Vous êtes sur la page 1sur 46
| ATLAS — | DE GEOLOGIA A eet c1 er) Meee Ue Tredusdo de FAUSTO LUIZ DE SOUZA CUNHA, | | Gedloge da Museu Nacional do Rie de Janeiro Caledratico de Geologie @ Paleoniclogia da Faculdade de Filosofio, Ciencios e Letras da Universidade do Estado da Guanabara EDICAO ESPECIAL REVISADA PARA: LIVRO IBERO-AMERICANO, LTDA. RIO DEJANERO ISSN: 84.7098.170.9 © Edicionos Jover, S.A, Dopésito Legal: B-4694-80 1980 cick poruputsn G. Renacimiento-Avda, Catalufia, $1-Sta, Coloma do Gramanat. ae a a a. i ee or tr a a a a a la PREFACIO © presente Atlas de Geotogia é, sem dividg, wma fer- remctte de trabalho, oleate ‘das ‘estates. © do Stderand> 0 espteito® de siniese desta See de publicacdes coneusiran mostrar, de Jorma convincewte, a Geologta'e oF Seus‘nulliplos aspectos, Razse verdedero! paetero satravet desta ‘etendia quando sé fotheia as 42. mages estampas ‘mallicoloridas, onde‘ Torra, como’ personage central, 72¥e- Inte Sob angtioe os mais diversas *Tendo.se om vista 0 caréter geral do Artes, decidimos tadicéto, com ie! ohedioncia ds palaveas, idetas, definicoes Gu \conccitos tmprimides pelos autares, fasto pela qual deixa- mos de fazer qualguer modificacco ou adaptacdo.. Cabe-nos, eniretanio, ailvertir 0 leitor de gue, ao pessarmes para over” fo ‘terminologia geologicu, preferimos. seguir, agul, © “Pequena Dicionane da Ligia bortuptucces (10" edicad , ste pertisionada. por Aurelio Buargue de Holanda Ferreira: a SCoologia Gerals (18 edieao), de Viktor Leinz e Sergio Esta Insta do Amarat.e a sfmircdlucao a Paleontotogia Geral, de Fosud Camargo Mendes porque se" trata de obras. recentes, atadeadas ge Jl cele ae cedar, Em ote Cate, Sptanias pelo. emprégo dos Cermos de mcior sy entre nos, Como Paltordiea, Mesozsiea, ao inves de Primdria, Secunda Desarte, procuvanioe colahoror com 0 esudonte faci. fandorte ina terminologia jcorreta e segura com basen Fonte bibtografica acim indi Fausto Luiz on Souza CUNtEA Rio de Janeiro A TERRA NO UNIVERSO A Terra no 6 apenas, umn plansia do ve planets, ernie Htcroides, com solar & constituide fase ‘vonstiuuida. pela Imoltos mulfjoes ckestrelas, que cone fms nelg. nome de Via Lictes ow Ca uno the Santiago por formar ne cet Sia, por sta Yer, nso € senso sma simples tunidade do sistema de gatdstas Que abrange toda. materia oo Cosmos, Shleulando'se em mais de um bilhio o: 0 Sol, éste astro gigantesco em cujo Interior ‘caberiam 1280000 Terras, nao ¢ Shmente tina estréia do tipo medio en tre os com bithges que se calla existe (cad atomiea do. hi ‘1 consequiente A Terra, este miniscuia pancta per dlido na" linensidao' do. Universo @ pus, nasi -atmostera. os quale pe. fovem ‘feltar nos. cutros’ planélas, © ¢ que a {az especicimente 'apea. para © deseavolvimento da vida, Sua "form: S'imals adem esferdide achatado, sentlo © Seu ralo polar uns. 21"hm i hor que 9 equatorial MOVIMENTOS DA TERRA ntida em érbita pela fi a Terra p nr wastonito 28 mo tenipo. gan reddor’ do Sol, desereverda. nb ‘espace tuna Grbita dx qual @ Sol veuba unt dos Focos, cisiando ‘uns 130 mithves de. gu Tometros: Cade 365 dias, 5 horas ¢ 48 mt utes. a Tettg di (uma volts. comple no do Sol, a uria velocicude me WA km/s 0 eixo de rota 0 da, Terra & incli do, em relagio 8 eclitica ‘oa plang da Sebiis eerresire, mum anguto de or» 38" ‘9 aue faz com gue 0 Polo Nerte, num fase Go ano, se mantenha inclnede pata {g'Sol ¢ na Guten em diregao cont Bie, provocando a8 extagbes. Cs pontos fem, que a cizcunferéneia equatorial ¢ a Celitisa se toram charmamse equine clos de primavera, & de otiana (eas Far Bde latinide N. eS. solstioios, de Awa Eo satélite da Terra © ostd situado a wise’ distancia ‘media ‘de 84000" ki Tem uma densidade de 3:3, @ uma velo gichide media de translacic ao Fedor da del krn/s. A welosidade de role ia Lu ¢ exatamente a mesma, gut ‘de transiagay em WOrno da Terra, so eT horas, esta € a1 raza pot fom sempre'a mesma fa gue a te Soltada para‘a Terra Admitese geralmente que a Lua sepa rouse da Tarra, quando ext ainda era tig maa Higuiga “ncandencent, fn Conseauencia da formacio de uma fo rnidavel onda de mare. ‘A ORIGEM DA TERRA sis ME aces Ata soa (90 Scyundo storia de 8 hha do Sol. Bt Fotayay. ‘Sua parte central constitala lim espdeke de nuele de: materia oor ensada, eovOlia’ por muaéri difusa A Firca'centrituga crescente:chegou a 9¢ pana da massa gasosa pequonios. anes A tcoria se apoia nas investizacies de Heysthll. sobre a evolugto das hebulo oldal dx planias, & temperatura Existem sétias. objegdes. co mente c due ten te outrat hipotese hue ela a feslados-gocoso ¢ liquide ates Vstta Consol mo de GEOLOGTS ONT-ALTABA.E A.SAN MIGUEL ARRIBAS A TERRA ‘A_TERRA NO UNIVERSO Tamanse dos planéios comperads com yma Piper do ba ets CONSTITUICAO INTERNA DA TERRA. Os conhecimentos atuais sobre a cons: ‘Terra baselamse ex i edidas indiretas tals Como g valor dh guavidade ¢ 2 propa dbgho ds ondas stemicas plo interior itlobo teriestie. A Terra hae ¢ homo Wenea todan as medidas efetuadss con ‘aga mai de $3, aiientemente ddovem cals ii prunaidade eaten” mae densos que, no auicleo, dover alcangar Valores Possivelmente entre # eid ANOMALIAS OR GRAVIDADE A raps que a Torta cxstceobbre os coupes chammes prvtaige, Ova ae fe cn sige as PE acsnaueet os yore As_miadldis_erivimetrias.mesteam, petiores on ornate posits, SoRte BS grandes amici c bd secamey es ESonettado or ums moro dee fy densidad dor maibi Much Be coed on eure ise me, ‘smote: Sor, Cnttatis' ees § ina Inert, kerala ik a por Tochas ‘ais. densas ¢ rieas cm SF ER denon sh TEORIA DA ISOSTASIA isostasia & a condigio de cquilibrio ideal a qual tende a’ Terta por forea da gravitigao, As massas continentais formadas de siel dispocrise futuands sobre 0 sims, niles Sproludandos Nes onto co ‘Que 2 massa sialica’ é mals espessit Mais profando ¢-0 mergulho. no sina, e'asoim 03 blocos sialicos tendem 23 cuilibrar, Os blocos mais espéssos, isto eon rosin alton, Sia te ae inal woe & pelo sett aprotnd fento no stim viscomp, de tagnetea GU Eada bloce desloes wna quantitade iguel sua propria massa Os processes geoligicod extern e ia tamed modifica o cstado ead call ono jeestalca qu & gravtacao end 2 eslabelecer, Astin, os blvcds Wesel Tegados pela erorao tomtinua se clevann Enguanto que ao sansa earrepacas Com 6s Dracttps da eroxta se Sunain re fabelecendorse 6 equilibria. isostatic, Exisie. pos. um “suibstrato. basaltic matinao’ sob uma crosta silica cot ESTRUTURA CONCHTRICA DA TERRA As investigation geile. sdbee 9 velo Propagacso. das. onda ‘in Trea evidenclarain a exisiencia de uma sctie de mudangas Brugcas. dessa velocidad, ou descent nuidades, indicadoras de mudangas {ise Gis € guineas da meer que permit Fam estabelover para 0-nosse globo ma sstuture concentric A camada mais externa da Terra, de- nominada crosta’ bu litosfera, come pessura vackivel entre 30 € 40 km e gelimiisln pela descontinuidade de Me horovicie, que mares 0 lniclo do, sim Na ctosta almitemsse duns camadian de sacordo com a velocidade das ondas >is leas? 3 ruinadagramtica (53 kan)s) en cumada basaltiea (625 kins) 0 limite inferior do sina ¢ assinelado por outra importante descontinuidad ini) a LW) hm de. profundidade, A200 hin sittase attra” descontimne ade (13 Kinja) gue delimita o final da Samacls de oxidos ¢ sulfetos © © eamece fdo nucleo ierrestre. Este ultimo, de dor idade, 10, supou-se formada a "base de Fe We Nt hte, NIFED on ton of filan a inistura que apresciiant Os i> feorltes meiaicos Quanto 20 estado fisico-do-mucieo, em razdo as enorines pressoes que Super ®X milhoes de teres superior a dos isda superficie, ca elevada tenn peratury, di ondem de 6acoe, devemos ilo. nun estado fisico. mule Tonga as fa foreasaint Aas do tipo ‘dos movimentas” siemicos - Mlas de CGREOLOGI/ POR A.FONT-ALTABA E A-SAN MIGUEL ARRIBAS CONSTITUICAO INTERNA DA TERRA ‘cane =o... as es te | \ Mor ta h 220 hn eee ree st 6270 im Etruura ronode do T ‘Anomalics da gravideda, =v | enkaeo Trangnise des ondas sismicas no inion ee Tere Niger Rapressstasée de Tora mosirand Inerpr9%9;00 do wut Hostco, Elavacdo Hos continnnies pala GEOQUIMICA ORGANIZACAO DA MATERIA © universo fisico € compdsto Jo que hamamon tern, au, or sta, Ne 3 diferentes gras de ogre Fe ie a ee eee: 2 PaeR aie Bet select ss Esa senes 6 Won, de desis einen sce mertem nent Samy crue re Pennie oes mie Bram ease a Sat ae Ee i ae Soe ao iad Talend i ee si tO Sees Sat sre beh Soeacae gs 68 Snare ec ara is Brio Thiet ee san ance amis Poh Puacago's ste Boats Sea Ae ical ee ok Ese lem santa AGU HC Se tes or ant cinne Ss ae Ge Semon Hoe itd is it aa a oh es mt pitts, SP ea ea Sains Sit, mars Ae Tecra ae ft rch al Easton ee Pie enter tees fig ca Geaggar ca Sah oa Sehaad Goin. canes ada, Sutil CRIS te dined oa debts Tor oa share Sones Se mec oe ea oe in nat eh Se oe ah Se ks meer OPES de, Eke Shas 66 A Meena Some sa Sia i Oe oe cua eee, etl etl de et litte eesti, oe Hoes ORR pet aan see enue Se ete Fee NaN Sr icici aan gst ae eee a ie eeree oe cicLos ckoauIIicos constituer a litosfe fnsformam segundo ‘As rochss nae. 400 estivels, mas sofrem agio © movimento fanto fico come. quimnieos, feciGnies © da guimica da 10 ciclo dos agentes ool nos Som os proressos de envio, tran: porte e sedimentagao, ¢ 0 dos agentes Feologicos internos com os proves de Inciamorhsmo, orogenese, plutonisms © Vuleanisio, provoesram 3 atuacao de dois ciclos geaguimicos chamados exter Cielo gecauinnice de umm elemento & 0 confunto de migragoes gus éste nia crosta terrestre. estado geoauimi= £0 dos slementos ¢ de grande tmipertan ‘la para 0 conheeiment da hisiatia geo. Guihies ‘Ge cada ‘elemento. Assim, x toro to Sly eogulnicy do car bond edo sili podermos diver gue gicam a Bioquimica 0 Geoguimiica credited qquc alm dos 700. hin eke prolupdidade Se aleanca "um completo quilibrio termodinamico ¢ tambemy qu. leo dos slementos tenesttes. A Lett sun tende a alingir om ico € geodtmict Sop um atiment nde Atlas de GEOLOGIA iii GEOQUIMICA & Dols dtomos de Hs um de Porcuntagen, wm péa0, dos elementos MINERALOGIA (QUE € UM MINERAL? Denominamse minerals os séres-ue ecorram naturalmente na marte solide de STvSITE © DOSSUEI Commo Quimica detnida, ewjas partcuias clementares (iontes, aiomos & molecu fas) Sto" ordsnadas ‘sistemsticamente Os minerals podem se anresentar em masse amartac ou ein poliedtos dehy ios (cubes, octaedios, eke), tis Ou henos repubires, constituindd ‘9s errs tals. Nao obstante, em ambos O8 Cases @ materia que Torna os minerais tern Seas lementos’ dispostos "geometries: Mente, 0 que fa repettia “indennida. ‘mente’ esta maneiia de. ofdenaese! 03 unerais sag jormados em matoris por teria’ cristata, sisslina tem elerrentos ‘ erst gh ct a osha cin due 9e fochtaath as Sin Dardcas cletmentares* tas. tes he Ientoy de simetra poder, bu ula, Sor Hatenies exieriomerter nos crs Sie Setsamos witos e\ plano de sinearta sorrespondentes 3m paedro goathe Esles elementos nao se distinguem. Ve Samos um chomple para ae © sabyeria cue se encontra nas ba: clas Salltas do Cardona ¢ Stasstart Tormado por ioates dos elementos Clore. Sodio’ disposios entre st ds tal mode fue cada ronte sodio € rodeado por sels bates close, ¢, inverasmente, Cade torts cloroé tambem redeada por seis ote tes Sodio. Paes ee ae aaa Segutule disposicao” as esteras de sic, fos terticed eho. entra dae fae a hes Ma py ee pete indehinidamenies © * No jazimento de Cardona, a massa de sal 'se-apresenta de maneina tnlorie, Gobrada eaprichosamentey ¢ nel nao Se ota indicio da estruiura ertstaling ria, come, aoe rds ‘de aa No lo eristal da estampa B/l podem ser onstatados ‘Gs elementos de simeinis que regulam a disposicao iniems, ¢ or sua vex, as faces, arostas e vertices do polledio, © cubo cxirsmaniente Ne fqueno de jontes: de clory. ede solo Gp28<10-*"can de aresta) posse. 0s Imesmos elementos le simetria qs e\ie fem n0 eristal cubicu, © numero de elementos de. simetria ‘que pode haver na materia cist muito limitado, rechiindosse 4 ¢itae Be nario, terniric, quaternario SIManO, lat de sienettia e a cunero de siete, ommina-se de. simon erfotaltad a6 conjunto de clementos de simettht alle tum decerminado eristat apreserty Todo mineral bem eristalizado «fo mada por um conjunto de laces, atest vertices, come ja vimos, que ab At jam segundo. cba’ simetein ‘dando tim poticdro geomet rico, misty Ot metog Temtlar, que se denon forme As formas cristalinas, de aedrde. eon a sua simet ou Siu i: bic, te Fragoral, hexagonal, yomibordrien, OHOP- Tomine, moneliice Cenc Cada sistema posse uma combined propa slr de une da inada “ceracteristiea smote, ue ddove estar contica em cadens as fonnten rstalinas do’ sistema, Assim, ‘ho site ta caeo. 8 conetisticn sini B Combinacdo de quate exoy Wh tHObe hn tetragonal, © eaters ett eo Giisternario: no hexagon a de Ul C0 Senutio no rombeudlic, 4 de dnt Se ier: no ortorrombice hon slinco, a de um exo bingo: @ sien Urtolinco, Caractere por nko ape Senta exo de simetii, ‘Alem desta. simetria minima, as for ims iting eh ast Pode ossuit pianos ou cent de. sien Su: simoltancamente, ambos, poten Ui {o,0 muimero come. noticks dow vel Ha teense Sanson Carmeterintcn simetrlea, Os cristais naturais raramente engon trans come indWvicuos Isolndos, Bil ee, 0 mio rakes en lem ‘a se unin, formaado. gosoel rt rupantento erste is askoeiagoes Oden ICN © Krupamnentos. Wovgudars, ‘eras Iara Imentos reguiares. ‘Com exeinples. do Peet” co eins os aaloy in formagoes estalactiticay, ay yer estampa B/4) eh [estampa 8/9) ¢0 grupanento er lh da Barita ‘estainpa B/7), 880 exernpion Ubieos de rupamento fopulaten, 1 a = oa ee oe Atlas de GHROLOGIA Diepasige Hn, ea I-ALTABA © A.SAN MIGUEL GENERALIDADES Jundamentel #constivicdointceo de om cristl de sal.gema, doom eistalde socom, Seas rochas, como se vera mais ‘adisnts, sdo as unidades estrutura’s da rosta ferrestre. os minerals consituem fas unicades clementares. desta crosia, Isto é, sdo os constitulntes primétios da ‘Os minerais nao se encontram regu lammente distripuides na crosta, mas ea nang lag as, Su 9 Wwarizo, 6. @.outtos! do. tipo Siicate” Glemenios eSsencials das 70. Shas, gue constituem, por si so. 98%. dda crosta terrestre, enguanto que outros Se apresentam localiratos ert peauenas coneentragces denomiaades depesitos ‘ur yazimenios mimerais , ainda. os ave Scompanham: cm’ bastante quantidade Os chamedos maincra's de gunga. Alans istes minerais podem: constiatr 10. {gus sedlmentares que ccapam frendes {reas sedimentares supercia's da Ter Fa, como calearios, arenitos, ele. por Fin, apacar disso, & por se apresentar fm gua forma mais. pura e bem criste fonda no’ jenmenter miners, stad: jocmos ios mincrais. de gange: Por seu grace interac comeal fa romos capitulo, a parte com as gemas, Be yanidae sectimentares eas. friday Salinas; finalmente, enccrraremos €ste Breve éstuido mineraldgico. com gs ee mertos mais importantes que sto en Conutados na Netureza 1. MINERAIS CONSTITUINTES DAS ROCHAS Quartzo.— £0 mineral mats freaiien gece espalhaco pela crosta; clemento fundamental das echas eruptives, sedi mentares_e melamoriess, forma’ tam Bém a ganga ee maioria’ dos ides, « Rambem constitu, sozinho, yeios ‘de grande iinportancia, nos quais forma o: fais belos cristals: ‘como exemplo. tc Mos, nos ‘geades alpinos, conjuntos « Arusgs We mognificos cesta, os chama bs Quarto alpino e Quarizo filanar. Caistaza i isteina‘tombual ey ‘com conformagées ‘distintas seqmiado 2 iaeira de fazer; assiza, 0 Quartco co imum, apresshtacs ci forma de psi © bipitamide hexagonel, como no Jaci fo de. Compostela. enatianto que as. va Ddades de Crit de roche © Quarto enfumacado tem ticas facetas. compo do habitus’ altidamente emboadic, aprésentandose 9 prisma coroado pot Faces de romboedro, como nos eristais de quartz de Sig Gotardo. Na maioria, o Quartao, mesmo quan do parece fotmar cristais, ¢ reaimente Simples gominagao de complemento em gue’os dois gemvos esiao intimemente gados, nao ‘se cistinguindo entre st O'Quarreo amietiste, maito enconteads no Brasil, apresentase em ecemplares Soceciades om joalberia; os Quarizo al Bios de Pukensiock(sassal” $h uarizo geminsdos segundo lei do Sapdon ¢ os Quartco Relioidals, dos Alpes, clo cristale gominados sogundo fel distinias, exceio'bs ulimos aue 0 rupamentoy tniplsnares. Miveralincolor’e_ completamente transparents, pode tomas vatadisamas Sora cae tomar Uranlicdo € finda opaco,(Guarfeo fess). Tem Bok iho sitteo. Opticamente tniaxial po: Sito, e possi a propeisdade de gitae © plano de wibragho. da hur polasteada (halarivacan Yotatona) Duto © fragil,¢ piezlétrico, fendmeno ‘que’ Muites ‘ponder minerals apresen. fam, © por iseo de grande importancis teenica Ba aplieacto das ultrasons. ul Imicamente € S10, pure, contondo, alt Ines. vézes, pequehssimaas.quantidates do inpurezat que the empresiann Co foragao; somenie ¢ stacado pelo HF ¢, Oh Calciines eA ea Agia S80 varied. ast, rbigeritalinas de fande aplicarso industrial 0 Onik ¢ 3 Eorrmesn ts luima de. cbr vermelho sanguc, de aplicagio em soalhcra, finafmente, o spe e 6 Suex'on Peder ‘A Opala nao é realmente uma de de’ quarizo, porem um gel om unt -eonteude em Se Se, ener ata Bela Soir Boia ets "te Pi ei Oe ae deste on Seas eet eine eat clinica. Apresentase em forma de crs. fais inelusos ou. implantados, de pro: Dorwoes “muito w aidda "em Fernie al arid Ou qari, matt conbecida, 0 agit, 4 brane, Baa Sl evativo, Enire. as stias. principals: Var Hedades’podemos’ car: "1) Eels Gann, de cor tosh branch Op, adele relent, heat do he jot cotta cols gomtnacte ie Rane baa‘cm Zarzalejo (Wade); 2) Auta, (Conctut na estumpa H/S.) maa ay ay a a a ee ee | = a a i 3 ja on a asad — Atlas de GEOLOGIA TOR A.FONT-ALTABA § A.SAN MIGUEL ARRIBAS MINERALOGIA MINERAIS CONSTITUINTES DAS ROCHAS Quartraenfumaged Grisones (Sui). cane ibeodbata var esrsotinn, Dro a0 etocnio (geminaedo do 2 Forse Colorado. isdn eponke wer gmezonite. Sap

Vous aimerez peut-être aussi