ }¢ïæ …¢ï à¢}»G §GàÜïGU Ú„êH ÜUè
Ú¢ïà¢Ýè }¢Š{}¢ ÐÇG¼è …¢ Úãè ƒè ©„ï ¥…G „Úï Ý¢ñ ÈGUM…G¢æ çÜU²¢,
ãG…Úï ¥S±Î
¥¢Ð Ï¢ïà¢ÜU ÈGUÝ¢çÈGUÚü„êH ÜïU ¥¢’H¢
}¢‹„Ï¢ ÐÚ ÈGU¢§…G ƒï, Îê„Úè Ï¢¢Ú …Ï¢ ãGÁ…ï Ï¢ñ¼éËH¢ã ÜUè „¥G¢Î¼
ç}¢Hè ¥¢ñÚ }¢ÎèÝ» Ð¢ÜU ÜUè ãG¢ç…GÚè Ý„èÏ¢ ãé§ü
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¼¢ï Ï¢ïÎ¢Úè }¢ïæ ç…G²¢Ú¼ ÜUè ãG„Ú¼ çH²ï }¢é±¢…ã¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ ÐêÚè Ú¢¼
ãG¢ç…GÚ Úã ÜUÚ ÎéMÎï Ð¢ÜU ÜU¢ ç±Îü ÜUÚ¼ï Úãï, ÐãHè Ú¢¼ çÜGUS}¢¼
}¢ïæ ²ïã „¥G¢Î¼ Ý ƒè, Îê„Úè Ú¢¼ ¥¢ x¢§ü J }¢é±¢…ã¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ
ãG¢ç…GÚ ãé» ¥¢ñÚ ÎÎïü çÈGUÚ¢ÜGU „ï Ï¢ï¼¢Ï¢ ã¢ï ÜUÚ »ÜU Ý¢’ç¼²¢ x¢G…GH
Ðïà¢ ÜUè ç…„ ÜïU ™‹Î ¥à¥G¢Ú ²ïã ãñæ :
±¢ïã „ê» H¢H¢…G¢Ú çÈUÚ¼ï ãñæ ¼ïÚï çÎÝ »ï Ï¢ã¢Ú çÈUÚ¼ï ãñæ
ãÚ ™Ú¢x¢Gï }¢…G¢Ú ÐÚ ÜéUGÎ„è ÜñU„ï ÐÚ±¢Ý¢ ±¢Ú çÈUÚ¼ï ãñæ
©„ x¢Hè ÜU¢ x¢Î¢ ãêæ }¢ñæ ç…„ }¢ïæ }¢¢æx¢¼ï ¼¢…Î¢Ú çÈUÚ¼ï ãñæ
ÈêUH v²¢ Îï¶êæ }¢ïÚè ¥¢æ¶¢ïæ }¢ïæ Îà¼ï ¼G²Ï¢¢ ÜïU ¶G¢Ú çÈUÚ¼ï ãñæ
ÜU¢ï§ü v²êæ ÐêÀï ¼ïÚè Ï¢¢¼ Ú…G¢ ¼éÛ¢ „ï à¢ñÎ¢ ã…G¢Ú çÈUÚ¼ï ãñæ
(}¢vG¼G¥G }¢ïæ ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ Ýï ¥…G Ú¢ãï ¼±¢…G¢ï¥G ¥ÐÝï
¥¢Ð ÜU¢ï “ÜéUœ¢¢” ÈGUÚ}¢¢²¢ ãñ HïçÜUÝ ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ ¥ÎÏ¢Ý
²ã¢æ “}¢æx¢¼¢” - “à¢ñÎ¢” ±x¢GñÚ¢ çH¶¼ï ¥¢ñÚ Ï¢¢ïH¼ï ãñæ ©‹ãèæ ÜUè ÐñÚ±è }¢ïæ
¥ÎÏ¢Ý §„ …x¢ã “à¢ñÎ¢” çH¶ çÎ²¢ ãñ ¥¢ñÚ ãGÜGUèÜGU¼ |¢è ²ïãè ãñ)
¥¢Ð Ï¢¢ãx¢¢Úï çÚ„¢H¼ }¢ïæ ÎéMÎ¢ï „H¢}¢
Ðïà¢ ÜUÚ¼ï Úãï, ¥¢ç¶GÚï ÜU¢Ú §ç‹¼…G¢Ú ÜUè Í¢çÇG²¢æ ¶Gy}¢ ãé§üæ ¥¢ñÚ
çÜGUS}¢¼ ¥æx¢ÇG¢§ü Hï ÜUÚ ©Æ Ï¢ñÆè, „ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú, }¢ÎèÝï ÜïU
¼¢…Î¢Ú Ýï ¥ÐÝï ¥G¢çà¢ÜïUG …G¢Ú ÐÚ ¶G¢„ ÜUÚ}¢
ãG…Úï ¥S±Î
ÈGUÚ}¢¢²¢, çÝÜGU¢Ï¢ï L¶G ©Æ x¢²¢, wG¢éà¢ Ý„èÏ¢ ¥G¢çà¢ÜGU Ýï ¥ÐÝï
}¢ãGÏ¢êÏ¢ ÜU¢ »GïÝ Ï¢ïÎ¢Úè ÜUè ãG¢H¼ }¢ïæ ™à}¢¢Ýï „Ú
(²¢’Ýè „Ú ÜUè ¥¢æ¶¢ï)æ „ï ÎèÎ¢Ú çÜU²¢ J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
à¢ÚÏ¢¼ï ÎèÎ Ýï §ÜU ¥¢ñÚ ¥¢x¢ Hx¢¢ Îè çÎH }¢ïæ
¼çÐà¢ï çÎH ÜU¢ï Ï¢ÉG¢²¢ ãñ Ï¢éÛ¢¢Ýï Ý çÎ²¢
¥Ï¢ ÜUã¢æ …¢»x¢¢ ÝvGà¢¢ ¼ïÚ¢ }¢ïÚï çÎH „ï
¼ã }¢ïæ Ú¶¢ ãñ §„ï çÎH Ýï x¢é}¢¢Ýï Ý çÎ²¢
„…Î¢ ÜUÚ¼¢ …¢ï }¢éÛ¢ï §„ ÜUè §…¢…G¼ ã¢ï¼è …Ï¢Hï ©ãGéÎ

v²¢ ÜUMæ §ÁGÝ }¢éÛ¢ï §„ ÜU¢ wG¢éÎ¢ Ýï Ý çÎ²¢
(„¢}¢¢Ýï Ï¢çwGà¢à¢)
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! ã}¢ „Ï¢ ÜU¢ï ™¢çã²ï çÜU ã}¢
|¢è ¥ÐÝï çÎH }¢ïæ „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢ ÜUè }¢ãGÏÏ¢¼
Ï¢ÉG¢»æ ¥¢ñÚ ÜGUËÏ¢ }¢ïæ ÎèÎ¢Ú ÜUè ¼}¢‹Ý¢ ÐÚ±¢Ý ™ÉG¢»æ J
ÜU|¢è ¼¢ï ã}¢¢Úè |¢è çÜGUS}¢¼ ™}¢ÜU ©Æïx¢è J ÜU|¢è ¼¢ï ±¢ïã
ÜUÚ}¢ ÈGUÚ}¢¢ ãè Îïæx¢ï J
„éÝ¢ ãñ ¥¢Ð ãÚ ¥G¢çà¢ÜGU ÜïU Í¢Ú ¼à¢ÚèÈGU H¢¼ï ãñæ
ÜU|¢è }¢ïÚï |¢è Í¢Ú }¢ïæ ã¢ï ™Ú¢x¢G¢æ ²¢ Ú„êHËH¢ã
{101} }¢àãêÚ ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH ¥GËH¢}¢¢ ²ê„éÈGU

ãG…Úï ¥S±Î
çÏ¢Ý §S}¢¢§üGH ÝÏã¢Ýè ÜU¢ ¥‹Î¢…Gï ¥ÎÏ¢
¶GHèÈGU» ¥¢’H¢ ãG…ÚG ¼, ÈGUÜGUèãï ¥¢’…G}¢, ãG…ÚG ¼ï ¥GËH¢}¢¢
¥Ï¢ê ²ê„éÈGU }¢éãG}}¢Î à¢ÚèÈGU }¢éãGçg¯ ÜU¢ïÅË±è ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñæ »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ …Ï¢ }¢ñæ ãG… ÜUÚÝï x¢²¢ ¼¢ï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜUè ãG¢ç…GÚè }¢ïæ „Ï…G „Ï…G x¢é}Ï¢Î ÜïU ÎèÎ¢Ú „ï
}¢éà¢ÚüÈGU ã¢ï¼ï ±vG¼ }¢ñæ Ýï “Ï¢¢Ï¢éS„H¢}¢” ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ¥¢ñÚ x¢é}Ï¢Îï
¶G…GÚ¢ ÜïU „¢}¢Ýï »ÜU „ÈïGUÎ Úèà¢ ¥¢ñÚ §ç‹¼ã¢§ü ÝêÚ¢Ýè ™ïãÚï ±¢Hï
Ï¢éÁG¢éx¢ü ÜU¢ï Îï¶¢ …¢ï ÜGUÏ¢íï ¥‹±Ú ÜUè …¢çÝÏ¢ }¢éæã ÜUÚ ÜïU Î¢ï …G¢Ýê Ï¢ñÆï
ÜéUÀ ÐÉG Úãï ƒï J }¢¢’Hê}¢ ÜUÚÝï ÐÚ Ð¼¢ ™H¢ çÜU ²ïã }¢àãêÚ¢ï
}¢¢’MÈGU ¥G¢çH}¢ï ÎèÝ ¥¢ñÚ …GÏ¢ÚÎS¼ ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH ãG…GÚ¼ï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
„çÄ²ÎéÝ¢ à¢ñ¶G ²ê„éÈGU çÏ¢Ý §S}¢¢§üGH ÝÏã¢Ýè ãñæ J }¢ñæ
©Ý ÜUè ±…¢ã¼ ¥¢ñÚ ™ïãÚï ÜUè ÝêÚ¢çÝÄ²¼ Îï¶ ÜUÚ Ï¢ãé¼ }¢é¼¥çc¯Ú
ãé±¢ ¥¢ñÚ ©Ý ÜïU ÜGUÚèÏ¢ …¢ ÜUÚ Ï¢ñÆ x¢²¢ ¥¢ñÚ ©Ý „ï x¢éz¼G ìx¢ê ÜUè
ÜU¢ïçà¢à¢ ÜUè, ±¢ïã }¢ïÚè …¢çÝÏ¢ }¢é¼±Á…ïã Ý ãé» ¼¢ï }¢ñæ Ýï ©Ý „ï ÜUã¢ :
}¢ñæ çã‹ÎêS¼¢Ý „ï ¥¢²¢ ãêæ ¥¢ñÚ ¥¢Ð ÜUè çÜU¼¢Ï¢ïæ ãéÁG …¼éËH¢çã
¥GHH ¥G¢H}¢èÝ ¥¢ñÚ …±¢çãLH çÏ¢ãG¢Ú ±x¢ñÚG ¢ }¢ñæ Ýï ÐÉGè ãñæ ç…Ý
„ï }¢ïÚï çÎH }¢ïæ ¥¢Ð ÜUè Ï¢ÇGè ¥GÜGUèÎ¼ ãñæ J ©‹ã¢ïæ Ýï ²ïã Ï¢¢¼ „éÝ
ÜUÚ }¢ïÚè ¼GÚÈGU }¢ãGÏÏ¢¼ „ï ã¢ƒ Ï¢ÉG¢²¢ ¥¢ñÚ }¢é„¢ÈGUãG¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ J
}¢ñæ Ýï ©Ý „ï ¥G…üG ÜUè : ãéGÁG¢êÚ ! ¥¢Ð ÜGUÏ¢íï ¥‹±Ú „ï §¼Ýè ÎêÚ v²êæ
Ï¢ñÆï ãñæ ? ¼¢ï Ú¢ï ÐÇGï ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢Ýï Hx¢ï : “}¢ñæ §„ H¢§ÜGU Ýãèæ ãêæ
çÜU ÜGUÚèÏ¢ …¢ „ÜêUæ J” §„ ÜïU Ï¢¢’Î }¢ñæ ¥ÜU¯Ú ©Ý ÜUè …¢»
çÜGU²¢}¢ ÐÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ï¼¢ Úã¢ ¥¢ñÚ ©Ý „ï “„ÝÎï ãGÎè¯” |¢è
ãG…Úï ¥S±Î
ãG¢ç„H ÜUè J „çÄ²Îè ÜéUyG ÏG ¢ï }¢ÎèÝ¢ ãG…ÚG ¼ï ¥GËH¢}¢¢ à¢ñ¶G ç…G²¢©gèÝ
¥ãG}¢Î }¢ÎÝè ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ ²ê„éÈGU
ÝÏã¢Ýè ÜUè ¥ãçH²¢» }¢¢ïãG¼Ú}¢¢ ÜU¢ï 84
}¢Ú¼Ï¢¢ ÝçÏ¢Ä²ï ¥¢ç¶GLÁG…G}¢¢Ý, à¢ãÝà¢¢ãï ÜU¢ñÝ¢ï }¢ÜU¢Ý
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜUè ç…G²¢Ú¼ ÜU¢ à¢ÚÈGU ãG¢ç„H ãé±¢ ãñ J
(¥‹±¢Úï ÜéUGyGÏ¢ï }¢ÎèÝ¢, „. 195 }¢éHwG¶G„Ý)
©Ý ÜïU çÎ²¢Ú }¢ïæ ¼ê ÜñU„ï ™Hï çÈUÚïx¢¢ ?
¥Gœ¢G¢Ú ¼ïÚè …é¥ü¼ ¼ê …¢»x¢¢ }¢ÎèÝ¢ !! …Ï¢Hï ©ãGéÎ

(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 320)
{102} ÐèÚ }¢ãïÚ ¥GHè à¢¢ã ÜU¢ï ç…G²¢Ú¼ï

}¢ÜUèÝï x¢é}Ï¢Îï ¶G…GÚ¢ Ï¢ }¢ÜGU¢}¢ ±¢çÎ²ï ãG}¢Ú¢

¼¢…Î¢Úï x¢¢ïHÇGã ãG…GÚ¼ï ÐèÚ }¢ãïÚ ¥GHè à¢¢ã „¢çãGÏ¢
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ÎèÝ» ¥G¢çH²¢ ÜïU „ÈGUÚ }¢ïæ Ï¢ }¢éÜGU¢}¢
±¢çÎ²ï ãG}¢Ú¢ Ç¢ÜêU¥¢ïæ ÜïU ãG}Hï ÜUè ÐÚïà¢¢Ýè ÜUè ±…ã „ï }¢…Ï¢êÚÝ
§Gà¢¢ ÜUè „é‹Ý¼ïæ }¢éÛ¢ „ï Úã x¢§üæ, }¢¢ñH±è }¢éãG}}¢Î x¢G¢…Gè, }¢Îí„»
„¢ñHç¼²¢ }¢ïæ à¢x¢GHï ¼¢’Hè}¢¢ï ¼ÎÚè„ À¢ïÇG ÜUÚ ãéGSÝï …GÝ ÜUè çÏ¢Ý¢
ÐÚ Ï¢ x¢GÚ…Gï ç¶GÎ}¢¼ §„ }¢éÜGUg„ „ÈGUÚ }¢ïæ }¢ïÚï à¢ÚèÜU ãé» ƒï J §Ý

LÈGUÜGU¢ ÜUè }¢§GÄ²¼ }¢ïæ }¢ñæ ÜGU¢çÈGUHï ÜïU »ÜU ¼GÚÈGU „¢ï x¢²¢, v²¢
Îï¶¼¢ ãêæ çÜU „Ú±Úï ¥G¢H}¢ ç„²¢ã ¥GÚÏ¢è …éÏÏ¢¢
ãG…Úï ¥S±Î
…GñÏ¢ï ¼Ý ÈGUÚ}¢¢» ¼à¢ÚèÈGU H¢ ÜUÚ ¥ÐÝï …}¢¢Hï Ï¢¢ ÜU}¢¢H „ï }¢éÛ¢ï
Ý§ü ç…G‹Îx¢è ¥G¼G¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ, »ï„¢ }¢¢’Hê}¢ ãé±¢ çÜU }¢ñæ »ÜU
}¢çS…Î }¢ïæ Ï¢ ãG¢H¼ï }¢éÚ¢ÜGUÏ¢¢ Î¢ï …G¢Ýê Ï¢ñÆ¢ ãêæ, ¥¢æãéGÁG¢êÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ýï ÜGUÚèÏ¢ ¼à¢ÚèÈGU H¢ ÜUÚ §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ çÜU
¥¢Hï Ú„êH ÜU¢ï „é‹Ý¼ ¼ÜUü Ýãèæ ÜUÚÝ¢ ™¢çã²ï J }¢ñæ Ýï §„
ãG¢H¼ }¢ïæ ¥¢æ…Ý¢Ï¢ ÜUè Î¢ï çÐ‹ÇçH²¢ïæ ÜU¢ï …¢ï
Úïà¢}¢ „ï |¢è ç…G²¢Î¢ H¼GèÈGU ƒèæ ¥ÐÝï Î¢ïÝ¢ïæ ã¢ƒ¢ïæ „ï }¢ÁGÏ¢ê¼G ÐÜUÇG
ÜUÚ Ý¢H¢ ± Èé U G x ¢G ¢ æ ÜUÚ¼ï (²¢’Ýè Ú¢ï ¼ ï çÏ¢HÜU¼ï ) ãé » ,
ÜUãÝ¢ à¢éM¥G çÜU²¢ ¥¢ñÚ ¥G¢H}¢ï
}¢Îã¢ïà¢è }¢ïæ Ú¢ï¼ï ãé» ¥G…üG ÜUè, çÜU ãéGÁG¢êÚ ÜU¢ñÝ ãñæ ? …±¢Ï¢ }¢ïæ ±¢ïãè
§à¢¢üÎ ãé±¢ çÜU ¥¢Hï Ú„êH ÜU¢ï „é‹Ý¼ ¼ÜUü Ýãèæ ÜUÚÝ¢ ™¢çã²ï J
¼èÝ Ï¢¢Ú ²ïãè „é±¢H¢ï …±¢Ï¢ ã¢ï¼ï Úãï J ¼è„Úè Ï¢¢Ú }¢ïÚï çÎH }¢ïæ
Ç¢H¢ x¢²¢ çÜU …Ï¢ ¥¢Ð çÝÎ¢» ²¢ Ú„êHËH¢ã „ï }¢‹¥G Ýãèæ

ÈGUÚ}¢¢ Úãï ¼¢ï …G¢çãÚ ãñ çÜU wG¢éÎ ¥¢æãG…GÚ¼ ãñæ,
¥x¢Ú ÜU¢ï§ü ¥¢ñÚ Ï¢éÁG¢éx¢ü ã¢ï¼ï ¼¢ï §„ ÜUçH}¢ï „ï }¢‹¥G ÈGUÚ}¢¢¼ï, ©„
ãéGSÝ¢ï …}¢¢Hï Ï¢¢ ÜU}¢¢H ÜïU }¢é¼¥GçËHÜGU v²¢ ÜUãêæ ! ©„ …G¢ñÜGU¢ï

}¢S¼è ± ÈñGU…G¢Ýï ÜUÚ}¢ ÜïU Ï¢²¢Ý „ï …GÏ¢¢Ý ¥G¢ç……G ãñ ¥¢ñÚ ¼ãGÚèÚ
Hæx¢ (H¢™¢Ú) ¥HÏ¢œ¢¢ Ï¢¢Îã ¶G±¢Ú¢Ýï §GàÜGU¢ï }¢ãGÏÏ¢¼ (²¢’Ýè
à¢Ú¢Ï¢ï }¢ãGÏÏ¢¼ ÐèÝï ±¢H¢ïæ) ÜïU ãGËÜGU }¢ïæ §Ý ¥Ï²¢¼ (²¢’Ýè ¥à¥G¢Ú)
„ï »ÜU …é¥G¢ü (²¢’Ýè Í¢êæÅ) ¥¢ñÚ ©„ Ý¢ÈGU» }¢éàÜU (}¢éàÜU ÜUè ƒïHè)
„ï »ÜU ÝzGãG¢ (wG¢éà¢ x¢±¢Ú }¢ãÜU) Ç¢HÝ¢ }¢éÝ¢ç„Ï¢ }¢¢’Hê}¢ ã¢ï¼¢
ãG…Úï ¥S±Î
ãñ J (}¢ïãÚï }¢éÝèÚ „. 131 ¼¢ 132) ãG…GÚ¼ï ÐèÚ }¢ïãÚ ¥GHè à¢¢ã „¢çãGÏ¢
Ýï }¢ÁG¢ÜêUÚ¢ ±¢çÜGU»G ÜU¢ ¥ÐÝï }¢àãêÚ ÜUH¢}¢ }¢ïæ |¢è
§à¢¢Ú¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ ãñ J ©„ ÜïU ™‹Î ¥à¥G¢Ú }¢éH¢ãG…G¢ ã¢ïæ :
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥… ç„ÜU ç}¢¼Ú¢æ Îè ±{ïÚè »ï, v²êæ çÎHÇGè ©Î¢„ Í¢ÝïÚè »ï ! Hêæ Hêæ ç±™ à¢¢ñÜGU ô™x¢ïÚè »ï, ¥… ÝñÝ¢æ H¢§²¢æ v²êæ Û¢çÇG²¢æ
ÝñÝ¢ çÎ²¢æ ÈGU¢ñ…¢æ „Ú ™çÉG²¢æ
}¢é¶ ™‹Î Ï¢ÎÚ à¢¢’à¢¢Ýè »ï, }¢ƒï ™}¢ÜïU H¢Å ÝêÚ¢Ýè »ï ÜU¢Hè ÁG¢éËÈGU ¼ï ¥¶ }¢S¼¢Ýè »ï, }¢wG}¢êÚ ¥¶èæ çãÝ }¢Î |¢çÚ²¢æ
Î¢ï ¥Ï¢í¢ï ÜGU¢ï„ ç}¢¯¢Hï çÎ„Ý, …Ï¢èæ ¼êæ Ý¢ïÜïU ç}¢…G¢ Îï ¼èÚ ÀéÅÝ HÏ¢¢æ „é¶Gü ¥¢¶¢æ çÜU H¢’Hï ²}¢Ý, ç™^ï Î‹Î }¢¢ï¼è çÎ²¢æ çãÝ HçÇG²¢æ
§„ „êÚ¼ Ýêæ }¢ñæ …¢Ý ¥¢¶¢æ, …¢Ý¢Ý çÜU …¢Ýï …ã¢Ý ¥¢¶¢æ „™ ¥¢¶¢æ ¼ï ÚÏÏ¢ Îè à¢¢Ý ¥¢¶¢æ, ç…„ à¢¢Ý ¼êæ à¢¢Ý¢æ „Ï¢ Ï¢çÝ²¢æ
H¢ ã¢ï }¢é¶ ¼êæ }¢é¶œG ¢G¼G Ï¢éÎüï ²}¢Ý, }¢Ý |¢¢ ÝêÚè Û¢HÜU çÎ¶¢¥¢ï „…Ý ¥¢ñã¢ ç}¢çÆ²¢æ x¢¢Hèæ ¥H¢¥¢ï ç}¢ÆÝ, …¢ï ãG}¢Ú¢ ±¢Îè „Ý ÜUçÚ²¢æ
çÜU‰ƒï }¢ïãÚï ¥GHè çÜU‰ƒï ¼ïÚè ¯Ý¢, }¢éà¼¢ÜGU (1)¥¶èæ çÜU‰ƒï …¢ HçÇG²¢æ
{103} „x¢ï }¢ÎèÝ¢ ÜUè Ý¢…G Ï¢ÚÎ¢Úè

Ðæ…¢Ï¢ (Ð¢çÜUS¼¢Ý) ÜïU }¢àãêÚ ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH Ï¢éÁG¢éx¢ü ÐèÚ

„çÄ²Î …}¢¢¥G¼ ¥GHè à¢¢ã }¢¢ïãGçg¯ ¥GHè ÐêÚè
1. ãG…GÚ¼ï ÐèÚ }¢ïãÚ ¥GHè à¢¢ã Ýï Ï¢¼G¢ñÚï ¥G¢ç……Gè ²ã¢æ HzG…G “x¢éS¼¢¶G”
¥¢ñÚ ¥¢ç¶GÚ }¢ïæ “HçÇG²¢æ” çH¶¢ ãñ }¢x¢Ú ãG…GÚ¼ ÜU¢ ¥ÎÏ¢ ÜUÚ¼ï ãé» ¥ÜU¯Ú ¯Ý¢
wG±¢Ý ç…„ ¼GÚãG ÐÉG¼ï ãñæ ©„è ¼GÚãG }¢ñæ Ýï çH¶ çÎ²¢ ãñ J (}¢ïãÚï }¢éÝèÚ, „. 500)
»ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ x¢» ¼¢ï ©Ý ÜïU
çÜU„è }¢éÚèÎ Ýï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ÜïU »ÜU ÜéUœ¢ï ÜU¢ï

§çœ¢ÈGU¢ÜGUÝ ÉïH¢ }¢¢Ú çÎ²¢ ç…„ ÜUè ™¢ïÅ „ï ÜéUœ¢¢ ™è¶G¢, ãG…GÚ¼
à¢¢ã „¢çãGÏ¢ „ï çÜU„è Ýï ÜUã çÎ²¢ çÜU ¥¢Ð ÜïU ÈéUH G ¢æ }¢éÚèÎ Ýï }¢ÎèÝï
à¢ÚèÈGU ÜïU »ÜU ÜéUœ¢ï ÜU¢ï }¢¢Ú¢ ãñ J ²ïã „éÝ ÜUÚ ¥¢Ð
ãG…Úï ¥S±Î
Ï¢ï™ñÝ ã¢ï x¢» ¥¢ñÚ ¥ÐÝï }¢éÚèÎ¢ïæ ÜU¢ï ãéGv}¢ çÎ²¢ çÜU ÈGU¢ñÚÝ ©„ ÜéUœ¢ï
ÜU¢ï ¼H¢à¢ ÜUÚ ÜïU ²ã¢æ H¢¥¢ï J ™éÝ¢‹™ï ÜéUœ¢¢ H¢²¢ x¢²¢, à¢¢ã
„¢çãGÏ¢ ©Æï ¥¢ñÚ Ú¢ï¼ï ãé» ©„ ÜéUœ¢ï „ï }¢é¶G¢ç¼GÏ¢ ã¢ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜUÚ ÜUãÝï Hx¢ï : »ï çÎ²¢Úï ãGÏ¢èÏ¢ ÜïU ÚãÝï ±¢Hï ! çHËH¢ã }¢ïÚï
}¢éÚèÎ ÜUè §„ Hx¢Gç…Gà¢ ÜU¢ï }¢é¥G¢ÈGU ÜUÚ Îï J çÈUÚ |¢éÝ¢ ãé±¢ x¢¢ïà¼
¥¢ñÚ Îê{ }¢æx¢±¢²¢ ¥¢ñÚ ©„ï ç¶H¢²¢-çÐH¢²¢, çÈUÚ ©„ „ï ÜUã¢ :
…}¢¢¥G¼ ¥GHè ¼éÛ¢ „ï }¢é¥G¢ÈGUè ™¢ã¼¢ ãñ, wG¢éÎ¢Ú¢ §„ï }¢é¥G¢ÈGU ÜUÚ
ÎïÝ¢ J („é‹Ýè ©G-H}¢¢ ÜUè çãGÜU¢²¢¼, „. 211 }¢éHwG¶G„Ý)
çÎH ÜïU ÅéÜUÇGï Ý…íGï ãG¢ç…GÚ H¢» ãñæ

»ï „x¢¢Ýï ÜêU™» çÎHÎ¢Ú ã}¢

{104} ¥¢ÜGU¢ Ï¢éH¢»æ ¼¢ï ©ÇG ÜUÚ …¢Ý¢ ™¢çã²ï

¶GHèÈGU» ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼, ÈGUÜGUèãï ¥¢’…G}¢ ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢
}¢¢ñH¢Ý¢ ¥Ï¢ê ²ê„éÈGU }¢éãG}}¢Î à¢ÚèÈGU }¢éãGçg¯ ÜU¢ïÅË±è

ÜïU ç…x¢Ú x¢¢ïà¢ï ãG…ÚG ¼ï }¢¢ñH¢Ý¢ ¥Ï¢é‹ÝêÚ }¢éã}G }¢Î Ï¢à¢èÚ
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ãG…GÚ¼ï ¥}¢èÚï ç}¢ËH¼ ÐèÚ „çÄ²Î …}¢¢¥G¼ ¥GHè
à¢¢ã }¢éãçG g¯ ¥GHè ÐêÚè ( ) Ýï ÜU§ü ãG… çÜU²ï, ¼ÜGUÚèÏ¢Ý

ãÚ „¢H }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ÜU¢ §GàÜGU ©‹ãïæ §„
à¢ÚÈGU „ï }¢éà¢ÚüÈGU ÈGUÚ}¢¢¼¢ J »ÜU „¢H ¥¢Ð Ýï Ï¢
…GÚè¥G» ã±¢§ü …ã¢…G „ÈGUÚï ãG… ÜUè ¼ÚÜUèÏ¢ Ï¢Ý¢§ü J ±¢çHÎï
ãG…Úï ¥S±Î
}¢é¥GÁG…G}¢ (ÈGUÜGUèãï ¥¢’…G}¢ ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ }¢éãG}}¢Î à¢ÚèÈGU
}¢éãGçg¯ ÜU¢ïÅË±è ) ÜU¢ï Ð¼¢ ™H¢ ¼¢ï }¢éÛ¢ï „¢ƒ Hï ÜUÚ
¥GHè ÐêÚ à¢ÚèÈGU Ðãéæ™ï, ãG…GÚ¼ ÜUè ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ãé», ¼¢ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥¢Ð }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ãè ÜU¢ ç…GRïU ¶GñÚ ÜUÚ Úãï
ƒï, ±¢çHÎï çx¢Ú¢}¢è ÜU¢ï Îï¶ ÜUÚ Ï¢ãé¼ wG¢éà¢ ãé» ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ : }¢ñæ
„ÚÜU¢Úï ¥G¢Hè ±ÜGU¢Ú, }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…Î¢Ú ÜïU ÎÚÏ¢¢Ú
}¢ïæ çÈUÚ ãG¢ç…GÚè ÎïÝï …¢ Úã¢ ãêæ, ±¢çHÎï }¢¢ç…Î Ýï
Î²¢üzG¼ çÜU²¢ : ãéGÁG¢êÚ ! §„ Ï¢¢Ú „éÝ¢ ãñ ¥¢Ð ã±¢§ü …ã¢…G „ï …¢
Úãï ãñæ ? ãG…GÚ¼ Ýï …±¢Ï¢ çÎ²¢ : }¢¢ñH±è „¢çãGÏ¢ ! ²¢Ú Ï¢éH¢» ¼¢ï
©ÇG ÜUÚ Ðãéæ™Ý¢ ™¢çã²ï J ²ïã …é}H¢ ÜéUÀ »ï„ï ¥‹Î¢…G }¢ïæ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÈGUÚ}¢¢²¢ çÜU wG¢éÎ |¢è ¥¢Ï¢ÎèÎ¢ ã¢ï x¢» ¥¢ñÚ ãG¢ç…GÚèÝ ÐÚ |¢è »ÜU
ÜñUÈGU ¼G¢Úè ã¢ï x¢²¢ J („é‹Ýè ©G-H}¢¢ ÜUè çãGÜU¢²¢¼, „. 45)
¼vGÎèÚ }¢ïæ wG¢éÎ¢²¢ ¥Gœ¢G¢Ú ÜïU }¢ÎèÝ¢

çH¶ Îï ÈGUÜGU¼G }¢ÎèÝ¢ „ÚÜU¢Ú ÜU¢ }¢ÎèÝ¢
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 302)
{105} }¢¢ñH¢Ý¢ „ÚÎ¢Ú ¥ãG}¢Î ÜUè
¶…êÚï }¢ÎèÝ¢ „ï }¢ãGÏÏ¢¼

}¢ãGÏ¢êÏ¢ ÜïU à¢ãÚ „ï }¢ãGÏÏ¢¼ „Ó™ï ¥G¢çà¢ÜGU ÜUè ¥GH¢}¢¼ ãñ
çHã¢…G¢ ¥G…Gè}¢ ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH ãG…GÚ¼ï }¢éãGçg¯ï ¥¢’…G}¢ Ð¢çÜUS¼¢Ý
ãG…Úï ¥S±Î
}¢¢ñ H ¢Ý¢ „ÚÎ¢Ú ¥ãG } ¢Î }¢ÎèÝ» }¢é Ý Ã±Ú¢
„ï Ï¢ãé¼ }¢ãGÏÏ¢¼ ÜUÚ¼ï ƒï J ¥¢Ð ÜUè
}¢ãGçÈGUH }¢ïæ ¥ÜU¯Ú çÎ²¢Úï }¢ãGÏ¢êÏ¢ ÜU¢ ¼…GçÜUÚ¢ ã¢ï¼¢ Úã¼¢ ƒ¢ J
¥x¢Ú ÜU¢ï§ü …G¢§Úï }¢ÎèÝ¢ ¥¢Ð ÜUè ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ã¢ï¼¢ ¼¢ï ©„
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„ï }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ ÜïU ãG¢H¢¼ ÐêÀ¼ï, }¢ÎèÝ»
Ð¢ÜU ÜïU çÚã¢§à¢è ¥ãHï „é‹Ý¼ ± …}¢¢¥G¼ ÜUè
¶GñçÚÄ²¼ Î²¢üzG¼ ÈGUÚ}¢¢¼ï ¥¢ñÚ ¥x¢Ú ÜU¢ï§ü ¼Ï¢LüÜU Ðïà¢ ÜUÚ¼¢ ¼¢ï
Ï¢ÇGè wG¢éà¢è „ï ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢¼ï J »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ »ÜU ãG¢…è „¢çãGÏ¢ Ýï
}¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢ ÜUè ¶…êÚïæ Ðïà¢ ÜUèæ, ©„ ±vG¼
Î¢ñÚ» ãGÎè¯ …¢Úè ƒ¢, wG¢éÚ}¢¢» }¢ÎèÝ¢ (²¢’Ýè }¢ÎèÝï ÜUè ¶…êÚïæ)
ãG¢ç…GÚèÝ ¼G-HÏ¢¢ }¢ïæ ¼vG„è}¢ ÈGUÚ}¢¢§üæ ¥¢ñÚ »ÜU ¶…êÚ ¥ÐÝè
Î¢ÉG¢ïæ }¢ïæ ÎÏ¢¢ ÜUÚ ÈGUÚ}¢¢Ýï Hx¢ï : “wG¢éÚ}¢¢» }¢ÎèÝ¢ (²¢’Ýè ¶…êÚï
}¢ÎèÝ¢) ¥ÐÝï }¢éæã }¢ïæ Ú¶ Hè ãñ, …Ï¢ ¼ÜU Í¢éH ÜUÚ ¥‹ÎÚ …¢¼è
Úãïx¢è, §ü}¢¢Ý ¼¢…G¢ ã¢ï¼¢ Úãïx¢¢ J”

(}¢¢wG¢ê…GÝ ãG²¢¼ï }¢éãGçg¯ï ¥¢’…G}¢ï Ð¢çÜUS¼¢Ý, „. 155)
¶…êÚï }¢ÎèÝ¢ „ï v²êæ ã¢ï Ý ©ËÈGU¼
çÜU §„ ÜU¢ï ¥¢ÜGU¢ ÜïU ÜêU™ï „ï çÝSÏ¢¼
{106} }¢ÎèÝï }¢ïæ ¥ÐÝï Ï¢¢H ± Ý¢wG¢éÝ ÎzGÝ ÈGUÚ}¢¢»
ãG…GÚ¼ï }¢éãçG g¯ï ¥¢’…G}¢ Ð¢çÜUS¼¢Ý }¢¢ñH¢Ý¢ „ÚÎ¢Ú ¥ãG}¢Î

ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ÈGUÜGUèÚ Ýï }¢ÎèÝ¼éÚü„êH
„ï ±¢Ð„è ÜïU ±vG¼ ¥ÐÝï ÜéUÀ Ï¢¢H ¥¢ñÚ Ý¢wG¢éÝ }¢ÎèÝ¢ à¢ÚèÈGU
ãG…Úï ¥S±Î
}¢ïæ ÎzGÝ ÜUÚ çÎ²ï ¥¢ñÚ Ú„êHï Ð¢ÜU
ÜUè …Ý¢Ï¢ }¢ïæ ¥G…üG ÜUè : “²¢ Ú„êHËH¢ã !
}¢ÎèÝ» Ð¢ÜU }¢ïæ }¢ÚÝ¢ ¼¢ï }¢ïÚï §çwG¼²¢Ú }¢ïæ Ýãèæ ¥HÏ¢œ¢¢ ¥ÐÝï
ç…S}¢ ÜïU ™‹Î ¥Á…G¢ ÎzGÝ ÜUÚ ÜïU …¢ Úã¢ ãêæ çÜU ã}¢ x¢GÚèÏ¢¢ïæ ÜïU
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
çH²ï ²ïãè x¢GÝè}¢¼ ãñ J” (»ï…GÝ)
…G¢Ý¢ï çÎH À¢ïÇG ÜUÚ ²ïã ÜUã ÜïU ™H¢ ãêæ ¥¢’…G}¢
¥¢ Úã¢ ãêæ }¢ïÚ¢ „¢}¢¢Ý }¢ÎèÝï }¢ïæ Úãï
{107} ¥Ï¢ ÜéUÀ |¢è Ýãèæ ã}¢ ÜU¢ï }¢ÎèÝï ÜïU ç„±¢ ²¢Î
}¢¢ñH¢Ý¢ ÜGU¢…Gè }¢ÁGãLH ãGÜGU …ãìH}¢è Ï¢Ú¢S¼¢ ÜU¢ï§Å¢, …Ï¢Hï ©ãGéÎ

…G¢çãÎ¢Ý, Ï¢xG¢Î¢Î à¢ÚèÈGU, }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢
¥¢ñÚ Îê„Úï }¢ÜGU¢}¢¢¼ï }¢éÜGUg„¢ ÜUè ç…G²¢Ú¼ „ï }¢éà¢ÚüÈGU ã¢ï ÜUÚ ãG…GÚ¼ï
}¢éãGçg¯ï ¥¢’…G}¢ Ð¢çÜUS¼¢Ý }¢¢ñH¢Ý¢ „ÚÎ¢Ú ¥ãG}¢Î
ÜUè ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ãé», …Ï¢ ÜGU¢…Gè „¢çãGÏ¢ ÜU¢ ¼¥G¢LÈGU ÜUÚ¢²¢
x¢²¢ (¥¢ñÚ ¥G…üG ÜUè x¢§ü çÜU ²ïã }¢ÎèÝï ÜUè ãG¢ç…GÚè „ï }¢éà¢ÚüÈGU ã¢ï ÜUÚ
¥¢» ãñæ) ¼¢ï ÜGU¢…Gè „¢çãGÏ¢ ÜU¢ ã¢ƒ ƒ¢}¢ çH²¢, ¥¢Ð
ÜUè ¥¢æ¶¢ïæ „ï ¥¢„êæ Ï¢ãÝï Hx¢ï, ¥x¢™ïü ¼GÏ¢è¥G¼ ÜU¢ÈGUè Ý¢ ÎéLS¼

ƒè, Ï¢è}¢¢Úè }¢ïæ §…G¢ÈGU¢ ã¢ï ™éÜU¢ ƒ¢, HïçÜUÝ §„ ÜïU Ï¢¢ ±é…êÎ ¥¢Ð
©Æ ÜUÚ Ï¢ñÆ x¢» ¥¢ñÚ ÜGU¢…Gè „¢çãGÏ¢ „ï }¢ÎèÝ¼éH
}¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè Ï¢¢¼ïæ ÐêÀÝï Hx¢ï, }¢ÎèÝ» Ð¢ÜU

}¢ïæ ÚãÝï ±¢Hï ¥ãGÏ¢¢Ï¢ï ¥ãHï „é‹Ý¼ ± …}¢¢¥G¼
ÜUè ¶ñGçÚÄ²¼ Î²¢üzG¼ ÈGUÚ}¢¢§ü, }¢ÎèÝ¢ à¢ÚèÈGU ÜUè x¢çH²¢ïæ ÜUè ²¢Î
ãG…Úï ¥S±Î
¥¢§ü, x¢é}Ï¢Îï ¶G…GÚ¢ ÜU¢ ÝêÚ¢Ýè }¢‹…GÚ çÝx¢¢ã¢ïæ }¢ïæ çÈUÚÝï Hx¢¢,
}¢éÜGUg„ …¢çH²¢ïæ ÜïU …Ë±ï çÎH }¢ïæ ©¼ÚÝï Hx¢ï, Ú¢ñ…G» ¥ÜGUÎ„ ÜU¢
±ÜGU¢Ú çÎH¢ïæ ÐÚ À¢Ýï Hx¢¢, ¼„Ã±éÚ¢¼ï çÎ²¢Úï ãGÏ¢èÏ¢ï wG¢éÎ¢ ÜUè
ÝêÚ¢Ýè ±¢çÎ²¢ïæ }¢ïæ x¢é}¢ ã¢ïÝï Hx¢ï ¥¢ñÚ ¼}¢¢}¢ }¢ãGçÈGUH ÜUè ÜñUçÈGUÄ²¼
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
²ïã ã¢ï x¢§ü çÜU
x¢GñÚ¢ïæ ÜUè …ÈGU¢ ²¢Î Ý ¥ÐÝ¢ïæ ÜUè ±ÈGU¢ ²¢Î
¥Ï¢ ÜéUÀ |¢è Ýãèæ ã}¢ ÜU¢ï }¢ÎèÝï ÜïU ç„±¢ ²¢Î
(»ï…GÝ 155 ¼¢ 156)
{108} }¢ÎèÝï ÜU¢ }¢é„¢çÈGUÚ çã‹Î „ï Ðãé™

æ ¢ }¢ÎèÝï }¢ïæ
„ÎLH ¥ÈGU¢ç…GH ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ „çÄ²Î
}¢éãG}}¢Î Ý§üG}¢égèÝ }¢éÚ¢Î¢Ï¢¢Îè …GÏ¢ÚÎS¼ ¥G¢çà¢ÜGïU

Ú„êH ƒï J ¥¢Ð ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ ²ïã §ü}¢¢Ý ¥ÈGUÚ¢ï…G ±¢çÜGU¥G¢ „x¢ï }¢ÎèÝ¢
ÜU¢ï ¥¢Ð ÜïU Î¢}¢¢Î ãGÜUè}¢ „çÄ²Î ²¢’ÜGUêÏ¢ ¥GHè „¢çãGÏ¢
(}¢ãGêü}¢) Ýï „éÝ¢²¢ ƒ¢ : }¢éÈGUçS„Úï à¢ãèÚ ãGÜUè}¢éH ©}}¢¼ ãG…GÚ¼ï

}¢ézG¼è ¥ãG}¢Î ²¢Ú ¶G¢Ý ãGÁ…ï Ï¢ñ¼éËH¢ã ÐÚ ¼à¢ÚèÈGU
Hï x¢» J …Ï¢ ±¢ïã }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ „ÚÜU¢Úï
Ý¢}¢Î¢Ú ÜïU ÎÚÏ¢¢Úï x¢¢ïãÚÏ¢¢Ú }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ãé» ¼¢ï

„é‹ãÚè …¢çH²¢ïæ ÜïU ÜGUÚèÏ¢ Îï¶¢ çÜU ãG…GÚ¼ï „ÎLH ¥ÈGU¢ç…GH
|¢è }¢Á}¢¥G }¢ïæ }¢¢ñ…êÎ ãñæ J }¢éH¢ÜGU¢¼ ÜUè çã}}¢¼ Ý
ãG…Úï ¥S±Î
ãé§ü v²êæçÜU Ï¢¢ ¥ÎÏ¢ H¢ïx¢ ±ã¢æ Ï¢¢¼™è¼ Ýãèæ ÜUÚ¼ï J „H¢¼¢ï
„H¢}¢ „ï ÈGU¢çÚx¢G ã¢ïÝï ÜïU Ï¢¢’Î Ï¢¢ãÚ ¼H¢à¢ çÜU²¢ }¢x¢Ú ç…G²¢Ú¼
Ý ãé§ü J ãG…GÚ¼ï à¢ñwG¢éH ÈGU…GèH¼, à¢ñwG¢éH ¥GÚÏ¢ï ±H ¥G…}¢ ÜéUGyGÏ¢ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢ÎèÝ¢ „çÄ²Îè ± }¢¢ñH¢§ü ç…G²¢©gèÝ ¥ãG}¢Î ÜGU¢çÎÚè Ú…G±è
ÜïU ÎÚÏ¢¢Úï ÈñGU…G ¥¢¯¢Ú ÐÚ ãG¢ç…GÚ ãé» çÜU ¥GÚÏ¢¢ï
¥G…}¢ ÜïU ©G-H}¢¢» ãGÜGU ¥¢ñÚ }¢à¢¢§¶Gï çÜUÚ¢}¢ ãGÚ}¢ñÝï ¼GçÄ²Ï¢ñÝ ÜUè
ãG¢ç…GÚè ÜïU Î¢ñÚ¢Ý ãG…ÚG ¼ï à¢ñw¢G H
é ÈGU…GèH¼ ÜUè ç…G²¢Ú¼
ÜïU çH²ï …GMÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ï¼ï ƒï J ±ã¢æ |¢è ãG…GÚ¼ï „ÎLH ¥ÈGU¢ç…GH
ÜïU }¢é¼¥GçËHÜGU ÜU¢ï§ü }¢¢’Hê}¢¢¼ ãG¢ç„H Ý ãé§üæ J
ãGñÚ¢Ý ƒï çÜU „ÎLH ¥ÈGU¢ç…GH ¥x¢Ú ¼à¢ÚèÈGU H¢»
ãñæ ¼¢ï ÜUã¢æ x¢» ! ÎÚèæ ¥cÝ¢ }¢éÚ¢Î¢Ï¢¢Î (çã‹Î) „ï ¼¢Ú ãG…ÚG ¼ï à¢ñw¢G éH
ÈGU…GèH¼ ÜïU ¥¢S¼¢Ýï ¥Gà¢ü çÝà¢¢Ý ÐÚ ¥¢²¢ çÜU
ÈéUGH¢æ çÎÝ ÈéUGH¢æ ±vG¼ ãG…GÚ¼ï „ÎLH ¥ÈGU¢ç…GH }¢¢ñH¢Ý¢ Ý§üG}¢égèÝ

„¢çãGÏ¢ ÜU¢ }¢éÚ¢Î¢Ï¢¢Î }¢ïæ ç±„¢H ã¢ï x¢²¢ ãñ J }¢éÈGUçS„Úï
à¢ãèÚ ãGÜUè}¢éH ©}}¢¼ ãG…GÚ¼ï }¢ézG¼è ¥ãG}¢Î ²¢Ú ¶G¢Ý
Ýï …Ï¢ ±vG¼ ç}¢H¢²¢ ¼¢ï ±¢ïãè ±vG¼ ƒ¢ ç…„ ±vG¼ „é‹ãÚè

…¢çH²¢ïæ ÜïU ÜGUÚèÏ¢ „ÎLH ¥ÈGU¢ç…GH Ý…GÚ ¥¢» ƒï,
ÈGU¢ñÚÝ „}¢Û¢ x¢» çÜU …ñ„ï ãè §ç‹¼ÜGU¢H ÈGUÚ}¢¢²¢, Ï¢¢Úx¢¢ãï çÚ„¢H¼
}¢ïæ „H¢¼¢ï „H¢}¢ ÜïU çH²ï ãG¢ç…GÚ ã¢ï x¢» J

}¢ÎèÝï ÜU¢ }¢é„¢çÈGUÚ çã‹Î „ï Ðãéæ™¢ }¢ÎèÝï }¢ïæ
ÜGUÎ}¢ Ú¶Ýï ÜUè Ý¢ñÏ¢¼ |¢è Ý ¥¢§ü ƒè „ÈGUèÝï }¢ïæ
ãG…Úï ¥S±Î
{109} »ï }¢ÎèÝï ÜïU ÎÎü ¼ïÚè …x¢ã }¢ïÚï çÎH }¢ïæ ãñ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
²¢Ú ¶G¢Ý Ýï ç„. 1390 çã. }¢ïæ ãGÁ…¢ï ç…G²¢Ú¼ ÜUè „¥G¢Î¼
ãG¢ç„H ÜUè, §„ ç…G}Ý }¢ïæ „ÈGUÚï }¢ÎèÝ¢ ÜU¢ »ÜU §ü}¢¢Ý ¥ÈGUÚ¢ï…G ±¢çÜGU¥G¢
Ï¢²¢Ý ÜUÚ¼ï ãé» ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ñæ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
}¢ïæ çÈU„H ÜUÚ çx¢Ú x¢²¢ J Î¢çãÝï ã¢ƒ ÜUè ÜUH¢§ü ÜUè ãaè ÅêÅ x¢§ü,
ÎÎü ç…G²¢Î¢ ãé±¢ ¼¢ï }¢ñæ Ýï ©„ï Ï¢¢ï„¢ Îï ÜUÚ ÜUã¢ : »ï }¢ÎèÝï ÜïU ÎÎü
¼ïÚè …x¢ã }¢ïÚï çÎH }¢ïæ ãñ ¼ê ¼¢ï }¢éÛ¢ï ²¢Ú ÜïU ÎÚ±¢…Gï „ï ç}¢H¢ ãñ J
¼ïÚ¢ ÎÎü }¢ïÚ¢ ÎÚ}¢¢æ ¼ïÚ¢ x¢G}¢ }¢ïÚè wG¢éà¢è ãñ
}¢éÛ¢ï ÎÎü ÎïÝï ±¢Hï ¼ïÚè Ï¢‹Î¢ ÐÚ±Úè

ÎÎü ¼¢ï ©„è ±vG¼ „ï x¢G¢§Ï¢ ã¢ï x¢²¢ }¢x¢Ú ã¢ƒ ÜU¢}¢ Ýãèæ
ÜUÚ¼¢ ƒ¢, 17 çÎÝ ÜïU Ï¢¢’Î }¢éS¼à¢ÈGU¢ }¢éËÜU ²¢’Ýè à¢¢ãè ¥SÐ¼¢H
}¢ïæ »v„-Úï çH²¢ ¼¢ï ãaè ÜïU Î¢ï ÅéÜUÇGï ¥¢» ç…Ý }¢ïæ ÜGUÎÚï ÈGU¢ç„H¢
ãñ }¢x¢Ú ã}¢ Ýï §GH¢… Ýãèæ ÜUÚ¢²¢, çÈUÚ ¥¢çãS¼¢ ¥¢çãS¼¢ ã¢ƒ
ÜU¢}¢ |¢è ÜUÚÝï Hx¢¢, }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ÜïU ©„
¥SÐ¼¢H ÜïU Ç¢õvÅÚ }¢éãG}}¢Î §S}¢¢§üGH Ýï ÜUã¢ çÜU ²ïã ¶G¢„

ÜUÚèà}¢¢ ãé±¢ ãñ çÜU ²ïã ã¢ƒ ç¼GÏÏ¢è çHãG¢…G „ï ãGÚÜU¼ |¢è Ýãèæ ÜUÚ
„ÜU¼¢, ±¢ïã »v„-Úï }¢ïÚï Ð¢„ ãñ, ãaè ¥Ï¢ ¼ÜU ÅêÅè ãé§ü ãñ, §„ ÅêÅï
ãG…Úï ¥S±Î
ã¢ƒ „ï ¼zG„èÚ çH¶ Úã¢ ãêæ, }¢ñæ Ýï ¥ÐÝï §„ ÅêÅï ãé» ã¢ƒ ÜU¢ §GH¢…
ç„ÈUüG ²ïã çÜU²¢ çÜU ¥¢S¼¢Ý» ¥G¢çH²¢ ÐÚ ¶ÇGï ã¢ï ÜUÚ ¥G…üG çÜU²¢
çÜU ãéÁG ¢G êÚ ! }¢ïÚ¢ ã¢ƒ ÅêÅ x¢²¢ ãñ, »ï ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý ¥G¼èÜGU ÜUè ÅêÅè
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
çÐ‹ÇHè …¢ïÇÝG ï ±¢Hï ! »ï }¢é¥¢G …G çÏ¢Ý ¥GÈUG Ú¢ ÜU¢ ÅêÅ¢ Ï¢¢ÁG¢ê …¢ïÇG ÎïÝï
±¢Hï }¢ïÚ¢ ÅêÅ¢ ã¢ƒ …¢ïÇG Î¢ï J (¼zG„èÚï Ý§üG}¢è, ç…. 9 „. 388)
™¢æÎ ÜU¢ï ¼¢ïÇGÝï ±¢Hï ¥¢ …¢
ã}¢ |¢è ÅêÅè ãé§ü ¼vGÎèÚ çH²ï çÈUÚ¼ï ãñæ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
{110} …‹Ý¼éH Ï¢ÜGUè¥G }¢ïæ H¢à¢¢ïæ ÜïU ¼Ï¢¢ÎHï

}¢éÈGUçS„Úï à¢ãèÚ, ãGÜUè}¢éH ©}}¢¼ ãG…GÚ¼ï }¢ézG¼è ¥ãG}¢Î

²¢Ú ¶G¢Ý ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ãG… }¢ïæ }¢ïÚï „¢ƒ »ÜU Ðæ…¢Ï¢è
Ï¢éÁG¢éx¢ü ƒï ç…Ý ÜU¢ Ý¢}¢ ƒ¢ „êÈGUè }¢éãG}}¢Î ãéG„ñÝ, ±¢ïã }¢éÛ¢ „ï
ÈGUÚ}¢¢Ýï Hx¢ï çÜU »ÜU Ï¢¢Ú }¢ñæ à¢¢ã ¥GÏÎéH ãGÜGU }¢éã¢ç…Ú §H¢ã
¥¢Ï¢¢Îè ÜUè ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ãé±¢ ¥¢ñÚ ¥G…üG çÜU²¢ çÜU ãGÎè¯
à¢ÚèÈGU }¢ïæ ¼¢ï ¥¢¼¢ ãñ çÜU “ã}¢¢Ú¢ }¢ÎèÝ¢ |¢^è ãñ …ñ„ï çÜU |¢^è
H¢ïãï ÜïU }¢ñH ÜU¢ï çÝÜU¢H Îï¼è ãñ »ï„ï ãè …G}¢èÝï }¢ÎèÝ¢ Ý¢ ¥ãH
ÜU¢ï ¥ÐÝï „ï çÝÜU¢H Îï¼è ãñ J” ãG¢H¢æçÜU }¢é¼üÎ ¥¢ñÚ }¢éÝ¢çÈGUÜGU |¢è
}¢ÎèÝ» Ð¢ÜU }¢ïæ }¢Ú ÜUÚ ²ã¢æ ãè ÎzGÝ ã¢ï …¢¼ï ãñæ çÈUÚ §„ ãGÎè¯
ãG…Úï ¥S±Î
ÜU¢ }¢¼GHÏ¢ v²¢ ãñ ? à¢¢ã „¢çãGÏ¢ Ýï }¢éÛ¢ï ÜU¢Ý ÐÜUÇG ÜUÚ çÝÜUH±¢
çÎ²¢ ! }¢ñæ ãñGÚ¢Ý ƒ¢ çÜU }¢éÛ¢ï çÜU„ ÜéUG„êÚ }¢ïæ çÝÜU¢H¢ x¢²¢ ! Ú¢¼ ÜU¢ï
wG±¢Ï¢ }¢ïæ Îï¶¢ çÜU }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ÜïU ÜGUçÏ¢íS¼¢Ý ²¢’Ýè …‹Ý¼éH
Ï¢ÜGUè¥G }¢ïæ ¶éÎ¢§ü ã¢ï Úãè ãñ J ¥¢ñÚ ªæÅ¢ïæ ÐÚ Ï¢¢ãÚ „ï H¢à¢ïæ ¥¢ Úãè
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãñæ ¥¢ñÚ ²ã¢æ „ï Ï¢¢ãÚ …¢ Úãè ãñæ J }¢ñæ ©Ý H¢ïx¢¢ïæ ÜïU Ð¢„ x¢²¢ ¥¢ñÚ
ÐêÀ¢ çÜU v²¢ ÜUÚ Úãï ã¢ï ? ±¢ïã Ï¢¢ïHï çÜU “…¢ï Ý¢ ¥ãH ²ã¢æ ÎzGÝ
ã¢ï x¢» ãñæ ©Ý ÜU¢ï Ï¢¢ãÚ Ðãéæ™¢ Úãï ãñæ ¥¢ñÚ ©Gàà¢¢ÜGïU }¢ÎèÝ¢ ÜUè ©Ý
H¢à¢¢ïæ ÜU¢ï …¢ï ¥¢ñÚ …x¢ã ÎzGÝ ã¢ï x¢§ü ãñæ ²ã¢æ H¢ Úãï ãñæ J” ¥¢ñÚ
Îê„Úï çÎÝ çÈUÚ à¢¢ã „¢çãGÏ¢ ÜUè ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ãé±¢, ¥¢Ð Ýï
}¢éÛ¢ï Îï¶¼ï ãè ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¥Ï¢ „}¢Û¢ï ! ãGÎè¯ ÜU¢ }¢¼GHÏ¢ ²ïã ãñ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥¢ñÚ ÜUH ¼é}¢ Ýï ¥xG¢²¢Ú (²¢’Ýè x¢GñÚ¢ïæ) }¢ïæ ¥„Ú¢Ú (²¢’Ýè |¢ïÎ)
ÐêÀï ƒï ç…„ ÜUè ¼é}ãïæ „…G¢ Îè x¢§ü ƒè J (¼zG„èÚï Ý§üG}¢è, ç…. 1, „.766)
Ï¢ÜGUè»G Ð¢ÜU }¢ïæ ¥Gœ¢G¢Ú ÎzGÝ ã¢ï …¢»

Ï¢Ú¢» x¢G¢ñ¯¢ï Ú…G¢ ¥…G Ð» ç…G²¢ ²¢ ÚÏÏ¢
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 95)
{111} x¢G…G¢çH²ï …G}¢¢æ ¥¢ñÚ }¢ézG¼è ¥ãG}¢Î ²¢Ú
¶G¢æ ÐÚ „éË¼G¢Ýï Î¢ï …ã¢æ ÜU¢ »ãG„¢æ

»ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ ãG…ÚG ¼ï à¢ñ¶G ¥GH¢©gèÝ ¥H çÏ¢RUè ¥H }¢ÎÝè
ÜïU ±¢çHÎï }¢¢ïã¼G Ú}¢ ãG…ÚG ¼ï à¢ñ¶G ¥GHè ãé„ G ñÝ }¢ÎÝè
ãG…Úï ¥S±Î
ÜïU ã¢æ }¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢ }¢ïæ }¢ãGçÈGUHï
}¢èH¢Î }¢é‹¥GçÜGUÎ ãé§ü …¢ï çÜU ÐéÚ …G¢ñÜGU }¢ãGçÈGUH ƒè ¥¢ñÚ ¥‹±¢Úï
ÝÏ¢±è wG¢êÏ¢ ™}¢ÜïU J }¢ãGçÈGUH ÜïU §çwG¼¼¢}¢ ÐÚ }¢èÚï }¢ãGçÈGUH Ýï
¼Ï¢LüÜUÝ …HïÏ¢è ¼vG„è}¢ ÜUè ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¥¢… Ú¢¼ }¢èH¢Î
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜUè …HïÏ¢è ¶¢Ýï ±¢Hï ÜU¢ï ¼¢…Î¢Úï çÚ„¢H¼, à¢ãÝà¢¢ãï ÝéÏ¢éÃ±¼
ÜUè ç…G²¢Ú¼ ã¢ïx¢è, ÜUH ¥GHH „éÏãG
Ï¢¢’Î Ý}¢¢…Gï ÈGU…í }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU }¢ïæ
ãÚ »ÜU ¥ÐÝè ÜñUçÈGUÄ²¼ï ÎèÎ¢Ú „éÝ¢» J ãG¢…è x¢GéH¢}¢ ãéG„ñÝ }¢ÎÝè
}¢ãêüG}¢ ÜU¢ Ï¢²¢Ý ãñ : ! }¢ñæ Ýï |¢è ±¢ïã …HïÏ¢è ¶¢§ü ƒè,
}¢éÛ¢ï „ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú, }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…Î¢Ú ÜU¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ

ÎèÎ¢Ú Ý„èÏ¢ ãé±¢, }¢ñæ Ýï §„ ãG¢H }¢ïæ ãéGÁG¢êÚï Ð¢ÜU, „¢çãGÏ¢ï H¢ñH¢ÜU
ÜUè ç…G²¢Ú¼ ÜUè, çÜU Î¢çãÝè …¢çÝÏ¢ Ï¢x¢GH }¢ïæ
(x¢G…G¢çH²ï …G}¢¢æ Ú¢ç…G²ï Î¢ñÚ¢æ) ãG…GÚ¼ï çÜGUÏH¢ „çÄ²Î ¥ãG}¢Î „§üGÎ
ÜU¢ç…G}¢è à¢¢ã „¢çãGÏ¢ ( ) ãñæ ¥¢ñÚ Îê„Úï ã¢ƒ }¢ïæ (}¢éÈUG çS„Úï
à¢ãèÚ ãGÜUè}¢éH ©}}¢¼ ãG…GÚ¼ï) }¢ézG¼è ¥ãG}¢Î ²¢Ú ¶G¢Ý
( ) ÜU¢ ã¢ƒ ÐÜUÇG Ú¶¢ ãñ J (¥‹±¢Úï ÜéUGyGÏ¢ï }¢ÎèÝ¢, „. 53)
ÎèÎ¢Ú ÜUè |¢èÜU ÜUÏ¢ Ï¢Åïx¢è
}¢æx¢¼¢ ãñ ©}}¢èÎ±¢Ú ¥¢ÜGU¢ (…G¢ñÜGïU Ý¢’¼)
{112} ¥GËH¢}¢¢ ÜU¢ç…G}¢è „¢çãGÏ¢ ¥¢ñÚ ¶G¢Úï }¢ÎèÝ¢

ãG…Úï ¥S±Î
x¢G…¢G çH²ï …G}¢¢æ ãG…ÚG ¼ï ¥GËH¢}¢¢ „çÄ²Î ¥ãG}¢Î „§üÎG ÜU¢ç…G}¢è
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè
ÐãHè ãG¢ç…GÚè ÜïU }¢¢ñÜGU¥G ÐÚ Ð¢ªæ }¢ïæ »ÜU ¶G¢Ú (²¢’Ýè ÜU¢æÅ¢) ™é|¢
x¢²¢, ç…„ „ï „wG¼ ¼ÜUHèÈGU ã¢ï Úãè ƒè, çÝÜU¢HÝï Hx¢¢ ¼¢ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥¢’H¢ ãG…GÚ¼, §}¢¢}¢ï ¥ãHï „é‹Ý¼, }¢é…çgÎï ÎèÝ¢ï ç}¢ËH¼ }¢¢ñH¢Ý¢
à¢¢ã §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ú…G¢ ¶G¢Ý ÜUè ¶G¢Úï }¢ÎèÝ¢ „ï
}¢ãGÏÏ¢¼ ²¢Î ¥¢ x¢§ü ¼¢ï }¢ñæ ±ãèæ LÜU x¢²¢ ¥¢ñÚ Ð¢ªæ „ï ÜU¢æÅ¢ Ý
çÝÜU¢H¢ ÜU§ü çÎÝ ÜïU Ï¢¢’Î wG¢éÎ Ï¢ wG¢éÎ ÎÎü LÜU x¢²¢ J” (»ï…GÝ)
©Ý ÜUè ãGÚ}¢ ÜïU ¶G¢Ú ÜUà¢èÎ¢ ãñæ çÜU„ çH²ï ¥¢æ¶¢ïæ }¢ïæ ¥¢»æ „Ú Ðï Úãïæ çÎH }¢ïæ Í¢Ú ÜUÚïæ
¶G¢Úï „ãGÚ¢» ÝÏ¢è ! Ð¢ªæ „ï v²¢ ÜU¢}¢ ¼éÛ¢ï ¥¢ }¢ïÚè …¢Ý }¢ïÚï çÎH }¢ïæ ãñ ÚS¼¢ ¼ïÚ¢ (…G¢ñÜGïU Ý¢’¼)
{113} Ï¢¢’Îï ç±„¢H ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ ÜUè

ÎÚÏ¢¢Úï }¢éS¼GÈGU¢ }¢ïæ ãG¢ç…GÚè
ÜéUGyGÏ¢ï }¢ÎèÝ¢ ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ ç…G²¢©gèÝ ¥ãG}¢Î

ÜGU¢çÎÚè }¢ÎÝè („ÚÜU¢Úï ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼
ÜUè ±ÈGU¢¼ ÜïU Ï¢¢’Î ÜU¢ ±¢çÜGU¥G¢ Ï¢²¢Ý ÜUÚ¼ï ãé») ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ :
»ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ }¢é ± ¢…ã¢ à¢ÚèÈG U }¢ï æ ãG ¢ ç…G Ú è Îï Ý ï Üï U çH²ï

}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU ÜïU “Ï¢¢Ï¢éS„H¢}¢”
„ï ¥‹ÎÚ Î¢ç¶GH ãé±¢ ¼¢ï Îï¶¢ çÜU ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼, ¥G…Gè}¢éH
ãG…Úï ¥S±Î
Ï¢ÚÜU¼, ¥G…Gè}¢éH }¢¼üÏ¢¼, ÐÚ±¢Ý» à¢}»G çÚ„¢H¼, }¢é…çgÎï ÎèÝ¢ï
ç}¢ËH¼, ãG¢ç}¢²ï „é‹Ý¼, }¢¢çãG²ï çÏ¢Î¥G¼, ¥G¢çH}¢ï à¢Úè¥G¼, ÐèÚï
¼GÚèÜGU¼, Ï¢¢§G¯ï ¶GñÚ¢ï Ï¢ÚÜU¼, ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ ¥ËãG¢…
¥H ãG¢çÈGU…G ¥H ÜGU¢Úè à¢¢ã §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ú…G¢ ¶G¢Ý
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢é±¢…ã¢ à¢ÚèÈGU ÜUè ¼GÚÈGU }¢éæã ÜUÚ ÜïU ¶ÇGï ãñæ ¥¢ñÚ „H¢}¢ ÐÉG Úãï
ãñæ J }¢ñæ ÜGUÚèÏ¢ x¢²¢ ¼¢ï ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ }¢ïÚè Ý…GÚ¢ïæ „ï
x¢G¢§Ï¢ ã¢ï x¢» J }¢ñæ }¢é±¢…ã¢ à¢ÚèÈGU ÜUè ¼GÚÈGU ™H¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ „H¢¼¢ï
„H¢}¢ ÜU¢ Ý…GÚ¢Ý¢ Ðïà¢ ÜUÚ ÜïU ¥G…üG ÜUè : “²¢ Ú„êHËH¢ã ! }¢éÛ¢ï
}¢ïÚï à¢ñ¶G (§}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ú…G¢ ¶G¢Ý) ÜUè ç…G²¢Ú¼ „ï }¢ãGM}¢ Ý Ú¶¢
…¢» J” „çÄ²Îè ÜéUGyGÏ¢ï }¢ÎèÝ¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU }¢ñæ Ýï
}¢é±¢…ã¢ à¢ÚèÈGU ÜUè Ð¢§æ¼è (²¢’Ýè ÜGUÎ}¢ñÝï à¢ÚèÈñGUÝ) ÜUè …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¼GÚÈGU Îï¶¢ ¼¢ï ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ Ï¢ñÆï çÎ¶¢§ü çÎ²ï, }¢ñæ

Ýï Î¢ñÇG ÜUÚ ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ ÜUè ÜGUÎ}¢ Ï¢¢ï„è ÜUè ¥¢ñÚ
ç…G²¢Ú¼ „ï ÈñUG …G²¢Ï¢ ãé±¢ J (»ï…ÝG , „. 238 }¢éHwG¶„G Ý)

x¢G}¢ï }¢éS¼GÈGU¢ ç…„ ÜïU „èÝï }¢ïæ ãñ

x¢¢ï ÜUãèæ |¢è Úãï ±¢ïã }¢ÎèÝï }¢ïæ ãñ
{114} ÜéUGyGÏ¢ï }¢ÎèÝ¢ ¥¢ñÚ x¢GÚèÏ¢ …G¢§Úï }¢ÎèÝ¢
ãG…GÚ¼ï ãGÜUè}¢ }¢éãG}}¢Î }¢ê„¢ ¥}¢ë¼„Úè

ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ç…Ý çÎÝ¢ïæ }¢ñæ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ
ãG¢ç…GÚ ƒ¢, „çÄ²Îè ÜéUGyGÏ¢ï }¢ÎèÝ¢ ãG…GÚ¼ï }¢¢ñH¢Ý¢ ç…G²¢©gèÝ
ãG…Úï ¥S±Î
¥ãG}¢Î ÜGU¢çÎÚè }¢ÎÝè ÜUè ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ |¢è ãG¢ç…GÚè
ã¢ï¼è J ¶¢Ýï ÜïU ±vG¼ »ÜU }¢zGHêÜéUH ãG¢H à¢wG„ ¥¢¼¢ ¥¢ñÚ ¶¢Ý¢
¶¢ ÜUÚ ™H¢ …¢¼¢ J }¢ñæ Ýï »ÜU çÎÝ çÎH }¢ïæ „¢ï™¢ çÜU ²ïã à¢wG„
wG±¢ã }¢ wG±¢ã ¶¢Ýï ÜïU ±vG¼ ¥¢ …¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ãG…GÚ¼ ÜU¢ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¼ÜUHèÈGU Îï¼¢ ãñ ! ©„è çÎÝ …Ï¢ }¢ãGçÈGUH Ï¢¶G¢üS¼ ãé§ü J „çÄ²Îè
ÜéUGyGÏ¢ï }¢ÎèÝ¢ Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ çÜU ãGÜUè}¢ }¢éãG}}¢Î }¢ê„¢ !
}¢éÛ¢ „ï ç}¢H ÜUÚ …¢Ý¢ J }¢ñæ ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ãé±¢ ¼¢ï ÈGUÚ}¢¢²¢ :
ãGÜUè}¢ „¢çãGÏ¢ ! ²ïã …¢ï x¢GÚèÏ¢éH ãG¢H à¢wG„ ãÚ Ú¢ï…G ¶¢Ý¢ ¶¢Ýï ÜïU
çH²ï ¥¢¼¢ ãñ, ²ïã Ð¢çÜUS¼¢Ý ÜïU à¢ãÚ H¢§HÐêÚ („ÚÎ¢Ú¢Ï¢¢Î,
ÈñGU„H¢Ï¢¢Î) }¢ïæ »ÜU ç}¢H }¢ïæ }¢¢’}¢êHè }¢éH¢ç…G}¢ ãñ, §„ï ãÚ „¢H
à¢ãÝà¢¢ãï Ï¢ãìGÚ¢ï Ï¢Ú, }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…±Ú ÜïU Ú¢ñ…G» …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥‹±Ú ÜUè ç…G²¢Ú¼ Ý„èÏ¢ ã¢ï¼è ãñ, Ï¢ÇG¢ wG¢éà¢ Ï¢wG¼ ãñ ¥¢ñÚ
}¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ÜU¢ …G¢§Ú ãñ J }¢ñæ §„ çH²ï §„
ÜU¢ï ¶¢Ý¢ ç¶H¢¼¢ ãêæ J (¥‹±¢Úï ÜéUGyGÏ¢ï }¢ÎèÝ¢, „. 277 }¢éHwG¶G„Ý)
ƒÜU¢ }¢¢‹Î¢ ãñ ±¢ïã …¢ï Ð¢ªæ ¥ÐÝï ¼¢ïÇG ÜUÚ Ï¢ñÆ¢

±¢ïãè Ðãéæ™¢ ãé±¢ ÆãÚ¢ …¢ï Ðãéæ™¢ ÜêU» …¢Ý¢æ }¢ïæ (…G¢ñÜGï Ý¢’¼)
ç…‹Ý¢¼ ÜUè 7 çãGÜU¢²¢¼
{115} ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ ÜU¢ ¼G±¢ÈGU

ÜUÚÝï ±¢Hè ç…‹Ý ¥G¢ñÚ¼ïæ
ãG…Úï ¥S±Î
}¢àãêÚ „ãG¢Ï¢è ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý ÁG¢éÏ¢ñÚ
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU »ÜU Ú¢¼ ™‹Î ¥G¢ñÚ¼¢ïæ ÜU¢ï ¼G±¢ÈïGU ÜU¢’Ï¢¢
ÜUÚ¼¢ Îï¶ ÜUÚ }¢ñæ ±¼üG» ãGñÚ¼ }¢ïæ ÇêÏ¢ x¢²¢ ! (v²êæçÜU ±¢ïã ¥G¢}¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥G¢ñÚ¼¢ïæ ÜUè ¼GÚãG Ýãèæ ƒèæ) …Ï¢ ±¢ïã ÈGU¢çÚx¢G ãé§üæ ¼¢ï Ï¢¢ãÚ çÝÜUH x¢§üæ J
}¢ñæ ©Ý ÜïU ¼¥G¢ÜéUGÏ¢ }¢ïæ Ú±¢Ý¢ ãé±¢, ±¢ïã ™H¼è Úãèæ ²ã¢æ ¼ÜU çÜU
±¢ïã »ÜU ±èÚ¢Ý …æx¢H }¢ïæ Î¢ç¶GH ã¢ï x¢§üæ, ±ã¢æ ÜéUÀ }¢é¥G}}¢Ú
(²¢’Ýè Ï¢ÇGè ©G}¢í ÜïU) ¥ÈGUÚ¢Î Ï¢ñÆï ƒï, ©‹ã¢ïæ Ýï }¢éÛ¢ „ï ÐêÀ¢ : “»ï
§ÏÝï ÁG¢éÏ¢ñÚ ! ¥¢Ð ²ã¢æ ÜñU„ï ¥¢ x¢» ?” }¢ñæ Ýï …±¢Ï¢ ÎïÝï ÜïU Ï¢…¢»
©Ý „ï „é±¢H ÜUÚ çÎ²¢ : “¥¢Ð H¢ïx¢ ÜU¢ñÝ ãñæ ?” ©‹ã¢ïæ Ýï ÜUã¢ : …Ï¢Hï ©ãGéÎ
“ã}¢ ç…‹Ý¢¼ ãñæ J” }¢ñæ Ýï ¥ÐÝï ¼¥G¢ÜéUGÏ¢ ¥¢ñÚ §„ ÜU¢ „Ï¢Ï¢
Ï¢²¢Ý çÜU²¢, ©‹ã¢ïæ Ýï ÜUã¢ : “²ïã ã}¢¢Úè ¥G¢ñÚ¼ïæ (²¢’Ýè ç…ç‹Ý²¢æ)
ãñæ J »ï §ÏÝï ÁG¢éÏ¢ñÚ ! ¥¢Ð ¶¢Ýï }¢ïæ v²¢ Ð„‹Î ÈGUÚ}¢¢»æx¢ï ?” }¢ñæ Ýï
ÜUã¢ : “¼¢…G¢ ÐvÜUè ¶…êÚïæ J” ãG¢H¢æçÜU ©„ ±vG¼ }¢vÜU»

}¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ ¼¢…G¢ ¶…êÚ ÜU¢ ÜUãèæ Ý¢}¢¢ï çÝà¢¢Ý Ý
ƒ¢ J HïçÜUÝ ±¢ïã }¢ïÚï Ð¢„ ÐvÜUè ¼¢…G¢ ¶…êÚïæ Hï ¥¢» J …Ï¢ }¢ñæ
¶¢ ™éÜU¢ ¼¢ï ÜUã¢ : “…¢ï Ï¢™ x¢§ü ãñæ ©‹ãïæ „¢ƒ Hï …¢§²ï J” ãG…GÚ¼ï
„çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã §ÏÝï ÁG¢éÏ¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU }¢ñæ Ýï
±¢ïã Ï¢™è ãé§ü ¶…êÚïæ ©Æ¢§üæ ¥¢ñÚ Í¢Ú ±¢Ð„ ¥¢ x¢²¢ J
ãG…Úï ¥S±Î
x¢G}¢ï ãG²¢¼ ¥|¢è Ú¢ãG¼¢ïæ }¢ïæ ÉH …¢»æ
¼ïÚè ¥G¼G¢ ÜU¢ §à¢¢Ú¢ …¢ï ã¢ï x¢²¢ ²¢ ÚÏÏ¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 96)
{116} ™}¢ÜUèH¢ „¢æÐ

ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥G¼G¢ çÏ¢Ý ¥Ï¢è ÚÏ¢¢ãG
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý ¥G}¢í
}¢çS…Îï ãGÚ¢}¢ }¢ïæ }¢¢ñ…Îê ƒï çÜU »ÜU „ÈïUG Î ¥¢ñÚ ç„²¢ã Úæx¢ ÜU¢ ™}¢ÜUèH¢
„¢æÐ ¥¢²¢, ©„ Ýï Ï¢ñ¼éËH¢ã à¢ÚèÈGU ÜU¢ ¼G±¢ÈGU çÜU²¢ çÈUÚ ±¢ïã
“}¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢” ÜïU Ð¢„ ¥¢²¢ ¥¢ñÚ x¢¢ï²¢ Ý}¢¢…G ¥Î¢ ÜUÚ Úã¢
ƒ¢ ¼¢ï ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý ¥G}¢í ©„ ÜïU
Ð¢„ ¥¢ ÜUÚ ¶ÇGï ã¢ï x¢» ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “»ï „¢æÐ ! à¢¢²Î ¼é}¢ Ýï
©G}¢Úï ÜïU ¥ÚÜU¢Ý ÐêÚï ÜUÚ çH²ï ãñæ ¥¢ñÚ ¥Ï¢ }¢ñæ ¼é}ã¢Úï Ï¢¢Úï }¢ïæ ²ã¢æ ÜïU
Ý¢ „}¢Û¢ H¢ïx¢¢ïæ „ï ÇÚ¼¢ ãêæ (²¢’Ýè ÜUãèæ ±¢ïã ¼é}ãïæ ¥SHè „¢æÐ „}¢Û¢
ÜUÚ }¢¢Ú Ý Ç¢Hïæ çHã¢…G¢ ¼é}¢ ²ã¢æ „ï …ËÎè ™Hï …¢¥¢ï) J” ™éÝ¢‹™ï
±¢ïã Í¢ê}¢¢ ¥¢ñÚ ¥¢S}¢¢Ý ÜUè ¼GÚÈGU ©ÇG x¢²¢ J (»ï…GÝ „.101)
ÜUÚ Îï ãG… ÜU¢ à¢ÚÈGU ¥G¼G¢ ²¢ ÚÏÏ¢ „Ï…G x¢é}Ï¢Î |¢è Îï çÎ¶¢ ²¢ ÚÏÏ¢
²ïã ¼ïÚè ãè ¼¢ï ãñ §GÝ¢²¼ çÜU }¢éÛ¢ ÜU¢ï }¢vÜïU Ï¢éH¢ çH²¢ ²¢ ÚÏÏ¢
ãG…Úï ¥S±Î
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 87)
{117} „¢æÐ Ýé}¢¢ ç…‹Ý Ýï ãG…Úï ¥S±Î ™ê}¢¢

ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê ÁG¢éÏ¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ :
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý „zG±¢Ý Ï¢ñ¼éËH¢ã
à¢ÚèÈGU ÜïU ÜGUÚèÏ¢ Ï¢ñÆï ƒï çÜU “§GÚ¢ÜGUè ÎÚ±¢…Gï” „ï ¥™¢ÝÜU »ÜU
„¢æÐ Î¢ç¶GH ãé±¢ ¥¢ñÚ ¶G¢Ý» ÜU¢’Ï¢¢ ÜU¢ ¼G±¢ÈGU çÜU²¢ çÈUÚ ãG…Úï
¥S±Î ÜïU Ð¢„ ¥¢²¢ ¥¢ñÚ ©„ï ™ê}¢¢ J ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã
çÏ¢Ý „zG±¢Ý Ýï ©„ „ï ÈGUÚ}¢¢²¢ : “»ï ç…‹Ý ! ¥Ï¢
¥¢Ð Ýï ¥ÐÝ¢ ©G}¢Úã ¥Î¢ ÜUÚ çH²¢ ãñ, ã}¢¢Úï Ï¢Ó™ï ¶G¢ñÈGU…GÎ¢ ãñæ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
çHã¢…G¢ ¥¢Ð ±¢Ð„ ™Hï …¢§²ï J” ™éÝ¢‹™ï ±¢ïã ç…„ ¼GÚÈGU „ï
¥¢²¢ ƒ¢ ©„è ¼GÚÈGU „ï ±¢Ð„ ™H¢ x¢²¢ J (»ï…GÝ, „. 100)
à¢ÚÈGU Îï ãG… ÜU¢ }¢éÛ¢ï Ï¢ãÚï }¢éS¼GÈGU¢ ²¢ ÚÏÏ¢

Ú±¢Ý¢ „ê» }¢ÎèÝ¢ ã¢ï ÜGU¢çÈGUH¢ ²¢ ÚÏÏ¢
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 94)
{118} Ð¢Ýè ÜUè ¼GÚÈGU ÚãÝé}¢¢§ü ÜUÚÝï ±¢H¢ ç…‹Ý
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©G¯}¢¢Ýï x¢GÝè ÜïU Î¢ñÚï

ç¶GH¢ÈGU¼ }¢ïæ ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜU¢ »ÜU ÜGU¢çÈGUH¢ ãG… ÜïU §Ú¢Îï „ï
çÝÜUH¢, ©‹ãïæ Ú¢S¼ï }¢ïæ Œ²¢„ Hx¢è, »ÜU ÜéæU±¢æU Ý…GÚ ¥¢²¢ }¢x¢Ú
ãG…Úï ¥S±Î
©„ ÜU¢ Ð¢Ýè ¶¢Ú¢ ƒ¢ J çHã¢…G¢ ±¢ïã ¥¢x¢ï Ï¢ÉG x¢», ãGœ¢¢ çÜU à¢¢}¢
ã¢ï x¢§ü HïçÜUÝ Ð¢Ýè Ý ç}¢H¢ J ÜGU¢çÈGUH¢ Ú¢¼ |¢Ú ™H¼¢ Úã¢ ²ã¢æ
¼ÜU çÜU »ÜU ¶…êÚ ÜïU ÎÚwG¼ ÜïU Ð¢„ Ðãéæ™¢, ²ÜU¢²ÜU »ÜU ç„²¢ã
ÈGU¢}¢ }¢¢ïÅ¢ ¥¢Î}¢è Ýé}¢êÎ¢Ú ãé±¢, ©„ Ýï ÜUã¢ : »ï ÜGU¢çÈGUHï ±¢H¢ï !
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢ñæ Ýï Ú„êHéËH¢ã ÜU¢ï ÈGUÚ}¢¢¼ï „éÝ¢ ãñ : “…¢ï
à¢wG„ ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ¥¢ñÚ çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ ÐÚ §ü}¢¢Ý Ú¶¼¢
ãñ ©„ï ™¢çã²ï çÜU ±¢ïã }¢é„H}¢¢Ý |¢¢§²¢ïæ ÜïU çH²ï ±¢ïãè Ð„‹Î ÜUÚï
…¢ï ¥ÐÝï çH²ï Ð„‹Î ÜUÚ¼¢ ãñ ¥¢ñÚ }¢é„H}¢¢Ý |¢¢§²¢ïæ ÜïU çH²ï
±¢ïã ™è…G Ý¢ Ð„‹Î ÜUÚï …¢ï ¥ÐÝï çH²ï Ý¢ Ð„‹Î ÜUÚ¼¢ ãñ J” ¼é}¢
H¢ïx¢ ²ã¢æ „ï ¥¢x¢ï Ï¢ÉG¢ï, »ÜU ÅèH¢ ¥¢»x¢¢ çÈUÚ ¥ÐÝè Î¢§üæ
…¢çÝÏ¢ }¢éÇG …¢Ý¢ ±ã¢æ ¼é}ãïæ Ð¢Ýè ç}¢H …¢»x¢¢ J ©Ý }¢ïæ „ï çÜU„è …Ï¢Hï ©ãGéÎ
Ýï ÜUã¢ çÜU ¥ËH¢ã ÜUè ÜGU„}¢ ! }¢ïÚï ¶G²¢H }¢ïæ ²ïã à¢ñ¼G¢Ý ãñ,
Îê„Úï à¢wG„ Ýï ¼ÚÎèÎ ÜUÚ¼ï ãé» ÜUã¢ : “à¢ñ¼G¢Ý §„ çÜGUS}¢ ÜUè
Ï¢¢¼ïæ Ýãèæ ÜUÚ¼¢, ²ïã ÜU¢ï§ü }¢é„H}¢¢Ý ç…‹Ý ãñ J” Ï¢ãìÚ ãG¢H ±¢ïã
H¢ïx¢ ™H ÐÇGï ¥¢ñÚ ©„ ç…‹Ý ÜUè çÝà¢¢ÝÎïãè ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU Ð¢Ýè

¼ÜU Ðãéæ™ x¢» J
{119} x¢G¢ñ¯ï ¥¢’…G}¢ ÜïU ÜGU¢çÈGUH»
ãG… ÜU¢ ÐéÚ ¥„Ú¢Ú …±¢Ý

à¢ãÝà¢¢ãï Ï¢x¢GÎ¢Î, ãéGÁG¢êÚï x¢G¢ñ¯ï Ð¢ÜU »ÜU
Ï¢¢Ú ¥ÐÝï }¢éÚèÎèÝ ÜU¢ ÜGU¢çÈGUH¢ çH²ï ãG… ÜïU çH²ï Ú±¢Ý¢ ãé»,
ãG…Úï ¥S±Î
…Ï¢ ²ïã ÜGU¢çÈGUH¢ çÜU„è }¢ç‹…GH ÐÚ ©¼Ú¼¢ ¼¢ï „ÈïGUÎ ÜUÐÇGï }¢ïæ
}¢ËÏ¢ê„ »ÜU ÐéÚ ¥„Ú¢Ú …±¢Ý ÜUãèæ „ï ¥¢ …¢¼¢, ±¢ïã ©Ý ÜïU
„¢ƒ ¶¢¼¢ Ðè¼¢ Ýãèæ ƒ¢ J ãéGÁG¢êÚ x¢G¢ñ¯ï ¥¢’…G}¢ Ýï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥ÐÝï }¢éÚèÎ¢ïæ ÜU¢ï ±ç„Ä²¼ (²¢’Ýè ¼¢ÜUèÎ) ÈGUÚ}¢¢§ü ƒè çÜU ±¢ïã
§„ “…±¢Ý” „ï Ï¢¢¼™è¼ Ý ÜUÚïæ J ÜGU¢çÈGUH¢ }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢
}¢ïæ Î¢ç¶GH ãé±¢ ¥¢ñÚ »ÜU Í¢Ú }¢ïæ çÜGU²¢}¢
Ð…GèÚ ã¢ï x¢²¢ J …Ï¢ ²ïã ãéGÁ…¢…ï çÜUÚ¢}¢ Í¢Ú „ï çÝÜUH¼ï ¼¢ï
±¢ïã ÐéÚ ¥„Ú¢Ú …±¢Ý Í¢Ú ÜïU ¥‹ÎÚ Î¢ç¶GH ã¢ï …¢¼¢ ¥¢ñÚ
…Ï¢ ²ïã Î¢ç¶GH ã¢ï¼ï ¼¢ï ±¢ïã Ï¢¢ãÚ çÝÜUH …¢¼¢ J »ÜU …Ï¢Hï ©ãGéÎ
}¢Ú¼Ï¢¢ „Ï¢ H¢ïx¢ çÝÜUH x¢» HïçÜUÝ ÜGU¢çÈGUHï ÜïU »ÜU ãG¢…è
„¢çãGÏ¢ Ï¢ñ¼éH ¶GH¢ (Wash Room) }¢ïæ Úã x¢», §„è Î¢ñÚ¢Ý
±¢ïã ÐéÚ ¥„Ú¢Ú …±¢Ý Í¢Ú }¢ïæ Î¢ç¶GH ãé±¢ ¼¢ï ©„ï ÜU¢ï§ü Ý…GÚ
Ýãèæ ¥¢²¢ J ©„ Ýï ƒïHè ¶¢ïHè ¥¢ñÚ »ÜU x¢gÚ (²¢’Ýè ¥{ ÐvÜUè
¶…êÚ) çÝÜU¢H ÜUÚ ¶¢Ýï Hx¢¢ J …Ï¢ ±¢ïã ãG¢…è „¢çãGÏ¢ Ï¢ñ¼éH ¶GH¢
„ï çÝÜUHï ¥¢ñÚ ©Ý ÜUè Ý…GÚ ©„ ÐéÚ ¥„Ú¢Ú …±¢Ý ÐÚ ÐÇGè ¼¢ï

±¢ïã ±ã¢æ „ï ™H¢ x¢²¢ J §„ ÜïU Ï¢¢’Î çÈUÚ ÜU|¢è ÜGU¢çÈGUHï ±¢H¢ïæ ÜïU
Ð¢„ Ýãèæ ¥¢²¢ J …Ï¢ ©Ý ãG¢…è „¢çãGÏ¢ Ýï „ÚÜU¢Úï x¢G¢ñ¯ï Ð¢ÜU
ÜU¢ï §„ ãGñÚ¼ ¥æx¢ï…G Ï¢¢¼ ÜUè ¶GÏ¢Ú Îè ¼¢ï ÈGUÚ}¢¢²¢ :

²ïã ÐéÚ ¥„Ú¢Ú …±¢Ý ©Ý ç…‹Ý¢ïæ }¢ïæ „ï ãñ ç…‹ã¢ïæ Ýï Ú„êHéËH¢ã
„ï ÜéUGÚ¥¢Ýï }¢…èÎ „éÝ¢ ãñ J
ãG…Úï ¥S±Î
ç…‹Ý¢ï §‹„¢Ý ± }¢HÜU ÜU¢ï ãñ |¢Ú¢ï„¢ ¼ïÚ¢

x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„Ú±Ú¢ }¢Ú…»G ÜéUH ãñ ÎÚï ±¢H¢ ¼ïÚ¢ (…G¢ñÜïG Ý¢’¼)
{120} Ï¢¢x¢G ÜïU ç…‹Ý¢¼

ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê §SãG¢ÜGU §Ï¢í¢ãè}¢ ¶G±¢„
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ã}¢¢Ú¢ ÜGU¢çÈGUH¢ „ê» ãGÚ}¢ Ú±¢æ Î±¢æ ƒ¢, çÜU„è „Ï¢Ï¢
„ï }¢ñæ ÜGU¢çÈGUHï „ï ¥Hx¢ ã¢ï x¢²¢ ¥¢ñÚ }¢é„Ë„H ¼èÝ à¢Ï¢¢Ý¢ Ú¢ï…G
™H¼¢ Úã¢, §„ Î¢ñÚ¢Ý }¢éÛ¢ï Ý |¢êÜU Hx¢è Ý Œ²¢„, Ý ãè ÜU¢ï§ü
ãG¢…¼ Ðïà¢ ¥¢§ü J ¥¢ç¶GÚï ÜU¢Ú }¢ñæ »ÜU ãÚï |¢Úï HãHã¢¼ï
x¢éHà¢Ý }¢ïæ çÝÜUH¢, ±ã¢æ wG¢êÏ¢ ÈUHÎ¢Ú ÎÚwG¼ ƒï, ãÚ ¼GÚÈGU
wG¢éàÏ¢êÎ¢Ú ÈêUH ç¶Hï ƒï ¥¢ñÚ Ï¢è™ }¢ïæ »ÜU À¢ïÅ¢ „¢ ¼¢H¢Ï¢

ƒ¢ J }¢ñæ Ýï ¥ÐÝï çÎH }¢ïæ ÜUã¢ : ²ïã ¼¢ï x¢¢ï²¢ …‹Ý¼ ãñ J ¥™¢ÝÜU
wG¢éà¢ Ð¢ïà¢ Ï¢¢ §G}¢¢}¢¢ ¥ÈGUÚ¢Î ÜU¢ »ÜU x¢éÚ¢ñã ¥¢ x¢²¢, ©‹ã¢ïæ Ýï }¢éÛ¢ï
„H¢}¢ çÜU²¢, }¢ñæ Ýï …±¢Ï¢ çÎ²¢, }¢ïÚï çÎH }¢ïæ ¶G²¢H x¢é…GÚ¢ ã¢ï Ý
ã¢ï ²ïã ç…‹Ý¢¼ ãñæ çÜU ²ïã „Ú …G}¢èÝ ãè ¥G…èÏ¢¢ï x¢GÚèÏ¢ ãñ J §¼Ýï
}¢ïæ ©Ý }¢ïæ „ï »ÜU à¢wG„ Ï¢¢ïH¢ : “ã}¢ ÜGU¢ñ}¢ï ç…‹Ý¢¼ }¢ïæ „ï ãñæ, ã}¢¢Ú¢
»ÜU }¢S¥Hï }¢ïæ Ï¢¢ã}¢ §çwG¼H¢ÈGU ã¢ï x¢²¢ ãñ J ã}¢ Ýï HñH¼éH

ç…‹Ý }¢ïæ ¥ËH¢ã ¼Ï¢¢ÚÜU ± ¼¥G¢H¢ ÜU¢ }¢éÜGUg„ ÜUH¢}¢ Ï¢
…GÏ¢¢Ýï à¢¢ãï ¶GñLH ¥Ý¢}¢ „éÝÝï ÜU¢ à¢ÚÈGU ãG¢ç„H
ãG…Úï ¥S±Î
çÜU²¢ ãñ ¥¢ñÚ §„è Ð¢ÜU ÜUH¢}¢ ÜUè ±…ã „ï ¼}¢¢}¢ Îé‹²±è ÜU¢}¢
ã}¢ „ï Hï çH²ï x¢» ¥¢ñÚ ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ÜUè }¢çà¢Ä²¼ (}¢…Gèü)
„ï §„ …æx¢H }¢ïæ ²ïã ¼¢H¢Ï¢ ã}¢¢Ú¢ }¢ÜGU¢}¢ Ï¢Ý¢ çÎ²¢ x¢²¢ ãñ J }¢ñæ
Ýï Î²¢üzG¼ çÜU²¢ çÜU }¢ñæ Ýï ¥ÐÝ¢ ãG… ÜU¢ ÜGU¢çÈGUH¢ …ã¢æ À¢ïÇG¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãñ, ±¢ïã …x¢ã ²ã¢æ „ï çÜU¼Ýè ÎêÚ ãñ ? ²ïã „éÝ ÜUÚ ©Ý }¢ïæ „ï »ÜU
}¢éSÜéUÚ¢²¢ ¥¢ñÚ ÜUãÝï Hx¢¢ : “»ï ¥Ï¢ê §SãG¢ÜGU ! ¥ËH¢ã
ãè ÜïU çH²ï ¥„Ú¢Ú¢ï ¥G…¢§Ï¢¢¼ ãñæ, …ã¢æ §„ ±vG¼ ¥¢Ð ãñæ, »ÜU
…±¢Ý ÜïU ç„±¢ ¥¢… ¼ÜU ÜU¢ï§ü Ýãèæ ¥¢²¢ ¥¢ñÚ ±¢ïã |¢è ²ãèæ
±ÈGU¢¼ Ð¢ x¢²¢ J” ²ïã ÜUã ÜUÚ ©„ Ýï »ÜU ¼GÚÈGU §à¢¢Ú¢ ÜUÚ ÜïU
Ï¢¼¢²¢ : “±¢ïã Úã¢ §„ ÜU¢ }¢…G¢Ú J” ±¢ïã }¢…G¢Ú ¼¢H¢Ï¢ ÜïU ÜUÝ¢Úï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ƒ¢ ¥¢ñÚ ©„ ÜïU §Îü çx¢Îü »ï„ï wG¢éà¢Ýé}¢¢ wG¢éàÏ¢êÎ¢Ú ÈêUH ç¶Hï ãé» ƒï
…¢ï §„ „ï ÐãHï }¢ñæ Ýï ÜU|¢è Ý Îï¶ï ƒï J Ï¢¢¼ …¢Úè Ú¶¼ï ãé» ©„
ç…‹Ý Ýï ÜUã¢ : “¥¢Ð ÜïU ¥¢ñÚ ÜGU¢çÈGUHï ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý §¼Ýï §¼Ýï
}¢ãèÝï ÜUè }¢„¢ÈGU¼ (²¢’Ýè ÈGU¢ç„H¢) ãñ J” ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê

§SãG¢ÜGU §Ï¢í¢ãè}¢ ¶G±¢„ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : “}¢ñæ Ýï ©Ý ç…‹Ý¢¼
„ï ÜUã¢ : “}¢éÛ¢ï ©„ }¢ãêüG}¢ …±¢Ý ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ ÜéUÀ Ï¢¼¢§²ï J” ¼¢ï
»ÜU Ýï ÜUã¢ : “ã}¢ ²ã¢æ ¼¢H¢Ï¢ ÜïU ÜUÝ¢Úï Ï¢ñÆï ãé» }¢ãGÏÏ¢¼ ÜU¢
¼…GçÜUÚ¢ ÜUÚ Úãï ƒï, ã}¢¢Úè x¢ézG¼ìx¢ê …¢Úè ƒè çÜU ¥™¢ÝÜU »ÜU
…±¢Ý ã}¢¢Úï Ð¢„ ¥¢²¢ ¥¢ñÚ ©„ Ýï „H¢}¢ çÜU²¢ J ã}¢ Ýï „H¢}¢
ÜU¢ …±¢Ï¢ çÎ²¢ ¥¢ñÚ ©„ „ï Î²¢üzG¼ çÜU²¢ : “»ï …±¢Ý ! ¼é}¢ ÜUã¢æ
„ï ¥¢» ã¢ï ? Ï¢¢ïH¢ : Ýñà¢¢ÐêÚ ÜïU »ÜU à¢ãÚ „ï J” ã}¢ Ýï ÐêÀ¢ :
“¼é}¢ ±ã¢æ „ï ÜUÏ¢ çÝÜUHï ƒï ?” ©„ Ýï …±¢Ï¢ çÎ²¢ : “„¢¼ çÎÝ
ãG…Úï ¥S±Î
ÜGUÏH J ã}¢ Ýï ÐêÀ¢ : “¥ÐÝï ±¼GÝ „ï çÝÜUHÝï ÜUè ±…ã ?”
ÜUã¢ : “¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ÜU¢ ²ïã ÈGUÚ}¢¢Ý :
¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥ÐÝï ÚÏ¢ ÜUè ¼GÚÈGU L…ê¥G H¢¥¢ï
¥¢ñÚ ©„ ÜïU ãéGÁG¢êÚ x¢ÎüÝ Ú¶¢ï ÜGUÏH
§„ ÜïU çÜU ¼é}¢ ÐÚ ¥G…G¢Ï¢ ¥¢»
çÈUÚ ¼é}ã¢Úè }¢ÎÎ Ý ã¢ï J
ã}¢ Ýï ©„ „ï ÜéUÀ ¥¢ñÚ |¢è „é±¢H¢¼ çÜU²ï ç…Ý ÜïU
…±¢Ï¢¢¼ Îï¼ï Îï¼ï ©„ Ýï ²ÜU¢²ÜU »ÜU …G¢ïÚÎ¢Ú ™è¶G }¢¢Úè ¥¢ñÚ
©„ ÜUè MãG ÜGUÈGU„ï ©G‹„éÚè „ï ÐÚ±¢…G ÜUÚ x¢§ü J ã}¢ Ýï ©„ï ²ã¢æ ÎzGÝ
ÜUÚ çÎ²¢ ¥¢ñÚ ²ïã ©„ ÜU¢ }¢…G¢Ú ãñ (¥ËH¢ã ©„ „ï Ú¢…Gè ã¢ï) J
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §Ï¢í¢ãè}¢ ¶G±¢„ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ñæ
}¢ãêüG}¢ …±¢Ý ÜïU ¥±„¢ÈGU „éÝ ÜUÚ Ï¢ãé¼ }¢é¼¥çc¯Ú

ãé±¢ ¥¢ñÚ ¥GÜGUèÎ¼ „ï }¢ñæ }¢…G¢Ú à¢ÚèÈGU ÜïU ÜGUÚèÏ¢ x¢²¢ ¼¢ï ©„ ÜïU
ç„Úã¢Ýï Ý<x¢„ ÜïU ÈêUH¢ïæ ÜU¢ »ÜU Ï¢ãé¼ Ï¢ÇG¢ x¢éHÎS¼¢ Ú¶¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ
²ïã §GÏ¢¢Ú¼ çH¶è ãé§ü ƒè ²¢’Ýè ²ïã

¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ÜïU Î¢ïS¼ ÜUè ÜGUÏ¢í ãñ ©„ï “x¢GñÚ¼” Ýï ÜGUyH
çÜU²¢ ãñ J ¥¢ñÚ »ÜU ±ÚÜGU ÐÚ “ ” ÜU¢ }¢¢’Ý¢ çH¶¢ ƒ¢ J çÈUÚ
ç…‹Ý¢¼ Ýï }¢éÛ¢ „ï ©„ ¥¢²¼ ÜUè ¼zG„èÚ ÐêÀè ¼¢ï }¢ñæ Ýï Ï¢²¢Ý ÜUÚ
Îè J ±¢ïã Ï¢ãé¼ wG¢éà¢ ãé» ¥¢ñÚ ©Ý ÜU¢ ¥¢Ð„è §çwG¼H¢ÈGU¢ï §…Gç¼GÚ¢Ú
…¢¼¢ Úã¢ ¥¢ñÚ ÜUãÝï Hx¢ï : ã}¢ïæ ã}¢¢Úï }¢S¥Hï ÜU¢ ÜU¢ÈGUè ± à¢¢ÈGUè
ãG…Úï ¥S±Î
…±¢Ï¢ ç}¢H x¢²¢ J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §Ï¢í¢ãè}¢ ¶G±¢„
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : çÈUÚ }¢éÛ¢ï ÝèæÎ ¥¢ x¢§ü, …Ï¢ Ï¢ïÎ¢Ú ãé±¢ ¼¢ï (}¢vÜU»
}¢éÜUÚü}¢¢ ) }¢ïæ ¼Ý§ü}G ¢ ÜïU }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ ãG…ÚG ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥G¢§à¢¢ ç„gèÜGU¢ ÜUè }¢çS…Î ÜïU Ð¢„ ¥ÐÝï ¥¢Ð ÜU¢ï
Ð¢²¢ ¥¢ñÚ }¢ïÚï Ð¢„ »ÜU “ÈêUH¢ïæ ÜU¢ x¢éHÎS¼¢” }¢¢ñ…Îê ƒ¢ …¢ï „¢H |¢Ú
¼Ú¢ï ¼¢…G¢ Úã¢ çÈUÚ ÜéUÀ ¥G„üï Ï¢¢’Î ±¢ïã wG¢Îé Ï¢ wG¢Îé x¢G¢§Ï¢ ã¢ï x¢²¢ J
¼}¢‹Ý¢ ãñ ÎÚwG¼¢ïæ ÐÚ ¼ïÚï Ú¢ï…Gï ÜïU …¢ Ï¢ñÆï

ÜGUÈGU„ ç…„ ±vG¼ ÅêÅï ¼G¢§Úï MãGï }¢éÜGUÄ²Î ÜU¢
{121} ¥G…èÏ¢¢ï x¢GÚèÏ¢ À¢ïÅ¢ „¢ ÐÚ‹Î¢

ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ±ãìÏ¢ ¥¢ñÚ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG„Ý Ï¢„Úè
ÜUè ãÚ „¢H ãG… ÜïU }¢¢ïç„}¢ï Ï¢ã¢Ú }¢ïæ }¢çS…Îï ¶GñÈGU

à¢ÚèÈGU ÜïU ¥‹ÎÚ }¢éH¢ÜGU¢¼ ãé±¢ ÜUÚ¼è ƒè J »ÜU à¢Ï¢ …Ï¢ çÜU |¢èÇG
ÀÅ ™éÜUè ƒè ¥¢ñÚ ¥ÜU¯Ú ãéGÁ…¢…ï çÜUÚ¢}¢ „¢ï ™éÜïU ƒï, ¥HÏ¢œ¢¢
Ï¢¢’…G ãéGÁ…¢…ï çÜUÚ¢}¢ §Ý Î¢ïÝ¢ïæ ãG…GÚ¢¼ ÜïU „¢ƒ ÎèÝè x¢ézG¼ìx¢ê ÜUÚ
Úãï ƒï, ²ÜU¢²ÜU »ÜU ¥G…èÏ¢¢ï x¢GÚèÏ¢ À¢ïÅ¢ „¢ ÐÚ‹Î¢ ¥¢²¢ ¥¢ñÚ
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ±ãìÏ¢ ÜUè »ÜU …¢çÝÏ¢ ãGËÜïG }¢ïæ Ï¢ñÆ
ãG…Úï ¥S±Î
x¢²¢ ¥¢ñÚ „H¢}¢ çÜU²¢, ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ±ãìÏ¢ Ýï
©„ ÜïU „H¢}¢ ÜU¢ …±¢Ï¢ çÎ²¢ ¥¢ñÚ ÐêÀ¢ : ¼é}¢ ÜU¢ñÝ ã¢ï ? ©„ Ýï
…±¢Ï¢ çÎ²¢ : }¢ñæ »ÜU }¢é„H}¢¢Ý ç…‹Ý ãêæ J ÐêÀ¢ : ÜUçã²ï ÜñU„ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥¢Ý¢ ãé±¢ ? Ï¢¢ïH¢ : “v²¢ ¥¢Ð ²ïã Ð„‹Î Ýãèæ ÈGUÚ}¢¢¼ï çÜU ã}¢
¥¢Ð ÜUè }¢…çH„ }¢ïæ Ï¢ñÆïæ ¥¢ñÚ §GË}¢ ãG¢ç„H ÜUÚïæ J” ã}¢¢Úï ¥‹ÎÚ
¥¢Ð „ï çÚ±¢²¢¼ Ï¢²¢Ý ÜUÚÝï ±¢Hï Ï¢ãé¼ „ï ç…‹Ý¢¼ ãñæ, ã}¢ ¥¢Ð
ãG…GÚ¢¼ ÜïU „¢ƒ Ï¢ãé¼ „ï ÜU¢}¢¢ïæ }¢ïæ à¢ÚèÜU ã¢ï¼ï ãñæ }¢¯HÝ Ý}¢¢…G,
ç…ã¢Î, Ï¢è}¢¢Ú¢ïæ ÜUè §G²¢Î¼, Ý}¢¢…Gï …Ý¢…G¢ ¥¢ñÚ ãGÁ…¢ï ©G}¢Úã
±x¢GñÚã¢ Ýè…G ¥¢Ð „ï §GË}¢ ãG¢ç„H ÜUÚ¼ï ¥¢ñÚ ÜéUGÚ¥¢Ýï ÜUÚè}¢ ÜUè
ç¼H¢±¼ „éÝ¼ï ãñæ J
ÜUè ©Ý ÐÚ ÚãG}¢¼ ã¢ï ¥¢ñÚ ©Ý ÜïU „ÎÜGïU ã}¢¢Úè Ï¢ï çãG„¢Ï¢ }¢x¢GçÈGUÚ¼ ã¢ï J
¥ËH¢ã
¥G¢H}¢ï ±ÁÎ }¢ïæ ÚvG„¢æ }¢ïÚ¢ ÐÚ ÐÚ ã¢ï¼¢

ÜU¢à¢ ! }¢ñæ x¢é}Ï¢Îï ¶G…GÚ¢ ÜU¢ ÜUÏ¢ê¼Ú ã¢ï¼¢
ãGñ±¢Ý¢¼ ÜUè 9 çãGÜU¢²¢¼
{122} ÎçÚ‹Î¢ |¢è ¼¢Ï¢ï¥G ã¢ï x¢²¢

ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ „ézG²¢Ý ¯¢ñÚè ¥¢ñÚ ãG…GÚ¼ï
ãG…Úï ¥S±Î
„çÄ²ÎéÝ¢ à¢ñÏ¢¢Ý Ú¢§üG Î¢ïÝ¢ïæ ãG… ÜïU §Ú¢Îï „ï çÝÜUHï ¼¢ï
©Ý ÜïU „¢}¢Ýï »ÜU ÎçÚ‹Î¢ ¥¢ x¢²¢ J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ „ézG²¢Ý
¯¢ñÚè Ýï ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ à¢ñÏ¢¢Ý Ú¢§üG „ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÈGUÚ}¢¢²¢ : “v²¢ ¥¢Ð §„ ÎçÚ‹Îï ÜU¢ï Ýãèæ Îï¶ Úãï ?” ¼¢ï ©‹ã¢ïæ
Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : “ÇçÚ²ï }¢¼ J” çÈUÚ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ à¢ñÏ¢¢Ý Ú¢§üG
Ýï ©„ ÜU¢ ÜU¢Ý ÐÜUÇG ÜUÚ ÎÏ¢¢²¢ ¼¢ï ±¢ïã Îé}¢ çãH¢Ýï
Hx¢¢, ¥¢Ð Ýï ©„ ÜUè Îé}¢ ÐÜUÇG Hè, §„ ÐÚ ãG…GÚ¼ï
„çÄ²ÎéÝ¢ „ézG²¢Ý ¯¢ñÚè Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : v²¢ ²ïã
“à¢¢ïãÚ¼” Ýãèæ ? ¼¢ï ©‹ã¢ïæ Ýï …±¢Ï¢ çÎ²¢ : “¥x¢Ú }¢éÛ¢ï à¢¢ïãÚ¼ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÜU¢ ¶G¢ñÈGU Ý ã¢ï¼¢ ¼¢ï }¢ñæ ¥ÐÝ¢ …G¢Îï Ú¢ã §„ ÜUè ÐèÆ ÐÚ H¢Î ÜUÚ
}¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ Hï …¢¼¢ J”
à¢ïÚ ÜU¢ ¶G¼GÚ¢ v²¢ à¢ïÚ wG¢éÎ ÜU¢æÐ ©Æ¢ !

„¢}¢Ýï …Ï¢ ÝÏ¢è ÜU¢ x¢éGH¢}¢ ¥¢ x¢²¢
“v²¢ ²ïã à¢¢ïãÚ¼ Ýãèæ” ? ÜUè ±…G¢ãG¼
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! ! ÎçÚ‹Îï |¢è

¥ËH¢ã ±¢H¢ïæ ÜïU ¼¢Ï¢ï¥G ã¢ï …¢¼ï ãñæ J §„ çãGÜU¢²¼ }¢ïæ }¢àãêÚ
¼¢Ï¢ï§üG Ï¢éÁG¢éx¢ü …GÏ¢ÚÎS¼ ¥G¢çH}¢ ± }¢éãGçg¯ „çÄ²ÎéÝ¢ „ézG²¢Ý ¯¢ñÚè
ãG…Úï ¥S±Î
ÜU¢ „é±¢H ÜUÚÝ¢ H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ à¢ñÏ¢¢Ý
Ú¢§üG ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ ãéGÏÏ¢ï …¢ã ÜïU ¼¥GËHéÜGU „ï Ï¢Îx¢é}¢¢Ýè
„ï Ï¢™¢Ýï ÜïU çH²ï ƒ¢ ¥¢ñÚ §„ „é±¢H ÜU¢ ©‹ã¢ïæ Ýï |¢è v²¢ wG¢êÏ¢
…±¢Ï¢ §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ J Ï¢ãìÚ ãG¢H ²ïã Ï¢ÇG¢ïæ ÜUè Ï¢¢¼ïæ ãñæ ²ïã ãG…GÚ¢¼
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
§wGH¢„ ÜïU ÐñÜUÚ ãé±¢ ÜUÚ¼ï ƒï ¥¢ñÚ »ÜU Îê„Úï ÜUè Ï¢¢ç¼GÝè §SH¢ãG
ÜU¢ ¶G²¢H Ú¶¢ ÜUÚ¼ï ƒï J
{123} à¢ïÚ Ýï Ú¢S¼¢ Ï¢¼¢²¢
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ „ÈGUèÝ¢ M}¢ ÜUè „Ú
…G}¢èÝ }¢ïæ ç…ã¢Î ÜïU Î¢ñÚ¢Ý §SH¢}¢è HàÜUÚ „ï çÏ¢ÀÇG x¢» ¥¢ñÚ
HàÜUÚ ÜUè ¼H¢à¢ }¢ïæ Î¢ñÇG¼ï ãé» ™Hï …¢ Úãï ƒï çÜU ¥™¢ÝÜU …æx¢H
„ï »ÜU à¢ïÚ çÝÜUH ÜUÚ ©Ý ÜïU „¢}¢Ýï ¥¢ x¢²¢, ¥¢Ð
Ýï Ï¢éH‹Î ¥¢±¢…G „ï ÈGUÚ}¢¢²¢ : »ï ¥Ï¢H
ãG¢çÚ¯ ! (²ïã à¢ïÚ ÜUè ÜéU‹²¼ ãñ) }¢ñæ Ú„êHéËH¢ã
ÜU¢ x¢éGH¢}¢ ãêæ ¥¢ñÚ }¢ïÚ¢ }¢é¥G¢}¢H¢ ²ïã ãñ çÜU }¢ñæ HàÜUÚï §SH¢}¢ „ï
¥Hx¢ ÐÇG x¢²¢ ãêæ ¥¢ñÚ HàÜUÚ ÜUè ¼H¢à¢ }¢ïæ ãêæ J ²ïã „éÝ ÜUÚ à¢ïÚ
Îé}¢ çãH¢¼¢ ãé±¢ ©Ý ÜïU ÐãHê }¢ïæ ¥¢ ÜUÚ ¶ÇG¢ ã¢ï x¢²¢ ¥¢ñÚ
Ï¢Ú¢Ï¢Ú ©Ý ÜU¢ï ¥ÐÝï „¢ƒ }¢ïæ çH²ï ãé» ™H¼¢ Úã¢ ²ã¢æ ¼ÜU çÜU
²ïã HàÜUÚï §SH¢}¢ }¢ïæ Ðãéæ™ x¢» ¼¢ï à¢ïÚ ±¢Ð„ ™H¢ x¢²¢ J
à¢ïÚ ÜU¢ ¶G¼ÚG ¢ v²¢ ! ±¢ïã çÏ¢x¢¢ÇïxG ¢¢ v²¢ !
„¢}¢Ýï …Ï¢ ÝÏ¢è ÜU¢ x¢é G H ¢}¢ ¥¢ x¢²¢
{124} ÜéUGÚ¥¢Ýï ÜUÚè}¢ ÜUè ¼¢’…Gè}¢ ÜUÚÝï

±¢Hï Ï¢‹ÎÚ ÜUè çãGÜU¢²¼
ãG…Úï ¥S±Î
ÜUè }¢yGÏ¢ê¥G¢ 561 „ÈGUãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÜU¼¢Ï¢, “}¢ËÈGUê…G¢¼ï
¥¢’H¢ ãG…GÚ¼” 477 ¼¢ 478 ÐÚ }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼,
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
§}¢¢}¢ï ¥ãHï „é‹Ý¼, }¢é…çgÎï ÎèÝ¢ï ç}¢ËH¼ }¢¢ñH¢Ý¢ à¢¢ã §}¢¢}¢
¥ãG}¢Î Ú…G¢ ¶G¢Ý ÜU¢ §à¢¢üÎ ãñ : »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ Ý‹ãï
ç}¢²¢æ (²¢’Ýè „ÚÜU¢Úï ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ ÜïU „Ï¢ „ï À¢ïÅï
|¢¢§ü ¥GËH¢}¢¢ }¢éãG}}¢Î Ú…G¢ ¶G¢Ý ) ¥ÐÝè À¼ ÐÚ
ÜéUGÚ¥¢Ýï ¥G…Gè}¢ ÐÉG Úãï ƒï, „¢}¢Ýï Îè±¢Ú ÐÚ »ÜU Ï¢‹ÎÚ Ï¢ñÆ¢
ƒ¢, ²ïã çÜU„è ÜU¢}¢ ÜU¢ï ©Æ ÜUÚ x¢», Ï¢‹ÎÚ Î¢ñÇG¼¢ ãé±¢ „¢}¢Ýï
Îè±¢Ú ÐÚ x¢é…GÚ¢ ¥¢ñÚ ©„ Ð¢Ú …¢Ý¢ ™¢ã¼¢ ƒ¢ …ñ„ï ãè ÜéUGÚ¥¢Ýï
¥G…Gè}¢ ÜïU }¢éãG¢…G¢¼ ÐÚ (²¢’Ýè „¢}¢Ýï) ¥¢²¢, ÜéUGÚ¥¢Ýï ¥G…Gè}¢ ÜU¢ï
„…Î¢ çÜU²¢ ¥¢ñÚ ¥ÐÝè Ú¢ã ™H¢ x¢²¢ J
™¢æÎ à¢ÜGU ã¢ï ÐïÇG Ï¢¢ïHïæ, …¢Ý±Ú „…Î¢ ÜUÚïæ
Ï¢¢-ÚÜUËH¢ã }¢…ü»G ¥G¢H}¢ ²ïãè „ÚÜU¢Ú ãñ

{125} Ï¢¢Úx¢¢ãï çÚ„¢H¼ }¢ïæ §çS¼x¢G¢¯¢

»ÜU Ð¢çÜUS¼¢Ýè ãG¢…è „¢çãGÏ¢ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢

}¢ïæ ãG¢ç…GÚ ãé» J ç…„ }¢ÜU¢Ý }¢ïæ }¢éÜGUè}¢ ãé» ±ã¢æ
»ÜU çÏ¢ËHè Úã¼è ƒè …¢ï Ú¢ï…G¢Ý¢ ©Ý ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ¥¢¼è ¥¢ñÚ ±¢ïã
©„ „ï Œ²¢Ú ÜUÚ¼ï, ãG¢…è „¢çãGÏ¢ ÜïU }¢Ý }¢ïæ }¢ÎèÝï ÜUè çÏ¢ËHè wG¢êÏ¢
„}¢¢ x¢§ü ƒè ¥¢ñÚ ©‹ã¢ïæ Ýï ©„ï Ð¢çÜUS¼¢Ý Hï …¢Ýï ÜUè çÝÄ²¼ ÜUÚ
Hè ƒè J Ï¢ ¼}¢¢}¢ çãGÈGU¢…G¼ Hï …¢Ýï ÜïU çH²ï ©‹ã¢ïæ Ýï »ÜU çÐ‹…Úï
ãG…Úï ¥S±Î
ÜUè |¢è ¼ÚÜUèÏ¢ Ï¢Ý¢ Hè ƒè, …Ï¢ çã…íï }¢ÎèÝ¢ ÜUè …¢æ „¢ï…G Í¢çÇG²¢æ
ÜGUÚèÏ¢ ¥¢§üæ, ¥¢ñÚ }¢ÎèÝï ÜUè ¥¢ç¶GÚè Ú¢¼ ¥¢ x¢§ü ¼¢ï ãG¢…è „¢çãGÏ¢
Ýï Ï¢¢Úx¢¢ãï çÚ„¢H¼ }¢ïæ ¥H ±Î¢§üG „H¢}¢ Ðïà¢ çÜU²¢ ¥¢ñÚ Í¢Ú ¥¢
ÜUÚ HñÅ x¢» J wG±¢Ï¢ }¢ïæ …Ý¢Ï¢ï çÚ„¢H¼ï }¢¥¢Ï¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ýï ÜUÚ}¢ ÈGUÚ}¢¢²¢, HÏã¢» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ÜU¢ï …éç}Ï¢à¢ ãé§ü, ÚãG}¢¼ ÜïU ÈêUH
Û¢ÇGÝï Hx¢ï, ¥ËÈGU¢…G ÜéUÀ ²êæ ¼Ú¼èÏ¢ Ð¢» : “¥¢Ð ¶ñGçÚÄ²¼ „ï
LwG„¼ ã¢ïæx¢ï }¢x¢Ú }¢ïÚè çÏ¢ËHè ÜU¢ï „¢ƒ Ý Hï …¢Ý¢ ²ïã ÜU§ü çÎÝ
„ï Ú¢ï…G¢Ý¢ }¢ïÚï ÎÚÏ¢¢Ú }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ã¢ï ÜUÚ ¥G…üG ÜUÚ¼è ãñ : }¢éÛ¢ï Ï¢™¢
Hèç…²ï ! }¢ÎèÝ¢ ÀêÅ Úã¢ ãñ J” (}¢ÎèÝ¼éÚü„êH, „. 419 }¢éHwG¶G„Ý)
„Ï¢Ï¢ï ±éÈGUêÚï ÚãG}¢¼ }¢ïÚè Ï¢ï …GÏ¢¢çÝ²¢æ ãñæ

Ý ÈéUGx¢G¢æ ÜïU Éæx¢ …¢Ýêæ Ý }¢éÛ¢ï ÐéÜU¢Ú ¥¢» (…G¢ñÜïGU Ý¢’¼)
{126} çãÚÝè ÜUè ÐéÜU¢Ú Ï¢ ãéGÁG¢êÚï à¢ãÝà¢¢ãï ¥Ï¢Ú¢Ú

©}}¢éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ãG…ÚG ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢ ©}}¢ï „H}¢¢

„ï çÚ±¢²¼ ãñ çÜU „ÚÜU¢Úï ±¢H¢ ¼Ï¢¢Ú, Ï¢ï ÜU„¢ïæ ÜïU }¢ÎÎx¢¢Ú,
à¢ÈGUè»G Ú¢ï…Gï à¢é}¢¢Ú, Î¢ï ¥G¢H}¢ ÜïU }¢¢çHÜU¢ï }¢éwG¼¢Ú, ãGÏ¢èÏ¢ï ÐÚ±Ú
Îx¢¢Ú „ãGÚ¢ }¢ïæ ƒï J ¥™¢ÝÜU çÜU„è Ýï ÐéÜU¢Ú¢ :

²¢ Ú„êHËH¢ã ! ¥¢Ð Ýï }¢é¼±Á…ïã ã¢ï
ÜUÚ Îï¶¢ }¢x¢Ú ÜU¢ï§ü Ý…GÚ Ý ¥¢²¢ J çÈUÚ Îê„Úè ¼GÚÈGU }¢é¼±Á…ïã ã¢ï
ÜUÚ Îï¶¢ ¼¢ï Ï¢æ{è ãé§ü »ÜU çãÚÝè Ý…GÚ ¥¢§ü ©„ Ýï ¥G…üG ÜUè :
! ²¢’Ýè ²¢ Ú„êHËH¢ã ! }¢ïÚï ÜGUÚèÏ¢
¼à¢ÚèÈGU H¢§²ï J ¥ËH¢ã ÜïU ãGÏ¢èÏ¢ Ýï
ãG…Úï ¥S±Î
ÜGUÚèÏ¢ ¼à¢ÚèÈGU H¢ ÜUÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ : ²¢’Ýè ¼ïÚè v²¢
ãG¢…¼ ãñ ? çãÚÝè Ï¢¢ïHè : ©„ Ðã¢ÇG }¢ïæ }¢ïÚï Î¢ï Ï¢Ó™ï ãñæ, ¥¢Ð }¢éÛ¢ï
¶¢ïH Îèç…²ï, }¢ñæ ©Ý Î¢ïÝ¢ïæ ÜU¢ï Îê{ çÐH¢ ÜUÚ ¥¢Ð ÜUè ç¶GÎ}¢¼
}¢ïæ ãG¢ç…GÚ ã¢ï …¢ªæx¢è J ÈGUÚ}¢¢²¢ : v²¢ ¼ê »ï„¢ ÜUÚïx¢è ? çãÚÝè Ýï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥G…üG ÜUè : ¥x¢Ú }¢ñæ »ï„¢ Ý ÜUMæ ¼¢ï ¥ËH¢ã }¢éÛ¢ï §Gà¢¢Ú
ÜU¢ ¥G…¢G Ï¢ Îï J (§Gà¢¢Ú »ï„è ãG¢ç}¢H¢ ªæÅÝè ÜU¢ï ÜUã¼ï ãñæ ç…„ ÜU¢ Î„
}¢¢ã x¢é…GÚ …¢Ýï ÜïU Ï¢¢’Î |¢è Ï¢Ó™¢ Ï¢¢ãÚ Ý ¥¢», ¥¢ñÚ ©„ Ï¢ï™¢Úè ÐÚ
Ï¢¢ïÛ¢ H¢Î¢ …¢» ç…„ ÜïU „Ï¢Ï¢ ±¢ïã ¼ÜUHèÈGU „ï wG¢êÏ¢ çÏ¢HçÏ¢H¢»,
™è¶ïG ç™ËH¢») ¼¢ï ¶G¢¼}¢éH }¢é„üHèÝ, ÚãG}¢¼éçËHH ¥G¢H}¢èÝ
Ýï ©„ï ¶¢ïH çÎ²¢ ¥¢ñÚ ©„ Ýï …¢ ÜUÚ ¥ÐÝï …Ï¢Hï ©ãGéÎ

Ï¢Ó™¢ïæ ÜU¢ï Îê{ çÐH¢²¢ ¥¢ñÚ §„ ÜïU Ï¢¢’Î ±¢ïã ¥¢ x¢§ü ¥¢ñÚ ¥¢Ð
Ýï ©„ï Ï¢¢æ{ çÎ²¢ J §¼Ýï }¢ïæ ¥¢’Ú¢Ï¢è Ï¢ïÎ¢Ú ã¢ï
x¢²¢ ¥¢ñÚ ©„ Ýï Îï¶ ÜUÚ ¥G…Gü ÜUè : ²¢ Ú„êHËH¢ã !
¥¢Ð ÜU¢ï ÜU¢ï§ü ÜU¢}¢ ãñ ? ÈGUÚ}¢¢²¢ : ã¢æ §„ çãÚÝè ÜU¢ï À¢ïÇG Îï J ©„

Ýï ©„ï À¢ïÇG çÎ²¢ J ±¢ïã ™¢ïÜUçÇG²¢æ |¢Ú¼è ãé§ü …¢ Úãè ƒè ¥¢ñÚ ²ïã
ÜUã Úãè ƒè : (}¢ñæ x¢±¢ãè Îï¼è ãêæ çÜU
¥ËH¢ã ÜïU ç„±¢ ÜU¢ï§ü }¢¢’Ï¢êÎ Ýãèæ ¥¢ñÚ Ï¢ïà¢ÜU ¥¢Ð ¥ËH¢ã ÜïU
Ú„êH ãñæ) J
ã¢æ ²ãèæ ÜUÚ¼è ãñæ ç™çÇG²¢æ ÈGUçÚ²¢Î ã¢æ ²ãèæ ™¢ã¼è ãñ çãÚÝè Î¢Î
§„è ÎÚ ÐÚ à¢é¼Ú¢Ýï Ý¢à¢¢Î çx¢H» Ú‹…¢ï ¥GÝ¢ ÜUÚ¼ï ãñæ

{127} ªæ Å Ýï ¼G±¢ÈïUG ÜU¢’Ï¢¢ çÜU²¢ ¥¢ñÚ çÈUÚ....

ãG…Úï ¥S±Î
ç„. 815 çã. ÜU¢ ±¢çÜGU¥G¢ ãñ, »ÜU ªæÅ ¥ÐÝï }¢¢çHÜU „ï
wG¢éÎ ÜU¢ï ÀéÇG¢ ÜUÚ |¢¢x¢ ¶ÇG¢ ãé±¢, ²ã¢æ ¼ÜU çÜU }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢
Ðãéæ™¢ ¥¢ñÚ „è{¢ }¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢ }¢ïæ Î¢ç¶GH ã¢ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
x¢²¢, H¢ïx¢ ÐÜUÇGÝï Î¢ñÇGï }¢x¢Ú çÜU„è ÜïU ã¢ƒ }¢ïæ Ý ¥¢²¢, ©„ Ýï
ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ ÜïU çx¢Îü „¢¼ ™vÜUÚ Hx¢¢» çÈUÚ ãG…Úï ¥S±Î
ÐÚ ¥ÐÝï ã¢ïÅæ Ú¶ çÎ²ï, §„ ÜïU Ï¢¢’Î }¢è…G¢Ï¢ï ÚãG}¢¼ ÜïU „¢}¢Ýï ¶ÇG¢
ã¢ï x¢²¢, ©„ ÜUè ¥¢æ¶¢ïæ „ï ÅÐ ÅÐ ¥¢æ„ê çx¢Ú Úãï ƒï, §„è ¼GÚãG Ú¢ï¼ï
Ú¢ï¼ï ±¢ïã …G}¢èÝ ÐÚ ¥¢ Úã¢ ¥¢ñÚ ©„ ÜU¢ Î}¢ çÝÜUH x¢²¢ J H¢ïx¢¢ïæ
Ýï ©„ï Ï¢„Î »ãGç¼Ú¢}¢ ©Æ¢²¢ ¥¢ñÚ „ÈGU¢ ± }¢Ú±ã ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý
ÎzGÝ¢ çÎ²¢ J (çÜU¼¢Ï¢éH ãG…, „. 114 }¢éHwG¶G„Ý) (©„ Î¢ñÚ }¢ïæ ¥¢…
ÜUH ÜUè ¼GÚãG ÜU¢ }¢é¥G¢}¢H¢ Ý ƒ¢ ±ã¢æ ¼ÎìÈGUèÝ }¢é}¢çÜUÝ ƒè ™éÝ¢‹™ï
à¢¢ã ¥GÏÎéH ¥G…Gè…G }¢éãGçg¯ï ÎïãË±è Ýï Ï¢¢ïS¼¢ÝéH
}¢éãGçg¯èÝ „ÈGUãG¢ 298 ÐÚ çH¶¢ ãñ : }¢àãêÚ }¢éãGçg¯ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
§}¢¢}¢ Ý„¢§ü „ÈGU¢ ± }¢Ú±ã ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý }¢ÎìÈGUêÝ ãñæ)

¼„géÜGU ã¢ï Úãï ãñæ H¢¶¢ïæ Ï¢‹Îï çx¢Îü çÈUÚ çÈUÚ ÜUÚ
¼G±¢ÈïGU ¶G¢Ý» ÜU¢’Ï¢¢ ¥G…Ï¢ çÎH™SÐ }¢‹…GÚ ãñ
{128} ªæ Å¢ïæ Ýï ¥¢ÜGU¢ ÜU¢ï „…Î¢ çÜU²¢
x¢GèH¢Ý çÏ¢Ý „H}¢¢ ¯ÜGUÈGUè ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ã}¢

»ÜU „ÈGUÚ }¢ïæ }¢ãGÏ¢êÏ¢ï ÚÏÏ¢ï ¥vÏ¢Ú, }¢vÜïU }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…±Ú
ÜïU ã}¢Ú¢ã ƒï, ã}¢ Ýï »ÜU ¥G…èÏ¢ Ï¢¢¼ Îï¶è
ãG…Úï ¥S±Î
(¥¢ñÚ ±¢ïã ²ïã çÜU) ã}¢ »ÜU }¢ç‹…GH }¢ïæ ©¼Úï, ±ã¢æ »ÜU à¢wG„ Ýï
ãG¢ç…GÚ ã¢ï ÜUÚ ¥G…üG ÜUè : ²¢ ÝçÏ¢Ä²ËH¢ã ! }¢ïÚ¢ »ÜU Ï¢¢x¢G ãñ çÜU
}¢ïÚè ¥¢ñÚ }¢ïÚï §G²¢H ÜUè ±¢ïãè ±…ãï }¢¥G¢à¢ (²¢’Ýè x¢éG…Ú Ï¢„Ú ÜU¢
…GÚè¥G¢) ãñ ©„ }¢ïæ }¢ïÚï Î¢ï à¢é¼Ú (²¢’Ýè Î¢ï ªæÅ) ¥¢Ï¢ÜUà¢ (ÜéæU±ïæ „ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ð¢Ýè ¶èæ™Ýï ±¢Hï) ƒï, Î¢ïÝ¢ïæ }¢S¼ ã¢ï x¢» Ý ¥ÐÝï Ð¢„ ¥¢Ýï Îïæ Ý
Ï¢¢x¢G }¢ïæ ÜGUÎ}¢ Ú¶Ýï Îïæ, çÜU„è ÜUè ¼G¢ÜGU¼ Ýãèæ çÜU ÜGUÚèÏ¢ …¢» J
ãéGÁG¢êÚï ¥‹±Ú }¢¥G „ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢ ( )
©Æ ÜUÚ ©„ ÜïU Ï¢¢x¢G ÜU¢ï x¢» J ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¶¢ïH Îï, ¥G…üG ÜUè : ²¢
ÝçÏ¢Ä²ËH¢ã ! §Ý ÜU¢ }¢é¥G¢}¢H¢ §„ „ï „wG¼ ¼Ú ãñ, ÈGUÚ}¢¢²¢ :
¶¢ïH, ÎÚ±¢…ïG ÜU¢ï …éç}Ï¢à¢ (²¢’Ýè ãGÚÜU¼) ã¢ïÝè ƒè çÜU Î¢ïÝ¢ïæ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
(ªæÅ) à¢¢ïÚ ÜUÚ¼ï ã±¢ ÜUè ¼GÚãG Û¢ÐÅï, ÎÚ±¢…G¢ ¶éH¢ ¥¢ñÚ ©‹ã¢ïæ Ýï
…Ï¢ ãéGÁG¢êÚï ¥ÜGUÎ„ ÜU¢ï Îï¶¢ ÈGU¢ñÚÝ „…Îï }¢ïæ
çx¢Ú ÐÇGï ! ãéGÁG¢êÚ Ýï ©Ý ÜïU „Ú ÐÜUÇG ÜUÚ }¢¢çHÜU
ÜïU ç„ÐéÎü ÜUÚ çÎ²ï ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “§Ý „ï ÜU¢}¢ Hï ¥¢ñÚ ™¢Ú¢ Ï¢
wG¢êÏ¢è Îï J” ã¢ç…GÚèÝ Ýï ¥G…üG ÜUè : ²¢ ÝçÏ¢Ä²ËH¢ã ! ™¢ïÐ¢»
ãéGÁG¢êÚ ÜU¢ï „…Î¢ ÜUÚ¼ï ãñæ ¼¢ï ãéGÁG¢êÚ ÜïU „Ï¢Ï¢ ã}¢ ÐÚ ¥ËH¢ã ÜUè
Ýï’}¢¼ ¼¢ï Ï¢ïã¼Ú ãñ, ¥ËH¢ã Ýï x¢é}¢Ú¢ãè „ï ã}¢ ÜU¢ï Ú¢ã çÎ¶¢§ü
¥¢ñÚ ãéGÁG¢êÚ ÜïU ã¢ƒ¢ïæ ÐÚ ã}¢ïæ Îé‹²¢ ± ¥¢ç¶GÚ¼ ÜïU }¢¢ïãçHÜU¢ïæ (²¢’Ýè
ãH¢ÜU ÜUÚÝï ±¢Hè ™è…G¢ïæ) „ï Ý…¢¼ Îè v²¢ ãéGÁG¢êÚ ã}¢ ÜU¢ï §…¢…G¼
Ý Îïæx¢ï çÜU ã}¢ ãéGÁG¢êÚ ÜU¢ï “„…GÎ¢” ÜUÚïæ, ÝÏ¢è Ýï

ÈGUÚ}¢¢²¢ : „…Î¢ }¢ïÚï çH²ï Ýãèæ, ±¢ïã ¼¢ï ©„è ç…G‹Î¢ ÜïU çH²ï ãñ
…¢ï ÜU|¢è Ý }¢Úïx¢¢, ©}}¢¼ }¢ïæ çÜU„è ÜU¢ï „…Îï ÜU¢ ãéGv}¢ Îï¼¢ ¼¢ï
ãG…Úï ¥S±Î
¥G¢ñÚ¼ ÜU¢ï „…Î» à¢¢ïãÚ ÜU¢ J
}¢HÜU ± ç…‹Ý¢ï Ï¢à¢Ú ÐÉG¼ï ãñæ ÜUçH}¢¢ ©Ý ÜU¢
…¢Ý±Ú „æx¢¢ï à¢…Ú ÜUÚ¼ï ãñæ ™™¢ü ©Ý ÜU¢
(ÜGUÏ¢¢H» Ï¢çwGà¢à¢)
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
{129} x¢G}¢ï }¢éS¼GÈGU¢ }¢ïæ …¢Ý ÎïÝï ±¢Hï Î¢ï Ï¢ï …GÏ¢¢Ý
„éË¼G¢Ýï Î¢ï …ã¢Ý ÜïU ç±„¢Hï …G¢çãÚè ÜïU „Ï¢Ï¢
§‹„¢ï ç…‹Ý ÜïU „¢ƒ „¢ƒ Ï¢ï …GÏ¢¢Ý ãG±ñ ¢Ý |¢è „Î}¢ï „ï Î¢ï ™¢Ú ãé»
(1) »ÜU ÎÚ¢…G x¢¢ïà¢ (²¢’Ýè x¢{¢) ç…„ ÐÚ …Ý¢Ï¢ï }¢ãGÏ¢êÏ¢ï Ï¢¢Úè
¥ÜU¯Ú „é±¢Úè ÈGUÚ}¢¢²¢ ÜUÚ¼ï ƒï, ÈGU¼ïüG x¢G}¢ „ï
Ï¢ï¼¢Ï¢ ã¢ï ÜUÚ ©„ Ýï »ÜU ÜéæU±ïæ }¢ïæ ÀH¢æx¢ Hx¢¢ ÜUÚ …¢Ý Îï Îè
(2) „Ú±Úï ¥ç}Ï¢²¢ ÜUè ¶G¢„ ªæÅÝè |¢è ÎèÎ¢Úï
}¢éS¼GÈGU¢ ÜïU çÏ¢x¢GñÚ Ï¢ï ÜGUÚ¢Ú ÚãÝï Hx¢è, ¶¢Ý¢ ÐèÝ¢
À¢ïÇG çÎ²¢ ¥¢ñÚ §„ ¼GÚãG ©„ Ýï |¢è |¢êÜU Œ²¢„ „ï …¢Ý Îï Îè J
©Ý ÜïU ÎÚ ÐÚ }¢¢ñ¼ ¥¢ …¢» ¼¢ï …è …¢ªæ ãG„Ý

©Ý ÜïU ÎÚ „ï ÎêÚ Úã ÜUÚ ç…G‹Îx¢è ¥ÓÀè Ýãèæ (…G¢ñÜïG Ý¢’¼)
{130} ãGÚ}¢ à¢ÚèÈGU ÜïU Ü Ï¢ê¼Ú¢ïæ ÜUè
¥¢S¼¢Ý» }¢ãGÏ¢êÏ¢ „ï }¢ãGÏÏ¢¼

ÜéUGyGÏ¢ï }¢ÎèÝ¢ „çÄ²Îè ± }¢é<à¢Îè ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢
ç…G²¢©gèÝ ¥ãG}¢Î }¢ÎÝè ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢
ãG…Úï ¥S±Î
§ç‹¼…G¢ç}¢Ä²¢ Ýï }¢çS…Îï ÝÏ¢±è à¢ÚèÈGU ÜïU ãGÚ}¢ï ¥‹±Ú ÜU¢ï „¢ÈGU
„éƒÚ¢ Ú¶Ýï ÜïU çH²ï ÈñGU„H¢ çÜU²¢ çÜU ãGÚ}¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ Ü Ï¢ê¼Ú¢ïæ ÜïU
çH²ï Î¢Ý¢ Ý Ç¢H¢ …¢», §„ ¼GÚãG Ü Ï¢ê¼Ú Î¢Ýï ÜUè ¼H¢à¢ ÜïU
çH²ï Îê„Úè …x¢ã¢ïæ }¢ïæ }¢é‹¼çÜGUH ã¢ï …¢»æx¢ï J §„ ãéGv}¢ ÐÚ ¥G}¢H
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
çÜU²¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ ÜU§ü çÎÝ ¼ÜU Î¢Ý¢ Ý Ç¢H¢ x¢²¢ }¢x¢Ú Ü Ï¢ê¼Ú¢ïæ
ÜUè x¢é}Ï¢Îï ¶G…GÚ¢ „ï }¢ãGÏÏ¢¼ ÜU¢ ²ïã ¥G¢H}¢ ƒ¢ çÜU |¢êÜU „ï
}¢Ú Úãï ƒï }¢x¢Ú ¥¢S¼¢Ý» }¢ãGÏ¢êÏ¢ À¢ïÇGÝï ÜïU
çH²ï ¼Ä²¢Ú Ýãèæ ƒï J ¥ãHï }¢ÎèÝ¢ Ýï ¥ÐÝè ¥¢æ¶¢ïæ „ï ²ïã
§GàÜGU¢ï }¢ãGÏÏ¢¼ |¢Ú¢ }¢‹…GÚ Îï¶¢, çÈUÚ Îé‹²¢ }¢ïæ ²ïã Ï¢¢¼ à¢¢ïãÚ¼
ÐÜUÇG x¢§ü ¼¢ï H¢ïx¢¢ïæ Ýï ãéGÜêU}¢¼ ÜU¢ï ¼¢Ú çÎ²ï ¥¢ñÚ §„Ú¢Ú çÜU²¢, ¼Ï¢
ãéGÜêU}¢¼ Ýï çÈUÚ ãGSÏ¢ï „¢çÏ¢ÜGU Ü Ï¢ê¼Ú¢ïæ ÜU¢ï Î¢Ý¢ Ç¢HÝ¢ à¢éM¥G
çÜU²¢ J (¥‹±¢Úï ÜéUyG ÏG ¢ï }¢ÎèÝ¢, „. 54 }¢éHwG¶„
G Ý)
±¢ïã }¢ÎèÝï ÜïU Œ²¢Úï Ü Ï¢ê¼Ú, …Ï¢ Ý…GÚ ¥¢»æ ¼éÛ¢ ÜU¢ï Ï¢Ú¢ÎÚ
©Ý ÜU¢ï ƒ¢ïÇGï „ï Î¢Ýï ç¶H¢ ÜUÚ, ¼ê „H¢}¢ }¢ïÚ¢ Ú¢ï Ú¢ï ÜïU ÜUãÝ¢
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 592)
}¢vÜïU ÜUè ç…G²¢Ú¼ïæ

ãG…Úï ¥S±Î
ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ ãñ : ¥ËH¢ã
ÜUè ¶G¢ç¼GÚ ¥¢Ð„ }¢ïæ }¢ãGÏÏ¢¼ Ú¶Ýï ±¢Hï …Ï¢ Ï¢¢ã}¢ ç}¢Hïæ ¥¢ñÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢é„¢ÈGUãG¢ ÜUÚïæ ¥¢ñÚ ÝÏ¢è ÐÚ ÎéMÎï Ð¢ÜU |¢ï…ïæ ¼¢ï
©Ý ÜïU …éÎ¢ ã¢ïÝï „ï ÐãHï Î¢ïÝ¢ïæ ÜïU ¥x¢Hï çÐÀHï x¢éÝ¢ã Ï¢wGà¢ çÎ²ï
…¢¼ï ãñæ J
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢
ÜïU ÈGU…G¢§H
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ çÝã¢²¼

Ï¢¢ Ï¢ÚÜU¼ ¥¢ñÚ „¢çãGÏ¢ï ¥G…G}¢¼ à¢ãÚ ãñ, ãÚ }¢é„H}¢¢Ý §„ ÜUè
ãG¢ç…GÚè ÜUè ¼}¢‹Ý¢ ± ãG„Ú¼ Ú¶¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ¥x¢Ú ¯±¢Ï¢ ÜUè

çÝÄ²¼ ã¢ï ¼¢ï ²ÜGUèÝÝ ÎèÎ¢Úï }¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢

ÜUè ¥¢ÚÁG¢ê |¢è §GÏ¢¢Î¼ ãñ J }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ ÜUè
ç…G²¢Ú¼¢ïæ ÜïU Ï¢¢ ÜGU¢§GÎ¢ Ï¢²¢Ý „ï ÜGUÏH ¥ËH¢ã ÜïU §„

Œ²¢Úï à¢ãÚ ÜïU ÈGU…G¢§H }¢éH¢ãG…G¢ ÈGUÚ}¢¢ Hèç…²ï ¼¢çÜU çÎH }¢ïæ §„
ÜUè }¢…GèÎ ¥GÜGUèÎ¼ …¢x¢é…Gèæ ã¢ï J
ãG…Úï ¥S±Î
±ã¢æ Œ²¢Ú¢ ÜU¢’Ï¢¢ ²ã¢æ „Ï…G x¢é}Ï¢Î
±¢ïã }¢vÜU¢ |¢è }¢èÆ¢ ¼¢ï Œ²¢Ú¢ }¢ÎèÝ¢
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 327)
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ ¥}Ý ±¢H¢ à¢ãÚ ãñ
ÜéUGÚ¥¢Ýï ÜUÚè}¢ }¢ïæ }¢é¼¥GçgÎ }¢ÜGU¢}¢¢¼ ÐÚ }¢vÜU¼éH
}¢éÜUÚü}¢¢ ÜU¢ Ï¢²¢Ý çÜU²¢ x¢²¢ ãñ ™éÝ¢‹™ï Ð¢Úã
¥Ã±H „êÚ¼éH Ï¢ÜGUÚã ¥¢²¼ Ý}Ï¢Ú 126 }¢ïæ ãñ :
¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ …Ï¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥G…üG ÜUè §Ï¢í¢ãè}¢ ( ) Ýï çÜU

»ï ÚÏ¢ ( ) }¢ïÚï §„ à¢ãÚ ÜU¢ï
¥}¢¢Ý ±¢H¢ ÜUÚ Îï J

Ð¢Úã 30 „êÚ¼éH Ï¢HÎ ÜUè ÐãHè ¥¢²¼ }¢ïæ ãñ :
¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : }¢éÛ¢ï §„
à¢ãÚ ÜUè ÜGU„}¢

(²¢’Ýè }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ ÜUè ) (¶G…G¢§ÝéH §GÚÈGU¢Ý, „.1104)
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ ÜïU Î„ ãéGMÈGU
ÜUè çÝSÏ¢¼ „ï }¢vÜïU ÜïU Î„ Ý¢}¢

}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! }¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢
ÜïU Ï¢ãé¼ „ï Ý¢}¢ çÜU¼¢Ï¢¢ïæ }¢ïæ Î…ü ãñæ §Ý }¢ïæ „ï 10
ãG…Úï ¥S±Î
²ïã ãñæ : {1} ¥H Ï¢HÎ {2} ¥H Ï¢HÎéH ¥}¢èÝ {3} ¥H
Ï¢HÎã {4} ¥H ÜGUÚ²ã {5} ¥H ÜGU¢çÎç„Ä²¢ {6} ¥H Ï¢ñ¼éH
¥G¼èÜGU {7} }¢¥G¢Î {8} Ï¢vÜU¢ {9} ¥Ú¢ü„é {10} ©}}¢éH ÜéUGÚ¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ú}¢…G¢Ýï }¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢
ãéGÁG¢êÚï ¥ÜUÚ}¢, ÝêÚï }¢é…S„}¢, à¢ãÝà¢¢ãï Ï¢Ýè ¥¢Î}¢
ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢é¥GÁG…G}¢ ãñ :
“ ²¢’Ýè }¢vÜïU }¢ïæ Ú}¢…G¢Ý
x¢é…G¢ÚÝ¢ x¢GñÚï }¢vÜU¢ }¢ïæ ã…G¢Ú Ú}¢…G¢Ý x¢é…G¢ÚÝï „ï ¥zG…GH ãñ J”
ãG…ÚG ¼ï ¥GËH¢}¢¢ ¥GÏÎéÚüªÈGU }¢Ý¢±è §„
ãGÎè¯ï Ð¢ÜU ÜïU ¼ãG¼ì çH¶¼ï ãñæ : }¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢
}¢ïæ Úã ÜUÚ Ú}¢…G¢ÝéH }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜïU }¢ãèÝï ÜïU Ú¢ï…ïG Ú¶Ý¢ x¢GñÚï }¢vÜU¢ ÜïU
ã…G¢Ú Ú}¢…G¢ÝéH }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜïU Ú¢ï…¢G ïæ „ï ¥zG…HG ãñ v²êæçÜU ¥ËH¢ã

Ýï §„ }¢vÜïU ÜU¢ï ¥ÐÝï Í¢Ú ÜïU çH²ï }¢é‹¼¶GÏ¢ ÈGUÚ}¢¢²¢, ¥ÐÝï
Ï¢‹Î¢ïæ ÜïU çH²ï §„ }¢ïæ ãG… ÜïU }¢ÜGU¢}¢¢¼ Ï¢Ý¢», §„ ÜU¢ï ¥}Ý ±¢H¢
ãGÚ}¢ Ï¢Ý¢²¢ ¥¢ñÚ §„ ÜU¢ï Ï¢ãé¼ „è wG¢é„êç„Ä²¢¼ „ï Ý±¢…G¢ J
Ð¢ÜU Í¢Ú Üï U ¼G ± ¢ÈG U ±¢H¢ï æ ÐÚ
Ï¢¢çÚà¢ ¥ËH¢ã ÜïU ÜUÚ}¢ ÜUè ãñ

(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 124)
ãG…Úï ¥S±Î
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ ÝçÏ¢Ä²ï
ÜUÚè}¢ ÜU¢ï }¢ãGÏ¢êÏ¢ ãñ
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý ¥GÎè „ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢Ú±è ãñ çÜU }¢ñæ Ýï ãéGÁG¢êÚ ¼¢…Î¢Úï çÚ„¢H¼ ÜU¢ï
Îï¶¢ çÜU ¥¢Ð }¢ÜGU¢}¢ï ãGÁG±Ú¢ ÜïU Ð¢„ ¥ÐÝè
ªæÅÝè ÐÚ Ï¢ñÆï ÈGUÚ}¢¢ Úãï ƒï : ¥ËH¢ã ÜUè ÜGU„}¢ ! ¼ê ¥ËH¢ã
ÜUè „¢Úè …G}¢èÝ }¢ïæ Ï¢ïã¼ÚèÝ …G}¢èÝ ãñ ¥¢ñÚ ¥ËH¢ã ÜUè ¼}¢¢}¢
…G}¢èÝ }¢ïæ }¢éÛ¢ï ç…G²¢Î¢ Œ²¢Úè ãñ J wG¢éÎ¢ ÜUè ÜGU„}¢ ! ¥x¢Ú }¢éÛ¢ï
§„ …x¢ã „ï Ý çÝÜU¢H¢ …¢¼¢ ¼¢ï }¢ñæ ãÚçx¢…G Ý çÝÜUH¼¢ J
à¢¢ÚïãGï Ï¢é¶G¢Úè }¢ézG¼è à¢ÚèÈéUGH ãGÜGU ¥}¢…Îè

§„ ãGÎè¯ï Ð¢ÜU ÜïU ¼ãGì¼ “Ýé…Gã¼éH ÜGU¢Úè” }¢ïæ çH¶¼ï ãñæ çÜU ²ïã
§à¢¢üÎ çã…Ú¼ ÜïU ±vG¼ ÜU¢ ãñ, ©„ ±vG¼ ¼ÜU }¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢
ãGéÁG¢êÚï ¥vGÎ„ „ï }¢éà¢ÚüÈGU Ýãèæ ãé±¢ ƒ¢ J ©„ ±v¼
¼ÜU }¢vÜU¢ ÐêÚè „Ú …G}¢èÝ „ï ¥zG…GH ƒ¢ }¢x¢Ú …Ï¢ ãéGÁG¢êÚ
}¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢ ¼à¢ÚèÈGU H¢» ¼¢ï ²ïã à¢ÚÈGU §„ï

ãG¢ç„H ã¢ï x¢²¢ J (Ýé…Gã¼éH ÜGU¢Úè, ç…. 2 „. 711)
²¢Ú ¶G¢Ý “ç}¢¥¢ü¼éH }¢Ý¢…èãG” }¢ïæ çH¶¼ï ãñæ :

…}ãêÚ ©GG-H}¢¢ (²¢’Ýè ¥ÜU¯Ú ©G-H}¢¢) ÜïU ÝÁGÎèÜU }¢vÜU»
}¢é¥GÁG…G}¢¢ à¢ãÚï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ „ï ¥zG…GH ¥¢ñÚ ãGéÁG¢êÚ
ãG…Úï ¥S±Î
ÜU¢ï ç…G²¢Î¢ Œ²¢Ú¢ ãñ ©Ý ÜUè ÎHèH ²ïã ãGÎè¯
ãñ J §}¢¢}¢ }¢¢çHÜU ( ) ÜïU ã¢æ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
}¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ „ï ¥zG…H G ãñ J ±¢ïã §„ ãGÎè¯ ÜïU }¢é¼¥GçËHÜGU
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU §„ }¢ïæ ÐãHè ãG¢H¼ ÜU¢ ç…GRU ãñ, çÈUÚ ãéGÁG¢êÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜU¢ï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ç…G²¢Î¢ Œ²¢Ú¢ ã¢ï x¢²¢ J
ÈGU¼±¢ ²ïãè ãñ çÜU }¢vÜU» }¢é¥ÁG … G }G ¢¢ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ „ï ¥zG…H G
ãñ }¢x¢Ú ©Gàà¢¢ÜGU ÜUè çÝx¢¢ã }¢ïæ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ¥zG…H G , v²êæçÜU ±¢ïã
}¢ãGÏ¢êÏ¢ ÜUè ¥¢Ú¢}¢ x¢¢ã ãñ J (ç}¢¥¢ü¼éH }¢Ý¢…èãG, ç…. 4, „. 204)
}¢vÜïU „ï §„ çH²ï |¢è ¥zG…GH ãé±¢ }¢ÎèÝ¢
çãGS„ï }¢ïæ §„ ÜïU ¥¢²¢ }¢èÆï ÝÏ¢è ÜU¢ Ú¢ï…G¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 298)
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ ¥zG…GH

ãñ ²¢ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
}¢y¢GÏ¢ê¥G¢ 561 „ÈGUãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÜU¼¢Ï¢ “}¢ËÈGUê…G¢¼ï ¥¢’H¢
ãG…GÚ¼” „. 236 ÐÚ ãñ : ¥G…üG : ãéGÁG¢êÚ ! }¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢ }¢ïæ »ÜU

Ý}¢¢…G Ð™¢„ ã…G¢Ú ÜU¢ ¯±¢Ï¢ Ú¶¼è ãñ ¥¢ñÚ }¢vÜU» }¢é¥GÁG…G}¢¢
}¢ïæ »ÜU H¢¶ ÜU¢, §„ „ï }¢vÜU» }¢é¥GÁG…G}¢¢ ÜU¢ ¥zG…GH ã¢ïÝ¢
„}¢Û¢¢ …¢¼¢ ãñ ? §à¢¢üÎ : …}ãêÚ ãGÝçÈGUÄ²¢ (²¢’Ýè ¥ÜU¯Ú ãGÝÈGUè

©G-H}¢¢) ÜU¢ ²ïãè }¢SHÜU ãñ ¥¢ñÚ §}¢¢}¢ }¢¢çHÜU
ÜïU ÝÁGÎèÜU }¢ÎèÝ¢ ¥zG…GH ¥¢ñÚ ²ïãè }¢…GãÏ¢ ¥}¢èLH }¢é¥ç}¢ÝèÝ
ãG…Úï ¥S±Î
ÈGU¢MÜGïU ¥¢’…G}¢ ÜU¢ ãñ J »ÜU „ãG¢Ï¢è
Ýï ÜUã¢ : }¢vÜU» }¢é¥GÁG…G}¢¢ ¥zG…GH ãñ J („çÄ²ÎéÝ¢ ÈGU¢MÜGïU
¥¢’…G}¢ Ýï) ÈGUÚ}¢¢²¢ : v²¢ ¼é}¢ ÜUã¼ï ã¢ï çÜU }¢vÜU¢
}¢ÎèÝï „ï ¥zG…GH ãñ ! ©‹ã¢ïæ Ýï ÜUã¢ :
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÈGUÚ}¢¢²¢ : }¢ñæ Ï¢ñ¼éËH¢ã ¥¢ñÚ ãGÚ}¢éËH¢ã }¢ïæ ÜéUÀ Ýãèæ ÜUã¼¢, v²¢
¼é}¢ ÜUã¼ï ã¢ï çÜU }¢vÜU¢, }¢ÎèÝï „ï ¥zG…GH ãñ ? ©‹ã¢ïæ Ýï ÜUã¢ : Ï¢
wG¢éÎ¢ ¶G¢Ý» wG¢éÎ¢ ± ãGÚ}¢ï wG¢éÎ¢ J ÈGUÚ}¢¢²¢ : }¢ñæ ¶G¢Ý» wG¢éÎ¢ ±
ãGÚ}¢ï wG¢éÎ¢ }¢ïæ ÜéUÀ Ýãèæ ÜUã¼¢, v²¢ ¼é}¢ ÜUã¼ï ã¢ï çÜU }¢vÜU¢ }¢ÎèÝï
„ï ¥zG…H G ãñ ? ±¢ïã („ãG¢Ï¢è) ±¢ïãè ÜUã¼ï Úãï
¥¢ñÚ ¥}¢èLH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ²ïãè ÈGUÚ}¢¢¼ï Úãï ¥¢ñÚ ²ïãè
}¢ïÚ¢ (²¢’Ýè ¥¢’H¢ ãG…ÚG ¼ ÜU¢) }¢SHÜU ãñ J „ãGèãG ãGÎè¯ }¢ïæ ãñ, ÝÏ¢è …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ÎèÝ¢

©Ý ÜïU çH²ï Ï¢ïã¼Ú ãñ ¥x¢Ú ±¢ïã …¢Ýïæ J
Îê„Úè ãGÎè¯ ÝS„ï „ÚèãG ãñ çÜU ÈGUÚ}¢¢²¢ :
²¢’Ýè }¢ÎèÝ¢ }¢vÜïU „ï ¥zG…GH ãñ J

¯±¢Ï¢ }¢ïæ ÈGUÜUüG v²êæ ?
¥¢ñÚ ¼ÈGU¢±é¼ï ¯±¢Ï¢ (²¢’Ýè ¯±¢Ï¢ }¢ïæ ÈGUÜGUü ) ÜU¢ …±¢Ï¢ Ï¢¢
„±¢Ï¢ (²¢’Ýè ÎéLS¼ …±¢Ï¢) à¢ñ¶G }¢éãGçvGÜGUÜGU ¥GÏÎéH ãGÜGU ÎïãË±è

Ýï v²¢ wG¢êÏ¢ çÎ²¢ çÜU “}¢vÜïU }¢ïæ ÜU}¢è²¼ (²¢’Ýè ç}¢vGÎ¢Ú) ç…G²¢Î¢
ãñ ¥¢ñÚ }¢ÎèÝï }¢ïæ ÜñUçÈGUÄ²¼ J” (“…ÁGÏ¢éH ÜéUGHêÏ¢” „. 18) ²¢’Ýè
±ã¢æ “ç}¢vGÎ¢Ú” ç…G²¢Î¢ ãñ ¥¢ñÚ ²ã¢æ “ÜGUÎí” ¥ÈGUÁG¢ê (²¢’Ýè

}¢¢çHÄ²¼ ç…G²¢Î¢) ç…„ï ²êæ „}¢Û¢ïæ çÜU H¢¶ MçÐ²ï ç…G²¢Î¢ çÜU
Ð™¢„ ã…G¢Ú ¥à¢ÚçÈGU²¢æ ? çx¢Ý¼è }¢ïæ ±¢ïã (²¢’Ýè H¢¶ MçÐ²ï)
ãG…Úï ¥S±Î
ÎêÝï (ÇÏ¢H) ãñæ ¥¢ñÚ }¢¢çHÄ²¼ }¢ïæ ²ïã (²¢’Ýè Ð™¢„ ã…G¢Ú
¥à¢ÚçÈGU²¢æ) Î„ x¢éÝè J }¢vÜU» }¢é¥GÁG…G}¢¢ }¢ïæ ç…„ ¼GÚãG »ÜU
ÝïÜUè H¢¶ ÝïçÜU²¢æ ãñæ ²êæ ãè »ÜU x¢éÝ¢ã H¢¶ x¢éÝ¢ã ãñæ ¥¢ñÚ ±ã¢æ
(²¢’Ýè }¢vÜU¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ) x¢éÝ¢ã ÜïU §Ú¢Îï ÐÚ |¢è çx¢çÚz¼G ãñ ç…„
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¼GÚãG ÝïÜUè ÜïU §Ú¢Îï ÐÚ ¯±¢Ï¢ J }¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢ }¢ïæ ÝïÜUè ÜïU §Ú¢Îï
ÐÚ ¯±¢Ï¢ ¥¢ñÚ x¢éÝ¢ã ÜïU §Ú¢Îï ÐÚ ÜéUÀ Ýãèæ ¥¢ñÚ x¢éÝ¢ã ÜUÚï ¼¢ï »ÜU
ãè x¢éÝ¢ã ¥¢ñÚ ÝïÜUè ÜUÚï ¼¢ï Ð™¢„ ã…G¢Ú ÝïçÜU²¢æ J ¥G…Ï¢ Ýãèæ çÜU
ãGÎè¯ }¢ïæ (²¢’Ýè ©Ý ÜïU ãGÜGU }¢ïæ Ï¢ïã¼Ú) ÜU¢ §à¢¢Ú¢ §„è
¼GÚÈGU ã¢ï çÜU ©Ý ÜïU ãGÜGU }¢ïæ }¢ÎèÝ¢ ãè Ï¢ïã¼Ú ãñ J
(}¢ËÈGUê…G¢¼ï ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼, „. 236-238) …Ï¢Hï ©ãGéÎ

}¢ïÚï ¥¢’ÜGU¢ ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼, §}¢¢}¢ï ¥ãHï „é‹Ý¼, }¢é…çgÎï
ÎèÝ¢ï ç}¢ËH¼, }¢¢ñH¢Ý¢ à¢¢ã §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ú…G¢ ¶G¢Ý
ÈGU¼¢±¢ Ú…Gç±Ä²¢ }¢é¶ÚG ü…¢ ç…ËÎ 10 „ÈGUãG¢ 711 ÐÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ :
¼éÏ¢ü¼ï ¥yGãÚ ²¢’Ýè ±¢ïã …G}¢èÝ çÜU ç…S}¢ï ¥‹±Ú „ï }¢éœ¢ç„H ãñ

ÜU¢’Ï¢» }¢é¥GÁG…G}¢¢ Ï¢çËÜU ¥Gà¢ü „ï |¢è ¥zG…GH ãñ J Ï¢¢ÜGUè }¢…G¢Ú
à¢ÚèÈGU ÜU¢ Ï¢¢H¢§ü çãGS„¢ §„ }¢ïæ Î¢ç¶GH Ýãèæ J ÜU¢’Ï¢» }¢é¥GÁG…G}¢¢
}¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢ „ï ¥zG…GH ãñ, ã¢æ, §„ }¢ïæ §çwG¼H¢ÈGU ãñ çÜU

}¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢ ç„±¢» }¢¢ñ…G»G ¼éÏ¢ü¼ï ¥yGãÚ ¥¢ñÚ }¢vÜU» }¢é¥GÁG…G}¢¢
ç„±¢» ÜU¢’Ï¢» }¢éÜUÚü}¢¢ §Ý Î¢ïÝ¢ïæ }¢ïæ ÜU¢ñÝ ¥zG…H

G ãñ, ¥ÜU¯Ú …¢çÝÏ¢ï
¯¢Ýè ãñæ (²¢’Ýè ¥ÜU¯Ú ÜïU ÝÁGÎèÜU }¢vÜU» }¢é¥GÁG…G}¢¢ ¥zG…GH ãñ)
¥¢ñÚ ¥ÐÝ¢ }¢SHÜU ¥Ã±H (²¢’Ýè }¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢ ¥zG…GH ãñ)
¥¢ñÚ ²ïãè }¢…GãÏ¢ï ÈGU¢MÜGïU ¥¢’…G}¢ ãñ, ¼GÏ¢Ú¢Ýè
ãG…Úï ¥S±Î
ÜUè ãGÎè¯ }¢ïæ ¼„ÚèãG ãñ çÜU (}¢ÎèÝ¢ }¢vÜïU „ï
¥zG…GH ãñ J )
(ÈGU¼¢±¢ Ú…Gç±Ä²¢ }¢é¶GÚü…¢, ç…. 10 „. 711)
}¢vÜU» Ð¢ÜU ÐÚ }¢ÎèÝï ÐÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 124)
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ ÜUè …G}¢èÝ
çÜGU²¢}¢¼ ¼ÜU ãGÚ}¢ ãñ
ãG…GÚ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢ „çÈGUÄ²¢ çÏ¢‹¼ï à¢ñÏ¢¢ Ýï
ÈGUÚ}¢¢²¢ çÜU ÝçÏ¢Ä²ï ÚãG}¢¼, à¢ÈGUè»G ©}}¢¼, ÜGU¢ç„}¢ï Ýï’}¢¼ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
Ýï ÈGUyãGï }¢vÜU¢ ÜïU çÎÝ wG¢yé ÏG ¢¢ çÎ²¢ ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ :

»ï H¢ïx¢¢ï ! §„ à¢ãÚ ÜU¢ï ©„è çÎÝ „ï ¥ËH¢ã Ýï ãGÚ}¢ Ï¢Ý¢ çÎ²¢
ãñ ç…„ çÎÝ ¥¢S}¢¢Ý¢ï …G}¢èÝ ÐñÎ¢ çÜU²ï çHã¢…G¢ ²ïã çÜGU²¢}¢¼ ¼ÜU
¥ËH¢ã ÜïU ãGÚ¢}¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï „ï ãGÚ¢}¢ (²¢’Ýè ãéG}¢ü¼ ±¢H¢) ãñ J
}¢éÈGUçS„Úï à¢ãèÚ ãGÜUè}¢éH ©}}¢¼ }¢ézG¼è ¥ãG}¢Î ²¢Ú

¶G¢Ý §„ ãGÎè¯ï Ð¢ÜU ÜïU ¼ãìG¼ çH¶¼ï ãñæ : ²¢’Ýè §„

à¢ãÚï Ð¢ÜU ÜU¢ ãGÚ}¢ à¢ÚèÈGU ã¢ïÝ¢ ç„ÈGüU §SH¢}¢ }¢ïæ Ýãèæ ãñ Ï¢çËÜU
Ï¢ÇG¢ ÐéÚ¢Ý¢ }¢S¥H¢ ãñ, ãÚ ÎèÝ }¢ïæ ²ïã …x¢ã }¢¢ïãG¼Ú}¢ ƒè, ±¢ïã
…¢ï Ï¢¢Ï¢ï ãGÚ}¢ }¢ÎèÝ¢ }¢ïæ ¥¢ Úã¢ ãñ çÜU ãG…GÚ¼ï §Ï¢í¢ãè}¢ Ýï

}¢vÜU» }¢é¥GÁG…G}¢¢ ÜU¢ï ãGÚ}¢ Ï¢Ý¢²¢, ±ã¢æ ²ïã }¢¼GHÏ¢ ãñ çÜU §„
ÜïU ãGÚ}¢ ã¢ïÝï ÜU¢ »’H¢Ý §Ï¢í¢ãè}¢ Ýï çÜU²¢, v²êæ çÜU yG¢êÈGU¢Ýï
ãG…Úï ¥S±Î
ÝêãG }¢ïæ …Ï¢ Ï¢ñ¼éH }¢¢’}¢êÚ ¥¢S}¢¢Ý ÐÚ ©Æ¢ çH²¢ ¼¢ï H¢ïx¢ ²ã¢æ ÜUè
ãéG}¢ü¼ ±x¢GñÚ¢ |¢êH x¢», ãG…GÚ¼ï ¶GHèH Ýï çÈUÚ §„ ÜU¢
»’H¢Ý ÈGUÚ}¢¢²¢, (ãGÎè¯ï Ð¢ÜU }¢ïæ) (²¢’Ýè çÜGU²¢}¢¼
¼ÜU) ÈGUÚ}¢¢ ÜUÚ Ï¢¼¢²¢ çÜU ²ïã ãéG}¢ü¼ ÜU|¢è }¢‹„ê¶G Ý ã¢ïx¢è J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
(ç}¢¥¢ü¼éH }¢Ý¢…èãG, ç…. 4, „. 200)
Æ‹Çè Æ‹Çè ã±¢ ãGÚ}¢ ÜUè ãñ
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 124)
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ ¥¢ñÚ }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢

}¢ïæ ÎÁ…¢H Î¢ç¶GH Ýãèæ ã¢ïx¢¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
}¢¢çHÜïU Ï¢ãGìÚ¢ï Ï¢Ú, ÜGU¢ç„}¢ï ÜU¢ñ¯Ú Ýï

ÈGUÚ}¢¢²¢ : ²¢’Ýè }¢vÜïU ¥¢ñÚ }¢ÎèÝï }¢ïæ
ÎÁ…¢H Î¢ç¶GH Ýãèæ ã¢ï „ÜïUx¢¢ J
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ ÜUè x¢}¢èü ÜUè ÈGU…GèH¼

ÝçÏ¢Ä²ï ÜUÚè}¢, ÚªÈéUÚG üãèG }¢ Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ :
“ ²¢’Ýè …¢ï à¢wG„ çÎÝ ÜïU
ÜéUÀ ±vG¼ }¢vÜïU ÜUè x¢}¢èü ÐÚ „Ï¢í ÜUÚï …ã‹Ý}¢ ÜUè ¥¢x¢ ©„ „ï ÎêÚ
ã¢ï …¢¼è ãñ J”
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ Ï¢è}¢¢Ú ã¢ïÝï ±¢Hï ÜU¢ ¥…í
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ „§üÎG çÏ¢Ý …éÏ¢ñÚ Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ :

“…¢ï à¢wG„ »ÜU çÎÝ }¢vÜïU }¢ïæ Ï¢è}¢¢Ú ã¢ï …¢» ¥ËH¢ã
©„ ÜïU çH²ï ©„ï ©„ ÝïÜU ¥G}¢H ÜU¢ ¯±¢Ï¢ ¥G¼G¢ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ …¢ï
ãG…Úï ¥S±Î
±¢ïã „¢¼ „¢H „ï ÜUÚ Úã¢ ã¢ï¼¢ ãñ (HïçÜUÝ Ï¢è}¢¢Úè ÜUè ±…ã „ï Ý
ÜUÚ „ÜU¼¢ ã¢ï) ¥¢ñÚ ¥x¢Ú ±¢ïã (Ï¢è}¢¢Ú) }¢é„¢çÈGUÚ ã¢ï ¼¢ï ©„ï Îéx¢Ý¢
¥…í ¥G¼G¢ ÈGUÚ}¢¢»x¢¢ J” (»ï…GÝ)
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ ÈGU¢ñ¼ ã¢ïÝï ±¢Hï „ï
çãG„¢Ï¢ Ýãèæ ã¢ïx¢¢
Ú„êHéËH¢ã Ýï §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “ç…„
à¢wG„ ÜUè ãG… ²¢ ©G}¢Úã ÜUÚÝï ÜUè çÝÄ²¼ ƒè ¥¢ñÚ §„è ãG¢H¼ }¢ïæ
©„ï ãGÚ}¢ñÝ ²¢’Ýè }¢vÜïU ²¢ }¢ÎèÝï }¢ïæ }¢¢ñ¼ ¥¢ x¢§ü ¼¢ï
¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ©„ï Ï¢Ú¢ï…Gï çÜGU²¢}¢¼ §„ ¼GÚãG ©Æ¢»x¢¢ çÜU …Ï¢Hï ©ãGéÎ
©„ ÐÚ Ý çãG„¢Ï¢ ã¢ïx¢¢ Ý ¥G…G¢Ï¢, »ÜU Îê„Úè çÚ±¢²¼ }¢ïæ ãñ :

²¢’Ýè ±¢ïã Ï¢Ú¢ï…Gï çÜGU²¢}¢¼ ¥}Ý ±¢Hï
H¢ïx¢¢ïæ }¢ïæ ©Æ¢²¢ …¢»x¢¢ J”

¥¢}¢ïÝ¢ ÜïU }¢ÜU¢æ Ðï Ú¢ï…G¢ï à¢Ï¢
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 124)
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ }¢¢ïãG¼¢¼G Úçã²ï !
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ ãÚ Î}¢ ÚãG}¢¼¢ïæ

ÜUè À}¢¢À}¢ Ï¢¢çÚà¢ïæ Ï¢Ú„¼è ãñæ, HéyGÈGU¢ï ÜUÚ}¢ ÜU¢ ÎÚ±¢…G¢ ÜU|¢è Ï¢‹Î
Ýãèæ ã¢ï¼¢, }¢¢æx¢Ýï ±¢H¢ ÜU|¢è }¢ãGM}¢ Ýãèæ H¢ñÅ¼¢ J ãGÚ}¢ï }¢vÜU»
}¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ »ÜU ÝïÜUè H¢¶ ÝïçÜU²¢ïæ ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ãñ }¢x¢Ú ²ïã |¢è ²¢Î
ãG…Úï ¥S±Î
Úãï çÜU ±ã¢æ ÜU¢ »ÜU x¢éÝ¢ã |¢è H¢¶ x¢éÝ¢ ãñ J ¥zG„¢ï„ „Î ÜUÚ¢ïÇG
¥zG„¢ï„ ! ²ïã …¢ÝÝï ÜïU Ï¢¢ ±é…êÎ |¢è çÏ¢H¢ ¼ÜUËHéÈGU x¢éÝ¢ã¢ïæ ÜU¢
§<¼ÜU¢Ï¢ çÜU²¢ …¢¼¢ ãñ, }¢¯HÝ 45 çÇx¢íè ÜïU …G¢ç±²ï ÜïU ¥‹ÎÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥‹ÎÚ çÜGUÏH¢ L¶G ²¢ çÜGUÏHï ÜU¢ï ÐèÆ çÜU²ï §çS¼‹…¢ ÜUÚÝ¢ ãGÚ¢}¢ ãñ,
Ýè…G Ï¢Î çÝx¢¢ãè, Î¢ÉGè }¢é‹Ç¢Ý¢, x¢GèÏ¢¼, ™éx¢GHè, Û¢êÅ, ±¢’Î¢ ç¶GH¢ÈGUè,
çÏ¢H¢ ±…ãï à¢Ú§üG }¢é„H}¢¢Ý ÜUè çÎH ¥¢…G¢Úè, x¢éGS„ï ÜU¢ x¢éÝ¢ã
|¢Ú¢ çÝÈGU¢…G, §ü…G¢ Îïã ¼Ë¶G ÜUH¢}¢è ±x¢GñÚã¢ …Ú¢§}¢ ÜUÚ¼ï ±vG¼
¥ÜU¯Ú H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï ²ïã »ãG„¢„ ¼ÜU Ýãèæ ã¢ï¼¢ çÜU ã}¢ …ã‹Ý}¢ ÜU¢
„¢}¢¢Ý ÜUÚ Úãï ãñæ, ¥¢ã ! ãGÚ}¢ï }¢vÜU» Ð¢ÜU }¢ïæ
¥x¢Ú ç„ÈGüU »ÜU Ï¢¢Ú Û¢êÅ Ï¢¢ïH çH²¢, çÏ¢H¢ §…¢…G¼ï à¢Ú§üG çÜU„è …Ï¢Hï ©ãGéÎ
»ÜU ÈGUÎü ÜUè çÎH ¥¢…G¢Úè ÜUÚ Ç¢Hè, »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ x¢GèÏ¢¼ ²¢
™éxG¢Hè ÜU¢ §<¼ÜU¢Ï¢ çÜU²¢ ¼¢ï çÜU„è ¥¢ñÚ }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ x¢¢ï²¢ »ÜU
»ÜU H¢¶ Ï¢¢Ú ²ïã x¢éÝ¢ã „¢çÎÚ ãé» ! à¢¢²Î ±¼GÝ }¢ïæ ç…G‹Îx¢è
|¢Ú |¢è ÜU¢ï§ü ²ïã x¢éÝ¢ã H¢¶ H¢¶ Ï¢¢Ú Ý ÜUÚ Ð¢» ! §„ ÜU¢
}¢¼GHÏ¢ ãÚçx¢…G ²ïã Ýãèæ çÜU ±¼GÝ }¢ïæ x¢éÝ¢ã ÜUÚ
çH²¢ …¢», ²ÜGUèÝÝ ±¼GÝ }¢ïæ x¢éÝ¢ã ÜUÚÝ¢ |¢è ¥G…G¢Ï¢ï Ý¢Ú ÜU¢
ãGÜGUÎ¢Ú Ï¢Ý¢¼¢ ãñ, Ï¢ïà¢ÜU ¥¢x¢ ÜUè }¢¢’}¢êHè „è ç™æx¢¢Úè Ï¢ÇGï „ï

Ï¢ÇG¢ x¢¢ïÎ¢}¢ ÈêæUÜU ÎïÝï ÜïU çH²ï ÜU¢ÈGUè ãñ J
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ çÚã¢§à¢ §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝ¢ ÜñU„¢ ?
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ ±¢ïãè Úãï ç…„ï

…G‹Ýï x¢G¢çHÏ¢ ã¢ï çÜU ²ã¢æ ÜU¢ »ãGç¼Ú¢}¢ Ï¢…¢ H¢ „ÜïUx¢¢, wG¢éÎ ÜU¢ï
x¢éÝ¢ã¢ïæ „ï Ï¢™¢ „ÜïUx¢¢ J ÜUÚ¢ïÇ¢G ïæ ãGÝçÈGU²¢ïæ ÜïU Ðïà±¢ „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ï
ãG…Úï ¥S±Î
¥¢’…G}¢ ¥Ï¢ê ãGÝèÈGU¢ ç…‹ã¢ïæ Ýï „ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢
ÜU¢ „é‹ãìÚè Î¢ñÚ Ð¢²¢ ¥¢ñÚ ¼¢çÏ¢§GÄ²¼ ÜïU à¢ÚÈGU „ï }¢éà¢ÚüÈUG ãé», ©„
„H¢ãG¢ï ÈGUH¢ãG (²¢’Ýè ÝïÜUè ± |¢H¢§ü) ÜïU Î¢ñÚ }¢ïæ H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï ±ã¢æ Ï¢ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
»ãGç¼²¢ç¼G²¢ïæ }¢ïæ }¢éHÃ±¯ Îï¶¢ ¼¢ï ãGÚ}¢ï (}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢) ÜUè çÚã¢§à¢
}¢ÜUMã ÜGUÚ¢Ú Îè, ¥¢Ð ãè ÜïU }¢éÜGUçËHÎ x²¢Úã±èæ
„Îè çã…Úè ÜïU Ï¢ãé¼ Ï¢ÇGï ãGÝÈGUè §}¢¢}¢ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ }¢éËH¢
¥GHè ÜGU¢Úè ÜGU¢ñHï §}¢¢}¢ï ¥¢’…G}¢ ÐÚ ¼Ï¢„Ú¢ ÜUÚ¼ï
ãé» ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ï ¥¢’…G}¢
ÜU¢ ãGÚ}¢ï (}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢) }¢ïæ „éÜêUÝ¼ (²¢’Ýè }¢éS¼çÜGUH çÚã¢§à¢)
}¢ÜUMã ÜUãÝ¢ ©Ý ÜïU ¥ÐÝï …G}¢¢Ýï ÜïU »’ç¼Ï¢¢Ú „ï ãñ, ±ÚÝ¢ ¥¢…
ÜUH ²ã¢æ ÜïU ÚãÝï ±¢H¢ïæ ÜU¢ ã}¢ Ýï …¢ï ãG¢H Îï¶¢ ãñ çÜU ãGÚ¢}¢
±…G¢§ÈGU (²¢’Ýè Ý¢ …¢§…G ¼ÝwG±¢ãïæ) ãÇGÐ ÜUÚ …¢¼ï ãñæ ¥¢ñÚ §„
¥G…G}¢¼ ±¢Hï }¢ÜGU¢}¢ ÜU¢ ¥ÎÏ¢ ÜUÚÝï „ï ÜGU¢ç„Ú Úã¼ï ãñæ, ¥x¢Ú
„çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ï ¥¢’…G}¢ §Ý ãG¢H¢¼ ÜU¢ }¢éà¢¢ãÎ¢
ÈGUÚ}¢¢¼ï (²¢’Ýè Îï¶¼ï) ¼¢ï çÏ¢H¢ à¢ÜU ²ã¢æ (²¢’Ýè ãGÚ}¢ï }¢vÜU¼éH
}¢éÜUÚü}¢¢) ÜUè „éÜêUÝ¼ ²¢’Ýè }¢éS¼çÜGUH çÚã¢§à¢ ãGÚ¢}¢ ÜUã¼ï J
}¢vÜïU }¢ïæ ÚãÝï ÜïU ÜGU¢çÏ¢H ãG…GÚ¢¼
²ïã |¢è x²¢Úã±èæ „Îè çã…Úè ²¢’Ýè ¥Ï¢ „ï ¼ÜGUÚèÏ¢Ý

„±¢ ¼èÝ „¢ï „¢H ÐéÚ¢Ýè Ï¢¢¼ ãñ ¥¢ñÚ ¥Ï¢.........? }¢vÜU¼éH
}¢éÜUÚü}¢¢ ÜU¢ ¥ÎÏ¢ ÜUÚÝï ÜïU }¢é¼¥GçËHÜGU ¥¢’H¢
ãG…Úï ¥S±Î
ãG…GÚ¼ §}¢¢}¢ï ¥ãHï „é‹Ý¼, }¢é…çgÎï ÎèÝ¢ï ç}¢ËH¼ }¢¢ñH¢Ý¢ à¢¢ã
§}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ú…G¢ ¶G¢Ý ÈGU¼¢±¢ Ú…Gç±Ä²¢ }¢é¶ÚG … ü ¢
ç…ËÎ 10 „ÈGUãG¢ 689 ÐÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : („¢çãÏ¢Gï }¢Î¶GH ãG…GÚ¼ï
¥GËH¢}¢¢) à¢ñ¶G ¥GÏÎÚè Ýï Ï¢¢’…G ¥ÜU¢çÏ¢Ú ¥¢ñçH²¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ ²ïã |¢è ÝvGH çÜU²¢ çÜU ±¢ïã ™¢Hè„ „¢H }¢vÜïU }¢ïæ Úãï
}¢x¢Ú ãGÚ}¢ï }¢vÜU¢ (…¢ï çÜU }¢èH¢ïæ ¼ÜU ÈñUH¢ ãé±¢ ãñ ©„) }¢ïæ Ðïà¢¢Ï¢
Ý ÜUÚ¼ï ¥¢ñÚ Ý ãè ±ã¢æ HñÅ¼ï ƒï J çÈUÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ : »ï„ï H¢ïx¢¢ïæ ÜïU çH²ï
}¢é…¢±Ú¼ (²¢’Ýè }¢éS¼çÜGUH çÚã¢§à¢) }¢éS¼ãGÏ¢ ãñ, ²¢ §‹ãèæ ÜU¢ï §…¢…G¼
Îè …¢ „ÜU¼è ƒè J (ÈGU¼¢±¢ Ú…Gç±Ä²¢ }¢é¶GÚü…¢, ç…. 10 „. 289)
}¢vÜïU }¢ïæ }¢éH¢…G}¢¼ ± ç¼…¢Ú¼
ÜUÚÝï ±¢Hï x¢G¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢»æ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ …ã¢æ »ÜU ÝïÜUè

H¢¶ ÝïÜUè ãñ ±ã¢æ »ÜU x¢éÝ¢ã |¢è H¢¶ x¢éÝ¢ ãñ, ¥G¢}¢ à¢wG„
©G}¢ê}¢Ý x¢éÝ¢ã¢ïæ „ï Ï¢™ Ýãèæ Ð¢¼¢ §„ ±…ã „ï |¢è ©„ï }¢vÜU» Ð¢ÜU
}¢ïæ }¢éH¢…G}¢¼ ± ç¼…¢Ú¼ ±x¢ñGÚ¢ ÜïU çH²ï çÜGU²¢}¢

Ýãèæ ÜUÚÝ¢ ™¢çã²ï J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã §ÏÝï ¥GÏÏ¢¢„
…¢ï ²ÜGUèÝÝ }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ ÚãÝï
ÜïU ÜGU¢çÏ¢H ƒï çÈUÚ |¢è x¢éÝ¢ã¢ïæ ÜïU ¶G¢ñÈGU „ï çãG…Ú¼ ÜUÚ ÜïU ¼G¢§ÈGU
à¢ÚèÈGU ¼à¢ÚèÈGU Hï x¢» J ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼, }¢é…çgÎï ÎèÝ¢ï ç}¢ËH¼
}¢¢ñH¢Ý¢ à¢¢ã §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ú…G¢ ¶G¢Ý ÈGU¼¢±¢
Ú…Gç±Ä²¢ }¢é¶GÚü…¢ ç…ËÎ 10 „ÈGUãG¢ 693 ÐÚ ÝvGH ÜUÚ¼ï ãñæ :

ÈGUÜGUèã ÜUè ¼¢’ÚèÈGU §}¢¢}¢ ãG„Ý Ï¢„Úè Ýï ²êæ ÜUè ãñ :
Îé‹²¢ „ï »’Ú¢…G ÜUÚÝï (²¢’Ýè Ï¢™Ýï) ±¢H¢, ¥¢ç¶GÚ¼ ÜU¢ à¢¢ñÜGU
ãG…Úï ¥S±Î
Ú¶Ýï ±¢H¢, ¥¢ñÚ ¥ÐÝï ©G²êÏ¢ „ï ¥¢x¢¢ã à¢wG„ ÈGUÜGUèã ÜUãH¢¼¢
ãñ J »ï„ï H¢ïx¢ çÏ¢H¢ à¢éÏ¢¢ }¢é…¢±Ú¼ï }¢vÜU¢ (²¢’Ýè }¢vÜïU }¢ïæ
}¢éS¼çÜGUH çÚã¢§à¢) ÜïU ¥ãH ãñæ ¥¢ñÚ ¥ËH¢ã ÜUè ÜGU„}¢ !
ãG…GÚ¼ï §ÏÝï ¥GÏÏ¢¢„ ©Ý ¥ãH H¢ïx¢¢ïæ }¢ïæ „ï |¢è Ï¢ÇGï ãñæ,
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
HïçÜUÝ ¥ÜU¢çÏ¢Ú (²¢’Ýè ÎèÝè »’ç¼Ï¢¢Ú „ï Ï¢ÇGï H¢ïx¢) ã}¢ïà¢¢ ¥ÐÝï
¥¢Ð ÜU¢ï À¢ïÅ¢ ¥¢ñÚ ¥G¢ç……G „}¢Û¢¼ï ãñæ, x¢G¢ñÚ ¼¢ï ÜUèç…²ï ! çÜU¼Ý¢
ÈGUÜüGU ãñ §Ý }¢ïæ ¥¢ñÚ ©Ý }¢ïæ ! çÜU …¢ï x¢GH¼Gè Ýãèæ ÜUÚ¼¢ ±¢ïã ¥G…G¢Ï¢
„ï ÇÚ¼¢ ãñ ¥¢ñÚ …¢ï x¢éÝ¢ã „ï }¢ãGÈUG … ê G Ýãèæ ±¢ïã „H¢}¢¼è ÜU¢ Î¢’±¢
ÜUÚ¼¢ ãñ J (ÈGU¼¢±¢ Ú…Gç±Ä²¢ }¢é¶GÚü…¢, ç…. 10 „. 693)
}¢vÜïU }¢ïæ ç…G²¢Î¢ ÚãÝï „ï ÜU¢’Ï¢ï ÜUè
ãñÏ¢¼ }¢ïæ ÜU}¢è ¥¢ „ÜU¼è ãñ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ ¼G±èH çÜGU²¢}¢ „ï

…ã¢æ x¢éÝ¢ã¢ïæ ÜïU „Ï¢Ï¢ ãH¢ÜU¼ ÜU¢ ¶G¢ñÈGU ãñ ±ã¢æ …¢ï x¢éÝ¢ã¢ïæ „ï
}¢¢ïãG¼¢¼G ÚãÝï ±¢Hï ãñæ ©Ý ÜïU çH²ï |¢è ²ïã §}¢ÜU¢Ý Úã¼¢ ãñ çÜU
çÎH }¢ïæ ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ ÜUè ãñÏ¢¼ }¢ïæ ÜU}¢è ¥¢ …¢» J }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢
¥¢’H¢ ãG…GÚ¼, §}¢¢}¢ï ¥ãHï „é‹Ý¼, }¢é…çgÎï ÎèÝ¢ï ç}¢ËH¼,
}¢¢ñH¢Ý¢ à¢¢ã §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ú…G¢ ¶G¢Ý ÈGU¼¢±¢ Ú…Gç±Ä²¢ }¢é¶GÚü…¢
ç…ËÎ 10 „ÈGUãG¢ 688 ÐÚ ÝvGH ÜUÚ¼ï ãñæ : ¥}¢èLH }¢é¥ç}¢ÝèÝ

ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú ÈGU¢MÜGïU ¥¢’…G}¢ ÜU¢ï Îïç¶²ï
±¢ïã …Ï¢ ãG… „ï ÈGU¢çÚx¢G ã¢ï¼ï ¼¢ï H¢ïx¢¢ïæ }¢ïæ Î¢ñÚ¢ ÜUÚ¼ï ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï : “»ï
¥ãHï ²}¢Ý ! ²}¢Ý ™Hï …¢¥¢ï, »ï ¥ãHï §GÚ¢ÜGU ! §GÚ¢ÜGU ™Hï

…¢¥¢ï, »ï ¥ãHï à¢¢}¢ ! ¥ÐÝï ±¼GÝ à¢¢}¢ H¢ñÅ …¢¥¢ï ¼¢çÜU ¼é}ã¢Úï
…ïãÝì ¢ïæ }¢ïæ ¼é}ã¢Úï ÚÏ¢ ÜïU Í¢Ú (ÜU¢’Ï¢¼éËH¢ã) ÜUè ãñÏ¢¼ wG¢Ïê ¢ ÜGU¢§}¢ Úãï J”
ãG…Úï ¥S±Î
(²ïã ÝvGH ÜUÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ) }¢ñæ ÜUã¼¢ ãêæ :
²ïã ©„ Î¢ñÚ ÜUè Ï¢¢¼ ãñ …Ï¢ „ãG¢Ï¢¢ ²¢ ¼¢Ï¢ï§üGÝ ƒï …¢ï çÝã¢²¼
}¢¢ï¥gÏ¢ ¥¢ñÚ çÝã¢²¼ ãè »ãGç¼Ú¢}¢¢ï §ÜUÚ¢}¢ ÜUÚÝï ±¢Hï ƒï, ã}¢¢Úï
§„ Î¢ñÚ ÜU¢ v²¢ ãG¢H ã¢ïx¢¢ ! ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ãè §SH¢ãïG
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥ãG±¢H ÜUè ¼¢ñÈGUèÜGU Îï J (ÈGU¼¢±¢ Ú…Gç±Ä²¢ }¢é¶GÚü…¢, ç….10 „. 688)
Ï¢ÎÝ ÜUãèæ |¢è ã¢ï }¢x¢Ú çÎH }¢vÜïU }¢ÎèÝï }¢ïæ Úãï
¥¢’H¢ ã…GÚ¼ §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ú…G¢ ¶G¢Ý
ÈGU¼¢±¢ Ú…Gç±Ä²¢ }¢é¶ÚG ü…¢ ç…ËÎ 10 „ÈGUãG¢ 690 ÐÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ :
(„¢çãGÏ¢ï }¢Î¶GH Ýï ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ ¥Ï¢ê ¼G¢çHÏ¢ }¢vÜUè
ÜUè) ÜGUê¼éH ÜéUGHêÏ¢ „ï ÝvGH çÜU²¢ ãñ : Ï¢¢’…G
¥SH¢ÈGU „ï (}¢‹ÜGUêH) ãñ : “Ï¢ãé¼ „ï wG¢éÚ¢„¢Ý (§üÚ¢Ý) }¢ïæ çÚã¢§à¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
Ð…GèÚ H¢ïx¢ §„ Ï¢ñ¼Ëé H¢ã ÜU¢ ¼G±¢ÈGU ÜUÚÝï ±¢Hï ÜïU }¢éÜUG ¢Ï¢Hï }¢ïæ ÜU¢’Ï¢¢
à¢ÚèÈGU „ï ç…G²¢Î¢ ÜGUÚèÏ¢ ãñæ J” Ï¢¢’…G Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : “Ï¢‹Î¢ ¥ÐÝï
à¢ãÚ }¢ïæ ã¢ï ¥¢ñÚ ©„ ÜU¢ çÎH ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ÜïU Í¢Ú (²¢’Ýè
ÜU¢’Ï¢¼éËH¢ã) „ï }¢é¼¥GçËHÜGU ã¢ï ²ïã §„ „ï Ï¢ïã¼Ú ãñ çÜU Ï¢‹Î¢

Ï¢ñ¼éËH¢ã }¢ïæ ã¢ï ¥¢ñÚ çÎH çÜU„è ¥¢ñÚ à¢ãÚ ÜïU „¢ƒ ±¢Ï¢S¼¢ ã¢ï J”
}¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ ¥¢’H¢ ãG…ÚG ¼, §}¢¢}¢ï ¥ãHï „é‹Ý¼, }¢é…çgÎï ÎèÝ¢ï ç}¢ËH¼,
}¢¢ñH¢Ý¢ à¢¢ã §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ú…G¢ ¶G¢Ý Ýï ãGÚ}¢ñÝï

¼GçÄ²Ï¢ñÝ }¢ïæ }¢é…¢±Ú¼ (²¢’Ýè }¢éS¼çÜGUH çÜGU²¢}¢)
ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ çÜU²ï x¢» „é±¢H ÜïU …±¢Ï¢ }¢ïæ ¼zG„èHè ÎH¢§H ÎïÝï ÜïU
Ï¢¢’Î §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “çÏ¢H …é}H¢ ã}¢¢Úï Î¢ñÚ }¢ïæ }¢é…¢±Ú¼ (²¢’Ýè
}¢éS¼çÜGUH çÚã¢§à¢) ÜUè ÜGU¼G¥ÝG §…¢…G¼ Ýãèæ, ¥GvH G }¢‹Î ¥ÐÝï
çH²ï ÈGUÜGU¼G »ãGç¼²¢¼G ãè ÜUè Ú¢ã ¥ÐÝ¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ãÚ ©„ Ú¢S¼ï „ï
§…ç¼Ý¢Ï¢ ÜUÚ¼¢ (²¢’Ýè Ï¢™¼¢) ãñ ç…„ „ï ãH¢ÜU¼ }¢ïæ çx¢ÚÝï ÜU¢
ãG…Úï ¥S±Î
¶GÎà¢¢ ã¢ï, ç…„ Ýï ¥ÐÝï ÝzG„ ÜU¢ï „Ó™¢ „}¢Û¢¢ (çÜU Ï¢„ …è ¶GñÚ
ãñ, ÜéUÀ Ýãèæ ã¢ï¼¢) ©„ Ýï Û¢êÅï ÜUè ¼„ÎèÜGU ÜUè (çÜU ÝzG„ …¢ï çÜU ãñ
ãè Û¢êÅ¢ ©„ ÜU¢ï „Ó™¢ „}¢Û¢ Ï¢ñÆ¢ !) ¥¢ñÚ wG¢éÎ ©„ ÜU¢ }¢éà¢¢çãÎ¢ |¢è
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜUÚï (²¢’Ýè Îï¶ |¢è Hï) x¢¢ J (ÈGU¼¢±¢ Ú…Gç±Ä²¢ }¢é¶GÚü…¢ ç…. 10 „. 698)
(ãGÚ}¢ñÝï ¼GçÄ²Ï¢ñÝ }¢ïæ çÚã¢§à¢ §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝï ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ
¼ÈGGU„èHè }¢¢’Hê}¢¢¼ ÜïU çH²ï ÈGU¼¢±¢ Ú…Gç±Ä²¢ }¢é¶GÚü…¢, ç…. 10 „.
677 ¼¢ 698 ÜU¢ }¢é¼G¢H¥G¢ ÈGUÚ}¢¢§²ï)
ãGÚ}¢ ãñ ©„ï „¢ãG¼ï ãÚ Î¢ï ¥G¢H}¢
…¢ï çÎH ã¢ï ™éÜU¢ ãñ çà¢ÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢ (…G¢ñÜïGU Ý¢’¼)
“±¢ã v²¢ Ï¢¢¼ Œ²¢Úï }¢vÜïU ÜUè”

ÜïU ©‹Ýè„ ãéGMÈGU ÜUè çÝSÏ¢¼ „ï
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ ÜUè 19 wG¢é„êç„Ä²¢¼

(}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ ÜUè Ï¢ï à¢é}¢¢Ú wG¢êçÏ¢²¢ïæ
„ï ²ã¢æ ç„ÈüGU ©‹Ýè„ wG¢é„êç„Ä²¢¼ ÜU¢ ç…GRU çÜU²¢ x¢²¢ ãñ)
t ÝçÏ¢Ä²ï ÜUÚè}¢ }¢vÜU¼é H }¢é Ü UÚü } ¢¢

}¢ïæ ÐñÎ¢ ãé» t Œ²¢Úï ¥¢ÜGU¢ Ýï
ÎèÝï §SH¢}¢ ÜUè ¼ÏHèx¢G ÜU¢ ¥¢x¢G¢…G ²ãèæ ÈGUÚ}¢¢²¢ t ²ãèæ
ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ ãñ, §„è ÜU¢ ¼G±¢ÈGU çÜU²¢ …¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ Ý}¢¢…G }¢ïæ
Îé‹²¢ |¢Ú „ï §„è ¼GÚÈGU }¢éæã çÜU²¢ …¢¼¢ ãñ t }¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢
à¢ÚèÈGU ²ãèæ ÐÚ ãñ ç…„ }¢ïæ »ÜU Ý}¢¢…G ÜU¢ ¯±¢Ï¢ »ÜU H¢¶ Ý}¢¢…G
ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ãñ t ¥¢Ï¢ï …G}¢ …G}¢ ÜU¢ ÜéæU±¢æ t ãG…Úï ¥S±Î
ãG…Úï ¥S±Î
t “}¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢” ¥¢ñÚ t „ÈGU¢ }¢Ú±ã ²ãèæ ãñæ t }¢èÜGU¢¼
ÜïU Ï¢¢ãÚ „ï ¥¢Ýï ±¢Hï çÏ¢x¢ñGÚ »ãGÚ¢}¢ ÜïU }¢vÜïU }¢ïæ Î¢ç¶GH Ýãèæ ã¢ï
„ÜU¼ï t Îé‹²¢ |¢Ú „ï }¢é„H}¢¢Ý ãG… ÜUè „¥G¢Î¼ Ð¢Ýï ÜïU çH²ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
²ãèæ ãG¢ç…GÚ ã¢ï¼ï ãñæ t …¢ï §„ à¢ãÚï }¢éÜGUg„ }¢ïæ Î¢ç¶GH ã¢ï …¢»
}¢¢}¢êÝ (¥}Ý Ð¢Ýï ±¢H¢) ã¢ïx¢¢ t (çÎÝ ÜU¢ ÜéUÀ ±vG¼) ²ã¢æ ÜUè
x¢}¢èü ÐÚ „Ï¢í ÜUÚ HïÝï ±¢Hï ÜU¢ï …ã‹Ý}¢ ÜUè ¥¢x¢ „ï ÎêÚ çÜU²¢
…¢¼¢ ãñ t ²ã¢æ x¢G¢Úï çãGÚ¢ ãñ …ã¢æ }¢vÜUè }¢ÎÝè }¢éS¼GÈGU¢
ÐÚ ÐãHè ±ãGì² Ý¢ç…GH ãé§ü t ²ã¢æ ÐÚ ãÚ
}¢¢ñç„}¢ ÜïU ÈUH ç}¢H¼ï ãñæ t }¢ï’Ú¢…é‹ÝÏ¢è ¥¢ñÚ t ™¢æÎ ÜïU Î¢ï
ÅéÜUÇGï ã¢ïÝï ÜïU }¢¢ï’ç……G¢¼ §„ à¢ãÚ }¢ïæ …G¢çãÚ ãé» t Îé‹²¢ ÜU¢ „Ï¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
„ï ÐãH¢ Ðã¢ÇG …Ï¢Hï ¥Ï¢è ÜéUGÏ¢ñ„ ²ãèæ ±¢ÜïGU¥G ãñ t Œ²¢Úï Œ²¢Úï

¥¢ÜGU¢ Ýï ²ã¢æ ¥ÐÝè ãG²¢¼ï …G¢çãÚè ÜïU 53 Ï¢Ú„
x¢é…G¢Úï t ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ }¢ãÎè ÜU¢ ÁG¢éãêÚ }¢vÜU¼éH
}¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ ãè ã¢ïx¢¢ J

}¢ñæ }¢vÜïU }¢ïæ …¢ ÜUÚ ÜUMæx¢¢ ¼G±¢ÈGU ¥¢ñÚ
Ý„èÏ¢ ¥¢Ï¢ï …G}¢ …G}¢ }¢éÛ¢ï ã¢ïx¢¢ ÐèÝ¢
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 323)
ÜU¢’Ï¢ï ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ çÎH™SÐ }¢¢’Hê}¢¢¼
}¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ ÜUè „Ï¢ „ï ¥G…Gè}¢

ç…G²¢Ú¼ x¢¢ã ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ ãñ J ãÚ }¢é„H}¢¢Ý §„ ÜïU ÎèÎ¢Ú¢ï
¼G±¢ÈGU ÜïU çH²ï Ï¢ï ÜGUÚ¢Ú Úã¼¢ ãñ J ÜU¢’Ï¢¼éËH¢ã ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ
Ï¢¢’…G çÎH™SÐ }¢¢’Hê}¢¢¼ Ðïà¢ ÜUè …¢¼è ãñæ J ÜéUGÚ¥¢Ýï ÜUÚè}¢
ãG…Úï ¥S±Î
}¢ïæ ÜU§ü }¢ÜGU¢}¢¢¼ ÐÚ ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU ÜU¢ ç…GRïU ¶GñÚ çÜU²¢ x¢²¢
ãñ J ™éÝ¢‹™ï Ð¢Úã ¥Ã±H „êÚ¼éH Ï¢ÜGUÚã ¥¢²¼ 125 }¢ïæ
ÚÏÏ¢éH §GÏ¢¢Î §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ :
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ ²¢Î
ÜUÚ¢ï …Ï¢ ã}¢ Ýï §„ Í¢Ú ÜU¢ï H¢ïx¢¢ïæ ÜïU
çH²ï }¢Ú…¥G ¥¢ñÚ ¥}¢¢Ý Ï¢Ý¢²¢ J
ãGÚ}¢ }¢ïæ ÎçÚ‹Îï çà¢ÜU¢Ú ÜU¢ ÐèÀ¢ Ýãèæ ÜUÚ¼ï
§„ ¥¢²¼ï ÜUÚè}¢¢ ÜïU ¼ãG¼ì „ÎLH ¥ÈGU¢ç…GH ãG…ÚG ¼ï ¥GËH¢}¢¢
}¢¢ñH¢Ý¢ „çÄ²Î }¢éãG}}¢Î Ý§üG}¢égèÝ }¢éÚ¢Î¢Ï¢¢Îè
¶G…G¢§ÝéH §GÚÈGU¢Ý }¢ïæ çH¶¼ï ãñæ : (§„ ¥¢²¼ï }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ÜïU HzG…G)
“Ï¢ñ¼” „ï ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU }¢éÚ¢Î ãñ ¥¢ñÚ §„ }¢ïæ ¼}¢¢}¢ ãGÚ}¢ à¢ÚèÈGU
Î¢ç¶GH J “¥}Ý” Ï¢Ý¢Ýï „ï ²ïã }¢éÚ¢Î ãñ çÜU ãGÚ}¢ï ÜU¢’Ï¢¢ }¢ïæ ÜGUyH¢ï
x¢G¢Ú¼ ãGÚ¢}¢ ãñ ²¢ ²ïã çÜU ±ã¢æ çà¢ÜU¢Ú ¼ÜU ÜU¢ï ¥}Ý ãñ ²ã¢æ ¼ÜU çÜU
ãGÚ}¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ à¢ïÚ |¢ïçÇG²ï |¢è çà¢ÜU¢Ú ÜU¢ ÐèÀ¢ Ýãèæ ÜUÚ¼ï, À¢ïÇG ÜUÚ
H¢ñÅ …¢¼ï ãñæ J »ÜU ÜGU¢ñH ²ïã ãñ çÜU }¢¢ïç}¢Ý §„ }¢ïæ Î¢ç¶GH ã¢ï ÜUÚ
¥G…¢G Ï¢ „ï }¢¢}¢êÝ (}¢ãGÈUG ê…)G ã¢ï …¢¼¢ ãñ J ãGÚ}¢ ÜU¢ï §„ çH²ï “ãGÚ}¢”
ÜUã¢ …¢¼¢ ãñ çÜU §„ }¢ïæ ÜGUyH, çà¢ÜU¢Ú ãGÚ¢}¢ ± }¢}Ýê¥G ãñ J
¥x¢Ú ÜU¢ï§ü }¢é…çÚ}¢ |¢è Î¢ç¶GH ã¢ï …¢» ¼¢ï ±ã¢æ §„ „ï ¼¥GLü…G
(²¢’Ýè Ú¢ïÜU-Å¢ïÜU) Ý çÜU²¢ …¢»x¢¢ J
ÜU¢’Ï¢¢ „¢Úï …ã¢Ý ÜïU çH²ï Ú¢ãÝé}¢¢ ãñ
¥ËH¢ãé ÚãG}¢¢Ý ÜU¢ Ð¢Úã 4 „êÚ» ¥¢Hï §G}¢Ú¢Ý

¥¢²¼ Ý}Ï¢Ú 96 }¢ïæ ÈGUÚ}¢¢Ýï ¥G¢Hèà¢¢Ý ãñ :
¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : Ï¢ïà¢ÜU „Ï¢ }¢ïæ
ãG…Úï ¥S±Î
ÐãH¢ Í¢Ú …¢ï H¢ïx¢¢ïæ ÜUè §GÏ¢¢Î¼ ÜU¢ï }¢éÜUG ÚüÚ
ãé±¢ ±¢ïã ãñ …¢ï }¢vÜïU }¢ïæ ãñ, Ï¢ÚÜU¼
±¢H¢ ¥¢ñÚ „¢Úï …ã¢Ý ÜU¢ Ú¢ãÝé}¢¢ J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
²¢Ú ¶G¢Ý §„ ¥¢²¼ï ÜUÚè}¢¢ ÜïU ¼ãìG¼ ¼ãGÚèÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñæ : »ï }¢é„H}¢¢Ý¢ï ! ²¢ »ï „¢Úï §‹„¢Ý¢ï ! ²ÜGUèÝ „ï …¢Ý H¢ï çÜU
„¢Úè M» …G}¢èÝ ÐÚ „Ï¢ „ï ÐãHï ¥¢ñÚ „Ï¢ „ï ¥zG…GH Í¢Ú …¢ï
H¢ïx¢¢ïæ ÜïU ÎèÝè ¥¢ñÚ Îé‹²±è ÈGU¢§Î¢ïæ ÜïU çH²ï ÐñÎ¢ çÜU²¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ
Ï¢Ý¢²¢ x¢²¢ ±¢ïãè ãñ …¢ï çÜU }¢vÜU¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ ±¢ÜïUG¥G ãñ, Ý Ï¢ñ¼éH
}¢éÜUG g„ …¢ï ÎÚ…ï }¢ïæ |¢è ÜU¢’Ï¢ï ÜïU Ï¢¢’Î ãñ ¥¢ñÚ ÈGU…GèH¼ }¢ïæ |¢è J
(¼zG„èÚï Ý§üG}¢è, ç…. 4 „. 29 }¢éwG¼„ÚÝ) …Ï¢Hï ©ãGéÎ
“¥ËH¢ã ÜU¢ Ð¢ÜU Í¢Ú” ÜïU Ï¢¢Úã ãéM G ÈGU ÜUè

çÝSÏ¢¼ „ï ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ 12 }¢ÎÝè ÈêUH

²¢Ú ¶G¢Ý ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ÜU¢’Ï¢» }¢é¥GÁG…G}¢¢ ÜïU ÈGU…G¢§H
Ï¢ï à¢é}¢¢Ú ãñæ, §Ý }¢ïæ „ï ÜéUÀ ¥G…üG çÜU²ï …¢¼ï ãñæ :
{1} Ï¢ñ¼éH }¢éÜGUg„ ÜïU }¢àãêÚ Ï¢¢Ýè ãG…GÚ¼ï „éHñ}¢¢Ý ãñæ çÜU
¥¢Ð Ýï ç…‹Ý¢¼ „ï ¼¢’}¢èÚ ÜUÚ¢²¢ }¢x¢Ú ÜU¢’Ï¢¼éËH¢ã ÜïU }¢àãêÚ
Ï¢¢Ýè ãG…GÚ¼ï ¶GHèHéËH¢ã ãñæ {2} ÜU¢’Ï¢» }¢é¥GÁG…G}¢¢
}¢ïæ }¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢, „æx¢ï ¥S±Î ±x¢ñGÚ¢ »ï„è ÜéUGÎÚ¼ ÜUè çÝà¢¢çÝ²¢æ
}¢¢ñ…êÎ ãñæ …¢ï Ï¢ñ¼éH }¢éÜGUg„ }¢ïæ Ýãèæ {3} ÜU¢’Ï¢» }¢é¥GÁG…G}¢¢ ÐÚ
ÐÚ‹Îï Ýãèæ ©ÇG¼ï Ï¢çËÜU ©„ ÜïU ¥¢„ Ð¢„ ÈUÅ (²¢’Ýè ãÅ) …¢¼ï
ãñæ {4} ãGÚ}¢ï ÜU¢’Ï¢¢ }¢ïæ Ï¢ÜUÚè ¥¢ñÚ à¢ïÚ »ÜU …x¢ã Ð¢Ýè Ðè Hï¼ï
ãG…Úï ¥S±Î
ãñæ, ±ã¢æ çà¢ÜU¢Úè …¢Ý±Ú |¢è çà¢ÜU¢Ú Ýãèæ ÜUÚ¼ï {5} ãGÚ}¢ï ÜU¢’Ï¢¢
}¢ïæ ¼¢ çÜGU²¢}¢¼ …æx¢¢ï çÜGU¼¢H ãGÚ¢}¢ ãñ {6} ÜU¢’Ï¢» }¢é¥GÁG…G}¢¢
„¢Úï çãG…¢ç…G²¢ïæ wG¢é„ê„Ý }¢vÜïU ±¢H¢ïæ ÜUè ÐÚ±çÚà¢ ÜU¢ …GÚè¥G¢ ãñ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
çÜU ±¢ïã …x¢ã x¢GñÚ …Gè …GÚì¥G (²¢’Ýè Ï¢ï ¥¢Ï¢¢ï x²¢ã) ãñ, …ã¢æ
}¢¥G¢à¢ ÜïU …GÚ¢»¥G „Ï¢ Ý¢ÐñÎ ãñæ }¢x¢Ú ±ã¢æ ÜïU Ï¢¢çà¢‹Îï Îê„Ú¢ïæ „ï
ç…G²¢Î¢ }¢…Gï }¢ïæ ãñæ, x¢GÚ…G çÜU ±¢ïã …x¢ã ç„ÈGUü §GÏ¢¢Î¼¢ïæ ÜïU çH²ï ãñ
{7} ÚÏ¢ ¼¥G¢H¢ Ýï ÜU¢’Ï¢ï ÜUè çãGÈUG ¢…G¼ wG¢Îé ÈGUÚ}¢¢§ü çÜU ÈGUèH (²¢’Ýè
ã¢ƒè) ±¢H¢ïæ ÜU¢ï ¥Ï¢¢Ï¢èH „ï }¢Ú±¢ çÎ²¢ {8} ãG… ã}¢ïà¢¢ ÜU¢’Ï¢ï
ãè ÜU¢ ãé±¢, Ï¢ñ¼éH }¢éÜUG g„ ÜU¢ ãG… ÜU|¢è Ý ãé±¢ {9} ¥ËH¢ã ÜïU
¥¢ç¶GÚè ÝÏ¢è ãéÁG ¢G êÚ }¢éã}G }¢Îï }¢éS¼GÈUG ¢ ÜU¢’Ï¢» …Ï¢Hï ©ãGéÎ
}¢é¥ÁG …G }G ¢¢ ÜïU Ð¢„ }¢vÜU¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ ÐñÎ¢ ãé» {10} ÚÏ¢ ¼¥G¢H¢ Ýï
ÜU¢’Ï¢ï ÜïU à¢ãÚ ãè ÜU¢ï (²¢’Ýè ¥}Ý ±¢H¢ à¢ãÚ) ÈGUÚ}¢¢²¢
¥¢ñÚ §„è ÜUè ÜGU„}¢ ÈGUÚ}¢¢§ü çÜU ÈGUÚ}¢¢²¢ :
¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ §„ ¥}Ý ±¢Hï à¢ãÚ ÜUè (ÜGU„}¢)

{11} ÜU¢’Ï¢» }¢é¥GÁG…G}¢¢ ÜïU Ð¢„ »ÜU “ÝïÜUè” ÜU¢ ¯±¢Ï¢
»ÜU H¢¶ ¥¢ñ Ú Ï¢ñ ¼ é H }¢é Ü G U g„ Üï U Ð¢„ Ð™¢„ ã…G ¢ Ú
{12} çÈGUçÚà¼¢ïæ ¥¢ñÚ Ï¢ãé¼ „ï ¥ç}Ï¢²¢ ÜU¢ çÜGUÏH¢ ÜU¢’Ï¢¢

ãè Úã¢ Ý çÜU Ï¢ñ¼éH }¢éÜUG g„ J (¼zG„èÚï Ý§üG}¢è, ç…. 4 „. 30-31)
Ï¢è}¢¢Ú ÐÚ‹Îï ã±¢» ÜU¢’Ï¢¢ „ï §GH¢… ÜUÚ¼ï ãñæ
„ÎLH ¥ÈGU¢ç…GH ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢¢ñH¢Ý¢ „çÄ²Î

}¢éãG}}¢Î Ý§üG}¢égèÝ }¢éÚ¢Î¢Ï¢¢Îè ¶G…G¢§ÝéH §GÚÈGU¢Ý
}¢ïæ Ð¢Úã „êÚ» ¥¢Hï §G}¢Ú¢Ý ÜUè 97 ±èæ ¥¢²¼ï ÜUÚè}¢¢
ãG…Úï ¥S±Î
(¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ©„ }¢ïæ ¶éHè çÝà¢¢çÝ²¢æ ãñæ)
ÜUè ¼zG„èÚ }¢ïæ çH¶¼ï ãñæ : …¢ï §„ ÜUè ãéG}¢ü¼¢ï ÈGU…GèH¼ ÐÚ
ÎH¢H¼ ÜUÚ¼è ãñæ, ©Ý çÝà¢¢çÝ²¢ïæ }¢ïæ „ï Ï¢¢’…G ²ïã ãñæ çÜU ÐÚ‹Îï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU ÜïU ªÐÚ Ýãèæ Ï¢ñÆ¼ï ¥¢ñÚ ©„ ÜïU ªÐÚ „ï
ÐÚ±¢…G Ýãèæ ÜUÚ¼ï Ï¢çËÜU ÐÚ±¢…G ÜUÚ¼ï ãé» ¥¢¼ï ãñæ ¼¢ï §{Ú
©{Ú ãÅ …¢¼ï ãñæ ¥¢ñÚ …¢ï ÐÚ‹Îï Ï¢è}¢¢Ú ã¢ï …¢¼ï ãñæ ±¢ïã ¥ÐÝ¢
§GH¢… ²ïãè ÜUÚ¼ï ãñæ çÜU ã±¢» ÜU¢’Ï¢¢ }¢ïæ ã¢ï ÜUÚ x¢é…GÚ …¢»æ §„è
„ï §‹ãïæ çà¢ÈGU¢ ã¢ï¼è ãñ ¥¢ñÚ ±éãêGà¢ (²¢’Ýè …æx¢Hè …¢Ý±Ú) »ÜU
Îê„Úï ÜU¢ï ãGÚ}¢ }¢ïæ §ü…G¢ Ýãèæ Îï¼ï ãGœ¢¢ çÜU ÜéUœ¢ï ©„ „Ú…G}¢èÝ }¢ïæ
çãÚÝ ÐÚ Ýãèæ Î¢ñÇG¼ï ¥¢ñÚ ±ã¢æ çà¢ÜU¢Ú Ýãèæ ÜUÚ¼ï ¥¢ñÚ H¢ïx¢¢ïæ ÜïU
çÎH }¢vÜU» }¢é¥GÁG…G}¢¢ ÜUè ¼GÚÈGU ç¶™¼ï ãñæ ¥¢ñÚ ©„ ÜUè
¼GÚÈGU Ý…GÚ ÜUÚÝï „ï ¥¢„êæ …¢Úè ã¢ï¼ï ãñæ ¥¢ñÚ ãÚ à¢Ï¢ï …é}¢é¥G¢
ÜU¢ï ¥Ú±¢ãGï ¥¢ñçH²¢ ©„ ÜïU çx¢Îü ãG¢ç…GÚ ã¢ï¼è ãñæ ¥¢ñÚ …¢ï
ÜU¢ï§ü ©„ ÜUè Ï¢ïãéG}¢ü¼è ÜU¢ ÜGUSÎ ÜUÚ¼¢ ãñ Ï¢ÚÏ¢¢Î ã¢ï …¢¼¢ ãñ J

(¶G…G¢§ÝéH §GÚÈGU¢Ý)
ÜU¢’Ï¢ï ÜUè ç…G²¢Ú¼ §GÏ¢¢Î¼ ãñ
ãGÎè¯ï Ð¢ÜU }¢ïæ ãñ : ÜU¢’Ï¢» }¢é¥GÁG…G}¢¢ Îï¶Ý¢ §GÏ¢¢Î¼,

ÜéUGÚ¥¢Ýï ¥G…Gè}¢ ÜU¢ï Îï¶Ý¢ §GÏ¢¢Î¼ ãñ ¥¢ñÚ ¥G¢çH}¢ ÜU¢ ™ïãÚ¢
Îï¶Ý¢ §GÏ¢¢Î¼ ãñ J »ÜU ¥¢ñÚ
ãG…Úï ¥S±Î
çÚ±¢²¼ }¢ïæ ãñ : …G}¢ …G}¢ ÜUè ¼GÚÈGU Îï¶Ý¢ §GÏ¢¢Î¼ ãñ J
ÜU¢’Ï¢¢ çÜGUÏH¢ ãñ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §ÏÝï ¥GÏÏ¢¢„ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ :
ÝçÏ¢Ä²ï ÜUÚè}¢ …Ï¢ ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ Î¢ç¶GH
ãé» ¼¢ï ©„ ÜïU x¢¢ïà¢¢ïæ (²¢’Ýè ÜU¢ïÝ¢ïæ) }¢ïæ Îé¥G¢ }¢¢æx¢è ¥¢ñÚ Ý}¢¢…G Ý
ÐÉGè ãGœ¢¢ çÜU ±ã¢æ „ï ¼à¢ÚèÈGU Hï ¥¢» …Ï¢ çÝÜUHï ¼¢ï Î¢ï Úv¥G¼ïæ
ÜU¢’Ï¢ï ÜïU „¢}¢Ýï ÐÉGèæ ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ : ²ïã ãñ çÜGUÏH¢ J

²¢Ú ¶G¢Ý “²ïã ãñ çÜGUÏH¢” ÜUè ±…G¢ãG¼ }¢ïæ çH¶¼ï
ãñæ : ²¢’Ýè ¼¢ çÜGU²¢}¢¼ ÜU¢’Ï¢¢ ¼}¢¢}¢ }¢é„H}¢¢Ý¢ïæ ÜU¢ çÜGUÏH¢ ã¢ï

™éÜU¢ ÜU|¢è }¢‹„ê¶G (Cancel) Ý ã¢ïx¢¢, §„ }¢ïæ H¼GèÈGU (²¢’Ýè
Ï¢¢ÚèÜU) §à¢¢Ú¢ §„ ¼GÚÈGU |¢è ã¢ï Úã¢ ãñ çÜU ÜU¢’Ï¢ï ÜU¢ ãÚ çãGS„¢
çÜGUÏH¢ ãñ „¢Ú¢ ÜU¢’Ï¢¢ Ý}¢¢…Gè ÜïU „¢}¢Ýï ã¢ïÝ¢ …GMÚè Ýãèæ J

(ç}¢¥¢ü¼éH }¢Ý¢…èãG, ç…. 1, „. 429)
ÜU¢’Ï¢ï ÜïU ¥‹ÎÚ Ý}¢¢…G }¢ïæ ÜUã¢æ L¶G ÜUÚï ?

ÜUè }¢¼GÏ¢ê¥¢G 1250 „ÈGUãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÜU¼¢Ï¢, “Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼
ç…ËÎ ¥Ã±H” „ÈGUãG¢ 487 ÐÚ }¢S¥H¢ Ý}Ï¢Ú 50 ãñ : ÜU¢’Ï¢»
ãG…Úï ¥S±Î
}¢é¥GÁG…G}¢¢ ÜïU ¥‹ÎÚ Ý}¢¢…G ÐÉGè, ¼¢ï ç…„ L¶G ™¢ãï ÐÉGï, ÜU¢’Ï¢ï
ÜUè À¼ ÐÚ |¢è Ý}¢¢…G ã¢ï …¢»x¢è, }¢x¢Ú ©„ ÜUè À¼ ÐÚ ™ÉGÝ¢
}¢}Ýê¥G ãñ J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ç„ÈUüG ¼èÝ }¢çS…Î¢ïæ ÜïU çH²ï
„ÈGUÚ ÜUè ãGÎè¯ }¢¥G ¼à¢ÚèãG
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê ãéÚñÚ¢ „ï çÚ±¢²¼ ãñ çÜU
Ú„êHéËH¢ã Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¼èÝ }¢çS…Î¢ïæ ÜïU ç„±¢
¥¢ñÚ çÜU„è ¼GÚÈGU ÜU…¢±ï Ý Ï¢¢æ{ï …¢»æ (²¢’Ýè „ÈGUÚ Ý çÜU²¢ …¢»)
(1) }¢çS…Îï ãGÚ¢}¢, (2) }¢çS…Îï ÝÏ¢±è ¥¢ñÚ (3) }¢çS…Îï ¥vG„¢ J

²¢Ú ¶G¢Ý ¼ãGÚèÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ²¢’Ýè ç„±¢ §Ý }¢çS…Î¢ïæ
ÜïU çÜU„è ¥¢ñÚ }¢çS…Î ÜUè ¼GÚÈGU §„ çH²ï „ÈGUÚ ÜUÚ ÜïU …¢Ý¢ çÜU
±ã¢æ Ý}¢¢…G ÜU¢ ¯±¢Ï¢ ç…G²¢Î¢ ãñ }¢}Ýê¥G ãñ …ñ„ï Ï¢¢’…G H¢ïx¢
…é}¢é¥G¢ ÐÉGÝï Ï¢Î¢²êæ „ï ÎïãìHè …¢¼ï ƒï ¼¢çÜU ±ã¢æ ÜUè …¢}¢ï¥G
}¢çS…Î }¢ïæ ¯±¢Ï¢ ç…G²¢Î¢ ç}¢Hï ²ïã x¢GH¼G ãñ J (¼èÝ ÜïU §GH¢±¢)
ãÚ …x¢ã ÜUè }¢çS…Îïæ ¯±¢Ï¢ }¢ïæ Ï¢Ú¢Ï¢Ú ãñæ J §„ ¼¢ñ…èã (ÎHèH)
ÐÚ ãGÎè¯ çÏ¢ËÜéUH ±¢…ïGãG ãñ J Ï¢¢’…G H¢ïx¢¢ïæ Ýï §„ ÜïU }¢¢’Ý¢ ²ïã
„}¢Û¢ï çÜU ç„±¢ §Ý ¼èÝ }¢çS…Î¢ïæ ÜïU çÜU„è ¥¢ñÚ }¢çS…Î ÜUè ¼GÚÈGU
„ÈGUÚ ãè ãGÚ¢}¢ ãñ J çHã¢…G¢ ©G„ü, ç…G²¢Ú¼ï ÜéUGÏ¢êÚ ±x¢ñGÚ¢ ÜïU çH²ï
ãG…Úï ¥S±Î
„ÈGUÚ ãGÚ¢}¢ J ¥x¢Ú ²ïã }¢¼GHÏ¢ ã¢ï ¼¢ï çÈUÚ ç¼…¢Ú¼, §GH¢…,
Î¢ïS¼¢ïæ ÜUè }¢éH¢ÜGU¢¼, §GË}¢ï ÎèÝ „è¶Ýï ±x¢GñÚ¢ ¼}¢¢}¢ ÜU¢}¢¢ïæ ÜïU
çH²ï „ÈGUÚ ãGÚ¢}¢ ã¢ïæx¢ï ¥¢ñÚ ²ïã ãGÎè¯, ÜéUGÚ¥¢Ý ÜïU ç¶GH¢ÈGU ãè
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ã¢ïx¢è ¥¢ñÚ Îèx¢Ú ¥ãG¢Îè¯ ÜïU |¢è, ÚÏ¢ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ :
¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¼é}¢
ÈGUÚ}¢¢ Î¢ï, …G}¢èÝ }¢ïæ „ñÚ ÜUÚ¢ï
çÈUÚ Îï¶¢ï çÜU Û¢éÅH¢Ýï ±¢H¢ïæ
ÜU¢ ÜñU„¢ ¥‹…¢}¢ ãé±¢ J
“ç}¢ÜGU¢ü¼” Ýï §„è …x¢ã ¥¢ñÚ “à¢¢}¢è” Ýï (Ï¢¢Ï¢) …Ï¢Hï ©ãGéÎ
“ç…G²¢Ú¼ï ÜéUGÏ¢êÚ” }¢ïæ ÈGUÚ}¢¢²¢ çÜU “™êæçÜU §Ý ¼èÝ }¢„¢ç…Î ÜïU

ç„±¢ ¼}¢¢}¢ }¢çS…Îïæ ¯±¢Ï¢ }¢ïæ Ï¢Ú¢Ï¢Ú ãñæ §„ çH²ï ¥¢ñÚ }¢çS…Î¢ïæ
ÜUè ¼GÚÈGU (ç…G²¢Î¢ ¯±¢Ï¢ ãG¢ç„H ÜUÚÝï ÜUè çÝÄ²¼ „ï) „ÈGUÚ
}¢}Ýê¥G ãñ ¥¢ñÚ ¥¢ñçH²¢©ËH¢ã ÜUè ÜGUÏ¢íæï ÈéU²G …
ê ¢G ï Ï¢ÚÜU¢¼ }¢ïæ }¢éw¼G çHÈGU
ãñæ, çHã¢…G¢ ç…G²¢Ú¼ï ÜéUGÏ¢êÚ ÜïU çH²ï „ÈGUÚ …¢§…G J”

(ç}¢¥¢ü¼éH }¢Ý¢…èãG ç….1 „. 431, )

ãÚ ÜGUÎ}¢ ÐÚ ÝïÜUè ¥¢ñÚ ¶G¼G¢ ÜUè }¢é¥G¢ÈGUè
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê ãéÚñÚ¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU

}¢ñæ Ýï ¥Ï¢éH ÜGU¢ç„}¢ }¢éãG}}¢ÎéÚü„êHéËH¢ã ÜU¢ï
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãé» „éÝ¢ : “…¢ï ¶G¢Ý» ÜU¢’Ï¢¢ ÜïU ÜGUSÎ (²¢’Ýè §Ú¢Îï)
ãG…Úï ¥S±Î
„ï ¥¢²¢ ¥¢ñÚ ªæÅ ÐÚ „é±¢Ú ãé±¢ ¼¢ï ªæÅ …¢ï ÜGUÎ}¢ ©Æ¢¼¢ ¥¢ñÚ
Ú¶¼¢ ãñ, ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ©„ ÜïU Ï¢ÎHï ©„ ÜïU çH²ï ÝïÜUè
çH¶¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ¶G¼G¢ ç}¢Å¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ÎÚ…¢ Ï¢éH‹Î ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ,
²ã¢æ ¼ÜU çÜU …Ï¢ ÜU¢’Ï¢» }¢é¥GÁG…G}¢¢ ÜïU Ð¢„ Ðãéæ™¢ ¥¢ñÚ ¼G±¢ÈGU
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
çÜU²¢ ¥¢ñÚ „ÈGU¢ ± }¢Ú±ã ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý „¥Gì² ÜUè çÈUÚ „Ú
}¢éæÇ¢²¢ ²¢ Ï¢¢H ÜU¼Ú±¢» ¼¢ï x¢éÝ¢ã¢ïæ „ï »ï„¢ çÝÜUH x¢²¢, …ñ„ï
©„ çÎÝ çÜU }¢¢æ ÜïU ÐïÅ „ï ÐñÎ¢ ãé±¢ J”
„çÄ²ÎéÝ¢ ¥¢Î}¢ ¥¢ñÚ ÜU¢’Ï¢¢
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥¢Î}¢ „çÈGUÄ²éËH¢ã …Ï¢Hï ©ãGéÎ

…Ï¢ …‹Ý¼ „ï §„ Îé‹²¢ }¢ïæ ¼à¢ÚèÈGU H¢» ¼¢ï ÚÏÏ¢éH §GÏ¢¢Î ÜUè
Ï¢¢Úx¢¢ã }¢ïæ ±ãGà¢¼ ± ¼‹ã¢§ü ÜUè ÈGUçÚ²¢Î ÜUè J Ð„ ¥ËH¢ã
Ýï ¥¢Ð ÜU¢ï ÜU¢’Ï¢ï ÜUè ¼¢’}¢èÚ ¥¢ñÚ
©„ ÜïU ¼G±¢ÈGU ÜU¢ ãéGv}¢ çÎ²¢, ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ÝêãG Ýç…Ä²éËH¢ã

ÜïU …G}¢¢Ýï ¼ÜU ²ïãè ÜU¢’Ï¢¢ Ï¢Ú ÜGUÚ¢Ú Úã¢,
yG¢êÈGU¢Ýï ÝêãG }¢ïæ §„ ÜU¢’Ï¢ï ÜU¢ï „¢¼±ïæ ¥¢S}¢¢Ý ÜUè ¼GÚÈGU ªÐÚ ÜU¢’Ï¢ï
ÜïU ãéGÎêÎ ÜUè „è{ }¢ïæ ©Æ¢ çH²¢ x¢²¢, ¥Ï¢ ±ã¢æ ÐÚ çÈGUçÚà¼ï ©„
Í¢Ú }¢ïæ ¥ËH¢ã ÜUè §GÏ¢¢Î¼ ÜUÚ¼ï ãñæ J
ç±H¢Î¼ ÜUè wG¢éà¢è }¢ïæ ÜU¢’Ï¢ï ÐÚ Û¢‹Ç¢
„çÄ²Î¼éÝ¢ ¥¢}¢ïÝ¢ ÈGUÚ}¢¢¼è ãñæ : }¢ñæ Ýï

Îï¶¢ çÜU ¼èÝ Û¢‹Çï ÝSÏ¢ çÜU²ï x¢» J »ÜU }¢à¢çÚÜGU }¢ïæ, Îê„Ú¢
}¢x¢GçÚÏ¢ }¢ïæ, ¼è„Ú¢ ÜU¢’Ï¢ï ÜUè À¼ ÐÚ ¥¢ñÚ ÝçÏ¢Ä²ï ÚãG}¢¼
ãG…Úï ¥S±Î
ÜUè ç±H¢Î¼ ã¢ï x¢§ü J
MãGéH ¥}¢èæ Ýï x¢¢ÇG¢ ÜU¢’Ï¢ï ÜUè À¼ Ðï Û¢‹Ç¢
¼¢ ¥Gà¢ü ©ÇG¢ ÈUÚïÚ¢ „éÏãGï à¢Ï¢ï ç±H¢Î¼
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜU¢’Ï¢ï ÜUè »ÜU …GÏ¢¢Ý ¥¢ñÚ Î¢ï ã¢ïæÅ ãñæ

à¢ãÝà¢¢ãï wG ¢ é à ¢ ç¶G „ ¢H, Ðñ Ü UÚï ãé G S Ý¢ï …}¢¢H
ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï ¥G¢Hèà¢¢Ý ãñ : Ï¢ïà¢ÜU ÜU¢’Ï¢ï ÜUè
»ÜU …GÏ¢¢Ý ¥¢ñÚ Î¢ï ã¢ïæÅ ãñæ ¥¢ñÚ §„ Ýï çà¢ÜU¢²¼ ÜUÚ¼ï ãé»
¥G…üG ÜUè : ²¢ ÚÏÏ¢ ! }¢ïÚè ¼GÚÈGU Ï¢¢Ú Ï¢¢Ú ¥¢Ýï ±¢Hï ¥¢ñÚ
}¢ïÚè ç…G²¢Ú¼ ÜUÚÝï ±¢Hï ÜU}¢ ã¢ï x¢» ãñæ ! ¼¢ï ¥ËH¢ã
Ýï ±ãGì² ÈGUÚ}¢¢§ü : }¢ñæ wG¢éà¢ê¥G ± wG¢éÁG¢ê¥G ¥¢ñÚ „…Îï ÜUÚÝï ±¢H¢

§‹„¢Ý ÐñÎ¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï ±¢H¢ ãêæ …¢ï ¼ïÚ¢ §„ ¼GÚãG }¢éà¼¢ÜGU (²¢’Ýè
à¢¢ñÜGU Ú¶Ýï ±¢H¢) ã¢ïx¢¢ ç…„ ¼GÚãG ÜUÏ¢ê¼Úè ¥ÐÝï ¥‹Ç¢ïæ ÜUè
}¢éà¼¢ÜGU (²¢’Ýè à¢¢ñÜGU Ú¶Ýï ±¢Hè) ã¢ï¼è ãñ J
HàÜUÚï „éHñ}¢¢Ý ¥¢ñÚ ÜU¢’Ï¢¢

ÜUè }¢¼GÏ¢ê¥G¢ 561 „ÈGUãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÜU¼¢Ï¢ “}¢ËÈGUê…G¢¼ï
¥¢’H¢ ãG…GÚ¼” „ÈGUãG¢ 130 ÐÚ ãñ : ãG…GÚ¼ï „éHñ}¢¢Ý ÜU¢
¼wG¼ ã±¢ ÐÚ ©ÇG¼¢ …¢ Úã¢ ƒ¢ …Ï¢ ÜU¢’Ï¢» }¢é¥GÁG…G}¢¢ „ï
ãG…Úï ¥S±Î
x¢é…GÚ¢ ¼¢ï ÜU¢’Ï¢¢ Ú¢ï²¢ ¥¢ñÚ Ï¢¢Úx¢¢ãï ¥ãGçÎÄ²¼ }¢ïæ (²¢’Ýè ¥ËH¢ã
ÜïU ãéGÁG¢êÚ) ¥G…üG ÜUè, çÜU »ÜU ÝÏ¢è ¼ïÚï ¥ç}Ï¢²¢ „ï ¥¢ñÚ
»ÜU HàÜUÚ ¼ïÚï HàÜUÚ¢ïæ „ï x¢é…ÚG ¢, Ý }¢éÛ¢ }¢ïæ ©¼Ú¢ Ý Ý}¢¢…G ÐÉGè J
§„ ÐÚ §à¢¢üÎï Ï¢¢Úè ¼¥G¢H¢ ãé±¢ : Ý Ú¢ï ! }¢ñæ ¼ïÚ¢ ãG… ¥ÐÝï Ï¢‹Î¢ïæ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÐÚ ÈGU…üG ÜUMæx¢¢ …¢ï ¼ïÚè ¼GÚÈGU »ï„ï ÅêÅïæx¢ï …ñ„ï ÐÚ‹Î¢ ¥ÐÝï Í¢¢ïæ„Hï
ÜUè ¼GÚÈGU ¥¢ñÚ »ï„ï Ú¢ï¼ï ãé» Î¢ñÇGïæx¢ï ç…„ ¼GÚãG ªæÅÝè ¥ÐÝï Ï¢Ó™ï
ÜïU à¢¢ñÜGU }¢ïæ ¥¢ñÚ ¼éÛ¢ (²¢’Ýè ¼ïÚï à¢ãÚ) }¢ïæ ÝçÏ¢Ä²ï ¥¢ç¶GLÁG…G}¢¢æ
( ) ÜU¢ï ÐñÎ¢ ÜUMæx¢¢ …¢ï }¢éÛ¢ï „Ï¢ ¥ç}Ï¢²¢
( ) „ï ç…G²¢Î¢ Œ²¢Ú¢ ãñ J
ÜU¢’Ï¢¢ „¢ïÝï ÜUè …G‹…èÚ¢ïæ }¢ïæ
Ï¢¢æ{ ÜUÚ }¢ãGà¢Ú }¢ïæ H¢²¢ …¢»x¢¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ

ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ±ãìÏ¢ çÏ¢Ý }¢éÝÏÏ¢ïã ÈGUÚ}¢¢¼ï
ãñæ : “¼¢ñÚ¢¼ à¢ÚèÈGU” }¢ïæ ãñ çÜU ¥ËH¢ã Ï¢Ú¢ï…Gï çÜGU²¢}¢¼
¥ÐÝï „¢¼ H¢¶ }¢éÜUG ÚüÏ¢ çÈGUçÚà¼¢ïæ ÜU¢ï |¢ï…ïx¢¢ ç…Ý }¢ïæ „ï ãÚ »ÜU ÜïU
ã¢ƒ }¢ïæ „¢ïÝï ÜUè »ÜU …G‹…èÚ ã¢ïx¢è ¥ËH¢ã ÈGUÚ}¢¢»x¢¢ :

“…¢¥¢ï ! ¥¢ñÚ ÜU¢’Ï¢¢ §Ý …G‹…èÚ¢ïæ }¢ïæ Ï¢¢æ{ ÜUÚ }¢ãGà¢Ú ÜUè ¼GÚÈGU
Hï ¥¢¥¢ï,” çÈGUçÚà¼ï …¢»æx¢ï ©„ï …G‹…èÚ¢ïæ „ï Ï¢¢æ{ ÜUÚ ¶èæ™ïæx¢ï ¥¢ñÚ
»ÜU çÈGUçÚà¼¢ ÐéÜU¢Úïx¢¢ : “»ï ÜU¢’Ï¢¼éËH¢ã ! ™H J” ¼¢ï ÜU¢’Ï¢»
}¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ÜUãïx¢¢ : “}¢ñæ Ýãèæ ™Hêæx¢¢ …Ï¢ ¼ÜU }¢ïÚ¢ „é±¢H ÐêÚ¢ Ý ã¢ï
…¢» J” ÈGU…G¢» ¥¢S}¢¢Ýè „ï »ÜU çÈGUçÚà¼¢ ÐéÜU¢Úïx¢¢ : “¼ê „é±¢H
ÜUÚ !” ¼¢ï ÜU¢’Ï¢¢ Ï¢¢Úx¢¢ãï §H¢ãè }¢ïæ ¥G…üG ÜUÚïx¢¢ : “»ï ¥ËH¢ã
! ¼ê }¢ïÚï ÐÇG¢ï„ }¢ïæ }¢ÎÈGUêÝ }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ ÜïU ãGÜUG }¢ïæ }¢ïÚè à¢ÈGU¢¥G¼
ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢ J” ¼¢ï ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU »ÜU ¥¢±¢…G „éÝïx¢¢ : “}¢ñæ Ýï ¼ïÚè
ÎÚwG±¢S¼ ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢ Hè J” ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ±ãìÏ¢ çÏ¢Ý
}¢éÝÏÏ¢ïã ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : “çÈUÚ }¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢
ãG…Úï ¥S±Î
}¢ïæ ÎzGÝ ã¢ïÝï ±¢H¢ïæ ÜU¢ï ©Æ¢²¢ …¢»x¢¢ ç…Ý ÜïU
™ïãÚï „ÈïGUÎ ã¢ïæx¢ï J ±¢ïã „Ï¢ »ãGÚ¢}¢ ÜUè ãG¢H¼ }¢ïæ ÜU¢’Ï¢ï ÜïU çx¢Îü
…}¥G ã¢ï ÜUÚ ¼çËÏ¢Ä²¢ (²¢’Ýè HÏÏ¢ñÜU) ÜUã Úãï ã¢ïxæ ¢ï J çÈUÚ çÈGUçÚà¼ï
ÜUãïxæ ¢ï : »ï ÜU¢’Ï¢¢ ! ¥Ï¢ ™H J ¼¢ï ±¢ïã ÜUãïx¢¢ : “}¢ñæ Ýãèæ ™Hêæx¢¢, …Ï¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¼ÜU çÜU }¢ïÚè ÎÚwG±¢S¼ ÜGUÏ¢êH ã¢ï …¢» J” ¼¢ï ÈGU…G¢» ¥¢S}¢¢Ýè „ï
»ÜU çÈGUçÚà¼¢ ÐéÜU¢Úïx¢¢ : ¼ê }¢¢æx¢, ¼éÛ¢ï çÎ²¢ …¢»x¢¢ J ¼¢ï ÜU¢’Ï¢¢
à¢ÚèÈGU ÜUãïx¢¢ : “»ï ¥ËH¢ã ! ¼ïÚï x¢éÝãx¢¢Ú Ï¢‹Îï …¢ï §ÜUnï
ã¢ï ÜUÚ ÎêÚ ÎêÚ „ï x¢éÏG ¢¢Ú ¥¢HêÎ }¢ïÚï Ð¢„ ¥¢» J ©‹ã¢ïæ Ýï ¥ÐÝï ¥ãGH¢ï
§G²¢H ¥¢ñÚ ¥ãGÏ¢¢Ï¢ ÜU¢ï À¢ïÇG¢, ©‹ã¢ïæ Ýï ÈGUÚ}¢¢æ Ï¢ÚÎ¢Úè ¥¢ñÚ ç…G²¢Ú¼
ÜïU à¢¢ñÜGU }¢ïæ çÝÜUH ÜUÚ ¼ïÚï ãéGv}¢ ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU }¢Ý¢ç„ÜïU ãG… ¥Î¢
çÜU²ï, ¼¢ï }¢ñæ ¼éÛ¢ „ï „é±¢H ÜUÚ¼¢ ãêæ çÜU ©Ý ÜïU ãGÜGU }¢ïæ }¢ïÚè …Ï¢Hï ©ãGéÎ
à¢ÈGU¢¥G¼ ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢, ©Ý ÜU¢ï çÜGU²¢}¢¼ ÜUè Í¢Ï¢Ú¢ãÅ „ï ¥}Ý
§GÝ¢²¼ ÈGUÚ}¢¢ ¥¢ñÚ ©‹ãïæ }¢ïÚï çx¢Îü …}¥G ÜUÚ Îï J” ¼¢ï »ÜU çÈGUçÚà¼¢
çÝÎ¢ Îïx¢¢ : »ï ÜU¢’Ï¢¢ ! ©Ý }¢ïæ »ï„ï H¢ïx¢ |¢è ã¢ïæx¢ï ç…‹ã¢ïæ Ýï ¼ïÚï
¼G±¢ÈGU ÜïU Ï¢¢’Î x¢éÝ¢ã¢ïæ ÜU¢ §<¼ÜU¢Ï¢ çÜU²¢ ã¢ïx¢¢ ¥¢ñÚ §Ý ÐÚ §„Ú¢Ú
ÜUÚ ÜïU ¥ÐÝï ªÐÚ …ã‹Ý}¢ ±¢ç…Ï¢ ÜUÚ çH²¢ ã¢ïx¢¢ J ¼¢ï ÜU¢’Ï¢¢
¥G…üG ÜUÚïx¢¢ : “»ï ¥ËH¢ã ! §Ý x¢éÝãx¢¢Ú¢ïæ ÜïU ãGÜUG }¢ïæ |¢è }¢ïÚè
à¢ÈGU¢¥G¼ ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢ ç…Ý ÐÚ …ã‹Ý}¢ ±¢ç…Ï¢ ã¢ï ™éÜU¢ ãñ J” ¼¢ï
¥ËH¢ã ÈGUÚ}¢¢»x¢¢ : “}¢ñæ Ýï ©Ý ÜïU ãGÜUG }¢ïæ ¼ïÚè à¢ÈGU¢¥G¼

ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢§ü J” ¼¢ï ±¢ïãè çÈGUçÚà¼¢ çÝÎ¢ ÜUÚïx¢¢ : ç…„ Ýï ÜU¢’Ï¢ï ÜUè
ç…G²¢Ú¼ ÜUè ƒè ±¢ïã Îèx¢Ú H¢ïx¢¢ïæ „ï ¥Hx¢ ã¢ï …¢» J ¥ËH¢ã
©Ý „Ï¢ ÜU¢ï ÜU¢’Ï¢ï ÜïU çx¢Îü …}¥G ÜUÚ Îïx¢¢ J ©Ý ÜïU ™ïãÚï „ÈïUG Î
ã¢ïæx¢ï ¥¢ñÚ ±¢ïã …ã‹Ý}¢ „ï Ï¢ï ¶G¢ñÈUG ã¢ï ÜUÚ ¼G±¢ÈGU ÜUÚ¼ï ãé» ¼çËÏ¢²¢
ÜUãïæx¢ï J çÈUÚ çÈGUçÚà¼¢ ÐéÜU¢Úïx¢¢ : »ï ÜU¢’Ï¢¼éËH¢ã ! ™H J ¼¢ï ÜU¢’Ï¢¢
à¢ÚèÈGU (§„ ¼GÚãG) ¼çËÏ¢²¢ ÜUãïx¢¢ :
ãG…Úï ¥S±Î
çÈUÚ çÈGUçÚà¼ï ©„ ÜU¢ï ¶èæ™ ÜUÚ }¢ñÎ¢Ýï }¢ãGà¢Ú ¼ÜU Hï …¢»æx¢ï J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ï¢Ú¢ï…Gï çÜGU²¢}¢¼ ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢
ÎéËãÝ ÜUè ¼GÚãG ©Æ¢²¢ …¢»x¢¢
}¢‹ÜGUêH ãñ çÜU ¥ËH¢ã Ýï Ï¢ñ¼éËH¢ã „ï ±¢’Î¢
ÈGUÚ}¢¢²¢ çÜU ãÚ „¢H Àï H¢¶ ¥ÈGUÚ¢Î §„ ÜU¢ ãG… ÜUÚïæx¢ï, ¥x¢Ú
ÜU}¢ ãé» ¼¢ï ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ çÈGUçÚà¼¢ïæ ÜïU …GÚè»G ©Ý ÜUè ÜU}¢è
ÐêÚè ÈGUÚ}¢¢ Îïx¢¢ J ¥¢ñÚ Ï¢Ú¢ï…Gï çÜGU²¢}¢¼ ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÐãHè Ú¢¼ ÜUè ÎéËãÝ ÜUè ¼GÚãG ©Æ¢²¢ …¢»x¢¢

¼¢ï ç…Ý H¢ïx¢¢ïæ Ýï §„ ÜU¢ ãG… çÜU²¢ ±¢ïã §„ ÜïU ÐÎ¢ïZ ÜïU „¢ƒ
HÅÜïU ã¢ïæx¢ï ¥¢ñÚ §„ ÜïU çx¢Îü ¼G±¢ÈGU ÜUÚ Úãï ã¢ïæx¢ï ²ã¢æ ¼ÜU çÜU
²ïã (²¢’Ýè ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU) …‹Ý¼ }¢ïæ Î¢ç¶GH ã¢ïx¢¢ ¼¢ï ±¢ïã |¢è
©„ ÜïU „¢ƒ Î¢ç¶GH ã¢ï …¢»æx¢ï J (§ãG²¢©H ©GHê}¢, ç….1 „. 324)
¼„géÜGU ã¢ï Úãï ãñæ H¢¶¢ïæ Ï¢‹Îï çx¢Îü çÈUÚ çÈUÚ ÜUÚ
¼G±¢ÈïGU ¶G¢Ý» ÜU¢’Ï¢¢ ¥G…Ï¢ çÎH™SÐ }¢‹…GÚ ãñ

¼G±¢ÈGU ÜïU ÈGU…G¢§H
Ð¢Úã 17 „êÚ¼éH ãGÁ… ¥¢²¼ 29 }¢ïæ ¥ËH¢ã ÜU¢

ÈGUÚ}¢¢Ýï ¥G¢Hèà¢¢Ý ãñ :
ãG…Úï ¥S±Î
¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ ©„
¥¢…G¢Î Í¢Ú ÜU¢ ¼G±¢ÈGU ÜUÚïæ J
¼G±¢ÈGU ÜUè §çÏ¼Î¢ ÜñU„ï ãê§ü ?
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
²¢Ú ¶G¢Ý “¼zG„èÚï Ý§üG}¢è” }¢ïæ ÝvGH ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ :
(„¢çãGÏ¢ï ¼zG„èÚ) MãéGH Ï¢²¢Ý ¥¢ñÚ („¢çãGÏ¢ï ¼zG„èÚ) ¥G…Gè…Gè Ýï
ÈGUÚ}¢¢²¢ çÜU …G}¢èÝ „ï ÐãHï Ð¢Ýè ãè Ð¢Ýè ƒ¢ J ÜéUGÎÚ¼è ¼G¢ñÚ ÐÚ
Î¢ï ã…G¢Ú „¢H ÐãHï ÜU¢’Ï¢ï ÜUè …x¢ã ©„ ÐÚ „ÈïGUÎ Û¢¢x¢ ÐñÎ¢
ãé±¢ J ÜéUÀ Ú¢ï…G }¢ïæ ©„ ÜU¢ï ÈñUH¢ ÜUÚ …G}¢èÝ ÜUÚ çÎ²¢ x¢²¢ çÈUÚ
…Ï¢ çÈGUçÚà¼¢ïæ ÜU¢ï ÚÏ¢ ( ) Ýï ¥¢Î}¢ ÜUè ÐñÎ¢§à¢ ÜUè
¶GÏ¢Ú Îè ¼¢ï ©‹ã¢ïæ Ýï ¥ÐÝ¢ ç¶GH¢ÈGU¼ ÜU¢ §çS¼ãGÜGU¢ÜGU (²¢’Ýè
ãGÜGUÎ¢Ú ã¢ïÝï ÜU¢ Î¢’±¢) Ðïà¢ çÜU²¢ ¥¢ñÚ ¥¢Î}¢ ÜUè ÐñÎ¢§à¢
ÜUè çãGv}¢¼ ÐêÀè J }¢x¢Ú §„ …é¥ü¼ ÜUè }¢¢’ç…GÚ¼ }¢ïæ ¼¢ñÏ¢¢ ÜUè
çÝÄ²¼ „ï „¢¼ Ï¢Ú„ ¥Gà¢ïü ¥¢’…G}¢ ÜU¢ ¼G±¢ÈGU çÜU²¢, ãéGv}¢ï
§H¢ãè ãé±¢ çÜU …G}¢èÝ }¢ïæ |¢è §„è Û¢¢x¢ ÜUè …x¢ã çÝà¢¢Ý Hx¢¢ Î¢ï
…ã¢æ }¢ïÚï Ï¢‹Îï ¶G¼¢G ÜUÚ ÜïU §„ ÜïU ¼G±¢ÈGU „ï }¢éÛ¢ï Ú¢…Gè çÜU²¢ ÜUÚïæ J
¼G±¢ÈGU }¢ïæ ãÚ ÜGUÎ}¢ ÜïU Ï¢ÎHï Î„ ÝïçÜU²¢æ ¥¢ñÚ......
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý ©G}¢Ú

ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU }¢ñæ Ýï Ú„êHéËH¢ã ÜU¢ï ÈGUÚ}¢¢¼ï „éÝ¢
çÜU ç…„ Ýï çx¢Ý ÜUÚ ¼G±¢ÈGU ÜïU „¢¼ ÈñUÚï çÜU²ï ¥¢ñÚ çÈUÚ Î¢ï Úv¥G¼ïæ
ãG…Úï ¥S±Î
¥Î¢ ÜUèæ ¼¢ï ²ïã »ÜU x¢éGH¢}¢ ¥¢…G¢Î ÜUÚÝï ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ãñ J ¥¢ñÚ
¼G±¢ÈGU ÜUÚ¼ï ãé» ¥¢Î}¢è ÜïU ãÚ ÜGUÎ}¢ ÜïU Ï¢ÎHï ©„ ÜïU çH²ï Î„
ÝïçÜU²¢æ çH¶è …¢¼è ãñæ ¥¢ñÚ ©„ ÜïU Î„ x¢éÝ¢ã ç}¢Å¢ çÎ²ï …¢¼ï ãñæ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥¢ñÚ Î„ ÎÚ…¢¼ Ï¢éH‹Î çÜU²ï …¢¼ï ãñæ J
x¢éGH¢}¢ ¥¢…G¢Î ÜUÚÝï ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ¯±¢Ï¢
Ú„êHéËH¢ã Ýï §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ : …¢ï
Ï¢ñ¼éËH¢ã ÜïU ¼G±¢ÈGU ÜïU „¢¼ ÈñUÚï ÜUÚï ¥¢ñÚ ©„ }¢ïæ ÜU¢ï§ü HxG± (²¢’Ýè
Ï¢ïãêÎ¢) Ï¢¢¼ Ý ÜUÚï ¼¢ï ²ïã »ÜU x¢GéH¢}¢ ¥¢…G¢Î ÜUÚÝï ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ãñ J …Ï¢Hï ©ãGéÎ
x¢éGH¢}¢ ¥¢…G¢Î ÜUÚÝï ÜUè ÈGU…GèH¼

ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ ãñ : “…¢ï à¢wG„

}¢é„H}¢¢Ý x¢éH
G ¢}¢ ÜU¢ï ¥¢…G¢Î ÜUÚïx¢¢ §„ (x¢éHG ¢}¢) ÜïU ãÚ ©GÁ±G ÜïU Ï¢ÎHï
}¢ïæ ¥ËH¢ã ©„ (¥¢…G¢Î ÜUÚÝï ±¢Hï) ÜïU ãÚ ©GÁG± ÜU¢ï
…ã‹Ý}¢ „ï ¥¢…G¢Î ÈGUÚ}¢¢»x¢¢ J” ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ „§üGÎ çÏ¢Ý

}¢Ú…¢Ý¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ñæ Ýï …Ï¢ „çÄ²ÎéÝ¢ …GñÝéH
¥G¢çÏ¢ÎèÝ ÜUè ç¶GÎ}¢¼ï ¥G¢Hè }¢ïæ ²ïã ãGÎè¯ï Ð¢ÜU
„éÝ¢§ü ¼¢ï ¥¢Ð Ýï ¥ÐÝ¢ »ÜU »ï„¢ x¢éGH¢}¢ ¥¢…G¢Î

ÜUÚ çÎ²¢ ç…„ ÜUè ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý …¢’ÈGUÚ
Î„ ã…G¢Ú çÎÚã}¢ ÜGUè}¢¼ Hx¢¢ ™éÜïU ƒï J
ãG…Úï ¥S±Î
Ú¢ï…G¢Ý¢ 120 ÚãG}¢¼¢ïæ ÜU¢ ÝéÁG¢êH
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §ÏÝï ¥GÏÏ¢¢„ „ï çÚ±¢²¼
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãñ çÜU ÝçÏ¢Ä²ï ÚãG}¢¼, à¢ÈGUè»G ©}}¢¼ Ýï §à¢¢üÎ
ÈGUÚ}¢¢²¢ : Ï¢ñ¼éH ãGÚ¢}¢ ÜU¢ ãG… ÜUÚÝï ±¢H¢ïæ ÐÚ ãÚ Ú¢ï…G ¥ËH¢ã
120 ÚãG}¢¼ïæ Ý¢ç…GH ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ 60 ¼G±¢ÈGU ÜUÚÝï ±¢H¢ïæ ÜïU
çH²ï ¥¢ñÚ 40 Ý}¢¢…G ÐÉGÝï ±¢H¢ïæ ÜïU çH²ï ¥¢ñÚ 20 Ý…GÚ ÜUÚÝï
±¢H¢ïæ ÜïU çH²ï J” ²¢Î Úç¶²ï !
§„ ãGÎè¯ï Ð¢ÜU }¢ïæ Ï¢²¢Ý ÜUÎ¢ü ÈGU…GèH¼ ç„ÈUüG ãG¢ç…²¢ïæ ÜïU çH²ï ãñ J
Ð™¢„ }¢Ú¼Ï¢¢ ¼G±¢ÈGU ÜUÚÝï ÜUè ¥G…Gè}¢ ÈGU…GèH¼
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §ÏÝï ¥GÏÏ¢¢„ „ï çÚ±¢²¼
ãñ çÜU }¢ÎèÝï ÜïU „éË¼G¢Ý, ÚãG}¢¼ï ¥G¢Hç}¢²¢Ý, „Ú±Úï …Gèà¢¢Ý

ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï ¥G…G}¢¼ çÝà¢¢Ý ãñ : ç…„ Ýï 50
}¢Ú¼Ï¢¢ ¼G±¢ÈGU çÜU²¢ x¢éÝ¢ã¢ïæ „ï »ï„¢ çÝÜUH x¢²¢ …ñ„ï ¥¢…

¥ÐÝè }¢¢æ „ï ÐñÎ¢ ãé±¢ J
¼G±¢ÈGU Ý}¢¢…G ÜUè ¼GÚãG ãñ
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §ÏÝï ¥GÏÏ¢¢„ „ï çÚ±¢²¼ ãñ

çÜU „Ú±Úï ÜU¢§Ý¢¼, à¢¢ãï }¢¢ñ…êÎ¢¼ Ýï §à¢¢üÎ
ÈGUÚ}¢¢²¢ : Ï¢ñ¼éËH¢ã ÜïU çx¢Îü ¼G±¢ÈGU Ý}¢¢…G ÜUè ¼GÚãG ãñ ç„±¢»
ãG…Úï ¥S±Î
§„ ÜïU çÜU ¼é}¢ §„ }¢ïæ ÜUH¢}¢ ÜUÚ „ÜU¼ï ã¢ï, ¼¢ï …¢ï ¼G±¢ÈGU }¢ïæ
ÜUH¢}¢ ÜUÚï ¼¢ï ¥ÓÀ¢ ãè ÜUH¢}¢ ÜUÚï J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
²¢Ú ¶G¢Ý ãGÎè¯ï Ð¢ÜU ÜïU §„ çãGS„ï “Ï¢ñ¼éËH¢ã ÜïU çx¢Îü
¼G±¢ÈGU Ý}¢¢…G ÜUè ¼GÚãG ãñ” ÜïU ¼ãGì¼ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : “¼G±¢ÈGU |¢è
Ý}¢¢…G ÜUè ¼GÚãG Ï¢ïã¼ÚèÝ §GÏ¢¢Î¼ ãñ J ©G-H}¢¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU }¢vÜïU
±¢H¢ïæ ÜïU çH²ï (ÝzGHè) Ý}¢¢…G (ÝzGHè) ¼G±¢ÈGU „ï ¥zG…GH ãñ
¥¢ñÚ Ï¢¢ãÚ ±¢H¢ïæ ÜïU çH²ï (ÝzGHè) ¼G±¢ÈGU (ÝzGHè) Ý}¢¢…G „ï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥zG…H
G çÜU ©‹ãïæ §„ ¶G¢„ …G}¢¢Ýï ãè }¢ïæ ¼G±¢ÈGU }¢é²S„Ú ã¢ï¼¢ ãñ J”
(ç}¢¥¢ü¼, ç…. 4, „. 132)
¼G±¢ÈïGU ÜU¢’Ï¢¢ ÜïU çH²ï ±éÁG¢ê ±¢ç…Ï¢ ãñ

±éÁG¢ê Ý ã¢ï ¼¢ï Ý}¢¢…G ± „…Î» ç¼H¢±¼ ¥¢ñÚ ÜéUGÚ¥¢Ý
à¢ÚèÈGU ÀêÝï ÜïU çH²ï ±éÁG¢ê ÜUÚÝ¢ ÈGU…üG ãñ ¥¢ñÚ ¶G¢Ý» ÜU¢’Ï¢¢ ÜïU
¼G±¢ÈGU ÜïU çH²ï ±éÁG¢ê ±¢ç…Ï¢ ãñ J (Ï¢ã¢Úï à¢Úè¥G¼, ç…. 1 „. 301-302)

à¢ÎèÎ x¢}¢èü }¢ïæ ¼G±¢ÈGU ÜUè ÈGU…GèH¼
ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ }¢éãG}}¢Î ã¢çà¢}¢ ÆÆ±è

ÝvGH ÜUÚ¼ï ãñæ, ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢ ãñ : ç…„ Ýï
¶G¢}¢¢ïà¢, ç…GRïU §H¢ãè ÜïU „¢ƒ, çà¢g¼ ÜUè x¢}¢èü }¢ïæ ¼G±¢ÈGU §„ ¼GÚãG
ãG…Úï ¥S±Î
çÜU²¢ çÜU Ý ÜUH¢}¢ çÜU²¢, Ý çÜU„è ÜU¢ï §ü…G¢ Îè ¥¢ñÚ ãÚ à¢¢ñ¼G
(²¢’Ýè ÈñUÚï) ÐÚ §çS¼H¢}¢ çÜU²¢ ¼¢ï ãÚ ÜGUÎ}¢ ÐÚ „œ¢Ú ã…G¢Ú
ÝïçÜU²¢æ çH¶è …¢»æx¢è J „œ¢Ú ã…G¢Ú x¢éÝ¢ã }¢ãìG± ã¢ïæx¢ï ¥¢ñÚ „œ¢Ú
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ã…G¢Ú ÎÚ…ï Ï¢éH‹Î ã¢ïæx¢ï J (çÜU¼¢Ï¢éH ãG…, „. 280)
Ï¢Ú„¢¼ }¢ïæ ¼G±¢ÈGU ÜUè ÈGU…GèH¼
ãGÎè¯ï Ð¢ÜU }¢ïæ ãñ : ç…„ Ýï Ï¢Ú„¢¼ }¢ïæ ¼G±¢ÈGU ÜïU „¢¼
™vÜUÚ Hx¢¢» ©„ ÜïU „¢çÏ¢ÜGU¢ (²¢’Ýè çÐÀHï) x¢éÝ¢ã Ï¢wGà¢ çÎ²ï
…¢¼ï ãñæ J
…Ï¢ ã}¢ Ï¢¢çÚà¢ }¢ïæ ¼G±¢ÈGU ÜUÚ ™éÜïU ¼¢ï.....
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê §GÜGU¢H ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU
»ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ }¢ñæ Ýï Ï¢¢çÚà¢ ÜïU Î¢ñÚ¢Ý ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ý„ çÏ¢Ý
}¢¢çHÜU ÜïU „¢ƒ Ï¢ñ¼éËH¢ã à¢ÚèÈGU ÜU¢ ¼G±¢ÈGU çÜU²¢ J

…Ï¢ ã}¢ ¼G±¢ÈGU }¢éÜU}}¢H ÜUÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î “}¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢” ÐÚ
ãG¢ç…GÚ ãé» ¥¢ñÚ Î¢ï Úv¥G¼ïæ ¥Î¢ ÜUèæ ¼¢ï ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ý„
Ýï ã}¢ „ï ÈGUÚ}¢¢²¢ çÜU “Ý» ç„Úï „ï ¥G}¢H à¢éM¥G ÜUÚ¢ï
v²æêçÜU ¼é}ã¢Úè }¢x¢GçÈGUÚ¼ ã¢ï ™éÜUè ãñ J” çÈUÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ çÜU …Ï¢ ã}¢
Ýï ãéÁG ¢G êÚï Ð¢ÜU, „¢çãGÏ¢ï H¢ñH¢ÜU, „Ä²¢ãïG ¥zGH¢ÜU

ÜïU „¢ƒ Ï¢¢çÚà¢ ÜïU Î¢ñÚ¢Ý ¼G±¢ÈGU çÜU²¢ ƒ¢ ¼¢ï ¥¢Ð
Ýï ã}¢ „ï §„è ¼GÚãG ÈGUÚ}¢¢²¢ ƒ¢ J
ãG…Úï ¥S±Î
¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ Ýï Ï¢¢çÚà¢ }¢ïæ ¼G±¢ÈïGU ÜU¢’Ï¢¢ çÜU²¢
}¢¼GÏ¢ê¥G¢ 561 „ÈGUãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÜU¼¢Ï¢, “}¢ËÈGUê…G¢¼ï ¥¢’H¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãG…GÚ¼” „ÈGUãG¢ 209 ÐÚ ãñ : …Ï¢ ¥±¢ç¶GÚï }¢éãGÚü}¢ (²¢’Ýè
}¢éãGÚü}¢éH ãGÚ¢}¢ ÜïU ¥¢ç¶GÚè çÎÝ¢ïæ) }¢ïæ ç„ãìGãG¼ ãé§ü J ±ã¢æ
»ÜU „éË¼G¢Ýè ãG}¢¢}¢ ãñ }¢ñæ ©„ }¢ïæ Ýã¢²¢ J Ï¢¢ãÚ çÝÜUH¢ ãêæ çÜU ¥Ï¢í
(²¢’Ýè Ï¢¢ÎH) Îï¶¢, ãGÚ}¢ à¢ÚèÈGU Ðãéæ™¼ï Ðãéæ™¼ï Ï¢Ú„Ý¢ à¢éM¥G
ãé±¢ J }¢éÛ¢ï ãGÎè¯ ²¢Î ¥¢§ü çÜU “…¢ï }¢èã (²¢’Ýè Ï¢Ú„¢¼) Ï¢Ú„¼ï
}¢ïæ ¼G±¢ÈGU ÜUÚï ±¢ïã ÚãG}¢¼ï §H¢ãè }¢ïæ ¼ñÚ¼¢ ãñ J” ÈGU¢ñÚÝ „æx¢ï
¥S±Î à¢ÚèÈGU ÜU¢ Ï¢¢ï„¢ Hï ÜUÚ Ï¢¢çÚà¢ ãè }¢ïæ „¢¼ ÈñUÚï ¼G±¢ÈGU
çÜU²¢, Ï¢é¶G¢Ú çÈUÚ ¥G¢ñÎ ÜUÚ (²¢’Ýè ±¢Ð„) ¥¢²¢ J }¢¢ñH¢Ý¢
„çÄ²Î §S}¢¢§üGH Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : “»ÜU …G§üGÈGU ãGÎè¯ ÜïU çH²ï ¼é}¢ Ýï
¥ÐÝï Ï¢ÎÝ ÜUè ²ïã Ï¢ï »ãGç¼²¢¼Gè ÜUè !” }¢ñæ Ýï ÜUã¢ : “ãGÎè¯
…G§üGÈGU ãñ }¢x¢Ú ©}}¢èÎ ÜGU±è (²¢’Ýè ¼G¢ÜGU¼±Ú) ãñ J”
²ïã ¼G±¢ÈGU Ï¢ãé¼ }¢…Gï ÜU¢ ƒ¢ J Ï¢¢çÚà¢ ÜïU „Ï¢Ï¢
¼G¢§ÈGUèÝ (²¢’Ýè ¼G±¢ÈGU ÜUÚÝï ±¢H¢ïæ) ÜUè ±¢ïã ÜU¯Ú¼ Ý ƒè J

(}¢ËÈGUê…G¢¼ï ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼, çãGS„» Îé±é}¢ „. 209)
¥¢… ÜUH Ï¢¢çÚà¢ }¢ïæ ¼G±¢ÈGU ÜUè Îéà±¢çÚ²¢æ
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! ¥¢’H¢ ãG…GÚ¼

ÜïU Î¢ñÚ }¢ïæ ãG¢ç…²¢ïæ ÜUè ¼¢’Î¢Î Ï¢ãé¼ ÜU}¢ ã¢ï¼è ƒè }¢x¢Ú ¥¢…
ÜUH ÜU¢ÈGUè Ï¢ÉG ™éÜUè ãñ J çHã¢…G¢ Ï¢¢çÚà¢ ÜïU ¥‹ÎÚ ¼G±¢ÈGU }¢ïæ
ãG…Úï ¥S±Î
ÆèÜU Æ¢ÜU ãé…ê}¢ ã¢ï¼¢ ãñ, §„ }¢ïæ }¢Î¢ïZ ¥¢ñÚ ¥G¢ñÚ¼¢ïæ ÜU¢ §çwG¼H¢¼G,
Ï¢ï »ãGç¼²¢ç¼G²¢ïæ ÜUè ±…ã „ï Ï¢ï ÐÎüçx¢²¢ïæ, Ï¢ï ç„¼çÚ²¢ïæ ÜïU
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢é¥G¢}¢H¢¼, }¢è…G¢Ï¢ï ÚãG}¢¼ „ï ãG¼Gè}¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ çÝÀ¢±Ú ã¢ïÝï
±¢Hï Ð¢Ýè }¢ïæ x¢éGSH ÜUÚÝï ±¢H¢ïæ ¥¢ñÚ ±¢çH²¢ïæ ÜUè HÐÜU Û¢ÐÜU
±x¢GñÚ¢ „Ï¢ ÜéUÀ ã¢ï¼¢ ãñ, çHã¢…G¢ »ï„ï }¢¢ñÜGU¥G ÐÚ ãG¢ç…²¢ïæ ÜU¢ï
wG¢êÏ¢ x¢G¢ñÚ ÜUÚ HïÝ¢ ™¢çã²ï çÜU ÜUãèæ }¢éS¼ãGÏ¢ ÐÚ ¥G}¢H ÜUÚ¼ï
ÜUÚ¼ï x¢éÝ¢ã¢ïæ }¢ïæ Ý …¢ ÐÇGïæ J ¥x¢Ú ¥G¢ñÚ¼¢ïæ „ï Ï¢ÎÝ ÅÜUÚ¢» çÏ¢x¢GñÚ
Ï¢¢çÚà¢ }¢ïæ ¼G±¢ÈGU }¢é}¢çÜUÝ Ý ã¢ï ¼Ï¢ ¼¢ï …¢Ý Ï¢êÛ¢ ÜUÚ »ï„¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÜUÚÝï ±¢Hï ¯±¢Ï¢ ÜïU ãGÜGUÎ¢Ú ã¢ïÝï ÜïU Ï¢…¢» x¢éÝãx¢¢Ú ã¢ïæx¢ï J ã¢æ
ç…Ý çÎÝ¢ïæ |¢èÇG Ý ã¢ï, }¢¢ñÜGU¥G ç}¢HÝï ÐÚ Ï¢¢çÚà¢ }¢ïæ ¼G±¢ÈGU ÜUè
„¥G¢Î¼ …GMÚ ãG¢ç„H ÜUÚÝè ™¢çã²ï J

}¢ÎèÝï }¢ïæ ™Hêæ }¢vÜïU ÜUè x¢çH²¢ïæ }¢ïæ çÈUMæ ²¢ ÚÏÏ¢ !
}¢ñæ Ï¢¢çÚà¢ }¢ïæ ¼G±¢ÈïGU ¶G¢Ý» ÜU¢’Ï¢¢ ÜUMæ ²¢ ÚÏÏ¢ !
„ÈGU¢ }¢Ú±ã
²ïã Î¢ïÝ¢ïæ Ðã¢ÇG ¥ËH¢ã ÜUè çÝà¢¢çÝ²¢ïæ }¢ïæ „ï ãñæ,

™éÝ¢‹™ï ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ Ð¢Úã 2 „êÚ¼éH Ï¢ÜGUÚã ¥¢²¼ Ý}Ï¢Ú
158 }¢ïæ §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ :
ãG…Úï ¥S±Î
„ÈGU¢ ¥¢ñÚ }¢Ú±ã ¥ËH¢ã ÜïU
çÝà¢¢Ý¢ïæ „ï ãñæ ¼¢ï …¢ï §„ Í¢Ú ÜU¢ ãG…
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
²¢ ©G}¢Úã ÜUÚï ©„ ÐÚ ÜéUÀ x¢éÝ¢ã
Ýãèæ çÜU §Ý Î¢ïÝ¢ïæ ÜïU ÈñUÚï ÜUÚï ¥¢ñÚ
…¢ï ÜU¢ï§ü |¢Hè Ï¢¢¼ ¥ÐÝè ¼GÚÈGU „ï
ÜUÚï ¼¢ï ¥ËH¢ã ÝïÜUè ÜU¢ ç„H¢
ÎïÝï ±¢H¢ ¶GÏ¢ÚÎ¢Ú ãñ J
}¢Îü ± ¥G¢ñÚ¼ Ð‰ƒÚ Ï¢Ý x¢»
²¢Ú ¶G¢Ý ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : çÐÀHï …G}¢¢Ýï }¢ïæ »ÜU à¢wG„ ƒ¢
§„¢ÈGU ¥¢ñÚ »ÜU ¥G¢ñÚ¼ ƒè Ý¢§H¢, ©‹ã¢ïæ Ýï ¶G¢Ý» ÜU¢’Ï¢¢ }¢ïæ »ÜU
Îê„Úï ÜU¢ï Ï¢Î çÝÄ²¼è „ï ã¢ƒ Hx¢¢²¢ J ¥G…G¢Ï¢ï §H¢ãè „ï Î¢ïÝ¢ïæ

Ð‰ƒÚ ã¢ï (²¢’Ýè Ï¢é¼ Ï¢Ý) x¢» ¥¢ñÚ §GÏ¢í¼ ÜïU çH²ï “§„¢ÈGU” ÜU¢ï
¼¢ï „ÈGU¢ Ðã¢ÇG ÐÚ Ú¶ çÎ²¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ “Ý¢§H¢” ÜU¢ï }¢Ú±ã ÐÚ
¼¢çÜU H¢ïx¢ ©‹ãïæ Îï¶ ÜUÚ ²ã¢æ x¢éÝ¢ã ÜïU ¶G²¢H „ï Ï¢™ïæ, ÜéUÀ …G}¢¢Ýï
ÜïU Ï¢¢’Î …Ï¢ …ã¢H¼ ÜU¢ …G¢ïÚ ãé±¢ ¼¢ï H¢ïx¢¢ïæ Ýï ©Ý ÜUè ÐÚçS¼à¢
à¢éM¥G ÜUÚ Îè çÜU …Ï¢ „ÈGU¢ ¥¢ñÚ }¢Ú±ã ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý Î¢ñÇG¼ï ¼¢ï
¼¢’…Gè}¢ ÜïU §Ú¢Îï „ï ©‹ãïæ Àê Hï¼ï, }¢é„H}¢¢Ý¢ïæ („ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢) ÜU¢ï

„ÈGU¢ }¢Ú±ã ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý Î¢ñÇGÝ¢ Ý¢ Ð„‹Î ãé±¢ v²êæçÜU §„ }¢ïæ
Ï¢é¼ ÐÚS¼¢ïæ ¥¢ñÚ Ï¢é¼ ÐÚS¼è „ï }¢éà¢¢Ï¢ã¼ ƒè J ¼Ï¢ ²ïã ¥¢²¼ï
ãG…Úï ¥S±Î
ÜUÚè}¢¢ ©¼Úè ç…„ }¢ïæ ©Ý ÜUè ¼„ËHè ÈGUÚ}¢¢§ü x¢§ü çÜU ¼é}ã¢Ú¢ ²ïã
ÜU¢}¢ (²¢’Ýè „¥Gì² ÜUÚÝ¢) çÚ…G¢» §H¢ãè ÜïU çH²ï ãñ, ¼é}¢ §„ }¢ïæ
ãGÚ… Ý „}¢Û¢¢ï J (¼zG„èÚï Ý§üG}¢è, ç…. 2 „. 97)
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ï¢èÏ¢è ã¢ç…Ú¢ ÜUè „¥Gì² ÜUè §ü}¢¢Ý ¥ÈGUÚ¢ï…G çãGÜU¢²¼
ãéGv}¢ï §H¢ãè „ï ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §Ï¢í¢ãè}¢ ¶GHèHéËH¢ã
¶…êÚ¢ïæ ÜUè »ÜU Å¢ïÜUÚè, ÜéUÀ Ú¢ïÅè ÜïU ÅéÜUÇGï
¥¢ñÚ Ð¢Ýè ÜU¢ }¢àÜUè…G¢ Îï ÜUÚ „çÄ²Î¼éÝ¢ ã¢ç…Ú¢
¥¢ñÚ ¥ÐÝï Îê{ Ðè¼ï HwG¼ï ç…x¢Ú ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §S}¢¢§üGH
ÜU¢ï Ï¢ï ¥¢Ï¢¢ï çx¢²¢ã }¢ñÎ¢Ý }¢ïæ À¢ïÇG ÜUÚ ±¢Ð„
¼à¢ÚèÈGU Hï x¢» J }¢éÈGUçS„Úï à¢ãèÚ ãGÜUè}¢éH ©}}¢¼ ãG…GÚ¼ï }¢ézG¼è
¥ãG}¢Î ²¢Ú ¶G¢Ý ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : …Ï¢ ¼ÜU wG¢éÚ}¢¢ (²¢’Ýè
¶…êÚïæ) ¥¢ñÚ Ð¢Ýè Úã¢ ãG…GÚ¼ï ã¢ç…Ú¢ ( ) §¼Gç}¢Ý¢Ý
„ï x¢é…GÚ ÜUÚ¼è ¥¢ñÚ ÈGUÚ…G‹Î ÜU¢ï Îê{ çÐH¢¼è Úãèæ }¢x¢Ú Ð¢Ýè ¶Gy}¢
ã¢ïÝï ÐÚ Œ²¢„ Ýï „¼¢²¢, HwG¼ï ç…x¢Ú Ýï Ï¢ï §çwG¼²¢Ú Ú¢ïÝ¢ à¢éM¥G
ÜUÚ çÎ²¢ ¥ÐÝè ¼¢ï §¼Ýè çÈGURU Ý ãé§ü }¢x¢Ú ÝêÚï Ý…GÚ ÜUè Ï¢ï ÜGUÚ¢Úè
Îï¶è Ý x¢§ü, ©Æèæ ¥¢ñÚ „ÈGU¢ ÐÚ ™ÉGèæ çÜU à¢¢²Î ÜUãèæ Ð¢Ýè ÜU¢
çÝà¢¢Ý ç}¢Hï }¢x¢Ú Ý ç}¢H¢, }¢¢²ê„ ã¢ï ÜUÚ Ýè™ï ©¼Úèæ, }¢Ú±ã
Ðã¢ÇG ÜUè ¼GÚÈGU Ú±¢Ý¢ ãé§üæ }¢x¢Ú Ý…GÚ ÈGUÚ…G‹Î ÐÚ ƒè, Ú¢ã ÜïU ÜéUÀ
çãGS„ï }¢ïæ ÈGUÚ…G‹Î „ï ¥¢ÇG ã¢ï x¢§ü ¼¢ï ¥¢Ð ©„ï …ËÎ ¼Gñ ÜUÚÝï ÜïU
çH²ï Î¢ñÇG ÜUÚ ™Hèæ, §„ ¥¢ÇG „ï çÝÜUH …¢Ýï ÐÚ çÈUÚ ¥¢çãS¼¢
™Hèæ, ²ã¢æ ¼ÜU çÜU “}¢Ú±ã” ÐÚ Ðãéæ™ x¢§üæ ±ã¢æ ™ÉG ÜUÚ |¢è
ãG…Úï ¥S±Î
Ð¢Ýè ÜUãèæ Ý Îï¶¢ çÈUÚ “„ÈGU¢” ÜUè ¼GÚÈGU Ú±¢Ý¢ ãé§üæ J §„è ¼GÚãG
„¢¼ ™vÜUÚ çÜU²ï ãÚ ÎzG¥G¢ ÎÚç}¢²¢Ý }¢ïæ Î¢ñÇG¼è ƒèæ („ÈGU¢ ±
}¢Ú±ã ÜUè „¥Gì² §„è ÜUè ²¢Îx¢¢Ú ãñ) ¥¶GèÚ Ï¢¢Ú “}¢Ú±ã” ÐÚ
™ÉGèæ ¼¢ï »ÜU ãñÏ¢¼Ý¢ÜU ¥¢±¢…G ÜU¢Ý }¢ïæ ÐÇGè ! ÇÚ ÜUÚ ÈGUÚ…G‹Î ÜïU
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ð¢„ ¥¢§üæ Îï¶¢ çÜU ±¢ïã Ú¢ï¼ï }¢ïæ ¥ÐÝè »çÇG²¢æ …G}¢èÝ ÐÚ Úx¢ÇG
Úãï ãñæ ç…„ „ï à¢èÚèæ (²¢’Ýè }¢èÆï) Ð¢Ýè ÜU¢ ™à}¢¢ …¢Úè ãñ ! Ï¢ãé¼
wG¢éà¢ ãé§üæ ¥¢ñÚ ©„ ÜïU çx¢Îü ç}¢^è …}¥G ÜUÚ ÜïU ÈGUÚ}¢¢Ýï Hx¢èæ :
(²¢’Ýè) “»ï Ð¢Ýè ! ÆãÚ ÆãÚ” §„ çH²ï §„ ÜU¢ Ý¢}¢
¥¢Ï¢ï …G}¢ …G}¢ ãé±¢ J (¼zG„èÚï Ý§üG}¢è ç….1 „. 694)
§„ }¢ïæ …G}¢ …G}¢ ã¢ï çÜU ƒ}¢ ƒ}¢, §„ }¢ïæ …}¢…}¢ ã¢ï çÜU Ï¢ïà¢
ÜU¯Ú¼ï ÜU¢ñ¯Ú }¢ïæ …G}¢ …G}¢ ÜUè ¼GÚãG ÜU}¢ ÜU}¢ Ýãèæ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
}¢ÜGU¢}¢ï
§Ï¢í¢ãè}¢
}¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢ ÜU¢ ÜéUGÚ¥¢Ýï ÜUÚè}¢ }¢ïæ ç…GRU çÜU²¢ x¢²¢
ãñ ™éÝ¢‹™ï Ð¢Úã ¥Ã±H „êÚ¼éH Ï¢ÜGUÚã ¥¢²¼ Ý}Ï¢Ú 125 }¢ïæ

§à¢¢üÎ ã¢ï¼¢ ãñ :
¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ
§Ï¢í¢ãè}¢ ÜïU ¶ÇGï ã¢ïÝï ÜUè …x¢ã ÜU¢ï

Ý}¢¢…G ÜU¢ }¢ÜGU¢}¢ Ï¢Ý¢¥¢ï J
“}¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢” …‹Ý¼è Ð‰ƒÚ ãñ J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
ãG…Úï ¥S±Î
§Ï¢í¢ãè}¢ ¶GHèHéËH¢ã §„ ÐÚ ¼èÝ }¢Ú¼Ï¢¢
¶ÇGï ãé» : (1) §„ }¢éÏ¢¢ÚÜU Ð‰ƒÚ ÐÚ ¶ÇGï ãé» ¥¢ñÚ ¥¢Ð
ÜUè Ï¢ãê (…G ¢ ñ … » „çÄ²Îé Ý ¢ §S}¢¢§ü G H
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
) Ýï ¥¢Ð ÜU¢ „Úï ¥‹±Ú
{éH¢²¢ (2) ¼¢’}¢èÚï ÜU¢’Ï¢¢ ÜïU ±vG¼ …Ï¢ Îè±¢Úïæ ªæ™è ãé§,æü „çÄ²ÎéÝ¢
§Ï¢í¢ãè}¢ ¶GHèHéËH¢ã Ýï „çÄ²ÎéÝ¢ §S}¢¢§üGH
„ï ÈGUÚ}¢¢²¢ : ÜU¢ï§ü Ð‰ƒÚ H¢¥¢ï ¼¢çÜU ©„ ÐÚ
¶ÇGï ã¢ï ÜUÚ Îè±¢Ú Ï¢Ý¢»æ J „çÄ²ÎéÝ¢ §S}¢¢§üGH
Ð‰ƒÚ ÜUè ¼H¢à¢ }¢ïæ “…Ï¢Hï ¥Ï¢è ÜéUGÏ¢ñ„” ÐÚ ¼à¢ÚèÈGU Hï x¢» J
Ú¢ã }¢ïæ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ç…Ï¢íèH ç}¢Hï ¥¢ñÚ ÜUã¢
çÜU ¥¢§²ï }¢ñæ ¥¢Ð ÜU¢ï »ÜU Ð‰ƒÚ Ï¢¼¢ªæ …¢ï ¥¢Î}¢ ÜïU
„¢ƒ Îé‹²¢ }¢ïæ ¥¢²¢ ¥¢ñÚ ©„ï §Îíè„ Ýï “yG¢êÈGU¢Ýï ÝêãGè” ÜïU
¶G¢ñÈGU „ï §„ Ðã¢ÇG }¢ïæ ÎzGÝ ÜUÚ çÎ²¢ ãñ, ©„ …x¢ã À¢ïÅï Ï¢ÇGï Î¢ï
Ð‰ƒÚ }¢ÎÈGUêÝ ãñæ À¢ïÅï ÜU¢ï ¼¢ï ÜU¢’Ï¢ï ÜUè Îè±¢Ú }¢ïæ ÎÚ±¢…ïG ÜïU ÜGUÚèÏ¢
Hx¢¢ Î¢ï çÜU ãÚ ¼G±¢ÈGU ÜUÚÝï ±¢H¢ ©„ ÜU¢ï ™ê}¢¢ ÜUÚï ²¢’Ýè „æx¢ï
¥S±Î ¥¢ñÚ Ï¢ÇGï ÐÚ §Ï¢í¢ãè}¢ ¶ÇGï ã¢ï ÜUÚ §G}¢¢Ú¼

Ï¢Ý¢»æ J ™éÝ¢‹™ï ¥¢Ð Î¢ïÝ¢ïæ Ð‰ƒÚ Hï ¥¢» ¥¢ñÚ
²ïã Ðñx¢G¢}¢ï §H¢ãè |¢è Ðãéæ™¢²¢ J §Ï¢í¢ãè}¢ Ýï
ãéGv}¢ï §H¢ãè ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU „æx¢ï ¥S±Î ÜU¢ï ¼¢ï »ÜU x¢¢ïà¢ï }¢ïæ Hx¢¢
çÎ²¢ ¥¢ñÚ Ï¢ÇGï ÐÚ ¶ÇïG ã¢ï ÜUÚ ¼¢’}¢èÚ ÜU¢ ÜU¢}¢ …¢Úè çÜU²¢ ç…„
ÜGUÎÚ §G}¢¢Ú¼ Ï¢éH‹Î ã¢ï¼è …¢¼è ƒè ²ïã Ð‰ƒÚ |¢è ªæ™¢ ã¢ï¼¢ …¢¼¢
ãG…Úï ¥S±Î
ƒ¢ ²ã¢æ ¼ÜU çÜU ¥¢Ð ¼¢’}¢èÚ „ï ÈGU¢çÚx¢G ãé» J
(¼zG„èÚï Ý§üG}¢è, ç….1 „. 280)
ã¢ï¼ï ÜUã¢æ ¶GHèH Ï¢Ý¢ ÜU¢’Ï¢¢ ± ç}¢Ý¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
H¢ñH¢ÜU ±¢Hï „¢çãGÏ¢è „Ï¢ ¼ïÚï Í¢Ú ÜUè ãñ
ãG…Úï ¥S±Î
²ïã Ð‰ƒÚ ãñ, ãGÎè¯ï Ð¢ÜU }¢ïæ ãñ : LvÝ (²¢’Ýè ãG…Úï
¥S±Î) ¥¢ñÚ }¢ÜGU¢}¢ï (§Ï¢í¢ãè}¢) Î¢ï “…‹Ý¼è ²¢ÜGUê¼” ãñæ J
ÐãHï Ï¢ãé¼ ÝêÚ¢Ýè ƒï J ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ Ýï §Ý ÜU¢ ÝêÚ }¢ãìG±
ÜUÚ (²¢’Ýè ÀéÐ¢) çÎ²¢ ¥x¢Ú »ï„¢ Ý ã¢ï¼¢ ¼¢ï ²ïã }¢à¢çÚÜGU ±
}¢x¢GçÚÏ¢ ÜU¢ï ™}¢ÜU¢¼ï J (¼zG„èÚï Ý§üG}¢è, ç…. 1 „. 630) »ÜU ¥¢ñÚ
çÚ±¢²¼ }¢ïæ ãñ : …Ï¢ „æx¢ï ¥S±Î Îè±¢Úï ÜU¢’Ï¢¢ }¢ïæ ÜGU¢§}¢ çÜU²¢
x¢²¢ ¼¢ï ©„ ÜUè Ú¢ïà¢Ýè ™¢Ú¢ïæ ¼GÚÈGU ÎêÚ ¼ÜU …¢¼è ƒè …ã¢æ ¼ÜU ©„
ÜUè Ú¢ïà¢Ýè Ðãéæ™è ±ã¢æ ¼ÜU ãGÚ}¢ ÜUè ãGéÎêÎ }¢éÜGUÚüÚ ãé§üæ ç…„ }¢ïæ
çà¢ÜU¢Ú ÜUÚÝ¢ }¢‹¥G ãñ ¥¢ñÚ „æx¢ï ¥S±Î ÜU¢ Úæx¢ çÏ¢ËÜéUH „ÈïGUÎ
ƒ¢ x¢éÝãx¢¢Ú¢ïæ ÜïU ã¢ƒ¢ïæ „ï ç„²¢ã ã¢ï x¢²¢ J (»ï…GÝ „. 680-681)
ãéGÁG¢êÚ „çÄ²Îï ¥G¢H}¢ Ýï §„ï ™ê}¢¢ ãñ J
ÈGU¢MÜïUG ¥¢’…G}¢ Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : »ï ãG…Úï ¥S±Î ! }¢ñæ

…¢Ý¼¢ ãêæ ¼ê Ð‰ƒÚ ãñ, ÝzG¥G ± ÝévG„¢Ý ÜU¢ }¢¢çHÜU Ýãèæ, ¥x¢Ú
}¢ñæ Ýï Ú„êHéËH¢ã ÜU¢ï ¼éÛ¢ï ™ê}¢¼ï Ý Îï¶¢ ã¢ï¼¢ ¼¢ï
ãG…Úï ¥S±Î
¼éÛ¢ï ÜU|¢è Ý ™ê}¢¼¢ J (Ï¢HÎéH ¥}¢èÝ, „. 61) ÈGUÚ}¢¢Ýï }¢éS¼GÈGU¢
: Ï¢Ú¢ï…Gï çÜGU²¢}¢¼ ²ïã Ð‰ƒÚ ©Æ¢²¢ …¢»x¢¢, §„
ÜUè Î¢ï ¥¢æ¶ïæ ã¢ïæx¢è ç…„ „ï Îï¶ïx¢¢, …GÏ¢¢Ý ã¢ïx¢è ç…„ „ï Ï¢¢ïHïx¢¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥¢ñÚ ¥ÐÝï §çS¼H¢}¢ ÜUÚÝï ±¢Hï ÜïU ãGÜGU }¢ïæ x¢±¢ãè Îïx¢¢ J
ãG…Úï ¥S±Î ÜUè 6 wG¢é„êç„Ä²¢¼
t §„ ÜU¢ }¢„ ÜUÚÝ¢ (²¢’Ýè ÀêÝ¢) x¢éÝ¢ã¢ïæ ÜU¢ï ç}¢Å¢¼¢ ãñ
t »’H¢Ýï ÝéÏ¢éÃ±¼ „ï ÐãHï |¢è ²ïã Ð‰ƒÚ }¢éÏ¢¢ÚÜU à¢¢ãï ¶GñLH
¥Ý¢}¢ ÜU¢ï „H¢}¢ ÜUã¼¢ ƒ¢ t §„ Ð‰ƒÚ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
à¢ÚèÈGU ÜU¢ï çÈUÚ »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ ¥ÐÝè ¥SH à¢vH ÐÚ ÜUÚ çÎ²¢
…¢»x¢¢ t çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ §„ ÜU¢ ãGÁ}¢ (²¢’Ýè …„¢}¢¼) …Ï¢Hï
¥Ï¢è ÜéUÏG ¢ñ„ ç…¼Ý¢ ã¢ïx¢¢ J

ÜU¢HÜU …Ï¢èæ ÜUè „…Î» ÎÚ „ï ÀéÇG¢¥¢ïx¢ï
}¢éÛ¢ ÜU¢ï |¢è Hï ™H¢ï ²ïã ¼}¢‹Ý¢ ãG…Ú ÜUè ãñ
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢
ÜUè }¢„¢ç…Î
(1) }¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢
ãG…Úï ¥S±Î
}¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ ÜUè }¢àãêÚ ¼ÚèÝ
}¢çS…Î, “}¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢” ãñ, §„è }¢ïæ ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ …Ë±¢
ÈUÚ}¢¢ ãñ J ÜU§ü ¥ãG¢Îè¯ï }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ }¢ïæ §„ Ï¢¢¼ ÜUè „Ú¢ãG¼ ÜUè x¢§ü
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãñ çÜU }¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢ }¢ïæ »ÜU Ý}¢¢…G Îê„Úè }¢çS…Î }¢ïæ »ÜU
H¢¶ Ý}¢¢…Gïæ ¥Î¢ ÜUÚÝï ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ãñ J ÜéUGÚ¥¢Ýï ÜUÚè}¢ }¢ïæ ÜU§ü
}¢ÜGU¢}¢¢¼ ÐÚ }¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢ ÜU¢ ç…GRïU ¶ñGÚ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ }¢¯HÝ
15 ±ïæ Ð¢Úï ÜUè §çÏ¼Î¢§ü ¥¢²¼ }¢ïæ ãñ :
¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : Ð¢ÜUè ãñ
©„ï …¢ï Ú¢¼¢ïæ Ú¢¼ ¥ÐÝï Ï¢‹Îï ÜU¢ï
Hï x¢²¢ }¢çS…Îï ãGÚ¢}¢ „ï }¢çS…Îï
¥vG„¢ ¼ÜU J
}¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢ }¢ïæ 70 ¥ç}Ï¢²¢» çÜUÚ¢}¢ ÜïU }¢…G¢Ú¢¼

¥¢’H¢ ãG…GÚ¼, §}¢¢}¢ï ¥ãHï „é‹Ý¼ }¢é…çgÎï ÎèÝ¢ï ç}¢ËH¼
}¢¢ñH¢Ý¢ à¢¢ã §}¢¢}¢ ¥ãG}¢Î Ú…G¢ ¶G¢Ý “ÈGU¼¢±¢

Ú…Gç±Ä²¢” ç…ËÎ 7 „ÈGUãG¢ 303 ¼¢ 304 ÐÚ ÝvGH ÜUÚ¼ï ãñæ :
çÜU„è ÝÏ¢è ²¢ ±Hè ÜïU ÜéUGÏ¢ü }¢ïæ (²¢’Ýè ÜGUÚèÏ¢) }¢çS…Î Ï¢Ý¢Ý¢ ¥¢ñÚ
©Ý ÜUè ÜGUÏ¢íï ÜUÚè}¢ ÜïU Ð¢„ Ý}¢¢…G ÐÉGÝ¢ Ý ©Ý Î¢ï çÝÄ²¼¢ïæ „ï

(²¢’Ýè Ý Ý}¢¢…G „ï ÜGUÏ¢í ÜUè ¼¢’…Gè}¢ }¢vG„êÎ ã¢ï Ý ãè ©„ ÜGUÏ¢í ÜUè
¼GÚÈGU }¢éæã ÜUÚÝï ÜUè çÝÄ²¼ ã¢ï) Ï¢çËÜU §„ çH²ï çÜU §Ý ÜUè }¢ÎÎ
ãG…Úï ¥S±Î
}¢éÛ¢ï Ðãéæ™ï §Ý ÜïU ÜéUGÏ¢ü ÜUè Ï¢ÚÜU¼ „ï }¢ïÚè §GÏ¢¢Î¼ ÜU¢ç}¢H ã¢ï, §„
}¢ïæ ÜéUÀ }¢é…G¢²ÜGU¢ Ýãèæ çÜU ±¢çÚÎ ãé±¢ ãñ çÜU §S}¢¢§üGH
ÜU¢ }¢…G¢Úï Ð¢ÜU “ãG¼Gè}¢” }¢ïæ }¢è…G¢Ï¢éÚüãG}¢¼ ÜïU Ýè™ï ãñ ¥¢ñÚ ãG¼Gè}¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢ïæ ¥¢ñÚ „æx¢ï ¥S±Î ± …G}¢ …G}¢ ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý „œ¢Ú Ð²x¢G}Ï¢Ú¢ïæ
ÜUè ÜGUÏ¢íïæ ãñæ ¥¢ñÚ ±ã¢æ Ý}¢¢…G ÐÉGÝï „ï
çÜU„è Ýï }¢‹¥G Ý ÈGUÚ}¢¢²¢ J
“²¢ ÝÏ¢è ! ™à}¢ï ÜUÚ}¢”
ÜïU x²¢Úã ãéGMÈGU ÜUè çÝSÏ¢¼ „ï }¢çS…ÎéH
ãGÚ}¢ }¢ïæ “Ý}¢¢…Gï }¢éS¼GÈGU¢” ÜïU 11 }¢ÜGU¢}¢¢¼ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
{1} Ï¢ñ¼éËH¢ã à¢ÚèÈGU ÜïU ¥‹ÎÚ {2} }¢ÜGU¢}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢ ÜïU ÐèÀï
{3} }¢¼G¢ÈGU ÜïU ÜUÝ¢Úï ÐÚ ãG…Úï ¥S±Î ÜUè „è{ }¢ïæ {4} ãG¼èG }¢ ¥¢ñÚ
Ï¢¢Ï¢éH ÜU¢’Ï¢¢ ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý LvÝï §GÚ¢ÜGUè ÜïU ÜGUÚèÏ¢ {5} }¢ÜGU¢}¢ï
ãéGÈGUÚ¢ ÐÚ …¢ï Ï¢¢Ï¢éH ÜU¢’Ï¢¢ ¥¢ñÚ ãG¼Gè}¢ ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý Îè±¢Úï ÜU¢’Ï¢¢
ÜUè …ÇG }¢ïæ ãñ J §„ }¢ÜGU¢}¢ ÜU¢ï “}¢ÜGU¢}¢ï §}¢¢}¢¼ï ç…Ï¢í¢§üH” |¢è
ÜUã¼ï ãñæ J à¢ãÝà¢¢ãï Î¢ï ¥G¢H}¢ Ýï §„è }¢ÜGU¢}¢

ÐÚ „çÄ²ÎéÝ¢ ç…Ï¢í¢§üH ÜU¢ï Ð¢æ™ Ý}¢¢…G¢ïæ }¢ïæ §}¢¢}¢¼ ÜU¢
à¢ÚÈGU Ï¢wGà¢¢ J §„è }¢éÏ¢¢ÚÜU }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ „çÄ²ÎéÝ¢ §Ï¢í¢ãè}¢
¶GHèHéËH¢ã Ýï “¼¢’}¢èÚï ÜU¢’Ï¢¢” ÜïU ±vG¼

ç}¢^è ÜU¢ x¢¢Ú¢ Ï¢Ý¢²¢ ƒ¢ {6} Ï¢¢Ï¢éH ÜU¢’Ï¢¢ ÜUè ¼GÚÈGU L¶G ÜUÚ ÜïU
(ÎÚ±¢…G» ÜU¢’Ï¢¢ ÜUè „è{ }¢ïæ Ý}¢¢…G ¥Î¢ ÜUÚÝ¢ ¼}¢¢}¢ ¥¼GÚ¢ÈGU ÜUè
ãG…Úï ¥S±Î
„è{ „ï ¥zG…H G ãñ1) {7} }¢è…G¢Ï¢ï ÚãG}¢¼ ÜUè ¼GÚÈGU L¶G ÜUÚ ÜïU J
(ÜUã¢ …¢¼¢ ãñ çÜU }¢…G¢Úï ç…G²¢Ï¢¢Ú }¢ïæ „ÚÜU¢Úï ¥G¢Hè ±ÜGU¢Ú
ÜU¢ ™ïãÚ» ÐéÚ ¥‹±¢Ú §„è …¢çÝÏ¢ ãñ) {8} ¼}¢¢}¢
ãG¼èG }¢ }¢ïæ wG¢é„ê„Ý }¢è…G¢Ï¢ï ÚãG}¢¼ ÜïU Ýè™ï {9} LvÝï ¥S±Î ¥¢ñÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
LvÝï ²}¢¢Ýè ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý {10} LvÝï à¢¢}¢è ÜïU ÜGUÚèÏ¢ §„ ¼GÚãG
çÜU “Ï¢¢Ï¢ï ©G}¢Úã” ¥¢Ð ÜUè Ðéà¼ï ¥ÜGUÎ„ ÜïU
ÐèÀï ã¢ï¼¢ J wG±¢ã ¥¢Ð “ãG¼Gè}¢” ÜïU ¥‹ÎÚ ã¢ï
ÜUÚ Ý}¢¢…G ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ²¢ Ï¢¢ãÚ {11} ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥¢Î}¢
„çÈGUÄ²éËH¢ã ÜïU Ý}¢¢…G ÐÉGÝï ÜïU }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ
…¢ï çÜU LvÝï ²}¢¢Ýè ÜïU Î¢§üæ ²¢ Ï¢¢§üæ ¼GÚÈGU ãñ ¥¢ñÚ …G¢çãÚ ¼Ú ²ïã ãñ
çÜU }¢é„ËH¢» ¥¢Î}¢ “}¢éS¼…¢Ú” ÐÚ ãñ J (çÜU¼¢Ï¢éH ãG…, „. 274)
(2) }¢çS…Îï ç…‹Ý

²ïã }¢çS…Î …‹Ý¼éH }¢¢’H¢ ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ±¢ÜïUG¥G ãñ J „ÚÜU¢Úï

}¢ÎèÝ¢ „ï Ý}¢¢…Gï ÈGU…í }¢ïæ ÜéUGÚ¥¢Ýï Ð¢ÜU ÜUè
ç¼H¢±¼ „éÝ ÜUÚ ²ã¢æ ç…‹Ý¢¼ }¢é„H}¢¢Ý ãé» ƒï J
1... ÜUã¢ …¢¼¢ ãñ : Ð¢ÜU ± çã‹Î ÎÚ±¢…G» ÜU¢’Ï¢¢ ãè ÜUè „}¼ ±¢ÜïGU¥G ãñæ J
Ï¢êÉG¢ ç…‹Ý
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ „ãìH çÏ¢Ý ¥GÏÎéËH¢ã Ýï

»ÜU Ï¢êÉGï ç…‹Ý ÜU¢ï Îï¶¢ …¢ï »ÜU Ï¢ïà¢ ÜGUè}¢¼ wG¢êÏ¢„êÚ¼ …éÏÏ¢¢ ÐãÝï
Ï¢ñ¼éËH¢ã à¢ÚèÈGU ÜUè ¼GÚÈGU }¢éæã ÜUÚ ÜïU Ý}¢¢…G ÐÉG Úã¢ ãñ, ©„ ÜïU
ãG…Úï ¥S±Î
„H¢}¢ ÈñUÚÝï ÐÚ ©‹ã¢ïæ Ýï ©„ï „H¢}¢ çÜU²¢, „H¢}¢ ÜU¢ …±¢Ï¢
çÎ²¢ ¥¢ñÚ ÜUã¢ : ¥¢Ð §„ …éÏÏ¢ï ÐÚ ¼¥GÁ…éÏ¢ ÜUÚ Úãï ãñæ ! ²ïã
…éÏÏ¢¢ 700 Ï¢Ú„ „ï }¢ïÚï Ð¢„ ãñ, }¢ñæ Ýï §„è …éÏÏ¢ï }¢ïæ ãG…GÚ¼ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„çÄ²ÎéÝ¢ §üG„¢ MãéGËH¢ã ÜU¢ ÎèÎ¢Ú çÜU²¢ ãñ,
§„è }¢ïæ Œ²¢Úï Œ²¢Úï ¥¢ÜGU¢, }¢vÜUè }¢ÎÝè }¢éS¼GÈUG ¢, }¢éã}G }¢ÎéÚü„êHéËH¢ã
ÜUè ç…G²¢Ú¼ ÜUè „¥G¢Î¼ Ð¢§ü ãñ J ¥¢ñÚ }¢…GèÎ
„éçÝ²ï, }¢ñæ ©‹ãèæ ç…‹Ý¢¼ }¢ïæ „ï ãêæ ç…Ý ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ „êÚ¼éH ç…‹Ý
Ý¢ç…GH ãé§ü ãñ J
ç…‹Ý¢ï §‹„¢Ý ± }¢HÜU ÜU¢ï ãñ |¢Ú¢ï„¢ ¼ïÚ¢
„Ú±Ú¢ ! }¢Ú…»G ÜéUH ãñ ÎÚï ±¢H¢ ¼ïÚ¢ (…G¢ñÜïGU Ý¢’¼)
(3) }¢çS…ÎéÚ¢ü²ã
²ïã }¢çS…Îï ç…‹Ý ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ãè „è{ï ã¢ƒ ÜUè ¼GÚÈGU ãñ J
“Ú¢²ã” ¥GÚÏ¢è }¢ïæ Û¢‹Çï ÜU¢ï ÜUã¼ï ãñæ J ²ïã ±¢ïã ¼¢Úè¶Gè }¢ÜGU¢}¢
ãñ …ã¢æ ÈGUyãïG }¢vÜU¢ ÜïU }¢¢ñÜGU¥G ÐÚ ã}¢¢Úï Œ²¢Úï Œ²¢Úï ¥¢ÜGU¢, „ÚÎ¢Úï
}¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢, „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ Ýï
¥ÐÝ¢ Û¢‹Ç¢ à¢ÚèÈGU ÝSÏ¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ ƒ¢ J
(4) }¢çS…Îï ¶GñÈGU

ãG…Úï ¥S±Î
²ïã ç}¢Ý¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ ±¢ÜïGU¥G ãñ J çãGÁ…¼éH ±Î¢¥G ÜïU
}¢¢ñÜGU¥G ÐÚ }¢vÜïU }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…Î¢Ú, }¢ãGÏ¢êÏ¢ï ÚÏÏ¢ï x¢GzGÈGU¢Ú
Ýï ²ã¢æ Ý}¢¢…G ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢§ü ãñ J }¢ÎèÝï ÜïU
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„éË¼G¢Ý, ÚãG}¢¼ï ¥G¢Hç}¢Ä²¢Ý ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï
ÚãG}¢¼ çÝà¢¢Ý ãñ : ²¢’Ýè }¢çS…Îï
¶GñÈGU }¢ïæ 70 ¥ç}Ï¢²¢ ( ) Ýï Ý}¢¢…G ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢§ü J
»ÜU ¥¢ñÚ çÚ±¢²¼ }¢ïæ ÈGUÚ}¢¢²¢ :
²¢’Ýè }¢çS…Îï ¶GñÈGU }¢ïæ 70 ¥ç}Ï¢²¢
( ) ÜUè ÜGUÏ¢íïæ ãñæ J …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥Ï¢ §„ }¢çS…Î à¢ÚèÈGU ÜUè ÜU¢ÈGUè ¼¢ñ„è¥G ã¢ï ™éÜUè ãñ,

}¢…G¢Ú¢¼ ÜUè ç…G²¢Ú¼ Ýãèæ ã¢ï „ÜU¼è J …G¢§ÚèÝï çÜUÚ¢}¢ ÜU¢ï ™¢çã²ï
çÜU Ï¢„Î ¥GÜGUèÎ¼ ± »ãGç¼Ú¢}¢ §„ }¢çS…Î à¢ÚèÈGU ÜUè ç…G²¢Ú¼

ÜUÚïæ, ¥ç}Ï¢²¢» çÜUÚ¢}¢ ÜUè ç¶GÎ}¢¼¢ïæ }¢ïæ §„ ¼GÚãG
„H¢}¢ ¥G…üG ÜUÚïæ : çÈUÚ §ü„¢Hï
¯±¢Ï¢ ÜUÚ ÜïU Îé¥G¢ }¢¢æx¢ïæ J
(5) }¢çS…Îï ç…§GÚ¢üÝã
}¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ „ï …¢çÝÏ¢ï ¼G¢§ÈGU

¼ÜGUÚèÏ¢Ý 26 çÜUH¢ï }¢èÅÚ ÐÚ ±¢ÜGïU¥G ãñ J ¥¢Ð |¢è ²ã¢æ „ï ©G}¢Úï
ÜU¢ »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æç{²ï çÜU ÈGUyãïG }¢vÜU¢ ÜïU Ï¢¢’Î ¼G¢§ÈGU à¢ÚèÈGU ÈGUyãG ÜUÚ
ãG…Úï ¥S±Î
ÜïU ±¢Ð„è ÐÚ ã}¢¢Úï Œ²¢Úï ¥¢ÜGU¢ Ýï ²ã¢æ „ï ©G}¢Úï
ÜU¢ »ãGÚ¢}¢ …GïÏ¢ï ¼Ý ÈGUÚ}¢¢²¢ ƒ¢ J ²ê„éÈUG çÏ¢Ý }¢¢ãÜU
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ÜGU¢}¢ï ç…§GÚ¢üÝã „ï 300 ¥ç}Ï¢²¢» çÜUÚ¢}¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ýï ©G}¢Úï ÜU¢ »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{¢ ãñ, „ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú Ýï
ç…§GÚ¢üÝã ÐÚ ¥ÐÝ¢ ¥G„¢ }¢éÏ¢¢ÚÜU x¢¢ÇG¢ ç…„ „ï Ð¢Ýè ÜU¢ ™à}¢¢
©Ï¢H¢ …¢ï çÝã¢²¼ Æ‹Ç¢ ¥¢ñÚ }¢èÆ¢ ƒ¢ J (Ï¢-HÎéH ¥}¢èÝ, „. 221,
¥wGÏ¢¢Úï }¢vÜU¢ ç…. 5, „. 62-69) }¢àãêÚ ãñ ©„ …x¢ã ÐÚ ÜéæU±¢æ ãñ J
„çÄ²ÎéÝ¢ §ÏÝï ¥GÏÏ¢¢„ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ãéGÁG¢êÚï ¥ÜUÚ}¢
Ýï ¼G¢§ÈGU „ï ±¢Ð„è ÐÚ ²ã¢æ çÜGU²¢}¢ çÜU²¢ ¥¢ñÚ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
²ãèæ }¢¢Hï x¢GÝè}¢¼ |¢è ¼vG„è}¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ J ¥¢Ð

Ýï 28 à¢Ã±¢HéH }¢éÜUÚü}¢ ÜU¢ï ²ã¢æ „ï ©G}¢Úï ÜU¢ »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{¢ ƒ¢ J
(Ï¢-HÎéH ¥}¢èÝ „. 220-221) §„ …x¢ã ÜUè çÝSÏ¢¼ ÜéUGÚñà¢ ÜUè »ÜU

¥G¢ñÚ¼ ÜUè ¼GÚÈGU ãñ ç…„ ÜU¢ HÜGUÏ¢ ç…§GÚ¢üÝã ƒ¢ J (»ï…GÝ „. 137)
¥G±¢}¢ §„ }¢ÜGU¢}¢ ÜU¢ï “Ï¢ÇG¢ ©G}¢Úã” Ï¢¢ïH¼ï ãñæ J ²ïã çÝã¢²¼ ãè
ÐéÚ„¢ï…G }¢ÜGU¢}¢ ãñ, ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ à¢ñ¶G ¥GÏÎéH ãGÜGU }¢éãGçg¯ï

ÎïãË±è “¥wGÏ¢¢LH ¥wG²¢Ú” }¢ïæ ÝvGH ÜUÚ¼ï ãñæ
çÜU }¢ïÚï ÐèÚ¢ï }¢é<à¢Î ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ à¢ñ¶G ¥GÏÎéH ±¤ã¢Ï¢ }¢éœ¢ÜGUè
Ýï }¢éÛ¢ï ¼¢ÜUèÎ ÈGUÚ}¢¢§ü ãñ çÜU }¢¢ñÜGU¥G ç}¢HÝï ÐÚ

ç…§GÚ¢üÝã „ï …GMÚ ©G}¢Úï ÜU¢ »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{Ý¢ çÜU ²ïã
»ï„¢ }¢é¼Ï¢ÚüÜU }¢ÜGU¢}¢ ãñ çÜU }¢ñæ Ýï ²ã¢æ »ÜU Ú¢¼ ÜïU }¢éwG¼„Ú „ï
ãG…Úï ¥S±Î
çãG S „ï Üï U ¥‹ÎÚ „¢ï „ï …G ¢ §Î Ï¢¢Ú }¢ÎèÝï Üï U ¼¢…Î¢Ú
ÜU¢ wG±¢Ï¢ }¢ïæ ÎèÎ¢Ú çÜU²¢ ãñ
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéH ±¤ã¢Ï¢ }¢éœ¢ÜGUè ÜU¢ }¢¢’}¢êH
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ƒ¢ çÜU ©G}¢Úï ÜU¢ »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{Ýï ÜïU çH²ï Ú¢ï…G¢ Ú¶ ÜUÚ ÐñÎH
ç…§GÚ¢üÝ¢ …¢²¢ ÜUÚ¼ï ƒï J (}¢éHwG¶„G Ý ¥…G ¥wGÏ¢¢LH ¥wG²¢Ú, „. 278)
(6) }¢çS…Îï ¼Ý§üG}¢
}¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢ „ï ¼ÜGUÚèÏ¢Ý „¢¼ çÜUH¢ï }¢èÅÚ ÐÚ ãéGÎêÎï
ãGÚ}¢ „ï Ï¢¢ãÚ }¢ÜGU¢}¢ï ¼Ý§üG}¢ ÐÚ ²ïã ¥G¢Hèà¢¢Ý }¢çS…Î ±¢ÜïGU¥G
ãñ, §„ï “}¢çS…Îï ¥G¢§à¢¢” |¢è ÜUã¼ï ãñæ J wG¢éà¢ Ý„èÏ¢ …G¢§ÚèÝï
çÜUÚ¢}¢ ²ã¢æ „ï ©G}¢Úï ÜU¢ »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{¼ï ãñæ, ¥G±¢}¢ §„ }¢ÜGU¢}¢ ÜU¢ï
“À¢ïÅ¢ ©G}¢Úã” Ï¢¢ïH¼ï ãñæ J §„ }¢çS…Î ÜU¢ ¼¢Úè¶Gè Ð„ï }¢‹…GÚ

}¢éH¢ãG…G¢ ã¢ï ™éÝ¢‹™ï ç„. 9 çã. }¢ïæ …Ï¢ ãéGÁG¢êÚ „çÄ²Îï ¥G¢H}¢
ãG… ÜïU çH²ï ¼à¢ÚèÈGU H¢» ©}}¢éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ

ãG…GÚ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢ ¥G¢§à¢¢ ç„gèÜGU¢ „¢ƒ ƒèæ, Ï¢¢Úè
ÜïU çÎÝ¢ïæ ÜïU Ï¢¢§G¯ ¼G±¢ÈGU ¥Î¢ Ý ÜUÚ „ÜUèæ, ãéGÁG¢êÚ „Ú±Úï }¢¢’„ê}¢
¼à¢ÚèÈGU H¢» ¼¢ï ©‹ãïæ }¢x¢G}¢ê}¢ Ð¢²¢ J ÈGUÚ}¢¢²¢ :

¥G¢§à¢¢ ÐÚïà¢¢Ý Ý ã¢ï ²ïã ¥G¢çÚ…G¢ Ï¢Ý¢¼ï ¥¢Î}¢ (²¢’Ýè ¶G±¢¼èÝ)
ÐÚ çH¶¢ x¢²¢ ãñ J ãGéÁG¢êÚï ÐéÚÝêÚ Ýï ©Ý ÜïU |¢¢§ü
ãG…Úï ¥S±Î
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéÚüãG}¢¢Ý çÏ¢Ý ¥Ï¢è Ï¢RU ÜU¢ï
ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¥G¢§à¢¢ ÜU¢ï Hï …¢»æ ¥¢ñÚ }¢ÜGU¢}¢ï ¼Ý§üG}¢ „ï »ãGÚ¢}¢ Ï¢¢æ{
ÜUÚ ©G}¢Úã ÜUÚ Hïæ J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥Ï¢ê HãÏ¢ ¥¢ñÚ ©„ ÜUè Ï¢è±è ÜUè ÜGUÏ¢íïæ
§ÏÝï …éÏ¢ñÚ Ýï ¥ÐÝï „ÈGUÚÝ¢}¢ï }¢ïæ çH¶¢ ãñ : ¼Ý§üG}¢ „ï
ÜéUÀ ÎêÚ Ï¢¢§üæ ¼GÚÈGU ¥Ï¢ê HãÏ¢ ¥¢ñÚ ©„ ÜUè Ï¢è±è ©}}¢ï …}¢èH ÜUè
ÜGUÏ¢íïæ ãñæ ç…Ý ÐÚ Ð‰ƒÚ¢ïæ ÜïU ÉïÚ Hx¢ï ãé» ãñæ ¥Ï¢ ¼ÜU H¢ïx¢ ¥¢¼ï …¢¼ï
§Ý }¢‹ãêG„ ÜGUÏ¢í¢ïæ ÐÚ ÐƒÚ¢± ÜUÚ¼ï ãñæ J ( )
(Ï¢-HÎéH ¥}¢èÝ „.138, ¼¢Úè¶Gï }¢vÜU¢, „. 445)
¥¢… ÜUH ÜU¢ }¢¢’Hê}¢ Ýãèæ çÜU §Ý ÜUè ÜGUÏ¢íïæ Ý…GÚ ¥¢¼è
ãñæ ²¢ …G}¢èÝ }¢ïæ {æ„ x¢§ü ãñæ ²¢ çÜU„è §G}¢¢Ú¼ ¼Hï ÎÏ¢ x¢§ü ãñæ J Ï¢ãÚ
ãG¢H ²ïã ÜU¢ï§ü ç…G²¢Ú¼ x¢¢ã Ýãèæ ç„ÈUüG §GÏ¢í¼ ÜïU çH²ï ¼…GçÜUÚ¢ ÜUÚ
çÎ²¢ ãñ J
Ý ©Æ „ÜïUx¢¢ çÜGU²¢}¢¼ ¼HÜU wG¢éÎ¢ ÜUè ÜGU„}¢ !

çÜU ç…„ ÜU¢ï ¼ê Ýï Ý…GÚ „ï çx¢Ú¢ Üï À¢ïÇG çÎ²¢

}¢çS…Îï ¼Ý§üG}¢ ÜUè ¼¢’}¢èÚ¢¼
¼Ý§üG}¢ ÜïU §„ ¼¢Úè¶Gè }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ „Ï¢ „ï ÐãHï }¢éãG}}¢Î

çÏ¢Ý ¥GHè à¢¢ÈïGU§üG Ýï }¢çS…Î ¼¢’}¢èÚ ÜUè, çÈUÚ
ãG…Úï ¥S±Î
¥Ï¢éH ¥GÏÏ¢¢„ ¥}¢èÚï }¢vÜU¢ Ýï ÜéUGÏÏ¢¢ (²¢’Ýè x¢é}Ï¢Î) Ï¢Ý±¢²¢,
Ï¢¢’Î ¥…G¢æ »ÜU Ï¢êÉGè ¶G¢¼êÝ Ýï wG¢êÏ¢„êÚ¼ }¢çS…Î Ï¢Ý±¢§ü J
(Ï¢-HÎéH ¥}¢èÝ, „. 138-139)
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
(7) }¢çS…Îï çÝ}¢Úã
²ïã ¥G¢Hèà¢¢Ý }¢çS…Î }¢ñÎ¢Ýï ¥GÚÈGU¢¼ ÜïU }¢x¢GçÚÏ¢è (west)
ÜUÝ¢Úï ÐÚ ¥ÐÝï …Ë±ï HéÅ¢ Úãè ãñ, §„ ÜïU }¢…GèÎ Î¢ï Ý¢}¢ ²ïã ãñæ :
(1) }¢çS…Îï ¥GÚÈGU¢ (2) }¢çS…Îï §Ï¢í¢ãè}¢
(8) }¢çS…Îï …Gè ¼Gé±¢

}¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢ „ï …¢çÝÏ¢ï ¼Ý§üG}¢ …¢¼ï ãé» Ú¢S¼ï }¢ïæ ²ïã
}¢çS…Î ±¢ÜïUG¥G ƒè J à¢ãÝà¢¢ãï Î¢ï ¥G¢H}¢, à¢¢ÈïGU»G ©}¢}¢

Ýï ©G}¢Úã ²¢ ãG… ÜïU }¢éÏ¢¢ÚÜU „ÈGUÚ }¢ïæ §„è
}¢çS…Îï }¢éÜGUg„ ÜU¢ï Ý±¢…G¢, ²ã¢æ Ú¢¼ çÜGU²¢}¢ |¢è ÈGUÚ}¢¢²¢ J ã}¢¢Úï
Œ²¢Úï ¥¢ÜGU¢, }¢vÜUè }¢ÎÝè }¢éS¼GÈGU¢ ÜUè
§çœ¢Ï¢¢¥G ²¢’Ýè ÐñÚ±è }¢ïæ „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã §ÏÝï ©G}¢Ú
Ýï |¢è ¥ÐÝï ¥SÈGU¢Úï }¢éÜUG g„¢ (²¢’Ýè }¢éÏ¢¢ÚÜU „ÈGUÚ¢ïæ)

}¢ïæ »ï„¢ ãè çÜU²¢ J (Ï¢-HÎéH ¥}¢èÝ, „. 143, )
ãG…Úï ¥S±Î
(9) }¢çS…Îï ÜUÏà¢
}¢çS…Îï ÜUÏà¢ ÜU¢ïãï ¯Ï¢èÚ ÜïU ÐãHê }¢ïæ ãñ J §„è }¢éÜGUg„
}¢ÜGU¢}¢ ÐÚ „çÄ²ÎéÝ¢ §Ï¢í¢ãè}¢ ¶GHèHéËH¢ã
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„ï §à¢¢üÎ ãé±¢ :
¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : Ï¢ïà¢ÜU ¼ê
Ýï wG±¢Ï¢ „™ ÜUÚ çÎ¶¢²¢ ã}¢ »ï„¢
ãè ç„H¢ Îï¼ï ãñæ ÝïÜU¢ïæ ÜU¢ï J
(Ï¢-HÎéH ¥}¢èÝ, „. 144)
ÜUã¢ …¢¼¢ ãñ §„è }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §S}¢¢§üGH
…GÏ¢èãéGËH¢ã ÜU¢ï …GÏãG ÜïU çH²ï çHÅ¢²¢ x¢²¢
ƒ¢, ²ãèæ …‹Ý¼ „ï Ý¢ç…GH à¢éÎ¢ }¢ïæÉ¢ …GÏãG ãé±¢ ƒ¢, ²ïã ÜGUÏ¢êçHÄ²¼ï
Îé¥G¢ ÜU¢ }¢ÜGU¢}¢ ãñ, ¥Ï¢ }¢çS…Î ÜUè ç…G²¢Ú¼ Ýãèæ ã¢ï „ÜU¼è J ²ïã
}¢ÜGU¢}¢ }¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢ „ï ¥¢¼ï ±vG¼ “Ï¢ÇGï
à¢ñ¼G¢Ý” ÜUè „è{è …¢çÝÏ¢ 70 ²¢ 80 ÜGUÎ}¢ ÜïU ÈGU¢ç„Hï ÐÚ ãñ J

x¢G¢Úï }¢é„üH¢¼
x¢G¢Úï }¢é„üH¢¼ ç}¢Ý¢ à¢ÚèÈGU ÜUè }¢çS…Îï ¶GñÈGU „ï à¢é}¢¢H

(NORTH) ÜUè ¼GÚÈGU Ðã¢ÇG ÐÚ ±¢ÜïGU¥G ãñ, ²ïã Ðã¢ÇG ¥GÚÈGU¢¼
à¢ÚèÈGU „ï ç}¢Ý¢ ¥¢¼ï ãé» „è{ï ã¢ƒ ÜUè ¼GÚÈGU ÐÇGïx¢¢ J „Ú±Úï
ãG…Úï ¥S±Î
ÜU¢§Ý¢¼ ÐÚ §„ }¢éÏ¢¢ÚÜU x¢G¢Ú }¢ïæ “„êÚ¼éH
}¢é„üH¢¼” Ý¢ç…GH ãé§ü J ÜUã¢ …¢¼¢ ãñ „ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú
§„ }¢éÏ¢¢ÚÜU x¢G¢Ú }¢ïæ ¼à¢ÚèÈGU ÈGUÚ}¢¢ ãé» ¼¢ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ªÐÚ ÜïU Ð‰ƒÚ „ï „Úï ¥‹±Ú }¢„ (TOUCH) ãé±¢, Ð‰ƒÚ
Ý}¢ü ã¢ï x¢²¢ ¥¢ñÚ ©„ }¢ïæ „Úï Ð¢ÜU ÜU¢ çÝà¢¢Ý Ï¢Ý x¢²¢ J
¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ãéG„êHï Ï¢ÚÜU¼ ÜïU çH²ï §„ çÝà¢¢Ýï }¢éÏ¢¢ÚÜU
„ï ¥ÐÝ¢ „Ú Hx¢¢¼ï ãñæ J
ç±H¢Î¼ x¢¢ãï „Ú±Úï ¥G¢H}¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ãG…ÚG ¼ï ¥GËH¢}¢¢ ÜéUyG ÏG ¢égèÝ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ãéÁG ¢G êÚï

¥ÜUÚ}¢ ÜUè ç±H¢Î¼ x¢¢ã ÐÚ Îé¥G¢ ÜGUÏ¢êH ã¢ï¼è
ãñ J ²ã¢æ Ðãéæ™Ýï ÜU¢ ¥¢„¢Ý ¼GÚèÜGU¢ ²ïã ãñ çÜU ¥¢Ð

ÜU¢ïãï }¢Ú±ã ÜïU çÜU„è |¢è ÜGUÚèÏ¢è ÎÚ±¢…ïG „ï Ï¢¢ãÚ ¥¢ …¢§²ï J
„¢}¢Ýï Ý}¢¢ç…G²¢ïæ ÜïU çH²ï Ï¢ãé¼ Ï¢ÇG¢ §ãG¢¼G¢ Ï¢Ý¢ ãé±¢ ãñ, §ãG¢¼Gï ÜïU
©„ Ð¢Ú ²ïã }¢ÜU¢Ýï ¥G¢Hèà¢¢Ý ¥ÐÝï …Ë±ï HéÅ¢ Úã¢ ãñ,

ÎêÚ ãè „ï Ý…GÚ ¥¢ …¢»x¢¢ J ¶GHèÈGU¢ ã¢MÝ Úà¢èÎ
ÜUè ±¢çHÎ» }¢¢ïãG¼Ú}¢¢ Ýï ²ã¢æ }¢çS…Î ¼¢’}¢èÚ
ÜUÚ±¢§ü ƒè J ¥¢… ÜUH §„ }¢ÜU¢Ýï ¥G-…G}¢¼ çÝà¢¢Ý ÜUè …x¢ã H¢§Ï¢íÚï è

ÜGU¢§}¢ ãñ ¥¢ñÚ ©„ ÐÚ ²ïã Ï¢¢ïÇü Hx¢¢ ãé±¢ ãñ :
…Ï¢Hï ¥Ï¢ê ÜéUGÏ¢ñ„
ãG…Úï ¥S±Î
²ïã Îé‹²¢ ÜU¢ „Ï¢ „ï ÐãH¢ Ðã¢ÇG ãñ, }¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢ ÜïU
Ï¢¢ãÚ „ÈGU¢ ± }¢Ú±ã ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ±¢ÜïGU¥G ãñ J §„ Ðã¢ÇG ÐÚ Îé¥G¢
ÜGUÏ¢êH ã¢ï¼è ãñ, ¥ãHï }¢vÜU¢ ÜGUãG¼G „¢Hè ÜïU }¢¢ñÜGU¥G ÐÚ §„ ÐÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥¢ ÜUÚ Îé¥G¢ }¢¢æx¢¼ï ƒï J ãGÎè¯ï Ð¢ÜU }¢ïæ ãñ çÜU ãG…Úï ¥S±Î …‹Ý¼
„ï ²ãèæ Ý¢ç…GH ãé±¢ ƒ¢ §„ Ðã¢ÇG ÜU¢ï
“¥H ¥}¢èÝ” |¢è ÜUã¢ x¢²¢ ãñ çÜU “yG¢Èê UG ¢Ýï ÝêãG” }¢ïæ ãG…Úï ¥S±Î
§„ Ðã¢ÇG ÐÚ Ï¢ çãGÈGU¢…G¼ ¼}¢¢}¢ ¼à¢ÚèÈGU ÈGUÚ}¢¢ Úã¢, »ÜU çÚ±¢²¼
ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ ÜUè ¼¢’}¢èÚ ÜïU }¢¢ñÜGU¥G ÐÚ §„ Ðã¢ÇG
Ýï ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §Ï¢í¢ãè}¢ ¶GHèHéËH¢ã ÜU¢ï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÐéÜU¢Ú ÜUÚ ¥G…Gü ÜUè : “ãG…Úï ¥S±Î §{Ú ãñ J”

}¢‹ÜGUH
ê ãñ, ã}¢¢Úï Œ²¢Úï ¥¢ÜGU¢ Ýï §„è Ðã¢ÇG ÐÚ …Ë±¢
¥ÈGUÚ¢ï…G ã¢ï ÜUÚ ™¢æÎ ÜïU Î¢ï ÅéÜUÇGï ÈGUÚ}¢¢» ƒï J ™êçæ ÜU }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢
Ðã¢ÇG¢ïæ ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý çÍ¢Ú¢ ãé±¢ ãñ ™éÝ¢‹™ï §„ ÐÚ
„ï ™¢æÎ Îï¶¢ …¢¼¢ ƒ¢ ÐãHè (Îê„Úè ¥¢ñÚ ¼è„Úè) Ú¢¼ ÜïU ™¢æÎ ÜU¢ï
çãH¢H ÜUã¼ï ãñæ çHã¢…G¢ §„ …x¢ã ÐÚ Ï¢¼G¢ñÚï ²¢Îx¢¢Ú }¢çS…Îï

çãH¢H ¼¢’}¢èÚ ÜUè x¢§ü J Ï¢¢’…G H¢ïx¢ §„ï }¢çS…Îï çÏ¢H¢H
ÜUã¼ï ãñæ J Ðã¢ÇG
ÐÚ ¥Ï¢ à¢¢ãè }¢ãGH ¼¢’}¢èÚ ÜUÚ çÎ²¢ x¢²¢ ãñ, ¥¢ñÚ ¥Ï¢ §„
}¢çS…Î à¢ÚèÈGU ÜUè ç…G²¢Ú¼ Ýãèæ ã¢ï „ÜU¼è J ç„. 1409 çã. ÜïU
}¢¢ñç„}¢ï ãG… }¢ïæ §„ }¢ãGH ÜïU ÜGUÚèÏ¢ Ï¢}¢ ÜïU {}¢¢ÜïU ãé» ƒï ¥¢ñÚ ÜU§ü
ãG…Úï ¥S±Î
ãéGÁ…¢…ï çÜUÚ¢}¢ Ýï …¢}¢ï à¢ã¢Î¼ Ý¢ïà¢ çÜU²¢ ƒ¢, §„ çH²ï ¥Ï¢
}¢ãGH ÜïU çx¢Îü „wG¼ ÐãÚ¢ Úã¼¢ ãñ J }¢ãGH ÜUè çãGÈGU¢…G¼ ÜïU Ðïà¢ï
Ý…GÚ §„è Ðã¢ÇG ÜUè „éÚæx¢¢ïæ }¢ïæ Ï¢Ý¢» ãé» ±éÁG¢ê¶G¢Ýï |¢è ¶Gy}¢ ÜUÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
çÎ²ï x¢» ãñæ J »ÜU çÚ±¢²¼ ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥¢Î}¢
„çÈGUÄ²éËH¢ã §„è …Ï¢Hï ¥Ï¢ê ÜéUÏG ¢ñ„ ÐÚ ±¢ÜGUï ¥G
“x¢G¢LH ÜU‹…G” }¢ïæ }¢ÎÈGUêÝ ãñæ …Ï¢ çÜU »ÜU }¢éS¼ÝÎ çÚ±¢²¼ ÜïU
}¢é¼G¢çÏ¢ÜGU }¢çS…Îï ¶GñÈGU }¢ïæ ÎzGÝ ãñæ …¢ï çÜU ç}¢Ý¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ ãñ J
…Ï¢Hï ÝêÚ¢ï …Ï¢Hï ¯¢ñÚ ¥¢ñÚ ©Ý ÜïU x¢G¢Ú¢ïæ ÜU¢ï „H¢}¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÝêÚ Ï¢Ú„¢¼ï Ðã¢ÇG¢ïæ ÜUè çÜGU¼G¢Ú¢ïæ ÜU¢ï „H¢}¢

(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 581)
¶GÎè…¼éH ÜéUÏ¢í¢ ÜU¢ }¢ÜU¢Ý

}¢vÜïU }¢ÎèÝï ÜïU „éË¼G¢Ý …Ï¢ ¼ÜU }¢vÜU»
}¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ Úãï §„è }¢ÜU¢Ýï ¥G¢Hèà¢¢Ý }¢ïæ „éÜêUÝ¼

Ð…GèÚ Úãï J à¢ã…G¢Î» ¥G…Gè}¢ „çÄ²ÎéÝ¢ §Ï¢í¢ãè}¢ ÜïU
§GH¢±¢ ¼}¢¢}¢ ¥¢ñH¢Î Ï¢ à¢é}¢êH à¢ã…G¢çÎ²ï ÜU¢ñÝñÝ Ï¢èÏ¢è ÈGU¢ç¼G}¢¢
…GãÚ¢ ÜUè ²ãèæ ç±H¢Î¼ ãé§ü J „çÄ²ÎéÝ¢ ç…Ï¢í§üHï

¥}¢èÝ Ýï Ï¢¢Úã¢ §„ }¢ÜU¢Ýï ¥G¢Hèà¢¢Ý ÜïU ¥‹ÎÚ
Ï¢¢Úx¢¢ãï çÚ„¢H¼ }¢ïæ ãG¢ç…GÚè Îè, ãéGéÁG¢êÚï ¥ÜUÚ}¢
ãG…Úï ¥S±Î
ÐÚ ÜU¯Ú¼ „ï ÝéÁG¢êHï ±ãGì² §„è }¢ïæ ãé±¢ J }¢çS…Îï ãGÚ¢}¢ ÜïU Ï¢¢’Î
}¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ }¢ïæ §„ „ï Ï¢ÉG ÜUÚ ¥zG…GH ÜU¢ï§ü
}¢ÜGU¢}¢ Ýãèæ J „Î ÜUÚ¢ïÇG Ï¢çËÜU ¥ÚÏ¢¢ïæ ¶ÚÏ¢¢ïæ ¥zG„¢ï„ ! çÜU ¥Ï¢
§„ }¢ÜU¢Ýï ±¢H¢ à¢¢Ý ÜïU çÝà¢¢Ý ¼ÜU ç}¢Å¢ çÎ²ï x¢» ãñæ ¥¢ñÚ H¢ïx¢¢ïæ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜïU ™HÝï ÜïU çH²ï ²ã¢æ ã}¢±¢Ú ÈGUà¢ü Ï¢Ý¢ çÎ²¢ x¢²¢ ãñ J }¢Ú±ã ÜUè
Ðã¢ÇGè ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ±¢ÜGïU¥G Ï¢¢Ï¢éH }¢Ú±ã çÝÜUH ÜUÚ Ï¢¢§üæ ¼GÚÈGU
(LEFT SIDE) ãG„Ú¼ |¢Úè çÝx¢¢ã¢ïæ „ï ç„ÈüGU §„ }¢ÜU¢Ýï ¥Gà¢ü
çÝà¢¢Ý ÜUè ÈGU…G¢¥¢ïæ ÜUè ç…G²¢Ú¼ ÜUÚ Hèç…²ï J
»ï ¶GÎè…¢ ! ¥¢Ð ÜïU Í¢Ú ÜUè ÈGU…G¢¥¢ïæ ÜU¢ï „H¢}¢
Æ‹Çè Æ‹Çè çÎHÜéUà¢¢ }¢ãÜUè ã±¢¥¢ïæ ÜU¢ï „H¢}¢

x¢G¢Úï …Ï¢Hï ¯¢ñÚ

²ïã x¢G¢Úï }¢éÏ¢¢ÚÜU }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ ÜUè
Î¢§üæ …¢çÝÏ¢ “}¢ãGËH» }¢SÈGUH¢” ÜUè ¼GÚÈGU ÜU}¢¢ï Ï¢ïà¢ ™¢Ú çÜUH¢ï
}¢èÅÚ ÐÚ ±¢ÜïGU¥G “…Ï¢Hï ¯¢ñÚ” }¢ïæ ãñ J ²ïã ±¢ïã }¢éÜGUg„ x¢G¢Ú ãñ
ç…„ ÜU¢ ç…GRU ÜéUGÚ¥¢Ýï ÜUÚè}¢ }¢ïæ ãñ, }¢vÜïU }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…±Ú
¥ÐÝï ²¢Úï x¢G¢Ú ± ²¢Úï }¢…G¢Ú ¥G¢çà¢ÜGïU ¥vÏ¢Ú

ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ç„gèÜGïU ¥vÏ¢Ú ÜïU „¢ƒ Ï¢ ±vG¼ï
çã…Ú¼ ²ã¢æ ¼èÝ Ú¢¼ çÜGU²¢}¢ Ð…GèÚ Úãï J …Ï¢ Îéà}¢Ý ¼H¢à¢¼ï ãé»
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ ÜïU }¢éæã ÐÚ ¥¢ Ðãéæ™ï ¼¢ï ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ç„gèÜGïU ¥vÏ¢Ú
x¢G}¢…GÎ¢ ã¢ï x¢» ¥¢ñÚ ¥G…Gü ÜUè : ²¢ Ú„êHËH¢ã ! Îéà}¢Ý
§¼Ýï ÜGUÚèÏ¢ ¥¢ ™éÜïU ãñæ çÜU ¥x¢Ú ±¢ïã ¥ÐÝï ÜGUÎ}¢¢ïæ ÜUè ¼GÚÈGU Ý…GÚ
ãG…Úï ¥S±Î
Ç¢Hïæx¢ï ¼¢ï ã}¢ïæ Îï¶ Hïæx¢ï J „ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú Ýï
¼„ËHè Îï¼ï ãé» ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH
§ü}¢¢Ý : x¢G}¢ Ý ¶¢ Ï¢ïà¢ÜU ¥ËH¢ã ã}¢¢Úï „¢ƒ ãñ
§„è …Ï¢Hï ¯¢ñÚ ÐÚ ÜGU¢Ï¢èH Ýï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG¢Ï¢èH
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜU¢ï à¢ãèÎ çÜU²¢ J
wG¢êÏ¢ ™ê}¢ï ãñæ ÜGUÎ}¢ ¯¢ñÚ¢ï çãGÚ¢ Ýï à¢¢ã ÜïU
}¢ãÜïU }¢ãÜïU Œ²¢Úï Œ²¢Úï Î¢ïÝ¢ïæ x¢G¢Ú¢ïæ ÜU¢ï „H¢}¢
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 582)
¼¢…Î¢Úï çÚ„¢H¼ ÁG¢éãêÚï çÚ„¢H¼ „ï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÐãHï ²ã¢æ ç…GRU¢ï çÈGURU }¢ïæ }¢àxG¢êH Úãï ãñæ J ²ïã çÜGUÏH¢ L¶G
±¢ÜïUG¥G ãñ J „ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú ÐÚ ÐãHè ±ãGì²
§„è x¢G¢Ú }¢ïæ ©¼Úè …¢ï çÜU „ï ¼ÜU Ð¢æ™
¥¢²¼ïæ ãñæ J ²ïã x¢G¢Ú }¢éÏ¢¢ÚÜU }¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢ „ï …¢çÝÏ¢ï }¢à¢çÚÜGU

¼ÜGUÚèÏ¢Ý ¼èÝ }¢èH ÐÚ ±¢ÜïGU¥G “…Ï¢Hï çãGÚ¢” ÐÚ ãñ, §„ }¢éÏ¢¢ÚÜU
Ðã¢ÇG ÜU¢ï …Ï¢Hï ÝêÚ |¢è ÜUã¼ï ãñæ J “x¢G¢Úï çãGÚ¢” x¢G¢Úï ¯¢ñÚ „ï
¥zG…GH ãñ v²êæçÜU x¢G¢Úï ¯¢ñÚ Ýï ¼èÝ çÎÝ ¼ÜU „ÚÜU¢Úï Î¢ï

¥G¢H}¢ ÜïU ÜGUÎ}¢ ™ê}¢ï …Ï¢ çÜU x¢G¢Úï çãGÚ¢
„éË¼G¢Ýï Î¢ï „Ú¢ ÜUè „¢ïãGÏ¢¼ï Ï¢¢ Ï¢ÚÜU¼ „ï
ç…G²¢Î¢ ¥G„¢ü }¢éà¢ÚüÈGU ãé±¢ J

çÜGUS}¢¼ï ¯¢ñÚ¢ï çãGÚ¢ ÜUè çãG„ü ãñ
™¢ã¼ï ãñæ çÎH }¢ïæ x¢ãÚ¢ x¢G¢Ú ã}¢
ãG…Úï ¥S±Î
(ãGÎ¢§ÜïG Ï¢çwGà¢à¢ à¢ÚèÈGU)
Î¢Úï ¥ÚÜGU}¢
Î¢Úï ¥ÚÜGU}¢ ÜU¢ïãï „ÈGU¢ ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ±¢ÜïUG¥G ƒ¢ J …Ï¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜéUzGÈUG ¢Úï …ÈGU¢ÜU¢Ú ÜUè ¼GÚÈGU „ï ¶G¼GÚ¢¼ Ï¢ÉGï ¼¢ï „Ú±Úï ÜU¢§Ý¢¼
§„è }¢ïæ Ð¢ïà¢èÎ¢ ¼G¢ñÚ ÐÚ ¼à¢ÚèÈGU ÈGUÚ}¢¢ Úãï J
§„è }¢ÜU¢Ýï ¥G¢Hèà¢¢Ý }¢ïæ ÜU§ü „¢çãGÏ¢¢Ý }¢éà¢ÚüÈGU Ï¢ §SH¢}¢
ãé» J „çÄ²Îéàà¢éãÎ¢ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…G¢ ¥¢ñÚ
¥}¢èLH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú ÈGU¢MÜïG ¥¢’…G}¢
§„è }¢ÜU¢Ýï Ï¢ÚÜU¼ çÝà¢¢Ý }¢ïæ Î¢ç¶GHï §SH¢}¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ

ãé» J §„è }¢ïæ Ð¢Úã 10 „êÚ¼éH ¥‹ÈGU¢H ¥¢²¼ Ý}Ï¢Ú 64
Ý¢ç…GH ãé§ü J ¶GHèÈGU¢ ã¢MÝ
Úà¢èÎ ÜUè ±¢çHÎ» }¢¢ç…Î¢ Ýï
§„ …x¢ã ÐÚ }¢çS…Î Ï¢Ý±¢§ü J Ï¢¢’Î ÜïU ÜU§ü wG¢éHÈGU¢ ¥ÐÝï

¥ÐÝï Î¢ñÚ }¢ïæ §„ ÜUè ¼…G§üÝ (²¢’Ýè …GèÝ¼ ÎïÝï) }¢ïæ çãGS„¢ Hï¼ï
Úãï J ¥Ï¢ ²ïã ¼¢ñ„è¥G }¢ïæ à¢¢ç}¢H ÜUÚ çH²¢ x¢²¢ ãñ ¥¢ñÚ §„ ÜUè
ÜU¢ï§ü ¥GH¢}¢¼ Ýãèæ ç}¢H¼è J
}¢ãGËH» }¢SÈGUH¢
²ïã }¢ãGËH¢ Ï¢ÇG¢ ¼¢Úè¶Gè ãñ, ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §Ï¢í¢ãè}¢

¶GHèHéËH¢ã ²ãèæ Úã¢ ÜUÚ¼ï ƒï, ãG…ÚG ¢¼ï ç„gèÜGU
ãG…Úï ¥S±Î
± ÈGU¢MÜGU ± ãG}…G¢ |¢è §„è }¢ãGËH» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ }¢ïæ
çÜGU²¢}¢ Ð…GèÚ ƒï J ²ïã }¢ãGËH¢ ¶G¢Ý» ÜU¢’Ï¢¢ ÜïU çãGS„» Îè±¢Ú
“}¢éS¼…¢Ú” ÜUè …¢çÝÏ¢ ±¢ÜïGU¥G ãñ J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÚãG}¢¼ïæ ã¢ïæ ©„ }¢ãGËHï ÐÚ »ï ÚÏÏ¢ï Î¢ï …ã¢æ !
ƒ¢ }¢ÜU¢æ §„ }¢ïæ ÝÏ¢è ÜU¢ ƒï „ãG¢Ï¢¢ ÜïU }¢ÜU¢æ
…‹Ý¼éH }¢¢’H¢
…‹Ý¼éH Ï¢ÜGUè¥G ÜïU Ï¢¢’Î …‹Ý¼éH }¢¢’H¢ Îé‹²¢ ÜU¢ „Ï¢
„ï ¥zG…GH ÜGUçÏ¢íS¼¢Ý ãñ J ²ã¢æ ©}}¢éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ¶GÎè…¼éH
ÜéUÏ¢í¢, ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý ©G}¢Ú ¥¢ñÚ ÜU§ü „ãG¢Ï¢¢ ±
¼¢Ï¢ï§ÝGü ¥¢ñÚ ¥¢ñçH²¢ ± „¢çHãGèÝ
ÜïU }¢…G¢Ú¢¼ï }¢éÜGUg„¢ ãñæ J ¥Ï¢ §Ý ÜïU ÜéUGÏÏ¢ï (²¢’Ýè x¢é}Ï¢Î) ±x¢GñÚ¢
à¢ãèÎ ÜUÚ çÎ²ï x¢» ãñæ, }¢…G¢Ú¢¼ ç}¢S}¢¢Ú ÜUÚ ÜïU ©Ý ÐÚ Ú¢S¼ï
çÝÜU¢Hï x¢» ãñæ J çHã¢…G¢ Ï¢¢ãÚ Úã ÜUÚ ÎêÚ ãè „ï §„ ¼GÚãG „H¢}¢

¥G…üG ÜUèç…²ï :
„H¢}¢ ã¢ï ¥¢Ð ÐÚ »ï ÜGUÏ¢í¢ïæ }¢ïæ ÚãÝï ±¢Hï

ãG…Úï ¥S±Î
}¢¢ïç}¢Ý¢ï ¥¢ñÚ }¢é„H}¢¢Ý¢ï ! ¥¢ñÚ ã}¢ |¢è
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥¢Ð „ï ç}¢HÝï ±¢Hï ãñ,æ ã}¢ ¥ËH¢ã „ï ¥¢Ð ÜUè ¥¢ñÚ ¥ÐÝè ¥G¢çÈGUÄ²¼ ÜïU ¼G¢çHÏ¢ ãñæ J
¥ÐÝè, ¥ÐÝï ±¢çHÎñÝ ¥¢ñÚ ¼}¢¢}¢ ©}}¢¼ ÜUè }¢x¢GçÈGUÚ¼ ÜïU
çH²ï Îé¥¢G }¢¢æçx¢²ï ¥¢ñÚ çÏ¢H wG¢é„ê„ ¥ãHï …‹Ý¼éH }¢¢’H¢ ÜïU çH²ï
§ü„¢Hï ¯±¢Ï¢ |¢è ÜUèç…²ï J §„ ÜGUçÏ¢íS¼¢Ý }¢ïæ Îé¥¢G ÜGUÏ¢êH ã¢ï¼è ãñ J
…‹Ý¼éH }¢¢’H¢ ÜïU }¢ÎÈGUêÝèÝ ÐÚ H¢¶¢ïæ „H¢}¢
Ï¢ï ¥GÎÎ ã¢ïæ ÚãG}¢¼ïæ ¥ËH¢ã ÜUè ©Ý ÐÚ }¢éÎ¢}¢
}¢…G¢Úï }¢ñ}¢êÝ¢
„ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú Ýï ãG…GÚ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢
}¢ñ}¢êÝ¢ „ï Ï¢ ãG¢H¼ï »ãGÚ¢}¢ çÝÜU¢ãG ÈGUÚ}¢¢²¢ J }¢ÎèÝ¢

Ú¢ïÇ ÐÚ “Ý±¢çÚ²¢” ÜïU ÜGUÚèÏ¢ }¢ÜGU¢}¢ï „çÚÈGU ÐÚ ±¢ÜïGU¥G ãñ J ²ïã
}¢…G¢Ú à¢ÚèÈGU ¥x¢™ïü }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ „ï Ï¢¢ãÚ ãñ
¼¢ã}¢ ²ã¢æ ãéGÁ…¢… ÜU¢ïçà¢à¢ ÜUÚïæ ¼¢ï ãG¢ç…GÚè Îï „ÜU¼ï ãñæ, ãéG„êHï
„¥G¢Î¼ ¥¢ñÚ Ï¢ ©}}¢èÎï ÝéÁ¢G H
ê ï ÚãG}¢¼ „çÄ²Î¼éÝ¢ }¢ñ}¢êÝ¢
ÜïU }¢…G¢Ú à¢ÚèÈGU ÜU¢ ç…GRUï ¶GñÚ çÜU²¢ …¢¼¢ ãñ J ¼¢ Î}¢ï ¼ãGÚèÚ
(16 à¢¢’Ï¢¢ÝéH }¢é¥GÁG…G}¢ 1433 çã.) ²ã¢æ ÜUè ãG¢ç…GÚè ÜU¢ »ÜU
¼GÚèÜGU¢ ²ïã ãñ çÜU ¥¢Ð Ï¢„ 2 A ²¢ 13 }¢ïæ „é±¢Ú ã¢ï …¢§²ï, ²ïã
Ï¢„ }¢ÎèÝ¢ Ú¢ïÇ ÐÚ ¼Ý§üG}¢ ²¢’Ýè }¢çS…Îï ¥G¢§à¢¢
ãG…Úï ¥S±Î
„ï x¢é…GÚ¼è ãé§ü ¥¢x¢ï Ï¢ÉG¼è ãñ, }¢çS…ÎéH ãGÚ¢}¢ „ï ¼ÜGUÚèÏ¢Ý 17
çÜUH¢ï }¢èÅÚ ÐÚ §„ ÜU¢ ¥¢ç¶GÚè SÅ¢õÐ “Ý±¢çÚ²¢” ãñ, ²ã¢æ ©¼Ú
…¢§²ï ¥¢ñÚ ÐHÅ ÜUÚ Ú¢ïÇ ÜïU ©„è ÜUÝ¢Úï ÐÚ }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢
ÜUè ¼GÚÈGU ™HÝ¢ à¢éM¥G ÜUèç…²ï, Î„ ²¢ Ð‹ÎÚã
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ç}¢ÝÅ ™HÝï ÜïU Ï¢¢’Î »ÜU Ð¢ïHè„ ™ïÜU Ð¢ïSÅ (Ýév¼» ¼zG¼èà¢) ãñ
çÈUÚ }¢¢ñçÜGUÈïGU ãéGÁ…¢… Ï¢Ý¢ ãé±¢ ãñ §„ „ï ƒ¢ïÇG¢ ¥¢x¢ï Ú¢õÇ ÜUè ©„è
…¢çÝÏ¢ »ÜU ™¢Ú Îè±¢Úè Ý…GÚ ¥¢»x¢è, ²ãèæ ©}}¢éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ
ãG…ÚG ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ÜU¢ }¢…G¢Úï ÈGU¢§ÁG¢H
é ¥‹±¢Ú
ãñ J ²ïã }¢…G¢Ú }¢éÏ¢¢ÚÜU „ÇGÜU ÜïU Ï¢è™ }¢ïæ ãñ J H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ ÜUãÝ¢ ãñ
çÜU „ÇGÜU ÜUè ¼¢’}¢èÚ ÜïU çH²ï §„ }¢…G¢Ú à¢ÚèÈGU ÜU¢ï à¢ãèÎ ÜUÚÝï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÜUè ÜU¢ïçà¢à¢ ÜUè x¢§ü ¼¢ï ÅîïvÅÚ (TRACTOR) ©HÅ …¢¼¢ ƒ¢,
Ý¢™¢Ú ²ã¢æ ™¢Ú Îè±¢Úè Ï¢Ý¢ Îè x¢§ü J ã}¢¢Úè Œ²¢Úè Œ²¢Úè ¥}}¢è
…¢Ý „çÄ²Î¼éÝ¢ }¢ñ}¢êÝ¢ ÜUè ÜUÚ¢}¢¼ }¢ÚãGÏ¢¢ ! ! !
¥ãHï §SH¢}¢ ÜUè }¢ÎÚ¢Ýï à¢ÈGUèÜGU Ï¢¢Ýé±¢Ýï ¼Gã¢Ú¼ Ðï H¢¶¢ïæ „H¢}¢

Ï¢¢’Îï ±ÈGU¢¼ „çÄ²Î¼éÝ¢ }¢ñ}¢êÝ¢ Ýï ¥æx¢êÚ ç¶H¢»
©}}¢éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ãG…ÚG ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢ }¢ñ}¢êÝ¢
ÜUè Ï¢¢’Îï ±ÈGU¢¼ MÝé}¢¢ ã¢ïÝï ±¢Hè ÜUÚ¢}¢¼ ÐçÉG²ï ¥¢ñÚ §ü}¢¢Ý
¼¢…G¢ ÜUèç…²ï J ™éÝ¢‹™ï ¥¢Ð ÜïU }¢…G¢Úï ÐéÚ ¥‹±¢Ú
ÜU¢ …G¢çãÚè ÎÚ±¢…G¢ ç…Ý çÎÝ¢ïæ …G¢§ÚèÝ ÜïU çH²ï ¶éH¢ Úã¼¢ ƒ¢
©Ý çÎÝ¢ïæ ÜUè çãGÜU¢²¼ »ÜU …G¢§Ú ÜUè …GÏ¢¢Ýè „éçÝ²ï : ¥¢{è Ú¢¼
ÜïU ±vG¼ ã}¢ }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ „ï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
…¢Ýï ±¢Hï Ú¢S¼ï ÐÚ ±¢ÜGïU¥G }¢ÜGU¢}¢ï „çÚÈGU Ðãéæ™ï
ãG…Úï ¥S±Î
…ã¢æ ©}}¢éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢ }¢ñ}¢êÝ¢
ÜU¢ }¢…G¢Ú ãñ, ¥G…èÏ¢ §çœ¢ÈGU¢ÜGU ãñ çÜU ©„ çÎÝ }¢ñæ Ýï ÜéUÀ Ýãèæ ¶¢²¢
ƒ¢, |¢êÜU ÜUè çà¢g¼ ÜUè ±…ã „ï }¢ïÚè ¼G¢ÜGU¼ …±¢Ï¢ Îï ™éÜUè ƒè,
Ú¢ïÅè ãG¢ç„H ÜUÚÝï ÜUè Ï¢ãé¼ ÜU¢ïçà¢à¢ ÜUè }¢x¢Ú ÜUãèæ „ï Ý ç}¢Hè,
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢…Ï¢êÚÝ ç…G²¢Ú¼ ÜïU çH²ï ãéG…Ú» }¢éÜGUg„¢ }¢ïæ x¢²¢, }¢ñæ Ýï }¢…G¢Úï
ÈGU¢§ÁG¢éH ¥‹±¢Ú ÜïU „¢}¢Ýï „H¢}¢ ¥G…üG çÜU²¢, „êÚ¼éH ÈGU¢ç¼ãG¢
¥¢ñÚ „êÚ¼éH §wGH¢„ ÐÉG ÜUÚ ©Ý ÜUè MãGï ÐéÚ ÈéUG¼êãG ÜU¢ï §ü„¢Hï
¯±¢Ï¢ çÜU²¢, ÈGUÜGUèÚ¢Ý¢ „Î¢ Hx¢¢§ü : “»ï Œ²¢Úè ¥}}¢è…¢Ý ! }¢ñæ
¥¢Ð ÜU¢ }¢ïã}¢¢Ý ãêæ, ¶¢Ýï ÜïU çH²ï ÜéUÀ §GÝ¢²¼ ÈGUÚ}¢¢§²ï ¥¢ñÚ
¥ÐÝï ¥Ë¼G¢ÈïGU ÜUÚè}¢¢Ý¢ „ï }¢éÛ¢ï }¢ãGM}¢ Ý H¢ñÅ¢§²ï J” }¢ñæ Ï¢ñÆ¢
ãé±¢ ƒ¢ çÜU ÚÁG…G¢ÜïGU }¢éyGHÜGU ÜUè ¼GÚÈGU „ï ²ÜU¢²ÜU ¼¢…G¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥æx¢êÚ ÜïU Î¢ï x¢éÓÀï }¢ïÚï ã¢ƒ }¢ïæ ¥¢ x¢» ! ¥G…èÏ¢ ¼ÚèÝ Ï¢¢¼ ²ïã
ƒè çÜU „<Î²¢ïæ ÜU¢ }¢¢ïç„}¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ ÜUãèæ |¢è ¼¢…G¢ ¥æx¢êÚ
}¢é²S„Ú Ý ƒï, }¢ñæ ãñGÚ¢Ý Úã x¢²¢, »ÜU x¢éÓÀ¢ ¼¢ï }¢ñæ Ýï ±ãèæ ¶¢
çH²¢, }¢…G¢Ú à¢ÚèÈGU „ï Ï¢¢ãÚ ¥¢ ÜUÚ »ÜU »ÜU Î¢Ý¢ „¢çƒ²¢ïæ

}¢ïæ ¼vG„è}¢ ÜUÚ çÎ²¢ J (}¢wG…GÝï ¥ãG}¢Îè, „. 99)
}¢ÎèÝï ÜUè ç…G²¢Ú¼ïæ

ãG…Úï ¥S±Î
„ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢, Ú¢ãG¼ï ÜGUËÏ¢¢ï „èÝ¢, „¢çãGÏ¢ï }¢é¥Gœ¢GÚ Ð„èÝ¢
ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï ¥G¢çÈGUÄ²¼ çÝà¢¢Ý ãñ : …¢ï }¢éÛ¢ ÐÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
»ÜU çÎÝ }¢ïæ »ÜU ã…G¢Ú Ï¢¢Ú ÎéMÎï Ð¢ÜU ÐÉGïx¢¢ ±¢ïã ©„ ±vG¼ ¼ÜU
Ýãèæ }¢Úïx¢¢ …Ï¢ ¼ÜU …‹Ý¼ }¢ïæ ¥ÐÝ¢ }¢ÜGU¢}¢ Ý Îï¶ Hï J
}¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢
ÜïU ÈGU…G¢§H …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ç…GRïU }¢ÎèÝ¢ ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜïU çH²ï Ï¢¢§G¯ï

Ú¢ãG¼ï ÜGUËÏ¢¢ï „èÝ¢ ãñ J ©Gàà¢¢ÜïGU }¢ÎèÝ¢ §„ ÜUè ÈéUGÜUüG¼ }¢ïæ ¼ÇGÐ¼ï
¥¢ñÚ ç…G²¢Ú¼ ÜïU Ï¢ïãGÎ }¢éà¼¢ÜGU Úã¼ï ãñæ J Îé‹²¢ ÜUè ç…¼Ýè …GÏ¢¢Ý¢ïæ
}¢ïæ ç…„ ÜGUÎÚ ÜGU„èÎï }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ ÜïU çã…í¢ï
çÈGUÚ¢ÜGU ¥¢ñÚ §„ ÜïU ÎèÎ¢Ú ÜUè ¼}¢‹Ý¢ }¢ïæ ÐÉGï x¢» ²¢ ÐÉGï …¢¼ï ãñæ
©¼Ýï Îé‹²¢ ÜïU çÜU„è ¥¢ñÚ à¢ãÚ ²¢ ç¶Gœ¢ïG ÜïU çH²ï Ýãèæ ÐÉïG x¢»
¥¢ñÚ Ýãèæ ÐÉGï …¢¼ï, ç…„ï »ÜU Ï¢¢Ú |¢è }¢ÎèÝï ÜU¢ ÎèÎ¢Ú ã¢ï …¢¼¢
ãñ ±¢ïã ¥ÐÝï ¥¢Ð ÜU¢ï Ï¢wG¼ Ï¢ïÎ¢Ú „}¢Û¢¼¢ ¥¢ñÚ }¢ÎèÝï }¢ïæ x¢é…GÚï
ãé» ãG„èÝ H}ãG¢¼ ÜU¢ï ã}¢ïà¢¢ ÜïU çH²ï ²¢Îx¢¢Ú ÜGUÚ¢Ú Îï¼¢ ãñ J
çÜU„è ¥G¢çà¢ÜGïU Ú„êH Ýï v²¢ wG¢êÏ¢ ÜUã¢ ãñ !
±¢ïãè „¢¥G¼ïæ ƒè „éMÚ ÜUè, ±¢ïãè çÎÝ ƒï ãG¢ç„Hï ç…G‹Îx¢è
ãG…Úï ¥S±Î
Ï¢ ãéGÁG¢êÚï à¢¢ÈïGU»G ©}}¢¼¢æ }¢ïÚè ç…Ý çÎÝ¢ïæ ¼GHÏ¢è Úãè
}¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè ç…G²¢Ú¢¼ ÜUè ¼zG„èH¢¼
„ï ÜGUÏH çÎ²¢Úï ãGÏ¢èÏ¢ ÜïU ÜéUÀ ÈGU…G¢§H }¢éH¢ãG…G¢ ÈGUÚ}¢¢ Hèç…²ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¼¢çÜU çÎH }¢ïæ }¢ÎèÝï ÜUè }¢ãGÏÏ¢¼ ± Hx¢Ý }¢…GèÎ }¢¢ñ……GÝ ã¢ï :
ÜéUGÚ¥¢Ýï Ð¢ÜU }¢ïæ ç…GRïU }¢ÎèÝ¢
ÜéUGÚ¥¢Ýï ÜUÚè}¢ }¢ïæ }¢é¼¥GçgÎ }¢ÜGU¢}¢¢¼ ÐÚ ç…GRïU }¢ÎèÝ¢
çÜU²¢ x¢²¢ ãñ }¢¯HÝ Ð¢Úã 28 „êÚ¼éH }¢éÝ¢çÈGUÜGUêÝ ¥¢²¼
Ý}Ï¢Ú 8 }¢ïæ ãñ :
¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : ÜUã¼ï ãñæ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
: “ã}¢ }¢ÎèÝ¢ çÈUÚ ÜUÚ x¢» ¼¢ï

…GMÚ …¢ï Ï¢ÇGè §GÁG…G¼ ±¢H¢ ãñ ±¢ïã
©„ }¢ïæ „ï çÝÜU¢H Îïx¢¢ ©„ï …¢ï

çÝã¢²¼ ç…GËH¼ ±¢H¢ ãñ” ¥¢ñÚ
§GÁG…G¼ ¼¢ï ¥ËH¢ã ¥¢ñÚ ©„ ÜïU
Ú„êH ¥¢ñÚ }¢é„H}¢¢Ý¢ïæ ãè ÜïU çH²ï

ãñ }¢x¢Ú }¢éÝ¢çÈGUÜGU¢ïæ ÜU¢ï ¶GÏ¢Ú Ýãèæ J
“}¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢” ÜïU Ï¢¢Úã ãéGMÈGU
ÜUè çÝSÏ¢¼ „ï }¢ÎèÝï ÜïU 12 Ý¢}¢

}¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ ÜïU ©G-H}¢¢» çÜUÚ¢}¢
Ýï ÜU}¢¢ï Ï¢ïà¢ 100 Ý¢}¢ çH¶ï ãñæ ¥¢ñÚ Îé‹²¢ ÜïU çÜU„è |¢è
ãG…Úï ¥S±Î
à¢ãÚ ÜïU §¼Ýï Ý¢}¢ Ýãèæ J ãéG„êHï Ï¢ÚÜU¼ ÜïU çH²ï ²ã¢æ ç„ÈUüG 12
}¢éÏ¢¢ÚÜU Ý¢}¢ Ðïà¢ çÜU²ï …¢¼ï ãñæ :
{1} }¢ÎèÝ¢ {2} }¢ÎèÝ¼éÚü„êH {3} ¼GçÄ²Ï¢¢ {4} Î¢LH ¥Ï¢Ú¢Ú
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
{5} ¼G¢Ï¢¢ {6} }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ {7} Ý¢ç…²¢ {8} ¥G¢ç„}¢¢ {9} à¢¢çÈGU²¢
{10} ãG„Ý¢ {11} ……GèÚ¼éH ¥GÚÏ¢ {12} „çÄ²Î¼éH Ï¢éHÎ¢Ý
Ý¢}¢ï }¢ÎèÝ¢ Hï çÎ²¢ ™HÝï Hx¢è Ý„è}¢ï wG¢éËÎ
„¢ïç…Gà¢ï x¢G}¢ ÜU¢ï ã}¢ Ýï |¢è ÜñU„è ã±¢ Ï¢¼¢§ü v²êæ
}¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ
}¢ÚÝï ÜUè ÈGU…GèH¼
Î¢ï …ã¢æ ÜïU ¼¢…±Ú, „éË¼G¢Ýï Ï¢ãGÚ¢ï Ï¢Ú

ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï MãG ÐÚ±Ú ãñ : “¼é}¢ }¢ïæ „ï …¢ï }¢ÎèÝï }¢ïæ }¢ÚÝï ÜUè
§çS¼¼G¢¥G¼ Ú¶ï ±¢ïã }¢ÎèÝï ãè }¢ïæ }¢Úï v²êæçÜU …¢ï }¢ÎèÝï }¢ïæ }¢Úïx¢¢
}¢ñæ ©„ ÜUè à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUMæx¢¢ ¥¢ñÚ ©„ ÜïU ãGÜGU }¢ïæ x¢±¢ãè Îêæx¢¢ J”
…G}¢èæ ƒ¢ïÇGè „è Îï Îï Ï¢ãÚï }¢ÎÈGUÝ ¥ÐÝï ÜêU™ï }¢ïæ
Hx¢¢ Îï }¢ïÚï Œ²¢Úï }¢ïÚè ç}¢^è |¢è çÆÜU¢Ýï „ï (…G¢ñÜïUG Ý¢’¼)
ÎÁ…¢H }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ Î¢ç¶GH Ýãèæ ã¢ï „ÜU¼¢

ãG…Úï ¥S±Î
„ÚÜU¢Úï ±¢H¢ ¼Ï¢¢Ú, ã}¢ Ï¢ïÜU„¢ïæ ÜïU }¢ÎÎx¢¢Ú
ÜU¢ §à¢¢üÎï wG¢àé ¢ x¢±¢Ú ãñ :
}¢ÎèÝï }¢ïæ Î¢ç¶GH ã¢ïÝï ÜïU ¼}¢¢}¢ Ú¢S¼¢ïæ ÐÚ çÈGUçÚà¼ï ãñæ, §„ }¢ïæ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¼G¢ªGÝ ¥¢ñÚ ÎÁ…¢H Î¢ç¶GH Ý ã¢ïæx¢ï J
}¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ ãÚ ¥¢ÈGU¼ „ï }¢ãGÈGUê…G
ÝçÏ¢Ä²ï }¢éÜUÚü}¢, ÝêÚï }¢é…S„}¢ ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï
}¢é¥GÁG…G}¢ ãñ : “©„ …G¢¼ ÜUè ÜGU„}¢ ç…„ ÜïU ÎS¼ï ÜéUGÎÚ¼ }¢ïæ }¢ïÚè
…¢Ý ãñ ! }¢ÎèÝï }¢ïæ Ý ÜU¢ï§ü Í¢¢Åè ãñ Ý ÜU¢ï§ü Ú¢S¼¢ }¢x¢Ú §„ ÐÚ Î¢ï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
çÈGUçÚà¼ï ãñæ …¢ï §„ ÜUè çãGÈUG ¢…G¼ ÜUÚ Úãï ãñæ J”

§}¢¢}¢ Ý±±è ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : §„ çÚ±¢²¼ }¢ïæ
}¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè ÈGU…GèH¼ ÜU¢ Ï¢²¢Ý ãñ ¥¢ñÚ

¼¢…Î¢Úï çÚ„¢H¼ ÜïU …G}¢¢Ýï }¢ïæ ©„ ÜUè çãGÈUG ¢…G¼
ÜUè …¢¼è ƒè, ÜU¯Ú¼ „ï çÈGUçÚà¼ï çãGÈGU¢…G¼ ÜUÚ¼ï ¥¢ñÚ ©‹ã¢ïæ Ýï
¼}¢¢}¢ Í¢¢çÅ²¢ïæ ÜU¢ï „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢ ÜUè §GÁG…G¼

¥zG…¢G §ü ÜïU çH²ï Í¢ïÚ¢ ãé±¢ ãñ J
}¢H¢§ÜU Hx¢¢¼ï ãñæ ¥¢æ¶¢ïæ }¢ïæ ¥ÐÝè
à¢Ï¢¢ï Ú¢ï…G ¶G¢ÜïU }¢…G¢Úï }¢ÎèÝ¢ (…G¢ñÜGïU Ý¢’¼)

ãG…Úï ¥S±Î
}¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…G¢ ÈUH
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê ãéÚñÚ¢ „ï }¢Ú±è ãñ çÜU
H¢ïx¢ …Ï¢ }¢¢ñç„}¢ ÜU¢ ÐãH¢ ÈUH Îï¶¼ï, ©„ï ãéGÁG¢êÚï Ð¢ÜU, „¢çãGÏ¢ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
H¢ñH¢ÜU, „Ä²¢ãïG ¥zGH¢ÜU ÜUè ç¶GÎ}¢¼ï „Ú¢Ð¢
ÚãG}¢¼ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ H¢¼ï, „ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú ( ) ©„ï
Hï ÜUÚ §„ ¼GÚãG Îé¥G¢ ÜUÚ¼ï : §H¢ãè ! ¼ê ã}¢¢Úï çH²ï ã}¢¢Úï ÈUH¢ïæ
}¢ïæ Ï¢ÚÜU¼ Îï ¥¢ñÚ ã}¢¢Úï çH²ï ã}¢¢Úï }¢ÎèÝï }¢ïæ Ï¢ÚÜU¼ ÜUÚ ¥¢ñÚ ã}¢¢Úï
„¢¥G ± }¢éÎ (²ïã Ðñ}¢¢Ý¢ïæ ÜïU Ý¢}¢ ãñæ §Ý) }¢ïæ Ï¢ÚÜU¼ ÜUÚ,
²¢ ¥ËH¢ã ! ( ) Ï¢ïà¢ÜU §Ï¢í¢ãè}¢ ¼ïÚï Ï¢‹Îï ¥¢ñÚ ¼ïÚï ¶GHèH …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥¢ñÚ ¼ïÚï ÝÏ¢è ãñæ ¥¢ñÚ Ï¢ïà¢ÜU }¢ñæ ¼ïÚ¢ Ï¢‹Î¢ ¥¢ñÚ ¼ïÚ¢ ÝÏ¢è ãêæ J ©‹ã¢ïæ
Ýï }¢vÜïU ÜïU çH²ï ¼éÛ¢ „ï Îé¥G¢ ÜUè ¥¢ñÚ }¢ñæ }¢ÎèÝï ÜïU çH²ï ¼éÛ¢
„ï Îé¥G¢ ÜUÚ¼¢ ãêæ, ©„è ÜUè ç}¢cH ç…„ ÜUè Îé¥G¢ }¢vÜïU ÜïU çH²ï
©‹ã¢ïæ Ýï ÜUè ¥¢ñÚ ©¼Ýè ãè ¥¢ñÚ (²¢’Ýè }¢ÎèÝï ÜUè Ï¢ÚÜU¼ïæ }¢vÜïU
„ï Îéx¢Ýè ã¢ïæ) J çÈUÚ …¢ï À¢ïÅ¢ Ï¢Ó™¢ „¢}¢Ýï ã¢ï¼¢ ©„ï Ï¢éH¢ ÜUÚ ±¢ïã
ÈUH ¥G¼G¢ ÈGUÚ}¢¢ Îï¼ï J


ãG…Úï ¥S±Î
}¢ÎèÝ¢ H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï Ð¢ÜU ± „¢ÈGU ÜUÚïx¢¢
Ú„êHï Ý…GèÚ, ç„Ú¢…ï }¢éÝèÚ, }¢ãGÏ¢êÏ¢ï ÚÏÏ¢ï ÜGUÎèÚ
ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï çÎH Ð…GèÚ ãñ : “}¢éÛ¢ï »ÜU »ï„è
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ï¢S¼è ÜUè ¼GÚÈGU (çã…Ú¼) ÜU¢ ãéGv}¢ ãé±¢ …¢ï ¼}¢¢}¢ Ï¢çS¼²¢ïæ ÜU¢ï ¶¢
…¢»x¢è („Ï¢ ÐÚ x¢G¢çHÏ¢ ¥¢»x¢è) H¢ïx¢ ©„ï “²¯çÚÏ¢” ÜUã¼ï ãñæ
¥¢ñÚ ±¢ïã }¢ÎèÝ¢ ãñ, (²ïã Ï¢S¼è) H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï §„ ¼GÚãG Ð¢ÜU ± „¢ÈGU
ÜUÚïx¢è …ñ„ï |¢^è H¢ïãï ÜïU }¢ñH ÜU¢ï J”
}¢ÎèÝï ÜU¢ï ²¯çÚÏ¢ ÜUãÝ¢ x¢éÝ¢ã ãñ
}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! §„ çÚ±¢²¼ }¢ïæ }¢ÎèÝ¼éH …Ï¢Hï ©ãGéÎ
}¢éÝÃ±Ú¢ ÜU¢ï “²¯çÚÏ¢” ÜUãÝï ÜUè }¢é}¢¢Ý¥G¼ ÜUè

x¢§ü ãñ J ÈGU¼¢±¢ Ú…Gç±Ä²¢ ç…ËÎ 21 „ÈGUãG¢ 116 ÐÚ ãñ : }¢ÎèÝ»
¼GçÄ²Ï¢¢ ÜU¢ï ²¯çÚÏ¢ ÜUãÝ¢ Ý¢ …¢§…G ± }¢}Ýê¥G ± x¢éÝ¢ã ¥¢ñÚ

ÜUãÝï ±¢H¢ x¢éÝãx¢¢Ú J Ú„êHéËH¢ã ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ :
…¢ï }¢ÎèÝ¢ ÜU¢ï ²¯çÚÏ¢ ÜUãï ©„ ÐÚ ¼¢ñÏ¢¢ ±¢ç…Ï¢ ãñ, }¢ÎèÝ¢ ¼G¢Ï¢¢
ãñ }¢ÎèÝ¢ ¼G¢Ï¢¢ ãñ J ¥GËH¢}¢¢ }¢Ý¢±è “¼ñ„èÚ à¢ãüGï …¢}¢ï»G

„x¢GèÚ” }¢ïæ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : §„ ãGÎè¯ „ï }¢¢’Hê}¢ ãé±¢ çÜU }¢ÎèÝ»
¼GçÄ²Ï¢¢ ÜU¢ ²¯çÚÏ¢ Ý¢}¢ Ú¶Ý¢ ãGÚ¢}¢ ãñ çÜU ²¯çÚÏ¢ ÜUãÝï „ï
¼¢ñÏ¢¢ ÜU¢ ãéGv}¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ ¥¢ñÚ ¼¢ñÏ¢¢ x¢éÝ¢ã ãè „ï ã¢ï¼è ãñ J

(ÈGU¼¢±¢ Ú…Gç±Ä²¢, ç…. 21, „.116)
²¯çÚÏ¢ ÜUãÝ¢ v²êæ }¢‹¥G ãñ ?
ãG…Úï ¥S±Î
ÈGU¼¢±¢ Ú…Gç±Ä²¢ ç…ËÎ 21 „ÈGUãG¢ 119 ÐÚ ãñ : ãG…GÚ¼ï
¥GËH¢}¢¢ à¢ñ¶G ¥GÏÎéH ãGÜGU }¢éãGçg¯ï ÎïãË±è
¥çà¢¥G¼éËH}¢¥G¢¼ à¢ãéüGH ç}¢àÜU¢¼ }¢ïæ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : ¥¢æãG…GÚ¼
Ýï ±ã¢æ H¢ïx¢¢ïæ ÜïU ÚãÝï „ãÝï ¥¢ñÚ …}¥G ã¢ïÝï ¥¢ñÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
©„ à¢ãÚ „ï }¢ãGÏÏ¢¼ ÜUè ±…ã „ï ©„ ÜU¢ Ý¢}¢ “}¢ÎèÝ¢” Ú¶¢
¥¢ñÚ ¥¢Ð Ýï ©„ï ²¯çÚÏ¢ ÜUãÝï „ï }¢‹¥G ÈGUÚ}¢¢²¢
§„ çH²ï çÜU ²ïã …G}¢¢Ý» …¢çãçHÄ²¼ ÜU¢ Ý¢}¢ ãñ ²¢ §„ çH²ï çÜU
²ïã “¯Ï¢éüÝ” „ï Ï¢Ý¢ ãñ ç…„ ÜïU }¢¢’Ý¢ ãH¢ÜU¼ ¥¢ñÚ ÈGU„¢Î ãñ
¥¢ñÚ ¼¯ÚèÏ¢éÝ Ï¢ }¢¢’Ý¢ „Ú…GçÝà¢ ¥¢ñÚ }¢H¢}¢¼ ãñ ²¢ §„ ±…ã
„ï çÜU ²¯çÚÏ¢ çÜU„è Ï¢é¼ ²¢ çÜU„è …¢çÏ¢Ú ± „ÚÜUà¢ Ï¢‹Îï ÜU¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
Ý¢}¢ ƒ¢ J §}¢¢}¢ Ï¢é¶G¢Úè ( ) ¥ÐÝè ¼¢Úè¶G }¢ïæ »ÜU

ãGÎè¯ H¢» ãñæ çÜU …¢ï ÜU¢ï§ü »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ “²¯çÚÏ¢” ÜUã Îï ¼¢ï ©„ï
(ÜUzGÈUG ¢Úï }¢ïæ) Î„ }¢Ú¼Ï¢¢ “}¢ÎèÝ¢” ÜUãÝ¢ ™¢çã²ï J ÜéUGÚ¥¢Ýï
}¢…èÎ }¢ïæ …¢ï (²¢’Ýè »ï ²¯çÚÏ¢ ±¢H¢ï !) ¥¢²¢ ãñ J ±¢ïã

ÎÚ ¥SH }¢éÝ¢çÈGUÜGUèÝ ÜU¢ ÜGU¢ñH (²¢’Ýè ÜUãè ãé§ü Ï¢¢¼) ãñ çÜU
²¯çÚÏ¢ ÜUã ÜUÚ ±¢ïã }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè ¼¢ñãèÝ ÜU¢ §Ú¢Î
Ú¶¼ï ƒï J »ÜU Îê„Úè çÚ±¢²¼ }¢ïæ ãñ çÜU ²¯çÚÏ¢ ÜUãÝï ±¢H¢ ¥ËH¢ã
¼¥G¢H¢ „ï §çS¼x¢GÈGU¢Ú (²¢’Ýè ¼¢ñÏ¢¢) ÜUÚï ¥¢ñÚ }¢é¥G¢ÈGUè }¢¢æx¢ï J ¥¢ñÚ
Ï¢¢’…G Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ ãñ çÜU }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ ÜU¢ï …¢ï
²¯çÚÏ¢ ÜUãï ©„ ÜU¢ï „…G¢ ÎïÝè ™¢çã²ï J ãGñÚ¼ ÜUè Ï¢¢¼ ãñ çÜU Ï¢¢’…G
Ï¢ÇGï H¢ïx¢¢ïæ ÜUè …GÏ¢¢Ý „ï ¥à¥G¢Ú }¢ïæ HzG…G “²¯çÚÏ¢” „¢çÎÚ ãé±¢
ãñ ¥¢ñÚ ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ wG¢êÏ¢ …¢Ý¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ¥G…}G ¢¼¢ï à¢¢Ý ±¢Hï
ãG…Úï ¥S±Î
ÜU¢ §GË}¢ çÏ¢ËÜéUH Ðéw¼G ¢ ¥¢ñÚ ãÚ ¼GÚãG „ï }¢éÜU}}¢H ãñ J
ç…G‹Îx¢è v²¢ ãñ ! }¢ÎèÝï ÜïU çÜU„è ÜêU™ï }¢ïæ }¢¢ñ¼
}¢¢ñ¼ Ð¢ÜU¢ï çã‹Î ÜïU ÁG¢éË}¢¼ ÜUÎï ÜUè ç…G‹Îx¢è
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢ÎèÝï ÜUè „çwG¼²¢ïæ ÐÚ „Ï¢í ÜUÚÝï ±¢Hï
ÜïU çH²ï à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUè çÏ¢à¢¢Ú¼
à¢ãÝà¢¢ãï }¢ÎèÝ¢, ÜGUÚ¢Úï ÜGUËÏ¢¢ï „èÝ¢ ÜU¢
ÈGUÚ}¢¢Ýï Ï¢¢ ÜGUÚèÝ¢ ãñ : }¢ïÚ¢ ÜU¢ï§ü ©}}¢¼è }¢ÎèÝï ÜUè ¼ÜUHèÈGU ¥¢ñÚ
„wG¼è ÐÚ „Ï¢í Ý ÜUÚïx¢¢ }¢x¢Ú }¢ñæ çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ ©„ ÜU¢ à¢ÈGUè¥G
(²¢’Ýè à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUÚÝï ±¢H¢) ã¢ïªæx¢¢ J …Ï¢Hï ©ãGéÎ

²¢Ú ¶G¢Ý §„ ãGÎè¯ï Ð¢ÜU ÜïU ¼ãGì¼ çH¶¼ï ãñæ : (²¢’Ýè)
à¢ÈGU¢¥G¼ï wG¢é„ê„è J ãGÜGU ²ïã ãñ çÜU ²ïã ±¢’Î¢ „¢Úè ©}}¢¼ ÜïU çH²ï
ãñ çÜU }¢ÎèÝï }¢ïæ }¢ÚÝï ±¢Hï ãéGÁG¢êÚï ¥‹±Ú ÜUè §„

à¢ÈGU¢¥G¼ ÜïU }¢éS¼çãGÜGU ãñæ J
¼G²Ï¢¢ }¢ïæ }¢Ú ÜïU Æ‹Çï ™Hï …¢¥¢ï ¥¢æ¶ïæ Ï¢æÎ
„è{è „ÇGÜU ²ïã à¢ãÚï à¢ÈGU¢¥G¼ Ýx¢Ú ÜUè ãñ

¶G²¢H Úãï çÜU ãéGÁG¢êÚï ¥‹±Ú ÜUè çã…Ú¼
„ï ÐãHï }¢vÜU» }¢é¥GÁG…G}¢¢ }¢ïæ ÚãÝ¢ Ï¢ïã¼Ú ƒ¢ ¥¢ñÚ çã…Ú¼ ÜïU

Ï¢¢’Î ÈGUyãïG }¢vÜU¢ „ï ÐãHï }¢vÜU» }¢é¥GÁG…G}¢¢ }¢ïæ ÚãÝ¢ }¢é„H}¢¢Ý
ÜU¢ï }¢‹¥G ã¢ï x¢²¢, çã…Ú¼ ±¢ç…Ï¢ ã¢ï x¢§ü ¥¢ñÚ ÈGUyãïG }¢vÜU¢ ÜïU Ï¢¢’Î
ãG…Úï ¥S±Î
±ã¢æ ÚãÝ¢ ¼¢ï …¢§…G ãé±¢, }¢x¢Ú }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ ÚãÝ¢ ¥zG…GH
ÜGUÚ¢Ú Ð¢²¢ çÜU ²ã¢æ ãéGÁG¢êÚï ¥‹±Ú „ï ÜéUGÏ¢ü ãñ, §„è
çH²ï ç…G²¢Î¢ ¼Ú ÈGU…G¢§H }¢ÎèÝ» Ð¢ÜU }¢ïæ ÚãÝï ÜïU ¥¢» ãñæ J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
(ç}¢¥¢ü¼éH }¢Ý¢…èãG, ç…. 4, „. 210)
}¢ÎèÝ¢ §„ çH²ï ¥Gœ¢G¢Ú …¢Ý¢ï çÎH „ï ãñ Œ²¢Ú¢
ÜïU Úã¼ï ãñæ }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ }¢ïÚï çÎHÏ¢Ú }¢ÎèÝï }¢ïæ
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 406)
}¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ Ï¢ïã¼Ú ãñ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÝêÚ ÜïU ÐñÜUÚ, ¼}¢¢}¢ ÝçÏ¢²¢ïæ ÜïU „Ú±Ú ÜU¢

ÈGUÚ}¢¢Ýï MãG ÐÚ±Ú ãñ : “¥ãHï }¢ÎèÝ¢ ÐÚ »ÜU …G}¢¢Ý¢ »ï„¢
…GMÚ ¥¢»x¢¢ çÜU H¢ïx¢ wG¢éà¢ãG¢Hè ÜUè ¼H¢à¢ }¢ïæ ²ã¢æ „ï ™Ú¢x¢¢ã¢ïæ
ÜUè ¼GÚÈGU çÝÜUH …¢»æx¢ï, çÈUÚ …Ï¢ ±¢ïã wG¢éà¢ãG¢Hè Ð¢ Hïæx¢ï ¼¢ï H¢ñÅ
ÜUÚ ¥¢»æx¢ï ¥¢ñÚ ¥ãHï }¢ÎèÝ¢ ÜU¢ï ©„ ÜéUà¢¢Îx¢è ÜUè ¼GÚÈGU …¢Ýï ÐÚ
¥¢}¢¢Î¢ ÜUÚïæx¢ï ãG¢H¢æçÜU ¥x¢Ú ±¢ïã …¢Ý Hïæ ¼¢ï }¢ÎèÝ¢ ©Ý ÜïU çH²ï
Ï¢ïã¼Ú ãñ J”
©Ý ÜïU ÎÚ ÜUè |¢èÜU À¢ïÇGèæ „Ú±Úè ÜïU ±¢ç„¼ïG
©Ý ÜïU ÎÚ ÜUè |¢èÜU ¥ÓÀè, „Ú±Úè ¥ÓÀè Ýãèæ (…G¢ñÜïGU Ý¢’¼)
}¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè ¼æx¢ÎS¼è ÐÚ „Ï¢í

ãG…Úï ¥S±Î
ÜUÚÝï ±¢Hï ÜïU çH²ï à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUè çÏ¢à¢¢Ú¼
¥}¢èLH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ÈGU¢MÜGï ¥¢’…G}¢
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU }¢ÎèÝï }¢ïæ ™è…G¢ïæ ÜïU çÝ¶üG (²¢’Ýè
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
|¢¢±) Ï¢ÉG x¢» ¥¢ñÚ ãG¢H¢¼ „wG¼ ã¢ï x¢» ¼¢ï „Ú±Úï ÜU¢§Ý¢¼
Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ : “„Ï¢í ÜUÚ¢ï ¥¢ñÚ wG¢éà¢ ã¢ï …¢¥¢ï çÜU
}¢ñæ Ýï ¼é}ã¢Úï „¢¥G ¥¢ñÚ }¢éÎ ÜU¢ï Ï¢¢ Ï¢ÚÜU¼ ÜUÚ çÎ²¢ ¥¢ñÚ §ÜUnï ã¢ï
ÜUÚ ¶¢²¢ ÜUÚ¢ï v²êæçÜU »ÜU ÜU¢ ¶¢Ý¢ Î¢ï ÜU¢ï ¥¢ñÚ Î¢ï ÜU¢ ¶¢Ý¢ ™¢Ú
ÜU¢ï ¥¢ñÚ ™¢Ú ÜU¢ ¶¢Ý¢ Ð¢æ™ ¥¢ñÚ Àï ÜU¢ï çÜUÈGU¢²¼ ÜUÚ¼¢ ãñ ¥¢ñÚ Ï¢ïà¢ÜU
Ï¢ÚÜU¼ …}¢¢¥G¼ }¢ïæ ãñ ¼¢ï ç…„ Ýï }¢ÎèÝï ÜUè ¼æx¢ÎS¼è ¥¢ñÚ „wG¼è
ÐÚ „Ï¢í çÜU²¢ }¢ñæ çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ ©„ ÜUè à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUMæx¢¢ ²¢
©„ ÜïU ãGÜGU }¢ïæ x¢±¢ãè Îêæx¢¢ ¥¢ñÚ …¢ï §„ ÜïU ãG¢H¢¼ „ï }¢éæã ÈñUÚ ÜUÚ
}¢ÎèÝï „ï çÝÜUH¢ ¥ËH¢ã ©„ „ï Ï¢ïã¼Ú H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï §„ }¢ïæ

Ï¢„¢ Îïx¢¢ ¥¢ñÚ ç…„ Ýï ¥ãHï }¢ÎèÝ¢ „ï Ï¢éÚ¢§ü ÜUÚÝï ÜU¢ §Ú¢Î¢
çÜU²¢ ¥ËH¢ã ©„ï §„ ¼GÚãG çÐÍ¢H¢ Îïx¢¢ …ñ„ï Ý}¢ÜU Ð¢Ýè

}¢ïæ çÐÍ¢H …¢¼¢ ãñ J
à¢ãï ÜU¢ñÝñÝ Ýï …Ï¢ „ÎÜGU¢ Ï¢¢æÅ¢
…G}¢¢Ýï |¢Ú ÜU¢ï Î}¢ }¢ïæ ÜUÚ çÎ²¢ wG¢éà¢ (…G¢ñÜïUG Ý¢’¼)
}¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢ ÜUè ¼ÜU¢HèÈGU

ãG…Úï ¥S±Î
ÐÚ „Ï¢í ÜUè ÈGU…GèH¼
}¢¼GÏ¢ê¥¢G 243 „ÈGUãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H çÜU¼¢Ï¢ “çÏ¢çãà¼ ÜUè ÜéUç‹…²¢æ”
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„ÈGUãG¢ 116 ÐÚ ãñ : Ú„êHï ¥ÜUÚ}¢, ÝêÚï }¢é…S„}¢
Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ çÜU …¢ï à¢wG„ çÏ¢H ÜGUSÎ (²¢’Ýè §Ú¢Î¼Ý) }¢ïÚè ç…G²¢Ú¼
ÜU¢ï ¥¢²¢ ±¢ïã çÜGU²¢}¢¼ ÜïU çÎÝ }¢ïÚè }¢éãG¢ÈGU…G¼ (²¢’Ýè çãGÈGU¢…G¼)
}¢ïæ Úãïx¢¢ ¥¢ñÚ …¢ï à¢wG„ }¢ÎèÝï }¢ïæ „éÜêUÝ¼ (²¢’Ýè çÚã¢§à¢ §çwG¼²¢Ú)
ÜUÚïx¢¢ ¥¢ñÚ }¢ÎèÝï ÜUè ¼ÜU¢HèÈGU ÐÚ „Ï¢í ÜUÚïx¢¢ ¼¢ï }¢ñæ çÜGU²¢}¢¼ ÜïU
çÎÝ ©„ ÜUè x¢±¢ãè Îêæx¢¢ ¥¢ñÚ ©„ ÜUè à¢ÈGU¢¥G¼ ÜUMæx¢¢ ¥¢ñÚ …¢ï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
à¢wG„ ãGÚ}¢ñÝ (²¢’Ýè }¢vÜïU -}¢ÎèÝï) }¢ïæ „ï çÜU„è »ÜU }¢ïæ }¢Úïx¢¢ ¥ËH¢ã
©„ ÜU¢ï §„ ãG¢H }¢ïæ ÜGUÏ¢í „ï ©Æ¢»x¢¢ çÜU ±¢ïã çÜGU²¢}¢¼ ÜïU
¶G¢ñÈGU „ï ¥}Ý }¢ïæ Úãïx¢¢ J

}¢ÎèÝï }¢ïæ çÚã¢§à¢ §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝ¢ ÜñU„¢ ?
²¢Î Úãï ! }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ ç„ÈüGU
©„è ÜU¢ï çÜGU²¢}¢ ÜUè §…¢…G¼ ãñ …¢ï ²ã¢æ ÜU¢ »ãGç¼Ú¢}¢ Ï¢Ú ÜGUÚ¢Ú
Ú¶ „ÜU¼¢ ã¢ï, …¢ï »ï„¢ Ýãèæ ÜUÚ „ÜU¼¢ ©„ ÜïU çH²ï ²ã¢æ
}¢éS¼çÜGUH ²¢ ç…G²¢Î¢ ¥G„ïü çÚã¢§à¢ ÜUè }¢é}¢¢Ý¥G¼ ãñ ™éÝ¢‹™ï
ÈGU¼¢±¢ Ú…Gç±Ä²¢ }¢é¶GÚü…¢ ç…ËÎ 10 „ÈGUãG¢ 695 ÐÚ ãñ :

(„¢çãGÏ¢ï ÈGUyãéGH ÜGUÎèÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ) }¢ñæ ÜUã¼¢ ãêæ : v²êæçÜU }¢ÎèÝ»
¼GçÄ²Ï¢¢ }¢ïæ ÚãG}¢¼ ¥ÜU¯Ú, HéyGÈGU ±¢çÈGUÚ, ÜUÚ}¢ „Ï¢ „ï ±„è¥G
ãG…Úï ¥S±Î
¥¢ñÚ ¥GzG± (²¢’Ýè }¢é¥G¢ÈGUè ç}¢HÝ¢) „Ï¢ „ï …ËÎè ã¢ï¼¢ ãñ …ñ„¢
çÜU à¢¢çãÎï }¢é…ÚüÏ¢ (²¢’Ýè ¼…çÚÏ¢ï „ï ¯¢çÏ¢¼) ãñ
§„ ÜïU Ï¢¢ ±é…êÎ ©v¼¢Ýï ÜU¢ ÇÚ ¥¢ñÚ ±ã¢æ ÜïU »ãGç¼Ú¢}¢¢ï ¼¢ñÜGUèÚ }¢ïæ
çÜGUËH¼ï ¥ÎÏ¢ ÜU¢ ¶G¢ñÈGU ¼¢ï }¢¢ñ…êÎ ãñ ¥¢ñÚ ²ïã |¢è ¼¢ï }¢é…¢±Ú¼
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„ï }¢¢Ýï¥G (²¢’Ýè }¢éS¼çÜGUH çÚã¢§à¢ „ï LÜU¢±Å) ãñ, ã¢æ ±¢ïã
¥ÈGUÚ¢Î …¢ï çÈGUçÚà¼¢ ç„ÈGU¼ ã¢ïæ ¼¢ï ©Ý ÜU¢ ±ã¢æ ÆãÚÝ¢ ¥¢ñÚ
(¼G±èHï çÚã¢§à¢ §çwG¼²¢Ú ÜUÚ ÜïU) ÈGU¢ñ¼ ã¢ïÝ¢ „¥G¢Î¼ï ÜU¢ç}¢H¢ ãñ J
}¢ÎèÝï }¢ïæ §çS¼‹…¢ ÜUÚÝï ÜïU }¢é¼¥GçËHÜGU çãGÜU¢²¼
¥¢’H¢ ãG…GÚ¼ ÈGU¼¢±¢ Ú…Gç±Ä²¢ ç…ËÎ
10 „ÈGUãG¢ 689 ÐÚ “¥H }¢Î¶GH” ÜïU ãG±¢Hï „ï çãGÜU¢²¼
ÝvGH ÜUÚ¼ï ãñæ : “¥S„çÄ²ÎéH …HèH ¥Ï¢ê ¥GÏÎéËH¢ã ÜGU¢…Gè …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ Ï¢²¢Ý çÜU²¢ x¢²¢ çÜU ©‹ãïæ à¢ãÚï }¢ÎèÝ¢ }¢ïæ
ÚzG»G ãG¢…¼ ÜUè …GMÚ¼ Ðïà¢ ¥¢§ü ¼¢ï ±¢ïã à¢ãÚ }¢ïæ »ÜU }¢ÜGU¢}¢ ÜUè
¼GÚÈGU x¢» ¥¢ñÚ ±ã¢æ ÜGU…G¢» ãG¢…¼ ÜU¢ §Ú¢Î¢ çÜU²¢ ¼¢ï x¢GñÏ¢ „ï
¥¢±¢…G ¥¢§ü …¢ï §„ ¥G}¢H „ï ©‹ãïæ }¢‹¥G ÜUÚ Úãè ƒè, ¼¢ï ©‹ã¢ïæ
Ýï ÜUã¢ : “¼}¢¢}¢ ãéGÁ…¢… »ï„¢ ÜUÚ¼ï ãñæ,” ¼¢ï …±¢Ï¢ }¢ïæ ¼èÝ
ÎzG¥G¢ ¥¢±¢…G ¥¢§ü : ÜUã¢æ ÜïU ãéGÁ…¢… ? ÜUã¢æ ÜïU ãéGÁ…¢… ? ÜUã¢æ
ÜïU ãéGÁ…¢… ? çÈUÚ ±¢ïã à¢ãÚ „ï Ï¢¢ãÚ ™Hï x¢» ¥¢ñÚ ÚzG»G ãG¢…¼
ÜUè (²¢’Ýè Ðïà¢¢Ï¢ ±x¢GñÚ¢) ¥¢ñÚ çÈUÚ H¢ñÅï J
}¢ÎèÝï ÜU¢ ¥SH çÜGU²¢}¢ ¥¢ÜGU¢ ÜïU ¥ãGÜU¢}¢
ÐÚ ¥G}¢H ÜUÚÝ¢ ãñ
¥¢x¢ï ™H ÜUÚ „¢çãGÏ¢ï }¢Î¶GH ÜïU ãG±¢Hï „ï }¢…GèÎ ¼ãGÚèÚ
ãñ : ãéGÁG¢êÚ ÜUè }¢é…¢±Ú¼ ¥¢Ð ÜïU
ãG…Úï ¥S±Î
¥±¢ç}¢Ú §çœ¢Ï¢¢¥G (²¢’Ýè ¥ãGÜU¢}¢¢¼ ÜUè Ï¢…¢ ¥¢±Úè) ¥¢ñÚ
Ý±¢ãè „ï §…ç¼Ý¢Ï¢ (²¢’Ýè ç…Ý Ï¢¢¼¢ïæ „ï }¢‹¥G ÈGUÚ}¢¢²¢ ©Ý
„ï Ï¢™Ýï) ÜUè „êÚ¼ }¢ïæ ãñ wG±¢ã §‹„¢Ý çÜU„è …x¢ã }¢éÜGUè}¢ ã¢ï,
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥¢ñÚ ¥SHÝ (ãGÜGUèÜGU¼Ý) }¢é…¢±Ú¼ ²ïãè ãñ J
(ÈGU¼¢±¢ Ú…Gç±Ä²¢ }¢é¶GÚü…¢, ç…. 10, „. 689)
x¢G}¢ï }¢éS¼GÈGU¢ ç…„ ÜïU „èÝï }¢ïæ ãñ
x¢¢ï ÜUãèæ |¢è Úãï ±¢ïã }¢ÎèÝï }¢ïæ ãñ
“Œ²¢Ú¢ Œ²¢Ú¢ ãñ }¢ÎèÝ¢” ÜïU „œ¢Úã ãéGMÈGU
ÜUè çÝSÏ¢¼ „ï }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè 17 wG¢„
é çê „Ä²¢¼
(²êæ ¼¢ï }¢ÎèÝï }¢ïæ Ï¢ï à¢é}¢¢Ú wG¢êçÏ¢²¢æ ãñæ }¢x¢Ú ãé„G êHï Ï¢ÚÜU¼ ÜïU çH²ï ²ã¢æ ç„ÈGUü 17 Ï¢²¢Ý ÜUè ãñ)æ
t M» …G}¢èÝ ÜU¢ ÜU¢ï§ü »ï„¢ à¢ãÚ Ýãèæ ç…„ ÜïU ¥S}¢¢»
çx¢Ú¢}¢è ²¢’Ýè }¢éÏ¢¢ÚÜU Ý¢}¢ §¼Ýè ÜU¯Ú¼ ÜU¢ï Ðãé™ æ ï ã¢ïæ ç…¼Ýï }¢ÎèÝ¼éH
}¢éÝÃ±Ú¢ ÜïU Ý¢}¢ ãñ,æ Ï¢¢’…G ©G-H}¢¢ Ýï 100 ¼ÜU Ý¢}¢

¼ãGÚèÚ çÜU²ï ãñæ t }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ »ï„¢
à¢ãÚ ãñ ç…„ ÜUè }¢ãGÏÏ¢¼ ¥¢ñÚ çã…í¢ï ÈéUGÜUüG¼ }¢ïæ Îé²¢ ÜïU ¥‹ÎÚ „Ï¢
„ï ç…G²¢Î¢ …GÏ¢¢Ý¢ïæ ¥¢ñÚ „Ï¢ „ï ç…G²¢Î¢ ¼¢’Î¢Î }¢ïæ ÜGU„èÎï çH¶ï

x¢», çH¶ï …¢ Úãï ãñæ ¥¢ñÚ çH¶ï …¢¼ï Úãïæx¢ï t ¥ËH¢ã
ÜïU Œ²¢Úï ãGÏ¢èÏ¢, ãGÏ¢èÏ¢ï HÏ¢èÏ¢, ¼GÏ¢èÏ¢¢ïæ ÜïU ¼GÏ¢èÏ¢
ãG…Úï ¥S±Î
Ýï §„ ÜUè ¼GÚÈGU çã…Ú¼ ÜUè ¥¢ñÚ ²ãèæ çÜGU²¢}¢ Ð…GèÚ Úãï
t ¥ËH¢ã Ýï §„ ÜU¢ Ý¢}¢ ¼G¢Ï¢¢ Ú¶¢ t „ÚÜU¢Úï ¥G¢Hè
±ÜGU¢Ú, }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…Î¢Ú …Ï¢ „ÈGUÚ „ï ±¢Ð„
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¼à¢ÚèÈGU H¢¼ï ¼¢ï }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ ÜïU ÜGUÚèÏ¢
Ðãéæ™ ÜUÚ ç…G²¢Îç¼²ï à¢¢ñÜGU „ï ¥ÐÝè „é±¢Úè ¼ï…G ÜUÚ Îï¼ï
t }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ ¥¢Ð
ÜU¢ ÜGUËÏ¢ï }¢éÏ¢¢ÚÜU „éÜêUÝ Ð¢¼¢ t ²ã¢æ ÜU¢ x¢Î¢ïü x¢GéÏ¢¢Ú ¥ÐÝï ™ïãÚ»
¥‹±Ú „ï „¢ÈGU Ý ÈGUÚ}¢¢¼ï ¥¢ñÚ „ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢ ÜU¢ï |¢è
§„ „ï }¢‹¥G ÈGUÚ}¢¢¼ï ¥¢ñÚ §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢¼ï çÜU ¶G¢ÜïU }¢ÎèÝ¢ }¢ïæ çà¢ÈGU¢
ãñ J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ „¢’Î çÏ¢Ý ¥Ï¢è ±vGÜGU¢„
„ï çÚ±¢²¼ ãñ çÜU …Ï¢ Ú„êHéËH¢ã
x¢G…G±» ¼Ï¢êÜU „ï ±¢Ð„ ¼à¢ÚèÈGU H¢ Úãï ƒï ¼¢ï ¼Ï¢êÜU }¢ïæ à¢¢ç}¢H

ã¢ïÝï „ï Úã …¢Ýï ±¢Hï ÜéUÀ „ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢ ç}¢Hï J ©‹ã¢ïæ
Ýï x¢Îü ©ÇG¢§ü, »ÜU à¢wG„ Ýï ¥ÐÝè Ý¢ÜU É¢æÐ Hè ¥¢Ð

Ýï ©Ý ÜUè Ý¢ÜU „ï ÜUÐÇG¢ ãÅ¢²¢ ¥¢ñÚ §à¢¢üÎ
ÈGUÚ}¢¢²¢ : ©„ …G¢¼ ÜUè ÜGU„}¢ ç…„ ÜïU ÜGUÏ…G» ÜéUGÎÚ¼ }¢ïæ }¢ïÚè …¢Ý
ãñ ! “}¢ÎèÝï ÜUè ¶G¢ÜU }¢ïæ ãÚ Ï¢è}¢¢Úè „ï çà¢ÈGU¢ ãñ J”

t …Ï¢ ÜU¢ï§ü }¢é„H}¢¢Ý ç…G²¢Ú¼
ÜUè çÝÄ²¼ „ï }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ ¥¢¼¢ ãñ ¼¢ï
ãG…Úï ¥S±Î
çÈGUçÚà¼ï ÚãG}¢¼ ÜïU ¼¢ïãGìÈGU¢ïæ „ï ©„ ÜU¢ §çS¼vGÏ¢¢H ÜUÚ¼ï ãñæ J
(…ÁGÏ¢éH ÜéUGHêÏ¢ „. 211) t „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢ Ýï
}¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ }¢ÚÝï ÜUè ¼Úx¢GèÏ¢ §à¢¢üÎ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÈGUÚ}¢¢§ü t ²ã¢æ }¢ÚÝï ±¢Hï ÜUè „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢, „ÚÎ¢Úï
}¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ à¢ÈGU¢¥G¼ ÈGUÚ}¢¢»æx¢ï t …¢ï
±éÁ¢G ê ÜUÚ ÜïU ¥¢» ¥¢ñÚ }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU
}¢ïæ Ý}¢¢…G ¥Î¢ ÜUÚï ©„ï ãG… ÜU¢ ¯±¢Ï¢ ç}¢H¼¢ ãñ t ãé… G Ú» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢
¥¢ñÚ ç}¢}Ï¢Úï }¢éÝÃ±Ú ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý ÜUè …x¢ã …‹Ý¼ ÜïU Ï¢¢x¢G¢ïæ }¢ïæ „ï
»ÜU Ï¢¢x¢G (…‹Ý¼ ÜUè v²¢Úè) ãñ t }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²à¢ÚèÈGU
}¢ïæ »ÜU Ý}¢¢…G ÐÉGÝ¢ Ð™¢„ ã…G¢Ú Ý}¢¢…G¢ïæ ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ãñ
t }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
ÜUè „Ú …G}¢èÝ ÐÚ }¢…G¢Úï }¢éS¼GÈGU¢ ãñ …ã¢æ „éÏãG¢ï à¢¢}¢ „œ¢Ú „œ¢Ú

ã…G¢Ú çÈGUçÚà¼ï ãG¢ç…GÚ ã¢ï¼ï ãñæ t ²ã¢æ ÜUè …G}¢èÝ ÜU¢ ±¢ïã }¢éÏ¢¢ÚÜU
çãGS„¢ ç…„ ÐÚ Ú„êHï ¥‹±Ú, }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…±Ú

ÜU¢ ç…S}¢ï }¢éÝÃ±Ú ¼à¢ÚèÈGU ÈGUÚ}¢¢ ãñ ±¢ïã ãÚ }¢ÜGU¢}¢ ãGœ¢¢ çÜU ¶G¢Ý»
ÜU¢’Ï¢¢, Ï¢ñ¼éH }¢¢’}¢êÚ, ¥Gà¢¢ïü ÜéU„èü ¥¢ñÚ …‹Ý¼ „ï |¢è ¥zG…H

G ãñ J
t ÎÁ…¢H }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ Î¢ç¶GH Ýãèæ

ã¢ï „ÜïUx¢¢ t ¥ãHï }¢ÎèÝ¢ „ï Ï¢éÚ¢§ü ÜU¢ §Ú¢Î¢ ÜUÚÝï ±¢H¢ ¥G…G¢Ï¢
ãG…Úï ¥S±Î
}¢ïæ çx¢çÚzG¼¢Ú ã¢ïx¢¢ t ²ã¢æ ÜU¢ ÜGUçÏ¢íS¼¢Ý …‹Ý¼éH Ï¢ÜGUè¥G Îé‹²¢
ÜïU ¼}¢¢}¢ ÜGUçÏ¢íS¼¢Ý¢ïæ „ï ¥zG…GH ãñ, ²ã¢æ ¼ÜGUÚèÏ¢Ý 10 ã…G¢Ú
„ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢ ± ¥ãHï Ï¢ñ¼ï ¥yGã¢Ú ¥¢ñÚ Ï¢ï à¢é}¢¢Ú
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¼¢Ï¢ï§üGÝï çÜUÚ¢}¢ ± ¥¢ñçH²¢» §G…G¢}¢ ¥¢ñÚ Îèx¢Ú wG¢éà¢
Ý„èÏ¢ }¢é„H}¢¢Ý }¢ÎÈGUêÝ ãñæ J
Úãïæ ©Ý ÜïU …Ë±ï Ï¢„ïæ ©Ý ÜïU …Ë±ï
}¢ïÚ¢ çÎH Ï¢Ýï ²¢Îx¢¢Úï }¢ÎèÝ¢ (…G¢ñÜïUG Ý¢’¼)
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU ÜUè ¥Ú¢…Gè ÜU¢ ãéG„êH
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU ÜUè ¥Ú¢…Gè
(²¢’Ýè …G}¢èÝ) Î¢ï ²¼è}¢ Ï¢Ó™¢ïæ „ãìH ¥¢ñÚ „éãñH ( )
ÜUè ç}¢çËÜUÄ²¼ ƒè, ²ã¢æ }¢éà¢çÚÜUèÝ ÜUè ÜGUÏ¢íïæ ƒèæ, …G}¢èÝ Ý¢

ã}¢±¢Ú ƒè, ²ïã Î¢ïÝ¢ïæ Ï¢Ó™ï ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥„¥GÎ çÏ¢Ý ÁG¢éÚ¢Ú¢
ÜïU …GïÚï çÜUÈGU¢H¼ (ç…G}}¢ïÎ¢Úè) ƒï J §„ …G}¢èÝ ÐÚ

¶…êÚæï wG¢àé ÜU ÜUè …¢¼è ƒèæ J ãéÁG ¢G Úê „çÄ²Îï ¥G¢H}¢
Ýï Ï¢Ó™¢ïæ „ï ÈGUÚ}¢¢²¢ : ²ïã ÜGUyG¥G» ¥Ú¢…Gè (²¢’Ýè PLOT) ã}¢ïæ
ÈGUÚ¢ïwG¼ ÜUÚ Î¢ï ¼¢çÜU ²ã¢æ }¢çS…Î ¼¢’}¢èÚ ÜUè …¢ „ÜïU J Ï¢Ó™¢ïæ Ýï
Ï¢„Î ¥ÎÏ¢¢ï çÝ²¢…G ¥G…üG ÜUè : ¥¢ÜGU¢ ! ²ïã ¥Ú¢…Gè ã}¢¢Úè ¼GÚÈGU
„ï Ï¢¼G ¢ ñ Ú ï Ý…G Ú ¢Ý¢ ÜG U Ï¢ê H ÈG U Ú}¢¢§²ï ¼¢ï „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢
ãG…Úï ¥S±Î
Ýï ©Ý ÜUè §„ Ðïà¢ÜUà¢ ÜU¢ï à¢ÚÈïGU ÜGUÏ¢êçHÄ²¼ „ï
Ý Ý±¢…G¢ J çÏ¢H ¥¢ç¶GÚ ÜGUè}¢¼ ¥Î¢ ÜUÚ ÜïU ²ïã …G}¢èÝ ¶GÚèÎ
Hè x¢§ü J ¥G¢çà¢ÜGïU ¥vÏ¢Ú ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ç„gèÜGïU ¥vÏ¢Ú
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ýï 10 ã…G¢Ú ÎèÝ¢Ú ¥Î¢ çÜU²ï
Îê„Úè çÚ±¢²¼ }¢ïæ ãñ çÜU ²ïã …x¢ã Ï¢Ýê ÝÁ…¢Ú ÜUè ƒè J „ÚÜU¢Úï
Î¢ï …ã¢Ý Ýï ©Ý „ï ²ïã …x¢ã ÜGUè}¢¼Ý ÈGUÚ}¢¢§ü
¼¢ï ©‹ã¢ïæ Ýï ¥G…üG ÜUè : ã}¢ §„ ÜUè ÜGUè}¢¼ (²¢’Ýè ¥…í) ¥ËH¢ã
¼¥G¢H¢ „ï Hïæx¢ï J (±ÈGU¢©H ±ÈGU¢ ç…. 1, „. 323) ¥Ú¢…Gè ÜU¢ ÚvGÏ¢¢
¼ÜGUÚèÏ¢Ý 100 }¢éÚÏÏ¢¥G x¢…G ƒ¢ J
Ï¢¢Úx¢¢ãï çÚ„¢H¼ }¢ïæ ç…Ï¢í§üHï ¥}¢èÝ ÜUè ãG¢ç…GÚè
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG„Ý Ï¢„Úè „ï çÚ±¢²¼
ãñ, …Ï¢ ãéGÁG¢êÚï ¥‹±Ú, }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…±Ú Ýï
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU ÜUè ¼¢’}¢èÚ ÜU¢ §Ú¢Î¢

ÈGUÚ}¢¢²¢ ¼¢ï ãG…GÚ¼ï ç…Ï¢í§üH ãG¢ç…GÚ ãé» ¥¢ñÚ ¥G…üG ÜUè :
²¢ Ú„êHËH¢ã ! §„ ÜUè ªæ™¢§ü „¢¼ ã¢ƒ
(²¢’Ýè ¼ÜGUÚèÏ¢Ý „¢ÉGï ¼èÝ x¢…G) Úç¶²ï, §„ ÜUè ¼…G§üÝ (²¢’Ýè

…GñÏ¢¢ï …GèÝ¼) }¢ïæ ¼ÜUËHéÈGU Ý ã¢ï J (±ÈGU¢©H ±ÈGU¢ ç….1, „. 336)
©„ ±vG¼ ¼¢’}¢èÚ¢¼ ÜU¢ ²ïãè ¥‹Î¢…G ƒ¢, }¢çS…Î }¢ïæ ¼G¢ÜGU
Ýé}¢¢ }¢ïãGÚ¢Ï¢, x¢é}Ï¢Î ¥¢ñÚ }¢Ý¢Ú¢ ±x¢ñGÚ¢ Ý ã¢ï¼¢ J ¼ÏÎèçH²ï ãG¢H¢¼

ÜïU „Ï¢Ï¢ ¥Ï¢ ¥G¢Hèà¢¢Ý }¢çS…Îïæ Ï¢Ý¢Ýï ÜUè §…¢…G¼ ãñ J
ÈGU¼¢±¢ Ú…Gç±Ä²¢ à¢ÚèÈGU ç…ËÎ 8 „ÈGUãG¢ 106 ÐÚ “ÎéÚïü
ãG…Úï ¥S±Î
}¢éwG¼¢Ú” ÜïU ãG±¢Hï „ï çÎ²ï ãé» »ÜU …é…G§²ï ÜU¢ çãGS„¢ ãñ :
(}¢ïãGÚ¢Ï¢ ÜïU §GH¢±¢ (}¢çS…Î ÜïU Îèx¢Ú çãGS„ï) }¢éÝvGÜGUà¢ ÜUÚÝï }¢ïæ ÜU¢ï§ü
ãGÚ… Ýãèæ) v²êæçÜU }¢ïãGÚ¢Ï¢ ÜU¢ ÝvGà¢¢ï çÝx¢¢Ú Ý}¢¢…Gè ÜU¢ï }¢àxG¢êH
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
(x¢G¢çÈGUH) ÜUÚ Îï¼¢ ãñ, ¥HÏ¢œ¢¢ Ï¢ãé¼ ç…G²¢Î¢ ÝvGà¢¢ï çÝx¢¢Ú ÜïU
çH²ï ¼ÜUËHéÈGU ÜUÚÝ¢ wG¢é„ê„Ý Îè±¢Úï çÜGUÏH¢ }¢ïæ }¢ÜUMã ãñ J
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU ÜUè ¼¢’}¢èÚ
§„ ÜGUyG¥G» ¥Ú¢…Gè (PLOT) „ï ¶G…êÚ¢ïæ ÜïU ÎÚwG¼
ÜUÅ±¢ çÎ²ï x¢», }¢éà¢çÚÜUèÝ ÜUè ÜGUÏ¢íï ©¶ÇG±¢ Îè x¢§üæ J
(ÚÏ¢è©GH ¥Ã±H ç„. 1 çã. }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU ¥v¼êÏ¢Ú ç„. 622 §üG. }¢ïæ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU ÜU¢ „æx¢ï Ï¢é‹²¢Î Ú¶¢ x¢²¢ J)

„ãG ¢ Ï¢» çÜUÚ¢}¢ Üï U „¢ƒ wG ¢ é Î ãé G Á G ¢ ê Ú
ÚãG}¢¼éçËHH ¥G¢H}¢èÝ §üæÅïæ ©Æ¢ ©Æ¢ ÜUÚ H¢¼ï

¥¢ñÚ ¥ÐÝè …GÏ¢¢Ýï ÈñGU…Gï ¼…ü}¢¢Ý „ï ²ïã |¢è ÈGUÚ}¢¢¼ï :
»ï ÚÏÏ¢ï ÜéUGgê„ ! ¥¢ç¶GÚ¼
ÜU¢ Ï¢ÎH¢ ãè Ï¢ïã¼Ú ãñ ¼ê ¥‹„¢Ú ¥¢ñÚ }¢éã¢ç…ÚèÝ ÐÚ ÚãGì}¢

ÈGUÚ}¢¢ J (±ÈGU¢©H ±ÈGU¢, ç…. 1, „. 326-328)
¼¢’}¢èÚï }¢çS…Îï ÝÏ¢±è }¢ïæ ¥¢ÜGU¢ Ýï çà¢ÜUü¼ ÈGUÚ}¢¢§ü
„çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê ãéÚñÚ¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ÎèÝï

±¢Hï ¥¢ÜGU¢, }¢èÆï }¢èÆï }¢éS¼GÈGU¢ §üæÅïæ ©Æ¢ ÜUÚ H¢
Úãï ƒï, ²ïã Îï¶ ÜUÚ }¢ñæ Ýï ¥G…üG ÜUè : ²¢ Ú„êHËH¢ã ! ²ïã §üæÅïæ }¢éÛ¢ï
ãG…Úï ¥S±Î
Îï Îèç…²ï }¢ñæ Hï …¢¼¢ ãêæ J ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¥¢ñÚ ÜU¢ÈGUè §üæÅïæ Ú¶è ãñæ, ©Æ¢
H¢¥¢ï ! ²ïã }¢ñæ Hï …¢ Úã¢ ãêæ J
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU ÜUè ÜUÓ™è §üæÅ¢ïæ „ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¼¢’}¢èÚ ÜUè x¢§ü ¥¢ñÚ ©„ ÜUè À¼ ¶…êÚ ÜUè à¢¢¶G¢ïæ „ï ƒè ¥¢ñÚ ©„
ÜïU „é¼êÝ ¶…êÚ ÜïU ¼Ýï ƒï J (±ÈGU¢©H ±ÈGU¢, ç….1, „. 327)
¼ïÚè „¢Îx¢è Ðï H¢¶¢ïæ ¼ïÚè ¥G¢ç……Gè Ðï H¢¶¢ïæ
ã¢ïæ „H¢}¢ï ¥G¢ç……G¢Ý¢ }¢ÎÝè }¢ÎèÝï ±¢Hï
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 285)
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU
}¢ïæ Ý}¢¢…G ÜïU ÈGU…G¢§H
¼èÝ ÈGUÚ¢}¢èÝï }¢éS¼GÈGU¢ :

(1) ç…„ Ýï }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU }¢ïæ
™¢Hè„ Ý}¢¢…Gïæ }¢é¼±¢ç¼Ú ¥Î¢ ÜUèæ ©„ ÜïU çH²ï …ã‹Ý}¢ ¥¢ñÚ

çÝÈGU¢ÜGU „ï Ý…¢¼ çH¶ Îè …¢¼è ãñ J
(2) …¢ï Ð¢ÜU ± „¢ÈGU ã¢ï ÜUÚ ç„ÈüGU }¢ïÚè }¢çS…Î }¢ïæ Ý}¢¢…G ÜUè
¥Î¢»x¢è ÜïU §Ú¢Îï „ï çÝÜUH¢ ²ã¢æ ¼ÜU çÜU ©„ }¢ïæ Ý}¢¢…G ¥Î¢ ÜUè
¼¢ï ©„ ÜU¢ ¯±¢Ï¢ ãG… ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ãñ J
ãG…Úï ¥S±Î
(3) }¢ïÚè §„ }¢çS…Î ÜUè »ÜU Ý}¢¢…G Ð™¢„ ã…G¢Ú Ý}¢¢…G¢ïæ ÜïU
Ï¢Ú¢Ï¢Ú ãñ J
„Î x¢GñÚ¼ï çÈGUÚÎ¢ñ„ }¢ÎèÝï ÜUè …G}¢èæ ãñ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ï¢¢§G¯ ãñ ²ïãè §„ ÜU¢ çÜU ¼ê §„ }¢ïæ }¢ÜUèæ ãñ
Ú¢ñ…G» Ú„êH ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ
çÎH™SÐ }¢¢’Hê}¢¢¼
„Ï…G „Ï…G x¢é}Ï¢Î ãÚ ¥¢æ¶ ÜU¢ ÝêÚ ¥¢ñÚ ãÚ çÎH ÜU¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
„éMÚ ãñ J ãÚ ¥G¢çà¢ÜGïU Ú„êH §„ Ï¢¢¼ ÜU¢ ¼}¢‹Ý¢§ü ã¢ï¼¢ ãñ çÜU ±¢ïã

…è¼ï …è ÜU}¢ ¥…G ÜU}¢ »ÜU Ï¢¢Ú ¼¢ï …GMÚ „Ï…G „Ï…G x¢é}Ï¢Î¢ï
}¢èÝ¢Ú ÜïU ÎèÎ¢Úï ÈGUÚãG¼ ¥¢¯¢Ú „ï à¢ÚÈGU²¢Ï¢ ã¢ï J }¢ÎèÝ¼éH

}¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ „Ï¢ „ï Ï¢¢ Ï¢ÚÜU¼ Ï¢çËÜU M» …G}¢èÝ
ÜUè ¥G…Gè}¢ ¼ÚèÝ ç…G²¢Ú¼ x¢¢ã Ú¢ñ…G» Ú„êH ãñ J çÜU„è ¥G¢çà¢ÜGïU

Ú„êH Ýï çÜU¼Ý¢ Œ²¢Ú¢ à¢ï’Ú ÚÜGU}¢ çÜU²¢ ãñ :

»’…G¢…G ²ïã ãG¢ç„H ãñ ¼¢ï ãG¢ç„H ãñ …G}¢èæ ÜU¢ï
¥zGH¢ÜU Ðï ¼¢ï x¢é}Ï¢Îï ¶G…GÚ¢ Ýãèæ ÜU¢ï§ü
„Ú±Úï Î¢ï …ã¢Ý ÜU¢ }¢ÜU¢Ýï ¥Gà¢ü çÝà¢¢Ý

ãG…Úï ¥S±Î
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU }¢ïæ }¢à¢çÚÜGUè
…¢çÝÏ¢ ±¢ïã Ï¢évG¥G» ÝêÚ ±¢ÜGïU¥G ãñ …ã¢æ }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…±Ú, }¢ãGÏ¢êÏ¢ï
ÚÏÏ¢ï ¥vÏ¢Ú …Ë±¢x¢Ú ãñ,æ ²ïã ±¢ïãè ãG… é Ú» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãñ ç…„ï }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU ÜUè ÐãHè
Ï¢¢Ú ¼¢’}¢èÚ ÜïU ±vG¼ ãè „ÚÜU¢Úï ¥G¢Hè ±ÜGU¢Ú, }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…Î¢Ú
ÜUè çÚã¢§à¢ ÜïU çH²ï ¼Ä²¢Ú çÜU²¢ x¢²¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ
²ãèæ ©}}¢éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢ ¥G¢§à¢¢ ç„gèÜGU¢
¼ÜGUÚèÏ¢Ý 9 Ï¢Ú„ ¼ÜU ¥ÐÝï „Ú¼¢…, „¢çãGÏ¢ï }¢ï’Ú¢…
ÜïU ÜGUÎ}¢¢ïæ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ Úãèæ, §„è çÏ¢Ý¢ ÐÚ §„ï
ãéG…Ú» ¥G¢§à¢¢ |¢è ÜUã¼ï ãñæ J x¢¢Úï ¥¢ñÚ ç}¢^è „ï Ï¢Ýè Îè±¢Ú¢ïæ ¥¢ñÚ
¶…êÚ ÜUè ÅãçÝ²¢ïæ ¥¢ñÚ Ðœ¢¢ïæ ÜUè À¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H }¢éwG¼„Ú ÚvGÏ¢ï

ÜU¢ ²ïã Í¢Ú à¢¢²Î ©„ ±vG¼ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢

ÜUè „¢Î¢ ¼ÚèÝ §G}¢¢Ú¼ ƒè J §„ }¢ÜU¢Ýï ¥G¢Hèà¢¢Ý ÜUè À¼ à¢ÚèÈGU
ÜUè Ï¢éH‹Îè ÜGUÎï ¥¢Î}¢ ²¢’Ýè §‹„¢Ýè ÜGUÎ „ï »ÜU ã¢ƒ (²¢’Ýè
¼ÜGUÚèÏ¢Ý ¥¢{¢ x¢…G ç…G²¢Î¢ Ï¢éH‹Î) ƒè J Ï¢¢’Î }¢ïæ §„ ÜïU ¥¼GÚ¢ÈGU
}¢ïæ »ï„ï ãè ãéG…éÚ¢¼ï }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ Îèx¢Ú ©}}¢ã¢¼éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ
ÜïU çH²ï ²ÜïU Ï¢¢’Îï Îèx¢Úï ¼¢’}¢èÚ çÜU²ï x¢» J

ãG…GÚ¼ï ¥GËH¢}¢¢ à¢ñ¶G ¥GÏÎéH ãGÜGU }¢éãGçg¯ ÎïãË±è
ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : Ï¢¢’…G }¢ÜU¢Ý¢¼ …GÚèÎï ÝwGH ²¢’Ýè ¶…êÚ ÜUè „¢ÈGU
ãG…Úï ¥S±Î
ÅãçÝ²¢ïæ ÜïU ƒï, ©Ý ÜU¢ï ÜU}Ï¢H „ï É¢æÐ¢ ãé±¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ ÎÚ±¢…Gï ÐÚ
|¢è ÜU}Ï¢H ÜïU ÐÎïü ƒï J ¼}¢¢}¢ }¢ÜU¢Ý¢¼ çÜGUÏHï ÜUè ¼GÚÈGU ¥¢ñÚ
}¢à¢çÚÜGU¢ï à¢¢}¢ ÜUè …¢çÝÏ¢ ƒï, }¢x¢GçÚÏ¢ ÜUè „}¼ ÜU¢ï§ü }¢ÜU¢Ý Ý ƒ¢ J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ï¢¢’…G }¢ÜU¢Ý à¢ÚèÈGU ÜUÓ™è §üæÅ¢ïæ ÜïU |¢è ƒï J (…ÁGÏ¢éH ÜéUGHêÏ¢, „. 97)
ç…Ý ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜU¢ï ¥ÐÝï }¢ÜU¢Ý À¢ïÅï ¥¢ñÚ ¼æx¢ }¢ãG„ê„ ã¢ï¼ï
ãñæ ©Ý ÜU¢ï ™¢çã²ï çÜU „éË¼G¢Ýï Î¢ï …ã¢Ý ÜïU }¢ÜU¢Ýï
¥G¢Hèà¢¢Ý ÐÚ x¢G¢Úñ ÜUÚ ÜïU ¥ÐÝï çH²ï „Ï¢í¢ï ¼ãG}}¢éH ÜU¢ „¢}¢¢Ý ÜUÚïæ J
wG¢é„Ú±ï ÜU¢ñÝ¢ï }¢ÜU¢æ ¥¢ñÚ ¼±¢…G¢ï¥G »ï„è
ã¢ƒ ¼çÜU²¢ ãñ ¼ïÚ¢ ¶G¢ÜU çÏ¢À¢ñÝ¢ ¼ïÚ¢ (…G¢ñÜïGU Ý¢’¼)
ãéG…Ú» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ }¢ïæ ç±„¢H¢ï ¼ÎÈGUèÝ

Ú„êHï Ï¢ï ç}¢¯¢H, „¢çãGÏ¢ï …êÎ¢ï Ý±¢H, ãGÏ¢èÏ¢ï ÚÏÏ¢ï ÁG¢éH

…H¢H, Ï¢èÏ¢è ¥¢}¢ïÝ¢ ÜïU H¢H Ýï ©„è ãGé…Ú»
¥G¢§à¢¢ }¢ïæ …G¢çãÚè ç±„¢H ÈGUÚ}¢¢²¢, Í¢Ú ÜïU ç…„ çãGS„ï }¢ïæ §ç‹¼ÜGU¢H
à¢ÚèÈGU ãé±¢ ±¢ïãè çãGS„» …G}¢èÝ ¥¢Ð ÜUè ÜGUÏ¢íï
¥‹±Ú Ï¢ÝÝï ¥¢ñÚ ç…S}¢ï }¢éÝÃ±Ú „ï çHÐÅÝï „ï }¢éà¢ÚüÈGU ãé±¢ J
©}}¢éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ¥G¢§à¢¢ ç„gèÜGU¢ ¥ÐÝè ±ÈGU¢¼

à¢ÚèÈGU ¼ÜU §„è ãGé…GÚ» }¢éÜGUg„¢ }¢ïæ }¢éÜGUè}¢ Úãèæ J
à¢ñ¶GñÝï ÜUÚè}¢ñÝ ÜUè ãéG…Ú» }¢é¼G¤ãÚ¢ }¢ïæ ¼ÎÈGUèÝ
ãG…Úï ¥S±Î
¥}¢èLH }¢é¥ç}¢ÝèÝ, ¶GHèÈGU¼éH }¢éçSH}¢èÝ ãG…GÚ¼ï
„çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê Ï¢RU ç„gèÜGU ÜU¢ …Ï¢ ±vG¼ï LwG„¼
¥¢²¢ ¼¢ï ¥¢Ð Ýï ±ç„Ä²¼ ÈGUÚ}¢¢§ü çÜU }¢ïÚï …Ý¢…Gï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜU¢ï à¢¢ãï Ï¢ãìÚG ¢ï Ï¢Ú, }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…±Ú, ãGÏ¢èÏ¢ï Î¢±Ú
ÜïU Ú¢ñ…G» ¥‹±Ú ÜïU Ð¢ÜU ÎÚ ÜïU „¢}¢Ýï Ú¶ ÜUÚ ¥G…üG ÜUÚÝ¢ :
“²¢ Ú„êHËH¢ã ,
¥Ï¢ê Ï¢RU ãG¢ç…GÚï ÎÚÏ¢¢Ú ãñ J” ¥x¢Ú ÎÚ±¢…G» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ wG¢éÎ Ï¢
wG¢éÎ ¶éH …¢» ¼¢ï ¥‹ÎÚ Hï …¢Ý¢ ±ÚÝ¢ …‹Ý¼éH Ï¢ÜGUè¥G }¢ïæ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÎzGÝ ÜUÚ ÎïÝ¢ J Ï¢¢’Îï çÚãGH¼ ãGSÏ¢ï ±ç„Ä²¼ Ú¢ñ…G» ¥‹±Ú ÜïU
„¢}¢Ýï …Ý¢…G» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ Ú¶ ÜUÚ …êæ ãè ¥G…üG çÜU²¢ x¢²¢ :
“ ! ¥Ï¢ê Ï¢RU ãG¢ç…GÚï ÎÚÏ¢¢Ú ãñ J” ÎÚ±¢…ïG

ÜU¢ ¼¢H¢ wG¢éÎ Ï¢ wG¢éÎ ¶éH x¢²¢ ¥¢ñÚ ¥¢±¢…G ¥¢Ýï Hx¢è :
Î¢ïS¼ ÜU¢ï Î¢ïS¼ „ï
ç}¢H¢ Î¢ï çÜU Î¢ïS¼ ÜU¢ï Î¢ïS¼ ÜU¢ §çà¼²¢ÜGU (²¢’Ýè à¢¢ñÜGU) ãñ J”
™éÝ¢‹™ï ¥¢Ð ÜU¢ï ãéGÁG¢êÚï Ð¢ÜU, „¢çãGÏ¢ï
H¢ñH¢ÜU, „Ä²¢ãïG ¥zGH¢ÜU ÜïU ÐãHê (²¢’Ýè

Ï¢Ú¢Ï¢Ú) }¢ïæ ÎzGÝ çÜU²¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ ÜGUÏ¢í §„ ¼GÚãG ¶¢ïÎè x¢§ü çÜU
¥¢Ð ÜU¢ }¢éÏ¢¢ÚÜU „Ú ãéGÁG¢êÚï ¥‹±Ú
ãG…Úï ¥S±Î
ÜïU }¢éÏ¢¢ÚÜU à¢¢Ý¢ïæ (²¢’Ýè Ï¢ÚÜU¼ ±¢Hï ÜU‹{¢ïæ) ÜïU „¢}¢Ýï ¥¢¼¢ ƒ¢ J
çÈUÚ ¼ÜGUÚèÏ¢Ý 10 „¢H Ï¢¢’Î …Ï¢ §}¢¢}¢éH ¥G¢çÎHèÝ, ¥}¢èLH
}¢é¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú çÏ¢Ý ¶Gœ¢G¢Ï¢ Ýï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
à¢ã¢Î¼ Ð¢§ü ¼¢ï ¥¢Ð |¢è ãéG…Ú» }¢é¼G¤ãÚ¢ ÜïU ¥‹ÎÚ
¶GHèÈGU¼éH }¢éçSH}¢èÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ç„gèÜïGU ¥vÏ¢Ú
ÜïU ÐãHê» ¥‹±Ú }¢ïæ }¢ÎÈGUêÝ ãé» J
²¢ §H¢ãè ! ¥…G Ð» ãG…GÚ¢¼ï ç„gèÜGU¢ï ©G}¢Ú
¶GñÚ Îï Îé‹²¢ ÜïU ¥‹ÎÚ ¥¢ç¶GÚ¼ }¢ãG}¢êÎ ÜUÚ
ãéG…Ú» }¢éÜGUg„¢ Î¢ï çãGS„¢ïæ }¢ïæ ¼vG„è}¢ ƒ¢

©}}¢éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢ ¥G¢§à¢¢ ç„gèÜGU¢

ÜU¢ ãéG…Ú» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ Î¢ï çãGS„¢ïæ }¢ïæ }¢é‹ÜGUç„}¢ (²¢’Ýè

¼vG„è}¢) ƒ¢, »ÜU ±¢ïã çãGS„¢ …ã¢æ ÜéUGÏ¢êÚï }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ƒèæ ¥¢ñÚ Îé„Ú¢
±¢ïã …ã¢æ ¥¢Ð ÜUè çÚã¢§à¢ ƒè, Î¢ïÝ¢ïæ çãGS„¢ïæ ÜïU

ÎÚç}¢²¢Ý »ÜU Îè±¢Ú ƒè, ¥¢Ð ÈGUÚ}¢¢¼è ãñæ çÜU }¢ñæ
¥ÐÝï Í¢Ú ÜïU ©„ çãGS„ï }¢ïæ ç…„ }¢ïæ Ú„êHéËH¢ã
¥¢ñÚ }¢ïÚï ±¢çHÎï }¢¢ç…Î ( ) ¥¢Ú¢}¢ ÈGUÚ}¢¢ ƒï, §„ ãG¢H

}¢ïæ Î¢ç¶GH ãé±¢ ÜUÚ¼è ƒè çÜU ÐÎïü ÜU¢ ÜéUÀ ¶G¢„ »ãç¼}¢¢}¢ Ý ã¢ï¼¢
ƒ¢, }¢ñæ ÜUã¼è ƒè çÜU »ÜU }¢ïÚï à¢¢ïãÚï Ý¢}¢Î¢Ú ãñæ ¥¢ñÚ Îê„Úï }¢ïÚï ±¢çHÎï
ãG…Úï ¥S±Î
Ï¢éÁG¢éx¢ü±¢Ú J …Ï¢ ©Ý ÜïU „¢ƒ ¥}¢èLH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ãG…ÚG ¼ï ©G}¢Ú ÈGU¢MÜïUG
¥¢’…G}¢ ÎzGÝ ãé» ¼¢ï ¥ËH¢ã ÜUè ÜGU„}¢ !
ãG…GÚ¼ï ©G}¢Ú ÈGU¢MÜGïU ¥¢’…G}¢ „ï ãG²¢ ÜUè çÏ¢Ý¢ ÐÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
§„ ¼GÚãG Î¢ç¶GH ã¢ï¼è ƒè çÜU }¢ñæ Ýï ¥ÐÝï ç…S}¢ ÜU¢ï wG¢êÏ¢ ¥ÓÀè
¼GÚãG ÜUÐÇG¢ïæ }¢ïæ HÐïÅ¢ ãé±¢ ã¢ï¼¢ ƒ¢ J
}¢¢’Hê}¢ ãé±¢ çÜU ©}}¢éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢
¥G¢§à¢¢ ç„gèÜGU¢ ÜU¢ï §„ ¥}¢í }¢ïæ ÜU¢ï§ü à¢ÜU Ý ƒ¢ çÜU
Îé‹²¢ „ï ÐÎ¢ü ÈGUÚ}¢¢ HïÝï ÜïU Ï¢¢ ±é…êÎ |¢è „¢çãGÏ¢ï }¢ï’Ú¢…
¥¢ñÚ Œ²¢Úï çÐÎÚ „çÄ²ÎéÝ¢ ç„gèÜGïU ¥vÏ¢Ú
¥ÐÝï ¥ÐÝï Ú¢ñ…G» ¥‹±Ú ÜïU ¥‹ÎÚ Úã¼ï ãé» |¢è
}¢éÛ¢ï Îï¶ Úãï ãñæ ¥¢ñÚ ²ïãè ¥GÜGUèÎ¢ ¥}¢èLH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï
„çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú ÈGU¢MÜGïU ¥¢’…G}¢ ÜïU Ï¢¢Úï }¢ïæ ƒ¢ …|¢è

¼¢ï ¥¢Ð ÜïU Ú¢ñ…»G ¥¼GãÚ }¢ïæ ÎzGÝ ã¢ïÝï ÜïU Ï¢¢’Î ¥¢Ð
ãG¢ç…GÚè Îï¼ï ±vG¼ ÐÎïü ÜU¢ wG¢é„ê„è »ãç¼}¢¢}¢ ÈGUÚ}¢¢²¢

ÜUÚ¼è ƒèæ J ãG¢H¢æçÜU ÜGUÏ¢í¢ïæ ÜïU Ð¢„ §„ ¼GÚãG ÐÎïü ÜU¢ ãévG }¢ Ýãèæ ãñ J
}¢ïÚè }¢ÎÝè Ï¢ïçÅ²¢æ ²¢ ÚÏÏ¢ ! „|¢è ÐÎ¢ü ÜUÚïæ
„é‹Ý¼¢ïæ ÜUè wG¢êÏ¢ ç¶GÎ}¢¼ Ï¢ãÚï ç„gèÜGU¢ ÜUÚïæ
à¢ñ¶GñÝï ÜUÚè}¢ñÝ ÜïU Ï¢¢’Î ÜU¢ï§ü ²ã¢æ ÎzGÝ Ýãèæ ãé±¢

ãG…Úï ¥S±Î
à¢ñ¶GñÝï ÜUÚè}¢ñÝ ÜïU Ï¢¢’Î ãéG…Ú» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ }¢ïæ
çÜU„è ¥¢ñÚ ÜUè ¼ÎÈGUèÝ ÜUè ¼ÚÜUèÏ¢ Ýãèæ Ï¢Ýè, ÁG¢é‹ÝêÚñÝ, …¢}¢ï©GH
ÜéUGÚ¥¢Ý ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©Gc}¢¢Ý §ÏÝï ¥GzGÈGU¢Ý ÜUè
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
à¢ã¢Î¼ ¥x¢™ïü }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ ãé§ü HïçÜUÝ
»ÜU ÈGU„¢Îè x¢éÚ¢ñã Ýï ãéG…Ú» Ð¢ÜU ÜïU ¥‹ÎÚ ¥¢Ð ÜUè
¼ÎÈGUèÝ Ýãèæ ã¢ïÝï Îè ™éÝ¢‹™ï ¥¢Ð ÜU¢ï …‹Ý¼éH
Ï¢ÜGUè¥G }¢ïæ ÎzGÝ çÜU²¢ x¢²¢ J …Ï¢ çÜU }¢¢ñH¢ }¢éçàÜUH ÜéUà¢¢ ãG…GÚ¼ï
¥GçHÄ²éH }¢é¼… ü ¢G à¢ïÚï wG¢Îé ¢ ÜUè à¢ã¢Î¼ }¢ÎèÝ»
}¢éÝÃ±Ú¢ „ï Ï¢ãé¼ ÎêÚ ÜêUÈïGU }¢ïæ ãé§ü çHã¢…G¢ ¥¢Ð
ÜUè ¼ÎÈGUèÝ |¢è ãéG…Ú» }¢é¼G¤ãÚ¢ }¢ïæ Ý ãé§ü J …Ï¢
Ý±¢„» Ú„êH, ç…x¢Ú x¢¢ïà¢» Ï¢¼êH ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢ ãG„Ý
}¢éÁ¼Ï¢¢ ÜU¢ï …GãìÚ Îï ÜUÚ à¢ãèÎ çÜU²¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ ¥¢Ð
ÜUè ¼ÎÈGUèÝ ãGé…Ú» }¢éÜGUg„¢ }¢ïæ ÜUÚÝï ÜUè ÜU¢ïçà¢à¢ ãé§ü

¼¢ï ©„ ±vG¼ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ÜU¢ x¢±ÝüÚ }¢Ú±¢Ý
…¢ï çÜU ¥ãHï Ï¢ñ¼ ÜU¢ }¢é¶G¢çHÈGU ƒ¢, }¢é„ËHãG ã¢ï ÜUÚ ¥¢ÇGï ¥¢²¢
™éÝ¢‹™ï wG¢êÝèæ ¼„¢Îé}¢ „ï Ï¢™Ýï ÜïU çH²ï ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §}¢¢}¢

ãG„Ý ÜUè ¼ÎÈGUèÝ …‹Ý¼éH Ï¢ÜGUè¥G }¢ïæ ÜUÚ Îè x¢§ü J
±¢ïã ãG„Ýï }¢éÁ¼Ï¢¢ „çÄ²ÎéH ¥çS¶G²¢
Ú¢çÜUÏ¢ï Î¢ïà¢ï §GÁG…G¼ Ðï H¢¶¢ïæ „H¢}¢

ãG…Úï ¥S±Î
ãéG…Ú» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ÜU¢ ÎÚ±¢…G¢ Ï¢‹Î ÜUÚ çÎ²¢ x¢²¢
ç„gèÜGU¢ çÏ¢‹¼ï ç„gèÜGU, }¢ãGÏ¢êÏ¢» }¢ãGÏ¢êÏ¢ï ÚÏÏ¢éH ¥G¢H}¢èÝ,
©}}¢éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ãG…ÚG ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢ ¥G¢§à¢¢ ç„gèÜGU¢
ÜU¢ …Ï¢ ç±„¢H ãé±¢ ¼¢ï ¥¢Ð ÜU¢ï …‹Ý¼éH Ï¢ÜGUè¥G
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢ïæ ÎzGÝ çÜU²¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ ãéG…Ú» }¢é¼G¤ãÚ¢ ÜïU ÎÚ±¢…G» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ÜïU
Ï¢¢ãÚ »ÜU }¢ÁGÏ¢ê¼G Îè±¢Ú ¶ÇGè ÜUÚ ÜïU ©„ }¢ïæ Î¢ç¶GHï ÜU¢ Ú¢S¼¢
Ï¢‹Î ÜUÚ çÎ²¢ x¢²¢ J ©}}¢éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ÜïU ç±„¢H
ÜïU Ï¢¢’Î ±¢ïã …x¢ã |¢è ¶G¢Hè ã¢ï x¢§ü …ã¢æ ¥¢Ð
çÜGU²¢}¢ Ð…GèÚ ƒèæ, ²êæ ¥Ï¢ ãéG…Ú» }¢éÝÃ±Ú¢ }¢ïæ ™¢ïƒè ÜGUÏ¢í ÜUè …x¢ã
¶G¢Hè ãñ J ÜéUGÏ¢ïü çÜGU²¢}¢¼ }¢ïæ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ §üG„¢ MãéGËH¢ã
ÜU¢ ÝéÁG¢êH ã¢ïx¢¢ ¥¢ñÚ Ï¢¢’Îï §ç‹¼ÜGU¢H ¥¢Ð …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÜUè ¼ÎÈGUèÝ ãéG…Ú» Ð¢ÜU }¢ïæ ÜUè …¢»x¢è J

ãéG…Ú» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ÜUè Îè±¢Ú¢ïæ ÜUè ¼¢’}¢èÚ
„ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢, „éË¼G¢Ýï Ï¢¢ ÜGUÚèÝ¢, ÜGUÚ¢Úï ÜGUËÏ¢¢ï „èÝ¢,

ÈñGU…G x¢‹…èÝ¢ ÜUè ãG²¢¼ï …G¢çãÚè ÜïU Î¢ñÚ }¢ïæ }¢ÜU¢Ýï

¥G¢Hèà¢¢Ý ÜUè Îè±¢Úïæ ÐvÜUè Ý ƒèæ, „Ï¢ „ï ÐãHï ¥}¢èLH
}¢é¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú ÈGU¢MÜGïU ¥¢’…G}¢
Ýï ÐvÜUè Îè±¢Úïæ ¼¢’}¢èÚ ÜUÚ±¢§üæ, çÈUÚ ÐãHè „Îè ÜïU }¢é…çgÎ

ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú çÏ¢Ý ¥GÏÎéH ¥G…Gè…G Ýï
ÐãHè „Îè çã…Úè }¢ï æ …Ï¢ }¢çS…Îé ‹ ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈG U
ÜUè ¼¢’}¢èÚï Ý¢ñ ÜUè ¼¢ï ç„²¢ã Ð‰ƒÚ¢ïæ „ï (çÏ¢x¢GñÚ

ÎÚ±¢…Gï ÜïU) Îè±¢Úïæ Ï¢Ý¢ ÜUÚ ãéG…Ú» ¥G¢§à¢¢ ÜU¢ ¥SHè ÚvGÏ¢¢
}¢ãGÈGUê…G ÜUÚ çÎ²¢ ¥¢ñÚ ©„ ÜïU çx¢Îü Ðæ…x¢¢ïà¢¢ (²¢’Ýè Ð¢æ™ ÜU¢ïÝï
ãG…Úï ¥S±Î
±¢Hè) Îè±¢Ú ¼¢’}¢èÚ ÜUÚ±¢ Îè ç…„ }¢ïæ ÜU¢ï§ü ÎÚ±¢…G¢ Ýãèæ ãñ J
…¢Hè }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜUè ¼¢Úè¶G
}¢vG„êÚ¢ à¢ÚèÈGU H¢ïãï ¥¢ñÚ Ðè¼H ÜUè ©„ …¢Hè }¢éÏ¢¢ÚÜU
ÜU¢ï ÜUã¢ …¢¼¢ ãñ ç…„ï ÜéUGÏ¢êÚï }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ÜïU ¥¼GÚ¢ÈGU }¢ïæ ãG…GÚ¼ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú çÏ¢Ý ¥GÏÎéH ¥G…Gè…G ÜUè ¼¢’}¢èÚ
ÜUÎ¢ü Ðæ…x¢¢ïà¢¢ (Ð¢æ™ ÜU¢ïÝè) Îè±¢Ú ÜïU §Îü çx¢Îü ÝSÏ¢ çÜU²¢ x¢²¢ ãñ J
„Ï¢ „ï ÐãHï ç}¢SÚè „éË¼G¢Ý LvÝégèÝ Ï¢ñÏ¢„ü Ýï 668 çã. }¢ïæ
HÜUÇGè ÜUè …¢Hè }¢éÏ¢¢ÚÜU Ï¢Ý¢§ü ƒè, ©„ ±vG¼ ©„ ÜUè Ï¢éH‹Îè Î¢ï
¥¢Îç}¢²¢ïæ ÜïU ÜGUÎ ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ƒè J çÈUÚ à¢¢ãï …ñGÝégèÝ ÜUyÏ¢éx¢G¢ Ýï
694 çã. }¢ïæ §„ ÜïU ªÐÚ }¢…GèÎ …¢Hè Ï¢ÉG¢ Îè …¢ï À¼ „ï …¢
Hx¢è J 886 çã. }¢ïæ ¥¢¼à¢ …GÎx¢è ÜïU ãG¢çÎ¯ï }¢ïæ ²ïã …¢Hè }¢éÏ¢¢ÚÜU …Ï¢Hï ©ãGéÎ
à¢ãèÎ ã¢ï x¢§ü ¼¢ï „éË¼G¢Ý ÜGU¢ç²¼ìÏ¢¢§ü Ýï H¢ïãï ¥¢ñÚ Ðè¼H ÜUè
…¢çH²¢æ ¼Ä²¢Ú ÜUÚ±¢§üæ ç…Ý }¢ïæ „ï Ðè¼H ÜUè …¢çH²¢æ …¢çÝÏ¢ï
çÜGUÏH¢ …Ï¢ çÜU H¢ïãï ÜUè …¢çH²¢æ Ï¢çÜGUÄ²¢ ¼èÝ¢ïæ ¥¼GÚ¢ÈGU }¢ïæ ÝSÏ¢
ÜUè x¢§üæ J }¢vG„êÚ¢ à¢ÚèÈGU }¢ïæ ÜU§ü ÎÚ±¢…Gï ãñæ : »ÜU çÜGUÏHï ÜUè Îè±¢Ú
}¢ïæ ç…„ ÜU¢ Ý¢}¢ Ï¢¢Ï¢éœ¢¢ñÏ¢¢ ãñ, »ÜU }¢x¢GçÚÏ¢è Îè±¢Ú }¢ïæ ç…„ï Ï¢¢Ï¢éH
±éÈGUêÎ ÜUã¼ï ãñæ, »ÜU }¢à¢çÚÜGUè Îè±¢Ú }¢ïæ ç…„ ÜU¢ Ý¢}¢ Ï¢¢Ï¢ï ÈGU¢ç¼G}¢¢
ãñ ¥¢ñÚ »ÜU çà¢}¢¢Hè …¢çÝÏ¢ ç…„ï Ï¢¢Ï¢éœ¢ãÁ…éÎ ÜUã¼ï ãñæ J Ï¢¢Ï¢ï

ÈGU¢ç¼G}¢¢ ÜïU §GH¢±¢ ¼}¢¢}¢ ÎÚ±¢…Gï Ï¢‹Î ãè Úã¼ï ãñæ, Ï¢¢Ï¢ï ÈGU¢ç¼G}¢¢
|¢è ©„è ±vG¼ ¶¢ïH¢ …¢¼¢ ãñ …Ï¢ ÜU¢ï§ü x¢±Ýü}¢ï‹Å ÜU¢ }¢ïã}¢¢Ý ²¢
±zGÎ ¥¢», ²ïã H¢ïx¢ ¥x¢™ïü }¢vG„êÚ¢ à¢ÚèÈGU ²¢’Ýè …¢Hè }¢éÏ¢¢ÚÜU
}¢ïæ Î¢ç¶GH ¼¢ï ã¢ï …¢¼ï ãñæ HïçÜUÝ Ðæ…x¢¢ïà¢¢ Îè±¢Ú ÜïU ¥‹ÎÚ Ýãèæ
…¢ „ÜU¼ï v²êæçÜU §„ }¢ïæ Î¢ç¶GHï ÜU¢ ÜU¢ï§ü ÎÚ±¢…G¢ ãè Ýãèæ ãñ J
ãG…Úï ¥S±Î
Ðæ…x¢¢ïà¢¢ ÜïU §Îü çx¢Îü Ï¢ÇïG Ï¢ÇGï ÐÎïü ¥¢±ï…G¢æ ãñæ J
¼èÝ ÜGUÏ¢í¢ïæ ÜUè ÝvGHè ¼„¢±èÚ
¥¢… ÜUH ¼èÝ ÜGUÏ¢í¢ïæ ÜUè ¼„±èÚ ±¢Hï ¼Géx¢GÚï Ï¢¢…G¢Ú }¢ïæ
çÏ¢ÜU¼ï ãñæ, ç…„ }¢ïæ »ÜU ÜGUÏ¢í „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢ ¥¢ñÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Î¢ï ÜGUÏ¢íïæ à¢ñ¶GñÝï ÜUÚè}¢ñÝ ÜUè ¼GÚÈGU }¢‹„êÏ¢ ÜUè ãé§ü ãñæ,
²ïã …¢’Hè (ÝvGHè) ãñæ v²êæçÜU ¼èÝ¢ïæ }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜGUÏ¢íïæ Ðæ…x¢¢ïà¢¢ Îè±¢Ú¢ïæ
ÜïU ¥‹ÎÚ ãñæ ¥¢ñÚ ¥‹ÎÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ïÝï ÜU¢ ÜU¢ï§ü Ú¢S¼¢ ãè Ýãèæ J …Ï¢
…G¢çãGÚè ¥¢æ¶¢ïæ „ï §Ý }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜGUÏ¢í¢ïæ ÜUè ç…G²¢Ú¼ }¢é}¢çÜUÝ ãè Ýãèæ
¼¢ï ²ïã ¼„±èÚïæ ÜUã¢æ „ï ¥¢ñÚ çÜU„ ¼GÚãG ©¼¢Úè x¢§üæ ?
çã…í¢ï çÈGUÚ¢ÜGU }¢ïæ …¢ï ²¢ ÚÏÏ¢ ! ¼ÇGÐ Úãï ãñæ
©Ý ÜU¢ï çÎ¶¢ Îï }¢¢ñH¢ }¢èÆï ÝÏ¢è ÜU¢ Ú¢ï…G¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 299)
Ú¢ñ…G» ¥‹±Ú ÐÚ x¢é}Ï¢Îï ¥y¢GãÚ ÜUè ¼¢’}¢èÚ

ãé…G Ú» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ÐÚ ÐãHï çÜU„è çÜGUS}¢ ÜU¢ x¢é}Ï¢Î Ý ƒ¢, À¼

ÐÚ ç„ÈUüG çÝSÈGU ÜGUÎï ¥¢Î}¢ (²¢’Ýè ¥¢{ï §‹„¢Ýè ÜGUÎ) ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ™¢Ú
Îè±¢Úè ƒè ¼¢çÜU …¢ï ÜU¢ï§ü |¢è çÜU„è x¢GÚ…G „ï }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU
ÜUè À¼ ÐÚ …¢» ©„ï »ãG„¢„ Úãï çÜU ±¢ïã

çÝã¢²¼ ¥ÎÏ¢ ÜïU }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ ãñ ¥¢ñÚ ÜUãèæ |¢êH }¢ïæ |¢è ©„ ÐÚ Ý
™ÉGï J ²ã¢æ ²ïã Ï¢²¢Ý ÜUÚÝ¢ çÎH™SÐè „ï ¶G¢Hè Ýãèæ çÜU
¥GÏÏ¢¢„è ç¶GH¢ÈGU¼ ÜïU §çÏ¼Î¢§ü Î¢ñÚ }¢ïæ }¢évG¼ÎÚ à¢çwG„Ä²¢¼ ÜïU

}¢…G¢Ú¢¼ ÐÚ x¢é}Ï¢Î Ï¢Ý¢Ýï ÜU¢ ç„çË„H¢ ãé±¢ ¥¢ñÚ çÈUÚ Îï¶¼ï ãè
Îï¶¼ï Ï¢x¢GÎ¢Î à¢ÚèÈGU ¥¢ñÚ çÎ}¢àÜGU }¢ïæ x¢é}Ï¢Î ÎèÝè à¢çwG„Ä²¢¼ ÜïU
ãG…Úï ¥S±Î
}¢…G¢Ú¢¼ ÜU¢ Ï¢¢ ÜGU¢§GÎ¢ çãGS„¢ Ï¢Ý x¢²¢ J Ï¢x¢GÎ¢Î à¢ÚèÈGU }¢ïæ §}¢¢}¢ï
¥¢’…G}¢ ¥Ï¢ê ãGÝèÈGU¢ ÜïU }¢…G¢Úï ÈGU¢§ÁG¢éH ¥‹±¢Ú ÐÚ
|¢è x¢é}Ï¢Î „Ë…êÜGUè „éË¼G¢Ý }¢çHÜU à¢¢ã Ýï Ð¢æ™±è „Îè }¢ïæ
¼¢’}¢èÚ ÜUÚ±¢²¢ ƒ¢ J §„ ÜïU Ï¢¢’Î §„ ¼G…üGï ¼¢’}¢èÚ ÜU¢ïU ç}¢SÚ }¢ïæ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
wG¢êÏ¢ Ú±¢… ç}¢H¢ ¥¢ñÚ ±ã¢æ ƒ¢ïÇïG ãè ¥G„ïü }¢ïæ Ï¢ãé¼ „ï }¢…G¢Ú¢¼ ÐÚ
x¢é}Ï¢Î Ï¢Ý x¢» J …Ï¢ ÜGUH¢±êÝ ¶G¢ÝÎ¢Ý ÜU¢ Î¢ñÚ ¥¢²¢ ¼¢ï x¢é}Ï¢Î
¼ÜGUÚèÏ¢Ý ¼}¢¢}¢ }¢éçSH}¢ ¥GH¢ÜGU¢ïæ }¢ïæ ¥G¢}¢ ã¢ï ™éÜU¢ ƒ¢ J ç}¢SÚ }¢ïæ
™êæçÜU ²ïã ÈGU‹Ýï ¼¢’}¢èÚ Ï¢ãé¼ }¢vGÏ¢êH ƒ¢ §„ çH²ï „éË¼G¢Ý }¢‹„êÚ
ÜGUH¢±êÝ Ýï …Ï¢ Ú¢ñ…G» Ú„êH ÐÚ ÐãHè }¢Ú¼Ï¢¢
x¢é}Ï¢Î Ï¢Ý±¢Ýï ÜU¢ ÈñGU„H¢ çÜU²¢ ¼¢ï ç}¢SÚè }¢ï’}¢¢Ú¢ïæ ÜUè ç¶GÎ}¢¢¼
ãG¢ç„H ÜUè x¢§üæ ç…‹ã¢ïæ Ýï ¥ÐÝï ãéÝÚ ÜU¢ï ÜU¢}¢ }¢ïæ H¢¼ï ãé» …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ç„. 678 çã…Úè }¢ïæ ãéG…Ú» }¢é¼G¤ãÚ¢ ÐÚ HÜUÇGè ÜïU ¼wG¼¢ïæ ÜUè
}¢ÎÎ „ï wG¢êÏ¢„êÚ¼ x¢é}Ï¢Î Ï¢Ý¢²¢ J Ú¢ñ…G» Ú„êH
„ï çÝSÏ¢¼ Ýï §„ x¢é}Ï¢Î à¢ÚèÈGU ÜU¢ï »ï„¢ ãéGSÝ Ï¢wGà¢¢ çÜU …G¢§ÚèÝï
}¢ÎèÝ¢ ÜUè ¥¢æ¶¢ïæ ÜU¢ ¼¢Ú¢ Ï¢Ý x¢²¢ J

±„èH¢ ¼éÛ¢ ÜU¢ï Ï¢ê Ï¢RU¢ï ©G}¢Ú, ©Gc}¢¢Ý¢ï ãGñÎÚ ÜU¢
§H¢ãè ¼ê ¥G¼G¢ ÜUÚ Îï ã}¢ïæ |¢è Í¢Ú }¢ÎèÝï }¢ïæ
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 404)
Ï¢ÇïG ¥¢ñÚ À¢ïÅï x¢é}Ï¢Î à¢ÚèÈGU ÜUè ¼¢’}¢èÚ
ÐãH¢ x¢é}Ï¢Î à¢ÚèÈGU ¼ÜGUÚèÏ¢Ý »ÜU „Îè ¼ÜU ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï

Ú„êH ÜUè ¥¢æ¶ïæ Æ‹Çè ÜUÚ¼¢ Úã¢ J çÈUÚ ±vG¼ x¢é…GÚÝï ÜïU „¢ƒ „¢ƒ
„è„¢ çÐH¢» ãé» HÜUÇGè ÜïU ¼wG¼¢ïæ }¢ïæ „ï ™‹Î ¼wG¼ï “…G§üGÈGU” ã¢ï
ãG…Úï ¥S±Î
x¢», ™éÝ¢‹™ï „éË¼G¢Ýé‹Ý¢ç„Ú ãG„Ý çÏ¢Ý }¢éãG}}¢Î ÜGUH¢±êÝ Ýï x¢é}Ï¢Î
à¢ÚèÈGU ÜUè ÜéUÀ ç¶GÎ}¢¼ ÜUè, çÈUÚ Ï¢¢’Î }¢ïæ „éË¼G¢Ý ¥à¢ÚÈGU à¢¢’Ï¢¢Ý
çÏ¢Ý ãéG„ñÝ Ï¢èÝ }¢éãG}}¢Î Ýï 765 çã…Úè }¢ïæ }¢…GèÎ ç¶GÎ}¢¼ ÜUè
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„¥G¢Î¼ ãG¢ç„H ÜUè J ¥|¢è »ÜU „Îè ¥¢ñÚ x¢é…GÚè ã¢ïx¢è çÜU §„
Ï¢¢¼ ÜUè …GMÚ¼ }¢ãG„ê„ ãé§ü çÜU x¢é}Ï¢Î à¢ÚèÈGU ÜUè ±„è¥G Ï¢é‹²¢Î¢ïæ
ÐÚ “ç¶GÎ}¢¼” ²¢ ¼¢’}¢èÚï Ý¢ñ ÜUè …¢» ¥¢ñÚ „¢ƒ ãè ©„ Ðæ…x¢¢ïà¢¢
§ãG¢¼Gï ÜUè |¢è “¼¢’}¢èÚè ç¶GÎ}¢¼” ÜUè …¢» …¢ï ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
©G}¢Ú çÏ¢Ý ¥GÏÎéH ¥G…Gè…G Ýï Ï¢Ý±¢²¢ ƒ¢ J „éË¼G¢Ý
¥à¢ÚÈGU ÜGU¢ç²¼ìÏ¢¢§ü Ýï ¥Ã±HÝ ¥ÐÝï »ÜU Ýé}¢¢²‹Îï ÜU¢ï §„ ÜUè
¼ãGÜGUèÜGU¢¼ ÐÚ }¢¢}¢êÚ çÜU²¢ J Ýé}¢¢²‹Îï ÜUè çÚÐ¢ïÅü ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU
ãéG…Ú» }¢é¼G¤ãÚ¢ ÜUè Îè±¢Ú¢ïæ ÜUè “ç¶GÎ}¢¼” ÜUè ¥à¢g …GMÚ¼ ƒè
¥¢ñÚ ¶G¢„ ¼G¢ñÚ ÐÚ Ðæ…x¢¢ïà¢¢ à¢ÚèÈGU ÜUè à¢ÜGUèü (EAST) Îè±¢Ú ÜUè
|¢è çÜU §„ }¢ïæ ÜéUÀ ÎÚ¢ÇGïæ ÐÇGÝè à¢éM¥G ã¢ï x¢§ü ƒèæ J ™éÝ¢‹™ï 14
à¢¢’Ï¢¢ÝéH }¢é¥GÁG…G}¢ 881 ç„Ýï çã…Úè ÜU¢ï Ðæ…x¢¢ïà¢¢ à¢ÚèÈGU ÜïU
}¢é¼¥çc¯Ú¢ çãGS„ï çÝÜU¢H çH²ï x¢», „¢ƒ ãè „¢ƒ ãé… G Ú» }¢é¼¤G ãÚ¢
ÜUè ÐéÚ¢Ýè À¼ à¢ÚèÈGU |¢è ãÅ¢ Hè x¢§ü ¥¢ñÚ à¢ÜGUèü …¢çÝÏ¢ ¼ÜGUÚèÏ¢Ý
»ÜU ç¼ã¢§ü çãGS„ï ÐÚ À¼ Ç¢H Îè x¢§ü ç…„ „ï ²ïã »ÜU ¼ã¶G¢Ýï
ÜUè }¢¢çÝ‹Î Ý…GÚ ¥¢Ýï Hx¢¢, …Ï¢ çÜU Ï¢¢ÜGUè ÜïU Î¢ï ç¼ã¢§ü çãGS„ï ÐÚ
À¼ ÜUè ¼ÚÜUèÏ¢ Ýãèæ ÜUè x¢§ü Ï¢çËÜU §„ ÜïU ªÐÚ ¼èÝ¢ïæ }¢éÏ¢¢ÚÜU
ÜGUÏ¢í¢ïæ ÜïU ç„Úã¢Ý¢ïæ ÜUè …¢çÝÏ¢ }¢éÝvGÜGUà¢ Ð‰ƒÚ¢ïæ „ï Ï¢Ý¢ ãé±¢ »ÜU
À¢ïÅ¢ „¢ }¢x¢Ú ¥G…G}¢¼ }¢ïæ Ï¢ãé¼ Ï¢ÇG¢ x¢é}Ï¢Î ãéG…Ú» Ð¢ÜU ÐÚ
ãG…Úï ¥S±Î
¼¢’}¢èÚ ÜUÚ çÎ²¢ x¢²¢ ©„ ÜïU ªÐÚ „ÈïGUÎ „æx¢ï }¢Ú}¢Ú Hx¢¢²¢ x¢²¢
¥¢ñÚ Ðè¼H ÜU¢ çãH¢H (™¢æÎ) ÝSÏ¢ ÜUÚ çÎ²¢ x¢²¢ J ©„ ÜïU ªÐÚ
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU ÜUè À¼ ÜU¢ï }¢…GèÎ
Ï¢éH‹Î ÜUÚ çÎ²¢ x¢²¢ ¼¢çÜU ²ïã À¢ïÅ¢ x¢é}Ï¢Î ¥ÐÝï çãH¢H (™¢æÎ)
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„}¢ï¼ }¢çS…Îï ÜUÚè}¢ ÜUè À¼ à¢ÚèÈGU ÜïU Ýè™ï ¥¢ …¢» J çÈUÚ ©„
ÜïU ªÐÚ Ï¢ÇG¢ x¢é}Ï¢Î à¢ÚèÈGU ¼¢’}¢èÚ çÜU²¢ x¢²¢ J 17 à¢¢’Ï¢¢ÝéH }¢é¥ÁG …
G }G ¢
881 çã…Úè ÜU¢ï ãéG…Ú» }¢é¼G¤ãÚ¢ ÜUè “ç¶GÎ}¢¼” ¥¢ñÚ ¼¢’}¢èÚï Ý¢ñ
ÜU¢ ÜU¢}¢ à¢éM¥G ãé±¢ ¥¢ñÚ Î¢ï }¢¢ã }¢ïæ }¢éÜU}}¢H ãé±¢, ²ïã ÜU¢}¢ 7
à¢Ã±¢HéH }¢éÜUÚü}¢ 881 çã…Úè ÜU¢ï ¶Gy}¢ ãé±¢ J „éË¼G¢Ý ÜGñU¼Ï¢¢§ü
}¢é¥Úü¶¢G 22 ÁG¢H é çãGÁ…ç¼H ãGÚ¢}¢ 881 çã. ÜU¢ï }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢
ãG¢ç…GÚ ãé» ¥¢ñÚ ©‹ã¢ïæ Ýï ©„è }¢ÜGU¢}¢ „ï ãG¢ç…GÚè …Ï¢Hï ©ãGéÎ
Îè …ã¢æ „ï ¥G±¢}¢é‹Ý¢„ ¶ÇGï ã¢ï ÜUÚ „H¢}¢ ¥G…üG ÜUÚ¼ï ãñæ

(²¢’Ýè …¢Hè }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜïU „¢}¢Ýï ¶ÇGï ã¢ï ÜUÚ }¢é±¢…ã¢ à¢ÚèÈGU ÜïU
„¢}¢Ýï „ï) …Ï¢ ©‹ãïæ …¢Hè }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜïU ¥‹ÎÚ Î¢ç¶GH ã¢ïÝï ÜUè ¥G…Gü
ÜUè x¢§ü ¼¢ï ÈGUÚ}¢¢Ýï Hx¢ï : }¢ñæ §„ ÜGU¢çÏ¢H ÜUãG¢ ! ¥x¢Ú }¢é}¢çÜUÝ ã¢ï¼¢
¼¢ï }¢ñæ }¢é±¢…ã¢ à¢ÚèÈGU „ï |¢è ÎêÚ ¶ÇGï ã¢ï ÜUÚ „H¢}¢ ¥G…üG ÜUÚ¼¢ J
Ý ã}¢ ¥¢Ýï ÜïU H¢§ÜGU ƒï Ý ÜGU¢çÏ¢H }¢éãæ çÎ¶¢Ýï ÜïU
}¢x¢Ú ©Ý ÜU¢ ÜUÚ}¢ Ï¢‹Î¢ Ý±¢…G ± Ï¢‹Î¢ ÐÚ±Ú ãñ (…G¢ñÜGïU Ý¢’¼)
}¢¢ï¥çÁG…GÝ ÐÚ Î¢ñÚ¢Ýï ¥…G¢Ý ¥¢S}¢¢Ýè çÏ¢…Hè çx¢Úè
13 Ú}¢…G¢ÝéH }¢éÏ¢¢ÚÜU 886 çã…Úè ÜU¢ï ¥¢S}¢¢Ýï }¢ÎèÝ¢

ÜU¢ }¢¼GH¥G ¥Ï¢í ¥¢HêÎ ƒ¢, }¢¢ï¥çÁG…ÝG „¢çãGÏ¢ ãGSÏ¢ï }¢¢’}¢êH }¢èÝ¢Ú»
Ú§üç„²¢ ÐÚ ¥…G¢Ý ÎïÝï ÜUè x¢GÚ…G „ï ™ÉGï ãè ƒï çÜU ¥™¢ÝÜU ©Ý
ãG…Úï ¥S±Î
ÐÚ çÏ¢…Hè çx¢Úè, }¢¢ï¥çÁG…GÝ „¢çãGÏ¢ }¢¢ñÜGU¥G ÐÚ ãè à¢ãèÎ ã¢ï x¢»
¥¢ñÚ }¢èÝ¢Ú» Ú§üç„²¢ }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU
ÜUè …¢çÝÏ¢ çx¢Ú ÐÇG¢, }¢çS…Îï ÜUÚè}¢ }¢ïæ ¥¢x¢ |¢ÇGÜU ©Æè, Ý¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
x¢ã¢Ýè ¥¢x¢ ÜUè HÐïÅ }¢ïæ ¥¢ ÜUÚ ¥¢ñÚ |¢x¢ÎÇG ±x¢ñGÚ¢ }¢ïæ }¢…GèÎ Î„
¥¢Î}¢è ÈGU¢ñ¼ ãé», ¥¢x¢ ¥¢ñÚ }¢èÝ¢Úï ÜïU çx¢ÚÝï „ï x¢é}Ï¢Î à¢ÚèÈGU ÜU¢ï
|¢è “„Î}¢¢” Ðãéæ™¢ ¥¢ñÚ ÜéUÀ }¢ËÏ¢¢ ãGé…Ú» }¢é¼G¤ãÚ¢ ÜïU ¥‹ÎÚ
|¢è ãG¢ç…GÚè ÜïU çH²ï …¢ Ðãéæ™¢, ¼¢ ã}¢ ãéG…Ú» à¢ÚèÈGU¢ “„Î}¢ï”
„ï }¢ãGÈGUê…G Úã¢, ¥x¢™ïü ÈGU¢ñÚè Ý¢ñ§GÄ²¼ ÜUè “¼¢’}¢èÚè ç¶GÎ}¢¼” ¼¢ï
ÜUÚ±¢ Îè x¢§ü }¢x¢Ú }¢éÜU}}¢H ¼zG„èH¢¼ ÜïU „¢ƒ „éË¼G¢Ý ÜGU¢ç²¼ìÏ¢¢§ü
ÜU¢ï 16 Ú}¢…G¢ÝéH }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜU¢ï ÜGU¢ç„Î ÜïU …GÚè»G Ðñx¢G¢}¢ |¢ï… çÎ²¢
x¢²¢ J „éË¼G¢Ý Ýï ç}¢SÚ „ï …GMÚè „¢}¢¢Ý ¥¢ñÚ »ÜU „¢ï „ï ç…G²¢Î¢
}¢ï’}¢¢Ú ÜU¢Úèx¢Ú ¥¢ñÚ }¢Á¢GÎêÚ }¢ÎèÝ¼éH }¢éÝÃ±Ú¢
Ú±¢Ý¢ ÜUÚ çÎ²ï J ÜU¢}¢ à¢éM¥G ÜUÚ çÎ²¢ x¢²¢, Ï¢¢ãÚ ±¢H¢ x¢é}Ï¢Î
à¢ÚèÈGU ç…„ ÜU¢ï Ï¢ãé¼ ç…G²¢Î¢ “„Î}¢¢” Ðãéæ™¢ ƒ¢ }¢éÜU}}¢H ¼G¢ñÚ
ÐÚ ãÅ¢ çH²¢ x¢²¢, „éË¼G¢Ý ÜGU¢ç²¼ìÏ¢¢§ü ÜïU ãéGv}¢ „ï 892 ç„Ýï
çãG…Úè }¢ïæ Ï¢¢ãÚ ÜUè …¢çÝÏ¢ »ÜU Ý²¢ x¢é}Ï¢Î à¢ÚèÈGU ¼¢’}¢èÚ çÜU²¢
x¢²¢ …¢ï çÜU „çÎ²¢ïæ ¼ÜU ÜGU¢§}¢ Úã¢ J
„Ï…G x¢é}Ï¢Î Ü Ï¢ Ï¢Ý¢²¢
çÜU„è …GMÚ¼ ÜUè ±…ã „ï ¼éÜUèü „éË¼G¢Ý }¢ãG}¢êÎ çÏ¢Ý

¥GÏÎéH ãG}¢èÎ ¶G¢Ý Ýï „éË¼G¢Ý ÜGU¢ç²¼ìÏ¢¢§ü ÜU¢ Ï¢Ý±¢²¢ ãé±¢
x¢é}Ï¢Î à¢ÚèÈGU à¢ãèÎ ÜUÚ±¢ ÜUÚ 1233 çã…Úè }¢ïæ Î¢ïÏ¢¢Ú¢ x¢é}Ï¢Î
ãG…Úï ¥S±Î
¼¢’}¢èÚ ÜUÚ±¢ çÎ²¢ J 1253 çã. }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU 1837 §üG. }¢ïæ §„ï „Ï…G
Úæx¢ ÜUÚ çÎ²¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ §„ ÜïU „Ï…G Úæx¢ ÜUè ±…ã „ï §„ï x¢éG}Ï¢Îï
¶G…GÚ¢ ÜUã¢ …¢¼¢ ãñ J §„ }¢ïæ 67 Ú¢ïà¢Ý Î¢Ý ãñæ, ç…Ý }¢ïæ „ï ÜéUÀ
¼¢ï x¢¢ïH à¢vH ÜïU ãñæ ¥¢ñÚ Ï¢¢ÜGUè }¢éS¼¼GèH (²¢’Ýè H}¢™¢ïÚ„) ãñæ J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
x¢é}Ï¢Îï ¶G…GÚ¢ wG¢éÎ¢ ¼éÛ¢ ÜU¢ï „H¢}¢¼ Ú¶ï
Îï¶ Hï¼ï ãñæ ¼éÛ¢ï, Œ²¢„ Ï¢éÛ¢¢ Hï¼ï ãñæ
Î¢ïÝ¢ïæ x¢é}Ï¢Î¢ïæ }¢ïæ »ÜU À¢ïÅ¢ „¢ „êÚ¢¶G Ú¶¢ x¢²¢
Ýè™Hï x¢é}Ï¢Î à¢ÚèÈGU ÜïU ªÐÚ »ÜU »ï„¢ „êÚ¢¶G Ú¶¢ x¢²¢
ãñ ç…„ „ï ÜGUÏ¢í à¢ÚèÈGU ¥¢ñÚ ¥¢S}¢¢Ý ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý ÜU¢ï§ü ™è…G …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ãG¢§H Ýãèæ Úã¼è, ©„ ÐÚ »ÜU Ï¢¢ÚèÜU …¢Hè Hx¢¢§ü x¢§ü ãñ ¼¢çÜU
©„ }¢ïæ Ü Ï¢ê¼Ú ±x¢GÚñ ¢ Î¢ç¶GH Ý ã¢ï „ÜïUæ J ¥¢ñÚ çÏ¢ËÜéUH §„è ¼GÚãG ©„
ÜïU »ïGÝ ªÐÚ x¢é}Ï¢Îï ¶G…GÚ¢ }¢ïæ …éÝêÏ¢ ÜUè „}¼ çãH¢H (™¢æÎ) ÜïU
Ýè™ï |¢è „êÚ¢¶G Ú¶¢ x¢²¢ ƒ¢, …Ï¢ ÜU|¢è ÜGUãì¼G G ÜU¢ „¢}¢Ý¢ ã¢ï¼¢ ¥ãHï
}¢ÎèÝ¢ §„ Ú¢ï…GÝ („êÚ¢¶G à¢ÚèÈGU) ÜU¢ï ¶¢ïH çÎ²¢ ÜUÚ¼ï ƒï, …êæãè
{êÐ ÜUè çÜUÚÝïæ ãé…G Ú» }¢é¼¤G ãÚ¢ ÜïU ¥‹ÎÚ ãG¢ç…GÚè ÜUè „¥G¢Î¼ Ð¢¼èæ,
Ï¢¢ÎH Ð¢Ýè Hï ÜUÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ï …¢¼ï ¥¢ñÚ ¥ãHï }¢ÎèÝ¢ ÜïU çH²ï
wG¢êÏ¢ Ï¢¢Ú¢Ýï ÚãG}¢¼ Ï¢Ú„¢¼ï J ¥Ï¢ ©„ï Ï¢‹Î ÜUÚ çÎ²¢ x¢²¢ ãñ J
Ï¢¢ÎH çÍ¢Úï ãé» ãñæ Ï¢¢çÚà¢ Ï¢Ú„ Úãè ãñ
Hx¢¼¢ ãñ v²¢ „éã¢Ý¢ }¢èÆï ÝÏ¢è ÜU¢ Ú¢ï…G¢

(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 299)
x¢é}Ï¢Î à¢ÚèÈGU ÜïU }¢éwG¼çHÈGU Úæx¢
ãG…Úï ¥S±Î
x¢é}Ï¢Î à¢ÚèÈGU ÜïU }¢éwG¼çHÈGU ¥Î±¢Ú }¢ïæ }¢éwG¼çHÈGU Úæx¢¢ïæ ÜUè
±…ã „ï ©„ï §Ý Úæx¢¢ïæ ÜUè çÝSÏ¢¼ „ï à¢¢ïãÚ¼ Úãè ãñ, }¢¯HÝ …Ï¢
©„ ÜU¢ Úæx¢ „ÈïGUÎ ƒ¢ ¼¢ï ©„ï “ÜéUGÏÏ¢¼éH Ï¢ñ…G¢” ÜUã¼ï, …Ï¢ ÝèH¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Úæx¢ ãé±¢ ¼¢ï ©„ï “ÜéUÏG Ï¢¼éÁ…G ÚG ÜGU¢” ÜUãÝï Hx¢ï, ¥¢ñÚ çÈUÚ 1253 çã.
}¢é¼G¢çÏ¢ÜGU 1837 §üG. „ï ¥Ï¢ ¼ÜU ²ïã „Ï…G Úæx¢ ÜUè ±…ã „ï
“ÜéUÏG Ï¢¼éH ¶G…ÚG ¢” (²¢’Ýè „Ï…G x¢é}Ï¢Î) ÜïU Ý¢}¢ „ï }¢àãêÚ ãñ J
²ïã çÝã¢²¼ çÎH ¥¢±ï…,G Ï¢ãé¼ ãè Œ²¢Ú¢ ¥¢ñÚ ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜUè
¥¢æ¶¢ïæ ÜU¢ ¼¢Ú¢ ãñ, Îé‹²¢ |¢Ú ÜïU ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH §„ „ï Ï¢ïãÎG }¢ãGÏÏ¢¼
ÜUÚ¼ï ãñæ ¥¢ñÚ §„ ÜUè »ÜU ¥GH¢}¢¼ ²ïã |¢è ãñ çÜU Îé‹²¢ |¢Ú ÜUè Ï¢ï
à¢é}¢¢Ú }¢çS…Î¢ïæ ÜïU x¢é}Ï¢Î “x¢é}Ï¢Îï ¶G…ÚG ¢” ÜUè ²¢Î }¢ïæ „Ï…G Úæx¢ ÜïU …Ï¢Hï ©ãGéÎ
Ï¢Ý¢» …¢¼ï ãñæ J Ï¢¢’…G }¢„¢ç…Î ÐÚ ¼¢ï x¢é}Ï¢Î¢ïæ ÜUè à¢vH¢ï à¢Ï¢¢ã¼
¥¢ñÚ „Ï…G Úæx¢¼ }¢ïæ ÜU¢ÈGUè }¢éà¢¢Ï¢ã¼ (²¢’Ýè ²v„¢çÝÄ²¼) Îï¶è …¢¼è
ãñ ç…„ ÜUè »ÜU ç}¢¯¢H Ï¢¢Ï¢Úè ™¢ïÜU Ï¢¢Ï¢éH }¢ÎèÝ¢ ÜUÚ¢™è }¢ïæ ±¢ÜïUG ¥G
}¢çS…Îï ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý ÐÚ Ï¢Ý¢ ãé±¢ „Ï…G „Ï…G x¢é}Ï¢Î ãñ J

ÜñU„¢ ãñ Œ²¢Ú¢ Œ²¢Ú¢ ²ïã „Ï…G „Ï…G x¢é}Ï¢Î
çÜU¼Ý¢ ãñ }¢èÆ¢ }¢èÆ¢ }¢èÆï ÝÏ¢è ÜU¢ Ú¢ï…G¢
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 298)
}¢çS…Îï ÝÏ¢±è ÜïU 8 „é¼êÝï ÚãG}¢¼
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU ÜïU ÚãG}¢¼¢ïæ

|¢Úï ¥¢Æ „é¼êÝ¢ïæ ÜU¢ï wG¢é„ê„è ÈGU…GèH¼ ãG¢ç„H ãñ, §Ý ÐÚ §Ý ÜïU
Ý¢}¢ |¢è çH¶ï ãé» ãñæ ¥¢ñÚ Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã (²¢’Ýè …‹Ý¼ ÜUè
ãG…Úï ¥S±Î
v²¢Úè) ÜïU ¥‹ÎÚ 6 „é¼êÝ¢ïæ ÜUè ç…G²¢Ú¼ }¢é}¢çÜUÝ ãñ, Î¢ï „é¼êÝ ™êæçÜU
¥Ï¢ ãéG…Ú» }¢é¼G¤ãÚ¢ ÜïU ¥‹ÎÚ ãñæ çHã¢…G¢ ©Ý ÜUè ç…G²¢Ú¼ }¢éçàÜUH
ãñ J „é¼êÝ ÜU¢ï ¥GÚÏ¢è }¢ïæ “©SyG¢é±¢Ý¢” ÜUã¼ï ãñæ J ¥¢Æ¢ïæ ©SyG¢é±¢Ý¢¼
ÜUè ¼zG„èH ²ïã ãñ :
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
{1} ©SyG¢é±¢Ý» ãG‹Ý¢Ý¢
²ïã „é¼êÝï ÚãG}¢¼ „è{è …¢çÝÏ¢ }¢ïãÚG ¢Ï¢ï ÝÏ¢±è
„ï çÏ¢ËÜéUH ç}¢H¢ ãé±¢ ãñ J “ç}¢}Ï¢Úï }¢éÝÃ±Ú” Ï¢ÝÝï „ï ÐãHï
„ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢ ¶…êÚ ÜïU »ÜU ¼Ýï „ï ÅïÜU Hx¢¢ ÜUÚ
wG¢yé ÏG ¢¢ §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢¼ï ƒï J …Ï¢ ç}¢}Ï¢Úï ¥yGãÚ Ï¢Ý¢²¢ x¢²¢ ¥¢ñÚ „ÚÜU¢Úï
Î¢ï ¥G¢H}¢ Ýï §„ ÐÚ ¼à¢ÚèÈGU ÈGUÚ}¢¢ ã¢ï ÜUÚ
wG¢éyGÏ¢¢ §à¢¢üÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ ¼¢ï ±¢ïã ¼Ý¢ ¥¢Ð ÜïU
çÈGUÚ¢ÜGU (²¢’Ýè …éÎ¢§ü) }¢ïæ ÈUÅ x¢²¢ ¥¢ñÚ ™è¶Gïæ }¢¢Ú ÜUÚ Ú¢ïÝï ¥¢ñÚ
x¢¢|¢Ý ªæÅÝè ÜUè ¼GÚãG ç™ËH¢Ýï Hx¢¢, ²ïã ãG¢H Îï¶ ÜUÚ ¼}¢¢}¢
ãG¢ç…GÚèÝ |¢è Ï¢ï §çwG¼²¢Ú Ú¢ïÝï Hx¢ï J „ÚÜU¢Úï Ï¢ãGÚì ¢ï Ï¢Ú

Ýï ç}¢}Ï¢Úï }¢éÝÃ±Ú „ï ©¼Ú ÜUÚ ©„ ¶…êÚ ÜïU ¼Ýï ÐÚ ÎS¼ï ¥‹±Ú
ÈñUÚ ÜUÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ : “¼ê ™¢ãï ¼¢ï ¼éÛ¢ï ¼ïÚè …x¢ã À¢ïÇG Îêæ ç…„ ãG¢H¼
}¢ïæ ¼ê ÐãHï ƒ¢, ¥x¢Ú ¼ê ™¢ãï ¼¢ï …‹Ý¼ }¢ïæ Hx¢¢ Îêæ ¼¢çÜU …‹Ý¼è ¼ïÚ¢
ÈUH ¶¢¼ï Úãï,æ ” H}ãGï |¢Ú ÜïU Ï¢¢’Î „ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú
Ýï „ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢ ÜUè ¼GÚÈGU }¢é¼±Á…ïã ã¢ï ÜUÚ ÈGUÚ}¢¢²¢ :
“§„ Ýï …‹Ý¼ §çwG¼²¢Ú ÜUè J” §„è Ú¢ïÝï ÜUè ±…ã „ï ©„ ¼Ýï

ÜU¢ Ý¢}¢ “ãG‹Ý¢Ý¢” ÐÇG x¢²¢ J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG„Ý Ï¢„Úè
…Ï¢ ²ïã ±¢çÜGU¥G¢ „éÝ¼ï ¼¢ï wG¢êÏ¢ Ú¢ï¼ï ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï :
ãG…Úï ¥S±Î
»ï H¢ïx¢¢ï ! …Ï¢ ¶…êÚ ÜU¢ »ÜU Ï¢ï …¢Ý ¼Ý¢ çÈGUÚ¢ÜGïU Ú„êH }¢ïæ Ú¢ï
„ÜU¼¢ ãñ ¼¢ï v²¢ ¼é}¢ Ýãèæ Ú¢ï „ÜU¼ï ?
{2} ©S¼éG±¢Ý» ¥G¢§à¢¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
²ïã „é¼êÝï ÚãG}¢¼ Ú¢ñ…G» ¥‹±Ú „ï ¼è„Úï Ý}Ï¢Ú ÐÚ ãñ ¥¢ñÚ
ç}¢}Ï¢Úï }¢éÝÃ±Ú „ï |¢è ¼è„Úï Ý}Ï¢Ú ÐÚ J ÚãG}¢¼ï ¥Ý¢}¢
Ýï ¥¢ñÚ ÜU§ü ¥ÜU¢çÏ¢Ú „ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢ Ýï
²ã¢æ Ï¢¢Úã¢ Ý}¢¢…G ÐÉGè ãñ ¥¢ñÚ ¥¢Ð ²ã¢æ ¥ÜU¯Ú
¼à¢ÚèÈGU Ú¶¢ ÜUÚ¼ï ƒï J
¥x¢Ú H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï Ð¼¢ Hx¢ …¢» ¼¢ï
ÜéUG¥G¢ü ¥‹Î¢…Gè ÜUÚïæ
©}}¢éH }¢é¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢ ¥G¢§à¢¢ ç„gèÜGU¢
Ýï »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ „ÚÜU¢Úï ¥G¢Hè ±ÜGU¢Ú, }¢ÎèÝï ÜïU
¼¢…Î¢Ú ÜU¢ §à¢¢üÎï wG¢éà¢ x¢±¢Ú Ï¢²¢Ý çÜU²¢ :

“}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU }¢ïæ »ÜU …x¢ã
Ï¢ãé¼ ç…G²¢Î¢ Ï¢¢ Ï¢ÚÜU¼ ãñ, ¥x¢Ú H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢ï §GË}¢ ã¢ï …¢» ¼¢ï
©‹ãïæ ±ã¢æ Ý}¢¢…G ÐÉGÝï ÜïU çH²ï ãé…ê}¢ ÜUè ±…ã „ï ÜéUG¥G¢ü
Ç¢HÝ¢ ÐÇGï !” „ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢ Ýï „çÄ²Î¼éÝ¢
¥G¢§à¢¢ ç„gèÜGU¢ „ï ±¢ïã …x¢ã Î²¢üzG¼ ÜUÚÝ¢ ™¢ãè
}¢x¢Ú ©‹ã¢ïæ Ýï Ï¢¼¢Ýï „ï ÐãHê ¼ãè ÜUè, Ï¢¢’Î ¥…G¢æ „çÄ²ÎéÝ¢

¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý ÁG¢éÏ¢ñÚ ÜïU §„Ú¢Ú ÐÚ ©‹ã¢ïæ Ýï …x¢ã
ÜUè çÝà¢¢ÝÎïãè ÈGUÚ}¢¢ Îè ç…„ ÐÚ }¢¢ñ„êÈGU ÈGU¢ñÚÝ ±ã¢æ Ðãéæ™ï ¥¢ñÚ
ãG…Úï ¥S±Î
ÝzGH ÐÉGÝï }¢ïæ }¢S¢MÈGU ã¢ï x¢» J §„ ¼GÚãG „ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢
ÜU¢ï |¢è ©„ „é¼êÝï ÚãG}¢¼ ÜU¢ §GË}¢ ã¢ï x¢²¢ J §„è
±…ã „ï ©„ï “©SyG¢é±¢Ý» ¥G¢§à¢¢” ÜUã¢ …¢¼¢ ãñ J »ÜU çÚ±¢²¼
ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU ²ïã …x¢ã Îé¥G¢ ÜUè ÜGUÏ¢êçHÄ²¼ ÜïU çH²ï wG¢é„ê„è
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥ãç}}¢Ä²¼ Ú¶¼è ãñ J
{3} ©S¼Gé±¢Ý» ¼¢ñÏ¢¢
²ïã „é¼êÝï ÚãG}¢¼ ÜGUÏ¢íï ¥‹±Ú „ï Îê„Úï ¥¢ñÚ ç}¢}Ï¢Úï }¢éÝÃ±Ú
„ï ™¢ïƒï Ý}Ï¢Ú ÐÚ ãñ J ã}¢¢Úï Œ²¢Úï ¥¢ÜGU¢ ¥ÜU¯Ú
²ã¢æ ÝzGH ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ƒï J }¢é„¢çÈGUÚ ²¢ }¢ïã}¢¢Ý |¢è ²ã¢æ ¥¢ ÜUÚ
ÆãÚ¼ï ƒï J §„è …x¢ã ¼à¢ÚèÈGU ÈGUÚ}¢¢ ã¢ï ÜUÚ ¥¢Ð
ÈéUGÜGUÚ¢ ± }¢„¢ÜUèÝ ãG…GÚ¢¼ }¢ïæ ÜéUGÚ¥¢Ýï ÜUÚè}¢ ÜUè ¼¢’Hè}¢ ¥¢ñÚ
§SH¢}¢è ¥ãGÜU¢}¢ ÜUè ¼<Ï¢Ä²¼ ÈGUÚ}¢¢¼ï ƒï J §„ „é¼Ýê ï ÚãG}¢¼ ÜU¢ Îê„Ú¢
Ý¢}¢ “©SyG¢é±¢Ý» ¥Ï¢ê HéÏ¢¢Ï¢¢” ãñ J »ÜU x¢GH¼Gè ÜUè çÏ¢Ý¢ ÐÚ Ï¢

x¢GÚ…Gï ÜGUÏ¢êHï ¼¢ñÏ¢¢ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê HéÏ¢¢Ï¢¢ Ýï
¥ÐÝï ¥¢Ð ÜU¢ï §„è „é¼êÝï ÚãG}¢¼ ÜïU „¢ƒ Ï¢æ{±¢ çÎ²¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ
ÜGU„}¢ ¶¢ Hè ƒè çÜU …Ï¢ ¼ÜU Ú„êHéËH¢ã ¥ÐÝï

}¢éÏ¢¢ÚÜU ã¢ƒ¢ïæ „ï ¥¢…G¢Î Ýãèæ ÈGUÚ}¢¢»æx¢ï Ý §„ ÜñGUÎ „ï çÝÜUHêæx¢¢ Ý
¶¢ªæx¢¢ Ý çÐ²êæx¢¢, Ï¢„ §„è ãG¢H¼ }¢ïæ }¢Ú …¢ªæx¢¢ ²¢ }¢ïÚ¢ x¢éÝ¢ã
Ï¢wGà¢¢ …¢»x¢¢ J ©‹ãïæ ç„ÈüGU Ý}¢¢…G¢ïæ ¥¢ñÚ ¼GÏ¢§üG ãG¢…¼¢ïæ ÜïU çH²ï
¶¢ïH¢ …¢¼¢, ±¢ïã ¼ÜGUÚèÏ¢Ý „¢¼ çÎÝ Ï¢æ{ï Úãï Ý ÜéUÀ ¶¢²¢ Ý
çÐ²¢, çÈUÚ ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ Ýï ©Ý ÜUè ¼¢ñÏ¢¢ ÜGUÏ¢êH ÈGUÚ}¢¢§ü ¥¢ñÚ
¥¢ÜGU¢» Ý¢}¢Î¢Ú, }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…Î¢Ú Ýï ©‹ãïæ ¥ÐÝï
ãG…Úï ¥S±Î
ÎS¼ï ÐéÚ ¥‹±¢Ú „ï ¶¢ïH¢ J
{4} ©SyG¢é±¢Ý¼éS„ÚèÚ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
²ïã „é¼Ýê ï ÚãG}¢¼ ©S¼G±é ¢Ý» ¼¢ñÏ¢¢ ÜUè }¢à¢çÚÜGUè …¢çÝÏ¢ …¢Hè
}¢éÏ¢¢ÚÜU „ï ç}¢H¢ ãé±¢ ãñ J …Ï¢ ¼¢…Î¢Úï }¢ÎèÝ¢, Ú¢ãG¼ï ÜGUËÏ¢¢ï „èÝ¢
»’ç¼ÜU¢ÈGU ÜïU çH²ï }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU
}¢ïæ çÜGU²¢}¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ¼¢ï ÜU|¢è §„è …x¢ã „ÚèÚ
²¢’Ýè ™¢ÚÐ¢§ü çÏ¢À¢¼ï …¢ï ¶…êÚ ÜUè à¢¢¶G¢ïæ „ï Ï¢Ýè ãé§ü ƒè J ¥¢ñÚ
¥ÜU¯Ú Ú¢¼ ÜU¢ï ãG„èÚ ²¢’Ýè ™Å¢§ü ÐÚ §çS¼Ú¢ãG¼ (²¢’Ýè ¥¢Ú¢}¢)
ÈGUÚ}¢¢¼ï J …Ï¢Hï ©ãGéÎ
{5} ©SyG¢é±¢Ý¼éH ãGÚ„

§„ï “©SyG¢é±¢Ý¼éH ãGÚ„” ¥¢ñÚ “©SyG¢é±¢Ý» ¥GHè”
|¢è ÜUã¼ï ãñæ J ãG…GÚ¼ï }¢¢ñH¢ ¥GHè }¢éçàÜUH ÜéUà¢¢ à¢ïÚï wG¢éÎ¢
¥ÜU¯Ú ²ã¢æ Ý±¢çÈGUH ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï ¥¢ñÚ
Ú¢¼¢ïæ ÜU¢ï }¢ãGÏ¢êÏ¢ï Ï¢¢Úè ÜUè ÐãÚïÎ¢Úè ÜUè ç¶GÎ}¢¢¼
¥‹…¢}¢ Îï¼ï J
{6} ©SyG¢é±¢Ý» ±éÈGUêÎ
²ïã „é¼êÝï ÚãG}¢¼ ©SyG¢é±¢Ý¼éH ãGÚ„ ÜïU ÐèÀï ±¢ÜïGU¥G ãñ J

…Ï¢ ÜU|¢è çx¢Î¢ïü Ý±¢ãG „ï ±éÈGUêÎï ¥GÚÏ¢ ÜGUÏ¢êHï §SH¢}¢ ÜïU çH²ï
ãG…Úï ¥S±Î
ÎÚÏ¢¢Úï çÚ„¢H¼ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ã¢ï¼ï ¼¢ï ã}¢¢Úï Œ²¢Úï ¥¢ÜGU¢ }¢vÜUè }¢ÎÝè
}¢éS¼GÈGU¢ ¥ÜU¯Ú §„è }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ ¼à¢ÚèÈGU ÈGUÚ}¢¢
ã¢ï ÜUÚ ©Ý ÜU¢ï ¥ÐÝè ç…G²¢Ú¼ „ï }¢éà¢ÚüÈGU ÈGUÚ}¢¢¼ï ¥¢ñÚ „ãG¢Ï¢»
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
çÜUÏ¢¢Ú §Îü çx¢Îü Ï¢ñÆ¼ï J
§ÜU „}¼ ¥GHè §ÜU „}¼ ©G}¢Ú, ç„gèÜG U §{Ú ©G c }¢¢Ý ©{Ú
§Ý …x¢}¢x¢ …x¢}¢x¢ ¼¢Ú¢ï æ }¢ï æ , }¢ã¼¢Ï¢ ÜU¢ ¥G¢H}¢ v²¢ ã¢ïx¢¢
{7} ©SyG¢é±¢Ý» ç…Ï¢í¢§üH …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ç…Ï¢í¢§üH ¥ÜU¯Ú ²ãèæ

±ãGì² Hï ÜUÚ Ý¢ç…GH ã¢ï¼ï J ²ïã „é¼êÝï }¢éÏ¢¢ÚÜU „çÄ²Î¢ Ï¢èÏ¢è
ÈGU¢ç¼G}¢¢ ÜïU ãéG…Ú» Ð¢ÜU „ï }¢éœ¢ç„H ¥¢ñÚ “„ézGÈGU¢

à¢ÚèÈGU” ÜïU ÆèÜU „¢}¢Ýï ²¢’Ýè çÜGUÏHï ÜUè „}¼ „Ï…G …¢Hè
}¢éÏ¢¢ÚÜU ÜïU ¥‹ÎÚ ãñ J

(…ÁGÏ¢éH ÜéUGHêÏ¢, „. 94)
{8} ©SyG¢é±¢Ý» ¼ãÁ…éÎ
²ã¢æ „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢ Ýï Ï¢¢Úã¢ ¼ãÁ…éÎ

¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢§ü ãñ, ²ïã „é¼êÝï ÚãG}¢¼ “„ézGÈGU¢ à¢ÚèÈGU” ÜïU „¢}¢Ýï
…¢çÝÏ¢ï çÜGUÏH¢ ãéG…Ú» ÈGU¢ç¼G}¢¢ …GãÚ¢ ÜïU ÐèÀï …¢çÝÏ¢ï
çà¢}¢¢H „Ï…G …¢çH²¢ïæ ÜïU ¥‹ÎÚ ãñ J Ï¢¢ãÚ
ãG…Úï ¥S±Î
ÜéUÚG ¥¢Ýï Ð¢ÜU Ú¶Ýï ÜUè ¥Ë¢}¢¢çÚ²¢ïæ ÜïU „Ï¢Ï¢ ç…G²¢Ú¼ }¢éçàÜUH ãñ J
Îèx¢Ú „é¼êÝ |¢è }¢é¼Ï¢ÚüÜU ãñæ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢çS…Îé ‹ ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈG U Üï U
}¢é¼…GvÜUÚ¢ ¥¢Æ „é¼êÝï ÚãG}¢¼ Ï¢ïà¢ÜU ¥zG…GH ¼ÚèÝ ãñæ }¢x¢Ú Îèx¢Ú
„é¼êÝ }¢éÏ¢¢ÚÜU |¢è Ï¢çËÜU „¢Úè ãè }¢çS…Î à¢ÚèÈGU }¢é¼Ï¢ÚüÜU ãñ J
ÜGUÎè}¢ }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU ÜïU ãÚ ãÚ „é¼êÝ ÐÚ ãéGÁG¢êÚï
¥‹±Ú ÜUè }¢éÏ¢¢ÚÜU Ý…GÚ ÐÇGè ãñ ¥¢ñÚ ÜU¢ï§ü |¢è
©SyG¢é±¢Ý¢ (²¢’Ýè „é¼êÝ) »ï„¢ Ýãèæ …ã¢æ „ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢
Ýï Ý}¢¢…G Ý ÐÉGè ã¢ï J „ãGèãG Ï¢é¶G¢Úè }¢ïæ ãñ : ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥Ý„ çÏ¢Ý }¢¢çHÜU ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ñæ Ýï „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢

ÜïU Ï¢ÇGï Ï¢ÇGï „ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢ ÜU¢ï Îï¶¢
ãñ çÜU ±¢ïã }¢x¢GçÚÏ¢ ÜïU ±vG¼ „é¼êÝ¢ïæ ÜUè ¼GÚÈGU „Ï¢ÜGU¼ ÜUÚ¼ï ²¢’Ýè
…ËÎè …ËÎè Ðãéæ™¼ï ƒï J

}¢ï’Ú¢… ÜU¢ „}¢¢æ ãñ ÜUã¢æ Ðãéæ™ï …G¢§Ú¢ï !
ÜéU„èü „ï ªæ™è ÜéU„èü §„è Ð¢ÜU Í¢Ú ÜUè ãñ
Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã (…‹Ý¼ ÜUè v²¢Úè)
¼¢…Î¢Úï }¢ÎèÝ¢ ÜïU ãéG…Ú» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢

(ç…„ }¢ïæ „ÚÜU¢Ú ÜU¢ }¢…G¢Úï ÐéÚ¥‹±¢Ú ãñ)
ãG…Úï ¥S±Î
¥¢ñÚ ç}¢}Ï¢Úï ÝêÚÏ¢¢Ú (…ã¢æ ¥¢Ð wG¢éyGÏ¢¢ §à¢¢üÎ
ÈGUÚ}¢¢²¢ ÜUÚ¼ï ƒï) ÜU¢ ÎÚç}¢²¢Ýè çãGS„¢ ç…„ ÜU¢ yG¢êH (²¢’Ýè
H}Ï¢¢§ü) 22 }¢èÅÚ ¥¢ñÚ ¥G…üG (²¢’Ýè ™¢ïÇG¢§ü) 15 }¢èÅÚ ãñ J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã ²¢’Ýè “…‹Ý¼ ÜUè v²¢Úè” ãñ J ™éÝ¢‹™ï ã}¢¢Úï
Œ²¢Úï ¥¢ÜGU¢ ÜU¢ ÈGUÚ}¢¢Ýï ¥G¢Hèà¢¢Ý ãñ :
²¢’Ýè }¢ïÚï Í¢Ú ¥¢ñÚ ç}¢}Ï¢Ú
ÜUè ÎÚç}¢²¢Ýè …x¢ã …‹Ý¼ ÜïU Ï¢¢x¢G¢ïæ }¢ïæ „ï »ÜU Ï¢¢x¢G ãñ J
¥G¢}¢ Ï¢¢ïH™¢H }¢ïæ H¢ïx¢ §„ï “çÚ²¢ÁG¢éH …‹Ýã”

ÜUã¼ï ãñæ }¢x¢Ú ¥SH HzG…G “Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã” ãñ J
²ï ã Œ²¢Úè Œ²¢Úè v²¢Úè ¼ï Ú ï ¶G ¢ Ý¢ Ï¢¢x¢G ÜUè

„Îü §„ ÜUè ¥¢Ï¢¢ï ¼¢Ï¢ „ï ¥¢¼à¢ „ÜGUÚ ÜUè ãñ
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU }¢ïæ ¼¢ Î}¢ï

¼ãGÚèÚ ™¢Ú }¢ïãÚG ¢Ï¢ïæ ¥ÐÝï ¥‹±¢Ú HéÅ¢ Úãè ãñæ (1) }¢ïãÚG ¢Ï¢é‹ÝÏ¢è
(2) }¢ïãÚG ¢Ï¢ï ©G¯}¢¢Ýè (3) }¢ïãÚG ¢Ï¢ï ¼ãÁ…éÎ (4) }¢ïãÚG ¢Ï¢ï „éHñ}¢¢Ýè J
ãG…Úï ¥S±Î
²ã¢æ ç„ÈGUü }¢ïãGÚ¢Ï¢é‹ÝÏ¢è ÜU¢ ç…GRU çÜU²¢ …¢¼¢ ãñ : ¼ãG±èHï
çÜGUÏH¢ (²¢’Ýè çÜGUÏHï ÜUè ¼ÏÎèHè) ÜU¢ ãGév}¢ Ý¢ç…GH ã¢ïÝï ÜïU
Ï¢¢’Î 14 ²¢ 15 Ú¢ï…G ¼ÜU §}¢¢}¢éH ¥ç}Ï¢²¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU }¢ïæ „é¼êÝï ¥G¢§Gà¢¢ ÜïU
„¢}¢Ýï ¶ÇGï ã¢ï ÜUÚ §}¢¢}¢¼ ÈGUÚ}¢¢¼ï Úãï çÈUÚ 15 à¢¢’Ï¢¢ÝéH
}¢é¥GÁG…G}¢ ç„. 2 çã. ÜU¢ï “„é¼êÝï ãG‹Ý¢Ý¢” ÜïU }¢ÜGU¢}¢ ÜU¢ï à¢ÚÈïGU
çÜGU²¢}¢ „ï }¢éà¢ÚüÈGU ÈGUÚ}¢¢²¢, ²ïã }¢ïãGÚ¢Ï¢ à¢ÚèÈGU §„è …x¢ã ÐÚ
ÜU¢’Ï¢» }¢éà¢ÚüÈGU¢ ÜïU “}¢è…G¢Ï¢ï ÚãG}¢¼” ÜUè „}¼ Ï¢Ýè ãé§ü ãñ J ãGéÁG¢êÚ
ÚãGì}¢¼éçËHH ¥G¢H}¢èÝ ¥¢ñÚ wG¢éHÈGU¢» Ú¢çà¢ÎèÝ
ÜïU Î¢ñÚï …GÚèüÝ }¢ïæ }¢ïãGÚ¢Ï¢ ÜUè }¢¢ñ…êÎ¢ ¥GH¢}¢¼ Ú¢§… Ýãèæ
ƒè §„ ÜU¢ï ÐãHè „Îè ÜïU }¢é…çgÎ, ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú çÏ¢Ý
¥ÏÎéH ¥G…Gè…G Ýï ¶GHèÈGU¢ ±HèÎ çÏ¢Ý ¥GÏÎéH
}¢çHÜU ÜïU ãGév}¢ „ï 88 çã…Úè (706 §üG.) }¢ïæ §ü…¢Î çÜU²¢ ¥¢ñÚ ²ïã
±¢ïã “çÏ¢Î¥G¼ï ãG„Ý¢” ãñ ç…„ï ¼}¢¢}¢ ©}}¢¼ Ýï ÜGUÏ¢êH çÜU²¢ ¥¢ñÚ
¥Ï¢ Îé‹²¢ |¢Ú ÜUè }¢„¢ç…Î ÜUè ¼G¢ÜGU Ýé}¢¢ }¢ïãGÚ¢Ï¢ïæ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
©G}¢Ú çÏ¢Ý ¥GÏÎéH ¥G…Gè…G ÜUè §ü…¢Îï }¢éÏ¢¢ÚÜU „ï

Ï¢ÚÜU¼ïæ çH²ï ãé» ãñæ J §„ „ï ²ïã Ï¢¢¼ |¢è „è¶Ýï ÜU¢ï ç}¢Hè çÜU Î¢ñÚï
„ãG¢Ï¢¢ }¢ïæ çÜU„è ™è…G ÜU¢ Ý ã¢ïÝ¢ ©„ï Ý¢ …¢§…G Ýãèæ ÜUÚ Îï¼¢, …ñ„ï
²ïãè }¢éÚÃ±…¢ }¢ïãGÚ¢Ï¢, „æx¢ï }¢Ú}¢Ú ÜïU ç}¢}Ï¢Ú, }¢„¢ç…Î ÐÚ x¢é}Ï¢Î

± }¢èÝ¢Ú, „Ï…G „Ï…G x¢é}Ï¢Î ± }¢èÝ¢Ú, ÜéUGÏ¢êÚï ¥¢ñçH²¢ ÐÚ §G}¢¢Ú¼
± x¢é}Ï¢Î, ¶Gy}¢ï Ï¢é¶¢G Úè, }¢¢§ÜU ÐÚ ¥…G¢Ý ± wG¢éyGÏ¢¢, ¥…¢GÝ „ï ÜGUÏH
ÎéMÎ à¢ÚèÈGU ÐÉGÝ¢, ãÚ „¢H …àÝï ç±H¢Î¼ ÜUè {é}¢{¢}¢, x²¢Ú±èæ
ãG…Úï ¥S±Î
à¢ÚèÈGU, ¥¢’Ú¢„ï Ï¢éÁG¢éx¢¢üÝï ÎèÝ ±x¢GñÚ¢ ±x¢GñÚ¢ J
}¢ïãGÚ¢Ï¢¢ï ç}¢}Ï¢Ú ¥¢ñÚ ±¢ïã ãÚ²¢Hè …¢çH²¢æ
¥¢ñÚ }¢çS…Îï ãGÏ¢èÏ¢ ÜU¢ …H±¢ Ý„èÏ¢ ã¢ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 119)
Î¢ï ÈGUÚ¢}¢ñÝï }¢éS¼GÈGU¢ :
(1 ) ²¢’Ýè }¢ïÚ¢ ç}¢}Ï¢Ú }¢ïÚï ãG¢ñ…G (²¢’Ýè ãG¢ñ…Gï
ÜU¢ñ¯Ú) ÐÚ ãñ J ç}¢}Ï¢Ú à¢ÚèÈGU ÜU¢
±¢ïã x¢¢ïH¢ ç…„ï Úã}¢¼ï ¥G¢H}¢ ƒ¢}¢¢ ÜUÚ¼ï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ƒï, „ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢ (Ï¢ÚÜU¼ ÜïU çH²ï) ©„ ÐÚ ã¢ƒ

ÈñUÚ¢ ÜUÚ¼ï ƒï J
(2) ²¢’Ýè }¢ïÚ¢ ç}¢}Ï¢Ú …‹Ý¼ ÜïU Ï¢¢x¢G¢ïæ
}¢ïæ „ï »ÜU Ï¢¢x¢G }¢ïæ ±¢ÜGïU¥G ãñ J

¥SH ç}¢}Ï¢Úï }¢éÝÃ±Ú HÜUÇGè ÜU¢ ƒ¢
„Ú±Úï ÜU¢ñÝ¢ï }¢ÜU¢Ý, „éË¼G¢Ýï …G}¢èÝ¢ï …G}¢¢Ý
ÜïU çH²ï „Ï¢ „ï ÐãH¢ ç}¢}Ï¢Úï }¢éÝÃ±Ú 8 çã…Úè }¢ïæ ¼Ä²¢Ú çÜU²¢
x¢²¢ ƒ¢, ©„ ÜïU ¼èÝ …GèÝï ƒï J ¥¢Ð ç}¢}Ï¢Úï
}¢é¼G¤ãÚ ÐÚ Ú¢ñÝÜGU ¥ÈGUÚ¢ï…G ã¢ï¼ï ±vG¼ ¼è„Úï ÎÚ…ï (²¢’Ýè …GèÝï)
ÐÚ Ï¢ñÆ¼ï ¥¢ñÚ Îê„Úï ÎÚ…ï ÐÚ Ð¢©æ }¢éÏ¢¢ÚÜU Ú¶¼ï ƒï J ãGéÁG¢êÚï

¥ÜGUÎ„ ÜïU ç}¢}Ï¢Úï }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜU¢ yG¢êH (²¢’Ýè
H}Ï¢¢§ü) Î¢ï ã¢ƒ, ¥G…üG (²¢’Ýè ™¢ïÇG¢§ü) »ÜU ã¢ƒ ¥¢ñÚ ãÚ …GèÝï
ãG…Úï ¥S±Î
ÜUè ™¢ïÇG¢§ü »ÜU Ï¢¢çHà¼ ƒè J ÎÚç}¢²¢Ý ±¢H¢ çãGS„¢
ç…„ ÜïU „¢ƒ ¼çÜU²¢ (²¢’Ýè ÅïÜU) Hx¢¢¼ï ƒï ±¢ïã »ÜU ã¢ƒ H}Ï¢¢
¥¢ñÚ ç…Ý çãGS„¢ïæ ÐÚ wG¢éyGÏ¢ï ÜïU çH²ï Ï¢ñÆ¼ï ±vG¼ ã¢ƒ }¢éÏ¢¢ÚÜU Ú¶¼ï
ƒï ±¢ïã »ÜU Ï¢¢çHà¼ ¥¢ñÚ Î¢ï ©æx¢H ©æ™ï ƒï J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ç}¢}Ï¢Úï }¢éÝÃ±Ú }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜïU ¼èÝ¢ïæ …¢çÝÏ¢ Ð¢æ™ HÜUçÇG²¢æ Hx¢è
ã¢ï ¼ è ƒèæ J ç}¢}Ï¢Úï ¥¼G ã Ú ÜUè Üñ U çÈG U Ä²¼ ãG é Á G ¢ ê Ú ï ¥‹±Ú
ÜïU Ï¢¢’Î „çÄ²ÎéÝ¢ ç„gèÜGïU ¥vÏ¢Ú, „çÄ²ÎéÝ¢
ÈGU¢MÜGïU ¥¢’…G}¢, „çÄ²ÎéÝ¢ ©G¯}¢¢Ýï x¢GÝè ¥¢ñÚ ãG…GÚ¼ï }¢¢ñH¢»
ÜU¢§Ý¢¼, ¥GçHÄ²éH }¢é¼ü…G¢ à¢ïÚï wG¢éÎ¢ ÜïU …G}¢¢Ýï
}¢ïæ |¢è ÜGU¢§ü}¢ Úãè J }¢¢ñ…êÎ¢ Î¢ñÚ ÜïU „æx¢ï }¢Ú}¢Ú ÜïU
ç}¢}Ï¢Ú “Î¢ñÚï „ãG¢Ï¢¢” }¢ïæ Ý ã¢ïÝï ÜïU Ï¢¢ ±é…êÎ …¢§…G ãñæ ! …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÀéÐ ÀéÐ ÜïU Îï¶êæ ç}¢}Ï¢Úï ¥vGÎ„ ÜUè çÈUÚ Ï¢ã¢Ú

à¢¢²Î ÜU|¢è ¼¢ï à¢¢ã ÜU¢ …H±¢ Ý„èÏ¢ ã¢ï
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 119)

}¢ÜGU¢}¢ï ¥…G¢Ýï çÏ¢H¢H ÜUè çÝà¢¢Ý Îãè Ýãèæ ã¢ï „ÜU¼è

}¢èÆï }¢èÆï §SH¢}¢è |¢¢§²¢ï ! }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU
ÜïU ¥‹ÎÚ …‹Ý¼ ÜUè v²¢Úè }¢ïæ }¢¢ñ…êÎ ç}¢}Ï¢Ú

à¢ÚèÈGU ÜïU »GïÝ „¢}¢Ýï ¥¢Æ „é¼êÝ¢ïæ ÐÚ ÜGU¢§}¢ „æx¢ï }¢Ú}¢Ú ÜU¢
wG¢êÏ¢„êÚ¼ ™Ï¢ê¼Ú¢ ãñ, §„ï “}¢éÜUçÏÏ¢çÚ²¢” ÜUã¼ï ãñæ, §„è ÐÚ ¶ÇGï
ã¢ï ÜUÚ ¥…G¢Ý ± §ÜGU¢}¢¼ ÜUãè …¢¼è ãñ J ²ïã ²¢Î Úãï ! §„ …x¢ã
ÐÚ ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ çÏ¢H¢H ãGÏà¢è ÜU¢ ¥…G¢Ý ÎïÝ¢
¯¢çÏ¢¼ Ýãèæ J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ çÏ¢H¢H ãGÏà¢è
ÜUã¢æ ¶ÇGï ã¢ï ÜUÚ ¥…G¢Ý Îï¼ï ƒï ¥Ï¢ ©„ …x¢ã ÜUè
ãG…Úï ¥S±Î
çÝà¢¢Ý Îãè Îéà±¢Ú ãñ, §„ ÜUè ¼¢Úè¶G }¢éH¢ãG…¢G ã¢ï : ¥ãGÜU¢}¢ï
¥…G¢Ý ÜïU çÝÈGU¢…G ÜïU Ï¢¢’Î à¢éM¥G à¢éM¥G }¢ïæ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
çÏ¢H¢H §ÏÝï ÚÏ¢¢ãG }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ±¢ÜGïU¥G
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
»ÜU ªæ™ï }¢ÜU¢Ý ÜUè À¼ ÐÚ ¼à¢ÚèÈGU Hï …¢ ÜUÚ ¥…G¢Ý çÎ²¢ ÜUÚ¼ï
ƒï }¢x¢Ú §„ ÜïU Ï¢¢’Î §Ý ÜïU çH²ï HÜUÇGè ÜU¢ »ÜU SÅêH Ï¢Ý±¢
çÎ²¢ x¢²¢ ƒ¢ ç…„ ÐÚ ¶ÇGï ã¢ï ÜUÚ ±¢ïã ©„ ±vG¼ ¼ÜU ¥…G¢Ý Îï¼ï
Úãï …Ï¢ ¼ÜU çÜU ±¢ïã ¥G¢ç…G}¢ï çÎ}¢àÜGU Ýãèæ ãé» J §„ SÅêH ÜU¢ï
ãéG…Ú» ©}}¢éH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²Î¼éÝ¢ ãGzG„¢ çÏ¢‹¼ï ©G}¢Ú
ÈGU¢MÜG ( ) ÜUè À¼ ÐÚ Ú¶ çÎ²¢ x¢²¢ ƒ¢ ç…„ ÐÚ
¶ÇGï ã¢ï ÜUÚ ¥…G¢Ý Îè …¢¼è ƒè J §„ ÜïU Ï¢¢’Î ¥¢Hï ©G}¢Ú
ÈGU¢MÜGU Ýï §„ï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG…GÚ¼ï çÏ¢H¢H §ÏÝï ÚÏ¢¢ãG ãGÏà¢è
ÜïU ¼Ï¢LüÜU ¥¢ñÚ ¥¢¯¢Ú ÜïU ¼G¢ñÚ ÐÚ „æ|¢¢H çH²¢ ƒ¢
…¢ï çÜU „çÎ²¢ïæ ¼ÜU }¢ãGÈGUê…G Úã¢ J ÜéUG¼GÏ¢égèÝ ãGÝÈGUè (}¢é¼±zGÈGU¢
990 çã…Úè) ¥ÐÝè ¼¢Úè¶ïG }¢ÎèÝ¢ }¢ïæ ¼„ÎèÜGU ÜUÚ¼ï ãñæ çÜU ©Ý
ÜïU ¥Ä²¢}¢ }¢ïæ |¢è ±¢ïã SÅêH ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ çÏ¢H¢H ãGÏà¢è
ÜïU ¥¢¯¢Ú ÜïU ¼G¢ñÚ ÐÚ }¢ãGÈGUê…G ƒ¢ çÈUÚ …Ï¢ Î¢Úï ¥¢Hï
©G}¢Ú ÜU¢ï »ÜU }¢Îí„ï }¢ïæ ¼ãG±èH ÜUÚ çÎ²¢ x¢²¢ ¼Ï¢ |¢è ±¢ïã
}¢é¼ÏÏ¢ÚüÜU ¥¢¯¢Ú ÜGU¢§}¢¢ï Î¢§}¢ Úã¢ HïÜUèÝ Ï¢è„±èæ „Îè ÜïU à¢éM¥G
}¢ïæ ±¢ïã x¢¢ïà¢» x¢é}¢Ý¢}¢è }¢ïæ ™H¢ x¢²¢ J
„ézGÈGU¢ à¢ÚèÈGU
„ézGÈGU¢ „¢§Ï¢¢Ý ¥¢ñÚ „¢»Î¢Ú …x¢ã ÜU¢ï ÜUã¼ï ãñæ J

}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU }¢ïæ Ï¢¢Ï¢ï ç…Ï¢í¢§üH
„ï Î¢ç¶GH ã¢ïæ ¼¢ï ÜéUÀ ÜGUÎ}¢ ™HÝï ÜïU Ï¢¢’Î „è{ï
ãG…Úï ¥S±Î
ã¢ƒ ÜUè …¢çÝÏ¢ „ézGÈGU¢ à¢ÚèÈGU ¥ÐÝï …Ë±ï HéÅ¢ Úã¢ ãñ J „ézGÈGU¢
…G}¢èÝ „ï ¥¢{¢ }¢èÅÚ Ï¢éH‹Î ãñ …Ï¢ çÜU §„ ÜUè H}Ï¢¢§ü 12 }¢èÅÚ
¥¢ñÚ ™¢ïÇG¢§ü 8 }¢èÅÚ ãñ ¥¢ñÚ §„ ÜïU ¥¼GÚ¢ÈGU }¢ïæ ¼ÜGUÚèÏ¢Ý Î¢ï ÈéUGÅ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
©æ™è Ðè¼H ÜUè …¢Hè ÜU¢ wG¢êÏ¢„êÚ¼ çãG„¢Ú (²¢’Ýè …æx¢H¢) Ï¢Ý¢
ãé±¢ ãñ, ²ã¢æ …G¢§ÚèÝ ç¼H¢±¼ï ÜéUGÚ¥¢Ýï }¢éÏ¢èÝ |¢è ÜUÚ¼ï ãñæ ¥¢ñÚ
Ý}¢¢…G |¢è ÐÉG¼ï ãñæ J ²ïãè ±¢ïã }¢ÜGU¢}¢ ãñ …ã¢æ ÈéGUÜGUÚ¢» }¢éã¢ç…ÚèÝ
„ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢ ÜU¢ »ÜU x¢éÚ¢ñã §SH¢}¢è ¼¢’Hè}¢ ÜïU
ãGé„êH ¥¢ñÚ ¼¼GãèÚï ÜéUGHêÏ¢ (²¢’Ýè çÎH¢ïæ ÜUè Ð¢ÜUè…Gx¢è ÜïU ãGé„êH)
ÜUè ¶G¢ç¼GÚ „éÏãG¢ï à¢¢}¢ çÜGU²¢}¢ Ð…GèÚ Úã¼¢ ƒ¢ J §Ý ÜUè ¼¢’Î¢Î
70 ¥¢ñÚ 400 ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý Úãè ãñ J ¼¢…Î¢Úï }¢ÎèÝ¢, Ú¢ãG¼ï
ÜGUËÏ¢¢ï „èÝ¢ ÜïU Ð¢„ …Ï¢ ÜUãèæ „ï „-ÎÜGU¢
ãG¢ç…GÚ çÜU²¢ …¢¼¢ ¼¢ï ¥SãG¢Ï¢ï „ézGÈGU¢ ÜïU ²ã¢æ ç|¢…±¢
Îï¼ï ¥¢ñÚ ¥x¢Ú ÜUãèæ „ï ãçÎÄ²¢ (²¢’Ýè ¼¢ï¤ÈGU¢ ± Ý…GÚ¢Ý¢) ãG¢ç…GÚï

ç¶GÎ}¢¼ ã¢ï¼¢ ¼¢ï wG¢éÎ |¢è ¼Ý¢±éH ÈGUÚ}¢¢¼ï ¥¢ñÚ ¥SãG¢Ï¢ï „ézGÈGU¢
ÜU¢ï |¢è à¢ÚèÜU ÈGUÚ}¢¢ Hï¼ï J §GË}¢ï ÎèÝ ÜUï ²ïã à¢¢§ÜGUèÝ
çÝã¢²¼ „¢Î¢ ¥¢ñÚ x¢GÚèÏ¢ ± ç}¢SÜUèÝ ãé±¢ ÜUÚ¼ï ƒï J §‹ãèæ }¢ïæ „ï

»ÜU }¢àãêÚ „ãG¢Ï¢è ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê ãéÚñÚ¢
Ï¢²¢Ý ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : }¢ñæ Ýï 70 ¥SãG¢Ï¢ï „ézGÈGU¢ ÜU¢ï Îï¶¢ çÜU ©Ý ÜïU
Ð¢„ ™¢ÎÚ ¼ÜU Ý ƒè ÈGUÜGU¼G ¼ãÏ¢‹Î ƒ¢ ²¢ ÜU}Ï¢H ç…„ï ¥ÐÝè

x¢ÎüÝ }¢ïæ Ï¢¢æ{ ÜUÚ HÅÜU¢ Hï¼ï ƒï ¥¢ñÚ ±¢ïã |¢è §„ ÜGUÎÚ À¢ïÅ¢ ã¢ï¼¢
çÜU çÜU„è ÜUè ¥¢{è çÐ‹ÇçH²¢ïæ ¼ÜU Ðãéæ™¼¢ ¥¢ñÚ çÜU„è ÜïU Å¶GÝ¢ïæ
ãG…Úï ¥S±Î
¼ÜU ¥¢ñÚ ã¢ƒ „ï §„ï ƒ¢}¢ï Úã¼ï çÜU ÜUãèæ ç„~¢ ¶éH Ý …¢» J
„çÄ²ÎéÝ¢ }¢é…¢çãÎ ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ
çÜU ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê ãéÚñÚ¢ Ï¢²¢Ý ÈGUÚ}¢¢²¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜUÚ¼ï ƒï : ÜGU„}¢ ãñ ©„ …G¢¼ï Ð¢ÜU ÜUè ç…„ ÜïU ç„±¢ ÜU¢ï§ü }¢¢’Ï¢êÎ
Ýãèæ ! çÜU }¢ñæ Ï¢„¢ ¥±ÜGU¢¼ |¢êÜU ÜUè çà¢g¼ ÜïU Ï¢¢§G¯ ¥ÐÝ¢ çà¢ÜU}¢
(²¢’Ýè ÐïÅ) ¥¢ñÚ „èÝ¢ …G}¢èÝ ÐÚ Hx¢¢ Îï¼¢ ¥¢ñÚ Ï¢¢’…G ¥±ÜGU¢¼ ÐïÅ
ÐÚ Ð‰ƒÚ Ï¢¢æ{ Hï¼¢ ¼¢çÜU „è{¢ ¶ÇG¢ ã¢ï „ÜUêæ J
…Ý¢Ï¢ï Úãì}G ¢¼éçËHH ¥G¢H}¢èÝ Ýï §Ý §GË}¢ï ÎèÝ
ÜïU ¥G¢çà¢ÜGUèÝ ÜUè ãG¢ñ„H¢ ¥ÈGU…G¢§ü ÜUÚ¼ï ãé» ¥ÐÝï ±ÁÎ ¥¢ÈGUÚèÝ
ÜUçH}¢¢¼ „ï Ý±¢…G¼ï ãé» ©Ý „ï ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¥x¢Ú ¼é}ãïæ }¢¢’Hê}¢ ã¢ï
…¢» çÜU ÚÏÏ¢ï ÜU¢§Ý¢¼ Ýï ¼é}ã¢Úï çH²ï ÜñU„ï ÜñU„ï §‹¥G¢}¢¢¼
¼Ä²¢Ú ÜUÚ Ú¶ï ãñæ ¼¢ï ¼é}¢ ¼}¢‹Ý¢ ÜUÚ¼ï çÜU ÜU¢à¢ ! ÈGURGU¢ï ÈGU¢ÜGïU ÜU¢
²ïã ç„Hç„H¢ ¥¢ñÚ ¼G±èH ã¢ï …¢» J

…éS¼ì…ê }¢ïæ v²êæ çÈUÚïæ }¢¢H ÜUè }¢¢Úï }¢¢Úï
ã}¢ ¼¢ï „ÚÜU¢Ú ÜïU ÅéÜUÇG¢ï Ðï ÐH¢ ÜUÚ¼ï ãñæ
(±„¢§Hï Ï¢çwGà¢à¢, „. 144)
}¢S¢¢ç…Îï }¢ÎèÝ¢
}¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ¥¢ñÚ §„ ÜïU çx¢Î¢ïü Ý±¢ãG

}¢ïæ }¢é¼¥GçgÎ »ï„è }¢„¢ç…Î ãñæ …¢ï ¥ËH¢ã ÜïU }¢ãGÏ¢êÏ¢, ÈGU¢ç¼ãGéH
ÜéUGHêÏ¢ ÜUè ¼GÚÈGU }¢‹„êÏ¢ ãñæ J §Ý }¢ïæ ¥ÜU¯Ú ÜïU
ãG…Úï ¥S±Î
çÝà¢¢Ý¢¼ ¶Gy}¢ ã¢ï ™éÜïU ãñæ J ¼¢ã}¢ ãGé„êHï Ï¢ÚÜU¼ ÜïU çH²ï ™‹Î ÜU¢
ç…GRU çÜU²¢ …¢¼¢ ãñ ¼¢çÜU …G¢§ÚèÝï ¥G¢çà¢ÜGUèÝ §‹ãïæ ¼H¢à¢ ÜUÚ ÜïU
…ã¢æ …ã¢æ }¢çS…Îïæ ç}¢Hïæ ±ã¢æ ÝzGHæï ÐÉæGï ¥¢ñÚ …ã¢æ ¥¢¯¢Ú Ý Ð¢»æ ±ã¢æ
Ï¢ çÝx¢¢ãï ãG„Ú¼ ÈGU…G¢¥¢ïæ ÜUè ç…G²¢Ú¼ ÜUÚ ÜïU Ï¢ÚÜU¼ ãG¢ç„H ÜUÚïæ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥¢ñÚ ±ã¢æ Îé¥G¢»æ }¢¢æx¢ïæ çÜU …ã¢æ …ã¢æ „éË¼G¢Ýï ÜU¢ñÝ¢ï }¢ÜU¢æ
ÜUè ¼à¢ÚèÈGU ¥¢±Úè ãé§ü ãñ ±ã¢æ Îé¥¢G ÜGUÏ¢êH ã¢ï¼è
ãñ J }¢¢ïãGçvGÜUGÜGïU ¥GHH §¼GH¢ÜGU, ¶G¢ç¼}¢éH }¢¢ïãGçg¯èÝ ãG…GÚ¼ï
¥GËH¢}¢¢ à¢ñ¶G ¥GÏÎéH ãGÜUG }¢éãçG g¯ï ÎïãË±è Ýï §GàÜGU¢ï
}¢S¼è }¢ïæ ÇêÏ¢ ÜUÚ çÜU¼Ýè Œ²¢Úè Ï¢¢¼ ÜUãè ãñ çÜU “¥ÚÏ¢¢Ï¢ï Ï¢„èÚ¼
(²¢’Ýè çÎH ÜUè Ý…GÚ Ú¶Ýï ±¢Hï) ²ïã …¢Ý¼ï ãñæ çÜU §Ý (}¢vÜïU …Ï¢Hï ©ãGéÎ
}¢ÎèÝï ÜïU) Ðã¢ÇG¢ïæ ¥¢ñÚ ±¢çÎ²¢ïæ }¢ïæ ¥¯Úï …}¢¢Hï }¢éã}G }¢Îè ¥¢ñÚ ÁG¢éãêÚï
ÜU}¢¢Hï ¥ãG}¢Îè „ï çÜU„ ÜGUÎÚ ÝéÚ¢çÝÄ²¼ …G¢çãÚ ã¢ï Úãè ãñ ! Ï¢ïà¢ÜU
§„ ÜU¢ „Ï¢Ï¢ ²ãè ãñ çÜU §Ý ¼}¢¢}¢ …x¢ã¢ïæ }¢ïæ ÜU¢ï§ü |¢è »ï„¢ …GÚ¢ü
Ýãèæ ç…„ ÐÚ Ý…GÚï }¢éÏ¢¢ÚÜU Ý ÐÇGè ã¢ï ¥¢ñÚ ±¢ïã ÎèÎ¢Úï çÚ„¢H¼ï
}¢¥¢Ï¢ „ï à¢ÚÈGU²¢Ï¢ Ý ãé±¢ ã¢ï J
¥¢ ÜïU }¢ñæ MãG ÜUè ãÚ ¼ã }¢ïæ „}¢¢ï Hêæ ¼éÛ¢ ÜU¢ï
»ï ã±¢ ¼ê Ýï „ÚÜU¢Ú ÜU¢ï Îï¶¢ ã¢ïx¢¢
{1} }¢çS…Îï ÜéUGÏ¢¢
}¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢ „ï ¼ÜGUÚèÏ¢Ý ¼èÝ çÜUH¢ï

}¢èÅÚ …éÝêÏ¢ }¢x¢GçÚÏ¢ ÜUè ¼GÚÈGU “ÜéUGÏ¢¢” Ý¢}¢è »ÜU ÜGUÎè}¢è x¢¢©æ ãñ
…ã¢æ ²ïã }¢é¼Ï¢ÚüÜU }¢çS…Î Ï¢Ýè ãé§ü ãñ, ÜéUGÚ¥¢Ýï ÜUÚè}¢ ¥¢ñÚ
ãG…Úï ¥S±Î
¥ãG¢Îè¯ï „ãGèãG¢ }¢ïæ §„ ÜïU ÈGU…G¢§GH çÝã¢²¼ »ãç¼}¢¢}¢ „ï Ï¢²¢Ý
ÈGUÚ}¢¢» x¢» ãñæ J }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU „ï
ÎÚç}¢²¢Ýè ™¢H „ï ™H ÜUÚ ¼ÜGUÚèÏ¢Ý 40 ç}¢ÝÅ }¢ïæ ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï
Ú„êH }¢çS…Îï ÜéUGÏ¢¢ Ðãéæ™ „ÜU¼ï ãñæ J Ï¢é¶G¢Úè à¢ÚèÈGU }¢ïæ ãñ : ãGéÁG¢êÚï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥‹±Ú ãÚ ãzG¼ï ÜU¢ï ÜU|¢è ÐñÎH ¼¢ï ÜU|¢è „é±¢Úè
ÐÚ }¢çS…Îï ÜéUGÏ¢¢ ¼à¢ÚèÈGU Hï …¢¼ï ƒï J
©G}¢Úï ÜU¢ ¯±¢Ï¢
Î¢ï ÈGUÚ¢}¢ñÝï }¢éS¼GÈGU¢ :
{1} }¢çS…Îï ÜéUGÏ¢¢ }¢ïæ Ý}¢¢…G ÐÉGÝ¢ “©G}¢Úï” ÜïU Ï¢Ú¢Ï¢Ú ãñ
{2} ç…„ à¢wG„ Ýï ¥ÐÝïï Í¢Ú }¢ïæ ±éÁG¢ê çÜU²¢ çÈUÚ }¢çS…Îï ÜéUGÏ¢¢ }¢ïæ
…¢ ÜUÚ Ý}¢¢…G ÐÉGè ¼¢ï ©„ï “©G}¢Úï” ÜU¢ ¯±¢Ï¢ ç}¢Hïx¢¢ J
ÈGU¢MÜGïU ¥¢’…G}¢ ¥¢ñÚ ÜéUGÏ¢¢

¥}¢èLH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï S¢çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú ÈGU¢MÜGïU
¥¢’…G}¢ }¢çS…Îï ÜéUGÏ¢¢ }¢ïæ Î¢ç¶GH ãé» ¼¢ï §Úà¢¢Î
ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¥ËH¢ã ÜUè ÜGU„}¢ ! }¢éÛ¢ï §„ }¢çS…Î }¢ïæ »ÜU Ý}¢¢…G

ÐÉGÝ¢ Ï¢ñ¼éH }¢éÜGUg„ }¢ïæ »ÜU Ý}¢¢…G ÐÉGÝï ÜïU Ï¢¢’Î ™¢Ú Úv¥G¼ïæ
ÐÉGÝï „ï ç…G²¢Î¢ }¢ãGÏ¢êÏ¢ ãñ, ¥¢ñÚ ¥x¢Ú ²ïã }¢çS…Î ÎêÚ-ÎÚ¢…G
¥GH¢ÜGïU }¢ïæ ã¢ï¼è ¼Ï¢ |¢è ã}¢ ªæÅ¢ïæ ÜïU ç…x¢Ú ÈGUÝ¢ ÜUÚ Îï¼ï (²¢’Ýè §„
ÜUè ç…G²¢Ú¼ ÜïU çH²ï ã}¢ …GMÚ „ÈGUÚ ÜUÚ¼ï) J
¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý ©G}¢Ú ¥¢ñÚ ÜéUGÏ¢¢
ãG…Úï ¥S±Î
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã §ÏÝï ©G}¢Ú
ãÚ ãzG¼ï }¢çS…Îï ÜéUGÏ¢¢ }¢ïæ ãG¢ç…GÚ ã¢ï¼ï ƒï J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
{2} }¢çS…Îï ÈGU…Gè¶G
²ïã }¢çS…Î à¢ÚèÈGU }¢çS…Îï ÜéUGÏ¢¢ „ï }¢à¢çÚÜGUè …¢çÝÏ¢
»ÜU çÜUH¢ï }¢èÅÚ ÜïU ÈGU¢ç„Hï ÐÚ ãñ J …Ï¢ HàÜUÚï §SH¢}¢ Ýï
Ï¢Ýè Ýé…GñÚ ÜU¢ }¢éãG¢„Ú¢ çÜU²¢ ƒ¢, ©„ ±vG¼ à¢ãÝà¢¢ãï }¢ÎèÝ¢
ÜU¢ }¢éÏ¢¢ÚÜU ¶ñG}¢¢ ²ãèæ Hx¢¢²¢ x¢²¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ §„
}¢ÜGU¢}¢ ÐÚ ¥¢Ð Ýï 6 çÎÝ Ý}¢¢…Gïæ ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢§ü …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ƒèæ J §„ ÜUè ²¢Îx¢¢Ú }¢ïæ ²ïã }¢çS…Î Ï¢Ý¢§ü x¢§ü J

Ï¢¢’…G H¢ïx¢ x¢GH¼G ÈGUã}¢è ÜïU „Ï¢Ï¢ §„ ÜU¢ï “}¢çS…Îï à¢}„” ÜUã¼ï
ƒï J ¥¢õx¢C 2001 §üG. }¢ïæ ²ïã }¢éÏ¢¢ÚÜU }¢çS…Î à¢ãèÎ ÜUÚ Îè x¢§ü,
ÜéUÀ ¥G„¢ü }¢HÏ¢¢ à¢ÚèÈGU ¼à¢ÚèÈGU ÈGUÚ}¢¢ Úã¢ çÈUÚ ±¢ïã |¢è ©Æ¢
çH²¢ x¢²¢, …x¢ã ã}¢±¢Ú ã¢ï x¢§ü ¥¢ñÚ ¥GH¢ÜGïU ÜïU H¢ïx¢¢ïæ ÜUè
x¢¢çÇG²¢ïæ ÜUè Ð¢=ÜUx¢ ÜUè …x¢ã Ï¢Ý x¢§ü J
{3} ¶G}„¢ (²¢ „Ï¥G¢) }¢„¢ç…Î
}¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢ ÜïU çà¢}¢¢H }¢x¢GçÚÏ¢è

¼GÚÈGU „Ë¥G Ðã¢ÇG ÜïU Î¢}¢Ý }¢ïæ Ð¢æ™ }¢çS…Îïæ »ÜU Îê„Úï ÜïU ÜGUÚèÏ¢
ÜGUÚèÏ¢ ±¢ÜGïU¥G ãñæ J ÎÚ ¥SH ²ã¢æ ÐãHï „¢¼ }¢„¢ç…Î ãé±¢ ÜUÚ¼è
ãG…Úï ¥S±Î
ƒèæ J ¥GÚÏ¢è }¢ïæ „¢¼ ÜU¢ï “„Ï¥G” ÜUã¼ï ãñæ çHã¢…G¢ ²ïã ¥GH¢ÜGU¢
“„Ï¥G }¢„¢ç…Î” ÜïU Ý¢}¢ „ï …¢Ý¢ …¢¼¢ ƒ¢ J ÜéUÀ „¢H ÜGUÏH
Î¢ï }¢„¢ç…Î à¢ãèÎ ÜUÚ ÜïU ±ã¢æ H¢Úè ¥a¢, ÎéÜU¢Ýïæ ¥¢ñÚ Ð¢=ÜUx¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
»çÚ²¢ ±x¢GñÚ¢ ÜUè ¼ÚÜUèÏ¢ ÜUÚ Hè x¢§ü J ™êæçÜU ¥Ï¢ Ð¢æ™ }¢çS…Îïæ Úã
x¢§ü ãñæ ¥¢ñÚ ¥GÚÏ¢è }¢ïæ Ð¢æ™ ÜU¢ï “¶G}„¢” ÜUã¼ï ãñæ §„ çH²ï
¥¢çãS¼¢ ¥¢çãS¼¢ ²ïã }¢ÜGU¢}¢ “¶G}„¢ }¢„¢ç…Î” ÜïU Ý¢}¢ „ï
}¢à¢ãêÚ ã¢ï x¢²¢ J §Ý Ð¢æ™ }¢ïæ „ï »ÜU }¢çS…Î Ï¢ Ý¢}¢ “}¢çS…ÎéH
ÈGUyãG” ÅèHï ÐÚ ±¢ÜGïU¥G ãñ ç…„ ÐÚ ™ÉGÝï ÜïU çH²ï „èçÉG²¢æ |¢è
}¢¢ñ…êÎ ãñæ J “x¢G…G±» ¥ãG…G¢Ï¢” ÜïU }¢¢ñÜGU¥G ÐÚ (ç…„ï x¢G…G±»
¶G‹ÎÜGU |¢è ÜUã¢ …¢¼¢ ãñ) ãGéÁG¢êÚ ¼¢…Î¢Úï }¢ÎèÝ¢
Ýï }¢çS…ÎéH ÈGUyãG ÜïU }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ ÐèÚ, }¢æx¢H, Ï¢é{ ¼èÝ çÎÝ
}¢é„H}¢¢Ý¢ïæ ÜUè ÈGUyãG¢ï ÝéSÚ¼ ÜïU çH²ï Îé¥G¢ ÈGUÚ}¢¢§ü, ¼è„Úï çÎÝ
…G¢ïãÚ ± ¥GSÚ ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý ÈGUyãG ÜUè çÏ¢à¢¢Ú¼ ç}¢Hè ¥¢ñÚ »ï„è ÈGUyãGï
ÜU¢ç}¢H ãG¢ç„H ãé§ü çÜU §„ ÜïU Ï¢¢’Î ã}¢ïà¢¢ ÜéUzGÈUG ¢Ú }¢x¢GHêÏ¢ (²¢’Ýè
ÎÏ¢ï ãé») Úãï J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ …¢çÏ¢Ú ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñ :
“…Ï¢ }¢éÛ¢ï }¢éçàÜUH Ðïà¢ ¥¢¼è ãñ ¼¢ï “}¢çS…Îï ÈGUyãGG” }¢ïæ …¢ ÜUÚ
Îé¥G¢ }¢¢æx¢¼¢ ãêæ ¼¢ï }¢éçàÜUH ãGH ã¢ï …¢¼è ãñ J” }¢çS…ÎéH ÈGUyãG ÜïU
§GH¢±¢ Îèx¢Ú Àï }¢çS…Î¢ïæ ÜïU Ý¢}¢ ²ïã ãñæ : (1) }¢çS…Îï „çÄ²ÎéÝ¢
¥Ï¢ê Ï¢RU ç„gèÜGU (²ïã ¥SH }¢ïæ }¢çS…Îï ¥GHè

çÏ¢Ý ¥Ï¢è ¼G¢çHÏ¢ ãñ) (2) }¢çS…Îï „çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú çÏ¢Ý ¶Gœ¢G¢Ï¢
(à¢ãèÎ ã¢ï ™é Ü Uè ãñ ) ( 3 ) }¢çS…Îï „çÄ²Îé Ý ¢ ¥G H è
ãG…Úï ¥S±Î
²ïã }¢¢ç…G²ï ÜGUÚèÏ¢ }¢ïæ }¢çS…Îï ¥Ï¢ê Ï¢RU
ç„gèÜGU ÜïU Ý¢}¢ „ï …¢Ýè …¢¼è ƒè ¥Ï¢ à¢ãèÎ ÜUÚ Îè x¢§ü ãñ
(4) }¢çS…Îï „çÄ²Î¢ ÈGU¢ç¼}¢¢ (²ïã }¢çS…Î Î¢ñÚï
„ãG¢Ï¢¢ }¢ïæ Ý ƒè, §„ ÜUè ÜU¢ï§ü ¼¢Úè¶G }¢‹ÜGUêH Ýãèæ, ÜUã¢ …¢¼¢ ãñ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
çÜU 1329 çã. (1911) ÜïU Ï¢¢’Î Ï¢Ý¢§ü x¢§ü ãñ) (5) }¢çS…Îï
„çÄ²ÎéÝ¢ „H}¢¢Ý ÈGU¢Ú„è (6) }¢çS…Îï ¥Ï¢ê …GÚ
çx¢GÈGU¢Úè (à¢ãèÎ ã¢ï ™éÜUè ãñ J)
{4} }¢çS…Îï x¢G}¢¢}¢¢
}¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ ²¢ …g¢ à¢ÚèÈGU „ï …Ï¢ …Ï¢Hï ©ãGéÎ

}¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ¥¢¼ï ãñæ ¼¢ï }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU
¥¢Ýï „ï ÜGUÏH ªæ™ï ÜéUÏG Ï¢¢ïæ (x¢é}Ï¢Î¢ï)æ ±¢Hè »ÜU
çÝã¢²¼ ãè wG¢êÏ¢ „êÚ¼ }¢çS…Î ¥¢¼è ãñ ²ïãè “}¢çS…Îï x¢G}¢¢}¢¢” ãñ J
ã}¢¢Úï Œ²¢Úï ¥¢ÜGU¢ }¢vÜUè }¢ÎÝè }¢éSy¢GÈGU¢ Ýï

ç„. 2 çã. }¢ïæ ÐãHè Ï¢¢Ú §üGÎéH çÈGU~¢G ¥¢ñÚ §üGÎéH ¥ÁGãG¢ ÜUè Ý}¢¢…G
§„ }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ ¶éHï }¢ñÎ¢Ý }¢ïæ ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢§ü ãñ J ²ãèæ ¥¢Ð
Ýï Ï¢¢çÚà¢ ÜïU çH²ï Îé¥G¢ ÈGUÚ}¢¢§ü, Îé¥G¢ ÈGUÚ}¢¢¼ï

ãè Ï¢¢ÎH çÍ¢Ú x¢» ¥¢ñÚ Ï¢¢çÚà¢ Ï¢Ú„Ýè à¢éM¥G ã¢ï x¢§ü J “Ï¢¢ÎH”
ÜU¢ï ¥GÚÏ¢è …GÏ¢¢Ý }¢ïæ x¢G}¢¢}¢¢ ÜUã¼ï ãñæ §„è çÝSÏ¢¼ „ï §„ï ¥Ï¢
}¢çS…Îï x¢G}¢¢}¢¢ ÜUã¼ï ãñæ J ²ã¢æ ¶éH¢ }¢ñÎ¢Ý ƒ¢, ÐãHè „Îè ÜïU
}¢é…çgÎ, ¥}¢èLH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ ãG…ÚG ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú çÏ¢Ý ¥GÏÎéH
¥G…Gè…G Ýï ²ã¢æ }¢çS…Î ¼¢’}¢èÚ ÜUÚ±¢ Îè J
ãG…Úï ¥S±Î
{5} }¢çS…Îï §…¢Ï¢¢
²ïã }¢çS…Î }¢éÏ¢¢ÚÜU }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
ÜUè ÜGUÎè}¢ ¼ÚèÝ 9 }¢„¢ç…Î }¢ïæ „ï »ÜU ãñ …¢ï çÜU à¢¢Úï»G
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢çHÜU ÈñGU„H (ÐéÚ¢Ý¢ Ý¢}¢ à¢¢Úï»G ç„œ¢èÝ ²¢ ÐãHï ¼GÚèÜïGU Î¢§Úè
Round about) ÐÚ …‹Ý¼éH Ï¢ÜGUè¥G ÜUè çà¢}¢¢H }¢à¢çÚÜGUè
…¢çÝÏ¢ (à¢¢Úï»G ç„œ¢èÝ ¥¢ñÚ à¢¢Úï»G }¢çHÜU ¥GÏÎéH ¥G…èG …G ÜïU ™¢ñÜU
ÜUè ©HÅè ¼GÚÈGU) ±¢ÜGïU¥G ãñ J §„ }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ »ÜU Ï¢¢Ú ã}¢¢Úï Œ²¢Úï
¥¢ÜGU¢, }¢vÜïU }¢ÎèÝï ±¢Hï }¢éS¼GÈUG ¢ Ýï Î¢ï Úv¥G¼
Ý}¢¢…G ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢§ü ¥¢ñÚ “¼èÝ Îé¥¢G »æ” ÈGUÚ}¢¢§üæ §Ý }¢ïæ „ï Î¢ï ÜGUÏ¢êH
ãé§üæ ¥¢ñÚ »ÜU „ï Ú¢ïÜU çÎ²¢ x¢²¢ J ±¢ïã ¼èÝ Îé¥¢G »æ ²ïã ƒèæ :
(1) ²¢ ¥ËH¢ã ! }¢ïÚè ©}}¢¼ ÜGUãG¼G „¢Hè ÜïU „Ï¢Ï¢
ãH¢ÜU Ý ã¢ï J (ÜGUÏ¢êH ãé§ü)
(2) ²¢ ¥ËH¢ã ! }¢ïÚè ©}}¢¼ Ð¢Ýè }¢ïæ ÇêÏ¢ ÜUÚ ãH¢ÜU

Ý ã¢ï J (ÜGUÏ¢êH ãé§ü)
(3) ²¢ ¥ËH¢ã }¢ïÚè ©}}¢¼ ¥¢Ð„ }¢ïæ Ý HÇGï J
(Ú¢ïÜU çÎ²¢ x¢²¢)
{6} }¢çS…Îï „évG²¢
²ïã }¢çS…Î à¢ÚèÈGU, ¥G…¢§Ï¢ Í¢Ú ÜïU ÜGUÚèÏ¢ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢

ÜïU ÚïË±ï SÅïà¢Ý ÜïU §ãG¢¼Gï }¢ïæ ãñ, }¢çS…Îï „év²
G ¢
©„ ¼¢Úè¶Gè }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ Ï¢Ý¢§ü x¢§ü ƒè …ã¢æ ²ïã §ü}¢¢Ý ¥ÈGUÚ¢ï…G
ãG…Úï ¥S±Î
±¢çÜGU¥G¢ ãé±¢ ƒ¢ ™éÝ¢‹™ï ¥}¢èLH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï }¢¢ñH¢»
ÜU¢§Ý¢¼, ¥GçHÄ²éH }¢é¼ü…G¢ à¢ïÚï wG¢éÎ¢ Ï¢²¢Ý
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜUÚ¼ï ãñæ : „éË¼G¢Ýï Î¢ï …ã¢Ý, ÚãG}¢¼ï ¥G¢Hç}¢Ä²¢Ý
ÜUè }¢§GÄ²¼ }¢ïæ ã}¢ }¢ÎèÝ» ¼GçÄ²Ï¢¢ „ï çÝÜUHï J
…Ï¢ „¢’Î çÏ¢Ý ¥Ï¢è ±vGÜGU¢„ ÜïU ãGÚü¼éS„évG²¢ ÜïU
ÜGUÚèÏ¢ Ðãéæ™ï ¼¢ï ¥¢Ð Ýï Ð¢Ýè ¼GHÏ¢ ÈGUÚ}¢¢²¢,
±éÁG¢ê ÜUÚ ÜïU çÜGUÏH¢ M ¶ÇGï ã¢ï ÜUÚ ¥ã¢çH²¢Ýï }¢ÎèÝ» Ï¢¢ „ÜUèÝ¢
ÜïU çH²ï §„ ¼GÚãG ¶GñÚ¢ï Ï¢ÚÜU¼ ÜUè Îé¥¢G ÈGUÚ}¢¢§ü : …Ï¢Hï ©ãGéÎ
»ï ¥ËH¢ã ! §Ï¢í¢ãè}¢ ¼ïÚï Ï¢‹Îï ¥¢ñÚ ¶GHèH ƒï, ©‹ã¢ïæ Ýï

}¢vÜïU ±¢H¢ïæ ÜïU çH²ï Ï¢ÚÜU¼ ÜUè Îé¥G¢ ÈGUÚ}¢¢§ü ƒè ¥¢ñÚ }¢ñæ ¼ïÚ¢ Ï¢‹Î¢
¥¢ñÚ Ú„êH ãêæ ¼éÛ¢ „ï ¥ãHï }¢ÎèÝ¢ ÜïU çH²ï Îé¥G¢ ÜUÚ¼¢ ãêæ çÜU §Ý
ÜïU }¢éÎ ¥¢ñÚ „¢¥G (²ïã Î¢ï Ðñ}¢¢Ý¢ïæ ÜïU Ý¢}¢ ãñæ, §Ý) }¢ïæ ¥ãHï }¢vÜU¢
ÜUè çÝSÏ¢¼ Î¢ï x¢éÝ¢ Ï¢ÚÜU¼ ¥G¼G¢ ÈGUÚ}¢¢ J
{7} }¢çS…Îï „…Î¢
“}¢çS…Îï „…Î¢” ©„ }¢éÜGUg„ }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ ±¢ÜïGU¥G ãñ …ã¢æ

»ÜU }¢à¢ãêÚ ±¢çÜGU¥G¢ ãé±¢ ƒ¢ J ™éÝ¢‹™ï Î¢’±¼ï §SH¢}¢è ÜïU §à¢¢¥G¼è
§Î¢Úï }¢v¼Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜUè }¢¼GÏ¢ê¥G¢ 743 „ÈGUãG¢¼ ÐÚ }¢éà¼ç}¢H
çÜU¼¢Ï¢, “…‹Ý¼ }¢ïæ Hï …¢Ýï ±¢Hï ¥¢’}¢¢H” „ÈGUãG¢ 496 ÐÚ ãñ :
ãG…Úï ¥S±Î
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéÚüãG}¢¢Ý çÏ¢Ý ¥G¢ñÈGU „ï }¢Ú±è ãñ
çÜU à¢ãÝà¢¢ãï wG¢éà¢ ç¶G„¢H, ÐñÜUÚï ãGéSÝ¢ï …}¢¢H, Î¢ÈïGU»G Ú‹…¢ï
}¢H¢H, „¢çãGÏ¢ï …êÎ¢ï Ý±¢H, Ú„êHï Ï¢ï ç}¢¯¢H, Ï¢èÏ¢è ¥¢ç}¢Ý¢ ÜïU
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
H¢H »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ Ï¢¢ãÚ ¼à¢ÚèÈGU H¢» ¼¢ï }¢ñæ |¢è
ÐèÀï ã¢ï çH²¢ J ¥¢Ð »ÜU Ï¢¢x¢G }¢ïæ Î¢ç¶GH ãé»
¥¢ñÚ „…Îï }¢ïæ ¼Gà¢ÚèÈGU Hï x¢», ¥¢Ð Ýï „…Î¢ §¼Ý¢ ¼G±èH ÜUÚ
çÎ²¢ çÜU }¢éÛ¢ï ¥‹Îïà¢¢ ãé±¢ ÜUãèæ ¥ËH¢ã Ýï MãïG }¢éÏ¢¢ÚÜU¢
ÜGUÏ…G Ý ÈGUÚ}¢¢ Hè ã¢ï ! ™éÝ¢‹™ï }¢ñæ ÜGUÚèÏ¢ ã¢ï ÜUÚ Ï¢x¢G¢ñÚ Îï¶Ýï
Hx¢¢, …Ï¢ „Úï ¥vGÎ„ ©Æ¢²¢ ¼¢ï ÈGUÚ}¢¢²¢ : »ï ¥GÏÎéÚüãG}¢¢Ý !
v²¢ ãé±¢ ? : }¢ñæ Ýï …±¢Ï¢Ý ¥ÐÝ¢ ¶GÎà¢¢ …G¢çãÚ ÜUÚ çÎ²¢ ¼¢ï
ÈUGÚ}¢¢²¢ : ç…Ï¢í§üHï ¥}¢èÝ ( ) Ýï }¢éÛ¢ „ï ÜUã¢ : “v²¢
¥¢Ð ( ) ÜU¢ï ²ïã Ï¢¢¼ wG¢éà¢ Ýãèæ ÜUÚ¼è çÜU
¥ËH¢ã ÈGUÚ}¢¢¼¢ ãñ çÜU …¢ï ¼é}¢ ÐÚ ÎéMÎï Ð¢ÜU ÐÉGïx¢¢ }¢ñæ
©„ ÐÚ ÚãG}¢¼ Ý¢ç…GH ÈGUÚ}¢¢©æx¢¢ ¥¢ñÚ …¢ï ¼é}¢ ÐÚ „H¢}¢ |¢ï…ïx¢¢

}¢ñæ ©„ ÐÚ „H¢}¢¼è Ý¢ç…GH ÈGUÚ}¢¢©æx¢¢ J”

Ï¢¼G¢Úñ ï ²¢Îx¢¢Ú §„ }¢ÜGU¢}¢ï ÐéÚ ¥‹±¢Ú ÐÚ “}¢çS…Îï „…Î¢”
Ï¢Ý¢ Îè x¢§ü ƒè J ¥¢… ÜUH ±¢ïã …ÎèÎ ¼¢’}¢èÚ ÜïU „¢ƒ }¢¢ñ…Îê ¼¢ï ãñ
}¢x¢Ú ±ã¢æ ¥¢±ï…¢G æ ¼wG¼è ÐÚ “}¢çS…Îï ¥Ï¢ê …GÚ” çH¶¢ ãé±¢ ãñ J
{8} }¢çS…Îï ç…GÏ¢¢Ï¢ (²¢ }¢çS…Îï Ú¢²¢)
“¯çÝÄ²¼éH ±Î¢¥G ” „ï …Ï¢Hï ©ãGéÎ ÜUè ¼GÚÈGU …¢¼ï

ãé» ©HÅï ã¢ƒ ÐÚ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ „ï çà¢}¢¢H
(NORTH) ÜUè ¼GÚÈGU “ç…GÏ¢¢Ï¢” Ý¢}¢è Ðã¢ÇG ÐÚ x¢G…G±» ¼Ï¢êÜU „ï
ãG…Úï ¥S±Î
±¢Ð„è ÐÚ ²¢ Ï¢¢’…G çÚ±¢²¢¼ ÜïU }¢é¼¢GçÏ¢ÜGU “x¢G…G±» ¶G‹ÎÜGU” ÜïU
}¢¢ñÜGU¥G ÐÚ „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢, „ÚÎ¢Úï }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢
ÜU¢ ¶Gñ}¢¢ à¢ÚèÈGU ÝSÏ¢ çÜU²¢ x¢²¢ ƒ¢ J çÚ±¢²¼
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãñ çÜU „ÚÜU¢Úï Î¢ï ¥G¢H}¢ Ýï “…Ï¢Hï ç…GÏ¢¢Ï¢”
ÐÚ Ý}¢¢…G |¢è ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢§ü ãñ J
§„ }¢éÏ¢¢ÚÜU Ðã¢ÇG ÐÚ ¥}¢èLH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï
„çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú çÏ¢Ý ¥GÏÎéH ¥G…Gè…G Ýï Ï¢¼G¢ñÚï
²¢Îx¢¢Ú »ÜU }¢çS…Î Ï¢Ý¢§ü ç…„ï “}¢çS…Îï ç…GÏ¢¢Ï¢” ²¢ “}¢çS…Îï
Ú¢²¢” ÜUã¢ …¢¼¢ ãñ J §„ï }¢¢…Gè }¢ïæ }¢çS…Îï ÜGUÚñÝ ¥¢ñÚ “}¢çS…Îï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
…G¢ç±²¢” ÜïU Ý¢}¢ „ï |¢è ÐéÜU¢Ú¢ …¢¼¢ ƒ¢ J

{9} }¢çS…Îï »ïGÝñÝ

²ïã }¢çS…Î à¢ÚèÈGU }¢…G¢Úï ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…G¢
ÜïU ÎÚ±¢…G» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ÜïU „¢}¢Ýï …¢çÝÏ¢ï çÜGUÏH¢ ±¢ÜGïU¥G
Ðã¢ÇG “…Ï¢HéLü}¢¢¼” ÐÚ ±¢ÜGïU¥G ƒè, ©ãGéÎ ÜïU çÎÝ HàÜUÚï §SH¢}¢

ÜïU ¼èÚ ¥‹Î¢…G §„ ÐÚ ¶ÇGï ƒï J ÜUã¼ï ãñ,æ „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…G¢
ÜU¢ï §„è }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ Ï¢ÚÀè Hx¢è ƒè J „çÄ²ÎéÝ¢ …¢çÏ¢Ú
„ï çÚ±¢²¼ ãñ, à¢ãÝà¢¢ãï ¶ñGLH ¥Ý¢}¢ Ýï }¢¥G

„ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢ ±ã¢æ }¢é„ËHãG Ý}¢¢…G ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢§ü ƒè J”
ãG…Úï ¥S±Î
{10} }¢çS…Îï }¢àÚÏ¢¢ ©}}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢
²ïã }¢çS…Î à¢ÚèÈGU ãGÚü» à¢ÚçÜGUÄ²¢ ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ÝçwGHS¼¢Ý
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
(²¢’Ýè ¶…êÚ ÜïU Ï¢¢x¢G) }¢ïæ ±¢ÜïGU¥G ƒè J }¢àÚÏ¢¢ ²¢’Ýè Ï¢¢x¢G
¥¢ñÚ ©}}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢ „ï }¢éÚ¢Î ©}}¢éH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï
„çÄ²Î¼éÝ¢ }¢¢çÚ²¢ çÜGUÏ¢ç¼G²¢ ãñæ, ²ïã §‹¢ ãè ÜU¢
Ï¢¢x¢G ƒ¢ ¥¢ñÚ ãGÜGUèÜGUè }¢ÎÝè }¢é‹Ýï, ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜUè ¥¢æ¶¢ïæ
ÜïU ¼¢Úï, }¢vÜUè }¢ÎÝè }¢éS¼GÈGU¢ ÜïU ÎéH¢Úï ãG…GÚ¼ï
„çÄ²ÎéÝ¢ §Ï¢í¢ãè}¢ ÜUè ç±H¢Î¼ï Ï¢¢ „¥G¢Î¼ ²ãèæ
ãé§ü ƒè J „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢ ÜU¢ ²ã¢æ Ý}¢¢…G
ÐÉGÝ¢ ¯¢çÏ¢¼ ãñ J
¥¢… ÜUH ²ïã }¢éÜGUg„ }¢àÚÏ¢¢ ²¢’Ýè }¢éÏ¢¢ÚÜU Ï¢¢x¢G
ÜGUçÏ¢íS¼¢Ý Ï¢Ý¢ ãé±¢ ãñ ¥¢ñÚ §„ï ™¢Ú Îè±¢Úè }¢ïæ Ï¢‹Î ÜUÚ çÎ²¢ x¢²¢
ãñ ¥¢ñÚ ²ã¢æ ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜU¢ Î¢ç¶GH¢ }¢}Ýê¥G ãñ, ÜGUçÏ¢íS¼¢Ý
ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý »ÜU À¢ïÅè „è ÜGUÎè}¢ }¢çS…Î ãñ ç…„ ÜïU „ïãìGÝ }¢ïæ »ÜU
çÝã¢²¼ ãè ¶GS¼¢ãG¢H ÜéæU±¢æ ãñ J »ÜU }¢é¥<Ú¶G ÜU¢ Ï¢²¢Ý ãñ :

“}¢éÛ¢ï …Ï¢ |¢è Î¢ç¶GHï }¢ïæ ÜU¢}²¢Ï¢è ç}¢Hè, }¢ñæ Ýï §„ }¢çS…Î }¢ïæ
¼ÎÈGUèÝ ÜU¢ „¢}¢¢Ý Ð¢²¢ ãñ !” }¢¢ñ…êÎ¢ ™¢Ú Îè±¢Úè ÜïU Ï¢¢ãÚ
ÐéÚ¢Ýè ¼G…üG ÜUè »ÜU çÏ¢x¢GñÚ À¼ ÜUè }¢çS…Î Ï¢Ý¢ Îè x¢§ü ãñ J »ÜU
}¢éãçG vGÜUGÜUG ÜU¢ ÜUãÝ¢ ãñ çÜU §„ ÜUè ÜU¢ï§ü ¼¢Úè¶Gè ãGçñ ¯Ä²¼ Ýãèæ ¥SH
}¢çS…Î à¢ÚèÈGU }¢àÚÏ¢¢ (²¢’Ýè Ï¢¢x¢G à¢ÚèÈGU ) ÜïU ¥‹ÎÚ ãè ãñ J
ãG…Úï ¥S±Î
{11} }¢çS…Îï Ï¢Ýè ÜéUGÚñ…G¢
²ïã }¢çS…Î à¢ÚèÈUG ãGÚü» à¢ÚçÜGUÄ²¢ ÜïU Ð¢„ “}¢çS…Îï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
à¢}„” „ï ÜU¢ÈGUè ÈGU¢ç„Hï ÐÚ …¢çÝÏ¢ï }¢à¢çÚÜGU (EAST) }¢çS…Îï
ÈGU…GèãG ¥¢ñÚ }¢àÚÏ¢» ©}}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢ ÜïU ÎÚç}¢²¢Ý ±¢ÜïGU¥G ƒè J „ÚÜU¢Úï
Î¢ï ¥G¢H}¢ Ýï Ï¢Ýê ÜéUGÚñ…G¢ ÜïU }¢éãG¢„Úï ÜïU Î¢ñÚ¢Ý
§„ }¢çS…Î ÜU¢ï Ý}¢¢…G ÜïU çH²ï }¢éÜGUÚüÚ çÜU²¢ ƒ¢ J
»ÜU çÚ±¢²¼ ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU “}¢çS…Îï Ï¢Ýè ÜéUGÚñ…G¢” ©„ }¢éÜGUg„
}¢ÜGU¢}¢ ÐÚ Ï¢Ý¢§ü x¢§ü ƒè …ã¢æ 5 çã…Úè (627 §üG.) }¢ïæ “x¢G…G±» …Ï¢Hï ©ãGéÎ
Ï¢Ýê ÜéUGÚñ…G¢” ÜïU }¢¢ñÜGU¥G ÐÚ }¢ãGÏ¢êÏ¢ï ÚÏÏ¢ï ¥Gà¢ü

ÜïU çH²ï “¥GÚèà¢” (²¢’Ýè {êÐ „ï Ï¢™Ýï ÜïU çH²ï „¢§Ï¢¢Ý)
ÝSÏ¢ çÜU²¢ x¢²¢ ƒ¢ J »ÜU çÚ±¢²¼ ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU ÜGUÚèÏ¢ ãè »ÜU

¶G¢¼êÝ ÜU¢ Í¢Ú ƒ¢ ç…„ }¢ïæ „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢ Ýï
Ý}¢¢…G ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢§ü ƒè J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú çÏ¢Ý ¥GÏÎéH
¥G…Gè… Ýï ¼¢ñ„è¥G ÜïU Î¢ñÚ¢Ý §„ }¢éÏ¢¢ÚÜU }¢ÜU¢Ý

ÜU¢ï |¢è }¢çS…Î à¢ÚèÈGU }¢ïæ à¢¢ç}¢H ÜUÚ çH²¢ ƒ¢ J
¥Ï¢ ©„ }¢çS…Îï Ï¢Ýê Üé ÚG ñ…¢G ÜUè ç…G²¢Ú¼ Ýãèæ ã¢ï „ÜU¼è J
¥¢ã ! ©„ }¢éÜGUg„ }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ çÐÀHï „¢H¢ïæ “±ÜUüà¢¢õÐ” Ï¢Ýè ãé§ü

Îï¶è x¢§ü ƒè ! ±ã¢æ ÜUè ÈGU…G¢¥¢ïæ ÜU¢ï ãG„Ú¼ „ï ™êç}¢²ï ¥¢ñÚ §GàÜGïU
Ú„êH }¢ïæ çÎH …H¢§²ï J
ãG…Úï ¥S±Î
{12} }¢çS…Îé‹ÝêÚ
»ÜU Ï¢¢Ú ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©„ñÎ çÏ¢Ý ãGé…GñÚ ¥¢ñÚ ãG…GÚ¼ï
„çÄ²ÎéÝ¢ ©GÏÏ¢¢Î çÏ¢Ý çÏ¢àÚ Î¢ïÝ¢ïæ ÎÚÏ¢¢Úï çÚ„¢H¼ „ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜU¢ÈGUè Ú¢¼ x¢é…GÚÝï ÜïU Ï¢¢’Î ¥ÐÝï Í¢Ú¢ïæ ÜU¢ï Ú±¢Ý¢ ãé» J ¥‹{ïÚè Ú¢¼
}¢ïæ …Ï¢ Ú¢S¼¢ Ý…GÚ Ýãèæ ¥¢²¢ ¼¢ï ¥™¢‹¢ÜU ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©„ñÎ
çÏ¢Ý ãGé…GñÚ ÜUè H¢Æè Ú¢ïà¢Ý ã¢ï x¢§ü ¥¢ñÚ ²ïã Î¢ïÝ¢ïæ
©„ ÜUè Ú¢ïà¢Ýè }¢ïæ ™H¼ï Úãï J …Ï¢ Î¢ïÝ¢ïæ ÜU¢ Ú¢S¼¢ ¥Hx¢ ¥Hx¢
ã¢ï x¢²¢ ¼¢ï ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©GÏÏ¢¢Î çÏ¢Ý çÏ¢àÚ ÜUè
H¢Æè |¢è Ú¢ïà¢Ý ã¢ï x¢§ü ¥¢ñÚ Î¢ïÝ¢ïæ ¥ÐÝè ¥ÐÝè H¢Æè à¢ÚèÈGU ÜUè
Ú¢ïà¢Ýè }¢ïæ ¥ÐÝï ¥ÐÝï Í¢Ú Ðãé™ æ x¢» J …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ç…{Ú Î¢ïÝ¢ïæ „ãG¢Ï¢è …éÎ¢ ãé» ƒï ±ã¢æ ²¢’Ýè }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU

ÜïU çà¢}¢¢H }¢à¢çÚÜGUè çãGS„ï }¢ïæ …‹Ý¼éH Ï¢ÜGUè¥G
ÜïU ©„ Ð¢Ú …ã¢æ ÜGUÏ¢èH¢ Ï¢Ýè ¥GÏÎéH ¥à¢ãH ¥¢Ï¢¢Î ƒ¢ ÐãHè
„Îè çã…Úè ÜïU }¢é…çgÎ ¥}¢èLH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢

©G}¢Ú çÏ¢Ý ¥GÏÎéH ¥G…èG …G Ýï “}¢çS…Îé‹ÝêÚ” ¼¢’}¢èÚ
ÜUÚ±¢§ü ƒè J ¥Ï¢ ©„ ÜUè ç…G²¢Ú¼ Ýãèæ ã¢ï „ÜU¼è, ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï
Ú„êH ç„ÈGUü ÈGU…G¢»æ ™ê}¢ ÜUÚ Ï¢ÚÜU¼ïæ ãG¢ç„H ÜUÚïæ J
{13} }¢çS…Îï ÈGUSãG
…Ï¢Hï ©ãGéÎ ÜïU Î¢}¢Ý }¢ïæ “à¢¥GÏ¢ï …Ú¢üÚ” ÜUè …¢çÝÏ¢

»ÜU À¢ïÅè „è }¢çS…Î ãñ J x¢G…G±» ©ãGéÎ ÜïU }¢à¢ãêÚ ± }¢¢’MÈGU
ÜU}¢ç„Ý }¢é…¢çãÎ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ Ú¢ÈïGU¥G „ï
ãG…Úï ¥S±Î
çÚ±¢²¼ ãñ, „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢ Ýï ²ã¢æ ™‹Î Ý}¢¢…Gï
¥Î¢ ÜUè ƒèæ J }¢¼GÚè Üï ÜGU¢ñH ÜïU
}¢é¼G¢çÏ¢ÜGU “…G¢ïãÚ ± ¥GSÚ ÜUè Ý}¢¢…Gïæ ²ã¢æ ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢§ü ƒèæ J”
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
Ï¢¢’…G }¢é¥<Ú¶GèÝ ÜïU Ý…GÎèÜU x¢G…G±» ©ãGéÎ }¢ïæ „ÚÜU¢Úï
}¢ÎèÝ¢ ÜïU …GwG}¢ã¢» }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ²ã¢æ {¢ï» x¢»
ƒï §„ çH²ï ²ïã “}¢çS…Îï x¢éGSH” ÜïU Ý¢}¢ „ï |¢è …¢Ýè …¢¼è
ƒè J „x¢ï }¢ÎèÝ¢ Ýï Ï¢ãé¼ „¢H ÐãHï ©„ }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ
}¢çS…Î ÜU¢ »ÜU ¶‹ÇÚ Îï¶¢ ƒ¢ ç…„ ÜïU çx¢Îü H¢ïãï ÜïU ¶G¢ÚÎ¢Ú
¼¢Ú Hx¢ï ãé» ƒï J x¢G¢çHÏ¢Ý ²ïã “}¢çS…Îï ÈGUSãG” ãè ƒè J §„
}¢çS…Î à¢ÚèÈGU ÜUè …GÏ¢êæãG¢Hè wG¢êÝ ÜïU ¥¢æ„ê Ï¢ã¢Ýï ÜU¢ }¢ÜGU¢}¢ ãñ
çÜU ²ïã ã}¢¢Úï }¢vÜUè }¢ÎÝè „ÚÜU¢Ú, Ú¢ãG¼ï ÜGUËÏ¢ï Ï¢ï ÜGUÚ¢Ú
ÜUè „…Î¢ x¢¢ã ÜUè ²¢Îx¢¢Ú ãñ J wG¢éÎ¢ …¢Ýï
¥Ï¢ ±¢ïã ¶‹ÇïÚ |¢è Ï¢¢ÜGUè ãñ ²¢ Ýãèæ !

{14} }¢çS…Îï Ï¢Ýè …GÈGUÚ (²¢ }¢çS…Îï Ï¢x¢GH¢)
…‹Ý¼éH Ï¢ÜGUè¥G ÜïU à¢ÚÜGUè …¢çÝÏ¢ (²¢’Ýè EAST }¢ïæ)

ãGÚü» à¢ÚçÜGUÄ²¢ ÜUè ¼GÚÈGU “¥¢ñ„” Ý¢}¢è ÜGUÏ¢èHï ÜUè »ÜU à¢¢¶G
“ÜUÏ¢èH» Ï¢Ýè …GÈGUÚ” ¥¢Ï¢¢Î ƒ¢, ²ïã “}¢çS…Îï Ï¢Ýè …GÈGUÚ”
ãG…Úï ¥S±Î
±ã¢æ ƒè, §„ï }¢çS…Îï Ï¢x¢GH¢ (²¢’Ýè ¶GÓ™Ú ±¢Hè }¢çS…Î) |¢è
ÜUã¢ …¢¼¢ ãñ J ±ã¢æ „ÚÜU¢Úï Î¢ï ¥G¢H}¢ Ýï »ÜU
™^¢Ý ÐÚ ¼à¢ÚèÈGU ÈGUÚ}¢¢ ã¢ï ÜUÚ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã
çÏ¢Ý }¢„ªGÎ „ï ç¼H¢±¼ „éÝè ƒè, ¥¢ñÚ §„ ÜGUÎÚ Ú¢ï»
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ƒï çÜU Î¢ÉGè }¢éÏ¢¢ÚÜU ¥¢æ„¥
ê ¢ïæ „ï ¼Ú ã¢ï x¢§ü ƒè J
±¢ïã ™^¢Ý }¢éÏ¢¢ÚÜU ¼Ï¢LüÜUÝ }¢çS…Î }¢ïæ Ú¶è x¢§ü ƒè, ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï
Ú„êH ©„ ÜUè ç…G²¢Ú¼ „ï ¥ÐÝè ¥¢æ¶ïæ Æ‹Çè ÜUÚ¼ï ƒï J Ï¢¢’…G
}¢é¥<Ú¶GèÝ Ýï çH¶¢ ãñ çÜU Ï¢ï ¥¢ñH¢Î ¥¢ñÚ¼ïæ ©„ ÐÚ Ï¢ñÆ ÜUÚ
Îé¥G¢ ÜUÚ¼èæ ¼¢ï ¥¢ñH¢Î ÜUè Ýï’}¢¼ „ï „ÚÈGUÚ¢…G ã¢ï …¢¼è ƒèæ J
±ã¢æ ¥¢ñÚ |¢è ¼Ï¢LüÜU¢¼ ƒï, ç…Ý }¢ïæ »ÜU Ð‰ƒÚ …Ï¢Hï ©ãGéÎ
à¢ÚèÈGU ÐÚ „éË¼G¢Ýï Ï¢ãGìÚ¢ï Ï¢Ú ÜUè „é±¢Úè ÜïU
¶GÓ™Ú ÜïU „é}¢ (²¢’Ýè ¶éÚ) }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜU¢ çÝà¢¢Ý ƒ¢, »ÜU Ð‰ƒÚï
}¢éÝÃ±Ú ÐÚ Ï¢ï ÜU„¢ïæ ÜïU ²¢±Ú, }¢ÎèÝï ÜïU ¼¢…±Ú
ÜUè ÜU¢ïãÝè }¢éÏ¢¢ÚÜU ¥¢ñÚ }¢éÜGUg„ ©æx¢çH²¢ïæ ÜïU çÝà¢¢Ý¢¼ ƒï J

¥ÈGU„¢ï„ Ý ¥Ï¢ ©„ }¢çS…Î ÜUè §G}¢¢Ú¼ Úãè Ý ãè
¼Ï¢LüÜU¢¼ J ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ç„ÈGUü ±ã¢æ ÜUè ÈGU…G¢¥¢ïæ ÜUè ç…G²¢Ú¼
ÈGUÚ}¢¢»æ, çÎH …H¢»æ ¥¢ñÚ ã¢ï „ÜïU ¼¢ï ¥¢æ„ê Ï¢ã¢»æ J
{15} }¢çS…Îï }¢¢§Î¢
}¢çS…Îï Ï¢Ýè …GÈUG Ú ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ãè “}¢çS…Îï }¢¢§Î¢” ±¢ÜGïU¥G

ƒè J }¢‹ÜGUêH ãñ ²ïã ©„è }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ Ï¢Ýè ƒè ç…„ï „éË¼G¢Ýï ÜU¢ñÝ¢ï
}¢ÜU¢Ý Ýï Ý…Ú¢Ý ÜïU ÝS¢Ú¢çÝ²¢ïæ ÜïU „¢ƒ }¢éÏ¢¢ãHï
ãG…Úï ¥S±Î
ÜïU çH²ï }¢é‹¼¶GÏ¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ ç…„ …x¢ã „çÄ²ÎéÝ¢ „H}¢¢Ý
ÈGU¢Ú„è Ýï „ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú ÜïU çH²ï
HÜUçÇG²¢æ x¢¢ÇG ÜUÚ ¥ÐÝè ™¢ÎÚ ¼¢Ý ÜUÚ „¢§Ï¢¢Ý ¶ÇG¢ çÜU²¢ ƒ¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥¢ñÚ ãGéÁG¢êÚï ÐéÚÝêÚ ¥ÐÝï ¥ãHï Ï¢ñ¼ ÜïU ã}¢Ú¢ã
±ã¢æ ¼à¢ÚèÈGU H¢» ƒï J »ÜU ¼¢Úè¶Gè çÚ±¢²¼ ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU §„
}¢ÜGU¢}¢ ÐÚ ¥¢ÜGU¢» Ý¢}¢Î¢Ú ¥¢ñÚ ¥ãHï Ï¢ñ¼ï
¥yGã¢Ú ÜïU çH²ï …‹Ý¼ „ï “Ð¢æ™ çÐ²¢H¢ïæ” }¢ïæ ¶¢Ý¢ Ý¢ç…GH
ãé±¢ ƒ¢ J §„ çH²ï §„ï “}¢çS…Îï Ð‹… çÐ²¢H¢” |¢è ÜUã¼ï
ãñæ J ²ã¢æ ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH Ýï Ï¢¼G¢ñÚï ²¢Îx¢¢Ú x¢é}Ï¢Î Ï¢Ý¢» ƒï J
ç„. 1400 çã. }¢ïæ „x¢ï }¢ÎèÝ¢ Ýï §„ }¢éÜUG g„ }¢ÜGU¢}¢
ÜïU ¶‹ÇGÚ ÜUè ç…G²¢Ú¼ ÜUè ƒè, x¢é}Ï¢Î ±x¢GñÚ¢ }¢¢ñ…êÎ Ýãèæ ƒï ¥¢ñÚ ²ïã
çH¶¼ï ±vG¼ ÈGU…G¢¥¢ïæ ÜïU ç„±¢ ÜéUÀ Ýãèæ Ï¢™¢ J ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH
ÜïU çH²ï ©Ý ÈGU…G¢¥¢ïæ ÜUè ç…G²¢Ú¼ ÜUÚ ÜïU §GàÜïGU Ú„êH }¢ïæ çÎH
…H¢Ý¢ |¢è Ï¢ãé¼ Ï¢ÇGè „¥G¢Î¼ ãñ J
{16} }¢çS…Îï Ï¢Ýè ãGÚ¢}¢
²ïã }¢çS…Î à¢ÚèÈGU ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ …¢çÏ¢Ú çÏ¢Ý

¥GÏÎéËH¢ã ÜïU ©„è }¢ÜU¢Ýï ¥G¢Hèà¢¢Ý ÜUè …x¢ã ÐÚ
¥G¢çà¢ÜGïU Ú„êH, ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú çÏ¢Ý ¥GÏÎéH ¥G…Gè…G
Ýï Ï¢Ý±¢§ü ƒè …ã¢æ „Ú±Úï ÜU¢§Ý¢¼, à¢ãÝà¢¢ãï
ãG…Úï ¥S±Î
}¢¢ñ…êÎ¢¼ ÜïU ²ïã ¼èÝ }¢¢ï’ç……G¢¼ …G¢çãÚ ãé» ƒï :
{1} »ÜU Ï¢ÜUÚè }¢ïæ Ï¢ãé¼ „¢Úï (»ÜU çÚ±¢²¼ ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU 1500)
„ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢ ÜU¢ ÐïÅ |¢Ú x¢²¢ ƒ¢ J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
{2} „ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú Ýï ãça²¢ïæ ÐÚ ÎS¼ï }¢éÏ¢¢ÚÜU
Ú¶ ÜUÚ ÜéUÀ ÐÉG¢ ¼¢ï Ï¢ÜUÚè ç…G‹Î¢ ã¢ï x¢§ü ƒè J
{3} „çÄ²ÎéÝ¢ …¢çÏ¢Ú ÜïU ÈGU¢ñ¼ à¢éÎ¢ Î¢ï }¢ÎÝè }¢é‹Ýï
„ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú ÜUè Îé¥G¢ „ï ç…G‹Î¢ ã¢ï x¢» ƒï J
(§Ý §ü}¢¢Ý ¥ÈGUÚ¢ï…G ±¢çÜGU¥G¢¼ ÜUè ¼ÈGU„èH “ÈñGU…G¢Ýï „é‹Ý¼”
ç…ËÎ ¥Ã±H „ÈGUãG¢ 345 ¼¢ 349 ÐÚ }¢éH¢ãG…G¢ ÈGUÚ}¢¢§²ï)
§„è }¢ÜU¢Ýï ¥G … G è }¢é à à¢¢Ý }¢ï æ „ÚÜU¢Úï Î¢ï …ã¢Ý
Ýï »ÜU Ý}¢¢…G |¢è ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢§ü ƒè J ²ïã }¢çS…Î
à¢ÚèÈGU, }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU „ï ¶G}„¢
}¢„¢ç…Î …¢¼ï ãé» “¥S„èãG” ÜïU ¥GH¢ÜGïU }¢ïæ „ÇGÜU ÜïU „è{ï ã¢ƒ
ÐÚ ©„ Ï¢S¼è ÜïU ¥‹ÎÚ ±¢ÜGïU¥G ãñ …¢ï çÜU …Ï¢Hï ç„Ë¥G ÜïU Î¢}¢Ý
}¢ïæ ¥¢Ï¢¢Î ãñ J ç„. 1409 çã. }¢ïæ ÜUÎè}¢ Ï¢é‹²¢Î¢ïæ ÐÚ ²ã¢æ à¢¢‹¢Î¢Ú
}¢çS…Î Ï¢Ý¢ Îè x¢§ü ãñ }¢x¢Ú Ï¢¢ãÚ }¢éËÜU¢ïæ „ï ¥¢» ãé» ãGéÁ…¢… ±
}¢¢ï’¼ç}¢ÚèÝ ¥ÜU¯Ú §„ ÜïU ÎèÎ¢Ú „ï }¢ãGM}¢ ãè Úã¼ï ãñæ v²êæçÜU
§„ï ¥¢Ï¢¢Îè ÜïU ¥‹ÎÚ …¢ ÜUÚ ¼H¢à¢ ÜUÚÝ¢ Îéà¢±¢Ú ãñ J
{17} }¢çS…Îï à¢ñ¶GñÝ
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU „ï }¢…G¢Úï

„çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…G¢ ÐÚ …¢¼ï ãé» ©HÅï ã¢ƒ ÐÚ ÎêÚ ãè
„ï ²ïã }¢çS…Î à¢ÚèÈGU Ý…GÚ ¥¢ …¢¼è ãñ J §„ }¢éÏ¢¢ÚÜU }¢ÜGU¢}¢ ÜU¢ï
ãG…Úï ¥S±Î
Ï¢ãé¼ „¢Úè }¢ÎÝè çÝSÏ¢¼ïæ ãG¢ç„H ãñæ }¢¯HÝ {1} x¢G…G±» ©ãGéÎ ÜïU
çH²ï …¢¼ï ãé» „ÚÜU¢Úï Î¢ï …ã¢æ Ýï ²ã¢æ ÐãH¢
ÐÇG¢± ÈGUÚ}¢¢²¢ ¥¢ñÚ Ú¢¼ ÜU¢ ÜéUÀ çãGS„¢ x¢é…G¢Ú¢ ƒ¢ {2} ²ã¢æ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥¢ÜGU¢» }¢ÎèÝ¢ Ýï »ÜU ²¢ Î¢ï Ý}¢¢…Gïæ ¥Î¢
ÈGUÚ}¢¢§ü ƒèæ {3} §„è …x¢ã ç…S}¢ï ÐéÚ ¥‹±¢Ú ÐÚ ãƒ²¢Ú ¥¢ñÚ
ç…Gãïü „…¢§ü ƒè {4} ²ã¢æ …æx¢è ¼Ä²¢çÚ²¢ïæ ÜU¢ }¢é¥G¢²Ý¢ ¥¢ñÚ
}¢é…¢çãÎèÝ ÜU¢ §ç‹¼¶G¢Ï¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ ÜU§ü }¢ÎÝè }¢é‹Ý¢ïæ ÜU¢ï
±¢Ð„ H¢ñÅ¢²¢ ƒ¢ {5} ²ãèæ }¢ÎÝè }¢é‹Ýï ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ Ú¢ÈïGU¥G
Ï¢ÇGï Ý…GÚ ¥¢Ýï ÜïU çH²ï Ð¢ªæ ÜUè ©æx¢çH²¢ïæ ÐÚ ¶ÇGï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ã¢ï x¢» ƒï ¼¢ï Ï¢¢Úx¢¢ãï ÚãG}¢¼ „ï §…¢…G¼ ç}¢H x¢§ü ƒè, §„ ÐÚ »ÜU
¥¢ñÚ }¢ÎÝè }¢é‹Ýï „çÄ²ÎéÝ¢ „}¢éÚ¢ çÏ¢Ý …é‹ÎéÏ¢ Ýï
¥G…Gü ÜUè ƒè çÜU }¢ñæ Ú¢ÈïUG ¥G „ï ç…G²¢Î¢ ¼G¢ÜGU¼±Ú ãê,æ çÈUÚ Î¢ïÝ¢ïæ }¢ïæ ÜéUà¼è
ãé§ü ¥¢ñÚ „}¢éÚ¢ x¢G¢çHÏ¢ ¥¢ x¢» ƒï ¥¢ñÚ „¢ƒ ™HÝï ÜUè §…¢…G¼ Ð¢
x¢» ƒï J §„ }¢çS…Î à¢ÚèÈGU ÜU¢ï “}¢çS…Îéàà¢ñ¶GñÝ” ÜUãÝï ÜUè
±…ã ²ïã ãñ çÜU ²ã¢æ »ÜU Ï¢êÉGï ¥‹{ï ²ãêÎè ¥¢ñÚ ¥‹{è ²ãêÎÝ
Ï¢êçÉG²¢ ÜïU …éÎ¢ …éÎ¢ Î¢ï ÜGUË»G ƒï J Ï¢êÉGï ÜU¢ï ¥GÚÏ¢è }¢ïæ “à¢ñ¶G” ÜUã¼ï
ãñæ §„ ±…ã „ï ±¢ïã ¥¢Ï¢¢Îè Î¢ï Ï¢êÉG¢ïæ ÜïU „Ï¢Ï¢ “à¢ñ¶GñÝ” ÜïU Ý¢}¢
„ï }¢àãêÚ ƒè J §„ }¢çS…Î à¢ÚèÈGU ÜïU ¥¢ñÚ |¢è Ý¢}¢ ãñæ :

(1) }¢çS…Îï çÎ¥üG (2) }¢çS…Îï Ï¢Î¢§¥G ¥¢ñÚ (3) }¢çS…Îï ¥GÎ±è J
¥¢… ÜUH ¥±ÜGU¢ÈïGU }¢ÎèÝ¢ ÜUè ¼GÚÈGU „ï …ÎèÎ ¼G…üG ÐÚ
ãG…Úï ¥S±Î
¼¢’}¢èÚ ÜUÚ ÜïU §„ ÜU¢ Ý¢}¢ “}¢çS…Îï ¶GñÚ” Ú¶¢ x¢²¢ ãñ J
{18} }¢çS…Îï ç}¢S¼Ú¢ãG
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
²ïã }¢çS…Î à¢ÚèÈGU }¢çS…Îï à¢ñ¶GñÝ „ï ƒ¢ïÇïG ãè ÈGU¢ç„Hï ÐÚ
©ãGéÎ à¢ÚèÈGU ÜUè ¼GÚÈGU …¢¼ï ãé» »ïGÝ „ÇGÜU ÐÚ ±¢ÜïGU¥G ãñ J §çÏ¼Î¢»
§SH¢}¢ }¢ïæ §„ï “}¢çS…Îï Ï¢Ýè ãG¢çÚ¯¢” ÜUã¢ …¢¼¢ ƒ¢ v²êæçÜU ±ã¢æ
ÜGUÏ¢èH» Ï¢Ýè ãG¢çÚ¯¢ (¥¢ñ„è) ¥¢Ï¢¢Î ƒ¢ J »ÜU çÚ±¢²¼ ÜïU
}¢é¼G¢çÏ¢ÜGU »ÜU „ãG¢Ï¢è („çÄ²ÎéÝ¢ ãG¢çÚ¯ çÏ¢Ý „¢’Î çÏ¢Ý ©GÏ¢ñÎéH
ãG¢çÚ¯è ) ÈGUÚ}¢¢¼ï ãñæ : “Ú„êHéËË¢¢ã
Ýï ã}¢¢Úè }¢çS…Î }¢ïæ Ý}¢¢…G ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢§ü ƒè J”
„ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢ Ýï x¢G…G±» ©ãGéÎ „ï
±¢Ð„è ÐÚ ²ã¢æ ƒ¢ïÇèG ÎïÚ §çS¼Ú¢ãG¼ ²¢’Ýè ¥¢Ú¢}¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ ƒ¢ J

§„è çH²ï §„ï }¢çS…Îï ç}¢S¼Ú¢ãG ÜUã¢ …¢¼¢ ãñ J ¥¢… ÜUH ²ã¢æ
¥G¢Hèà¢¢Ý }¢çS…Î Ï¢Ýè ãé§ü ãñ J

{19} }¢çS…Îï ç}¢SÏ¢ãG (²¢ }¢çS…Î Ï¢Ýè ©ÝñÈGU)
²ïã }¢çS…Î à¢ÚèÈGU }¢çS…Îï ÜéUGÏ¢¢ ÜïU „¢}¢Ýï ±¢Hï ¥GH¢ÜGïU

}¢ïæ ±¢ÜGïU¥G ãñ J }¢çS…Îï ÜéUGÏ¢¢ ÜïU „¢}¢Ýï „<±„ Ú¢õÇ ÐÚ ¥¢Ï¢¢Îè ÜïU
¥‹ÎÚ ÜUè ¼GÚÈGU Î¢ç¶GH ã¢ïæ ¼¢ï ¥¢x¢ï ™H ÜUÚ “}¢éS¼± Î¥G¢¼éH
ãG…Úï ¥S±Î
x¢GS„¢Ý” ÜïU ÈGU¢ñÚÝ Ï¢¢’Î »ÜU ¶GS¼¢ ãG¢H }¢çS…Î à¢ÚèÈGU ÜUè x¢GñÚ
}¢é„vGÜUGÈGU (²¢’Ýè çÏ¢x¢GñÚ À¼ ÜïU) ™¢Ú Îè±¢Úè Ý…GÚ ¥¢¼è ƒè ç…„
ÜïU ¥¼GÚ¢ÈGU }¢ïæ }¢HÏ¢ï ÜU¢ ÉïÚ |¢è Îï¶¢ x¢²¢ ãñ J (wG¢éÎ¢ …¢Ýï ¼¢ Î}¢ï
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¼ãGÚèÚ ±¢ïã }¢çS…Î çÜU„ ãG¢H }¢ïæ ãñ !) ÜGUÏ¢èH» Ï¢Ýè ©ÝñÈGU ÜïU
H¢ïx¢ ²ã¢æ ¥¢Ï¢¢Î ƒï, §„ }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ „ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢
…}¥G ã¢ï ÜUÚ „ÚÜU¢Úï }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ ÜUè }¢vÜU¢
à¢ÚèÈGU „ï ¥¢}¢Î ÜU¢ §ç‹¼…G¢Ú çÜU²¢ ÜUÚ¼ï ƒï, ¥¢ç¶GÚï ÜU¢Ú §Ý ÜUè
}¢éÚ¢Î Ï¢Ú ¥¢§ü ¥¢ñÚ „ÚÜU¢Úï Î¢ï ¥G¢H}¢ ÜUè Ï¢
„êÚ¼ï çã…Ú¼ ¼à¢ÚèÈG U¥¢±Úè ã¢ï x¢§ü J §„è }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ „ÚÜU¢Úï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
¥G¢Hè ±ÜGU¢Ú Ýï çã…Ú¼ ÜïU Ï¢¢’Î ÐãHè Ý}¢¢…Gï

ÈGU…í ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢§ü ƒè J
{20} }¢çS…Îï Ï¢Ýè ÁG¢éÚñÜGU

Ï¢ñ¥G¼ï ¥GvGÏ¢» ¥Ã±H }¢ïæ §ü}¢¢Ý H¢Ýï ÜïU Ï¢¢’Î ãG…GÚ¼ï
„çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê Ú¢ÈïUG ¥G çÏ¢Ý }¢¢çHÜU ÁG¢éÚÜñ UG Ýï ¥ËH¢ã

ÜïU }¢ãGÏ¢êÏ¢, ÈGU¢ç¼ãéH
G ÜéUH
G Ïê ¢ ÜïU }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
}¢ïæ ±éMÎï }¢„ªGÎ „ï ÜGUÏH ãè ²ïã }¢çS…Î à¢ÚèÈGU
Ï¢Ý¢ Hè ƒè ¥¢ñÚ §ü}¢¢Ý H¢Ýï ±¢Hï ãG…GÚ¢¼ ±ã¢æ Ý}¢¢…G ÐÉG¼ï ¥¢ñÚ
„çÄ²ÎééÝ¢ ¥Ï¢ê Ú¢ÈïUG ¥G çÏ¢Ý }¢¢çHÜU ÁG¢éÚñÜGU ÜU¢ï Ï¢¢Úx¢¢ãï
çÚ„¢H¼ „ï ©„ ±vG¼ ¼ÜU ÜU¢ Ý¢ç…GH à¢éÎ¢ ÜéUGÚ¥¢Ýï ÜUÚè}¢ ÜU¢ …¢ï
ãG…Úï ¥S±Î
çãGS„¢ §GÝ¢²¼ ãé±¢ ƒ¢ ©„ ÜUè ç¼H¢±¼ ÜUÚ¼ï ƒï J „ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢
§„ }¢çS…Î }¢ïæ Î¢ç¶GH ãé» ãñæ J
}¢çS…Îï ÁG¢éÚñÜGU }¢çS…Îï x¢G}¢¢}¢¢ ¥¢ñÚ }¢¢ñ…êÎ¢ ÜU¢ïÅü ÜïU
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÎÚç}¢²¢Ýè çãGS„ï }¢ïæ çÜU„è …x¢ã ÐÚ ±¢ÜGïU¥G ƒè, ¥¢ã ! §„
¼¢Úè¶Gè ¥¢ñÚ }¢ÎèÝï ÜUè „Ï¢ „ï ÐãHè }¢çS…Î ÜU¢ ¥Ï¢ ÜU¢ï§ü Ý¢}¢¢ï
çÝà¢¢Ý Ï¢¢ÜGUè Ýãèæ Úã¢ J ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ¥ÓÀè ¥ÓÀè çÝÄ²¼¢ïæ ÜïU
„¢ƒ ±ã¢æ ÜUè ÈGU…G¢¥¢ïæ ÜU¢ï çÝx¢¢ã¢ïæ „ï ™ê}¢ ÜUÚ Ï¢ÚÜU¼ïæ ãG¢ç„H ÜUÚïæ J
{21} }¢çS…Îï ÜU¼èÏ¢¢

}¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ÜïU ¥Ã±HèÝ ¥‹„¢Úè
„ãG¢Ï¢è ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê Ú¢ÈïGU¥G çÏ¢Ý }¢¢çHÜU ÁG¢éÚñÜGU
x¢G…G±» ©ãGéÎ }¢ïæ à¢ãèÎ ã¢ï x¢» J }¢éÏ¢¢ÚÜU H¢à¢ ÜUè
¥¢Ð ÜïU }¢ÜU¢Ýï ¥G¢Hèà¢¢Ý ãè }¢ïæ ¼ÎÈGUèÝ ÜUè x¢§ü J Ï¢¢’Î

}¢ïæ ¶G¢ÝÎ¢Ý ±¢H¢ïæ Ýï ©„ }¢ÜU¢Ýï Ï¢ÚÜU¼ çÝà¢¢Ý ÐÚ §„ ¼GÚãG
}¢çS…Î ¼¢’}¢èÚ ÜUè, çÜU ¥¢Ð ÜU¢ }¢…G¢Úï ÐéÚ ¥‹±¢Ú
„ãGÝ }¢ïæ ¥¢ x¢²¢ J „êçÈGU²¢» çÜUÚ¢}¢ ÜU¢ }¢àãêÚ ç„Hç„H»

¼GÚèÜGU¼ “„Ý¢ñç„²¢” ¥¢Ð ãè ÜUè ¥¢ñH¢Î „ï …¢Úè
ãé±¢ ãñ J §„ }¢çS…Î à¢ÚèÈGU ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ©G¯}¢¢çÝ²¢ïæ (¼éÜU¢ïZ) Ýï
¥GçÚ…Gè ÈGU¢ñ…è Ï¢¢ÚÜïUæ Ï¢Ý±¢§ü ãé§ü ƒèæ ™êçæ ÜU ¥GÚÏ¢è }¢ïæ ÈGU¢ñ…è Ï¢Å¢çH²Ý
²¢ ²êçÝÅ ÜU¢ï “ÜU¼èÏ¢¢” ÜUã¼ï ãñæ §„ çH²ï ±¢ïã ¥GH¢ÜGU¢ “ÜU¼èÏ¢¢”
ÜUãH¢Ýï Hx¢¢ ¥¢ñÚ §„è ±…ã „ï ©„ }¢çS…Î à¢ÚèÈGU ÜU¢ï “}¢çS…ÎéH
ãG…Úï ¥S±Î
ÜU¼èÏ¢¢” ÜUã¢ …¢Ýï Hx¢¢ J ²ïã }¢çS…Î }¢¥G »ÜU ÜGUÎè}¢ }¢èÝ¢Ú
§„ ¼ãGÚèÚ „ï ™‹Î „¢H ÜGUÏH ¼ÜU Ï¢¢ÜGUè ƒè, Ð‹… ±vG¼¢ Ý}¢¢…G¢ïæ
ÜUè |¢è ¼ÚÜUèÏ¢ ƒè, ¥HÏ¢œ¢¢ „Î ÜUÚ¢ïÇG ¥ÈGU„¢ï„ çÜU }¢…G¢Ú
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
à¢ÚèÈGU à¢ãèÎ ÜUÚ ÜïU ÈGUà¢ü ã}¢±¢Ú ÜUÚ çÎ²¢ x¢²¢ ƒ¢ J
{22} }¢çS…Îï Ï¢Ýè ÎèÝ¢Ú
¥}¢èLH }¢¢ï¥ç}¢ÝèÝ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê Ï¢RU ç„gèÜGU
Ýï çã…Ú¼ ÜïU Ï¢¢’Î }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
}¢ïæ ¶G¢ÝÎ¢Ýï Ï¢Ýè ÎèÝ¢Ú çÏ¢‹ÝÁ…¢Ú ÜUè »ÜU ¶G¢¼êÝ „ï à¢¢Îè …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÈGUÚ}¢¢§ü, »ÜU Ï¢¢Ú ©‹ã¢ïæ Ýï „ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú ÜUè

ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ Î¢’±¼ Ðïà¢ ÜUè ¥¢ñÚ ¼à¢ÚèÈGU H¢ ÜUÚ Ý}¢¢…G ¥Î¢ ÜUÚ
ÜïU Í¢Ú ÜU¢ï }¢éÝÃ±Ú ÜUÚÝï ÜUè §çË¼…¢ ÜUè J à¢ÚÈïGU ÜGUÏ¢êçHÄ²¼ „ï
„Ú ÈGUÚ¢…Gè ç}¢Hè ¥¢ñÚ ±ã¢æ ÜGUÎ}¢ Úæ…¢ ÈGUÚ}¢¢ ÜUÚ à¢ãÝà¢¢ãï
çÚ„¢H¼ Ýï Ý}¢¢…G ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢§ü J
§„è }¢ÜU¢Ýï ¥G¢Hèà¢¢Ý ÐÚ „çÄ²ÎéÝ¢ ©G}¢Ú çÏ¢Ý ¥GÏÎéH ¥G…èG …G

Ýï Ï¢¼G¢ñÚï ²¢Îx¢¢Ú “}¢çS…Îï Ï¢Ýè ÎèÝ¢Ú” Ï¢Ý±¢§ü J
Ï¢¢’Î }¢ïæ ¥GH¢ÜGU» Ï¢Ýè ÎèÝ¢Ú }¢ïæ {¢ïçÏ¢²¢ïæ ÜUè ¥¢Ï¢¢Îè ã¢ï x¢§ü, ±ã¢æ
{¢ïÏ¢è {¢Å Ï¢Ý x¢», ç…„ „ï ±¢ïã }¢ãGËH¢ “¥GH¢ÜGU» x¢GS„¢HèÝ”

}¢àãêÚ ãé±¢ ¥¢ñÚ ²ïã }¢çS…Î, “}¢çS…Îï x¢GS„¢HèÝ” ÜUãH¢Ýï
Hx¢è J ¥¢… ÜUH §„ï “}¢çS…Îï }¢éx¢Gñ„H¢” ÜUã¼ï ãñæ J §„ }¢çS…Î
ãG…Úï ¥S±Î
à¢ÚèÈGU ÜU¢ Ý²¢ }¢ãGHï ±éÜGUê¥G ²¢’Ýè Ð¼¢ : }¢ãGËH¼éH }¢¢çHãG,
}¢Îí„¢ ¥GSÜUçH²¢ ÜïU ÐèÀï ¥¢Ï¢¢Îè }¢ïæ ¼ÜGUÚèÏ¢Ý ¥¢{¢ çÜUH¢ï
}¢èÅÚ ¥‹ÎÚ ÜUè ¼GÚÈGU ãñ J ¥Ï¢ §„ ¼¢Úè¶Gè }¢é¼Ï¢ÚüÜU }¢çS…Î ÜïU
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜGUÚèÏ¢ …ÎèÎ „ãêH¼¢ïæ „ï ¥¢Ú¢S¼¢ »ÜU Ï¢ÇGè }¢çS…Î Ï¢Ý¢ Îè x¢§ü
ãñ J ç…„ ÜUè ±…ã „ï §„ }¢éÏ¢¢ÚÜU }¢çS…Î ÜUè ¼GÚÈGU H¢ïx¢¢ïæ ÜU¢
L…ãG¢Ý ÜU}¢ ãñ ¥¢ñÚ §„ ÜUè ¥SH ãñGç¯Ä²¼ ÐÚ x¢é}¢Ý¢}¢è ÜUè
{é‹ÎH¢ãÅ À¢ Úãè ãñ J
{23} }¢çS…Îï }¢èÝ¢Ú¼ñÝ

ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ãGÚ¢}¢ çÏ¢Ý „¢’Î çÏ¢Ý }¢éãGçÄ²„¢
„ï }¢Ú±è ãñ çÜU à¢¢ãï ¶GñLH ¥Ý¢}¢
Ýï §„ }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ Ý}¢¢…G ÐÉGè ƒè J
¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH Ýï Ï¢¼G¢ñÚï ²¢Îx¢¢Ú ²ã¢æ “}¢çS…Îï }¢èÝ¢Ú¼ñÝ”

¼¢’}¢èÚ ÈGUÚ}¢¢§ü J §„ ÜU¢ Ð¼¢ ²ïã ãñ : }¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU
„ï à¢¢Úï»G ¥G}Ï¢çÚÄ²¢ (ÜGUÎè}¢ Ý¢}¢ à¢¢Úï»G }¢vÜU¢)
„ï ã¢ï ÜUÚ ±¢çÎ²ï ¥GÜGUèÜGU ÜUè ¼GÚÈGU …¢»æ ¼¢ï ¼ÜGUÚèÏ¢Ý ¥¢{ï çÜUH¢ï
}¢èÅÚ ÜïU ÈGU¢ç„Hï ÐÚ ÐïÅî¢ïH Ð}Ð ¥¢»x¢¢, §„ „ï ƒ¢ïÇG¢ „¢ ¥¢x¢ï
„è{ï ã¢ƒ ÐÚ »ÜU ¶éH¢ }¢ñÎ¢Ý ãñ …ã¢æ §„ ¼ãGÚèÚ „ï ÜGUÏH ÎêÚ
ãè „ï §„ }¢çS…Î à¢ÚèÈGU ÜïU ¶‹ÇÚ¢¼ Ý…GÚ ¥¢ …¢¼ï ƒï J Ï¢ÜGU¢ñH

»ÜU …ÎèÎ }¢é¥<Ú¶G ÜïU ©„ }¢ÜGU¢}¢ ÐÚ ¥Ï¢ »ÜU Ï¢ãé¼ Ï¢ÇGè
}¢çS…Î Ï¢Ý¢Ýï ÜU¢ }¢‹„êÏ¢¢ ¼Ä²¢Ú ã¢ï x¢²¢ ãñ, ç…„ï “}¢çS…Îï
ãG…Úï ¥S±Î
}¢èÝ¢Ú¼ñÝ” ãè ÜïU Ý¢}¢ „ï ÐéÜU¢Ú¢ …¢»x¢¢, }¢x¢Ú „Î ÜUÚ¢ïÇG
¥ÈGU„¢ï„ ! ±¢ïã …G¢çãÚÝ }¢éwG¼„Ú „è }¢çS…Î ç…„ï Ú„êHéËH¢ã
ÜUè „…Î¢ x¢¢ã Ï¢ÝÝï ÜU¢ à¢ÚÈG ãG¢ç„H ãé±¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ƒ¢ ±¢ïã x¢GH¼G }¢‹„êÏ¢¢-Ï¢‹Îè „ï Ý§ü §G}¢¢Ú¼ ÜïU „Îí ÎÚ±¢…Gï (}¢õÝ
»‹ÅÚ‹„) ÜUï Ð¢„ …ê¼ï ©¼¢ÚÝï ÜUè …x¢ã ÐÇG¼è ãñ J
(§„ ¼ãGÜGUèÜGU ÜU¢ï ¼¢ Î}¢ï ¼ãGÚèÚ ÜéUÀ „¢H x¢é…GÚ ™éÜïU ãñæ,
ã¢ï „ÜU¼¢ ãñ Ý§ü }¢çS…Î ¥Ï¢ Ï¢Ý ™éÜUè ã¢ï)
}¢Úè ãé§ü Ï¢ÜUÚè
²ïã }¢à¢ãêÚ ±¢çÜGU¥G¢ |¢è “}¢çS…Îï }¢èÝ¢Ú¼ñÝ” ±¢Hï
}¢ÜGU¢}¢ ÜUè ¼GÚÈGU x¢é…GÚ¼ï ãé» ãé±¢ ƒ¢ J ™éÝ¢‹™ï »ÜU }¢Ú¼Ï¢¢ à¢¢ãï
¶GLñ H ¥Ý¢}¢, „¢çãGÏ¢ï x¢ñ„ê» }¢éàÜU ÈGU¢}¢ „ãG¢Ï¢»
çÜUÚ¢}¢ ÜïU ã}¢Ú¢ã §„è }¢ÜGU¢}¢ „ï x¢é…GÚ Úãï ƒï J ¥™¢ÝÜU
ãéÁG ¢G êÚï ÐéÚÝêÚ ÜUè çÝx¢¢ãï }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ »ÜU }¢éÎ¢ü Ï¢ÜUÚè

ÐÚ ÐÇGè ç…„ „ï Ï¢ÎÏ¢ê ¥¢ Úãè ƒè, „ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢ Ýï
Ý¢ÜU ÐÚ ÜUÐÇGïæ Ç¢H çH²ï ç…„ ÐÚ Ú„êHéËH¢ã
Ýï §Úà¢¢Î ÈGUÚ}¢¢²¢ : §„ Ï¢ÜUÚè ÜU¢ ¥ÐÝï }¢¢çHÜU ÐÚ v²¢ ¥¯Ú

Îï¶¼ï ã¢ï ? ©‹ã¢ïæ Ýï ¥G…üG ÜUè : ²¢ Ú„êHËH¢ã
²ïã v²¢ ¥¯Ú çÎ¶¢ „ÜU¼è ãñ ? Ú„êHéËH¢ã Ýï
ÈGUÚ}¢¢²¢ : ¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ ÜïU „¢}¢Ýï ²ïã Îé‹²¢ §„ „ï |¢è

ãHÜUè ãñ ç…¼Ý¢ ²ïã Ï¢ÜUÚè ¥ÐÝï }¢¢çHÜU ÜïU çH²ï ãHÜUè ãñ J
ãG…Úï ¥S±Î
{24} }¢çS…Îï …é}¢é¥G¢
²ï ã }¢çS…Î à¢ÚèÈG U }¢çS…Îï Üé U G Ï ¢¢ „ï
}¢çS…Îé‹ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈGU ÜUè ¼GÚÈGU …¢¼ï ãé»
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„è{ï ã¢ƒ ÐÚ ¥¢¼è ãñ J çã…Ú¼ï }¢éÏ¢¢ÚÜU¢ ÜïU }¢¢ñÜGU¥G ÐÚ ÜéUGÏ¢¢
à¢ÚèÈGU „ï ÈGU¢çÚx¢G ã¢ï ÜUÚ }¢ãGÏ¢êÏ¢ï ÚÏÏ¢éH ¥Ý¢}¢, „¢çãÏ¢ï x¢ñ„ê»
¥G}Ï¢Ú ÈGU¢}¢ }¢¥G „ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢
¥G¢ç…G}¢ïæ }¢ÎèÝ¢ ãé» ¥¢ñÚ ²ïã …éHê„ }¢éÏ¢¢ÚÜU …Ï¢ “Ï¢Ýè „¢çH}¢”
ÜïU ¥GH¢ÜGïU „ï x¢é…GÚ¢ ¼¢ï }¢ÜGU¢}¢è ãG…GÚ¢¼ Ýï ÜéUÀ ÎïÚ ¥ÐÝï ²ã¢æ
çÜGU²¢}¢ ÜUè §çË¼…¢ ÜUè, …¢ï }¢‹ÁG¢êÚ ÜUÚ Hè x¢§ü J §„è Î¢ñÚ¢Ý …Ï¢Hï ©ãGéÎ
Ý}¢¢…G ï …é } ¢é ¥ G ¢ ÜU¢ ±vG ¼ ¥¢ x¢²¢, ¼¢ï ÚãG } ¢¼ï ¥G ¢ H}¢
Ýï „ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢ ÜïU ã}¢Ú¢ã Ï¢¢
…}¢¢¥G¼ ÐãHè Ý}¢¢…Gï …é}¢é¥G¼éH }¢éÏ¢¢ÚÜU ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢§ü J …ã¢æ
Ý}¢¢…G ¥Î¢ ÜUè x¢§ü ±ã¢æ Ï¢¢ ÜGU¢§GÎ¢ }¢çS…Î Ï¢Ý¢ Hè x¢§ü J
{25} }¢çS…Îï ç}¢’Ú¢„

²ïã }¢çS…Î à¢ÚèÈGU }¢èÜGU¢¼ï ¥ãHï }¢ÎèÝ¢ “ÁG¢éH ãGéHñÈGU¢”

ÜïU çÜGUÏHï ÜUè …¢çÝÏ¢ ãé±¢ ÜUÚ¼è ƒè J ²ïã ©„ }¢ÜGUg„ …x¢ã ÐÚ
±¢ÜGïU¥G ƒè …ã¢æ à¢ãÝà¢¢ãï ÜU¢§Ý¢¼ Ýï }¢vÜU»
}¢éÜUÚü}¢¢ „ï ±¢Ð„è ÐÚ Ú¢¼ x¢é…G¢Úè ƒè ¥¢ñÚ

¥¢Ú¢}¢ ÈGUÚ}¢¢²¢ ƒ¢ J ¥Ï¢ §„ }¢çS…Îï }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜUè ç…G²¢Ú¼ Ýãèæ
ã¢ï „ÜU¼è !
ãG…Úï ¥S±Î
{26} }¢çS…Îï ÁG¢éH ãGéHñÈGU¢
²ï ã }¢çS…Î à¢ÚèÈG U }¢çS…Îé ‹ ÝÏ¢ç±çÄ²àà¢ÚèÈG U
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÜïU …éÝêÏ¢ï }¢x¢GçÚÏ¢ }¢ïæ ¼ÜGUÚèÏ¢Ý 9 çÜUH¢ï }¢èÅÚ ÜïU
ÈGU¢ç„Hï ÐÚ ±¢ÜïGU¥G ãñ J ¥¢… ÜUH ²ïã }¢ÜGU¢}¢ï Ï¢èÚï ¥GHè ²¢
¥Ï¢²¢Úï ¥GHè ÜïU Ý¢}¢ „ï }¢à¢ãêÚ ãñ ¥¢ñÚ ²ïã ¥ãHï }¢ÎèÝ»
}¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè }¢èÜGU¢¼ ãñ J }¢çS…Îï ÁG¢éH ãGéHñÈGU¢ ÜU¢ ÐéÚ¢Ý¢ Ý¢}¢
“}¢çS…Îï à¢…Ú¢” ãñ J ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý ©G}¢Ú
„ï }¢Ú±è ãñ çÜU ÝçÏ¢Ä²ï ¥¢ç¶GLÁ…G}¢¢Ý, à¢ãÝà¢¢ãï
ÜU¢ñÝ¢ï }¢ÜU¢Ý }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢
„ï “à¢…Ú¢” ÜïU Ú¢S¼ï „ï Ï¢¢ãÚ ¼à¢ÚèÈGU Hï …¢¼ï ¥¢ñÚ }¢é¥GÚü„ ÜïU
Ú¢S¼ï „ï }¢ÎèÝï ¥¢¼ï ¥¢ñÚ …Ï¢ }¢vÜU¼éH }¢éÜUÚü}¢¢
¼à¢ÚèÈGU Hï …¢¼ï ¼¢ï “}¢çS…Îï à¢…Úã” }¢ïæ Ý}¢¢…G ÐÉG¼ï ƒï ¥¢ñÚ

…Ï¢ ±¢Ð„ ¼à¢ÚèÈGU ÈGUÚ}¢¢ ã¢ï¼ï ¼¢ï ÁG¢éH ãGéHñÈGU¢ }¢ïæ Ý¢Hï ÜïU Ï¢è™ }¢ïæ
Ý}¢¢…G ¥Î¢ ÜUÚ¼ï ƒï, ±ãèæ Ú¢¼ |¢Ú çÜGU²¢}¢ Úã¼¢ ²ã¢æ ¼ÜU çÜU
„é Ï ãG ã¢ï ¼ è J ãG … G Ú ¼ï „çÄ²Îé Ý ¢
¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý ©G}¢Ú ÈUGÚ}¢¢¼ï ãñæ çÜU Ú„êHï x¢GñÏ¢Î¢Ý
¥¢ÜGU¢» Î¢ï …ã¢Ý Ýï ÁG¢éH ãGéHñÈGU¢ }¢ïæ Ú¢¼ Ï¢„Ú
ÈGUÚ}¢¢§ü ¥¢ñÚ §„ ÜUè }¢çS…Î }¢ïæ Ý}¢¢…G ÐÉGè J

„çÄ²ÎéH }¢éÏ¢çËHx¢GèÝ, ÚãGì}¢¼éçËHH ¥G¢H}¢èÝ
çãGÁ…¼éH ±Î¢¥G ÜïU çH²ï ¼à¢ÚèÈGU Hï …¢¼ï
ãG…Úï ¥S±Î
±vG¼ ÁG¢éH ãGéHñÈGU¢ Ðãéæ™ï ¼¢ï ±ã¢æ }¢çS…Î }¢ïæ Î¢ï Úv¥G¼ ÐÉGèæ J
¥Ï¢ ²ã¢æ Ï¢ Ý¢}¢ “}¢çS…Îï
ÁG¢éH ãGéHñÈGU¢” »ÜU ¥G¢Hèà¢¢Ý }¢çS…Î ÜGU¢§}¢ ãñ J
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
{27} }¢çS…Îï çÜGUÏH¼ñÝ
²ïã }¢éÏ¢¢ÚÜU }¢çS…Î ¥H ãGÚü¼éH ±Ï¢Úã (¥H ãGÚü¼éH
x¢GÚçÏ¢Ä²¼é) }¢ïæ “±¢çÎ²ï ¥GÜGUèÜGU” ÜïU “¥H ¥GÚ„¢” Ý¢}¢è
}¢ñÎ¢Ý ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ±¢ÜGïU¥G ãñ J }¢çS…Îï ¶G}¢„¢ |¢è ±ãèæ ÜGUÚèÏ¢ ãè
±¢ÜïGU¥G ãñæ J “Ï¢èÚï M}¢¢” (²¢’Ýè „çÄ²ÎéÝ¢ ©G¯}¢¢Ýï x¢GÝè …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÜU¢ ÜéUæ±¢æ) }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ „ï …¢¼ï

ãé» §„ }¢çS…Î à¢ÚèÈGU ÜïU Î¢»æ (²¢’Ýè „è{è) …¢çÝÏ¢ ãñ J ãGéÁG¢êÚï
ÐéÚÝêÚ, ÈñGU…Gï x¢‹…êÚ Ýï ²ã¢æ Ý}¢¢…ïG …G¢ïãÚ ¥Î¢

ÈGUÚ}¢¢§ü ãñ J ²ïã }¢çS…Îï }¢éÜUG g„ “Ï¢Ýê „éH}ñ ¢” ÜïU Ý¢}¢ „ï }¢é¼¥G¢ÚÈGU
ƒè v²êçæ ÜU ²ã¢æ ÜGUÏ¢èH» Ï¢Ýê „éH}ñ ¢ ¥¢Ï¢¢Î ƒ¢ J çã…Ú¼ ÜïU „œ¢Úã±ïæ
}¢ãèÝï 15 Ú…Ï¢éH }¢éÚÁ…Ï¢ ç„. 2 çã. (…Ý±Úè ç„. 624 §üG.) Ï¢

Ú¢ï…G à¢}Ï¢¢ (²¢’Ýè ãÈGU¼ï ÜïU Ú¢ï…G) }¢ïÚï ¥¢ÜGU¢ Ýï
²ã¢æ ÐÚ ¥|¢è …G¢ïãÚ ÜUè Î¢ï Úv¥G¼ ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢§ü ƒè çÜU ¼ãG±èHï
çÜGUÏH¢ ÜU¢ ãGév}¢ Ý¢ç…GH ã¢ï x¢²¢, Ï¢çÜGU²¢ Î¢ï Úv¥G¼ Ï¢ñ¼éËH¢ã
à¢ÚèÈGU ÜUè ¼GÚÈGU }¢éæã ÜUÚ ÜïU ¥Î¢ ÈGUÚ}¢¢§üæ J §„ ±…ã „ï §„ ÜU¢
Ý¢}¢ }¢çS…Îï çÜGUÏH¼ñÝ (²¢’Ýè Î¢ï çÜGUÏH¢ï ±¢Hè }¢çS…Î) ãé±¢ J
ãG…Úï ¥S±Î
Ï¢¼G¢ñÚï ²¢Îx¢¢Ú ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH Ýï Ï¢ñ¼éH }¢éÜGUg„ ÜUè ¼GÚÈGU Îè±¢Ú
}¢ïæ çÜGUÏHï ÜU¢ çÝà¢¢Ý Ï¢Ý¢ çÎ²¢ ƒ¢ ¥¢ñÚ §„ }¢ïæ “¥¢²¢¼ï ¼ãG±èHï
çÜGUÏH¢” ÝvGà¢ ÜUÚ Îè ƒè, ¥G¢çà¢ÜGUèÝï …G¢§ÚèÝ §„ çÝà¢¢Ý ÜU¢ï |¢è
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢„ ÜUÚ ÜïU Ï¢ÚÜU¼ ãG¢ç„H ÜUÚ¼ï ƒï J ¥Ï¢ ±¢ïã Îè±¢Ú à¢ÚèÈGU ãÅ¢
Îè x¢§ü ãñ ¥¢ñÚ „Îí ÎÚ±¢…Gï ÜUè …¢çÝÏ¢ À¼ ÐÚ çÜGUÏH» ¥Ã±H ÜUè
„}¼ ÜïU §…Gã¢Ú ÜïU çH²ï }¢é„ËHï ÜU¢ ÝvGà¢ Ï¢Ý¢ çÎ²¢ x¢²¢ ãñ J
…Ï¢Hï ©ãGéÎ }¢ÎèÝ» }¢éÝÃ±Ú¢ ÜUè …¢çÝÏ¢ï
çà¢}¢¢H ±¢ÜGïU¥G ²ïã »ÜU çÝã¢²¼ ãè }¢éÜUG g„ Ðã¢ÇG ãñ J ãG…ÚG ¼ï …Ï¢Hï ©ãGéÎ
„çÄ²ÎéÝ¢ ¥Ï¢ê ¥GÏ„ çÏ¢Ý …Ï¢í „ï çÚ±¢²¼ ãñ çÜU

„ÚÜU¢Úï }¢ÎèÝ¢, Ú¢ãG¼ï ÜGUËÏ¢¢ï „èÝ¢ Ýï ÈGUÚ}¢¢²¢ :
²¢’Ýè “²ïã ©ãGéÎ Ðã¢ÇG ã}¢ „ï }¢ãGÏÏ¢¼

ÜUÚ¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ã}¢ §„ „ï }¢ãGÏÏ¢¼ ÜUÚ¼ï ãñæ J (}¢…GèÎ ÈGUÚ}¢¢²¢ :)

¥¢ñÚ ²ïã …‹Ý¼ ÜïU ÎÚ±¢…G¢ïæ }¢ïæ „ï »ÜU ÎÚ±¢…Gï ÐÚ ãñ …Ï¢ çÜU »ïGÚ
…¢ï ã}¢ „ï Îéà}¢Ýè ÜUÚ¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ã}¢ ©„ï Îéà}¢Ý „}¢Û¢¼ï ãñæ, ±¢ïã
…ã‹Ý}¢ ÜïU ÎÚ±¢…G¢ï }¢ïæ „ï »ÜU ÎÚ±¢…Gï ÐÚ ãñ J”
…Ï¢Hï »ïGÚ ©ãGéÎ Ðã¢ÇG ÜïU „¢}¢Ýï …éÝêÏ¢ (South) ÜUè
¼GÚÈGU }¢vÜU» }¢éÜUÚü}¢¢ ÜïU Ú¢S¼ï }¢ïæ ±¢ÜïGU¥G ãñ

ç…„ï „ÚÜU¢Úï Ý¢}¢Î¢Ú Ýï ¥ÐÝ¢ Îéà}¢Ý ÜGUÚ¢Ú
ãG…Úï ¥S±Î
çÎ²¢ ãñ J }¢¢’Hê}¢ ãé±¢ …}¢¢Î¢¼ (²¢’Ýè Æ¢ï„ ™è…G¢ïæ) }¢ïæ |¢è
}¢ãGÏÏ¢¼ ± ¥GÎ¢±¼ ÜUè ÜñUçÈGUÄ²¼ Ð¢§ü …¢¼è ãñ J
}¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ã¢MÝ
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ã¢MÝ ÜU¢ }¢…G¢Úï ÐéÚ
¥‹±¢Ú …Ï¢Hï ©ãGéÎ ÐÚ ±¢ÜGïU¥G ãñ J }¢x¢Ú ¥ÈGU„¢ï„ ! ¥Ï¢ §„
ÜUè ç…G ² ¢Ú¼ Ï¢ï ã G Î }¢é ç àÜUH ãñ , Ðã¢ÇG Üï U Ýè™ï ãè „ï
“ ” ¥G…üG ÜUÚ Îèç…²ï J
}¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…G¢
¥¢Ð x¢G…G±» ©ãGéÎ (ç„. 3 ãè.) }¢ïæ à¢ãèÎ
ãé» ƒï , ¥¢Ð ÜU¢ }¢…G¢Úï ÈGU¢§ÁG¢éH ¥‹±¢Ú ©ãGéÎ à¢ÚèÈGU
ÜïU ÜGUÚèÏ¢ ±¢ÜGïU¥G ãñ J „¢ƒ ãè ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ }¢éS¥GÏ¢ çÏ¢Ý ©G}¢ñÚ
¥¢ñÚ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý …ãGà¢

ÜïU }¢…G¢Ú¢¼ |¢è ãñæ J Ýè…G x¢G…G±» ©ãGéÎ }¢æï 70 „ãG¢Ï¢»
çÜUÚ¢}¢ Ýï …¢}¢ï à¢ã¢Î¼ Ý¢ïà¢ çÜU²¢ ƒ¢ J ©Ý }¢ïæ „ï

Ï¢ïà¢¼Ú à¢éãÎ¢» ©ãGéÎ |¢è „¢ƒ ãè Ï¢Ýè ãé§ü ™¢Ú Îè±¢Úè }¢ïæ ãñæ J
Ï¢¢’…G à¢éãÎ¢» ©ãGéÎ ÜïU }¢…G¢Ú¢¼ ÜUè çÝà¢¢Ý Îãè
§Ý }¢ïæ „ï ™‹Î à¢éãÎ¢» çÜUÚ¢}¢ ÜUè

}¢éÏ¢¢ÚÜU ÜGUÏ¢íïæ „çÄ²ÎéÝ¢ ¥}¢èÚï ãG}…G¢ ÜUè à¢ã¢Î¼ x¢¢ã
„ï “„çÄ²Îéàà¢éãÎ¢ ¥}¢èÚï ãG}…G¢ SÜUêH” ÜUè Îê„Úè …¢çÝÏ¢ »ÜU
ãG…Úï ¥S±Î
À¢ïÅè „è Í¢¢Åè ÐÚ ãñæ ç…„ ÜïU çx¢Îü ¼éÜU¢ïZ Ýï »ÜU ™¢Ú Îè±¢Úè ¼¢’}¢èÚ
ÜUÚ±¢ Îè ƒè J ©„ ™¢Ú Îè±¢Úè ÜU¢ï ãG¢H ãè }¢ïæ }¢…GèÎ Ï¢éH‹Î ÜUÚ çÎ²¢
x¢²¢ ãñ J ²ïã »ÜU À¢ïÅ¢ „¢ ÜGUçÏ¢íS¼¢Ý ãñ ç…„ }¢ïæ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
¥G}¢í çÏ¢Ý …}¢êãG , ¥¢Ð ÜïU »ÜU x¢GéH¢}¢
¥¢ñÚ ¥¢Ð ÜïU »ÜU |¢¼è…ï ÜUè }¢éÏ¢¢ÚÜU ÜGUÏ¢íïæ ãñæ J ÐãHè
Ï¢¢Ú ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥G}¢í çÏ¢Ý …}¢êãG ¥¢ñÚ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý ¥G}¢í çÏ¢ÝéH ãGÚ¢}¢ ÜU¢ï §ÜUnï »ÜU
ÜGUÏ¢í }¢ïæ ÎzGÝ çÜU²¢ x¢²¢ ƒ¢, }¢x¢Ú …Ï¢ ¼ÎÈGUèÝï Ý¢ñ ãé§ü ¼¢ï §Ý ÜU¢ï
¥GH¢çãGÎ¢ ¥GH¢çãGÎ¢ ÜGUÏ¢í¢ïæ }¢ïæ }¢é‹¼çÜGUH çÜU²¢ x¢²¢ J “±¢çÜGUÎè” …Ï¢Hï ©ãGéÎ
ÜïU ÜGU¢ñH ÜïU }¢é¼G¢çÏ¢ÜGU §„ ÜGUçÏ¢íS¼¢Ý }¢ïæ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¶G¢çÚ…¢

çÏ¢Ý …ñGÎ, ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ „¢’Î çÏ¢Ý ÚÏ¢è¥G, ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
Ý¢ñ’}¢¢Ý çÏ¢Ý }¢¢çHÜU ¥¢ñÚ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎ¢ çÏ¢Ý ãGSãG¢„

|¢è }¢ÎÈGUêÝ ãñæ J
§„ ÜïU §GH¢±¢ }¢…GèÎ Î¢ï „ãG¢Ï¢» çÜUÚ¢}¢ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢
¥Ï¢éH ²}¢Ý ¥¢ñÚ ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¶GËH¢Î çÏ¢Ý ¥G}¢í çÏ¢Ý

…}¢êãG |¢è ±ãèæ ¥¢Ú¢}¢ ÈGUÚ}¢¢ ãñæ J
ãGéÁG¢êÚï ¥vGÎ„ ãÚ „¢H ÜïU à¢éM¥G }¢ïæ
ÜéUGÏ¢êÚï à¢éãÎ¢» ©ãGéÎ ÐÚ ¥¢¼ï ¥¢ñÚ ÈGUÚ}¢¢¼ï :

(²¢’Ýè „H¢}¢¼è ã¢ï ¼é}¢
ÐÚ ¼é}ã¢Úï „Ï¢í ÜU¢ Ï¢ÎH¢ ¼¢ï çÐÀH¢ Í¢Ú v²¢ ãè wG¢êÏ¢ ç}¢H¢ !)
ãG…Úï ¥S±Î
à¢éãÎ¢» ©ãGéÎ ÜU¢ï „H¢}¢ ÜUÚÝï ÜUè ÈGU…GèH¼
ãG…GÚ¼ï „çÄ²ÎéÝ¢ à¢ñ¶G ¥GÏÎéH ãGÜGU }¢éãGçg¯ï ÎïãË±è
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ÝvGH ÜUÚ¼ï ãñæ : …¢ï à¢wG„ ©Ý à¢éãÎ¢» ©ãGéÎ „ï x¢é…GÚï
¥¢ñÚ §Ý ÜU¢ï „H¢}¢ ÜUÚï ²ïã çÜGU²¢}¢¼ ¼ÜU ©„ ÐÚ „H¢}¢ |¢ï…¼ï
Úã¼ï ãñæ J à¢éãÎ¢» ©ãGéÎ ¥¢ñÚ çÏ¢H wG¢é„ê„ }¢…G¢Úï
„çÄ²Îéàà¢éãÎ¢ „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…G¢ „ï Ï¢¢Úã¢ …±¢Ï¢ï
„H¢}¢ ÜUè ¥¢±¢…G „éÝè x¢§ü ãñ J …Ï¢Hï ©ãGéÎ
„çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…G¢ ÜUè ç¶GÎ}¢¼ }¢ïæ „H¢}¢

¼…ü}¢¢ : „H¢}¢ ã¢ï ¥¢Ð ÐÚ »ï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…G¢ J „H¢}¢

ã¢ï ¥¢Ð ÐÚ »ï }¢¢ïãG¼Ú}¢ ™™¢ Ú„êHéËH¢ã ÜïU , „H¢}¢ ã¢ï

¥¢Ð ÐÚ »ï ¥G}}¢ï Ï¢éÁG¢éx¢ü±¢Ú ¥ËH¢ã ÜïU ÝÏ¢è ÜïU, „H¢}¢ ã¢ï ¥¢Ð ÐÚ »ï ™™¢
ãG…Úï ¥S±Î
¥ËH¢ã ÜïU }¢ãGÏ¢êÏ¢ ÜïU , „H¢}¢ ã¢ï ¥¢Ð ÐÚ »ï ™™¢
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
}¢éS¼GÈGU¢ ÜïU, „H¢}¢ ã¢ï ¥¢Ð ÐÚ »ï „ÚÎ¢Ú à¢ãèÎ¢ïæ ÜïU
¥¢ñÚ »ï à¢ïÚ ¥ËH¢ã ÜïU ¥¢ñÚ à¢ïÚ ©„ ÜïU Ú„êH ÜïU , „H¢}¢
ã¢ï ¥¢Ð ÐÚ »ï „çÄ²ÎéÝ¢ ¥GÏÎéËH¢ã çÏ¢Ý …ãGà¢ J „H¢}¢ ã¢ï ¥¢Ð ÐÚ

»ï }¢éS¥GÏ¢ çÏ¢Ý ©G}¢ñÚ J „H¢}¢ ã¢ï »ï

à¢éã Î¢» ©ãG é Î ¥¢Ð „|¢è ÐÚ ¥¢ñ Ú ¥ËH¢ã ÜUè Úã}¢¼ï æ ¥¢ñ Ú Ï¢ÚÜU¼ï æ J
à¢éãÎ¢» ©ãGéÎ ÜU¢ï }¢Á¢}¢ê§üG „H¢}¢
¼…ü}¢¢ : „H¢}¢ ã¢ï ¥¢Ð ÐÚ »ï à¢ãèÎ¢ï ! »ï ÝïÜU Ï¢wG¼¢ï !

ãG…Úï ¥S±Î
»ï à¢ÚèÈGU¢ï »ï „ÚÎ¢Ú¢ï ! »ï }¢é…S„}¢ï ç„ÎìÜGU¢ï ±ÈGU¢ !
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
„H¢}¢ ã¢ï ¥¢Ð ÐÚ »ï }¢é…¢çãÎ¢ï ! ¥ËH¢ã ÜUè Ú¢ã }¢ïæ ç…ã¢Î ÜU¢ ãGÜUG ¥Î¢ ÜUÚÝï ±¢H¢ï !
{ ¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢éH §ü}¢¢Ý : „H¢}¢¼è ã¢ï ¼é}¢ ÐÚ ¼é}ã¢Úï „Ï¢í ÜU¢ Ï¢ÎH¢ ¼¢ï çÐÀH¢ Í¢Ú v²¢ ãè
wG¢êÏ¢ ç}¢H¢ } „H¢}¢ ã¢ï »ï à¢é ã Î¢»
©ãGéÎ ¥¢Ð „|¢è ÐÚ ¥¢ñÚ ¥ËH¢ã ÜUè ÚãG}¢¼ïæ ¥¢ñÚ Ï¢ÚÜU¼ïæ Ý¢ç…GH ã¢ïæ J
¼G¢çHÏ¢ï x¢G}¢ï }¢ÎèÝ¢ ±

Ï¢ÜGUè¥G ± }¢x¢GçÈGUÚ¼ ±
Ï¢ï çãG„¢Ï¢ …‹Ý¼éH çÈGUÚÎ¢ñ„ }¢ïæ
¥¢ÜGU¢ ÜU¢ ÐÇG¢ï„

»ÜU ™éÐ „¢ï100 „é¶
28 à¢Ã±¢HéH }¢éÜUÚü}¢, ç„. 1433 ãè.

16-9-2012
ãG…Úï ¥S±Î
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ
ãG…Úï ¥S±Î
x¢G¢Úï ¯¢ñÚ

Aashiqan e Rasool Ki 130 Hikayaat Ma Makkay Madinay Ki Ziyaratain (In Hindi)

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Aashiqan e Rasool Ki 130 Hikayaat Ma Makkay Madinay Ki Ziyaratain (In Hindi)

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

ÜU¢’Ï¢¢ à¢ÚèÈGU ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜUè çãGÜU¢²¢¼ }¢¥G }¢vÜïU }¢ÎèÝï ÜUè ç…G²¢Ú¼ïæ „Ï…G x¢é}Ï¢Î A-1

çÜU¼¢Ï¢ ÐÉGÝï ÜUè Îé¥G¢

Îé¥G¢ ÐÉG Hèç…²ï …¢ï ÜéUÀ ÐÉGïæx¢ï ²¢Î Úãïx¢¢ J

²ïã çÜU¼¢Ï¢ à¢ñ¶ïG ¼GÚèÜGU¼, ¥}¢èÚï ¥ãHï „é‹Ý¼, Ï¢¢çÝ²ï Î¢’±¼ï

x¢ = ¶= ÜU = ÜGU = ÈGUU= x¢G = ’=

Ý¢x¢Ú ±¢ÇG¢, }¢õÝ Ú¢õÇ, Ï¢Ú¢ïÇ¢, x¢é…Ú¢¼, ¥H çã‹Î

Î¢ñÚ¢Ýï }¢é¼G¢H¥G¢ …GMÚ¼Ý ¥‹ÇÚ H¢§Ý ÜUèç…²ï, §à¢¢Ú¢¼ çH¶ ÜUÚ

©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢ ©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢

}¢çS…Îï çÜGUÏH¼ñÝ Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã }¢…G¢Úï }¢ñ}¢êÝ¢ }¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…¢ 1

Î¢ñÚ¢Ýï }¢é¼G¢H¥G¢ …GMÚ¼Ý ¥‹ÇÚ H¢§Ý ÜUèç…²ï, §à¢¢Ú¢¼ çH¶ ÜUÚ

©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢ ©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢

}¢çS…Îï çÜGUÏH¼ñÝ Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã }¢…G¢Úï }¢ñ}¢êÝ¢ }¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…¢ 2

}¢çS…Îï çÜGUÏH¼ñÝ Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã }¢…G¢Úï }¢ñ}¢êÝ¢ }¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…¢ 3

Ý¢}¢ çÜU¼¢Ï¢ : ¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜUè 130 çãGÜU¢²¢¼

}¢¢ïç}¢Ý ÐêÚ¢, Ý¢x¢ÐêÚ ÈGU¢ïÝ : 9326310099 …Ï¢Hï ©ãGéÎ

$$... ãéÏ¢Hè : A.J. }¢é{H ÜU¢ï}ÐHïv„, A.J. }¢é{H Ú¢õÇ,

¥¢õËÇ ãéÏ¢Hè, ÜUÝ¢üÅÜU - 08363244860

ãñGÎÚ¢Ï¢¢Î, (040) 2 45 72 786

©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢ ©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢

{ 1} Ú¢ñ…G» Ð¢ÜU „ï çÏ¢à¢¢Ú¼ 12 {29} Î„üï ãGÎè¯ï Ð¢ÜU ÜU¢ ¥‹Î¢…G 43

}¢çS…Îï çÜGUÏH¼ñÝ Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã }¢…G¢Úï }¢ñ}¢êÝ¢ }¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…¢ 5

©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢ ©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢

{61} ¥Ý¢ï¶¢ ÜU¢ïÉGè 80 {80} ãÚ çÎH ¥G…Gè…G ¶GHèÈGU¢ 115

Îé¥G¢ ÜGUÏ¢êH Ý ã¢ïÝï ÜUè çãGv}¢¼ïæ

97 {92} Àï H¢¶ }¢ïæ „ï ç„ÈüGU Àï ! 137

„ÈGUÚï ãG… ÜïU Ï¢ïã¼ÚèÝ ã}¢ „ÈGUÚ

}¢çS…Îï çÜGUÏH¼ñÝ Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã }¢…G¢Úï }¢ñ}¢êÝ¢ }¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…¢ 6

©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢ ©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢

{ 98} ¥¢’H¢ ãG…ÚG ¼ ÜïU ±¢çHÎï çx¢Ú¢}¢è ÜU¢ï wG¢„

{ 117} „¢æÐ Ýé}¢¢ ç…‹Ý Ýï ãG…Úï ¥S±Î ™ê}¢¢

}¢çS…Îï çÜGUÏH¼ñÝ Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã }¢…G¢Úï }¢ñ}¢êÝ¢ }¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…¢ 7

©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢ ©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢

¼G±¢ÈGU Ý}¢¢…G ÜUè ¼GÚãG ãñ

217 ¶GÎè…¼éH ÜéUÏ¢í¢ ÜU¢ }¢ÜU¢Ýï …‹Ý¼ çÝà¢¢Ý 239

}¢çS…Îï çÜGUÏH¼ñÝ Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã }¢…G¢Úï }¢ñ}¢êÝ¢ }¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…¢ 8

©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢ ©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢

}¢ÎèÝï ÜU¢ï ²¯çÚÏ¢ ÜUãÝ¢ x¢éÝ¢ã ãñ 252

Î¢ïÝ¢ïæ x¢é}Ï¢Î¢ïæ }¢ïæ »ÜU À¢ïÅ¢ „¢ „êÚ¢¶G Ú¶¢ x¢²¢ 280

}¢çS…Îï çÜGUÏH¼ñÝ Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã }¢…G¢Úï }¢ñ}¢êÝ¢ }¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…¢ 9

©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢ ©G‹¢±¢Ý „ÈGUãG¢

(6) }¢çS…Îï „évG²¢ 301

(10) }¢çS…Îï }¢àÚÏ¢¢ ©}}¢ï §Ï¢í¢ãè}¢ }¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…G¢ 322

(15) }¢çS…Îï }¢¢§Î¢ 309 }¢¢¶G…G¢ï }¢Ú¢…ï¥G 327

}¢Ý¢ç„ÜïU ãG… „è¶Ýï ÜïU çH²ï }¢v¼Ï¢¼éH }¢ÎèÝ¢ ÜUè

}¢çS…Îï çÜGUÏH¼ñÝ Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã }¢…G¢Úï }¢ñ}¢êÝ¢ }¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…¢ 10

¥G¢çà¢ÜGU¢Ýï Ú„êH ÜUè 130 çãGÜU¢²¢¼

…¢¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ¥ËH¢ã ÜUè Ï¢¢Úx¢¢ã }¢ïæ Ðãéæ™¢¼¢ ãñ ¼¢ï

}¢çS…Îï çÜGUÏH¼ñÝ Ú¢ñ…G¼éH …‹Ýã }¢…G¢Úï }¢ñ}¢êÝ¢ }¢…G¢Úï „çÄ²ÎéÝ¢ ãG}…¢ 11

…G¢§ÚèÝï }¢ÎèÝ¢ ÜUè 51 çãGÜU¢²¢¼

ãé G Á G ¢ ê Ú ãG ¢ ç…G Ú ã¢ï æ ¥¢ñ Ú çÈUÚ

¥ËH¢ã „ï }¢é¥G¢ÈGUè ™¢ãïæ ¥¢ñÚ

¼¢ï …GMÚ ¥ËH¢ã ÜU¢ï Ï¢ãé¼ ¼¢ñÏ¢¢

²¢ Ú„êHËH¢ã ! }¢ñæ Ýï ¥ÐÝï ªÐÚ ÁG¢éË}¢

{2} ÎÚï Ú„êH ÐÚ ãG¢ç…GÚ ã¢ïÝï ±¢H¢ Ï¢wGà¢¢ x¢²¢

¥ËH¢ã ¼¥G¢H¢ Ýï ¥¢Ð ÐÚ …¢ï „Ó™è çÜU¼¢Ï¢

¼…ü}¢» ÜU‹ÁG¢H é §ü}¢¢Ý : ¥¢ñÚ ¥x¢Ú

…Ï¢ ±¢ïã ¥ÐÝè …¢Ý¢ïæ ÐÚ ÁG¢éË}¢

ÜUÚÝï ±¢H¢ }¢ïãÚÏ¢¢Ý Ð¢»æ J

ãG¢ç…GÚï ÎÚÏ¢¢Ú ãæê ¥¢ñÚ ¥¢Ð ÜU¢ï ¥ËH¢ã

¼…ü}¢¢ : (1)......»ï ±¢ïã Ï¢ïã¼ÚèÝ …G¢¼ ç…„ ÜU¢ }¢éÏ¢¢ÚÜU ±é…êÎ

¥¢Ð ( ) ¥¢Ú¢}¢ ÈGUÚ}¢¢ ãñæ ! ç…„ }¢ïæ Ð¢ÜU Î¢}¢Ýè,

±¢ïã ¥G¢çà¢ÜïGU Ú„êH ÜU¢ÈGUè ÎïÚ ¼ÜU §Ý ¥à¥G¢Ú ÜUè ¼ÜUÚ¢Ú

Ï¢wGà¢±¢Ý¢ }¢éÛ¢ „ï ¥G¢„è ÜU¢ Ú±¢ ã¢ïx¢¢ çÜU„ï !