Kvantitativne metode u ekonomiji i menadžmentu

TEMA: „KAMATNI RAČUN“

Mentor: Student:
Prof.dr.Stiepo Andrijić Nordin Hodžić 2071/14-XV
Asistent:
Mr. Lejla Dacić

Kiseljak, 2017.
SADRŽAJ:

1. Uvod...........................................................................................................................................2
2. Procentni račun.........................................................................................................................3
2.1. Procentni račun od sto........................................................................................................3
2.2. Procentni račun više od sto i niže od sto (100).................................................................3
2.3. Promilni račun.....................................................................................................................4
2.4. Prost interesni račun...........................................................................................................5
2.4.1. Interesni račun od sto....................................................................................................5
2.4.2. Interesni račun više od sto i niže od sto.......................................................................7
2.4.3. Izračunavanje interesa na više suma...........................................................................8
3. Srednji rok plaćanja..................................................................................................................9
4. Eskontovanje............................................................................................................................10
5. Komercijalni eskont.................................................................................................................10
6. Racionalni eskont.....................................................................................................................10
7. Jednakost efekata.....................................................................................................................11
8. Složeni interesni račun............................................................................................................11
8.1. Dekurzivno računanje vremena.........................................................................................11
9. Faktor akumulacije..................................................................................................................12
9.1. Izračunavanje krajnje vrijednosti kapitala......................................................................12
10. Generalizacija faktora akumulacije......................................................................................13
11. Konformna (ekvivalentna) stopa...........................................................................................14
12. Eskontni faktor.......................................................................................................................15
13. Faktor dodajnih uloga............................................................................................................15
14. Ulaganje početkom obračunskog perioda............................................................................16
15. Ulaganje krajem obračunskog perioda................................................................................17
16. Ulaganje je češće (rjeđe) od kapitalisanja............................................................................18
17. Faktor aktuelizacije dekurzivnih uloga................................................................................19
18. Faktor aktuelizacije anticipativnih uloga.............................................................................19
19. Zajmovi....................................................................................................................................20
19.1.1. Amortizacija zajma jednakim anuitetima.................................................................20
19.1.1.1. Zakon otplata........................................................................................................21
19.1.1.2. Izračunavanje bilo koje otplate pomoću prve otplate i obrnuto......................23
19.1.1.3. Izračunavanje otplaćenog dijela duga i ostatka duga.......................................23
19.1.1.4. Anuiteti jednaki i češći od kapitalisanja.............................................................24
19.1.1.5. Anuiteti jednaki i rjeđi od kapitalisanja.............................................................25
19.1.2. Amortizacija zajma jednakim otplatama..................................................................26
19.1.3. Amortizacija zajma promjenjivim anuitetima..........................................................27
19.1.4. Amortizacija zajma zaokruženim anuitetima...........................................................27
19.1.5. Konverzija zajma.........................................................................................................28
20. Literatura................................................................................................................................29

1
1. UVOD

Prema definiciji, kamata je cijena kapitala koji se posuđuje na neki određeni vremenski
period. U poslovnoj praksi, predmet kamatnog računa je obračun (računanje) cijene kapitala.
Kamate se računaju u procentu od kapitala u istim novčanim jedinicama na koje glasi kapital ili
glavnica. Kamatni račun može biti jednostavan (ili prost) i složen, zavisno od toga da li se i na
kamate računaju kamate. Kod prostog kamatnog računa dospjele kamate se ne kapitališu, a kod
složenog kamatnog računa to je pravilo. Dospjele kamate se pribrajaju kapitalu, tako da u novom
vremenskom periodu nose kamate zajedno sa glavnicom.
Primjena kamatnog računa je vrlo rasprostranjena u poslovnoj praksi. Ovaj račun se
koristi kod:
 svih kreditnih poslova,
 štednih uloga,
 tekućih računa,
 potrošačkih kredita,
 kupovina i prodaje hartija od vrijednosti,
 lombardnog poslovanja,
 hipotekarnih zajmova,
 ugovornog plaćanja, ...

2
2. PROCENTNI RAČUN

2.1. Procentni račun od sto

Procentni račun je račun proporcija. Ako posmatramo neku cjelinu koju ćemo nazvati "glavnica" i
označiti sa G i neki njen dio koji ćemo označiti sa P i zvati "procentni iznos", pogodno je znati koliki je
dio procentnog iznosa u sto dijelova glavnice. Taj broj se naziva "procentna stopa" i označava se sa p.
Dakle, osnovna proporcija procentnog računa je:

G : P = 100 : P

ili ekvivalentno G · p = 100 · P , odakle možemo dobiti sljedeće tri jednakosti:

100𝑃 100𝑃 𝐺𝑝
𝐺= , 𝑝= , 𝑃=
𝑝 𝐺 100

koje se koriste za izračunavanje glavnice, procentne stope i procentnog iznosa, ako su poznate redom:
procentni iznos i procentna stopa; procentni iznos i glavnica i procentna stopa.

Primer:
Izračunati:
a) glavnicu G ako je P = 25 i p = 4%
b) procentnu stopu ako je G = 250 i P = 50
c) procentni iznos P ako je G = 300 i p = 6%

100 ∙ 25 100 ∙ 50
a) 𝐺= 4
= 625, b) 𝑝= 250
= 20%

300 ∙ 6
c) 𝑃= 100
= 18

2.2. Procentni račun više od sto i niže od sto (100)

U praktičnim zadacima vezanim za procentni račun ne pojavljuju se obavezno samo veličine

definisane na početku, već se mogu pojaviti i: glavnica uvećana (umanjena) za procentni iznos G+P (G-P)
zajedno sa procentnom stopom, a da treba izračunati P ili G.
Polazeći od relacije 𝐺 ∙ 𝑝 = 100 ∙ 𝑃 i dodajući lijevoj i desnoj strani ove relacije 100 · G odnosno
P · p dobijamo:

𝐺 ∙ 𝑝 + 100 ∙ 𝐺 = 100 ∙ 𝑃 + 100 ∙ 𝐺 odnosno 𝐺𝑝 + 𝑃𝑝 = 100𝑃 + 𝑃𝑝

tj.
𝐺(100 + 𝑝) = 100(𝑃 + 𝐺) odnosno (𝐺 + 𝑃) ∙ 𝑝 = (100 + 𝑝) ∙ 𝑃

tj. dobijamo proporcije

(𝐺 + 𝑃): (100 + 𝑝) = 𝐺: 100 odnosno (𝐺 + 𝑃): (100 + 𝑝) = 𝑃: 𝑝

koje se zovu proporcije procentnog računa više od sto (100).

3
Odavde možemo dobiti:

100 · (𝐺 + 𝑃) (𝐺 + 𝑃) ∙ 𝑝
𝐺= , odnosno 𝑃=
100 + 𝑝 100 + 𝑝

Analogno, polazeći od relacije 𝐺 ∙ 𝑝 = 100 ∙ 𝑃 i oduzimajući lijevoj i desnoj strani 100 · G, odnosno P · p,
dobijamo proporcije:

(G - P) : (100 - p) = G : 100 odnosno

(G - P) : (100 - p) = P : p

koje se zovu proporcije procentnog računa niže od sto (100). Iz njih se dobije:

100(𝐺 − 𝑃) (𝐺 − 𝑃) ∙ 𝑝
𝐺= , odnosno 𝑃=
100 − 𝑝 100 − 𝑝

Primjer:
Cijena robe povećana je prvi put za 10% , pa zatim za 10% , pa je zatim smanjena za 20%. Poslije
smanjenja cijena, roba se prodaje za 10,68 din. Naći početnu cijenu.
Cijena robe poslije sniženja iznosi 𝐺 − 𝑃 = 9,68 sniženje je za 20%, pa je cijena bila prije sniženja

100(𝐺 − 𝑃) 100 ∙ 9,68 968

𝐺= = = = 12,10
100 − 𝑝 80 80

Ova cijena je nastala poslije drugog poskupljenja od 10%, dakle

𝐺1 + 𝑃1 = 12,10 𝑝 = 10%, pa je

100 · (𝐺1 + 𝑃1 ) 100 ∙ 12,10

𝐺= = = 11
110 110

Ova cijena je nastala poslije poskupljenja početne cijene G0 za prvo povećanje od 10% pa imamo:

100(𝐺0 + 𝑃0 ) 100 ∙ 11
𝐺0 = = = 10 𝑑𝑖𝑛
110 110

Dakle, početna cijena je bila 10 dinara.

2.3. Promilni račun

Potpuno analogno u pojedinim situacijama u praksi se koristi analogan račun procentnom računu -
promilni račun. Osnovna proporcija promilnog računa je sljedeća proporcija:
G : P = 1000 : p , gdje su
G – glavnica
P – promilni iznos
p – promilna stopa

Obrasci u primeni su potpuno analogni kao kod procentnog računa.

4
2.4. Prost interesni račun

2.4.1. Interesni račun od sto

U poslovnom svijetu normalna je pojava pozajmljivanje novca ili roba (što se opet izražava
novcem), tj. kreditiranje. Sama riječ kredit je latinskog porekla, credere, što znači dati na zajam, vjerovati,
uzdati se. Kredit je, dakle, povjerenje u dužnika da će tu obavezu izmiriti. Naknada koju dužnik plaća
povjeriocu kredita za uslugu pozajmljivanja zove se interes ili kamata. Interes se ugovara između
povjerioca i dužnika i to tako što se dužnik obavezuje da će za svaku godinu (ili neki drugi rok) platiti
povjeriocu određeni broj dinara na svakih 100 dinara pozajmljene sume. Pozajmljena suma na koju se
računa interes se zove kapital ili glavnica - obilježava se sa K. Kamata (interes) koja se plaća na svakih
sto dinara pozajmljene sume za jednu godinu zove se interesna stopa i obilježava se sa p (to je danas
procenat). Kamata ili interes koja se plaća na cijelu sumu K za određeno vreme obeležava se sa i.

Broj godina obilježava se sa g.

Broj meseci obilježava se sa m.
Broj dana obilježava se sa d.

Inače, broj dana po mjesecima može da se izračunava po kalendaru ili da se pretpostavi da svaki
mjesec ima po trideset (30) dana. U prvom slučaju se računa da godina ima 365 dana, a u drugom 360.
Ovo se uvijek dogovara između dužnika i poverioca kapitala. Osnovne proporcije prostog interesnog
računa su vrlo slične osnovnim proporcijama procentnog računa – jedina razlika je u tome što ovde imamo
i faktor vremena, jer veličina interesa zavisi od vremena na koji je novac dat. Te proporcije su:

K : i = 100 : pg g - broj godina

K : i = 1200 : pm m - broj meseci
K : i = 36000 : pd d - broj dana, godina ima 360 dana
K : i = 36500 : pd d - broj dana, godina ima 365 dana

Iz ovih relacija mogu se lako dobiti sljedeće relacije:

K p d = 100 i
K p m = 1200 i
K p d = 36000 i
K p d = 365 i

odakle se lako dobijaju nepoznate veličine za: K;p;g; (m, d); i

ako su date redom (p, g, i); (K, g, i); (K, p, i); (K, p, g). (p - je kamatna stopa – uvijek na godišnjem nivou).
U pojedinim izračunavanjima se koriste i veličine kamatnog broja Kbr=K d i kamatnih ključeva

36000 36500
𝐷= ili 𝐷1 =
𝑝 𝑝
Iz prethodnih relacija sa ovim veličinama lako se dobijaju izrazi

𝐾𝑏𝑟
𝑖(360) = − interes ako se godina računa sa 360 dana.
𝐷

odnosno

5
 𝐾𝑏𝑟
𝑖(365) = − interes ako se godina računa sa 365 dana.
𝐷

Veza između ovih interesa (ako se godina računa 360 ili 365 dana) data je relacijom

𝑖(360)
𝑖(365) = 𝑖(360) =
73

koja se lako dokazuje polazeći od njihovih definicija.

Primjeri:
Izračunati:
a) 12% kamatu na sumu od 2000 dinara za 6 godina
b) 8% kamatu na sumu od 5000 za 9 mjeseci
c) 15% kamatu na sumu od 9000 od 1. maja do 10. juna
d) kapital koji će se za 3 godine uz 10% kamatnu stopu donijeti kamate 300 din.
e) vrijeme kada je vraćen zajam od 60000 dinara dat 1. septembra ako je isplaćena kamata od 120
dinara sa interesnom stopom od 6% (godina ima 360 dana).

Rješenja:
a) dato je p = 12%, K = 2000 din, g = 6 godina, pa je

𝐾𝑝𝑔 2000 ∙ 12 ∙ 6
𝑖= = = 1440 din.
100 100

b) Dato je p = 8%, K = 5000 din, m = 9, pa je

𝐾𝑝𝑚 5000 ∙ 8 ∙ 9
𝑖= = = 300 din.
1200 1200

c) Dato je p = 15%, K = 9000 din, d = 40, ako godinu računamo za 360 i mjesec 30 dana i
imamo d = 41 , ako godinu računamo na 365 dana i mjesece po kalendaru.
- u prvom slučaju je:
𝐾 ∙ 𝑝 ∙ 𝑑 9000 ∙ 15 ∙ 40
𝑖(360) = = = 150 din.
36000 36000
- u drugom slučaju je:
𝐾 ∙ 𝑝 ∙ 𝑑 9000 ∙ 15 ∙ 41
𝑖(365) = = = 151 din.
36500 36500

- imamo i slučaj kada mjesece radimo po kalendaru, a broj dana u godini 360:

𝐾 ∙ 𝑝 ∙ 𝑑 9000 ∙ 15 ∙ 41
𝑖(360) = = = 153,7 din.
36000 36000

d) Dato je g = 3, p = 10%, i = 300 din., K = ?

100𝑖 100 ∙ 300

𝐾= = = 1000 din.
𝑝∙𝑔 10 ∙ 3

e) Dato je K = 60000 din., i = 120 din., p = 6%

6
 36000 ∙ 𝑖 36000 ∙ 120
𝑑= = = 12 dana
𝐾∙𝑝 60000 ∙ 6

Dakle, uz pretpostavku da godina ima 360 dana novac je vraćen 12. septembra.
2.4.2. Interesni račun više od sto i niže od sto (100)

Interesni račun više od sto (100) se primjenjuje kada je dat kapital uvećan za interes, tj. kada je
dato K + i , a interesni račun niže od sto kada imamo dat kapital umanjen za interes K - i. Potpuno
analogno kao u slučaju procentnog računa više i niže od sto sa – za račun niže od sto:

za vrijeme dato u godinama (1)

(𝐾 ± 𝑖) ∶ (100 ± 𝑝 ∙ 𝑔) = 𝐾 ∶ 100
i (𝐾 ± 𝑖) ∶ (100 ± 𝑝 ∙ 𝑔) = 𝑖 ∶ 𝑝 ∙ 𝑔

za vrijeme dato u mjesecima (2)

(𝐾 ± 𝑖) ∶ (1.200 ± 𝑝 ∙ 𝑚) = 𝐾 ∶ 1.200
i (𝐾 ± 𝑖) ∶ (1.200 ± 𝑝 ∙ 𝑚) = 𝑖 ∶ 𝑝 ∙ 𝑚

za vrijeme dato u danima, godina ima 360 dana (3)

(𝐾 ± 𝑖) ∶ (36.000 ± 𝑝 ∙ 𝑑) = 𝐾 ∶ 36.000
i (𝐾 ± 𝑖) ∶ (36.000 ± 𝑝 ∙ 𝑑) = 𝑖 ∶ 𝑝 ∙ 𝑑

za vrijeme dato u danima, godina ima 365 dana (4)

(𝐾 ± 𝑖) ∶ (36.500 ± 𝑝 ∙ 𝑑) = 𝐾 ∶ 36.500
i (𝐾 ± 𝑖) ∶ (36.500 ± 𝑝 ∙ 𝑑) = 𝑖 ∶ 𝑝 ∙ 𝑑

Iz ovih relacija se lako računaju nepoznate veličine koje se pojavljuju u ovakvim zadacima, iz
poznatih, gdje na primer iz (1) imamo:
(𝐾 ± 𝑖) ∙ 100 (𝐾 ± 𝑖)𝑝 ∙ 𝑔
𝐾= , 𝑖=
100 ± 𝑝 ∙ 𝑔 100 ± 𝑝 ∙ 𝑔

Iz (2) imamo:

(𝐾 ± 𝑖) ∙ 1.200 (𝐾 ± 𝑖)𝑝 ∙ 𝑚
𝐾= , 𝑖=
1.200 ± 𝑝 ∙ 𝑚 1.200 ± 𝑝 ∙ 𝑚

Iz (3) imamo:

(𝐾 ± 𝑖) ∙ 36.000 (𝐾 ± 𝑖)𝑝 ∙ 𝑑
𝐾= , 𝑖=
36.000 ± 𝑝 ∙ 𝑑 36.000 ± 𝑝 ∙ 𝑑

Iz (4) imamo:

(𝐾 ± 𝑖) ∙ 36.500 (𝐾 ± 𝑖)𝑝 ∙ 𝑑
𝐾= , 𝑖=
36.500 ± 𝑝 ∙ 𝑑 36.500 ± 𝑝 ∙ 𝑑

Primjeri:
(1) Po odbitku interesa sa godišnjom interesnom stopom 12% za 5 mjeseci dužnik je vratio 3.800 din.
Izračunati koliki je dug i koliki je interes?
Rješenje: Dato je K - i = 3.800, p = 12%, m = 5

7
 (𝐾 ± 𝑖) ∙ 𝑝 ∙ 𝑚 3.800 ∙ 12 ∙ 5 3.800
𝑖= = = = 200
1.200 ± 𝑝 ∙ 𝑚 1.200 − 60 19

Dakle, dug je 3.800+200 = 4.000

Do istog rezultata se može doći i primjenom obrasca

(𝐾 ± 𝑖) ∙ 1.200 3.800 ∙ 1.200

𝐾= = = 4.000
1.200 ± 𝑝 ∙ 𝑚 1.140

a onda je i = K - (K - i) = 4.000 - 3.800 = 200

(2) Zajedno sa kamatom uz interesnu stopu na godišnjem nivou od 15% dužnik je posle 4 mjeseca
vratio 4.200 din. Izračunati koliki je bio dug i koliki je interes?
Rješenje:
Dato je K + i = 4.200, p = 15%, m = 4

(𝐾 ± 𝑖) ∙ 1.200 4.200 ∙ 1.200 4.200 ∙ 1.200

𝐾= = = = 4.000
1.200 ± 𝑝 ∙ 𝑚 1.200 + 15 ∙ 4 1.260

Dakle, na ime interesa dužnik je platio 200 din.

2.4.3. Izračunavanje interesa na više suma

Ako je vlasnik kapitala dao više suma na zajam na različito vrijeme sa istom ili različitom
kamatnom stopom, tada ako hoćemo da izračunamo interes na ukupan dati novac izvršimo jednostavno
sabiranje pojedinačnih interesa za svaku sumu, dakle:
(1) Date sume su K1, K2, ... Kn
Vrijeme na koje su date g1, g2, ...gn
Kamatna stopa ista za sve p ista za sve
𝑛
𝐾1 ∙ 𝑝 ∙ 𝑔1 𝐾𝑛 ∙ 𝑝 ∙ 𝑔𝑛 𝑝
𝑖 = 𝑖1 + … + 𝑖𝑛 = + = ∑ 𝐾𝑘 ∙ 𝑔𝑘
100 100 100
𝑘=1

(2) Date sume su K1, K2, ... Kn

Vrijeme na koje su date g1, g2, ... gn
Kamatne stope su p1, p2, ... pn
𝑛
𝐾1 ∙ 𝑝1 ∙ 𝑔1 𝐾2 ∙ 𝑝2 ∙ 𝑔2 𝐾𝑛 ∙ 𝑝 ∙ 𝑔𝑛 𝑝
𝑖 = 𝑖1 + … + 𝑖𝑛 = + = = ∑ 𝐾𝑘 ∙ 𝑔𝑘
100 100 100 100
𝑘=1

Analogni obrasci se mogu dati i za vrijeme dato u mjesecima - danima.

Primer:
Banka je dala 10.000 dinara sa kamatnom stopom od 15% na 4 mjeseca dužniku A, 15.000 dinara
sa kamatnom stopom 12% na 3 mjeseca dužniku B i 40.000 dinara sa kamatnom stopom od 10% na 6
mjeseci dužniku C. Naći interes koji će banka dobiti.

K1=10.000 K2=15.000 K3=40.000

m1=4 m2=3 m3=6

8
 p1=15 p2=12 p3=10
3
1 10.000 ∙ 4 ∙ 15 + 15.000 ∙ 3 ∙ 12 + 40.000 ∙ 6 ∙ 10
𝑖= ∑ 𝐾𝑘 ∙ 𝑚𝑘 ∙ 𝑝𝑘 = = 2.950
1.200 1.200
𝑘=1
3. SREDNJI ROK PLAĆANJA

Ukoliko je neko pozajmio novac na više mjesta, u planiranju izmirenja obaveza nastalih
pozajmicama, potrebno je ponekad izračunati srednji rok plaćanja svih tih obaveza. Pri tome računamo u
tri različita slučaja.
- I slučaj:
Obaveze i kamatne stope su jednake, a vrijeme je različito, dakle, imamo n istih obaveza, sa istom
kamatnom stopom, a sa vremenima d1, d2, ... dn u trenutku računanja i srednje vrijeme je aritmetička
sredina:
𝑑1 + 𝑑2 + ⋯ + 𝑑𝑛
𝑑𝑠 =
𝑛
- II slučaj:
Obaveze su različite, vremena različita, a kamatne stope iste, dakle, imamo n obaveza K1,
K2, ..., Kn sa vremenom d1, d2, ..., dn i ista kamatna stopa, pa je srednje vrijeme ponderisana aritmetička
sredina:

𝐾1 𝑑1 + 𝐾2 𝑑2 + ⋯ + 𝐾𝑛 𝑑𝑛
𝑑𝑠 =
𝐾1 + 𝐾2 + ⋯ + 𝐾𝑛
- III slučaj1:
Obaveze su različite, vremena različita, različite kamatne stope, tj. imamo obaveze K1, K2, ..., Kn
sa vremenom d1, d2, ..., dn i kamatnim stopama respektivno p1, p2, ..., pn pa je opet srednje vrijeme
ponderisana aritmetička sredina:
𝐾1 𝑝1 𝑑1 + 𝐾2 𝑝2 𝑑2 + ⋯ + 𝐾𝑛 𝑝𝑛 𝑑𝑛
𝑑𝑠 =
𝐾1 𝑝1 + 𝐾2 𝑝2 + ⋯ + 𝐾𝑛 𝑝𝑛

Primjer:
Dužnik je u obavezi da plati sljedeće fakture sa plativošću u danima i kamatna stopa za svako
plaćanje je dato u tabeli:

Kk 10.000 12.000 15.000 20.000 25.000

dk 15 20 25 30 20
pk 8 15 12 8 10

Dužnik želi da plati cijeli dug odjednom, sumom iznosa na fakturama. Kada to može da učini?

Rešenje:
To je moguće učiniti na dan srednjeg vremena plaćanja, kada se izravnaju plaćene i neplaćene
obaveze2.
∑5𝑘=1 𝐾𝑘 ∙ 𝑝𝑘 ∙ 𝑑𝑘
𝑑𝑠 = =
∑5𝑘=1 𝐾𝑘 ∙ 𝑝𝑘

1
Napomena: III slučaj je najopštiji i prva dva se sadrže u njemu.
2
Napomena: Ovdje se u "izravnavanju" roka plaćanja podrazumjeva da dužnik ne plaća kamatu na obaveze koje je
isplatio poslije isteka roka plaćanja i da ne traži kamatu na sredstva za obaveze uplaćena prije roka, kao i to da su te
kamate iste i za dužnika i za poverioca.
9
 10000 ∙ 15 ∙ 8 + 12000 ∙ 20 ∙ 15 + 15000 ∙ 25 ∙ 12 + 2000 ∙ 30 ∙ 8 + 25000 ∙ 20 ∙ 10
=
10000 ∙ 8 + 12000 ∙ 15 + 15000 ∙ 12 + 20000 ∙ 8 + 25000 ∙ 10

= 22,47 dana.

4. ESKONTOVANJE

Plaćanja u platnom prometu između privrednih subjekata mogu biti:

a) na dan dospjele obaveze
b) posle dospjele obaveze - kasnije
c) prije dospjele obaveze – ranije

o u slučaju a - plaća se tačno onoliko koliko je obaveza - njena nominalna vrednost.

o u slučaju b - plaća se interes na zakašnjenje. Obračunava se od dana dospjeća do dana plaćanja i
dodaje se nominalnoj vrednosti.
o u slučaju c obračunava se interes na ranije plaćenu obavezu i oduzima od nominalne vrednosti.

Interes u ovim situacijama se zove eksont, a njegov obračun eskontovanje.

5. KOMERCIJALNI ESKONT

Eskont računat interesnim računom od sto na nominalnoj vrijednosti nekog efekta (mjenica,
kredit,...) za vrijeme od dana eskontovanja do dana dospeća, zove se komercijalni eskont i obilježava se
sa Ek. Ako obilježimo sa Kn nominalnu vrijednost eskonta sa danom dospjeća t = n, sa K0 eskontovanu
vrijednost efekta u vremenu t = 0, n je broj dana do dospjeća efekta, a p je eskontna stopa, tada je:

𝐾𝑛 ∙ 𝑝 ∙ 𝑛 𝐾𝑛 ∙ 𝑛 36.000
𝐸𝑘 = = (𝐷 = )
36.000 𝐷 𝑛
i
𝐾𝑛 ∙ 𝑛 𝐾𝑛 (𝐷 − 𝑛)
𝐾0 = 𝐾𝑛 − 𝐸𝑘 = 𝐾𝑛 − =
𝐷 𝐷

Dakle, K0 eskontovana vrijednost, a ona je umanjena vrijednost za eskont od dana eskontovanja

do dana dospeća. Eskontovana vrijednost se zove sadašnja vrijednost efekta.

6. RACIONALNI ESKONT

Nije teško primjetiti da za računanje eskontovane vrijednosti u komercijalnom eskontu radimo sa

računom od sto, a da nam je nominalna vrijednost veća (ili manja) od prave sadašnje eskontovane. Dakle,
komercijalni eskont je eskont sa izvjesnom greškom. Zbog toga uvodimo pojam racionalnog eskonta.

Racionalni eskont je interes aktuelne racionalne vrijednosti. Obeležimo sa:

K0 - aktuelnu racionalnu vrijednost efekta

Kn - nominalnu vrijednost efekta
n - broj dana
p - interesnu stopu
Er - racionalni eskont

tada je:

10
 𝐾0 ∙ 𝑝 ∙ 𝑛 𝐾0 ∙ 𝑛 𝐾0 ∙ 𝑛
𝐸𝑟 = = i 𝐾𝑛 = 𝐾0 +
36.000 𝐷 𝐷
odavde je:
𝐾0 ∙ 𝐷 𝑛 ∙ 𝐾𝑛
𝐾0 = odnosno 𝐸𝑟 =
𝐷+𝑛 𝐷+𝑛

7. JEDNAKOST EFEKATA

Kaže se da su dva efekta jednaka u određenom trenutku, ako eskontovana istom stopom u tom
trenutku imaju istu komercijalnu ili istu racionalnu aktuelnu vrijednost. Epoha (dan, mjesec, godina) kada
su kapitali jednaki zove se datum ekvivalencije dva kapitala. Neka data dva efekta sa nominalnim
vrijednostima Kn i Kn' imaju n i n' dana respektivno, pa su komercijalne eskontovane vrijednosti

𝐾𝑛 (𝐷 − 𝑛) 𝐾𝑛′ (𝐷 − 𝑛′ )
𝐾0 = i 𝐾0′ =
𝐷 𝐷

kako se zahtjeva Ko= K0' to će biti za

𝐾𝑛 (𝐷 − 𝑛) = 𝐾𝑛′ (𝐷 − 𝑛′ )

Dakle, jednakost nastaje za one n i n' koji zadovoljavaju prethodnu jednakost.

Ako isti postupak provedemo za racionalne eskontovane vrijednosti, dobijamo da će se jednakost

postići za n i n' koji zadovoljavaju
𝐾𝑛 𝐾𝑛′
=
𝐷 + 𝑛 𝐷 + 𝑛′

i važi stav da dva kapitala ne mogu biti istovremeno jednaka u komercijalnom i racionalnom eskontu.

8. SLOŽENI INTERESNI RAČUN

8.1. Dekurzivno računanje vremena

Pod složenim interesnim računom se podrazumjeva računanje kamate na neki kapital u

određenom periodu, dodavanjem kapitalu tako da zajedno sa početnim kapitalom nadalje donosi kamatu.
Ovo obračunavanje i dodavanje interesa kapitalu zove se kapitalisanje i može biti:

godišnje (per annum) skraćeno ( p.a.)

polugodišnje (per semestre) skraćeno ( p.s.)
tromesečno (per quartale) skraćeno ( p.q.)
mesečno (per mensem) skraćeno ( p.m.)

U praksi je najčešće godišnje i polugodišnje.

Računanje i odobravanje kamate na kraju određenog vremenskog perioda zove se dekurzivno

računanje interesa i uz kamatnu stopu se obilježava sa d.

11
 Pored ovakvog računanja kamata postoji i računanje kamata na početku svakog predstojećeg
perioda (tako banke daju zajmove) i zove se anticipativno računanje interesa koje obilježavamo sa
slovom a uz interesnu stopu.

9. FAKTOR AKUMULACIJE

9.1. Izračunavanje krajnje vrijednosti kapitala

Vrijednost kapitala koja se daje pod interes zove se sadašnja vrednost i obilježava se sa K.
Vrijednost kapitala poslije određenog broja u n periodu na kojem je kapitalisan, zove se krajnja vrijednost
i obilježava se sa Kn. Izračunajmo Kn uz pretpostavku da je K dinara dato uz kamatnu stopu p i sa
godišnjim kapitalisanjem. Poslije prve godine imamo interes:

𝐾𝑝
𝑖1 =
100

koju dodajemo na početni kapital i dobijamo:

𝐾𝑝 𝑝
𝐾1 = 𝐾 + = 𝐾 (1 + )
100 100

Na kraju druge godine imamo interes:

𝐾1 ∙ 𝑝 𝑝 𝑝
𝑖2 = = 𝐾 (1 + )
100 100 100

koji dodajemo na K1 i dobijamo:

𝑝 𝑝 𝑝 2
𝐾2 = 𝐾1 + 𝑖2 = 𝐾 (1 + ) + 𝐾 (1 + ) = 𝐾 (1 + )
100 100 100

Na isti način dobijamo da je:

𝑝 3 𝑝 4
𝐾3 = 𝐾 (1 + ) , 𝐾4 = 𝐾 (1 + ) …
100 100

i uopšte
𝑝 𝑛
𝐾𝑛 = 𝐾 (1 + )
100
𝑝
Izraz 1 + 100 se obilježava sa r i zove se interesni činilac, pa posljednja jednačina postaje Kn = Krn pri
čemu rn predstavlja krajnju vrijednost jedne novčane jedinice date pod interes sa kamatnom stopom p
godišnje na dekurzivno kapitalisanje od n godina, i naziva se faktor akumulacije.

12
 U slučaju da se kapitalisanje vrši m puta godišnje sa godišnjom kamatom od p procenata, tada se
procenat umanjuje m puta, a stepen se uvećava m puta. Dakle, jednačina računanja kapitala posle n godina
ima oblik3:

𝑝 𝑚𝑛
𝐾𝑚𝑛 = 𝐾 (1 + )
𝑚 ∙ 100

Ovakve stope na kraći period od jedne godine zovu se proporcionalne stope.

Primjer:
Pronaći sumu na koju naraste 5000 dinara pri a) godišnje, b) polugodišnjem i c) tromjesečnom
kapitalisanju sa godišnjom stopom od 4% na 5 godina.

Rješenje:
4 5
𝑎) 𝐾5 = 5.000 ∙ (1 + ) = 6.083,26 𝑑𝑖𝑛.
100
5∙2
4
𝑏) 𝐾10 = 5.000 ∙ (1 + ) = 6.094,95 𝑑𝑖𝑛.
2 ∙ 100
5∙4
4
𝑐) 𝐾20 = 5.000 ∙ (1 + ) = 6.100,95 𝑑𝑖𝑛.
4 ∙ 100
Dakle:
𝑝
𝑟 =1+ = 𝐼𝑝1
100
𝑝 2
𝑟 2 = (1 + ) = 𝐼𝑝2
100
𝑝 𝑛
𝑟 𝑛 = (1 + ) = 𝐼𝑝𝑛
100

i 𝐾𝑛 = 𝐾0 𝑟 𝑛 se zamjenjuje sa 𝐾𝑛 = 𝐾0 ∙ 𝐼𝑝𝑛 pri godišnjem kapitalisanju sa kamatom od p%. Ako se

kapitalisanje vrši m puta godišnje sa stopom p% godišnje, tada se vrijednosti kapitala na kraju n-te godine
računa na sljedeći način:

𝐾𝑚𝑛 = 𝐾0 𝐼 𝑚𝑛
𝑝
𝑚

10. GENERALIZACIJA FAKTORA AKUMULACIJE

3
Napomena: Zbog prilično komplikovanog računavanja vrijednosti, u praksi u bankarskim poslovima, gdje su ovi
računi česti, za ovaj račun se ne koriste logaritmi i logaritamske tablice, već tablica I interesa na interes koja sadrži
krajnje vrijednosti jednog dinara na kraju 1, 2, ..., n godine uz dati procenat.
13
 U primjeru iz prethodnog poglavlja se vidi da ako kapitalisanje vršimo češće, tada dobijamo veće
sume novca na kraju. Šta bi bilo ako bi kapitalisanje vršili neprekidno?

Polazeći od formule:
𝑝 𝑚𝑛
𝐾𝑚𝑛 = 𝐾0 (1 + )
𝑚 ∙ 100

tada bi se m neograničeno uvećavalo! Imali bi, dakle:

𝑝 𝑚∙𝑛
̅𝑛 = lim ∙ 𝐾0 (1 +
𝐾 )
𝑚→∞ 𝑚 ∙ 100

odnosno:
𝑛 𝑛
𝑝/100 𝑚 𝑝/100 𝑚
̅𝑛 = 𝐾0 ∙ lim [(1 +
𝐾 ) ] = 𝐾0 [ lim (1 + ) ]
𝑚→∞ 𝑚 𝑚→∞ 𝑚

𝑝 𝑛 𝑝𝑚
̅𝑛 = 𝐾0 (𝑒 100 ) = 𝐾0 𝑒 100
𝐾
𝑝 𝑝
roj 𝑒 100 se zove dekurzivni interesni činilac, a 𝑒 100𝑛 se zove faktor akumulacije poslije n godina pri
neprekidnom ukamaćivanju.

11. KONFORMNA (EKVIVALENTNA) STOPA

Iz prethodnih poglavlja smo vidjeli da se uvećanjem broja kapitalisanja povećava krajnja

vrijednost kapitala i da je ona najveća pri neprekidnom kapitalisanju. Prirodno je postaviti pitanje kako se
može vršiti kapitalisanje više puta (na primer m puta) u toku godine i da se isplati ista količina novca kao
pri godišnjem kapitalisanju? Odgovor na ovo pitanje: ista količina novca pri godišnjem i češćem
kapitalisanju će se postići pomoću ekvivalentne kamatne stope.
Neka je:
i - godišnja kamatna stopa
im - ekvivalentna kamatna stopa za m kapitalisanja godišnje.

Neka je prema prethodnom zahtjevu kapital isti na kraju n-te godine:

𝐾0 (1 + 𝑖)𝑛 = 𝐾0 (1 + 𝑖𝑚 )𝑚𝑛 odakle je

(1 + 𝑖)𝑛 = (1 + 𝑖𝑚 )𝑚𝑛 odnosno posle korjenovanja lijeve i desne strane

(1 + 𝑖) = (1 + 𝑖𝑚 )𝑚 odnosno
1
1 + 𝑖𝑚 = (1 + 𝑖)𝑚 a odatle
1
𝑖𝑚 = (1 + 𝑖)𝑚 − 1

tako, na primer, ako je kapitalisanje polugodišnje sa kamatnom stopom od 6% tada je ekvivalentna

kamatna stopa:

6 2
𝑖2 = (1 + ) − 1 = 2,956%
100

14
 Očigledno, ova stopa je nešto niža nego proporcionalna koja bi u ovom slučaju bila 3%. Ovo važi
i u opštem slučaju što se lako dokazuje koristeći se binarnim obrascem. Polazeći od relacije:
1 + 𝑖 = (1 + 𝑖𝑚 )𝑚

i rastavljajući desnu stranu po binarnom obrascu imamo:

𝑚 𝑚 𝑚 2 𝑚 𝑚 2 𝑚 𝑚
1+𝑖 =( ) + ( ) 𝑖𝑚 + ( ) 𝑖𝑚 + ⋯ + ( ) = 1 + 𝑚 ∙ 𝑖𝑚 + ( ) 𝑖𝑚 + ⋯ + ( ) 𝑖𝑚
0 1 2 𝑚 2 𝑚
> 1 + 𝑚 ∙ 𝑖𝑚

𝑖
odavde je 𝑖 > 𝑚 ∙ 𝑖𝑚 odnosno 𝑚 > 𝑖𝑚 .

Dakle, proporcionalna stopa je veća od ekvivalentne.

12. ESKONTNI FAKTOR

Iz jednačine
𝑝 𝑛
𝐾𝑛 = 𝐾0 (1 + 𝑖)𝑛 = 𝐾0 (1 + ) odnosno
100

𝑖 𝑝 𝑚𝑛
𝐾𝑚𝑛 = 𝐾0 (1 + )𝑚𝑛 = 𝐾0 (1 + ) odnosno
𝑚 𝑚∙100

𝑝𝑛
̅𝑛 = 𝐾0 𝑒 100
𝐾

dobijamo krajnju vrijednost kapitala poslije n godina pri dekurzivnom godišnjem, m puta u godini i
neprekidnom kapitalisanju sa godišnjom kamatnom stopom p. U primjenama je trebalo rješavati i obrnut
problem: koliko treba uložiti novca u sadašnjem trenutku, da bi poslije n godina dobili željenu svotu novca
Kn, odnosno Kmn odnosno 𝐾 ̅𝑛 u zavisnosti od vrste kapitalisanja. Jasno, ovo se lako rješava i imamo:

𝐾𝑛
𝐾0 = 𝑝 𝑛
odnosno
(1+ )
100

𝐾𝑚𝑛
𝐾0 = 𝑝 𝑚𝑛 odnosno
(1+ )
𝑚100

𝐾𝑛 𝑝𝑛
𝐾0 = 𝑝𝑛
̅𝑛 𝑒 −100
=𝐾
𝑒 100

Dakle, početna vrijednost koju treba uložiti se dobija kada se željena vrijednost podjeli sa
faktorom akumulacije, odnosno ako se željena vrijednost pomnoži sa recipročnom vrijednošću faktora
akumulacije koji se zove još i eskontni faktor.
Radi lakšeg računanja i eskontni faktor se zadaje tablično (za praktični račun lakše je množiti
nego dijeliti) i data je tablica II.

Primjer:
Koliko treba uložiti novca danas da bi posle 10 godina sa kamatnom stopom 8% uz godišnje kapitalisanje
primili 5.000 din.?

5.000
𝐾0 = = 2316 din.
8
(1 + 100)10
15
13. FAKTOR DODAJNIH ULOGA

U prethodnom razmatranju složenog kamatnog računa izračunavali smo krajnju vrijednost

kapitala za dati početni kapital dekurzivno na n godina sa kamatnom stopom od p procenata ili obrnuto,
izračunavali smo koliki kapital treba uložiti da bi imali određenu krajnju vrijednost poslije n godina.
Dakle, uvijek jedan ulog. Sada ćemo posmatrati situacije kada imamo ne jedan, već više uloga,
koji mogu biti u istim vremenskim intervalima, kao i u različitim, zatim isti ili različiti po veličini.

14. ULAGANJE POČETKOM OBRAČUNSKOG PERIODA

Pretpostavimo da na početku svake godine ulažemo K dinara i neka banka na kraju svake godine
vrši kamaćenje sa p% kamatnom stopom. Kojom ćemo sumom raspolagati na kraju n-te godine?
Očigledno ćemo imati sledeću situaciju:
𝑝 𝑛
Prva uložena suma posne n-te godine je postala 𝐾 (1 + 100)

𝑝
Druga uložena suma donosi 𝐾(1 + 100)𝑛−1

𝑝
Treća uložene suma postaje 𝐾(1 + 100)𝑛−1

𝑝
Zadnji ulog postaje 𝐾(1 + 100)

𝑝
Dakle, na kraju n-te godine imamo (1 + 100 = 𝑟)
𝑛 𝑛−1 𝑛−1 𝑛−2
𝑟𝑛 − 1
𝑆𝑛 = 𝐾 ∙ 𝑟 + 𝐾 ∙ 𝑟 + ⋯ + 𝐾 ∙ 𝑟 = 𝐾 ∙ 𝑟(𝑟 +𝑟 + ⋯ + 𝑟 + 1) = 𝐾 ∙ 𝑟
𝑟−1

Napomena 1: Zadnja relacija se može dobiti i na sljedeći način:

𝑆𝑛 = 𝐾 ∙ 𝑟 𝑛 + 𝐾 ∙ 𝑟 𝑛−1 + ⋯ + 𝐾 ∙ 𝑟 2 + 𝐾 ∙ 𝑟 i poslije množenja sa r imamo:

𝑟 ∙ 𝑆𝑛 = 𝐾 ∙ 𝑟 𝑛+1 + 𝑘 ∙ 𝑟 𝑛 + ⋯ + 𝐾 ∙ 𝑟 3 + 𝐾 ∙ 𝑟 2 a odavde

𝑟𝑆𝑛 − 𝑆𝑛 = 𝐾 ∙ 𝑟 𝑛+1 − 𝐾 ∙ 𝑟 što daje

𝑆𝑛 (𝑟 − 1) = 𝐾𝑟(𝑟 𝑛 − 1) odnosno

𝐾 ∙ 𝑟(𝑟 𝑛 − 1)
𝑆𝑛 =
𝑟−1
𝑟(𝑟 𝑛 −1)
Napomena 2: Izraz 𝑟−1 je očigledno zbir iz I tablice od 1 do n za određeni procenat, a koji se takođe
zadaje tabelarno, tablica III, tj. važi:

𝑟(𝑟 𝑛 − 1)
= 𝐼𝐼𝐼𝑝𝑛
𝑟−1

i naš osnovni izraz se računa na sledeći način:

16
 𝑆𝑛 = 𝐾 ∙ 𝐼𝐼𝐼𝑝𝑛

Primjer:
Neko ulaže početkom svake godine 10.000 dinara. Koliko će imati u banci na kraju iste godine,
ako se na ime interesa na interes računa po 4% uz godišnje dekurzivno kapitalisanje?

Ovde je K=10.000, p=4%, r=1,04, n=5, S5=?

10.000∙1,04(1,045 −1)
Dakle, 𝑆5 = 1,04−1
= 56.329,8 din.
15. ULAGANJE KRAJEM OBRAČUNSKOG PERIODA

Ako se krajem svake godine ulaže K dinara sa p% (pa) d interesa na interes pri godišnjem
kapitalisanju koliko ćemo imati novca posle n godina?

Analizirajmo:

Uloženih K dinara na kraju prve godine posle n godina postaje Krn-1

, drugi ulog od K dinara na kraju je Krn-2
, treći ulog daje Krn-3 i tako dalje poslednji ulog od K dinara se ne kapitališe.

Dakle, poslije n godina imamo:

𝑟𝑛 − 1
𝑆𝑛′ =𝐾∙𝑟 𝑛−1
+𝐾∙𝑟 𝑛−2
+ ⋯ + 𝐾 = 𝐾(𝑟 𝑛−1
+𝑟 𝑛−2
+ ⋯ + 𝑟 + 1) = 𝐾
𝑟−1

Napomena 1: Ako izraz 𝑟 𝑛−1 + 𝑟 𝑛−2 + 𝑟 zamjenimo tabličnim izrazom 𝐼𝐼𝐼𝑝𝑛−1 , tada 𝑆𝑛′ možemo računati
i na sljedeći način:

𝑆𝑛′ = 𝐾(1 + 𝐼𝐼𝐼𝑝𝑛−1 )

Isto tako, između 𝑆𝑛 i 𝑆𝑛′ mogu da se uspostave sljedeće veze:

𝑟 𝑛 −1
Uz 𝑆𝑛′ = 𝐾 𝑟−1
množenjem lijeve i desne strane sa r dobijamo:

𝑟𝑛 − 1
𝑟 ∙ 𝑆𝑛′ = 𝐾 tj.
𝑟−1

𝑟 ∙ 𝑆𝑛′ = 𝑆 𝑛 ili

𝑆𝑛
𝑆𝑛′ = odnosno
𝑟

𝑆𝑛′ = 𝐾 ∙ 𝐼𝐼𝐼𝑝𝑛 ∙ 𝐼𝐼𝑝1

Isto tako i

17
 𝑟𝑛 − 1 𝐼𝑝𝑛 − 1 100 𝑛
𝑆𝑛′ = 𝐾 =𝐾 𝑝 =𝐾∙ (𝐼 − 1)
𝑟−1 1+ −1 𝑝 𝑝
100

Napomena 2: Za slučajeve kapitalisanja češćih nego što su godišnja kapitalisanja pri ovom računu sa
tablicom III umesto 𝐼𝐼𝐼𝑝𝑛 koristi 𝐼𝐼𝐼 𝑚𝑛
𝑝 ako je broj kapitalisanja m na godišnjeg nivou, a godišnja kamatna
𝑚
stopa iznosi p (n je naravno broj godina).

16. ULAGANJE JE ČEŠĆE (RJEĐE) OD KAPITALISANJA

U slučajevima kada su ulaganja neravnomerno raspoređena i različita po veličini, a računaju se na

određeni broj godina, tada možemo postupiti na sljedeći način: Poslije svakog ulaganja kapital se
preračunava na krajnji datum te godine i poslije se izvrši uobičajeni postupak računa godine za godinu.
𝑝
Ako je ulaganje rjeđe od kapitalisanja, tada se kapitalisanje vrši sa odgovarajućom kamatnom stopom
𝑚
(m je broj kapitalisanja) za m-n period.

Primer:
Ulagano je početkom svakog polugodišta po 10.000 dinara u banku koja plaća 6% kamate i vrši
godišnje kapitalisanje u trajanju od 5 godina. Koliko novca će biti posle tog perioda?

Na kraju prve godine kada se vrši kapitalisanje ćemo imati kapitalisanje za prvi ulog za cijelu
godinu, a za drugi kapitalisanje za pola godine, tj.

6 6∙6
𝐾1 = 10.000 (1 + ) + 10.000 (1 + ) = 20.900 𝑑𝑖𝑛.
100 1200

Dakle, na kraju svake godine će biti novog novca K1=21.000 dinara, odnosno imaćemo:

𝑆5′ = 21.000(1 + 𝐼𝐼𝐼64 ) = 20.900 ∙ 5,6371 = 117.815,4

Napomena:

Ukoliko, na primjer, u banku ulažemo početkom svakog od m perioda u toku jedne godine po K
dinara sa godišnjom kamatnom stopom p , onda ćemo na kraju godine imati ulog od:

𝑝(𝑚 + 1)
𝐾1 = 𝐾 (𝑚 + )
200

𝑝
Zaista, prvi ulog se kapitališe u potpunosti i na kraju imamo: 𝐾 (1 + )
100

12
𝑝(12− )
Drugi ulog će postati: 𝐾 ∙ (1 + 𝑚
1200
)

18
 12
𝑝(12− ∙2)
Treći ulog će postati: 𝐾 ∙ (1 + 1200
𝑚
)

...
12
𝑝(12− ∙(𝑚−1))
𝑚
m-ti ulog će postati: 𝐾 ∙ (1 + 1200
)

I zbir
12 12
𝑝 (12 − ) 𝑝 (12 − ∙ (𝑚 − 1))
𝑝 𝑚 𝑚
𝐾1 = 𝐾 𝑚 + + + ⋯+ =
100 1.200 1.200
( )

𝑝 6𝑝(2𝑚 − 𝑚 + 1) 𝑝 𝑝(𝑚 − 1)
= 𝐾 (𝑚 + + ) = 𝐾 (𝑚 + + )=
100 1.200 100 200

2𝑝 + 𝑝𝑚 − 𝑝 𝑝(𝑚 + 1)
= 𝐾 (𝑚 + ) = 𝐾 (𝑚 + )
200 200

17. FAKTOR AKTUELIZACIJE DEKURZIVNIH ULOGA

Neka krajem prve, druge, ..., n-te godine ulažemo K1, K2, ..., Kn dinara uz godišnje kapitalisanje sa
kamatnom stopom p procenata. Postavlja se pitanje: Koliko novca bi trebalo uložiti početkom prve godine
da na kraju n-te godine uz iste uslove imamo isti kapital?

𝐾0 ∙ 𝑟 𝑛 = 𝑘1 ∙ 𝑟 𝑛−1 + 𝑘2 ∙ 𝑟 𝑛−1 + 𝑘𝑛 odakle je

𝑘1 𝑘2 𝑘𝑛
𝐾0 = + 2 + ⋯+ 𝑛
𝑟 𝑟 𝑟

Ako je k1 = k2 =...= kn tada je

𝑘(𝑟 𝑛 − 1)
𝐾0 = 𝑛
𝑟 (𝑟 − 1)

𝑘(𝑟 𝑛 −1)
pri tome se 𝑟 𝑛 (𝑟−1)
zove faktor aktuelizacije 4.

Danas, faktor aktuelizacije je vrijednost ulaganja na početku prve godine - ekvivalentna

ulaganjima od po jedne novčane jedinice krajem prve, ..., n-te godine.

4
Faktor aktuelizacije zove se još i diskontovana vrijednost.
19
 𝑟 𝑛 −1
Napomena: Radi lakšeg računa u praksi se koristi tablica za izraz 𝑟𝑛 (𝑟−1) to je tablica IV, dakle,

𝑟𝑛 − 1 𝑛 𝑛
= 𝐼𝑉𝑝% 𝑖 𝐾0 = 𝑘 ∙ 𝐼𝑉𝑝%
𝑟 𝑛 (𝑟 − 1)

18. FAKTOR AKTUELIZACIJE ANTICIPATIVNIH ULOGA

Analogno kao u prethodnom slučaju, neka početkom prve, druge, ..., n-te godine ulažemo k1,
k2,...,kn dinara uz godišnje kapitalisanje sa kamatnom stopom od p% možemo postaviti pitanje: Koliko bi
novca 𝐾0′ trebalo uložiti početkom prve godine da bi na kraju n-te godine uz iste uslove imali isti kapital?
Nepoznati kapital bi, dakle, bio 𝐾0′ i on bi na kraju n-te godine bio 𝐾0′ 𝑟 𝑛 i morao bi biti isto kao i 𝑘1 𝑟 𝑛 +
𝑘2 1 1 𝑟 𝑛 −1
𝑘2 𝑟 𝑛−1 + 𝑘𝑛 𝑟 dakle, 𝐾0′ = 𝑘1 + ako je k1=k2=...kn tada je 𝐾0′ = 𝑘 (1 + + ⋯ + )=𝑘
𝑟 𝑛−1 𝑟 2𝑛−1 𝑟 𝑛−1 (𝑟−1)
i ove vrijednosti se, slično kao i prethodne računaju primjenom tablice IV, tj. važi:

𝑛−1 𝑟 𝑛−1 −1 𝑟 𝑛 −1
𝐾0′ = 𝑘(1 + 𝐼𝑉𝑝% ) jer je 1 + = .
𝑟 𝑛−1 (𝑟−1) 𝑟 𝑛−1 (𝑟−1)

19. ZAJMOVI

I pored toga što se u ekonomskoj nauci u praksi ponekad pravi razlika između zajma i kredita5,
ovdje ne pravimo razliku između ove dvije kategorije, jer suštinske razlike i nema.
Dakle, kredit ili zajam predstavlja privredno pravni pojam, tj. dužničko – povjerenički odnos,
zasnovan na ugovoru o uslovima za sticanje prava raspolaganja novcem (ili nekim drugim vrijednostima)
od strane povjerioca prema dužniku. Sama riječ kredit potiče od latinske reči "credo", što znači vjerujem
(imam povjerenje). Interesi povjerioca (odnosno zajmodavca) su najčešće kamata, ali pored toga interes
može biti i određeni ekonomski razvoj, instrument ekonomske politike, ako je povjerilac veća firma prema
manjoj ili država prema nekoj radnoj organizaciji. Zajmovi najčešće služe za investicione svrhe i po
pravilu se odobravaju jednokratno u određenoj visini, a dužnici ih otplaćuju u godišnjim otplatnim
iznosima koji se zovu anuiteti. U anuitetima se sadrže otplate glavnice i isplate kamate. Anuiteti su
najčešće jednaki, a mogu biti i različiti, a na primer da otplate glavnice budu jednake. Isplaćivanje zajma
se u ekonomskoj praksi zove amortizacija zajma.

19.1.1. Amortizacija zajma jednakim anuitetima

Pretpostavljamo da je dužnik uzeo od povjerioca K dinara početkom godine koje treba da otplati
sa jednakim godišnjim anuitetima a. Pri tome je kamata p procenat, a ukamaćivanje je složeno i vrši se
godišnje. Koliki je anuitet a?
Dug će očigledno poslije godinu dana prije otplate prve dve rate iznositi:
𝑝 𝑝
𝐾1 = 𝐾 (1 + ) = 𝐾(1 + 𝑟) (𝑖 = )
100 100

5
Riječ kredit se upotrebljava za kratkoročne bankarske poslove, a riječ zajam se upotrebljava za dugoročne kredite.
20
Poslije otplate prve rate dug iznosi 𝐾(1 + 𝑖) − 𝑎
Prije isplate druge rate dug postaje (zbog kamata)

𝐾2 = (𝐾(1 + 𝑖) − 𝑎)(1 + 𝑖) = 𝐾(1 + 𝑖)2 − 𝑎(1 + 𝑖)

i uplatom druge rate dug se smanjuje za a i iznosi 𝐾(1 + 𝑟)2 − 𝑎(1 + 𝑖) − 𝑎

Ovaj račun nastavljamo i posle n-te godine i isplate n-te rate imamo:

𝐾(1 + 𝑖)𝑛 − 𝑎(1 + 𝑖)𝑛−1 − 𝑎(1 + 𝑖)𝑛−2 − ⋯ − 𝑎(1 + 𝑖) − 𝑎 = 0

jer je po pretpostavci isplatom zadnje n-te rate dug isplaćen. Ako je 1 + i = r tada imamo:

𝐾𝑟 𝑛 = 𝑎𝑟 𝑛−1 + ⋯ + 𝑎𝑟 + 𝑎

𝑟 𝑛 −1 𝐾∙𝑟 𝑛 (𝑟−1) 𝑟 𝑛 −1 𝑟 𝑛 (𝑟−1)

𝐾𝑟 𝑛 = 𝑎 𝑟−1
tj. 𝑎= 𝑟 𝑛−1
odnosno 𝐾 = 𝑎 𝑟𝑛 (𝑟−1) pri čemu se 𝑟 𝑛 −1
zove

anuitetni faktor ili faktor povraćaja koji je dat tablicom V, a koja je očigledno povezana sa tablicom IV,
tj. važi

𝑛 1
𝑉𝑝% = 𝑛 .
𝐼𝑉𝑝%

U slučaju da se anuiteti povećaju m puta godišnje i n puta se vrši kapitalisanje, tada se analognim
računom dobija veza:
𝑎(𝑟 𝑚𝑛 − 1)
𝐾 = 𝑚𝑛 gde je
𝑟 (𝑟 − 1)
𝑝
𝑟 =1+ odnosno imamo
100𝑚

𝐾 = 𝑎 ∙ 𝐼𝑉𝑝𝑚𝑛 tj. 𝑎 = 𝐾 ∙ 𝑉𝑝𝑚𝑛

𝑚 𝑚

Primjer:
Zajam od 1.000.000 dinara amortizuje se jednakim anuitetima u toku 5 godina uz 12% kamatnu
stopu ako je obračun kamate na kraju godine.
Izračunati anuitet ako se:
a) anuitet plaća i kapitalisanje vrši godišnje
b) anuitet plaća i kapitalisanje vrši polugodišnje
c) anuitet plaća i kapitalisanje vrši tromesečno
d) anuitet plaća i kapitalisanje vrši mesečno.

Rješenje:
a) 𝐾 = 1.000.000, 𝑛 = 3, 𝑚 = 1, 𝑎 = 𝐾 ∙ 𝑉𝑝𝑚𝑛 = 𝐾𝑉12
3
= 416.300 𝑑𝑖𝑛.
𝑚
b) 𝐾 = 1.000.000, 𝑛 = 3, 𝑚 = 2, 𝑎 = 𝐾 ∙ 𝑉𝑝𝑚𝑛 = 𝐾𝑉66 = 203.400 𝑑𝑖𝑛.
𝑚
c) 𝐾 = 1.000.000, 𝑛 = 3, 𝑚 = 4, 𝑎 = 𝐾 ∙ 𝑉𝑝𝑚𝑛 = 𝐾𝑉13
12
= 100.500 𝑑𝑖𝑛.
𝑚
d) 𝐾 = 1.000.000, 𝑛 = 3, 𝑚 = 12, 𝑎 = 𝐾 ∙ 𝑉𝑝𝑚𝑛 = 𝐾𝑉136 = 33.200 𝑑𝑖𝑛.
𝑚

21
19.1.1.1. Zakon otplata

Ako zajam otplaćujemo jednakim anuitetima tada sa svakim anuitetom plaćamo prispelu kamatu
na dug u tom trenutku i dajemo otplatu - smanjujemo dug. Dakle, anuitet

𝑎 = 𝑏𝑘 + 𝑖𝑘 𝑧𝑎 𝑘 = 1,2, … , 𝑛

Pri ovakvom načinu otplaćivanja zajma je očigledno da se sa vremenom otplate povećavaju, a

prispele kamate smanjuju. Pregled otplata i interesa se vrši po određenom planu koji se zove amotizacioni
plan. Izložimo ga pretpostavljajući da se zajam od K dinara amortizuje sa n jednakih godišnjih anuiteta sa
p% kamatnih stopa i godišnjim dekurzivnim kapitalisanjem.
Prema prethodno izračunatom imamo daje:

𝑎 = 𝐾 ∙ 𝑉𝑝𝑛
i pri tom imamo:
𝐾1 𝑝
 za prvu godinu zajam je 𝐾1 = 𝐾, interes 𝑖1 = 100 , i otplata 𝑏 = 𝑎 − 𝑖1
𝐾 𝑝
 2
za drugu godinu zajam je 𝐾2 = 𝐾1 − 𝑏1, interes 𝑖1 = 100 , i otplata 𝑏2 = 𝑎 − 𝑖2
𝐾𝑛 𝑝
 za n-tu godinu zajam je 𝐾𝑛 = 𝐾𝑛−1 − 𝑏𝑛−1, interes 𝑖𝑛 = , i otplata 𝑏𝑛 = 𝑎 − 𝑖𝑛
100

pri čemu je posljednja otplata jednaka ostatku duga, tj. 𝑏𝑛 = 𝐾𝑛

Pregledno ovaj plan se daje tabelom:

period
otplaćivanja iznos duga interes anuitet otplate
1 𝐾1 = 𝐾 𝐾1 𝑝 a 𝑏1 = 𝑎 − 𝑖1
𝑖1 =
100
2 𝐾2 = 𝐾1 − 𝑏1 𝐾2 𝑝 a 𝑏2 = 𝑎 − 𝑖2
𝑖2 =
100
3 𝐾3 = 𝐾2 − 2 𝐾3 𝑝 a 𝑏3 = 𝑎 − 𝑖3
𝑖3 =
100
... ... ... ... ...
n-1 𝐾𝑛−1 = 𝐾𝑛−2 − 𝑏𝑛−2 𝐾𝑛−1 𝑝 a 𝑏𝑛−1 = 𝑎 − 𝑖𝑛−1
𝑖𝑛−1 =
100
n 𝐾𝑛 = 𝐾𝑛−1 − 𝑏𝑛−1 𝐾𝑛 𝑝 a 𝑏𝑛 = 𝑎 − 𝑖𝑛
𝑖𝑛 =
100

Očigledno da u ovom planu mora biti:

(𝐾1 + 𝐾2 + ⋯ + 𝐾𝑛 ) ∙ 𝑝
= 𝑖1 + 𝑖2 + ⋯ + 𝑖𝑛
100

𝑏𝑛 = 𝐾𝑛

𝑏1 + 𝑏2 + ⋯ + 𝑏𝑛 = 𝐾

𝑖1 + 𝑖2 + ⋯ + 𝑖𝑛 + 𝑏1 + 𝑏2 + ⋯ + 𝑏𝑛 = 𝑛 ∙ 𝑎

Primjer:

22
Napravimo amortizacioni plan iz prethodnog primjera a): K=1.000.000, n=3, p=12%, a=416.350 dinara.

Godine Iznos duga Interes Otplata

otplate
1 𝐾1 = 1.000.000 𝐾1 𝑝 𝑏1 = 𝑎 − 𝑖1 = 296.350
𝑖1 =
= 120.000
100
2 𝐾2 = 𝐾1 − 𝑏1 = 703.650 𝐾2 ∙ 12 𝑏2 = 𝑎 − 𝑖2 = 331.910
𝑖2 = ≅ 84.400
100
3 𝐾3 = 𝐾2 − 𝑏2 = 371.740 𝐾3 ∙ 12 𝑏3 = 371.740
𝑖3 = ≅ 44.610
100
UKUPNO: 1.000.000
19.1.1.2. Izračunavanje bilo koje otplate pomoću prve otplate i obrnuto

Iz amortizacionog plana možemo odmah vidjeti da je:

𝐾𝑝
𝑎 = 𝑏1 + 𝑖1 = 𝑏1 + i
100

𝐾2 𝑝 (𝐾 − 𝑏1 )𝑝
𝑎 = 𝑏2 + 𝑖21 = 𝑏2 + = 𝑏2 + pa je
100 100

𝐾𝑝 𝐾𝑝 𝑏1 𝑝
𝑏1 + = 𝑏2 + − odakle je
100 100 100

𝑏1 𝑝 𝑝
𝑏2 = 𝑏1 + = 𝑏1 (1 + )
100 100

Analogno dobijamo:
𝑝 𝑝 2
𝑏3 = 𝑏2 (1 + ) odnosno 𝑏3 = 𝑏1 (1 + )
100 100

i nastavljajući do kraja
𝑝 𝑛−1
𝑏𝑛 = 𝑏1 (1 + )
100

𝑝 𝑘
Imajući u vidu da je vrijednost (1 + 100) data u prvoj tablici 𝐼𝑝𝑘 , imamo da je 𝑏𝑘 = 𝑏1 𝐼𝑝𝑘−1 k=2,..., n

Obratno, ako znamo bk, dobijamo b1 na sljedeći način:

𝑏𝑘
𝑏1 = = 𝑏𝑘∙ 𝐼𝐼𝑝𝑘−1 k=2,..., n
𝐼𝑝𝑘

19.1.1.3. Izračunavanje otplaćenog dijela duga i ostatka duga posle c prvih plaćenih anuiteta

Ove vrijednosti se lako izračunavaju iz amortizacionog plana. Naime, otplaćeni dug Oc posle c
plaćenih anuiteta je zbir prvih otplata, dakle:

𝑂𝑐 = 𝑏1 + 𝑏2 + ⋯ + 𝑏𝑐 kako je 𝑏𝑘 = 𝑏1 ∙ 𝐼𝑝𝑘−1 to je

23
 𝑂𝑐 = 𝑏1 + 𝑏1 𝐼𝑝1 + 𝑏1 𝐼𝑝2 + ⋯ + 𝑏1 𝐼𝑝𝑐−1 = 𝑏1 (1 + 𝐼𝑝1 + 𝐼𝑝2 + ⋯ + 𝐼𝑝𝑐−1 ) = 𝑏1 (1 + 𝐼𝐼𝐼𝑝𝑐−1 )

Ostatak duga 𝑅𝑛−𝑐 naravno, predstavlja razliku između duga Kn otplaćenog dijela Oc:

𝑅𝑛−𝑐 = 𝐾 − 𝑂𝑐

i pod istim uslovima (godišnje kapitalisanje i godišnji anuitet) može se izračunati da je:

𝑅𝑛−𝑐 = 𝑎 ∙ 𝐼𝑉𝑝𝑛−𝑐

19.1.1.4. Anuiteti su jednaki i češći od kapitalisanja

Neka je kapitalisanje godišnje, p procenat kamatne stope, anuitet na zajam od K dinara se

isplaćuje m puta godišnje, a broj godina za koje treba otplatiti zajam neka je n. Koliki je anuitet?
Anuiteti uplaćeni m puta godišnje se očigledno moraju shvatiti kao ulozi dati pod istim uslovima
(𝑚−1)𝑝
kao što je i uzeti zajam, dakle, na kraju godine iznos anuiteta je: 𝑎 (𝑚 + 200 ) a zajam je postao 𝐾 ∙
𝑝 𝑝 (𝑚−1)𝑝
(1 + i neotplaćena suma sa kojom se ulazi u drugu godinu je 𝐾1 = 𝐾 (1 + ) − 𝑎 (𝑚 +
) ).
100 100 200
Analogno dobijamo:
𝑝 (𝑚 − 1)𝑝
𝐾2 = 𝐾1 (1 + ) − 𝑎 (𝑚 + )
100 200
...

𝑝 (𝑚 − 1)𝑝
𝐾𝑛 = 𝐾𝑛−1 (1 + ) − 𝑎 (𝑚 + )=0
100 200

Iz ovih relacija dobijamo (zamjenom prethodne u narednoj):

𝑝 2 (𝑚 − 1)𝑝 𝑝
𝐾2 = 𝐾 (1 + ) − 𝑎 (𝑚 + ) ((1 + ) + 1)
100 200 100
...

𝑝 𝑛 (𝑚 − 1)𝑝 𝑝 𝑛−1 𝑝
𝐾𝑛 = 𝐾 (1 + ) − 𝑎 (𝑚 + ) ((1 + ) + ⋯ + (1 + ) + 1) = 0
100 200 100 100
𝑝
označivši 1 + = 𝑟 imamo
100

(𝑚 − 1)𝑝 𝑟 𝑛 − 1
𝐾 ∙ 𝑟 𝑛 = 𝑎 (𝑚 + )∙
200 𝑟−1
odakle je

𝑟 𝑛 ∙ (𝑟 − 1) 𝑛
𝐾∙ 𝑟𝑛 − 1 = 𝐾 ∙ 𝑉𝑝%
𝑎=
(𝑚 − 1)𝑝 (𝑚 − 1)𝑝
𝑚 + 200 𝑚 + 200

Primjer:

24
 Kupac je kupio automobil na kredit. Cijena automobila je 200.000 dinara, kamata je 10%,
kapitalisanje je godišnje, a kredit se otplaćuje na 36 jednakih mesečnih rata. Koliki su anuiteti?

Rješenje:

𝑏
𝐾 ∙ 𝑉10 200.000 ∙ 0,4021
𝑎= = ≈ 6.408 dinara
11 ∙ 10 12,55
12 + 200

19.1.1.5. Anuiteti jednaki i rjeđi od kapitalisanja

Ovaj slučaj ćemo objasniti na primjeru gdje se na zajam od K dinara sa p procenata godišnje
kamate vrši kapitalisanje m puta godišnje, a anuiteti se plaćaju godišnje n godina.
𝑝
Dakle, zajam na kraju prve godine postaje posle m kapitalisanja sa proporcionalnom stopom ⁄𝑚

𝑝 𝑚
𝐾 (1 + ) −𝑎
100𝑚

i kada posmatramo prvi anuitet dobijamo startnu vrijednost za drugu godinu (vrijednost na kraju prve
godine):
𝑝 𝑚
𝐾1 = 𝐾 (1 + ) −𝑎
100𝑚

analogno

𝑝 𝑚
𝐾2 = 𝐾1 (1 + ) −𝑎
100𝑚

i na kraju

𝑝 𝑚
𝐾𝑛 = 𝐾𝑛−1 (1 + ) −𝑎 =0
100𝑚

tj. sa n-tom otplatom zajam je otplaćen.

Zamjenjujući prethodni izraz u narednom dobijamo:

𝑝 2𝑚 𝑝 𝑚
𝐾2 = 𝐾 (1 + ) − 𝑎 (1 + ) −𝑎
100𝑚 100

i tako dalje do kraja:

𝑝 𝑚𝑛 𝑝 𝑚(𝑛−1) 𝑝 𝑚(𝑛−2)
𝐾𝑛 = 𝐾 (1 + ) − 𝑎 (1 + ) − 𝑎 (1 + ) − ⋯− 𝑎 = 0
100𝑚 100𝑚 100𝑚

sabirajući

𝑝 𝑚
(1 + ) =𝑟
100𝑚
imamo jednakost

25
 𝐾 ∙ 𝑟 𝑛 = 𝑎𝑟 𝑛−1 + 𝑎𝑟 𝑛−2 + 𝑎𝑟 + 𝑎

odnosno
𝑟𝑛 − 1
𝐾𝑟 𝑛 = 𝑎 ∙
𝑟−1

odakle je
𝑟 𝑛 (𝑟 − 1)
𝑎=𝐾∙
𝑟 𝑛1

Dakle, ako računamo pomoću tablice 𝑎 = 𝐾 ∙ 𝑉𝑝𝑚𝑛 je izračunata vrijednost anuiteta.

𝑚
19.1.2. Amortizacija zajma jednakim otplatama

Zajam se može otplaćivati i sa jednakim otplatama od n dijelova, s tim da se anuiteti dobijaju tako
što se na vrijednost doda izračunati interes u trenutku isplate anuiteta. Dakle, neka je uzet zajam od K
dinara na n-godina sa p procenata kamatne stope i jednakim otplatama. Koliki su godišnji anuiteti?

Anuiteti se mogu lako računati na sljedeći način:

𝐾 𝐾 𝑝 𝐾 𝑛𝑝
Prvo, 𝑏1 = 𝑏2 = ⋯ = 𝑏𝑛 = i anuitet 𝑎1 = +𝐾( ) = (1 + ). Dakle, u drugu godinu ulazimo
𝑛 𝑛 100 𝑛 100
𝐾(𝑛−1)
sa dugom 𝑛
i drugi anuitet je:

𝐾(𝑛 − 1) 𝑝 𝐾 (𝑛 − 1)𝑝
𝑎2 = ( ) = (1 + ).
𝑛 100 𝑛 100

𝐾(𝑛−2)
U treću godinu se ulazi sa dugom 𝑛
i treći anuitet je:

𝐾 𝐾(𝑛 − 2) 𝑝 𝐾 (𝑛 − 2)𝑝
𝑎3 = + ( ) = (1 + )
𝑛 𝑛 100 𝑛 100

nastavljajući analogno zaključujemo da je k-ti anuitet

𝐾 (𝑛 − (𝑘 + 1)𝑝)
𝑎𝑘 = (1 + )
𝑛 100

i zadnji anuitet je

𝐾 𝑝)
𝑎𝑛 = (1 + )
𝑛 100
sa kojim je otplaćen dug.

Ako se pravi amortizacioni plan zajma u koloni otplata imamo iste vrijednosti, a anuiteti se
dobijaju kad se na ove vrijednosti dodaju interesi na odgovarajući iznos duga.

Primjer:

26
 Kredit od 2.700 dinara je uzet po godišnjoj kamatnoj stopi od 12% , na 12 tromesečnih anuiteta sa
jednakim isplatama. Napraviti plan amortizacije.

Rješenje:

Otplata je dakle 2.700 : 12 = 225 din. Kada dođe vrijeme prve isplate, na kredit valja platiti interes
2.700∙12
𝑃1 = 4∙100
= 81 dinara (kamata je proporcionalna) pa je prvi anuitet, dakle, 225 + 81 = 306 dinara.

Dakle, preostali dio duga je 2.475 dinara, na koji se daje otplata posle sljedeća tri mjeseca koja
2.475∙12
iznosi 225+P2 a 𝑃2 = 4∙100 = 74,25 din. pa je anuitet 299,25 dinara ili pregledno u tabeli:

period otplate početni iznos duga interes anuitet otplata krajnji iznos duga
1 2.700 81 306 225 2.475
2 2.470 74,25 299,25 225 2.250
3 2.250 67,50 292,50 225 2.025
4 2.025 60,75 285,75 225 1.800
5 1.800 54,00 279,00 225 1.575
6 1.575 47,25 272,25 225 1.350
7 1.350 40,50 265,50 225 1.125
8 1.125 33,75 258,75 225 900
9 900 27,00 252,00 225 675
10 675 20,25 245,25 225 450
11 450 13,50 238,50 225 225
12 225 6,75 231,75 225 0
∑ - 526,50 3.226,50 2.700 -

19.1.3. Amortizacija zajma promjenjivim anuitetima

Isplata zajma na ovaj način se vrši izradom amortizacionog plana, s tim što anuitet u svakom
koraku mora biti veći od interesa i zadnji anuitet mora svesti dug na nulu.

19.1.4. Amortizacija zajma zaokruženin anuitetima

Amortizacija zajma u ovoj situaciji je vrlo slična amortizaciji zajma sa jednakim anuitetima, sa
tom razlikom što se anuiteti zaokruže na neku određenu vrijednost i na taj način se napravi amortizacioni
plan, a u posljednjem periodu izračunavamo zadnji interes i dodamo na ostatak duga. Dakle, zadnji anuitet
nije isti kao ostali, već je zbir posljednjeg interesa in i posljednjeg ostatka duga Kn (koji je jednak ostalim)
i zove se još i anuitetni ostatak.

Primjer:
Zajam od 8.000 dinara amortizuje se godišnjim anuitetima koji su u visini od 35% od veličine
zajma sa kamatnom stopom od 5% dekurzivno, uz godišnje kapitalisanje. Napraviti plan amortizacije
zajma i odrediti posljednji anuitet.
Rješenje:

8.000∙35
Kako anuiteti treba da budu 35% od veličine zajma to je 𝑎 = 100 = 2.800, 𝑝 = 5%, 𝑚 = 1, 𝑎 𝑛 =? . Iz
tablice IV imamo 8.000 = 2.800 ∙ 𝐼𝑉5𝑛 odavde je 𝐼𝑉5𝑛 = 2,8571.

27
 Ove vrijednosti se ne nalaze u koloni procenta 5, već je 3 < n < 4. Dakle, zajam se amortizuje 4
godine. Tri puta se plaća po 2.800, a posljednje godine ostatak. Prikažimo to amortizacionim planom:

period otplate početni iznos duga interes anuitet otplata krajnji iznos duga

1 8.000 400 2.800 2.400 5.600

2 5.600 280 2.800 2.520 3.080
3 3.080 154 2.800 2.646 434
4 434 21,7 455,7 434 0
∑ - 855,7 8.895,7 8.000 -
19.1.5. Konverzija zajma

Konverzija zajma je svaka promjena uslova otplaćivanja zajma. Do konverzije najčešće dolazi na
prijedlog dužnika, a može biti predviđena i ugovorom o zajmu i često je nametnuta i promjenama na
tržištu novca.
Matematički gledano, konverzija zajma predstavlja novi zajam sa novim uslovima, pri čemu je
veličina tog novog zajma ostatak duga sa prispjelom kamatom do tog trenutka za koju se pravi novi
amortizacioni plan sa novim uslovima.

Primjer:

Zajam od 100.000 dinara otplaćuje se 25 godina godišnjim anuitetima uz interes od 6% (pa) d i

godišnje kapitalisanje. Poslije 15 godina plaćenih anuiteta, interes je smanjen na 4% (pa) d i rok je
produžen za 5 godina. Izračunati novi anuitet.

Prvo treba izračunati prvobitni anuitet i otplaćeni deo duga sa 15 rata:

𝑎 = 𝐾 ∙ 𝑉625 = 100.000 ∙ 0,0782 = 7.820 din. ostatak duga posle 15 godina je

𝐾1 = 𝑅25−15 = 7.820 ∙ 𝐼𝑉610 = 7.820 ∙ 7,3601 ≈ 57.556 din.

Novi anuitet je:

𝑎1 = 𝐾1 ∙ 𝐼𝑉412 = 57.556 ∙ 0,1066 ≈ 6.135,50 din.

LITERATURA:

28
 Mitrović Z., Poslovna matematika, I izdanje, Visoka škola za primijenjene i pravne nauke
„Prometej“, Banja Luka, 2007.;
 Macanović A., Kvantitativne metode, Visoka škola za primijenjene i pravne nauke
„Prometej“, Banja Luka, 2011.;
 Hadžić O., Takači Đ., Matematičke metode, Prirodno–matematički fakultet, Novi Sad,
2000.

29