Apotemi̇-Elektri̇k Ve Manyeti̇zma

ELEKTRİKSEL YÜK
paylaşırlar.
ADIM ADIM
İletken cisimler yüklenirse iç kısımda yük ELEKTROSKOP
bulunmaz, tüm yükler itme kuvveti etkisi ile dış
yüzeylerde bulunur. Cisimlerin yüklü olup olmadıklarını, yük cinsleri-
ni tespit eden düzenektir.
Elektroskobun yaprakları aynı cinsle yüklenirse

- - -
-
- -
-
birbirlerini iterek açılırlar. Yük arttıkça açıklık artar.
- -
yüklenirse - - - -
veya
+
iletken nötr cisim + +
+ + iletken topuz
+ +
+
+ + + iletken
iletken
cam
koruyucu
L
► K, L, M iletken kü-
K
reler yüklenirse K ve L
nin dış yüzeyi yüklü, L M
nin içi ve M nötr olur. ► Nötr bir elektroskoba yüklü iletken dokunur-
sa yapraklar açılır.
- - -
- - - -
► A yüklü küre A --
-
--
-
-
K
B ye içten doku- - -
-
- - -
nursa tüm yükü- - A -
- -
- -
nü B ye aktarır. - -
- -
B -
B
ADIM PEKİŞTİRME ► Nötr bir elektroskoba yüklü cisim yaklaşırsa

yapraklar etki ile şekildeki gibi açılırlar.
ÖRNEK
+ - -
+ + - -
+ + - -
Nötr K iletkenine +q yüklü +q
bir küre önce içten dokundu- - -
- -
ruluyor sonra dıştan dokun- - -
durulunca K nın yükü qK, L L
ninki qL olduğuna göre, q, qK,
qL arasındaki ilişki ne olur? K
Çözüm
► Yüklü bir elektroskoba aynı cins yüklü bir ilet-
ken dokunursa, yapraklar;
L tüm yükünü K ye verir ama L dıştan tekrar doku-
nunca paylaşırlar.
- - -
- -
-
K, L den büyük olduğu için; - - -
qK > qL olur ve q = qK + qL den dolayı da; - -
- - - -
q > qK > qL bulunur. - - - -
_ _
_ _
_ _ _ _
Not: İçi boş cisme, yüklü _
_
_
_
_
cisim iletken ile bağlanırsa _ _

_ _
tüm yükünü vermez, sadece
Fizik 5
ELEKTRİKSEL YÜK
+2q -3q
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ 4. Şekildeki p nok-
a
tasına bir pro-

ton konulursa, 2 3
hangi yönde 4
hareket etmeye a 1 5 a
1. Q1 ve Q2 yükleri Q1 q Q2 başlar? P
sabitlenmiş, q yü- 2d d
kü serbest bırakıl-
mış iken q yükü
a -q
dengededir.

Buna göre, Q1 / Q2 kaçtır?
A) 4 B) 3 C) 2 D) 1 E) 1/4 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
2. Yükleri eşit ve q q
T
q=2.10–4C olan iki
cisim yalıtkan iple 5. Özdeş ve pozitif yüklü üç
şekildeki gibi denge- 2m cisimden K, O noktasına
de iken T ip gerilme α
kadar götürülürken α açı- ip ip
kuvveti kaç N dir? sı nasıl değişir?
(k=9.109 Nm2/C2)
A) 0,9 B) 3,6 C) 9 D) 90 E) 360

K
A) Sürekli artar
B) Sürekli azalır
C) Önce, artar, sonra azalır
D) Önce azalır, sonra artar
E) Sürekli değişmez
3. q1 , q2 , q3 , q4 yük- q3
leri sabit, e elektro-
nu serbesttir.
q1
q2
Elektron hareket- e
siz kaldığına gö-
re;
q4
I. q1 = q2 6. İletken kürelerden X(+), Y(-) yüklü Z ise yüksüzdür.

II. q3 = q4
III. q2 = q3 Önce X, Z ye dokundurulup ayrılıyor sonra Y, X e
dokundurulup ayrılıyor. Son durumda hangi kü-
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? re nötr olabilir?
(Sürtünme yoktur.)
A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Yalnız Z

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) Y ve Z E) X ve Y
D) II ve III E) I, II ve III
1)A 2)D 3)B 4)E 5)C 6)E
12 Fizik
ELEKTRİK ALAN
Çözüm
ÖRNEK 6
K den L ye yapılan iş kinetik enerjiye dönüşür:
Yüklü paralel levhalar arasın- H+

dan şekildeki gibi ayrı ayrı bırakılan K 1
F⋅ x = mv L 2
Hidrojen iyonu ( H+ ) ile elektron, 2
karşı levhaya K,L noktakarına EK, L
EL,kinetik enerjileri , ϑK, ϑL, hızları ile e
çarpıyorlar. K den M ye yapılan iş, kinetik enerjiye dönüşür:

EK, EL ve ϑK, ϑL kıyaslayınız. 1
F ⋅ 4 x = mv M2 yazılır.
2
1
mv L 2
F.x 2
=
4F.x 1
mv M2
2
1 vL 2
=
4 v M2
Çözüm
vL 1 olur.
=
vM 2
Levhadan levhaya çarpma enerjisi ;
Vq idi , hidrojen iyonu proton olup yük olarak elektro-

nunkine eşittir, öyleyse;
EK= EL dir.
1 1
MpϑK 2 = MeϑL 2 ve Mp > Me olduğu için,
2 2 Paralel levhalarda serbest bırakılan
cismin yola bağlı hızları şekildeki
ϑL > ϑK olur. gibidir.
x x x x x
V0=0
J 2J 3J 2J 5J
ÖRNEK 7
K noktasından serbest bırakılan +q x L 3x M

ÖRNEK 8
yüklü tanecik L den VL hızı ile geçip M
ye VM hızı ile çarpıyor 2d 5d
K den bırakılan yüklü
Buna göre ; ϑL / ϑM kaçtır? tanecik L deki delikten ge- K
q
M
çerek M ye geldiğinde du- L
ruyor.
V1=30V V2
Buna göre, V2 kaç V dir? ( Sürtünme yoktur )
22 Fizik
BU SAYFAYA KAPAĞIN
GRAYSCALE HALİ GE-
LECEK
ELEKTRİK ve MANYETİZMA
Kapak Tasarım : Apotemi Tasarım Ekibi
Dizgi : Apotemi Dizgi

Basım Yeri : Feryal Matbaa
M. Gökçek Bulvarı 1485. Cad. No: 15
İvedik Organize Sanayi/ANKARA
(0.312) 395 22 37 - 38
Basım Tarihi : Eylül 2012
Bu kitabın tamamının ya da bir kısmının, kitabı yayınlayan şirketin önceden izni

olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğal-
tılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır.
apotemigrup@gmail.com
www.apotemi.com
ÖNSÖZ
Sevgili Öğrenciler;
YGS ve LYS sınavları ile her dersin önemi daha da arttı. Öğrencilerin en çok zorlandığı ders-
lerin başında da FİZİK dersi gelmektedir. Öğrencilerimizin başarısını artırmayı amaçlayan “APOTEMİ
GRUP” olarak bu kitabımızı “FİZİK” dersine ayırdık. Bu kitapta, fizik dersinin en önemli konularından
olan “ELEKTRİK ve MANYETİZMA” işlendi.
“Adımlama Tekniği” ile her konu alt başlıklara ayrıldı. Her alt başlıkla ilgili gerekli bilgiler
“Adım” başlığıyla verilip “Adım Pekiştirme” adı altında çözümlü örneklerle konunun anlaşılması ar-
tırılarak “Adım Pekiştirme Testi” ile bilgiler sağlamlaştırıldı. İlgili konuların bitiminde “Adım Güçlen-
dirme” testleri ile takviye yapıldı. Her konunun sonuna “Maraton Testleri” konularak bir çok kaynakta
yer almayan özgün sorularla son bir genel tekrar yapıldı.
Kitapta öğrencilerin anlamasını kolaylaştırmak için çok sade bir anlatım kullanıldı. Ezber bir an-
latım yerine akılda kalıcı çözümler gösterilerek öğrencilerin fizik dersini sevmeleri sağlanmaya çalışıldı.
Ciddi bir emek sonucunda hazırlanan bu kitabın siz değerli öğrencilerimize faydalı olması dile-
ğiyle...
APOTEMİ GRUP
2012
ELEKTRİK ve MANYETİZMA
Yük ve Yüklenme Çeşitleri 1

Elektroskop 5
Coulomb (Kulon) Kuvveti 9
Elektrik Alanı 14
Yüklü Kürenin Elektrik Alanı 19
Yüklü Paralel Levhalar 20
Hızlandırıcı - Saptırıcı Levhalar 27
Elektriksel Potansiyel Enerji 32
Kondansatörler (Sığaçlar) 40
Elektrik Akımı 51
Ohm Kanunu 55
Dirençlerin Bağlanması 60
Elektromotor Kuvveti (Emk) 67
Zıt Elektromotor Kuvveti 72
Elektrik Enerjisi ve Gücü 75
Potansiyel Fark Hesapları 80
Lamba Parlaklıkları 84
Magnetizma 108
Doğal Mıknatıs 108
İletkenlerde Magnetik Alan 113
Magnetik Kuvvet 117
İndüksiyon Emk ve Akımı 123
Magnetik Akı ve Emk 127
Özindüksiyon Akımı 132
Alternatif Akım 134
Elektrik ve Elektroniğe Ait Ek Bilgiler 140
Elektroliz 143
MARATON TESTLERİ 155
ELEKTRİKSEL YÜK
ADIM
YÜK ve YÜKLENME ÇEŞİTLERİ
Elektron eksikliği veya fazlalığının ölçüsüne

yük denir. Birimi Coulomb (C) dur. En küçük yük
elektronun ve protonundur. Elektron (-), proton
(+) yüklü, nötron ise yüksüzdür. Yük q veya Q
Elektrik ile gösterilir.
qe = 1,6.10-19 C
Elektron kaybeden cisim (+) yüklenir;

Elektron kazanan cisim (-) yüklenir.
Artı (+) yük sayısı eksi (-) yük sayısına eşit

cisimler nötrdür.
ELEKTROSTATİK Nötr bir cisim n tane elektron (e) kaybetmiş
veya kazanmışsa yükü;
Konunun Ana Başlıkları
Q = n.qe veya Q = n.e yazılır.
► Yük ve Yüklenme Çeşitleri
e: Elektronun yükü
► Elektroskop
► Coulomb Kuvveti
► Elektrik Alan
► Kürenin Elektrik Alanı
► Yüklü Paralel Levhalar
► Elektriksel Potansiyel Enerji
► Elektriksel Potansiyel
► Kürenin Potansiyeli
► Elektriksel Alanda Yapılan İş
► Kondansatörler
Fizik 1
ELEKTRİKSEL YÜK
İletken: Yük akışına izin veren maddelerdir. Yüklü cisim nötr cismi çeker:
Metaller, iyonik çözeltiler (tuzlu su gibi) ve bazı
gazlar (neon gazı, civa gazı) iletkendir.
+ K
Yalıtkan: Yük akışına izin vermezler. Por- Nötr
selen, cam, plastikler, kuru kumaş, tahta saf su,
kuru hava gibi maddeler yalıtkandır.
- +
-- +
+ K +
-- +
+
Fç Fi
Fç > Fi olduğundan cisim çekilir.
Sürtünme ile Elektriklenme:
Etki ile Elektriklenme

İki farklı madde sürtündüğünde birinden di-
ğerine elektron geçer. Yüklü bir cisim nötr cisme yaklaştırılırsa yük-
ler aşağıdaki gibi oluşur:
-
-
- - + +
K L
+ -
- - + +-
+
- - +
yün sürtünürse
+ + + + uzak +
kumaş - -
- - + +
+ yüklü cisim nötr cisim
-
ebonit
çubuk K L
+
+ + +
+
+ - -- yakın
İpek sürtünürse + -
+ - -
kumaş -
+ - -
+
+
Cam K L
çubuk
+
+ +
Toprak
Bulutların da sürtünmesi ile yüklenme olur ve

şimşek, yıldırım ile yük akışı ortaya çıkar.
L cismi toprağa bağlanırsa, topraktan -yük

gelerek cismin bu kısmını nötrler.
Aynı cins yükler birbirini iter, zıt yükler birbi-

rini çeker: K L
+
+ +
bağlantı
koparılır
F F F F
+ + + -
- -
- - - L cismi (-)
+
F F + + uzak - yüklendi
- - - - -
Bağlantı kesilip cisim uzaklaştırılırsa L cismi

(–) yüklenmiş olur.
2 Fizik
ELEKTRİKSEL YÜK
ADIM
ADIM PEKİŞTİRME ► Bu durumda yarıçapların bir önemi yoktur.
ÖRNEK 1 DOKUNMA İLE ELEKTRİKLENME
Yüklü iletken K cismi, nötr iletken L cismine

4.10-9 C yüklü cisimde kaç tane fazla elektron
dokunursa, K nin yükü iki cisim arasında payla-
vardır?
şılır.
Çözüm
Q = n.e = 4.10−9 = n.1,6.10−19 K L

- -
-
n = 2,5.1010 tane - -
-
- - -
-
ÖRNEK 2 yüklü cisim nötr cisim
K L M
Nötr iletken L, M küreleri K -
- - L -
birbirine dokunmakta iken (+) +
yüklü K cismi şekildeki gibi yak- - -

laştırılıyor. -
- - - -
-
Bu durumda L, M den ayrılırsa L ve M yükleri ne
olur?
-
Çözüm K L M
- - -
-
- + -
- +
+ - + -
- - - -
L nin soluna (-) yük- - +
+ K L
ler, M nin sağına (+) yük-
ler birikir. Cisimler birbi-
rinden ayrılırsa L (-q), K L M
- +
M(+q) ile yüklenir. +
-
- +
- +
- +
-q +q
Not: K nin yükü L ve M ninkinden büyük olur.

İletken küreler birbirine dokunursa son yükle-
ri q1 ve q2 olmak üzere:
ÖRNEK 3
Q1 Q2
X Y Z r1 r2
Nötr X, Y, Z ilet-
ken küreler şekildeki
-
gibi birbirine dokunu-
yorken negatif yüklü P r 2r
P küresi yaklaştırılı- 3r
yor ve küreler birbi-

renden ayrılıyor.  Q + Q2 
q1 =  1 .r
 r + r  1
1 2
X, Y, Z nin yükleri ne olur?
 Q + Q2 
q2 =  1 .r2
 r1 + r2 
Çözüm
X, Y, Z nin tek X Y Z yazılır.

bir cisim gibidir, X +
+
-
-
-
- +
in soluna (+) yük- +
-
- Ayrıca toplam yük korunur.
ler çekilir, Z nin sa- P
ğına (-) yükler itilir, Q1 + Q2 = q1 + q2
Y ise nötr kalır.
Burada yük dağılımı için yarıçapın önemi yoktur.
Fizik 3
ELEKTRİKSEL YÜK
ADIM PEKİŞTİRME Çözüm
Sondan çözüm yapılırsa B ile C dokunursa C nötr

oluyorsa B nin bu dokunmadan önce yükü –2q olur. A
ÖRNEK 1 ile B de birbirinden ayrıldığında yükleri eşit olacağı için
A nın da son yükü –2q olur.
Son durumda B ve C den C nötr olduğu için B

KL L
de nötrdür: A → –2q, B → 0, C → 0
3r r
5q qL
5q ve qL yüklerine sahip iletken K, L küreleri birbire-

ÖRNEK 3
ne dokundurulunca K nin son yükü –3q olduğuna göre,
qL kaçtır?
İletken küre-
lerden kurulu dü- K L
S1 S2
zenekte önce S2
anahtarı kapatılın-
ca topraktan L ye
Çözüm elektron akışı olu-
yor ve S2 açılıyor.
Birbirine dokunup ayrılan küreler yarıçapları ile doğ- Sonra S1 kapatılınca L den K ye elektron geçtiği-
ru orantılı yük paylaşırlar. Son durumda 3r yarıçaplı K ne göre, K ve L nin ilk ve son yük işaretleri nedir?
-3q yüklü ise r yarıçaplı L -q yüklüdür.
Yükler korunur:
5q + qL = -3q + (-q)
qL = -9q olur.
ÖRNEK 2
Çözüm
İletken ve özdeş kürelerden önce A, B ye dokunup
ayrılıyor, sonra B, C ye dokunup ayrıldığında C nin yükü
sıfır oluyor.
L başta (+) yüklü olmalı ki topraktan gelen elektron-
C nin ilk yükü +2q ise A ve B nin son yükleri ne larla nötr olabilsin.
olur?
S1 kapatılınca L den K ye elektorn geçiyorsa L son
durumda (+) yüklenir.
Birbirine dokunup ayrılanlar aynı cins yükleneceği

için K nin de son yükü + olur.
Sonuçta K nin ilk yükü (+), son yükü (+), L nin ilk
A B C yükü (+) son yükü (+) dır.
4 Fizik
ELEKTRİKSEL YÜK
paylaşırlar.
ADIM ADIM
İletken cisimler yüklenirse iç kısımda yük ELEKTROSKOP
bulunmaz, tüm yükler itme kuvveti etkisi ile dış
yüzeylerde bulunur. Cisimlerin yüklü olup olmadıklarını, yük cinsleri-
ni tespit eden düzenektir.
Elektroskobun yaprakları aynı cinsle yüklenirse

- - -
-
- -
-
birbirlerini iterek açılırlar. Yük arttıkça açıklık artar.
- -
yüklenirse - - - -
veya
+
iletken nötr cisim + +
+ + iletken topuz
+ +
+
+ + + iletken
iletken
cam
koruyucu
L
► K, L, M iletken kü-
K
reler yüklenirse K ve L
nin dış yüzeyi yüklü, L M
nin içi ve M nötr olur. ► Nötr bir elektroskoba yüklü iletken dokunur-
sa yapraklar açılır.
- - -
- - - -
► A yüklü küre A --
-
--
-
-
K
B ye içten doku- - -
-
- - -
nursa tüm yükü- - A -
- -
- -
nü B ye aktarır. - -
- -
B -
B
ADIM PEKİŞTİRME ► Nötr bir elektroskoba yüklü cisim yaklaşırsa

yapraklar etki ile şekildeki gibi açılırlar.
ÖRNEK
+ - -
+ + - -
+ + - -
Nötr K iletkenine +q yüklü +q
bir küre önce içten dokundu- - -
- -
ruluyor sonra dıştan dokun- - -
durulunca K nın yükü qK, L L
ninki qL olduğuna göre, q, qK,
qL arasındaki ilişki ne olur? K
Çözüm
► Yüklü bir elektroskoba aynı cins yüklü bir ilet-
ken dokunursa, yapraklar;
L tüm yükünü K ye verir ama L dıştan tekrar doku-
nunca paylaşırlar.
- - -
- -
-
K, L den büyük olduğu için; - - -
qK > qL olur ve q = qK + qL den dolayı da; - -
- - - -
q > qK > qL bulunur. - - - -
_ _
_ _
_ _ _ _
Not: İçi boş cisme, yüklü _
_
_
_
_
cisim iletken ile bağlanırsa _ _

_ _
tüm yükünü vermez, sadece
Fizik 5
ELEKTRİKSEL YÜK
l. Biraz daha açılabilir. Elektroskoba yüklü bir cisim yaklaşmış iken to-
ll. Biraz kapanabilir. puz topraklanırsa yapraklar kapalı hale gelir.
lll. Bir değişiklik olmayabilir.
► Yüklü bir elektroskoba aynı cins yüklü cisim - - -

- -
yaklaştırılırsa yapraklar biraz daha açılır. - - +
-
+ + +
+ + + +
+
+ + + +
+ + + +
+ +
ADIM PEKİŞTİRME
► Yüklü bir elektroskoba zıt yüklü bir cisim do-

kunursa, yapraklar;
ÖRNEK 1
qc K L
+ - - -
+ + - - Aynı cins yüklü özdeş elek-
- -
troskopların yaprakları arası
+ +
açılar β > α şeklindedir.
α β
+ +
qe Topuzlar birbirine dokundurulup ayrılınca K, L
nin açıları α´ ve β´ olduğuna göre α, β, α´, β´ arasın-
daki ilişki ne olur?
l. Biraz kapanabilir (qe >qc) Çözüm
ll. Tam kapanabilir (Yükler eşit ise)
lll. Kapanıp açılabilir (qc >qe)
L nin yükü K den büyük olduğu için L, K ye yükleri
► Yüklü bir elektroskoba zıt yüklü cisim yaklaş- eşit oluncaya kadar yük verir, β azalır α ise artar, son
tırılırsa, yapraklar; açılar eşit yükten dolayı α´ = β´ eşit olur.
Sonuçta β > α´ = β´ > α olur.

- - -
- - - -
2
+
- - -
ÖRNEK
- - - -
- - - -
- - - -
Nötr P iletkenine + yüklü bir cisim şekildeki gibi
yaklaştırılırsa K, L nin yaprakları arası açılar nasıl
değişir?
+ P -
+ -
l. Biraz kapanabilir
ll. Tam kapanabilir
+ + - -
lll. Kapanıp açılabilir.
+ -
+
K L
► Yüklü bir elektroskobu nötr iletken yaklaştırı- Çözüm

lırsa veya dokunursa yapraklar biraz kapanır.
P çubuğunun uç noktalarının yükü şekildeki gibi ola-

- - cağından K nin yaprakları daha da açılırken, L ninki ka-
- -
- - -
panacaktır.
-- -
++ - ++ -
- - - + + + -
- - - + - - - +
- - + +
-
+ + - -
+ - -
6 Fizik
ELEKTRİKSEL YÜK
3. Nötr K, L, M ilet- K L M
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ ken levhalardan
M nin bir tarafı
topraklıdır.
1. Şekildeki K, L, M cisimleri yalıtkan iplerle dengede-
dir. (+) yüklü ilet-
ken bir cisim K
L nin yükü (-) ise K ve M nin ne olabilir? ye dokunursa,
levhaların yük
dağılımı nasıl
olur?
A) B)
+ + - + + - + -
+ + - + + - + -
K L K M + + - + + - + -
+ + - + + - + -
+ + - + + - + -
C) D)
+ - + + + - +
K M + - + + + - +
+ - + + + - +
A) – + + + +
- + + -
B) – – + - + + + - +
C) + +
D) Nötr –
E)
E) + –
+ - + -
+ - + -
+ - + -
+ - + -
+ - + -
K
2. İletken, özdeş yüklü küreler
Şekil-I deki gibi iken K Şekil- 4. Şekildeki küreler +6q
birbirine dokundu- +q
II deki gibi ayrılarak yakında L M
tutuluyor. rulunca Y nin yükü
Şekil - 1 +2q olduğuna göre, rx r
L nin yükü +q, M ninki +3q rx kaç r dir? Y

K L M X
ise K ninki kaç q dur?
Şekil - 2
A) 1 B) 1,5 C) 2 D) 2,5 E) 3
5. İletken K, L, M kürele- K
rinden L, K ye dıştan L M
dokunup ayrılıyor,
sonra M, K ye içten +q -q
+q dokunup ayrılırsa, K
A) B) +q C) - q D) +2q E) +4q nin dışı ile L nin yük
2 nötr
işareti ne olur?
A) K : + B) K : − C) K : − D) K : 0 E) K : +
L:− L:+ L:− L:+ L:0
1)C 2)D 3)B 4)D 5)B
Fizik 7
ELEKTRİKSEL YÜK
6. r yarıçaplı -q yüklü bir iletken küreyi nötr yap- 9. Yükü -6,4.10-10 C olan bir cisimde kaç tane fazla
mak için: elektron vardır? (qe = 1,6.10-19 C)
I. İçi boş iletken kaba içten dokundurmak A) 6,4.102 B) 6,4.109 C) 5.1010

II. Toprağa bağlanmak.
III. +2q yüklü 2r yarıçaplı küreye dokundurmak D) 4.109 E) 4.10-10
işlemlerinden hangisi tek başına yapılabilir?

10. Özdeş ve yüklü K, L elektroskopları yaprakları arası
açılar α > β dir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
K S L
α β
7. Topuzları birbirine yakın M, K, L elektroskopla-

rından K ok yönünde çekilince M ve L nin yap-
rakları daha da açıldığına göre, elektroskopların
işaretlerine olabilir? S anahtarı kapatılınca L nin açısı yine β olduğu-
na göre;
I. Yük alışverişi olmamıştır.

II. L nin yük işareti değişmiştir.
III. K nin son açısı β dir.
M K L
yargılarından hangileri doğrudur?
M K L
A) - - +
B) + + - A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
C) + - -
D) - + - D) I ve III E) II ve III
E) + + +
8. +Q yüklü bir elektroskobun yaprakları arası açı α dır.

Yüklü bir X iletken küre elektroskoba dokundurulun-
ca yapraklar hareket ederek açı tekrar α oluyor.

X iletkeninin yükü ne olabilir?
A) +3Q B) +2Q C) +Q D) –Q E) –3Q
6)C 7)C 8)E 9)D 10)E
8 Fizik
ELEKTRİKSEL YÜK
ADIM
ÖRNEK 2
Şekilde L -6
2.10 C -6
1.10 C
COULOMB (KULON) KUVVETİ yüküne etki- 1C
K
yen bileşke L M
İki yüklü cisim birbirlerini F gibi bir kuvvetle kuvvet nedir?
iter veya çekerler: 2m 1m
Aynı cins yüklü iseler: (k=9.109 Nm2/C2)
F q1 q2 F
Zıt cins iseler:
q F F q
1 2
Çözüm
d
FM FK
K ve M yükleri L yi FK ve L
F: Kuvvet (N) FM ile iterler:
k: Coulomb sabiti 9.109 Nm2/C2
q1 ve q2: Yük, (C)
d: Yükler arası uzaklık (m) 2.10−6.1 1.10−6.1
FK = 9.109 FM = 9.109
22 12
FK = 4, 5.103 N FM = 9.103 N
ADIM PEKİŞTİRME bileşke ise; R = FM - FK= 9.103 - 4,5.103 = 4,5.103 N

olur.
ÖRNEK 1
ÖRNEK 3
K yükü L yü- -3
q1= 2.10 C
-6
q2= 4.10 C
+3q
küne kaç N lük Şekilde yükler sabit
kuvvet uygular? K tutulurken +3q yükü Q
L a
(k=9.109 Nm2/C2) 3m yükünü 3N ile ittiğine
göre, Q ya etki eden bi- -16q
Q
leşke kaç N dir? 2a
Çözüm
Çözüm
3q.Q F2
F1 = 3N = k.
a2
K L F
F1
2.10−3.4.10−6 q.Q
F = 9.109 1 = k. olur.
32 a2
F=8N olur.
16q.Q k.q.Q
F2 = k. = 4. 2 = 4N olur.
4a2 a
Fizik 9
ELEKTRİKSEL YÜK
Bileşke ise; Küreler birbirine dokunursa toplam yükü eşit payla-
4N şırlar:
R2 = 42 + 32
R = 5N bulunur.
q + 3q
= 2q olur.
3N 2
R
+q 2q.2q q2
F′ = k. = 4k 2
ÖRNEK 4 K d 2
d
Şekilde L, K ye F
kuvvetini uyguladığı- q2
4k. 2
na göre, K ye etki eden F′
= d = 16 ve F′ = 16 .F olur.
net kuvvet nedir? F 3 q2 3 3
L M k.
4 d2
+q -q
ÖRNEK 6
F
Çözüm
q1 ve q2 yüklerinin
L K yi F ile iterse M de F ile 120˚
q1
Q yüküne uyguladıkla-
çeker (-q):
rı bileşke R ise, q1 / q2
kaçtır?
İki F nin arası kaç 1200 oldu- R
ğundan bileşke F
Q
R = F olur. Çözüm
q2
q1 ve q2 den Q ya
F
eksenler çizilip R nin bu
eksenlerdeki F1 ve F2 bi-
60˚ R=F leşenleri şekildeki gibi
60˚
bulunur.
q1 F2
F
ÖRNEK 5 F1 = 2 olsa, R
Q
F2 = 1 olur ve
Özdeş +q ve +3q yüklü +q 2d +3q F1
küreler birbirine F kuvveti q2
uyguluyor.
Küreler birbirine dokunup d kadar uzağa yerleş-

tirilirse, birbirlerine kaç F kuvvet uygularlar?
q1.Q
F1 = k.
( 2 )2
Çözüm q .Q
F2 = k. 2 2
2
q.3q 3 q2
Önce, F = k. = k. 2
4d2 4 d q1
F1 2 2q
= = 2 = 1
F2 1 q2 q2
4
q1 2
= bulunur..
q2 2
10 Fizik
ELEKTRİKSEL YÜK
m1g=m2g ve F ler eşit olduğundan
ÖRNEK 7
T1=T2 olur, lll. yargı doğrudur.
m1, m2 kütleli q1, q2 Sonuçta, l ve lll kesin doğrudur.

yüklü cisimler iplerle şe- T1 T2
kildeki gibi dengededir. α α ◄► Not: Bu tip sorularda O noktasına göre mo-
q1 q2 ment eşitliğinden şu sonuç çıkar:
Buna göre;
m1 m2
I. m1 / m2 = 1 O
II. q1 / q2 = 1
İp İp
III. T1 / T2 = 1
m1 m2
d1 d2
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
m1 . d1 =m2 . d2 , yukarıdaki örnekte d1 = d2 olduğu

için m1 / m2 = 1 kolaylıkla bulunur.
Çözüm
Yükler bir-
birini eşit F ile
iterler.
F F
ÖRNEK 8
F ile mg ağırlıklarının bileşkesi T ip gerilme kuvvetini

verir. q1, q2 yüklü G1, G2 ağırlıklı cisim-
ler T1 ve T2 ip gerilme kuvvetleri ile T1
dengededirler.
α α +q1 K
q2 yükü artırılırsa, T1 ve T2 nasıl
değişir? T2
F F
+q2 L
d
α α
T1 m1 g m2g T2
Çözüm
F F
tgα= m1g ve tgα= m g T1
K ve L ye etki eden kuvvetler gös- F
2
terilmiştir:
F Coulomb kuvvetlidir: T2 G1
buradan m1 = m2 olur. l. yargı doğru.
T2
T2 = F + G2
T1 + F = G1 + T2 yazılır.
q .q T1 + F = G1 + (F + G2)
F = k. 1 2 2 den F G2
d T1 = G1 + G2 olur.
q1 ve q2 nin eşit olup olmadığı bilinemez, ll. yargı

Dolayısı ile T1 yalnız cisimlerin ağırlığına bağlıdır, T2
kesin doğru değil.
ise F ye bağlıdır. q2 artarsa T1 değişmez T2 artar.
Fizik 11
ELEKTRİKSEL YÜK
+2q -3q
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ 4. Şekildeki p nok-
a
tasına bir pro-

ton konulursa, 2 3
hangi yönde 4
hareket etmeye a 1 5 a
1. Q1 ve Q2 yükleri Q1 q Q2 başlar? P
sabitlenmiş, q yü- 2d d
kü serbest bırakıl-
mış iken q yükü
a -q
dengededir.

Buna göre, Q1 / Q2 kaçtır?
A) 4 B) 3 C) 2 D) 1 E) 1/4 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
2. Yükleri eşit ve q q
T
q=2.10–4C olan iki
cisim yalıtkan iple 5. Özdeş ve pozitif yüklü üç
şekildeki gibi denge- 2m cisimden K, O noktasına
de iken T ip gerilme α
kadar götürülürken α açı- ip ip
kuvveti kaç N dir? sı nasıl değişir?
(k=9.109 Nm2/C2)
A) 0,9 B) 3,6 C) 9 D) 90 E) 360

K
A) Sürekli artar
B) Sürekli azalır
C) Önce, artar, sonra azalır
D) Önce azalır, sonra artar
E) Sürekli değişmez
3. q1 , q2 , q3 , q4 yük- q3
leri sabit, e elektro-
nu serbesttir.
q1
q2
Elektron hareket- e
siz kaldığına gö-
re;
q4
I. q1 = q2 6. İletken kürelerden X(+), Y(-) yüklü Z ise yüksüzdür.

II. q3 = q4
III. q2 = q3 Önce X, Z ye dokundurulup ayrılıyor sonra Y, X e
dokundurulup ayrılıyor. Son durumda hangi kü-
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? re nötr olabilir?
(Sürtünme yoktur.)
A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Yalnız Z

D) Y ve Z E) X ve Y
1)A 2)D 3)B 4)E 5)C 6)E
12 Fizik
ELEKTRİKSEL YÜK
Q1
7. Yükleri +q, +3q olan öz- 9. Şekildeki yatay düze-
d
deş iki iletken küre eşit T1 nekte Q1 ve Q2 yükleri e
boylu iplerle dengede sabitlenmiştir. O
iken ip gerilme kuvvet- d
leri T1 ve T2 dir. e elektornu serbest Q2
T2
bırakıldığında O nok-
Küreler birbirine do- +q +3q tasından geçtiğine göre;
kundurulup denge
sağlanırsa T1 ve T2 I. Q1 = Q2 dir.
nasıl değişir?
II. Elektoronun ivmesi O ya doğru azalır.
III. Elektornun hızı O ya doğru artar.

(Sürtünme yok)
T1 T2
A) Artar Artar A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

B) Değişmez Artar D) II ve III E) I, II ve III
C) Değişmez Azalır
D) Azalır Azalır
E) Azalır Artar
10. Sürtünmesiz yatay düzlemde,

özdeş iletken küreler yüklü olup
K L M
tutulmaktadırlar.
Küreler serbest bırakılırlarsa;

F
I. Tüm küreler hareket ederler.
8. q1 ve q2 yüklerinin q II. K ve M zıt yönde hareket ederler
yüküne uyguladıkları III. L hareket etmez
bileşke kuvvet F ise q1 q
q1 / q2 oranı kaçtır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız lll

q2
D) I ve II E) II ve III
1 1 1 1 1
A) B) C) D) E)
2 3 4 6 16
7) B 8) A 9) E 10)E
Fizik 13
ELEKTRİK ALAN
ADIM Yüklü K küre-

si nötr iletken L
 levhasına yaklaş-
ELEKTRİK ALAN ( E ) tırılırsa elektrik
alan çizgileri şe-
Birim yüke etki eden kuvvete denir. Birimi kildeki gibi olur.
N/C veya Volt/Metre (V/m) dir.

 F
E=
q
► Düzgün bir E
Bir q yükünün d kadar ötedeki elektrik alanı; elektrik alanı paralel
ve yüklü levhalarla
q şekildeki gibi oluştu-
E=k şeklindedir.
d2 rulur.
Elektrik alan, (+) yük itiyor, (–) yük ise çekiyor Levhalar arasın-
şeklindedir. daki düzgün elektrik
olan E;
V
E= ile bulunur.
Elektrik alan çizgileri aşağıdaki gibidir: d
E: Elektrik alan (V/m)

V: Potansiyel fark (V)
d: Uzaklık (m)

E
► Düzgün
bir elektrik alan-
da bir q yüküne-
etkiyen kuvvet;
F=E.q
yazılır.
d1 > d2 ise q1 > q2 dır. dB > dA ise |qB| > |qA|

dır.
14 Fizik
ELEKTRİK ALAN
ADIM PEKİŞTİRME ÖRNEK 3 +q
2d
K ve L noktalarının d
elektrik alan şiddetleri
ÖRNEK 1 oranı EK / EL kaçtır? K L
d
Şekildeki K 2d
1m K 2m
noktasının elek-
trik alanı kaç -q
N/C dir?
(k = 9.109 Nm2/C2) Çözüm +q
2d
+q ve –q itecek ve
E1
Çözüm çekecek yönde olup
aralarındaki açı L de E1
E1
1200 olduğunda EL = E1
q1 yükünün elektrik alanı E1 , q2 2d
E2 yazılabilir. E L= E 1
ninki E2 dir:
-q
q
2.10−4 E1 = k.
E1 = 9.109 = 18.105 N / C 4d2
12
+q
4.10−4
E2 = 9.109 = 9.105 N / C
22
K noktasında elektrik alanlar aynı
E = E1 + E2 = 27.105 N / C bulunur. yönlüdür:
K
E2 E2
q
E2 = k. = 4E1
ÖRNEK 2 d2
-q
+q d
+q yükünün A nokta- A
sındaki elektrik alanı E olduğu görülür, EK = 2E2 = 2.4E = 8E1 olur ve
ise, A noktasının bileşke
elektrik alanı nedir? d
EK 8E
= 1 = 8 bulunur.
EL E1
-q
Çözüm ÖRNEK 4
q +q +4q
E = k. Şekilde elektrik K L
d2 q d E
alanın sıfır olduğu
her iki yükün nokta K ye kaç d 6d
elektrik alan bü- ötededir?
yüklükleri E dir,
+q iter, –q ise E
çeker, bileşke ise
R= 2E
E 2 olur. -q
Çözüm EL
-q P -4q
K X L
Bir P noktasında EK
E = 0 olsun.
Fizik 15
ELEKTRİK ALAN
|KP| = x olsa, |PL| = 6d – x olur EK=EL olursa sonraki elektrik alan
Ep = 0 olur:
q q
2E2 = 2.k =k 2
4r 2 2r
q , E =k 4q
EK = k L 2
x 2 ( 6d − x )
2 kq q
2 ve de; . > k. 2 olduğundan, P nin elektrik
4 x 2 = (6 d − x ) 2 r2 2r
2 x = 6d − x alanı azalmıştır.
x = 2d bulunur.
ÖRNEK 6
ÖRNEK 5
0,6 kg lık q yüklü bir cisim düzgün E=2.103 N/C
elektrik alanda şekildeki gibi dengede olduğuna gö-
P noktasının elek- M re, q kaç C dir?
trik alanı ve yönü, +q
yükleri M ye getirilirse r
(g = 10m/s2; Sin37 = 0,6 ve Cos37 = 0,8)
nasıl değişir? +q
r
+q
K L
r
37°
P

E
Çözüm
Şekildeki I ve II durumlarında P noktasının elektrik

alanları gösterilmiştir, dolayısı ile yön değişmemiştir,
şiddetleri ise;
І q ІІ q
Çözüm
r
q q Elektriksel kuvvet Eq şekildeki gibidir;

2r r
3 mg 37
tg37 = =
E1 E1 4 Eq
E2 E2
3 0, 6.10 Eq
=
4 2.103.q
2 E1 2E2 37
3.2.103 q = 4.6 mg
q = 4.10−3 C
q q bulunur.
E1 = k 2
=k
( 2) 2r 2
2 q
önceki elektrik alan 2E1 = k
2 r2
q q
E2 = k =k
(2r )2 4r 2
16 Fizik
ELEKTRİK ALAN
Çözüm
ÖRNEK 7
Şekle göre K ile L nin elektrik alan çizgileri birbirini
kesmediğine göre, yük cinseleri aynı, L ile M çizgileri
Şekildeki 10–6C luk yüke birleştiğine göre cinsleri zıttır, öyleyse K ile M zıt cinstir,
etki eden kuvvet kaç N dir? I. yargı doğrudur.
0,1m 0,2m
K ile L aynı cins olduğundan II. yargı yanlıştır.

Çözüm -6
q =.10 C
Aradaki uzaklıklara göre L ile M nin yük miktarları
aynı, K ninki onlardan küçüktür, dolayısı ile III. yargı
Levhalar arası elektrik alan doğrudur.
E; + -
60V
V 60
E= = = 200N / C
d 0,1+ 0, 2
olur, yükün nerede olduğu önemli değildir, yüke et- ÖRNEK 9

kiyen kuvvet F;
F = Eq = 200.10−6 = 2.10−4 N Yüklü bir cisim yalıtkan

iple yüklü paralel levhalar
arasında dengede iken ip
gerilme kuvveti T; T
bulunur.
I. K, L uçlarının işareti
II. V potansiyel fark
III. İpin boyu
ÖRNEK 8
niceliklerinden hangile-
rine bağlıdır?
K L
Yüklü K, L, M kürelerinin elektrik alan çizgileri şekil-

deki gibidir.
Çözüm
Cisme etki eden kuvvetler Eq ve mg olup T bunların

K L M bileşkesidir. Dolayısı ile yükün işaretinin T ye etkisi yok-
V
tur, E = den, V ye bağlı, ipin boyuna da bağlı değildir.
d
d 2d 2d 2d
T
Eq
Ok yönleri gösterilmediğine göre;
I.. K ile M nin işaretleri terstir. mg

T
II. K(+) ise L (–) dir.
III. K nin yük miktarı M ninkinden azdır
Fizik 17
ELEKTRİK ALAN
4. P gibi bir noktaya aşağıdaki
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ parçacıklardan hangisi konu-
P
lursa parçacığın hareketine
1. L, M, N noktalarının bileşke elektrik alan şiddet- bakılarak ortamın elektrik ala-
leri EL , EM , EN arasındaki ilişki nedir? (Aralıklar
nı bulunabilir?
eşittir.)
+q +q
A) Hidrojen iyonu B) Helyum atomu
K L M N P
C) Demir atomu D) Hidrojen atomu
A) EL > EM > EN B) EL = EM > EN E) Nötron
C) EL > EM = EN D) EL = EN > EM
E) EN = EM > EL
5. K, L noktalırının –q1, +q2 yükleri yerleştirilmiştir.

q1 in miktarı q2 den fazla ise, nerede elektrik alan
sıfır olabilir?
2. q1 ve q2 yüklerinin A E
noktasındaki bileşke
elektrik alanları E ise, q1
sol
q1 / q2 oranı kaçtır? sağ
A
K L
-q1 +q2
q2
1 1 2 3 A) K nin solunda B) K de
A) B) C) D) E) 1
4 2 3 4
C) KL arasında D) L de
E) L nin sağında
3. A noktasının elek- A
trik alan şiddeti ve 6. Kütleleri m1, m2 ve q1 d q2
yönü, yükler yer de- yükleri q1, q2 olan K L
ğiştirirse nasıl deği- d d parçacıklardan q1
şir? in L noktasında
oluşturduğu elek-
d
trik alan aşağıdaki-
+q +2q
lerden hangilerine
bağlıdır?
Şiddet Yön
A) Artar Değişmez
B) Azalır Değişir
C) Değişmez Değişmez A) Yalnız q1 B) m1 ve d C) q1 ve q2
D) Değişmez Değişir
D) q1, q2 ve d E) q1 ve d
E) Artar Değişir
1)D 2)A 3)D 4)A 5)E 6)E
18 Fizik
ELEKTRİK ALAN

ADIM
7. Düşey, düzgün E elek-
trik alanda P ağırlıklı,
q yükü cisim dengede 3T
iken, ip gerilme kuvve-
 ip
ti 3T oluyor, E nin yö-
nü ters çevrilince ise T YÜKLÜ KÜRENİN ELEKTRİK ALANI
olduğuna göre, P kaç T
dir? q İletken ve yüklü bir
 kürenin içinde elektrik
E
olan sıfırdır, yüzeyinde
ise; r
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 2
q
E = k.
r2 q
dir.
8. İple asılı yüklü cisim


E alanda şekildeki  Öyleyse yükü q olan r yarıçaplı bir iletken
gibi dengede iken E 30° E kürenin;
nin yönü ters çevri- q
lince cisim yeniden içinde: Eiç = 0 q
dengeleniyor. E iç = 0
Buna göre, cisim q

yüzeyde: E yüzey = k. r
kaç derece dönmüştür? r2 d
q A
dışarda: E A = k.
d2
A) 120 B) 90 C) 60 D) 45 E) 30
şeklindedir.

9. Düzgün E elektrik ala-
nında cisim dengede iken
α
cisme F elektriksel kuvvet
etki ediyor. q
r
q
Yüklü kürenin
Cismin yalnız kütlesi E-uzaklık grafiği
azaltılırsa, α açısı ve F m yandaki gibidir. E
nasıl değişir?
-r 0 r uzaklık
A) İkisi de artar B) İkisi de azalır

C) α artar, F azalır D) α azalır, F artar
E) α artar, F değişmez
► Kapalı tüm yüklü cisimlerin içinde E=0 dır.
10. –q yüklü tanecik 2

ağırlığının da 1 3
+
etkisi ile denge- d -

dedir. -q E=0
E=0 E=0
4
Yalnız d artırı-
lırsa, taneciğin
hareket yönü ne olur?
A) Hareket etmez B) 1 C) 2 D) 3 E) 4
7) E 8) C 9) E 10)E
Fizik 19
ELEKTRİK ALAN
YÜKLÜ PARALEL LEVHALAR

V
► Taneciğe etki eden kuv- d Ek = .q.d den Ekin = V.q olur.
d
vet:
q
m F
V Buradan da
F = Eq = .q olur.
d
+ - 1
V.q = mϑ 2 yazılır.
2
► Taneciğin ivmesi
V : Potansiyel Fark (Volt(V))

q : Yük (C)
F Vq m : Kütle (kg)
a= = olur. J : Hız (m/s)
m dm
Ekin : Kinetik enerji (J)
► Tanecik sabit bir kuvvetin etkisinde oldu-
ğundan hareket çeşidi, düzgün hızlanan hare-
kettir.
d
ADIM PEKİŞTİRME
►Serbest bırakılan m t
taneciğin diğer levha- V=0

q
ya çarpma süresi: d
ÖRNEK 1
1 2 + -
d= a.t Yüklü kürenin O, K, +q
2
1 Vq 2 L noktalarındaki elek- r r
d= . .t trik alan şiddetleri EO,
2 dm O K L
EK, EL arasındaki ilişki
olur ve t, d ile doğru orantılıdır. nedir?
( t 2 µ d2 den) Çözüm
► K den bırakılan cis- q q

d
EO = 0 dır, EK = k. , EL = k.
me, elektriksel kuvvet x r2 4r 2
K L
yolu boyunca q X
olduğundan EK > EL > EO olur.

W = Fx = Eqx
V
W = .q.x
+ - ÖRNEK 2
d -q
Ortak merkezli –q, +q

kadar iş yapar. yüklü kürelerin K, L, M deki +q
elektrik alanları arasındaki
ilişki nedir?
K
r
► Bir levhadan Çözüm r
bırakılan taneciğin m J L
q K noktası iki kürenin de r
diğer levhaya çarpma
içidir:
kinetik enerjisi: r
+ - M
EK = 0 olur.
L noktası içteki kürenin dışında, dıştaki kürenin için-

de olup dıştaki küreden etkilenmez:
20 Fizik
ELEKTRİK ALAN
q 1 q ÖRNEK 4
EL = k. 2
= k. olur.
(2r ) 4 r2
M ise iki kürenin de dışındadır: Yüklü levhalar arasında şe- d
kildeki gibi serbest bırakılan ta-

necik diğer levhaya Ekin kinetik
−q q enerjisi ile çarpıyor. m
EM = k. + k. = 0 olur,
(4r )2 4r 2 q
Ekin nelere bağlıdır?
öyleyse EL>EK=EM olur.
+ -
Çözüm
Ekin = V.q olduğu için v ve q ya bağlıdır. m, d ye bağlı

ÖRNEK 3 değildir.
K iletken kürenin yüzey elektrik alanı E, L ise nötr

iletken küredir.
L
K, L ye dokundurulup K
ayrılırsa L nin yüzeyinin
elektrik alanı ne olur? r
2r
E nötr
ÖRNEK 5
Çözüm
1 kg lık cismin yükü 1C ise,
K nin yükü q olsa; serbest bırakılan bu cisim di- 1kg
ğer levhaya kaç m/s hızla çar-

q = 1C
par? (Yerçekimi ve sürtünme
q yoktur)
E = k 2 yazılır.
r
+ -
2q V = 18V
İki küre dokunursa L nin aldığı yük olur:
3
Çözüm
2q / 3 1 kq
EL = k. = . 2
4r 2 6 r 1
V.q = .mϑ 2 den
2
1
EL = E olur.
6
1
18.1 = .1.ϑ 2
2
ϑ = 6m / s bulunur.
Fizik 21
ELEKTRİK ALAN
Çözüm
ÖRNEK 6
K den L ye yapılan iş kinetik enerjiye dönüşür:
Yüklü paralel levhalar arasın- H+

dan şekildeki gibi ayrı ayrı bırakılan K 1
F⋅ x = mv L 2
Hidrojen iyonu ( H+ ) ile elektron, 2
karşı levhaya K,L noktakarına EK, L
EL,kinetik enerjileri , ϑK, ϑL, hızları ile e
çarpıyorlar. K den M ye yapılan iş, kinetik enerjiye dönüşür:

EK, EL ve ϑK, ϑL kıyaslayınız. 1
F ⋅ 4 x = mv M2 yazılır.
2
1
mv L 2
F.x 2
=
4F.x 1
mv M2
2
1 vL 2
=
4 v M2
Çözüm
vL 1 olur.
=
vM 2
Levhadan levhaya çarpma enerjisi ;
Vq idi , hidrojen iyonu proton olup yük olarak elektro-

nunkine eşittir, öyleyse;
EK= EL dir.
1 1
MpϑK 2 = MeϑL 2 ve Mp > Me olduğu için,
2 2 Paralel levhalarda serbest bırakılan
cismin yola bağlı hızları şekildeki
ϑL > ϑK olur. gibidir.
x x x x x
V0=0
J 2J 3J 2J 5J
ÖRNEK 7
K noktasından serbest bırakılan +q x L 3x M

ÖRNEK 8
yüklü tanecik L den VL hızı ile geçip M
ye VM hızı ile çarpıyor 2d 5d
K den bırakılan yüklü
Buna göre ; ϑL / ϑM kaçtır? tanecik L deki delikten ge- K
q
M
çerek M ye geldiğinde du- L
ruyor.
V1=30V V2
Buna göre, V2 kaç V dir? ( Sürtünme yoktur )
22 Fizik
ELEKTRİK ALAN
Çözüm Çözüm
Cisim KL arasında enerji kazanır, LM arasında kay-
beder: KL arasında kazanılan kinetik enerji, X yolunda har-
canacaktır ( kaybedilecektir ):
KL de kazanılan kinetik enerji LM de kaybedilene
eşit olur:
V1 ⋅ q = F ⋅ x
WKL = WLM V2
V1 ⋅ q = ⋅ q⋅ x
V1 ⋅ q = V2 ⋅ q 3d
24
16 = ⋅x
V1= V2= 30V olur. 3d
d mesafelerinin burada önemi yoktur. x=2d bulunur.
ÖRNEK 11
ÖRNEK 9
Yüklü bir cisim K den serbest bırakılınca hız-za-
d 2d man grafiği yandaki gibi olduğuna göre, V1/ V2 oranı
Yükü 1C olan, K den ser- ve d1/d2 oranı kaçtır? ( Sürtünme yoktur )
best bırakılan cisim, M ye K L
M
kaç J enerji ile çarpar?
d1 d2 Hız
30V 10V
K L M 2V
V
Çözüm
V1 V2 O t 2t
Zaman
Cisim KL de kinetik enerji kazanırken LM de kaybe-
der, artan enerji ile M ye çarpar:
V1 ⋅ q − V2 ⋅ q = ∆E
Çözüm
30 ⋅ 1− 10 ⋅ 1 = 20 j
K deki kinetik enerji 0, L deki ise,
bulunur. 1 2
m (2v ) = 4E olsun, M deki kinetik enerji
2
1
ÖRNEK 10 2
mv 2 = E olur.
K den serbest bırakılan d 3d

elektron L den geçtikten KL arasında 4E - 0 = V1.q
K x
sonra kaç d kadar ilerleyebi-
lir? (sürtünme yoktur) e L LM arasında 4E - E = V2.q
V1 4
=
V1=16V V2=24V V2 3 bulunur.
Hız - zaman grafiğinde alan , alınan yolu verdiğin-

den;
Fizik 23
ELEKTRİK ALAN
d1 =
2v ⋅ t
= vt
ÖRNEK 13
2
2v + v 3 olur.
d2 = ⋅ t = vt
2 2 V
q m q m 2d
d1 vt 2 bulunur. q m d
= =
d2 3vt 3
2
V
l ll lll
ÖRNEK 12 m kütleli, q yüklü tanecik I de serbest bırakılınca v

limit hızı ile yere çarpıyor.
II deki gibi yukarı yönde v limit hızı ile çarptığına

Şekilde q/m oranı göre III te ne olur?
1,8C/kg olan tanecik V=20V 1m ( v limit hızı net kuvvetle doğru orantılıdır. )
8m/s
8m/s hızla fırlatılıyor.
Buna göre, v hızı 1m
kaç m/s dir? K Çözüm
v
I de cismin hızı mg ile oluşur:

( Yerçekimi ve sür-
tünme yoktur )
v » mg
Çözüm E.q
II de
Eq = 2mg olmalı ki
cisim yukarıya v ile çarpsın.
K noktasında hızın bileşenleri 8m/s ve vy dir. Cisim mg
düşey hızı
K 8m/s
vy2=2.a.x
vy v
III te kuvvetin yönü aşağıya
 V ⋅ q  doğru olup net kuvvet
vy 2
= 2 ⋅ ⋅1
 dm  ( x=1m dir ) mg
Fn = mg + E´q dur. E´.q
20 ⋅ q
v y2 = 2 ⋅ = 20 ⋅ 1, 8 = 36
2⋅m
v y2 = 6m / s olur.
Levhalar arası uzaklık yarıya indirilmiş

Pisagor'dan v2 = 82 + 62
V V
v = 10 m/s E= iken E ' = = 2E olur.
2d d
bulunur.
Fn = mg + 2E.q = mg + 4mg = 5mg olup limit hız

5v olur.
24 Fizik
ELEKTRİK ALAN
4. Kütle ve yükleri verilen tane- 2m
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ cikler serbest bırakılınca K, L,
q
K
M noktalarına vK, vL, vM hızları
ile çarptığına göre, aşağıda- m
L
kinlerden hangisi doğrudur? 2q
1. +q yüklü küreler birbi- +q

+q
(Yükler birbirinden etkilenme- 2m
M
rine dokundurulursa, mektedir) 2q
yüzeylerinin elektrik
alanları oranı EK/EL kaç r 3r
olur?
K L
A) vK>vL>vM B) vL>vM> vK C) vM=vL>vK
D) vL>vM= vK E) vK=vL=vM
A) 9 B) 6 C) 3 D) 2 E) 1
-q
2. Ortak merkezli iletken kü- 5. Paralel K, L levhaları ara-
reler şekildeki gibi -q ve +3q sında dengedeki cisme K L
+3q yüklü iken K ve O bağlı ip gerilme kuvveti T,
T
noktalarının elektrik alan- r r r
O açı da α dır.
α
ları EO ve EK dir. K

S L levhası ok yönünde bi-
S anahtarı kapatılırsa, raz hareket ederse, T ve
EO ve EK nasıl değişir? α nasıl değişir?
A) İkisi de artar
B) İkisi de azalır
T α
C) ikisi de değişmez
A) Artar Artar
D) EO artar, EK azalır B) Azalır Artar
E) EO değişmez, EK artar C) Azalır Azalır
D) Değişmez Artar
E) Değişmez Azalır
+
+ +
3. Pozitif yüklü içi boş
kürenin M noktasın- V
dan fırlatılan bir elek- +
M P
N
tron, MN ve NP ara-
6. Düşey düzlemde bir
sında nasıl bir hareket +
+ cisim v hızı ile atı- q v
yapar? + d
+ lınca sapmadığına m
göre, potansiyel
farkı nedir?
(g: yerçekim ivmesi)
MN arasında NP arasında
A) Hızlanan Yavaşlayan
B) Yavaşlayan Hızlanan mgd mg
mgd
C) Sabit hızlı Yavaşlayan A) B) C) D) mgd E) mdq
D) Sabit hızlı Sabit hızlı q d q
E) Hızlanan Hızlanan
1) C 2) C 3) C 4) B 5) A 6)A
Fizik 25
ELEKTRİK ALAN
7. v hızı ile atlan yüklü tanecik 10. Şekilde levhalar arasında 2m
verilen hızlarla hareket etti- V 3V 2V
40N/C elektrik alan vardır. vo
ğine göre, V1/V2 potansiyel y
farkları oranı kaçtır? q/m = 1C/kg olan tanecik
v = 4m/s hızla fırlatıldığına
göre, y uzaklığı kaç m dir?
(sürtünme ve yerçekimi yoktur)
1 2
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
4 8 5 8
A) 2 B) C) D) E)
3 5 3 3
11. Yüklü levhalar arasında

yüklü cisim dengededir.
q m
d Üreteçin kutupları ters

8. K noktasından serbest bırakilan
çevrilirse cismin ivmesi
yüklü tanecik L ye t sürede va-
kaç g olur?
rıyor.
K L (sürtünme yoktur, g yerçekim ivmesidir )

Başlangıçta levhalar arası
uzaklık 2d olsaydı süre kaç t
olurdu? ( Sürtünme yoktur)
A) 3 B) 2,5 C) 2 D) 1,5 E) 1
1
A) 4 B) 2 C) 2 D) 1 E)
2
12. Yüklü tanecik K noktasında ser- d
best bırakılınca L noktasına t

sürede Ek kinetik enerjisi, P mo- m
mentumu ile çarpıyor. K
q
9. K den serbest bırakılan d1 d2 Yalnız d artırılırsa t, Ek, P nasıl
yüklü tanecik KL ve LM değişir. ( Sürtünme yoktur )
yollarını eşit sürede aldı- K
L M
ğına göre, d1/d2 oranı kaç- q
tır? (Sürtünme yoktur)
V 3V
t Ek P

A) Artar Değişmez Değişmez
1 1 1 1 B) Değişmez Azalır Azalır
A) B) C) D) E) 1
6 5 4 3 C) Artar Azalır Artar
D) Değişmez Azalır Artar
E) Azalır Değişmez Azalır
7)C 8)B 9)D 10)A 11)C 12)A
26 Fizik
ELEKTRİK ALAN
ADIM ► Yüklü bir tanecik KL arasında hızlandırılır,

LM arasında ise saptırılır.
HIZLANDIRICI - SAPTIRICI LEVHALAR
► Yüklü taneciğin L yolunu alma süresi
L
t= dir.
VO
y sapma miktarı;
2
1 2 1 qVS  L 
y= at =  
2 2 d2m  v 
Levhalar arasını alma süresi, yalnız L ye ve 1
vO değerlerine bağlıdır. Vh ⋅ q = mv 2
2
yukarıdaki iki eşitlikten;
Vs ⋅ L2 bulunur.
y=
► Yüklü taneci- 4 ⋅ d2 ⋅ Vh
ğin levhaları terk etti-
ği doğrultu levhaların
tam ortasından geçer.
► Üreteçle yüklendikten sonra üreteçten ay-

rılan levhalar arası uzaklık değiştirilse bile elek-
trik alan değişmez.
Fizik 27
ELEKTRİK ALAN
Sapma miktarı d1, q ve m değerlerine bağlı ÖRNEK 2

değildir.
Düşey düzlemde K nok-
► Osiloskopta sapma miktarı;
tasından serbest bırakılan
yüklü tanecik LM arasında
sabit hızlı hareket yaptığına
göre;
I. KL arasında hızlanmıştır.
II. Cisim (-) yüklüdür.
mg
1 VS L III. Levhalar arası elektrik alan dur.
y= ⋅ ⋅ ⋅R q
2 VH d

(Sürtünme yoktur)
şeklindedir. Osiloskop ampermetre, voltmet-
re olarak kullanılır.
Çözüm
LM arasında net kuvvet sıfır olmalı ki sabit hızlı ol-

ADIM PEKİŞTİRME sun:
Eq=mg olur.
(-) levha Eq ile itiyorsa cisim (-) yüklüdür, II. yargı

ÖRNEK 1 doğrudur.
Yüklü taneciğin levhalar

KL arasında (-) yük (+) levha tara-
arasındaki süresi t, sapma mik-
fından ve ağırlığından dolayı hızlanır,
tarı y dir.
I.yargı doğrudur.
mg
Yalnız q yükü azaltılırsa t, y nasıl değişir? Eq = mg den E = olur ki III. yargı da doğrudur.
(Sürtünme yoktur) q
Çözüm
L
t= olduğundan değişmez.
v
1 Vq 2
y= ⋅ t den q azaldığı için
2 dm
y de azalır.
28 Fizik
ELEKTRİK ALAN
ÖRNEK 3 ÖRNEK 5
d
V2
Yüklü ve üreteçten ayrılmış Şekildeki osiloskop

düzeneğinde ; e
levhalar arasında yüklü tanecik α y
şekildeki gibi dengede iken d ar-

V1
tırılırsa α açısı ve elektrik alan
I. V1 artarsa, y azalır.
nasıl değişir?
II. V2 artarsa, y artar
d III. d artarsa , y artar

( Sürtünme yoktur )
Çözüm
Yükler sabit olduğu için elektrik alan çizgileri sayısı

d ile değişmez, de değişmez. değişmez ise tane- Çözüm
ciğe etki eden Eq da değişmez dolayısı ile α açısa da
değişmez.
V1 artarsa hız artar ve sapma daha az olur y azalır,
I. yargı doğrudur.
V2 gerilimi saptırıcı olduğu için, y artar

II. yargı da doğrudur.
ÖRNEK 4
y , d uzaklığına bağlı değildir,
III. yanlıştır.
h
Yatay ve düşey yüklü
paralel levhalar arasında
serbest bırakılan taneci-
ğin y sapma miktarı kaç q y h
h dir?
ÖRNEK 6
V
Çözüm Yüklü küre iple şekildeki gibi

dengede iken V kaç volt yapılırsa,
L
küre K den L ye gelerek dengede
Bu düzenekte y ; olur? K
1 VS ⋅ L2
y= ⋅ V=45V
4 VHd idi, değerler yerine yazılırsa
1 V ⋅ h2 h Çözüm
y= ⋅ = bulunur.
4 V ⋅h 4
K de iken açı 370 dir, L de 53 0

iken açı 530 olur. 37 0
L
Fizik 29
ELEKTRİK ALAN
İlk durumda
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ
v
q
3 370
tg370 = = d
4 mg
K L
3 45 ⋅ q 1. Bir üreteçle yüklendik-
= 37
ten sonra ayrılan K,L
4 dmg mg
levhaları arasındaki q
yüküne etki eden kuvvet q
F ile KL noktaları arası
İkinci durumda potansıyel fark V, L lev-
hası ok yönüde çekilirse
v′
q nasıl değişir?
4
tg53 = = d
0
530
3 mg
4 vq
= 53
mg
3 dmg
A) İkisi de azalır
B) İkisi de artar
C) F değişmez, V artar
Bu iki eşitlikteki dmg ler eşit olduğu için;
D) F azalır, V değişmez
E) F azalır, V artar
45 ⋅ q ⋅ 4 3 V ′q
dmg = =
3 4
3
60 = V ′
4
V ′ = 80volt bulunur.
ÖRNEK 7
q yüklü bir cisim 1 kg oldu-

ğuna göre , T ip gerilme kuvve- 600 T 2. 1g kütleli +10-3C yük-
ti kaç N olur? ( g=10m/s2 )
lü cisim şekildeki gibi
6m/s hızla atılırsa en 20V 4m
çok kaç m yükselir?

V=1000V
(g=10m/s2,sürtünme yoktur)
Çözüm
A) 1 B) 1,2 C) 1,6 D) 2 E) 2,4

T, Eq ve mg nin bileşkesi
olup açılara bakılarak 30
T
60
Eq = mg
30
olduğu görülür. 30
30
Eq
mg
mg = 1.10 = 10N olur,

Eq ile mg arası açı 60o olduğundan
T = 10 ⋅ 3 N olur.
1) C 2) B
30 Fizik
ELEKTRİK ALAN
3. Yüklü levhalar arasın- 5. Bir elektron K den ϑ ile atılın- + + + + + + + + + +
da elektrik alanlar gös- ca t sürede K noktasına çar- K
y
terilen yöndedirler. pıyor.
q ϑ
O
E1 E2 K
K den bir proton ϑ ile şekil-
L
deki gibi atılırsa, kaç t de,
---------------
nereye çarpar?
|KL|=|OL|
Yükü q olan bir cisim verilen yolu izlediğine
göre, aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılırsa y
kesinlikle azalır? (sürtünme yoktur ve yerçekimi
önemsizdir)
A) t sürede, OL arasına
A) E1 ve E2 yi artırmak
B) t den fazla sürede, L noktasına
B) E1 i azaltıp , E2 yi artırmak
C) t den fazla sürede, OL arasına
C) E1 i artırıp, E2 yi azaltmak
D) t den az sürede, OL arası
D) E1 ve E2 yi azaltmak
E) t den az sürede, L noktasına
E) E1 i değiştirmeyip E2 yi artırmak
6. Yüklü bir tanecik düzgün m q E


E elektrik alanda şekil- ϑ K
4. Bir elektron hızla fır- deki gibi ϑ hızı ile atılın-
latılınca L noktasına K ca a ivmesi ile t sürede L
çarpıyor. Elektronun ϑ d
noktasına ulaşıyor. M
K noktasına çarpma- K d
L
sı için ne yapılabilir? Aynı tanecik aynı yer- L
(KO=OL ve yerçekimi +
den daha küçük bir hız-
V2
önemsizdir ) la aynı şekilde atılınca
V1
a´ ivmesi ile t´ sürede M ye ulaştığına göre, aşa-
ğıdakilerden hangisi doğrudur?
(sürtünme yoktur )
A) V1 in kutuplarını ters çevirmek
B) V2 nin kutuplarını ters çevirmek
C) ϑ hızını artırmak
D) V1 ve V2 nin kutuplarını ters çevirmek 2a 2t 3a 3t

A) a′ = , t′ = B) a′ = , t′ =
3 3 2 2
E) V2 yi azaltmak
2a 3t t
C) a′ = , t′ = D) a′ = 2a , t ′ =
3 2 2
E) a´ = a , t´ = t

3) C 4) B 5) A 6) E
Fizik 31
ELEKTRİK ALAN
ADIM V: elektriksel potansiyel ( Volt (V) )
q: Yük, (C)
d: Uzaklık,(m)
ELEKTRİKSEL POTANSİYEL ENERJİ (Ep)
k: Coulomb Sabiti, 9.109V.m/C
Yüklü iki cismin arasında bir uzaklık varsa

birbirlerine göre potansiyel enerjisi vardır. Yüklü Kürenin Potansiyeli
Yüklü içi boş küre-

nin içinde her noktada
ve yüzeyinde potansi-
yel;
q1q2
Ep = k
d q
Viç=Vyüzey= k ×
r
dir.
Eğer yük cinsleri aynı ise Ep (+) olur ve Ep d

ile ters orantılı olur. Kürenin dışında ise;
q
VA= k ×
Eğer yük cinsleri zıt ise Ep (-) olur ve Ep, d ile d
doğru orantılı olur.
olur.
Potansiyel enerji, bir yüke başka bir yükü

► Kürenin elektrik potansiyelinin uzaklığa
sonsuzdan getirerek d kadar yaklaştırmak için
bağlı grafiği aşağıdaki gibidir.
yapılan iştir.
Ep : Elektrik potansiyel enerji, Joule (J)
q1,q2 : Yük, (Coulomb (C) )
d : uzaklık, metre (m)
k : Coulomb Sabiti, 9.109N.m2/C2
Elektriksel Potansiyel (V)

► Yüklü küreler
Birim yüke bir q yükünün potansiyel enerji-
birbirine dokunursa,
sidir, enerji çeşidi değildir. V ile gösterilir, skaler
iki kürenin de potan-
bir büyüklüktür, bir q yükünün d kadar ötede po-
siyeli eşit olur, ortak
tansiyeli:
potansiyelleri;
q
V=k
d q1 + q2
V =k
r1 + r2
ile bulunur.
32 Fizik
ELEKTRİK ALAN
Çözüm
İki Nokta Arası potansiyel Fark ve Elektrik
Alanda Yapılan İş
Enerji farkı işi verir:
alanda q yükü
K den L ye götürülür-
se yapılan iş (w): W = Eson - Eilk
q⋅ q q⋅ q
=k −k
d 2d
kq2 bulunur.
WKL = VKL ⋅ q şeklindedir. W=
2d
VKL ye potansiyel fark denir ve
VKL = VL - VK şeklinde açılır.

ÖRNEK 2
Yüklü cismi biz K den L ye götürürsek işi
biz yapmış oluyoruz, yüklü cismi elektrik alan
+2q
götürürse, işi elektrik alan yapmış olur. Şekildeki sistemin top-
lam potansiyel enerjisi ne-
dir? a a
► Elektrik alana
dik hareketlerde iş
+q -q
yapılmaz.
Çözüm
İkişer yüklerin potansiyel enerjileri toplanır:

► Yükün çev-
resinde başka bir
2q ⋅ q 2q ⋅ (−q) q ⋅ (−q)
yükü çembersel E top = k +k +k
hareket yaptırılır- a a a
sa iş yapılmaz. q2
E top = −k bulunur.
a
ADIM PEKİŞTİRME ÖRNEK 3
Özdeş q yüklü 1kg küt- q q

ÖRNEK 1 leli cisimlerden K deki sabit 1m
1m
K L M
tutulup L deki serbest bıra-
kılıyor.
Şekildeki dü-
zenekte L deki q +q +q
yükünü M ye gö- K M L L cismi M den kaç J kinetik enerji ile geçer?
türmek için yapıl- (q = 2.10-4C)
ması gereken iş
nedir?
Fizik 33
ELEKTRİK ALAN
Çözüm
ÖRNEK 5
Toplam enerji korunur: q1=2.10-9C
P
q⋅ q P noktasının toplam 1m
Eilk = k ⋅
1 elektriksel potansiyeli kaç
q⋅ q V dir?
Eson = k ⋅ + Ekin 3m
2
Eilk = Eson (k = 9.109V.m/C)
2 2
kq = kq / 2 + Ekin q2=1.10-9C
2
q
Ekin = k Çözüm
2
2
(2 ⋅ 10 )
−4
= 9 ⋅ 109 q1 in P deki potansiyeli:

2
= 180 J bulunur. q1 2 ⋅ 10−9
V1 = k = 9 ⋅ 109 = 18 Volt
d1 1
◄► Not: Cismin kütlesi 0,1 kg ise hızı;
1 q2 nin P deki potansiyeli

180 = mv 2
2
1 q2 10−9
180 = ⋅ 0,1v 2 V1 = k = 9 ⋅ 109 = 3 Volt
2 d2 3
bulunur.
v = 60m / s
Vtoplam=V1+V2=18+3=21 Volt olur.
ÖRNEK 4
◄► Not: Elektrik potansiyeli skaler büyüklük
+q d1 +q olduğu için dik açının önemi yoktur.
Ayrı ayrı kurulu I, II, III l
düzeneklerinde d1, d2, d3, -q d2 +q
artırılırsa I, II, III teki po-
tansiyel enerjiler nasıl de- ll ÖRNEK 6
ğişir? -q d3 -q
lll +q
I II III Yüklü içi boş kürede

A) Artar Azalır Artar K noktasının elektrik po-
r r r
tansiyeli 12V ise O ve L
B) Azalır Artar Azalır noktasınınki kaç V olur? O K L
C) Artar Artar Azalır
D) Azalır Azalır Değişmez
E) Değişmez Azalır Artar
Çözüm
Çözüm Kürede iç ve yüzeyin potansiyeli eşit olduğundan
VO = VK = 12V olur.
q1q2
Ep = k. idi q
d VO = k = 12 yazılırsa
2r
I şeklinde q lar (+) olduğu için d1 artarsa Epot azalır.
q
II şeklinde yükler zıt olduğu için q.(-q) çarpımı (-) k = 24 olur, L ninki ise ;
olur ve d ile Epot doğru orantılı olur d2 artarsa Epot artar. r
III şekli ile I şekli aynıdır (-q).(-q) çarpım sonucu (+) q 1  q 1

olur ve d3 artarsa Epot azalır. VL = k ⋅ = k  = ⋅ 24
3r 3  r  3
VL = 8 V olur.
Doğru cevap B seçeneğidir.
34 Fizik
ELEKTRİK ALAN
ÖRNEK 7 ÖRNEK 9
+3q +q yüklü cisimler ya-
Yüklü kürelerden r lıtkan iplerle kendilerine
K
yarıçaplının yüzey potan- r
ve sabit K noktasına bağlı
siyeli V dir. iken K noktasının elektrik
+2q
2r 3r alanı E, potansiyeli V dir. d d
Üç küre birbirine do-
kunursa son potansiyel- P ipinin boyu daha
leri kaç V olur? +q kısa olsaydı, E ve V nasıl +q +q
P
değişirdi?
Çözüm
Çözüm
3q vektörel olduğu için önceki ve
V=k yazılır.
r sonraki durum gösterirse; E
d1>d2 E1 E1
3q + 2q + q q
Vortak =k =k yüklerin K ye uzaklıkları değiş-
r + 2r + 3r r
mediği (d) için E1 değişmez ancak
aradaki açı daraldığı için E´ > E olur, d1
V yani E artmış olur.
Vortak = olur. önce
3
Elektrik potansyel ise skaler bir
V nicelik olduğundan dolayı E´
Tüm kürelerin potansiyelleri eşit ve olur.
3 q q q E1 E1
Vönce= k + k = 2k olur.
d d d
ÖRNEK 8 Vsonra= k
q q q
+ k = 2k olup
d2
d d d sonra
+q yüklerinin bileşke değişmemiştir.
+q +q
elektrik alanı ve toplam d O d
potansiyeli O noktasında
E ve V dir. ÖRNEK 10
d d d d
Yüklerin biri P ye di- +3q

ğeri R ye getirilirse, E ve P d R
V nasıl değişir?
Ortak merkezli yükleri -q,
+3q olan kürelerde K, L nok- r r r r
talarının potansiyelleri oranı
Çözüm x K L
VK / VL kaçtır?
q Y
Başta E=0 dır ve V = k ⋅ 2
d
dir. E´
Çözüm
Sonra elektrik alan şekildeki K noktası X in dışında, Y nin içindedir:
gibi E' olur. Yani E artmıştır. (−q) 3q
VK = k +k
2r 3r
Son durumda potansiyel:
q q q
=k
q q q P R 2r olur.
V ′ = k + k = 2k olurki V
d d d L, her iki kürenin dışındadır:
değişmemiştir. (−q) 3q q olur.
VL = k +k =k
4r 4r 2r
VK / VL= 1 bulunur.
Fizik 35
ELEKTRİK ALAN
Çözüm
ÖRNEK 11
Yükü 10-3C olan bir ta- 25Volt 5Volt W=VKL.q idi

necik K den L ye getirildi-
ğinde W işi yapılıyor. K Levhalar arası potansiyel fark V ise K L noktaları
Seviyerin potansi-  V
L E arası potansiyel fark olur. (3d de V ise d de V/3)
yelleri 5V ve 25V ise, W 3
nedir?
v Vq
w= ⋅q = bulunur.
3 3
Çözüm
◄► Not: Levhalar arasında levhalara dik x uzak
W = VKL.q idi lığı arası potansiyel fark:
W = (VL - Vk).q = (25 - 5).10-3 =2.10-2 J bulunur.

v ile bulunur.(d: iki levha arası uzaklık )
VK = ⋅x
d
ÖRNEK 12 Burada KL arası x = d olduğu için
K
+q V V
VKL = .d = olmuştur.
Şekildeki düzenekte K 3d 3
deki yük L ye getirilirse,
d d
kq2 ◄► Not: Levhalardan (-) uç
kaç lik iş yaplır?
d d
2
d
2 topraklanırsa (Toprağın
+q +q
L potansiyeli sıfırdır) N
K L M N
levhası potansiyeli sıfır
olur:
Çözüm
VN = 0 potansiyel, K ye doğ-
Sabit tutulan tabandaki q yüklerinin K ve L deki po- ru düzgün artar, VK = V olur.
V
tansiyelleri Bulunup W=VKL.q dan çözüm yapılır:
VN = O 
q q q 

VK = k + k = 2k V 
d d d VM = 
3 
q q q  şeklinde sıralanır.
VL = k + k = 4k olur 2V 

d d d VL = 
3 

2 2 
VK = V 


q
W = ( VL − VK ) q = 2k ⋅ q Ancak noktalar arası potansiyel farklar:
d
kq2 VKL = VLM = VMN dir.
W=2 olur.
d
ÖRNEK 13 ÖRNEK 14
3d M
Bir q yükü sabit hızla K

den L ye W1 , L den M ye
Bir +q yükü K den L ye L K W2 , M den K ye W3 işleri
götürülürse ne kadar iş d +q yapılarak sabit hızla götü- 600
yapılır? rüldüğüne göre ; W1, W2, K L
W3 ü kıyaslayınız.
V
V
36 Fizik
ELEKTRİK ALAN
Çözüm
ÖRNEK 16
Elektrik alana dik hareketlerde ( L den M ye ) iş ya-
pılmaz idi:
W2 = 0 olur. 1
Bir +q yükü hangi yönde 2
götürülürse elektriksel kuvvet- 5
W1 = VKL.q
lere karşı iş yapılır ? +q 3
W3 = VMK.q
4
VKL= VMK olduğundan
W1 = W3 > W2 olur.
◄► Not: Bir yükü

K den L ye
L Çözüm
K den M ye
K den N ye götürmekle aynı Elektriksel kuvvetlere karşı iş yapmak için yükü gö-
M
işler yapılır, önemli olan türürken bir dirençle ( karşı kuvvetle ) karşılaşmalıdır
levhalara dik hareket ( yani zorlanmalıdır:
K
alana paralel) etmesidir.
q N +q yükü (+) levhaya götürmekle zorlanılacağı için 2
yada 3 yollarında hareket etmelidir.
V
ÖRNEK 15
ÖRNEK 17
Sabit +q yükü etrafında bir elektronu

Şekilde elektrik alanın sıfır +4C +1C
K den L ye W1 e K olduğu yerde potansiyel kaç 3m

L den M ye W2 V dir? ( k=9.109Vm/C )
M den N ye W3
+q
L
işleri ile görüldüğüne
göre, işler arasındaki ilişki M Çözüm
nedir?
N
P de E = 0 olsun :
4 1
Çözüm k 2
=k 2
x (3 − x)
+q nin K ve L deki potansiyelleri eşit
2 1
= ⇒ x = 2m olur.
x 3−x
(VK=VL) olup VKL=0 olur.
aynı şekilde VMN=0 olur. 4 1

VP = k +k = 3k = 3 ⋅ 9 ⋅ 109 = 27 ⋅ 109 V olur.
2 3−2
öyleyse W1=W3=0 dır, L den M ye +q dan elektronu
uzaklaştırmak için bir iş yapılır:
W2>W1=W3=0
Fizik 37
ELEKTRİK ALAN
4. Şekilde K, L, M noktalarının +q M
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ elektriksel potansiyelleri
K
VK, VL, VM arasındaki ilişki
nedir? L
1. Şekildeki sistemin elek- a a
triksel potansıyel enerjisi +q +q +2q +q

kaç kq2/a dır?
A) VK = VL = VM B) VM > VK > VL C) VL > VM >VK
D) VK = VL > VM E) VM > VK = VL
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 1
5. q yükünün A noktasındaki po- +q A

tansiyeli 30V ise, A noktasının
elektrik alanı kaç N/C dir? 50cm
2. Şekilde +q yükleri sabit P
olup -q yükü P ye kadar ha-
reket ederse sistemin top- +q +q
lam elektriksel potansiyel
enerjisi nasıl deşisir?
-q
A) 60 B) 30 C) 20 D) 15 E) 10
A) Sürekli artar
B) Sürekli azalır
L
C) Önce artar sonra azalır 6. O daki -q sabit olup K deki
D) Önce azalır sonra artar +q yükünü L ye götürmek
için W kadar iş yapılıyor.
+q -q
C) Önce artar sonra azalır K O
M
K deki yükü M ye götür-
E) Sürekli değişmez mek için kaç W iş yapılır?
A) 0 B) 1 C) -1 D) 2 E) -2
3. I ve II deki yükler serbest I

bırakılınca I ve II düzenek- -q +q
lerinin elektriksel potansi-
yel enerjileri EI ve EII nasıl 7. Eşkenar üçgen L
II
değişir? -q -q sisteminde +q ve
-q yükleri sabitir.
K
A) ikisi de artar K, L, M noktala-
rının elektriksel
B) ikisi de azalır potansiyelleri
VK, VL , VM arasın-
C) EI artar, EII azalır daki ilişki nedir? +q -q
D) EI azalır, EII artar
E) EI azalır, EII değişmez

A) VK > VL > VM B) VM > VL > VK
C) VM = VL > VK D) VK = VL = VM
E) VK > VL = VM
1) C 2) D 3) B 4) D 5) A 6) B 7) E
38 Fizik
ELEKTRİK ALAN
8. -Q yüküne yakın X, Y, -Q X Y Z 11. Tutulmakta olan +q yüklü O
Z noktalarının potansi- a a a küreler serbest bırakılın-
yelleri VX , VY , VZ ara- ca harekete geçiyor.
sındaki ilişki nedir?
Bu sırada, O noktası-
nın elektrik alanı E ile
potansiyeli V nasıl de-
ğişir?
A) VX = VY = VZ B) VY > VX = VZ
C) VZ > VY > VX D) VX > VY > VZ
E) VZ > VY = VX A) E artar, V azalır B) E azalır, V artar
C) E artar, V değişmez D) E azalır, V değişmez
E) E değişmez, V azalır
+q
9. +q yüklü içi boş kürede
KLM çap üzerindedir K, L,
K L M +3q +q
M noktalarının elektriksel 12. İletken ve yüklü
potansiyelleri VK , VL , VM kürelerin K ve L
r r r
arasındaki ilişki nedir? noktalarının po-
K L
tansiyelleri VK , VL
ise, VK / VL oranı
kaçtır?
A) VK > VL > VM B) VM > VK > VL C) VM > VK = VL

5 5 5 5
A) 5 B) C) D) E)
D) VL > VK > VM E) VK = VL = VM 2 3 4 6
13. K, L, M noktalarının potansi- K

10. +3q yükünün O daki +3q d
O yelleri VK, VL, VM kaç V dir?
potansiyeli 3V ise, O
noktasının toplam po- L
tansiyeli nedir? M

60V
+4q VK VL VM
A) 20 20 40
B) 20 30 40
A) 4V B) 5V C) 6V D) 7V E) 8V
C) 40 20 20
D) 0 40 20
E) 20 10 30
8) C 9) E 10) D 11) D 12) C 13) A
Fizik 39
KONDANSATÖR
14. q yükü sabit hızla W kadar iş yapıla- d d
ADIM
rak K den L ye götürülüp L den ser-
best bırakılıyor.
+q
Yüklü cisim diğer levhaya ne ka-
L K
darlık bir kinetik enerji ile çarpar? KONDANSATÖRLER (SIĞAÇLAR)
Yük depo edilebilen düzeneklere kondansa-

tör (sığaç) denir.
V
Sığa (C): Birim potansiyel farkın yüküdür ya-
ni bir cismin yükünün potansiyeline oranı sabit
olup sığaya eşittir. Sığaya kapasite de denir.
A) W B) W C) W D) 2W E) 4W Q
= sabit = C
3 2 V
Q : Yük, coulomb (C)
V : Elektrik potansiyel, Volt (V)
C : Sığa, farad (F)
15. Potansiyelleri ve- Farad yerine daha çok µF, nF pF kullanılır:

rilen K, L noktala- -20V +40V
rından K den bir +q K L
yükü L ye götürmek 1µF = 10-6F

için yapılacak iş en 1nF = 10-9F
az nedir? 1pF = 10-12F dir
A) 20.q B) 30.q C) 40.q D) 60.q E) 80.q
Küresel Sığaç
q q
C= =
V kq
r
r
C= olur.
k
+4q -2q L
16. Şeklilde hangi N
noktanın elekti-
rik potansiyeli
sıfırdır? K M P Kürenin sığası r ve k ye bağlı q ve V ye bağlı
değildir.
◄► Not: Bu bölümde kullanılan kondan-

A) K B) L C) M D) N E) P satör kelimesi ile sığaç kelimesi eş
anlamlıdır, genellikle kondansatör ke-
limesi kullanılmıştır.
14) D 15) D 16) D
40 Fizik
KONDANSATÖR
Düzlem (Levha) Kondansatör Boş kondansatör

üretece bağlanırsa
Birbirine paralel olan yüklü iki levha düzlem yükü t sürede dolarak
kondansatördür. q ya ulaşır. Yük - za-
man grafiği yandaki
Levhalardan birinin alanı A, arası uzaklık d, gibi olur.
levhalar arası dielektrik katsayısı ε ise, sığa:
Kondansatörlerin Bağlanışı
A
C=ε dir. A. Seri Bağlama
d
Seri bağlama-
C: Sığa, (F) da her kondansatör
eşit q ile yüklenir, c
A: Alan, (m2) si ne olursa olsun...
d: Uzaklık (m) qToplam=q
ε: Dielektrik sabıti,(F/m) V=V1+V2+V3
ε: Her madde için farklıdır, yalıtkan bir mad- Eşdeğer sığa (toplam sığa).
dedir.
1 1 1 1
= + + şeklindedir.
C C1 C2 C3
Kondansatör (a) daki gibi gösterilir, değişken İki C1, C2 sığalı kondansatör seri bağlı ise
kondansatör ise (b) gibi gösterilir. Kondansatö-
C1.C2
rün bir levhası (+), diğeri eşit miktar (-) yükle yük- Ceş= olur.
lenir. C1 + C2
n tane C sığalı seri bağlı ise;
Ceş = C/n olur.
► Seri C, 2C de C ye 2V, 2C ye V verilerek

(q lar eşit olması için) çözüm yapılabilir.
Kondansatör üreteçle yük-

lenirse kondansatörün levha-
ları arası da V olur ve
q = C.V yazılır.
Fizik 41
KONDANSATÖR
► Yük - potansiyel
B. Paralel Bağlama
fark grafiğinde alan,
depo edilen potansi-
Kondansatörler seri bağlı ise her kondansa- yel enerjiyi verir:
törde V ler eşittir, q lar toplanır.
1
Ep = q⋅ V
2
► q - V grafiğinde eğim
sığayı (C) verir:
tgα = C
qtoplam = q1 + q2 + q3
Ceş = C1 + C2 + C3
şeklindedir.
◄► Not: Yüklü kondansatörün uçları bir-
leştirilirse yükü boşalır ve kondansatör kısa
q1 = C1V , q2 = C2V, q3 = C3V
devre (kondansatör özelliği gitmiş) olur.
C,2C paralel bağlı ise

yükler şekildeki gibi dağı-
tılabilir.
ADIM PEKİŞTİRME
Kondansatörde Enerji
ÖRNEK 1
Yüklü kontansatörde
elektriksel potansiyel enerji
depo edilmiştir: Şekildeki K, L kü-
relerinin sığaları oranı
CK/CL kaçtır?
1 Çözüm
Epot = CV 2
2
Sığa yüklere bağlı değildir:
qV q2 C = r/k
Epot = =
2 2C
CK = r/k, CL = 2r/k
şeklinde de yazılır.
CK/CL = 1/2 olur.
42 Fizik
KONDANSATÖR
Çözüm
ÖRNEK 2 C 9C
6C ile 3C paralel olup eşdeğeri 9C
C 3C 6C dır: 9V V
Şekildeki devrede VX kaç 9q 9q
volttur? Vx
C ile 9C seri olup C.V çarpanları
yani yükleri eşittir.
45Volt 6C 6q
C ve 9C nin yükleri 9q olduğu

kabul edilirse 6C de 6q, 3C de 3q 3C 3q
bulunur,
Çözüm
C 3C 6C
q1 9q
= = 3 bulunur.
Her kondansatörün yükü q2 3q
birbirine eşit ve devrenin top- 6V 2V V
lam yüküne eşittir:
qTop = q olur. ÖRNEK 4

C.6V = 3C.2V = 6C.V
3ε
yazılır ( yükleri eşitlemiş oluruz ) ε
Dielektrik sabitleri, X Y
45 = 6V + 2V + V levha alan ve aralıkları 3A
d d
V = 5 Volt verilen düzenekte KL ara-
sı eşdeğer sığa kaç K L
VX = 6.V
VX = 30 Volt bulunur. A
e dır?
d
Çözüm
3A
X in sığası C X = ε = 3C olsun
d
2A
Y nin sığası CY = 3ε = 6C olur
d
ÖRNEK 3 6C
q1
A
C 3C Z nin sığası CZ = 2ε = C olur.
Sığaları verilen kondan- q2 2d
satörlerde q1 ve q2 yüklerinin
oranı q1/q2 kaçtır? 3C ⋅ 6C
X ile Y seri bağlı: Ceş = = 2C olur.
3C + 6C
2C ile Z paralel bağlı : CKL = 2C + C
A
CKL = 3C = 3 ε bulunur.
d
Fizik 43
KONDANSATÖR
ÖRNEK 7
ÖRNEK 5
K ve L üreteçlerinden 3C
K
2C
L
K kondansatörünün dielektrik 2ε
ayrılarak;
qK ε K
sabiti ε iken 2ε yapılırsa K, L nin
yükleri qK, qL nasıl değişir? a) Aynı cins yüklü lev-
qL L halar birbirine bağlanırsa 20V 30V
ortak gerilim kaç V olur?
b) Zıt cins yüklü levhalar birbirine bağlanırsa or-

V
tak gerilim kaç V olur?
Çözüm
Çözüm
qK = CK.V dir ve qL = CL.V
a) K nin yükü, qK = 3C.20V = 60CV
L nin yükü, qL = 2C.30V = 60CV

A A
CK = ε den 2ε ye artar
d d K 3C
CK artarsa qK da artar. L 2C
CL ve V değişmediği için qL sabittir. Vort
qTop = Ceş.Vort = 5C.Vort = 60CV + 60CV
Vort = 24V olur.
ÖRNEK 6 b) K,L nin yükleri 60CV olup eşit olduğundan zıt yük-
ler birbirini yok eder ve
d
Özdeş ve 3q yüklü A, B kondan- A
satörlerinden A nın d uzaklığı 2d 3q
60CV − 60CV
Vort = = 0 Volt olur.
yapılırsa son yükleri ne olur? 5C
B d 3q
ÖRNEK 8
Çözüm
S
Başta A, B nın sığaları C olsa , A C/2 Özdeş A, B, C, D kon-
A C
nınki son durumda C/2 olur. A dansatörlerinden yalnız A
B
dolu olup yükü 30 q dur. 30q
A daki yük son durumda B nin ya- B C D
rısı olur, öyleyse A da 2q, B de 4q yük S anahtarları kapatı- S
olur. A dan B ye q kadar yük geçmiş lırsa, her kondansatörün
olur. yükü ne olur?
44 Fizik
KONDANSATÖR
Çözüm 20F C1=5F
Anahtarlar kapalı iken C

A nın uçları arası gerilime 2V V
A B
desek B ninki 2V C ve D ninki 2V 2V
V olur.
V 8F
20 ⋅ 5
D C2 =
Q = CV den C ler eşit oldu- 20 + 5 K L
ğundan Q ile V doğru orantılı
olur ve
C2 = 4F olur.
C2 ile 8F paralel olup
Q A = 2Q CKL = C2 + 8F = 4F + 8F = 12F olur.


QB = 2Q 
 30q = 5Q dan Q = 6q olur
QC = Q 

QD = Q 
3C
(C ile D seri olduğu için toplam yük birininki kadardır)
ÖRNEK 10 2C 4C
Şekilde KL noktaları arası eşde-

Öyleyse ğer sığa kaç C dir? L
QA = 2.6Q = 12q
QB = 2.6q = 12q
QC = 6q
QD = 6q bulunur.
Çözüm
Bir noktayı bağlantı kablosu üze- 3C

2C
rinden kaydırarak çözüm yapılabilir:
4C
ÖRNEK 9
L
2F 4C nin sağ ucu kablo üzerinden
20F
şekildeki gibi kaydırılarak 2C ile 4C
Şekildeki gibi ku- nin paralel bağlı olduğu anlaşılır:
3F
rulu devrede KL arası
K
eşdeğer sığa kaç F dir?
3C
8F 2C
K L
Çözüm C1 = 2C + 4C = 6C
Dolaysı ile 3C ile C1 seridir;

Önce küçük kısımlardan başlanır: 2F ile 3F paralel
bağlı olup eşdeğerleri C1 = 2F + 3F = 5F olur. 3C ⋅ 6C
CKL = = 2C bulunur.
3C + 6C
20F ile C1 seri bağlı:
Fizik 45
KONDANSATÖR
◄► Not: Elektirikte bir kablo nereye kadar gidebilirse Çözüm

o noktaların tamamı aynı potansiyeldedir.
Yani L noktasına değen (arada kondansatör Harfleri kablo-
veya üreteç olmadığı sürece) her yer L gi- lardan yararlana-
bidir: rak şekildeki gibi
yazarız:
L
L L
Bu not ışığında soru çözülürse;

12
K K 8 M 4 N 6 L
3C 4
L L 3
M
2C 4C
L 1
L L
L
12 ⋅ 4
12 ile 4 seri ⇒ = 3 olur.
12 + 4
L noktasına değen her yer L gibidir, arada K ve L
olmayan M noktası da işaretlenir ve soruda KL arası so- Bu 3 ile 6 da seridir:
rulduğu için K en başa L en sona, M de araya yazılır ve
her harf arasına sığa yazılır. 3⋅ 4
= 2 olur.
3+6
bu 2 ile 3 ve 1 paralel:
K 3C M 4C L CKL = 2 + 3 + 1 = 6F bulunur.
2C
2C
4C, 2C paralel, 3C bunlara seri olur
CKL=2C bulunur. ÖRNEK 12

CA qA CB qB
A kondansotörünün sığası artı-

rılırsa qA, VA, qB, VB nasıl değişir?
ÖRNEK 11 V
KL arası eşdeğer sığa kaç F dir?
Çözüm
1F 1 1 1
= +
K 8F C CA CB den CA arttığı için Ceş de artar:
4F 6F
4F 3F
qTop = Ceş.V den Ceş artarsa qToplam da artar, seri
devrede qtop= qA = qB olduğu için qA ve qB de artar.
CB sabit qB = CB.VB den VB artar. V = VA+VB den VB

artarsa VA azalır.
46 Fizik
KONDANSATÖR
ÖRNEK 13 ADIM PEKİŞTİRME TESTİ

E
Özdeş kondansatörlerden X in 1. Sığarı C, 3C +q
x
enerjisi E dir. olan kondan- +3q
S kapatılırsa x in yeni enerjisi S satörler birbi-

kaç E olur? rine dokunur-
sa, 3C sığalı- C
nın son yükü 3C
kaç q olur?
Çözüm
Her kondansotörün sığası C, üretecin gerilimi 6V
olsun
2C 1 2
C C C A) B) C) 1 D) 2 E) 3
3 3
3V 3V 4V
2V
6V 6V
1 1
E= C.(3 V )2 E′ = C.( 4 V )2 2. Yarıçapı 3m olan iletken kürenin
2 2
sığası kaç nF dir? (k=9.109 m/F) 3m
9CV 2
E 9
= 2 =
E′ 8CV 2 16
1 1 1
16 A) B) C) D) 1 E) 3
E′ = E olur, artmıştır. 9 6 3
9
3. Levha alanları 1m2 olan araların-

da 1mm uzaklık bulunan konda-
satörün sığası 2.10-6F olduğuna
ε 1m
göre, ε kaç F/m dir?
A) 2.10-9 B)10-9 C) 10-6 D)10-7 E)1
2C 3C
4. 2C nin uçları arası gerilim V1 ise
V1/V oranı kaçtır? V1
3 3 2 1
A) B) C) D) 1 E)
5 2 3 3
1)E 2)C 3)A 4)A
Fizik 47
KONDANSATÖR
5. Şekildeki devre de 3c sı- 3C C 2C 9. Dielektrik sabiti ε olan kondan-
ğalı kondansatörün yükü satör üreteçten ayrılmış, yükü C q
q
q ise devrenin toplam yü- de q dur.
kü kaç q dur? V
Dielektrik sabiti 2ε yapılırsa

sığa, yük, gerilim ne olur?
A) 5,5 B) 4,5 C) 3 D) 2 E) 1
Sığa Yük Gerilim
A) 2C q V/2
C C
x
6. Şekildeki devrede x kondansa- B) C/2 q 2V
q
törünün yükü q ise, devrenin
toplam yükü kaç q olur? C) C 2q V
C D) 2C 2q 2V
E) 2C q 2V
3 1
A) 3 B) 2 C) D) 1 E)
2 2
10. Yüklü kondansatör üreteçten ay- d
C1 C2 rılmaş olup potansiyel enerjisi E

7. Şekildeki gibi kurulu devrede
dir.
C1 , C2 , C3 sığalı kondansa-
törlerinin gerilimleri V1 , V2 , V3 V1 V2
Yalnız d, 2d yapılırsa enerjisi kaç E olur?
yükleri q1 , q2 , q3 tür.
V3
V 1
Buna göre; A) 8 B) 4 C) 2 D) 1 E)
4
l. q1 = q2 = q3
ll. V1 + V3 = V
lll. V2 = V3
ifadelerinden hangileri doğrudur?

11. Yüklendikten sonra q1 q2
A B
üreteçten ayrılmış, C1 ,
A) Yalnız l B) Yalnız lll C) l ve ll C2 sığalı kontansatör- C1 C2
lerden A nın levhaları
D) ll ve lll E) l, ll ve lll arası artırılırsa q1 ve
q2 nasıl değişir?
d A) ikisi de artar
8. Şekildeki kondonsatörün d C Q
uzaklığı arttırılırsa sığası C, B) ikisi de azalır
yükü Q nasıl değişir?
C) ikisi de değişmez
D) q1 artar, q2 azalır
A) ikisi de artar
E) q1 azalır, q2 artar
B) ikisi de azalır
C) C azalır, Q artar
D) C artar, Q azalır
E) C azalır, Q değişmez
5) E 6) A 7) D 8) B 9) A 10) C 11) C
48 Fizik
KONDANSATÖR
12. A - B uçları arası sığa kaç C 15. Özdeş kondansatörlerle kurulu dev-
rede S açık, R kapalı iken şekil-
dir? deki gerilimler V1 , V2 dir.
C C
C V1 V2
A B S kapatılıp R açılırsa V1 , V2 ne
olur? S R
3 1
A) 3 B) C) 2 D) 1 E)
2 3
C) V1 artar, V2 azalır D) V1 azalır, V2 artar
E) V1 azalır, V2 değişmez
x L
13. Şekildeki devrede hangi kon- K M

dansatör devreden çıkarılırsa
x kondansatörünün yükü de- N
ğişmez? 16. Özdeş kon- K L M K L
dansatörlerle
şekil-l deki P N P
N
devre kurul-
V
muştur.
60Volt
A) K B) L C) M D) N E)K ve M K, L ve N, Şekil-l Şekil-ll
P arasında-
ki kondansatörler yükleri korunarak devreden
alınıp Şekil-ll deki gibi bağlanırlarsa V kaç volt
olur?
A) 20 B) 30 C) 45 D) 60 E) 90
14. Coulomb sabiti birimi olarak;
l. Joule.metre / coulomb2
ll. Volt.metre2 / coulomb 17. Dört özdeş kondansa- X
lll. metre / farad S
törle kurulu devrede yal-
nız Y yüklü ve yükü 25 Y
µC dur. 25µC
birimlerinden hangileri kullanılabilir?
S anahtarı kapatılırsa
X in yükü kaç µC olur?
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll A) 2 B) 3 C) 5 D) 10 E) 20
D) l ve lll E) l, ll ve lll
12)A 13)D 14)D 15)D 16)B 17)D
Fizik 49
KONDANSATÖR
18. K kondansatörü yüklenip üreteçten ayrılıp, boş 21. Şekildeki C sığalı kon- C 2C 3C
L kondansatörüne paralel bağlanırsa V kaç volt dansatörün enerjisi E
olur? ise, 3C lininki nedir?
3F 3F
2F
K L K
V E 2E
20Volt A) B) C) E D) 3E E) 9E
3 3
A) 6 B) 12 C) 15 D) 16 E) 18
22. Yükleri 3q ve q olan kon- +

+
-
-
+
+
-
-
+ - S + -
d dansatörlerden S anahtar- + - + -
19. Şekildeki ε ve 2ε
ları kapatılırsa devrenin
dielektrik katsayı-
ε yükü ne olur?
lı kondansatörde A A S
KL arası sığası kaç K L
A A
A 2ε
e dir? 3 q
d A) 3q B) 2q C) q D) q E)
2 2
3 2
A) 3 B) 2 C) D) E) 1
2 3
23. Sığaları eşit ve C olan kon-
dansatörlerle kurulu dev-
rede KL arası eşdeğer sığa
kaç C dir? K L
20. Bir kondansatörün yük- Yük(µC)
gerilim grafiği verilmiştir.
Bu kondansatör 30 Volt
luk üretece bağlı iken; 60
1 2 3
A) B) C) D) 1 E) 2
l. Yükü 90µC olur Gerilim(V) 2 3 4
ll. Sığası 2µF olur 0 20
lll. Enerjisi 1,35.10-3 J
olur.
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll
18)B 19)A 20)D 21)A 22)B 23)C
50 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
ADIM
Akım Şiddeti (i, I): Bir iletkenin herhangi
bir kesitinden birim zamanda geçen toplam yük
miktarıdır. i veya I ile gösterilir. Birimi Amper (A)
dir.
Akımı, katılarda elektron, sıvı ve gazlarda

iyonlar sağlar. Akım yönü iletken içinde elektrik

alan ( E ) yönündedir.
ELEKTRİK AKIMI

E
Yüklerin hareketini ve etkilerini in-
celeyen fiziğin bölümlerindendir.
Konunun Ana Başlıkları


(+) yükler E yönünde gittiği için akım yönü
(+) yüklerin hareket yönüdür. Elektronlar (veya
► Akım Şiddeti (-) yükler) akım yönüne ters hareket ederler.
► Ohm Kanunu
► Dirençlerin Bağlanması
► Elektromotor Kuvveti
► Üreteçlerin Bağlanması İletkenden t sürede q kadar yük geçerse i;
► Zıt Elektromotor Kuvveti

q
► Elektrik Enerjisi ve Gücü i=
t
yazılır.
► İki Nokta Arası Potansiyel Fark
► Lamba Parlaklıkları i : Akım veya Akım şiddeti, (A)
q : Yük, (C)
► Diyot
t : Süre, (s)
Kesitten zıt yükler

zıt geçiş yaparsa
2q
i= yazılır.
t
Fizik 51
ELEKTRİK AKIMI
ADIM PEKİŞTİRME Çözüm
Önce yükü (q) bulalım:

ÖRNEK 1
q=n.e idi;
Bir iletkenden 0,01s de 10-3 10-3C
C luk yük geçerse akım şiddeti q= 1020 . 1,6.10-19 = 16C olur.
kaç A olur?
t = 0,01s
q 16
i= = =3,2 A olur.
t 5
Çözüm
Akım yönü elektronların hareket yönüne ters idi, öy-

leyse akım 2 yönündedir.
q 10−3
i= = = 0,1A bulunur.
t 0, 01
ÖRNEK 4
l ll
Havasız bir tüpte
ÖRNEK 2 2.1019 tane elektron bir
deşarj tübü
yöne, 1.1019 tane pro-
ton (Hidrojen iyonu)
-2.10-3C
zıt yöne 0,1 s de geç- + V –
Bir iletkenden saniyede şe- tiğine göre, akım ve
kildeki yükler aynı anda geçiş yönü ne olur?
yaptıklarına göre, akım şiddeti (e = p = 1,6.10-19C)
kaç A olur? +3.10-3C
Çözüm
Çözüm
Zıt yükler zıt geçiş yaptığı için Elektron yükleri ile proton yükleri toplanırlar:
q= 2.10-3 + 3.10-3 =5.10-3 C olur ve t= 1s olduğu için;

q = n1.e + n2 .p
q = 2.1019.1,6.10-19 + 1.1019.1,6.10-19
5.10−3 q = 4,8 C olur ve
i= = 5.10−3 A olur.
1
4, 8
i= = 48 A bulunur.
0,1
ÖRNEK 3
2 1
Yönü (+) dan (-) ye doğru olur ve ll yönündedir.
Bir iletkenden 5s de 1020 1020tane e-
tane elektron ok yönünde
geçtiğine göre, akım şiddeti
kaç A dır, akım yönü nedir?
(e=1,6.10-19 C)
52 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
Yük ve yarıçapları t
verilen iletkenlerde S 1. K iletkeninde t sürede -q yü-
q – K
kapatılınca yük dengesi r 2r kü geçince akım i olduğuna
i
t sürede sağlandığına -q göre, L iletkeninde 2 t sürede
+10q
göre, S den geçen orta- geçen yüklerin akımı i´ kaç i
2t
q olur? q +
lama akım kaç olur? – 3q
L
t i´
A) 8 B) 6 C) 4 D) 2 E) 1
Çözüm
2r yarıçaplının son yükü;

2. Şekildeki iletkende
elektronların (e-) 1 2
hareket yönü, akım
(i) yönü ve elektrik
 −q + 10q  
q′2r =  .2r = 6q olur. alan yönü ( E )ne-
 r + 2r 
dir?

e- hareket yönü i yönü E yönü
2r yarıçaplının yükü 4q azalmış yani S den geçmiş-
tir:
A) 1 2 2
B) 2 1 2
C) 2 1 1
qtop 4q q
iort = = = 4 bulunur. D) 1 1 1
t t t
E) 1 2 1
ÖRNEK 6
3. Bir deşarj (boşalt- S
ma) tüpünde 1016
Bir pile bağlı iletkenden 0,16 a akım geçiyor.
tane elektron ok
yönünde 1 saniye-
Telden saniyede kaç e- geçer? (e:1,6.10-19C)
de geçtiğine göre
S kesitinde oluşan
akım şiddeti kaç A
Çözüm olur? (e:1,6.10-19C)
q
i = den
t A) 1,6.10-6 B) 1,6.10-4 C) 3,2.10-3
D) 1,6.10-3 E) 0,16
q = it
q = 0,16.1
q = 0,16C
q = n.e den 0,16 = n.1,6 = n.1,6.10-19
n = 1018 tane bulunur.

1) D 2) A 3) D
Fizik 53
ELEKTRİK AKIMI
4. Bir deşarj tüpünde t sürede S kesitinden n tane elek- 6. İletken kürelerde yükler verildiğine göre, anah-
tron geçiyor. tarlar kapatılınca hangisinde akım oluşmaz?
S
A) B)
+q r r +2q -q r r +q
+ –
C) D)
Oluşan akım şiddeti, aşağıdakilerden hangileri- +q r 2r +2q -q r r +2q

ne bağlıdır?
E)
A) Yalnız t B) Yalnız S C) t ve s
-q r r q=0
D) S ve n E) t ve n
q
7. Sığası C olan kondansatör + -
+ -
5. Nötr ve iletken L çubuğuna (-) yüklü K yaklaştırılıp S q yükü ile yüklü iken anahtar C
anahtarı kapatılıyor. kapatılınca yük geçişi t süre
oluyor.
K L Oluşan akımın ortalama de-

ğeri nedir?
1
2
S
A) q/t B) 2q/t C) q/2t D) q/C.t E) C/t

Buna göre;

l. Anahtardan geçen akım 1 yönündedir.
ll. Anahtardan protonlar 1 yönünde geçer.
lll. Oluşan akım K nin yüküne bağlıdır.
1 2
8. Şekildeki deşarj tü-
yargılarından hangileri doğrudur? pünde 2 saniyede
2.1018 tane e- bir yö-
ne, 4.1018 tane pro-
ton zıt yöne geçiş
yapıyor.
A) Yalnız ll B) Yalnız lll C) l ve ll Buna göre, oluşan akım şiddeti ve yönü nedir?
(e=1,6.10-19C)
A) 0,48 B) 0,36 C) 0,18 D) 1,8 E) 4,8
4) E 5) D 6) C 7) A 8) A
54 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
9. Bir bataryanın toplam yükü 192 Coulomb dur.
Bataryadan sürekli 0,16 A akım çekilirse batarya

kaç dakikada tükenir?
ADIM
OHM KANUNU
Bir iletkenin uçları arasındaki potansiyel far-

kın, geçen akım şiddetine oranı sabittir ve iletke-
A) 5 B) 10 C) 20 D) 91 E) 120
nin direncine eşittir:
V
= sabit = Direnç(R )
i
10. x, y küreleri arasındaki K, L x
K
y
anahtarları aynı anda kapatı-
lınca K den ok yönünde akım
geçtiğine göre, aşağıdakiler- V
L
Ya da; i= yazılır.
den hangisi kesinlikle yanlış- R
Toprak
tır?
V: Potansiyel Fark (Gerilim), (V)
i: Akım şiddeti, (A)
A) L den de aynı yönde akım geçer. R: Direnç, (Ω veya ohm (om))

B) x in son yük cinsi (+) dır.
C) K den geçen elektron ok yönüne terstir.
Direnç, akıma karşı gösterilen zorluktur, her
D) y nin ilk yükü (-) dir. iletkenin veya malzemenin az veya çok bir diren-
E) y nin son yükü sıfırdır. ci vardır.
Direnç şeklinde gösterilir.
r ile iç dirençler gösterilir. Ayarlı dirence reosta

denir ve akım ayarında kullanılır.
Reosta kolu ok yönünde

çekilirse direnç azalır.
9) C 10) B
Fizik 55
ELEKTRİK AKIMI
B direnci kısa devre olmuştur ve içinden

Voltmetre
akım geçmez.
Potansiyel fark (gerilim) ölçer, devreye para-
lel bağlanır, altta voltmetre iR yi gösterir, veya V
yi gösterir. (Voltmetre hem dirence hem üretece
paralel bağlı olduğu görülmelidir.)
Şekilde yalnız x değil, y

ve üreteç de kısa devredir.
Direnç malzemenin yapısına bağlıdır:
Voltmetreden hiç akım geçmediği kabul edi-

  lir.
R=ρ
S

Ampermetre
R : Direnç, (Ω)
Akım şiddeti ölçer, devreye seri bağlanır. Alt-
 : boy, (m) ta ampermetre i akımını ölçer. Ampermetrenin iç
direnci sıfır kabul edilir. Sorularda ampermetre
S : Kesit alanı, (m2)
düz tel gibi dü-
şünülür.
ρ : Özdirenç, (Ωm), ro diye okunur.
Özdirenç (ρ = ro), maddeye özeldir, ayırt

edicidir, iyi iletkenlerin (gümüş, bakır, altın, çelik
gibi) ρ değeri küçük olur.
► Direnç az da olsa sıcaklıkla değişir, doğru

orantılıdır.
ADIM PEKİŞTİRME
Basit Devre
V
i=
R ÖRNEK 1
V = iR
Şekildeki direnç üreteçten

3A akım çektiğine göre, R kaç Ω
dur?
Devrede i-V grafiği
çizilirse
Çözüm
1
tanα = olur. V = iR
R
24 = 3.R
R = 8Ω
56 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
ÖRNEK 2 ÖRNEK 3
Uzunluğu ve kesiti veri- 1m

İç dirençsiz üreteçle ku- len iletkenin direnci 1Ω ise,
rulu devrede reosta kolu ok özdirenci kaç Ωm dir?
yönünde çekilirse, reosta- S=10-3m2
dan geçen akım ve reosta
üzerindeki gerilim nasıl de-
ğişir? V
Çözüm

R = ρ. den
Çözüm S
1
kol 1 = ρ. −3
Kol AB arasını kısa devre 10
yaptığı için geçerli direnç BC ρ = 10−3 Ωm bulunur.
A B C
arasıdır. Kol ok yönünde (sola)
çekilirse BC nin direnci artar,
V
V
i= den akım azalır.
RBC
ÖRNEK 4
Reostadaki gerilim (VR) ise, R
I II
V
v R = i.RBC = .RBC
RBC Silindir olan bir direnç I deki gibi iken direnci R dir.
VR = v
Tam ortadan bölünüp uç uca ll deki gibi eklenir-
se direnci ne olur?
olup daima üretecinkine eşit olur, değişmez.
Çözüm
Önce boyu  , kesiti S olsun:

R = ρ. yazılır,
S
sonra boyu 2  , kesiti S/2 olur:
2 
Rson = ρ. = 4ρ = 4R bulunur.
S/2 S
Fizik 57
ELEKTRİK AKIMI
ÖRNEK 5 (veya bu grafiğin eğimi R yi verir, bu parabolde eğim

arttığı için R de artar)
Bir devrede bir direncin i

i - V grafiği verildiğine göre
direnç A, B aralıklarında nasıl ÖRNEK 7
değişmektedir?
A B
O 6cm
V İçi dolu dikdört-
Çözüm genler prizması şek- 3cm
M
lindeki dirençte KL
L
arası direnç RKL / RMN K
A aralığında Ohm Kanunu: 2cm
kaçtır?
N
V = i.R de ve V doğrusal arttığı için Çözüm
 
KL arasında  = 6cm , S = 2.3 olup
V=i R sabit
RKL = ρ . 6 = ρ olur.
3 .2
R sabittir, değişmemiştir.
MN arasında  = 2cm, S = 3.6 olup

B aralığında Ohm Kanunu:
V = i.R de i sabit, V arttığı için; RMN= ρ . 2 = ρ olur:

3 .2 9

V= i R R de artar.
sb.
RKL ρ
= = 9 bulunur.
RMN ρ / 9
ÖRNEK 6
ÖRNEK 8
Bir direncin V- i grafiği ve- V A A V
rildiğine göre; K, L arasında
direnç nasıl değişmiştir? R2 R3
R1
K L
i
Çözüm Yukarıda hangi dirençlerden akım geçer?
K aralığında
Çözüm
 Ampermetre düz lel gibi, voltmetre açık anahtar gi-

V=i R olur, R azalıyor.
bidir:
sb.
R3
i R1
L aralığında i R2
i i=0
 
V =i R V çok arttığı için R de artar R1 kısa devre akım
R2 den akım geçer
R3 den akım geç-
geçmez mez
58 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ 4. Volt.saniye/Coulomb ne birimidir?
1. Kromdan yapılmış 2r, r yarıçaplı 2L, L boylu silin-

dirlerden geçen akımlar oranı i1 / i2 kaçtır? A) Özdirenç B) Direnç C) Akım Şiddeti
D) Elektrik Alan E) Potansiyel Fark

2L
L
2r
r
i1 V i2 V
5. İç direnci önemsiz üre- V

teçle kurulu devrede re-
A) 4 B) 2 C) 1,5 D) 1 E) 1/2 osta sürgüsü ok yönün- A
de çekilirken, voltmetre
(V) ve ampermetre (A)
göstergeleri nasıl deği-
şir?
2. Şekildeki dirençte sa- R=5Ω
niyede geçen yük sa-
yısı 4Coulomb ise, R V
nin uçları arası potan-
siyel fark kaç V dir?
V A
A) Azalır Azalır
B) Artar Artar
A) 0,8 B) 1,25 C) 4 D) 5 E) 20 C) Değişmez Artar
D) Değişmez Artar
E) Azalır Değişmez
4Ω
3. Anahtar 1 konumundan 2 1
2 6Ω
ye getirilirse ampermetre-
I
nin gösterdiği değer nasıl
değişir? A 6. Bir direncin I - V grafiği
verildiğine göre x, y aralı-
24V ğında direnç nasıl değiş-
miştir? x y V
0
A) 4A artar B) 4A azalır
C) 2A artar D) 2A azalır x y
E) Değişmez A) Azalmış Değişmemiş
B) Değişmemiş Artmış
C) Artmış Azalmış
D) Azalmış Azalmış
E) Artmış Değişmemiş
1)B 2)E 3)D 4)B 5)C 6)C
Fizik 59
ELEKTRİK AKIMI
7. Herbirinin direnci 6Ω olan iki prizma şekildeki
ADIM
gibi yerleştirilirse xy uçları arası eşdeğer direnç
kaç Ω olur?
DİRENÇLERİN BAĞLANMASI
X S
A. Seri Bağlama:
S Y
Seri bağlı devrede her dirençten aynı akım
L L L geçer.
R1 R2 R3
V1 V2 V3
i
A) 3 B) 4,5 C) 6 D) 7,5 E) 8
V1 = iR1
V2 = iR2
V3 = iR3
VToplam = V = V1 + V2 + V3
8. İç dirençsiz üreteçlerle kurulu devrede akımlar i iReş= iR1 + iR2 + iR3

ve 2i olduğuna göre;
Reş= R1 + R2 + R3 + ... olur.
R1 R2
B. Paralel Bağlama
i 2i
i1 R1
V1 V2 i V
R2
I II i2
V
l. R1 = 2R2
V
ll. V1 = 2V2
lll. R1 . V2 = 2V1 .R2
eşitliklerinden hangileri kesinlikle doğrudur? Paralel bağlı her dirençten ayrı ayrı akımlar
geçer, potansiyel farklar eşittir:
V
i1 =
R1
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) Yalnız lll
V
i2 =
D) l ve ll E) l ve lll R2
i = i1 + i 2
V V V
= + + .....
R R1 R2
1 1 1
= + +.....
R R1 R2
7) D 8) C
60 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
İki direnç paralel bağlı ise, eşdeğer direnç ÖRNEK 2

(Reş)
S anahtarı ka- S
R1
patılınca devreden 5Ω
geçen akım üç katı-
R1.R2 na çıktığına göre, R
R
Reş =
R1 + R2 direnci kaç Ω dur? 1Ω
R2
yazılır.
Çözüm
n tane eşit direnç R İlk akım;

paralel bağlı ise;
R V V
i= =
5 + 1+ R 6 + R
R
Reş = yazılır.
n R
Son durumda, R kısa devre;
V
3i =
6
Bir noktaya gelen

akımlar toplamı, giden i1 i V / (6 + R)
=
akımlar toplamına eşit- i2 3i V/6
tir.
i3
1 6
i4 =
3 6 +R
i2 + i4 = i1 + i3
R = 12Ω olur.
ÖRNEK 3
ADIM PEKİŞTİRME
Şekildeki devrede, her di- 4Ω

rençten ve üreteçten geçen
ÖRNEK 1 akım kaç A olur?
5Ω
Şekildeki devrede 1Ω 2Ω
5Ω luk dirençten kaç A
akım geçer? 24V
20V
5Ω
Çözüm
Çözüm 20
i1 = = 5A i1
4 4Ω
20V
Üç direnç de seri bağlı olduğu için 20 i2
i2 = = 4A 5Ω
Reş = 1 + 2 + 5= 8 Ω olur. 5 20V
i3
Dirençlerden geçen akım ise; I = i1 + i 2 = 5 + 4 = 9 A olur.
20V
24
i= = 3A olur.
8
Fizik 61
ELEKTRİK AKIMI
ÖRNEK 4 ÖRNEK 6
6Ω
i2
Şekildeki akımlara
Verilen devrede R ve V yi göre, i1 ⁄ i2 oranı kaçtır?
bulunuz. V 2A 5A
7A
i1 9A
3A R
Çözüm
i2
Çözüm
P noktası için; P
i2 + 2 = 5
7 = 3 + i den 2A 5A
i = 4A 6Ω i2 = 3A olur.
K L
En dış uçlara göre;

i 4A
i1 9A
KL arası potansiyel
7A i1 + i2 = 9
fark, V = 4.6 = 24V olur. 3A
R i1 + 3 = 9
24V hem üretecin
i1 = 6A ve i1 / i2 = 2 bulunur.
hem de R nin potansiyel
farkıdır:
V = 24V
ÖRNEK 7
24 = 3.R den R = 8Ω olur.
3Ω 2Ω
Şekildeki devre-
20Ω
de 4Ω luk direncin
uçları arası kaç V
ÖRNEK 5 2R
dir? 4Ω
R
Şekildeki devrede R kaç Ω 32V
olur?
6A
12V
Çözüm R1
3+2 = 5Ω
Çözüm
3Ω ve 2Ω seri olduğun-
dan bu kısım 5Ω olur. 20Ω
12
Reş = = 2Ω dur,
6 5.20 4Ω
R1 direnci ise
İki direnç paralel bağlı 5 + 20
2R.R R1 = 4Ω
2=
2R + R
R1 ile diğer 4Ω seri olup
2R
2= 32
3 Reş = 4+4 = 8Ω olur, akım ise i = = 4A olur. 4Ω
8
da potansiyel fark V = 4.4=16V bulunur.
R = 3Ω olur.
62 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
Çözüm
ÖRNEK 8
10Ω
5Ω luk direncin uç-

Şekildeki devre V
larını sağa - sola kaydı- K
5Ω
parçasında voltmetre 5Ω 2Ω
rılırsa 6Ω, 5Ω, 10Ω di-
L
kaç V gösterir? 2A rençlerin paralel olduğu 6Ω
1A
görülür:
30V
Çözüm
i3 10Ω
30
V
i1 = = 5A
6 i2 5Ω
Dirençlerden aynı 5.2
K
2.3
yönde akım geçtiği için i1 L
30 6Ω
V toplanır: 3A i2 = = 6A
5
1A
30V
30
i3 = = 3A olur.
10
V = 5.2+2.3 = 16V olur.

iK = i 2 + i 3 = 6 + 3 = 9 A
iL = i1 + i 2 = 5 + 6 = 11A
ÖRNEK 9
V
Şekildeki devre
parçasında voltmetre ÖRNEK 11
kaç V gösterir? 4Ω 6Ω 3A
5A
Şekildeki herbir di- 6Ω
rençten geçen akım kaç 4Ω
12Ω
Çözüm A dır? 24V
V
3Ω
4.2 6.3
Dirençlerden zıt
yönlerde akım geçtiği 4Ω 2A 6Ω 3A
için V lerin farkı alınır:
5A
Çözüm E E
V = 6.3-4.2 = 10V bulunur. 6Ω
Üretecin (+) ucuna A, 4Ω

12Ω
(-) ucuna E denilirse, harf- 24V
ler şekildeki gibi dağıtılır: 3Ω
ÖRNEK 10 12Ω iki E arasında olduğu E E
için bu direnç kısa devre-
K 10Ω
dir, hesaba katılmaz.
Şekildeki devrede K,
L noktalarından geçen 5Ω
akım şiddetleri kaç A dır? A
6
E
6Ω L 4
3
30V
Fizik 63
ELEKTRİK AKIMI
6Ω dan geçen akım;
ÖRNEK 13
24 1Ω 5Ω
i= = 4A olur;
6 Şekildeki devrede üre-
teçten geçen akım kaç A 4Ω
dır? 3Ω 15Ω
4Ω dan geçen akım;
24 36V
i= = 6A
4 Çözüm
3Ω dan geçen akım; Çapraz çarpımlar eşit olduğu 1Ω 5Ω
için 4Ω luk dirençten akım geçmez,

dolayısıyla 4Ω devreden atılır:
24 3Ω 15Ω
i= = 8A olur.
3 1.15 = 3.5
ÖRNEK 12
1Ω 5Ω
36
i1 = = 6A
1+ 5
i1
6Ω 3Ω 3Ω 15Ω
Şekildeki K noktasın- 36
i2 = = 2A i1
dan kaç A akım geçer? K 3 + 15
4Ω 2Ω
36V
Üreteçten i1 + i2 = 8A
30V
akım geçer.
Çözüm
6Ω dan 2i geçse, 4Ω 6Ω 3Ω 2i
dan 3i geçer, anakol 5i
olur. K
ÖRNEK 14
2i
4Ω 2Ω
5i nin 2i si 3Ω dan, 3i 3i 3i
KL arası eşdeğer
si 2Ω dan geçer (potansi-
direnç kaç Ω olur?
yel farklar 3.2i = 2.3i eşit
olması için). Buradan da,
K den hiç akım geçmediği görülür:
Çözüm
Bu bağlamada çapraz dirençler çar- Harfler verilirse

pımı eşit ise ortadaki telden (veya
dirençten) akım geçmez K 4 M 12 L
6
4
6Ω 3Ω 3

4Ω 2Ω 12 ile 6 nın eşdeğeri 12.6 ⁄ 12+6 = 4Ω.4 ile 4 paralel
eşdeğeri 2Ω; 2Ω ile 4 seri: 6Ω ve 6Ω ile 3Ω paralel, eş-
değeri: 2Ω olur.
6.2 = 4.3
64 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
4. 3x boyundaki direnç 12Ω 2x x
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ ise, üreteçten geçen akım
kaç A dır?
5Ω
24V
1. İç dirençsiz üreteçle kuru-
lu devrede voltmetre kaç V
24V
gösterir?
3Ω
A) 12 B) 11 C) 9 D) 8 E) 2
V
A) 24 B) 21 C) 18 D) 15 E) 8
5. Şekildeki devrede R1 di- i1 R2
renci azaltılırsa i1 + i2 ile R1
i1 ⁄ i2 nasıl değişir? i2
R3
i1 + i2 i1 ⁄ i2
2. Üç direncin uçla- 3V
rı arası gerilimler
5Ω A) Değişmez Değişmez
verildiğine ve 5Ω
luk direncin uç- 12V 6V B) Artar Değişmez
ları arası gerilim C) Değişmez Artar
3V olduğuna göre
D) Artar Azalır
devrenin eşde-
ğer direnci kaç Ω E) Azalır Artar
dur?
A) 7,5 B) 12,5 C) 15 D) 25 E) 35
2Ω 6Ω
6. Hangi iki direncin yerle-
ri değiştirilirse, üreteç-
K R ten geçen akım artar?
3. Şekildeki devrede K, L, M 5Ω 3Ω
noktalarından geçen akım
şiddetleri iK , iL , iM arasın- L 2R
daki ilişki nedir?
M
A) 2 ile 6 B) 3 ile 5 C) 6 ile 3
D) 6 ile 5 E) 2 ile 3
A) iM > iL > iK B) iK > iL > iM
C) iK > iM > iL D) iM > iK > iL
E) iK = iL = iM
1)D 2)E 3)D 4)C 5)B 6)E
Fizik 65
ELEKTRİK AKIMI
7. Şekildeki devrede R1 10. İç dirençsiz üreteç- K
direnci artırılırsa R2 ve le kurulu devrede
R3 6Ω 6Ω 6Ω
R3 dirençlerinden ge- R1 yalnız K kapatılınca
çen akımlar nasıl deği- ampermetre i1 K ve R
R2
şir? L kapatılınca i2 de-
ğerini gösterdiğine A
göre, i1 / i2 oranı
kaçtır? 36V
R2 den R3 ten
A) Değişmez Değişmez A) 1/3 B) 1/2 C) 2/3 D) 3/4 E) 1

B) Artar Artar
C) Azalır Azalır
D) Artar Azalır
E) Azalır Artar
11. Özdeş dirençlerle ku-

rulu devrede kaç di-
rençten akım geçer?
8. Şekildeki devrede kol i R1 R2
akımları verildiğine
göre;
2i R2 R3
l. R1 > R2
ll. R1 > R3 A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 2
lll. R3 > R2
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) Yalnız lll

X
D) l ve ll E) ll ve lll 12. xy arası eşdeğer direnç
5Ω, yz arası eşdeğer di-
renç 8Ω ise xz arası kaç
olabilir?
y z
9. Şekildeki devrede V
voltmetre kaç V yi
gösterir?
R 2R
+
- 30V
A) 10 B) 14 C) 16 D) 18 E) 20
A) 0 B) 15 C) 20 D) 25 E) 30
7)A 8)D 9)A 10)A 11)C 12)A
66 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
ADIM Üreteçlerin Bağlanması
A. Seri Bağlama
ELEKTROMOTOR KUVVETİ (EMK) [ ε ]
Bir üretecin (+) ucu diğerinin (–) ucuna bağ-
lanırsa ε ler toplanır:
Devrede birim yükü dolaştıran enerjidir.
Enerji = V.q = ε.q ve q = 1 (birim yük) oldu-

ğundan emk aslında birimi volt olan potansiyel
fark kaynağıdır.
Üreteçlerde kimyasal eneji elektrik enerjisine

çevrilir, üreteçlerde bir iç direnç de oluşur.
εToplam= ε1 + ε2 + ε3
İç direnç (r) üre-
tece seri bağlı düşü-
nülür.
Aynı uçlar birbirine bağlanırsa büyükten kü-
çük çıkarılır:
Şekilde V;
V = ε –ir
yazılır.
εToplam= ε1 – ε2
V = iR oluduğu da görülür.
B. Paralel Bağlama
Şekilde devreden akım geçmediği için Üreteçler şekildeki gibi bağlanırsa, toplan-
mazlar: εT= ε olur.
V = ε –ir, i=0 V = ε olur.

Şekildeki devrede;
Üretecin ömrü;
→ Her üreteç eşit
akım üretir.
1. Devreye verdiği (içinden geçen) akımla → R den 3i geçer
ters orantılıdır. → Eşdeğer direnç
2. Üreteçler paralel bağlanırsa artar, seri

bağlanırsa azalır. r
Reş = R + olur.
3
Fizik 67
ELEKTRİK AKIMI

4Ω 4Ω
4Ω luk direnç-
lerden eşit akım-
ÖRNEK 1 lar ok yönünde
R=5Ω
geçtiğine göre ε
Şekildeki devrede iç direnç kaç V dir? (iç di- 12V 20V ε
rençler yoktur)
1Ω, devre akımı 4A ise, ε kaç V
olur? 4A r=1Ω
ε Çözüm
12 = 4.i , i = 3A olur.
Çözüm 2. Devrede 20 – ε = i.4 = 3.4
ε = 8V bulunur.
ε = i.Reş Ohm Kanunu geçerlidir:
ε = 4.(5+1) = 24V olur. ÖRNEK 4
R=r R=r
Tüm üreteçlerin
iç direnci r olup R ε2
dirençlerinden eşit
ε2
akım geçtiğine göre,
ε1 ε1 ε1
ÖRNEK 2
e1
5Ω kaçtır?
e2
Devredeki voltmetre,
anahtar açık iken 20V,
kapalı iken 15V gösterdi- S Çözüm R=r
ğine göre r iç direnç kaç ε r
Ω olur?
Seri devrede a ile c doğru, b ε1 ε1 ε1
ters bağlıdır:
V
Çözüm a b c
εT = ε1 – ε1 + ε1
εT = ε1 olur.
Anahtar açık iken i = 0 dır:
V = ε – 0r = ε = 20V
ε1
Reş = R + r + r + r = 4r, akım i = olur.
4r
Anahtar kapalı iken
V = ε – ir Paralel devrede
15 = 20 – ir εT = ε2 dir.
r.r ε
ayrıca voltmetre 5Ω un uçları arası gerilimi de ölçer: Reş = r + = 1, 5r olur akım i = 2
r +r 1, 5r
15 = i.5 ve i = 3A olur ve 15 = 20 – 3.r i ler eşitlenirse;

r = 5/3 Ω bulunur.
ε1 ε
= 2
4r 1, 5r
ε1 8
= bulunur.
ε2 3
68 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
ÖRNEK 5 ÖRNEK 7
ε1=30V
Özdeş üreteçlerle ve Şekilde iç dirençleri 2Ω
r1=2Ω
özdeş dirençlerle kurulu ve 1Ω olan üreteçlerle ku-
devrede rulu devrede R direncinden
K, L, M den geçen akım- 6A akım geçtiğine göre ε1
lar, K L üreteçten kaç A akım ge- ε2=30V r2=1Ω
M
iK , iL , iM ,arasındaki iliş- çer?
ki ne olur?
R
Çözüm
i1 i2 i1 i2 i1 Çözüm
i1 ε1
Tüm dirençlerden eşit
akım geçer (i1) KL noktaları arası potan- 2Ω
6A L
İki üreteç de eşit akım siyel fark üst ve alt kısımdan K i
2
(i2) üretir: yazılırsa;
ε2 1Ω
2 i2 = 3 i1 , olur, i1 = 1A olsa
i2 = 1,5A olur. iK = i1 = 1A
iL = i2 = 1,5A V = ε1 – i1.2 ve V = ε2 – i2.1
1,5A ε1 – i1.2 = ε2 – i2.1 (ε1 = ε2 = 30V)

iM = 1,5 – 1 iM
= 0,5A olur. 1A
i2 = 2i1 , ve i1 + i2 = 6
i1 + 2i1 = 6
Sonuçta iL > iK > iM bulunur.
i1 = 2A bulunur.
ÖRNEK 6
5Ω
ÖRNEK 8 ε1
Şekilde iç dirençleri
önemsiz üreteçlerden 40V r
20V 20V Şekildeki hiçbir üreteçten akım
luk olandan kaç A akım ge- 10V ε2
geçmediğine göre ε1 , ε2 , ε3 ara-
çer?
sındaki ilişki nedir? 2r
ε3
40V
Çözüm 3r
5Ω VKL üçünde de eşittir:

Çözüm K
L
40V
εT = 40 – 10 = 30V VKL = ε1 – i1 .r i1 = 0
K
L
30 VKL = ε2 – i2 .2r i2 = 0
i= = 6A 10V
5 40V
VKL = ε3 – i3 .r i3 = 0 K L
ε1 = ε2 = ε3 olur.
6A nın yarısı 3A bir 40V den , 3A da diğer (20+20)
V den geçer.
Fizik 69
ELEKTRİK AKIMI

20V
2Ω
İç dirençsiz üreteçlerle 1. Şekildeki devreden 4Ω

kurulu devrede 3Ω luk di- 20V geçen akım şiddeti
rençten kaç A akım geçer? kaç A dır? ε1=30V
3Ω
20V
2Ω 2Ω
ε2=30V
Çözüm
A) 10 B) 6 C) 5 D) 3 E) 0
ε=20V
Üstteki ile alttaki paralel
ortadaki onlara seridir:
Reş=1Ω
Paraleller birleştirilirse
reş = 1Ω, ε = 20V olur. 10V 5V

3Ω 2. İç dirençleri 2Ω olan
Devre yandaki gibi olur: 20V
üreteçlerle kurulu 2Ω 2Ω
devrede VKL kaç V
dir?
K 2Ω
20 + 20 L
i= = 10 A olur,
1+ 3 25V
3Ω dan da 10A akım geçer.
A) 15 B) 20 C) 25 D) 30 E) 40
R
3. ε2 üreteci ters çev-
rilince R den geçen ε1 ε2
akım, öncekinin 4
katı olduğuna göre,
ε1 ⁄ ε2 oranı kaçtır?
5 5 5
A) 1 B) C) D) E) 5
4 3 2
1) E 2) A 3) C
70 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
4. Şekildeki devrede üretecin iç R S 7. S anahtarı kapatılırsa K ve r=0
direnci r dir. L noktalarından geçen akım ε
şiddetleri nasıl değişir? S
R r=0
ε
R
S anahtarı kapatılırsa üre- R K L

teçten geçen akım i ile volt- r
metrenin gösterdiği (V) na- ε
sıl değişir? A) İkisi de artar
V
C) K değişmez, L azalır
D) K azalır, L artar
A) İkisi de azalır B) İkisi de artar
E) K artar, L azalır
C) i artar, V azalır D) i azalır, V artar
E) i artar, V değişmez
5. İç dirençsiz özdeş üre- R L

A 8. Emk değerleri eşit iç di- + -
teçlerle kurulu devrede r
rençleri verilen K, L, N K
ampermetre i1 değerini, + -
R üreteçlerinden iK , iL ,iN
P kapatılınca i2 , S de ka- 3r + -
P akımları geçtiğine göre,
palınca i3 değerini gös- 2r
aşağıdakilerden hangisi N
terdiğine göre, aşağıda-
doğrudur? R
kilerden hangisi doğru- S
dur?
A) iL > iN > iK B) iK > iL > iN

A) i1 = i2 = i3 B) i2 > i1 = i3
D) iK > iL = iN D) iN > iK > iL
C) i1 > i2 = i3 D) i3 > i2 > i1
E) iK = iL = iN
E) i1 > i2 > i3
+
6. İç dirençsiz üre- - 15V
teçlerle kurulu
devrede 10V luk 9. Y üretecinden akım geçmedi-
2Ω 8Ω 8Ω 2Ω
üreteçten kaç A ğine göre, z nin emk sı kaç
R R R
akım geçer? V dir? (iç dirençler önemsiz-
-
+
dir) - + 5V +
10V
x + 10V - y - z
A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 25
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
4)C 5)A 6)E 7)C 8)B 9)D
Fizik 71
ELEKTRİK AKIMI
ADIM
ADIM PEKİŞTİRME
ZIT ELEKTROMOTOR KUVVETİ (ε´) ÖRNEK 1

Elektrik motoru çalışırken, devredeki ürete-
Şekildeki devrede motor
cin emk'sını yok etmeye çalışan emk, zıt emk dır.
dönerken 1 A akım çektiğine
göre, ε´ kaç V dir?
Motor yandaki gibi gösteri-

lir, iç direnci de r' dir.
Motor çalışırken;
Çözüm
ε - ε´ = i(R + r + r´) ε - ε´=1.(Reş)

12 - ε´= 1.(1+3+2)
12 - ε´= 6
ε´= 6V bulunur.
Motorun çalışması engellenirse;
ε´= 0 olur ve
ε = i´(R + r + r´) yazılır.

ÖRNEK 2
Motoru verimi:
Şekildeki motor dönerken
ε' devreden i, motorun dönme-
verim= şeklindedir.
ε + ir ' si engellenince 3i geçtiğine
göre, ε´ kaç ε dir?
Motor üzerindeki po-

tansiyel fark:
Çözüm
V = ε´+ ir´ Motor dönerken

ε - ε´ = i(r + r) = 2ir
olur. Dönmesi engellenirse;
ε = 3i(r+r) = 6ir
ε - ε´ 2ir
ε = 6ir
6ε - 6ε´= 2ε
4ε´ = 6ε´
ε´ = 2ε
3
olur.
72 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
Çözüm
ÖRNEK 3
εr = i Reş yazılırsa
Şekildeki devrede volt- V
metre kaç V değerini gös- 30 - 8 - 6 = i.(2 + 2)
r´= 1Ω
terir?
ε´= 8V
4Ω i = 4A olur ve verim;
Çözüm
r = 3Ω ε′ 8 1
verim = = = bulunur.
Devre akımını bulursak ε= 24V ε′ + ir ′ 8 + 4 .2 2
24 - 8 = i(3 + 4 + 1)
i = 2A olur. ÖRNEK 6
Motor üzerinde gerilim:
Şekildeki motorun verimi
%75 ise, ε kaç V dir? ε´=10V
V = ε´ + ir´ = 8 + 2.1 = 10 V
ε
bulunur.
r = 1Ω
Çözüm r´= 3Ω
ÖRNEK 4 %75 demek verim=0,75

ε´ r´=1Ω demektir:
Şekilde voltmetre 10V
3 ε′ 10
gösterdiğine göre, ε´ kaç V V 0, 75 = = =
dir? 4 ε′ + ir ′ 10 + i.3
10
Çözüm r = 2Ω
i= A olur ve
9
ε= 18V
V = ε - ir 10
10 = 18 - i.2 ε-10 = (3+1)
9
i = 4A olur ve
V = ε´ + ir´ 40 130
ε = 10 + = V olur.
10 = ε´+ 4.1 9 9
ε´ = 6V bulunur.
ÖRNEK 7
ÖRNEK 5
ε´= 8V Reosta kolu ok yönünde çe-
kilirken motorun verimi (N) ve r´ ε
Şekildeki motorun iç direnci ε´
ε1 = 6V ε2 = 30V üreteç üzerindeki gerilim(V) nasıl
2Ω, üretçlerin iç direnci yoktur. r
değişir?
Buna göre, motorun verimi
kaçtır? 2Ω
Çözüm
Kol ok yönünde çekilirken direnç artar i azalır
ε′ ńden N artar.V = ε - ir ńden V de artar.

N=
ε′ + ir ′
Fizik 73
ELEKTRİK AKIMI
4. Şekildeki devrede veri- r´= 2Ω
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ len değerlere göre, mo-
torun zıt emk sı kaç V
dir?
3A 4Ω
1. Dönmesi engellenen ε´=5V r´=2Ω
motordan 4A akım geç-
tiğine göre, dönmesi 5A
sağlanırsa kaç A akım
r=3Ω
geçer?
A) 10 B) 8 C) 6 D) 5 E) 4
5 3
A) 3 B) C) 2 D) E) 1
2 2
r´= 2Ω
5. Şekildeki motorun
verimi (N), motor-
dan geçen akım i S ε
dir. r=0
S anahtarı açılırsa ε
ε´ r´= 2Ω
2. Şekildeki devre parça- N ve i nasıl deği-
sında, voltmetre 14V şir?
gösterdiğine göre, ε´
kaç V dir? V
3A
A) N artar, i azalır B) N azalır, i artar
C) N değişmez, i artar D) İkisi de değişmez

A) 4 B) 6 C) 8 D) 10 E)12
E) ikisi de artar
r´=1Ω
3. Dönmekte olan mo-
torun dönmesi engel-
V1 R 6. Motorun veriminin artması için;
lenirse, V1 ve V2 volt-
metre değerleri nasıl r=2Ω
I. İç direnci azaltılmalı
değişir?
II. Zıt emk sı büyük olmalı
V2 III. İçinden geçen akım artırılmalı
işlemlerinden hangisi doğrudur?
V1 V2
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I veya II
A) Artar Azalır
B) Azalır Artar D) I veya III E) II veya III
C) Artar Değişmez
D) Değişmez Artar
E) Artar Artar
1)A 2)C 3)A 4)B 5)B 6)C
74 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
ADIM Motorda açığa çıkan enerji ve güç
Motora elektrik enerjisi verilir, hareket veya

mekanik enerji alınır.
ELEKTRİK ENERJİSİ ve GÜCÜ
Bir devre elemanından i akımı geçiyor ve Enerji

potansiyel farkı da V ise, t sürede açığa çıkan
enerji:
E=v.i.t den
E=(ε´+ir´)i.t
E=Vit
E : Enerji, (Joule (J) )
V : Potansiyel fark (gerilim), (V)
i : Akım şiddeti, (A)
E=ε´.i.t + i2 .r´.t
t : Süre, (s)
Aynı devre elemanında güç ise: Verilen Mekanik ısı (veya

Enerji enerji kayıp)
(alınan enerjisi
enerji)
E
P= den
t
Güç ise
P = V.i dir.
P: Güç,( Watt (W) )

P = ε´.i + i2.r´
1kW = 1000W olup kWh ise enerji birimidir.
( J = Watt.s)
Verilen Mekanik Isı
güç güç (kayıp)
gücü
Dirençte açığa çıkan enerji ve güç:
Enerji: ε′it ε′
Verim = = =
E = v.i.t ε′it + i r ′t ε′ + ir ′
2
E = (iR).it
ε′
Verim = de yazıılır.(V = ε´+ ir´).
V
V Üreteçte enerji ve güç

E=i2.R.t veya E = V.( ).t
R
Enerji
V2 E = V.i.t = (ε - ir).it
E= .t dir.
R
E = ε.i.t - i2.r.t
Bu enerji, ısı olarak açığa çıkar.
Alınan Toplam Isı
enerji (Verilen) (kayıp)
enerji enerjisi
Güç ise;
Güç
P = v.i
P = i2R P = ε.i - i2.r şeklindedir.
V2
P= εit − i2rt ε − ir
R Verim = = = olur.
εit ε
olur.
Fizik 75
ELEKTRİK AKIMI

50W V
2Ω luk direncin gücü
50W ise 3Ω luk direncin ge-
ÖRNEK 1 rilimi kaç V dir?
2Ω 3Ω
R 2R Çözüm
Şekildeki devrede t sü-
rede R direncinden açığa
çıkan enerji E ise, T sürede 2Ω luk direncin gücü:
r=0
devrenin toplam enerjisi ne
olur? 50 = i2.2
i = 5A olur.
3Ω ' un gerilimi
Çözüm
V = i.3 = 5.3 = 15 Volt bulunur.
İki dirençten de i akımı geçer:
E1 = E = i2Rt E2 = i22Rt = 2E
ÖRNEK 5 R
2R
ETop=E1 + E2 = E + 2E = 3E bulunur. t sürede 2R ve 3R direnç- E1 3R

lerinde E1 ve E2 kadar enerji E2
açığa çıktığına göre, E1 ⁄ E2
kaçtır?
ÖRNEK 2
2R Çözüm 3i R
2R
Şekildeki devrede 2R diren-
cinin gücü P ise devrenin gücü R R den 3 i geçse 3R den i ge- 3R
i
kaç P olur? çer ve 2R den de
3i + i = 4i geçer:
r=0
E1 = (4i)2.2.R.t = 32i2Rt
Çözüm
2R
} EE
1
2
=
32
3
i E2 = i2.3R.t = 3i2R.t
2R den i geçse R den 2i ge-
çer: R
2i
P1 = P = i22R
ÖRNEK 6
r=0
P2 = (2i)2R = 4i2R = 2P Üzerinde 2000W ve 2000W
R
100V
100V yazan ütünün değer-
PTop= P + 2P = 3P bulunur. leri ile çalışması için R di-
renci kaç Ω olmalıdır?
300V
Çözüm
ÖRNEK 3
P = V.i = 2000 = 100.i
75 W lik lamba 1 saatte kaç kWh enerji harcar?
i = 20A olur.
Çözüm Ütüye 100V düşerse R ye 200V düşer:
200 = R.20 den

E = P.t = 75.1 = 75Wh = 0,075 kWh bulunur.
R = 10Ω bulunur.
76 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
ÖRNEK 7 ÖRNEK 10
ε
300V
2000gr su 10oC dedir. 2 da- Şekildeki devrede ürete- r
kikada suyun sıcaklığı kaç oC cin verimi kaçtır?

artar? 30Ω
r
(Csu=1Cal/g oc ve 1cal= 4joule Çözüm 5ε
alınacak, ısının tamamını su aldığı

kabul edilecek) Üretecin verimi;
Çözüm
verim = idi.(εü = Üretecin emk sı)
E=
V2
.t =
3002
.120 = 36.10 4 j Devre akımı; 5ε-ε = i.(r+r)
R 30
Q=
E 36.10 4
= = 9.10 4 cal
i=2
4 4 r
4
Q = m.c.∆t = 9.10 = 2000.1.∆t
5 −2 r
∆t = 45 o C , sıcaklık 45 oC artmıştır. verim = r = 3 = 0, 6
5 5
olur.
ÖRNEK 8
ε´=12V
r´= 2Ω
Şekildeki devrede me-
kanik güç kaç W dir?
ÖRNEK 11 i R
r = 1Ω ε=18V
r
Çözüm Şekildeki motorun veri-
mi nedir?
Akımı bulursak;
I
18-12 = i(1+2) den i = 2A olur Çözüm
Pmek= ε´.i = 12.2 = 24 W bulunur

ε′
Verim=
v

ÖRNEK 9 V = iR dir, imotor = I-i
ε´=5V
iR = ε´ + (I-i)r
Şekildeki devrede 3s de
r´= 1Ω
toplam ısıya dönüşen enerji ε´ = iR - (I-i)r
kaç J dir? R= 2Ω
r = 2Ω iR − (Ι − i)r
verim =
iR
ε=20V
Çözüm
20 − 5
Eısı = i2RTt olur, i = = 3 A olur
2 + 2 +1
Eısı= 32.(2+2+1).3 = 135 j olur.
Fizik 77
ELEKTRİK AKIMI
4. Şekildeki dev-
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ re parçasında 5Ω
2Ω luk diren-
2Ω
cin gücü 18W 18W
ise 5Ω luk di-
1. Özdeş dirençlerle rençten kaç A
kurulu devrede t akım geçer?
sürede x diren- E
cinde açığa çıkan
X
enerji E ise, dev-
renin tamamında r=0
kaç E olur?
A) 1 B) 1,2 C) 1,4 D) 1,5 E) 1,8
A) 9 B) 8 C) 6 D) 4 E) 3
5. Eşit miktar su dolu V
kaplarda t sürede, K
R
nın sıcaklığı T kadar
artarsa, L ninki kaç
2. Şekildeki devrede I
T artar?(Hal değişimi
R direncinin gücü yoktur) R 2R
P ise, 2R ninki kaç
2R K L
P dir?
1 1
A) 4 B) 2 C) 1 D) E)
2 4
1 1
A) 3 B) 2 C) 1 D) E)
2 4
R1, V1 R2, V2
6. Direnç ve gerilimleri verilen
dirençlerin güçleri P1 ve P2 P1 P2
dir.
3. Şekildeki devrede volt- V

metre ve ampermetre V, i Buna göre;
değerlerini gösteriyor.
R
I. P1/P2 = V1/V2
R direncinin gücünü A
bulmak için, aşağıdaki- II. V1/V2 = R1/R2
lerden hangileri gerekli ε r III. P1/P2 = R12/R22
ve yeterlidir?
A) V ve i B) V ve ε C) ε ve r
D) V, i ve r E) i, ε ve V
1)C 2)D 3)A 4)B 5)B 6)C
78 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
7. Şekildeki devrede moto- ε´= 9V 11. Şekildeki devrede ε´=ε,
run mekanik gücü 18W r´= 1Ω
V=2ε olduğuna göre, moto- r2
r1
ise, ε kaç V dir? run verimi Nm , üretecinki V
Nü ise Nm/Nü kaçtır? 4ε
ε
ε r = 2Ω
A) 18 B) 16 C) 15 D) 14 E) 12
1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 4
4 2
ε´= 9V
8. Şekildeki devrede moto- r´
K L
run verimi % kaçtır? 4A
12. Şekildeki devrenin gücü P dir.
3Ω
R= 4Ω
KL uçlarına kaç Ω bağlanırsa
devrenin gücü 3P olur?
r= 0
A) 100 B) 80 C) 75 D) 60 E) 50
A) 1 B) 2 C) 4 D) 8 E) 16
K L
9. İç dirençleri eşit ve 2Ω
olan K, L motorlarından i1
εK= 6V εL= 8V
akımı geçiyor.

13. Özdeş dirençlerden
Yalnız K durdurulunca ε= 30V r=0 K P
K nin gücü P ise, L nin- L
i2, yalnız L durdurulunca
ki nedir?
i3 akımı geçtiğine göre,
aşağıdakilerden hangisi
doğrudur?
A) 9 B) 8 C) 4 D) 2 E) 1
A) i1 > i2 > i3 B) i1 > i3 > i2 C) i2 > i1 > i3
D) i3 > i1 > i2 E) i3 > i2 > i1
14. Yandaki üreteçten kaç

A akım geçer? ε´=18V
r=0
10. N verimli motor durdu- ε´= 8V r´= 1Ω 6Ω
30V
r´= 2Ω
rulunca 3A akım çektiği-
ne göre, N kaçtır?
r = 3Ω
A) 12 B) 11 C) 10 D) 9 E) 8
8 7 6 5 4
A) B) C) D) E)
9 9 9 9 9
7)C 8)C 9)E 10)A 11)C 12)B 13)A 14)B
Fizik 79
ELEKTRİK AKIMI
ADIM Motorda Potansiyel Fark
Seçim yönü ile akım yönü aynı ise -ε´, zıt ise
+ε´ alınır:
POTANSİYEL FARK HESAPLARI
ε´ ε´
K i L A i B
► VKL sorulursa r´ r´
seçim yönü K den L
ye doğru gösterilir.
► VKL=VL-VK diye
açılır. VKL= -ε´-ir´ VAB= +ε´+ir´
Genel Örnek-1:
► Bir üreteç (+) kut-
bundan akım çıkacak
şekilde akım üretir.
Ancak başka üreteç-
lerden dolayı içinden
zıt yönde de akım
geçebilir.
Üreteçte Potansiyel Fark VKL= -ε1- ir1 - iR + ε2 - ε´- ir´

Üreteçte akımın şiddeti ve yönü önemsizdir,
önemli olan " akım üretme yönüdür". VLK= +ε1 + ir1 + iR - ε2 + ε´+ ir´
Seçim yönü ile akım üretme yönü aynı ise +ε,
zıt ise -ε alınır. Genel Örnek-2:
VAB= -εK + iR + εL + ir + ε´+ ir´
► Devrenin bir
Dirençte Potansiyel Fark noktası toprakla-
nırsa o noktanın
Seçim yönü ile akım yönü aynı ise -iR, potansiyeli sıfır
olur : VB=0
zıt ise +iR alınır:
VAB= -iR
VB - VA= -iR Þ 0 - VA= -iR VA = i.R olur.
► VKL yi üstten
ve alttan yazalım:
VKL= +i1R1 - ε1
VKL= -i2R2 + ε2
80 Fizik
ELEKTRİK AKIMI

Şekildeki devrede VK-VL
kaç V dir? (İç dirençler yoktur)
ÖRNEK 1 Çözüm
Şekildeki devrede VKL kaç Devre akımı;

V dir?
12 + 6
Çözüm i=
3+3
= 3 A olur.
Önce devre akımını bula-

VK - VL = VLK demektir.
lım:
Seçim yönü L den K ye :
27-12 = i 5
VLK = -12 + 3.3 = -3V bulunur.
i = 3A olur
VKL= +5.3 + 12 = 27V bulunur.
ÖRNEK 5
ÖRNEK 2
Şekildeki devrede VAB kaç
V dir?
Şekildeki devrede VAB kaç
V dir?
Çözüm
Çözüm Devre akımı;
Devre akımını bulursak;

36 − 6
i= = 5 A olur.
20 + 10 = i (2+4) 1+ 1+ 4
i = 5A olur. VAB = -6 -1.5 - 4.5

= -31V bulunur.
VAB = -10 + 2.5
VAB= 0 olur.
ÖRNEK 6
ÖRNEK 3
Şekildeki devre
parçasında VYX kaç
Şekildeki devrede VXY kaç V dir?
V dir?
Çözüm Çözüm
15
R den i = = 3A Seçim yönü Y den X e doğru olursa:
6 .3
+3
akım geçer. 6+3
VYX = -12 - 2.2 - 2.1 - 8 - 2.2 + 5
İç dirençlerden dolayı en üstten 1A akım geçer: = -25V bulunur.
VXY= -15 + 1.6 = -9V bulunur.
Fizik 81
ELEKTRİK AKIMI
ÖRNEK 7 ÖRNEK 9 i1
10V 3Ω
30V
4Ω
Şekildeki devrede K Şekildeki devrede
r=0 10V 2Ω
VK kaç V dir? i1 / i2 oranı kaçtır? (iç di-
rençler yoktur) i2
R
6Ω
20V
Çözüm Çözüm
Devre akımı; Şekildeki sağ kısımla- 10V 3Ω K

K
Seçim yönü ra K noktası dersek seçim i1
3A
30 L yönünü K den K ye alalım:
i= = 3 A olur.
4+6 6Ω 10V K
VKK= -i1.3 + 10 - 10 + i2.2
VKL= -3.6 = -18V i2 2Ω
VK - VK = 0 = 2i2 - 3i1
VL - VK = -18,
VL= 0 dır öyleyse VK = 18V olur.

i1 2
= bulunur.
i2 3
ÖRNEK 8 40V
ÖRNEK 10
6Ω
Şekildeki devrede x di- 2Ω x İç dirençsiz üreteçlerle εX
rencinden kaç A akım geçer? kurulu devrede 2Ω luk di-
(İç dirençler önemsizdir) rençten akım geçmediğine
4Ω göre, εX in εY ve εZ cinsinden 2Ω
2Ω
değeri nedir? εY
10V
6Ω εZ
Çözüm Çözüm
x direncinden i A
akımı geçsin ve i1 ve K 40V
VKK = -6i + εX - εY
i2 akımlarına ayrılsın 6Ω εX i
diye düşünebiliriz. 2Ω x 0 = -6i + εX - εY K
i
K L i i
4Ω i1 A
i2
i = i1 + i2 olur
εX - εY = 6i 1 εY 2Ω
K
2Ω i
VKL= üç koldan i B
B
da yazılabilir: L
K i
VKK = +εY + εZ - 6i
10V 6Ω εZ
VKL= +40 - i.2
0 = εY + εZ - 6i
VKL= +i1.4
VKL ler eşitlenerek
i = 10A bulunur. εY + εZ = 6i 2
VKL= i2.2+10
1 ve 2 den
εX - εY = εY + εZ
εX = 2εY + εZ olur.
82 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
5. Şekildeki devre K
ε=8V L
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ parçasında VKL 1A r=1Ω 3Ω

ε´= 4V
kaç Vdir? r´=2Ω
4R 3A L
1. Şekildeki devre parça- K
sında VKL kaç V dir?(r=0) ε=15

A) 6 B) -6 C) 12 D) -12 E) -18
A) 15 B) 12 C) -12 D) 3 E) -3
ε´=5V
6. Şekildeki devre-
de VB-VA kaç V r´=1Ω
dir? A B
K
2. Şekildeki devrede VKL r=0
kaç V olur? ε´=6V R=1Ω
r´=2Ω 9V
3Ω
r=1Ω
L
ε=24V
A) 5 B) 6 C) 7 D) 8 E) 9
A) 18 B) -18 C) 12 D) -12 E) -6
X 3A 4Ω
7. Şekildeki devrede ve-
r=1Ω r=1Ω M
rilenlere göre VXY kaç
3. Şekildeki dev- K L
V dir? 3Ω 1A
re parçasında 2A 4Ω
20V 8V
VKL/ VLM kaçtır? 5Ω
10 5 5
A) – 5 B) C) - D) E) 1
3 3 3 A) -22 B) 22 C) 19 D) -19 E) -16
1Ω 8. Şekildeki hiçbir koldan A B
4. Şekildeki devrede X akım geçmediğine göre

20V 5V hangi üretecin emk sı
noktasının potansiyeli
kaç V dir? en büyüktür?
C
X
4Ω
D E
A) 12 B) -12 C) 9 D) -6 E) 3 A) A B) B C) C D) D E) E
1)E 2)D 3)A 4)A 5)E 6)C 7)A 8)B
Fizik 83
ELEKTRİK AKIMI
9. İç dirençsiz üreteç-
ADIM
li devrede üretecin
emk sı kaç V dir?
LAMBA PARLAKLIKLARI
Bir lambanın parlaklığı, lambanın gücüne

A) 18 B) 17 C) 16 D) 15 E) 14
bağlı ve doğru orantılıdır. Güç de i2R veya
V2
olduğu için parlaklık akım veya gerilimle
R
doğru oranlıdır.
10. Şekildeki amper-
metre kaç A yı
gösterir? Lamba aslında bir direnç-
A
tir. Akım ve gerilim hesapla-
nırken lambayı direnç alırız.
Y lambası X
A) 10 B) 8 C) 6 D) 4 E) 2 den daha parlak-
tır:
11. Emk ları 12V olan iç PX= i2R, PY= i22R, PY>PX
dirençsiz üreteçler
şekildeki gibi bağlan-
dığına göre, K dan K lambası L
kaç A akım geçer? den daha par-
laktır:
V2 V2
V' ler eşit ve PK = , PL = P >P
R 2R K L
A) 13 B) 9 C) 8 D) 4 E) 0
A,B özdeş ise

parlaklıkları eşittir.
12. İç dirençsiz üreteçler-
le kurulu devrede 2Ω
luk dirençten kaç A
akım geçer? X, Y özdeş ise
parlaklıkları eşittir.
Diyot: Sadece ok yönünde

3 5 7
A) B) 3 C) D) 5 E) akım geçiren devre elemanıdır.
2 2 2
9)B 10)D 11)E 12)D
84 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
Burada akım dağıtmak kolaydır ancak gerilimi da-
ADIM PEKİŞTİRME ğıtmak biraz daha uzun sürer, dolayısı ile akımdan çö-
züldü.
ÖRNEK 1
K L
ÖRNEK 3
Özdeş lambaların parlak-
lıkları PK, PL, PM arasındaki
K
ilişki nedir? M
İç dirençsiz üreteçle
kurulu devrede lambalar
özdeştir.
Çözüm L M
Akımla veya gerilimle çö- S kapatılırsa K ve L

züm yapılır. nin parlaklıkları nasıl de-
S
ğişir?
R R V V
i
i
2i
2V
Çözüm
Anahtarlı devre olduğu için gerilimle çözüm yapalım:

2R den i geçse R den 2i geçer: önce üretece uygun bir gerilim [ 6V, 30V,...gibi (1, 2, 3,
4, 5 ile tam bölünen seçenek iyidir) ] verelim.
K nin gerilimi V olsa, L ninki de V olur, M nin 2V olur:
PM>PK=PL
3V
K
◄► Not: Bu sorularda yalnız bir yolla çözmek ε = 6V olsun, K ve L seri ol- L
6V
zaman kaybını önler.Çoğunlukla; duğu için 3V, 3V olur. 3V
→ Anahtarsız devreler akımla
→ Anahtarlı devreler gerilimle
çözülür. 4V
K
S kapatılırsa L ile M
paralel, K onlara seri olur, 6V
L M
ÖRNEK 2 L ve M den geçen akımlar 2V
Y K den geçeceği için K 4V,
X L ve M 2V olur.
Özdeş lambaların
Z T
parlaklıkları arası ilişki
nedir?
Çözüm
PK artar, PL azalır.
Z den i geçse Y den
3i
2i geçer (2R ve R), dola-
yısı ile gelen akım (x ten
i
geçen) 3i olur.
PX > PY > PZ = PT
Fizik 85
ELEKTRİK AKIMI
Çözüm
ÖRNEK 4
lamba
İç dirençsiz özdeş üre- Y T
teçlerle kurulu devrede S ka- Ξ
patılırsa lambanın parlaklığı K X
x Z
ve K üretecinin ömrü nasıl
değişir?
L
S
X in uçları kaydırılıp diğer tarafa alınırsa kısa devre

olduğu anlaşılır, X yanmaz.
Çözüm
V Y ile Z paralel (herbirinden i geçse) T onlara seri
VK=V olsa lambanın gerili- (2i geçer) olduğu için
mi de V olur.
PT > PY = PZ > PX = 0 olur.
V
S kapatılınca iki özdeş
üreteç paralel bağlı olur, V ler
toplanmaz, lambanın gerilimi değişmez, parlaklığı de-
ğişmez.
V ÖRNEK 6
K üretecinin ömrüne ge-
K
lince, lambadan önce i geçse
Özdeş lambalı dev- 3
bunu K üretir, S kapatılırsa V rede hangi anahtarlar 1
lambadan yine i geçer ancak L
kapatılırsa, tüm lamba- M
i i
sini K, sini L üretir.K lar ışık verebilir? 4
2 2 V
N
den geçen akım azalırsa
ömrü artar. 2
i
i Çözüm
i/2
i
K K ninin ışık vermesi için 1, L nin ışık vermesi için
K
i/2 L
3 kapatılmalıdır.2 kapatılmazsa üreteç bağlantısı olmaz
öyleyse 2 de kapatılmalıdır.4 kapatılırsa N lambası ve
üreteç kısa devre olur, o yüzden 4 kapatılmamalıdır.
Sonuçta, 1, 2, 3 kapatılmalıdır.
ÖRNEK 5 ÖRNEK 7
Şekilde özdeş
A B
lambalardan B dev-
Özdeş lambaların Y
X T reden çıkarılınca di-
parlaklığını kıyaslayı- E
ğerlerinin parlaklığı D
nız. C
Z nasıl değişir.
Çözüm
RA.RD= RC.RB olduğu için E den akım geçmez.
86 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
Üretece 30V A 15V B 15V ÖRNEK 9

dersek lambalar
15V ışık verir. 30V
C 15V E
D 15V
B çıkarılırsa Özdeş üreteç ve özdeş

lambalarla kurulu devrede,
+
lamba parlaklıkları arasın- K - L
gerilimler şekildeki gibi dağılır:
daki ilişki nedir?
3V´ + 2V´ = 30 +
-
+
-
A 3V´
V´
30 2V´ E
C D V´
Çözüm
K ve M için üreteçler aynı

yönlü bağlı 2V, L için zıt bağlı V=0
+
2V
V´= 6V olur, VA = 18V, VC = 12V, VD = 6V, VE = 6V 0 olur, PK = PM > PL = 0 olur. K
- V L
olur; PA artar, PC ve PD azalır, E ışık vermeye başlar. V

V
+
-
+
-
ÖRNEK 8
X Y
Özdeş lamba ve özdeş ÖRNEK 10

üreteçlerle kurulu devrede, K L
B ters çevrilirse lamba par- Z
Şekildeki devrede han-
laklıkları ne olur? (riç=0)
gi lambalar ışık verir?
K
A B
M
+
-
Çözüm
Çözüm Üretecin (+) kutbundan

X Y çıkan akım M ve K den ge-
çer, ters bağlı diyottan dolayı L den geçmez.
Üreteçlerden birinden i geç-
K ve M ışık verir, L ışık vermez.
se aynı şartlarda diğerinden de
i geçer öyleyse K noktasından Z
yukarı akım çıkamaz Z den
akım geçmez. Üreteçlerin emk A i K B i ÖRNEK 11
sı 6V olsa 6V + 6V = 12V X ve
Y ye 6V, 6V diye bölünür.
A B
X Y
Şekildeki diyotlu dev-
B ters çevrilirse Z den i i rede tüm lambaların ışık
2i geçer Z ye 4V, Y ve X e 2V 2V vermesi için hangi diyotlar
D1 C D2
2V düşer. ters çevrilebilir?
4V Z
E
X,Y nin azalır, Z ışık 2i
vermeye başlar.
6V i K 6V
+ - D3
Çözüm
D3 den dolayı üreteçten akım geçmez, D3 ters çev-

rilmelidir. D1 den dolayı A lambası ışık veremez, D1 de
ters çevrilmelidir. Son duruma göre tüm lambalardan
akım geçer.
Fizik 87
ELEKTRİK AKIMI
4. İç dirençsiz özdeş üre- + -
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ teçlerle ve özdeş lamba- A
larla kurulu devrede;
X
L
1. Özdeş lambaların K I. Yalnız K kapatılırsa X in
parlaklıkları PK, PL, parlaklığı değişmez. + -
PM, PN arasındaki
K
ilişki nedir? M
II.Yalnız L kapatılırsa X in
Y
parlaklığı azalır.
+ - L
III. K ve L kapatılırsa A üre

N tecinin ömrü değişmez.
A) PK > PL > PM > PN B) PN > PK > PL = PM
C) PK = PN > PL= PM D) PN > PK = PL = PM

E) PL= PM > PK > PN
D) II ve III E) I ve III
X
2. Özdeş dört lamba ışık
verdiğine göre, lam- Z 5. Işık veren X, Y + -
baların parlaklıkları lambalar ile ku- r=0
Y
arasındaki ilişki ne- rulu devrede
+
-
dir? reosta kolu ok X
yönünde çekilir-
se X, Y nin ışık Y
şiddetleri IX , IY
nasıl değişir?
A) PX > PY > PZ B) PY > PX > PZ C) PZ > PX > PY
D) PZ > PY > PX E) PX > PY = PZ

A) İkiside azalır B) IX artar, IY azalır
C) IX azalır, IY artar D) IX azalır, IY değişmez
3. Şekildeki özdeş E) İkiside değişmez

lambalardan L
M
hangisi en par- - + K
laktır?
P
N
6. Özdeş lambalar-
N
la kurulu devrede
hangi lambaların L
parlaklığı eşittir? M
K
A) K B) L C) M D) N E) P + -
A) K ve L B) L ve M C) M ve N
D) K ve N E) K ve M
1) B 2) A 3) A 4) E 5) D 6) A
88 Fizik
ELEKTRİK AKIMI
7. Aşağıdaki devrelerde lambalar ve iç dirençsiz üre- 10. Şekildeki devrede özdeş
T
teçler özdeştir. lambalardan X in uçla-
+
rı arası potansiyel fark -
X
Buna göre, hangi K lambası en parlaktır? V ise, T ve Z ninki nedir?
Y
Z
K
A) B) K
+ - + -

T nin Z nin
K
K
C) D) A) V 2V
+ - + - + -
+ - + - B) 2V 3V

C) 3V 2V
D) V V
E) V 2V/3

E) K
+ -
+ - 11. İç dirensiz öz-

S
deş üretecler ve
özdeş lambalar-
+
- -
X + - la kurulu dev-
8. Ö
zdeş lamba ve özdeş üre-
rede S anahtarı
teçlerle kurulu devrede lam-
açılırsa K,L,M K L
baların ışık şiddetleri (par- + - Y
den geçen akım
laklıkları) PX,PY,PZ arasındaki M
şiddeti nasıl de-
ilişki nedir?
Z
ğişir?
K L M
A) PX = PY = PZ B) PZ > PY > PX C) PY > PX > PZ
A) Artar Değişmez Azalır
D) PY = PZ > PX E) PZ > PX = PY B) Azalır Artar Artar
C) Değişmez Azalır Değişmez
D) Artar Azalır Değişmez
E) Azalır Azalır Azalır
K L M
9. İç dirençsiz özdeş
üreteçlerle ve özdeş X Y
lambalarla kurulu + - + - + - 12. Şekildeki devrede
devrede hangi lam- diyotlar ters çevri-
T
balar ışık verebilir? lirse hangi lambalar
ışık vermeye devam
eder?
A) Yalnız K B) Yalnız L C) K ve M
D) L ve M E) K, L ve M
A) Yalnız X B) Yalnız Y C) T ve Z
D) X, T ve Y E) X, T ve Z
7) C 8) E 9) E 10) D 11) A 12) E
Fizik 89
ELEKTROSTATİK ve ELEKTRİK AKIMI
3. İletken dört özdeş K L M N
ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ-1 küre l deki gibi olup I
yüklüdürler. Küreler ll
konumundaki gibi ay- K L M N
1. İletken K,L,M küreleri yük- rılırlarsa son yük mik- II
K L M
lüdürler. tarları arasındaki ilişki
ne olur?
Önce K,L, ye dokunup (II de etki ile elektriklenme vardır)
ayrılıyor, sonra L,M ye dokunup ayrılınca L nin
yükü sıfır olduğuna gore;
I. K nın son yükü (+) dır

II. M nin son yükü (-) dir
III. M nin yükü değişmemiştir A) qK > qL > qM > qN B) qK > qM > qL > qN
yargılarından hangileri doğru olabilir ? B) qK = qN > qL = qM D) qL = qM > qK = qN
E) qK = qL= qM = qN
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

3r
4. Yarıçapları verilen 2r
D) I ve II E) II ve III iletken kürelerden
K L
yalnız K yüklü ve yü- S
kü -14q dur.
r
S kapatılırsa, N nin M r
son yükü ne olur? N
2. Yük miktarları eşit X,Y d d

iletken küreleri ve yük- X Z Y
lü Z elektroskobu şekil-
deki gibi iken X ve Y, Z A) -7q B) -6q C) -5q D) -2q E) -q
ye eşit miktar yaklaştı-
θ
rılınca θ değişmediğine
göre;
X Y Z
5. Yüklü elektroskoplar
I. X ve Y aynı cins yüklüdür ile yüklü Y küresi şe-
II. X ve Z aynı cins yüklüdür kildeki gibi iken Y ok
III. Z ve Y nin yük miktarları eşittir yönünde çekilince a α θ
artıyor , θ azalıyor.
yargılarından hangileri kesinlikle yanlıştır ?
Buna göre X, Y, Z nin
yük cinsi ne olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) X: + B) X: - C) X: + D) X: - E) X: -

Y: - Y: + Y: + Y: - Y: +
D) I ve II E) II ve III Z: - Z: + Z: + Z: - Z: -
X
6. X iletken küresi nötr, Y iletkeni
Y
+8q yüklüdür.
r
3r
Y,X in içine dokunursa, Y
8q
nin son yükü ne olur?
A) 8q B) 6q C) 4q D) 2q E) 0
1)A 2)A 3)C 4)D 5)E 6)E
90 Fizik
7. L yüklü cisim serbest, K +4q -q +q 10. L noktasının elektrik k d d d n
ve M şekildeki gibi tutu- 2d d potansiyeli sıfır ise, M q1=q l M q2
K L M
lunca L dengede kalıyor. noktasındaki kaç
K, L ye d kadar yaklaşınca M de L ye x kadar kq

dir?
yaklaşınca denge bozulmadığına göre, x nedir? d
3 3
A) -3 B) 3 C) - D) E) -1
d d d d 2 2
A) den az B) C) ile arası
4 4 4 4
d d
D) E) ile d arası
4 4
2 3
11. Pozitif q1, q2 yükleri sabitlen- 4
miştir.
1 0 5
8. Yükleri verilen küreler +q
yalıtkan ve eşit boylu O noktasına bırakılan bir
q1 q2
iplerle dengede iken, K L
proton kesinlikle hangi yön-
gerilme kuvvetleri TK, de hareket edemez?
TL, TM olduğuna göre,
+2q +4q
bunların arasındaki M
ilişki nedir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
A) TK = TL = TM B) TK = TL > TM C) TL > TK = TM
D) TM > TL > TK E) TM > TK > TL
q
12. Özdeş kondansatörler-
9. O noktasının elek- q1 E le kurulu devrede K nin K L
trik alanı E ise; yükü q ise, M ninki kaç
q dur? M
I. |q3| > |q1| 0
II. |q1| = |q2| + -
III. q2 (+) yüklüdür q2
q3
A) 4 B) 3 C) 2 D) 1 E) 1/2
D) I ve III E) II ve III
7)D 8)D 9)D 10)C 11)B 12)C
Fizik 91
4. K, L, M noktaları- K L
ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ-2 nın elektrik potan-
siyelleri olan VK, M
VL, VM arasındaki +q -q
1. İletken K,L,M kürelerinin ilişki nedir?
r
yüzey potansiyelleri eşit 2r 3r
K
olduğuna göre kürelerin L
M
yük miktarları qK, qL, qM
arasındaki ilişki nedir?
A) VK > VL > VM B) VM > VL > VK
C) VL> VK > VM D) VK > VL = VM
A) qK > qL > qM B) qM > qL > qK E) VK = VL = VM
B) qL > qK = qM D) qK = qM > qL
E) qK = qL = qM
X Y
2. İletken kürelerden Y nötr
olup anahtar kapatılınca
ok yönünde akım geçiyor.
+ +
Buna göre aşağıdakilerden hangisi kesinlikle +
yanlıştır? 5. M noktasındaki +
bir proton M den +
L ye W1, L den K +
ye W2, K den O ya O K L M
W3 işleri yapılarak + r r r
A) Y nin son yükü (-) dir. getiriliyor. +
B) X in ilk yükü (-) dir. + +
C) X ve Y nin son potansiyelleri farklıdır. + +
D) X in son elektrik alanı Y ninkinden büyüktür.

E) X ve Y nin son yük cinsleri eşittir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
3. +Q yükleri sabit, +q yü- d d A) W1 > W2 > W3 B) W1 > W2 = W3

+Q +q +Q
kü serbesttir.
C) W3 > W2 > W1 D) W1 > W3 > W2
1 2
q yükü 1 yönünde bir E) W1 = W2 = W3
miktar çekilip bırakılır-
sa hareketi ne olur?
(Sürtünme yoktur)
A) 1 yönünde sürekli hızlanan

B) 2 yönünde sürekli hızlanan
C) 1 yönünde sürekli yavaşlayan
D) 2 yönünde sabit hızlı
E) Basit harmonik hareket
1)B 2)C 3)E 4)D 5)B
92 Fizik
6. Özdeş kondansatörlerden 9. Özdeş dirençlerden K K L
M boştur. K
S
L nin direnci kaç Ω dur?
S anahtarı kapatılırsa K,
M N
L nin yükleri qK, qL nasıl + -
değişir? + - P
3A
30V
A) ikisi de artar
A) 6 B) 8 C) 9 D) 10 E) 12
B) ikisi de azalır
C) qK değişmez, qL artar
D) qK azalır, qL değişmez
E) qK artar, qL azalır
10. Şekildeki reosta kolu A
K ok yönünde çevrilirken
ampermetre (A) ve volt- + -
7. K kondansatörü boş, L ε
metre (V) lerin gösterdiği r
ise q kadar yüklüdür.
S değerler nasıl değişir?

V
S kapatılırsa; L

I. K ve L nin son yükleri toplamı A V
q kadardır.
II. L nin gerilimi (V) azalır A) Artar Azalır
III. L nin potansiyel enerjisi azalır B) Azalır Artar
C) Değişmez Artar
D) Azalır Değişmez
E) Azalır Azalır
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

11. Özdeş lambalarla ku-
D) II ve III E) I,II ve III rulu devrede S kapa- S
tılırsa X ve Y nin par- X
laklıkları PX, PY nasıl
değişir?
L L
8. Özdirenci ρ olan Y
+ - r=0
S kesitli 2L boylu
ρ
direnç düzene-
ğinde KL arası S K
eşdeğer direnç L
L
kaç r dir? C)PX değişmez, PY artar D)İkisi de değişmez
S
E) PX artar, PY azalır
1 1
A) 4 B) 2 C) 1 D) E) 12. Joule / Volt ne birimidir?
2 4
A) Kuvvet B) Yük C) Elektrik alan
D) Sığa E) Enerji
6)A 7)E 8)D 9)A 10)B 11)C 12)B
Fizik 93
4. K - L arası eşde-
ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ-3 ğer sığa kaç C
6C
C
C
C
dir?
K 4C L
L
1. İletken K, L kürelerinin yü- K
zey elektrik alanları eşittir.

r 2r
Küreler birbirine dokun- A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 2
durulunca K nin elektrik EK=E E
alanı EK ile potansiyeli
VK nasıl değişir?

2 1
C) EK artar, VK azalır D) EK azalır, VK artar 5. Şekildeki tüpte + ve -
iyonlar varken tüp içine
E) EK değişmez, VK azalır ok yönünde bir elektrik
alan uygulanıyor.
K L

Buna göre;
+VS
2. Yüklü parçacık elektrik I. Akım, 1 yönünde oluşur.
alanda y kadar sapıyor. II. (-) iyonlar 1 yönünde hareket eder.
m VO
q III. K ucu + kutuptur.
y miktarını azaltmak y
için aşağıdakilerden yargılarından hangileri doğrudur?
hangisi artırılmalıdır?
(Yerçekimi ve sürtün-
me yoktur) L
A) q yükü B) m kütlesi C) VS gerilimi
D) L uzunluğu D) q veya L
q(C)
3. Bir proton K den bırakılınca t sürede 6. Bir kondansatörün yük-
V hızı ile a ivmesi ile diğer levhaya zaman grafiği verildiğine
K L
çarpıyor. göre, oluşan akımın orta-
0,1
lama değeri kaç A dır?

Proton L den bırakılırsa, aşağıdaki- + -
t(s)
lerden hangisi azalır?
0,01
A) 0,001 B) 0,01 C) 0,1 D) 1 E) 10
A) Yalnız t B) Yalnız a C) V ve a
D) t ve a E) t ve V
1)A 2)B 3)E 4)A 5)D 6)E
94 Fizik
7. Herbiri 6Ω olan dirençlerle K L 10. Voltmetre 10V yi göste- r´=2 Ω
kurulu düzenekte K-L arası rirken motorun verimi % ε´=8V
eşdeğer direnç kaç Ω dur? kaçtır?
+ -
r
A) 18 B) 15 C) 12 D) 6 E) 3
A) 100 B) 90 C) 80 D) 75 E) 50
P
8. Güçleri P, 2P, 3P olan di-
rençlerle kurulu devrede K
K,L,M noktalarından geçen 11. Özdeş lambalarla ku-
akım şiddetleri arasındaki 2P rulu devrede K, L, M L
ilişki nedir? K nin ışık şiddetleri ara- + -
3P sındaki ilişki nedir?
M
L M
+ -
A) iK > iL > iM B) iL > iM > iK C) iL > iK = iM A) IK = IM > IL B) IL > IK = IM
C) IK > IL > IM D) IK = IM = IL
D) iM > iK = iL E) iK > iM = iL
E) IM > IK = IL
ε´ r´
9. Şekildeki devrede; 12. Motor dönerken dönmesi
engellenirse X,Y lambaları-
nın parlaklığı nasıl değişir? r´
I. ε > ε´
+ -
II. ε = ε´ ε´
ε r
III. ε < ε´ + -
r=0
durumlarından hangisinde devreden akım ge- A) X inki artar, Y ninki azalır

çer? B) X inki azalır, Y ninki artar
C) X inki artar, Y nin ki değişmez
D) X inki değişmez, Y nin ki azalır
E) X ve Y ninki azalır
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
7)E 8)C 9)E 10)C 11)B 12)C
Fizik 95
4. K kondansatörünün dielek- 2ε
ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ-4 trik sabiti artırılırsa K ve L nin K
potansiyel farkları VK, VL na-
sıl değişir?
1. Sürtünmesiz yatay K L M N
L
düzlemde durmakta
olan özdeş iletken
küreler aynı anda + - r=0
pozitif yüklendikten t süre sonra hız büyüklükle-
ri VK, VL, VM, VN arasındaki ilişki ne olur?
A) İkisi de değişmez B) İkisi de artar
C) İkisi de azalır D) VK artar, VL azalır

A) VK = VL = VM= VN B) VK = VL > VM = VN
E) VK azalır, VL artar
C) VK = VN > VL = VM D) VL= VM > VK = VN
E) VN = VM > VL= VK
5. C1 ve C2 sığalı kondansatörler paralel bağlanınca

d1 d2 eşdeğer sığa 54 µF, seri bağlanınca 12 µF oluyor.
2. K den serbest bırakılan yüklü
tanecik diğer levhada en çok Buna göre, C1/C2 kaç olabilir?
K
x kadar yol alıyor.
q X
x in artması için aşağıdaki-

lerden hangisi yapılabilir?
+ - - +
A) 1 B) 1/2 C) 2/3 D) 1/3 E) 1/4
V1 V2
A) q yükünü azaltma B) d1 i artırma
C) V1 i azaltma D) V2 yi azaltma
6. Özdeş dirençler-
E) m kütlesini azaltma le kurulu devrede
L noktasından 8A i
akım geçtiğine gö- K
re, K den kaç A akım 8A
geçer? L
3. Yüklü tanecik şekildeki gibi düşey + -

düzlemde dengededir. -
q m
+
Üretecin kutupları ters çevrilir-

se, taneciğin ivmesi kaç g olur?
A) 12 B) 9 C) 6 D) 5 E) 4
A) 4 B) 3 C) 2 D) 1 E) 1/2
1)C 2)D 3)C 4)A 5)B 6)E
96 Fizik
7. Şekildeki devrede kondan- 4µF 10. Şekildeki motor ε´
satörün yükü kaç µC dir? 6 kg lık bir cis-
mi sabit hızla 4s
8Ω
de 2m yukarıya
çıkardığına gö- + -
+ - re, ε´ kaç V dir? 3A
5A (g=10m/s2)
A) 15 B) 20 C) 80 D) 160 E) 200
A) 60 B) 30 C) 25 D) 20 E) 10
8. 2r yarıçaplı si-
lindirik direnç-
ten r yarıçaplı R 11. 60 Coulomb yüklü bir akü, sürekli 0,1A akım ve-
R´
kısım çıkarılı- rerek bir lambayı en çok kaç saat yakar?
yor.

Çıkarılan kısmın dirençi R ise, geriye kalanın di-
renci R´ kaç R olur?
1 1 1
A) 2 B) 1 C) D) E)
2 4 6
R R 2R R R
A) B) C) D) E)
3 4 3 6 8
3Ω
12. Şekildeki devrede K L M
9. Şekildeki devrede özdeş lambalardan
ampermetre kaç A yı 6Ω
kaç tanesi ışık vere-
+ - - +
gösterir? r=0 bilir?
12V
+
-
3Ω ε ε
2Ω
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6
A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4
7)D 8)A 9)D 10)E 11)E 12)D
Fizik 97
4. K, L noktalarının
ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ-5 VKL potansiyel far- q
K L
q
kı kaç kq/d dir? d d d d
1. Yükleri qK = -3q, qL = +q K L
olan K,L elektroskopların

topuzları birbirine dokun-
durulursa α ve θ açıları α θ
nasıl değişir? 1 1 1
A) - B) - C) -1 D) 1 E)
3 2 2

α θ q
5. Üç q yükünün bağlı ol-
A) Azalır Artar
duğu ip gerilme kuvvet-
B) Artar Azalır leri T, ip boyları l ise, T   T
C) Azalır Değişmez sistemin toplam potan-
siyel enerjisi nedir?
D) Değişmez Artar 
q q
T
E) Azalır Azalır
2. Yüklü m1 ve m2 kütleli cisimler 2T 3T 4

iplerle dengede ise, m1/m2 ora-
m1
A) B) C) 2T D) 3T E)
  T
nı kaçtır?
m2
1 1 2 6. Şekildeki deşarj S
A) B) C) D) 1 E) 2 tüpünde n tane
4 2 3
elektron bir yöne,
2n tane hidrojen
iyonu zıt yöne t
sürede geçiyor.
+ -
S kesitinde olu-
3. O noktasının elektrik şan akım şiddeti
alanı E, potansiyel nedir? (Elektro-
V dir. nun yükü e dir)
K +q -q L
K,L deki yükler eşit O
miktarda hareketle
M ye getirilirse E ve
V nasıl değişir?
M
6ne 3ne 2ne ne ne

A) B) C) D) E)
t t t t 2t
C) E artar, V azalır D) E azalır, V artar
E) E azalır, V değişmez
1)C 2)B 3)E 4)A 5)D 6)B
98 Fizik
7. Şekildeki devrede K den i akı- A B 10. Özdeş lamba ve özdeş üreteçlerle kurulu
mı geçiyor. devrelerde toplam ışık şiddetleri II , III ve IIII ara-
R sındaki ilişki nedir? (riç=0)
K den 5i akım geçmesi için
AB arasına kaç R lik direnç
K
bağlanmalıdır? + -r=0
+ - + - + -
+ -
1 1 1
A) B) C) D) 4 E) 5
6 5 4
A) II = III > IIII B) IIII > III > II
C) IIII > II > III D) IIII = III = II
D) IIII = III > II
M
d
11. Şekildeki öz-
8. 3q yüklü K ve 3q yüklü L kon- deş lambalar
K K L
dansatörlerinden K nin yap- ışık vermekte-
rakları arası d den 2d ye çı-
+
dirler. - -
karılırsa, L nin son yükü kaç
+
-
+
q olur? L Buna göre, N
d hangi lamba-
lar kesinlikle
eşit parlak-
lıktadır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
A) K ve L B) L ve M C) M ve N
D) K ve M D) L ve N
9. Özdeş lambalar ışık ver-

mektedirler.
M S
K 12. Özdeş lambalar ışık
K, L, M lambalarının par- + vermektedirler.
laklıkları PK, PL, PM arasın-
-
K
daki ilişki nedir? S kapatılırsa;
L L
I. K söner M
II. L ve M nin parlaklı-
ğı artar
+ -
III. M lambası söner
A) PL > PM > PK B) PK > PL > PM

C) PM > PL > PK D) PL > PK = PM
E) PK = PM > PL
D) I ve II E) I ve III
7)C 8)D 9)A 10)E 11)C 12)E
Fizik 99
4. Şekildeki devrede me- ε´=12V
ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ-6 kanik güç PM , ısı gücü r´=2Ω
Pısı ise; PM / Pısı oranı
+2q
kaçtır?
1. q´, 2q, 2q yükleri
sabitlenmiştir. P d
noktasına bıra- + -
ε=18V
kılan e elektro- e
q´ 600
nunun dengede
2d P 600
kalması için q´ ne
olmalıdır?
d
A) 4 B) 3 C) 2 D) 1 E) 1/3
+2q
A) -2q B) 2q C) 4q D) 6q E) 8q
5. Sürtünmesiz yalıt-
Yatay
kan yatay düzlem-
de serbest bırakı-
lan K, L, M yüklü
küreler dengede K L M
2. Sığaları C, 2C olan kürele- ise, yük cinsleri
re eşit miktar yük verilirse, ne olabilir?
yüzey potansiyelleri oranı C 2C
V1/V2 kaç olur? V1 V2
K L M
A) 4 B) 2 C) 1 D) 1/2 E) 1/4
A) + - +
B) + - -
C) - + +
D) + + +
3. Özdeş direnç E) - - -
K L
ve özdeş lam-
balarla kuru- i
lu devrede M
lambaların
parlaklıkları K
PK, PL, PM ara- 6. İç dirençsiz özdeş
sındaki ilişki üreteçlerle özdeş K,
nedir? L lambaları ile kuru- L
lu düzenekte S anah-
tarı kapatılırsa, aşa-
ğıdakilerden hangisi + - - +
doğru olur? S
A) PK = PM < PL B) PL = PM < PK
D) PK < PL = PM D) PM < PK = PL A) K nin parlaklığı değişmez

B) L nin parlaklığı artar
E) PK = PL = PM
C) K nin parlaklığı artar
D) L den geçen akım yönü değişir
E) Devrenin gücü değişmez
1)E 2)B 3)A 4)C 5)A 6)B
100 Fizik
7. Özdeş üreteçli devrede + - - + + - 1 10. Şekildeki devrede 3R R
hangi anahtar kapatı- direncinden kaç A
lırsa lamba en parlak akım geçer?
olur? + - + - 2
4R
3R
+ - - + 3
3A
+ - 4
+ -
6A
- +
A) 1,5 B) 2 C) 2,5 D) 4 E) 4,5

A) Yalnız 1 B) Yalnız 2
C) Yalnız 3 D) 1 veya 4
E) 2 veya 4
11. Şekildeki devre- K r=0 + - ε1=25V

-
de K noktasının ε2=5V
potansiyeli kaç V
+
r=0
8. Özdeş lambalarla ve di- dir? ε´=10V
r1=2Ω 3Ω
yotlarla kurulu devrede
üreteç ters çevrilirse;
I. Toplam ışık şiddeti değiş-

mez
II. Işık veren lamba sayısı
artar + -
III. Üreteçten geçen akım A) 12 B) -12 C) 14 D) -14 E) -16
değişmez
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II 12. Bir direncin güç - potan- P(Watt)

siyel fark grafiği verilmiş-
D) I ve III E) II ve III tir.
4,5
Bu dirence 4 Volt geri-

lim uygulanırsa kaç A
K akım geçer?
9. Özdeş lambalardan L
0 3 V(V)
hangisinin parlaklığı
en büyüktür? M
+ -
A) 8 B) 6 C) 4 D) 2 E) 1
A) K B) L C) M

D) N ve M E) K ve L
7)B 8)D 9)B 10)A 11)C 12)D
Fizik 101
4. Yüklü içi boş iletken
ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ-7 kürenin K noktasının
potansiyeli V ise, L ve
O K
X Y
M ninki nedir? r r
L
r
M
1. Özdeş ve nötr M
iletken X,Y kü-
relerine (-) yüklü
cisim yaklaştı-
rınca birbirinden
ayrılıyor.
Nötr
Önce X,M ye A) VL : V⁄ B) VL: 2V C) VL: V D) VL: 2V E) VL: V
2
dışından doku- VM: 2V⁄ VM:3V⁄ VM:2V⁄ VM: V VM: V
nup ayrılıyor, sonra Y, M ye içten dokunup ayrı- 3 2 3
lırken X,Y ve M nin dışı ne cins yüklü olur?
X Y M 5. Bir elektron sabit hızla

K den L ye W1, L den M
A) - o + ye W2 ve M den N ye W3
B) + o - işleri yapılarak götürü-
lürse, aşağıdakilerden N
C) - - + hangisi doğru olur?
L
D) o + -
E) o o + M
+ -
2. Düşey düzlem-
de paralel lev- 1
halardan fırlatı- 2
+
lan yüklü tane- - P

3 A) W2 > W1 >W3 B) W3 > W1 > W2
cik P den sonra
hangi yolu iz- C) W1 = W2 > W3 D) W2 > W1 = W3
ler? (Yerçekimi
vardır) E) W1 = W2 = W3
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) Yalnız 3
D) 1 veya 2 E) 2 veya 3
6. Boş, özdeş kondan-
satörlerle kurulu
devrede S kapatılır-
sa kaç kondansatör
S
yüklenmez?
3. 9q yükünün O daki
elektrik alanı E ise,
+
0 noktasının bileşke -
elektrik alanı kaç E
dir?
A) 4 B) 2 C) 2 2 D) 2 E) 1 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
1)B 2)C 3)D 4)C 5)C 6)B
102 Fizik
7. Bir direncin I - V grafiği I 10. Direnci 22Ω olan 220V ile
verildiğine göre, diren- çalışan ütünün 380V ile R
cin değeri 1 ve 2 de nasıl çalışması için seri bir R
değişir? direnci bağlanıyor. 380V
1 2
V Buna göre, R kaç Ω dur?

1 2
A) Azalıyor Artıyor A) 18 B) 16 C) 14 D) 11 E) 6
B) Azalıyor Değişmiyor
C) Değişmiyor Azalıyor
D) Artıyor Azalıyor
E) Artıyor Değişmiyor
ε´=14V
11. Şekildeki moto-
8. Özdeş K, L, M üre- K L M run mekanik gücü r´
teçlerinden K den i + - - + + - 56Watt ise, r´ kaç
akımı geçtiğine gö-
Ω dur?
re, R den kaç i ge- + - r=0
çer?
ε=30V
R
A) 12 B) 8 C) 4 D) 2 E) 1
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1/3
K L N
V
9. Şekildeki devrede volt- + - - + + -
12. İç dirençsiz özdeş
metre 24V gösterdiği-
+ - - + üreteçlerle kurulu
ne göre ε1 kaç V dir?
devrede R direncinin
(riç=0) 2Ω
ε1 ε =10V
2
gücü P dir. R
4Ω Yalnız K ters çevrilince P1, yalnız L ters çevrilin-

ce P2 ise, P1/P2 oranı kaçtır?
A) 46 B) 44 C) 34 D) 24 E) 14
1 1 1 1 1
A) B) C) D) E)
2 3 9 10 16
7)B 8)C 9)A 10)B 11)C 12)C
Fizik 103
4. K deki q yükünü L ye +q d L d +q
ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ-8 götürmek için yapıla-

cak iş kaç kq2/d dir?
(ÇÖZÜMLÜ) 2d 2d
1. Şekildeki levhalar arasın- K

+q
da kadar elektrik alanı
VO
içinde q yüklü tanecik Vo
hızı ile fırlatınca levhalar
arasında t süre hareket 3
ediyor. A) 1 B) C) 2 D) 5/2 E) 3
2
L
t süresi; Vo, , q, L nice-
liklerinden hangilerine
bağlıdır?
(Cisim levhalara çarpmıyor)
q
5. O noktasından dönebilen çu-
buğun uçlarına +q, -q yükleri r
A)V0 ve B) ve q C) V0 ve L sabitleniyor ve şekildeki E E O

elektrik alanından serbest bı- r
D) q ve L E) V0, ve L rakılıyor.
-q
Yüklü cisimlerin en büyük

toplam kinetik enerjisi ne- + -
dir? (Çubuk kütlesi ve yerçe-
kimi önemsizdir)
2. K kondansatörünün die- ε
K L
lektrik sabiti 2ε iken K nin
sığası CK , yükü qK , potan- 2ε
siyel farkı VK ; L kondansa- A) Eq B) 2Eq C) Eqr D) 2Eqr
törünün sığası CL yükü qL + -
dir. V E) Eq/r
K nin dielektrik sabiti ε

yapılırsa, aşağıdakiler-
den hangisi değişmez?
K
6. K noktasından 1A akım
A) CK B) qK C) VK D) CL E) qL geçiyor.
Saniyede K den deçen + -

elektron sayısı nedir?
(qe=1,6.10-19C)
3. İletken, nötr içi boş L küresi içine

+q yükü iple asılınca L nin iç yüzey
yükü q1 , dış yükü q2 dir.
K L
q1/q2 kaç olabilir? A) 65.1018 B) 6,25.1018 C) 5,6.1018
D) 4,8.1018 E) 3,2.1018
3 3 1
A) B) - C) 1 D) -1 E) -
2 2 2
1)C 2)D 3)D 4)A 5)D 6)B
104 Fizik
7. Özdeş dirençlerle ku- 10. Şekildeki öz- V
rulu düzenekte x diren- deş dirençli
cinin birim zamanda devrede yal-
harcanan enerjisi E dir. nız 1 anahtar
kapalı iken 2
Devrenin tamamın da x voltmetre V1,
birim zamanda harca- yalnız 2 kapalı - +
E r=0
nan enerji nedir? + - r=0 iken V2 değe-
rini göster-
diğine göre,
V1/V2 kaçtır?
A) 11 B) 22/3 C) 33/2 D) 44/3 E) 66/5
5 4 3 2
A) B) C) D) 1 E)
3 3 2 3
8. Şekildeki devrede mo- ε´ r´
tor dönmesi engelle-

nince 3i, çalışınca ise
i kadar akım geçtiğine
göre, ε´/ε kaçtır? + -
11. Şekildeki devrede + - - +
ε r
K L
hiçbir dirençten akım
geçmediğine göre, + -
εK, εL, εM, εN arasında- M
ki ilişki ne olabilir?
+ -
N
3 2 1 1 1
A) B) C) D) E)
4 3 2 3 4
A) εL > εK > εM > εN B) εK > εN > εL > εM
B) εK > εL > εM > εN D) εK > εL = εM > εN
E) εK > εL = εM = εN
9. Özdeş dirençli devrede

1
anahtar 1 konumunda iken
üreteçten i1,2 konumda iken + -r=0
2
i2 akımı geçiyor.
12. Özdeş üreteç ve K L
+
Buna göre, i1 ⁄ i2 kaçtır? özdeş lambalarla - -

kurulu devrede
K,L noktasından
geçen akım şid-
detleri oranı iK / iL
kaçtır?
5 4 2 3
A) B) C) 1 D) E)
3 3 3 4
3 2 1 1 1
A) B) C) D) E)
4 3 2 3 6
7)C 8)B 9)E 10)A 11)E 12)B
Fizik 105
4. W = VKL . q idi
ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ-8
= (VL-VK) q
ÇÖZÜMLERİ
 q q q q 
= k + k − (k + k ) q
 d d 2d 2d 
L
1. t = V idi dolayısı ile L ve Vo a bağlıdır.
0
q2
W= k olur, yani 1 kq2/d dir.
d

Cevap C Cevap A

Eq
2. K nin sığası; 5. x yüküne Eq kuvveti çeyrek x
çember boyunca etkir:
A A
CK = 2ε iken ε olacağı için değişir. CK değişirse r r
d d
Ceş değişir, Ceş değişirse qToplam değişir, seri devre- iş = Kuvvet × yol Eq
Y
de qT = qK = qL olduğundan qK,qL de değişir.
WX= Eq.r olur
A
CL =εL. ifadesinde L nin ε, A ve d değerleri değiş-
d Aynı iş Y cismine de yapılır:
mediği için CL değişmez.
WY= Eqr
Cevap D Toplam yapılan iş 2Eqr olur.

Cevap D
6. q = i.t idi
3. K den çıkan herbir elek- q = 1.1 = 1C olur.

trik alan çizgisi L nin iç +
-
+- +
yüzüne girer, yani K de- -
q = n.qe
ki yük kadar L nin iç yü- -+
+- K
zünde - yük vardır, bu 1 = n.1,6.10-19
- yükler dış yüzeyden +-
-
+
geldiği için de dış yüzey -
L + n = 6,25.1018 bulunur.
(+) yükle yüklenir.
Sonuçta L nin iç yüzün-

de -q, dışında +q yük
Cevap B
olur ve q1/q2 = -1 olur.

Cevap D
106 Fizik
7. A-B arası potansi- 3i 10. 1 anahtarı kapatılırsa altındaki iki direnç kısa devre
yel fark eşit oldu- olur, bir direnç kalır, akım
ğundan 2 dirençten
3i, 3 dirençten 2i, e
i1= olur.
bir dirençten 6i ge- A B R
6i
çer:
Yalnız 2 kapalı olursa
E = (2i2).R.t = 4i2 Rt
olur. 2i
2R.R
V
+ - Reş= +R
3R
5R
= olur.
Toplam enerji ise, üstten itibaren: 3 i2 + -
Akım ise
= (3i2).R.t x 2 + (6i)2.R.t + (2i)2.R.t x3
ET = 66i2Rt olur.
ε 3ε
i2 = = olur.
5R / 3 5R
E 4i2Rt 2
= =
ET 66i2Rt 33
Voltmetre önce;
33 Cevap C e
ET = E olur. V1 = i1.R = .R = ε ve sonra
2 R
8. Engelli iken; ε = 3i(r + r´) 3ε 3ε

V2 = i2.R = .R = olur, buradan
5R 5
çalışırken; ε - ε´ = i(r + r´)
3ε 5
V1 / V2 = ε / = bulunur.
5 3
ε
= 3 olur.
ε − ε′ Cevap A
ε′ 2 11. Akım geçmediğine göre üst bölmede;

2ε = 3ε´ ve = olur.
ε 3
εK - (εL +εM) = 0 εK = εL + εM ve alt bölmede,
Cevap B
εM - εN = 0 , εM = εN olur
bu sonuca en uygun cevap E şıkkı olur.
9. 1 konumunda 2R ve2R paralel olup Reş1 = R olup
Cevap E
e
i1 = olur.
R
3i 3i
Anahtar 2 konumuna getirilince üç direnç birbirine 12. Özdeş üreteçler
seri, biri onlara paralel olur: 3i üretse özdeş 2i 2i 2i
+
paralel üç di-
- -
rençten eşit ve 2i
3R.R 3 geçer.
Reş2 = = R
3R + R 4
e
i2 = olur ki;
3R / 4 2
iK / iL = 2i / 3i = bulunur
3
i1 ε/R 3
= = Cevap B
i2 4ε / 3R 4 bulunur.
Cevap E

Fizik 107
MIKNATISLAR
ADIM
DOĞAL MIKNATIS
Demir,nikel,kobalt gibi maddeleri çeken de-

mirin özel bir bileşiğine mıknatıs denir.
Mıknatısın çekme
özelliği uçlarda daha
Magnetizma kuvvetlidir bu uçlara ku-

tup denir.Biri N diğeri S
dir.
Aynı kutuplar
birbirini iter, zıt ku-
tuplar çeker.Çek-
me kuvveti, mık-
natısın büyüklüğü
MIKNATISLAR ile doğru, aradaki
uzaklık ile ters
Konunun Ana Başlıkları orantılıdır.
Mıknatıs bölünürse, bölünen parçalar yine

► Doğal Mıknatıs mıknatıstır.
► İletkenlerde Manyetik Alan Mıknatısın N

kutbundan çıkıp
► Magnetik Kuvvet S den giren mag-
netik alan çizgileri
► İndüksiyon Emk vardır.Demir tozu
serpilirse bu hatlar
gözlenebilir.
► Magnetik Akı
► Alternatif Akım
Magnetik alan çiz-
► Transformatörler gilerini iyi geçirmeyen
maddelere diyamagne-
► Elektroliz tik maddeler denir.
Magnetik alan çizgilerini az geçiren maddele-

re paramagnetik maddeler denir.
108 Fizik
MIKNATISLAR
Magnetik alan çizgilerini çok iyi geçiren mad- ►Bir mıknatıs demir çubuğa yaklaştırılırsa
delere ferromagnetik maddeler denir.Demir, çe- demir çubuk geçici olarak mıknatıs olur ve de-
lik ferromagnetiktir. miri daima çeker.
Magnetik alan şiddeti (B)
B = µH
B: Magnetik alan şiddeti (N/m.A, Tesla)

µ: Manyetik geçirgenlik (Wb/m.A) ► Bir demire bir mıknatıs tek yönlü olarak
sürtülürse demir mıknatıslanır.
H: Mıknatıslayıcı alan (A/m)
► Bir demire bir mıknatıs yapıştırılırsa demir
mıknatıslanır.
Dünya' nın Magnetik Alanı
Dünya' nın içinde bü-

yük bir mıknatıs var gibi
Dünya'nın çevresinde
magnetik alan çizgileri
vardır. Magnetik alanın
sebebi yer kabuğu ile
çekirdeğin farklı hızla
dönmelerinden dolayı
ADIM PEKİŞTİRME
sürtünmeleridir.
ÖRNEK 1
Coğrafi Kuzey ile
magnetik alan yönü ara- K, L, M, P cisimleri iplerle şekildeki gibi dengede
sındaki α açısına sapma ise, hangileri kesinlikle mıknatıstır?
açısı denir.
K L M P
Ağırlık merke-
zinden asılan bir Çözüm
mıknatıs, bulundu-
ğu yerin magnetik 
B Aynı kutuplar birbirini iteceği için, K,L birbirini itti-
alanına paralel hale
ğinden kutuplu cisimdirler dolayısı ile K,L mıknatıstır.
gelerek eğilir.Kuzey
M ile P den biri mıknatıs biri demir olabilir, yani hangisi-
kutupta N tarafı, gü-
nin mıknatıs olduğu belli değildir.
ney kutupta S tarafı
eğilir.
Dolayısı ile K, L kesin mıknatıstır.
ÖRNEK 2
Yerini magnetik alanı Byer ise yatay bileşeni X, Y, Z mıknatısları, sabitlenip etrafına demir toz-
ByerCosθ olur.θ eğilme açısıdır. ları serpilince, görünüm şekildeki gibi oluyor.
X Y Z
Fizik 109
MIKNATISLAR
M kutbu S ise K, L, P hangi kutuplardır?
ÖRNEK 4
Çözüm
Şekildeki mıknatı-
M,S ise P de N olur. sın, maknatıslayıcı alanı N
10-3 Amper/metre ise, alan
şiddeti kaç N/ m.A dır?
X Y Z (µboşluk= 1 Wb/m.A)
N S N S S N
Çözüm
Buna göre aynı kutupların çizgileri birbirini kesme-
yeceği, zıt kutupların çizgileride birbirine kavuşacağı B=µH = 1.10-3 =10-3 N/m.A olur.
için kutuplar yukarıdaki gibi olur: K:N, L:N ,P:N olur.
Pusulanın
ÖRNEK 5 N
yönü
Kuzey
Sapma açısı 10o olup, bir

uçak pusulanın N kutbu yö-
ÖRNEK 3 nünde 500km uçuyor. 500 km
100
X Uçak kuzey kutup doğ-
rultusundan kaç km uzak-
Paralel magnetik
laşmıştır? (Sin10 @ 0,16)
alan içine konulan
Y
X,Y,Z maddeleri için-
den, magnetik alan
çizgileri şekildeki gi-
bi geçtiğine göre bu Çözüm
maddeler magnetik
geçirgenliklerine göre
ne olabilirler?
x= 500.sin10
Z x= 500.0,16
x= 80 km olur.
Çözüm
ÖRNEK 6
X etkilenmemiş, Y nin içinden geçmek istemiyor, Z
den ise güçli bir şekilde geçiyorlar öyleyse; Kuzey yarım kürede bir A kentinde bir
mıknatıs 60o eğilerek kuzeyi gösteriyor. 2.10-5
X: Paramagnetik,
A kentinde yerin magnetik alanı
Y: Diamagnetik, 600
2.10-5 T ise, burada magnetik alan şid-
Z: Ferromagnetik olabilir. detinin yatay bileşeni nedir? (Cos60=0.5) Bx
Çözüm
BX = Byer.Cos60
= 2.10-5.0.5
= 10-5 T bulunur.
110 Fizik
MIKNATISLAR
ÖRNEK 7
T1=10N
Şekildeki ip gerilme kuvvetleri ve
S 1. X, Y, Z cisimleri şe-
G1 ağırlığı verildiğine göre, iki mıkna- G1=6N
tıs birbirini kaç N ile iteler? kildeki I ve II konum-
N
larında dengede ise,
X Z
T2=8N hangi cisimler kesin-
likle mıknatıstır?
N
S Y
X
Çözüm
I II
Üstteki mıknatısın dengeyi yazalım: T1
F+T1=G1+T2 ve alttakinden
A) Yalnız X B) Yalnız Y C) X ve Z
F
T2=F+G2, bu ikisinden G1
T2
D) Y ve Z E) X,Y ve Z
T1=G1+G2 olur. T2
10=6+G2
2. Sürtünmesiz ortamda serbest bırakılan K, L, M
mıknatısları şekildeki gibi dengede kaldıklarına
G2=4N olur.
G2 ve C, N kutbu olduğuna göre A, B, D ne kutbu-
dur?
T2=F+G2 K L M
A B C D
8=F+4
F=4N olur
◄► Not: En üstteki ip gerilme kuvveti yalnız A B D

cisimlerin ağırlığına eşittir, magnetik kuvvet-
ten etkilenmez. A) N N N
B) N S N
C) N N S
D) S S N
ÖRNEK 8 E) S S S
Şekildeki sürtünmesiz ortamda mıknatıslar bir-

birini F ile çektiklerine ve düzenek dengede ise, demir
T1 , T2 , F arasındaki ilişki nedir? 3. Demir bir çubuk ortasına bir N X Z
mıknatıs yaklaşınca sol ucu N
m 2m kutbu olmuştur.
T1 T2
Y
Buna göre; X, Z, Y hangi ku-
Mıknatıs
tuplardır?
Çözüm X Y Z
A) S N N
Dengeler gösterilirse T1 = F = T2 olduğu görülür.
B) N S N
C) S N S
T1
F
T2 D) N N N
E) N S S
1) C 2) D 3) A
Fizik 111
MIKNATISLAR
S
4. Mıknatısın et- L 7. İki mıknatıs denge-
rafında orta- de iken α açısı bi-
N
sından dönen K raz azaltılırsa;
M
mıknatıslar şe-
N
N S
kildeki konum-
α
S
dan serbest bı-
rakılınca han-
gileri döner?
P I. Mıknatıslar arası uzaklık artar
II. Mıknatısların birbirine uyguladığı kuvvet artar
III. Alttaki mıknatısın tepki kuvveti azalır

A) Yalnız K B) Yalnız P C) K ve L
D) L ve M E) P ve M A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I,II ve III
Kuzey 8. Aşağıdaki durumlardan hangisi kesinlikle den-

gede kalamaz?
5. Magnetik kuzeye doğru hareket
eden bir uçak kuzeyden 60km uzak-
laştığına göre, uçak kaç km uçmuş- A) N S
B) S C) N
tur? (sinα = 0,15)
S N
N S
D) N E) S
S N
A) 100 B) 200 C) 300 D) 400 E) 800 N S N N
9. Özdeş K,L mık- K

natısları sabit, M
N
ise tam ortasın-
6. Yerin magnetik alanın ya- S dan dönecek şe- L M
tay bileşeni 2.10-4 N/m.A kilde tutuluyor. +x
N S
olduğu bir yerde bir mıkta-
N S
nıs tam ortasından asılınca 370 M serbest bıra-
şekildeki gibi dengede ise kılırsa, denge
yerin magnetik alanı nedir? durumu nasıl
olur?
A) B) C)
A) 2,5.10-4 B) 2.10-4 C) 1,5.10-4
D) 1.10-4 E) 0,5.10-4
D) E)
4)C 5)D 6)A 7)D 8)D 9)E
112 Fizik
MAGNETİK ALAN
ADIM Şekildeki i akımı

etrafında oluşan B ler
gösterilmiştir.
İLETKENLERDE MAGNETİK ALAN

i akımı taşıyan tel
a. Akım taşıyan sayfa düzleminde ise
sonsuz uzun tel sağ el kuralına göre
telin sağında B ler
içedoğru ve telden
Akım geçen telin uzaklaştıkça azalı-
etrafında halkalar yor, telin solundan
şeklinde magnetik dışa doğru uzaklaş-
alan oluşur. tıkca azalıyor şeklin-
dedir.
Magnetik alanın 
B
yönü; sağ elin baş
parmağı i yi göste-
rirse dört parmak B
magnetik alanın yö- b: Halka merkezinde oluşan magnetik
nünü gösterir. alan
Halkanın merke-
zinde ve halka düzle-
i mine dik bir B oluşur.
Şiddeti: B = 2K Yönü: Sağ elin
d
dört parmağı i yi gös-
terirse, baş parmak
K: Magnetik alan sabiti (10-7N/A2) ®
B yi gösterir.
i: Akım şiddeti (A)
d: Uzaklık (m)
i
Şiddeti: B = 2Kp
r
Magnetik alan vektö-

rel bir büyüklüktür.
c: Selenoidin (Elektromıknatıs) Magnetik

Sayfa iki boyutlu olduğundan üçüncü boyutu
Alanı
göstermek için aşağıdaki şekiller kullanılır:
i = Sayfaya dik içe doğru akım Silindirik akım taşıyan teller şekildeki gibi
magnetik alan oluşturur.
i = Sayfaya dik dışa doğru akım
Yönü: Halkanınki ile aynıdır.
B: İçe doğru magnetik alan
F: İçe doğru kuvvet ...
Fizik 113
MAGNETİK ALAN
Şiddeti: ÖRNEK 2
4KpiN K noktasının bileş-

3A 4A
B= ke magnetik alanı kaç
L
N/mA olur?
K
(K=10-7 N/A2)
1m 1m

N: Sarım sayısı
L: Sargının uzunluğu
N/L: Birim uzunluğu sarım sayısı Çözüm
Selenoid mıknatıs gibi davranır. Sağ el kuralına göre iki telin de magnetik alan yönü
K de dışa doğrudur.
3A lık akımın; 4A lık akımın
3
B1 = 2K = 6K
1
4
B2 = 2K = 4K
d: Toroidin magnetik alanı 2
BK = B1 + B2 = 6K + 4K = 10K = 10.10-7 = 10-6 N/mA
Selenoidin simit
haline getirilmesi ile
oluşur. Simitin için- ÖRNEK 3
den geçen magne-
tik alan selenoidinki
ile aynı şekilde bu- i akımı taşıyan sonsuz i
lunur, şiddeti; uzun tel l konumunda iken
K noktasının magnetik ala-
nı B dir.
B= 4KπiN/L = 4KπiN/2πr Tel ll konumuna dön-
dürülürse K noktasının K
i magnetik alanı kaç B
B = 2K N
r olur?
(sin37 = 0,6 ; cos37 = 0,8)
olur.
Çözüm
ADIM PEKİŞTİRME
Önce; i
i
ÖRNEK 1 B = 2K
d
yazılır.
K, L noktalarının mag-
netik alan şiddetleri oranı i K
BK/BL kaçtır? Sonra;
K
L
3d 4d
i
Çözüm B´ = 2K
a
i
a 4 4
i i cos37 = = ve a = d
BK = 2K ve BL = 2K d 5 5
3d 4d
i 5 i
B´ = 2K = ⋅ 2K
4 4 d a
2Ki d
5 B´
BK 4
= 3d = d
BL Ki 3
bulunur. 5
2d B´ = ×B olur.
4
114 Fizik
MAGNETİK ALAN
ÖRNEK 4 ÖRNEK 6
K noktasının bileşke O noktasının magnetik

3i
magnetik alanı kaç Ki/d alanı kaç Kπi / r dir? O 3i
8i
dir? K r
d d
Çözüm
Çözüm
B1
Yarım halkada, merkezde magnetik alan tam halka-
8 i nin magnetik alanı nınkinin yarısıdır:
3i
B 1;
8i
K 2Kπ3i Kπi
B0 = ( )/2=3
d d r r
8i 8Ki
B1= 2K = ◄►Not: θ açılı yayıın O daki magnetik alanı
2d d
3i ninki sayfadan içe doğru olup B1 e diktir;
i i
2Kπi θ θ
r
B0 = .( ) ile bulunur. r
3i 6Ki r 360 O
B2 = 2K =
d d
◄► Not: Direnci ihmal

2 2 K 2i2 K 2i2 edilmeyen halkada akımlar
BK = B + B2
1 = 64 2 + 36 2 hangi oranda bölünürse i1 O
d d
bölünsün
I
BO = 0 olur. I i2
BK = 10. Ki olur.
d
ÖRNEK 5
ÖRNEK 7
i akımnı taşıyan halkanın 6i
O daki magnetik alan şiddeti B P anahtarı kapa-

i S + -
ise, O noktasının bileşke mag- tılırsa iple asılı mık-
netik alanı kaç B olur? r 2r natıslar hangi yön-
O N S S N
de hareket eder?
Çözüm
i akımının magnetik alanı (sağ el kuralı ile ) içe doğ-

ru; Çözüm
B1 = 2Kπi / r = B Çivide kutuplar + -

şekildeki gibi olup
6i akımının ki dışa doğru; mıknatısların biri iti- S S
lir, diğeri çekilir.
S N
B2 = 2K.π.6i / 3r = 4Kπ / r
= - 2B

B0 = B1 + B2 = B + (-2B) = -B olur.
Fizik 115
MAGNETİK ALAN
3. Halka merkezinde mag- 2i
ÖRNEK 8 netik alan sıfır ise, hal- I
kadan geçen akım kaç i

i olmalıdır? r
Şekildeki toroidin için- (π = 3 alınacak)
deki magnetik alanı nedir? r
600
(r=10cm, K=10-7N/A2)
r
6A
Çözüm 1 1 2 3 4
A) B) C) D) E)
3 2 3 4 5
B = 2K i .N formülünde yarıçap dikkat edilirse:
r
r 3
r+ = r = 15cm = 0,15m olur ve sarım 4. Yarım hal-
2 2 sayısı 8 dir; kanın O da-
ki magnetik
B = 2.10-7 6 .8 = 6,4.10-5 N/mA bulunur. alanı B ise, O
0,15 O noktası- i 2r r i
nın bileşke i
magnetik
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ alanı nedir?
10cm
1. Magnetik alanın sıfır
olduğu yerin K teline
uzaklığı kaç cm dir? A) -6B B) 6B C) -5B D) -4B E) 3B
3i 2i
K L
5. Şekildeki elektro- i i 2L
mıknatısın mer-
kezinin magne-
tik alan şiddeti 2i
A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 8 kaç Kπi/L dir? L
A) 40 B) 24 C) 20 D) 16 E) 8
i
2. i akımı taşıyan sayfa 1 2
düzlemine dik ilet- 6. Sarım sayısı N, kesiti S,
kenlerin O noktasın- 3 yarıçapı r olan toroidde
daki magnetik alan i akım şiddeti i, mag- i
yönü nedir? 5 4 netik alan sabiti K ise, r
oluşan magnetik alan
aşağıdakilerden hangi-
sine bağlı değildir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
A) N B) S C) r D) i E) K
1)D 2)D 3)A 4)C 5)E 6)B
116 Fizik
MAGNETİK ALAN
7. O noktasının bileşke mag-
ADIM
netik alanı kaç Ki/a dır? 4i
a
i
MAGNETİK KUVVET
i a
a
O
a. Tele etkiyen kuvvet
A) 8 B) 6 C) 4 D) 3 E) 2
i i
8. Y den geçen akımın
yönü ters çevrilirse M
K L
K,L,M noktalarının d d d d
magnetik alan büyük-
lükleri nasıl değişir?
X Y
Magnetik alan içinde i akımı taşıyan tele F

gibi bir kuvvet etki eder.
Kuvvetin Yönü: Sağ elin baş parmağı i akım

K L M yönünü, dört parmak B nin yönünü gösterirse
avuç içi F nin yönünü gösterir.
A) Azalır Artar Azalır
B) Artar Azalır Artar Şiddeti: F = B.i.
C) Artar Artar Azalır
D) Artar Azalır Azalır F: Magnetik kuvvet (N)
E) Değişmez Artar Değişmez B: Dış ortamın magnetik
alanı (N/mA)
i: Akım şiddeti (A)
: Telin B içindeki uzunluğu(m)
9. K noktasının mag-
i1
netik alanı sıfır ise
K L Tel ile B arası açıα ise
L, M, N noktaları-
nın magnetik alan F = B.i..sinα olur.
M N
ları BL, BM, BN bü-
yüklükleri arasın- B ile tel paralel ise
daki ilişki nedir? tellere kuvvet etki et-
i2
mez.
A) BM > BL > BN B) BN > BM > BL
C) BN > BL > BM D) BM > BL = BN
E) BM = BN > BL Akım taşıyan paralel tel-

ler birbirlerini
F = 2Ki1i2/d
7) C 8) A 9) B
Fizik 117
MAGNETİK ALAN
kuvveti ile çeker- ®

ler, akım yönleri ters B ye paralel hız- 
B
ise iterler: lı yüklere kuvvet etki
etmez.
B de, içinden i
geçen çerçeve dö-
ner. KP kesimine etki Düzgün B
eden kuvvet içe, RS içinde tanecik
kesimine ise dışa çember çizer.
doğrudur, bundan
dolayı moment olu-
şur.
Fmag= Fmer
b: Yüke etki eden kuvvet mV 2

BqV =
r
Magnetik alana mV = P = B.q.r

dik giren yüklü tane-
ciğe de kuvvet etki P : Taneciğin momentumu
eder.Bu kuvvetin et-
kisi ile cisim çember
V
yayı veya çember Dairesel hareketten ω =
çizer. r
m 2π Bq
Açısal hız, ω = ve =
Bq T m
m
Periyot, T = 2π
Bq
Kuvvetin yönü:
Periyodun V ile r ye bağlı olmadığı görülür.
Sağ elin başparmağı (+) yükün hareket yönünü
(yük - ise ters), dört parmak B nin yönünü gös-
terirse avuç içi F yi gösterir
ADIM PEKİŞTİRME
Şiddeti: F = B.q.V.
q: Yük, (C)
V = Taneciğin hızı (m/s) ÖRNEK 1

B ile V arası açı α ise;
B içinde K, L, M
F=BqV.Sinα olur. tellerine etki eden
magnetik kuvvetler
arasındaki ilişki ne-
dir?
118 Fizik
MAGNETİK ALAN
Çözüm Çözüm
i1 ve i3 akımlarının Y teli üzerindeki bileşke magnetik
K, L, M tellerinin B alan sıfır olmalıdır.
ye dik bileşenleri eşit
lK=lL.Sinα = lmSinθ,
i ve B de eşit i1 i
2K = 2K 3
a 2a
FK = FL = FM olur.
i3 = 2i1 olup i2 kıyaslanamaz.
ÖRNEK 2
4

ÖRNEK 5
i akımı taşıyan tel 1 yönün- B K
deki B nin içinde olduğuna gö- i
2 1 Sabit K telinin L kare te- i
re, tele etki eden kuvvet hangi L
line uyguladığı net kuvvet
yönde olur?
nedir? i
3 d
Çözüm
d d
Çözüm
Sağ elin baş parmağı i nin yönünü (dışa doğru), dört
parmak B nin yönünü gösterirse avuç içi 4 yönünü yani
Aynı yönlü akımlar birbirini
F nin yönünü gösterir.
çeker, zıt olanlar iter:
K
i
L
2K...
iid
F1 = = 2Ki2
d i
ÖRNEK 3 d
F1
d
F2
2K...
iid
F2 = = Ki2
B i K 2d
B magnetik alanında eşit boy-
lu i akımlı K, L, M tellerine etki
eden FK, FL, FM kuvvetleri arasın- L i Fnet = F1 - F2 = 2Ki2 - Ki2 = Ki2 bulunur.
i
daki ilişki nedir?
600 M
ÖRNEK 6
Çözüm K
i
Sayfaya dik i akımları

Üç telin de B ile arasındaki açı 90o dir, yani diktir.L taşıyan eşit boylu teller-
telinin 60o sinin bir önemi yoktur. den K ve L ye etki eden d d
bileşke kuvvetlerin oranı
F = Bil formülüne göre FK/FL kaçtır?
FK = FL = FM olur.
i i
L d
Çözüm
ÖRNEK 4 Kuvvetler şekildeki gibi gösterilmiştir.
F
X Y Z
X ve Z telleri sabit tutu- FK = F, FL = 3 F den

K 1200
lup Y teli serbest bırakılınca F
hareketsiz kaldığına göre i1, i1 i2 i3
i2, i3 arasındaki ilişki nedir? FK/FL = 1/ 3 olur.
d
a 2a
F
F F
600 L d
F
Fizik 119
MAGNETİK ALAN
ÖRNEK 7 ÖRNEK 9
B
Kütleleri ve yük miktar- Düzgün B içinde K elektronu r
B
ları eşit tanecikler düzgün ile L protonu r yarıçaplı çember-
de V1 ve V2 hızları ile sel yolda dolanıyorlar. K
şekildeki yörüngeyi çiz- r
diğine göre; V1 / V2 oranı V1 L
kaçtır? V2
Taneciklerin;
(Ağırlık ve sürtünme önemsiz) l. Momentumları

ll. Hızları
lll. Periyotları
Çözüm lV. Magnetik kuvvetleri

V1 hızlının yarıçapı 1, V2 hızlınınki 2 birimdir:
niceliklerinden hangilerinin büyüklüğü eşittir?
m.V1 = B.q.1 V1 1
= olur.
m.V2 = B.q.2 V2 2
Çözüm
Not : Taneciklerin periyotları oranı ise;
Momentum P = B.q.r idi, B eşit, q da elektron ve

m m proton için eşit, r ler de eşit. Öyleyse; P lerinin büyük-
T1 = 2π , T2 = 2π
B.q B.q lüğü eşittir.
Hızlar, P1 = P2 den
olup ; T1 ⁄ T2 = 1 dir.
me . ϑe = mP . ϑP de mP > me olduğu için
ϑe > ϑP dir, hızlar eşit değil.

ÖRNEK 8
Ye r ç e k i m s i z , m
Periyot T = 2π , m ler eşit olmadığından T
sürtünmesiz or- +q ϑ B.q
-
V d ler eşit değil.
tamda yüklü tane-
+
cik sapmadığına B
göre ϑ hızı nedir?
Kuvvet; F = B.q.V , B ve q eşit hızlar eşit olma-

dığı için F ler eşit değil.
Çözüm Eq

ϑ
Taneciğe etki eden net kuvvet sıfırdır:
E.q = B.q. ϑ Bqϑ
V V
= B. ϑ den ϑ = olur.
d B.d
120 Fizik
MAGNETİK ALAN
4. Eşit boylu ve sayfaya dik
ADIM PEKİŞTİRME TESTİ tellerden verilen akımlar ge

çiyor.
1. B magnetik alanda X, Y,
X telinin Y ye uyguladığı
Z iletkenlerine etki eden kuvvet F ise, Y ye etkiyen
kuvvetler FX, FY, FZ ara bileşke kuvvet kaç F dir?

A) FX < FY = FZ B) FY < FX = FZ
C) FX < FY < FZ D) FZ < FY < FX
A) 6 B) 5 C) 2 D) 2 E) 1
E) FX = FZ < FY
2. S anahtarı kapatılınca;
5. I akımlı sabit telin K,
I. X teli 1 yönünde sabit L, M halkalarına uygu
hızla hareket eder. ladığı kuvvetler FK, FL,
FM arasındaki ilişki ne
II. X teli 2 yönünde hızla dir?
nır.
III. X teli sabit ivmeli hare
ket eder.

A) FK > FL = FM B) FM > FL > FK
(Sürtünme yoktur, kabloların direnci önemsizdir.)
C) FL > FM > FK D) FK = FL = FM
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III
E) FL = FM > FK
D) II ve III E) Yalnız I
3. X, Y, Z dik koordinat 6. N-S mıknatıs kutupları ara-

larda i akımı +y yö sına fırlatılan elektron han
nünde, kuvvet +x yö gi yönde sapar?
nünde ise, B hangi
yöndedir?
A) Sayfadan içe B) Sayfadan dışa

A) +x B) +y C) +z D) –z E) –y C) 1 D) 2
E) 3
1)A 2)D 3)C 4)D 5)A 6)B
Fizik 121
MAGNETİK ALAN
7. B manyetik alanı içinde 10. Akım taşıyan tel ile aynı
şekildeki yörüngeleri çi düzlemde bir P protonu v hızı
zen qK=q ve qL=2q yüklü ile fırlatılırsa;
taneciklerin momentum I. 1 yönünde sapar.
ları oranı PK/PL kaçtır?
II. 2 yönünde sapar.
III. Cisim çember çizer.

1 (Sürtünme ve yerçekimi yoktur.)
A) 8 B) 4 C) 2 D) 1 E)
2

11.
8. B magnetik alanına dik olarak giren K, L tanecik
lerinin kinetik enerjileri, yükleri, yarıçapları eşit
olacak şekilde çember çizdiklerine göre, iki ci
sim için aşağıdakilerden hangisinin büyüklüğü
farklı olabilir?
A) Momentum B) Hız
C) Merkezcil ivme D) Yük işareti Eşit boylu paralel iletken teller, yalıtkan k, 2k, k yay
sabitli yaylar ile birbirine bağlanmıştır.
E) Kütle
Tellerden şekildeki akımlar geçerse denge duru
munda yaylarda oluşan kuvvetler FX, FY, FZ ara
sındaki ilişki ne olur? (Yayların normal boyu d dir.)
A) FX > FY > FZ B) FY > FX > FZ

C) FZ > FX > FY D) FZ > FY > FX
E) FY > FX = FZ
9. Düzgün B manyetik alanı

na şekildeki gibi giren ta
neciğin çizdiği yörüngenin
şekli ne olabilir? (Ağırlık
önemsizdir.)
12. B manyetik alanı içinde eşit periyotlu ve eşit
yüklü iki taneciğin hangi nicelikleri kesinlikle ay
A) Çember B) Doğru C) Parabol nıdır?
D) Elips E) Helis (sarmal yay) A) Hız büyüklüğü B) Yarıçap

C) Kütle D) Kinetik enerji
E) Manyetik kuvvet
7)D 8)D 9)E 10)A 11)A 12)C
122 Fizik
İNDÜKSİYON
ADIM
ADIM PEKİŞTİRME
İNDÜKSİYON EMK ve AKIMI
Bir iletken, magnetik alan çizgilerini kesecek ÖRNEK 1

şekilde hareket ettirilirse iletkenin uçları arasında
bir emk oluşur. B = 10–2 N/mA olan magnetik
Şiddeti:
alanda 10 cm boyundaki tel
ε=B.v.l kaç m/s hızla çekilirse ɛ = 1
volt olur?
ε: İndüksiyon emk, (V)
B: Magnetik alan şiddeti, (N/m.A)
v: Hız, (m/s)
l: Boy, (m)
Çözüm
Kutup yönleri:
KL iletkeni içinde (+) l = 10 cm = 0,1 m
yük düşünelim, iletken
e=B.v.l
v ile çekilince (+) yüke
(sağ el kuralına göre) 1 = 10–2 . v . 0,1
yukarı yönde kuvvet etki v = 1000 m/s
eder, dolayısı ile üst kı-
sımlar (+) ile alt kısımlar (–) ile yüklenmiş (iletken
kutuplanmış) olur.
Tel ile hız arası açı α ise

e = B.v.l.sinα olur.
e = B v . l . Sin0
e = 0 olur.
ÖRNEK 2
Aşağıdaki durumlarda
telin uçları arasında bir emk B magnetik alanda telle-
oluşmaz: rin uçları arasında olu-
şan emkler ɛ1, ɛ2, ɛ3 ara-
Çözüm
e1 = B . v . 2l
e2 = B . v . l
e3 = B . v . 2 l . sin30 = Bvl olup
İletken O noktasından w
e1 > e2 = e3 olur.
açısal hızı ile dönerse e,
ϑ
ε=B ., , ϑ = ω,
2
Bω,2
ε= olur.
2
Fizik 123
İNDÜKSİYON
ÖRNEK 3 Çözüm
e1 = Bwr2/2 ve e2 = Bw(2r)2/2
B içinde bir iletken şekil
ε1 Bωr2 /2 1
deki gibi çekildiğinde K, = = olur.
ε2 2
4Bωr /2 4
O, M noktalarının yük işa
retleri ne olur?
ÖRNEK 5
Şekildeki hareketleri ya

pan X, Y, Z iletkenlerinden
hangisinin uçları arasın
Çözüm
da emk oluşur?
OK kesiminin boyu lsin30° dan
l/2 olur ve tel yandaki gibi hare
ket ediyor düşünülür.
Sağ el kuralına göre (+) yükler
K de, (–) yükler M de toplanır
lar ama alt kısımlarında yine
yük bulunur.
Çözüm
, 3
+ , = , nin tam ortası sıfır üs X in uçları arasında oluşan
2 2
emk ler zıt yönlü iki üreteç
tü +, altı (–) olur ve seri bağlı gibi olduğundan
K: +, O: +, M: – olur. e = 0 olur.
Y magnetik alanı kesmediği
için e = 0
Z magnetik alanı az da olsa keser ve e oluşur.
Dolayısıyla yalnız Z de emk oluşur.
ÖRNEK 4
Magnetik alanda r, 2r
uzunluklu iletkenlerin
açısal hızları (w) eşit
ÖRNEK 6
olduğuna göre, emkler
O noktasından w ile dönen
oranı ɛ1/ɛ2 kaçtır?
iletkenin OM kısmında 2
volt emk oluştuğuna göre
ɛKM kaç volt olur?
124 Fizik
İNDÜKSİYON
Çözüm ADIM PEKİŞTİRME TESTİ
OM de eOM = Bwl2/2 = 2V
eKO = Bw4l2/2 = 8V olur. 1. B içinde bir iletken hangi
yönlerde hareket ederse iki
Ters bağlı mantığına gö ucu arasında emk oluşur?
re;
eKM = 8V – 2V = 6 volt olur.
A) Yalnız 1 B) Yalnız 4 C) 1 ve 3
NOT: İki tel aynı w ile döndüğü için teller arası açının D) 1, 2 ve 3 E) 2 ve 4
(burada 90°) önemi yoktur.
ÖRNEK 7
X halkası B olana gi

rerken, içindeyken ve
2. B ile aynı düzlemdeki tel
çıkarken halkadan han aşağıdaki hareketlerin han
gi yönde akım geçer? gisini yaparsa iki ucu ara
sında bir emk oluşur?
A) 1 yönünde öteleme
B) 2 yönünde öteleme
C) İçe doğru öteleme
Çözüm
D) Sayfa düzleminde dönme
İletken içinde (+) yük
E) 3 yönünde öteleme
düşünelim, iletken v ile
çekilirse (sağ el kuralına
göre) (+) yük yukarı ha
reket eder, akım da (+)
yükün hareket yönünde olduğundan akım şekildeki
gibi oluşur.
3. l boylu tel v hızı ile iletken
ler üzerinden çekilirken R
Çerçevenin ön kısmı ile arka
direncinden ne kadar akım
kısmı birbirine zıt yönde akım geçer?
oluşturmak istediği için, i = 0
olur.
Çerçeve çıkarken (+) Bv Bv,

A) B) C) Bvb
yük ok yönünde hare R R
ket ederek akımı şekil
deki gibi oluşturur. Bvb
D) E) Bvb2/R
R
(Aslında (–) yük olan
elektronlar hareket eder ama (+) yükten akım bul
mak daha kolaydır.)
1)D 2)C 3)D
Fizik 125
İNDÜKSİYON
4. i akımı taşıyan tel düzle- 7. X, Y, Z iletken halka-
mindeki üç iletken tel ok lar ok yönünde çeki
yönlerinde çekildiğinde lirken hangilerinden
hangi uçlarda pozitif (+) bir akım geçer?
yük oluşur?
A) Yalnız K B) Yalnız N C) K ve R

A) Yalnız X B) Yalnız Z C) X ve Y
D) N ve P E) K, N ve P
D) X ve Z E) Y ve Z
5. I akımlı tel düzleminde bir

8. Düzgün B içinde t süre V hı-
iletken O noktasından w ile
dönerken KL arasında iken zı ile çekilen telin KM uçları
ɛ1, LM de ɛ2, MN de ɛ3 orta arasında oluşan emk;
lama emk leri oluştuğuna
I. t süresi
göre, bunlar arasındaki ilişki
nedir? II. a açısı
III. J
niceliklerinden hangilerine bağlıdır?

A) e2 = e3 > e1 B) e1 > e2 > e3
C) e1 = e2 = e3 D) e2 > e1 = e3 A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
E) e1 > e2 = e3 D) I ve III E) II ve III
9. Eşit boylu iletken

6. B de, w ile O noktası çevre tel sabit açısal hızla
sinde dönen iletkenin OM döndürülürken OK
arasındaki emk sı ɛ ise, ɛMN arasında 1 volt emk
kaç ɛ dir? oluştuğuna göre,
LM arasında kaç volt
emk oluşur?
A) 9 B) 8 C) 6 D) 5 E) 4
A) 10 B) 8 C) 6 D) 5 E) 3
4)E 5)A 6)B 7)C 8)B 9)D
126 Fizik
İNDÜKSİYON
ADIM Bir K halkası-

na mıknatısın N
kutbu hızla ya-
Magnetik Akı ve Emk
vaşlatılırsa K nin
içinden geçen B
Bir çerçeveden geçen magnetik alan ile çerçe-
artar, K teli öyle
ve alanının çarpımı, magnetik akıyı verir.
bir i akımı oluş-
B yüzeye dik ise,
turur ki (II), bu artışı azaltmaya çalışır (i sağ el
kuralı ile bulunur: Sağ elin baş parmağı Bı nü
Φ = B. A yazılır.
gösterirse dört parmak i yi gösterir.)
Φ: Magnetik akı, (Weber (Wb)

B: Magnetik alan şiddeti, (Wb/m2)
Eğer mıknatı-
A: Alan, (m2)
sın N kutbu hızla
Çerçevenin yüzey
çekilirse B aza-
normali ile B arası açı a
lır (I), bu azalışı
ise
artırmak için tel
Φ = B . A . cosa olur.
çerçeve i akımı
a = 90° ise
doğurur (II).
Φ = 0 (Çerçeveden
hiç magnetik alan geç-
mez.)
Mıknatısın N
kutbu akım makara-
sına hızla yaklaşır-
Eğer bir iletken çerçevede magnetik akı za- sa, akım makarası
manla değişirse, o çerçevede bir emk oluşur, olu- magnetik alan artı-
şan emk kendini meydana getiren sebebe ters şını azaltmak için Bı
davrandığı için de eşitlikte (–) vardır: oluşturur ve sağ el kuralı ile akım ok yönünde
Φson - Φilk oluşur.

∆Φ
ε =- , ε =-
∆t tson - tilk
e: Elektromotor kuvveti, (Volt (V))
∆Φ: Magnetik akı değişimi, (Wb)
∆t: Süre, (s)
Lenz Yasası: Bir çerçevede indüklenen emk

kendini meydana getiren magnetik alana ters dav-
ranır.
– Kendini oluşturan manyetik alan artıyorsa
azaltmaya çalışır.
– Kendini oluşturan manyetik alan azalıyorsa

artırmaya çalışır.
Fizik 127
İNDÜKSİYON
ÖRNEK 1
Alanı A olan çer

çeve B magnetik
alanında I konu
mundan II konu
muna gelirse ∆f Kesiti A sarım sayısı N olan akım makarası t sü
ne olur? rede I konumundan II ye getirilirse, direncin uç
ları arasında oluşan emk ne olur? (Cos53 = 0,6)
Çözüm Çözüm
filk = B . A , fson = 0
Df = fson - filk = 0 - BA
Df = -BA olur.
Makarada bir normal seçilir (I)

ÖRNEK 2
filk = B . A . N (buradaki N sarım sayısıdır)
Alanı A olan bir iletken Daha sonra seçilen bu normal ile B arası açı (II) 53°
çerçeve şekildeki ko olur.
numdan dik konuma t sü fson = B.A.Cos53° . N = B.A.N.0,6
rede geldiğinde, çerçeve
(0, 6NBA - NBA) 2 NBA
de oluşan emk ne olur? e =- = olur.
t 5 t
Çözüm ÖRNEK 4
Son durumda
İletken halkadan bir mıknatıs
çerçeve norma-
v hızı ile çekilince halkada
li ile B arası açı
hangi yönde akım oluşur?
180° olur.
filk = B.A. cos 120 fson = B.A. cos 180
BA
=- = - BA
2 Çözüm

BA S kutbu uzakla-
d- BA - (- )n
(φs - φi) 2 şınca magnetik
ε =- =-
∆t t alan çizgileri aza-
BA lacağı ve halka
= olur.
2t bu azalışı artırma-
ya çalışacağı için
akım (i) 1 yönünde oluşur.
128 Fizik
İNDÜKSİYON
ÖRNEK 5 ÖRNEK 7
X bobininde reos
ta kolu ok yönünde
çekilirse Y de hangi
yönde akım oluşur?
Sabit bir mıknatıs ok yönünde çekilirse X ve Y

bobinlerinde akım hangi yönde oluşur?
Çözüm
Çözüm Reosta kolu ok yö-

nünde çekilirse i
akımı azalır, B de
azalır, Y bu azalışı
artırmak ister aynı
X bobini için B I yönünde artıyor, Y bobini için B II yönde Bı oluşturur
yönünde azalıyor. ve sağ elin baş parmağı B yönünde tutulursa dört
Öyleyse X te azaltmaya çalışılacak Y de ise artırıl- parmak 2 yönünde akımı gösterir.
maya çalışılacak:
NOT: Y de oluşan emk R ye bağlı değil ancak R den

geçen akım R ye de bağlıdır.
ÖRNEK 8
xyz dik koordinatlarda
ÖRNEK 6 magnetik alan +z yö
nünde, iletken bir halka
Sayfadan dışa doğ xy düzlemindedir.
ru olan B manye- Buna göre; halka
tik alana giren X
I. x yönünde öteleme
ve alandan çıkan
Y iletken halkala II. y yönünde öteleme
rında hangi yönde III. z yönünde öteleme

akım oluşur? IV. y ekseninde dönme
işlemlerinden hangisinde halkada akım oluşur?

Çözüm
X halkasında 9 B ler artıyor, bu halkada öyle akım
oluşur ki 9 artışlarını azaltmaya çalışır bu da 7 Bı Çözüm
ile olur.
Akım oluşması için halkadan geçen magnetik alan
Y de 9 B ler azalıyor, değişmelidir:
öyleyse artıracak 9 Bı I, II ve III durumlarında halkadan geçen B değişmez,
olacaktır: akım oluşmaz.
Ancak y ekseninde dönüş yapılırsa B önce azalır,
Sağ elin baş parmağı içe doğru tutulursa dört par- sonra artar yani i oluşur.
mak 1 yönünü gösterir. Diğeri de aynı yolla bulunur.
Fizik 129
İNDÜKSİYON
I akımı taşıyan tel ile

aynı düzlemdeki K, L, 1. A alanlı çerçeve t
sürede 180° dön
M iletken halkaları ok
dürülürse, çerçe
yönlerinde çekilirse vede oluşan emk
halkalarda hangi yön nedir?
lerde akım oluşur?
2BA 3BA BA BA
A) B) C) D) E) 0
Çözüm t 2t t 2t
I nın sağ ve sol tara-

fında magnetik alanlar
şekildeki gibidir. K de
2.
9 artıyor. Öyleyse 7
ile azaltır 1 yönünde
akım oluşur. L de 7
azaldığı için 7 ile ar
tırmaya çalışır ve 2
Mıknatıslar arasında B magnetik alanında r yarı
yönünde akım oluşur.
çaplı çember t sürede yatay konuma gelirse çer
M de B değişmediği
çevede oluşan emk ne olur?
için akım oluşmaz.
pBr2 pBr2 2pBr2 2

A) 0 B) C) D) E) Br
2t t t t
ÖRNEK 10
I akımı zamanla azaltılarak 3.

sıfıra düşürülürse, özdeş
X, Y, Z karelerinde oluşan
akım ve yönlerini karşılaş
tırınız.
S kesitli, N + N sarımlı bobin I konumundan II ye
t sürede gelirse KL uçları arasında oluşan emk
2
Çözüm ne olur? (cos45 =
2
)
I azalırsa Y ve Z de 7
lar azalır, bunu 7 ile ar
NBS 2NBS NBS
tırarak 1 yönlerinde akım A) 2 2 B) C) 2
t t t
oluşur ama Z deki Y den
büyük olur.
NBA
D) E) 0
X de ise 9 azalacağı için t
9 ile artırmaya çalışır, 2
yönünde Z ninki kadar
oluşur. 1) A 2) C 3) C
130 Fizik
İNDÜKSİYON
4. Kesiti A, sarım sayısı 7.
N olan bobin, t süre
de şekildeki konuma
geliyor.
KL uçları arasında
oluşan emk nedir?
Şekildeki S anahtarı kapatılınca K bobininde olu
şan B nin zamana bağlı grafiği 1 ve 2 anahtarı açın-
ca 3 gibi oluyor.
NBA NBA NBA NBA NBA 1, 2, 3 aralıklarında L halkasında oluşan akım
A) B) C) D) E)
t 2t 3t 4t 8t
hangi yöndedir?
1 2 3
A) I I II
B) II II I
C) II I II
D) II oluşmaz I
5. i akımı düzgün ola
rak 2i ye artırılırsa E) I oluşmaz II
özdeş K, L, M de
oluşan iK, iL, iM in
düksiyon akımları
arasındaki ilişki ne 8. Sabit mıknatıs ok yönünde çeki
dir? lirse X ve Y bobinlerinde hangi
yönlerde akım oluşur?
A) iK = iL > iM B) iK = iM > iL

C) iL > iK = iM D) iL > iM > iK
E) iK = iL = iM
A) X:2 B) X:1 C) X:1 D) X:2 E) X:1

Y:3 Y:4 Y:3 Y:4 Y:Oluşmaz
6. a kenarlı kare tele üstten B 9. i akımı taşıyan tel ile

manyetik alanı düşürülüyor. aynı düzlemdeki halka
lar yatay ve düşey yön-
Halkanın yarısı düşey konu- lerde çekilirken hangi
muna t sürede gelirse telde iki halkalarda zıt yönde
akım oluşur?
oluşan emk ne olur?
2Ba2 Ba2 Ba2 Ba2

A) B) C) D) E) 0
t t 2t 4t A) Yalnız K ve L B) Yalnız M ve N
C) Yalnız P ve R D) K ve L, M ve N
E) M ve N, P ve R
4) A 5) C 6) C 7) D 8) D 9) B
Fizik 131
İNDÜKSİYON
10. xyz dik koordinat düze-
neğinde B , x yönünde,
iletken halka xz düzlemin- ADIM
dedir.
Özindüksiyon Akımı
Halka aşağıdaki işlemle-
rinden hangisini yapar-
sa, halkada akım oluşur? Bir akım makarasının akımı değişince bu deği-
şimden kendi içinde kendini oluşturan sebebe ters
A) x yönünde öteleme
davranan akım oluşur, buna özindüksiyon akımı,
B) y yönünde öteleme oluşan emk’ya da özindüksiyon emk denir.
C) 90° döndürerek xy düzlemine getirmek
D) 90° döndürerek yz düzlemine getirmek
E) z yönünde öteleme
Şekilde S anahtarı
kapatılınca devre akımı
olan i, sıfırdan artarak
i değerine ulaşır. i ar-
tarken onu azaltmaya
11. çalışan iö özindüksiyon
akımı oluşur.
S açılırsa devre akı-

mı olan i zamanla aza-
larak sıfırlanır, bu sıra-
da bu azalışı, özindük-
siyon akımı iö artırmaya
çalışır.
S anahtarı kapatılırsa gösterilen dirençlerde
akım hangi yönde olur?
Devre akımının
A) 1, 4, 5 B) 1, 3, 5 C) 2, 3, 6 değişimine göre öz
D) 2, 4, 5 E) 1, 4, 6 indüksiyon akımı yan-
daki gibi değişir.
Öz indüksiyon
emk (eö) :
12. a kenarlı kare halka, hızı

v = wrCoswt olan bir basit Di
eö = - L.
harmonik hareket yapan Dt
sarkaca bağlıdır.
Halkada oluşan emk ne-
dir? L : Öz indüksiyon katsayısı, Henry (H)
A) BaCoswt B) BwrCoswt C) BrCoswt

D) BwarCoswt E) Bwr2
10) D 11) C 12) D
132 Fizik
İNDÜKSİYON
ADIM PEKİŞTİRME ADIM PEKİŞTİRME TESTİ
ÖRNEK 1 1. Bir bobinde akım 2A dan sıfıra 0,2 s de düşerse,

L = 0,1 H olduğuna göre, oluşan özindüksiyon
Öz indüksiyon katsayısı 0,2 H olan bir bobinde emk ne olur?
devre akımı 5A den 1A ya 0,1 s de düşerse, olu
şan öz indüksiyon emk kaç V olur?
A) 1 B) 10 C) 1000 D) 104 E) 105
Çözüm
(1 5)
eö = - L. Di = - -
Dt 0, 1
= 40 volt bulunur.
ÖRNEK 2
2. Şekildeki devrede S
kapatılıyor.
Buna göre;
I. Öz indüksiyon emk
N sarım sayısına
Reosta kolu ok yönünde çekilirken indüksiyon bağlı değildir.
ve öz indüksiyon akımı hangi yönde oluşur? II. İndüksiyon emk R
ye bağlı değildir.
Çözüm
III. Özindüksiyon emk e ye bağlıdır.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

Direnç azalacağı için devre akımı (i) artar, onu azaltma-
ya çalışan öz indüksiyon akımı (iö) 2 yönünde olur.
Devre akımı artarken B de artar diğer devrede bu artışı
Bı azaltırken 4 yönünde indüksiyon akımı oluşur.
ÖRNEK 3 3. Direnci 10Ω olan bo-

binde devre akımı ve
Devre akımı; özindüksiyon akımı
verildiğine göre, bu
I. Artarken bobinin L si kaç H
II. Sabitken dir?
III. Azalırken
hangi durumda, özindüksiyon akımı devre akımı

ile aynı yöndedir?
Çözüm A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
I. de zıt, II.de iÖ = 0, III.te azalışı artıracağı için aynı

yönlü olur. Yani yalnız III cevaptır.
1) A 2) E 3) E
Fizik 133
ALTERNATİF AKIM
ADIM
Etkin Değerler:
Akım ve gerilim sürekli değiştiği için, bir alter-

natif akımda etkin gerilim ve etkin akım kullanılır:
ALTERNATİF AKIM
Vmax im
Yönü (+ ve -) ve şiddeti zamanla değişen Ve = ve ie =
(sinüsoidal) akıma alternatif akım, gerilimine de 2 2
alternatif gerilim denir.
Evlerde kullanılan 220V etkin değerdir. Volt-
Alternatif akım dinamodan elde edildiği için
metre ve ampermetre Ve, ie yi gösterir. Alternatif
sürekli dönen akım
akımla elektroliz yapılmaz, pil ve akümülatör şar-
makarası ile oluşur.
jı olmaz.
Kutuplar arasın-
Transformatörler alternatif akımla çalışır.
da çerçeve w açısal
hızı ile döndürülün-
ce çerçevede sürekli Transformatör (Trafo):
akı değişimi olur bu
da emk oluşturur. Gerilimi alçaltan
veya yükselten dü-
zenektir:
∆Φ
e=– eşitliğinden
∆t
V1 N1
=
V2 N2
e = NBAwsinwt elde edilir.
yazılır.
2p
w= = 2pf idi.
T
Buradaki V ve i ler etkin değerlerdir. Giriş ve
e : Elektromotor kuvveti, (V) çıkış güçleri (kayıp yoksa) eşittir.
N: Sarım sayısı Transformatör ideal ise;
B: Magnetik alan, (Wb/m2)
Giriş gücü = Çıkış gücü
A: Alan, (m2)
w: Açısal hız, (Rad/s) P1 = P2
V1 i1 = V2 i2
Burada emax için Sinwt = 1 olup emax = NBAw
yazılır. Bu durumda,
olur.
e = emaxSinwt V1 N1 V2 ii21
Verim
= = = eşitliği yazılır.
V2 N2 V1 ii12
Potansiyel fark (gerilim) denklemi e gibidir: İdeal değilse;
V = Vmax . sinwt V2 i2
Verim = den bulunur.
V1 i1
Benzer şekilde
i = imax . Sinwt Transformatörler birçok alanda kullanılırlar.
yazılır. Adaptörlerde, radyo, televizyon, şarj cihazların-
da, 220V gerilimden yüksek veya düşük gerilimle
Bir R direnci- çalışan tüm devrelerde kullanılır.
nin V ve i denk-
Ayrıca transformatörler, elektrik enerjisinin
lemlerinin grafiği taşınmasında en önemli görevi yapar. Elektrik
yandaki gibidir. enerjisi bir yerden başka bir yere nakledilirken
T ; Periyottur. transformatörle gerilim yükseltilip akım düşürü-
lür, böylece kayıplar en aza indirilir.
134 Fizik
ALTERNATİF AKIM
Alternatif akımla doğrudan aşağıdakilerden han

ÖRNEK 1
gisi kesinlikle çalışmaz?
5 Rad/s hızla 2 Tesla’lik manyetik alanda dönen ro A) Elektrikli soba B) Elektrik motoru
torda sarım sayısı 1000 olup rotorun kesiti 200 cm2
C) Transformatör D) Elektromıknatıs
dir.
E) Cep telefonu şarjı
Bu dinamodaki maksimum gerilim kaç Volttur?
Çözüm
Cep telefonu doğru akım bataryası ile çalıştığından
Çözüm
bu alternatif akımla çalışmaz. Adaptör ile 220 V dü-
emax = NBAw idi, 200 cm2 = 0,02 m2 şürülüp doğru akıma çevrilir.
= 1000 . 2 . 0,02 . 5 Diğer şıklar alternatif akımla çalışabilir.
= 200V bulunur.
ÖRNEK 5
ÖRNEK 2
Priz gerilimi 220 V ise bu gerilimin maksimum
e = 300 Sin 300t denklemi ile çalışan dinamonun değeri kaç V dir? _ 2 , 1, 4 i
a . ɛmax kaç V dir,
b . frekans kaç Hz dir?

1 Çözüm
c.t= s deki e kaç V dur? (p = 3 alınacak)
10
Vm
Ve = den Vm = Ve . 2
2
Çözüm = 220 . 1,4
Bire bir eşitlikten Vm = 308 V olur.
e = em . Sin2pft
e = 300 . Sin300t
ÖRNEK 6
a. em = 300V olur.
b. 2 . 3 . f . t = 300 t de f = 50 Hz olur. V = 200 2 Sin2pft denklemi ile çalışan bir dina-
1 monun gerilimi doğru akıma çevrilirse, doğru
c. e = 300 . Sin(300 . ) = 150 V bulunur.
10 akımın gerilimi kaç V olur?
ÖRNEK 3
V = 200 Sinwt denkleminde etkin gerilim kaç V Çözüm

dir? Alternatif akımın etkin değeri doğru akımın normal de-
ğerine eşit olur.
Çözüm Ve =
200 2
= 200V bulunur.
2
Vmax 200
Ve = = = 100 2 V olur.
2 2
Fizik 135
ALTERNATİF AKIM
ÖRNEK 7 ÖRNEK 10
Bir transformatörde 220V, 11 V’a düşürülecektir. Şekildeki transfor-

Giriş sargı sayısı 2000 ise çıkış sargı sayısı kaç matör %80 verimle
olmalıdır? çalıştığına göre, i2
kaç A dır?
Çözüm
V1 N1 220 2000
= den = Çözüm
V2 N2 11 N2
Çıkış gücü
N2 = 100 olur. Verim =
Giriş gücü
80 20.i2
=
100 100.2
ÖRNEK 8
i2 = 8A olur.
Şekildeki ideal
(kayıpları olmayan)
transformatörde
giriş gerilimi sabit
ÖRNEK 11
tutulup N1 artırılırsa
V2 nasıl değişir?

Çözüm
V1 N1
= de V1 ve N2 sabit olup, N1 artarsa V2 aza-
V2 V2
Şekildeki kayıpsız transformatörlerde Vçıkış; V1,
lır. (V1 . N2 = N1 . V2)
NK, NL, NP, NR ile nasıl değişir?
ÖRNEK 9
Şekildeki ideal trans- Çözüm

formatörde yalnız V1
artırılırsa; V2 , i1 ve i2
nasıl değişir?

Çözüm
V1 N1 N1 X, Y transformatörlerinden
= de sabit olup V1 artarsa V2 de artar.
V2 N2 N2
V1 NK V3 NP
= ve = yazılır. V2 = V3 olduğundan
V2 = i2 . R de (R sabit) V2 NL V4 NR
V2 artarsa i2 de artar. bu ikisi eşitlenirse

N1 i2 N1 NL .NR
= de sabit, i2 artarsa i1 de artar. Vçıkış= V4 = V1 . , V1, NL, NR ile doğru, NK, NP ile
N2 i1 N2 NK .NP
Sonuçta üçü de artar. ters orantılıdır.
136 Fizik
ALTERNATİF AKIM
4. i = 5 2 Sin120πt denklemi veriliyor.
Bu alternatif akımın frekansı kaç Hz dir?
1. 100 cm2 lik bir sargı, 100 2 Rad/s hızla 0,1 Wb/m2
lik bir manyetik alanda dönüyor.
A) 30 B) 50 C) 60
220 V etkin gerilim elde etmek için sarım sayısı
D) 100 E) 120
ne olmalıdır?
A) 110 B) 220 C) 2000 D) 2200 E) 4000
5. Şekildeki transfor-
matörde K, L bobinle
rinin sarım sayısı NK,
NL dir.
Buna göre;
2. V = 100 2 Sinwt denklemi ile çalışan bir dina I. V artarsa, Vı de
moya voltmetre bağlanırsa, voltmetre kaç V gös artar.
terir? II. NL azalırsa, V azalır.
III. Çıkış gücü giriş gücünden büyüktür.
A) 100 B) 100 2 C) 200 yargılarından hangileri doğru olabilir?
D) 200 2 E) 0 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III
3. Bir alternatif akımın 6.

V - t grafiği yandaki gi-
bi verildiğine göre, V
kaç Volttur?
Şekildeki transformatörde K nin sarım sayısı

A) 100 B) 200 C) 150 3 2 katına, N ninki yarıya düşerse Vç önceki değe
rin kaç katı olur?
D) 100 3 E) 150 1 1 1
A) B) C) D) 1 E) 2
8 4 2
1) D 2) A 3) C 4) C 5) A 6) B
Fizik 137
ALTERNATİF AKIM
7.
ADIM
a. Sadece R li (omik) Devre
Akım ile gerilim aynı fazdadır (V ve i aynı anda

maksimum aynı anda minimum olur)
Ve = ie . R
V1 sabit olmak şartı ile X transformatörü ters Vm = im . R
çevrilince (K ile L yer değiştirince) V2 arttığına
göre;
I. NK > NL
II. NL > NK
III. NP > NM
IV. NP > NK
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IV

D) I ve IV E) II ve III b. Sadece Selfli (indüktörlü) Devre
Selfe (bobine) AC uygulanınca bir direnç doğar

bu direnç AC uygulanırken var, AC yoksa bu da
8. yoktur. Bu dirence indüktans denir, XL ile gösterilir.
XL = wL dir. w açısal hız, L özindüksiyon kat-

sayısıdır. XL = 2πfL de yazılır.
XL : İndüktans, (Ω)
Şekildeki transformatörde sarım sayıları verildi-
ğine göre, V1, V2, V3 gerilimleri arasındaki ilişki w : Açısal hız, (Rad/s)
nedir?
f : Frekans, (Hz)
A) V1>V2>V3 B) V3>V2>V1 C) V2>V1>V3 L : Özindüksiyon katsayısı, (Henry (H))
D) V2>V1=V3 E) V1>V3>V2
9. İdeal transformatörde
K’ye 2V uygulayınca L
den 5V elde ediliyor.
L ye 2V uygulanırsa K Bu devrede enerji harcanmaz, dolayısı ile güç

den ne alınır? sıfırdır.
VL = ie . XL geçerlidir.
3 4 5 5
A) B) C) 1 D) E)
5 5 4 2
7) A 8) E 9) B
138 Fizik
ALTERNATİF AKIM
c. Sadece Kondansatörlü Devre Bu devre radyo alıcılarında kullanılır, bu dev-

renin frekansı radyo istasyonu frekansına eşit
Kondansatöre AC uygulanınca bir XC kadar
olursa (rezonansa girerse) alıcı devre görevi
direnci var gibi davranır.
yapar.
XC: Sığa ve frekansa bağlıdır.
Rezonans frekansı ise;
1 1
XC = =
ωC 2πf.C 1 1
f= .
2p LC
XC : Kapasitans, (Ω)
eşitliği ile bulunur.
C : Sığa, (F)
Bu devrede enerji harcanmaz, dolayısı ile

güç sıfırdır.
XC ile XL birbirlerini yok etmeye çalışır.
VC = ie . XC dir.
Eğer yüklü bir sığaç bir bobine aşağıdaki gibi

bağlanırsa bu devre bir titreşim devresi olur. S
anahtarı kapatılırsa sığaç bobinden değişen bir
akım geçmesini sağlar, değişken akım bobindeki
özindüksiyon akımıyla sığacı yükler.

Bu olay, eğer kayıplar sıfır ise sürekli tekrar

eder, ancak bu devreye seri bir direnç bağlanır-
sa, enerji ısıya dönüşeceğinden bir süre sonra
titreşim sona erer.
Fizik 139
MAGNETİZMA
ADIM
► DİYOT: Yarı iletkenler kullanılarak yapılır.
Bir tarafı pozitif (P), diğer tarafı negatif (N) özelliğe
sahiptir. Eğer P tarafına üretecin + ucu, N tarafına
ELEKTRİK VE ELEKTRONİĞE AİT da – uc bağlanırsa akım geçer, tersi bağlanırsa ya-
EK BİLGİLER lıtkan gibi davranarak akımı geçemez.
► Sığaçlar, doğru akım kaynağına bağlandı-

ğında, doluncaya kadar kapalı devre, dolduktan
sonra açık devre gibi davranırlar.
► Yüklü bir sığaç,

bir bobine bağlanırsa
sığaç boşalıncaya ka-
S
dar devreden bir akım ► TRANSİSTÖR: Devrelerde sinyal yükseltici
geçer, bu akıma bobin olarak, devre akımını açma - kapama olarak kulla-
karşı koyacak şekilde özindiksüyon akımı oluşturur nan, P ve N özellikli yarı iletken kullanılarak yapıl-
ve boşalmış sığacı tekrar doldurur, sığaç bobini, mış önemli bir elektronik elemandır. PNP ve NPN
bobin sığacı sırası ile yükleyerek bu olayı sürdü- tipi olanları vardır.
rürler. Eğer d devrede seri bir direnç olsaydı akım
zamanla azalarak sıfırlanırdı. ► LED: Işık veren diyotlardır. Yarı iletkenler-
den ve silikonlardan yapılır. Işık vermesi kızaran bir
► Sığaçlar, doğrultucu devrelerde, birçok telle olmadığından çok çok az enerji kullanır ama
elektronik devrelerde, zaman rölesi olarak, elektro- şiddite yüksek ışık elde edebilir. Günümüzde elek-
şok cihazlarda, dedektör olarak, fotoğraf makinası tronik devrelerde, TV ekranlarında, kumandalarda,
flaşlarında sıkça kullanılır. trafik ışıklarında, el fenerlerinde, projeksiyonlarda
ve bir çok yerde kullanılır.
► Dinamo ve
jeneratörler elek- ► FOTODİYOT: Üzerine ışık düşürüldüğünde
trik üreten cihaz- akım geçmesine izin veren bir tür diyottur. Işığa
lardır. duyarlı her yerde kullanılır. Alarm sistemlerinde,
Mıknatıslar sokak lambalarının kontrolünde, vb... kullanılır.
arasında iletken
çerçeve veya bobin şekildeki gibi döndürülürse ► FOTODİRENÇ: Üzerine ışık düşürüldü-
iletkenlerin uçları arasında alternatif emk oluşur. ğünde direnci değişen bir tür dirençtir. Karanlıkta
çok yüksek direnç, aydınlıkta düşük direnç özelliği
► Elektrik enerjisini ses enerjisine çeviren gösterir.
cihaza hoparlör denir. Hoparlörün yapısı kısaca
şöyledir: Bir bobin yuvarlak mıknatıslar arasında
iken aynı zamanda özel bir kağıda bağlıdır. Bobi-
ne uygun bir akım verilince bobin manyetik alanda
titreşim şeklinde saparak kağıttan ses çıkmasını
sağlar.
► Alternatif akımı doğru akıma çeviren devre-

lere doğrultucu denir. Bunun için de diyot kullanılır.
Diyot akımı tek yönlü geçirdiğinden akımı dalgalı
da olsa tek yöne çevirir. Dalgayı düz hale getirmek
için ise devreye sığaç (kondansatör) bağlanır.
140 Fizik
ALTERNATİF AKIM

Şekildeki sığası verilen

kondansatörlü (sığaçlı)
ÖRNEK 1 devrenin etkin akımı kaç

A dır?
Şekildeki devrede etkin
akım kaç A dır?
Çözüm
Önce frekansı bulalım:
Çözüm V = VM Sin 2 p f t = 200 Sin 100p t
2 p f t = 100p
f = 50 s– 1
50 2
Ve = = 50 volt olur.
2 1 1
XC = = = 100Ω
2π f.C 10- 4
50 2π 50.
ie = Ve /R = = 2A olur. π
25
200 Ve 100 2
Ve = 100 2 V ve ie = = = 2A
3 XC 100
bulunur.
ÖRNEK 2
ÖRNEK 4
Şekildeki devrede etkin
akım şiddeti kaç A dır? 100 sarımlı bir bobinin alanı 0,5 m2 olup 0,02 Tesla
lık bir manyetik alanda saniyede 50 kez döndürü-
lüyor.
Buna göre, bu alternatif jeneratöre 20 Ω luk bir

direnç bağlanırsa devrenin gücü kaç W olur?
Çözüm (p = 3 alınız.)
300
Ve = = 150 2 V
2
Çözüm
Ve 150 2 5 2
ie = = = A olur.
XL 60 2 emax = NBAw idi, ve w = 2 p f = 2.3.50 = 300 Rad/s
emax = NBAw = 100 . 0,02 . 0,5 . 300 = 300 V
VM 300
Ve = = = 150 2 V
2 2
_150 2 i
2
Ve2
Port = = = 2250 W olur.
R 20
Fizik 141
ALTERNATİF AKIM

Şekildeki devrede sığa
4 . 10 – 6 F, bobininin özin- 1. Şekildeki devrenin etkin akı-
mı kaç A dır?
düksiyon katsayısı 0,09 H
olduğuna göre, devrenin

rezonans frekansı kç Hz
dir? (p = 3 alınacak)
A) 4 2 B) 4 C) 3 2 D) 2 2 E) 2
Çözüm
2. Özdeş iki kondansa-
1 1 törlü devrede S anah-
Rezosans frekansı f = . idi.
2p LC tarı kapatılırsa devre-
nin XC kapasitansı ve
1 1 10 000 2500 ie nasıl değişir?
f= . = = Hz
2.3 0, 09.4.10-6 36 9
bulunur. A) XC artar B) XC azalır C) XC artar

ie azalır ie azalır ie artar
D) XC azalır E) XC azalır
ie artar ie değişmez
ÖRNEK 6 3. Şekildeki AC devresinde

devre frekansı 50 Hz ise
Rezonans halindeki bir L-C devresinde Ve sabit devrenin etkin akımı kaç
tutulup kondansatörün levha arası uzaklık artırı- A dır? (π=3 alınacak)
lırsa, frekans XC nasıl değişir?
A) 5,4 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1,5
4. Şekildeki AC devresinde
S kapatılırsa etkin akım
(ie) ve VR gerilimi nasıl
Çözüm değişir?
A
Sığa(C), C = e idi, d arttığı için C azalır ve ie VR
d
1 A) Artar Artar
XC = olduğu için XC artar.
2pfC
B) Artar Azalır
C) Azalır Artar
1 1
Rezosans frekansı, f = . olduğundan C
2p LC D) Artar Değişmez
azalırsa f artar. E) Azalır Değişmez
1) B 2) D 3) E 4) A
142 Fizik
MAGNETİZMA
5. Şekildeki devrenin orta-
ADIM
lama gücü kaç W dir?
ELEKTROLİZ

a. Suyun Elektrolizi
A) 500 B) 900
İletkenliği sağlanan su
C) 1000 D) 2000
içine K, L metalleri daldırı-
E) 5000 lıp üreteç bağlanırsa su H2
ve O2 moleküllerine ayrılır.
İyon halinde H+ olduğu için
(–) uca bağlı L metalinde,
6. Şekildeki devre- oksijen O– olduğu için (+)
de 3 Ω luk diren- uç olan K de açığa çıkar.
cin uçları arası
potansiyel fark
herhangi bir an- elektroliz
elektroliz 1 1
H OHelektroliz
2O H +1H2 O
+2 O2
da en çok kaç V H2 O2 H2 +2 O 22 2
2
olur?
. . .
. .
V V/2
V VV/2 V/2
V V/2
A) 40 B) 25 2 C) 20 D) 15 2 E) 15
Birim zamanda hidrojenden V hacminde gaz

çıkarsa, oksijenden V/2 kadar çıkar.

Açığa çıkan gaz hac-
7. Şekildeki bobinli
devrede etkin akım mi geçen akımla (i) doğru
kaç A dır? orantılıdır. Metallere elek-
trot denir. Elektrotlar ara-
sı uzaklık azaltılırsa akım
artar ve açığa çıkan gaz
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 da artar.
b. Diğer Elektrolizler

8. Şekildeki devrede sı-
İyonik halde Cu+ (–)
ğaç 1 Coulomb yükle
uçta birikir.
yüklüdür.
Biriken atom sayısı
(N);
Buna göre, S anahtarı kapatılırsa dirençte harca-
nan toplam ısı enerjisi kaç J olur? i.t/n ile doğru orantılı-
dır.
A) 100 B) 200 C) 250 D) 500 E) 1000
Yani akım ve zamanla
doğru, değerlik sayısı n ile ters orantılıdır.
5) D 6) D 7) B 8) C
Fizik 143
MAGNETİZMA
ADIM PEKİŞTİRME ADIM PEKİŞTİRME TESTİ

1. Suyun elektrolizinde t sürede 1 cm3 O2 açığa çık-
ÖRNEK 1 tığına göre 2t sürede kaç cm3 H2 açığa çıkar?
A) 4 B) 3 C) 2 D) 1 E) 1/2

Eşit dirençli elek
troliz kapların
dan K den 2V
kadar gaz çıktı
ğında; L, M, N, P,
R den kaç V gaz 2.
açığa çıkar?
Çözüm
(+) uçta O2, (–) uç-
ta H2 birikir. Hacim Özdeş suyun elektrolizi kaplarında K tüpünde V
akımla doğru oran- kadar gaz biriktiğinde L de kaç V gaz birikir?
tılı olduğuna göre
A) 6 B) 4 C) 3 D) 1,5 E) 1
herbir elektrottan
şekildeki gibi ha-
cimde gazlar açığa
çıkar.
ÖRNEK 2
Özdeş dirençli elek-

troliz kaplarında t sü 3. Şekilde P ile R elek
rede açığa çıkan Ag, trotları arası uzaklık
azaltılırsa M ve K den
Al ve Cu atomları sa
açığa çıkan gaz mik
yısı NAg, NAl, NCu ara tarı nasıl değişir?
(nAg=+1, nAl=+3, nCu=+2)
A) İkisi de artar
Çözüm
B) M deki artar, K deki azalır
Paralellerden i geçse Ag li devreden 2i geçer: C) M deki artar, K deki değişmez
2i.t D) İkisi de değişmez
N Ag a
1
E) M deki azalır, K deki artar
i.t
N AI a
3
i.t
NCu a
2
NAg > NCu > NAl olur.

1) A 2) D 3) C
144 Fizik
MAGNETİZMA
4. Özdeş dirençli elek
troliz kaplarında t sü ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ-1
rede Ag den 6N tane
atom açığa çıktığın 1. Sürtünmesiz ortamda
da, Al den kaç N atom L mıknatısı serbest bı
açığa çıkar? rakılınca L mıknatısının
aşağıdaki niceliklerinden
(Ag: +1, Al: +3)
hangisi azalır?
A) Hız B) İvmesi
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 2 C) Yerdeğiştirmesi D) Kinetik enerjisi
E) Mekanik enerjisi
2. Ortalarından dönebilen
pusulalar şekildeki ko
numda tutuluyorlar.
Pusulalar bırakılırsa
hangi pusulaların ko-
numu değişmez?
(S N)
A) Yalnız K B) Yalnız L C) K ve P

D) L ve M E) M ve P
3. Sürtünmesiz tahta eğik

düzlemde iki mıknatıs X,
Y ipleri ile dengede iken
mıknatıslardan biri ters
çevrelirse TX, TY ip gerilme
5. Suyun elektrolizinde t sü- kuvvetleri nasıl değişir?
rede açığa çıkan gazların A) İkisi de artar.
hacimleri arasında V1 < V2
B) İkisi de azalır.
olduğuna göre;
C) TX azalır, TY artar.
I. X tüpünde H2 gazı birikir.
D) TX değişmez, TY azalır.
II. Su içinde akım ok yönün-
E) TX değişmez, TY artar.
dedir.
III. L ucu negatiftir.

4. X, Y, Z mıknatısları düşeyde şe-
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II kildeki gibi dengede ise M, L, K
hangi kutuplar olabilir?
M L K
A) N S S
B) S N N
C) N S N
D) S S N
E) S S S
4) A 5) D 1) B 2) A 3) E 4) C
Fizik 145
MAGNETİZMA
5. Şekildeki sistemde çembe 10. Paralel B magnetik
rin merkezinde magnetik alanına dik içe doğru i
alan sıfır ise i1 / i2 oranı kaç
tır? (π = 3) akımı taşıyan tel yer
leştirilmiştir.
K, L, N noktalarının
bileşke magnetik
alan şiddetleri ara-
A) 6 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 sındaki ilişki nedir?
(KLMN kare şeklinde-
dir.)
6. i akımı taşıyan tel I konumun- A) BK > BL > BN B) BL = BN > BK
da iken O noktasının magnetik
C) BK > BL = BN D) BL > BK > BN
alan şiddeti B dir.
E) BK = BL = BN
Tel II konumuna getirilirse
aynı noktanın magnetik alan
şiddeti ne olur?
2 2
A) 2 2 B) 2 C) 2 D) E)
2 4
11. Eşit boydaki para
lel tellerden yalnız K
serbest bırakılıyor ve
7. Birbirine paralel tutulan hal- dengede kalıyor.
kalardan 2i ve i akımları geç-
tiğine göre merkezden geçen Buna göre;
magnetik alan şiddeti kaç
I. i1 > i2
Kπi/r dir?
1 3 II. i2 = i3
A) B) 1 C) D) 2 E) 4
2 2 III. i1 > i4

8. Şekildeki düzenekte A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
O noktasının bileş-
ke magnetik alan D) I ve II E) II ve III
şiddeti kaç Ki/r dir?
(π = 3 alınacak)
1 1 3
A) B) C) 1 D) E) 2
3 2 2
12. İ akımı taşıyan çem-

berin merkezinden bir
9. Bir elektromıknatısın ya- elektron v hızı ile fır-
nındaki i akımı taşıyan latılırsa, hangi yönde
tele etki eden magnetik sapar?
kuvvet hangi yöndedir?
A) 1 B) 2 C) 3

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) i’nin yönünde D) 4 E) İçe doğru
5) A 6) B 7) D 8) C 9) C 10) D 11) B 12) D
146 Fizik
MAGNETİZMA
4. i akımlı tel düzlemin-
ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ-2 deki uçları açık X teli
ile kapalı Y, Z halkaları
verilmiştir.
1. Şekilde bir mık-
i akımı düzgün ola-
natıs diğerini F ile
rak artırılırsa;
itiyor ve düzenek
iplerle dengede I. X in uçları arasında emk oluşmaz.
kalıyor. II. Y de oluşan emk Z dekinden büyüktür.
Buna göre T1 ve T2 kaç F dir? (Sürtünme yoktur.) III. Y ve Z de indüksiyon akımı sabittir.

A) T1 = F B) T1 = F C) T1 = 2F
T2 = F T2 = 0 T2 = F A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) T1 = F E) T1 = 2F D) II ve III E) I, II ve III
T2 = 2F T2 = 2F
2. Akım taşıyan tele paralel

olan mıknatıs tam ortasın
dan iple asılıp tutulmaktadır. 5. Demir bir U çubuğa bobin sa-
rılıp üreteç bağlanmıştır.
Mıknatıs serbest bırakılır-
sa mıknatıs hangi hareketi Bir proton v hızı ile fırlatılırsa
yapar? hangi yönde sapar?
A) 1 yönünde yatay düzlemde döner

B) 1 yönüne ters olarak yatayda döner
C) 2 yönünde düşeyde döner A) Sayfadan içe B) Sayfadan dışa
D) 2 yönüne ters olarak düşeyde döner C) 1 D) 2 E) 3
E) 3 yönünde doğrusal ilerler
3. P iletken halkanın için-

den i akımı taşıyan son
6. B alana giren yüklü tanecik
suz uzun tel geçiyor.
geri çıkıyor.
Buna göre;
Taneciğe etkiyen item han-
I. i akımını artırmak gi yönde olur?
II. i akımını azaltmak
III. Halkayı +x yönünde çekmek
işlemlerinden hangisi ile P de akım oluşmaz?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) İtme yoktur.
D) I ve III E) I, II ve III
1) B 2) A 3) E 4) E 5) B 6) B
Fizik 147
MAGNETİZMA
7. S anahtarı açılınca Y 10.

bobininde indüksiyon
emk oluşuyor.
Bu indüksiyon emk
aşağıdakilerden han-
gisine bağlı değildir?
A) Üretecin e emk sı
B) X in sarım sayısı Şekildeki alternatif akım devrelerinde etkin akım
C) Y nin sarım sayısı şiddetleri eşit olduğuna göre öz indüksiyon kat-
D) d uzaklığı sayısı L kaç H dir?
E) R direnci A) 4 B) 2 C) 1 D) 0,5 E) 0,25
8. S kapatılınca 3R,
11. Seri devrelerde in-
2R, R nin uçların-
da e1, e2, e3 emk düktans ile kapa-

leri oluştuğuna sitans birbirini yok
göre, aşağıda-
etmeye çalıştığına
kilerden hangisi
doğru olur? (N ler göre, şekildeki dev-
sarım sayısıdır.) renin etkin akımı
kaç A dır?
A) e1>e2>e3 B) e3>e2>e1 C) e2>e1>e2 A) 4 B) 5 C) 6 D) 10 E) 20

D) e2>e1=e3 E) e1>e2=e3
12. Şekildeki transformatör

9. Çok uzun birbirine paralel de giriş gücü P, giriş fre
tellerin d kadar bölmelerinin kansı f ve giriş gerilimi V
birbirine uyguladığı kuvveti dir.
bulmak için; Çıkış ise Pl, fl, Vl ise,
I. i akımları aşağıdakilerden hangi-
II. d uzunluğu si kesinlikle yanlıştır?
III. K manyetik alan sabiti
niceliklerinden hangileri gerekli ve yeterlidir? A) V > Vl B) V < Vl C) f > fl
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) P = Pl E) P > Pl
7) E 8) A 9) D 10) D 11) D 12) C
148 Fizik
MAGNETİZMA
4. Yüklü bir tanecik K nok
ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ-3 tasından V hızı ile fırla
tılınca M noktasından
geri çıkıyor.
1. Sürtünmesiz düzenek
Cisim 2V ile fırlatıl
lerde yalnız X ve Y mık
saydı, hangi nokta
natısları serbest olup
dan çıkardı? (Yerçeki-
dengede, diğerleri ise
mi ve sürtünem yok)
sabit tutulmaktadır.
X, Y ok yönünde çekilip A) L B) N C) P D) R E) S

bırakılınca X hızlanıyor, Y de yavaşlıyorsa, hangi
kutuplar eşit işaretlidir? (Mıknatıslar özdeştir)
A) Yalnız K, L B) Yalnız R, T C) L, P ve R, T

D) K, L ve T, V E) K, P ve R, V
5. Düzgün B manyetik alanda

2. i1, i2 akım taşıyan teller düzgün dairesel hareket ya
düzleminde bir elektron pan yüklü bir cisim vardır.
v hızı ile şekildeki gibi
fırlatılınca doğrultusunu Başlangıçta B daha büyük
değiştirmediğine göre, olsaydı;
i1 / i2 kaçtır?
I. Periyot azalırdı.
3
(Sin30: 0,5; Cos30: ) II. Yarıçap azalırdı.
2
3 1 III. Merkezcil kuvvet artardı.
A) 3 B) 2 C) 1 D) E)
2 2 yargılarından hangileri doğrudur? (Yerçekimi ve
sürtünme yoktur.)
3. Paralel elektrik alan (ÂE) D) II ve III E) I, II ve III

ve manynetik alan (ÂB) şe
kilde gösterilen yerlerle sı
nırlıdır.
K den fırlatılan cismin hız 6. Dışa doğru düzgün

büyüklüğü nasıl değişir? manyetik alanda i akı
mı taşıyan tele etki
(Yerçekimi ve sürtünme eden net kuvvet için ne
yoktur) söylenir?
A) Önce artar, sonra azalır.

B) Önce azalır, sonra artar.
C) Önce artar, sonra değişmez. A) Sayfadan içe doğru B) Sıfır
D) Önce değişmez, sonra artar. C) 1 yönünde D) 2 yönünde
E) Sürekli değişmez. E) 3 yönünde
1) C 2) A 3) C 4) C 5) E 6) B
Fizik 149
MAGNETİZMA
7. Paralel tutulan özdeş K, 10. Şekildeki devrede 30 Ω
L iletken halkalarına eşit luk direncin ortalama
gücü 120W olduğuna
uzaklıktaki mıknatıs v hızı göre, voltmetre kaç V
ile şekildeki gibi bir miktar gösterir?
çekilince;
I. K ve L de zıt yönlerde akım oluşur.
II. K de oluşan akım L dekinden büyüktür.
III. L de ok yönünde akım oluşur.
A) 10 B) 20 C) 30 D) 60 E) 120
yargılarından hangileri doğru olur?

11. Şekildeki transformatörde

8. Şekildeki B manye enerji kaybı yoktur.
tik alanında çerçe
R direncinin bağlı oldu-
veye etki eden en
büyük moment ne ğu sargının sarım sayısı
dir?
N artırılırsa, aşağıda-
kilerden hangisi yanlış
olur?
A) 4Bilb B) 2Bilb C) Bilb A) Çıkış etkin akımı artar.

D) Bib E) Bi2l B) Giriş etkin akımı azalır.
C) R nini gücü artar.
D) Giriş gücü artar.
E) Verim değişmez.
9. XYZ dik koordinatlar-
da akım taşıyan çem
ber xy düzleminde, B
magnetik alan da +x
yönündedir. 12. Şekildeki transforma
Buna göre, çembe- törün KL uçlarına V
rin ilk hareketi hangi uygulanınca MN den
yönde olur? 3 Volt, MN ye V uy
gulanınca KL den 12
volt alındığına göre, V
A) +x yönünde öteleme kaç volttur?
B) +z yönünde öteleme
C) +y ekseninde dönme
A) 6 B) 8 C) 9 D) 12 E) 18
D) +x ekseninde dönme
E) +z ekseni çevresinde dönme
7) E 8) B 9) C 10) D 11) B 12) A
150 Fizik
MAGNETİZMA
4. X, Y iletkenleri iletken
ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ-4 raylar üzerinde iken S
kapatılırsa X ve Y nin
(ÇÖZÜMLÜ) hareket yönleri ne olur?
(X ve Y sadece birbirin
1. Üstten görünüşü verilen dü den etkilenmektedir.)
zenekte pusula altta iletken tel
ise üstte olup telden akım geç
mediğinde I deki gibi, telden
akım geçtiğinde II deki gibi den
gede kaldığına göre, deneyin A) X:1 B) X:1 C) X:2 D) X:2 E) X:2
yapıldığı yerin magnetik alanı
Y:2 Y:1 Y:1 Y:2 Y:Durur
B ise, telin pusula üzerinde
ki magnetik alan kaç B olur?
(Sin37 = 0,6; Cos37 = 0,8)
3 4 5 4 3
A) B) C) D) E)
4 3 4 5 5
5. Çok uzun tellerden şe-

kildeki akımlar geçtiği
ne göre, magnetik ala
nın sıfır olduğu yerin P
2. X telinin Y üzerindeki man-
noktasına uzaklığı kaç
yetik alanı B, Y telinin X d dir?
üzerindeki ise 2B dir.
X in Y telinin d kadar kıs-

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
mına uyguladığı kuvvet
aşağıdakilerden hangisi
olabilir?
A) 2Ki1 B) 4Ki2 C) 2Ki12

D) 2Ki22 E) 4Ki12
6. Sayfa düzlemine dik i

akımları taşıyan iletken
lerin X, Y, Z noktalarının
magnetik alan yönleri
nedir?
3. K nin merkezinde mag-
netik alan sıfır ise, L
nin merkezinde kaç Ki/r X Y Z
dir? (π = 3 alınacak)
A) ↓ ↓ ↑
B) ↓ ↓ ↓
C) ↑ ↑ ↓
1 1 1 1 D) ↑ ↓ ↑
A) B) C) D) E) 0
10 6 5 3
E) ↓ sıfır ↑
1) A 2) E 3) E 4) A 5) D 6) B
Fizik 151
MAGNETİZMA
7. X, Y iletken hal- 10. Dışa ve içe doğru
kalarından ge- B magnetik alanda
çen B1, B2 mag- v hızı ile çekilen 3a
netik alanlar- boylu iletkenin uçları
dan B1 artarken arasında oluşan emk
B2 azaldığına kaç Bva olur?
göre, bu sırada
halkalarda han-
gi yönde akım A) 9 B) 6 C) 3 D) 2 E) 1
oluşur?
A) X:2 B) X:1 C) X:1 D) X:2 E) X:2
Y:Bilinemez Y:1 Y:2 Y:2 Y:1
11.
8.
Bir iletken halkanın magnetik akısının zamana

bağlı grafiği verildiğine göre, halkadan geçen
2B ve B magnetik alanında düzgün dairesel ha- akım 0-t de i1, t-2t de i2, 2t-3t de i3 ise aşağıdaki-
reket yapan protonların frekansları oranı f1/f2 lerden hangisi doğrudur?
kaçtır? A) i1 > i3 > i2 B) i2 > i1 > i3 C) i2 > i1 = i3
1 1 D) i1 = i3 > i2 E) i3 > i1 > i2
A) 4 B) 2 C) 1 D) E)
2 4
9. Şekilde selfte S anah

tarı kapatılınca;
I. Devre akımı 1 yönün-
de olur.
12. Henry (H) ve Farad (F) olmak üzere (H . F)1/2 ne
II. Özindüksiyon akımı 2 birimidir?
yönünde olur.
A) Yük B) Potansiyel Fark
III. Öz indüksiyon akımı
C) Direnç D) Enerji
sürekli artar.
E) Zaman

7) B 8) B 9) C 10) E 11) A 12) E
152 Fizik
MAGNETİZMA
4. X ve Y tellerinden aynı
ADIM GÜÇLENDİRME TESTİ-4 yönlü akımlar geçer, aynı
ÇÖZÜMLERİ yönde akım taşıyan pa
ralel teller birbirini çeker
1. Akım yok iken pusula yerin ler. Öyleyse X 1 yönünde
magnetik alanını gösterir Y ise 2 yönünde hareket
(a). Akım varken, pusula eder.
yerin ve akımın magnetik
alanının bileşkesini (BT) Cevap A
gösterir ve telin magnetik
alanı Bı olur (b).
3 Bl 3
tg37 = = & Bl = B olur.
4 B 4
5. Akımların yönlerine
Cevap A göre B = 0 olan nokta
PS arasındadır. K ve
L tellerinin magnetik
alan yönleri aynı (top
lanır), M telininki zıt ol
duğundan B = 0 olan
yer (R), L ve K teline
2x, M teline x uzakta olmalıdır.
Öyleyse PR arası 4x olur, PS arası 5x olur, soruda
5x = 5d ve x = d olur.
2. X in d kadar ötede magnetik alanı B, Y nin d kadar
ötede magnetik alanı 2B ise i2 = 2i1 olur : R nin P ye uzaklığı 4x = 4d olur.
2Ki1 .i2 .d
Cevap D
F= = 2Ki1 .i2 olur.
d
F = 2K.i1.2i1 = 4Ki12 olur.

Cevap E 6. i1 akımının magnetik
alanları X, Y ve Z de (a)
şeklindeki gibi B1, B2,
B3 olur.
i2 akımınınki de (b) şek-
linde B1ı, B2ı, B3ı olur.
3. K nin merkezinde magnetik alan sıfır ise i1 = i2 = i olduğundan B1
2Kpi 2KI ve B1ı nin bileşkesi (↓)

= olur ve I = 3i olur.
r r yönde, B2 ve B2ı nin bi-
leşkesi (↓) yönde ve B3
L nin merkezinde tel ve halkanın magnetik alan yön- ve B3ı nin bileşkesi (↓)
leri zıt olduğundan çıkarılır: yönde olur.
2Kpi 2KI
BL = -
2r 2r

K.3.i K.3i Cevap B
= - = 0 bulunur.
r r
Cevap E
Fizik 153
MAGNETİZMA
7. 10. Telin 2a kısmı ile a kısmı zıt yönlü B içinde hareket
ettiği için birbirine ters olur :
eToplam = B . V . 2a - B . V . a
=B.V.a
olur.
Cevap E
B1 arttığı için azaltmaya çalışan B1ı oluşur ve X hal-
kasında 1 yönünde akım oluşur.
B2 azaldığı için, artırmaya çalışan B2ı oluşur ve Y
halkasında 1 yönünde akım oluşur.
Cevap B
8. Frekans periyodun tersi idi: ∆φ

11. ε = - olduğu için j - t grafiğinin eğimi emk yı (e)
B.q ∆t
1 1
f= = = olur ve
T m 2p.m
2p verir, öyleyse;
B.q
0-t arasının eğim en büyük sonra 2t-3t arası olur, t-2t
2B.q B.q arasında eğim olmadığı için emk sıfırdır :
f1 = ve f2 =
2p.m 2p.m
e1 > e3 > e2 olur, halkanın direnci sabit olduğundan
İki tanecik de proton olduğu için yükler ve kütleler e
(i = ), akımlar arasında da;
R
aynıdır, öyleyse
f1 i1 > i3 > i2 olur (– işareti yön ifade eder miktar belirt-
= 2 bulunur.
f2 mez)
Cevap A
Cevap B
12. Alternatif akımda rezonans frekansı

9. Devre akımı şekildeki
1 1
gibi i olur (1 yönünde) f= . idi
2p L.C
Bu i akımı artacağı için
öz indüksiyon akımı i’yi
1
azaltıcı yönde olur (2 yö s- 1 = olur. (2π birimsiz)
H.F
nünde).
Öz indüksiyon akımı bir s = H.F = (H.F)1/2 olur, s de zaman birimi saniye-
süre sonra (i maksimum değere ulaşıp sabitlenince)
sıfıra düşer (III yargısı yanlıştır.) dir.
Cevap C Cevap E
154 Fizik
MARATON TESTLERİ
4. Her birinin direnci 16Ω olan
MARATON TESTİ-1 üç dirençten iki tanesinin
tam ortasına K ve L iletken-
1. Özdeş K, L elektros-kop-
leri bağlanmıştır.
larından K qK kadar L ise
–q kadar yüklüdür. Buna göre, devrenin eşde-
ğer direnci kaç Ω dur?
S anahtarı kapatılınca
L nin yaprakları kapa-
nıp tekrar a kadar açıl- A) 8 B) 13 C) 15 D) 17 E) 19
dığına göre, qK nedir?
A) –4q B) +4q C) +3q D) +2q E) –2q
2. Yüklü paralel levhalar arasın- 5. Birbirinden yalıtılmış aynı

düzlemdeki tel ve halkanın O
da yüklü K, L cisimleri arasın- noktasındaki magnetik alanla-
daki ip gerilme kuvveti T1, S rının bileşkesi sıfır olduğuna
ipindeki gerilme kuvveti T2 dir. göre, i/I oranı kaçtır? (π = 3)
Buna göre;
I. K nin yükü artırılırsa T2 ar
tar.
II. L nin yükü artırılırsa L (+)
levhaya doğru hareket
eder. 9 8 4 2
A) B) 2 C) D) E)
III. V artırılırsa T1 değişmez. 5 5 3 3

6. Şekildeki alternatif
akım devresinde et-
kin akım i dir.

S anahtarı kapa-
3. Bir kondasatörün ener-
jisinin yüküne bağlı tılırsa etkin akım
grafiği yandaki numa- kaç i olur?
ralı grafiklerden hangi-
si gibi olur?
A) 6 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1,5
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
1) C 2) C 3) C 4) B 5) A 6) E
Fizik 155
MARATON TESTLERİ
7. Üç özdeş ve yüklü kü- 10. Şekildeki motorlu devre-
reden L havada, K ve de, motor saniyede n kez
L yalıtkan iple denge- dönerken içinden i akımı
dedirler. geçiyor.
İp gerilme kuvveti T Üretecin kutupları tes

ise, L ye etki eden bi- çevrilirse, aşağıdakiler-
leşke elektriksel kuv- den hangisi değişir?
vet kaç T dir?
A) n
1 B) i
A) 2 B) 3 C) 2 D) 1 E)
2
C) Motorun verimi
D) Motorun dönüş yönü
E) Mekanik güç
8. Bir kübün üç köşesine 11. Ortak merkezli S ve P iletken

halkalardan S deki i akımı
şekildeki gibi +q yükleri düzgün olarak azaltılırsa, P
yerleştirilmiştir. de oluşan indüksiyon akımı
ve yönü nasıl oluşur?
Bir tane yükün P
noktasındaki elektrik
alan şiddeti E ise, P
deki bileşke elektrik A) 1, artan B) 2, azalan C) 2, sabit
alan şiddeti kaç E
D) 1, azalan E) 1, sabit
dir?
A) 3 B) 3 C) 2 D) 2 E) 3 2
Henry
12. oranı hangi niceliği verir?
saniye
9. Şekildeki kondansatör-
lü devrede C1 sığası ar-
tırılırsa, V1 ve V2 gerilim- A) ohm B) Amper
leri nasıl değişir?
C) Watt D) Farad
A) İkisi de artar E) Joule
C) V1 azalır, V2 artar
D) V1 artar, V2 azalır
E) V1 azalır, V2 değişmez
7) B 8) B 9) C 10) D 11) E 12) A
156 Fizik
MARATON TESTLERİ
4. q yüklü kondansatörün potan-
MARATON TESTİ-2 siyel farkı V dir.
1. Eşkenar üçgenin köşelerine Kondansatörün uçlarına bir

şekildeki yükler yerleştiril- direnç bağlanırsa açığa çı-
miştir. kan enerji;
I. Vq
P, R, S noktalarının elektrik
alan şiddetleri EP, ER, ES 1
II. CV2
arasındaki ilişki nedir? 2
q2
III.
2C
A) EP = ER = ES B) ER = ES > EP
C) ES = EP > ER D) EP > ER = ES değerlerinden hangileri olabilir?
E) ER > ES > EP
5. Özdeş lambalarla kuru-

2. K noktasından Vq lu devrede S anahtarı
kadar kinetik ener- kapatılınca L’nin par-
ji ile fırlatılan yüklü laklığının değişmemesi
tanecik P noktasın- için üretecin gerilimi
dan kaç Vq luk ki- kaç V artırılmalıdır? (İç
netik enerji ile çıkar? direnç yoktur.)
(Sürtünme ve yerçekimi ihmal ediliyor.)
3 1
A) 2 B) 2 C) D) 1 E)
2 2
A) 30 B) 20 C) 15 D) 10 E) 6
6. B magnetik alanında v hızı

3. ile çember çizen yüklü ta-

neciğin hızı yarıya düşürü-
lürse aşağıdaki nicelikler-
den hangileri değişmez?
Şekildeki kondansatörler K, L uçları birbirine
bağlanırsa MN arası potansiyel fark kaç V olur?
A) 60 B) 50 C) 40 D) 25 E) 10
A) Merkezcil kuvvet B) Yarıçap

C) Kinetik enerji D) Periyot
E) Magnetik kuvvet
1) B 2) C 3) B 4) D 5) A 6) D
Fizik 157
MARATON TESTLERİ
7. P den geçen akım 10. Şekilde havasız tüpte
ters çevrilirse hangi K-L uçlarına potansi-
noktaların magnetik yel fark uygulanınca
alan şiddeti değiş- S kesitinden t sürede
mez? n tane e yüklü elek-
tron geçtiğine göre,
S kesitinden geçen
akım şiddetini veren
ifade nedir?
e n.e n.e n.e e

A) B) C) D) E)
s s s.t t t
A) Yalnız K B) Yalnız L C) L ve N
D) K ve L E) M ve N
11. Şekilde R ile motorun

uçları arası potansiyel
fark V olduğuna göre,
devrenin toplam gücü
8. Aynı telden yapılmış nedir?
K, L telleri içinden
düzgün B magnetik
alan geçiyor.
B, t sürede 3B ya-
pılırsa K ve L tel- 2V2
A) eı . i B) e . i C) V . i D) 2V . i E)
R
lerinden geçen in-
düksiyon akımları iK, iL olduğuna göre, iK/iL oranı
kaçtır? (Tellerin direnci vardır.)
1 1 1
A) 2 B) 1 C) D) E)
2 4 8 12. Şekildeki devrede
S anahtarı kapatı-
lırsa, ampermet-
renin gösterdiği
akımın zamana
bağlı grafiği nasıl
olabilir?
9. Şekildeki gibi bağlan-

mış özdeş kondansa-
törlerden K ve L nin
yüklerinin oranı q1/q2
kaçtır?
3 1
A) 3 B) 2 C) D) 1 E)
2 2
7) D 8) C 9) A 10) D 11) D 12) D
158 Fizik
MARATON TESTLERİ
4. Yüklü paralel levhalar arasında hareket eden q yük-
MARATON TESTİ-3 lü tanecik E elektrik alanındadır.
1. Cismin hızı v iken E.v.q çarpanı hangi fiziksel bü-

yüklüğü verir?
A) Alınan yol B) Enerji

Sürtünmesiz yalıtkan yüzeyde +q yüklü özdeş kü- C) Güç D) Kuvvet
reler eşit aralıklarla yerleştirilip aynı anda senbest
E) Momentum
bırakılıyorlar.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) L ve M durur, K 2 N 1 yönünde gider. 5. Özdeş K, L kondansatörleri

B) L, K ye çarpar. üreteç tarafından yüklü iken
C) İlk anda L ye etki eden net kuvvet K ye etki eden K nin yaprakları arası biraz
den küçüktür. açılırsa;
D) M ile N nin arası uzaklık değişmez. I. L nin yükü değişmez.
E) L ile M aynı yönde hareket eder. II. P den 2 yönünde akım ge
çer.
III. K nin enerjisi artar.
yargılarından hangileri doğru olur?

2. Düzgün ÂE elektrik alanı-
na, nötr ve içi boş bir ilet-
ken şekildeki gibi yerleş- D) I ve II E) II ve III
tirildikten bir süre sonra
K, L, M noktalarının yük
işareti ne olur?
A) B) C) D) E)
K: + + – + –
L: + nötr nötr + –
6. Şekildeki devrede
M: – – + + + hangi lambalar ışık
verebilir?
3.

Şekildeki devrelerden geçen etkin akım şiddet-

leri eşit olduğuna göre, devrelerin frekansı kaç A) Yalnız K B) K ve L C) L ve M
Hz dir? (p = 3) D) K ve N E) M ve N
2000
A) 500 B) 600 C)
3
1000 500
D) E)
3 7
1) C 2) C 3) D 4) C 5) D 6)E
Fizik 159
MARATON TESTLERİ
7. Şekildeki K, L, M nok- 10. Düzgün B magne-
talarının elektrik alan tik alan demeti için-
yönleri nasıldır? de v= 6 2 m/s hızla
fırlatılan yüklü tane-
cik K nizasına kaç s
de gelir?
A) 12 B) 9 C) 8 D) 6 E) 6 2
11. Düzgün B man-

yetik alanda sür-
tünmesiz iletken
raylar üzerindeki
P, S iletkenleri du-
ruyorken P ok yö-
nünde çekilirse;
I. S teli 1 yönünde
hareket eder.
II. S teli 2 yönünde hareket eder.
8. Yüklü paralel levhalardan III. P ve S den eşit akımlar geçer.

soldakinden eşit kinetik yargılarından hangileri doğrudur?
enerjilerle ayrı ayrı atılan
nötron (n), proton (p), elek- A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
tron (e) diğer levhaya En,
Ep, Ee kinetik enerjileri ile D) I ve III E) II ve III
çarptığına göre aşağıdaki-
lerden hangisi doğrudur?
12. Şekildeki alternatif akım

A) En > Ep > Ee B) Ee = Ep > En
devresinde yalnız C sığalı
C) En > Ep = Ee D) Ep > En > Ee kondansatör yüklü ve yükü
E) Ee > En > Ep q kadardır.
S anahtarı kapatılınca za-

manla devrede enerji kal-
9. Şekildeki devrede R1, madığına göre,
R2, R3 dirençlerinden
geçen akım şiddetle- I. Enerji R direncinde ısıya dönüşmüştür.
ri i1, i2, i3 arasındaki II. Isıya dönüşen enerji q2/2.C kadardır.
ilişki nedir?
III. R den sürekli aynı yönde değişken akım geçer.
yargılarından hangisi doğrudur? (Bobinin iç di-

renci sıfırdır.)
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I veII

A) i1 > i2 = i3 B) i1 > i2 > i3 C) i2 > i1 > i3
D) II veIII E) I ve III
D) i3 > i2 > i1 E) i2 > i1 = i3
7) B 8) D 9) A 10) D 11) E 12) C
160 Fizik
MARATON TESTLERİ
4. i akımı taşıyan O mer-
MARATON TESTİ-4 kezli halka düzlemine dik
olarak O noktasına v
hızı ile bir e elektronu
1. Özdeş dirençlerle kurulu
devrede K, L noktaların- fırlatılıyor.
dan geçen akım şiddetleri
Buna göre;
iK
oranı kaçtır? I. Elektron 1 yönünde sapar.
iL
II. Elektron 2 yönünde sapar.
III. Elektron O ya kadar sabit hızla ilerler.

5 3 2
A) B) 2 C) D) 1 E)
2 2 5 D) I ve III E) II ve III
5. Özdeş ve elektrik
yüklü X, Y elektros-
2. I akımı taşıyan son- koplardan X ok yö-
suz uzun tel ile aynı nünde çekilirken Y nin
düzlemdeki özdeş yaprakları kapanmaya
iletken halkalar ok başladığına göre, aşa-
yönünde çekilirken, ğıdakilerden hangisi
halkalardan geçen kesinlikle doğru ol-
akım yönleri ne olur? maz?
A) Y nin yaprakları tam kapanabilir.

B) Y nin yaprakları kapanıp açılabilir.
C) X in yaprakları biraz kapanır.
A) K:2 B) K:1 C) K:1 D) K:2 E) K:1 D) X in yaprakları biraz açılır.

E) X ile Y zıt cins yüklüdür.
L: 2 L:1 L:2 L:1 L:1
M:1 M:2 M:1 M:2 M:1

6.
+q yüklü K, L, M iletken kürelerin yüzey potansiyel-

leri VK, VL, VM dir.
3. Şekildeki ideal
transformatörde Küreler birbirine aynı anda dokunup ayrılırlarsa
giriş gerilimi ve
potansiyelleri nasıl değişir?
sargı sayıları veril-
diğine göre, kon- VK VL VM
dansatörün 1/wC
değeri kaç Ω dur?
A) Azalır Artar Değişmez
B) Azalır Değişmez Artar
A) 60 B) 50 C) 40 D) 30 E) 20
C) Değişmez Artar Azalır
D) Artar Artar Artar
E) Artar Artar Değişmez
1) B 2) A 3) E 4) C 5) D 6) A
Fizik 161
MARATON TESTLERİ
7. Şekildeki devrede elektroliz 10. Düzgün yapılı bir çubuk mıknatıs yerin magnetik
olayı gerçekleşiyor. alan çizgilerinin içinde aşağıdakilerden hangisi
gibi dengede kalabilir?
Buna göre, aşağıdakilerden
hangisi yanlıştır?
A) Üreteçten ve S kesitinden
aynı akım geçer.
B) Sıvı içinde akım 2 yönündedir.
C) Sıvıda (–) iyonlar 2 yönünde giderler.
D) K, L birbirine yaklaşırsa akım artar.
E) K, L nin alanı artırılırsa akım değişmez.
8. Şekildeki devrede reosta 11.

kolu ok yönünde çekilir-
ken lambanın ve reosta-
nın gücü nasıl değişir?
Reostanın Lambanın
Düzgün B magnetik alanda S kesitli N sarımlı
A) Artar Değişmez
bobin yatay I konumundan düşey II konumuna
B) Azalır Azalır
t sürede getirilirse K-L uçlarında oluşan emk ne
C) Artar Azalır olur?
D) Artar Artar
NBA NBS 3NBS
E) Değişmez Azalır A) B) C)
2t t 2t
2NBS
D) E) 0
t
9. Özdeş üreteçli dev- 12. Direnç ve bobinden

rede K, L den geçen oluşan alternatif akım
akımların iK / iL oranı devresinin güç arpa-
kaçtır? nı aşağıdakilerden
hangisi kesinlikle ola-
maz?
1 2 3 3
A) B) C) D) E) 1 3 5 5 1 2
2 3 4 5 A) B) C) D) E)
4 4 6 5 3
7) C 8) D 9) A 10) B 11) B 12) B
162 Fizik
MARATON TESTLERİ
4. Sürtünmesiz ve yalıtkan
MARATON TESTİ-5 yatay düzlemde, +q yüklü
özdeş cisimler dengede
1. Sığaları C1 ve C2
iken L, M arasındaki ip ko-
olan kürelerden
puyor.
yapılmış elektros-
kopların yaprakları Buna göre, aşağıdakiler-
özdeştir. den hangisi yanlıştır?
Yalnız K yüklenin- A) K, L, M nin hızları aynı

ce yaprakları ara- anda sıfır olur.
sı açı aK oluyor, V
B) L nin en büyük hızı V iken K ninki dir.
sonra K, L ye do- 2
kundurulunca son C) L ve M nin her an hız büyüklükleri eşittir.
açılar aKı ve aLı olduğuna göre aşağıdakilerden
D) Sistemin kütle merkezi değişmez.
hangisi doğrudur? (Etki ile elektriklenme yoktur,
E) KL arası ip gerilme kuvveti önce artar sonra aza
C1, C2 den küçüktür.)
lır.
A) aK > aLı = aKı B) aKı = aLı > aK
C) aLı > aKı > aK D) aLı > aK > aKı
E) aK = aKı > aLı
2. Şekildeki gibi düzenlen-

miş yüklü paralel levha- 5. Özdeş C sığalı kon-
larda K ve M den serbest dansatörlerle kurulu
bırakılan protonlar L ve N devrede KL ve MN
kesimleri birbirine
ye sırası ile EL ve EN kine- dokunmadığına göre,
tik enerjileri ile tL, tN sürede KL arası eş değer sı-
çarpıyorlar. ğa kaç C dir?
Buna göre, aşağıdakiler-

den hangisi doğrudur? 6 5 3 2
A) B) C) D) E) 2
5 6 2 3
A) EL < EN B) EL < EN C) EL = EN
tN > tL tL = tN tN > tL
D) EN < EL E) EL = EN
tN < tL tN = tL
6. Şekildeki devrede R1
in tamamı 8Ω, R2 nin
3. K noktasının bileş- tamamı 24Ω olduğuna
ke elektrik alanı şe- göre, P iletken sürgü ok
kildeki gibi ÂE ise, yönünde kaç cm çekilir-
q1 se devre akımı 6A olur?
oranı kaçtır?
q2
A) 10 B) 15 C) 20 D) 30 E) 45
3 1
A) 4 B) 2 C) D) 1 E)
2 2
1) A 2) C 3) B 4) B 5) E 6) E
Fizik 163
MARATON TESTLERİ
7. İç dirençsiz ve özdeş üre- 10. +q yüklü ve kütlesi m olan bir
teçlerle kurulu devrede K, kürecik ip ile şekildeki konum-
L, N noktalarının akımları
arası ilişki nedir? dan serbest bırakılıyor.
Buna göre cisim ilk kez ne-

rede durur? (Sürtünme yok-
tur.)
A) iL > iK > iN B) iK > iN > iL

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
C) iL = iN > iK D) iN > iK = iL
E) iK = iL = iN
8. P noktasının magnetik
alanı sıfır ise i1/i2 oranı 11. İç dirençsiz üre-
kaçtır? teçlerle kurulu
devrede 3Ω luk
(sin37° = 0,6 ; cos37° = 0,8)
dirençten geçen
akım kaç A dır?
4 3 2 1 1
A) B) C) D) E)
5 5 5 5 6 A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
12. Düzgün B manyetik

9. Birbirine paralel alanda nötr bir iletken
özdeş K, L, M çem- K den L ye hızlanan, L
berlerinden verilen den M ye sabit hızlı, M
akımlar geçtiğine
göre, çemberlerin ilk den N ye yavaşlayan
hareket yönleri ne hareket yapıyor.
olur?
Telde oluşan indüksiyon akımı hangi yönde
olur?
A) KL: 0 B) KL: 1 C) KL: 2 D) KL: 1 E) KL: 2

A) K: 2 B) K:2 C) K: 1 D) K: 1 E) K: 2 LM: 0 LM: 1 LM: 0 LM: 0 LM: 2
L: 2 L: 1 L: 2 L: 1 L: 1 MN: 0 MN: 1 MN: 1 MN: 2 MN: 1
M: 1 M: 2 M: 1 M: 2 M: 1
7) C 8) A 9) B 10) D 11) A 12) D
164 Fizik
ELEKTRİK ALAN
Çözüm
İki Nokta Arası potansiyel Fark ve Elektrik
Alanda Yapılan İş
Enerji farkı işi verir:
alanda q yükü
K den L ye götürülür-
se yapılan iş (w): W = Eson - Eilk
q⋅ q q⋅ q
=k −k
d 2d
kq2 bulunur.
WKL = VKL ⋅ q şeklindedir. W=
2d
VKL ye potansiyel fark denir ve
VKL = VL - VK şeklinde açılır.

ÖRNEK 2
Yüklü cismi biz K den L ye götürürsek işi
biz yapmış oluyoruz, yüklü cismi elektrik alan
+2q
götürürse, işi elektrik alan yapmış olur. Şekildeki sistemin top-
lam potansiyel enerjisi ne-
dir? a a
► Elektrik alana
dik hareketlerde iş
+q -q
yapılmaz.
Çözüm
İkişer yüklerin potansiyel enerjileri toplanır:

► Yükün çev-
resinde başka bir
2q ⋅ q 2q ⋅ (−q) q ⋅ (−q)
yükü çembersel E top = k +k +k
hareket yaptırılır- a a a
sa iş yapılmaz. q2
E top = −k bulunur.
a
Özdeş q yüklü 1kg küt- q q

ÖRNEK 1 leli cisimlerden K deki sabit 1m
1m
K L M
tutulup L deki serbest bıra-
kılıyor.
Şekildeki dü-
zenekte L deki q +q +q
yükünü M ye gö- K M L L cismi M den kaç J kinetik enerji ile geçer?
türmek için yapıl- (q = 2.10-4C)
ması gereken iş
nedir?
Fizik 33
İNDÜKSİYON
ADIM
ADIM PEKİŞTİRME
İNDÜKSİYON EMK ve AKIMI
Bir iletken, magnetik alan çizgilerini kesecek ÖRNEK 1

şekilde hareket ettirilirse iletkenin uçları arasında
bir emk oluşur. B = 10–2 N/mA olan magnetik
Şiddeti:
alanda 10 cm boyundaki tel
ε=B.v.l kaç m/s hızla çekilirse ɛ = 1
volt olur?
ε: İndüksiyon emk, (V)
B: Magnetik alan şiddeti, (N/m.A)
v: Hız, (m/s)
l: Boy, (m)
Çözüm
Kutup yönleri:
KL iletkeni içinde (+) l = 10 cm = 0,1 m
yük düşünelim, iletken
e=B.v.l
v ile çekilince (+) yüke
(sağ el kuralına göre) 1 = 10–2 . v . 0,1
yukarı yönde kuvvet etki v = 1000 m/s
eder, dolayısı ile üst kı-
sımlar (+) ile alt kısımlar (–) ile yüklenmiş (iletken
kutuplanmış) olur.
Tel ile hız arası açı α ise

e = B.v.l.sinα olur.
e = B v . l . Sin0
e = 0 olur.
ÖRNEK 2
Aşağıdaki durumlarda
telin uçları arasında bir emk B magnetik alanda telle-
oluşmaz: rin uçları arasında olu-
şan emkler ɛ1, ɛ2, ɛ3 ara-
Çözüm
e1 = B . v . 2l
e2 = B . v . l
e3 = B . v . 2 l . sin30 = Bvl olup
İletken O noktasından w
e1 > e2 = e3 olur.
açısal hızı ile dönerse e,
ϑ
ε=B ., , ϑ = ω,
2
Bω,2
ε= olur.
2
Fizik 123
MARATON TESTLERİ
4. q yüklü kondansatörün potan-
MARATON TESTİ-2 siyel farkı V dir.
1. Eşkenar üçgenin köşelerine Kondansatörün uçlarına bir

şekildeki yükler yerleştiril- direnç bağlanırsa açığa çı-
miştir. kan enerji;
I. Vq
P, R, S noktalarının elektrik
alan şiddetleri EP, ER, ES 1
II. CV2
arasındaki ilişki nedir? 2
q2
III.
2C
A) EP = ER = ES B) ER = ES > EP
C) ES = EP > ER D) EP > ER = ES değerlerinden hangileri olabilir?
E) ER > ES > EP
5. Özdeş lambalarla kuru-

2. K noktasından Vq lu devrede S anahtarı
kadar kinetik ener- kapatılınca L’nin par-
ji ile fırlatılan yüklü laklığının değişmemesi
tanecik P noktasın- için üretecin gerilimi
dan kaç Vq luk ki- kaç V artırılmalıdır? (İç
netik enerji ile çıkar? direnç yoktur.)
(Sürtünme ve yerçekimi ihmal ediliyor.)
3 1
A) 2 B) 2 C) D) 1 E)
2 2
A) 30 B) 20 C) 15 D) 10 E) 6
6. B magnetik alanında v hızı

3. ile çember çizen yüklü ta-

neciğin hızı yarıya düşürü-
lürse aşağıdaki nicelikler-
den hangileri değişmez?
Şekildeki kondansatörler K, L uçları birbirine
bağlanırsa MN arası potansiyel fark kaç V olur?
A) 60 B) 50 C) 40 D) 25 E) 10
A) Merkezcil kuvvet B) Yarıçap

C) Kinetik enerji D) Periyot
E) Magnetik kuvvet
1) B 2) C 3) B 4) D 5) A 6) D
Fizik 157

Apotemi̇-Elektri̇k Ve Manyeti̇zma

Transféré par

Informations du document

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Apotemi̇-Elektri̇k Ve Manyeti̇zma

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

ELEKTRİKSEL YÜK

Elektroskobun yaprakları aynı cinsle yüklenirse

ADIM PEKİŞTİRME ► Nötr bir elektroskoba yüklü cisim yaklaşırsa

cisim iletken ile bağlanırsa _ _

tasına bir pro-

A) 0,9 B) 3,6 C) 9 D) 90 E) 360

I. q1 = q2 6. İletken kürelerden X(+), Y(-) yüklü Z ise yüksüzdür.

A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Yalnız Z

1)A 2)D 3)B 4)E 5)C 6)E

Yüklü paralel levhalar arasın- H+

çarpıyorlar. K den M ye yapılan iş, kinetik enerjiye dönüşür:

Vq idi , hidrojen iyonu proton olup yük olarak elektro-

K noktasından serbest bırakılan +q x L 3x M

Buna göre, V2 kaç V dir? ( Sürtünme yoktur )

Kapak Tasarım : Apotemi Tasarım Ekibi

Dizgi : Apotemi Dizgi

Bu kitabın tamamının ya da bir kısmının, kitabı yayınlayan şirketin önceden izni

Yük ve Yüklenme Çeşitleri 1

YÜK ve YÜKLENME ÇEŞİTLERİ

Elektron eksikliği veya fazlalığının ölçüsüne

Elektrik ile gösterilir.

Elektron kaybeden cisim (+) yüklenir;

Artı (+) yük sayısı eksi (-) yük sayısına eşit

► Kürenin Elektrik Alanı

► Yüklü Paralel Levhalar

► Elektriksel Potansiyel Enerji

► Elektriksel Alanda Yapılan İş

Fç > Fi olduğundan cisim çekilir.

Sürtünme ile Elektriklenme:

Etki ile Elektriklenme

Bulutların da sürtünmesi ile yüklenme olur ve

L cismi toprağa bağlanırsa, topraktan -yük

Aynı cins yükler birbirini iter, zıt yükler birbi-

Bağlantı kesilip cisim uzaklaştırılırsa L cismi

ÖRNEK 1 DOKUNMA İLE ELEKTRİKLENME

Yüklü iletken K cismi, nötr iletken L cismine

Q = n.e = 4.10−9 = n.1,6.10−19 K L

yüklü K cismi şekildeki gibi yak- - -

Not: K nin yükü L ve M ninkinden büyük olur.

yor ve küreler birbi-

X, Y, Z nin tek X Y Z yazılır.

ADIM PEKİŞTİRME Çözüm

Sondan çözüm yapılırsa B ile C dokunursa C nötr

Son durumda B ve C den C nötr olduğu için B

5q ve qL yüklerine sahip iletken K, L küreleri birbire-

Birbirine dokunup ayrılanlar aynı cins yükleneceği

Elektroskobun yaprakları aynı cinsle yüklenirse

ADIM PEKİŞTİRME ► Nötr bir elektroskoba yüklü cisim yaklaşırsa

cisim iletken ile bağlanırsa _ _

► Yüklü bir elektroskoba aynı cins yüklü cisim - - -

► Yüklü bir elektroskoba zıt yüklü bir cisim do-

Sonuçta β > α´ = β´ > α olur.

► Yüklü bir elektroskobu nötr iletken yaklaştırı- Çözüm

P çubuğunun uç noktalarının yükü şekildeki gibi ola-

L nin yükü +q, M ninki +3q rx kaç r dir? Y

1)C 2)D 3)B 4)D 5)B

I. İçi boş iletken kaba içten dokundurmak A) 6,4.102 B) 6,4.109 C) 5.1010

işlemlerinden hangisi tek başına yapılabilir?

7. Topuzları birbirine yakın M, K, L elektroskopla-

I. Yük alışverişi olmamıştır.

8. +Q yüklü bir elektroskobun yaprakları arası açı α dır.

A) +3Q B) +2Q C) +Q D) –Q E) –3Q

6)C 7)C 8)E 9)D 10)E

Aynı cins yüklü iseler: (k=9.109 Nm2/C2)