Vous êtes sur la page 1sur 180

Perhitungan Penulangan Balok

Perhitungan Tulangan Lentur Balok

Penulangan yang di rencanakan adalah Balok 44

Data Perencanaan :

bw = 300 mm Tul. Utama = 16 mm

h = 550 mm Tul. Begel = 10 mm

p = 40 mm fc' = 30 Mpa → β1 = 0.850

hf = 120 mm fy = 390 Mpa

L = 8000 mm fys = 240 Mpa

lkolom = 400 mm

Ln = L + (½ . bw + ½ . bw)

8000 + (½ . 300 + ½ . 300) = 8300 mm

d' = selimut beton - Tul. Begel - ½. Tul. Utama

= 40 + 10 + 1/2 x 16

= 58.0 mm

d = h - d'

= 550 - 58.0

= 492 mm

130
Penulangan Geser Balok

· Menghitung Mpr (Moment Probable Capacities)

Geser rencana akibat gempa pada balok dihitung dengan

mengansumsikan sendi plastis terbentuk di ujung-ujung balok dengan

tegangan tulangan lentur balok yang diperkuat mencapai 1,25 fy, dan

faktor reduksi kuat lentur Ø=1.

a).Kapasitas momen ujung balok apabila struktur bergoyang ke kanan

Kondisi 1 (searah jarum jam)

1.25 . As . fy 1.25 x 804.6 x 390


a = =
0.85 . fc' . b 0.85 x 30 x 300
= 51.271709 mm

a
Mpr+ = 1.25 x .As . fy d -
2

51.27
Mpr+ = 1.25 x 804.57 x 390.0 492.00 - x 10-6
2

= 182.921 kN-m

Kondisi 2 (berlawanan arah jarum jam)

1.25 . As . fy 1.25 x 804.6 x 390


a = = = 51.27 mm
0.85 . fc' . b 0.85 x 30 x 300

a
Mpr- = 1.25 x .As . fy d -
2

51.27
Mpr- = 1.25 x 804.57 x 390.0 492.00 - x 10-6
2

= 182.921 kN-m

b).Kapasitas momen ujung balok apabila struktur bergoyang ke kiri

Kondisi 3 (searah jarum jam)

1.25 . As' . fy 1.25 x 804.6 x 390


a = = = 51.27 mm

109
a = = = 51.27 mm
0.85 . fc' . b 0.85 x 30 x 300

a
Mpr+ = 1.25 x .As' . fy d -
2

51.27
Mpr+ = 1.25 x 804.57 x 390.0 492.00 - x 10-6
2

= 182.921 kN-m

Kondisi 4 (Berlawanan arah jarum jam)

1.25 . As' . fy 1.25 x 804.6 x 390


a = = = 51.27 mm
0.85 . fc' . b 0.85 x 30 x 300

a
Mpr- = 1.25 x .As' . fy d -
2

51.27
Mpr- = 1.25 x 804.57 x 390.0 492.00 - x 10-6
2

= 182.921 kN-m
Balok Induk

6.7 8
mm

Mpr_1 Mpr_2

Mpr_4 Mpr_3

Mpr 1 = 182.92 kNm Mpr 3 = 182.92 kNm

wu = 132.68 kN

wu = -132.85 kN

110
8

132.85 kN 132.68 kN
akibat beb. gravitasi 1,2 D + 1,0 L

Ve kiri Ve kanan

Mpr1 + Mpr3 Mpr1 + Mpr3

ln ln
akibat gempa ke kiri
45.73034 kN -45.7303 kN

178.5803 kN

Vu (d) Vu (2h)

86.94966 kN

Gambar 4.9 Desain gaya geser gempa akibat goyangan gempa ke kiri

-. Akibat Gempa ke kiri


Ve kiri = Vgravitasi + Vgempa

Mpr_1 + Mpr_3
= Vgravitasi +
ln

182.92 + 182.92
= 132.85 +
8

= 178.58 kN
Ve kanan = Vgravitasi + Vgempa

Mpr_1 + Mpr_3
= Vgravitasi -
ln

182.92 + 182.92
= 132.68 -
8

= 86.9497 kN

111
Balok Induk

8m
6.7 m

Mpr_1 Mpr_2

Mpr_4 Mpr_3

Mpr 4 = 182.9213 Mpr 2 = 182.9213

wu = 132.68 kN

wu = -132.85 kN

132.85 kN -132.68 kN
akibat beb. gravitasi 1,2 D + 1,0 L

Ve kiri Ve kanan

Mpr4 + Mpr2 Mpr4 + Mpr2

ln ln
akibat gempa ke kanan
-45.7303 kN 45.73034 kN

-86.9497 kN
Vu (2h) Vu (d)

87.11966 kN

Gambar 4.10 Desain gaya geser gempa akibat goyangan gempa ke kanan

-. Akibat Gempa ke kanan


Ve kanan = Vgravitasi + Vgempa

112
Mpr_2 + Mpr_4
= Vgravitasi +
ln

182.92 + 182.92
= 132.85 +
8

= 178.58 kN

Ve kiri = Vgravitasi + Vgempa

Mpr_2 + Mpr_4
= Vgravitasi +
ln

182.92 + 182.92
= 132.85 +
8

= 87.1197 kN

● Tulangan geser pada daerah sendi plastis (joint 358)


4000 - 492
Vu(d) = 178.58 -
4000

= 178.58 - 0.877

= 177.70 kN

Vc = 0 apabila memenuhi ketentuan pada SNI 2847-2013 pasal 21.5.4.2

a. Gaya geser akibat gempa saja ( akibat Mpr ) > 0.5 total geser

(akibat Mpr + beban grafitasi )

b. gaya aksial tekan < Ag.f'c/10

cek : Mpr = 45.73 < 0.5 x 178.580 = 89.290


√(𝑓𝑐′)
Vc = 0.17 x x bw x d

= 0.17 x 5.477 x 300 x 492

= 137434.544 N = 137.434544 kN
Vu (d) 177.703
Vs = - Vc = - 137.434544 = 99.5032 kN
ф 0.75

113
Direncanakan tulangan sengkang φ 10 2 kaki )

Av . fy .d (2.¼.π.122)x 240 x 492.00


s = = = 186.311 mm
Vs 99.503

Persyaratan spasi maksimum pada daerah gempa SNI 2847-2013 pasal


21.5.3.2, Smaks sepanjang sendi plastis diujung balok 2h = 2 x 550

= 1100 mm, spasi maksimum tidak boleh melebihi :

d 492.0
-. = = 123
4 4

-. 6 x diameter tulangan utama = 6 x 16 = 96 mm

-. 120 mm
beff = 780 mm
5 Ø8
hf = 120 mm

20.7 8 D 16
55.0
2 Ø 10
20.7 2 KAKI

4 D 16

35.0
Gambar Tulangan geser pada daerah sendi plastis kanan

Jadi dipakai sengkang Ø 10 - 110 mm

Vs Av . fy .d (2.¼.π.122)x 240 x 492.0 x 10-3


= =
terpasang
s 110

= 168.686 kN

Vn = Vc + Vs terpasang

= 137.43 + 168.69

= 306.12 kN

ф Vn = 0.75 x Vn

114
= 0.75 x 306.12

= 229.59 kN > Vu (d) = 177.7 kN ....... aman

Kontrol kuat geser nominal menurut SNI 2847-2013 pasal 11.4.5.3

Vs maks ≤ 0.66 fc bw . d

Vs maks ≤ 0.66 x 35 x 300 x 492.0 x 10-3

168.69 kN < 576.32 kN ....... OK

● Tulangan geser pada daerah luar sendi plastis (joint 358)


4000 - 1100
Vu(2h) = 178.58 -
4000

= 178.58 - 0.725

= 177.855 kN

Vc = 0.17 fc' bw . d

= 0.17 35 x 300 x 492.0 x 10-3

= 148.45 kN
Vu (2h) 177.86
Vs = - Vc = - 148.45 = 88.7 kN
ф 0.75

Direncanakan tulangan sengkang φ 10 2 kaki )

Av . fy .d (2.¼.π.122) x 240 x 492.0 x 10-3


s = =
Vs 88.694
= 209.02 mm

Syarat jarak spasi sengkang maksimum pada daerah luar sendi plastis

menurut SNI 2847-2013 pasal 21.5.3.4 dan 21.5.3.3


d 492.0
- = = 246.0 mm
2 2

- 250 mm

Jadi dipakai sengkang Ø 10 - 145 mm

Vs Av . fy .d (3.¼.π.102)x 240 x 492.0 x 10-3


= =
terpasang

115
Vs
= =
terpasang
S 145

= 127.852 kN

Vn = Vc + Vs terpasang

= 148.446 + 127.852

= 276.298 kN

ф Vn = 0.75 x Vn

= 0.75 x 276.298

= 207.22 kN > Vu (2h) = 177.86 kN ....... aman


beff = 780 mm

hf = 120 mm 3 D 16

2 KAKI
55.0
2 Ø 10

6 D 16

35.0
Gambar Tulangan geser pada daerah luar sendi plastis kanan

Kontrol kuat geser nominal menurut SNI 2847-2013 pasal 11.4.5.3

Vs maks ≤ 0.33 fc' bw . d

Vs maks ≤ 0.33 35 x 300 x 492.0 x 10-3

127.852 kN < 288.160 kN ....... OK

● Tulangan geser pada daerah sendi plastis (joint 360)


4000 - 492
Vu(d) = 178.58 -
4000

= 178.58 - 0.8770

= 177.70 kN

Vc = 0 apabila memenuhi ketentuan pada SNI 2847-2013 pasal 21.5.4.2

116
a. Gaya geser akibat gempa saja ( akibat Mpr ) > 0.5 total geser

(akibat Mpr + beban grafitasi )

b. gaya aksial tekan < Ag.f'c/10

cek : Mpr = 46 > 0.5 x -87 = -43

Vc = 0.17 fc' bw . d

= 0.17 30 x 300 x 492.0 x 10-3

= 137434.544 N = 137.434544 kN
Vu (d) 177.703
Vs = - Vc = - 137.434544 = 99.503 kN
ф 0.75

Direncanakan tulangan sengkangφ 10 2 kaki )

Av . fy .d (2.¼.π.122)x 240 x 492


s = = = 186.311 mm
Vs 99.503

Persyaratan spasi maksimum pada daerah gempa SNI 2847-2013 pasal


21.5.3.2, Smaks sepanjang sendi plastis diujung balok 2h = 2 x 550

= 1100 mm, spasi maksimum tidak boleh melebihi :

d 492.0
-. = = 123
4 4

-. 6 x diameter tulangan utama = 6 x 22 = 132 mm

-. 150 mm
beff = 780 mm
5 Ø8
hf = 120 mm

20.7 8 D 16
55.0

2 Ø 10
20.7 2 KAKI

4 D 16

35.0
Gambar Tulangan geser pada daerah sendi plastis kiri

117
Jadi dipakai sengkang Ø 10 - 110 mm

Vs Av . fy .d (2.¼.π.122)x 240 x 492.0 x 10-3


= =
terpasang
s 110

= 168.686 kN

Vn = Vc + Vs terpasang

= 137.43 + 168.69

= 306.12 kN

ф Vn = 0.75 x Vn

= 0.75 x 306.12

= 229.59 kN > Vu (d) = 177.7 kN ....... aman

Kontrol kuat geser nominal menurut SNI 2847-2013 pasal 11.4.5.3

Vs maks ≤ 0.66 fc bw . d

● Vs maks ≤ 0.66 x 30 x 300 x 492.0 x 10-3

168.69 kN < 533.57 kN ....... OK

Tulangan geser pada daerah luar sendi plastis (joint 360)


4000 - 1100
Vu(2h) = 178.58 -
4000

= 178.58 - 0.725

= 177.855 kN

Vc = 0.17 fc' bw . d

= 0.17 30 x 300 x 492.0 x 10-3

= 137.43 kN
Vu (2h) 177.86
Vs = - Vc = - 137.43 = 99.706 kN
ф 0.75

Direncanakan tulangan sengkang φ 10 2 kaki )

Av . fy .d (2.¼.π.122) x 240 x 492.0 x 10-3


s = =
Vs 99.706

118
= 186.10 mm

Syarat jarak spasi sengkang maksimum pada daerah luar sendi plastis

menurut SNI 2847-2013 pasal 21.5.3.4 dan 21.5.3.3


d 492.0
- = = 246.0 mm
2 2

- 250 mm

119
beff = 780 mm

hf = 120 mm 3 D 16

2 KAKI
55.0
2 Ø 10

6 D 16

35.0
Gambar 4.14 Tulangan geser pada daerah luar sendi plastis kiri

Jadi dipakai sengkang Ø 10 - 145 mm

Vs Av . fy .d (2.¼.π.102)x 240 x 492.0 x 10-3


= =
terpasang
S 145

= 127.968 kN

Vn = Vc + Vs terpasang

= 137.435 + 127.968

= 265.403 kN

ф Vn = 0.75 x Vn

= 0.75 x 265.403

= 199.05 kN > Vu (2h) = 177.86 kN ....... aman

Kontrol kuat geser nominal menurut SNI 2847-2013 pasal 11.4.5.3

Vs maks ≤ 0.33 fc' bw . d

Vs maks ≤ 0.33 30 x 300 x 492.0 x 10-3

127.968 kN < 266.785 kN ....... OK

Dari hasil perhitungan dan ketentuan-ketentuan di atas maka dipasang

tulangan sengkang sebagai berikut :

120
● Joint 19

- Daerah sendi plastis = 2 kaki φ 10 - 110 mm

- Daerah luar sendi plasti = 2 kaki φ 10 - 145 mm

● Joint 17

- Daerah sendi plastis = 2 kaki φ 10 - 110 mm

- Daerah luar sendi plasti = 2 kaki φ 10 - 145 mm

2 kaki Ø 10 - 110 2 kaki Ø 10 - 145 2 kaki Ø 10 - 110


8 Ø 16 3 Ø 16 8 Ø 16

4 Ø 16 6 Ø 16 4 Ø 16
2h = 1100 mm 2h = 1100 mm

800.00
Gambar Tulangan Sengkang Pada Balok

Penulangan Torsi

Pada balok tinggi, pemasangan tulangan torsi perlu dilakukan untuk

menghindari puntir yang terjadi akibat besarnya beban gempa yang

terjadi. Berdasarkan SNI 2847-2013 Pasal 11.5.6, penulangan torsi harus

memenuhi syarat-syarat sebagai berikut:

- Pada tiap sudut sengkang harus terdapat minimal 1 buah tulangan

Longitudinal.

- Spasi maksimum antara tulangan longitudinal untuk torsi disekitar

perimeter tulangan sengkang adalah 300 mm.

- Diameter tulangan harus diambil dari yang terbesar dari 0,042 x spasi

terbesar sengkang dan 10 mm.

Pada Analisa penulangan lentur balok, diketahui bentang bersih terdekat

antara tulangan tarik dan tulangan tekan adalah 413,51 mm. Maka dari itu

121
,untuk memenuhi persyaratan spasi maksimum sebesar 300 mm, maka

tulangan longitudinal sebagai tulangan torsi. Sehingga jarak maksimum

antar diperlukan 1 tulangan longitudinal balok yang terjadi adalah sebesar

206,755 mmSedangkan untuk diameter tulangan, dengan spasi terbesar

yang yaitu 145 mm, maka 0,042 x 145 mm = 6,09 mm, direncanakan

digunakan Ø 10

beff = 780 mm
5 Ø8
hf = 120 mm

20.7 8 D 16
55.0
2 Ø 10
20.7 2 KAKI

4 D 16

35.0

Gambar Tulangan Torsi

122
Story Beam Load Loc P V2 V3 T M2 M3
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 0.2 1.24 -132.85 0.35 -3.183 0.16 -164.867
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 0.6 1.24 -130.69 0.35 -3.183 0.022 -112.159
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 1 1.24 -128.54 0.35 -3.183 -0.116 -60.313
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 1 0.34 -105.64 0.11 -4.622 0.016 -58.087
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 1.5 0.34 -102.94 0.11 -4.622 -0.038 -5.941
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 2 0.34 -100.25 0.11 -4.622 -0.092 44.857
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 2 -0.69 -71.89 0.16 -4.595 0.085 46.296
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 2.5 -0.69 -69.19 0.16 -4.595 0.006 81.565
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 3 -0.69 -66.5 0.16 -4.595 -0.074 115.486
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 3 -1.47 -45.66 0.07 -4.646 -0.015 116.332
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 3.5 -1.47 -42.97 0.07 -4.646 -0.048 138.491
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 4 -1.47 -40.28 0.07 -4.646 -0.081 159.302
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 4 -2.03 38.72 -0.05 3.409 0.003 159.366
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 4.5 -2.03 41.41 -0.05 3.409 0.029 139.335
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 5 -2.03 44.1 -0.05 3.409 0.056 117.956
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 5 -0.77 63.39 -0.15 4.274 -0.158 117.15
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 5.5 -0.77 66.09 -0.15 4.274 -0.082 84.78
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 6 -0.77 68.78 -0.15 4.274 -0.005 51.062
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 6 0.24 96.61 -0.17 5.113 -0.021 49.687
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 6.5 0.24 99.31 -0.17 5.113 0.065 0.707
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 7 0.24 102 -0.17 5.113 0.152 -49.621
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 7 3.14 128.37 -0.2 3.518 -0.091 -51.704
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 7.4 3.14 130.53 -0.2 3.518 -0.009 -103.484
LANTAI 2 B44 KOMBINASI3 7.8 3.14 132.68 -0.2 3.518 0.073 -156.127
4.2 Perhitungan Penulangan Kolom

4.2.1 Perhitungan Penulangan Lentur Kolom 16 D 32

Diketahui :

b = 1000 mm h'kolom = h kolom - h balok

h = 1000 mm = 4500 - 750 = 3750 mm

Tulangan sengkang Ø12 f'c = 30 MPa

Tulangan utama dipakaiD 32 fy = 390 MPa

Tebal selimut beton 40 mm

Dicoba tulangan D 32 mm

d = h - selimut beton - Ø sengkang - ½ Ø tulangan pokok

= 1000 - 40 - 12 - ½ 32

= 932.0 mm

d' = 1000 - 932.0 = 68.0 mm

● Luas Penampang kolom (Ag)

Ag = b . h

= 1000 x 1000

= 1000000 mm2

Maka dipakai tulangan 16 D 32 Ast = 12861 mm2


Dalam SNI 2847-2013 pasal 10.9.1, Luas tulangan Longitudinal, Ast , untuk

komponen struktur tekan non-komposit tidak boleh kurang dari 0,01Ag atau lebih

dari 0,08Ag

Periksa Rasio Tulangan Memanjang :

Ast 12861
ρg = = = 0.013
Ag 1000000

0,01 Ag < ρg = 0.013 < 0,08 Ag

162
● Beban Sentris

Po = 0,85 . f'c (Ag - Ast) + fy . Ast

= (0,85 .30 (1000000 - 12861,44) + 390 . 12861,44)10-3 = 30187.995 kN

Pn = 0,80 . Po фPn = 0.65 x 24150.396

= 0.80 . 30187.995 = 15697.757 kN

= 24150.396 kN

● Kondisi Seimbang

600. d 600 x 932.0


cb = = = 564.8 mm
600 + fy 600 + 390

ab = c . β

= 564.8 x 0.85

= 480.12 mm

ND1 = 0,85 . f'c . ab . b

= 0.85 x 30 x 480.121 x 1000 x 10-3

= 12243.09 kN
C = 0.003
s1 ND2

9 D 32 cb s2 ab ND1
ND3

1000 7 D 32 s3 ND4

9 D 32 s4 NT2

s5 NT1

s
1000
Gambar 4.17 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi seimbang 16 D 32

fy 390
εy = = = 0.00195
Es 200000

163
c - d' 564.8 - 68.0
εs1 = x ec = x 0.003
c 564.8

= 0.00264 > εy ; maka fs = fy= 390 MPa

ND2 = As1 x fs (5 D 32 )

= 4022.86 x 390 x 10-3 = 1568.91 kN

564.8 - 284.00
εs2 = x 0.003
564.8

= 0.00149 > εy ; maka fs = 390 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 390.000 x 10-3 = 627.57 kN

564.8 - 500.0
εs3 = x 0.003
564.8

= 0.00034 < εy ; maka fs = 0.00034 x 200000 = 68.884 MPa

ND4 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 68.884 x 10-3 = 110.84 kN

716.00 - 564.8
εs4 = x 0.003
564.848

= 0.00080 > εy ; maka fs = 0.00080 x 200000 = 160.56 MPa

NT1 = As8 x fs ( 5 D 32 )

= 4022.86 x 160.56 . 10-3 = 645.90 kN

932.00 - 564.8
εs9 = x 0.003
564.848

= 0.00195 = εy ; maka fs = 390 MPa

NT2 = As9 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.143 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

Pnb = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 - NT1 NT2

= 12243.09 + 1568.91 + 627.566 + 110.844 - 645.90 - 627.566

164
= 13276.948 kN

ф Pnb = 0.65 x 13276.948

= 8630.02 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(ND4 ).(h/2 - y2)}]

= 12243.09 1000 / 2 - 480.1 / 2 + 1568.91 + 645.902 x

1000 / 2 - 68.0 + 627.57 + 627.57 x 1000 / 2 - 284.0

+ 110.84 x 1000 / 2 - 500.0

10-3

= 3182461.631 + 956800.487 + 271108.389 + 54922.195 10-3

= 4465.293 kNm

фMnb = 0.65 x 4465.3

= 2902.4 kNm

Mnb 4465.2927
eb = = = 0.3363 m= 336.319 mm
Pnb 13276.948

● Kondisi Patah Desak (c > cb)

Dipakai nilai c = 600 mm

ab = c . β

= 600 x 0.85

= 510 mm

ND1 = 0,85 . f'c . a . b

= 0.85 x 30 x 510.0 x 1000 x 10-3

= 13005.00 kN
C = 0.003
s1 ND2

9 D 32 cb s2 ab ND1 ND3

1000 7 D 32 s3 ND4

9 D 32 s4 NT2

s5 NT1

s
1000
165
C = 0.003
s1 ND2

9 D 32 cb s2 ab ND1 ND3

1000 7 D 32 s3 ND4

9 D 32 s4 NT2

s5 NT1

s
1000
Gambar 4.18 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi patah desak 16 D 32

fy 390
εy = = = 0.00195
Es
200000

600 - 68
εs1 = x 0.003
600

= 0.00266 > εy ; maka fs = fy = 390 MPa

ND2 = As1 x fs (5 D 32 )

= 4022.857 x 390 x 10-3 = 1568.91 kN

600 - 284.00
εs2 = x 0.003
600

= 0.00158 < εy ; maka fs = fy = 390 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

600 - 500
εs3 = x 0.003
600

= 0.00050 < εy ; maka fs = 0.00050 x 200000 = 100.00 MPa

ND4 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 100.00 x 10-3 = 160.914 kN

716.0 - 600
εs4 = x 0.003
600

= 0.00058 < εy ; maka fs = 0.00058 x 200000 = 116 MPa

NT1 = As8 x fs (5 D 32 )

= 4022.86 x 116.00 x 10-3 = 466.651 kN

166
932 - 600
εs9 = x 0.003
600

= 0.00166 < εy ; maka fs = 0.00166 x 200000 = 332.00 MPa

NT2 = As9 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 332.00 x 10-3 = 534.235 kN

Pn = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 - NT1 - NT2

= 13005.000 + 1568.91 + 627.566 + 160.914 - 466.651 - 534.235

= 14361.507 kN

фPn = 0.65 x 14361.507

= 9334.98 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}] + {(ND5 + NT4).(h/2 - y3)}]

+ {(ND6 + NT5).(h/2 -y4)}] + {(ND7).(h/2 -y5)}]

+ {(ND8).(h/2 -y6)}]

= 13005.0 1000 / 2 - 510 / 2 + 1568.91 + 466.651 x

1000 / 2 - 68.0 + 627.57 + 534.24 x 1000 / 2 - 284.0

+ 160.91 x 1000 / 2 - 500.0 10-3

= 3186225 + 879364 + 250949.0 + 79957.1 10-3

= 4396.496 kNm

ф Mn = 0.65 x 4396.496

= 2857.72 kNm

Mn 4396.50
eb = = = 0.3061 m= 306.13 mm
Pn
14361.507

● Kondisi Patah Tarik (c < cb)

Dipakai nilai c = 400 mm

167
ab = c . β

= 400 x 0.85

= 340.0 mm

ND1 = 0,85 . f'c . a . b

= 0.85 x 30 x 340.0 x 1000 x 10-3

= 8670 kN
C = 0.003
s1 ND2

cb ab ND1

9 D 32 s2 ND3

1000 7 D 32 s3 NT3

9 D 32 s4 NT2

s5 NT1

s
1000tegangan dan regangan kolom kondisi patah tarik 16 D 32
Gambar 4.19 Diagram

fy 390
εy = = = 0.00195
Es
200000

400 - 68
εs1 = x 0.003
400

= 0.00249 < εy ; maka fs = = 390 MPa

ND2 = As1 x fs x (5 D 32 )

= 4022.857 x 390 x 10-3 = 1568.91 kN

400 - 284.00
εs2 = x 0.003
400

= 0.00087 < εy ; maka fs = 0.00087 x 200000 = 174 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 174.00 x 10-3 = 279.991 kN

500 - 400
εs3 = x 0.003
400

168
= 0.00075 < εy ; maka fs = 0.00075 x 200000 = 150 MPa

NT1 = As6 x fs (5 D 32 )

= 4022.86 x 150.000 x 10-3 = 603.43 kN

716 - 400
εs6 = x 0.003
400

= 0.00237 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT2 = As6 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390.000 x 10-3 = 627.566 kN

932 - 400
εs7 = x 0.003
400

= 0.00399 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT3 = As6 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390.000 x 10-3 = 627.566 kN

Pn = ND1 + ND2 + ND3 - NT1 - NT2 - NT3

NT6 - NT7

= 8670 + 1568.91 + 279.991 - 603.429 - 627.57 - 627.566

= 8660.345 kN

фPn = 0.65 x 8660.345

= 5629.224 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}]

= 8670.0 1000 / 2 - 340 / 2 + 1568.91 + 603.429 x

1000 / 2 - 68.0 + 279.99 + 627.57 x 1000 / 2 - 284.0

+ 627.6 x 1000 / 2 - 400.0 10-3

= 2861100 + 938452 + 196032.2 + 313382.9 10-3

= 4308.967 kNm

ф Mn = 0.65 x 4309.0

169
= 2800.829 kNm

Mn 4308.967
eb = = = 0.498 m = 498 mm
Pn 8660.345

● Kondisi Lentur Murni

Dicoba dipasang tulangan sebagai berikut :

Tulangan tekan As' = 9 D 32 = 7234.560 mm2

Tulangan tarik As = 7 D 32 = 5626.880 mm2

As 1 = 5 D 32 = 4019.200 mm2

As 2 = 2 D 32 = 1607.680 mm2

y1 = 40 + 12 + 1/2 32 = 68 mm

y2 = 68 + 216 = 284 mm

4019.2 x 68 + 1607.7 x 284


y = d' = = 129.72 mm
5626.880
C = 0.003

c s1 a ND1
ND2

9 D 32 s2 NT4

1000 7 D 32 s3 NT3

9 D 32 s4 NT2

s5 NT1

s
1000
Gambar 4.20 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi 1 lentur murni 16 D 32

Dimisalkan garis netral (c) > y1 maka perhitungan garis netral harus dicari

menggunakan persamaan :

0,85 . f'c . a . b + As' . fs' = As . fy

(c - d')
Substitusi nilai : fs' = x 600
c

170
(c - d')
(0,85 . f'c . a . b) + As' x 600 = As . fy
c

(0,85 . f'c . a . b) . c + As' (c - d') x 600 = As . fy . c

Substitusi nilai : a = β1.c

(0,85 . f'c . β1.c . b) . c +(cAs'


- d') 600 = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' - As. fy . c = 0

(0,85.f'c.β1.b) c2 + (600As' - As . fy).c - 600As'.d' = 0

0.85 x 30 x 0.85 x 1000 c2 + 600 x 5626.880 - 7234.560

x 390 c - 600 x 5626.880 x 129.7 = 0

21675 c2 + 554649.60 c - 437951324.2 = 0

dengan rumus ABC dapat dihitung nilai c :

-b + b2 - 4 a . c
c =
2.a

2
-554650 + 554650 - 4 x 21675 x 437951324.2
=
2 x 21675

-554649.6 + 6186923
= = 129.9 mm
43350

c = 129.9 mm

Karena nilai c < y2 maka dihitung nilai c sebenarnya berdasarkan persamaan

yang kedua.

Dicoba dipasang tulangan sebagai berikut :

Tulangan tarik As = 11 D 32 = 8850.286 mm2

Tulangan tekan As' = 5 D 32 = 4022.857 mm2

171
d' = 40 + 12 + 1/2 32 = 68 mm

d = 1000 - 68 = 932.0 mm
C = 0.003

c s1 a ND1
ND2

9 D 32 s2 NT4

1000 7 D 32 s3 NT3

9 D 32 s4 NT2

s5 NT1

s
1000
Gambar 4.21 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi 2 lentur murni 16 D 32

0,85 . f'c . a . b + As' . fs' = As . fy

(c - d')
Substitusi nilai : fs' = x 600
c

(c - d')
(0,85 . f'c . a . b) + As' x 600 = As . fy
c

(0,85 . f'c . a . b) . c + As' (c - d') x 600 = As . fy . c

Substitusi nilai : a = β1.c

(0,85 . f'c . β1.c . b) . c +(cAs'


- d') 600 = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' - As. fy . c = 0

(0,85.f'c.β1.b) c2 + (600As' - As . fy).c - 600As'.d' = 0

0.85 x 30 x 0.85 x 1000 c2 + 600 x 4022.857 - 8850.286

x 390 c - 600 x 4022.857 x 68.0 = 0

21675 c2 + -1037897.14 c - 164132571.4 = 0

dengan rumus ABC dapat dihitung nilai c :

-b + b2 - 4 a . c
c =
2.a

172
2
1037897 + -1037897 - 4 x 21675 x 164132571.4
=
2 x 21675

1037897.1 + 3912483.2
= = 114.196 mm
43350

c = 114.196 mm

Dihitung nilai a :

a = β.c

= 0.85 x 114.196 = 97.066 mm

ND1 = 0,85 . fc' . a . b

= 0.85 x 30 x 97.066 x 1000

= 2475.190 kN

ND2 = fs' . As'

(c - d')
= x 600 . As'
c

114.196 - 68.0
= x 600 x 4022.857 x 10-3
114.196

= 976.421 kN

NT1 = As x fy

= 4022.857 x 390 x 10-3

= 1568.91 kN

NT2 = As x fy

= 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN

NT3 = As x fy

= 1609.143 x 390 x 10-3

= 627.57 kN

NT4 = As x fy

173
= 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN

ND1+ND2 = NT1+NT2+NT3+NT4

2475.190 + 976.42 = 1568.91 + 627.566 + 627.566 + 627.566

3451.611 = 3451.611

ZND1 = c - a/2 ZNT4 = y6 - c

= 114.196 - 97.066 / 2 = 762.20 - 114.196

= 65.662 mm = 648.000 mm

ZND2 = c - y1

= 114.196 - 68

= 46.196 mm

ZNT1 = y3-c

= 284.000 - 114.196

= 169.804 mm

ZNT2 = y4 - c

= 330.2 - 284.000

= 46.196 mm

ZNT3 = y5 - c

= 546.2 - 284.000

= 262.196 mm

Mn = ((ND1.ZND1)+(ND2.ZND2)+(NT1.ZNT2)+(NT2.ZNT2)+(NT3.ZNT3) +

(NT4.ZNT4)

= 2475.190 x 65.6625 + 976.421 x 46.196 + 1568.91 x 169.804

+ 627.566 x 46.196 + 627.566 x 262.196 + 627.566 x 648.000

10-3

174
= 1074.240 kNm

ф Mn = 0.65 x 1074.240

= 698.256 kNm

Tabel 4.1 Diagram Interaksi kolom 16 D 32


16 D 32
Kondisi
ф Pn (kN) ф Mn (kNm)

Sentris 15697.76 0

Patah Desak 9134.98 3007.722

Balance 7730.02 3202.440

Patah Tarik 4879.224 2900.829

Lentur 0 1048.256

175
4.2.2 Perhitungan Penulangan Lentur Kolom 20 D 32

Diketahui :

b = 1000 mm h'kolom = h kolom - h balok

h = 1000 mm = 4500 - 750 = 3750 mm

Tulangan sengkang Ø 12 f'c = 30 MPa

Tulangan utama dipakaiD 32 fy = 390 MPa

Tebal selimut beton 40 mm

Dicoba tulangan D 32 mm

d = h - selimut beton - Ø sengkang - ½ Ø tulangan pokok

= 1000 - 40 - 12 - ½ 32

= 932.0 mm

d' = 1000 - 932.0 = 68.0 mm

● Luas Penampang kolom (Ag)

Ag = b . h

= 1000 x 1000

= 1000000 mm2

Maka dipakai tulangan 20 D 32 Ast = 16077 mm2


Dalam SNI 2847-2013 pasal 10.9.1, Luas tulangan Longitudinal, Ast , untuk

komponen struktur tekan non-komposit tidak boleh kurang dari 0,01Ag atau lebih

dari 0,08Ag

Periksa Rasio Tulangan Memanjang :

Ast 16077
ρg = = = 0.016
Ag 1000000

0,01 Ag < ρg = 0.016 < 0,08 Ag

● Beban Sentris

Po = 0,85 . f'c (Ag - Ast) + fy . Ast

175
= (0,85 .30 (1000000 - 16076,8) + 390 . 16076,8). 10-3 = 31359.994 kN

Pn = 0,80 . Po фPn = 0.65 x 25087.995

= 0.80 . 31359.994 = 16307.197 kN

= 25087.995 kN

● Kondisi Seimbang

600. d 600 x 932.0


cb = = = 564.8 mm
600 + fy 600 + 390

ab = c . β

= 564.8 x 0.85

= 480.12 mm

ND1 = 0,85 . f'c . ab . b

= 0.85 x 30 x 480.121 x 1000 x 10-3

= 12243.09 kN
C = 0.003

s1 ND2

9 D 32 cb
s2 ab ND1 ND3

s3 ND4
1000 7 D 32
s4 NT3
9 D 32
s5 NT2

s6 NT1

s
1000
Gambar 4.22 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi seimbang 20 D 32

fy 390
εy = = = 0.00195
Es 200000

c - d' 564.8 - 68.0


εs1 = x ec = x 0.003
c 564.8

= 0.00264 > εy ; maka fs = fy = 390 MPa

176
ND2 = As1 x fs (6 D 32 )

= 4827.43 x 390 x 10-3 = 1882.70 kN

564.8 - 240.80
εs2 = x 0.003
564.8

= 0.00172 > εy ; maka fs = 0.00172 x 200000 = 344.215 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 344.215 x 10-3 = 553.89 kN

564.8 - 413.6
εs3 = x 0.003
564.8

= 0.00080 < εy ; maka fs = 0.00080 x 200000 = 160.661 MPa

ND4 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 160.661 x 10-3 = 258.53 kN

586.4 - 564.8
εs4 = x 0.003
564.848

= 0.00011 > εy ; maka fs = 0.00011 x 200000 = 22.89 MPa

NT1 = As4 x fs (6 D 32 )

= 4827.43 x 22.89 . 10-3 = 110.51 kN

759.20 - 564.8
εs9 = x 0.003
564.848

= 0.00103 = εy ; maka fs = 0.00103 x 200000 = 206.446 MPa

NT2 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.143 x 206.446 x 10-3 = 332.202 kN

932.00 - 564.8
εs10 = x 0.003
564.848

= 0.00195 = εy ; maka fs = 390 MPa

NT3 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.143 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

177
Pnb = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 - NT1 - NT2 - NT3

= 12243.09 + 1882.70 + 553.890 + 258.526 - 110.51 - 332.202

- 627.566

= 13867.925 kN

ф Pnb = 0.65 x 13867.925

= 9014.15 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}]

= 12243.09 1000 / 2 - 480.1 / 2 + 1882.70 + 110.513 x

1000 / 2 - 68.0 + 553.89 + 332.20 x 1000 / 2 - 240.8

+ 258.53 + 627.6 x 1000 / 2 - 413.6 10-3

= 3182461.631 + 861067 + 229675.1 + 442632.5 10-3

= 4715.836 kNm

фMnb = 0.65 x 4715.8

= 3065.3 kNm

Mnb 4715.8359
eb = = = 0.3401 m= 340.053 mm
Pnb 13867.925

● Kondisi Patah Desak (c > cb)

Dipakai nilai c = 600 mm

a = c.β

= 600.0 x 0.85

178
= 510.0 mm

ND1 = 0,85 . f'c . a . b

= 0.85 x 30 x 510.0 x 1000 x 10-3

= 13005.00 kN
C = 0.003

s1 ND2

s2
9 D 32 c a ND1
ND3

s3 ND4
1000 7 D 32
s4 ND5
9 D 32
s5 NT2

s6 NT1

s
1000
Gambar 4.23 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi patah desak 20 D 32

fy 390
εy = = = 0.00195
Es
200000

600 - 68
εs1 = x 0.003
600

= 0.00266 > εy ; maka fs = fy = 390 MPa

ND2 = As1 x fs (6 D 32 )

= 4827.429 x 390 x 10-3 = 1882.70 kN

600 - 240.80
εs2 = x 0.003
600

= 0.00180 < εy ; maka fs = 0.00180 x 200000 = 359.2 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 359.2 x 10-3 = 578.004 kN

600 - 413.6
εs3 = x 0.003
600

= 0.00093 < εy ; maka fs = 0.00093 x 200000 = 186.40 MPa

179
ND4 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 186.40 x 10-3 = 299.944 kN

600.0 - 586.4
εs4 = x 0.003
600

= 0.00007 < εy ; maka fs = 0.00007 x 200000 = 13.6 MPa

NT1 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 4827.43 x 13.6 x 10-3 = 65.653 kN

759 - 600
εs9 = x 0.003
600

= 0.00080 < εy ; maka fs = 0.00080 x 200000 = 159.20 MPa

NT2 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 159.20 x 10-3 = 256.176 kN

932 - 600
εs9 = x 0.003
600

= 0.00166 < εy ; maka fs = 0.00166 x 200000 = 332.00 MPa

NT3 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 332.00 x 10-3 = 534.235 kN

Pn = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 - NT1- NT2 - NT3

= 13005.000 + 1882.70 + 578.004 + 299.944 - 65.653 - 256.176 -

534.235

= 14909.581 kN

фPn = 0.65 x 14909.581

= 9691.228 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(ND4+NT3).(h/2 - y2)}]

= 13005.0 1000 / 2 - 510 / 2 + 1882.70 + 65.653 x

180
1000 / 2 - 68.0 + 578.00 + 256.18 x 1000 / 2 - 240.8

+ 299.94 + 534.235 x 1000 / 2 - 413.6

10-3

= 3186225 + 841687 + 216219.4 + 416676.2 10-3

= 4660.808 kNm

ф Mn = 0.65 x 4660.808

= 3029.53 kNm

Mn 4660.81
eb = = = 0.3126 m= 312.60 mm
Pn
14909.581

● Kondisi Patah Tarik (c < cb)

Dipakai nilai c = 400 mm

ab = c . β

= 400 x 0.85

= 340.0 mm

ND1 = 0,85 . f'c . a . b

= 0.85 x 30 x 340.0 x 1000 x 10-3

= 8670 kN
C = 0.003

s1 ND2

c s2 a ND1
ND3
9 D 32
s3 NT4
1000 7 D 32
s4 NT3
9 D 32
s5 NT2

s6 NT1

s
1000
Gambar 4.24 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi patah tarik 20 D 32

fy 390
εy = = = 0.00195

181
εy = = = 0.00195
Es
200000

400 - 68
εs1 = x 0.003
400

= 0.00249 < εy ; maka fs = = 390.00 MPa

ND2 = As1 x fs x (6 D 32 )

= 4827.429 x 390 x 10-3 = 1882.70 kN

400 - 240.80
εs2 = x 0.003
400

= 0.00119 < εy ; maka fs = 0.00119 x 200000 = 238.8 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 238.8 x 10-3 = 384.263 kN

413.60 - 400
εs3 = x 0.003
400

= 0.00010 < εy ; maka fs = 0.00010 x 200000 = 20.4 MPa

NT1 = As2 x fs (6 D 32 )

= 4827.43 x 20.4 x 10-3 = 98.48 kN

586 - 400
εs6 = x 0.003
400

= 0.00140 > εy ; maka fs = 0.00140 x 200000 = 280 MPa

NT2 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 279.600 x 10-3 = 449.916 kN

759 - 400
εs7 = x 0.003
400

= 0.00269 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

182
932 - 400
εs8 = x 0.003
400

= 0.00399 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT4 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390.000 x 10-3 = 627.566 kN

Pn = ND1 + ND2 + ND3 - NT1 - NT2 - NT3 - NT4

= 8670 + 1882.70 + 384.263 - 98.480 - 449.92 - 627.566

- 627.566

= 9133.433 kN

фPn = 0.65 x 9133.433

= 5936.732 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(NT3).(h/2 - y2)}] + {(NT4).(h/2 - y3)}]

= 8670.0 1000 / 2 - 340 / 2 + 1882.70 + 98.480 x

1000 / 2 - 68 + 384.26 + 449.92 x 1000 / 2 - 240.8 +

627.6 x 1000 / 2 - 413.6 + 627.6 x 1000 / 2 - 586.4

10-3

= 2861100 + 855868 + 216219.4 + 313369.3 +

-54221.67771 10-3

= 4192.335 kNm

ф Mn = 0.65 x 4192.3

= 2725.018 kNm

Mn 4192.335
eb = = = 0.459 m = 459 mm

183
eb = = = 0.459 m = 459 mm
Pn 9133.433

● Kondisi Lentur Murni

Dicoba dipasang tulangan sebagai berikut :

Tulangan tekan As' = 10 D 32 = 8038.400 mm2

Tulangan tarik As = 10 D 32 = 8038.400 mm2

As 1 = 6 D 32 = 4823.040 mm2

As 2 = 4 D 32 = 3215.360 mm2

y1 = 40 + 12 + 1/2 32 = 68 mm

y2 = 68 + 172.8 = 241 mm

4823.04 x 68 + 3215.4 x 241


y = d' = = 137.12 mm
8038.400

C = 0.003

c s1 a ND1 ND2

s2 NT5
9 D 32
s3 NT4
1000 7 D 32
s4 NT3
9 D 32
s5 NT2

s6 NT1

s
1000
Gambar 4.25 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi 1 lentur murni 20 D 32

Dimisalkan garis netral (c) > y1 maka perhitungan garis netral harus dicari

menggunakan persamaan :

0,85 . f'c . a . b + As' . fs' = As . fy

(c - d')
Substitusi nilai : fs' = x 600
c

(c - d')
(0,85 . f'c . a . b) + As' x 600 = As . fy
c

184
(0,85 . f'c . a . b) . c + As' (c - d') x 600 = As . fy . c

Substitusi nilai : a = β1.c

(0,85 . f'c . β1.c . b) . c +(cAs'


- d') 600 = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' - As. fy . c = 0

(0,85.f'c.β1.b) c2 + (600As' - As . fy).c - 600As'.d' = 0

0.85 x 30 x 0.85 x 1000 c2 + 600 x 8038.400 - 8038.400

x 390 c - 600 x 8038.400 x 137.1 = 0

21675 c2 + 1688064.00 c - 661335244.8 = 0

dengan rumus ABC dapat dihitung nilai c :

-b + b2 - 4 a . c
c =
2.a

2
-1688064 + 1688064 - 4 x 21675 x 661335244.8
=
2 x 21675

-1688064 + 7758049.1
= = 140.0 mm
43350

c = 140.0 mm

Karena nilai c < y2 maka dihitung nilai c sebenarnya berdasarkan persamaan

yang kedua.

Dicoba dipasang tulangan sebagai berikut :

Tulangan tarik As = 14 D 32 = 11264.000 mm2

Tulangan tekan As' = 6 D 32 = 4827.429 mm2

d' = 40 + 12 + 1/2 32 = 68 mm

185
d = 1000 - 68 = 932.0 mm
C = 0.003

c s1 a ND1 ND2

s2 NT5
9 D 32
s3 NT4
1000 7 D 32
s4 NT3
9 D 32
s5 NT2

s6 NT1

s
1000
Gambar 4.26 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi 2 lentur murni 20 D 32

0,85 . f'c . a . b + As' . fs' = As . fy

(c - d')
Substitusi nilai : fs' = x 600
c

(c - d')
(0,85 . f'c . a . b) + As' x 600 = As . fy
c

(0,85 . f'c . a . b) . c + As' (c - d') x 600 = As . fy . c

Substitusi nilai : a = β1.c

(0,85 . f'c . β1.c . b) . c +(cAs'


- d') 600 = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' - As. fy . c = 0

(0,85.f'c.β1.b) c2 + (600As' - As . fy).c - 600As'.d' = 0

0.85 x 30 x 0.85 x 1000 c2 + 600 x 4827.429 - 11264.000

x 390 c - 600 x 4827.429 x 68.0 = 0

21675 c2 + -1496502.86 c - 196959085.7 = 0

dengan rumus ABC dapat dihitung nilai c :

-b + b2 - 4 a . c
c =
2.a

186
2
1496503 + -1496503 - 4 x 21675 x 196959085.7
=
2 x 21675

1496502.9 + 4394982.8
= = 135.905 mm
43350

c = 135.905 mm

Dihitung nilai a :

a = β.c

= 0.85 x 135.905 = 115.519 mm

ND1 = 0,85 . fc' . a . b

= 0.85 x 30 x 115.519 x 1000

= 2945.743 kN

ND2 = fs' . As'

(c - d')
= x 600 . As'
c

135.905 - 68.0
= x 600 x 4827.429 x 10-3
135.905

= 1447.217 kN

NT1 = As x fy

= 4827.429 x 390 x 10-3

= 1882.70 kN

NT2 = As x fy

= 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN

NT3 = As x fy

= 1609.143 x 390 x 10-3

= 627.57 kN

187
NT4 = As x fy

= 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN

NT5 = As x fy

= 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN

ND1+ND2 = NT1+NT2+NT3+NT4+NT5

2945.743 + 1447.22 = 1882.70 + 627.566 + 627.566 + 627.566 + 627.566

4393.0 = 4393.0

ZND1 = c - a/2 ZNT4 = y5 - c

= 135.905 - 115.519 / 2 = 759.20 - 135.905

= 78.145 mm = 623.295 mm

ZND2 = c - y1 ZNT5 = y6 - c

= 135.905 - 68 = 932.00 - 135.905

= 67.905 mm = 796.095 mm

ZNT1 = y2-c

= 240.8 - 135.905

= 104.895 mm

ZNT2 = y3 - c

= 413.6 - 135.905

= 277.695 mm

ZNT3 = y4 - c

= 586.4 - 135.905

= 450.495 mm

Mn = ((ND1.ZND1)+(ND2.ZND2)+(NT1.ZNT2)+(NT2.ZNT2)+(NT3.ZNT3)

+ (NT4.ZNT4) + (NT5.ZNT5)

188
= 2945.743 x 78.1454 + 1447.217 x 67.905 + 1882.70 x 104.89

+ 627.566 x 277.695 + 627.566 x 450.495 + 627.566 x 623.295

+ 627.566 x 796.095 10-3

= 1873.702 kNm

ф Mn = 0.65 x 1873.702

= 1217.907 kNm

Tabel 4.2 Diagram Interaksi kolom 20 D 32


20 D 32
Kondisi
ф Pn (kN) ф Mn (kNm)

Sentris 16307.20 0

Patah Desak 9691.23 3229.525

Balance 8714.15 3465.293

Patah Tarik 5536.732 3225.018

Lentur 0 1217.907

189
4.2.3 Perhitungan Penulangan Lentur Kolom 28 D 32

Diketahui :

b = 1000 mm h'kolom = h kolom - h balok

h = 1000 mm = 4500 - 750 = 3750 mm

Tulangan sengkang Ø12 f'c = 30 MPa

Tulangan utama dipakaiD 32 fy = 390 MPa

Tebal selimut beton 40 mm

Dicoba tulangan D 32 mm

d = h - selimut beton - Ø sengkang - ½ Ø tulangan pokok

= 1000 - 40 - 12 - ½ 32

= 932.0 mm

d' = 1000 - 932.0 = 68.0 mm

● Luas Penampang kolom (Ag)

Ag = b . h

= 1000 x 1000

= 1000000 mm2

Maka dipakai tulangan 28 D 32 Ast = 22508 mm2


Dalam SNI 2847-2013 pasal 10.9.1, Luas tulangan Longitudinal, Ast , untuk

komponen struktur tekan non-komposit tidak boleh kurang dari 0,01Ag atau lebih

dari 0,08Ag

Periksa Rasio Tulangan Memanjang :

Ast 22508
ρg = = = 0.023
Ag 1000000

0,01 Ag < ρg = 0.023 < 0,08 Ag

● Beban Sentris

Po = 0,85 . f'c (Ag - Ast) + fy . Ast

190
= (0,85 .30 (1000000 - 22507,52) + 390 . 22507,52)10-3 = 33703.991 kN

Pn = 0,80 . Po фPn = 0.65 x 26963.193

= 0.80 . 33703.991 = 17526.075 kN

= 26963.193 kN

● Kondisi Seimbang

600. d 600 x 932.0


cb = = = 564.8 mm
600 + fy 600 + 390

ab = c . β

= 564.8 x 0.85

= 480.12 mm

ND1 = 0,85 . f'c . ab . b

= 0.85 x 30 x 480.121 x 1000 x 10-3

= 12243.09 kN C = 0.003

s1 ND2
s2 ND3
8 D 32 c s3
a ND1
ND4
s4 ND4
1000 6 D 32
s5 NT4
8 D 32 s6 NT3
s7 NT2
s8 NT1

s
1000
Gambar 4.28 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi seimbang 28 D 32

fy 390
εy = = = 0.00195
Es 200000

c - d' 564.8 - 68.0


εs1 = x ec = x 0.003
c 564.8

= 0.00264 > εy ; maka fs = fy= 390 MPa

ND2 = As1 x fs (8 D 32 )

= 6436.57 x 390 x 10-3 = 2510.26 kN

191
564.8 - 191.43
εs2 = x 0.003
564.8

= 0.00198 > εy ; maka fs = 390 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 390 x 10-3 = 627.57 kN

564.8 - 314.9
εs3 = x 0.003
564.8

= 0.00133 < εy ; maka fs = 0.00133 x 200000 = 265.549 MPa

ND4 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 265.549 x 10-3 = 427.31 kN

564.85 - 438.3
εs4 = x 0.003
564.848

= 0.00067 > εy ; maka fs = 0.00067 x 200000 = 134.44 MPa

ND5 = As4 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 134.439 x 10-3 = 216.33 kN

561.71 - 564.85
εs5 = x 0.003
564.848

= -0.00002 < εy ; maka fs = ### x 200000 = -3.33 MPa

NT1 = As8 x fs ( 8 D 32 )

= 6436.57 x -3.33 . 10-3 = -21.43 kN

685.14 - 564.8
εs9 = x 0.003
564.8

= 0.00064 = εy ; maka fs = 0.00064 x 200000 = 127.781 MPa

NT2 = As9 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.143 x 127.781 x 10-3 = 205.617 kN

808.57 - 564.8
εs10 = x 0.003
564.848

192
= 0.00129 = εy ; maka fs = 0.00129 x 200000 = 258.890 MPa

NT3 = As10 x fs( 2 D 32 )

= 1609.143 x 258.890 x 10-3 = 416.591 kN

932.00 - 564.8
εs11 = x 0.003
564.848

= 0.00195 = εy ; maka fs = 390 MPa

NT4 = As11 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.143 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

Pnb = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 + ND5 - NT1 - NT2 - NT3 -

NT4

= 12243.09 + 2510.26 + 627.566 + 427.306 + 216.33 - -21.43 -

205.617 - 416.591 - 627.566

= 14796.212 kN

ф Pnb = 0.65 x 14796.212

= 9617.54 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)+

{(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}] + {(ND5 + NT4).(h/2 - y3)}]

= 12243.09 1000 / 2 - 480.1 / 2 + 2510.26 + -21.429 x

1000 / 2 - 68 + 627.57 + 205.62 x 1000 / 2 - 191.4 +

427.31 + 416.6 x 1000 / 2 - 314.9 + 216.33 + 627.566

x 1000 / 2 - 438.3 10-3

= 3182461.631 + 1075176 + 257096.4 + 421633.8 +

52080.51674 10-3

= 4988.449 kNm

193
фMnb = 0.65 x 4988.4

= 3242.5 kNm

Mnb 4988.4486
eb = = = 0.3371 m= 337.144 mm
Pnb 14796.212

● Kondisi Patah Desak (c > cb)

Dipakai nilai c = 600 mm

a = c.β

= 600.0 x 0.85

= 510.0 mm

ND1 = 0,85 . f'c . a . b

= 0.85 x 30 x 510.0 x 1000 x 10-3

= 13005.00 kN C = 0.003

s1 ND2
s2 ND3
8 D 32 c s3
a ND1
ND4
s4 ND4
1000 6 D 32
s5 ND5
8 D 32 s6 NT3
s7 NT2
s8 NT1

s
1000
Gambar 4.28 Diagram tegangan regangan kolom kondisi patah desak 28 D 32

fy 390
εy = = = 0.00195
Es
200000

600 - 68
εs1 = x 0.003
600

= 0.00266 > εy ; maka fs = fy = 390 MPa

ND2 = As1 x fs (8 D 32 )

= 6436.571 x 390 x 10-3 = 2510.26 kN

600 - 191.43
εs2 = x 0.003

194
εs2 = x 0.003
600

= 0.00204 < εy ; maka fs = fy = 390 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

600 - 314.9
εs3 = x 0.003
600

= 0.00143 < εy ; maka fs = 0.00143 x 200000 = 285.14 MPa

ND4 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 285.14 x 10-3 = 458.836 kN

600.0 - 438
εs4 = x 0.003
600

= 0.00081 < εy ; maka fs = 0.00081 x 200000 = 161.71 MPa

ND5 = As4 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 161.71 x 10-3 = 260.221 kN

600.0 - 562
εs5 = x 0.003
600

= 0.00019 < εy ; maka fs = 0.00019 x 200000 = 38.29 MPa

ND6 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 38.29 x 10-3 = 61.607 kN

685.1 - 600
εs6 = x 0.003
600

= 0.00043 < εy ; maka fs = 0.00043 x 200000 = 85 MPa

NT1 = As8 x fs (8 D 32 )

= 6436.57 x 85.14 x 10-3 = 548.028 kN

809 - 600
εs9 = x 0.003
600

195
= 0.00104 < εy ; maka fs = 0.00104 x 200000 = 208.57 MPa

NT2 = As9 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 208.57 x 10-3 = 335.621 kN

932 - 600
εs10 = x 0.003
600

= 0.00166 < εy ; maka fs = 0.00166 x 200000 = 332.00 MPa

NT3 = As10 x fs( 2 D 32 )

= 1609.14 x 332.00 x 10-3 = 534.235 kN

Pn = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 + ND5 + ND6 - NT1- NT2 -

NT3

= 13005.000 + 2510.26 + 627.566 + 458.836 + 260.221 + 61.607 -

548.028 - 335.621 - 534.235

= 15505.608 kN

фPn = 0.65 x 15505.608

= 10078.65 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)+

{(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}+ {(ND5).(h/2 - y3)}] + {(ND6).(h/2 -y4)}]

= 13005.0 1000 / 2 - 510 / 2 + 2510.26 + 548.028 x

1000 / 2 - 68 + 627.57 + 335.62 x 1000 / 2 - 191.4 +

458.84 + 534.2 x 1000 / 2 - 314.9 + 260.22 x

1000 / 2 - 438.3 + 61.61 x 1000 / 2 - 561.7 10-3

= 3186225 + 1321182 + 297212.0 + 496220.7 +

16059.377 + -3802 10-3

= 5313.097 kNm

ф Mn = 0.65 x 5313.097

= 3353.51 kNm

196
Mn 5313.10
eb = = = 0.3427 m= 342.66 mm
Pn
15505.608

● Kondisi Patah Tarik (c < cb)

Dipakai nilai c = 400 mm

ab = c . β

= 400 x 0.85

= 340.0 mm

ND1 = 0,85 . f'c . a . b

= 0.85 x 30 x 340.0 x 1000 x 10-3

= 8670 kN
C = 0.003

s1 ND2

c s2 a ND1
ND3
8 D 32 s3 ND4
s4 NT5
1000 6 D 32
s5 NT4
8 D 32 s6 NT3
s7 NT2
s8 NT1

s
1000
Gambar 4.29 Diagram tegangan regangan kolom kondisi patah tarik 28 D 32

fy 390
εy = = = 0.00195
Es
200000

400 - 68
εs1 = x 0.003
400

= 0.00249 < εy ; maka fs = = 390.00 MPa

ND2 = As1 x fs x (8 D 32 )

= 6436.571 x 390 x 10-3 = 2510.26 kN

400 - 191.43
εs2 = x 0.003
400

197
= 0.00156 < εy ; maka fs = 0.00156 x 200000 = 312.9 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 312.86 x 10-3 = 503.432 kN

400 - 314.86
εs3 = x 0.003
400

= 0.00064 < εy ; maka fs = 0.00064 x 200000 = 127.7 MPa

ND4 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 127.71 x 10-3 = 205.511 kN

438 - 400
εs4 = x 0.003
400

= 0.00029 < εy ; maka fs = 0.00029 x 200000 = 57.43 MPa

NT1 = As6 x fs (8 D 32 )

= 6436.57 x 57.429 x 10-3 = 369.64 kN

562 - 400
εs6 = x 0.003
400

= 0.00121 > εy ; maka fs = 0.00121 x 200000 = 243 MPa

NT2 = As6 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 242.571 x 10-3 = 390.332 kN

685 - 400
εs7 = x 0.003
400

= 0.00214 > εy ; maka fs = 0.00214 x 200000 = 428 MPa

NT3 = As6 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 427.714 x 10-3 = 688.253 kN

809 - 400
εs8 = x 0.003
400

= 0.00306 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT4 = As6 x fs ( 2 D 32 )

198
= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

932 - 400
εs9 = x 0.003
400

= 0.00399 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT5 = As6 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

Pn = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 - NT1 - NT2 - NT3 - NT4 - NT5

= 8670 + 2510.26 + 503.432 + 205.511 - 369.643 - 390.33 -

688.253 - 627.566 - 627.566

= 9185.845 kN

фPn = 0.65 x 9185.845

= 5970.799 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)+

{(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}+ {(NT4).(h/2 - y3)}]+ {(NT5).(h/2 -y4)}]

= 8670.0 1000 / 2 - 340 / 2 + 2510.26 + 369.643 x

1000 / 2 - 68 + 503.43 + 390.33 x 1000 / 2 - 191.4 +

205.511 + 688.253 x 1000 / 2 - 314.9 + 627.566 x

1000 / 2 - 438.3 + 628 x 1000 / 2 - 561.7 10-3

= 2861100 + 1244119.374 + 275790.009 + 446567.102 +

38729.770 + -38729.770 10-3

= 4827.576 kNm

ф Mn = 0.65 x 4827.576

= 3137.925 kNm

Mn 4827.576
eb = = = 0.526 m = 526 mm
Pn 9185.845

199
● Kondisi Lentur Murni

Dicoba dipasang tulangan sebagai berikut :

Tulangan tekan As' = 14 D 32 = 11253.760 mm2

Tulangan tarik As = 14 D 32 = 11253.760 mm2

As 1 = 8 D 32 = 6430.720 mm2

As 2 = 6 D 32 = 4823.040 mm2

y1 = 40 + 12 + 1/2 32 = 68 mm

y2 = 68 + 123.4 = 191 mm

6430.72 x 68 + 4823.0 x 191


y = d' = = 120.90 mm
11253.760
C = 0.003

s1 a ND1
ND2

c s2 NT7
8 D 32 s3 NT6
s4 NT5
1000 6 D 32
s5 NT4
8 D 32 s6 NT3
s7 NT2
s8 NT1

s
1000
Gambar 4.30 Diagram tegangan tegangan kolom kondisi 1 lentur murni 28 D 32

Dimisalkan garis netral (c) > y1 maka perhitungan garis netral harus dicari

menggunakan persamaan :

0,85 . f'c . a . b + As' . fs' = As . fy

(c - d')
Substitusi nilai : fs' = x 600
c

(c - d')
(0,85 . f'c . a . b) + As' x 600 = As . fy
c

(0,85 . f'c . a . b) . c + As' (c - d') x 600 = As . fy . c

Substitusi nilai : a = β1.c

200
(0,85 . f'c . β1.c . b) . c +(cAs'
- d') 600 = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' - As. fy . c = 0

(0,85.f'c.β1.b) c2 + (600As' - As . fy).c - 600As'.d' = 0

0.85 x 30 x 0.85 x 1000 c2 + 600 x 11253.760 - 11253.760

x 390 c - 600 x 11253.760 x 120.9 = 0

21675 c2 + 2363289.60 c - 816347750.4 = 0

dengan rumus ABC dapat dihitung nilai c :

-b + b2 - 4 a . c
c =
2.a

2
-2363290 + 2363290 - 4 x 21675 x 816347750.4
=
2 x 21675

-2363289.6 + 8738563.3
= = 97.1 mm
43350

c = 97.1 mm

Karena nilai c < y2 maka dihitung nilai c sebenarnya berdasarkan persamaan

yang kedua.

Dicoba dipasang tulangan sebagai berikut :

Tulangan tarik As = 20 D 32 = 16091.429 mm2

Tulangan tekan As' = 8 D 32 = 6436.571 mm2

d' = 40 + 12 + 1/2 32 = 68 mm

d = 1000 - 68 = 932.0 mm C = 0.003

s1 a ND1
ND2

c s2 NT7
8 D 32 s3 NT6
s4 NT5
1000 6 D 32
s5 NT4
8 D 32 s6 NT3
s7 NT2
201
C = 0.003

s1 a ND1
ND2

c s2 NT7
8 D 32 s3 NT6
s4 NT5
1000 6 D 32
s5 NT4
8 D 32 s6 NT3
s7 NT2
s8 NT1

s
1000
Gambar 4.31 Diagram tegangan tegangan kolom kondisi 2 lentur murni 28 D 32

0,85 . f'c . a . b + As' . fs' = As . fy

(c - d')
Substitusi nilai : fs' = x 600
c

(c - d')
(0,85 . f'c . a . b) + As' x 600 = As . fy
c

(0,85 . f'c . a . b) . c + As' (c - d') x 600 = As . fy . c

Substitusi nilai : a = β1.c

(0,85 . f'c . β1.c . b) . c +(cAs'


- d') 600 = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' - As. fy . c = 0

(0,85.f'c.β1.b) c2 + (600As' - As . fy).c - 600As'.d' = 0

0.85 x 30 x 0.85 x 1000 c2 + 600 x 6436.571 - 16091.429

x 390 c - 600 x 6436.571 x 68.0 = 0

21675 c2 + -2413714.29 c - 262612114.3 = 0

dengan rumus ABC dapat dihitung nilai c :

-b + b2 - 4 a . c
c =
2.a

2
2413714 + -2413714 - 4 x 21675 x 262612114.3
=

202
=
2 x 21675

2413714.3 + 5347381.3
= = 129.033 mm
43350

c = 129.033 mm

Dihitung nilai a :

a = β.c

= 0.85 x 129.033 = 109.678 mm

ND1 = 0,85 . fc' . a . b

= 0.85 x 30 x 109.678 x 1000

= 2796.798 kN

ND2 = fs' . As'

(c - d')
= x 600 . As'
c

129.033 - 68.0
= x 600 x 6436.571 x 10-3
129.033

= 1826.716 kN

NT1 = As x fy NT6 = As x fy

= 6436.571 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 2510.26 kN = 627.566 kN

NT2 = As x fy NT7 = As x fy

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN = 627.566 kN

NT3 = As x fy

= 1609.143 x 390 x 10-3

203
= 627.57 kN

NT4 = As x fy

= 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN

NT5 = As x fy

= 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN

ND1+ND2 = NT1+NT2+NT3+NT4+NT5+NT6+NT7

2796.798 + 1826.72 = 2510.26 + 627.566 + 627.566 + 627.566 + 627.566

+ 627.566 + 627.566

6275.657 = 6275.657

ZND1 = c - a/2 ZNT4 = y6 - c

= 129.033 - 109.678 / 2 = 561.71 - 129.033

= 74.194 mm = 432.681 mm

ZND2 = c - y1 ZNT5 = y7 - c

= 129.033 - 68 = 685.14 - 129.033

= 61.033 mm = 556.110 mm

ZNT1 = y3-c ZNT6 = y8 - c

= 191.429 - 129.033 = 808.57 - 129.033

= 62.395 mm = 679.538 mm

ZNT2 = y4 - c ZNT7 = y9 - c

= 314.9 - 129.033 = 932.00 - 129.033

= 185.824 mm = 802.967 mm

ZNT3 = y5 - c

= 438.3 - 129.033

= 309.252 mm

Mn = ((ND1.ZND1)+(ND2.ZND2)+(NT1.ZNT2)+(NT2.ZNT2)+(NT3.ZNT3) +

204
(NT4.ZNT4) + (NT5.ZNT5) + (NT6.ZNT6) + (NT7.ZNT7)

= 2796.798 x 74.1942 + 1826.72 x 61.033 + 2510.26 x 62.40 +

627.566 x 185.824 + 627.566 x 309.252 + 627.566 x 432.681 +

627.566 x 556.110 + 627.566 x 679.538 + 627.566 x 802.967 10-3

= 2337.218 kNm

ф Mn = 0.65 x 2337.218

= 1519.192 kNm

Tabel 4.3 Diagram Interaksi kolom 28 D 32


28 D 32
Kondisi
ф Pn (kN) ф Mn (kNm)

Sentris 17526.08 0

Patah Desak 10078.65 3353.513

Balance 9117.54 3592.492

Patah Tarik 5770.799 3387.925

Lentur 0 1519.192

205
4.2.4 Perhitungan Penulangan Lentur Kolom 32 D 32

Diketahui :

b = 1000 mm h'kolom = h kolom - h balok

h = 1000 mm = 4500 - 750 = 3750 mm

Tulangan sengkang Ø12 f'c = 30 MPa

Tulangan utama dipakaiD 32 fy = 390 MPa

Tebal selimut beton 40 mm

Dicoba tulangan D 32 mm

d = h - selimut beton - Ø sengkang - ½ Ø tulangan pokok

= 1000 - 40 - 12 - ½ 32

= 932.0 mm

d' = 1000 - 932.0 = 68.0 mm

● Luas Penampang kolom (Ag)

Ag = b . h

= 1000 x 1000

= 1000000 mm2

Maka dipakai tulangan 32 D 32 Ast = 25722.9 mm2


Dalam SNI 2847-2013 pasal 10.9.1, Luas tulangan Longitudinal, Ast , untuk

komponen struktur tekan non-komposit tidak boleh kurang dari 0,01Ag atau lebih

dari 0,08Ag

Periksa Rasio Tulangan Memanjang :

Ast 25723
ρg = = = 0.026
Ag 1000000

0,01 Ag < ρg = 0.026 < 0,08 Ag

● Beban Sentris

Po = 0,85 . f'c (Ag - Ast) + fy . Ast

205
= (0,85 .30 (1000000 - 25722,88) + 390 . 25722,88). 10-3 = 34875.990 kN

Pn = 0,80 . Po фPn = 0.65 x 27900.792

= 0.80 . 34875.990 = 18135.515 kN

= 27900.792 kN

● Kondisi Seimbang

600. d 600 x 932.0


cb = = = 564.8 mm
600 + fy 600 + 390

ab = c . β

= 564.8 x 0.85

= 480.12 mm

ND1 = 0,85 . f'c . ab . b

= 0.85 x 30 x 480.121 x 1000 x 10-3

= 12243.09 kN
C = 0.003

s1 ND2
s2 ND3

9 D 32 cb s3 ab ND1 ND4


ND5
s4 ND6
ND7
1000 7 D 32 s5
ND8
s6 NT5
9 D 32 s7 NT4
NT3
s8
NT2
s9 NT1
s
1000
Gambar 4.32 Diagram tegangan regangan kolom kondisi seimbang 32 D 32

fy 390
εy = = = 0.00195
Es 200000

c - d' 564.8 - 68.0


εs1 = x ec = x 0.003
c 564.8

= 0.00264 > εy ; maka fs = fy= 390 MPa

206
ND2 = As1 x fs (9 D 32 )

= 7241.14 x 390 x 10-3 = 2824.05 kN

564.8 - 176.00
εs2 = x 0.003
564.8

= 0.00207 > εy ; maka fs = 390 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 390 x 10-3 = 627.57 kN

564.8 - 284.0
εs3 = x 0.003
564.8

= 0.00149 < εy ; maka fs = 0.00149 x 200000 = 298.326 MPa

ND4 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 298.326 x 10-3 = 480.05 kN

564.85 - 392.0
εs4 = x 0.003
392.000

= 0.00132 > εy ; maka fs = 390 MPa

ND5 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.57 kN

564.85 - 500.0
εs5 = x 0.003
500.000

= 0.0004 < εy ; maka fs = 0.0004 x 200000 = 77.82 MPa

ND6 = As4 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 77.818 x 10-3 = 125.22 kN

608.0 - 564.85
εs5 = x 0.003
564.848

= 0.0002 < εy ; maka fs = 0.0002 x 200000 = 45.84 MPa

NT1 = As5 x fs (9 D 32 )

= 7241.14 x 45.84 . 10-3 = 331.91 kN

207
716.00 - 564.8
εs6 = x 0.003
564.848

= 0.00080 = εy ; maka fs = 0.00080 x 200000 = 160.558 MPa

NT2 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 7241.143 x 160.558 x 10-3 = 1162.623 kN

824.00 - 564.8
εs7 = x 0.003
564.848

= 0.00138 = εy ; maka fs = 0.00138 x 200000 = 275.279 MPa

NT3 = As6 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.143 x 275.279 x 10-3 = 442.963 kN

932.00 - 564.8
εs8 = x 0.003
564.848

= 0.00195 = εy ; maka fs = 390 MPa

NT4 = As7 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.143 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

Pnb = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 + ND5 + ND6 - NT1- NT2 -

NT3 - NT4

= 12243.09 + 2824.05 + 627.566 + 480.049 + 627.566 + 125.221 -

331.912 - 1162.623 - 442.963 - 627.566

= 14362.475 kN

ф Pnb = 0.65 x 14362.475

= 9335.61 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}] + {(ND5 + NT4).(h/2 - y3)}] +

{(ND6).(h/2 - y4)}]

208
= 12243.09 1000 / 2 - 480.1 / 2 + 2824.05 + 331.912 x

1000 / 2 - 68.0 + 627.57 + 1162.62 x 1000 / 2 - 176 +

480.05 + 443.0 x 1000 / 2 - 284 + 627.57 + 627.566

x 1000 / 2 - 392.0 + 125.22 x 1000 / 2 - 500.0 10-3

= 3182461.631 + 1363373.565 + 580021.1 + 461222.3 +

135554.194 + 0 10-3

= 5722.633 kNm

фMnb = 0.65 x 5722.6

= 3719.7 kNm

Mnb 5722.6328
eb = = = 0.3984 m= 398.443 mm
Pnb 14362.475

● Kondisi Patah Desak (c > cb)

Dipakai nilai c = 600 mm

ab = c . β

= 600.0 x 0.85

= 510.0 mm

ND1 = 0,85 . f'c . a . b

= 0.85 x 30 x 510.0 x 1000 x 10-3

= 13005.00 kN C = 0.003

s1 ND2
s2 ND3

9 D 32 c s3 a ND1 ND4


s4 ND5
1000 7 D 32 s5 ND6
s6 NT4
9 D 32 s7 NT3
s8 NT2
s9 NT1
s
1000

209
9 D 32 c s3 a ND4
s4 ND5

1000 7 D 32 s5 ND6


s6 NT4
9 D 32 s7 NT3
s8 NT2
s9 NT1
s
1000
Gambar 4.33 Diagram tegangan regangan kolom kondisi patah desak 28 D 32

fy 390
εy = = = 0.00195
Es
200000

600 - 68
εs1 = x 0.003
600

= 0.00266 > εy ; maka fs = fy = 390 MPa

ND2 = As1 x fs (9 D 32 )

= 7241.143 x 390 x 10-3 = 2824.05 kN

600 - 176.00
εs2 = x 0.003
600

= 0.00212 < εy ; maka fs = 390 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

600 - 284.0
εs3 = x 0.003
600

= 0.00158 < εy ; maka fs = 0.00158 x 200000 = 316.00 MPa

ND4 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 316.00 x 10-3 = 508.489 kN

600.0 - 392
εs4 = x 0.003
600

= 0.00104 < εy ; maka fs = 0.00104 x 200000 = 208 MPa

ND5 = As4 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 208.00 x 10-3 = 334.702 kN

600.0 - 500
εs5 = x 0.003
600

210
= 0.00050 < εy ; maka fs = 0.00050 x 200000 = 100 MPa

ND6 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 100 x 10-3 = 160.914 kN

608.0 - 600
εs5 = x 0.003
600

= 0.00004 < εy ; maka fs = 0.00004 x 200000 = 8.00 MPa

NT1 = As6 x fs (9 D 32 )

= 7241.14 x 8.00 x 10-3 = 57.929 kN

716 - 600
εs6 = x 0.003
600

= 0.00058 < εy ; maka fs = 0.00058 x 200000 = 116.00 MPa

NT2 = As7 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 116.00 x 10-3 = 186.661 kN

824 - 600
εs7 = x 0.003
600

= 0.00112 < εy ; maka fs = 0.00112 x 200000 = 224.00 MPa

NT3 = As7 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 224.00 x 10-3 = 360.448 kN

932 - 600
εs8 = x 0.003
600

= 0.00166 < εy ; maka fs = 0.00166 x 200000 = 332.00 MPa

NT4 = As8 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 332.00 x 10-3 = 534.235 kN

Pn = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 + ND5 + ND6 - NT1- NT2 -

NT3 - NT4

= 13005.000 + 2824.05 + 627.566 + 508.489 + 334.702 + 160.914

211
57.929 - 186.661 - 360.448 - 534.235

= 16321.443 kN

фPn = 0.65 x 16321.443

= 10608.94 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}] + {(ND5 + NT4).(h/2 - y3)}]

= 13005.0 1000 / 2 - 510 / 2 + 2824.05 + 57.929 x

1000 / 2 - 68 + 627.57 + 186.66 x 1000 / 2 - 176 +

508.49 + 360.45 x 1000 / 2 - 284 + 334.70 + 534.2 x

1000 / 2 - 392.0 + 160.914 x 1000 / 2- 500 10-3

= 3186225.000 + 1245013.138 + 263809.317 + 434184.571 +

93845.211 + 0 10-3

= 5223.077 kNm

ф Mn = 0.65 x 5223.077

= 3395.00 kNm

Mn 5223.08
eb = = = 0.3200 m= 320.01 mm
Pn
16321.443

● Kondisi Patah Tarik (c < cb)

Dipakai nilai c = 400 mm

ab = c . β

= 400 x 0.85

= 340.0 mm

ND1 = 0,85 . f'c . a . b

= 0.85 x 30 x 340.0 x 1000 x 10-3

212
= 8670 kN
C = 0.003

s1 ND2

c s2 a ND1 ND3


9 D 32 s3 ND4
s4 ND5

1000 7 D 32 s5 NT5


s6 NT4
9 D 32 s7 NT3
s8 NT2
s9 NT1
s
1000
Gambar 4.34 Diagram tegangan regangan kolom kondisi patah tarik 32 D 32

fy 390
εy = = = 0.00195
Es
200000

400 - 68
εs1 = x 0.003
400

= 0.00249 < εy ; maka fs = = 390.00 MPa

ND2 = As1 x fs x (9 D 32 )

= 7241.143 x 390 x 10-3 = 2824.05 kN

400 - 176.00
εs2 = x 0.003
400

= 0.00168 < εy ; maka fs = 0.00168 x 200000 = 336 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 336.00 x 10-3 = 540.672 kN

400 - 284.00
εs3 = x 0.003
400

= 0.00087 < εy ; maka fs = 0.00087 x 200000 = 174 MPa

ND4 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 174.00 x 10-3 = 279.991 kN

400 - 392.00
εs4 = x 0.003
400

213
= 0.00006 < εy ; maka fs = 0.00006 x 200000 = 12 MPa

ND5 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 12.00 x 10-3 = 19.310 kN

500 - 400.00
εs5 = x 0.003
400

= 0.00075 < εy ; maka fs = 0.00075 x 200000 = 150 MPa

NT1 = As2 x fs (9 D 32 )

= 7241.14 x 150 x 10-3 = 1086.17 kN

608 - 400
εs6 = x 0.003
400

= 0.00156 > εy ; maka fs = 0.00156 x 200000 = 312 MPa

NT2 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 312 x 10-3 = 502.053 kN

716 - 400
εs7 = x 0.003
400

= 0.00237 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

824 - 400
εs8 = x 0.003
400

= 0.00318 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT4 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390.000 x 10-3 = 627.566 kN

932 - 400
εs9 = x 0.003
400

= 0.00399 > εy ; maka fs = 390 MPa

214
NT5 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

Pn = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 + ND5 - NT1 - NT2 - NT3 - NT4 - NT5

= 8670 + 2824.05 + 540.672 + 279.991 + 19.310 - 1086.17 -

502.053 - 627.566 - 627.566 - 627.57

= 8863.097 kN

фPn = 0.65 x 8863.097

= 5761.013 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

{(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}] + {(DN5+NT4).(h/2 - y3)+

{(NT5).(h/2 -y4)}]

= 8670.0 1000 / 2 - 340 / 2 + 2824.05 + 1086.171 x

1000 / 2 - 68 + 540.67 + 502.05 x 1000 / 2 - 176 +

279.99 + 627.57 x 1000 / 2 - 284 + 19.310 + 627.566 x

1000 / 2 - 392 + 627.57 x 1000 / 2 - 500 10-3

= 2861100 + 1689214 + 337842.8 + 453494.3 +

69862.54629 + 0 10-3

= 5411.513 kNm

ф Mn = 0.65 x 5411.513

= 3517.484 kNm

Mn 5411.513
eb = = = 0.611 m = 611 mm
Pn 8863.097

215
● Kondisi Lentur Murni

Dicoba dipasang tulangan sebagai berikut :

Tulangan tekan As' = 17 D 32 = 13665.280 mm2

Tulangan tarik As = 15 D 32 = 12057.600 mm2

As 1 = 9 D 32 = 7234.560 mm2

As 2 = 6 D 32 = 4823.040 mm2

y1 = 40 + 10 + 1/2 32 = 66 mm

y2 = 66 + 108 = 174 mm

7234.56 x 66 + 4823.0 x 174


y = d' = = 109.20 mm
12057.600
C = 0.003

c s1 a ND1 ND2


s2 NT8

9 D 32 s3 NT7
s4 NT6

1000 7 D 32 s5 NT5


s6 NT4
9 D 32 s7 NT3
s8 NT2
s9 NT1
s
1000
Gambar 4.35 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi 1 lentur murni 32 D 32

Dimisalkan garis netral (c) > y1 maka perhitungan garis netral harus dicari

menggunakan persamaan :

0,85 . f'c . a . b + As' . fs' = As . fy

(c - d')
Substitusi nilai : fs' = x 600
c

(c - d')
(0,85 . f'c . a . b) + As' x 600 = As . fy
c

(0,85 . f'c . a . b) . c + As' (c - d') x 600 = As . fy . c

Substitusi nilai : a = β1.c

216
(0,85 . f'c . β1.c . b) . c +(cAs'
- d') 600 = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' - As. fy . c = 0

(0,85.f'c.β1.b) c2 + (600As' - As . fy).c - 600As'.d' = 0

0.85 x 30 x 0.85 x 1000 c2 + 600 x 12057.600 - 13665.280

x 390 c - 600 x 12057.600 x 109.2 = 0

21675 c2 + 1905100.80 c - 790013952.0 = 0

dengan rumus ABC dapat dihitung nilai c :

-b + b2 - 4 a . c
c =
2.a

2
-1905101 + 1905101 - 4 x 21675 x 790013952.0
=
2 x 21675

-1905100.8 + 8492562.6
= = 152.0 mm
43350

c = 152.0 mm

Karena nilai c < y2 maka dihitung nilai c sebenarnya berdasarkan persamaan

yang kedua.

Dicoba dipasang tulangan sebagai berikut :

Tulangan tarik As = 21 D 32 = 16896.000 mm2

Tulangan tekan As' = 11 D 32 = 8850.286 mm2

d' = 40 + 12 + 1/2 32 = 68 mm

d = 1000 - 68 = 932.0 mm
C = 0.003

c s1 a ND1 ND2


s2 NT8

9 D 32 s3 NT7
s4 NT6

1000 7 D 32 s5 NT5


s6 NT4
9 D 32 s7 NT3
s8 NT2
217
C = 0.003

c s1 a ND1 ND2


s2 NT8

9 D 32 s3 NT7
s4 NT6

1000 7 D 32 s5 NT5


s6 NT4
9 D 32 s7 NT3
s8 NT2
s9 NT1
s
1000
Gambar 4.36 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi 2 lentur murni 32 D 32

0,85 . f'c . a . b + As' . fs' = As . fy

(c - d')
Substitusi nilai : fs' = x 600
c

(c - d')
(0,85 . f'c . a . b) + As' x 600 = As . fy
c

(0,85 . f'c . a . b) . c + As' (c - d') x 600 = As . fy . c

Substitusi nilai : a = β1.c

(0,85 . f'c . β1.c . b) . c +(cAs'


- d') 600 = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' - As. fy . c = 0

(0,85.f'c.β1.b) c2 + (600As' - As . fy).c - 600As'.d' = 0

0.85 x 30 x 0.85 x 1000 c2 + 600 x 8850.286 - 16896.000

x 390 c - 600 x 8850.286 x 68.0 = 0

21675 c2 + -1279268.57 c - 361091657.1 = 0

dengan rumus ABC dapat dihitung nilai c :

-b + b2 - 4 a . c
c =
2.a

2
1279269 + -1279269 - 4 x 21675 x 361091657.1
=

218
=
2 x 21675

1279268.6 + 5739614.5
= = 161.912 mm
43350

c = 161.912 mm

Dihitung nilai a :

a = β.c

= 0.85 x 161.912 = 137.625 mm

ND1 = 0,85 . fc' . a . b

= 0.85 x 30 x 137.625 x 1000

= 3509.442 kN

ND2 = fs' . As'

(c - d')
= x 600 . As'
c

161.912 - 68.0
= x 600 x 8850.286 x 10-3
161.912

= 3079.998 kN

NT1 = As x fy NT6 = As x fy

= 7241.143 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 2824.05 kN = 627.566 kN

NT2 = As x fy NT7 = As x fy

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN = 627.566 kN

NT3 = As x fy NT8 = As x fy

= 1609.143 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.57 kN = 627.566 kN

NT4 = As x fy

219
= 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN

NT5 = As x fy

= 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN

ND1+ND2 =NT1+NT2+NT3+NT4+NT5+NT6+NT7+ NT8

3509.442 + 3080.00 = 2824.05 + 627.566 + 627.566 + 627.566 +

627.566 + 627.566 + 627.566

6589.44 = 6589.44

ZND1 = c - a/2 ZNT4 = y5 - c

= 161.912 - 137.625 / 2 = 498.00 - 161.912

= 93.099 mm = 336.088 mm

ZND2 = c - y1 ZNT5 = y6 - c

= 161.912 - 66 = 606.00 - 161.912

= 95.912 mm = 444.088 mm

ZNT1 = y2-c ZNT6 = y7 - c

= 174.000 - 161.912 = 714.00 - 161.912

= 12.088 mm = 552.088 mm

ZNT2 = y3 - c ZNT7 = y8 - c

= 282.0 - 161.912 = 822.00 - 161.912

= 120.088 mm = 660.088 mm

ZNT3 = y4 - c ZNT8 = y8 - c

= 390.0 - 161.912 = 930.00 - 161.912

= 228.088 mm = 768.088 mm

Mn = ((ND1.ZND1)+(ND2.ZND2)+(NT1.ZNT2)+(NT2.ZNT2)+(NT3.ZNT3)

+ (NT4.ZNT4) + (NT5.ZNT5) + (NT6.ZNT6) + (NT7.ZNT7)

220
= 3509.442 x 93.0994 + 3080.00 x 95.912 + 2824.05 x 12.088

+ 627.566 x 120.088 + 627.566 x 228.088 + 627.566 x 336.088

+ 627.566 x 444.088 + 627.566 x 552.088 + 627.566 x 660.088

= 2125.108 kNm

ф Mn = 0.65 x 2125.108

= 1381.320 kNm

Tabel 4.4 Diagram Interaksi kolom 32 D 32


32 D 32
Kondisi
ф Pn (kN) ф Mn (kNm)

Sentris 18135.51 0

Patah Desak 10608.94 3495.000

Balance 9335.61 3719.711

Patah Tarik 5861.013 3517.484

Lentur 0 1381.320

221
4.2.5 Perhitungan Penulangan Lentur Kolom 36 D 32

Diketahui :

b = 1000 mm h'kolom = h kolom - h balok

h = 1000 mm = 4500 - 750 = 3750 mm

Tulangan sengkang Ø12 f'c = 30 MPa

Tulangan utama dipakaiD 32 fy = 390 MPa

Tebal selimut beton 40 mm

Dicoba tulangan D 32 mm

d = h - selimut beton - Ø sengkang - ½ Ø tulangan pokok

= 1000 - 40 - 12 - ½ 32

= 932.0 mm

d' = 1000 - 932.0 = 68.0 mm

● Luas Penampang kolom (Ag)

Ag = b . h

= 1000 x 1000

= 1000000 mm2

Maka dipakai tulangan 36 D 32 Ast = 28938 mm2


Dalam SNI 2847-2013 pasal 10.9.1, Luas tulangan Longitudinal, Ast , untuk

komponen struktur tekan non-komposit tidak boleh kurang dari 0,01Ag atau lebih

dari 0,08Ag

Periksa Rasio Tulangan Memanjang :

Ast 28938
ρg = = = 0.029
Ag 1000000

0,01 Ag < ρg = 0.029 < 0,08 Ag

● Beban Sentris

Po = 0,85 . f'c (Ag - Ast) + fy . Ast

221
= (0,85 .30 (1000000 - 28938,24) + 390 . 28938,210-3 = 36047.988 kN

Pn = 0,80 . Po фPn = 0.65 x 28838.391

= 0.80 . 36047.988 = 18744.954 kN

= 28838.391 kN

● Kondisi Seimbang

600. d 600 x 932.0


c = = = 564.8 mm
600 + fy 600 + 390

a = c.β

= 564.8 x 0.85

= 480.12 mm

ND1 = 0,85 . f'c . ab . b

= 0.85 x 30 x 480.121 x 1000 x 10-3

= 12243.09 kN
C = 0.003
s1 ND2
s2 ND3

10 D 32 c s3 a ND1
ND4
s4 ND5
s5 ND5
1000 8 D 32 s6 ND8
s7 NT4
10 D 32 s8 NT3
s9 NT2
s10 NT1

s
1000
Gambar 4.37 Diagram tegangan regangan kolom kondisi seimbang 36 D 32

fy 390
εy = = = 0.00195
Es 200000

c - d' 564.8 - 68.0


εs1 = x ec = x 0.003
c 564.8

= 0.00264 > εy ; maka fs = fy= 390 MPa

ND2 = As1 x fs (10 D 32 )

222
= 8045.71 x 390 x 10-3 = 3137.83 kN

564.8 - 164.00
εs2 = x 0.003
564.8

= 0.00213 > εy ; maka fs = 390 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 390.000 x 10-3 = 627.57 kN

564.8 - 260.0
εs3 = x 0.003
564.8

= 0.00162 < εy ; maka fs = 0.00162 x 200000 = 323.820 MPa

ND4 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 323.820 x 10-3 = 521.07 kN

564.85 - 356.0
εs4 = x 0.003
564.848

= 0.00111 > εy ; maka fs = 0.00111 x 200000 = 221.85 MPa

ND5 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 221.845 x 10-3 = 356.98 kN

564.85 - 452.0
εs5 = x 0.003
564.848

= 0.0006 < εy ; maka fs = 0.0006 x 200000 = 119.87 MPa

ND6 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 119.871 x 10-3 = 192.89 kN

564.85 - 548.0
εs6 = x 0.003
564.848

= 0.0001 < εy ; maka fs = 0.0001 x 200000 = 17.90 MPa

ND7 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 17.897 x 10-3 = 28.80 kN

223
644.00 - 564.8
εs7 = x 0.003
564.848

= 0.0004 < εy ; maka fs = 0.0004 x 200000 = 84.08 MPa

NT1 = As4 x fs (10 D 32 )

= 8045.71 x 84.08 . 10-3 = 676.46 kN

740.00 - 564.8
εs9 = x 0.003
564.848

= 0.00093 = εy ; maka fs = 0.00093 x 200000 = 186.052 MPa

NT2 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.143 x 564.848 x 10-3 = 908.922 kN

836.00 - 564.8
εs10 = x 0.003
564.848

= 0.00144 = εy ; maka fs = 0.00144 x 200000 = 288.026 MPa

NT3 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.143 x 288.026 x 10-3 = 463.475 kN

932.00 - 564.8
εs11 = x 0.003
564.848

= 0.00195 = εy ; maka fs = 0.00195 x 200000 = 390 MPa

NT4 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.143 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

Pnb = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 + ND5 + ND6 - NT1 - NT2 -

NT3 - NT4

= 12243.09 + 3137.83 + 627.566 + 521.072 + 356.98 + 192.89 +

28.80 - 676.46 - 908.922 - 463.475 - 627.566

= 14431.804 kN

ф Pnb = 0.65 x 14431.804

224
= 9630.67 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}] + {(ND5 + NT4).(h/2 - y3)}]

+ {(ND6 ).(h/2 -y4)}] + {(ND7).(h/2 -y5)}]

= 12243.09 1000 / 2 - 480.1 / 2 + 3137.83 + 676.462 x

1000 / 2 - 68 + 627.57 + 908.92 x 1000 / 2 - 164.0 +

521.07 + 463.47 x 1000 / 2 - 260 + 356.98 + 627.566 x

1000 / 2 - 356 + 1609.14 x 1000 / 2 - 452.0 + 28.80 x

1000 / 2 - 548.0 10-3

= 3182461.631 + 1647773 + 516259.8 + 492013.4 +

141774.74 + 77239 + -1382.3 10-3

= 6056.139 kNm

фMnb = 0.65 x 6056.1

= 3936.5 kNm

Mnb 6056.1395
eb = = = 0.4196 m= 419.638 mm
Pnb 14431.804

● Kondisi Patah Desak (c > cb)

Dipakai nilai c = 600 mm

a = c.β

= 600.0 x 0.85

= 510.0 mm

ND1 = 0,85 . f'c . a . b

= 0.85 x 30 x 510.0 x 1000 x 10-3

= 13005.00 kN C = 0.003
s1 ND2
s2 ND3

10 D 32 c s3 a ND1 ND4


s4 ND5
s5 ND5
1000 8 D 32
s6 ND8
s7 NT4
10 D 32 s8 NT3
s9 NT2
s10 NT1

s 225
C = 0.003
s1 ND2
s2 ND3

10 D 32 c s3 a ND1 ND4


s4 ND5
s5 ND5
1000 8 D 32
s6 ND8
s7 NT4
10 D 32 s8 NT3
s9 NT2
s10 NT1
s
1000
Gambar 4.38 Diagram tegangan regangan kolom kondisi patah desak 36 D 32

fy 390
εy = = = 0.00195
Es
200000

600 - 68
εs1 = x 0.003
600

= 0.00266 > εy ; maka fs = fy = 390 MPa

ND2 = As1 x fs (10 D 32 )

= 8045.714 x 390 x 10-3 = 3137.83 kN

600 - 164.00
εs2 = x 0.003
600

= 0.00218 < εy ; maka fs = fy = 390 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

600 - 260.0
εs3 = x 0.003
600

= 0.00170 < εy ; maka fs = 0.00170 x 200000 = 340.00 MPa

ND4 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 340.00 x 10-3 = 547.109 kN

600.0 - 356
εs4 = x 0.003
600

= 0.00122 < εy ; maka fs = 0.00122 x 200000 = 244 MPa

ND5 = As4 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 244.00 x 10-3 = 392.631 kN

226
600.0 - 452
εs5 = x 0.003
600

= 0.00074 < εy ; maka fs = 0.00074 x 200000 = 148 MPa

ND6 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 148.00 x 10-3 = 238.153 kN

600.0 - 548
εs6 = x 0.003
600

= 0.00026 < εy ; maka fs = 0.00026 x 200000 = 52 MPa

ND7 = As4 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 52.00 x 10-3 = 83.675 kN

644.0 - 600
εs7 = x 0.003
600

= 0.00022 < εy ; maka fs = 0.00022 x 200000 = 44 MPa

NT1 = As5 x fs###

= 8045.71 x 44.00 x 10-3 = 354.011 kN

740 - 600
εs9 = x 0.003
600

= 0.00070 < εy ; maka fs = 0.00070 x 200000 = 140.00 MPa

NT2 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 140.00 x 10-3 = 225.280 kN

836 - 600
εs10 = x 0.003
600

= 0.00118 < εy ; maka fs = 0.00118 x 200000 = 236.00 MPa

NT3 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 236.00 x 10-3 = 379.758 kN

932 - 600
εs11 = x 0.003

227
εs11 = x 0.003
600

= 0.00166 < εy ; maka fs = 0.00166 x 200000 = 332.00 MPa

NT4 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 332.00 x 10-3 = 534.235 kN

Pn = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 + ND5 + ND6 + ND7 + ND8

NT1 - NT2 + NT3 + NT4 + NT5

= 13005.0 + 3137.83 + 627.566 + 547.109 + 392.631 + 238.153 +

83.675 - 354.011 - 225.280 - 379.758 - 534.235

= 16538.678 kN

фPn = 0.65 x 16538.678

= 10750.14 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}] + {(ND5 + NT4).(h/2 - y3)}]

+ {(ND6 ).(h/2 -y4)}] + {(ND7).(h/2 -y5)}]

= 13005.0 1000 / 2 - 510 / 2 + 3137.83 + 354.011 x

1000 / 2 - 68 + 627.566 + 225.280 x 1000 / 2 - 164 +

547.11 + 379.8 x 1000 / 2 - 260 + 392.63 + 534.24 x

1000 / 2 - 356 + 238.15 x 1000 / 2 - 452 + 83.675 x

1000 / 2 - 548.0 10-3

= 3186225 + 1508475 + 286556.2 + 463173.1 +

133468.7451 + 11431 + -4016.4 10-3

= 5585.313 kNm

ф Mn = 0.65 x 5585.313

= 3630.45 kNm

Mn 5585.31
eb = = = 0.3377 m= 337.71 mm
Pn
16538.678

228
● Kondisi Patah Tarik (c < cb)

Dipakai nilai c = 400 mm

ab = c . β

= 400 x 0.85

= 340.0 mm

ND1 = 0,85 . f'c . a . b

= 0.85 x 30 x 340.0 x 1000 x 10-3

= 8670 kN C = 0.003
s1 ND2

c
s2
s3
a ND1
ND3
ND4
10 D 32 s4 ND5
s5 NT6
1000 8 D 32
s6 NT5
s7 NT4
10 D 32
s8 NT3
s9 NT2
s10 NT1
s
1000
Gambar 4.39 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi patah tarik 36 D 32

fy 390
εy = = = 0.00195
Es
200000

400 - 68
εs1 = x 0.003
400

= 0.00249 < εy ; maka fs = = 390.00 MPa

ND2 = As1 x fs x (10 D 32 )

= 8045.714 x 390 x 10-3 = 3137.83 kN

400 - 164.00
εs2 = x 0.003
400

= 0.00177 < εy ; maka fs = 0.00177 x 200000 = 354 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

229
= 1609.14 x 354.00 x 10-3 = 569.637 kN

400 - 260.00
εs3 = x 0.003
400

= 0.00105 < εy ; maka fs = 0.00105 x 200000 = 210 MPa

ND4 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 210.00 x 10-3 = 337.920 kN

400 - 356.00
εs4 = x 0.003
400

= 0.00033 < εy ; maka fs = 0.00033 x 200000 = 66 MPa

ND5 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 66.00 x 10-3 = 106.203 kN

452 - 400
εs4 = x 0.003
400

= 0.00039 < εy ; maka fs = 0.00039 x 200000 = 78 MPa

NT1 = As2 x fs (10 D 32 )

= 8045.71 x 78.000 x 10-3 = 627.57 kN

548 - 400
εs6 = x 0.003
400

= 0.00111 > εy ; maka fs = 0.00111 x 200000 = 222 MPa

NT2 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 222.000 x 10-3 = 357.230 kN

644 - 400
εs7 = x 0.003
400

= 0.00183 > εy ; maka fs = 0.00183 x 200000 = 366 MPa

NT3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 366.000 x 10-3 = 588.946 kN

740 - 400
εs8 = x 0.003

230
εs8 = x 0.003
400

= 0.00255 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT4 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

836 - 400
εs9 = x 0.003
400

= 0.00327 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT5 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

932 - 400
εs10 = x 0.003
400

= 0.00399 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT6 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.57 kN

Pn = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 + ND5 - NT1 - NT2 - NT3 - NT4 - NT5 -

NT6

= 8670 + 3137.83 + 569.637 + 337.920 + 106.203 - 627.566 -

357.23 - 588.946 - 627.566 - 627.57 - 627.57

= 9365.150 kN

фPn = 0.65 x 9365.150

= 6087.347 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}] + {(ND5 + NT4).(h/2 - y3)}]

+ {(NT5).(h/2 -y4)}] + {(NT6).(h/2 -y5)}]

= 8670.0 1000 / 2 - 340 / 2 + 3137.83 + 627.566 x

1000 / 2 - 68 + 569.64 + 357.23 x 1000 / 2 - 164.0 +

231
337.92 + 588.95 x 1000 / 2 - 260 + 106.20 + 627.57 x

1000 / 2 - 356 + 627.57 x 1000 / 2 - 400 +

627.57 x 1000 / 2 - 452 10-3

= 2861100 + 1626650 + 311427.1 + 463173.1 +

105662.7566 + 62757 + 30123.2 10-3

= 5460.893 kNm

ф Mn = 0.65 x 5460.893

= 3749.580 kNm

Mn 5460.893
eb = = = 0.583 m = 583 mm
Pn 9365.150

● Kondisi Lentur Murni

Dicoba dipasang tulangan sebagai berikut :

Tulangan tekan As' = 16 D 32 = 12861.440 mm2

Tulangan tarik As = 20 D 32 = 16076.800 mm2

As 1 = 10 D 32 = 8038.400 mm2

As 2 = 8 D 32 = 6430.720 mm2

y1 = 40 + 12 + 1/2 32 = 68 mm

y2 = 68 + 96 = 164 mm

8038.4 x 68 + 6430.7 x 164


y = d' = = 110.67 mm
14469.120
C = 0.003

c s1
s2
a ND1
ND2
ND3
s3 NT8
10 D 32
s4 NT7
s5 NT6
1000 8 D 32
s6 NT5
s7 NT4
10 D 32
s8 NT3
s9 NT2
s10 NT1
s
1000

232
s4 NT7
s5 NT6
1000 8 D 32
s6 NT5
s7 NT4
10 D 32
s8 NT3
s9 NT2
s10 NT1
s
1000
Gambar 4.40 Diagram tegangan regangan kolom kondisi 1 lentur murni 36 D 32

Dimisalkan garis netral (c) > y1 maka perhitungan garis netral harus dicari

menggunakan persamaan :

0,85 . f'c . a . b + As' . fs' = As . fy

(c - d')
Substitusi nilai : fs' = x 600
c

(c - d')
(0,85 . f'c . a . b) + As' x 600 = As . fy
c

(0,85 . f'c . a . b) . c + As' (c - d') x 600 = As . fy . c

Substitusi nilai : a = β1.c

(0,85 . f'c . β1.c . b) . c +(cAs'


- d') 600 = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' - As. fy . c = 0

(0,85.f'c.β1.b) c2 + (600As' - As . fy).c - 600As'.d' = 0

0.85 x 30 x 0.85 x 1000 c2 + 600 x 16076.800 - 12861.440

x 390 c - 600 x 16076.800 x 110.7 = 0

21675 c2 + 4630118.40 c - 1067531673.6 = 0

dengan rumus ABC dapat dihitung nilai c :

-b + b2 - 4 a . c
c =
2.a
2
-4630118 + 4630118 - 4 x 21675 x 1067531673.6
=
2 x 21675

-4630118.4 + 10676750
= = 139.5 mm
43350

c = 139.5 mm

Karena nilai c < y2 maka dihitung nilai c sebenarnya berdasarkan persamaan

233
yang kedua.

Dicoba dipasang tulangan sebagai berikut :

Tulangan tarik As = 24 D 32 = 19309.714 mm2

Tulangan tekan As' = 12 D 32 = 9654.857 mm2

d' = 40 + 12 + 1/2 32 = 68 mm

d = 1000 - 68 = 932.0 mm C = 0.003

c s1
s2
a ND1
ND2
ND3
s3 NT8
10 D 32 s4 NT7
s5 NT6
1000 8 D 32
s6 NT5
s7 NT4
10 D 32
s8 NT3
s9 NT2
s10 NT1

s
1000
Gambar 4.41 Diagram tegangan regangan kolom kondisi 2 lentur murni 36 D 32

0,85 . f'c . a . b + As' . fs' = As . fy

(c - d')
Substitusi nilai : fs' = x 600
c

(c - d')
(0,85 . f'c . a . b) + As' x 600 = As . fy
c

(0,85 . f'c . a . b) . c + As' (c - d') x 600 = As . fy . c

Substitusi nilai : a = β1.c

(0,85 . f'c . β1.c . b) . c +(cAs'


- d') 600 = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' - As. fy . c = 0

(0,85.f'c.β1.b) c2 + (600As' - As . fy).c - 600As'.d' = 0

0.85 x 30 x 0.85 x 1000 c2 + 600 x 9654.857 - 19309.714

x 390 c - 600 x 9654.857 x 68.0 = 0

234
21675 c2 + -1737874.29 c - 393918171.4 = 0

dengan rumus ABC dapat dihitung nilai c :

-b + b2 - 4 a . c
c =
2.a
2
1737874 + -1737874 - 4 x 21675 x 393918171.4
=
2 x 21675

1737874.3 + 6096959.3
= = 180.734 mm
43350

c = 180.734 mm

Dihitung nilai a :

a = β.c

= 0.85 x 180.734 = 153.624 mm

ND1 = 0,85 . fc' . a . b

= 0.85 x 30 x 153.624 x 1000

= 3917.417 kN

ND2 = fs' . As'

(c - d')
= x 600 . As'
c

180.734 - 68.0
= x 600 x 9654.857 x 10-3
180.734

= 3613.372 kN

NT1 = As x fy NT6 = As x fy

= 8045.714 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 3137.83 kN = 627.566 kN

NT2 = As x fy NT7 = As x fy

235
= 1609.14 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN = 627.566 kN

NT3 = As x fy NT8 = As x fy

= 1609.143 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.57 kN = 627.566 kN

NT4 = As x fy

= 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN

NT5 = As x fy

= 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN

ND1+ND2 = NT1+NT2+NT3+NT4+NT5+NT6+NT7+NT8

3917 + 3613.37 = 3137.83 + 627.566 + 627.566 + 627.566 + 627.566 +

627.566 + 627.566 + 627.566

7530.789 = 7530.789

ZND1 = c - a/2 ZNT4 = y6 - c

= 180.734 - 153.624 / 2 = 452.00 - 180.734

= 103.92 mm = 271.266 mm

ZND2 = c - y1 ZNT5 = y7 - c

= 180.734 - 68 = 548.00 - 180.734

= 112.734 mm = 367.266 mm

ZNT1 = y3-c ZNT6 = y8 - c

= 180.734 - 164.000 = 644.00 - 180.734

= 16.734 mm = 463.266 mm

ZNT2 = y4 - c ZNT7 = y9 - c

= 260.0 - 180.734 = 740.00 - 180.734

= 79.266 mm = 559.266 mm

236
ZNT3 = y5 - c ZNT8 = y10 - c

= 356.0 - 180.734 = 836.00 - 180.734

= 175.266 mm = 655.266 mm

Mn = ((ND1.ZND1)+(ND2.ZND2)+(NT1.ZNT2)+(NT2.ZNT2)+(NT3.ZNT3)

+ (NT4.ZNT4) + (NT5.ZNT5) + (NT6.ZNT6) + (NT7.ZNT7)+

(NT8.ZNT8)

= 3917.417 x 103.922 + 3613.372 x 112.734 + 3137.83 x 16.734

+ 627.566 x 79.266 + 627.566 x 175.266 + 627.566 x 271.266

+ 627.566 x 367.266 + 627.566 x 463.266 + 627.566 x 559.266

+ 627.566 x 655.266

= 2891.573 kNm

ф Mn = 0.65 x 2891.573

= 1879.522 kNm

Tabel 4.5 Diagram Interaksi kolom 36 D 32


36 D 32
Kondisi
ф Pn (kN) ф Mn (kNm)

Sentris 18744.95 0

Patah Desak 10750.14 3630.453

Balance 9630.67 3936.491

Patah Tarik 6237.347 3749.580

Lentur 0 1879.522

237
4.2.6 Perhitungan Penulangan Lentur Kolom 44 D 32

Diketahui :

b = 1000 mm h'kolom = h kolom - h balok

h = 1000 mm = 4500 - 750 = 3750 mm

Tulangan sengkang Ø12 f'c = 30 MPa

Tulangan utama dipakaiD 32 fy = 390 MPa

Tebal selimut beton 40 mm

Dicoba tulangan D 32 mm

d = h - selimut beton - Ø sengkang - ½ Ø tulangan pokok

= 1000 - 40 - 12 - ½ 32

= 932.0 mm

d' = 1000 - 932.0 = 68.0 mm

● Luas Penampang kolom (Ag)

Ag = b . h

= 1000 x 1000

= 1000000 mm2

Maka dipakai tulangan 44 D 32 Ast = 35369 mm2


Dalam SNI 2847-2013 pasal 10.9.1, Luas tulangan Longitudinal, Ast , untuk

komponen struktur tekan non-komposit tidak boleh kurang dari 0,01Ag atau lebih

dari 0,08Ag

Periksa Rasio Tulangan Memanjang :

Ast 35369
ρg = = = 0.035
Ag 1000000

0,01 Ag < ρg = 0.035 < 0,08 Ag

● Beban Sentris

Po = 0,85 . f'c (Ag - Ast) + fy . Ast

237
= (0,85 .30 (1000000 - 35368,96) + 390 . 35368,96)10-3 = 38391.986 kN

Pn = 0,80 . Po фPn = 0.65 x 30713.589

= 0.80 . 38391.986 = 19963.833 kN

= 30713.589 kN

● Kondisi Seimbang

600. d 600 x 932.0


cb = = = 564.8 mm
600 + fy 600 + 390

ab = c . β

= 564.8 x 0.85

= 480.12 mm

ND1 = 0,85 . f'c . ab . b

= 0.85 x 30 x 480.121 x 1000 x 10-3

= 12243.09 kN
C = 0.003

s1 ND2
s2 ND3

12 D 32 cb
s3
s4
ab ND1 ND4
ND5
s5 ND6
s6 ND7
1000 10 D 32 s7 ND8
s8 NT5
12 D 32 s9 NT4
s10 NT3
s11 NT2
s12 NT1
s
1000
Gambar 4.42 Diagram tegangan regangan kolom kondisi seimbang 44 D 32

fy 390
εy = = = 0.00195
Es 200000

c - d' 564.8 - 68.0


εs1 = x ec = x 0.003
c 564.8

= 0.00264 > εy ; maka fs = fy= 390 MPa

238
ND2 = As1 x fs (12 D 32 )

= 9654.86 x 390 x 10-3 = 3765.39 kN

564.8 - 146.55
εs2 = x 0.003
564.8

= 0.00222 > εy ; maka fs = 390 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 390.000 x 10-3 = 627.57 kN

564.8 - 225.1
εs3 = x 0.003
564.8

= 0.00180 < εy ; maka fs = 0.00180 x 200000 = 360.901 MPa

ND4 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 360.901 x 10-3 = 580.74 kN

564.85 - 303.6
εs4 = x 0.003
564.848

= 0.00139 > εy ; maka fs = 0.00139 x 200000 = 277.47 MPa

ND5 = As4 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 277.468 x 10-3 = 446.49 kN

564.85 - 382.2
εs5 = x 0.003
564.848

= 0.0010 < εy ; maka fs = 0.0010 x 200000 = 194.03 MPa

ND6 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 194.034 x 10-3 = 312.23 kN

564.85 - 460.7
εs6 = x 0.003
564.848

= 0.0006 < εy ; maka fs = 0.0006 x 200000 = 110.60 MPa

ND7 = As6 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 110.601 x 10-3 = 177.97 kN

239
564.85 - 539.3
εs7 = x 0.003
564.848

= 0.0001 < εy ; maka fs = 0.0001 x 200000 = 27.17 MPa

ND8 = As7 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 27.167 x 10-3 = 43.72 kN

617.8 - 564.85
εs8 = x 0.003
564.848

= 0.0003 < εy ; maka fs = 0.0003 x 200000 = 56.27 MPa

NT1 = As8 x fs ( 12 D 32 )

= 9654.86 x 56.27 . 10-3 = 543.24 kN

696.36 - 564.8
εs9 = x 0.003
564.848

= 0.00070 = εy ; maka fs = 0.00070 x 200000 = 139.700 MPa

NT2 = As9 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.143 x 139.700 x 10-3 = 224.797 kN

774.91 - 564.8
εs10 = x 0.003
564.848

= 0.00112 = εy ; maka fs = 0.00112 x 200000 = 223.133 MPa

NT3 = As10 x fs( 2 D 32 )

= 1609.143 x 223.133 x 10-3 = 359.053 kN

853.45 - 564.8
εs11 = x 0.003
564.848

= 0.00153 = εy ; maka fs = 0.00153 x 200000 = 306.567 MPa

NT4 = As11 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.143 x 306.567 x 10-3 = 493.309 kN

932.00 - 564.8
εs12 = x 0.003
564.848

240
= 0.00195 = εy ; maka fs = 0.00195 x 200000 = 390.000 MPa

NT5 = As12 x fs( 2 D 32 )

= 1609.143 x 390.000 x 10-3 = 627.566 kN

Pnb = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 + ND5 + ND6 + ND8 - NT1 -

NT2 - NT3 - NT4 - NT5

= 12243.09 + 3765.39 + 627.566 + 580.742 + 446.49 + 312.23 +

177.97 + 43.72 - 543.24 - 224.797 - 359.053 - 493.309

627.566

= 15949.230 kN

ф Pnb = 0.65 x 15949.230

= 10367.00 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}] + {(ND5 + NT4).(h/2 - y3)}]

+ {(ND6 + NT5).(h/2 -y4)}] + {(ND7).(h/2 -y5)}]

+ {(ND8).(h/2 -y6)}]

= 12243.09 1000 / 2 - 480.1 / 2 + 3765.39 + 543.241 x

1000 / 2 - 68.0 + 627.57 + 224.80 x 1000 / 2 - 146.5

+ 580.74 + 359.1 x 1000 / 2 - 225.1 + 446.49 +###

x 1000 / 2 - 303.6 + 1609.14 + 627.6 x 1000 / 2 -###

+ 178 x 1000 / 2 - 460.7 + 43.7 x 1000 / 2 -###

10-3

= 3182461.631 + 1861330 + 301271.3 + 469672.2 +

184541.5004 + 263525 + 6989.5 + -1716.9 10-3

= 6268.075 kNm

241
фMnb = 0.65 x 6268.1

= 4074.2 kNm

Mnb 6268.0747
eb = = = 0.3930 m= 393.002 mm
Pnb 15949.230

● Kondisi Seimbang dengan 1,25 fy

fy = 1,25 x fy = 1.25 x 390 = 487.5 MPa

600. d 600 x 932.0


cb = = = 514.207 mm
600 + fy 600 + 487.5

ab = cb . β

= 514.207 x 0.85

= 437.076 mm

ND1 = 0,85 . f'c . ab . b

= 0.85 x 30 x 437.076 x 1000 x10-3

= 11145.43 kN
C = 0.003

s1 ND2
s2 ND3

12 D 32 cb s3
s4
ab ND1 ND4
ND5
s5 ND6
s6 ND7
1000 10 D 32 s7 NT6
s8 NT5
12 D 32 s9 NT4
s10 NT3
s11 NT2
s12 NT1
s
1000
Gambar 4.14 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi seimbang 1,25 fy

fy 487.50
ε = = = 0.00244
Es
200000

514.207 - 68.0
εs1 = x 0.003
514.207

242
= 0.00260 < εy ; maka fs = fy= 488 Mpa

ND2 = As1 x fs (12 D 32 )

= 9654.857 x 487.50 x 10-3 = 4706.743 kN

514.207 - 146.55
εs2 = x 0.003
514.207

= 0.00215 < εy ; maka fs = 0.00215 . 200000 = 429.004 Mpa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 429.004 x 10-3 = 690.329 kN

514.207 - 225.09
εs3 = x 0.003
514.207

= 0.00169 < εy ; maka fs = 0.00169 . 200000 = 337.354 Mpa

ND4 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 337.354 x 10-3 = 542.850 kN

514.207 - 303.64
εs4 = x 0.003
514.207

= 0.00123 < εy ; maka fs = 0.00123 . 200000 = 245.703 Mpa

ND5 = As4 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 245.703 x 10-3 = 395.372 kN

514.207 - 382.18
εs5 = x 0.003
514.207

= 0.00077 < εy ; maka fs = 0.00077 . 200000 = 154.053 Mpa

ND6 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 154.053 x 10-3 = 247.893 kN

514.207 - 460.73
εs6 = x 0.003
514.207

= 0.00031 < εy ; maka fs = 0.00031 . 200000 = 62.402 Mpa

243
ND7 = As6 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 539.273 x 10-3 = 867.767 kN

539.27 - 514.207
εs7 = x 0.003
514.207

= 0.00015 < εy ; maka fs = 0.00015 . 200000 = 29.248 Mpa

NT1 = As7 x fs ( 12 D 32 )

= 9654.9 x 29.248 x 10-3 = 282.385 kN

617.82 - 514.207
εs8 = x 0.003
514.207

= 0.00060 < εy ; maka fs = 0.00060 . 200000 = 120.898 Mpa

NT2 = As8 x fs ( 12 D 32 )

= 1609.1 x 120.898 x 10-3 = 194.543 kN

696.36 - 514.207
εs9 = x 0.003
514.207

= 0.00106 < εy ; maka fs = 0.00106 . 200000 = 212.549 Mpa

NT3 = As9 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 212.549 x 10-3 = 342.021 kN

774.91 - 514.207
εs10 = x 0.003
514.207

= 0.00152 < εy ; maka fs = 0.00152 . 200000 = 304.199 Mpa

NT4 = As10 x fs( 2 D 32 )

= 1609.1 x 304.199 x 10-3 = 489.500 kN

853.45 - 514.207
εs11 = x 0.003
514.207

= 0.00198 < εy ; maka fs = 0.00198 . 200000 = 395.850 Mpa

NT5 = As11 x fs ( 2 D 32 )

244
= 1609.1 x 395.850 x 10-3 = 636.979 kN

932.00 - 514.207
εs12 = x 0.003
514.207

= 0.00244 < εy ; maka fs = 0.00244 . 200000 = 487.500 Mpa

NT6 = As12 x fs( 2 D 32 )

= 1609.1 x 488 x 10-3 = 784.457 kN

Pnb = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 + ND5 + ND6 + ND7 - NT1

- NT2 - NT3 - NT4 - NT5 - NT6

= 11145.43 + 4706.74 + 690.329 + 542.850 + 395.372 + 247.893

+ 867.767 - 282.38 - 194.54 - 342.02 - 489.50 - 636.98

- 784.46

= 15866.50361 kN

фPnb = 0.65 x 15866.504

= 10313.227 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}] + {(ND5 + NT4).(h/2 - y3)}]

+ {(ND6 + NT5).(h/2 -y4)}] + {(ND7+NT6).(h/2 -y5)}]

= 11145 1000 / 2 - 437.1 / 2 + 4706.74 + 282.385 x

1000 / 2 - 68 + 690.329 + 194.54 x 1000 / 2 - 146.5 +

542.85 + 342.0 x 1000 / 2 - 225.1 + 395.4 + 489.500 x

1000 / 2 - 382.2 + 247.89 + 636.98 x 1000 / 2 - 460.73

+ 867.767 + 784.5 x 1000 / 2 - 514.207 10-3

= 3137017.05 + 2155303.1 + 312761.89 + 243259.25 + 104253.96

+ 34751.32 + -23472.98

= 5963.874 kNm

245
фMnb = 0.65 x 5963.874

= 3876.518 kNm

Mnb 5963.8736
eb = = = 0.3759 m = 375.878 mm
Pnb
15866.504

● Kondisi Patah Desak (c > cb)

Dipakai nilai c = 600 mm

ab = c . β

= 600.0 x 0.85

= 510.0 mm

ND1 = 0,85 . f'c . a . b

= 0.85 x 30 x 510.0 x 1000 x 10-3

= 13005.00 kN C = 0.003

s1 ND2
s2 ND3
s3 ND1 ND4
12 D 32 cb s4 ab ND5
s5 ND6
s6 ND7
1000 10 D 32 s7 ND8
s8 NT5
12 D 32 s9 NT4
s10 NT3
s11 NT2
s12 NT1
s
1000
Gambar 4.43 Diagram tegangan regangan kolom kondisi patah desak 44 D 32

fy 390
εy = = = 0.00195
Es
200000

600 - 68
εs1 = x 0.003
600

= 0.00266 > εy ; maka fs = fy = 390 MPa

ND2 = As1 x fs (12 D 32 )

= 9654.857 x 390 x 10-3 = 3765.39 kN

246
600 - 146.55
εs2 = x 0.003
600

= 0.00227 < εy ; maka fs = fy = 390 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

600 - 225.1
εs3 = x 0.003
600

= 0.00187 < εy ; maka fs = 0.00187 x 200000 = 374.91 MPa

ND4 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 374.91 x 10-3 = 603.282 kN

600.0 - 304
εs4 = x 0.003
600

= 0.00148 < εy ; maka fs = 0.00148 x 200000 = 296 MPa

ND5 = As4 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 296.36 x 10-3 = 476.891 kN

600.0 - 382
εs5 = x 0.003
600

= 0.00109 < εy ; maka fs = 0.00109 x 200000 = 218 MPa

ND6 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 217.82 x 10-3 = 350.501 kN

600.0 - 461
εs6 = x 0.003
600

= 0.00070 < εy ; maka fs = 0.00070 x 200000 = 139 MPa

ND7 = As6 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 139.27 x 10-3 = 224.110 kN

600.0 - 539
εs7 = x 0.003

247
εs7 = x 0.003
600

= 0.00030 < εy ; maka fs = 0.00030 x 200000 = 61 MPa

ND8 = As7 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 60.73 x 10-3 = 97.719 kN

617.8 - 600
εs8 = x 0.003
600

= 0.00009 < εy ; maka fs = 0.00009 x 200000 = 17.82 MPa

NT1 = As8 x fs ( 12 D 32 )

= 9654.86 x 17.82 x 10-3 = 172.032 kN

696 - 600
εs9 = x 0.003
600

= 0.00048 < εy ; maka fs = 0.00048 x 200000 = 96.36 MPa

NT2 = As9 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 96.36 x 10-3 = 155.063 kN

775 - 600
εs10 = x 0.003
600

= 0.00087 < εy ; maka fs = 0.00087 x 200000 = 174.91 MPa

NT3 = As10 x fs( 2 D 32 )

= 1609.14 x 174.91 x 10-3 = 281.454 kN

853 - 600
εs11 = x 0.003
600

= 0.00127 < εy ; maka fs = 0.00127 x 200000 = 253.45 MPa

NT4 = As11 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 253.45 x 10-3 = 407.845 kN

932 - 600
εs12 = x 0.003
600

= 0.00166 < εy ; maka fs = 0.00166 x 200000 = 332.00 MPa

248
NT5 = As12 x fs( 2 D 32 )

= 1609.14 x 332.00 x 10-3 = 534.235 kN

Pn = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 + ND5 + ND6 + ND7 + ND8 -

NT1 - NT2 + NT3 + NT4 + NT5

= 13005.000 + 3765.39 + 627.566 + 603.282 + 476.891 + 350.501 +

224.110 + 97.72 - 172.032 - 155.063 - 281.454 - 407.845 -

534.235

= 17599.834 kN

фPn = 0.65 x 17599.834

= 11439.89 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}] + {(ND5 + NT4).(h/2 - y3)}]

+ {(ND6 + NT5).(h/2 -y4)}] + {(ND7).(h/2 -y5)}]

+ {(ND8).(h/2 -y6)}]

= 13005.0 1000 / 2 - 510 / 2 + 3765.39 + 172.032 x

1000 / 2 - 68 + 627.57 + 155.06 x 1000 / 2 - 146.5 +

603.28 + 281.5 x 1000 / 2 - 225.1 + 476.89 + 407.8 x

1000 / 2 - 303.6 + 350.5 + 534.24 x 1000 / 2 - 382.2 +

224.1 x 1000 / 2 - 460.7 + 97.7 x 1000 / 2 - 539.3 10-3

= 3186225.00 + 1700968.16 + 276623.63 + 442142.91 +

173729.98 + 104237.99 + 8801.40 + -3837.7 10-3

= 5888.891 kNm

ф Mn = 0.65 x 5888.891

= 3827.78 kNm

249
Mn 5888.89
eb = = = 0.3346 m= 334.60 mm
Pn
17599.834

● Kondisi Patah Tarik (c < cb)

Dipakai nilai c = 400 mm

ab = c . β

= 400 x 0.85

= 340.0 mm

ND1 = 0,85 . f'c . a . b

= 0.85 x 30 x 340.0 x 1000 x 10-3

= 8670 kN

C = 0.003

s1 ND2

cb
s2
s3 ab ND1 ND3
ND4
12 D 32 s4 ND5
s5 ND6
s6
1000 10 D 32 s7
NT7
NT6
s8 NT5
12 D 32 s9 NT4
s10 NT3
s11 NT2
s12 NT1
s
1000
Gambar 4.44 Diagram tegangan regangan kolom kondisi patah tarik 44 D 32

fy 390
εy = = = 0.00195
Es
200000

400 - 68
εs1 = x 0.003
400

= 0.00249 < εy ; maka fs = = 390.00 MPa

ND2 = As1 x fs x (12 D 32 )

= 9654.857 x 390 x 10-3 = 3765.39 kN

250
400 - 146.55
εs2 = x 0.003
400

= 0.00190 < εy ; maka fs = 0.00190 x 200000 = 380.2 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 380.18 x 10-3 = 611.767 kN

400 - 225.09
εs3 = x 0.003
400

= 0.00131 < εy ; maka fs = 0.00131 x 200000 = 262.4 MPa

ND4 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 262.36 x 10-3 = 422.181 kN

400 - 303.64
εs4 = x 0.003
400

= 0.00072 < εy ; maka fs = 0.00072 x 200000 = 144.5 MPa

ND5 = As4 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 144.55 x 10-3 = 232.594 kN

400 - 382.18
εs4 = x 0.003
400

= 0.00013 < εy ; maka fs = 0.00013 x 200000 = 26.73 MPa

ND6 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 26.73 x 10-3 = 43.008 kN

461 - 400
εs5 = x 0.003
400

= 0.0005 < εy ; maka fs = 0.00046 x 200000 = 91.1 MPa

NT1 = As6 x fs (12 D 32 )

= 9654.86 x 91.091 x 10-3 = 879.47 kN

539 - 400
εs6 = x 0.003

251
εs6 = x 0.003
400

= 0.00104 > εy ; maka fs = 0.00104 x 200000 = 209 MPa

NT2 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 208.909 x 10-3 = 336.165 kN

618 - 400
εs7 = x 0.003
400

= 0.00163 > εy ; maka fs = 0.00163 x 200000 = 327 MPa

NT3 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 326.727 x 10-3 = 525.751 kN

696 - 400
εs8 = x 0.003
400

= 0.00222 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT4 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

775 - 400
εs9 = x 0.003
400

= 0.00281 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT5 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

853 - 400
εs10 = x 0.003
400

= 0.00340 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT6 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.57 kN

932 - 400
εs10 = x 0.003

252
εs10 = x 0.003
400

= 0.00399 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT7 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390.000 x 10-3 = 627.57 kN

Pn = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 + ND5 + ND6 - NT1 - NT2 - NT3 - NT4 - NT5-

NT6 - NT7

= 8670 + 3765.39 + 611.767 + 422.181 + 232.594 + 43.01 -

879.470 - 336.16 - 525.751 - 627.566 - 627.57 - 627.57 -

627.57

= 9493.296 kN

фPn = 0.65 x 9493.296

= 6170.642 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)+

{(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}] + {(ND5 + NT4).(h/2 - y3)}] +

{(ND6 + NT5).(h/2 -y4)}]+ {(NT6).(h/2 -y5)}]+ {(NT7).(h/2 -y6)}]

= 8670.0 1000 / 2 - 340 / 2 + 3765.39 + 879.470 x

1000 / 2 - 68 + 611.77 + 336.16 x 1000 / 2 - 146.5 +

422.18 + 525.75 x 1000 / 2 - 225.1 + 232.59 + 627.57 x

1000 / 2 - 303.6 + 43.01 + 627.57 x 1000 / 2 - 382.2 +

627.57 x 1000 / 2 - 460.7 + 628 x 1000 / 2 - 539.3 10-3

= 2861100 + 2006581 + 335050.7 + 473740.6 +

168904.1455 + 79006 + 24646.2 + -24646.2 10-3

= 5924.382 kNm

ф Mn = 0.65 x 5924.4

= 3850.849 kNm

253
Mn 5924.382
eb = = = 0.624 m = 624 mm
Pn 9493.296

● Kondisi Lentur Murni

Dicoba dipasang tulangan sebagai berikut :

Tulangan tekan As' = 24 D 32 = 19292.160 mm2

Tulangan tarik As = 20 D 32 = 16076.800 mm2

As 1 = 12 D 32 = 9646.080 mm2

As 2 = 8 D 32 = 6430.720 mm2

y1 = 40 + 12 + 1/2 32 = 68 mm

y2 = 68 + 78.55 = 147 mm

9646.08 x 68 + 6430.7 x 147


y = d' = = 99.42 mm
16076.800

C = 0.003

s1 ND1 ND2


s2 ab ND3

12 D 32
cb s3 NT10
s4 NN9
s5 NT8
s6 NT7
1000 10 D 32 s7 NT6
s8 NT5
12 D 32 s9 NT4
s10 NT3
s11 NT2
s12 NT1

s
1000
Gambar 4.45 Diagram tegangan regangan kolom kondisi 1 lentur murni 44 D 32

Dimisalkan garis netral (c) > y1 maka perhitungan garis netral harus dicari

menggunakan persamaan :

254
0,85 . f'c . a . b + As' . fs' = As . fy

(c - d')
Substitusi nilai : fs' = x 600
c

(c - d')
(0,85 . f'c . a . b) + As' x 600 = As . fy
c

(0,85 . f'c . a . b) . c + As' (c - d') x 600 = As . fy . c

Substitusi nilai : a = β1.c

(0,85 . f'c . β1.c . b) . c +(cAs'


- d') 600 = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' - As. fy . c = 0

(0,85.f'c.β1.b) c2 + (600As' - As . fy).c - 600As'.d' = 0

0.85 x 30 x 0.85 x 1000 c2 + 600 x 16076.800 - 19292.160

x 390 c - 600 x 16076.800 x 99.4 = 0

21675 c2 + 2122137.60 c - 959013273.6 = 0

dengan rumus ABC dapat dihitung nilai c :

-b + b2 - 4 a . c
c =
2.a

2
-2122138 + 2122138 - 4 x 21675 x 959013273.6
=
2 x 21675

-2122137.6 + 9362153.5
= = 167.0 mm
43350

c = 167.0 mm

Karena nilai c < y2 maka dihitung nilai c sebenarnya berdasarkan persamaan

255
yang kedua.

Dicoba dipasang tulangan sebagai berikut :

Tulangan tarik As = 30 D 32 = 24137.143 mm2

Tulangan tekan As' = 14 D 32 = 11264.000 mm2

d' = 40 + 12 + 1/2 32 = 68 mm

d = 1000 - 68 = 932.0 mm

C = 0.003

s1 ND1 ND2


s2 ab ND3

12 D 32
cb s3 NT10
s4 NN9
s5 NT8
s6 NT7
1000 10 D 32 s7 NT6
s8 NT5
12 D 32 s9 NT4
s10 NT3
s11 NT2
s12 NT1
s
1000
Gambar 4.46 Diagram tegangan regangan kolom kondisi 2 lentur murni 44 D 32

0,85 . f'c . a . b + As' . fs' = As . fy

(c - d')
Substitusi nilai : fs' = x 600
c

(c - d')
(0,85 . f'c . a . b) + As' x 600 = As . fy
c

(0,85 . f'c . a . b) . c + As' (c - d') x 600 = As . fy . c

Substitusi nilai : a = β1.c

(0,85 . f'c . β1.c . b) . c +(cAs'


- d') 600 = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' - As. fy . c = 0

(0,85.f'c.β1.b) c2 + (600As' - As . fy).c - 600As'.d' = 0

0.85 x 30 x 0.85 x 1000 c2 + 600 x 11264.000 - 24137.143

x 390 c - 600 x 11264.000 x 68.0 = 0

256
21675 c2 + -2655085.71 c - 459571200.0 = 0

dengan rumus ABC dapat dihitung nilai c :

-b + b2 - 4 a . c
c =
2.a
2
2655086 + -2655086 - 4 x 21675 x 459571200.0
=
2 x 21675

2655085.7 + 6847941.5
= = 219.216 mm
43350

c = 219.216 mm

Dihitung nilai a :

a = β.c

= 0.85 x 219.216 = 186.334 mm

ND1 = 0,85 . fc' . a . b

= 0.85 x 30 x 186.334 x 1000

= 4751.514 kN

ND2 = fs' . As'

(c - d')
= x 600 . As'
c

219.216 - 68.0
= x 600 x 11264.000 x 10-3 = 4661.972 kN
219.216

NT1 = As x fy NT6 = As x fy

= 9654.857 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 3765.39 kN = 627.566 kN

NT2 = As x fy NT7 = As x fy

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN = 627.566 kN

NT3 = As x fy NT8 = As x fy

257
= 1609.143 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.57 kN = 627.566 kN

NT4 = As x fy NT9 = As x fy

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN = 627.566 kN

NT5 = As x fy NT10 = As x fy

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN = 627.566 kN

ND1+ND2 = NT1+NT2+NT3+NT4+NT5+NT6+NT7+NT8+NT9+NT10

4751.514 + 4661.97 = 3765.39 + 627.566 + 627.566 + 627.566 + 627.566 +

627.566 + 627.566 + 627.566 + 627.566 + 627.566

9413.486 = 9413.486

ZND1 = c - a/2 ZNT4 = y6 - c

= 219.216 - 186.334 / 2 = 382.18 - 219.216

= 126 mm = 162.966 mm

ZND2 = c - y1 ZNT5 = y7 - c

= 219.216 - 68 = 460.73 - 219.216

= 151.216 mm = 241.511 mm

ZNT1 = y3-c ZNT6 = y8 - c

= 219.216 - 146.545 = 539.27 - 219.216

= 72.671 mm = 320.056 mm

ZNT2 = y4 - c ZNT7 = y9 - c

= 225.1 - 219.216 = 617.82 - 219.216

= 5.875 mm = 398.602 mm

ZNT3 = y5 - c ZNT8 = y10 - c

= 303.6 - 219.216 = 696.36 - 219.216

= 84.420 mm = 477.147 mm

258
ZNT10 = y12 - c ZNT9 = y11 - c

= 853.5 - 219.216 = 774.91 - 219.216

= 634.238 mm = 555.693 mm

Mn = ((ND1.ZND1)+(ND2.ZND2)+(NT1.ZNT2)+(NT2.ZNT2)+(NT3.ZNT3) +

(NT4.ZNT4) + (NT5.ZNT5) + (NT6.ZNT6) + (NT7.ZNT7)+(NT8.ZNT8)

+ (NT9.ZNT9)+(NT10.ZNT10))

= 4751.514 x 126.049 + 4661.97 x 151.216 + 3765.39 x 72.671

+ 627.566 x 5.875 + 627.566 x 84.420 + 627.566 x 162.966

+ 627.566 x 241.511 + 627.566 x 320.056 + 627.566 x 398.602

+ 627.566 x 477.147 + 627.566 x 555.693 + 627.566 x 634.238

10-3

= 3385.234 kNm

ф Mn = 0.65 x 3385.234

= 2200.402 kNm

44 D 32 Kolom ф Pn (kN)
Kondisi
ф Pn (kN) ф Mn (kNm) Kolom Atas 3478.00

Sentris 19963.83 0 Kolom desain 3510.00

Patah Desak 11439.89 3827.78 Kolom Bawah 3628.00

Balance 10367.00 4074.25

Patah Tarik 6170.642 3850.85

Lentur 0 2200.40

36 D 32 32 D 32
Kondisi Kondisi
ф Pn (kN) ф Mn (kNm) ф Pn (kN) ф Mn (kNm)

Sentris 18744.95 0 Sentris 18135.51 0

Patah Desak 10750.14 3630.45 Patah Desak 10608.94 3495.0002

259
Balance 9630.67 3936.49 Balance 9335.61 3719.7113

Patah Tarik 6237.35 3749.58 Patah Tarik 5861.01 3517.4837

Lentur 0 1879.52 Lentur 0 1381.3202

28 D 32 20 D 32
Kondisi Kondisi
ф Pn (kN) ф Mn (kNm) ф Pn (kN) ф Mn (kNm)

Sentris 17526.08 0.00 Sentris 16307.20 0.00

Patah Desak 10078.65 3353.51 Patah Desak 9691.23 3229.53

Balance 9117.54 3592.49 Balance 8714.15 3465.29

Patah Tarik 5770.80 3387.92 Patah Tarik 5536.73 3225.02

Lentur 0.00 1519.19 Lentur 0.00 1217.91

16 D 32
Kondisi
ф Pn (kN) ф Mn (kNm)

Sentris 15697.76 0

Patah Desak 9134.98 3007.72

Balance 7730.02 3202.44

Patah Tarik 4879.22 2900.83

Lentur 0 1048.26

Dari perhitungan StaadPro, didapat nilai nilai - beban Aksial terfaktor untuk kolom

atas sebesar 3478.00 kN , kolom desain sebesar 3510.00 kN , dan

kolom bawah sebesar 3628.00 kN

DIAGRAM INTERAKSI
22000 44 D 32
20000 36 D 32
18000 32 D 32
16000 28 D 32
14000 20 D 32
ϕ Pn ( kN )

12000 16 D 32
10000
8000
6000
260
DIAGRAM INTERAKSI
22000 44 D 32
20000 36 D 32
18000 32 D 32
16000
16531 28 D 32
14000 20 D 32

ϕ Pn ( kN )
12000 16 D 32
10000
8000
6000
4000
2000
0
0 500750 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500
ϕ Mn ( kNm )

Gambar 4.47 Diagram Interaksi Kolom

Dari diagram diatas, dapat dilihat bahwa koordinat untuk momen max yang terjadi

pada kolom desain masih berada di dalam diagram. Maka dapat disimpulkan bahwa

kolom desain mampu memikul beban-beban struktur.

Dari hasil pembacaan ketiga diagram interaksi kolom diatas, maka didapat nilai

momen nominal terfaktor untuk kolom yang ditinjau sebesar :

Kolom ф Mn (kNm)

Kolom Atas 779

Kolom desain 750

Kolom Bawah 2178

261
4.2.7 Perhitungan Penulangan Geser Kolom

Diketahui : l = 4500 mm f'c = 35 MPa

b = 1000 mm fyulir = 400 MPa

h = 1000 mm fypolos = 240 MPa

ln = tinggi kolom - h balok D = 32 mm

= 4500 - 750 = 3750 Ø = 12 mm

p = 40 mm

a. Pengekangan Kolom

Pada perencanaan SRPMK, Daerah yang berpotensi sendi plastis terletak


sepanjang l0 (SNI 2847-2013, Pasal 21.6.4.1) dari muka yang ditinjau,

dimana panjang l0 tidak boleh kurang dari :

- h = 1000 mm

- ⅙ . ln = ⅙ x 3750 = 625.000 mm

- 450 mm

Jadi daerah yang berpotensi terjadi sendi plastis sejauh 1000 mm dari muka kolom.

Persyaratan spasi maksimum pada daerah gempa (SNI 2847-2013 Pasal

21.6.4.3), spasi maksimum tidak boleh melebihi :

- ¼ x dimensi terkecil komponen struktur= ¼ x 1000 = 250 mm

- 6 x diameter tulangan utama= 6 x 32 = 192 mm

- 100 mm

Dipasang tulangan gese 4 Ø 12 mm


As
= 4 x ¼ x 3,14 x 12
2

= 452.16 mm
2

Jadi As = 452.16 mm2 ≥ Ash


hc = 1000 - 40 - 40 - 12 = 908.0 mm
2
Ach = 1000 - 2 x 40 = 846400 mm2
Ash minimum harus memenuhi persyaratan sesuai SNI 2847-2013 Pasal

261
21.6.4.4.(b) dan diambil nilai yang terbesar dari hasil rumus berikut ini :
s.hc.f'c Ag
Ash = 0.3 - 1
fyh Ach

s x 908 x 35 1000000
452.2 = 0.3 x x - 1
400 846400

452.2 = 0.3 x 79.5 s x 0.181

452.2 = 4.32544 s

s = 104.535 mm

atau
s.hc.f'c
Ash = 0.09
fyh

s x 908 x 35
452.2 = 0.09
400

452.2 = 0.09 x 79.45 s

452.2 = 7.1505 s

s = 63.2347 mm

Digunakan s = 100 mm

Jadi dipasang tulangan geser 4 Ø 12 - 100 mm

a. Perhitungan Tulangan Transversal Kolom Akibat Ve

Diketahui : l = 4500 mm f'c = 35 MPa

b = 1000 mm fyulir = 400 MPa

h = 1000 mm fypolos = 240 MPa

Tinggi bersih hn = 3750 mm Nu, k = 3510000.00 N

Tulangan sengkang= Ø 12 mm

Perhitungan Momen Probabilitas (Mpr)

Mpr = Mnb = 6268074741.588 Nmm


Karena tulangan longitudinal sepanjang kolom sama, maka Mpr3 dan Mpr4

262
= 6268074741.588 Nmm, sehingga :

Mpr_3 + Mpr_4
Ve kolom =
hn

6268074741.588 + 6268074741.588
=
3750

= 3342973.2 N
MPr_1 + MPr_2
Ve balok =
hn

182921342.617 + 182921342.617
=
3750

= 97558.049 N < Ve kolom = 3342973.196 N

Vc = 0 apabila memenuhi ketentuan pada SNI 2847-2013 Pasal 21.5.4.2

sebagai berikut :

Gaya aksial terfaktor < Ag.f'c/20

1000 x 1000 x 35
3510000 N <
20

3510000 N > 1750000 N

Maka dipakai Vc sesuai dengan SNI 2847-2013 Pasal 11.2.1.2 :

Nu
Vc = 0.17 1 + λ x fc' x bw x d
14.Ag

3510000
= 0.17 1 + x 1 x 35 x 1000 x 535.5
14 x 1000000

= 673597.597 N

● Tulangan geser di dalam daerah sendi plastis

Daerah yang berpotensi sendi plastis terletak sepanjang lo (SNI 2847-2013

263
Pasal 21.6.4.1) dari muka yang ditinjau, dimana panjang lo tidak boleh kurang dari :

-h = 1000 mm

- ⅙ x ln = ⅙ x 3750 = 625.0 mm

- 450 mm

Jadi daerah yang berpotensi terjadi sendi plastis sejauh 450 mm dari muka

kolom.

Persyaratan spasi maksimum pada daerah sendi plastis (SNI 2847-2013 Pasal

21.6.4.3), spasi maksimum tidak boleh melebihi :

- ¼ x dimensi terkecil komponen= ¼ x 1000 = 250 mm

- 6 x diameter terkecil komponen= 6 x 32 = 192 mm

- so = 100 + ( 350 3- hx ) = 100 + ( 350 3- 605 ) = 15 mm

Maka diasumsikan s rencana yang dipakai sebesar 100 mm

hc = 1000 - 40 - 40 - 12 = 908 mm
2
Ach = 1000 - 2 x 40 = 846400 mm2
Ash minimum harus memenuhi persyaratan sesuai SNI 2847-2013 Pasal

21.6.4.4.(b) dan diambil nilai yang terbesar dari hasil rumus berikut ini :
s.hc.f'c Ag
Ash = 0.3 - 1
fyh Ach

10 x 908 x 35 1000000
Ash = 0.3 x x - 1
400 846400

Ash = 0.3 x 794.5 x 0.181

Ash = 43.2544 mm2

atau
s.hc.f'c
Ash = 0.09
fyh

264
10 x 908 x 35
Ash = 0.09 x
400

Ash = 0.09 x 794.5

Ash = 71.505 mm2 , maka diambil yg terbesar yaitu: 71,51 mm2

Untuk memenuhi luas perlu minimum, maka dipasa Ash 4 f 12

Ash 4 f 12 = 452.2 mm2 > 71.51 mm2 (Terpenuhi)

Maka, direncanakan tulangan sengkang kolom 4 kaki diameter 12 - 100

As . fy .d 452.2 x 400 x 535.5


Vs = =
s 100

= 968526.72 N

Jadi dipasang tulangan geser4 kaki f 12 - 100 mm

Kontrol kuat geser nominal menurut SNI 2847-2013 Pasal 11.4.7.9


4 kaki Ø 12

12 D 32
1000 mm

1000 mm

Gambar 4.48 Tulangan geser pada daerah sendi plastis kolom

Vs ≤ 0.66 f'c. bw . d

Vs ≤ 0.66 x 35 x 1000 x 1000

968,527 N < 3,904,613 N ............OK

Maka :
ф (Vs + Vc) = 0.75 968527 + 673597.6

= 1231593.24 N > Vu = 97558.05 N .........OK

265
Jadi untuk penulangan geser di daerah yang berpotensi terjadi sendi plastis

sejauh lo = 1000 mm dipasang tulangan geser 4 kaki Ø 12 - 100.

● Tulangan geser di luar daerah sendi plastis

Persyaratan spasi maksimum untuk daerah luar sendi plastis menurut

SNI 2847-2013 Pasal 21.6.4.5, spasi maksimum tidak boleh melebihi :

- 6 x diameter tulangan utama= 6 x 32 = 192 mm

- 150 mm

Dipakai sengkang 4 kaki Ø 12 dengan spasi 150 mm

As . fy .d 452.2 x 400 x 535.5


Vs = =
s 150

= 645684 N
4 kaki Ø 12

12 D 32
1000 mm

1000 mm
Gambar 4.9 Tulangan geser pada daerah luar sendi plastis kolom

Kontrol kuat geser nominal menurut SNI 2847-2013 Pasal 11.4.7.9

Vs ≤ 0.66 fc' . bw . d

Vs ≤ 0.66 x 35 x 1000 x 1000

645,684 N < 3,904,613 N ............OK

Maka :
ф (Vs + Vc) = 0.75 645684 + 673597.6

266
= 989461.6 N > Vu = 97558.0 N ............OK

Jadi untuk penulangan geser di luar sendi plastis dipasang tulangan geser

Err:511

4.2.8 Sambungan Lewatan Tulangan Vertikal Kolom

Sesuai SNI 2847-2013 Pasal 12.2.3 panjang sambungan lewatan harus dihitung

sesuai dengan rumus sebagai berikut :


fy x Ψt Ψo Ψs
ld = db
1,1λ fc ' cb + Ktr
db

dimana : Ψt = 1 Ψo = 1 Ψs = 0.8 λ = 1

c = selimut beton + Ø sengkang + ½ D kolom

= 40 + 12 + ½ . 32

= 68.0 mm

1000 - 2 40 + 12 - 32
c =
2x 4

= 108 mm

diambil c = 108 mm yang menentukan


Ktr = 0

cb + Ktr 108 + 0
= = 3.375
db 32

400 1 x 1 x 0.8
Sehingga : ld = x x 32 = 466.229 mm
1.1 x 1 35 3.375

Sesuai Pasal 21.6.3.3, sambungan lewatan harus diletakan ditengah panjang

kolom dan harus dihitung sebagai sambungan tarik.

Mengingat sambungan lewatan ini termasuk kelas B, maka panjangnya

267
harus = 1,3 ld = 1.3 x 466.2 = 606.10 mm ≈ 700 mm.

Sedangkan untuk spasi sengkang pada daerah sambungan lewatan, harus

memenuhi syarat-syarat yang terdapat pada SNI 2847-2013 Pasal 21.5.2.3 yaitu :
1000
- d/4 = = 250 mm
4

- 100 mm

Maka digunakan spasi sengkang pada daerah sambungan lewatan sebe 90 mm

Dari analisa diatas, maka digunakan tulangan sengkang pada daerah

sambungan lewatan 4 kaki Ø 12 - 90 mm


4 kaki Ø 12

12 D 32
1000 mm

1000 mm

Gambar 4.50 Tulangan geser pada daerah Sambungan Lewatan Tulangan

Vertikal Kolom

268
4.3 Persyaratan "Strong Columns Weak Beams"

Sesuai filosofi "Capacity Design", maka Pasal 21.6.2.2 mensyaratkan

∑ Mnc ≥ (1,2) ∑ Mnb. Nilai Mnc harus dicari dari gaya aksial terfaktor yang

menghasilkan kuat lentur terendah, konsisten terhadap arah gempa yang ditinjau.

a. Momen pada kolom

S Mnc = f Mn atas + f Mn desain


= 778680700 + 749894400

= 1528575100 Nmm

S Mnc = f Mn bawah + f Mn desain


= 2177748900 + 749894400

= 2927643300 Nmm

b. Momen pada balok

Mpr- = 182921342.617 Nmm

Mpr+ = 182921342.617 Nmm

Σ Mnc ≥ 1.2 Σ Mnb

1528575100 + 2927643300
Σ Mnc =
0.65

= 6855720615 Nmm

1.2 x ( 182921342.617 + 182921342.617 )


1.2 Σ Mnb =
0.9

= 487790246.979 Nmm

Maka :

Σ Mnc ≥ 1.2 Σ Mnb

6,855,720,615 Nmm > 487,790,247 Nmm ...........OK

Dari hasil perencanaan balok dan kolom dapat disimpulkan bahwa :

269
Persyaratan "Strong Column Weak Beam" telah terpenuhi ..........OK

4 kaki Ø 12

12 D 32
1000 mm

700 mm

1000 mm

Potongan C-C
450 4 Ø 12 - 100

4 Ø 12 - 150 4 kaki Ø 12
350

4 Ø 12 - 90
2300 mm 700
12 D 32
1000 mm

350
4 Ø 12 - 150
1000 mm
450 4 Ø 12 - 100 Potongan B-B

4 kaki Ø 12

700 mm

12 D 32
1000 mm

1000 mm

Potongan A-A

Gambar 4.51 Detail Penulangan Longitudinal dan Transversal Kolom

270
4.4 Perhitungan Pertemuan Balok-Kolom

Vk,i
Vh
Vv

C1 Vj,h T2
Mpr 1 Vu,v
bj Mpr 2
T1 C2

hc
Vk,i

Gambar 4.52 Analisa geser dari hubungan balok kolom (Joint 17)

Data perencanaan :

f'c = 35 MPa Mpr-, b = 182921342.62 Nmm

fy = 400 MPa Mpr+, b = 182921342.62 Nmm

hn, a = 3750 mm
hn, b = 3750 mm

Tulangan yang terpasang pada balok :

balok kiri = 6 D 25

balok kanan = 12 D 25
Pemeriksaan kuat geser nominal pada joint :

Gaya geser yang terjadi


As1 = 6 x ¼ x 3.14 x 252 = 2943.75 mm2

As2 = 12 x ¼ x 3.14 x 252 = 5887.50 mm2

T = As . 1,25 . fy
T1 = 2943.75 x 1.25 x 400 = 1471875.0 N

235
T2 = 5887.50 x 1.25 x 400 = 2943750.0 N
Mpr, b. kanan + Mpr, b. kiri
Mu =
2

182921342.617 + 182921342.617
=
2

= 182921342.617 Nmm
2 x Mu
Vh =
hn / 2

2 x 182921342.62
=
3750 / 2

= -754883.901 N
Vjh = T1 + T2 - Vh

= 1471875.00 + 2943750.00 - -754883.90

= 5170508.90 N

Kuat geser nominal untuk HBK yang terkekang keempat sisinya maka berlaku :
Vjh < ф x 1.7 x fc ' x Aj

Luas Efektif (Aj)


500
500

700

500

1000
1000

Gambar 4.53 Luas efektif (Aj) untuk HBK

236
Maka :
Vjh < ф x 1.7 x fc' x Aj

5170508.90 < 0.75 x 1.7 x 35 x 1000 x 1000

5170508.90 N < 7543001.72 N ..........OK

● Penulangan geser horisontal

Nu = 3510000.00 N
Nu 3510000.0
=
Ag
1000 x 1000

= 3.510 N/mm2 > 0,1 . f'c = 0.1 x 35 = 3.5 N/mm2


Jadi Vc,h dihitung menurut persamaan

2  Nu, k 
Vc,h =   0,1  f ' c   bj  hc
3  Ag 

2 3510000 908
= - 0.1 x 35 x 1000 x 1000
3 1000000

= 66666.667 N
Vs,h + Vc,h = Vj,h

Vs,h = Vj,h - Vc,h


= 5170508.90 - 66666.67

= 5103842.23 N
Vs,h
Aj,h =
fy

5103842.23
=
400

= 12759.6 mm2

Coba dipasang 7 lapis tulangan sengkang :

Maka As ada = 7 x 71.51

= 500.54 mm2 < Aj,h = 12759.6 mm2 .....tdk aman

237
● Penulangan geser vertikal

hc
Vj,v = Vj,h
bj

1000
= x 5170508.90
1000

= 5170508.90 N

As' . Vj,h Nu, k


Vc,v = x 0.6 +
As Ag . f'c

2943.75 x 5170508.90 3510000.00


= x 0.6 +
5887.50 1000000 x 35

= 1810416.76 N

Vs,v = Vj,v - Vc,v

= 5170508.90 - 1810416.76

= 3360092.142 N

Vs,v
Aj,v =
fy

3360092.142
=
400

= 8400.230 mm2

Tulangan kolom yang terpasang 44 D 32, dimana luas tulangan (As ada =
35369 mm2) > 8400.23 mm2. Maka tidak diperlukan lagi tulangan

238
geser vertikal karena sudah ditahan oleh tulangan kolom yang terpasang.

44 D 32

Tulangan geser kolom 4 Ø 12 - 100


Tulangan geser balok 2 Ø 10 - 65

12 D 25 12 D 25

700

6 D 25 6 D 25

Tulangan D 10 - 7 lapis

500

Tulangan longitudinal balok 12 D 25


Tulangan join geser horizontal Ø 12 - 7 lapis

500

Tulangan join geser vertikal 44 D 32

1000

239
Tulangan join geser vertikal 44 D 32

1000
Gambar 4.54 Penulangan Hubungan Balok Kolom (Joint 360)

4.5 Perhitungan Pendetailan Tulangan


Perhitungan pendetailan joint 360

35/75

35/75 35/75
360

35/75

● Pendetailan Tulangan Tumpuan Tarik (atas)

- Untuk pemberhentian tulangan tumpu tarik ke dalam balok adalah sejauh


¼ x Ln = ¼ x 8300 = 2075 mm dari muka kolom.

Ditambah dengan penjangkaran yang diperlukan untuk penjangkaran sejauh :

12 db = 12 x 16 = 192 mm

1 1
ln = x 8300 = 518.75 mm
16 16

d = 492.0 mm

Dipakai perpanjangan 492 mm

Total panjang yang diperlukan = 2075 + 492.0 = 2567.0 mm

Modifikasi yang digunakan :

› Batang tulangan baja paling atas dengan elevasi antara tulangan tersebut
dengan lapisan beton terbawah tidak kurang dari 300 mm.

240
550 - 40 - 10 - (0,5 x 25) = 489.0 mm > 300 mm
› Ld yang dibutuhkan adalah :

0,02.As.fy 0,02 x (¼.π.16) x 390


Ldb = = = 271.995 mm
fc' 35

Ldb = 0.06 x 16 x 400 = 384.0 mm

Dipakai Ldb = 384.000 mm


Dipakai faktor 1.4

Maka Ld = 384.000 x 1.4

= 537.6 mm ditambah perpanjangan 492 mm.

Ld = 537.6 + 492.0

= 1029.60 mm < 2567 mm


Jadi dipakai panjang penyaluran Ld= 2567 mm ≈ 2570 mm

● Penjangkaran masuk ke dalam kolom

- Pendetailan tulangan tumpuan tekan balok (SNI 2847-2013 Pasal 12.3.2)

Untuk tulangan tumpuan tekan, panjang penyaluran yang masuk ke dalam

kolom adalah :

db.fy 16 x 400
Ldb = = = 270.45 mm
4 fc' 4 x 35

Panjang Ldb tidak boleh kurang dari :

Ldb = 0.04 x 16 x 400 = 256.00 mm

Ldb = 200 mm

Dipakai Ldb = 270.45 mm ≈ 280 mm


- Pendetailan tulangan tumpuan tarik balok (SNI 2847-2013 Pasal 12.5.2)

100.db 100 x 16
Lhb = = = 270.449 mm
fc '
35

Tidak kurang dari :

8 db = 8 x 16 = 128 mm
Ldh = 270.45 mm > 8 db = 128 mm

241
Dipakai Ldh = 270.45 mm ≈ 280 mm
Dipilih pembengkokan 90o dengan panjang pembengkokan 12 db

= 12 x 16 = 192 mm ≈ 195 mm

● Pemutusan tulangan tumpuan tekan

Untuk pemberhentian tulangan tumpuan tekan adalah sejauh


⅕ ln = ⅕ x 8300 = 1660 mm dari muka kolom.

Ld=2400 Ld=2400

12 db = 300

Ldh = 430

Ld = 1280 Ld = 1280

1000
Gambar 4.55 Pendetailan Tulangan Joint 360

242
BAB 5
KESIMPULAN

5.1 Kesimpulan

Berdasarkan hasil perencanaan struktur gedung PTIIK Universitas Brawijaya dengan

menggunakan sistem rangka pemikul momen khusus (SRPMK) berdasarkan SNI


1726-2012 dan SNI 2847-2013 menggunakan program StaadPro, dan komponen

struktur yang di desain pada balok dengan nomor batang 358 dan Kolom dengan

nomor batang 283, maka dapat diperoleh kesimpulan sebagai berikut :

1. Struktur direncanakan sebagai Sistem Rangka Pemikul Momen Khusus


(SRPMK), dengan nilai R = 8 ; Ω = 3 ; dan Cd = 5,5.

2. Pada Balok B145 dengan dimensi 50/70 diperoleh :

• Tulangan Tumpuan Kiri : Tarik ‒ 4 D 16 , Tekan ‒ 4 D 16

• Tulangan Lapangan : Tekan ‒ 4 D 16 , Tarik ‒ 4 D 16

• Tulangan Tumpuan Kanan: Tarik ‒ 4 D 16 , Tekan ‒ 4 D 16

Tulangan Geser

• Joint Kiri
Daerah Sendi Plastis : Ø 10 ‒ 110 ( 3 kaki )

Daerah Luar Sendi Plastis: Ø 10 ‒ 145 ( 3 kaki )

• Joint Kanan

Daerah Sendi Plastis : Ø 10 ‒ 110 ( 3 kaki )

Daerah Luar Sendi Plastis: Ø 10 ‒ 145 ( 3 kaki )


-. Pada Kolom C15 dengan dimensi 100/100 dan jumlah tulangan 44 D 32,

diperoleh tulangan geser :

Daerah Sendi Plastis : Ø 12 ‒ 100 ( 4 kaki )

Daerah Sambungan Lewatan: Ø 12 ‒ 90 ( 4 kaki )

Daerah Luar Sendi Plastis : Ø 12 ‒ 150 ( 4 kaki )

243
-. Pada perencanaan desain kapasitas, kolom telah memenuhi konsep ' Strong

Column Weak Beam'. Pada joint 360 sebagai berikut :

6,855,720,615 Nmm > 182,921,343 Nmm ...........OK

-. Pada hubungan balok - kolom dipasang pengekang horisontal 9 Ø 12 ( kaki )


dan untuk pengekang vertikal menggunakan tulangan logitudinal kolom.

5.2 Saran

Menyadari bahwa penulis masih jauh dari kata sempurna, kedepannya penulis

akan lebih fokus dan details dalam menjelaskan tentang Sktipsi di atas dengan
sumber - sumber yang lebih banyak yang tentunga dapat di pertanggung jawabkan

244
4.2 Perhitungan Penulangan Kolom

4.2.1 Perhitungan Penulangan Lentur Kolom

Diketahui :

b = 1000 mm h'kolom = h kolom - h balok

h = 1000 mm = 3000 - 700 = 2300 mm

Tulangan sengkang Ø12 f'c = 30 MPa

Tulangan utama dipakaiD 32 fy = 390 MPa

Tebal selimut beton 40 mm

Dicoba tulangan D 32 mm

d = h - selimut beton - Ø sengkang - ½ Ø tulangan pokok

= 1000 - 40 - 12 - ½ 32

= 932.0 mm

d' = 1000 - 932.0 = 68.0 mm

● Luas Penampang kolom (Ag)

Ag = b . h

= 1000 x 1000

= 1000000 mm2

Maka dipakai tulangan 44 D 32 Ast = 35369 mm2


Dalam SNI 2847-2013 pasal 10.9.1, Luas tulangan Longitudinal, Ast , untuk

komponen struktur tekan non-komposit tidak boleh kurang dari 0,01Ag atau lebih

dari 0,08Ag

Periksa Rasio Tulangan Memanjang :

Ast 35369
ρg = = = 0.035
Ag 1000000

0,01 Ag < ρg = 0.035 < 0,08 Ag


● Beban Sentris

Po = 0,85 . f'c (Ag - Ast) + fy . Ast

= (0,85 .30 (1000000 - 35368,96) + 390 . 35368,96). 10-3 = 38391.986 kN

Pn = 0,80 . Po фPn = 0.65 x 30713.589

= 0.80 . 38391.986 = 19963.833 kN

= 30713.589 kN

● Kondisi Seimbang

600. d 600 x 932.0


cb = = = 564.8 mm
600 + fy 600 + 390

ab = c . β

= 564.8 x 0.85

= 480.12 mm

ND1 = 0,85 . f'c . ab . b

= 0.85 x 30 x 480.121 x 1000 x 10-3

= 12243.09 kN
C = 0.003

s1 ND2
s2 ND3

12 D 32 cb
s3
s4
ab ND1 ND4
ND5
s5 ND6
s6 ND7
1000 10 D 32 s7 ND8
s8 NT5
12 D 32 s9 NT4
s10 NT3
s11 NT2
s12 NT1
s
1000
Gambar 4.13 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi seimbang

fy 390
εy = = = 0.00195
Es 200000
c - d' 564.8 - 68.0
εs1 = x ec = x 0.003
c 564.8

= 0.00264 > εy ; maka fs = fy= 390 MPa

ND2 = As1 x fs (12 D 32 )

= 9654.86 x 390 x 10-3 = 3765.39 kN

564.8 - 146.55
εs2 = x 0.003
564.8

= 0.00222 > εy ; maka fs = 390 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 390.000 x 10-3 = 627.57 kN

564.8 - 225.1
εs3 = x 0.003
564.8

= 0.00180 < εy ; maka fs = 0.00180 x 200000 = 360.901 MPa

ND4 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 360.901 x 10-3 = 580.74 kN

564.85 - 303.6
εs4 = x 0.003
564.848

= 0.00139 > εy ; maka fs = 0.00139 x 200000 = 277.47 MPa

ND5 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 277.468 x 10-3 = 446.49 kN

564.85 - 382.2
εs5 = x 0.003
564.848

= 0.0010 < εy ; maka fs = 0.0010 x 200000 = 194.03 MPa

ND6 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 194.034 x 10-3 = 312.23 kN

564.85 - 460.7
εs6 = x 0.003
564.848
= 0.0006 < εy ; maka fs = 0.0006 x 200000 = 110.60 MPa

ND7 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 110.601 x 10-3 = 177.97 kN

564.85 - 539.3
εs7 = x 0.003
564.848

= 0.0001 < εy ; maka fs = 0.0001 x 200000 = 27.17 MPa

ND8 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 27.167 x 10-3 = 43.72 kN

617.8 - 564.85
εs8 = x 0.003
564.848

= 0.0003 < εy ; maka fs = 0.0003 x 200000 = 56.27 MPa

NT1 = As4 x fs ( 12 D 32 )

= 9654.86 x 56.27 . 10-3 = 543.24 kN

696.36 - 564.8
εs9 = x 0.003
564.848

= 0.00070 = εy ; maka fs = 0.00070 x 200000 = 139.700 MPa

NT2 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.143 x 139.700 x 10-3 = 224.797 kN

774.91 - 564.8
εs10 = x 0.003
564.848

= 0.00112 = εy ; maka fs = 0.00112 x 200000 = 223.133 MPa

NT3 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.143 x 223.133 x 10-3 = 359.053 kN

853.45 - 564.8
εs11 = x 0.003
564.848

= 0.00153 = εy ; maka fs = 0.00153 x 200000 = 306.567 MPa

NT4 = As5 x fs ( 2 D 32 )
= 1609.143 x 306.567 x 10-3 = 493.309 kN

932.00 - 564.8
εs12 = x 0.003
564.848

= 0.00195 = εy ; maka fs = 0.00195 x 200000 = 390.000 MPa

NT5 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.143 x 390.000 x 10-3 = 627.566 kN

Pnb = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 + ND5 + ND6 + ND8 - NT1 -

NT2 - NT3 - NT4 - NT5

= 12243.09 + 3765.39 + 627.566 + 580.742 + 446.49 + 312.23 +

177.97 + 43.72 - 543.24 - 224.797 - 359.053 - 493.309

- 627.566

= 15949.230 kN

ф Pnb = 0.65 x 15949.230

= 10367.00 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}] + {(ND5 + NT4).(h/2 - y3)}]

+ {(ND6 + NT5).(h/2 -y4)}] + {(ND7).(h/2 -y5)}]

+ {(ND8).(h/2 -y6)}]

= 12243.09 1000 / 2 - 480.1 / 2 + 3765.39 + 543.241 x

1000 / 2 - 68.0 + 627.57 + 224.80 x 1000 / 2 - 146.5

+ 580.74 + 359.1 x 1000 / 2 - 225.1 + 446.49 + 493.309

x 1000 / 2 - 303.6 + 1609.14 + 627.6 x 1000 / 2 - 382.2

+ 178 x 1000 / 2 - 460.7 + 43.7 x 1000 / 2 - 539.3

10-3

= 3182461.631 + 1861330 + 301271.3 + 469672.2 +


184541.5004 + 263525 + 6989.5 + -1716.9 10-3

= 6268.075 kNm

фMnb = 0.65 x 6268.1

= 4074.2 kNm

Mnb 6268.0747
eb = = = 0.3930 m= 393.002 mm
Pnb 15949.230

● Kondisi Seimbang dengan 1,25 fy

fy = 1,25 x fy = 1.25 x 390 = 487.5 MPa

600. d 600 x 932.0


cb = = = 514.207 mm
600 + fy 600 + 487.5

ab = cb . β

= 514.207 x 0.85

= 437.076 mm

ND1 = 0,85 . f'c . ab . b

= 0.85 x 30 x 437.076 x 1000 x10-3

= 11145.43 kN

C = 0.003

s1 ND2
s2 ND3

12 D 32 cb s3
s4
ab ND1 ND4
ND5
s5 ND6
s6 ND7
1000 10 D 32 s7 NT6
s8 NT5
12 D 32 s9 NT4
s10 NT3
s11 NT2
s12 NT1
s
1000
1000 s7 NT6
s8 NT5
12 D 32 s9 NT4
s10 NT3
s11 NT2
s12 NT1
s
1000
Gambar 4.14 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi seimbang 1,25 fy

fy 487.50
ε = = = 0.00244
Es
200000

514.207 - 68.0
εs1 = x 0.003
514.207

= 0.00260 < εy ; maka fs = fy= 488 Mpa

ND2 = As1 x fs (12 D 32 )

= 9654.857 x 487.50 x 10-3 = 4706.743 kN

514.207 - 146.55
εs2 = x 0.003
514.207

= 0.00215 < εy ; maka fs = 0.00215 . 200000 = 429.004 Mpa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 429.004 x 10-3 = 690.329 kN

514.207 - 225.09
εs3 = x 0.003
514.207

= 0.00169 < εy ; maka fs = 0.00169 . 200000 = 337.354 Mpa

ND4 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 337.354 x 10-3 = 542.850 kN

514.207 - 303.64
εs4 = x 0.003
514.207

= 0.00123 < εy ; maka fs = 0.00123 . 200000 = 245.703 Mpa

ND5 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 245.703 x 10-3 = 395.372 kN

514.207 - 382.18
εs5 = x 0.003
514.207

= 0.00077 < εy ; maka fs = 0.00077 . 200000 = 154.053 Mpa


ND6 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 154.053 x 10-3 = 247.893 kN

514.207 - 460.73
εs6 = x 0.003
514.207

= 0.00031 < εy ; maka fs = 0.00031 . 200000 = 62.402 Mpa

ND7 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 539.273 x 10-3 = 867.767 kN

539.27 - 514.207
εs7 = x 0.003
514.207

= 0.00015 < εy ; maka fs = 0.00015 . 200000 = 29.248 Mpa

NT1 = As2 x fs ( 12 D 32 )

= 9654.9 x 29.248 x 10-3 = 282.385 kN

617.82 - 514.207
εs8 = x 0.003
514.207

= 0.00060 < εy ; maka fs = 0.00060 . 200000 = 120.898 Mpa

NT2 = As2 x fs ( 12 D 32 )

= 1609.1 x 120.898 x 10-3 = 194.543 kN

696.36 - 514.207
εs9 = x 0.003
514.207

= 0.00106 < εy ; maka fs = 0.00106 . 200000 = 212.549 Mpa

NT3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 212.549 x 10-3 = 342.021 kN

774.91 - 514.207
εs10 = x 0.003
514.207

= 0.00152 < εy ; maka fs = 0.00152 . 200000 = 304.199 Mpa

NT4 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 304.199 x 10-3 = 489.500 kN


853.45 - 514.207
εs11 = x 0.003
514.207

= 0.00198 < εy ; maka fs = 0.00198 . 200000 = 395.850 Mpa

NT5 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 395.850 x 10-3 = 636.979 kN

932.00 - 514.207
εs12 = x 0.003
514.207

= 0.00244 < εy ; maka fs = 0.00244 . 200000 = 487.500 Mpa

NT6 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.1 x 488 x 10-3 = 784.457 kN

Pnb = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 + ND5 + ND6 + ND7 - NT1

- NT2 - NT3 - NT4 - NT5 - NT6

= 11145.43 + 4706.74 + 690.329 + 542.850 + 395.372 + 247.893

+ 867.767 - 282.38 - 194.54 - 342.02 - 489.50 - 636.98

- 784.46

= 15866.50361 kN

фPnb = 0.65 x 15866.504

= 10313.227 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}] + {(ND5 + NT4).(h/2 - y3)}]

+ {(ND6 + NT5).(h/2 -y4)}] + {(ND7+NT6).(h/2 -y5)}]

= 11145.43 1000 / 2 - 437.1 / 2 + 4706.74 + 282.385 x

1000 / 2 - 68.0 + 690.33 + 194.54 x 1000 / 2 - 146.5 +

542.85 + 342.0 x 1000 / 2 - 225.09 + 395.372 + 489.500

x 1000 / 2 - 382.18 + 247.89 + 636.98 x 1000 / 2 - 460.73


+ 867.767 + 784.5 x 1000 / 2 - 514.207 10-3

= 3137017.049 + 2155303.1 + 312761.89 + 243259.25 + 104253.96 +

34751.32151 + -23473.0

= 5963.874 kNm

фMnb = 0.65 x 5963.874

= 3876.518 kNm

Mnb 5963.8736
eb = = = 0.3759 m = 375.878 mm
Pnb
15866.504

● Kondisi Patah Desak (c > cb)

Dipakai nilai c = 600 mm

ab = c . β

= 600.0 x 0.85

= 510.0 mm

ND1 = 0,85 . f'c . a . b

= 0.85 x 30 x 510.0 x 1000 x 10-3

= 13005.00 kN C = 0.003

s1 ND2
s2 ND3
s3 ND1 ND4
12 D 32 cb s4 ab ND5
s5 ND6
s6 ND7
1000 10 D 32 s7 ND8
s8 NT5
12 D 32 s9 NT4
s10 NT3
s11 NT2
s12 NT1
s
1000
Gambar 4.15 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi patah desak

fy 390
εy = = = 0.00195
Es
200000
600 - 68
εs1 = x 0.003
600

= 0.00266 > εy ; maka fs = fy = 390 MPa

ND2 = As1 x fs (12 D 32 )

= 9654.857 x 390 x 10-3 = 3765.39 kN

600 - 146.55
εs2 = x 0.003
600

= 0.00227 < εy ; maka fs = fy = 390 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

600 - 225.1
εs3 = x 0.003
600

= 0.00187 < εy ; maka fs = 0.00187 x 200000 = 374.91 MPa

ND4 = As3 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 374.91 x 10-3 = 603.282 kN

600.0 - 304
εs4 = x 0.003
600

= 0.00148 < εy ; maka fs = 0.00148 x 200000 = 296 MPa

ND5 = As4 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 296.36 x 10-3 = 476.891 kN

600.0 - 382
εs5 = x 0.003
600

= 0.00109 < εy ; maka fs = 0.00109 x 200000 = 218 MPa

ND6 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 217.82 x 10-3 = 350.501 kN

600.0 - 461
εs6 = x 0.003
εs6 = x 0.003
600

= 0.00070 < εy ; maka fs = 0.00070 x 200000 = 139 MPa

ND7 = As4 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 139.27 x 10-3 = 224.110 kN

600.0 - 539
εs7 = x 0.003
600

= 0.00030 < εy ; maka fs = 0.00030 x 200000 = 61 MPa

ND8 = As4 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 60.73 x 10-3 = 97.719 kN

617.8 - 600
εs8 = x 0.003
600

= 0.00009 < εy ; maka fs = 0.00009 x 200000 = 17.82 MPa

NT1 = As5 x fs ( 12 D 32 )

= 9654.86 x 17.82 x 10-3 = 172.032 kN

696 - 600
εs9 = x 0.003
600

= 0.00048 < εy ; maka fs = 0.00048 x 200000 = 96.36 MPa

NT2 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 96.36 x 10-3 = 155.063 kN

775 - 600
εs10 = x 0.003
600

= 0.00087 < εy ; maka fs = 0.00087 x 200000 = 174.91 MPa

NT3 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 174.91 x 10-3 = 281.454 kN

853 - 600
εs11 = x 0.003
600
= 0.00127 < εy ; maka fs = 0.00127 x 200000 = 253.45 MPa

NT4 = As5 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 253.45 x 10-3 = 407.845 kN

932 - 600
εs12 = x 0.003
600

= 0.00166 < εy ; maka fs = 0.00166 x 200000 = 332.00 MPa

NT5 = As5 x fs ( 12 D 32 )

= 1609.14 x 332.00 x 10-3 = 534.235 kN

Pn = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 + ND5 + ND6 + ND7 + ND8 -

NT1 - NT2 + NT3 + NT4 + NT5

= 13005.000 + 3765.39 + 627.566 + 603.282 + 476.891 + 350.501 +

224.110 + 97.72 - 172.032 - 155.063 - 281.454 - 407.845 -

534.235

= 17599.834 kN

фPn = 0.65 x 17599.834

= 11439.89 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}] + {(ND5 + NT4).(h/2 - y3)}]

+ {(ND6 + NT5).(h/2 -y4)}] + {(ND7).(h/2 -y5)}]

+ {(ND8).(h/2 -y6)}]

= 13005.0 1000 / 2 - 510 / 2 + 3765.39 + 172.032 x

1000 / 2 - 68.0 + 627.57 + 155.06 x 1000 / 2 - 146.5

+ 603.28 + 281.5 x 1000 / 2 - 225.1 + 476.89 + 407.8

x 1000 / 2 - 303.6 + 350.50 + 534 x 1000 / 2 - 382.2

+ 224 x 1000 / 2 - 460.7 + 97.7 x 1000 / 2 - 539.3

10-3
= 3186225 + 1700968 + 276623.6 + 442142.9 +

173729.9782 + 104238 + 8801.4 + -3837.7 10-3

= 5888.891 kNm

ф Mn = 0.65 x 5888.891

= 3827.78 kNm

Mn 5888.89
eb = = = 0.3346 m= 334.60 mm
Pn
17599.834

● Kondisi Patah Tarik (c < cb)

Dipakai nilai c = 400 mm

ab = c . β

= 400 x 0.85

= 340.0 mm

ND1 = 0,85 . f'c . a . b

= 0.85 x 30 x 340.0 x 1000 x 10-3

= 8670 kN

C = 0.003

s1 ND2

cb
s2
s3 ab ND1 ND3
ND4
12 D 32 s4 ND5
s5 ND6
s6
1000 10 D 32 s7
NT7
NT6
s8 NT5
12 D 32 s9 NT4
s10 NT3
s11 NT2
s12 NT1
s
1000
12 D 32 s4 ND5
s5 ND6
s6
1000 10 D 32 s7
NT7
NT6
s8 NT5
12 D 32 s9 NT4
s10 NT3
s11 NT2
s12 NT1
s
1000
Gambar 4.16 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi patah tarik

fy 390
εy = = = 0.00195
Es
200000

400 - 68
εs1 = x 0.003
400

= 0.00249 < εy ; maka fs = = 390.00 MPa

ND2 = As1 x fs x (12 D 32 )

= 9654.857 x 390 x 10-3 = 3765.39 kN

400 - 146.55
εs2 = x 0.003
400

= 0.00190 < εy ; maka fs = 0.00190 x 200000 = 380.2 MPa

ND3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 380.18 x 10-3 = 611.767 kN

400 - 225.09
εs3 = x 0.003
400

= 0.00131 < εy ; maka fs = 0.00131 x 200000 = 262.4 MPa

ND4 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 262.36 x 10-3 = 422.181 kN

400 - 303.64
εs4 = x 0.003
400

= 0.00072 < εy ; maka fs = 0.00072 x 200000 = 144.5 MPa

ND5 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 144.55 x 10-3 = 232.594 kN

400 - 382.18
εs4 = x 0.003
400
= 0.00013 < εy ; maka fs = 0.00013 x 200000 = 26.73 MPa

ND6 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 26.73 x 10-3 = 43.008 kN

461 - 400
εs5 = x 0.003
400

= 0.0005 < εy ; maka fs = 0.00046 x 200000 = 91.1 MPa

NT1 = As2 x fs (12 D 32 )

= 9654.86 x 91.091 x 10-3 = 879.47 kN

539 - 400
εs6 = x 0.003
400

= 0.00104 > εy ; maka fs = 0.00104 x 200000 = 209 MPa

NT2 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 208.909 x 10-3 = 336.165 kN

618 - 400
εs7 = x 0.003
400

= 0.00163 > εy ; maka fs = 0.00163 x 200000 = 327 MPa

NT3 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 326.727 x 10-3 = 525.751 kN

696 - 400
εs8 = x 0.003
400

= 0.00222 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT4 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

775 - 400
εs9 = x 0.003
400

= 0.00281 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT5 = As2 x fs ( 2 D 32 )
= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.566 kN

853 - 400
εs10 = x 0.003
400

= 0.00340 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT6 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 627.57 kN

932 - 400
εs10 = x 0.003
400

= 0.00399 > εy ; maka fs = 390 MPa

NT7 = As2 x fs ( 2 D 32 )

= 1609.14 x 390.000 x 10-3 = 627.57 kN

Pn = ND1 + ND2 + ND3 + ND4 + ND5 + ND6 - NT1 - NT2 - NT3 - NT4 - NT5-

NT6 - NT7

= 8670 + 3765.39 + 611.767 + 422.181 + 232.594 + 43.01 -

879.470 - 336.16 - 525.751 - 627.566 - 627.57 - 627.57 -

627.57

= 9493.296 kN

фPn = 0.65 x 9493.296

= 6170.642 kN

Mnb = ND1(h/2 - ab/2)+{(ND2 + NT1).(h/2 - d')}+{(ND3 +NT2).(h/2 - y1)}

+ {(ND4 + NT3).(h/2 - y2)}] + {(ND5 + NT4).(h/2 - y3)}]

+ {(ND6 + NT5).(h/2 -y4)}] + {(NT6).(h/2 -y5)}]

+ {(NT7).(h/2 -y6)}]

= 8670.0 1000 / 2 - 340 / 2 + 3765.39 + 879.470 x

1000 / 2 - 68.0 + 611.77 + 336.16 x 1000 / 2 - 146.5


+ 422.18 + 525.8 x 1000 / 2 - 225.1 + 232.59 + 627.6

x 1000 / 2 - 303.6 + 43.01 + 628 x 1000 / 2 - 382.2

+ 627.57 x 1000 / 2 - 460.7 + 628 x 1000 / 2 - 539.3

10-3

= 2861100 + 2006581 + 335050.7 + 473740.6 +

168904.1455 + 79006 + 24646.2 + -24646.2 10-3

= 5924.382 kNm

ф Mn = 0.65 x 5924.4

= 3850.849 kNm

Mn 5924.382
eb = = = 0.624 m = 624 mm
Pn 9493.296

● Kondisi Lentur Murni

Dicoba dipasang tulangan sebagai berikut :

Tulangan tekan As' = 24 D 32 = 19292.160 mm2

Tulangan tarik As = 20 D 32 = 16076.800 mm2

As 1 = 12 D 32 = 9646.080 mm2

As 2 = 8 D 32 = 6430.720 mm2

y1 = 40 + 12 + 1/2 32 = 68 mm

y2 = 68 + 78.55 = 147 mm

9646.08 x 68 + 6430.7 x 147


y = d' = = 99.42 mm
16076.800
C = 0.003

s1 ND1 ND2


s2 ab ND3

12 D 32
cb s3 NT10
s4 NN9
s5 NT8
s6 NT7
1000 10 D 32 s7 NT6
s8 NT5
12 D 32 s9 NT4
s10 NT3
s11 NT2
s12 NT1
C = 0.003

s1 ND1 ND2


s2 ab ND3

12 D 32
cb s3 NT10
s4 NN9
s5 NT8
s6 NT7
1000 10 D 32 s7 NT6
s8 NT5
12 D 32 s9 NT4
s10 NT3
s11 NT2
s12 NT1

s
1000
Gambar 4.17 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi 1 lentur murni

Dimisalkan garis netral (c) > y1 maka perhitungan garis netral harus dicari

menggunakan persamaan :

0,85 . f'c . a . b + As' . fs' = As . fy

(c - d')
Substitusi nilai : fs' = x 600
c

(c - d')
(0,85 . f'c . a . b) + As' x 600 = As . fy
c

(0,85 . f'c . a . b) . c + As' (c - d') x 600 = As . fy . c

Substitusi nilai : a = β1.c

(0,85 . f'c . β1.c . b) . c +(cAs'


- d') 600 = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' - As. fy . c = 0

(0,85.f'c.β1.b) c2 + (600As' - As . fy).c - 600As'.d' = 0

0.85 x 30 x 0.85 x 1000 c2 + 600 x 16076.800 - 19292.160

x 390 c - 600 x 16076.800 x 99.4 = 0

21675 c2 + 2122137.60 c - 959013273.6 = 0

dengan rumus ABC dapat dihitung nilai c :

-b + b2 - 4 a . c
c =
2.a
2
-2122138 + 2122138 - 4 x 21675 x 959013273.6
=
2 x 21675

-2122137.6 + 9362153.5
= = 167.0 mm
43350

c = 167.0 mm

Karena nilai c < y2 maka dihitung nilai c sebenarnya berdasarkan persamaan

yang kedua.

Dicoba dipasang tulangan sebagai berikut :

Tulangan tarik As = 30 D 32 = 24137.143 mm2

Tulangan tekan As' = 14 D 32 = 11264.000 mm2

d' = 40 + 12 + 1/2 32 = 68 mm

d = 1000 - 68 = 932.0 mm
C = 0.003

s1 ND1 ND2


s2 ab ND3

12 D 32
cb s3 NT10
s4 NN9
s5 NT8
s6 NT7
1000 10 D 32 s7 NT6
s8 NT5
12 D 32 s9 NT4
s10 NT3
s11 NT2
s12 NT1
s
1000
Gambar 4.18 Diagram tegangan dan regangan kolom kondisi 2 lentur murni

0,85 . f'c . a . b + As' . fs' = As . fy

(c - d')
Substitusi nilai : fs' = x 600
c

(c - d')
(0,85 . f'c . a . b) + As' x 600 = As . fy
(0,85 . f'c . a . b) + As' x 600 = As . fy
c

(0,85 . f'c . a . b) . c + As' (c - d') x 600 = As . fy . c

Substitusi nilai : a = β1.c

(0,85 . f'c . β1.c . b) . c +(cAs'


- d') 600 = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' = As . fy . c

(0,85.f'c.β1.b) c2 + 600As'.c - 600As'.d' - As. fy . c = 0

(0,85.f'c.β1.b) c2 + (600As' - As . fy).c - 600As'.d' = 0

0.85 x 30 x 0.85 x 1000 c2 + 600 x 11264.000 - 24137.143

x 390 c - 600 x 11264.000 x 68.0 = 0

21675 c2 + -2655085.71 c - 459571200.0 = 0

dengan rumus ABC dapat dihitung nilai c :

-b + b2 - 4 a . c
c =
2.a

2
2655086 + -2655086 - 4 x 21675 x 459571200.0
=
2 x 21675

2655085.7 + 6847941.5
= = 219.216 mm
43350

c = 219.216 mm

Dihitung nilai a :

a = β.c

= 0.85 x 219.216 = 186.334 mm

ND1 = 0,85 . fc' . a . b

= 0.85 x 30 x 186.334 x 1000

= 4751.514 kN
ND2 = fs' . As'

(c - d')
= x 600 . As'
c

219.216 - 68.0
= x 600 x 11264.000 x 10-3
219.216

= 4661.972 kN

NT1 = As x fy NT6 = As x fy

= 9654.857 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 3765.39 kN = 627.566 kN

NT2 = As x fy NT7 = As x fy

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN = 627.566 kN

NT3 = As x fy NT8 = As x fy

= 1609.143 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.57 kN = 627.566 kN

NT4 = As x fy NT9 = As x fy

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN = 627.566 kN

NT5 = As x fy NT10 = As x fy

= 1609.14 x 390 x 10-3 = 1609.14 x 390 x 10-3

= 627.566 kN = 627.566 kN

ND1+ND2=NT1+NT2+NT3+NT4+NT5+NT6+NT7+NT8+NT9+NT10

4751.514 + 4661.97 = 3765.39 + 627.566 + 627.566 + 627.566

627.566 + 627.566 + 627.566 + 627.566

627.566 + 627.566

9413.486 = 9413.486
ZND1 = c - a/2 ZNT4 = y6 - c

= 219.216 - 186.334 / 2 = 382.18 - 219.216

= 126 mm = 162.966 mm

ZND2 = c - y1 ZNT5 = y7 - c

= 219.216 - 68 = 460.73 - 219.216

= 151.216 mm = 241.511 mm

ZNT1 = y3-c ZNT6 = y8 - c

= 219.216 - 146.545 = 539.27 - 219.216

= 72.671 mm = 320.056 mm

ZNT2 = y4 - c ZNT7 = y9 - c

= 225.1 - 219.216 = 617.82 - 219.216

= 5.875 mm = 398.602 mm

ZNT3 = y5 - c ZNT8 = y10 - c

= 303.6 - 219.216 = 696.36 - 219.216

= 84.420 mm = 477.147 mm

ZNT10 = y12 - c ZNT9 = y11 - c

= 853.5 - 219.216 = 774.91 - 219.216

= 634.238 mm = 555.693 mm

Mn = ((ND1.ZND1)+(ND2.ZND2)+(NT1.ZNT2)+(NT2.ZNT2)+(NT3.ZNT3) +

(NT4.ZNT4) + (NT5.ZNT5) + (NT6.ZNT6) + (NT7.ZNT7)+(NT8.ZNT8)+

(NT9.ZNT9)+(NT10.ZNT10))

= 4751.514 x 126.049 + 4661.972 x 151.216 + 3765.39 x 72.671

+ 627.566 x 5.875 + 627.566 x 84.420 + 627.566 x 162.966

+ 627.566 x 241.511 + 627.566 x 320.056 + 627.566 x 398.602

+ 627.566 x 477.147 + 627.566 x 555.693 + 627.566 x 634.238

= 3385.234 kNm

ф Mn = 0.65 x 3385.234
= 2200.402 kNm

44 D 32 Kolom ф Pn (kN)
Kondisi
ф Pn (kN) ф Mn (kNm) Kolom Atas 14288.851

Sentris 19963.83 0 Kolom desain 15123.743

Patah Desak 11439.89 3827.779 Kolom Bawah 16077.605

Balance 10367.00 4074.249

Patah Tarik 6170.642 3850.849

Lentur 0 2200.402

36 D 32 32 D 32
Kondisi Kondisi
ф Pn (kN) ф Mn (kNm) ф Pn (kN) ф Mn (kNm)

Sentris 18744.95 0.000 Sentris 18135.51 0.000

Patah Desak 10750.14 3630.453 Patah Desak 10608.94 3495.000

Balance 9630.67 3936.491 Balance 9335.61 3719.711

Patah Tarik 6237.35 3749.580 Patah Tarik 5861.01 3517.484

Lentur 0.00 1879.522 Lentur 0.000 1381.320

Dari perhitungan ETABS, didapat nilai nilai - beban Aksial terfaktor untuk kolom

atas sebesar 14288.9 kN , kolom desain sebesar 15123.7 kN , dan

kolom bawah sebesar 16077.6 kN


DIAGRAM INTERAKSI
22000
20000 ρg = 3.5 % 44 D 32
18000 36 D 32
16000 32 D 32
14288
14000
ϕ Pn ( kN )

12000
10000
8000
6000
4000
2000
0 3550 3500
0 500 1000 1500 2000 2500 3000 4000 4500
ϕ Mn ( kNm )

Gambar 4.19 Diagram Interaksi Kolom

Dari diagram diatas, dapat dilihat bahwa koordinat untuk momen max yang terjadi

pada kolom desain masih berada di dalam diagram. Maka dapat disimpulkan bahwa

kolom desain mampu memikul beban-beban struktur.

Dari hasil pembacaan ketiga diagram interaksi kolom diatas, maka didapat nilai

momen nominal terfaktor untuk kolom yang ditinjau sebesar :

Kolom ф Mn (kNm)

Kolom Atas 3550

Kolom desain 3300


Kolom Bawah 2600
ND2
ND3
ND1 ND4
ND5
ND6
ND7
ND8
NT5
NT4
NT3
NT2
NT1
382.2
ND2
ND3
ND1 ND4
ND5
ND6
ND7
NT6
NT5
NT4
NT3
NT2
NT1
NT6
NT5
NT4
NT3
NT2
NT1
489.500

460.73
382.2
- NT3 - NT4 - NT5-
382.2

ND1 ND2
ND3
ND1 ND2
ND3
ND1 ND2
ND3
+

+
NT7)+(NT8.ZNT8)+
erfaktor untuk kolom
en max yang terjadi

t disimpulkan bahwa

s, maka didapat nilai

Vous aimerez peut-être aussi