©tf~I1®1P~l])D~

WYCHOWANIA
SEK U EGO
DLA NASTOLATKÓW

opracowano przez doktorów:

Gilberta T ordjmanu
Jeana Cohena
Jacqueli ne Kahn Nulhun Polska Oficyna Wyllnwni".ra
,,BGW"
Christiana Vordoux
Odpowiedzi na pytania
J•lJ(JWOdy 18. 30. 32. 33 t.Q, 42, prtflb1e9. 94 100. Pll<JZ c=i\k
ICll4ika za&tal• oprBCownna n.11., cręcre, 1OO 102 Il!
udz>e pytań ' oclpow1odtjTOIUZ 74 78 81
1~d10, 17 18. , 9. 23 24, 25, 27 prąc.re
Club c1lonek) 18. 25 26
um1as1 apt!IU 11~1 podajemy 1n
28. 29 27 48. 49. 51 , 125. tobacz rów
deU 1am<11ów 1pwbłomóW w nl•)j n1e1 wzwód
po1u91anvch Zii!Ml<łmczo 0<łPo
knplutOk •tllfOOWV, 68. 69 preLorwmvwv. 58 dla ~obi1t~ 69
WM!dz1 na py1anr.1 zna1du1q fi•\> na
komc)tk.1 1a1owa. 15, 16 19, 22 dla męzczvlll, 66
sironach oznm:zonvch kursywą
40 48. 58, 77, 78 80, 1pó1rz pro~talll, 25. choroba grucz!lła~
111 pi od fllłlłl 10 28. 29. 111
przepuklina pachwinowa 2'1
AIDS. 9 1O, 12. 66. 02 1 Otl. I09
111 131 lotht.tr:lka 35. 36. 52
lo1ysko, 82 85. 87. 88, 90 92, 94. lhll5US. 93. 94
bezpłodność. !\8, 77 103 rodzi<:e dlletl (&IOSUnlJj 126 132
błona d110w1czn W JG 3 7 51 rolko„ sP.kStrnlna. 48. 4'1 51,
moc:rca, 18. 30. 32 33. 42. pod u kobiety, 52 54 , 11 ntQLczyzny
chł~m1dia (u1k.iz„n1.i). 10G 108 ClilS r.1~/y, 80 86 86. 89, 90, 27 52. 54
choroby t>r'7enns10110 drooą 'l~ !'l 7, 1 oo
1 03. choroba 106 rózn1ca 1Jlc1. 114 116
płcrową , 106 1 ł 1 llllł>lU!b<itfO, 123 125, 138 rózyczka. 92
chromo~om 1G, 17 80. 89, ~O n1611ł,!l-1Alllil, 19, 4 7
c1ąza 1 7, 18. 32 48. !i8, 11110 matodu m1urten 1<1 c1eplo1v ciała, sperma, 25. 26. 27 29
b1eo 78 94 . svm11tomy, 85 43, GO. 62 65 spólkow.1n1e Pll<irywane. 66
1111esiączka 29, 38 41, 116 119 SIOlll, 34 36
deflomc1a 36 37 57 138 rnosma (lub kaletki). 23 25 stosunek 18. 36. 37
płciowy
dojrzałość plc1owe, 19. 22, 29 48 57 106 w okr„sre do111cwa
112 125. u chlopca 116 118. narLqdy pici owe 18. choroby, nia , 133 138
u d11owczynv. 38. 116, p1 oulemy 106 111 kob1e1v. 29 37. męz ­ svhl1s. 108
1>5ycholog1c1M, 119 123 czy,ny, 20. 23. 24 29
dzrew1ctwo. 29. 36. 37, 137 środki antvkoncepcyJM. 43 58.
138 ob11ozame 27 28 62. merody. 58. 60. 62 76
okres nuesiączkowy 40 44, św1adomo przervwnnitl ciązy 77
t'łTlbnon Czob.1c1 1a10 1 kom6tf. J 46. 47 50. 60. 62 64
1a1owa) opryblc11„1 narządów plc1owvch. 1oksopfazrnoza. 92
eragenne (illufy). 53 54 108 uądzrk 18. 38 39. 120
Ol<~blość, 56. 57
l)IUCl'Oly JJłc:IOWO, 1/, 18, 116
ubt!zpłoclnienie. 58 74 76
118 1obacn6wnoe1 1n1nrk 1 iąrJro p1911lk~ 58. 70 74
plenm1k1, 15. 16, 17, 18. 19 2 3 . wrek do1new11n1a 126 141
homoM!ksuahzm 138 1'11
25. 40, 43 48. 53. 54, 56, 58. 61 . wkładki domac1czn\!. 58, tl9 70.
hormol!y płc1owu, 1 7, 18. Hl .io. 6 2. 65, 66, 74 77, 78. zobae?
41 44 46. 47 70 71
r6w111ę1. l3plodn1enre wytrysk. 26. 27 54. 56 116
Plut'; t.uoclkn li.i. 17. 19 przedwczllMlY. 57 zobaCZ rc>w
1mpo111ntJ1t, 57
llfl<:~wa, 18. 2], 30. 34 36. 41 n1ez: $pe1ma
·1 l , ul o-1, pochw1c.1 5 7 Zdp,1le· WlWód 26. 'J.7 48 112
J•IJllUkow.m111, Hl 43 4•1. 50 ~O
61 f>2, 1)4 Ci!>, /8, 115 ' I ' ""'potliwy, IOG
'"""''l!l·tłlol 13 1 132 łptlltu11u 11llOWlłtltJ
1a1n1k, 11, 1fi n„ 29 30. 38. 40. z 1Ofi
4
S
44 4/ flll ''"'""' 111
f>1trun1e11111
Q J ' 7•1 • 76 · n~ ~
;1 •~• "''10101!\łfll? zaplod111e1110 I O 18, ·IO. ·Il H
•·' • 1!11, !JO ' 50. 51 'i8. fiO 6.? 17. 711 llO H'
J•'i'' 15, rrt1wń1. 18 fł2
Jloi ótl 18. h11tl1uł1•s11v 9 7 1oo lliVVZ~llltr n.1pl1•I~•'· ~cl J1
 ZICOW
:J '" nwnient. 11· k1or1111
'01b/tw :mum.1. Jetlllym : proce-
;..wa„iie ji:1·c:m• N1n111larrk ::os·
, ...... W/U prÓhom: lllUfi llllU':a/e±lliĆ
~ rod:JCrin. 111111< :yć sir p11ro:111111e-
iliJI t lt,okgam1. ro:ll'ill'I•. sir i11u·lek r11c1l11i••.
~ pocrul'ie 11dp1111-i«tl:ial110.ie'i 1111/•a 111>-
qał l wo/lee sanwgo sii•hie. To 1yl/.:11 nh·k 11ire
'1 dodwiadc:e1i. jaki<• "'"-'' :dohr1:. li' r1·111
.raMym okre.ri1• musi ro11'11it•ż pr:y.,1<111111·al .\i{'
do llOlll'J formy .~ek.\1111/110.\t-i. .V1111c zn: .\if
pQIJOlł'aĆ nud 11i<•:m:11111ialy111111il'm: dlu niego
emocjami. umi<•<: d11lw11y11·llc: 11 l'hom Iw: pod-
dawania k1111fin·mi1t.rc·::111·1 fll'l'\fi !(l'llf'tll•'<'J.
,{i{'
odró:niać :/11cl11e prc1!(111c11u1 cid pr111nl:111 <')
mi/ośd. :11hc•:pit·<·=11c: .\i(' pr:l'd ;·lid\, clroroha-
mi pr:e11w:m1ym1 dro!(<I plC'icrn·ą i 11iepo::ąclww
clą.tą.
A ll'it•c fl'fa: r11:11fllifnc. ;,. 1r11.1:e d:ifc1w.
d:itwc:pw C'::y d1/11p11·c. 11 ,•.1: Io w /li:(' tl11lw1111-
jąa1.ti(11· nim r<·1rul11111. dwraktl'ry:1111{l't'J 51f
huntl'm. k11in• pr::yh11·rt1 11111i<'i /111> lwrcl:il'_f
H')'.mbfimo1111111', 11111it'/ fuh hard:ie/ i:11·a/1111rne
formy, dla 11;rdru11·111r11111· :11p. J11h• 11or11111f11c
I /urn·c• d<> pr:l'n u/:n1111.
Kr)':_1·s li i1·I. 11 c/111r:c•11·1111i11 <ha rak ren:ui<•
ni· 1r:„ma p1Hl•tmrn11 n111 ob11111•111111.
I. Sprzed\\ pu<"cml.o ~r,><lowi-;k u '" lav-
. .
cza sro<lm\'"ku r1Kl1111ncmu
' '"' 11·1· .• okośc1 ::11.Ja11i<l 1 me potr<1Jiq prJkiZ."111
n:ll'c ko. /i flirt• pr:t•t firrc/: I l/IC/111/ltll'{o:\' lll(C'-
/,•k 111al1111. 11luu11·ą 1 11c·:1wi1111·11 f>"':rr/.. Ili<' l 11 0 •
ft'} l11!111111uin 11 llmu11/," i/11 111111·1;, li' />oclll'O/·
11rm 1u/n11h11 flt'gt1ll'tllJ1111 idr·1111j1km 11111111 rt\'
IO
.5roclo" i5ko ro1/=i11m·, /ei/i 11ie WJdoje lllll ~
nie "" ::11ietienia, 111 pr:_u1a1mmej jest pr:ek,,.
110111·, :e 11ie po:11 a/a 11111 \li' " ~Im m:i.111qt
Dlc11N!O te:= drcąc ęit• od mego 1111Qf'11<. 110 1
„k strairuKtlllt{ie c111d1) 1 11c:t'.lw1it. poplłUJt
sir ek srremisty.-:111 mi pogt.1dm111 1 "'rlnera
rnhie /ckwr> 1 ;;11tJ1om,rch 11ego11w1ych pr~:
rod=icńll'.
Spr::ecill' 11·0/wc środoll'i.sku r()(1=11mcgo""'"
:e uhja1rim: ,,;{! ró1111ic:: 11dec:k11 11 11arkor1"1
/11h pr::e.stępc:asc\ 11• .1tJ1110111ośi albo :: pr:1 fa·
ce11ie111 "i" do grup.I ml(l(/:1t':.1111c1. ktr;m ;r,„
=
11·u l\'cef/..im sr.\U'lllt'lll 1rurt11.ici 11:11mm111m
pr::e:: doro.\l_n·ll. Sie11111i1'} /t'<ilwk 11'1t'fu 11c1110-
lc11!..cil1' potrafi 11i~ u/n koll11't'/l('jollal11rj. JiJfU-
11 ej i k111!fÓrmi.\tyc=11ei vpr1:1'(ji li 'te/u pt1Tra/i
oclntJle=ć mmyd1 siebit• />,•: :n 11 wrfa :<' imJ.„
11 iskh·m roc/::11111_1·1111spolt•c:11ym.A11ir' 1srml"
i•' li iek. 111/od=ic1ic:y 11 •tllJI<' po:y(l 11 nrm
i 111circym. I ~·c: 11<1jc:~·Jc1<'/ /.:ri :; s do;r:n;o-
lllll o/>i111.-ia sit· popr:<': ndr:i1,l'nl<' .<IJlfllll'
r11J::in11ef!.t1.
C:ęst,; ::amepok1ife11i rad:1<<' 11ie porr.1fiol
:ró::umi<'<: wki<'f:o ;,1choH'Wllll. \afJi<tll/tl
myślą, ::e JC'Sl 0110 'kil'ro11wtc pr::eciu.k<1 llllf1
/ 11ie w1i:d::ąc. !!d::it· <:ukm· ratu11k11 WIJi/ li\' ntl
pr::,·1111011 suroll'i "Yrt•:111111ah 1 pqh/a:hM'i
a c:llfrlllll sic poddaią. Bard:o c;pttl lllf ~ra)tl
Sll'O/t!lllll d:11•ck 11, 11 11r1110.,J~·r:e rp<iko/11 111ł'"
cl:r .~ck.111t1!11e1. krtir<'I '"''' <•c:tk111<' .f J{J/I
"""•'I h1 u11 '" ru 11d11/o, w 1 1c1k m/"'1:1•"'~
~
:av.'It'/11<'111' 11· ·m·mm "·''-"':IL'
f • l ub tl,.~rr>I "'"'"
n J<'/- 1111 pr:1'j/111t•
. R"';u«. „
I • '·111·,.,.
• " 1·· WM11t/
IJ

"61«.vtwo W%11911lrO M ftllft cilłca­
M '°'4 I }«llw:UW '* pozwala ""'
Ił r' ły pop9loł
blfwlów WW/u tloros-
ljil!lo)lnlb•r)d it~--­
*Il&' ly o• "411 pilJ:woleltil I
'
}ltl ił jJi*•?P
iil;t ••„~..-­
r«•clc• ,,.,,, •cal
"' I J'óz/JJC Mę młłdtiii,,,_,
w otbótniatiłi od .... ft
pimvuyraz1110iliwoić:11'!11,,.~
ru leiuualneJ.
INC)'Z)Q o J10lllrd# życia~~
od..~ierciedleniem .fego •'im!**~
nla organizmu, dojrzaloki ·Wllldoił
,,,., wartości moralnyde. Pr.-119'J!IR
lość obsen.'V}t! się najc:zfleW} •
domagajq się osobistej wolnośrif,.ł1!ililll
takty : rodzilrą,jalc i 11 tycł k1111q
narkotylcó" i a/Jcoltala. Tat ,...,...„
ta pragnie okre.ilii ntOJ' )& Mtl.11
P'" 1111111e iegozrobić aalif'-•
sampodejmolti'OĆrłttj~-DJI h'
ną. rełlPI i spolL.c::aut11em. bitw
:ochttf. ww'm•m
Io llłarttić. Na IJ1ft ,.-..,~

„ .'.„.,,
• , "fCMI .,.,;1> „_
"'""}tlł....................
a, Je •=ować
ldubt-,.0,,,.,.,..,, :ostało
Ws:~, sprcjaliici Zł' I lwia , Iz
I

nastolatek miał wifłar • i l ałd

• u „ s:kalck'lr. n~ o IC}Till ~ .,_!Jłii~'
Ili""
I

V• rr
łtl ...-.a1lał, I Joł oluojo-
wzltodrli , w
ił~111wlodomoirio1Mto­ al(,..„...
zmn~pz}'loby IO fl'OUlll i'*l~--­
Naw::anie o IMIO......,, 1'11
-.i.ałt1 •aąty
W• /llll lc*rt „......,,, r.n:aimt lit
• .fuiJ .,, ..,,,61t1 .,,,, dlorob1 A"'6 nlńc lo-
b} TOC.Jr b} Ili I /l«fł4 li
to.folłanw~-~-PI
1

l# ysfmfl#ł ~I ł#mpanw publi- pe) llW "''"" Sii piJ;ftJWI ""

ą111 " " " mlllly6, i«htnlł mlod:t. • da
-6o.- ,owlclqfllwokl ~ Takw
1f łlf'* moU Wydt# Ilf n# ty/ko t'tlprt$.JOllU•
tił t6wnld mt>U ttl# odnJI. po ądatr1go
o $des~ czy te: Ml •rłlillfłfi~
cit. nltr.adlco sp«11ai-
coK, ktorzy myi/ą, ~ '1-fł~•iw
kaptunk lub tn""' 1111' flf,
p/odlt• u lcobkty
ANATOMIA
I FIZJOLOGIA

Jak wygląda dziecko, na samym po·

czątku zycia. w fonie matki?
Je,t to Jajo. Cl) h lwmork 1 1uk J.1k \\V} Mim·
komork1 ludzk1(.'J;o cutl.1. ~klada się 1 lr•lpclk1
'ut"1aną1. o)h protonl.1zm) J.;1,\1a \1 !>\101111
\\TIClrl'U 7.<l\\l<f.I J•llłro 1;:,, IO b.11d10 tlu1.1
komorka. p1.i111c "tU•>1.:111.1 i;ol)m t•k1cm,
m<11aca Jedna J11.:,1.1111 1111!11n,·11,1.

W jaki sposób tworzy się JUJ07

Poc.:hod11 m1u / p1•ł:!l/Cll l il ,.~ d11ii<:h ko1111·1.
rek komór!.. 1mę,k1cJ, ~'~ h plcn1111ka, kto1.1
po<:hod11 od OJ<:U, I ""111"' J..1 1c1hk1~1 . Cl) h
koml•rki }tJO\\Cj podwd1a<'CJ od n1.11k1
Komórk.1 J3Jll"a 1e,1 gruh.1 1 11kr.1gla ~a-
1om1asl 11lcmn1k JCSI ~O do .\U I ilZ} rnniC)'Z),
J6'li b1cr.1c się pod u11,1gę t)lko Jego i:iurn
Plemmk m.t folu1ąą ogonek (mikę). l;tol)
pon. ala mu się poruszać

I~
 t FIZJOLOGIA
W kontakcie l komórk:1 jajo\\ ;i pkmniJ.:
traci ogonek. a jego jądrl> pr1cdl>~taj.: ,ji; do
wnttrza komórki jajo\\ej. Kiedy l>b.1 .1adra
łączą się l.C sob;1. komórk;i jaj1l\\ a 10~.ta1e
zapłodniona i wówczas st;iJc się JilJCm K0111<i·
rka tworząca jaj0 /ilWIL'ra Cl.'L'h' poch0d1acc
od każdego z rod;ricó\\ Cech) te przckMLIJ'!
małe pa łeczki 1najduj:1cc ,,.,.. w _1;1drad1. ktlirc
nazywa się chromos011iami
Wszystkie j;1dra k1>mórek lud1kicgo ciała
za\\icrają PL' 46 chromosomów· 23 pochod1a
od matk i. a 23 od ojca Chromosomy te.i sam<:J
wielk ości.jeden 1wchodząc) od matl-.1. a drug1
od ojca. twor/:t pary. Czlowu:k \\ ka7d.:J ze
swych kom1>rel-. ma 23 par) chromt\somów.
które s•! mcpm\'larzałnc i dctem1inu.1~ jego
osobę. To '' laśnie dlatego pod pewnymi
względami fizycznymi 1 intdckrnalnymi po·
dobny jest do matki C7) ojca. do dziadkÓ\\ lub
mnych członków rodzmJ.
D laczego rodzim y się chłopcem lub
dziewczynką? Od j ak i ego m omentu
można pozna ć pleć dzi ecka? Czy przed
porodem lekarz może określić pleć:
przyszłego dziecka?
Pleć każdego z nas zdeterminowana jest
przypadkowym poh1czc111c111 się chromoso-
móy,
l'\a.1p1erw pr7)'Jl'l}Jnl} \ię chron10,omom·
ich wielkość 1 k'ltałt 'li hnrd/o ró111c. ale
w nomialnc.1 komórce jest kh t·o 11a.111111icJ .W
pndohnyd1 par:1m1. twor;a więc 2::! p;11 y.
K lasyliku1c si~ je pod \\ 1ględcm wiclko~d:
naj\\ i\:ksta ma numer I. a 11aj1111111.:.1sza nullll'I"
22 Dwud11c>t:1 tr1ec1a rnru 11Hqdu.1~ '": 11d-
d11clmc. Il ko bioty la ka pa r,1 .fll k wv~ 'I k 1c
111nc ~klada "~ / ll\\Óch idcn111:111vch chrn-
mo\omów. k1órc 11a1y\\a111y XŃato111 1a 't
m~t<.t)nlil ma w dwulł11cst1·i lrtcc11:.1 pMA"
1vllo Jl'th:n chmmu,om X i drUJ:'I 111111c.i't)
llM)'\'.illl)' Y rndk.i \\ 1\1.IL'I.:\
I 1,
\\' .:ick rt>ll11l'l>\\ ko1m'•rk.1 J:IJn11,1 ny plc-
m111k stalll>\\ 1.1 kn1~wrki;. ktnrn ma t~lko
p11ł1m i; diromo"imow, a \\ ICL jc,t 11.:h ~ >_
KonH>rk1 j;1j1mc sa 1cdncg1> typu· 1hz,, 1 ~ 1c
rn;1ją d1n1m11som \.. Plemniki 1talonu:1, 1 ,a
dwti.:h I) p1i\\ nkkt.>rc.1.1!..11 J\\11J11~st~ 11-,c.;1
chrot111)snm map \.. ,1 mnc \ .
Jesh i...1111órka J<1Jl1\\a pn1.1oy '"c rrz' p.1J.
ko\\'' z pkmniktt'lll. któr) 1a\\ i.:ra 11 w~ 1 ~ :'\
pO\I stale JJJ1' Ul w1irzy dzicwoy nl.c Jc,h /,h,
t.:1 zupd111t• przypadkowi>, 1apl.1d11mja1.~ pk-
m111k ;raw1cr<1 11 ,1,hi.: Y. 111 po\\,t,1m,· \\611-
e7as ..:hlopu:c. \ \\lct' pic.: okrdlonJ 1es1 pr7)
samym zapłod111c11iu. Ju1 ""°''""" m<>ina !>)
było ro1po7.n•ll plc0 dtil.'1.'ka. gdy by 11aub
mia la tech nrcznc 1111171 i\1 t»;.:i pol\\ .1l.1J.icc
ohscnH1w~1ć .1ajo h.:1 1~ /)I-n us1k11d11•ma
g.o. Byc mozc pi:wncgC\ Jnm nauka 1;isqp1
p17ypadck 1 rod/l..:c b<;d•! nwgh d,11..,rn~ \\,)(
wyboru 1111;;d1y d11t'11 aynkq i chlopc,·m. Bę­
dne to _1cdnak mo:tlil\c d11p1crn ''l'I'-'""· i!d)
\\ samc.1 'l°ll!rmti: du ,fę r,vd1iclić 11knm1l1
X I Y.
Kit'd) ja.10 .1c-i uforlllll\\;1nc. 1l1tch się na
2. 4. S. l (1 itd kom n rek Po kił I.. u Jma(h
komórki ''' jui I\') 'J>Ct'J•tlw.>11 anc 1 gol<'\\<'
do ks11~d!o\\an1a nar1ad1>11 tmv,11>1\. jclu.
nart:)dtil\ pkicm yi:h. 11d p,,d 1q1h \\Cm
l'hro111nSt)lllt1 Y. k1ory pr1<:•\la syg11;1ły l..11•
mórkt>l11 pkkl\\) 111. hęd;! są• tlili.' n>11\l.ia'
w k1t'rt111k11 111~sk11n. Oop1.:n' pn -I m1csi;1·
cach ci.i/) pkc 1c,1 „ 111doan:1" \le pk'l.t
chn1nws,111wwa d.:tcrm111111.1<.'<I pkc jc,10<'
11i c U/l!\\ n.; 1r;rn m n•!. moi li~\ .'1 .i est 1111 11 k rc<-
k n i;t priv "1111) m 1apl11d1111:11iu l >l•ll<'!!•'
1
tc1. \\ n1d.1órych r11yp11dl.ach. nwin.1 11'. "
111.u.:pkl' d11cd. a 11<1 sn ltl) 111 pt>O.) I~ 11 l~ ,.„,
( ~ 3 llllL'''·IC<' 1. batl,1j:1c chn1n111">lll) l'''"
brane / kilku l.om,11cl. JólJ<l\\Vdl 1p11nhi•1
war-iw\ 1ka11 k1 L'klll1krmal11L·i 1•t.1<'7.łł·l(~I
P\'l'lll'r;yk 1;1r,1dJ..11111 1 11.ikl11<·1L' bl1 1 n rł·•·
d<ll\)<.:hl. luh te/ IHL'C•I 1111/llll'I dll<'kl crh•''
Sll llllli1.· l-Z\h l.td.lll>l\I kl<>I\ Jll'llł1<'f. ul!•
r.1d111 ·~kl,;, ,, 11,d.1 .[,htrl<'L' m:tlt' l''"'ll' 1·1•
 ANATOMIA I fllJOLOGIA

""'' luh ta mn)•h or mov. "'·' rr/\ll d

v.4trnb;1 W}l\\.:irr..i 1ok k11>rJ ro1bJ ~
\\ )Cfil:ich I pom3 I \li lrJ\\ lt'lllU ( 11\Kll>ł
Wlll)CN" V.)11\Jr?J horm O LIOT) rrtrnl
L.1 d" lnu 1('rr.'t.ryma ~ J,l v.nmtu or ~m·
Z'nu
( 1rOC1oly pk1ov.c: ~fX'fruaµ pod„ om~ funl.-
cię \\ )1V.Jr7.J ;i culU. •hcmic1nc kton: lr~·
z;i~ 1H.11 z lcnua nada,ą lc•hlC'lom 1 ~hl\/·
nom ci:ch) d1.1ralo:ti:T))l)l:"l11C dl.1 t~h pk1 \.I
to hormon} pk1ov.c Pon:idto gru~lłł) 1v.1l-
rl.ll l11morJ..1 pkm\\c l ~l)IO) gruu.oły
te llM)W>IJ:i s1~,ą<lrJm1 a u koh1ct) 1a1n1J..am1
°'·' p<'C1,11ku 'Y•IJ, v. brz11,hu 111,11!..1, rrn
Sik d11.:•:1, k1<;rl' n.11~"·' "C nm•<ll. 1m1 m.11<1
gru.:1oly pkio\\I.!, kwic p1l\\11lo 1in1rn1.114 Al~.
1.11. i;11\ 1111 Io nakHlllJL' pt.:,· /.1p1,,111.1 \\ ""
dm1111'""m.1.:h \\ ) I\\ .1 rz.11.1• h<>rn•nu) f'• •·
1111d11j:1 kvlal1nv.a1111• ''~ 11.ir1:11hm 1•k111-
G dzie powst11111 plemniki i komó rki
jajowe? 11~d1 '""''""h luli m.:s~id1

Komurl1 pkh>\1i.'łplc111111l,11 ~„1111111. 1 J.iJ11\\cl

t\111r1;i "\" v. sru,111l.1d1 p!L11111}dt c ,, t1<1t•I)
to n.ir1.1d) '' ~ t1"1r1,q.1u• poi 1~c1>11c dl.1 ''' g.1-
1111.mu sub~1.mq(' i.1on• ~~ p11cl.a1)"·"''' .!11

17
 Co to 8łl narządy płciowe?
Narządami nazywamy na U!!ÓI oęsci i;iala,
które spełniają konkn:inc 1adanil', ma]<! wy-
specj1dizowaną funkcj\'· Co dn nar;<1d1'>w
płciowych. mają on.: dwa 1ad:mia: prokrnac.1ę
i akt płciowy jako lak 1.
Nar7.ąd) płciowe „\\cwnc1r1nc" 111111c.i';co-
wionc są w Jolnc1 partii hr1ucha. \\ baseniku
kostnym. klól') 1JaZ) wa my mah1 1mcdmt'r!
Ułożone są 1111ędz) ~chcrzem moczow) 111
i odby1mc;ą ,
Są tó· narz<1dy plciuwc „zewnętrzne". które
s:i widoanc: znujdują s1i; między udami.
w krocru Tll ich forma pozwalu st\\1crdzić
przy porodzie. CZ) mam) do czynienia z dzic-
WCT) nką cz) eh lopccm.
"\Jar1ątl) płciowe mają gmczol) .jajnil..i 1jąd­
r-.i (o k1óryd1 JUŻ mówiono). i cały splol
przewodÓ\\. po.,,.valaJąC)Ch plcrnmkom podą­
/.ać na spotkanie z komórkami JllJO''Ymi
\\ celu prokrcac;ji. Zbudowune są w taki
sp1hób. aby kobieta i mężczyzna mogli mieć
o;tosunck płciowy. Tak więc mężczyzna ma
naoi1d .. W) 1rnkly". prącie (czyli członek).
któr) mo7c zostać wprowadzon) do narządu
„wklę.lego". Cl) li pochwy kobiet). podczas
,to-.unl..u plc1owcgo.
l.J \\~zystk1ch ;mier1at .spotkanie plemnika
z komórka jajo\\'(! prowadzi do pnwstarna
jaju Le..:z formy tcgu spotl..an1a ''l różne
\\ n1h:m1ości od gatunku.
l żab. m1 prt) kład. samica n.1jpicrn Zll!1'i
Jaja 1 dopiero wtedy plemniki się 7 111mi łąr.:za
Dla 1apłod111cnm 'amice ustawia 'lę nad sami-
ca / .a pind ninne .1uja >ame roz\\ 1114 'li<;\\ \\l)-
d11c
\J ptakÓ1\ k1,m<irk1 jaj11wc czy tt:i jaja
zapładniane''! pkmnikumi ,kl.ida11)111i p1-zcL
'amo.:a pil') \1c.1Z1:111J11 dn'igpk11•w}ch -.:imin .
~:mępnic "' mir.:;i 1111"i .1aJa R, '"' iJ;i.i;1 'Il' .1~c
li Ol.rl">IC ll)'lild~\\alll;I ll"h l'l/C/ •a1111i;c.
,1 111cl.1nly 'klllll'll ,
lnaocJ wygl11d.1 p1 r<·h1cg 1apłud111c111a
I rn1wnJ11 "'•undka u ssał-.n\\, a 1111·c 1111.·1ło·
18
wicka. Plcmmk1 'kladane s;1 przct. -amca
w pochwic samicy 1apladnia.iąc komórkę.1.7)
tc7 komórki .ia,1ow~ w nar1'!dar.:h pkiowvch
„!!Ón~_yo.:h „. Lin w Ja.JOW<~dach 111acicy iiJo
rozw11a się'' nar1<~dz1c zcn~k1~. char-dklcr)-..
lyc1nym dla ~sakow. \1 macu::y. Twnm , 1c
zarodek. r<V\\ 1ja się. rośnie. il pod k~ni«
okresu ciąży. który je,1 różny" zalcmośc 1 (l\J
gatunl..u. wydalany jest żywy 7 ciał<1 matki
podC7.a' porodu.
Ki edy i jak tworzą się plemniki i ko-
mórki jajowe?
Ksztaltowanic się komórek płciowych prze-
biega inaczej u mi;7cl)7n). inaczej u kobiety.
Męskie narząd) płciowe. jądra. \\ okre,ie
poprzedzającym aktywność płciową \\)l\\a·
rz..1Ja hom1on zwany testosteronem. który
przyczynia się do ukvtałlO\\ ,mia z 1<1r0Jka
chlopc<1. Natomiast podC7as całego dz1ecinst-
wa jądra pozostają '' spocz) nku i nie l\rn- ''>
rzaJą ani hormonÓ\\. am plcmnikó\\ ~tnieJ
wii;ccj o kolo 15 roku Ż}t:ia rozpo.:zyna się ich
funkCJOnowarne pod wplywcm wydzielania
się suh'>tancj1 z gruczołu zwanego pl'Z)sadl.ą.
znajdującego się \\ mózgu.
\\/ Ó\\ CZ<IS Jądra Z<IC/) na,1ą wydzielać li:SlOS-
tcron. l..!Ór) pr1enika do kn\1. To pod j<'go
wply\\ cm chlup1cc p17cbztałc-.i się " męicl) ·
/nę. Jego narz:td) płciowe po'' 1ększaj:\ się.
chłopu.'.: n>sme. nvra•HIJą mu się ram1,1na.
Dtilna partia br.rncha. na \\}~okosd k1,sc1
lonoweJ. jak 1 1x1cł1) pok rywaja s1e '"' los1~­
niem. wł,: samo dzieje się z broda. p<ihczkan_11
1 górn<1 cz.;sc1a wari;1. P17.:l·hod1i mutaqę
głosu. któn ,mj.: się m~ki. Jcgli grucNI~
potowe i loj1,we ró\\ 111c7 1L1c1ynaj<1 i1mk<1'"
11\l\\ al.'. p1nHlJ Uli!( \\lęk Sll.' \\ vd1idal1ll' ;ię
pmu i 1r;1d11!-..
\\\zy,1k1c ie Lrlllall\. lt,,rc d1•l..,inui·I "" 11•1
pr1c,1r·1,·111 l..ilt.u kil. ~.1 1•111.1k;1 d111r1e1u1m•1
\\')d1id.111tl' "'' 1.:s1,"1~ronu, 1'•17 n>1p1x·1~t<.'.
hęd/IC' lrll.tłl' d11 K•'IK:l 1~d.1
"1.:dy 1111=,k1 h1•1lllllll pr1.:111k.1 J,, -~ 1 k~·'
 t'llfllll ••• „.„
t O h W)twum
11D•X111bY Nr•1Pmepl m
„ N ,.• ,............... I*
„ ..... W• rt fll••odu i ZllCZ)Dl1'
..... •t416aq wdui dq plciow)Ch
WjWWl)di ł• 41
AidookmaA+7 '*•P • ~-„
jjJ AJ 1

„, ....tjl plr ••iłów w lca•• mepraw-

clapada6al~ daiej. uwa prza a życie od
ot dojnaloici do ilmien:i ZmnllCJID ~
I
lab 2lllR)'IDUJC tylko w przypmdku poważnej
cborobJ lub duiqo jMAlllCWCIUA
Zapdnie lnacziej dzieje ~ z nar.r,.dami
plciowymi kobiety Placie wszystkim produ-
kcja komórek pkiowych czyli JaJOWYCh, rue
lnva u kobiety a życie
W okresie poprzcdza,141.)'m ak1ywność
plciową. puczoly plc1owe, c1yh JHJnak1. pro-
czyatu • Jlp"kacla (ak jlt - - - ...,,
Następme w wieta l}-)4.... „
..duji•
WllĆ" jlt w piz)nldzieowuce. A kiedy do;»
WUllC ~zakończy• • ods1n chr' ac -
28 dni ~ W)'dalane z Jajnika do jajowodu:
IO !wę nazywa okresem jajeczkowania
Lecz IO odpcow&hanae przez JIJOWód ko-
mórek jajowych 1llC będzie tAIUo 1Z do
snuera, 12trzyma 51ę około 48-52 roku iycia
1 po 1ym okresie kobiela me będzie mopa JllŻ
mieć dzieci Ten fenomen nazwano mmopau-
1.ą

Proc:M rmmn.unMI 16zn1 ait w uteznołc1 od rodllJU U asaków, taluch Jak lew (1 Jai< człowiek) • ....,..., ekłlda
plemniki w pochwie macicy Zapłodnione komórki 101ow1 rocw11a się w macicy 1zOSlll)e z n1e1 wydalone poda11
parodu
 ANATOM IA I FIZJOl OQIĄ

~„„)

21
 Z V)hkicj k.1ll.ul.11.;j1 \\')mka.1c na -100 OOO
lwmorek ja1ow~ch tylko l.1'l.1-c1 'l'<'ln1;1 '"0-
N funkcję Jo konc.1 ('la prl} kl.id. łi.:zac. i>e
co ::!R Jm \\).rv.ah1na l'>l;J11.: jedna 1.oml'rka
jaJo\\.1, \\ychod11 nam, ic ruc1 ;\51.u ''"''o-
ton)ch i.h 10,1,1111c 410), •1 \\ ·~ 11.'<lna na
l)'i.ic. /\co,;~ J11c)c / fl<llthl.ił)mi 9'1•1·1 \lbo
noc d11jr1c\\.11'1 "•-.tk, .1lh..1 nvl;l.iJ.tN "~
\\ trakcie dujr1c\\,111iu

22
 3

„ a· „ ......
IS ' ·•

„ .....
,
"F I
, µ4 , , . ......
CO Jim w; I
I 4 C3) l 'a ,4)=
G.... „.... ..,,_.,
Na „ porqan ""* J • ł)dl.
lak l8lllO jak
..... „ ...... lit ;.dni,,..,...., w
. . . . . . . .!, - - arodb,

••twarta11 ~ bmldll
J10-

„..... ....
... ml1dxy nllk16ryml ml11rlind . . . ,
~ ~
•blllllldl lub tnOIMle. Ich •npcrawraJlał
....
 NM14ti """"'"l' mvttl) 1
nr (• uruł1lu I w pr.ruł..ro
I \ł)

J4<1rt> (1 ) urm 1e1w.1one

1'1111 w mounlo (21 Po
8 WVlłll f\a<lJ<!<ble \31 N•
ll ~mowOd pt zl!(l'lltwiO
10 ny jnt w OIQł!;1 N I
P•"1W WVWl\41' 1 motlt>v
(4) ptló<l>odz1 (fi) IUed
kok1q lonow~ (61 lllle
doit •10 Slf do mooclnor.y
(71POWV1~l>or1~18)
• li
I 1.-111 lY IM t nUiolilO
wa<lu (:.IJ PqcllC11y\"'
snmnv (10) z na.1Gn10
I 12 "'o<lem 1worr- k•n•l "'v
uyr.kowy ( 11) l!ór,
pmichadll 1•ztu prostatę
14 ( 12) 1 "pada do C<W.il
13 n••'<'JOWl!J 113) NK.'CO
1>0mzn1 11rostJUy 1""10~14
ait uruc.roły Coopera
16 ł 1•t} Cowk,1 1110C1<1w•
(Wl<l~M w 11ó19 do pita.tu
1>0<1 ko.<ci.11011ow~ 111.~
Cholllto do l)!ofClll f 15)
, ut~11•1n fi\• na lO\\'f\~ht
n.1 po11on111 1 ri''~odu
"'"'""'"'foli•' (1 l "·'ew
l•h11111t.-.i11 ( 17)

MCKl!la widl1nt111 l><l 1;-i11 \\ lolYP.•Ct1 tnos111v PIA

„ym 1 '"""""' (1} POl•w1• llV tyl•ty l111011 W111< 111
WVdlwouy< lt "''"' nptl1~<111• Il) N>„001owll\ly (•I)
hi.gną w1
WłnOW\"t ~
,.&, ' 1„h1 Ił\ ,„..,111U 11ił llnn.1IOw J ~t"
,,,,r.ct mot1n.i1 t•łOIU• l(IUW,1l'f"C kun•~ łOlqtt1i (ft)
U UĆIJ fVłUnhu Płl•'łltlil'ń!lOno Yv fll te.ktncu ll(tł{IP
t dwom„ Chllon11111u111\in1i lłll 1 1i.1hHH w~t: 1it 1v1n • 11
OlA łftJ~'{łt• ""'"-t ithtCIOWą
 Al\IATOMIA I FIZJOLOGIA

J akie Sit inne organy płciowe u męż­

czyzny?
Kanabl.:1 Jądra, o ltó!)cll JUi. li)l.1 mO\\.i
nvJok.o\\anc >4 \"rod ")~pd; lumorel.:.
1.tóre \\)1\\ar:T"..J)'! IC,IC>stcmn Potem zh1cra;:i
>i~ I\\ orząc naHJrzc. ma'\'. l..t<'lrn 1"1 gol') 1 od
C)IU pr7)1.:C)"'ol Jlldro "-·IJ'!Ur7C \\)dlu1one
)Ol oastcmO\nxkm. l.;toC) u domslcJ:!o aJo.
111.:-ka ma mniej \11,....'CJ 40 cm. Jego 1r.1s.1 test
ł:>.1rdzo długa 1 do'><.' ,1.:omplJl.:o\\ana \\Znosi 8
się do mt"zny. prLCCh<•Jn prtcd kok1;i lon•l-
wą. ktorą mom:1 11) m:'ll.":1Ć 11 dok hr7Uch.i
i na J.om„-c pr1cd.1,ta1c 'k m1,c.l1) m1~'nian11
lpopr1a l.tórc· mal:ulo ,oh1.: Ul'"" pdrn
11 tr.ik.:ic lwor1cnia 'ie d/lc.:k.n Nu I) m
p<viomic zhliia ''ę do maki mkdrrn:). Oh.1
na,1cmowod). Jeden / pr.mcJ drugi / lc11cJ.
otaczają pę;:h~r7 mix:z1>W). JX> Cl) m 1hl11aj:1
''~ do 'ichu: 1 podill.ij;1 do I) lncj c1cS..:i h:J.!"
narr.idu.
'\a„lępmc r•»ter1aj:1 '1~ pr1) h1cra1ac for-
m<' ampułki. kaidy / nich h1c7) '"I' wydłużo­
ną k1~1cntq, .:t) li ~..:h.:rt) I. rem 11a,1cnn) m
i wpada do '""I.' mo..·1n11c1. następnie pr1c- 2 - - -- --,
<:hoc.In poJ 1-..;<;hcr1„111 pr1c1 grucll•I \>t;i.:1a-
J:tL'Y CC\\ kę m<X-lv\\ą Jak p1cr-.<.:1c:n, c1~ h pucz
pr0>tatę
\\- na,1cn1o"<l<Juch 1.r;vą pkmmL.1 "ru1
1 odrobina pł)nu. / drug.ie] 1.1\ 'tron) No"Chc-
rz}k• n."1cnnc I pro,tatu \\)l\\",lf/d}ą pl)n ' 0 - - - - - -
hard7o ~ph Uór~ \\n111 plc1111ul.:am1 t\\•>TI) •2_ _ __ _ __ __
sperm< Sp.:' nu. prod11ko11.111:i bczu,tanmc:. 11,_ _ _ _ _ __ __ _
grom.Hin '" " h;1ril.;a.:h n:MCllłO\\OJ"\\
1 \\ ogomc n11Hdr.fa l>irn mej ,,.,Jwno, 7,:
\ah1~" p.,.-chcrz) k.1ch na'tcnn).:h
Ce:""" moao"'' du Lton:J dochodza I.a-
na!) W} t f) si.''" c ( 101>.1c-1 dalcJ 1. st.il~ ''ę
v. tym morm:m.rn Wlip<'!n}m l;an;ilcm I ,,„, Wtdz1;111~ z przodu narl4dr płciowe ~ ~ (1 I
sperm), I dl:i mo.:1u l>Jlc r1.1"c:nim•t'><l prl<'· g6ma część rutiądnV 121 nasient0 ... 0dV (31 któn!
bu:g;t rr1c1 fll'l!L"lO:. U1•ry J~I 1.1ro\\ nu n~u;i­ 1wo.zą bilńk1 (-!] takonczen1egótnei ~ ~"""
ków n4$1enoowvch (5) schowanych p<tc: ""'Mtl (6}
dcm rkiuwyrn J••J.. 1 •1oao\1 \ m. • .•nllł~ "'•"Vs!<OW" (7) )JlZilChodlllC" p<tcr prostJIV
!8) 1 podąm1ące do te'-' ko "'""'""el (9• :ol4dt Pli!C"'
(10) po••vtv napiet'"'m (11\ o u....,UJQ<'.V pr1°"'1)(J
mocze-NY (121

W 1aki sposób sperma wydostaie sio
na zewnątrz'>
'\b) ~rcnna W)Jo~1.1la sr~ nJ le\\ n;itl7, mu>T.!
zosl3ć spdmonc d\\a \\,1runl..1 must nn\t-1111~
11.111.ód, U J1<)7n1CJ \\)ll)~l
W7"'odcm tliV)U .1111) mu.m~ w ro1111111rn·
I k1111~)sl~n~JI ulonk 1 \\,)11) l, Io 1110111cnt,
lo.1cJy fill\'rt11.1 \\ ~ ll<JS\\h me 1cgu I ,11 n\
flJ. /C\\n.ttr1 I 1•n ll1••11H.:nl lhlf)\\Ulll\ 11 111i...•1·
Ct)/lł}' nri;lll111r111
C o to jest prącie lub członek?
l z.k111d. I<' 't..r?-td 'c") hndl)C'"/Jl)Til i....nalo.'1('
m1c,1c7ąc') ''" '' JcllnCJ partu brltKila 7hu·
Jowan) J<'I pt7ezzc,pokntl' 1r1<•,:h .-talJamr~·
l\d1 (tzn tal.1,·h. >.tor.- ,ą \\ 1.in11: się un1<.,.,..;.
l;t'J) n:ipł) ''a J,,
mch I. re\\ ) \I J ro" nic
ecu kc mo---zm\.i. Z rrzv,lu maJduH ''ę d\\J
aala J.tmi-te. l.:t.k.: m.1-;iH 1u <h,hi)m obrlt'-
1\1 L.o~, lono\\l."J, '' I) ln.:J bruzJ11c, l..h•r.i
ot.lcZIJą Pl7) lc!!.I Jo "'' h c-i.11,, g;ih..--r,a,IC
<ll.1c-~,IJ41."e' c"('\\l.<t nt0.7.0\\4 <l\I j.:f Jl<X14tlu
J10nl/C Jlffi,1111) 117 Jo pr.te\\<XIU łll<ll'70\Wł)<'
a prz) c-.:" l.1 l\\017.) 1.1l;it11 pr.!':r~ h
U!Sl"IU
<i.da 1an11s1.: I\\ ,1r...4pr1jc1c, L.i.irc· p,11. r) 1.: J< ' 1
11~pl)11 .1
''''11l;i ,1.,,1~11 l\\0r1;1,·! fof,I n.1 c11tl>l.11 •''\
41114 \ 1nrc• '"' h}c 111111"1 hih
to 11.1plcl.:I.
h11rił11c1 "~dlurnn) l '7.".111111"11•' .t1•ln.1, ~"
 ANATOMIA I FIZJOLOGIA

1c'1 "'~~ion.1 1 11ic r<•7\\11la na wydn~lllmc sic
:7<)łęd1Ja. ra mala ni~h>godność. /\\';llhl Sllllc-
jl\ą, m••i.c b~O: u'uni~111 pnp1zc1 ohrzC/amc.
Co powoduje wzwód
i wytrysk?
~\'/\\Ód 'po\\OJO\\llll} 111oz1: h)C podrnCIJITII
lll') ..../11} 1111. f'') dm."/0\1111 luh <;'/110,:IOW\ITII
l..tóre oddnału14 na .;,rnJck ruchów, ~UJ~
dUJ'IC) c:h "\.' \\ rd1cr11u I. ręg<>w) 111.
\\' o.a,ic \\/w,1du ciala jamiste napclntaJą
>ię krwiiJ. a zyły. którc p1V\\nhłyhy na odplyw
1ej kn'i do ob11:gu c:cn11alncgo, 1a111ykaja 'ię .
Prnc1c pt:>\\tęk>1a 'wo1 uhwc)d, ro1miary. wy-
prostO\\ UJC "\: do prtodu 1 ~taJc >tę 1w:1n.Jc.
\\ ten ~ro,ób moie lllt!łęh1c ''\: 11 podmę
kobiety
W]lt)\k n<t\lępujc WOWC/it,, kiedy rr.1i.:1e
JCSL '' stamc wzwodu. c1yh crck..:ji Spowodo-
wany J~-Sl przez pohud1cn11! ncn,·o\\ I17cw-
nych \V} try'k 111c JCSI :talczny od woli c1lo-
wid•a. ale dzięki woli moie 10,taO: ort"11111ony
Polega on na silnych 'kurc1ach rn1ę,;ni l.ri1e1;1 ,
Skurc-1..: te powodu)<! pr1csuw11ni.: '>IO: sp.:rmy
1 pi,.-chcrL)k~\\ na\1cnnych 1naJÓUJ'1C}'th Slf
tam, gd11e b1cr1c poc1ątck cewka 1 pr1cv.od
moouwy
Sr<;rma \\)'r7U~'tlna JC!L podo.i~ k1ll;u wy-
Ir) skow· o coraz to mmejsieJ sile, Ilość ~perm}
/~tlez; od "'?~ry~ku I Y.)ROSI od 2 do~ <Cl1t)'-
rnctr6\\ vcsctennych, a C1;1sJm1 v.ięa:J Kai-
d) ccnt}meu ,„c;c1cnn) 1aw1cra mmeJ w1~CCJ
o<l 50 <lo I OO milionów plcmmków l>u/.a 1losć
~po,ród nich po10,taJc ruchlrwa. Cl)li jest
1datna do 7.arlodnrema nawet " kilka god1m
po \\ >try~ku.
W1wód 1 W}trysk mogił n;"tąp1c " nocy
w sposób nrcśwmdom, . :-locnc \\} lr)sk1, etęs­
tc \\ okresie doJrtcwania, są C/)ms zupdnre
normaln) m 1 me należy'"' nimi pr1c1mmrnć
C zy chłopiec, którego Jądra nie ze -
szły do moszny. powinien być ope
rowany7
l'ak Wiek opcraqi zalc7n} )C:'I l>d \\tclu
aynników 1 dccyduic o tym ~hirurg. Opcrn9~
tJka me mw>7.<: przyw rJC'.! norm<tlnc funkcjo·
nowame Jader

W prżypadku zwę1&ma
napl'!1•a. ayl1 atule ~„.
w iej dOlnei uęśco 1)
zolll<lź noe mo10 wvdO·
1
SUIĆ 5ie na 1ewn4111
.Azehv uwolnit zolądt
b\l<W• trzeba uwnQĆ
du1.4 CL~ fald u n aple-
tka ( 2) OpctDCJO tal;4
,..,.„..,,.a S'9 obmua
nieon

21
 IA I FIZJOLOGIA

111a1!.~111c 11 11.1J'.nłmhz~11111id.u. Ohr1ci.tnie

01ac:zego praktykuje sit obrzezanie?
Są pr7.ypaJk1, k1cd) 1411..t hnn,ilny 1.1h1ci; oh·
nezani11 jest kl•lll•'\.'711) N,1 pr1yl.1"d kiedy
koncówk11 naplc1k,1 ,1c~1 1.1k '''''""· Il" 11111c-
mo1J1w1a Ya)'d1>>111111•' '1ę l lllCJ 1ol~1l11J
W tym 1'r7.)p;td!..11 11107l' n,1,1.1r1ć 1:1J.;:11c111c
bru1.d) /OUJ<llll·ll'CI SI\" 1111crł1y 7<lł.;d111:1111 n.1-
plctktclll. 'l'<""'dow.inc hrnk1cm Jo,l.lll'O·
ncj h1g1cn) ·\ ponadto 11 /\I clJ 111,• pr1.:h11:ga
nom1:ilmc
\\' 111d.toryd1 ri:hg1.11.:h 111i.111m1 U.:K~ iydo-
w„l..ii:j 1111u1uhn.11i,!.;1c.1 11hr1c1anic jc't oho-
1mmc1va nadnucm•! wni1hw1".: biur\) śhuo.
\\CJ 1na1Ju.1ai:c1 ''" ll<i 1oł~J11 •.1 prJc/ 10
11łcp,1a I flrZcJluta nodubno ~hi.tlllkl ph:m.
\\C, l'/y tak Jl!'>I r/C<:l}'\\1~11:. lllCJC~I IO t.iktc
pi:11nc.
Co to jest c h oroba prostaty? Dlacze.
go konieczna jest operacja?
Pro,1.11.1. tak jak "1.:li: gruoolo\1, m.1 C'l.i"'1mJ
tcnJi:m.:ji: Jo prtcnhtu. 1111)r1.1c grucrolal
Pomc\nti pro,tata uH1c1,1 pu..:1;i1d; kanału

W przypadku r11e1.i4pr<>nlJ 1ed

nego lub obu 1<1tlw potost.lJ~
onu w miednicy mn101sto1 lub"''
tak 1•1k na 1vm rysunku. 1a1r1ymu
1ą srę w k;rn.11<· p11chwr11owyrn
(1) Tkank111~der niu funkc1onu10
normalniu 1spormijto(Jonola mo
ze został. n>ocno 1Dchw1011a lub
Lan1knąć Anonialtn 1ak11 iost lat
wo 1.auwazalna. r>on1owu1 mo~t
na )OSI J>USta (2) w j)<JChWIOI(
mozoa wymac<1ć 1ądrn. ale 1ośli
pozos1aly one w hJ•un IO mnre1
~?Ym, wOwcza,. pozoslil1ą porn
zas>ęg•ijm bodnń leknr6klch

.X\\ k I nl<K.l.OWCJ, "''" 1ęl.. '1cn1c , .... Jl'J \\ J'Iyw11
7 J.,11~1 na qupn1t 1\\ c zi11111c1v.n1i,• się ohięto"-1
•'C"" l..1 lllOC".l.O\\ •1· ••• 111 ruJ111,1 odd<m,1111c mo-
czu ~1 0\.'l ma trudno~• z \\')•los1u111~111 ~·~
l J'\"Chcru 1;.11...1, tło"" \\ 111111 ix•10,111;c. co
mol\.' pro\\ad1i~ ,1.1 mlck,J• I )hll<"go 11:z n.ile-
~ gruczolak u,1111.11:. ał>y p1 7) \\ n><:ll normal-
m: fun!..cJNll'\\11111~ pr7C\\Odu mo.;.1.o••Cl.!•'·
C o to jest przepuklina pac hwi n owa?
Czy występuje równiez u ko ·
biet?
Je-;t to li\\) puk lenie ot r/C\\ llCJ pr/c<lns1.1jq,-c
si~ pr1C1 r•Vslccl' 1111,d;r> m1„,11i,1m1 hr1.u~ha
Pua 6\\ n11't>P \\ okr.;,j~ plu<lowym prtcdo-
>l.rna lo się jadro / o~'.:n1 n.1s1cniow„du. ab)
um1CJSCt>\\ 1ć SI\:\\ 111ov111c. U młodego ch lop-
ca lu b póżnici u don"lcg<> mc11:1y111y icht<i
wydosl<1Ff su; pr1e11hl.1bwnc 111 1~"1 1c br1ucha
1 1't~puj,1 do l.;1nalu pacl1\\ 111tmcgn 1v.M1.tc
wy,tęp. Ten wy,tcp "' 1t:b1a \IC " 111omcnc1c
\\lt;k ,/C);lll W)"ł kU lil)c:IO~gll \'./) prl)' kaV IU
1 mika, kiedy ,ie gn \\cp.;h111c Jo śrc,dka. J.:,t
lo pr1cpukh11a p.u;h\\1110\la. l.:t.11.1 a41,,11m
moic W)'t~pll\\H.: I uhu \tn>n '\;1IC/) .i•!
/Operować, prt) hh1il].1C d(l .,1ch1c 1111\'mc tak.
ah) me h)IU \\olncj pr/c,tr/Crll,);!d}/ 11 IOll)nl
prf)p>1dl.:U llltl/C h• d.ipro\\;1<l1ić J1> k\lmrh·
kaq1 t\\Orl'fl: „pr1cpukłi11c U\\l~/111\:t.(.
U koh1ct 1lc u1111c.:n11:mc moic tl;I\\ .11: tal.ie
"'me obJJ") .•ile 1d.1r1.1 ~1~ to o" 1ck r1.1d11cj
C o to jest dziewict wo?
Dnc\\1Cl\\o 111 ~tJn 11 tl11C\\i:7) ny I.tora me
mwl.1 1evc1e ~lu,uukow pk1n11)ch . ;\.1t.>-
mt1~1 <) 1ak1'11 „ll!op.;11 lllll\11 "t· 7.t: JC'ł
• rr.11111;!1;1c111" <1 Jh: po Til•"llillU>lllllCJ hl1rn1c
cJtM:"'IC/CJIUlt/lłU ~I~ /{.lllCł1lt1\\11i.., 'I.i.: \l/łC\\•
oyna llllld~ nic n11.1ł.1 •lo"1n~;,\\, t1111 d1l1 1 p•:.1
IH•ł··n „,,
·ml fil)li.:'lllY ICt'" lllC Jl<i l\\ICldt;i
A NATOMIA I FIZJOLOGIA
K obieta miesiączkuje.
Czy u męzczy.
zny tez jest coś takiego, co występu 1 e
okresowo tak jak u kobiety ?
'•c P11tht.1w ow'ą charaktcr)st) kil fvjolnrn
11.łr!Jd(l\\
pk10\\)ch lllę/CZ}7.n) JCSI ·~h Ole•
pr1crwalna dn:ilalnosc.
C zy chłopak
moze zostać
01 cem
w chwili osiągn ięcia do1rzałości płcio ­
wej ?
Od \:hwili k11.;d) Ji!dr.1 J11alaJi! '' prJ1~1Jlow)
'po-;oh 1 kiedy 'pt:rm,1 /a\\ ICl.I rJ.:m111k1 \\ rnl•
pow1.:dme1 lic1bie. chłop;1k mnie tO\l.tC t>J•
~cm N1cmmcJ, musi upl)n.1c pkis oa~ nu
'hw1h p1cr11-,zydt wytr}'l.ó\\ .•1h) 11 'pcrrn1c
po,1aw1ly s•e plemniki. To ;akt) ml organu·
mu chlopca.
J ak wyglądają jaj niki 1 gdzre są
umiejscowione?
J.i1mk1 tilk jak jąJra ma1ą l.v1.11t 1 k<>I•"
/1clon} eh nugJaJ,)\\ \.IJJą meru11 n.1, gu1<1·
\\ .11ą fl0\\ICl7d1mę. \\' mcktór:·i:h mnmcnrnch
mic>1ąca mt>7tu LJU\\ai).: ml J'<•\\1cr1Lhm
1a.1mka mały,") ,1;1ją0, o\..rJgl) gll/d; '' fiolt'-
h>W)m ll.li:>aT\\ienm: to pęcherl) kJaJ<'<----ZkO\\)
\\' mn)ch momcn1.1..-h mozna dopatrZ)• 'I~
mmcJ'7eJ ")pliki<>~ o ,;tn)m 1Ć>h)m ~olo­
ru· to (1;1łko .i:óltc. R<"il.t:t po\\1C17d1m p<>·
kl) ta Je'I bwfa11 )ml bli1n.1m1. rnmc1 lub h.ir·
d11ej Licro)mi." z;ikmo~1 <'<I w1~ku k<ih1cty.
J;iJml..1 znajJu.1.1 'ię w 1111<'\lni<; mmc >t.CJ.
n.1 JCj h<>em)ch ~'iank.1ch. 1e<kn pu pr.111-.:J.
Jrng1 po k\\ eJ.
;-.;ie u'"') >!kich l..ohict -;i tal. ,.11110 umli.'J'"
\:tł\\i\lllC I irh rołll/"COlC tllłl:/~ 'I~ /llllCłUó.h.~
\\ 'i,1.1 11<1 '"'f/aJbch m.•J·!').:h 11.1t:-1) nl...1 .
1.1<1rc J,,,1,m.:litJ" im p<>i)" 1.·ni.i \\'1,11.1Jł,1 l~
11111i:a ,1~ w1Jlu1;1~ 1 1a1n1l.1 prNr111C>I••/,! ''~
\\ ,;\\Oa> miq s .1 1011111c1. pr/\ I\\ 11·rdllll1•' dt•
 mn,ch n:ir7ĄOO\\ pl..,o"''°h Ul1,h
c:.i <<" FI owll<h Pl7Ctn ~- ie •ru
nmu 0.t pr2)lbd u olre-.1~ u

J akie są inne wewnętrzne narządy

płciowe kob1ety1

To "-I d" .i Lm.il· 1 •7} b PJO" od

J'02''"!;i_µ. n:i prrell"~\:zaruc ~ 'LDmliVll •
;i owq luh z;iplodn1oną;<) od IJ
;.;im, m;iog Takmu 1Ur74dam1 'ł rm1 ...
ma,,.;a 1 po;:h"a.. do 1.ton: u ca>ic: •tO>un-
ll.l" "-"l'u.iln)'-h lllęT.:7.)llU \\lbd.i W. na-
fL!J rl..:10\\} 1 '!..1ora >l.100\\I U><.~ l!l3•1C\ 1U
tc\\nątrz

J ak wyglądają 1ajowody1
.ł.11"'"'J ''' l..;inał "'''f) f'<h\\ '~"'!te\\ nętl7nC'J
,,r,>m(. pr-, j.11ml..u 1al..,,n,7,,11) !•'' k1l.1,'111
h.tlll(\>\\ l...1 kJ!..;\ 111.1 1"'''7,lfJ'ill1" l:>l'lCl!I p1r,i
k1c1,1nc do J<1ini\...i. d11~i.1 •7.:mu m11u prr•·
<.:h\\ "''' 1-omór!..i.' J.IJ'"' :i 1 p!7\',un~, H Jlrll:'l
l>.1r,11,, ,„.:mutl1 '''"''r. 1r..11J11H'1 '.; po
l'rl'' 11\ 11~1 ,, f•'lll<' k• l..1 JJjO\\l>d\ prt<!'bl\'g~
1.1 J,,.._ a~1,, I~ 'Il'- llllk IT.IH " lK'nlnlu
m1.:Jm,1 m ,,.:•'· .: "ml.aJ:i I.ud' :te''"'
'tr,lO). \\ ~llMC lr....i.1..1k.1 IU3'-- ł..""\

10
ANATOMIA I FllJOLOGIA
 IA I FIZJOLOGIA

A rt:/• znawuje Sif •. pojemnik".

w kt rym iyje ziecko7
"PoJC11lnik" ll'll OJl)\\•I ''ę n1.1~1l-4 t /ilaJdllJl'
~ pthrodl u n11("J111c) mmcJ,lCJ Jc,1 w Jllhl)
mię~1.:ń. r<•d,)bn~ do OlhHoco11.:J gruv.lt
Poza c1-11.ą m.1 od !i do IO tcnl)mCIW\\
\\) \Ok•'N:I, :?5 l"lll g111bo...:1 I \\ g1\rnCJ 1:1o;:k1

Wewnętrzne narz01dv plr.inwc

kob1e1v
P"'herz (1) ''''"'~ (2) D!OCZOllY
1•1owod~m (3) 110110 le1k1001 (4)
Macica (5). p11cchvlono do
pnodu n<1d pęchN1em Sty)ka
macicy (6) przy końcu 11ochwy
(7) Pochwa p11echvlona do tylu
zamknięta u góry 1 otwarta
w dołno1 czę~c1 (8)
1 tylu cewki moc1owe1
"" przedsionku sromowym

12
 •
.....
Gdzie, znajduje sit srom i J!1c 't.

„
Sr4.1m majdu.JC się lt:rocr.u, międl) udami.•
...„przcwo-
l)lowi Śdank1 JCJ
pr7.()d od odb) tu Sl.:łada s~ 7 d„ ~h (aldcl.
siwi) 1hlon) slwo„e,i. 7. prJ„eJ 1lnl:J uroa,
wll9nbo roa:iąghwe Jego fałd) otJ<..7.aJą nUcjS(."C, <r.łon~tt ~
1IW apu11 sromo„11. ,1uzo„ą. gdnc m3JdUJ:t się '"CJ""' do i:nki
•cb Mmtdó'" pk'IO• mOC.fO„CJ I poch\\}
Fald) unUCJICO\\lone nJJbanl11c1 na 1"'·
........ JMidu„ Ilf w PoZYCI' g1nekologicznej W CJemn <JSlYl11 kołOłZO w1.iat miodną
(') loki kuluowo lonowe (21 ~OŚCJ biodrowe (3) kość gu11czną ( 4) D11ocko PCJdcl-.
tullili• 1'11v

14
DDtt;ieł:
s.am--r,:.:now.t
~ rozwaa
wlfklD
dlllwicli ao
118je 1 I 10111 jlOdoul lltOłUn·
lc6W plclo Jti'Ch
1 lllZlllW6d "'maGZ0""1!7łWW""Y
2. blana cłziewiau
3. w.gi •OltlOWul WifUD
4. w.gi - mn'sj I
5.llclWZlwl
I. sawdal a llk •omo• r
z bollu:
Ot le-
,.,_..~

2. 111W• tono•;
3. udo

i
4 flld s'c ma udDwy
~::.u~ I u /IM

qplil enroureat une n!p>n m:ouvene de \'Cl1CS d'anc an•pe e lille. - ,.... ,...
,__
- ...... Cl „ --„
?o.....0511 ew WC łp IW__.,.
lll(llZ palaytc "owlia11u.em. które lipy się „ .......
z ew• lcr+:111 koKi loacwcJ w dolncJ czę*:i łrod'm-cj sę •1· i W1':IM "4 pca . . .
bizucllA.
Tc fllldy, mniej lub budzlcj m...,...., nuy-
„cmowe wio;ł
ca.ca# auzlld
terzk•
„„...,.
WpaeJ~ n "••
jlt jal ....
wuay werpml sromowym.i wil!Uzymi. Kiedy
tlę je rcr.cbyli. Mdat wup uomcwc mnłcj·

„ac, pokryte pidk~~Quzow~ bahdae-

Clł1cUDnla. ZIMrwtcne ~ llbc 1111 kclcr
ł.cdl'aaka ~· owm jest & kC 1dtI I Ił
c:ielliutkimi "'' ...... ..... .... t
Z budzlej ~ ~--- a:Jlh'if z I
„n I

budtlej rtń#wy nll rn:11a cła„ lub ,„ juny Taltjakwa.ystld$111l..,~-

 iam" tc ll)'Jlro~tnc, lc\:htac1La l110h: •
111
bmmcwać pod 11 pl)'\\Cm z111ęk voncgo do.
pl)'\\ U lrn1 \\ 1)111 momcnuc uno,„ ~ ku
ko'4:1 lonm1CJ. Jest łr.1rd10 \\ r<11h\\a na dotyk
d1J~k 1 o.:mu 0<.lgry\\a \\a7ną rol(' 11 kon1ak.
t,1d1 ~bualn)Ch
l-: 01Ko11) oJc111d; "'Il.li} •rnm1•\\~J nv\.
w,1 się pr7<:<h1011l1cm Jest 10 Cl~ il\\alna
\\)dluzona poch) lon.1 ~u l\ IO\\I 1 r.i Lonczo.
na 7 pr1oJu lcch1.1~7li! I 111 n1 prtcd'llonkian
zn.1JdUJC się pr1c\1 •XI m111.·10\\) prtcz ltór.
\\)JaLm) J<:l>t m1lC7
\\ l)lnc; cz~1 pn,dstonkJ lllJJdu c ~
ot11or pochw) l ylko u h11l11 ol\\tU ten ,01
Vę"<IOWV :tamkOl\'.I) Pl1C7 hl.111ę. l1orn n:121-
\\ .1 ,,c blon.1 dne1110.1
Uluna d.1ic1110;1, /<llW)'•Z·IJ Sl'l\"I~ 1.1. lllJ
lll 11 c)r 11 rói11yd1 J- vl 11I L1d1 I 11 >1 1111.11'.1d1

W jaki sposób moze zostać przebita

bi ona dziewicza? Czy to prawda. ze
podczas pierwszych kontaktów sek·
sualnych kobieta krwaw17 Czy niebez·
pieczne jest u.i:ywanie tamponów do·
pochwowych 1 Czy mozna utracić
dziewictwo uzvwa1ąc tamponów? CO
t o 1est dziewictwo u dziewczyny?
:'\1c11aru,~on" bl,>11.1 d11C\11~7.1, t1n 1.1l1 I"'"
Jlfl''-'' l.;11)rą 7 1ru,f11lls.:1ą 111011• prlCJ~ JCtkll
p.tk"C'.J•"I <lln.1lą. t.· dz1c1H11n.1 do lCJ 11""
ni.: 1111.1b Jopodrn "'' 1d111<"1111 l ll11 ~bu.11
n)l'h. \I.: 01111\r ll'll lllt•/C ,,~ fX1"7... fZ\(, mc
f'l lCI) \\ a1qc 'I~. J•"ilJ J'kl•k:l'llS llllC,,~.1l1 Ul\.
\\,1 011.1 lampont'l\\
\\ ldll '·1111 'JlOS<\h Ili(>/<.' \I\°' l"t>lCf'/l'I:
J'(kkl'.IS JllCl'\\~.CJlO Mil,1111J..11 plcl<l\\C ~· Jdf
bllln.1 d:nc\\1cza me fl"il do cla,l\<Ln;t lubJC
otw(lr Jl~I mah. "''"~ ·" mote: do s.. d<
przcd.1rcia 1 lclk1cll" l.n1a111cn1.1, u> me~
ani h.1k-s11c, <1111 nu:h..7111c,1nc
l'1cn1v1 lo111o1l1 "''bu.lln\ cal pk 1 rcyu
111111.' 111\'lldllll! Wt"\\ ll~ł f'lll\\ h loll11fll 111(1\\ •I''"
' 1&.:17.•l·J (ll\\''' hłtHI\ dfh.\\h/(I, o I,_
1n11
·'"•

1'"111111111I1111l;nl ul\11 n11 f.1 l lll 1'" '11 1\"f'ICRI<

11,

Czybłona dziewicza może z powro-
tem się zamknąć u dziewczyny. która
miała stosunki płciowe. a przestaje je
mieć7 Czy można ponownie stać się
dziewicą)
'\;ie kśli JUi. nu ••tw1>r h111ny d"ew1ocJ "°'tal
p\lS7cr7<>11) luh blnna prNdarla, 111i;d) nic
\HOC• J,, 'tanu 1x>pr.1cdnicgo.
C zy traci się
dziewictwo przy
pierwszym stosunku7
Z:l7\\')c7aJ pr.ry pici'\\ vy m call.. o\\ lt)m sl•hU·
nl..u plcioW)1l1 <>l\\<'ir blony d11cw1clcJ pov.:-
r111 sic na t)k. ie potlc-tn\ 11astęp11)d1 'losun-
ko\\ JU) '1ę za"tdnio,, nic 1mi,•11i;1 N;H<•mmM
jcsh 'tosu11k1 są cz~stc, moie 011 ~•> JC'>l'7.C
trochę povcrzyć, zwla:>1czn jc1cli prcrws7)
st<1'Uncl. <>db) I s1~ w atmo~forzc 'trochu luh
nic byl calkowily.
Je;.li '' 111cklór).:h prLypadkad1 lckai-1 mo1.c
s1wicrdz1ć, że dzicway11;1 nigdy me mmla >10-
sunl.o\1 :.cksunlnych. 10 nalciy rmeć na uwadze
fal.~ ie r<v.miaf) 1 clasty.:1110.;.; nl\\Oru hlony
tlfiew ic.1e1 h)'\lap lak róinvrotlnc, 1.1 trudno
jc-1'twicrd.1ić1 c:al4 st,rnowc10.:Cią. ~· dńcw­
~ ru1 miała ~ me stt>wnl.1 ,,.;:bu;1Jnc.
Coto jest defloracja?
To -ą n;id.r1,~aa1 !""adkic pr1ypadl.i, ki,-Jy
dz1cwcz}n:1 mU'il ,j~ ui:i<-c Jn pom•..:)· lclaro-
l1cj, ho jej hłon;1 J11c\\ k7a j1.~1 !J.fUl>a 1 mal,,
dasl~cma łut> ot1<Ór za mal~ . J.:śh 1ache>JLJ
ANATOMIA I FIZJOLOGIA
jednak laka konicczn11~ gdy;r prob) w'pol-
zyt:m 'cbuillncgo aloo "! mcmucrmc bolc~nc,
albo '1c me udają \\ÓWc.1.a' Jelar.1 dol.onuic
kilku naci~ w formie gv.iazdy. kst 10 Jrolm}
.1.abit!g 1 'luz<>wka bard7o ,zyl>ko \1ę ~01
\\' 'lraJnych prz)padkach, I<."/ bard10 r1ad·
kich, blona dliew1cra m•>7c w ogóle nic mieć
Ol\\oru. Taka '.>:ml.i interwencja lckarr.a umo-
1liwi upl)'\\ l.rwi i p1t:ru'7c micMaoknwamc
C zv przy uprawianiu niektórych spo-
rtów może dojść do przedarcia się
błony dziewic;:ej?
C1ęs10 uwa1a się. że przy1.7)m1 rn1dJrc1J
hlony dzte\\n:zcj może być ja1du konn.1 luh
lanie.: klasycrny To malo prawJupodobnc
1'atom1a'1 upadek z koma na \l')»taj;u:y pr1c-
dm101. na pr1yklad na pahk plolll, mo1i:
>powodować ranę krocz•t i pr7e1farc1a bluny·
dziewiczej. Ale takie wypadki. j:tk ,j~ dom)'·
Iacie. zdarzaJa się nader rwdko.
C zy mężczyzna zawsze moze się zo·
rientować, że dziewczyna nie jest juz
dziewicą?
Ze względu n.a różnorodno-.· da,1y,711os..,
błoni dne\\1creJ i k57.talty JCJ orn oru j~I
r;~ oczyw1>tą. 7e w niektórych przypad·
!..ach mł1.i.h mezCZ\'Zna mo;c nie.m<zrue u\\a·
7ai:. U ~C\\CZ)'~ llJ<: J~"SI JUŻ J71C\\1C-4
Dl;i1e110 t..:7 nie f'O\\inn•• lilę przyw1ą;-ywat
1b' 1nieco znaczenia do pó~kl dnc:\uctwil
- ~
 ZKA

je aktywność hormonów jaJnikoW)ch. 81115t

zaczyna rosnąć pr.rcd pojawieniem "ę pierw.
szeJ miesiączki. Właśnie w tym okresie, po-
W"act dojrzewania płciowego jest inny dla
przedzającym dojrn1łość pk1ową. dokonuJC
ltaidej dziewczyny i 1.alciy.nic tylko od kh ma-
się w organiźrme cały slcrcg zmian. Przede
tu, ale i od uwarunkowan spolcczno-ckono-
wszystkim mała dziewczynka w ciągu kilku
mkznych. Na ogół picrws1a miesiączka wy-
miesięcy rośnie o okolo IO cm. Zaczynu s1~
stwujc między 12 a 14 rokiem rycia. ale może
rozwijać biust: najpierw zmienia się kolor
również wystąpić wcześniej, na przykład
sutka, a n astępnie rozrasta się gruc1oł p1cNio-
w wieku IO lat, lub pói.nicj w wicku 16 lat bez
wy. Na wysokości kości łonowej. a później
najmnicjsrych podejrzeń o nieprawidłowości
pod pachami. pojawia się owłosienie. Wy.
w rozwoju płciowym.
szczupla się taha. W ten sposób matu dzicw·
c-.i:yaka powoi! amema ~ię w na>tolatkę.
Czv wczesne osiągnięcie dojrzałości
płciowej pociągaza sobą wczesne Czy wiadomo. kiedy przestaje sit
przekwitanie?
rosnąć?
Nie. wręcr odwrotnie. 7.auważono, 71!. 1m Tak, można się o t)m dowicdzi~..: 7 dość dlll4
wC7.eśniej poja\\.ia się m1csi;1czka. tym później
dokładnością robiąc p17eśw ictlcme nadga~t·
wy~tępuje okrc' pl7ckw1Lania 1 odwrotnie.
ka, sprawdzając stopień ro1woju ko>ó·~ · Jeśli
Z całą ~tanowoością natomiast moina stwie-
ch17ąstka nasadowa okaże się całkow1c1e: sko-
rdzić. iż wiek o'iągania d0Jr1;1łości pk10WCJ
stniała. wówczas można stw1crd1ić, żr: 11·aost
i przekwitania JC't d1icd1ic1n} .
organizmu jest już zakończony. Lub t~.pne­
.;,, it:tJając kciuk. który w~ ka7e oh<.-..:nosc albo
Czy pojawienie się miesiączki brak małej kostki. 117c,1czk1. ktt)ra P')J3 "u
wpływa na rozwój biustu? ~ię w \\1eku okolo 13 lat.

I tak, 1 nic, Pr1y1;t.}llil Hl/WOJU p1cr'1 Jest

wydnclanic pr1c1 Jajniki hormoniiw 1cńskKh. Dlaczego ma się krosty lub cza~
k1tirc natywa1•1 sit; ctrogcn,11111 luh fohkuhn„. wągry?
m1 llormony te lllilfil rów1111:1 wpl~ w na \V skór1e zachod1ą 1miany p<><ł iipływefll
pn1awicn1c s1~ r111cs1<11:A1 /aniwno m1wó1
pwr~1. J" k i p111aw1cnk• :1i<; lll lC'1otu k1 p<rwod u
lłzialan1a hom1on6w płciowych. Gruci•il) ~:
111wc. które wvlł.fio:laj;i suhsturu.:Ję tabetP

JM

Co powoduje pojawienie się pierw·
ueJ miesiączki?
Wystąpienie okresu JCsl wymk1c~1 h.1rd1t)
skomplikowanego pro.."-su: C) klu m1cs1<1czko-
wcgo.
Okres pojawia się ('kl r.1z p11::rws7)', l..1cd}
jajnik jest już w st.inie prl)dukm\itC" Josl~1tc·
czncj ilości hormon). które pr1)CZ) n raj;! się
do wytwarzania hlony ~IUZ<l\\cj wy„cil·laNCcJ
jamę macicy. \V)d1idanic „ji; hormono\\ JaJ-
nikowych ialci'y 11d pr;ysadki mó1gowcJ.
A więc w sp1.1s1)b sdll'ł11<Hyany 111\Vna
powicd1jc(, ie mcdwn171n ktcl'll,MCY 1naJdUJC
się u podsl•m} m1)zgu, w grn1:1oh:. hlÓl)
nazywa się pr7ys•1dkij mo1gow(1.
Przysadk;i mó1gmva ni r1ymu1c polecenie
z systemu ncrwowcg<), niam1crnic: ..:1ukgo na
po7Jom wydńclan}<:h pr1c1 Jajml.. hormo·
nów.
W odpow1cd1i na impuby. pr1y'>adka mó1-
gow-.i wyd1icla / koki \Ub„1ancjc chcm1C'111c„
c-~li hormon) _prt)'adkowc. gon.llropmy.
ktorc pr1cdo,taJąc w; li\' krwi, pr1el\a1u a
PQlcccni.: Ja1111kom. 1·
Uom10,ny le s;1 pr.md1iw) mi posłańcami.
d11ęk1 l.10~ m /;10.:hod1i '')miana r11fonnacj1
~1111ęd1_Y prt) ,;u.11.ą mó1gm1"!· iaiml\i<·m
1 hh>n;1 ,!Uto\\ a m<ti;te) . · \\CJ maciev. llllTJ ·.:i-1a1c \\\d.11,•na r:irt'ltt
A1e d laczego miesiączka występuje
regula rn ie raz w miesiąc u ?
\\ """<.I"" 1111c,1;1c1J..,1 11 y, 1 ~PllJC w ,, li 1 ••
0)111 ry1111rc, \\}lt11>1acv111 okuł,, "'" 11·· Il/
· •"Ili ,
Naj~1eN SJ'<lJ um y. co się d1ieJc "JaJll•k!Cln
\\ czasie cyklu. :-;ov.y tj'kl ro1poo)11;i
z ka1.d) m pojaw1emcm się mics 1 ąal.:i ;;
flO\\ 1crzchni Jl.Jlllkll rcvwija Mt pęthcrtv~
.1aJnikuwy. Pud wpl)'\\ Cm honnonóv. PfZJ.ad.
l..i mózg\)wcj .staje ~•c; on cora1 ll>i~k l) M11Z.
na go dostrzec naJaJniku gołym ukian. i>OnJe.
\\a/ o,iąg-a \\iclko;ć or/OCha lasko\\cgo ł\ic.
dy ,i-iągnie t'•dpowiednią wrell..of.c. WÓl\,7.U
pęka. U\\ alnia_1ac l..omórkę ji!JO\\'ą. Po C"l\111
komórka jajo\\<l. jeszcrc niewidoczna gol}m
. okiem. "'chklnięta zo~CaJe pr1cz bJnk~ JaJO-
wodu i pod.V.i na (cwemualn.:) ~pothmc
z plemnikiem. je;lt dostał i.ie on do lrll.'IC!cJ
tl.!\\nętrzneJ części jajowodu, gdzrc ,ldbyv.as~
za plodnienic.
Niezapłodniona komtirl.:a pjo11a mila
A pęcherryk jajnikowy. l\tóf) dojr7.:1l 1 ~kl
pod wpływem hormonu przy-;ad~i mi'zgoll'eJ
przyspicszaj<1cego Jego dojr1c11anic. mienia
~1ę w ciałko żółte. czyli mal<! tlu~tą ~u1'\lilllC1~.
któr.i b1er7e sw<1 naz"ę od koloru i k1or.1
wydziela progesteron przygt)ttrn uj'!C} bi.in~
sluzową na eweniualnc zagnic7di'cnrc: ''ęJlrJ
\V przypadku zapllldnicm;1 jJJ•' p~~ł.i
sygnał do pjniLt i ~'lalko ióltc \\ dal,1.)'lll
d4gu produkuje Pfl'gcsten,n. ~tó~ lx-.lnc
potrzebny " czasie dąż) .
Jcsli /aplodmema nic b,\kl. pr<>!?~,u.•rtin
\\str/ymujc '')d1iela11Jo,· s1.; h1,ml•'nu lutetn1·
zującegl) i ciałko ióhe ·mk;1 '\Jgh ,pJMJ..
po7iomu honnono1\ 1a1ml.'''' ich f""',ąga tJ
'ub~ o-.1.ihieme \\lC17.:hnie; .:1ę,.:1 hh>n~ 'łuN·
1 kn\ 1ą . T~ ji:st \\ la-.nic ~1ies1~l71\,1
l'o1•hl:iJc: nada 1.y.·mni.:.1. dła,·N!!•' ..,,illt)
i l>he nic utr7.) murt' ,1e dlukj J••~ 11. 14 .łnr.
Je•:t1 nii: doslltl dÓ /;1rl<ldnielll.I \ 1'• 1111""~~
pęchc17) l p jnik<>I\)' l'•)lrzd1111c: •'~''''',hi'"
1Hi'.1u11i , :7eh) d<)Jr7e.:, diale!!•' -~•h •)kl 11"·1
111111,;i 111ęee.1 ·I 1ygnd111•'.
 MIESIĄCZKA

Czy śluz szyjki macicy wydziela się
wyłącznie podczas stosunków?
\\' /ltdn)m "!1'lldl..u Hormon) ,1ap1ikowc
oddziah1N nic lylko na blonę ślU/OW<t. ~Ile
rÓ\\ nicż na mnc n~lrząd) T;ik \\ 1ęc pod wply-
1\Clll e~trogeno\\ ulcgaN modylil..ac.1i >/)Jka
macu:) i pochwa. NiLkowtt1) 1 pr/Czroczy~t}
pl) o. C7) h śl111 sznki macicy \1 ydJ'lelaJą
liczne g:ruczol), które znajduj(! się w ;amic
sznki macic) Produkcja ta stopniowo s 1i;
zwięks?a aż do mo1nen1U. kiedy wydliclanic
się estrogcnÓ\\ osiąg.me SWÓJ górny pułap.
W tym momencie kobic1.1 może je /auw;t1.yć
Po j;1.1cczkuwan1u '/YJk:t m.iclC) /ltmyka ,1ę
1 sltv 1a111ka.
OczyW1\c1c te ziawhka pomagaj<! w p17C·
m1c>1~1C111u się płcm111ków w trakcie JaJCoko-
11 <mia. oyl1 owulacii. pon1cwa1 ka7d~go mic-
~1ąca wvy,Lko w'pólgru ze ~obą. aby dovło
do spotkania się komórki JaJOWCJ t plemni-
tcra1 kiem
Nie n.1lcży mylić śluzu 'Z)Jk1 macicy 1 ply-
nem wytwarzanym przez poch\\ę. który 11~­
dncla się pod wplywem po2ąddma ,eJ..sualnc-
go i który ulatwia sLosunck.

M1es1ączka. czyli o\<1es pojawiania się ląlzdego miesiąca od osiągnięcia doJrzalości plc1owe1 do okresu przekwllanra
czyli menopauzy Ja1n1k1 otrzymu1ą impulsy od przysadki mózgowe1. niezm1ern1e wrazhwe1 na wszelkie bodźce
nerwowe Dta1ego tez zdarza się często, ze okres zat12ymuje się podczas wakacji lub podrózy

~I
 I

-----2

42

D::m!o 1Rnl•J9 dtunu 1 krótsze
c:ylc m •i9czkowe7
Ca~ zjawisk zachod1.ących podc7Jts 1.-yklu
mlł:5iączkowcgo JCSI mezm1em1e 7ło1ona, stąd
można uozumieć 1.~s1c 7J1hur.-cni.1 miesią­
czki.
Druga fa7Jt cyklu luh la1a Jl<>M·m\ula9Jna
nie prn:kraa.a mgd) l.l dm (1 W)'Nlk1cm
OCI')"\\ 1sc1c c1ąiy I. pc>dc1:1s gd) fa1a picrwva,
p17cdowulaqJna. J1.~1 hanl10 zmu:nn.1. Jc,h
C) Id prLckr.1c1a .2!! dni, Io 1awv.e la picrwva
fai.a się do lego pr.fyc1) nm. Jcd) me popr1c.f
c1ld11cnnc dopuchw11wc 1111cr.fcmc tcm~r.11u­
ry mo1na się .l'l>ncn111wać, llc 1rwa ka1da fa1a .
Podc1a' p1crwvc1 fo1y 9klu lcmpcratura me
pl7ckrnc1a .17 ''"fUU. a 11 dru!!ICJ fa1ic. pod
wpl)wem progc,tcronu. pt1cl..rac1a .17 slopni.
Tc; li11c; nuyw a 'ie; n)\\ 111c1 li11;1 wyd11dnii.:1<1
cykl.u.
C zv od momentu pojawienia pie- się
rwszej miesiączki, dziewczyna może
zajść w ciążę7
Pomcw:11 JUi wiemy, Jak 'komplikowany jc't
m1.'(:h;11111m JaJtX:1lwwa111a, wy,t;11c1y d11dać.
_ 1
1 Po111e\\;IJ'da1aiaj•'C7k<mam<1JC't rcvna u k.11-
3
4 .:q na 1111cr1cmu c1cpll1I) c1al.1. kttir.1 f'l'IW .11.1
b ,yklu
Mll81ĄCZICA
1z bard1.o a~to po117.ebuje on trochę 1:1.asu,
aby 51ę całkowicie wyregulować. I lak naja.ęś­
ciej, ale nic 1.11wsn, cykle m1cs1qa.kowc od-
hywaJą si" hc1 Jajcclkowama p17t.f p1crwv.c
dwa lala po wysili pieniu picrws1.eJ m1~1ąc-1k i
A wiadomo, 7c nic mo7c hyć .f.apłodmcma hcz
owulaq1. Kiedy podc7as1.-yklu wy,li;puJcJaJC-
C.fkowamc, c1ą7a staje się muzhwa /nac1y to,
ie nic jcs1 mo1hwc 1a1śc1c w Clil.f\: JUi pr1y
p1crwvcj m1cs1ąc.fcc. Jć\h wyjątkowo m1:i-
lo mic1...:c 1aJ<.'Clkowan1e,
I ie czasu trwa jajeczkowanie?
W odró1n1cn1u od m~i'C1y1n}. który f'Odo;i-
k.iidcgo ~townku fllc1owcl!O wy1wal;i J1<>d·
e1as wytrysku nkolo 350 1111honow plemni·
ków i kazdy / nich 1110/C doflmwad11c do
1afllod111cnm. kob1c1a ma nonmdnu: tylko
.1i.:dno jaJCC1.kowa111c w m1csi:1cu, a mo7hw1lŚĆ
1aplod11icma, które 1idbywa ~ie; w tr1ccicj
/CWll\!lr1nc.1 czę~c1 J:IJOWodu, trwa hard10
krótko i'azwyc7aJ kilka god11n. N1c,tcty, 111c
1110/11a dokladnic u>talic tego krótk1ą.o okrc-
\U Je~! to pr1yc1}łl•! trud111"" w U\talcmu
mcl<ld 1apob11:ga111a c1~1y. t;1lrn:h, ktiirc po·
AVal:tN na uniknięci.: /it1'l11dn1c11ia
P rzez ile dni kobieta jest płodna?
dej kobiet) i talci:} od jcJ cyklu. 1ruJn1l \\I\'\:
I gol) pllCl\id11.X llkrc' pl1ldn} W1.1J1lt11ll
t}llw, 1c jc.;h ciallw ióhc 11ht.ilo Ul\\Ul/1>ll•'.
\1tiwc1.is me moic J11.1'4! d11 i'.1pl11Jn1cm.1 r,,
.f.il11icn1c stało "c; po1ht•l\\<I mcl<ld) f'l>kg.1j4.
,l;~tcrd1ić, l'Odau' b1d~g11 ,-yklu, 111~ 111,
l..ic1h 1ad1od1i ja1cak1>1\,tnic, ale O\ okn:s
plo1lny "'> 1;1kt11\e1yl. er!' t<•i 1111•, len okres
li 11;1 mnie) '' i<rccJ nJ IX dnia 11or111alncg1>
41
 Ai. ~ nie może być kilku owulacji
wmi•!Cu7
Przy pra"idlowych rr<~dl fiz1oh1i;1\'/11\'dl
w miesiącu d1>jrnw11 tylko 1c.k11 pęd1cr/yk
JRJnikOW). Wide pr;chcrl) ~"" J:lJlll~•'" yd1
za~o dojrlt'\\ .1c• .:iii! •'J'f< ll'J' lci;o wdncgo
inne pr7crnal) 1h>Jr/C\\01JHC \\')Jąfl.cmo lyl:
ko d\\,1 ~hcrl)kl na r.1l mog•! '""1~114<'
"-:illm\\itil doJrllll•'~<" 1 ll'l•'tl) '' 1~111.: ,·1;11y
uroJzą '''tbh/Juaki <111 UJ.tJm'c l o 0/11<11.°/a.
re f1J tl7(X'1<'g•' Jn ia pPd mcs11111~1 1.:111pcr;1111 r)
Jo r-'J•m i.:nra ,j,· m1t-sr.1<'tl.1. i-1111<'.JC ol.1.:'
nicpl11dn11-k·1. l.t<iry nic 1'r1cl.t.1oa lll Jni,
ponic\\ai nalóy \."A'l-;11; 11 /\ tl111 . •1h) hyć
J'C" nym. 1c tc111pc:ra111r;1 17c1·1}w1w1I.' się pod-
niosła
Czy można mieć miesiączkę dwa ra-
zy w mies iąc u ?
Ponieważ m1cs111c1k11 l<'SL
1-.nnwk wcncH ~pali­
ku roz1omu hom1011ów r1>d komt.:c cyklu,
mowa powicd1ic~ . ie l.aidl' r11w,1inl' 1m.:h-
wia111c rownowag1 hormon11lnc p11ci:1l.!a 1a
sob:1 l.rwa111c111c A h: Iii l.1c k rwaw1cnic nic
oznac1.i. /C jc't to 1111csi;icA.i, !!dy1 p1>Ji1111a
się nieregularni.:.
D laczego klimat ma w plyw na poj a-
wienie się miesiączk i?
l'u)"atlka m1i1go11a 1poJ1\/gor1c. kllir•· -.:1 ie
<ohą mr1t:no pc.11\141;111c, l\\fav.:.l'.1 u luJ11
ml<Xlych. r..-ag111.1 na \1v.:ll.1c c11101.jl' I >l.11.:go
JJtę mi<.-si:1c1k111101..- puc,1111:1i.: l.h111at, a 1.1J..-
1c wy1a1J n;r 110,1~y. 1mi•111•1 /irnotlu łuh
pr1c/)·c1:1 nulosnc
Po prawe1 Za pomocą hOmlł..rtów p1rvsactkewyth
µrzysadka rnótgowa, mały \lruc-101 ut111ei..cuwian
u podstawy n1ó1gu, r>r1esył1ł µolucen11JjDJn11<nm Piety
wuv • 1ych hrnman6w, ~ S H • $1vmulo10 <h>tllOWllni
P\!Cherzyka 1a1n1kow"!10 Z kohi1 len WVdl1Ula hormon"
ł!Slt091'n, k 1óiy r0Lw11a blon11 "urową W'łiciłllliąq
1anl(ll macicy K1ody pęchcrtyl. jd1nilcowy P\'"'1 llO
oslągnięc.•u do1rtalośc:1, prtek6Zllllca s1~ Pod wJJ/vwe:n
nas111pn~o hormonu pr,., sadkowcgo, l H w c.iail.o
zółlo. Z kolei ciałko Lóltc produku1e P<Dgesteron kiOry
orldZIRIUJB na błon(I śluwwą C'Z\mląC Ją grubszą I l>O<!ia
rSlczoną Blona ~luzowa, k1óra P<lVbieta O$Obł
ksztat1 koronkowy, jest wówczas qotowa no P<lY,;,:
~11a w rave zaplodni~nia. Je!f1 do zap!Odnien,a niq
dos1lo. c1alko zólte zanika, przyczyn1o1rąc srę do et•ofu
błony ślu1oweJ. klóra uchodzi POWoduJąr: lrwawicnle
to m1es1ączł<a
1 podwzgóae; 2 . przys-Jdka móz11owa, 3 hormon
F.S.H (lohkuhmlUJącv); .1 hormon L H flu1~m1:uią
cy) 5 1a1nik. 6 esllag<ln, 7 błona ninc1cif\il. 8
progesteron. 9 c1alko zólte
Pon1zei: W okresre 1a1eczkowan1a. c1yl1 owulacp szyi
ka macicy, która 1est wysc1elonil hcwvm1 grur.zol:1m1,
wydziela lepki. ciągnący się 1 przRnoay,ty plyn ~lul
szy1ny, który ulatw1a przedostanie srę µlemn1k6w do
iamy macicy
1 macica. 2. szy1ka macicy, 3 sluz
 MIESIĄCZKA

1
6
8
l l><l ~,U
Cyttl rmt.:iąo:kowv 1~a
od P•<>•~1"go 1111„ moe
siąu~ 11 kończy 'Ili Plltw
Slc'f!O dnia llaslfllllej
moesol!Clki CM I ien uz.a
fcznoony JeM od fu11r :io
nowanoa prfV13dlu ITIOl
gowet. malego 9111ClOlu
1na1dur~ego ll'V u POd
siawv mó1gu, lct6ra Pfl&-
kaw1c l>Oł<.Un1<1 Pl'l!!Z
dwóch "°'1Cd11 ;_ów
czvfo dwa hOITJJOlly pu7
sadkowc Pietwsly, 1:1
hom1011 F S H, stymu!u.
1ący rozwo1 s>ęclw'Yl<a
1a1n1kowego wvdtielajq.
cego es1rogen, klc\ry roz
w11a błonv ma<:•cz!Ul Pt-
ka1ąc, pęch0ttyk 111111•lo·
wy wyzwała komCitkt Ja·
łOWą Wówczai rozi>o·
czyna >ię okres ia1ocz.
kowanoa Po pęl.nl\ICłu
pęcłleriyk 1a1n1~rNY
przekSttałca &•e •" „oalko
z6he. tlustą masę. k16'a
rozwija soę pod wplvwc'O\
drugiego hormonu P<lY·
sadkowego. l-H . NIJllły
spadek wydzielania się
obu hormonów poc1ąg1
za sobą proces w!>lucznv
ciałka zóh"!IO o a11of'ł
blony śłuzow111. k1ora wy
dałana 1951 podczo• moe·
s1ączk1
1 prtysadi<a mózgowa
Wydz1elan1e Slf hormo-
nów puvsadkowytl'l
2 FS H
3 LH
4 . krzywa cteploty dal~
Wydl·~lante Sił harmO·
nów ja1n1kowvch.
5 esuogen
6 prage&tł!fon
7. przel<S'l1alc:llnoe Sl(I pq•
cherzyka 1a1n.-ow090

Po ICWt!I
K.t1d11t10 U1łł!Sl4Cl' n.i po
w1er1chru 1•11nika rozw I<'
51q pqc;h<Kzvl.. ja1nikO\\I
kttliv ro•n•• &llUl 1Mlfl
Wl\OCUj 1!„.1 IYQtXlnO.
"'"IY 1o~1 jut 1tu1rzały
pę•k11 l'°''"1<h11QC 1••1- '
d11w~ aksplozj~ o wyl\\'3
h1HJQ n„,1,11,k.q ~001ftrl.t
c:vh ~01t1ó1ky 1a1ową lu
łlJlf Llf J1 :JJI

Czv kobieta po stosunkach seksual -
nych moie nie mieć miesiączki nie
bf(ląc w ciąży?
To mozhw.:. ale bardzo r1ad ko się zdarza. Na
przy k.lad torbiel na Jaj niku. du7a emocja lub
7J!Żywamc niektórych leków mogą spowodo-
wać 1a ki sln n rzt.-cry Nalóy wówczas >'glos1ć
się Jo lekarza
01aczego miesiączka jest bolesna?
To nie jest regulą. :-JajczęściCJ miesiączka jest
bezbolesna. A le rzeczywiście zdarza się. że jest
bolesna albo od począlku. albo dopiero po
jakimś czasie. Bó le mogą mieć różne przyczy-
ny. Narządy płciowe są niezmiernie wrażliwe.
Krwawieniom miesiączkowym towarzyszy
wytwari.anic się prostaglandyn, które mogą
być przyczyną mocnych skurczów macicy
i mdłości. Obecnie istnieją lekarstwa. które
hamują działanie prostaglandyn nie powodu-
jąc skutków ubocznych i które be1. wahania
można stosować podczas bolesnych miesią­
czek.
C zy istnieje sposób, aby wstrzymać
okres na jakiś czas, na przykład z po-
wodu imprezy sportowej?
Jeśli boimy się. że miesiączka wystąpi akura t
podcza!> jakiegoś ew.ami nu lub imprezy spor-
IOWCJ, mozna przesunąć j~j datę 1.a.i:ywaJl!C
pochodne cialka żółtego . Miesiączka zostan ie
W\tr1ymana. dopóki będziemy zażywać ten
lek.
C o to są uplawy?
f «ka nuwę nadaje ~1ę wvys1kim IJC1k1w:i-
wym wyc1d om / pochwy 1Jph1wy wys1ępuj<1
d~i.:tęh lo 1maja r1i/11~ pr1yi.:1 yny· 1i11Mlcn1c
MIES IĄCZKA
pochwy, macicy lub sromu u dzicwc~nki. Na
ogól me są nicbezpicc-1nc. ale jdli prLeszka-
d 7aJa i odczuwa się p rzy tym swęd7enie.
na leży poddać się lcczcm u.
W jakim wieku występuje okres
przekwitania, czyli menopauz.a?
Okres przekwitania, tak jak okres dojrzałości
plciowcJ, bywa bardzo zróżnicowany. Najczę­
ściej miesiączka 1.atuymujc się między 48 a 52
r o ki em iycia.
Otaczego miesiączka zanika w
pewnym wieku?
Dlatego, że starzejący się jajnik nie jest w sta-
nie przekształcać podstawowych pęcherzy­
ków jajnikowych, jakie jcsZCTe 1.awiera, na
dojrzałe. Przysadka mózgowa, chc-4c pobu-
d?jć jajnik do dzialarua, zaczyna wyrwarzać
nadmierną ilość hormonów fo!il.."Ulenizują­
cych. Ta utrata równowagi JCSt pośrednio
przyczyną .. uderzeń gorąca". na jakie skarżą
się kobiety. którn przechodzą ten okres.
Ustąpienie cyklu miesiączkowego występu­
j e jedynie u ludzi. Wszys1kie inne gatunki
mają miesiączki do końca życia.
W okresie przekwitania zdarzają się
krwotoki. Z czego to wynika?
Istot me, krwo to ki zdarzają się w okresie prze-
kwitan ia dosyć cz~sto. Mog-.i być spowodo-
wane rozrcgulow;1niem honnonalnym orga-
ni1mu lub takimi pr1ypadłoscmmi g111ckolo-
g.icrny1111,jak polip lub wMkn1ak. Jest to" id.,
w którym najc7QSC1cj ro1wiJa >ię rak nar1ąclÓ\\
pldowyd1 D latego lei kobietom tui prll'tl
p1ęcd/1csmtkt1 111lęcu się o\'l<:cn11: przcpro\\ a-
llza ni.: rcgu larn ych baua 1i );tlll~~11lng1c11n d 1.
-17
 TOSUNEK SEKSUALNY
Skąd się bierze dziecko?
żd„~ I"'\\ ,tulo d11.:d.o, plcmmk mt"' 'pot kuć
"ę i r<'i.ll'l)'( l l..0111(11 I..;! JOljll\1'4· \VthVCl<IS
na,ti:pUJC 1"1pk,dnicnil• Potl'lll .raJn pow111no
zagmcźJ1i~ "c \\ macic) 1 pr1d.v1:1k·1l nicc.:o
polt11cj 11 1arodd.„ To jl''' ci<1ia. N;btvpmc,
k1cJ) 1arndd. W't ju1 zdolny do iyc1a. opuv-
oa c1;1 ło s110.1c.1 matki . TP Ji:'-1 rnrt\d
Stosunek seksualny ji:st a 1'.tcm. podc1as
ktc.'rcgo 111ęiczy111t1 łqcz) s1i: z l..oh1l't,1 \1 spo-
s6h. ktor) umożliwia zaplnd11icn1l'.
C zy jedynym celem stosunku seksu-
alnego jest prokreacja?
Stosum:I.. pk1011) nic ma na .:.:lu 1cd\ nic
prnkn:;icji. ;i l.:nh1«1a i 111cil.'t)1na nii: 1:1c1.:1 sic
1.: 'llb.1 tyli.o IW '''· lly mil·Ć dticd.o. Obok
P•lJcl.'la pml..rc.1cji j,1111c.k poj~l·1c f'rl\Jcmno-
.:C1 . Ohl.'\:1111· C••ra1 oc-.c1l'J l.ład1ic ,j~· naca,f.;
na Jo,1aroa111.: J1 ll!!ll',I t1'<1h1.: p111 jc.mno~:i
gJ)/ bc-1nicJ111c n11>1c h)C gl.;h11ld~gn usnhi,~
tcyo 1;11.lo\\ oll·ma
Copociąga dziewc1ynę chłopca ku 1
sobie?
Tc tendencje mogą się z 'ohq 1.!C'l)Ć łub Jl'dna
może pr1c\\'ilżyć nad drug<!, a n:11\ct mogą hyt."
sobie przccj\\ stawne.
Coto jest pożądanie?
Moimi to wyr.uic Jednym „Jo" em: „libido"
które wyraża siłę pożadania~ P1.17«1dan10: mote
być \\1ęk~ze lub mmeJszi.: \\ z.alcinnsci od
czlow1cka i od chwili
Na poh1danic skladajq się ró1no: "'>
11111k1.
Instynkt. który tal.. Jak glóJ. ma s1,oji.: źródło
\\ c1cłe i może być lub nie l..~lntr1llow;rny p17C'l
wolę· llraz ucn1c1<1. które można przyrci\\llaC
do tych. Jakie Ż)\\llll) \\Obt.'C rod1ic1)11 luh
l..olcgÓ\\, a l..torc pochcxl/;i z 'cro:.1 .
Copowoduje wzwód7
Prz) pożądaniu c- lond. n•1gk ~1~· l'\'wid;,a
1 uno-.i Tc zmian) zachlxl7<! J'txl 1\ pł~\\\'111
nagl.:go d..:iply\\ u 1..n' i. l' 1.'7} m ml;\\ ih'lll~
\\ .:-1c·\nicJ
pożądanie u męzczyzny jest bardzo
widoczne. a u kobiety?
l , mr;Żl'Z)7ll\ J't'~·i<lank• J,·,t h.trJ/\' '' 1,i.,111~
1t11.1niti:,1111c ,jr; P<'I"''"'! \\t.11 1>.t, ~ki u J.,>l'i<„
I) 14ll'h11.1141 \I .1i 11c'. d1111.· n11m:i \\ 1.l1x'llh'
11 111an~
p,,d \\pl~ ''-'lll 1'<•7;1.l.u11.< 11a,l1'1'lll<' 11,1g~
TOSlJNCK SI KSUALNY
 Cykl rozpoczyna s19 od P•lfWUl90
dnia m1es1ączk1 . Okres JIJ11CZkow11111.
czyli owulac11 . w cyklu 28 dniowym
następuie 14 lub 15 dnia Jrih uwol
mona komórka 1a1ow1 zos111• uc>lod
mona. c1alko z6łte nie zamki 13 dnil
Ja10 przechodzi do macoq 1 p0 3 lull
4dmach prl'(l<leia "'do
we1 nazywa Slf to zagn~
blony &luio-

JBJa, któte PoZWOh N rozwój embliO-

nu
1 PtefWSZY dzten cyklu m111•Po
wago
2 koniec m1esiąelk1
3 faza rozwo1u ptChltzvU jllllAo-
wego
4 . okres ia1eczkowanoa czylo owull
c1a
5 zaplodnoeme
6 początkowa faza ci4lY z prz••
szczenoem 51\! l•P do taiowOdU
7 wolne ia10 w mactCY
8 zagn1e1dzenie Slf fal8
9 zarodek 4 . 1Y9odn10WV
1O 2arodek 8· tvoodnlOWV
11 zarodek 12. 1ygodnlOWI'
12 zarodek 16 • tygodnlOWV

SO
 ...„„.111111·•· $MW
... „...11utb1m
do pcwwy
__..
I I Pb ••
a W11C
„ lłH tlci•nd j ,
. . . . ilłrts m rJda ...
ll)da. powal
„ I plJ eł
st.iM=t • •..,.• • •
•si
JUwdli*f * 1' -* b)1Ć tylko „wewnct·
my"' Miuo ........ AwDObil ID udaje
na.,... an +Jowol '• Tab mrt I lfllt-
dzy putnmmi 1110Z1e b)'Ć jody• IX t I k n
111 łM•na ltOIUllkowi. Jdzie dla unikn..- I doprowadzi albo do 21e1WU11a. albo do
deftoncji lub apłodmcnaa me ma pcnctrac.JI, szybkiego zdccydowarua saę na jeclq z lllllOd
czyli czlonck pC>ZOllajC w kontakcie 7JC szparą zapobiegania ciąży,

.., ....
PodWłllvcta11'

bua:waaL zw 5'
w
cr•d
. . , lnaaa I llk na
fOI
~.„.
zw' • UllOll
"9

„
-wiodl·
do g6oy

1
2. - wzouadu
„ „-
3 CIWkal ftlC CIC /'9

6 -~ l'l9li9My
8 i.tra
 r„ lil'IU powinien trwać stosunek?
Stosunek 11111 ct1ery filzy Kuidn / 1m:h 11101.:
mieć różny pm:bicg. F.11.a ckscyt.1c11 luh po·
f.ądania.
o której hyl:t mnw11. h• fo1a ,1,tępn.1.
poda.as którcJ męiczy1n11 1 k<•l>tctt1 p11.ygotu-
WUJll się do stosunku ~bualn.:go. Na,tępUJC
fu.a podwyi'Sloncg<• 1111r1~-c1.1. la11ru 1n1a lkl
momentu rcncmu:ji ah•nl.a do ••rg.111110
i której C7.a• można <lokl.1<ln1c /1111cr1yć. Or·
ga7.lll lub fa1i1 nuko'/) jest IM1d11• k1,; tka .
n11stę[lUJI! J'O lllCJ fota 11dprc1c111a I po11rol do
nom1alnc11•• ,t.11111.
Kins..·y 1x-cnii1 pr1c•l\:ll1•! ln1.1111.1 l.11y pud-
wy.iszoncgo n;1r1~-..·i.1 na 111cc.1k d\\ 1c 11111101;
W r;ui.: pr1c11\1 ..:1.:,ncgo \\ ~ t r)'k u te.i li11y
moic w ng1\lc 111c byl: luh 1110/1.· nna l1wa..:
kilku go<l11n. N1c1\;1im:. 1k 1n1al ,ll,,1111c~.
hL7} ''" ro111ta1. dai:1cy 1;1dow11lcn11: obu
partnerom.
O o czego słuźy łechtaczka?
Jest 1~1 maly nartąd erekcyjny. odfló\Vic:dntk
męslocgo ctł(łnka. Um1c:1scow1ona jcSt u zbie.
11 u w1trg ~romO\\)Ch mnicjsz}ch Odgryv.
on;i v.;i.111ą roli; \\ Ż}CIU seksualnym kobtcty•
\\' ~a11.: ck.sq_1acj1 rowręks.t~ $WOJC rozm 14'l'
1 ,}w:ro\\Ufc ~1ę <lu dolu , a nic <lo góry.Jak to
rn.i micj~-e / prąciem .
l c•hiac.-ka JC~t prt} kr) ta fal<lcm ~lu1/iwlci
l:/)li narlctkicm kchtac/kowym. roJ ktory1~
kuruy "" podc7~" Mosunku. Odf!r)'\la ona
# ł . 1
IH<fl /. tr/cc1a gnm<I C/~lit 'rnmu, JJ<><l~tawo-
1ni n'I\ w o'iagni~.;111 fll7)JCmno;c1 pr1c:1
knhictę BarJ10 wra/liwa. mo1c h)t' gl;1skana
tylko 11 ddika1ny sp<>"ih.

W p1e1WSLCJ f!tllU 'iO •

sunku plc1owo9Cl, nn
rząd ~CIOWY u kob1u1y
modyfl~u10 się. Modyl1 •
kacJa 1a i•st mrHOJ do
srrzegalna u kobrory nit
u męzczy1ny , ale nw JUSt
beL znaczoma, J>Qll)Qa
na J)OJ8WIOn•u 510 płynu
lub<yf1ku1ąco90 lln '"
pk1e1 sub<.tal\CJI. k1óry
ufatwta stosunek olc10·
wy
Plyn len wydllela ' "
w 1rzet:18j g6rneJ Cl•,~1
S-hwy
 STOSUNEK SEKSUALNY

Pod wlJfvwem POZ'tdan11 Mlkaual.,.go, Pf'ltJe <IVl•

cztonol(, przechodll :e stanu w1oń<oM:1 do 111nu
wzwodu, pódczas lldv poi;hw1 przv1101owu1• •lf Clo
Pl'lYl\łC•• 110 wydllełłlf<ll<; płyn. ~IÓIV N1d•1• IOI w1t901
n~ Podcza. wyu~u. CJyli e1akull1c11 k16ry lbiega
aoq u flWlczvzny z 0$i<!Umę<:1em 0<giumu. cry!I 1ado
wołema sei..wa1n1190. płyn 1aw1era1~ plomnllu wy
z ulonlw poprzez P<tewód moczowy
l'VSkUJtl
Plemnik1pml<J wvdostan1,;m 11ę • na11ąd6w pk:1owyc11
mqzczyzny ma1• do Pokonania długą d1099 U1wo110
no w 1ądrach mus:zą p12e<1os1at się Pflttl n31itdrza
przvl111101ąee do 1ądra. llaSłen•owód, Pf<,htlr.rytu na.
aionne. zanrm zostaną wvd•IOł14l P<Zl!J' aiw~q

J akie są strefy. oprócz łechtaczko­

w ej. pochwowej 1 analnei. dost ar cza ·
iące przyj e mności ?

Strefy cro~c11111.; '•I h,1nc: 1o1pw• 11 " 1 ~ 11 k·~·

łllCI)' U męA'IFll~ •
„l;up1Jf.! ~I~ l\Pk11'I ·~11cl\•
tc:mulncj . .
I lwh11:1y ~lrdy CHJ(l.< 11 111! ln picr~i. 1~" 1 ' 1 '
UCh11, l..uk. vvjn, WC\\ll~ll/11.l ~UtllHI ~11 1 1,11>
•
Wl~C l·111drt n111Lf10 · 1 111 ' 1~w
llll~f\\111 > rnb
' '
lllo/C t IC '1 Mit 11 ~lllllCllll>I•

tlłl&+GO.ileU kobiety mOl!ll ISIDICĆ d~a
~JIQYJCIDRoid sdcsualner jedna powtc-
a:dowm. lechtaczkowa, mniej sa1ysfakcjo-
O-- drup pochwowa. wcwnęl rLna. glęho­
••....ir- ;
b 1 aiepu.emkmona. jcd)na daJll~·a pra,1-
d&iw zadowolenie. Tę k,,n,-cpqę. oho" 1a.ru-
.MCll przez długi cras, d'"'''J lrtcl:>a pouuci~.
~ amerykańsc) "yka1;1h.1c d"1c 1r1cc1c
górnej części poch") i Sl)Jka llHICIC} odgr)-
wają słabą rolę " os1<1gm,c1u prl'yjcmno.:Ci
seksualnej.
Istnieje 1ylko icdcn rodiaJ prz)jemno~i.:1
seksualne.i u kobiety. który daje 1awvc tę
samą odp1m1.:di li11o logic1n;1 : skuroc pla1-
formy orga11111oncJ. Taką n;11wę nadaJC ~11,:
jednej 1rzcc1c.1 zcw11\!t1111c.1 c1ęsc1 pochwy. któ-
ra popr1c1 swoje rytmic111c ~kurcze 1aw\!ia
jamę. 11 której 111:11duje "\! CJ!onck.
Nic nalciy więc d1bm.1 ro1ró1111ać orga1111u
pochwowego 1 lcch1ac1kowcgo. 'I ak.rak u 11l\!-
ŻCZ)711), tak u kob1c1y istr11eJC tylko .rcdcn
rod!itJ orgamrn: prl)JCmno'i: 'cksualna.
C zy kobieta ma zawsze taką samą
przyjemność seksualną?
7 punktu \\ld7cnia fl7J01o!!łl pr1yjcmnosc
\Cksualna daje 1;111vc tak;1 "1m4 odpowit><li
b1ol~g1c1ną .• Ale JCsl r1cc14 OC/)\\ i~tą. ie
Prl}Jcmnosc la. 11 1ah:inośc1 od \\arunkó11.
mnie b)Ć bard,ricJ lub mmcJ 1111cn') 11 na.
J ak to się
dzieje. ze niektóre dziew-
czyny o.si~gając orgazm, mają bardziej
lub mni&J gwałtowne reakcje?
lntc1l'>y\\no~ć ru1c1)"·1111<1 org.1111111 JC't rt17-
54
na w zależności od kobiet, tak jak W}'rażallJC
zadowolenia. Nic należy również 1.apominać
o roli mę7.czyzny w dostarczaniu Przyjemno-
ści kobiecie.
C zy to prawda. że kobieta odczuwa
większą przyjemność w tym, co po-
przedza akt Płciowy. niz w samym
stosunku?
Jest mo7lme. Wstępne gr) miłosne mogą
to
dostan.:laĆ \\ ł\!CCj pU)Jcmno:ic1 mz sam \IOSU-
nck. vot>gólme 11 Pl>c14tl.ach l}Cla seksual-
nego. które CZ\'sto rod,ri r<x:1uc1c "111) . S1rach
przed ciąią ró11 nici moic powod1lllać Prl)-
krc zaharnowama.
Ró/nego rodzaju ankiety o iyciu seksual-
nym kobiet wyka1.aly. ie th1ągaJ<1 one org;11m
z większym trudem mi męicz)ini. tuk jakhy
musiały. przed doJscicm do pclnegu ro/kwitu
życia seksualnego, pozbyć sio,: wszelkich 1ah;1·
mowań.
A orgazm mężczyzny?
l. męzcZ)ZD) orgazm ląel) sic / wylr)sk1cm
\V momencie -.zcryto11cj ckscy1.1cji wysl~pUJą
J') tmicznc skurcze pęchcr1ykó\1 n;hicnn)ch.
podczas klól')ch płyn li) tl")'skm.tn} JCsl do
ce,1k.1 moczo11cJ. Te skurcze ro/p1x:-1)n:i1ą ,1~
i końcn1 11 yl f) sk1em
Tak 11 tę<; u męic7) zn) kaid) ,,o,unek
mozc prowadzić do zaplodnicma, ponil'Wal
do prze\\o<ló\1 pkio111ch kobiet} pnedo,laJą
''~ plemmk1. '\at0m1as1kob1c1a,111t11arLaj:!,.
I) lkojedno JaJc'Czko 11 miesiącu.· ITI<llC b)C
zapk1dniona l)lko w okrc.:l,>n)lll ln\tl1m
-
okresie cvklu.
.
Um.;zcL)7ny, pu thlil)!01ęcn1 0rga1mu. na·
'lępuJe nk:r.:s rcfrakc)Jll). podc'Ja' klt>rctz<'
ka?tb pndmcta >Ck,ualna p<ll<"t.1111c 111c,ku·
TO Ner, CK AL.NY
 Srom1~
l Widz._ z 1111!1
du
, lechl.lczq
2. n•llleleli
3 Pl'Z-ód lnOqo.
wy
4 watga
mmeJSZ•
"omo.a
5 warga 11omo.r.
Wlęł<..$111
6 błonadl~
7 POChwa
B odbyt
li Widziane z prOfi
lu
1 lechtaczłc.a
2 warga llOfnOwa
woękSLa
3 pochwa

8- - - - -

11:c1na. i..; koh10.:1y. klóra 1.:s1 w stanic o~i•1g n ać C o to jest oziębłość?

Czy nie można
kolejno kilka orgam1ó\1, taki ~1<1111111.: 1s1nicJC. znaleźć porozumienia fizycznego?

Dl1s1aj częscicJ niż o ozic;blosci mó111 :>1c

W jaki sposób wypływa ciecz u mę­
żczyzny, jednorazowo czy kilkakrot-
nie
Sperma 11}pły1\a 1a jc<ln}m ra1cm, ;lic w ryt-
mie 'kurc1ów. które 11<1\li;puj;i po ,oh1e" JC<l-
no ...d.undu\\}ch o<hlępach.
C zy juz pierwszy wytrysk w zyc iu
może prowadzić do zapłodnieni a ?
Jui P•Kl~1a:. p1cr1•„1'-'J cJakulaq1u111ę1e1)/l1}.
kob1C1a 11101c 1.ij\Ć 11 <:1.1i.;. n.mel 1c.:11 .1a-
/\\) Cl;oJ plcmru l;i dopiero pn klik u 1111c~ o;1ca, h
osrąg;1)'1dost11cc111,! llltll' 1i1pl,1d111ajal';j I.tk
więc u rn~1c1}111y 1.it hocl1i l,1k1<'.' sa111111j.111 1, .
koJ·•k u 111l11dc1 <l11c1Ht)l1}, u kll•1c1 podo. 1-;
(llCTW)/yLh llllC~l.ll'/Ck llJ 11i;ol llll' 111.1 l•ill'\./-
~0\\,111!,1 1'111111.'\\•11 IJ.i\łi1sl..11 I<.: l.s1111!1111o1 soi;
h~trd/() fCJ/111(' "'""" n.ilr,,•J')' lit7'\ol 1111 IU /C
lkg•t IIIC ~I 1!111
o tru<lnościm.:h \\ ~fcr1.: s.:k,ualncj. Z\1147.a-
nych 1 pożad;tniem lub os1ą!!111c;c1cm orgaz-
mu Et\molocic1nic ,Jo\1 o „llltęhlo,,..t" IX'"
\\!Ono dolycz)·ć 1aburzeń \\ po7.ąJamu ul
u kobiet). Jak i u mc1<."1)1n)
\\" Jobl)m 1hp017}ciu par} P<'fllzum1cmc
lit) c1nc odg.T)" a 11a.fna rol.; St,,,unck ..ck,u·
ałn)- mu,i byt: przó·} 11an} 11.: d11,1JC. ~14d
polflcba 11niknięcia11 prz} ...-1.} 11}. kt,\n- nl(l~
utrudniaC: 111 ia1ck 'ck,u:tln) C'"t} m<:' p<>l\\JIJ,
1.:obil-cic na 0'1:1gnięde ,1rg:umu. OJ 111.:l.;ol\
":k' 1rak1011an) jest jaki> gr7cch. J.lk<~ C(l>
brudnego, 11 'l) dlm e!!•' i lbJ-!l'C[!ll po-7.U.."IC
11111y. Cał,1 na..,za C) 11 ih1,1qa u,1),111 al.t ulf\ •
11.1c t~ ,fi:r.,: 7)..:i.1, 1.;111u:1'l <•r1.:-11.ll'Jl.'J p1~lno
Nte 111~e d.ri11 nq;•>. "-' J'<X7u,·i.: 1110\ rlxl 1
li kohtCl\' 1ah;111lllll.IOl,l kl<ll•' \11.IZ 1 I\ l t'lll
<
Prll'd ''l ,,·dn.11 n.;Jl7\''bL~d1 pr7Y'1'"
ci:;;.,,
\l71\'h10,c1
1'011,1<110 Juin c1,·,, „,1,·b1,.-.·1 u ~,,tiicl
I~ lll\..
l'""''d"''<ln.t 11''1 ih11 m.oł.j 11J.111•1h'~ 14
-c~~u.1111~ 1 111cp111.1d11'"'·1.1 111\.h;')/ll l)IJIC-

!!O IC'l J.11ld) rr1) l'•1dd„ I; it'l1V ra r,1 zgł,1'1.41 ~lę
do kl..:1r'.1.1. nul..-?.) ro11~t1r) wu1. odd11dmc
a nit t)lk,1 \\h:d~. rct} nar1d-.1na111c11\llol
"''"' 11t" "'~'>l1yc111 'cksu.1ln~m.
Czy dziewczyna, która lllil stosunek
seksual ny l chlopcen1 1 nic przy tym
nie odczuwa. jest nienormalna?
\,,1 p.:111\l• nu: l'.il.: JUi.. "''"11hs1111, l.:1•hie1.1
potucbuJl' n;i •'gol 1.·m~11. .Teby Jo;sc do
r1,zkw1tu \I J1icd1i11i.: ...:k~u l>l111.-g11 1c1 1111.•
po11m111.1dzJ\\lC,1c '""unl.:1'cks11<1lm:111c 11d
r.11u J,"1.1r.:-1aH JCJ .:.ilk•m nd p1 Z)JClllllu'iC1
Wrn1 1c ' " ) 111 p;lrt nc rc·m 11111'1 pn,7ul.al' p1 Z)-
.:zyn llli!ladu1111(t;111.l I rn'1b1111ai: 1111 lolhld/11.'.
Coto jest pochwica?
J.:,110 bC/\\;lrtlllkOI\} -.1..utc/ 1111\'~lll p111:hw11-
l\)Th. IV kOO\l'k\\Clll:JI 1:1cgll l11\' l1ltli1' doj\i.1 do
qosunl.. u si.:ksua Incg<1. l'r1yc1y ną 111>\'.111111; y
b) \1,1 nun. 'trnch pucJ ,l<1,1ml..1c11111k1u11y111
C zv stosunki mogą być bolesne?
Po wytrysku ulonok powroc:a do
pormalnych 1<s11ollów Pow161 do
SlanU WIOto<OŚCI prlćboeg.1 W doNó<h
tnach p1ilfW5Za 57ybkn drunJ
wolnoeiua
SlOSltNCK SEKSUALNY
rcgul) me \le d,·Oomq1; m 1111• h'Ć h<•IL"Stl 1
sZ ICLClW I ,
me n,1_,c b.1bc1e, lt<>rc d11.1.il)bl
•
ochr,1111c •\\OJC wnucA1 pr1cd w~pulrHtmi,
opm11.11.l.1H okropne h1>1<>nc o JdlorllcJI
\\' f7CCl)'\1 l.\\l)!><.1 p1cn'"'" •10•11111.1 ~liiu.1l11c
111<1 \li lti\t holc:sn.:.. .i" "'ckv.l<iC1 "n1aJJ.:1•\\
"'•dr 1.ikie me "-!
Coto jest impotencja?
fr•t to monozno;;ć (h1;igntę,1. stanu" /\\od u
I a mMtHl/nn'i( mozc b)C \\'\mk1n1 lb)I m.1.
lego P~1 /1!11.in1.1, li C'/ll'.11111 (l\l\H()IOI~ 7h)1
duicgo p1 .1i;111c111.1 \\'I\ m pr1H>.1d~u 1mpolc·
n9.i JC•I pr1.:N·11111.1. l>o lego rir/\p.1dku
11.ild~ r<l11 nic 1al11;z)..' 111c111111nolk utr1ym.1·
111:1 \\Lwodu luh pr1c.J1\C'/CS11) •\)lr)sk
D laczego podczas stosunku do11wje
się czasami zahemowar\? -
( /;('<11111 11\IOd~ Chk1pi,•t roJ \\l'l)\IClll lh)i
d11icg<' rr1c7y<.:i,1 1.•moqun.d11cgn llllllc P<~
Olll: SI\.' J.1!.; >p;1 r:thl\l\\ •in>. w1ul1.11n f'l"l) p.1d·
~u me 1wlcż) 1mi111< (• unp<•l<"IKJI, h11 lt• Jl!'il
;j;111 ;,k n prl<:JSl.'111'1 c
 ACIERZVŃSTWO

mć ant) koncepcję od ~1cryh1.acJi, która Jett

Czv
dziewczyna mająca st osunk i mco<lwracal~a: i_od aborcji, C-l)h pnerwarua
z chłOpcem musi ko niecznie zajść trWaJ<ICCJ JUL Cli!Z)'.
wcląit7 Rozróiniam} trty po<.htawowc grupy me.
tod antykoncepcyjnych:
Niekoniecznie. ;ile ma 9 vans na I O, te 1<1jd1i1.: I. „Naturalne'', które nic wymagają uzywa.
w ciążę. Rz~'t:Z)\\1,c1c prl) 'tosunku '<:ksual- nia i.adnych prtyrt.adów ani 1ai;wania
nym wsz) st ko 1micr1a ku spili kani u komórk 1 lekarstw (dlatego tc1 u1nawanc są pl7.CZ
jajowej. która kaidcgo m11:,1t1ca ~1pus7.czu Ko~ciól katolickt).
jajnik. pr1cchodzi do .1a.1owodu, aby prtcjs<l 2. Metody mechamcznc, które wymagają
później do macic) / plcmnikum1, które podą­ używa ma prezerwatyw lub w kładek doma-
żają w jej kierunku Jeśli dlu 1rn;ic1y1ny każdy cicznych i dopochwowych.
stosunek kończy >Ilf uwol11icn11.:m plemników 3. Antykoncepcja hormonalna. CZ) li 1.aiywa-
do na17ądó\\ plciowych kobiety. l(l w pr1ypa- 111c pigułek.
dku kobiety .1a.1nik wy;wala komórkę,: jajową
tylko raz w micsi;1cu Kobieta JCsl wu,:c plod 11<1
tylko p17e1kroik1 e1a„, k Lóry. nicsh:ty. trud no
określić z całą dokładno~ci<1. J aka z tych metod jest najskutecz-
Jesłi d1ic\\'c1yna i chlop1~'C 111<\J<I stos1mk i
niejsza?
plcio\\C 1nic1abc1pi..:c1aj<1 "''<·o ci<1i" nietrud-
no. Dlatego tci muv;1 podj;ić pcw ne \rod ki Bczspt7ec7nic naJsku1<..-c-1111cjs7a j~">l pigułka.
ostroino~i 1<1b) ;_apohicc 1aplodn1c111u, \\)- dająca całko" ita pt:\\ noSt:. o ile kobu:ta me:
brać jedna z metod ant) koncepcyjnych. ta pomni ll jeJ regulam) m tai~ wamu :'lialCZ)
I na 1>Jw n'it, 1110111;1 pragną!'.· ci;1/) bez Jednak brać pod uwagę 1 inne ,~,)nnikr na
skutku, P<tra mo;c być niepłodna, Cl) to prl) kład mektórc dzicwct) Il) barJ10 ile: zno-
I powodu kobiely, Cl) 11)\:iCl)/11) ,7ą pigułki. co 'ię moie u1aw mc szybciej lub
później. lub maja p17cc1w 11 ,ka1an1a lck:i~kte
C o to jest metod a antykoncepcyjna? ~loic rak7e poj;m il~"" ,topni0\\) brak zain-
h:fl"'"" a niJ set..., u.1 ln,•g1>,
fo,110 mcloda, ktnra 11.1 J.1ki, c1," 11111,·111oili- s1.,<l też. ponieważ ~j,. ma 11i.:t1>Jy pewnej
w1a ~po1k11111c się kon11'irk1 Jallll\CJ / plet11111- '' IOO pn1ccnt.1ch. !.. 1<.)ra k.11dcmu h) e><Jpo-
k1cm, ale po1\\'.ila kohi,·dc, 1esh I) łko 1cg11 '' iau,da, nalcz) f't\1nac Il' "'7)'1J..1,· 1 w)braC
1.<1pr;1g111c 11d1y~k"'' płodnosl. Nalczy odi 1ii- 11;, kt<>m dla d.111ci pary nl...11.: ,1~ 11;1jlcpstJI·

rJ/11.lf)JSr nH/ICly/rll i kr1ł11nly n1 iJrl dł1t LI ktO(ly 11 U1l pr,1Hną r u WVrTllłtl1ln1a lO!ilolly Sf>t.•ln1ontt dltłJ~I polłlfp0f11 nauił

5K
 ~ki• n-

~--ee lio z letam:rn. naJlep1eJ z leka:

'!'I! ii*Je~ I me ayllto po to, b) 7.dob}c
~ atyloncepcyJny. ale rówmez. by po-
~ alely wady poszcTCgoln}ch metod
1
1 tpDIOby używama tych srodkó"

Jak lekarz potraktuje dziewczynę

ni!P8fnoletnią 7
Tutaj nic ma naJnllllCJSZCgo prohlcmu \\' ręc;1
odwrotnie. Ab) ula!" ie: mloc.l} m korzy,lan11;:
1.e środkÓ\\ ant) kon.:CJX:}JO)ch. prawo p1.:-c-
widuje nicoc.lplatno.:C poy wydawamu lcko\1.
" 1r,tach lckar,kic.:h 1 badaniach laborator_>J-
n}c.h. Akcję te; ko11rdjnUJ<I Q,mc.Jkt Plllnowa-
nia Rod1in}.

K iedy kobieta ma stosunki seksual-

ne. to w j akic h dniach nie ryzykuje. że
Po przeiśc1u podziału redukcvinego uwolniona komór
zajdzie w ciążę? ka Jajowa priedosiaie się do 1a1owodu Tam w ;ednei
1rzec1e1 zewnętrzne1 części 1a1owodu spotyka s•ę z ple
Kobieta J<IJCakujc tylko ra7 \\ m1c,1<1cu. mmk1em Podczas gdy do zaplodn1en1a potrzeba duzei
hczby plemników. to Jednemu tylko uda1e s19 przedo
U kobiet) , która ma rcgularn) okres. Jajcc7- stać do komórki ja1owe1. by ukształtować JSJO
kov.anrc V.}>li;pujc mnie1 v.1c.:cj tr1)naMcgo
lub cncrna,tego dnra pr1cd na,h;pną m1c,ią­
c1ka. Okn:\lcnrc daty J<IJCC1ko11ania w ,to-
,unku do popr1cdnteJ m1c,1ąc.rki JC\I dos).:
trudne. nav.c1 u l.obrcty. która m1e'"!CZkUJC
rcgulan1w Ry1yko p.lm}łkr 'l<IJC "et jcvc-Lc
\1aęks1c. k1cdychod11 o tl1acv..:1ynę. która ma
mercgubrnc okrc'>· co ''ę najc:1c,c1cJ 1dar/a
u młod)ch
:-;ac nał~/y v. rc;c ufać metodom polegapq m
na obl1c1anru dat) ja.1c~1km\a111a w 1;ilc1no-ki
od 1łługośc1 d1>t)d11:1.1~m\cgo t:}klu, flonic-
\\ ai \I l<i..:CJ h) In pr /} p;adku\\ 1;11.:C1,a 11 l'i.11.;
1111 unrkmęcr.a ach f)'""'.I Jll/ 1rud1111 1lic:1>c
d11cc1 / kalc11dat1yka m:il1c:ń,kicgn (1111:tod,1
Og1110- K 111111\,1 J
\11>/n.1 JCd} r11c dow '' d„,.,• ~11:, ••1y .J.111:c1k o-

(j()
 PARĄ I MACIERZYNSTWO

l1e czasu trwa jajeczkowanie?
Okrc•, 1:1<.'\I} lwmorla1 JllJ<'\\•t mozc z~uu:·
upl<><lnt,1na.Jc'1 b;ird1.o kr,\1k1 l'.,111c\\u7. do
ll!plodm~m.1 dcx·hoo11 " J<'<lncJ 1rz~"CtCJ ze-
wnclrLneJ cr,·,..,i J••iO\\l>dU " lall..a l!O<!Jm !"O
u"olm~niu l.t>nll>rlo JllJmlCJ pr1a. pę1:hcr7.) k
pJml..ow~. I<> t>k re,, 11 k1011m mole Clna
1tlpoLJ..11: plcmnik, ima tec•rc1),1.me <• go-
d1in t\le skoro plemniki 111'1,B'ł prtel)Ć kilka
1lm, me m<•1na dokla<lmc olcrcśhc. I\ k1órym
dniu po,1o<;unl..u pldow)m dovło do zaplod-
mcn1a Cała lrudno~ Wiłnl) koncepcji wynika
'Z mcmożliwośd okrcśłcmll w ,posób nbsolut-
me f'CI\ li} tego okrc,u dla ka1dcgo ą klu
mic<li!Clkowego
:-=alei) ró" nic7 mi.:.. na Ul\Ud7e foki, h:
c1.1, J'(Xlą.1amil pl~mntkow do celu kvt:1hu1c

"1emnil:1 potrzebo Ją mnte1 więcej dwóch 1061 m1cs14ea, zebv ookona~ długą drog~ od ,ądra. w k1i)ryrn "0 formu1ę do
wylotu moczo..vego e>wu który są wydal.1ne 1>0<lczas wytrv•ku Przechodzą one przez w~•D kanat•kl na1ądr11,
następnie przez nasoemowód 1 składowane są w pecherzvkach nas•ennvch, zanim zosldną wydalone podczas
$to&ullkU
Wówczas m1esz,114 SIO ' wvd••ol111am1 p1ostmy tworząc spermę Sperma podczas stosunku przedosta1e 1<1ę do
pachv.y Szybko lmlf'llA do S1V1k1 milcocy • w ślull~ wytwarzanym podczas 1a1eczkowan1a. zna1du1e wspanrało
Siodowrsko do pwuvcoa I do datszu1 p0dr6zy w stronę 1•11owodu To w jedne1 trzeciej zewnętrznej cz<;-ścl 1•1owodu
clochodzo do zapłodn1e111a Plomn1k1 musL•ł wo'c pokon11t kanał z bloną śluzową szv1ki macicy, 1amę macicy 1dwie
trzecie wownętrzntlf Cl\OŚCI [OJOWDdU, lanrm n,Jpotka1q komórkę JSIOwą
1 jądoo: 2 na1ąd1ze. 3 nas1on1ow6d. 4 pęchcrzyll nas1onny. 6 . prostatil. 6 cewka moczowa. 7 Oflewód moc1owv , 8
pachwa, 9 szv1ka macicy, 10 macica, 11 101ow6d

• :1 I

ł> I
PAlłA I MACIERZVŃSTWO
si~różnie. w zależności od osob_nika. Pow1cd1·
my, 7.e plemniki pr.r.cmicsz~za.1:1_ "ę .w n.irhl·
dach płciowych kolnety mmc.1 w1ęcc.1 1.5 mih-
metm na minutę.
Przez jaki czas plemniki mogą pozos -
tawać tywe?
ZdillnoSć przeżycia plcmmkow zalezy 11d śro­
dowiska. w .1ak1m się 1najdu1ą. Pochwa.
w któn!J normalnie zna,1duje się wiele droh!10-
ustro1ów. 'wnow1 dla nich nieprzychylne sro-
dowi~ko 1 mogą 1\ nim prze1yć nic dłużej niż
kilka godzin.
Nato1mast w tu k1111 Jałowym środowisku,
jak ślu7 szy.1ki macicy. znajdują rrzychylne
środowisko 1mog~w111111 pr1.cżyć kilka dni po
stosunku.
Skoro kobieta jajeczkuje tylko raz
w miesiącu. ma mało szans. żeby zajść
w ciążę? Jeśli zachodzi, to chyba dla-
tego, że ma pecha?
Kiedy nie pragme dńec:ka. to tak. ponieważ
okres plodnośei u kobiety je)t bardzo krótki.
Ale wsrystko spr'Lyja za.1ściu w ciążę. Skoro
nie można rrzewidzicć ani chwili. ani czasu
trwania okresu plodnośc1. należy zabezpie-
czy(; ~ię na cały cykl. jeżeli chce się uniknąć
c1aży. Właśnie dlatego antykoncepcja. n1imo
olbrzymich postępó1,1 w nauce uczynionyd1
na pr1cstrzcni :lO lal. jest tak trudna do
stosowania.
lsto1n1c, nic chcianą ciązę .:1.i;sto kobieta
uwa/.:1 7~. prl'.)'padck, rn pech l ym w11,:ks1y, że
od ch.w1h 1aplodnicnia cii1ia samoistnie si~
ro1w11a 1 ~taJe su,: procesem nicodwohtlnym.
Dlat~go .o konsekwencjach należy p!lmyślec
wc1cs111cJ 11:1hc1picc1yt· się prtl'd nimi 11 sku-
tcc111y spcs6b
Czv mogliby nam państwo Wytlu.
maczyć metodę mierzenia ciepłoiV
ciała?
To b~1rdr.o prosta metoda. polegaj~ca na
codziennym doodhytmczym mierzeniu tern.
p.:ratury po obud1cn1u się i prted wstaniem
1 łó7ka. K<tidorazowo zap1SUJCS1ę temperatu-
rę na grafiku
W pierwszej p0Jow1e cyklu tcmperatuta
zawsze ~1i;:ga poniżej 37 stopni, po czvm
stop111owo lub nagle wt.rasta przckrac7.aJa~ 37
stopni 1 taka ju7 pozostaje do miesiączki.
przez okres mmej w1ęce.1 10 do D dni.
Przyjmuje się. 7c od trzeciego dnia w1ecz0•
rem po wzroście tcmpcralllry JaJ~?kowanic
JUŻ sit;: odbyło i można ber najmniejszej oba\\)
mieć stosunki plciowe.
Metoda ta me jest doskonała, poni.:wJż
zawiera I0% ryzyka. ale jest na tyk skutcc1-
na. że można Ją polccuć. pod 11anmkicm
jednak. że stosunki ~eksualne ogranicz~my do
8 IO dm w czasie ka7dcgo cyklu
Czy jest to rzeczywiście skuteczne
dla młodej dziewczyny?
T1Lk. o ile ma regularną miesiączk~ \lato·
1111asL.jcśh występuj!! zaburzenia" rcgulumo-
ści cyklu. dziewczyna musi uważać.
C zv należy mierzyć temperaturę kat,
dego ranka?
Tak Ponadto lila unikmęcia blęd1>11 ini.:rpl\."
tucy.1nych.11alóy na grafiku ">krdhc kr1y11 •!
tcmporatur 7 ,·akgo cyklu
f'AllA 1 MA< 11111v11 .1wo
 ufol' zmianom 1 cm ~rn t 11r). ~alc1', ci-i T07.ntt
mterprclo" ·'l' kr.ry\\ą, gd)111n1;ma lc.:m •
1u1; moi~ 1111eć zupelme in ne P<><llo"ic rrcra.

W razie stanu 7.11p.1lncgo kr7) ''d 1cmpcrn1ur J aka jest różnica między metOd
mozc b)C podmc<.1on:1. ale naJa\ŚCICI ro7m.-:1 mierzenia temperat ury a kalendar ~
acplot~ ciała m1\(Jt) •>lx•m.1 oln."'11111 m1c,i.1-
. I • k. (
k1em ma .:ens 1m metodą og·ino.
zy.
-
ca utl"l)ntUJ<" ''"· r .1Jcz.1, J..r,)1!..01 m akJ mti.·- - Knausa) ? -
kcji 1cmpcra1um ,p:1du na l•gÓI po to.ech.
czterech J nr:u:h. Ale w momencie n.1Jdrobnrr1· \ lewda 111i.:17cma c1cpło1y ci.iła, prl\ sci·•
. . d . :uYm
szcgo, niC7.\n kle.!!ll 7.f.ir.a:nr.1 (me\\ pramc. „
JC,I pl7.:--tr1cgamu, a1c 90° gwaran'-Ję. 10••
mx:na pr.ica. !!f) pa. ''Ina cmoqa ), nic nw11u rx>m} kk"} mka na1c1~1cj 1 pomylcl mtcrr-

•
CYKL NORMALNY p111rwszy dll~ń

3/o

KHó Tl<I CY Kl

Jl\Ji CZKOWl\Nl f OKRES NffPl ODNY

 PA.llA I MACIERZYNSlWO

Po prawe1.
A.ntykoncepcfa to resp61 mctO<J _5
~ tćte pozwaln:ą na stosunki pieto G
„ebez obawy za1ścon w c1~10 Ahy
os•ągnqt ten cel motna
1 Mieć 51osunk1 tylko po okm•"
j8jeczkowan1a. usiolając 111110 da1v
po sp0uądzen1u kr1vwoi c1oplo1Y
ciała
l Zlokw1dować JBjOClkowonio
dz111k1 pogulco, nowa I be1d10 oku
1.ecz:na mttoda
3 Za•OLVĆ w macicy f1UllY 1>IMty
kQ,.y •1>11u1c:1k, un wl<l~dko uu
maeiclflll
4 V.'llladat do pochwy apa1nc1k
g""'°""' c:zv11 keptureł\ uzvwonv
z bcrnem antykoncopCVJnym. n10
pozwalaj~ plcmnrkom pttcdo·
stać " ' do SZV1k• maeiev
S łial.ladat na Cłlone• ptc.zerwa
~
6 ""' POZWQlić ptHdostlJĆ "ł
~ om do pochwy POllflłlZ
'IVO*llfl ••l'(jęclfl ClłoflU l po
c1T#y w momeuc10 ~u Ta
l!IC10da n>e je$! do polecenlll bo
uwarz. zbvl duze rv~

P6 lewej
r.,rywi, Cieploty Ctnla
r.1oc1v cy\le mai• 10zt1J1 dlug?łł
wt,w~'" 1mlenna 11 1 1,;h p141rw
"• ~1.ct mzodowul~ y 1nn 1•0
C>~>e IJIJOC1>owanl4t lub okrn1I•
POl10'łf~1l:Jt."VJ"'t'"" 1rwalołt c••I~ n
>f>lllf(ło ni.g nr1r.krn 1n 13 tinl łlłtJ
fnOl(a J1vt! rr.wni~t łi,1ó1 lli

J'd&Cyjnych. Mctod11 kalemlarlllWU p11Ieąa na
Obllc:raniu okresu płodnego na pm.lstawu.: 12
ostatnich cykli, według poniis1cgo r(m nam a~
pierwszy dzień = najkrotsty cykl IR
ostatni dzień = najdluższ} .:) kl I I
-to znaczy dla cyklu wynos1<1~-ego od 26 <lo :12
dni, od ósmego d11 dwudzicstcg11 p1crws1cgo
dnia. Metoda ta .1est o w1dc mmcj pewna
i powinno się ją katcg.oryc1n1c odr1.ucić.
C o t o znaczy „uważać"?
Stosunek prlcrywan y pl)lega na un1emo71i-
wieniu pkmmkom dostania się do wyj!k1
macic}. popr1e1 rapto\1 nc wyjęcie l'llonka
z pochw} \\ mo1rn:ncie wy trysku Wlaśn ie
o takim ud1owan1u móv..imy „uważanie" To
op1so"e okreslenic '' pełni potwierdza trud-
ności W)Titk<IJ<!CC z tego sposobu zabczpiecz:i-
nia się. ponieważ \\ymaga silnCJ woh. i lo
,,. momencie orgazmu. Stąd duży proccal
niepowodze11 prLy siosowanm tej metody. od
25-30%. na.1częściej u ludzi młodych. a wi~c
medoświadczonych. Vl'e l• rancji przed poja-
wieniem się W~']Jókzesnych metod antykonce-
pcyjnych 50% par stosowało tit metodę.
J akie są
konsekwencje stosunku
przerywanego?
Najcięższą Jego konsekwcncJ<l jest zb~ t mal a
skuteczność. Ale metoda ta. w odróżnieniu od
ro;ipowszt.'Chnionej op11111, nic po1ostawia 7a-
dnych negaty\'nych ślauÓ\\ w psychice. 1aró-
wno m~żc1yz11 jak 1 kohiet: pod warunkiem
;cdnak. 7c i.adm: / panncró" nic t>.,dzic
odc;uwało / tego powodu frustracji
C zy używanie przez
prei:zeA"rnw:;;;;a:łt7:y-;;w;;--:w~y7:w::'.oS-:1u7ij~e::__z_a:.;b~u~rz~e:..lnC!i~a
psychiczne?
wrnżcnic niespclnicnia. Wszystko zależy
1ednostk1 i od okoli(,7ności. Od
C zy jest to metod a s k u t eczna?
Nicwątpli\\ic tak. Prly 6% mesku1eci.n ·.
. . OSci,
uzywan1c prezerwatyw przez mężcl)zn Jest
dobr<1 metodą antykoncepcyjną. Ponadt
mają t.; zaletę. 7e moLna je zdobyć w kazd
0
chwili. 1na;dują się w wolnej sprzeda:i)• 111 a CJ
tekach 1 sluią Jako zabezpieczenie przed eh~
rabami przekazywanymi drogą płciową.
Pozwalają mieć stosunek w każdej chwlli
i mogą być używane bez oba\\. zanim za-
stosuje się bardziej odpowiednią metodean11 •
koncepcyjną. · ·
C zy przy pierwszych kontaktach se·
ksualnych stosowanie prezerwatyw
może być zalecane?
Prt} pierwszych kontaktach byłoby lep1eJ
stosować metodę. k.'1óra \\ mczym me kn;po-
walaby obu panncrow a więc najlepiej
pigu lk 1. Niemniej. lepiej używać pre1en1 :u: w
niż 11ie mieć żadnego zabezpieczema.
użyciu są prezemat)w: ze
Najlepsze \\
środkiem n:twiIŻ<lJącym. f\.lożnaje,;zczedodac
do tego krem ant}'koncepcyjn) (któr} mJ
podwójne dzialunie: nawilżaj<1cc 1 ant) konce-
pcyjne).
M ówi się. że chronią przed Aids. co
państwo na to?
A u.Is prtcnoszonc je~! pr1ez wydltehn) p<l-
chwo\\ c 1 prze1 spermę. Dla1cg11 tt!ż Z•t•·h~\."3
~ię UO UZy\Vania pl'C/Cr\\iH) \\ \\ fil/I~ }"f~ p.tJ.
mężczyzn k1)\\ yd1 konta kto\\ Pracrn ;li\'"' ~1.1n1'111
na1lcps1c iab1•zp1,•c1cm1· pr1ctl ,,; ku,·m1·t11 ~ię
I . I \.'
t.1clnrtlbą,1ak dNt!tł llll'Ult•i.:1aln.1 I .1~ 111~
11 p1 Z) pi1tll..11w\ .:h komak1ach sl'1,,11.1hn• '
Il<!\\ Cl .JC id1 "1ll~1cta />I.'\ \\;I t.I bit-I k I. Icp11'J nic
ret\ i;111>\\ ,11· 7 pn.'lt'f\lill\I\ \
•
KntJluwk uumowy ""IClf#•.1Uj Ul\'WU11y '''~" pru1t,1watywo dl.1 ~ohfltl Aby os1ąnn~c l~k na1:J '"'"'"~
1 >SlV ""~!!
elokl Tali"'"
ł'•'•"'""'
Włl"y:.ł~IQll<1t11,1t 1oc1n '"""'"' 1 •111nw1l<o~ 111 ~u11 ly111 '"'""' c1y .„v1ko ma•o1,.v "''' .1obrr<' "''' c&onruP<'VlnY"'
,,fndl<.1 łUlł\łltOłl('''IJCVlliO •tu•ownna JlrlOl knh101y. UlYWJny fd'Sł iaw~zo l krtt,l1Uf11 i.Ul
1 kolp11r J~łl 2 ~ rtJn\ nlłtyktH1c 11pt~yJr1y, 3 f1POJ•Jnu, tunuwo; „1 1.klup1c111u tylne pochwy

Czv istnieją sposoby miejscowej an -
tykoncepcji lub dopochwowej?
Tul..<Kl k1lk11 l.11 d)'IWlllllClll} t<1k1m1 Srotlka.
mi. p,1 I} k '" ulccm) nu. 1c: mo1cm) Je pole·
,-.,, \11111<1 I/ 1.;1dcn I nich Ili<.' d.IJC I()()•.
J;\\,tr.In•JI, 1(1 pr ty~" u llll.'~l;111eanoŚC1 •L.ino-
\\1;} mo:to<k r<1 mo„niaą. I.li\\~ 11 uz)tlll
\\ ptl)lMdlu 111c,1lt"Xlz1c\1 ..111eyo l;onlllklu o,c.
~5ualnci;o ~ą n;lll}..:h iod7.aJ1)11, nic 11,n-.1.
krc 7~11\ 1cr;tJH ('rflt!Ukl pkm111kobc'1tl"IY, ,1 \~lęC
taki, kll'>I) Oli.' f)l>l\1,1la rkmnil..<>111 pr1cn1k-
nJ.: J,, ,1u1u 1 <lt1't.1c· sii; Jo manc~.
C1opki. l..11irc pr1t.'.I '1t"11nl..1cm nalóv
\\lol).: gll'hnki> Jo 1wd111) 1. po10,1aj<1c pr10:~
''' n.11mnic,1 IO m111u1 11 P•ll)<;fl lc1;1c.:cJ. po-
111ohl' im 'i~ rn1pu\.:1..'. Ni<: nale1y ich 1uy-
11.1c. ,„.,;11 pr1.:c:ht1J11 \t~ .rak.1\ kurnej.; lck;in.-
ka
Jednorazowe rubki / 111.:pan11c111 .Lill)'·
kom:cpC)Jll)lll (vam1~ont.•111) / dlttJ!a wlr~'>kt·
11aui.a, ku.\ra pu111 ,il;1 unllrnqć nicpr1y1cm·
m.:h c.lla md.t<iryd1 kt.1h10:1h1111i1k1ch"1 wi.1,.
n1 'Ili narz~d.uni.
Gabeczki lub 1ampony 11a-.1..:1om' \rod·
• i~m picmmJ..:ohtiJ.:/\ m /,t~ la1ł.u1l· 'il ii~h11ko
\\ poch11ę \1nJ!a p1110,t;m .1c
1a111 pr1c1 :!4
g<xllmy he1 knm<x" /1111~1 id1 \I) 1111c111a ni.1,
Jl01"11iaJ.!C nn J..:okjnc slosunk1 pk11111c. <"w·
i>.lml pc.l/O) 11 imtc 'I\' 1d1 'I\' .111a p.:11 nc l'roh·
Iem) .Jil k n;11 mc- i j..-1 prohfcm,·m .:1;1gk 11 Y"'·
b rena Środl.1 m•cJ..CO\\CJ .1111ykon<.:<·pcJ1
lllJJą tę 1.1lctę. 1c tak s;uno j.1k rnę,l.1c prwcr·
\\aly\\), srr1eda\1 .me s<1 he / rt.'<.'CJ'I 11 c "") ,,.
\;ich ap1d.:u:h. \logi1111\'C h)Ć 111y"anc 11 na·
l\ł)ch pr/}flatlk,1ch, p11ccl knn•ult.1<.:M u kka·
l"tll, klOr) ny.; mnie 1~1ptup1!1lllJC \\ Yl:~od111CJ·
'llj 1 •klllCC/lllCJ'I!! lllCh11k•
J akie istnieJ•l priuerwutywy dams
-
kie - -
1\1 /~ICJ l.11h1cty )O~ll} I hlrn1) pnch1111\I C
A 111.111.1111w111c1 1;,111 1111k1 1i.1,1YI~"''" S.1
to n1,1lc 11um11w~ ur11id 1.i11.1 , 1 ~ ,, 1.1 lc ie I'" tk" ·
PARA l MACIERZVN STWO
h~t)m, które maJa r1cc1y111:k~c kvtah k.1ptu·
rków 1 nakbd.tne "l na ST>)kę macicy
G dzie się je zakłada?
Błonc flOCh\IO\\,, /Jkłada się do pochwy
Za\lania ona cala l)łn~ ściankę międl} 'JlQJC·
n~cm łonowym / pr1o<lu i prtc:dmm ~kicp11:·
111cm poch1• y
C:zv mozna stosować błonę pochwo-
wą przy pierwszych stosunkach sek·
suainych7
Na ogól me pontcważ błona d11c1\icza nic jc,1
nu tyk miękka. by można hylo 1\prowadT1Ć
przez mą hlonę pochwową. J~st 10 ty Urn
111oż]j\I c 11 rndicrnych pl'Z) pad kach.
J aka jest różnica międ;zy błoną po-
chwową a wkładką domaciczną?
Błonę pochwow;i zakłada sama kobieta pr1cd
każdym ~tosunkiem i mu~• N wyci'!1:mą.: / pil·
diwy po S godzmnch. \\ kfadk~ dom<tclCITl<I
1;1kladn lekarz i nu)zc ona pozo.;1ać" macicy
cak law. JCŚh JC't dobrl'c 1olcrowamt Stl)'l'"
\\;.une hlon) poch\\owcJ wymaga 11 l\X fX'\\ neJ
wpraw) i kobieta tllU!•i zalol'~ć ja s;1ma
\\'l..ladk~ d1,ma.:iC2llll. raz r.1101,ui.1 rr1c1.
lckar1a. me wymaga 7;1dncj Jhak,...:1 zc 'lflln)
l..<'h1ct)
O laczego to lekarz musi układać
wkładkę?
J,una mac:1c1 " 0Jróżmc111u od J.lm) J><><:h11).
)C'I ;.1-.cJ'l)<:/IM. \ \11\'<.' 11pro11.1Jt.1j4.: J,,
ma<'t<''. 11b.:.: c:wlo. n.1kt) l'C'f'<'kl1l\\.1c· pr.111a
higien.). h<> 11 pl"l<'CIWll} m l"J/11.' lll<>gl) by
11y,1;1pi( o,1rc '''lll) 1,1p;1)ne.
N a jakich zasadach to działa?
1\11•, h.tlll 'lll il:t.1!.1111:1 I\ kl.1dk1 dc>!ll.1\1' 'lWI
I H''' '"lol\\ IH I~!'.~/\. . 1.' \\ iclt•
1
UIL'\\ 1.id1 H'\ ~ ~.-h. \ t\.~
 ••:•wspoeóbmechamcz·
ie jatii mechanizm hor-
ma; cl>'IWll reakqa 7.apobiegaJą
.-1ea111 1 gpiri"tauu SI(! J8J3.
domaciczne
ModyfikU,MC ich ro~. rozmiar) I j'O\\ 1crz-
c:łmił lub też dodaJąC pe" nc Z\\ i111k1 hormo-
aalne. sole mineralne lub mc1.ik, miedz)
mnymi miedź, chl1am• podnieś.: 1d1 'kurcu-
ność i zwi(!ksz)Ć tolc:r.1nqę orga1111mu 11.1 r.:n
środek ant)konccpc)JllJ. Povuk111;1111a 11 ce-
lu uzyskania lc:pv)ch rc1ułl.a1ó11 tr11aja na-
dal.
M ówi się. że wkładka jest niebez-
pieczna. czy to prawda?
Wkladka. 1c w1gli;<lu na 111m1111alnc. leci
realne ryz} ko infckcJ1. me po11111n;1 hyć 1ak la-
dana młodej d11cwc1y111c luh mlodcj koh1cc1c.
która jcvc1c nic miała d1icc1.
C zy wkładka daje całkowitą
gwarancję?
'ie. Prt) Ul')Wamu 11kladk11'tn1cjc 1·~. n11-
ka 1aj;c1a 11 .:1Mę. I 11 brc11 temu. co 'le ,,;d;i,
1dar1a ~ie to, gd; 11 kladl.;1 JC't 11 · ,;)JC<:
mac1q·, a \\lęc t.1m, gd11c pm\ inna byl·
C zy pigułka jest pewniejsza?
Tak P1i;un.j ]c't Jcd) "'' 1111.:tnd.i .1111y1.onl'Cp·
cy1n•1. ktur.~ d.tJc me111.1l1c 100° 0 g11,1rancję.
Jeśli oc1y111~1c 111c 1.1po111111a "~u jc1 regtil.1r-
n}m /<11)'\\an1u.
W 1aki sposób d.tiała pigułka anty-
koncepcyjna?
(Jha hc-)fJIHtn; 1;ł1;w 1nc Jcd111"1'"z' rui.: 1id 111 , .
„.
c1ątk11 c}ldu h.1111111,1 ll)'lltidu 11 11111 ,,,<lki
711
mózgowej i. co z.a tym idzie, runkcJonowame
JaJmka. które 7.ależy od przysadki mÓ7.gowe_i.
A "1ęc pigułka hkw1duJC J3)Cl:1kowan1e
Jakie są różnice między pigułkami?
Jedne 1;1\\ 1crają
oba hormon) JaJmkowe
bądż 1\ jednako\IC'J ilo5ci p<xkzas calego
C) klu: '-1 10 pigułki Jcdnora.-owe. a \\Śród ruch
ronóima 'ie pigulk1 o dozo\\ a mu normalnym
i dolol\.iniu mm1malnym. 11n. 1a\\1CraJącc
mniej c1hinyl-e,1rad1olu:
bądi \\ ró7n<'j 1lu.:C1. P1gulk1 IC' nasladują
hardticJ lub mniej \\ 1cmic 1:) Id. ,\ "'ród nich
rozró.żnia się pigułki d\1 u-1trt)1:vo\\e" ta~
1no.;c1 od tego.\\ jakich proporCJac.:h ll)'lępu­
ja hormony 1\ p1gulkach z~ti)'"an)i:h \\ po-
~7cti.:gólnych (dwói:h lub tr1cch1 porach •)k·
lu. Ponieważ da\1 ka ..:s1rogcnu JC'\t \\ nich
~laba.''~ to minipigulki.
Są też pigułki za\qcraJ<1cc Jet.len lub t.lrug1
hormon. Zaz)'l\anc 1\ ko!.:,1n<'j li111c C) klu
Da1\ka estrogenu. któr) ma nu: d<1pu~1i: do
,1aj1:ezkowama. JC'l 11 nich duż11 \\ ięk~13
Stosu.ie się Je rzadko. prl) vocgóln)<.:h IHka·
1amach.
I IHCslcic mam) m1krop1gulk1. \\'ich ,klad
11chod1ą nieznucrnic mak da1\k1 ... ml)<'h pro-
g~">lagcnÓ\\ i "! 11,kazane df;i kobiet. kton:
mają tendencję d<• l)..:ia i dla k11;1')..:h p1gulk1
klas\cznc. na\\O:I te o mmirnal111n1 t.101111\amu.
"! p~lC\.'1111hka1.anc. M1l.ropig~lk1 m.: hłolu,Jil
pjcako11ama. k-.:z dzi.1la;ą na .;hlL. Jl:i11-go >ol
mmcj sku1~=nc od inn)ch, \loga b), Wl)'\la·
nc pr.l) 11}j'1tk11W)Ch 1\,l.'1:1.uu:Kh
J ak się zazywa pigułkę?
/.ll)'l\,1nil· mu,110,1.1~ r<•lf'<>..:t'r'I" ,,t1 ...1mcgo
J'l1C'L'!t~U O:) I.lu. l1,1fp<ii111.:j fo <1111;1 ll<ł l'llll.7.fl•
ku 11111:-,1.1..:tlo.1 Koh1c.:ta nrn,1 hrn<' p111ulLI
cod1ic111111:. naJC.:l\.'S<'ll'I pr ,,.z t 11~ t) };• ><hll~ ·I")
l ~) lll ll.l' to;puj.: r• 71.'r li .1 7. <11111 >\I a. /.J1lloll~,,...
li) na 1>pako\l ,uti.1d 1, I'''" f...11.t11 p1gulLq.
d11~11 tv;:11d11i;1 pn111 .iła pallll\'l,11· ,, ..-h llllY-
 wamu lub leŻ ł'f7}!"'1111na o 1~m nllJpo7.lllCt
aast~dni.a
M1kropi;ulk1 tal\\\.t ~ ..-.xl.llcnnic prta
ll dm na .:?8. u 1c1 'i.llTK'J godzm1c l..tpcmmc-
nae lub op.•zm('me br.uu.i ""'olu~ f)~ko
W 1ak1m "'paJlu 1uk~ lunt)DU0\\,1ć zaz~-
1nnie ZOlhclJ'ICC"ZJJOIC Sl~ dC>.tlllO\\" pm 'Il'·
sunku lJlrC7~f\\.llV\\). C1(lpl.:11. ,1t d1• rozp..,_
C~l.I llOWC~l 011.tl:O\\ .m!.1 \\ r.v1e DreW).
<tąp1cma nuc'4•llt. dobrzr 1c-.1 przeprn'' il·
Jn.: te't li.V<>"}
P o jakim czasie pigulk,1 sta1e się sku •
teczna7
Juz \\ p1,•rw>Z)1U m1c,1.1ctl, Jl<'d ".m111l1~m. h:
zaaęfo ''ę J.l r.ll)\\ ,t\' n.1ip1>11ti(J 5 Jnta 1"1
fll'<.7.łllll ~,1;111.
C zy wówczas występuje miesiącz·
ka7
Tak, p<l 7 dni.Kh pr11·rn \ p1IJ;t\\ 1a 'li' mi1"t'I·
ctb. :"\ie JC'I c>Ua ,1UIClll)1'l11.I. llll , Oil' J<''I
rcruhutcm 1.amkJni.t c1o1ll;,1 iuhcgo pn 1>\\ ul.1-
Cji. kei P<'Ja\\ tit''~ 11.1 ,1..u1d, nagkł!•' 'J''idl.. u
f'071•1111U hnrn1(>1hi\\ .
D laczego jest ona mnteJsi:o od nor·
m alnej?
Bo nic mam) ..i,, .:1p1icnia ' pnm.r1mn
micsiąclkq . /.11\\)1.'l.tJ 1, 1 pS<·uJi11tll<',llll"ll...i
JCSl mn;i od norn1,tlnc1 l~11J1tcJ uhi•g;• . om··
mc.JSl:i t i.iwszc ook„11;1 l\li,.,,1.10!..i mog11
.na"ci 1an1kn.11\ IM p.irę "'""i\'•). "' J•''l l...:i:
znac1cmil,Jc !, l)iko ur11:1111zm 1!.1hr1l· lolcru.
JC p1g11lk I.
roh1ć. /łłby 1110 tyć
S o bionic piflu •
72
honno1H>\\ Prz;. mclt<•l')i:h J'lł!Ulhdi l\Li~
s1e to n.1J.:r IT.Id kl' J~h '"'hlct.l 111.1 lclldcn.
do •~•iA. kk.tri ~1<' mu'10IJ "lloł' ten 1 ~
rod U\\.l~ 1 dobr::i< IJll ,rodcl; ;uml"~
C')JllY. L.ton ruc bęJnc '1\' prn...t\ 111<11 J.i
\\l:f(' ... lll \\Jg.t.
Czv wpływa to na nerwowość?
~i~ktcd} ta;. ~il'L.tore tablc1L1 mogą ~potc­
!!1mac1,1mc;4„-e JUZ r.iburzcma Ale ze V.lit~
Juna duz.t crę,totll\\o"" '')'tę(lO\\JRIJ nbu-
r1<'n ncnH"\'\Ch truJno 'rr:l\\dZ1.:. µl.1 Je'!
" l~m mina! wbuncn. l..1orc JUi tslntah
\\,•u,m~J. a ja!-ic '-! ") 111!..1.:m br.ima n1guld
A nudności?
'\.i ug,,I s;i pr;~'J,;<:1•"' c 1 11111..:11.1 I'•' k1llu
dmuch D1Naj r1.iJl..o ,;ę 2J.i17.i, 7Ch) zabu·
r1eni.1 tra\\ i... m:i 1muMI) d11 rapr1,·,1.1nis ~ti„
'°''.1ni;1 p1gu t<.'I...
wiedzieć. są
c :;p;y
mozna jakie niebez·
p1eczeństwa przy braniu pigułek?
'\,i P•IC -11.:k nak:.:) r1'<hll11ł<' m.tk d1•kj:!lll\l'-
-.:1 '" 'lcflup.x prl) hr.111iu l.t"krck (r.1\\ ~
1'1"7<'Jx1"\\<' i usr~pują,~ l dl\\il'ł 1.11..\ln..~
k,-1,,.nia) • •~ n1ct...•1p1<'<.-1c11sl\\ txllt'-l~\\IJ~·
·~•h 'bd) . Już mim 1h'm) •' l'<'•.l't.t\\'1\\~dl
ll1<-J,1g,1Jn,,~1a.:h. t;1L1,·h j11J..: nudn<' ....1. I)
Cl~. Otl.'kil~~ f":\\ n,l n~I"\\ '-\\\ ,,......_. Jl) fl"8'' Olk'-
ź~ ..l1>J,i.: f'<lJ.t\\ t~llł~ ,j\• 1'11;1tl1"nlal.")t. IJ\.1,·
J.1 i.,1 \\ \ 'l\"PUI<: \\ tru l...:1<• ..:1ąl\, <'I1ll P'"r:1\\1C-
lll\' ''\' lll\'ll1•rn1.1l11~,h upł) "'"' lr\\1 lub
ud\\h11111<'. 1n1Lni·~·1,• 'T
I il.1,·~1•l.;>l\\11•k
~ • """
~'"~
\\ 1cn1.l
~it.•h:c-1Jlll."'-„J'{'O\l\\.t 1 ~\ J•tklt.:h nt,'\\1~""'• S'.-1
11."l\'f'UJ·!•,•: 111di.:rpi.•a,·1M\\ ,, ,11.1 1•1l\>ttc-
~" f~•l.nlcni.t , ";li,117c-111.1 11.1•'/\ lłh•\\<' (/\(;tltl
I f\ l \ ~„ f;il.,t
( lhl•\· Ili\" llh \/ll,l 1'( \\\ h ·,(, li'l I ",Ił.~ r''\\ "'''
"1.1 ' ' 111r'-t)' n11r.~ t'\h" '-''''\"''h~ 11 ,1 1t1 tł hr.u1•~
 PARĄ I MACIERZYl<Sl'WO

lhywana praw1dlowo pigułka da10 100% gwarancję Mow być zazvwana dopiero po badaniach lekarskich ltÓ«ł
wykluczą WVJątkowo pn:1>C1wwaknzan1a do JOJ UlVC10 Pozwala1qc kob•tx:ie rozpocząć V1<spólzvc1u seksu<tlri<! bel
na1mn 1e1sze1 grotbv ~;tJkoa w c1ązo, p19ulka '1anow1 mutodę antykoncepcy1ną tillJCl>ętn•olj stoso"•"4

tabletek miało Jakikolwiek tł)' ''Pl)\\ na pr1} •
~Je dzieci. \Vręc1 pr7<.-Ci\\nte. wvy„tktc an-
kact} pt7cpro,,ad1onc na d11„"t:1at.:h. którydt
matki upr„c:dmo \hho\\UI) pi gulko; 1111: ''>ka·
zaly zv.1ckS1oncj l1c1by unomułn Jl<' braniu
I na zako1ic1cme. pt7<xł zalcrenicm JJIJcg'''
.:rodka nalezy zrobic JXll'JCnt„-e hadamc kl'\'1,
ab} '''nerdzie. C7) m<' ma nicpr.I\\ 1Jl,l\\1>>..·1
\\ pr1cm1.1me m.11.:rit. k1t'>re tllO!!l}b) -1an1>·
\\Jl' pr1cctW\\>ka.1.amc.

tabletek mi prtcd ach hnm1cm D1NaJ mo1m1
v.1o;c pov.icd1i„..:, 1c r}tylw podkrc,Janc pr1.:1
pr/CCt\\ mkÓ\\ tćJ metod\ me ma /aJn)ch
wa..adnicai nauko\\ vd1
I drugiej 1a~ ,11„·ny 11ac 1111un.i 1•)lluc1)Ć
mo1liwo •<.:1 w yp,1cll..1)\\ P\'kil 111;1 naC/) ri I. ~IO·
n<))nych pr1y bna111u pagukk u kohicl 11,1kitnt
sH011nuśc1i11111 l'trn1cw;111.1J..u: pu}padka w>
M~PUM flr/Y /ill)Wolltlll nicl.lnryd1 \rtidl.uw.
tr1~ba •~h fil~. llltJh;aJ1l11cJ 111111.:.tl.' J tym ,,1111y111
nic pn<l.tv.ar.! l.11h1c111111, I. loll' 1111.11) ,l lll 1;1k"'
J)r1ypatl10.;~ i, ho l,a lwu •I\' llllL' pt>wtnr /!I.IQ•
P1gulka 'I" arza pm\\ JTi\\<' r}l) k<' \I r<>l.J·
c1cmu z nikot}ntzmcm. li pala•-CJ koł>1c1} .
!.:tora tncw.: tablet I.i ;intykon-.~ix1inc. t'tmcJC
,JC,c:aokrotnic \\·ięk ąc 1)1} "'' '"'"tiu , ... r,.1
" "icku .:1tcrdrie-;tu lat.
J akie konsekwencje poniesie dziec
ko poczęte w trakcie antykoncepcja
hormonalnej. z powodu przeoc.tenia
regu larnego brania pigułek?
71
 "I
4911
o'!' Jdo fnldtów w pucz•orm:J da•U. I IO
: I •mi JMCiłZY·a~ mogło•JS!<ł·
dopter'-' po pl 1ms a.asac t:ilb} ~na pe..
plodnl
Drugi p<rl"ód JCSt ~bok>y..ln'y ~

---~ .zbyt często mr;~7I!a Utozsatnl3

l:os.;.: l plOOno.ś..-ią
••możebytprzyc:zyną bez· D.at.ef:o tri. muno nadnes t ob;:c ~
c:n zru zaczna dz:ieht r l sura:::.i
m~ nad ~-q pan. na nD: cie
W i.adn)m •-ypadlu Jcdymc pm. r..ipnesta· mo") o amytonccPCJI bonno::?
- brania cablttck meli: 5Ję zd.uz)~ . ~ ~ytl ayzn
mi; t' zk1)11) n~ powroa do nottll} I ZC
tnma ~ad.ac ktlb ~: ll.l pop·
•'ICIDC ~ llUC'.\I~ Amenorca JCSt pm· C o to jest pigułka ••nast~
Jiao'a~ 1 lllt' pro\\adzi do rueplodno;;o dnia"'?
Jcib miało •re ~rosunek bczżadncga.za~.
l1e czau nalezv odczekać przed za· crema. ~= do .: ~ po \!.: . •
jjciem w ciąż,? moma \\ZląĆ dtuą da\\ l.:~ pigułek. a~
M ono 11 nic udowodniono na.J11U11e~o normak..? J:nd„:= a.z do dit) ~~„
f}"Z) ka Jla i:'l.łl}' tuz po z.aprze-.truuu brania miesiącz.:..1 \\- takim przyJl3Cll:u ~ Cl:·
pigułek. 10 lcpieJ fl'.X"li:'l.ać na po\\T.>t normal- 2'' loclllle ud:i..- sie do lekarza ·
nego C) llu IZll. od 2 do 3 m1~1cq
J aka jest róznica m1ędzv stervtizacp
Czv pigułka jest odradzana w a antykoncepcją?
przypadku zółtaczki? .\m)l...on,epc_1.1 ,e,, n„ i:J'~dO'l\'3 (pozl':l:.I pl·

Pigułka JCSl calk~,._--ic przea"'' ,)..aza113 '' rn mieć d.rin'i, }<!"'JJ re-go .zapra~ =
~rzypadl'U zółuczl.:i ~xkni~ p.>przcd!UCJ dą­ nua~ t steryhzaqa .re" t n:~"'<lwr2.-:i!ni '!:'l'
~ Je-,-i odradLtna i " mnydt prl) p.idtach. z:iga wy1na.;:i mt~ ctn.rmp. ł.hlf'
do momentu \\)bu!U3 przez b.ld.:ullll. ze po<ln1ązu~ .PJO\\OO~ u l:obłtt) 1 ci~~..,.
fucl;qe " ą1robo\\-e pov.TÓC11} do norm) J~t dy u ma.:zyzn~ .
to ł;omo.--zne. gdyz l:omponcnt} pigulcl. roz..
lbdaJ~ nę \\ "łllobic, tal: pl cala Ż)" no>t.
mo~ł) by H prnoązyc. c~ mozna naprawie
jajo...vodówJ

Pr - "'-. ~°?'<A""l:ffi3 J.lj<1'\\ odó'\\ pt t.:Z t.l.-«'

ruo'\\"OJO'\\ do ~tanu popm=drutgo htrC
~1~ l:onc7.}cy ,~ fia,J..-r~ (X~.11
t.:anali11 rurnniemK· v. ~ Out~ tu •
~ uwahl ,ye~ hza;:w r.i l:lbicg '1-ut.'\."'Zll,\

C o t o jest poronienie i
Pomnien= ~-m'' m> rri~"IUC' ,
PITcd 6 nu~1ą~m IC':1 lf\\Jnt.1 P;lr~.JO
74
 PARA I MACIERZVNSTWO

Przysadka mólgowa. maly gru ·

czoł u podstawy mó111u. bardzo
wrazliwy na bodźce nerwowe.
które mu są przesylaM Pll•l pod
staw~ mózgu. czylt podwzgóne.
pnekazu1e polecenia ia1n1kom
przez hormony które wn1kaJQ do
krwi
Z kole• JSJmk oddzMlu1e na macrcv
za pośtedmctWem dwóch normo·
nów estrogenu wvtwarianego
przez pęcherzvk 1a1n1kowv p'7C!d
_ __ s owulacią. a następnie progt1Skro ·
nu wytWarianego przez ciałko zó·
~------- 3 he. kt0te po1aw•a s11'. kiedy pęche
riyk 1a1nikowv 1uz P\lknt11 Pod
wpływem es11ogenu błona macicy
grub1e1e a SZVJka mactCy llltZY"•
wytwarzał śluz
Pod wpływem proge:>te<onu SZY1 •
_ _ _9 ka maCJCV zi11llvka siv. błona fat-
du1e I p<ZYQOIOWUJ8 Soę do PfZVtV•
--- ~ c1a ia1a 16Słt doszlo do zapłnd •
nten1a
1 puedw19ótz<'
2 przysad~a móZgowa
3 FSH
4 pęcherzyk 1•1mkowy
_ __ _ ó 5 estrogen

1G 6 blona śluzowa nlM:•CV

- -- - - - 7 ślUl

- _ __ 5 8 LH
9 ciałko zólte
1O prog~shlf<ln
P1gulka ktOr-:1 1.1w1t.tfil nltNZlłnkq
obu hormonów 1.11n1kowych. z,1 .
zywJna od ~·oczątku cyklu ł>l<lku
JłłC wvdz1tll1.ll\ltt vrl\"'•"1~1 tn61\IO
_, \'\llJj, WSlflYfllUJt.• l••Jth:7łv:.v...1nl..t
crylt owul·"'i~
 ~ 11moittnc (kiedy zawartość macicy
U§ Iem jeat W llpOIÓb ftal~~~L~ ~~lu '
2

~ kobi&ta nie chce mieć ..-.;r.a I Ull JC

„
W)Mllat poronienie sposobami domowymi)

-
tcrapeul)'czDe ZIC ~ów zdrowot-
(tiedy w niektórych przypadkach prze-
widliua)'l:h pnm prawo ldtan: sam je wylto-
..;c).

Od niedawna clyspoau,iemy dwoma lekami

JJdolayma do WlllzymanUa Cl4Z)' 2-4 tygodmo-
WCJ. Mama.te zaiywać "'2nie lub oddZJClnie.
1.aływanc ruma W)'WOlu.M poronienie w 9S• •
s.
PR1Pldków. to marqiny lub lntyproga-
llnay(RU 486), lttórych niema w sprzedaży,
ale llalowane 9' w Centrach Świadomego
"-Ywaala a.ty. Istniej' równia prostaa-
laadyny, majdu.i.ce 110 w wolnej spl7.Cdaiy.

76

Tuk.1 metoda pr1c1Jwania ~1ą1.y 11wic twe\
, 1,,,,„wan;1 jedynie.- poc.I kor11rol:1 lclrnr111. t~k
ie w1ględu na mciżh\\ o'>Ć nu:powod1c111a. Jak
1na du;c ryz) ko ~ilnych kn\otokow
M ówi się. że przerywanie ciązy jest
niebezpieczne. Dlaczego?
racr}w:inic Cl•!Ź} h)lo mcbc7.p1cc-J'nc, kredy
J<'Lon)\\llll<' 1c \\ 1łych \\an111kuch !><11111.ir-
n•..:h. K,,ńcl)ło ,j1; ~7.ęslll pov.nżn)m1 z:1p3łc­
nian11, 1"1gralaJ1<.:) mi ;ycru koh1ct, 1U•lpro11t1-
dzak' je do C'all..t\\1 i1c1 hc1plt•dno\c1
Czv przy swiadon1ym przerywaniu
ciąży.w placówkach do tego powoła­
nych. jest to równiez niebezpieczne?
'\ie. \I pr1c11,1iaJ11cc.i CZ\!\t'i tal..id1 prlypad-
ków kobieta )10\\ raca do poprlcdnrc~o \tanu
Ale k;1idy w h1cg tego typu JC'>l •• rnal11 op1:rac-
J:t„1 LStnreJC 111rn1111al11c r) 1yko \I) padków lub
komphkaCJi (nu pr1ykh1d l..nv1•lok lub 111fckc-
Ja) Dlatego 1c7 lep1c.1 •IO\O\\aĆ smdl..i an-
tykonccpcyj11C n1z rodd.1wać ,i.y ;;1h1egowi
pr1er}"\\a111a c1ą7y.
W których krajach przerywanie cią­
zy jest dozwolone?
Pr-J\\1c WV)'tkic kraje curOf'CJ'k1c J'miemł)
\Y.'Oje pra1\a IJ;l r/t."C/ legalnego prl.:f)\\allia
. .
ciąn. Ale we \IV\ ~lkit:h tH:h kmiach . ''llllCJa
~
U~'l"upowania I'\\ ;tk1a1iJCC tę u'tav.ę.
C zy to zawsze kobieta JeSt przyczyną
bezpłodności pary?
\ie lcra,r m1.11„ ••'i n.1wc1 , te i 111ę1c7)tna.
1koh1ct.1 11101,;;i pono'"~ t1<lpo111cd.-i.dll•'"-t 1.1
n1cpk'<lność r;iry
PARA I MACIERZYNSlWO
J akie są główne
przyczyny bezpłod­
ności u kobiety?
ł~tmcją d\\JC podstuWO'IVC prz)CZ)'O} bczplod-
nosci kohrct}
11107.e bjt,; niedrozny odcmck dro!!1. po której
rodą7.:iJą plcmnrk1 na spotk:mre l komorkot
J3JOl\ą (na wy,oko:i..1 ~zyJki nlllc1c)·, jam)
m:1ciC), a na10~,icj na W)sokości pjowo-
dov. ).
lub też 1a.1nrk me .iest v. ~1.1111c V.)dahć
dojr7aleJ komórki 3aJO\\CJ-
\\' piern,zym pr.i) pa<lku popt7.cz opcr.ICJ'i
1110111a u<ln>1ni.: kuna!. Je,ii to s1~ nrc uda.
rno1na podcfa..: si.; zah1cg<ll\ 1z;ipkl\lmcm;t „rn
11tru~ btr. IOK Il)')). \li drug1111 prt)padku
nalc7y poda\\:IĆ kkl <lla pohuJ1cni:i pjn1ka
J akie są przyczyny bezpłodności mę­
żczyzny?
\Vad~ Jlll.ler mog;,i powodo\\aĆ it:h ile funkt:J<'·
n~>wanrc. czy!J zabur"1cma w1111arJ';inia plem-
ników. '.ab) te lub 1nod,rone wad) n.1l7ądu
pr1e1\ odr4ccgo mog:! un1e11101Ji.,..1a.: pkmn1-
k0m przcd1>siami: się <lo ,..:" k1 m<x:1011c:j.
Do wad nab\ t1ch n:ile!.1 1<1li\."/\'.; pnwain;i
infekcje (na p.:z}kład ncka.:zkel: '' '')niku
które.i następu1c Z\1ęzcnic .:cwki nHX'tov.cJ.
~a cale ,7częśae. od ~="<i" 1,tmcm;i un-
l)ł>i<>t~ków, takie pr-") padk1 n.rlc-1:1 do rt<1d-
ko-.ci
I re musi być plemników. aby doszło
do zapłodnienia?
Zal.ł.1<l.1 sic. że potn.:ba 1.:h 6(1 mihonl•W ml.
;th\' i.aistniała realna mozliw o,,..· J"llplodnii:nia.
,\I~ "1ęk,ze ,r.na.:.-enic: ,>d li.:1h) ah<.olutnc.1
pkmnil..1)w ma hl.."1h.1 płcmmkó11 ,.cl JUICJ
nKhlm o.;,., ..
77
 CIĄŻA
Co to jest ciąża? Kto to jest kobieta
ci,Zarna7
Od początków swcgo 1stmc111<1 ~wiat c.lzich ~1ę
na przedmioty mart\\C 1 istoty iywe \\'c
wnętrzach gór 1achod111 erozje.•1 przecież
góry p<l/(lstają niemalze identyc111c pr1cz ty·
siąclecia. Inac1cj dTicjc ~1ę / istotami żywymi.
które się rodzą 1 znikają Międ7.y narndzinami
i śmiercią dają one zyc1e nas(\!pnym: to prok·
reacja. Ten tenomcn .JCSL identyczny dla wszy-
stkich rodz••JÓ''
Niekiedy bywa tak. 1.c kawałek 1;,toly od·
dzieła się od swojego .,rod1ica „ lworząc istotę
..dzjecko". Tak na pr1yklad cl1.icjc się 1 orzęs·
kami. które można obserwować w stojących
stawach. U barc.lticj rozwiniętych galunkÓ\\
Z\~ierLęcych dla utwor1cniu nowego osobmka
muszą się poh1czyć 1c sobą dwie róine komór-
ki (małe jak liarenka) przygotowane do tego
przez organinny rod1iców: jest Io prokreacja
płc10\l.·a. po111cwa1 rod11ce "I o<lręhnej płd .
Kiedy JU.7 obie ró7ni;1ce "ę od '1ebic komórki
!lub gamety) pol<1c0ł> 'ię. ro1poc0n11 ~tę
twoocnie pja łub embrionu. które prz.:z
pewien okres bęc.la ro~ły i ro1wijały 'i\!. iii do
chv.1h kiec.ly hęd•t 1doln..: do '-<11nod11clnego
.lyci:.1. Ten nkrc~ je,1 n'•iny w 1al1:inn~i od
gatunku 1 mote trwac od kilku dni do kilku
78
miesięcy. U niektórych gatunków jajo składa.
ne jci.L poz.a miejscem zapłodnk."llia, w gnicż.
d7ie. w rzece lub w ziemi. i dojrzewa '><imo
U innych. jajo rozwija 'tę w br.zuchu mat\.1
przez kił ka m1cs1ęcy. do momentu kied~ Jlll
w pełm roZ\vinięta istota będzie mogła i)c
sama. Tak też jest z rodzajem lud1k1m. \fał)
człowiek rozwija się w macicy swojej matki
prze7 9 miesięcy do przyjścia na \wm1. frn
okres nazy"-1a się ciążą. Kobieta c1ę1<tma. to
laka, która nosi w sobie dziecko aż do porodu.
W jaki sposób odbywa się zapłod·
nienie komórki jajowej przez plemnik?
Ażeby doszło do zapłodnienia. lo znaC1) Jo
powstania jaJ3. które znueni się \\ zarodek.
czylt embńon. plemnik mu,1 wniknać do
wnętrz.a komórki jajowej. Komórka J;ijowa
zostala uwolniona przezJajmk pr7) ''kJ mall.I
w momencie jajtX'2.kO\\Ullla. Jest to .t)1k•'
jedna komórka. '' idoczna tylko ~\\I 1111krc-·
kopem. \V pobliżu miejsca jajce7k,,,1,in1:i Zl\J-
JdUJe się końcówka 1ajo,1odu. Ta 1,,,,ń.:,>11ti.
mocno poszerzona. o kształci.: lcJk.1. prtCJl11 11"
JC komórkę jajową Komórka ta. -..1111.1 .1' s~
bu: nieruchliwa. '' c1ągan•I 1c'l "ral l lxlrl'bi·
. ·, . •u f,1 tU
ną pr.icpIywaHcego płynu l•O JaJl1'H1<.1 ·
następuj.: spotkanie z pl1?mnil..am1

Planniki złożone pr1.cd szyjką mm:1~~
w momencie stosunku plciowcgo są o \\ ick
mnie,JS2e od komórki jaJ<iwcj. li pr1cd.: "''~ ~t.·
kim o wiele lia.mcJSZC C;ilc ich nuh•''~} ~'. ''
~w wvd1iehnach St)Jkt n1<1cicy. r1<1·
stpie jamą ~11.:iC)'. b) po loll.u g<>dtrnach
dotnee do wnę1r1a JaJ''"''Ju . .
Wówc·1a~ może doJŚĆ d11 t.1plo<.ln11.·n1.1 Ten
fcnomL>n obscrwowan•> 1 sfilnw\\.JO<> 11 /\li<!·
rJ.ąt lab<>rJtor)Jlł)..:h
0<.l")"a ~Iii' ~(l \\ ':'.~
1
sam sposoh u rod1,1JU lutl1ku:g11. Kill.;.id!lc:
siąl plen1111k1\w d1>e1cra do samej l.;omnrk~
jaJOWCJ. ak 1)11.o jcdnl'm1111d.1 ''~ pr1cJns1.1c
pr1c1 hłon~ 1 1nalriO: \I ,wJku \\' ty1~
momc1K1c 1admJ1;1 r.·a".:.ic na po\11cr1chm
l.om,)rJ..1 Jiljll\\cj: grulW.:JC blona. lllC pn1waJ.t-
.iąc pr1cJustaO: 'it; 1nnv111 plcmn1lrnm Du lej
pory nic 111;1111) poy~·1yn~, dla l,,tón:.1 taki
a nic inny plcmmk wnil.a J<1 Wll\:tr1a komór·
ki: wyd;1ją si\: pr1.:c1c'/ 11knlyc111c (.l mo1c tn
kwestia pr1.yp;iJku)
Kiedy tylko dustlo do 1aplm.l11i1.:111a, 1ac1y-
na1a s11; h1czyC: chromosomy dostun;1onc
pr7c1 komórkę iaww1o1 / tynu. k tórc \\ mósl
plc111111k. 1 lwouąj;qo, ldórc 1aonir sic dzielić
na U\\IC 1dcnt~onc knmórki. nasl<;pmc na 4,
ti. 16 nd
W jaki sposób rozwiJa się ludzkie
jajo w pierwszych dniach?
8()
oprócl chromosomów. musi mieć w sobie
;apasy dostarc1a1•ice encrgn do rozmnai
. k . h "' . .
się komorc p~o;-vy~ · "" pozmcjs1eJ r:
'.lnut
kicd~ J3.JO 1~gn1czdz1 się ~· macicy, Jlll ~
matki będztc dos1arc1ac mc7będnych
.• . „. h\ llJU
-.1.laJmkow l)'WOO~CIOW)'C I le 11J l'llZICJ
. • . aj()
Z)jC \\ ~as~ym_z~~Ct~m. Ulrl) ITIUJC SI~ 7C ~\\oich
zapasow 1 d11eh sic.
Rozwija się \\ ~nmcnc1e: iaplodntcnia
na skutek poląc.:1ema się ie 'olx1 '.!3 chrom~
mow plemnika z :!3 chn)mosomam1 komorki
jajowej, została s1wor1ona tylko jedna kollll).
rka Następnie jajo d11di się na U\\ 1e komórki.
a każda z nich ma 46 chromosornÓ\\, ponie-
waż komórka w: rat z j<1drc111 J11di '1ę n;i dwie
części 7 kolei obie pow•aal.: komórki tm•w\~
dzielą 1 powstaja 4 kom1)rki. potem li, a n:i-tt·
pme 16 itd.
Mimo tego podzialu w1elkośc 1aja nic z11i~·
kwa się. pomcważ b;;d1i.: musiulo pr1cd11~tac
się p17ez wąski kanał. l7\\ t:tcśn JaJUl\lltlu
(gdzie czasanu ugr1ęza ).
.. Podróżuje" przc7 117) dni jajo p1Xl.jŻ.1
przc7 jajowod w ki.:runku m,u:ic} . J.1io11od
\\~posażony jest" mak rL<;~k1. li.wre 1.ilujijc.
wywołują wycizielamc -.1.; małych ilo,.;1 pl)·
nów. Płynąc \\TUZ z ich pn1<lcm. ja.JO posu\\a
się pk korek po rzece. C7\\artcg1) Jm.111ct\{I'
d11 Jo macic) Cal:. cz~•.., się ro111 ij:i 1 t>-1~p
rozmiar 3 IO milimetra Skluda ,j~ 11 tym
momencie JUŻ ze l OO komórek 1 nad.1J~ mu 'li
nazwę pęcher1yka 7.arodkowt:g,1. k1<i11 Jcfiru·
l) ''nic pr1}1\\ icrJza ~•<; do m<1cu:y ,'lo'l~
dnia.
W jaki sposób jajo przytwierdza s!!
do macicy?
Do l)lwdn1a t1J chwili 1;1plt>dnicni.1 J· 1J1' ~·:
'"}'l~l ze SW1l1ch :1apa,liW \k !CLIZ 111i ,,„1,~
J)OlLti!h<l\l:tłC' po/\,\\ 1.:ni;I I l'J1<:11)11 .111 .I.i.ble
1'(1
e
.
I t>/\\ 0111 .
,. . I ' I li 1!1oł
li -,41łll\l J<IJll, J..tlll'<• 1 li'' ,
.l/ IO mili11wtrn . pn d11c·wi~·c111 mk' 4.:,l\h• 1
W lfta4'E"'X porodu, hfdne mialo 50 -
i hfdne ważyło oUlo 4 kg!
Aby mogło się rozwijać praz c:aly okra
~ JllJO mUS1 zapicvłzić saę w 1111C1Cy
I CUI pac ~ wraz z kr'łt'I' matki w mo-
mcnac zap1cżdżcnia składa się Jui z kalkllSC\
komórek. ktore na po7.Ór są Klcntyc:me Ale
tak Jak z tcg0 samego cementu muran.e
budują 1 śaan}. 1 schod). 1 kom1nk1 ktore
należą do lego samego domu. ale r me pełnią

o

ftlllkcje. tnk kom,irki jllJll dzidą się n.I tr1y
grupy i roZ\\iJają się w ,ldri;hn} ~(l<)S(•h: .
pierws7.ll grupa komorck koncc111r11Jc M~
z jednej srrony jaja: jej 111dan1c111 b<;d,-1~
••strawicruc„ kilku lwm1\rck bl11n) ,lull1Wl:J
macicy i wcjśdc w l<) pu'ilC m1cJ~C. h) prl)-
1111icrdziC 1ajo. Tc kom1\rk1 ,tancl\\ ić t-.;dą
wars1111~ tkanki cktodcrnrnl11eJ U1.1a~11acc1 J'\·
chcrzyk J3Jowy:
druga grupa kmnorck ke1n1:.-ntru1c ,.ę r•'
przeciwnej slrnlli<: J·•Jll ro 1111.: /il kilka Jni
ukształtu14 zar11dd. . l~dll.: on polaoon}
z 1kank•! ck111dcnnaln.! kilkoma k<'mórk;uui.
które uks11ahują pt;po\11m;:
ostatnia gru11.1 ko1mirck ~''"'r'~ owczki
jaja. JC!!L' blony. k tur.: t>o;du k dinrnk p11cd
mikroh;urn i pr1c1 •J 1111..:'1~.:~ bi;dą Lrtym.ić
zarodek \\ 1an1k 111ęc1u. 1cb) mógl s1~ „pokoj-
nie ro/\\ bać.
Pierwsza grupu komón;k. tW<ll7ąca 1kunkę
ek111dcrmalna. będ11c 1ap11"c1ać m1kro-.ko-
pi1ne rozgal~11c111a " hlo111c śhłló\VCJ 111acicy
l stWOl"Z) pol;ictCllHI I 11(1CIY11k,11111 nlih:rcy.
przez które prlcply\\a krc\\ mutk1 Ro/\\IJU-
jac sit; >twor1y loz~,ko. dostarClaJace 1arod-
kow1 po0w 1cnia.
C o to jest łożysko?
Łoi') ,1;~ to nar1ad umnth\\filJol<.'} li1jologio-
na \\) miam: mied1y matka a J111..'\:kicm. które
\\ S(!hic 110,1.
82
Ku1d) i}:i"cy 11rgani1111 potr~ebu1c do ,wo.
,1ego n11WOJU do,1atcc1ncJ 1losc1 porywieQ~
. .
1 tlenu. musi nl\\ntcz \\)dal;ić dwutlcncl
\\ ęgla aod~adk1. ktorc 'll kc'.nwkw~'llCJą k.•zta.
h<m~1111;i 'I\! 1kan.:k 1 lllk '1ę dzrcic z f'OSJ.:1~­
~ólnym1 .nar1:,dam1 ci al a. na pr/~ \;lad / \\qt.
rohą. mozg1.:m czy -.crccm. ::\,1r...ild} te otr/\-
mują krc\\ \\l"".UL tlenem pr1c/tętmcęioddaj;i
krc\\ z zawartosdą dw lltlcnku węgla prt.a
iylę. Tetnica 1 Ż) la ''! bc1pośrcdn1m1 odg,1~.
1i.:mami \\ 1elkicj tętnic) W)Chod1;1.:e1 1 S<.'rca
aort}
I tak ~amo rzecz m;1 „ję 1 płodem. ale tęln1CC
i i') ly. przez krórc się odŻ)\\1,1. nit: odchoJią
bezpośr~dnio do nac7) nia km i<1no.:n.:gu 111 at·
l-.1 Bylob) to mo711wc. gJyb} 7arndck t'<k·
rwal się od matcz)n]ch tkan.:k, tak J<1k f'.fk
li-4.:ia od galę7i. A tak nic Ji!'t: jaju po 7apl11d-
nil:niu „pl'Z) l\\ierdza się" do maci\'}. Pn1os-
1anie tam przez całą c1<1ię. I\\!\\ nąlr1 \\1ujc~u
„pojem111ka'' Wszystkie\\) mian) tlenu I ro-
żywic1tia bę<lą ~ię dokonywać 7a ro.:1~J111cl­
wc111 lożyska.
Krew matki dochodzi popr1cz
tętnice macic}. zatapia '>i<; w t)siąl.'.c m;1i)cll
kosmków 1 z pO\HOtcm wraca do tętni,
Kiedy krc\\ jeo.1 prz.:tal.'.1ana pr1.:1 llV)'Ki.l.
łożysko wychw~ mjc to. cu mu p<•lrtcbnc
1 odrzuca odp:idk1 ht,,0;1 loż) ,ka Jc't 1..Nob-
na do filtra.
Łoż) >ko polączonc Jc'l / m;i.:11.·4 prn1
pępowinę.\\ którcJ znaJdUJ<! 'le trt~ nal.'~111a
kn\ionosnc (tł\\!<: tętm<.'e 1J<.'<ln:i i}la), k1<11t
dochodzą do pępka d11cd;a ('f"\iri ,1r SSI.
7vcie ro1poaynn JlQ w chwili IMll.1r:nr11a D•Q komOrkt fOJQV.CJ 1płemn1~.1 ~rOd d11es14t~t\w ple111nr~Ow ~;:,~
do ~omóAo 1•JOWOJ, tylko JO<i~rnu ud4 wr11knqć '19 PflOl błoną do 'rodkn Joi10. 1J\..oo puws1.11a z '~10 tn"
pod1H1ł• alę "" dw1-:; kQn10rkt o 1nlo.1c.h t.:1n1ych ch1on1oso111nc h poten' na cztory. osiom 5ll1"'0'l{clo ~ "')I dLi13 „-.i
I ~omórek pr1~d>t4WIOnycl> 110 '\'&Ufl~U powyłcj nMywn $IQ n101ula od lac11\S~lllj MillWY jC!yny R•ł\Z I<
10 o,
llodo bnn "'1dlJll'i
Na• 1vrin10 kulka C1Jnow1qcllł jhJO tacrvnn t•v 1uw9z 1ć po.• rotlku tworz:ir. wkl~"'"'-~ N.1 IY> l li'·'"01 Jtron~;, ,.;flfOO
1ał: łi'OftlÓflil h1egon11 poluc 1110Wltt_łr) flfl) l'Nlf•łll11lv $IQ <In r11,1t ICV p0Cft.!ld$ orlv h! z h•l1\lUl1•1pd I
1ac-1vnn1q two11vt l•HQdł!~ n"'"
1 biQno f1u1uw.1 mcu;1cv "
k1w1on~„. taiyl'ł ł111yakn „1 11t1plnntnc1.i l·11•. 1t (IHH.;zolv Vv k•z1.1h.:10 ~cironk1 6 ł O n:te

Po porodzie, kiedy d71CCku JC"I JUi na
l'('\\11ąlrl, lol) 'ko J'(llO,lllJC J~ICIC od 15 dn
211minul y,cy,nq1r1.11111c1cy, ho nic zdązylo MC
odldc1c. Po ..7)111 od kleja ~1ę od macicy 1""'la·
JC wy<lal<lnc.
W jaki sposób kobieta może zorien·
tować sif, ze jest w ciąży ?
KMJ~o m1csiac:a, od IO 15 ,fu olwln 50 roku
zvcia, wvstcpuJc u kohu:ty mcch.in11111 hor·
";"n.1ln}: W)WO!UJ.10.:)' JUJCVk1m.in1c. J.tJCO.:/·
~OWJlllCffi na1yY.·;1111y W)'/WOlcn1c "'i I l•IJllll>a
komórki jajnY.cj, l..t1irn mnie 10,tać /aplod·
niona. Pr/ypommjc1c \obu: p~tani.i o m1c,ią­
cike. Pan11ęta1cic. ie nucsiąc/ka Y.y-ięru1c 1a
ka1dym razem. kiedy nie bylo litplodn1c111a.
aic\h do niego do,110, wciwc1as mics111vk1nic
ma.
A więc p1crwvy111 sygm1h:m c1111y 1cs1 hmk
m1cs1ac1k1 Koh1c1a 1daJC <iob1c ~pmwę, 1c
daw m1esiąc1k1 JUi nunęla . Pr/~"1;1uwa więc. ie
zas1la v. Cli!i\!. ale tł h) \I\: o tym upewnić, mu"
Je<i7.ctc poackać p~1rę dni Bo e1a~um1 micsi~­
Clka nic pojav.iił się ro.:gularn1c 1 opó/nic111c
CIĄZA
~i lkudnmwc nu: ,;wiadcry o nii:7ym. Kiedy
JaJo pr1~tw1crd7.a "ę do macicy. 7aC/}'lla
wydz1clac honnony. k1<'irc rucnov4 sic do
oh1cgu km ionofocgo matki. po uym 1osi.11ą
W)dal'.>nc wru / moc1cm. S4 tn hormony
kosmowko'o\c gonadotropowe 11 11\Ci) M o1-
n;1 je więc odnalc/ł czy 10 v.c krwi, r:1y
w moe1u. :-;ajpros1szym $posobt.'tl1 ~· „1cs1
c1ą1owy''· z pomoc.1 odczynmka moo 1.;{V,1c·
f:IJacy llKG w okrc~loncJ ilo'-.i da rC'.ikcJ~
pol)lywna w fonntt: kulorowci ohrąl:'Ai luh
.tn.tk tl + albo • Ale tak 1.: badanie m<Vc hyć
mylne. jc7.ch w moc1u J~">I ta m.1łv Ił I\fi .
Reakcja będ7Jc negaLywna, pomimo 1i koh1c·
ta jest w cii1ży 1'.'ajlcp>z)m tc,tcm Jl!>I 1~y­
krywanic HKG we krwi w l<1horatnrium.
Wtaz z opó7nianiem ~1~ m1e•1ąc1k1 wy,tcpll·
Ją JC>1czc inne symptomy. Utłrn: 1ak 1111~'\:tcnic,
<:h~ć spania i mdłości. pow1~kv.on.: p1cr,i. it<l
Nie hardzo wiadomo, dlaczego taki.: ohjuwy
wy~tępUJl\, być może JC'I 10 rc••kq;1 orłl;1ni1mu
na 1a1n~talowa111e ~1ę nowego ciału l1;irudkJJ
i picrwv..c konsckwcncJC zmian hormonalnyd1
w pocn1Lkach ciąży. Ntc 11vy,tk1c lwb1cty
będi1c w ciąży odc1u,1a1a wk ie do leg-
4
 llwosa. 5' r1111omi11•t kobiety, ł.:tón: my~l;ic.
14 w dęty choć wc11łc nic ~ taki..- JC
;!Je
odczuwa.Ili··· .
Sr!ld tiri wniosek,,._. pot" 1crdz1c c1~1ę 1110.r.c
tylko lckdl7 BaJu on kobiet.;. •Pf·"''l1;1 nu-
miar mru.,ą. ktora ,taJC "ę "'ó"o;.7:t~ "1ęk~1a
ni1 normalnie. 1 n.1pęscit"J 1cst v. st ame
St\\iicrJnc. •y.l) p;1c1cntl.:.1 ~111.."1<111C\\J ,.ę J111„'C-
ka <.7) nici „ Skulon) w ~oh1c. na ogol 1Ju)'JtnUJC OiUtcci-
A JCSh nic m11żc rcgu •l\\lctd11c / całlj
~um.moo>c1.1. ")')la raqcn1kę na b;1dania
lahor;itornnc
W jaki sposób lekarz stwierdza. ze
ciąza rozwija się prawidłowo?
PoJ.:lll\ r1c1-wvcJ 1111}1) u kkarza k11b1ctl1
uz}'k111c f'C\llll1't.'. 11 jc't " ci41y. gdyi po/ii
1y111. i..: nic ma ,1kr,:-t1. n1.1c1Cil. w l..tórc.1
rnruiia \lę mały 1arodcl., jc~t powiększona .
S1w1crdz;tJ<1cy cn11ę lckar1 upcwmu ~1v. 1.:
ru~ via mu t k.1 jest td row;i Kl i i<la u kryl<1
chllmha mopla hy si~ rol\\ ina(. v. In1 I-cie ..:aq1y
1 mthu; "\: n;t 1dnmit1 tl/1c.:!..;1 Kobieta mu,1
c1asan11 pr1c~wictlić plLICil haJ,1 '1i; J'-'.i 'erce
i llllCtZ} 1:ismrnic, Jlllbtcr il I.re\\ I spr;iwdza.
·C/~ w moc1u nic m;1 ~uhu luh htałka
Kuh1ct11 \\ 1.·1;1i} powinna 1glJv;11: "ę do
kkuu" co n11cs1;1c lub co d1H1, 11dy1 J'l>tloas
c1..1/} \h/)Slk1e nar1<1Jy '' ''r[!.1111imic 111:11k1
p1:H:UJ•I J)<'Jv.1iJ111c: :..:r1,;c, nerki. \\~lt<>ha 11d.
Jc-;h m.11ka j.:-;1 1<lrowu i 1hy1mn ''\: nu:
pr1cmęc"'· llV}slko )t.'"Sl v. pnr.rądt..u . Nah'-
mw•I J~..;11 maal.1 pJ.;i.: n.1r1;1d dwr~ pr1cd
1ajśctc111 \\ c·141ę luh th} 111111 "'t pucn1\'\."1.a.
mog:1 wyn1kn•1<' k11mphk,1q1\ ltory111 lekarz
M.1r:1 "~ .tapuh11'C
l'o ~ ltllCN-ll-.1d1 plu1l 1111crzy 12 <'Cl11)111ct·
r<)w. f\,l.uka ""Je u.1s.1n11 J"ll•ł 111d1y, all• 111~
)'>"Y JCSIC/C h1cm jC1,t•l 5i.'rCU M.„·1c.i llh•sl.1 ,
.t JCJ i;«i1 na,.,\.....: 'l\'!;il ll\'Pk.1 łJlll ."Ullll!ll .1li.1
rlJM1J 111111c1 Wl~l"CJ Il" •I 1 p<1l 11111'M.11;.11·1.11v
Pf>/\\ah \pr.1w<ł11.:, " Y1l111·dn JC'l nillclyu~·
1h11d11\lo;11i.• 11.1y pr.111111łm\11 fi1C ,„,,11 1,1
W piątym m1e:,1ą.:u plod m:i okolu 21)
ccntymctróv. TcJ ~.m1c; "'clkosaicst m~tlel
bu~rą.: j.:J '') "'.'iary oJ n:1Jv. )1.51.cgo punktu llo
k1•...:1 łon''"cJ I.a l"''"'OC1 spco;."')alncgo \lcto.
,koru ~l)chac JW serce tl7Jccka W jlląti
1111c,iącu dzięki l 'SG m<llna snr.iv.dllt ~
UliL"Cl.3.
\\' ,j(lJmym płód 1>1'1:u;a J:S o:nt~rnctr(;"
n'! poz}qę. głov.a \\ dot, ,ktttnl\an~ dn
ot,~oru '1)Jk1 macicy Mote tc1 hyc ulo1on)
nic głowa " dól. leci ~·~1Jkam1.
\\' ó'm) m mic,14•-U pl,\<l 0'1ąg;1 40 Cit!
i waiy 2 kg. Lekarz wów..:ns 'Pr.l<Hl1.1, ł:"l)
miednica mam) 1c~t na tyk- vcmł..;i, b) flfód
mógl si~ pr?c/ ni~ pr7c<lo,t;1ć. Sp1 .1\loJza \\id·
kość dziecka. poZ) c.1ę 1 I") 1111 1cgo ...:n.11
Pr1.y każdej wi1yc1c k kar:t sp111\\,ł1.1 cwi:n-
tualną obl!cno>ć białku \\ moau koh1ct;.
bad<a cismcme 1 spra<1<l1a \1;1µ~. l't tr"fy
C1ynności p0zw<1lu1a unikmić ""l"~'h/}ch
pow1l..luri; clwrob) nerek (ktor.1 nw~bh~ L.1.
grollĆ " czasie poro<lu nic tylko 1ycm Jmc·
ka, ale równic? matki), \\~soki<·gn .:1\11i~11w
1 zb}l <lu7cgo prl)branm nu \\ltdll'
Je,,zcze pr1cd .50 lal~. kkd} 1>pick.1 11:1J
kob1c1a c1e?amą me h) la taka ro1J'l>\\ ,1.:1:h·
mona, 1.a\\ ve c.:1ą/;1 i r<'tÓ<l \\ 1;11..il} '1ę l f)l)·
k1cm smierci \\' dobie 1.10.."<.'ncJ. l'rl} '}'lctn:t·
tyczn\..:h 1 dohr.rc prrcpnm.1Jun}ch b;ula·
mach.''~ st I.. ie e\\cntuah1..-1ahur1cnt:1 kao-
ne ~'I na cza~.
C o to jest poronienie samoistne 1
1\1;11} 1ar0tkl... t..10r~ p11y t\1 icrdtil .'1~ d11
n1;1c1c'}. r..10) na si\ r1l/\\ 11a'' l'r'll.°I. <I 11111'''\')
musi i-)Ć \\ i.'rbic 1m11dni1>\ll'J (111\\••rtollCJ
1 błon nt.u.:nN<.:Yl"h raJtlł, Lamm ,„114•1~ "~
•'<I mat~1 i t.<1.:zn1<' 11<: ,,11n11,l11l'lnic
l.:;h 1111:1alónic ,,,j p1 Z)t."/) Il\ l<hl,IJl' \\)<Il•
lvn) z macit.:) p1 '"" upl\ lll'ltl ,bl,I<'};•' 1111~,1~·
~\l , ll\l)\\' i \IC: \\ ,1,, \.'l•'' \ \ ,,, ' I tl nh.~ IU H 11.Ih u1u.t ~l
I''- ,1,.")!<tłyn\ nu1.••;1al.:\L 1u.u11' \lt' ~7\ n1~·1u.i
2

P"rnmcmc 1una1:1.a, IJ: c1:17,1
\\• , , 0 1:il.1cm
1 \\ stanu: ro""'1Jać -ie pra\\tJlo\\o \\ mac1C),
ruc prrcb1"Sal.1 n1•rmah1) m 111 h.:111, h) l.1 111cu.
dan:i 11•''1.1la pr1crwi1na ~rgd) me ud.1Jc "ę
uunma' prZ) l)<:IU plt•du, I.toi') ma lllntCJ
nil fi n11C'I''\:\, n.11t11111.1'1 J.C'l•~lll) \\ \(,lfllC
utrl\ m.11: prt) /)"U \\OC,m.11..1 UllllCV<:/,1).11.'
J.!"" inl.uh.111n 1c 1 tn"l.lm ac''~ mm opaci.u
fl•D<• P<'WlllCOl.I n11vc dllJ-.Ć I
d\HXh 1.1,,;id.
OJ•'l}•h prl)t:7) n mcl1cd) htr<>dck me pt
CIĄ2A
um1cn1 1 ~t W)dalan) v. sposl1b naturaln)
m.1111} \\O\\<:ta' Jo C/}mcma / poromcmcm
s:1n1111,tn)m \ oa.... m1 knh1ct.1 '' •posóh
'" 1.1J11m} lub 7.:- \\7glęJu n.1 '"'"J ~I.in 1Jro·
\\1.111\U\\il 1ar1><lek. I.toi) Jo ICJ pc>r) r111\\1j.1I
~11; normalnie· J•..,l to pornnrcnte s1h1<-mc
l>o poro me ma -..1mo1'1 nC!;O rnC\Jc do ..:
1 tr 1och gk;y, O)t:h pr7}o.:/) n
\\ eh\\ iii 1.aplodmcma chromosom) 1Jc
 chromCITla choroha matkt 11łbo nap~
Sił s sobll po119cz>ły 111k Jakb) ile ruzd,rno kl.id Jak.l~ • fi k . ''Y·
in e ·qa 1.ad.nal01Ją / z.cv.n„1
tany do 11) z 1cgo powodu 1.iro<lc1. ~I . . „ 17
t /,lll; IC>Cą fOZ\\1J3filC ''~ J3J3.
wprawid~'O ukvtaho"""' 1 zo taJC ''1da·
loay;
maac:amcpt\\•IJmcdostoso"ać 1~do
~hz:lffC)-Ch ••ę ronn1aro\• r!odu. src-u:,. 0 1aczego płód nie dusi się pępow1 •
gólme " ric~Y)'Ch m1cs14~-ach aą7) W)dal:t ną?
STw'OJC!O lokator.i Joh Wl."l prl\~tdck do- !'lód polączon} JC'>I 7. IOZ) l1cm rurką, 1.tó'1
strzc7.0D) pt n:i a;is. lek r' moic temu
pl}me krcv. 7 tlenem od matki {" uiki sam
mradzić.

Ultrasonograf ro urz41izemo d11ala1~c• na zasad110 radaru 1p01Wala1<1ce zobaczyć. cos1ę dz•")e wewną1Jl oiganumu.
Mozoa w ten sposób zobllcrvt w cz11"e c141y 1o11odek w macicy To badanie nie zagraza am matce ano płodowi
Mozna w ten 11>0S6b •111awdllł
1) czy płód 2nn]du10 ••O w macicy 2) crv 1t>lit tylko 1"'1en, czy 1e5t .eh kilka 3) czy w 11a~c10 rozwo1u b.<1ehu19 Ilf
praw1dlowo . .il) ?od konmr. cląty s1>1awd11ł, 1nk 1e•t ulozony
Na dale CiQta i plodom 1n111du111cvm " ' w po1vc11 poptzeczrie1
1 glowa 2 lozysko. 3 pQCholl

1<1
1
......... l~~ s.11 ~~ !'I:' '"""'~
,. • lasm:tU..J'- r~ ~ r-u L~ --
"~~ P-'~ ~ h _, ,,.=. ~
~11' ~ ~ ·~ ~'"tq !\łe
.,;a~ NP'... ~ k -:: ~ 'I\ ~
::.\1 a~,-
~i:: M ="-·X::- baj\ ._-,!t-~ 4-
al ~ ...-;-:.112 ""'~ ć=.:li.. ~ ~
~-.i~.!!:~"\ g.)~ ,J:c_~~
[)~~ D::i.:;:" • ~ J'Cp; ~ e-t C'>~·
~
. ~ ~j\-=3; I -1 t;:>pti-"7
~--r-· s.::::;:ie ~"'~'=;:i)..~ -v..l~"\-
" ,...,..... ~ Ji..--..:1.
f".'\T<~:"" l.l'
,,..;im\\:b.
' ._~ U- OC;-.L--o V.Y;~tl~-..il ~J\>-rl­
„ „m. p.~ .=!1-c:nx u-~
u.!:i.
~„ .J!'>' ...;:.-\'t. l:rotaOO'fą ~ro-~'<>­ Czv tak
m-- u-:-:d\ aqc: dz:;:-~e> \\ ""'=· f!O=l tavnoząr
~~.:\..il ·~t„ -~ E:.-::UWU) I p...~
2.:u:uil r....'1,np:~nnn..~ l:l1'.-"'t- "ł
~;;.:;i'J!"~.:.ac-! urodzikl~·"Ptl.3.J~ ~
~ !\t~.101'22!'...:" ..... qd:oc'„~ ~~'
t:'.::~'ll\ til~ ~--~-:" t:::">,..... ,'\. };:-. ub=-~
~i,1:in.>e ''f -~"l oą.:..-:::i Jlrl)~. c--··
L. prr~"'"' ~lk~ ,,._a_ ~°"'~Drł->
du z:ih=u.'3 ~...u łeb .!'.,.."ba. \ ~ c..d.:--

Olac:zego rozya.ka 1est Tai.. nie.be.z· ~ t.:O t.W\\~j""-zat ' t dtlr-~l''un~-:-­

dzR-..i..s \\ ..u:n_ym nd.a!!.--= "-""t ;: Óli'-' ,
pieczna dl'a l\.ob1eT" ciązy'
do ul'r.' mfd.- :--.; i"'--qt.'-u :.-ą:t' tu.U:::-·
- .re-1 ~ z:i.'i..~ "''-v.~..:i
Raz•.:tla .
~zv.nu- ~a~~auprr.bi.<-b~n~.
. ln-1 ;x)..•·wał.l m-.~.:-. ~ "'~ ~ ~~
C!." cub .r.tp.'lb.~.H,'\." r.:-- ~~ , \\ tLC
~:?v.u;..;., '" 'G)-!9Jl!..'tm:m W)')1'.l:i 03J- r~rtdi..u pl\."1 .1'<'1 :łmlmt."tl~ J.:--.J ,
~!'A 03 lWMZ). p..'UlL:q n.J ~ln ac!~. \ {(\,,-,:- m!L. UlU'l ~Id?-~) uu, "' ~ 't"'!.."\"IQ-
t~ obpm.:ic ,~
pbmbnu ... '''t&..O\\ l ~ , , .... p..r.r.:"t"-l'('m~:
Owroru uu~ od ~ do 3 dru. ErJd= .(........... -nł?"..:1.Jł~„r: "'.... '"' łt~m ,... „""....::.r
r~ub ""'"l:t2ą -r. tu~"'IC) p.."'1 :.:on;.,- Zllll\ _.. .\ „""":-„ ul.. ~,jz ~ mt.-....-b !' „.: ~„
i ll:1 v.w-r.e Chorob.i prr.no '·--!'. prr..'~ tu ...'l) "' dtr~~ dr.~„~„'-
"'dy:·•·:1~ •r.u: z p.:l\\~ .r.;uaz.k°'' o-„'>b
d!or\'h Od 90 di' ~5~. ludn PfT.:"l:'łk.....mto
rożyaŁ\""' dzxcmsr.wi;:- 1 >ą ~'1pom."mJ na. t~
~ horobt: tl:l r.1łe 7hJC
D taczego .\ids j~st szcz<!'g<1lnle nit';
•

Me JC$11 lo""-.;' "' ,~ z:iran , \." 14

bezpieczne dla "-ob••HY \' ci.µ,~
t~ •ta1".' s.~ li) batdzo ruck~z.nc d2.t
płodu: \\ll'lli r°')-.;Il..1 ms.: ~ .r dur.i bt\>'C'""1-ł D.:it~">O. r. u 'l)• • ~,_ ,1\\f\.' r;,• :i ... ;
lorr.brll d -i..-clo. "' p.·b~:n ml\\t>JU. Tlll.ic m:ud.. or.u>..•~dl \t,~· . ,i\,>ntl'l.1 tJ ł\'-"''
dr.cd;u nID\ 1 'l<: J..1 • lt' urod.; i;,~ ~ 'etc " nrnpchu dn ;:i lat.1.

Il
 CIĄZĄ

Za11ic1a z 91mnas1y1<1 przyqo101111ui~ kob1e1v do wvkonvwan11 ruchów, które będą wspomagać p0r0d KobMit.J uay ••t
tez odcl1-thał N spasób po1walaw:v pr1oiwyc1~.zvć ból a 1akze ma okalię WCl"9l•e1 zapcnnać ••ę r m••1w:om
I pe<son&lem upot•I• w k16rym bi.odi•• rodzic

piu,), drugie .. czynnikiem rh~'u' nq;Jl)\\·

Coto jest Rhesus7
Rho ,u, '"'' nat\\a g.111mku 111.1lp. kh p.:ln.1
lac1ńska OM\\ a hr/1111 \Im"' 111 1lt1 '"' '>4 l<l
malpy lr1bor;11oryJn<', n.1 k wrych dol-onuJc "'t
Vłlrcgu dn~\loi,11k1eń
W l'.141) ru~1111vony l~1m1>1c11wr ml kryl io:
l<S% ~r\\I l111l1l1ch /.ll·ho\\Ult' Sl\. \\ 111l1 l>ollll
po '>~l, l••I ~ ICV. 111.1fp 1loc'u' J lt' I 5• o iC'I
1111' Iure od1111•·1111y•·h 1'1..iv.~1c ""'·"~ 11,1·
/v.1111 •• ,ti;1yunr~. u,;:111 1ł1~ ·li,.. JH •IYI )·\\•11 )'li' „ (Ił h
n} m„ I Rh mmu•,).
lłard7o ~7) bko ''" 1crd1c>no, 1.: l.11.'<i) I.o·
btcW 1 Cl) nmk1em rhcw' m111u' ni.t mc1,1
1 <Jynml-icm rhe'u' phi- 1 nchoJ11 11 ct.jl~.
mog<1 p<1JJ\1 ie s1~ komphk.1qc, l..i11rc nit·" 1-
~•~PllJ·l mgd~ u mu1k1. lc..:11;1\\)/~ u d111..-~.1.
flum.11:11 \lę IO l)ffi. IO: jC/ch pl1'0\I n1.1 tę
,,una grupę km 1co OJ''""' lnic 10:,t lt> 1>hl1i;.1W·
r)JllC) rn;11k.1 W)l\\,tr/.I \\ ''"'.ICI kllll \ll0,1,t•
uqc 11 vy11111ku ncg.11)\\ H}lll. kh>rc ho;1l.1
iwa k;,-J ly .-ia lk.1 JW/~ l \ 11 no: 11111-. k.1 I c ,111>,.

W )!kl sposób przebiega poród?
Pcrid pozYrala plodOWJ wydostać się l maCJ-
(:1. Słleda ~ na IO wiele procesów.
Aby zrozumioC Zjawisko porodu, należy
sabiewyobrazić, wjakich warunkach znajdu-
jesifpl6d pod koniec ciąży. Na ogół ułożony
JS ..,_. w dól, lkulony wewnątrz torby
z Won plodowycb. w której oprócz płodu są
dwa litry płynu owodniowego. Ta torba maj-
daje lif w11114liey, którtj dolna partia, 1ZYjka.
PDZOllaJe Jl • ca zamkruęta. Sama macica 10
illlrqd lei.ąey w dole brzucha, potlrodku mie-
dnicy tn~. JC.oM:i miedDK."}' I kości bio-
drow tworq jakby koło Z przodu nuuny
epajenle k4*I łoaowoJ, z tylu kolk! krrytowq
I J nłdej ltrony koki biodrowe. WretlCIC
.,,,...•.• „_..........
ptóihł Njsbage lłc 1111
Plócł ~. Z'•~llRl
pl. . . .bloby.~
utwOr7.onc z koti 111iecfn4. Ili j :fi l
i szparę sromo-..
Kolejne etapy porodu to:
przerwanie błon cieniutkic:h JałC
plastykowa (często błony pu.a1•4'
wpływem ciśnienia płynu •
posurzenie szyjki macicy C'• bfi
początku porodu. a pod koDia:-·IWlM
IOcm);
- wprowadzanie główki w iNdnict •
kostnej (jeśli miednica jest zbyt ~-., • 1
nie może pnejść i wówczas kviw 7
cesarskie cięcie) (zobacz str. 100-IOlt
schodzenie główki do pochwy;
najpierw " szparze sromowej ~
główka. potem tułów. nas&pJe ltó )Dili
Ale poród jeszcze się nic st.>''lJf.
przeciąć~. która lączyd• flor.
skiem.
w k\1iadrans później zostaje wps' cat
sko. Poród się skoriezył.
To wszystko jest możliwe ctdz~ięr)ltii •llllJl'lll
sile wypychająctj plód na ~:11111•
macicy. Istotnie, macica słłacla lllZ
nych włókien mięśniowych. k1l5le
wem działania honnonu ...,Z)wdfd.
„
mop się kurczyć rytm'"°iclniił- X :' '.li
sklllC7. wypycha płód w Slft1lll aJM
lak Jak ściska.JllC pabm• lłftf
1. niej peslk\l. Skurcz ~ ll'M. ot • :
1 powtana 51ę co J, 4 minuty To
 .............
ł6i„1116wiłłq.

łlit~hd c't11ay("'6,lt2dalej)
. ]1.........,,....... pl6ddodola
&O.,.,.„ '•• Pan:ieplynuowodniowqo
......... :tmdaac.le bloa. Wówezu Iłowa
t ;pcćednio pa Dl IZYJ~ macicy, która
......... sio jak punowa e>IK1aka. by po-

Poródiest tollOpnłOwe IChodzenłtl plodu poprzez potl81ZORlllZ'łikf 1Mc:ICY: ~ie pochW9 t""'8Acie "°"'(pod
spodem). Glówlc4 do przodu, pl6d pneeuwo •it pod wpływem skurczów macicy, kt6<e W'fP'!Ch•i4
ez.au
go,,._...,._
lute• sit nic:zvm wbk.e: zebv znełell sobie jak najszersze miejsce do P<Z"lśc•a (dalsze strony)
 CIĄżĄ

Główka pr<eszla 1uz pr<ez szyjkę macicy 1 ukazuje się w sromie. dz1ęk1 skurczom macicy 1 wys1lkom kobiety Kiedy
główka płodu 1est 1uz widoczna w sromie. lekarz połoznik lub polozoa delikatnie za mą ciągną. tak aby me rozerwać
marce luocza Potem wylania się 1edno ramię. pó:źn1e1 drugie 1wychodzi reszta c1ala dziecka Kladz1e się 1e ~a br<uchu
matki Powsta1e Jl.Iz tylko szczypcami przeciąć pępowinę
 Dliota • l i •"Stim :q +re
M conz latyĄqj i 4łl mnW.
Motlla &Sdolciml!ljkllld.I
 Co to jes t poród pośladkowy?
Jeśli " ostatnich mtc•i;icach c1<1iy plód nic
uf,,~ się g!,>wą J,1 J olu. lcc7 poslad kamt d-0
dolu. a glow;i do gor:.„ wó \1 c7a> mówi sior.
i'e poród będ11c p11,Jadko111. Ale poród ta-
kt 010zc się mlbyc prn111<lłtnvo. tyle i,• naj-
pierw 11 yjd;1 n07k1. następrne tułó" . potem
r'fl."C. a na konc u 1:1 towa N tcmnit·j le-
ka r7-pt>ł1>7mk musi , pra wdzie zawczasu. c7y
m iednica rnatkt JCSl na tyk vcwka. by prze-
sila p17ez m ą glo11 ka . k tóra u plodu ma
na1111ck••W ś100111cę. Je,h nic. na!ezj aobić
~-e,ar~k ic cięcie
Inkubator to pojemnik zamknięty. ciepły. chroniący od wszelkich zarazkow 1 boga1Y w tlen Ma otwory pciez kt6re
mozna wtozyć ręce .umieszcza się w mm wcześ11iakl aby móc 10 karmić chroniąc przed wszelką agres1ą świata
zewnę1rznego. az osiągną wagę 2 500 kg
I 02
C o to jest wcześniak?
Nonnalme plód osiąga zdolnos;; iycia 11 odc-
r11a01u 0d matkt dopiero po d7icwięciu tllle-
si•lCHCh c1q7y- jego tkan kt muva stopniowo
dosto\ol~ac się do funkqt. które będ4 pdntć.
Tak na prz)klad p lód będac 11 macic1 nie
oddycha. pomewaz tlen do>tarczan} m~ Jest
wra1 z kr1v1:.i. ale mimo to ~chcrz) kt płucne
plodu prl}go1011ują ~tę do 0dd)chan1a od
ra7Lt po urodzeniu. Taki sam proces zachodzi
prz) 11s/)stk1ch funkc.iach organizmu tra\1ie-
niu. 11 ydalanrn odchodów. prL)~lO'>o11 aniu
su~ do ci.:pla lub 7tlllntl ttd
„ .' -l '
.., ~-.
'·-·"-· ~ „ . ~.
„.
 C IĄZA

\ 1') rJ1'<1 J,) l.0111:;1 d11c1' 1ątcgo 1111cs1;i.-.1

re>1'' u.li ,,~" mJCIC) mu-.ą 1o•t 1c srclmonc
ł'fll'rl'Zll~ \\arunk1 mnC'IC.1 m:itl.1 m11>1 lahll>
f(JK'l;jp• SI~ pod wpl)\\cm \Ufl~IU plo1l11,
.i " ~lt"'/ct?Ólno"-'1 I\ <h1l1tmd1 m1~1;ic.ach,
~Jł:J ma•iC) m~1 po10,ta\1.1c Vl-Zclmc 1.a
mkmc1J tal. JUk konC(ll\ ka nadmuch.incgo
bllonu. prtcpl) '' kn11 m1\"dl) m:ttl.ą 1 drJcc-
l.1mi p17.1:.l lo.l)~l.o musi SI\ ła1"11 dol.ony-
\\:tC Jc,!J k1orcgo' z tych ""runko\\ r;ibr.1k-
rue (\\ maciq 7,1 \\ClC,mc l.ICZ)ll.aJ'I 1.:1cho-
Jnc ,kurcre. nn~t~mc ro7\\11rc1c V)'Jl.1 11J )
dziecko rodr1 ~1ę pr1cJ 1cn11111en1. \\' 11.'lll) 111
mk..,1.icu me JC't h' 111,·hc1pkczn.· \\''")'I) 111
JCSI 111 bard1n truJne. ,\ 11 '1n<ltn)lll prawu:
1..rn'''' Jzi.'(;k,1 Ili•' 111u1na u1.t11•11,1o.I.

Olaczego dziecko zaczyna oddychać

dopiero po urodzeniu?

Plod 1 łom< mat ki 111011: i)i: hw otklyc:ha111a

J1ięki ln1 i, khir.1 p11cn1k;1 loiy,kn 1 p11cply-
'':i prtcz rępcl\\tnc 1pcpnw1na l:icz) I011,ko
1 rępk1cm J1iccl.a1 Ti• \\),1\111.: l"l\!Jl""'lll<l
dostaJC tlen tkt<'iry /03JUIJJC ~11; w i:1cn111n)d1
ctalkachl I pOl)'\\ ICOh: f1na1il11.FICC ,,i:\\ 'llr<l•
\\IC)J Krew 111hu:m / )lO\lrutc111 dwutlcni:k
v;ęgl:t i \\)dalonc rcv1k1
Tu7 po ur.~llcniu. 11b.-1.:rka pr1c.:m;o r<;·
J"(J\\tn~ 1.:by J11ccko m11!!l<• l)Ć " 'fl''~óh Juz p;Jręnunul po urOdzentu dlteeko trzymane w pe:ry„
au1onom1C1n). I w t)lll momi:m."lc 1.a.·1)1ia "c CJ• ~rostowaneJ te."t w s1an1e f'.aślado"1tK ruchy
chodzen1'1 Tak s.>m0 kled>' mu &ie POda palec bpie
ono .,dusić", b,1 nic m;i JU/ d<•pł)'\\ 11 lknu go To są pads1awowe <e>ty .,.~.., mUSt ~ :vby
"en\) w mćvgu. odpo1\lcJ11:1lnc 1'1 proce, SIO mozna bv10 zonen1ować. czv 10$! 1Clrowe

oddychan11. dll11111JllC 1;1 Juin dw111 lcnku węg·
Ja. pncsylaJll (lOICCCnic plUC<lll1: I \\ll\\l.'/·I'
nastęruJC picrw„z) '' ydcch w 1w,t.i.·1 kr/) ku.
po którym r117.)Chtl<łll p1cnn7) \\ dcc h pH!CC'
oddychania io,tal uruch11111i111I) ll\:d11c on
kontrolowun). tuk J.ik u dN•"lcgo 1><;<1b111k.1,
poprlC1. 7;iw.1rto~ tlenu 1 dwu1lcnku węgla
w ob1C(!U krw 1on•"0)111
W jaki sposób karmi się noworo-
dka7
Mleko JC-1 JC.l)n)m 1wl..tr11tl'll1 potr1.:bn7m
Jo \\lfO>lll 1 fll/\\011111011nrotllrn. _1;1!..1 llól l]m
1:t.1pie ro111111u jc'l 11 ,1;1mc \tnll\I<.: .
Tui rl) porodzie '' gruc1ulad1 ~utkow)ch
matki, pod \\ plywc1~ hormonu wyd11clancl!o
rr1.c1 prl)sadkę mcugowa, 1;ic1) na .,.„
r1a<.·• ~1ę
. rn Ick·o. T r1cc1cgo d ma ' 1lla-
. rncn.i "'>1ii ,
v.iJ4 ,ie; 1 popwm >le pokarm. Pod ciśmcnictn
• . I" ~··
" p1cr>1a.c h ~)tl)'l..~Jc_ / ~utl..ów p.1 kilk;i
k ropdck 1 dziecko mo1cJUI JC '"'ć / lutw'Ok. 3
kaidora10\\0 od 50 do lSO rnram1iw \l'-1. 11.: 11
matki j<?'>t dla noworodka lckkostr.iv.nc I ·•
'' icra pr7~11\ciala chromace go pr100 inłtl.,.
Jllll1L D1atcgo oard10 dlugo karm1c111c p1cr ią
uw użano 1a jcdyme mo11iwc <\Je k1~'d) m.11 ~.1
me ma dość pokarmu, 11011aa, musi b).0
karmione. ?lbo pr7C7 _mamkę (l.tllf}'h JC\t
cora7 mmcJ) albo k rm11m mlekiem !do laorc-

Karmoome p1or.1q 1e~1 ciynno~clą l!ljolofl•Cznq W dwa lub trzy dni po porodzie p1ers1 matki n,1br1m1owa1ą
1 noworodek mo;a soq zyw1ć mlok1cm, które ss10 z Sulka matko. Aby umknąć pękania brodawek >Ulkowych nuleiy
bardzo o noe dbać Prty knrm1on1u 5mocik1om 1uywa się obecnie mleka, które swo1ą zewartośc1ą 1est bardzo padobne
do mlaka matki Cz,1sam1. kmdy molka m" 111 mnlo mleka w piersiach. stosuie się 1<.arm1en1e przemienne

I IJ4

2,, J,idaJC: ,ję
W<'di:, pomc\\:1/ ma 1hy1 Ju1<1
;,1\\arl<''c "'li, L.:11cmę. tlu"•'J. 1 cuL.1cr. tul.:
at>~ h) Io jak naJbard11cJ podobne: dt• mleka
lmlJJ.:icg(I).
\\\bOr (k.innicnic 0...-:,L..1 p11.:~1.1 .:'L) butcl-
la) ~ie 1akŻ) '' ię.: JUi od Jólkc>-lc1 mld„1. le<;1
a.J wagi 1st.inu zdrowia nicnlll\\ ł,1}.;a 1\;1k1)
do<laO:. iż 1d.10.1j:1 ''i: \I) paJk1, k1cd) matk.1
nic ma pokannu i ,,,h,c1a' po111't.11c t)lko
W dz1s1e1szycn czasach oic1ec coraz ctęśc101 za1muio się r11emowlak1em myie go. prlew11a I karmi butelką
CIĄZA
kannsemc butelką. Ponadto cnr;i..> c1.,SCicJ
łllam)' pracują t nic maJą C7J'11 na t<>, :tCh) 5,
6 ra1y " aagu dma karmi.: n1cn11>\\laJ.;a
Ola tego też kanmcnic butelka M<iJC się eonu
bardziej IX'W'7echnc.
\\' d1i,iejv)cb cza...ach vtuc1nc mkka są
1:all..0111c1c podobne '' 1.;m.1rtośc1 do mkl;u
matki . Ale kannicnie pier'lil c1.1glc J'lllO,IJJC
najkpv) m 'P<"ohcm Ż)'\11cnm mtmo\\ laka
105
Co to są choroby przenoszone drogą
p1clową7
Są to choroby Spl)\\l)<)o\\anc 1.1ra1kami luh
wtrusam1 pr1enovonyrn1 \I 11;mku ,w,un-
ków płc1owy1."h.
N aZ) \\ ano JC długu cł11iroha1111 11cn.:ryc1-
nym1. Mog•1 h).: 1lok.il11m1·;inc na nar 1<1da~h
płcio\\)Ch i na1.:1c.;cicj nhjawy kh ll)'>tępuJ;ą
bardzo vvbku. co p<v11al<1 na ~k11tcc111c
przcci\\ d11:1ła n11.:. M n!!•! te/ przcdo\lać su,: do
krwi 1 UJ<I\\ me dopiero pn dluivy m lub
krbt,1ym n krc,11:
D1aczego w dzisiejszyc h cza sach
choroby te są tak duzym problemem?
Pumc\\a/ 11 o,t.11n1c:h d11c„1cc;1okl1.1ch \111:k
1111CJllCJI scbualnCJ C:<•r.11 hard11cJ "~· ohn11a,
zachod11 cor.11 "i>kvc l)l)ko 1an11c111a ''I!
chorobami pr1cnovonym1 drog:1 pk1111\,!
Ponadto cori11 \\ięc:CJ młod1Jc1~ m.1 ,,o,11nk1
,;,,ksuaJnc, C/t;Mo I H l/ll)nlt p:tnncranu, f O
0
ro1\ 111e1 tlumaay \\ iękvą łtc:1hc 1.u.:hnro1\ .111.
f'r1epro\\ ad1~111c med a\\ 11•> h.1da111a \I\ ka1u-
Ją. 1.: młod11 lu<l11e. J \\ s1~1cg<'1lnosc1°111lode
<l11C\\C/]1t}. st,IJ.1 s1i; oli,1ra1111 choruh pucno-
vonych Jrog.1 pktm1.1 . .i 1\\l.t,llta 1~1ral'­
k6w. dl)p1cro 11icd.1wno odkl)•"· 1.1k1Ch J•ik
1<ir.11ki d1l:inmlu luh m)k11pl;11111}
W jaki sposób działają te zarazki?
Kiedy 1arazek poedostamc 1ę do poehv.}'
moic .;ie \\ lllCJ roz\\ i nać pO\\OdUJ:iC 1.1pa1c:.
nie. Może przeJ.;c.: w~iCJ Jo 'ryJkl mac1C\, do
Jamy maciq. do J3JOWO<MI\, J na\\ct do
otrLe\1 ncJ powodując zapalenia JC:\1 lo (10\\a-
ine „chorzenie wymaga1ace nat)chmia~tov.c­
go leczenia. Ten 1<1razck lub "irus mote s1e
;Ó\\ me7 przcdo~tać do oh1cgu l.rn11 \\)\\Ola~
takie chorob}. Jak po,oc1111ca lub ,\ 1d,
C zy istnieją
nowe choroby przano·
szone drogą płciową?
Do najczcs<:ieJ cizbI:IJ '(llll) k.IO)•h now)dl
chorób należa zak.vcma chlam1d1ą \\ irU>)
le. dotąd u11 azane ;cd) nie za pfZ).-7.)llę pg·
hq. ,,ka7.1ł) ,je no~n1l.am1 chorób prz•'llOSlO-
n)eh droga pk10\\,1. \ \ )11olu.14 111~k;;w....
111Cf7Cl<!<:ZKOW}Ch Lap.1kn \:C\\ J.:j mo.:zoWCJ f~
mli:l.lJC ma1.1 m111e.i \\ 1J,><:"znc .-ibJa\\) mz I.la-)·
'vlna r1cz-.i.:zk.1, ale ' i tal. -..mw upofC'l\\\l:
1gn •7nc 7 pr/cpro1\ aJZllll<'~!ll med;m no s0n-
d.izu ' '>.m I- ranc1...:o 111 ml...1, ,,. u mkxhch
J1j.:»11:1.11 h\;th;t mfc~CJ l 'PO" 1xk•11al1)<'h ,h]a·
n11d1.1 Jl'sl tr/.) r.11) 111.;k,1.1 mi u ,for,"ł)•h
CHOROBY

I 07
 które można wymacać w pachwinach. p~
1 Jetcie wat u dziewczyn nacicc1.c111a ą llaJClęiciej
wcwnętr.t.ne, wyc?.uwalnc "li jedynie ~

objawlB.i. Jtę bialą lub chłonne. Takie objawy SUtzCTUJą sylihs. Nte
~ bieb~. ~-zasa­
ICC-100} syfilis \\ nast~OCJ fazie Obja'l!.la Się
ap'ehU i c:zę5ł(1 wyStWUJC zac1eN1cnieniami na cal)m aclc (C7)h rc».y.
C7ką kilową)
. pcllulllieo Spowodowa.ne ~to
; ii
i lkiem. pasożytem. którym
.
~w morzu lub basenie. rze1.ą„-z„ą
mo1-
•.
i aniztami, o których JUŻ b>J:i.r~o"a . C zy skutki tych chorób są takie
. . . . . . . błon) ślut.OWCJ maCK') I JaJO'WO-
same dla chłopców jak dla dziewczyn?
• Wywolu.Jll bóle ~ol~e~ p;1rt~1 ~r1,ucha
tJIRllCZkf. Mogą się ro"mez rlV\\IJ?• ~zoh­ U chlop..:ów choroby 1c r,1;.idkoataku.ią rwic-
jawowo i SJIO\\OOO\\aĆ be1pl<><in1N.:: ."Lor~; niowo<l}. jądrn Cl} pr<hlatę. :"atom1.ist
przyczyna moil! być nic:-1ro11m11ala. _I uk 'le u dziel\ Cl} n. 7llkażcma grryh1c-Jm1 lub chla-
dzieje SZCZC:l!olme z zar.11!..;irm_chl:11md1.' midią. nic leczone na c1a, jako ba.ohja\\o\\e.
V chłopców chornh) ie ohJ1w1aJil ~1~' z;i- mogą poc1ągnać 1a 'ioha hezpłoJność, \\)WO-
cicrwieniemanu, s\\ęd1ącymi krn,1am1 na io- lan;J zapaleniem jaJoWlldu Roctmc we Fran°
l~u. bardziej luh mme.i bok'n} m1 wyc11.:k;~­ .:j 1 nolUJC się 100 l}'ilęt.:)" pr7ypa<lkbw O)ln:g<1
mi pl7)' oddawaniu mo'111 i brud1acym1 hu:h- zapakniaj<tJO\\o<lu Ponad 30 t)się<:y przypa·
znę.
d ków wystepu.1c " gru pic 111ckt.>\\ CJ m11,:dl) 15
Wśród innych chorób pr1e11ovo11ych dro- i IR rokiem życia. \\' IO"• po,10!.IUJ~ 011(
gą płciową , które ro1powv.:d1n1ly ~i\! w dzi. nicdro7no,ć Ja1owodó\1.
5iejszych am.ach, nalci> \\}tnlem.; opr),/C/- '1ctlmżnosć Jajowc"><lów W) "'1lu1.icu bez·
kę narządów pklll\\)Ch Ob.1i1111a ''C ona płodnos.ć może mieć meod11r.icalne ,1;.uth
S7) bko \\ ood1ieJ•!C) m1 ~d1t:r1) J..11111 i obr.I\!·
~hnw mikrochirurgii me "'")'tk1e mtcrwi:n-
kami" p•Khwmad1. Churoh,1 l,1J.:sl vctegól- c;e ch1rurg1c111e b) \\ają udane l ,1J.odzem
mc 1.ar;1;1„1·u 1o1k• pr.I) picn1,0m 1<1k.1.1eniu
.1;.ijO\\Cl<lu mogą b)..: ban.llleJ ogran11.:zonc
łatwo J~'>t Jil 1\\;1k.l)c, l<l n.1\1 rot1. lx1rd10
Jeśli doJdzic do Lapłodmcm:i.pJ•>. 111~1.-szc od
Clę-.tc, sa trudnlCJ''e do u'unię.:1;1 'al~
plcmnikó''. me ~Jzie moi;!.• pacdo-1.1t >I~
ró"' mc1 W) mienie kl> k.:m). l..tiir..: m11g.i '•c
Jo ma"'lC} 1 za.:-znie ,1.,: rol\\ ;j:1ć w l\\ ęt.onym
pojawu: na ,rom1~. nuę<lt) s1paq 'r<.11110"'1
J.IJO\\od.7ic. ~dhc to "'tąż:I p..1z:im;iC1<.'lJl3.
1 odhy1crn, na 10Ję,l1111 c1łonka Sp.11\<XI0\\.1-
'" m.ł!:a j:1ca v.. bl..1ej in1cn,cng1 chirurgia·
ne s.1 " iruscm I\\ .tn} m k ly l..1."111:1 l-1,ńc1) ,1,1 !'la
barJ10 1;1r,l/ll\\c 1 mogą )I~ ro1p11c,tr1cni.1c
n;J. T ;i.;._.u,zl.:c~zcma b) I~ l;1cd).: lllC'Ull.'l."l.11-
" po<:h\\ IC: I S-1} )CC 111,U;'I<"}
nc Dli,uj można ;ra,h.1'1iwat 1.apłoomcn 1c in
I Hm \\ prob..)w CC

W jaki sposób objawia się sy f ilis?

Co nalezy robić. zeby uniknąć c}C?.:
Na (l<X1.i1kuPOJil\\1a ,11: nicgn.J•1'' 1 r.111.1 na
10!,d11u luh urncj p;ir111 1;1111111.11 luh n:i 'f•l·
m1c le: r1111} n.11)v..1111~ nadi.'\.'7c111.11111 \\'l-
rób pn:enoszonych drogą Płciową
)l~fluM l•nc ''"'sic / 1:1p.1Jcn1r111 w~1l1iw I' r1..:dc''")'tl..1111 n.1 I,.,, 111r11lll)"•ie ,10,u11·
d1lo11n1lh im 111.11;1111 1w1111l>m• l-111~ 111111 ,
c

• • 1rtncr~4
~ • 'el>u.1111~ " 11•th1) m luh J~•111~ i"

1()8
•,, twliltP.1
-·i:
„ , ,Iu,, •.
•iltfi
s ~·a .......
„.....,..
lsh
Ił rJ IFP I
;ds l'lt j q 1.:<~r=„~~==--
1 )'
I ....
..,., dd
pqjiL
„, e'I'. llił)•lt
ą_ ·~· M1ll'lł
ta:)• - - lablmi utykonm.
WÓ• M
•111.11
r
i ,

O
• t'"'"'..._M
--- itL

Piia tym iłaz pod _,,.,WClii Di)Mnta

N' t t uttykwpqJiirJ• mJC ~ l"lbsz)
•llllllCJ pnczroczysty. ~na •'}'IOkota Nalcźy ~ ~ do lek.ana pdolop.
szyjki maac:y CCK w rod7.aJu korka. któr} wolop lub ~olop. Wd<•nnr ~ -
unicmożlnna przcdoslllnie się zarazkow 1 po- mcz porozmawiać: o tym z partncraa ... 111
chwy do maac:y .lat to dosyc dobre nbe"lJllC' nym. ab} 1 oo Z'llTócił ~ o pomoc ldanq.
C1%lll( przec:1•'ko łagodnieJSZ)m chorobom
Bada,JąC ~ta]~ laflontory.JlllC .12B1ii
I
przene>Slonym drogą płcto11oą. ale 11o 1.adn)m 11o r~. na rankllch 1 spr.iwd7.a,AC.~ ZllnzkJ
11o1padku p17.cawko Aids Stąd te7 11o rane lub 11oirusy przedostalj ~ do knu kbr1

Chlamid.a J8SI zatazłu..,,,, klÓfV 1>w•óosta1• się do ~omórel< n...aąc; ie Jest P'Z'fCZVną Melu W'łelCJ -~
drog11 plcoową Na1cif1.uym pow1Uan am 1es1 belplodrtaść wvwota"3 belobjawowym zapalel!iem llJOWOdu
CHOROBY

stawia d(lkladną diagnozę 1 może st\\ icrdzić.
~1y pr1yoyną choroby -.1 zar;vki. paso/yt)
.:z) tci wirus). Po usta Iem u d1a!!nozy lckar1
pr!l!pisu.1c silne Icki. najc1.;s~ici antyh1otyki.
k1ón: musnJ byc zużywane d11 kmic~t. j1:'1i
dKCl11) całkowicie sii;: W} lcc1yć.
Jeżeli ch(,roba pr7cnoszont1 drog<! pk1ową
Z<lst;ila s1wicrd1om1 u Jednego z p;1rtncrów,
drugi ró'' ntcż musi się poddać leczeniu. a Jeśli
b) Io ich w1ęcc.1 wszysc) Wyniku to stąd. 7c
niektorc osoby bard11cj odporne na infekcję.
moga nic mieć wu.Jocznych objawów chornby
i moiM być biernymi nos1c1elam1 choroby.
któr•1 zarażają partncnt. A więc. żeby zerwać
ten 1a1icuch zaka7cnia chorobami przenos70-
nynu drogą płciową. należy leczyć wszystkicli
partnerów.
Coto jest AIDS?
Od me\\ 1elu lat wśród choróh przenosronych
drogą płciową pojav.ilo się A !DS. To choroba
przenoszona przez k re'~. spermę i wyd7iehny
pochwowe. a więc przez ~Losunki płciowe.
Polega ona na zmnicJszone.1 odporności orga-
nizmu na ws?.elkic iniekcje. A TOS wywolu.1c
rctrow1ru' zwany HIV AIDS wywoluJC obj<t-
wy na narządach płciowych, :Lic wcze~niCJ czy
pciinicj ujawnia sic w calym organizmie. Moż­
na się dowiedzieć. c7y jest si~ nosicielem A IDS
badając krew Najpicw JCst się nm.1cielc111
'ero-pozy Lywnym po czym A IDS moic si~
uaktyw111ć N;ileiy chronić ,ię pri'cd 1:1 drnro-
ba u1ywa.1<1c prezerwatyw 1 maści plemniku·
hóJC/}~h. vc1c:gólnic 1c/d1 ma "c pr1.ypadko·
we stus1111k1 1 mrnc1 wllwc1<1,, kiedy dlicw-
vyna 1,;11ywa pil!ulki u11tykonccpC)'JllC.
CHOROBY
J eśli zgłosimy się do taką
le ka rza z
chorobą. czy powiadomi rodziców 1
Ka.żdy / nu~ ~na prawo Jp laJemnic} zawodo-
we.i. nawet nic.letni. T) lko chory moze prosić
lekarza o powiadom1~1m: rod71ców. W mnvm
przypadku lckar1 111c 1m nic powie. To ,am
chłopiec luh dziewczyna powinni [l<lwiudomić
rodzi~Ó\\. k1órzy ~ą po to. by 1m pomagać
w ra/lc potr1eby.
C zy istnieją inne choroby narządów
płciowych. które nie są przenoszone
drogą płciową?
lsLnieJ<l takie chorob} LarÓ\\ no u kub1c1 Jak
i u męi.czy 111
Torbiel jajnika przyczynąJllOŻC być nad-
nuerne f'O' iększcnic pęcherzyka.f'IJntkl)we-
g:o. Mo7c si.,: ró'' nież utworzyć z l.omórck
pochodzenia zarodko,\cg:o. V.' 1ak1ch przypa-
dkach niekiedy można w 111cj znul~il: zęby lub
włosy. O ile pierwszego rodzaju torbiele moż­
na zlikwidowac popoc1 leczenie, o tyle te
drugie mu;;l) być usuwane chirurgic1nic.:.
Włókniak jest to rozrost włókien llliłJdUJą­
cych się między mięśniami macic) Po\\oduje
on pliwiększcnac macicy. a błona sluzowa
może zgrubieć. co pr.t) mic~1ą.:zcc "ywolywać
będzie silne krwawienie.
Gruczolak prostaty obja,da się znncmym
poi\ 1ębn:nicm tego gruczołu, co powoduj.:
trudności prz) oddawaniu 1110..:zu i >ll\.li"l<I
grvżnę inlck.:ji. Gruczol.tk mozna usun;i.;
Jedynie opcrncy1nic.
N;i zako1it:1cnic nah!ży dodać. że: w"1)>Lkic
nar1.ąd) pkill\\C w JlC" nym wicku mogq byc
zaatakowane p17ez rai-n. '>li!d te.i. konkcznc są
rc!(uktrn~ \\il\!) u g111d.ologa
 RES DOJRZEWANIA
W jakim wieku zaczynają się poja-
wiat potrzeby seksualne?
Z pobicżn)ch informa<.'JI nwgłuhy wynil..;10:. ie
dzies1~"1.iolC'tn11: Ji1ccko 111.: 111tch·,u1i: 'ie
w ogól.: spra\\ :in11 ...:k<.u '•l~ hawi 'ii; 11 •. du-
ktora" um 11 „ma1m; 1 lnic".•1 ndl..r)wan1i:
własnego d<tla pr1c,1ało 1c 11'11111doc1111ci 1111i:-
resowal'.
A 1(1 dlatcgo, /C .::ila jego 1..'llCf@ly roc.:hlon~­
la 'lkl•ła. Mu,1,tl 'le na uo~ c pt111v111111c11 a.:
1 kolc!!lJmi. mu:ć t.1kie :..11111: .1;1i1:<:1a jak oni.
akccp1011ac fal..t. 1..: nu: Jl'~t n:sikJhl)' / nJ.tlc-
matyki łuh d) I. t.111Ja.
A tera/ ju1 umie <.'/) t.1ć, p1sac 1 !1.:;yć.
:"awet \\ sęa:j. 1i11:1y na ~1ę ~1·1c1)'C 11 m) \lc11111.
Ro111muJUC. nie 111m1 ssę JIU op1l·r;11.' na pr„y-
lład,sch z i-yt1.1, wyi;t:src1a mu sami.' qlry.
...·~„•c:mmcJ w tym ln11I nyn1 l•"rcst•'
I·
/)OJ.
uśp1on.1 Jakhy ~Iem 1>1:hualn:1 me pr1~UIJC
istnieć, tJk Jak s:inwcłu'><.I, ktt'1rcg11 ,ifnik 1.11.:
etcho prucuJC, 1c go me ~l)chać.
Cora1oęścicJ s1~ 1Jar1a.1Hhlt,pcy 1d11c11 -
t1ynk1 Jcvc1c pr1cd o~sągmęcirm doj11aluSc:1
plciow~ 1.a~11tna\l 1aj.1 sic 11.1d 111a~1c111c111
p1~1~1ot , poc.1łu11ko\I prl)JC111n11~.:1 , n11d
spolkilme111 crnt}C'/11}111
H'
C1a~1mi chlop1cc hud1i '1ę 7r: szl\11n\'111
1t\1 artl)nl .:1lonk1cm. Tak se" rnouy 1~al7~Jif
,ię 1przy innych ,1k:i.rpch. n;1 przykład don1a-
nc.1 emocji luh Ja/<l) na koniu c1y na rn11crte
Jest to n1pd111c normalne 'J:lll i-ko. ktorr
św i a uczy o pra111Jlo11') m funkcj<•nowaniu na-
r1<1d1'>\\ płt:1011yd1 Tak 'amo 11 d11c\\C/)nk1,
plnl iększającc ~ię piersi 1 micdni•7t przni1ito.
wuj:1 jn clo przyszl..:j roli mat ks Pojaw1c111~ SI\
011 los1cni:1 \I dolncJ partii hr;u,· ha, wk u d11i:-
11cz} nki jak 1 chlopca, \w1aJ.:1y o na\łc; .... m
d0Jrt~lło,c1 pkio11.:j
C zy powinno się cały swój czas po·
święcać pracy?
:\ie- Jc,l C'/.a' n.1pr.1.:ęi11.11.ah;111ę lrc,z14 J"'
ł.1c1mc. co JC't zupełnie fanlil-t)("'lOl', ten ~m
h:mun .11./11{ u7nJCla i pr.1'-ę ~1l;olną. 1LIN·
\\~ /.1h:l11~1. oJ -.:tffi<"J;tl (')l'<.'7.111.U, pct11J!J
U/t,"Cl..U ''ę f07\\ ij<1Ć
Jui 11 11 icku C'/k're.:h m1e•1cc) dncdo
P<lrll>/~I gr1ccho1 k.!, I'•' ~7~ m Jol UJ'U'il(/.I
a k1cJ) rnu ''\'N oJJa, 10h1 111 sounn \\ ten
'l"lStih Ul'I.) ,u; pi111m1 • 1.:- nnd prtcJm11llctll
1',1;nk·1 pr1c1 i.1h;1\1~ W/\llJ3 l\)Oł:-r.itnl\
Kui\I) pr1i'Jn11"1 \\ irgo r~kn~h 11101c )IJ• >1;
OKRES DOJRZEWANIA

111
N
i„ ..Z1ctL'letaic dziecko •'idzi roznicę pici
llliipe.: rómi Ilf od dzn'CZ)11k1 pod
wid: • wlfllf 1 1'1Qi.
majtwurqdy plciov.c. kton: aę ~
WaJt i pda" lat.i -... rw"x ~ do
.......,. do daaia i)Oa nowemu czlov.ic-
towi;

„ łD ' " " 1 ..,oicca111two wymap.111 1nn)ch

od . . . . . i diWM:zynki
. . . . Ilf nie l)'llto pod wzalcdcm ana10-
llli 1)111, ale r6wnid. ps)'Cholopa.nym
"+ p11e od dMl:lńttwa jest blud.ricj bulla.u•
.... alb ł ltl ę. '-ni*j ~bi,>R:Zy I zu-
 OKRES DOJRZlW4NIA

, c roral , t\'.... l<J \\)nu. nnt' I ll,11t'g1 • tez Jt'dnn
~me m•vc !><•hic (\Il\ 111~}"·'~ prlC\\il 1 nad
dru~
Olaczego istn1e1e t11k1e du ze 1amte -
resowanie seksem w wieku
a takie małe w wieku 10 łat?
o11~1n,ok1mc d11ccko. \\ 1b<1g;1oom: ro1n)
m1Jo,,u;idcr~n1am1,7)JC \\ U)\\ 110\\ adtc I")"
ch1.:ZncJ / 1ro\\ no \\ domu, gdz1t' rodncc
\IUZ-1 mu prl)kbdcm." vlolc, gdr1esię llCI),
1 mi.W} lolcganu. z l.:hu)m1 d11d1 rracę
1 r.iba\\~
C7ęslo. choc me r.t\\>Te na µl.1~ er.u
zostaJC usp1on.i }Cl;o aclin,ość scl.su.a
l>l.ic1,go" I rcud tluma~7) I to ta\,; 1c dzio:lo
15 lat.
\\ l\m ol..rc-ic pr.tf"laJC mtereso\\.te ~sek·
!>Cm, rch) moc lep1q si~ u..:zyc 1 roN m;i, ixid
"''ł>lędcm frnczn)m. 1111clcl..1u.lln\m 1 $JIQI~
omm

Ull<'1ZaMC w tięben 1lllo< ko dl("o .it wwowlt••I 1uł zn111us:a1.1c do1ostych (Za1ęct0 z filmu Waltera Schlondorlł•
pod 1vi.ilem Hl"' ant ło(/vrorA 1 IQ '' t1

Po to, by stac się ludźmi cywili7.llwanymi
twierdził musimy przejść pr1cz fozę m1lczc·
nia seksualnego, czyli .. fazę utajenia··
Okres dojrzałosci płciowej hud11 '' nas
instynkt seksualny uśpiony pue1 cale lata.
Zachodzą ważne zmiany \I ć1ek. umysk
i w uc-Luciach. U młodych lud7i występu.ią
dwa poważne zjawiska:
- u dzicw.:1ynki pierwsza micsiąc1ka;
- u chłopca picrws1y 11} trysk spcnny. prtc-
ważnie w nocy.
Co oznacza miesiączka z punktu wi-
dzenia psyc hologicznego?
Dla dziewc1yny p1ern sz.a micsiąc1kaJCSt waz-
nvm wvdar7eniem. o którvm prawdopodob-
nie wi~działa od Jakiego~ cza!>U od swojej
mamy. Ma świadomość. 7c jest to radosne
\\}dar?cnie, ozJ1aczającc przejście z okresu
dziecięcego do młodzieńczego. Od tej chwili
jej gruczoly plciowe będą co miesiąc wytwa-
rzać komórki Jajowe. Mimo pewnych pocz;1L-
kowych nieregularności. zacząl działać me-
chanizm seksualny.
Należy podkre~lić. że pod żadnym pozorem
nie wolno dopuścić do tego, by dziewczynka
traktowała swoją pierwszą miesiączkę jaka
coś nieczystego. Przez cale wieki kobiety
u111awaly to z.a oznakę swej niższości w sto~u­
nku do pici przeciwnej. Wstydzily się, baly
1w ogóle o tym nie mówiły. Kobiety z nickló·
rych plemion pierwotnych musiały w czasie
micsiąc1ki pr1cbywać w domu specjalnie dla
nic~ prze;mac1.onym . D1isiaJ nic 1:m11ny ju:7
takach zabobonów, chocia'l mektórc religie
nadal >Ul\\~aja kobietom ró7nc zakazy w CZ<L·
sic m1c„i11czk1.
11 (,
Mics1ąc1kę należy traktować jako natu ra1•
. .
nc ;jawisko. k torc. c1yni młodą dzicw1:1.yn
idoln:i do prokrc;1i.:J1. ~cszla na drogę wiod·:
cą J<I do pelncg<l rozkwil u kobiecości 1~pełni!.
niu sii,: Jako matka W 1.adnym wypadku okr~
nic moic pr1cszka<l.tać JCJ w codticnn\ch
1aj<tc1ach: gd7i wydaje się tym hnlc~nicJ~1.},
1m bar<lt1CJ się go obawm. Młode dziewc-ięta
powmny Jednak wied11cć. ie w ~7as1c miesi~­
c1ki mogą mieć ochotę do płaczu. ale 7.e tl1l
stall ducha vybko przem1Ja.
Jakie są pierwsze oznaki nadejścia
okresu dojrzałości u chłopca?
Są to picrws1e wytryski ~permy.
Dziewczyna wac, że nadszedł u nic.1 okrc,
dojr1alości plc1owej, kiedy pojawia sic mae,ją.
czka.
U chłopca natomiast te oznaki nie sa.az tak
widoczne. Pierwszy wytrysk spermy może hyć
późnicjszy od pierwszych oznak dOJl7CWJmJ,
gdy chłopiec nic zna.1ący masturbacji nie do·
prowadzi podniecenia seksualnego do końca
Z drugic.1 zaś strony często me zna prL)czyn
wydzielania się spermy. ho mu o tym me
powiedziano. Czuje się Lym zażenowany 1ta·
wstydzony.
Dla\cgo Leż najCZ\:Ściej zachowuje taicmm·
cę dla siebie. A matki, ze swojej strony. \\idl.ąc
bielawą i wilgotną plamę na piżamie lu~
p17cścieradlc, równic7 milczą.
A pr1ccic7 pierwszy wytrysl;. też jest ratki,.
nym wydt117.cnicm. Tak Jak m1c$ią1.:1ka u J1 1e·
WCL<Jl, oznm:za on przekroczenie progu "1cku
mlo<l1ie1iczcgo. \Vytrysk jest 111ęc nonnaln) 01
1ja'ń i~kicm. z ktorcgo powinno się hyc Jum·
 1tW•cłd6.:lectlil• •!'•lir :i::-.
raWd plcłowej. At qll tł Si.
i •

dowodillill Na&omialt u chlclpma lili'

bcapiCICJ!llle potWierdamie Jlll)
plcioweJ. Jdyż mo1.e Sił ono pojawle w
RICJszyln okmie. albo chłopiec ftlOoJe O
me móW1Ć.
SygnalcmMsą_ zmia~y ~ acle 1 "'" Js•
płciowych. 01e 10 rownlC7 ~ ...
jawienie się owłos1cma na W)'!Okoici kGlci
lonoweJ i pod pachami. Ale chłopiec met ....
formowan~ moie nie w1ed11cć. co oznn
takie 1m1an) . Dlatego tc:i. w mcktorych SC:.
pach p1Cl'WOIR}Ch I) tualy IRICJUJąte aruajł.
problem nurtu,JC wiciu nastolatkow. cie podkrdl;tją 7akońc1enic etapu dzicriNt.
W _,... społca.eń§tWtc 1• w1de łatwiej wa:

MfOdr czlowllk szukll potw11tfdzen1a ~·o 1ako męzczyzna lub kob1e1a Nasze społeczeńsrwo nie v-•~ 11111
ł'łlUll6w lnlCJUMCYCh. 1ak 10 ma m1e1sco w spolecznośc1ach p1erwo1nvch Scena 1n1c1ac11 w szczepoe Mlllj6W
w 1(8ni1
R vtuały inicjujące?
\lłod) ,hlop1cc. urOCJ'\~IC 1rw OC/..rth "~
1bch. mu,1 pr7.CJ"" rrzc-1 ("IC\'nc proh) ••1h}
z:iacto go traki(\\\ .ie 1aL «™>bę dor~l;i
\\ ~-c;z.a< " ' pól n~ /. mn\nu doroslym1 hęd1.1.:
l!K'f') polo" ;u;. IO\\ 1.: nb} 1 pro'A .idnc \1 OJl!ę
piztd l)m hędnc musial W)W7.aL §\\0 od-
"afC. \\)ll'\\.llosc.- 1 1'ldfX>\\1CU7Ulln~
Czv w nas2ej cywilizac1i od ·istnieją
powiedniki rytuałów inicju1ących 7
' •e>tCt} nie Dlatego mlodn us1lu1ą pra.-d
.,oha \\)-k.v.ac '"tł dorosło.;.. Suh-c'} sport(l-
we en też ,7kolne nic T<HI ''c im \l'yi;um:z;•J<!·
\\'iel~ n.1,1ola1lo1\ 1ac-1yn.1 Y.a.:~n1c pahc
pap1ero.y luh pr.1gnH." prol\ ad1i.'.· &amflchód.
co pot,\1erd1a. " ich mnicmamu 11.:h nv\\)
>tatu-
Czv od pierwszych wytrysków i pie·
rwszych miesiączek. chłopiec i "o.-.c ,Polcczna ~ przdudmcni~
dziewczyna są zdolni do prokreacji?
:-- v"vi w~. ,k01u oO.. 'J'm1s\.a do1Hxl14. ze
")tv."af7.ane są plcmmla 1 l:omorla J3JOWc
!I; IC!ll!UCJ pri)rod.i prLC\\1d1.1al.qalb) I~ 1.:n
lllargJllC'i. (lO/OStil\\la)llC troch~ CLa•U na IO.
b\ dz1e\\ ,,\fili I chłopi~-.: mog;i ,cv.:-1c doJrliX
~,cd pon~.cnlClll odfl{>\\ 1c:d71Jlm1~1 za 11<'"
'At ?)'Cle. \l.'rolug pr1.ąuo\\,1J1on)ch badan
dop1ero po b 24 m1CS1.JC3Ch od p1cr,nT.)Ch
q;il:ulaCJ1 i m1t!i1~u.d: rcprooukCJa ''al(' ~JC
mo," "'a.
C,v j ed ynie cullo zm1eni i:I się przy
osiąganiu doju·alości p tci owei ?
i'rz~1"111c, "'i I 1 11 I' lal d11e.:~o I) 'iKll"C
~ ...m rov111c ,.„
•t)n '4 moincnt:1c ~1cd)
'··~ll<łJą fu:nl:qOflO\\"'t gruuoly pk y,c
v. pr7eaagu JCd~o n.:.ku dncWt:7} na 1 chlo-
JllC... rOlną od IO do 12 cm A \\i« ciało
(lf'ZJi$plC<;r.1 SWO) rozt\O]. b) OSJlWI1'!• drliDU)·
wne l:sn.ilt~ 1 \\zrost \ \ prn:ci:igu J;tlku lat
chloptcc st me~ mci1.7.}7lJ.Oł. ~cr,rJ..i
I.obielą
I\ le ruc I\ ll:o „ aclc z~u:.hodL\ lmWI~
RO\\mcz m1d;p:nqa pod \\pł\\\cm 1mt\n-
ltu ~c1.:~ualn~t1 zacryna nowy et.ir
'.i~to!a1ck przcsta;e rozumoY.ac opiera.Jol'
,1~ l~lko na S.onLrcUJ)t:b pr.eyl:bd:u:h Mozr
d)~l:utoY.ac 1 oceruac qav.1,ka. laore b::?po-
'n"<lmo ~o me dot~\."7.4 lub me is1nic.i:1 '4 rli!·
CZ)'\\ i-tll>o Op1eraJ:ic 51ę na wybca-n1ach
matematyczn)ch. pr;e...1du1c prtCJS..."te \\"c:nu,
llo \l;ir,a pr7ed obid,tyv.cm ~v.01ego telcsko-
!'U. Jc.:li oka1e ,i.:. że ~go \\)'licrcni;i me
1gad1.aja s1e z rLCCZ~'\\·1stOSClij, spra\\ d1a Je
i rnbi no\\e. Odtąd mtehg-~nqs shuy mu Jo
uporama ,,ę 7 problemlml codncnno;..-, 1 do
pU<."\\ idywnni:t prz;vlo.:O O ile okoli<7.nO'<'I
na to (X'/\\ ola.. będnl' u,,1łował 7.dradllC rrob-
li.-mom ;:n~bsąC)m ludzJ..ok. t:1.kun µJ; i;lód.
r.imc...;vszcr~me .:r,'1110"1'!.:a. ruc-,-pr.mledh·
\ \ ' 1~m o\.re!>!C ule;a1a znu:uue •l<lS~k,
na,tolalkn z oto.::zenrcm
Od c.h"1li. l.ieJy zacr~ nonnalruc funkc-
JOOO\\a.: =zQ!~ pk"'IO\\(', me J~I IUZ l)!lO
chl••('C•'Ill- ~ dzlo!'\cryn Je~h nawc1 me
pro\\'lldn ~cre ~y1:1a °""' .
~ ,._-go. 10 ma
S\\ oią -..cbll.31n:.i tor-,am '"' _s · Ja",mu ,1~
" now) ,po,ob Z ['."łi'lc"' " ny ma do
"7\ nicm:i 7 ludinu. \,;tÓl7) p..x-,-u;:iJą ;;o fu~­
cr~1e. u , Jru~cJ 1 l)m1. l LIÓT)m• ł;icz) gQ
p<.llrl:\\ u:tiS1" ,, lub lokż.:n,two
O laczego w okresie dojrzewania
dojrzałości płciowej 1stni~ją między
młodymi ludźmi takie rózmce7
11
J)l.\tcg1,1 .:_ ni«: l ·si•t) \\ l~ln ~""'"' ''" " e
'"''IS'' d1•1r1.1łt'"< ph.10\\,1 I)„,._., m11gą h.u -

dzo różnić się zachov.-anicm jak 1 wzrostem.
W tym okresie życic, a 1wlas1cza nauka
w szkole. stają się trudniejsze. Jest i:oraz
~ i to coraz bardziej skomphkowanycl~
przedmiotów. takich _jak matematyka. Języki
obce. łacina. Są egzaminy pod koniec roku
i ewentualne probkmy rodzinne.
Więks-10Sć w1cc1 v. tym wieku. Jak 10
wykazują 03JS\\1Ctszc sondaże. przywiązuje
niewątpliwie wagę do dobrych wyników\\ na-
uce i mysli o przyszłym zawodne. Nie wszyst-
kie jednak mają równ.: ~1.ausc starlUJ!\C do
etapu dojrzalosci.
Wicie d?ieci cierpi widząc. że nie nadążają
w rozwoju ciała i umysłu za niektórymi kole-
ganu.
Można tu wymienić dwie ekstremalne sytu-
&CJe;
- dojrzalość płciową przedwczesną;
dojrzałość płciową opóźnioną.
I ) Prz) przedwczesnej dojrzalości płciowej
zmiany w ciele zachodzą dwa. trzy lata przed
normalnym terminem. niekiedy już w wicku
9 l Olat. I nteligenqa nat0miast nie nadąża zai
zmianami lizycznymi. Sposób bycia, CZ) to
w gronie rówieśników czy w gronie rodzin-
nym. pozostaje nadal dziecięcy.
Nastolatek, który zbyt szybko wyrósl, cier-
pi z powodu śmieszności swojej sylwetki i gar-
bi się. 7eby nie przerastać rówieśników. Stara
się ukryć pierwsze objawy dojrzałości seksual-
nej. tak ie jak wzwody czy nocne wytryski. Jest
bierny i zastraszony.
Niemniej dzięki swojemu wzrostowi cicszv
>ię wśród _kolegów p:ei.~1żcm. CO pOt\)guje jeg;,
~hęć do bijatyk. Staje SI\: n1czepny, nierówny.
1 sqbko. wpada w 1ł0Sć. Jego chęć przygód
w n1cktoryeh przypadkach mo'le prowadzić
do t<tkich nicbczpiec?nych czynów Jak uciecz-
ki
2) Opóźniona dojr1.<1łość płciowa równie;i
wywołuje u młodych niepokój.
Młodą d~11,we1yno t l11•lurk1em w ręku stęru
udos~onał~n1a •weąri w1te1unku. J>Odci<1~ gtl 651 Q J n.ilezc Qe&ty I po1y odw1eo11101 kob1ecusc1 Boi~>"° 16
Y po i;czeń&rwo •lin ?uws11> i"I "" to pozwalJ t;ik. j;i~ lw rht•a
120
S;1 d7i4.-ci. kl~'rc " v. tek.u 15 I6 łat
. Iy .JC•7ClC d 01rza 1•·p1 iuc
os1ą1-1nę OSI:! c1011ej Kied
na pr1erwach w szkole ery v. pokojach imer„)
. . - „.
nato\\ pordownu~~ ,·woj wnosi. umięśnieruc
1
O') nar7ą y p C:IOWC C7UJą się llpokor1.e
. ni.
Nid..torl) 1e 'truchem >?Uk·aJą ratunku 11 r
. d 0-
d 11cach In~1 .n~c. s.~ op~s1cza.m dCl grup
d. orosłych row1csmkow. 1'torL)· me pozwalai·
1m uczestmczyc· w swo1c · h b rutalnych i.aha~a
wach. \Vówc1.as mogą się pogor:.zJć 11ymla
v. nauce
Wielu nastołatkÓ\\ ciągle martwi s1~swo1 m1
narządanu płciowymi. Dlugosć. kształt. gru.
bość prącia budzi wiele pytań "iicktóm
w obaWic. że zostaną wyśmiani. nie sm1ą ,;;
rozebrać na basenie lub plaży 1\1cch sre
pocies7ą. że wielkość C?Jonka, tak Jak ka:ah
inny narząd. może być różna w zalc7ności od
człowieka, bez naJmniejszych konsek11cnc31.
W wiek.u dorosłym różnice wielkości członka
są minimalne.
Jeszcze raz powtarzam; lym mk1d)m. k11l-
r1.y martwą się. że nie rosną. 1ż nie maią się
czego obawiać. Kied) tylko uruchom1on)
zostanie ich mechanizm seksualnv. nadgoniq
-
to opóźnienie. Jeśli w wieku 16 17 lat me
-
nadejdzie jeszcze dojrzalo<ić płciowa. skut<'t:l·
nic pomoże im w tym lekarz. Dzisiaj 1.nane "!
skuteczne metod) leczenia.
Dlaczego nastolatek jest często ni~
zadowolony ze swego wyglądu?
Zmiany n1chodzące w budowie cmła ciągle
~tanowią problem adaptacyjny
Nastolatek musi akceptowm: foki, z~ .l~g<'
ciało d11ccka zmienia się w c1:tk> ~obiel) lub
mężc1yzny. Ale ponicwa7 zmmn~ te id~ •'7\"'ll'
w pa11c 1.: znicb11alccnian11 rys111\ 111;u 1 ~ n:i
wy~o kości no~a. t n1c.I1i kiem 1 p1cn1SI) Ili iq,i·
o<l . ., . . ctił"

Co należy robić, by być podziwia-
nym i kochanym ?
rr.ignąc p..)d\>bać s1~. ml1lJ11 p11„111kui•1 ury1;t1-
nalncgo stylu. skup1a.i•!l' .:ab uwagę 11.1 ubi,„
ric (1'ilu1y 1c lł1>lym1 gal1,nam1, sukicnk1111;1k-
,; lul'i mmi. krój ;podnil. W)llajdu]'! <lo<latk1.
które podkreśhly b) ich 1isobl>" ,,,ć, 1ak1c Jak
bws1ka. kl1kardk•1 ..:7) bnmsoktka Ten etap
r,cia icst rupdmc tltlrmaln).
·- Al~ jc~t fl'\\ 111L'Ż ctap.:111 111c'I) c:hanic '' .1i-
nvni l\tl11dn lud11c mu>zq \\icd71cć. ie Jopók1
n;e zaakccplUJ:! ""''jego ciała. dopóty nic
majdą oo\\cgo nuc.1~ca '' rodnn1c. w szl.olc
cz.) mwodnc. Chcąc utrT) mać ham1oniJnc
kontakty ' otoczeniem. mus1a naJp1Cn1 1m-
zum1cc 1 zaakccpwwać swój 11 yglqd. ~wo.ie
c1~1lo. „Nic morna kochać 11\ll)Ch. JCSh lllc
k0<:ha się siebie samego„
\1lodzi ludzie powmm więc ro1nu1wmć
''tych proble1mtch z n1dzkam1 et) lekarzem,
którą ich uspokoją. ro7\1 iCJll wmphwosc1.
pozwolą zrozumieć samych siebie. co br;dzic
procentować na wszystkich etapach tego tru-
dnego okresu
W naszc.1 praktyce mogliśmy ~1ę pr1ckonac.
ie zmian> zachodzące" ciele latwicJ akcept n·
Ją te <l7iC1:1. kwrym \\ na.1m lod~1'} 111 wicku
(5 6 l!ll) 111<!(lrzc [ll/,Cka/yWHlltl \l'iadom11śc;i
1 7.akrc•u wycbow<tma ~cksualm:go, a d11eci.
które mialy szan"< ?.uspokoić ciekawość sck-
'ualm1. o wicie lcrici 1m1v11 okrc' d11j1-1cwa-
ma
Chlupu:c jest vc1.i;~lm} 11<1l'llSt11 1 ul\ !cisie·
llli1 Nic w„1yd11 'I\: cn:kc11 Dticwa} 11k,1
h\:d11c w1cd1;„.;, co n111ac1a pu.1aw1.:111c 'I\!
n1k..,iqctk1 i 1llac1cg11 ro,11a JCJ piersi Obu.ie
111:11;1 \WJadomośc tego. te „1a.1•1 \I\/ powoli
11w1c1y111;1 i ~.11hicl•I ·
Oł<RES DOJRZEWANIA
Dlaczego w i elu ludzimłodych
ma krosty na twarzy i pl ecach? Czy to
prawda. że znikają one w momencie
doj rzałości i rozpoczęcia życia płci o­
wego?
Jl.1k,J11cno\ lr:!d,-ik (10 11;11\\a t1ch kr<>SI)
pr:.1wdop(1doh111c 11ynik<1 / [l\lllomu honnn-
llÓ\\ \\y<l11clanych prza grutzol} pkiClll<'.
Tc 'ubslJncjc cl11:1111am:. p1l\1odUJ'ICC
W"\ 't k1c 1111iany lizyc1nc 1 płciowe orp.aml·
mu. 11 1lkrcs1c do.11:1t"11an1a kr;,/4 / krwi<!
'' /\\1dokrntnionc.1 ilo,ci TlllC/ mcd71\111cgo,
ie 11 la śnic \I 1ym okresie lr~tlzik 11 yst~pu.1c
na1czę'><:iej. L dorosłego olO\\ 1ck~ hormony
ciągle obecne '' y re'" nuJll 'wtij po11om i 1rą­
dziJ.. po pewnym ous1c 1111ka.
Dz1sia.1 tak samo dEie\\c1yny JUk 1 dilopc)
mogą ,ję poddaC.: ;a biegom skutccnuc lik" 1-
dUJąC) Jll lrąd11J.. 1 odnale1c ro\\n(J\\agi; psy-
chiczn•! or.v motl1wośc1 podob.1nia "ę.
C o t o jest masturbacja?
Masturbuc:i•! ml7)Wam) gh1sk;1n1t: \I l,l'n) eh
nur/ądl>w pkmwych 11 celu W)11oł.111i:1 pr1y-
JCmnosc1 sek sua1neJ
C zy m ast ur bacja d l a nastolatka m a
ta k ie samo znaczenie jak dla dzieck a
czy ni emowlaka?
Nic. R1\ini się ona / dw<>ch /asad111C'1)..:h
row11dow.
I J U niclll<\\d:iJ..a spoi\ 1•01'" .111a Jest ..:f\mli·
k;prn /Cl\ n~Lr:tn) 1111. l!lk11111 J.IJ.. lll)l.'it', pr.•c'··
w11an1c. s11us1J..1c· 11l'ir;1111'a. oa•-<11111 •;t..:1c•r-
" 1cmcni1: 11,1 n.ir1t1duch pk1011 \eh I\ l;i;t url'i;1
qa u m1-.toln1l.a 't111hl\ll pTll',ł•lll pfll'l'h:'~!o
ncg11 d11alam.1 111c·ch;i111.'11111 "'J..,11,1h1q.~" I"'''
\\pl\ 11c111 p111 ,,1dl.1 nh\/!).•l\\c'1. k1<1ra p1 "''~ ł.1
I'•1kcc·11 ni rn111:1ll11111 pk11mI111, Iii J..1111 j.1 k 1,1J•
1,1 I )llllllJ..I
°'I h•d\llll" ll ll~t,U•.l1.lll„111l,t"i1Ulł't,l\·1..i Jlltl\\o'U\lil
du 11 qn~ku
I·'.'
 b()JRZEWANIA
Cz
sku 11
masturbacja ma negatywne
Masturbacja musi b)C: traktowan;1 Ja ko ncu-
malny et11[1 w iyc:iu seksualnym nastolatk.1
90% chlopn\w i 40•„ Jzicwaąl. wk<l/1unycl~
instynktem seksualnym. t1c11:ka ''\: d('I nlćJ
między 12 i 16 r('lkicm życia fak W}kawl to
Kinscv„ w s1:11~sty
• • k;11:h. inst\
• nkl ten JCSI b;1r-
dzo silny w tym o kresie żvc:ia i os1:11w npl1-
gcum w wi.:ku 15 hll.
Nastolatek. ograniczony pr1c1 7akazy na-
szego sp('kcz.:rbt\\;J, nic 111:1 innego \\')'JŚCl<I
dla zaspl1k0Je111a mstynktu, pk poslużyć się
wlasnvm 1:iakm M;1s1urbujc się. żeby zara-
dzrc napięciu scbu;ilncmu. którc może obJa-
w iać się bókm jąder. Napięcie 10 hywajeszcrc
"iękS7e u tych. kt,117y S•l nicdomlormowuni.
Młodzi ludzie wyka7ujq tlu7ą fanlalJę dą­
Ż<!C do samotnej p11yjcmnosci. Z codziennych
spotkań osób realnych, z silnych wra:żeń
z pr7<.-crytanej książki tub <)hejrzancgo lilrnu
buduj;! ś'' iat marzeń .
U dziewczyny masturbacJa ogranicza się
naJC'Lęścicj do marz..:ń, szc7.egól111e 1\ godzi-
nach popr1ed?.;iJ<lcych sen. chocia7 wicie
7 nich. prędzej cz) pói.mcj. odkrywa przyjem-
ność w pobudz.;iniu lechtac7ki.
Ohu pkiom masturbacja pozwala na rozła­
dowanie instynktu ~eksualnego. \V tlJi~kj­
'lYch tcrap1uch seksualnych masturbacja sta-
nowi etap pozwalający nadgonić opó?nicnia
" życiu scl..sualn)m.
O laczego w t a ki m razie rob i się t yle
historii z powod u m astu rbacji?
Pr1c1 c;1lc \1·1cki p11ważm uczeni uwui;1l1 mus-
lurb,icję 1<1 ul.. ropny występek. l\h\\1110 s1~. ie
J•""l pr1yc:1) m1 gruilac), po1111c,7;111i1t Zltl\:-.h"1w
o~ para l11u . ·
kvc.:1c d1i'1aj "idu wd11c1h•, 111c w1c•17ąc
Jlll w t;1~ic tahnhcmy, "1d1i Jl'dnak, ie idi
d1ie.:i / h:g11 powodu hęd;1 n11cC: 1rud11us"
w >1kok <1y l<"i nie h<;d4 l<1'11;1c'
124
Czy masturbac ja jest niebezpieczna
z punktu widzenia rozwoju psycholo"'.:
gicznego7
M;istu rhacja nic ma 1adnych negatywnych
skutkó1\. Ji::?Ch ~tunow1 tylko etap rozwoJu
sck,ualncgo. /\ nawet JCst przydat na, skoro
chlopiec 1dz1cwc7.yna mogą dzięki niej rozw1•
nąć wyobrai.nu; 1 poc1ag seksualny do pk1
pr;1eciwncj Ten pociąg rozwija ny w ma17e.
11mchJCSI dnskonalym preludium do pr1yvlc-
go iycia erotycznego.
Czy chęć mast urbacji przychodzi sa-
m a?
Chęć do masLurbacji powinna przemtni!C
w wieku 16 17 lat. ldarza się ona JednJk
u pni wie dorosłych pk 1 u 1upelmc doro<lych
mężczyzn i wy nikn w mcktórych p17) padbch
z nieumiejętnośe1 po7hycia się raz rrz)jętych
przyl\vyczajeri.
Nastolatek W)-kor1ysiując masturbacw do
obniżenia napięcia seksualnego. zacho11 uie
~ię noml<lłnie. A może równic? 50hic " ten
sposób pomag:1.: \\ trudnych momcn1:1ch.
Może odczu11ać potrzebę czułości 1 p1csz·
czo1. gdy uwai.a. że nic jest dość kochany
przez rod11có11. gd) 1najduje się" mtcrm1cic
tub w domu d.7iL-cka .. Jcsh 111kl mmc me
~ocha. będę kochal sio; sam·· myśli „Nikogo
nic: po1r1.chuję, b) spnm i~ sobie prz)JCmnos.:.
Mum \\ swoim ciek w. co mi ją da „ W inn1.:h
prr}pa<lkach chce " ten sposób zabić mep<.>·
kóJ spoi\ (1<fo\\ an) 1lym stopmcm z ") prJCt'"
\lania lub Jak;1s inn<1 pora:iką. .
'Wówc1as 1s1niew mcbc1pi<...:1c1istw1~. N
pr1~1wyc1ai się dtl tego i pr1~ Lt1d~ 111 m~i'""
llO<l/ClllU h<;dlll' szui.al \\ niej UCll'Clki.
/·1sl..l1:p1a \I<,' " s<1b11:. ~1a.1c.: <I~ ic,Jt:l~
hanl11c•j w,1ydli11 \ i nic smic 111: n:l\IL'l 'JX'J·
1
l'll'l' ll,i dll\:\\ ..:/\;li' l\11<"111 ~UO\ li.I 11111~• <
k11kt•1\\ i lll'll"~;t <lll rll"<'/Hli,11>;.\'I rJL;t

<;} 1uacj11
me pniwad11 do niczego dohrcgo. bo
p~7CJ 1:z) póiJ1ic1 r1.'-"1:1ywistmić prz}lwmma
o ~obie Hlędcm h)łoh) 11"1v11c, 1c maMurba-
~jJ potęguje 1nt}1llm11k Jc;,i 1XllH01111c:, m.1.
,1urt>aq.1 "ymk.1 wl.1~111e ze w-1vdh11 osc1
11 trudno"-i 11d111ltUC>Jnych. • /\~)~1a1aJac ~•ę 110 olx:o"ama /. nimi, będ'!
~alC:-l) pQdkrcśhc. 1.c·
:->a ,,gól m.1~turb;11.'Ja '1:inow1 dla n.1,tulal·
1..011 11c111yl hc1p1cc1c1ht\\a rozl;uh>11111ąC)
nap1~1c ,cl.;~u;1lnc. K.11dy 1•0111111cn 1110011.-ć,
lC kolega roh1 Io ,31110. '\1c nJlcl) 111~.: mieć
p-OCIUCl.I Wiil} luh U\\,IZ,ll\ /C JC'I ,j~ lllCllllT•
maln)lll
:\J;"1urh.1•ia 'laJC ''" r.1kty.:1111c mcl'iap11··
an.1, kt1'<ly rod11 p1><'111cic Wiil), / kt1ir)m
mlod11 chltipt;) ,1arnj.i 'i~ rn1pa1:1hw1c wul·
.:Z)C 1c wvy,1k1d1 '11.
Jcich pr1ct:1<fl!" ,ji; puwyicJ 17 ruku l}'Cia.
moic 01nacm~ 1nsdnośc1 11 11awu1z>wa11111
ko11rnktin11kolcgami, 1tloro,lymt.11 gronie
md11nnym, wkole luh 1111c1~c11 p1;11:)' C"!~•o
ple<' pr1cciwn<i hml11 li;k. Chłopcy 1>0111 ''"
1yd1d1iwnych1'h>t , jakim1,11 kohi.•ly.1 wola
1:m1!-.n'!~' ,ji; w ,uh1c,
OKRES DOJRZEWANIA
.P"" mm mc1w loon1c por.1d11c s1~ prt.)Ja·
c10I. rod1Icow oy lckar1a, ponn:waz 1ylko
pr1c1 roJ'mowy "I w M.1nic ro1v.1a~ l~k1
Pomimo p.1"1cr1chmow)c:h ró'111ic, odnajd;1
" d11\.'\\l."/~la1:h w1dc wsr<•łn)ch cech. l'rty·
ITIIC<" pe\\ nośl, /C 1,h prty'71c Z)CIC: 'iCKsu,1!nc
h\:dltc w pełni udane.
Czv masturbacja wpływa na długość
prącia?
\V litdn} m wypadku (ht.11n1c b.nl:in1a pl'lc·
prow;itl1ooc prze/ amcr}lrn1i,k11:h uaon}th
pot wicrJ1iły. te dlugoic pt <1<:1.1 111c ma 111c
"'pólncgo ie v.7m,tcm Cl) ,1b li1)<:1n;1 d1ł11·
pi;a W 1alc1nośd Clll us„hmb mu1H l\llHcc
ró1n1ce do>yc 111a1:111.:. uk w<lw<:1;1', kic1ly
c1łunck jest w ~u1111c 'prn:1ynku Na111111i,.-1
w chwili W/WOUll róin1..:c te W)Hl\\OUj;1 ''~·
Wówcza, dlugosć c.:tłonlw W'I m111cJ \\ 1~ccj
tak<1 'ama dla wvy,tktth Nic ma wie•· 1;1d·
nych nauko\\ ych dnny..:h p111wicrd1aJ:t<') d1
\\ plyw ma•.turb:u:ji na r111mi;ir pra"a
PROBLEMY UCZUCIOWE
I SEKSUALNE
U NASTOLATKÓW

J aka istnieje różnica między okresem t~ 11.:,, j1-dn1..'l..1cnmlwwa "~ nuan:J.. ,;i \\')1.~
dojrzałości płciowej a wiekiem doj rze- "aw<..'t"' c~ ·,'\lzk:o\\ dl' dzfr,,. Z !X'\\OOu
wania? braku do'" 1:tdcrcma 1 m::-zal<•żn,,.;...,, na, ;ob-
td: prze\\ J„:111.: bral n1c me d:\1.;.- z ' tt'hl<'
' aleh rnzn;zni.1.: 1.:: dl\ a 7;1gadniema Ter.u na-<1ola1ck J:>ę.l;ic '1<' n.id tym "Il,~ , ~·
Ol. re«l•'1rr.1'0-.d pkto" ei moina.jab. m<'l\\ili- I.im 1as1ana\\ ia1 '-..1le:1e w~-;:h,,ll-aruc to
'm'. ol.rcilll'. zjJ\\ t~k:mu fizj~'fogi1: 'n~ mi, ia- t.1k1c l..tón· um,,i' \\ 1j milxkn:iu czloll1cko1\1
kum 1ak m1~1ąc2 ka i picr>\ <ze w~ tryski sp;:r- 0>1ąganic mczak.aw~· , .., ;,,m1J>t z.1bruru.i-
1n~
nic lub ''J'OZ1113lllC;e1 ~'d '1C J'O !'fl'S{U ą;,.,-J,.
'\atorma>t okre, 1k\Jr7c.'\\ ama " na~:' m li\\.:
>pok~~n't" ie tr>\a '' widc Jlu1cj. pr-ce1ąg:1-
jac "c n:i ~ IO lat. nic:k1.::d~ 1 ''ięeej. Lic •\na D laczego tak trudno znależc wspol·
'lę \\ me>mCllCIC: ,,,j;igmę.:ia Jl'jr7ai<".:I pkl\)- ny język z rodzi nąJ
WCJ 1 ..:ragmc: dl1 me>mcntu. kr,-d) ml11J~ ol,,-
\\ 1rl•• ul..1'ti<7} '"Z~ nauk.;. 1Jne J,, prac\ p,,111<~1\a ml,'1~ rd,'b}'' .1 '"''„,
''""'''ie!..
Je,t to b.ud10 \\ .llll\ etap \\ ~cru e!l''" 1e- ni<.'1ak 'Il•"-' maniicstuj3..: d" t<' '''Sl. 1
" '

k"• l"'l\\,1la.!~') mu '''l:l!!llJC nic.'1a1c~n'''c >pr IX'.I\\ u 1J.:nt' fik;1d1

Popr7el d<>-lliad..:'1cm.1 •"hl!!" d<'Jl"7.1l1"..: cha- ~pr "-"\:''' n~tJ~~~s~1~.1 ·,ter"''' ~tn~ Jł.."".'t ,,._,~'-„
rakteru 1 P<''" 1<'!'dz:1 '"ON wz,,.un'''' „,,.i •te<'\\ '-.1q,,la1t•l.. s' -;tcm.11"·-111« ·:<" 1m
~.i-.1ol.11ck mu-1 ,.,,p1111m '' mu:nr:rt '"•'j .
"\f'r"·(..""l\\ l\l. „ ' . • . '"'l., !\_~1,,„,-·'.'
~' ·~ Uu\\\\ \."\.llll\.„ .;.\\ ••• c. •
dotycli.741§<)\\~ 'l'O'oh h)CI„ o,, ICJ !"'"
Tlh ho''~ \\ul ''c "1>lx-c r."l11c1>\\ ""''"''',I\\-_ 'i.· r,>l\1 .iła ..1!>) 11111 ","'''';ni.' !..,,!.-~·'" ·
co" J.11.. gr~'lTI~. Jl'>~łu,zrn.·. ulegle d1icd.,>. 1d.11ir' f,>nn' r<'lr\ "''!.. , '\ "ph w;in;> r..•
:--:1c k:)1)kUJąC. 1gadzal SIC' l 11·h \\\O<'f.lllll. Jt'f•' P<'gł-1..t~ 1~<>111) ,,·11<' \ 11,-.:11 ,. '''" "·\. ,+,-e
apm!..lm1 1 ich mor.ilno.,..1q ,\ "1.:c t-.1111.11.1 nmx ''pl~" 11.1 h>. g,t.·1c tx-.J. i.·''"":
111 \\:t;.; ,....
 · - 1 MICSUAl.NI U NASTOLATKOW
U!: :M11111edzielnych 1p1cero111 z t11tus11:m
ll••-•·•·....„i.damap się po:rwolcm;a ")~hodzc·
• a dolalu na c:alit noc:
W tym momencie swoiqo ,,~,a r10„kJlllUJC
onwllM:iwicpod1110Jnll "alk~ / 1cdnc1 Mrllll)
rl'IQł D'ZUC1C l ~K'btc 'korkę d1u:d;J 1 n.ilo-
l)i&aq,„ką nll\1 dorosh CJło" 1ck I drugicJ
strony prohu,JC n.a"1ą1;it koni.ikl) 1•r.1rte na
11U1ych 1Jt,;1dach n11 dotqd. me I) lko / l.nkg.1·
ma. ale: l'Ó\\ntC/ 1 dl1r<!lJ) nn. 11 1m~d1~ mn) m1
z wław)ml roJnt.1m1 \\ nm lk\11 \\la me
sens tego. ~o ~1ę n.i z) "il ,J;f)l)st:rn mlod11cn·
CZCJ or)ginalno-.;1"
N11\tol.1tck d1uc nucc \\ l.1'nc /\~1c 1 me
ko17.) ~1.1ć 1d1~,\\1Jcl.:'1l11 11111) eh Iu1I z1 l'm\\ ,,.
d1ąc '"01c zycu:. d)•~u111J.11· i;od1111.in111 kll·
legami. p1vo1c 11,l) ~'"ut b.11tlm:1 odd.1la '1~
ud \\lu,ncj rnd1111y.
C zv rod zice zawsze są wyrozumiali?
N1ck111uy rnd11l·,„ 111c r1•1111111q,1\', 1.·n I\ v110-
luJC 1~ Kh d11c1.·1 ;1rug.11KJ1· 1 1111ccic1 phw;cnic.
c1crp1.1 1 lego p1>11ndu l'mrnrn1 1.tać M>h1c
~rru11~·. k dtic<t nic pr1csl,1Ja 11:h J..och.1c, .ile
" len <p1hób d<•magnją "~ „llolnosci''
Jest zupdnie nflrmJlnc, ze mlod) C1Jo1\l.-k
chl"C W)da\1a~ s\ll>Jc k1es1onkuwe hc1 opo·
wwdania się rod11com, uhicmc się \\cdlug
\1lasnCJlo CU>lU, podc:1mo\\ać r)l}ko I\ spor·
CIC,\\ \\)PfJ\\IC l kolegą podC"las hur1h\\\Ch
"akaq Jcg<l hunt p17l'CI\\ kovl.oh:. dopo~u­
n.imc "~ o dmnformo\\amc \Cksualnc ", 111_
kJJą ró\\nic-t 7 potr1eh) pot\\1crd1cma s"-;,JCJ
O>Obo\\osci. k1órCJ )polc.;7.cnst\\o rnu odma-
\\U
Rodzice. mimo '1md1u I mcklcd~ •mutku
1 nul~1ą Jl<m1m11 p.atr7-e" n,1,udcm llQ im•,·
nc id1 d71c:d;J " dorrn.lq.:o t1lo\1u.:k~ i ~;
"~ltl) nMc ~I~ od lh) !lllC:i!O 1111;'.Crt>\\.l.lllJ "JC·
i;o l)uc K1cd> l~ll.o h\'d I mu~li 1"'•111nn1
dopmg<•\\a, d11ed;o d1l hr 1111.1 od111,11tc<l I
nos.;1 " '""JC r~cc no111 al•
11.1.
k 11 • I ' ' "1U 7• 1 rr.1~rnć
' cv,11\\ I r.1c l ollll!ol" IC"•I Clll111JU"'l'I I
"' I • li ~ .,...
I2!\
pr1~g<ld czy .1mb11:'J1. nal\CI rc'h pri.ckr
JCgO możli\\ OŚCI
ilC"l.IJll
Ale nastol;itck. 1c '"<>JCJ 'Iron}. rc•"inlfll
n1\1 mez 'tarnc ~1\: 7r<•tumux rod11cił\\ ( /
~m• 11)d"JC mu '1ę. TJ: rodT1\.'C \<! 1
da1~ „ • .tle to df,1tego, 7C c1crr1:i p;urr~ il~
1.apęd7.<1 s1~ " ślep~ zaukk lub / pn\\ >d
k.ipf)~U ruiraza s\loOJ'! pr:f)vlosc
Ich mc:zrcu.ne nrckicd) 1ntcr11\'11CJC tiu
a ) nadmiar m1!0ŚCI / .ostJrni 1m pr1tha /
te blęd). bo mocno kochali'
NJslolatek prtcZ}\\ilJ;iC:)' nonnalnv 1 l\\of
C7) spr1cc111. me mo1e 1.crn.1~ / rodlllL!
wyu<'C -u; rod1icÓ\1. \V) rlUl} sunuema 1z.u
1noglyb~ 1•f)(11111ć Jego dorr1J1losc. o lto11
rr1ec1ó tak h<ird/O ".tkl) I
\'.'1aJcmm: 1ronu111e111c s1~ mo1c 11111r111c
rnd1mna a lm• »ICr~~. IJ01r1ew.1 n11: 11.11tol,11b
odhy11ać Sii! hi;d11c hc1konl11t..1111\1i, k1c1I)
;i111agunisci. nic nar,ruc.1j•1l· "'"JCJ 11oli l11,:<l4
pr1cslr1\!gac reguł gr~ P1!lht;111011.1 rm1.trn>•
Clif c1i,:slo JJOllllJUll;I w d!l,ICJV) 111 ~111•ki.:1c11\•
l 11 ie. Jest tolcr;i nc_1.1 ,
C zv koniecznie trzeba sprzeci·
w i a·~ćr--::s""ię_r_o_d.,..z""i-n""ie-.~z-e.;.b:.;y:.;s:.;t:.;a:.;Ć....;s;,.:it;...;;;T!'~.
czyzną7
D)~tun,u1ac -•ę od pos1a11 konfonnr;ha
ll}l'h, jakie ;rodo'" isk o rod1mne rr\lbll)C mil
11 poić, na,tolatel rno1c odcro11.ił poirzd'I'
pr<'c.:1wu Ale może n1" mcz 1dcn11 tail"'
się 1 W)br.tn)m1 \11orcam1 Pmr1cb.i 1d.:nt\(„
k~J1 me jest c-L\ms W)J.!lk<>")m dla Qtmu
dOJtZC\\Jlll3 \\ takt !-altl ~po>óh r.i.ft~'lllC
się JUZ m.ik dned;o l:ł;iw4' !U~. na>l;uiu
O•Ob) upr.t\\ l;IJąCC r07l!C 1.1\\ od) (l[ll1 rc1)
1 lll"'t rodzacó'".
l\I OICJ \11ę<-eJ do IOrot.. u iy1:w chlop1L" \larJ
~1ę n.is ado\\ .1c m~..;k 1c lt.'Chl ojca. ,1 dnc1'i:nh
nka 1m11uw ll'H11n~ 11 c \1St;s 1~1 ch dorno\1)1
CZ)1llll>~lo1Ch
•
\le " m111nc11l·...-. t.,„-.1 1 h11d11 \I' 1rn)d
k~ t~1..1m uJ..re,11 dPll"/1.'\l,llll.I, a ,111.111.11 /)'
 PROBLEMY UCZUCIOWE I SEKSUALNE U NASTOLATKOW

11<1 sta•' <'!\"'rem. d11i."Cko 1w1c,1,qc u1nawuc
rt>d11ctlw 1a \\S/cchpot~inych bogow
\\ 'óWClil'- vukaia n~nvyd1 wzorcÓ\\ Mo1e
num byc.
Gnipa rÓ\\ 1esników Pocz pewien c1l!s
młodzi lud1ic odc/tl\\aJl1 pot17cb.,: 1rzcsza111a
:;ie\\ grup) {np. grup) p~1dwnrkowc. d1idn1-
cow..:, harcerstwo. ugrupowania rd1gi.1nc, itd).
\\. nu:h 1ni1Jdt1Ją miejsce na realizację wspól-
n~ch d.Vc1i Przede ws7yslk1111 UCL<l s1~ tam
nowych postaw. nowego sposobu wy~lawia­
nia ;;ię, m)~lenia mn)mi ka1egonam1. prl<!'1y-
lhLOJa czegoś nowego i rozw1.1a.ią nowe zami-
lt)Wlln1a. na pr1yl...ła<l do sportu A w1~c t;1kich
cech. kiórc b}ly 1111 obce w kn;gu rod/llin)'rn
Starają si\! r6w111c/ dor6wnac szefow i grn-
llY· klory najlepic1 ich per,;onilikUJC.
P1?y1ac1cl. Po pewnym czil\JC rojaWHIJil
się powiernicy i ~crd1Jcrn1 pr1yJacicl~.1 który-
mi ro1mawia 'tę god1inam1 przez telefon.
Dochodzi do wymiany myśli. pragnień. w1ru-
vc1i. w<11pliwośc1 i obaw. Od przyjaciela prze-
jmujemy nicktórl' pr1y1.wyczą1c11ia u nu~ct
grymas}. 7,c11dro$c1111y mu 5wobody. / J<1k<1
1ad1owu1c >1ę wobec pici prteciwneJ, \Ukcl!-
sów ~' nauce i sporcie. ShmlJą<.: 51ę mu dorów-

Jeden konformmn p<Zekreśla drugi W swo1e1 szalone1 potrzebie iden1yhkac11. miody czlow1ek zas1ępuie model
rodziny modelem grupy Czy to będzie chod21lo o rockersów czy skinów. albo tak 1ak 1uta1 o punków. przy1mu1e
w na1drobmeJSzych szczególach ich uczesanie 1 sposób ubJe(ama się

·~
' '
„ ,
•

2) /li•t'1llk?!\llsc 11 i!rc>111c 10,fm111ym I c 11
mt,11rnJ111t'J'l"I~ I n.1Jb<1k~11iCJSI\ pmhl,• 111
1u1 •7CWk<• om.t\\11111) ls1111c;•· :,h;m il,/~' 111
nil"7.1lcmu.... mo/t' rodm: nicpornl!lmll'lllH
1 d•'rr011.id11.· ,fo l.:0111l1k1u f)l•kokn.
~) N1a11łdnos.: 11 1loł:><HZt' prllJll•1<~l 1 ll)'b.•·
rlc 1011.1r.i;~,Jk1 Ź)l'1.1 kn tcm.11 l~zac Jt'S/·
l"TC \)ffi,l\\ lilii)
.S) N1t'z.1!c1nośc 11'')bOl7c1.010.lu I dllltla
j!d\ CTl<lll IL°I; 1d11c ,fll JlfllC)', "1117.C juz /,11,1
bo.i.: n.1 11~1sm• Ulr1)11J.1111c.
'•o.1łczn<1SC tinan~own J"1L11.1l.111111 po1111.
'" •><lr•'' 1cJ1i.aln1•~<' 1„1>1cb11:11 7.).:111 pr)11 ,,.
lll} m 1 sp11łe.:1111an.
C zego boją się rodzice?
L/~'111 na drnd1c ~li lllCl<lit:/111"~1 I 11\lłłlll\l'ł
poj;lll 1ajq 't\' p11l.1pk1 Stqd li!/ r.1t111.:c prtci}
w,1jt1 d) łcn1:11 N11; w1ćdli1. ~'> mai•I swoim
J11c..:iom 1;1 lm1111;1c nid 1oryd1 11•·1:1y . gd1
11 idlil 1)·1yku, (l'j lei po1wał.1,· 1111 na 1doh1
11;1111c Jo,;111adoc1\. J.1~<> r• '>kład nuuna iu
1w•t.1c m11 kom.ina~.
Olaczego młod11 się narkotyzują?
:\.ir ~Ol ) /U,•! "I: d1.:;1i; I""
/U~ l!Ufun\' 1<><.IJlr\'•
ICOIC. ale J'r!C:dc \\'SI),, k1111, h~ UCll'C prtcd
p..main) m1 rrohlc111;11111, J•• kac ni.:,1c 11111}":1c.
\\'cJłui; \\ ~1clk1duo11Jazy "' lllCJ•' l•ci~I) /\\ 1:1·
1.ck 1111i;J0· hob.1 n,1s1,1t.11l.<•I\ t.17) ".11-1.-~.:h
mul.:ot)kt 11 t)m•. kt<•r1} 111.•J·I l"'''°"''"''uc
kont.1kl)' sck~ualnc,
<>ha:nic 111l11J11 ludne :.:1 .:01.11 h.ml11c1
•111,1Jom1 ry1yka. Jal.:1c 111os.1 n.ukol} ki 1\11·
mo 111 111ck11't11) 111c n:t)llllllf.I 1 Hlkohulu,
111anhu.111) Cl) Lul;,1111y 1.1l11 1v<l~<1\\ ul.11·
"'"'l·l~jd1 am kon1,1J.. 1 I. u1oacn1c111.
łttH.17łt.:C 1ll/teł..:11'',"111tt1"'c:d11c1.t11.· ni\.'1.1 •
k1111e ml ICj!(l, 1l••k1111M11tłl 1c111 u.tur to•l·I<) 111
ma „~ do ~t)'l'lf•ll , 111c 1•l 111cJC ' " ' 1akl\~l!"
m~lc ryzyko
PllOBl.tMY UCZUCIOWE I SEKSUALNE U NASIOLATkOW
"'I A strach przed AIDS?
ku .fal.. na r.mc Mrn<:h puc<l i\IDS JCSI \\ tupcl·
11 ••$Ci ut.a!l:ldnmn) Ale nic nalt'r. mloih't:h
Mr115zyć llJ choroh:f l)lk<• J'O to, \\')ritllihy
s1.; ko11taklu\\ ,;ekwalnych 1..cpicJ IM.Indie im
pochtawo11 ych """"'Ó\\tk / Jnc:Jtiny rycia
<;d~ualm:g:" row1cd11oć. ich) uzy1111h f'rC7.c:J'·
1111t)w. l1ore ''"11"'"~ Johrc 1.abc-1p1cc1cn1c
1~11cd ,\I OS, 1 r<•n1tic 1111 rn111 u1""( Im ~uę
llO<l ll'"'"l
C zy nalezy nam zabraniać oglądania
albumów ze zdjęc1am1 erotycznymi
i c:i:ytania książek pornograficznych.
które pożyczamy sobie ukradkiem?
I nsudy JC>lcsm} pr1cc111111 ccn1uro1-.1mu
lih111l\1, rru~y I
1,.,1.,.-ck . Po/a 1}111 \\lilUOIThl,
le / epoki na epok~ kr) 1cn•1 .:c111ury uląa1.1
m1111nom.
N;1p1-1yl.ład11 \\Ili t XI'\ 11ic~u cc11111t.1
pr1c,;ladowala \'oltain:';i. D11.kt•>l:I I l.tuł><:r·
l;.i . lk.111Jdaare':t J widu 11\n~.:h l .1k h)l1>
ni1\ 111c11 lllmum1. l.1~rc n.1 pu:111v) 111 f'<'ka·
tie \\) d:lll •tł) ,.ę zb) I ••dl\.tlOC
D1N.1.1 nikt nic 111d1111 l)m ,,,,),tkim 111c
1dr<>incg•• A."l\'iat r :I.i łkaudd;ur<'"••• /.<1~011·
„;„, ll1Jcr,,1 ·a .:1) ,\ '1ehr.r1"c:11<' :1rią:ki Ch,„
<kń••"1 Je Lado' r<>Jil\\Mi;J '•f 11 k,1cg;m11.1ch
,1.11111\\li!C Ida') l.c łi1cr.11u11
Dtacrcgo I\ i~..: 7.:lf'} t;Kh.· rodlK<' m1d1h)
'I\" 11icp1>ko1ć' 1 01.uq;o. re l."/f't" tal.ac fihn)
.:Z) 1dja;ci;1 J'<>l..1rnp f"'rll<'r,1c ...-bu,1lnc,
l.t<•rc: me m.1j4 ni.· i"J"'lłlcJ!" z r11·l.m"t11 ul.111
,ci. q1.1lncgo. Jcdn.11. nic -.1.!11111), h 1') I "'
Jo,l•ll•'Clll) f'<\\llXI l\)J.11"1111.1 1.11.1..:h 7,11.J·
,,, l\\
,,glą.ł.1i~c 1cg11 11p11 b1.1rl.1
< 1ylafi!.: o;;1y
luh 1,1,~.:1.1, 111łod11 lml11<· 1111•g~ J,;11'r•'"·"' ,1~
1r1c111.1 P•"l't;1111>11 \111 • pr 1y1?\11.11n 1
1,;h~\:łił „,1..,pcl~llJ1.•ni.1 ł.l\'k.1\\t~'l't '' '\'~'l\\
I" k ,, ~l\H')'l11 uu,; llh.- \\U,·, l11L•h \\ t.l1h.'(U'''''1~:
111
 . . . . je ~ jetlJI...
•• 'lf!9 dyskusji

Lł111C1DID
powbmo być
CbęC podobania się 1JIOCl48 do pici Odlllliallllj.
illJICl • mosll"Y poJa\\1a ~ię 111 momcooc osiąp11ęaa dojra.
losc1 plcio\\CJ OJ ICJ \li1asme eh
C\ odau\\aJą silną potn.ebę Gbco•
1

1 dzic\\czę1am1 One na1om1a I Jak Nuqz.

ktoT) Jll>dn\\1ah\\0Jc oJh11:11:w lustniewodJ,
lubią "i<l11cc s1cb1c " ocL.u:h męsk&e:b wicl-
bicich.
W nasn m 'rok'\:zc:nsl\\1C, ktore dolalsi-
1:za \\idu ·lx><lAc•\\ c:rotya.nych w klÓtJił
Jo-.zlo do J>e" ncJ hbcmh ac11 mlodzacł
m:wa ...:ksualmc ,,,mz sr. be c Reki a
'::C
!i
~ mezrownowazom
jeda1k oszukują Mę po pro IU
tc:lo:\\ IZJa. h1cr.11um 1 magal\ n) iJUSt1ro11•
pr1~1gają '1ę" pol:i17\\\amu )UJ~IJ'lrltJIS
•W•leJ :maldr koda ofo1mcgo ł.10· nago....,

•& por.ik1 nm1a t 5llm)ch 1cbic

Jeśli ich S) n JCSI naJgO!'SZ) m
klasie wolą U\\'luac 1c In \\pl''"
!\!łodzi ludzie, pm/\\'• '.3.JClll do od'I•
OICJV)Ch film<•\\ dakl:l• Jll1Suniętydl
lwsuum,"' l:ap1do\\ H h. / trudem lltli
)

Ją pruJcni; ub~glcgo 'tull'\:1a le 1w liMl I••

n,1 rr.l~ JdaJ, JCSA'?C J71SUIJ JlUbh.:.znoić
d.1)'11.'.1 1ach0Jm. film) \\ mometlCM
1 ix-..:alunk1cm zakr)\\a s.•bic oczy W
kuhurzc boha1cro\\1c hlmmn ~
Io~ I milo .... )l.'tl)nlC rl'« lkn)t dloai-
\\ lr.J s:ic c •oln dla n11
atnm f,-rzc. „r<ldn\\amc I-ta
\\SlL'\:hmlo rr cJ "'5 I I) n rt1~.... I...
d IC\\• \nLa b\hb) "' itlk
„
Ili
1ll1cn1 1111m1~ln d1icwcey11111
rl!\ltlu!
Lu lhod 1 •hl<•tll.: m 1 w·vm1111111&
"'" 1'\l1
h 1rd ~,. lub 111111 ' '"'" 11 11
 PROB LEMY UCZUCIOWE I SEKSUALNE U NASTOlATi<;OW
C zy chłopcy
i dziewczyny pragną
mieć kontakty seksualne z tych sa -
mych pobudek?
J\tc. "l;ł\\Ct '' d71siCJ~zych c7a,ach pragnienie
ptic;tlunkó\\ i pic~z..-zot najczę,dcj me ozna-
Cl<t tego samego dla obu pici M tod1i ludzie
po" i mu o t) m \\ icdzie.:.
Poc14g scbualn) u chlopea JC~t bardzo
Jui'\ od samego początku 1 osiąga S\\OJC
apogeum" \\icku 16-29 lnl. M lod) cztowick
ma czasem silne m~skie potrzeby seksualne.
ktore mu:,i zaspokoić, J<:-ili me ch..:e, hy go
prześladował) .
w grupie tworzą się w1ęz1 między chłopcem a dz1ewczy11ą
podryw
Tylko ie\\ nastym -,polcc/cnst\~lc J'OJ>l\\la-
Jll 'l\! U\HC rr1c-1kod). nic p07\~;!laNU! na
kontakty \Cksualne 1 d71ewc1e1am1
Il 1 rwaJąca ct1lyn11 latami nauka wp\~\\,1 na
opóźnione rozpocz~dc 1..aner) 1a11l•do\\·CJ.
W 71\ 1<1zk u z tym miody c1łow1c1.. n1c iest
'' stanie zarabiać na utrzymanie r<>clzin}
2) Z drugi..:J slron) wyt-ł~pUJC brnl.. dojriakhc1
P>YCh1crncJ. a u1rzym}l\amc sto\unl..01' sek-
sualnych wymaga nic tylko dobrego funl..~JO­
nowania gruC?oló1' i nar7.ądó\\ pk10\\ ych. ale
również znajomosc1 panncrk.1 Bez tego do-
chodzi pr1cwa7n 1c do porażek 11 kon l•tk 1uch
Strach przed plcią pr1,cc1wną 'topnto\1 o m1Ja,
Kazde z nich siara się przypodobać 1cmu drugiemu to

cHopat w trakae $1"-ltk11n u,..,, ''~ l'"rna" 11-'
aspinlcje. praamcnui 1 ,h.11"l;1cr ml1xł~· h
cbie'WCl4t 0..1'-'łt<Xłll IX' J.1 k1m' ..:1.n1cd0 tci;••.
co idl ~. li co d11ch
Czy chłopak moze mieć swoi• pier -
wsze dOiwiadczenia seksualne z
prostytutką1
Tll s1~ /\larza. kei me "'"""~z 1x•l) t)" n} m
skutl1rm Srcz.-gl,lnt~ " dl'''"J'l) ..-h ,z.,,3, h
podst a\\"") m l•'g•• I'''" '"km JC>I 1•l>.t\\ .1
rr1t"\I zma;r.1111~m '1\' ,·h,•r••h-ł prT.:'lh"l••n:\
Jw~ pł.:1.rn ., I aJ..1 1'\1iltcl\ k>t ,-,.1 ,,Jll1<'i!•'
P<X"Zątlu f,tl'Z) \\) , h" p<>kg;1 1\:1 ku11111c 711•
sp.,l.1•J•'ni.1 ,,•j..,11.1h11•g1• i.,1 r1•·n111.I;,· I t"\."l
chf,>1><:11 n.1 t) m l't.1p11' r••ll\1~111 la1111c:J J1•!..1'·
na\' li!!!<' t~ 1•11 11 a11,:1f..q1 mł. 11 ~ mtl'IH• pr 'IJC:·
nlll<''' 'C:J.. ,11,1lt14 11,1 \IC. lll:hl
\\ n,,,„~ m'r••ko<'n''" •<' 11a,t1•ła1rt.. c:hcą1·
~Il' fl! !d.1\l\;ll\ .'l' .I<''\ mę < "\.Il;!. lli1• 11\;1
1 n· na>wl;1tl..i \J1lll' p1><lr~\1;11;1 • •1 m11·pt)llJ
innych m1ulm v'c1 _1,11.. :,t.,h~ .::11.• !.. 1•1'tl't)
1::1111 j1•,1 dl;i n1c:g1' I) llw f..1•mpr<•m1sc:m
7mu'n l:l•' J11 J'l-•lrn1111>11,1m.1 l'•'i'<'Ju 1 ad,,
111•ł<'m.1 "': ;c:J~ 11i1• l'•"-'alunt...11111 i pio:»11.·1,,1,1-
n11. 1x>J,7:1, gd~ J<'i!<I eh.X 1ł1'nH1l.h.Ji 1 _,,m,·1;1
a~r~')" nn.;..: p1.1g11ą ,·„11w1111,·g1\ t\\ ""'\'''" .1
\k n1r1 l"'Z''·1la mu n.1 kl"7c 1'•'7n.mić
!).'lrtncrl.1 l •"l} ~·' p;11i.>11.1.' t1;11ł tm\ ,l:uni,
11 rn,-Jc "'l~'tl.1111 1417}<' ('<'t:1J.11111: 1 11•711•
.::i.-m C?ul<•~..., 1 '' i,·n"1" 1
14 16-ktnia Jnc"'7'n:i 111c ina 1al.1.:h 'J·
m~,·h JX'lrTi.'h 51:f..,t1,lhlld1 i)J, Ili~] liC?I 'I<'
przeik WSl)'tl.111111a11,·1.: '·• p1<'nht\ll;1'la·
me ''a" 1.1 u111.-,1cni~ 'H~ , 1 J11d111, 11 ·r·iinic:J
J\lp1cr1l l'r7.)JCmnn-. łil)•71l:j 1',1,kr.1' 11ch
p1cr" '1) eh sp••tl..an '" ic1' uJI.' .:1eph d1 ,ł,•11
1flO"' ·~cm;i JCJ 111111i;1 P.' h 1, b) p1 nl.1m.111,,ę
o "'CJ l, 1 h1.;„ ·~ 1 1 moiIm•"' inch I" 1,1,>b,1111,1
st~ "P•'l~.1111,1 tc pr7Cll•"1'1J·I \\ .:111,ll ni.1r1cn,
h\•J11e ,.1• 1 n1d1 1.111c:r111c pr7)Ja,'l(IJ.-e luh
J'l'3•" ,, n11:h 11 p.m11~1mku
,,met ,,..,u ma ku l<'mu 11arunl1, 11a.1~
.~ą 1\1(' bę\IZIC (\(kZll\\"\ polrtch\ ""pól~'Qa
'"",u,1l11q;o. i 1<1 JC,z..'7c.- prtcz długi ol~
Ph.'0\'l:) p<>.;.llunrk JC.-SI dla 1\IC:J J1."d~n1e
11s1,·1"t11cm. I 1:11. 111!. 1nc.-le .U1c11tT.11 z~•idn
,,,.na'''· fr\\) r••h1~ tal. pk ll'Sl}~1 • .tcb) me
1.i,t.10: 1xll7ll•··•n.:i luh "~,,ni.mą l'nt'Z Sl'llfl\'
rńwh:-mh"'.
l crudc pr7.)J<"l\11w..c1 P''J·m m 'I' dc>p1ero
'"''mc:1 prz.) ,,k:tzJ1 l'l"l' p:idf..,•11"Cg•' do~ tu.
usnsl..u lul' \\ 1.111.-11.
\l,1..:1.:n.yn,111 ''• 1..t.,n• moi.: b), JC'l udzia.
km '·"' m ja '" ••u.h•m.i 1 ,1,1111•1\I obro~
p1 •c:J -;;im;i sob.1 .
Ta r<1:mca 1111,Jt) J111m.1~1.11m 1 chl1•1xa·
1111 1111: ; ;1\1 ,_.c 1'<: "'111«.:ic 'lę spr;111111.1, ą~
g1>l111e 11 ob~'\:nc.1 d1,bic. l..1cd1 ,I\ 'l'<ll111$11ll
".,,Jt..>1m1.111t) 1..,1111."eJ'<:\Jll} 1111. D11st.1J 111~1.:tó·
"'' 1wc .,...,a 11 "i"'lż~cia 11 ~ch1,d11 "ł.1,111~ oo
111d1 ~·'! r''" 111\!l b.1rdl1' mł<'dl1 \'hl1'1")·
kI1'r ., r••trafi;i 71" 1ć ,i., "" c:1 1'-11·1 nl'r l..1 pr.I\\ •
J.·m a 1 glęb''"" mit,,;„
C zy wczesne pieszczo ty mają 1ak1eś
niekorzystne skutki?
11'1,-v<" '•'I) "1 •tl„ <":1ł1'J"'-·' l..r1,k1<.'m n.1prroJ
l)J >.l11l1llt1l'i!<' .1 l..t U \ 11\3'lllrb.1\'JI) rrr\X h<'Óll
J1> f..t\lllul..11\\\ 7 pl\'ią ('17\',.1\I tl:j
~) l'1,111.1laj-ł j,'\fn)Tit 1 drug1111 !.-pi>" ,1_. I'-"'"
:Zn;11· Prz1<'l) "'·'Jł "" J,, r,, 11141.uu.1 w;it·
pli11 ,,„,.• 1 l-;l\1>11 1•r.1z ''"l r.ą ;:h,·, d1' ,„~.1,11~h
'i"-ll l.:.111 I \\la 'Ili..' 11 li 111 117gl1'Jl 1(' l'"''T\'.1"11
mllJ.! J,•!'Ir'"'L) 11 m "pl)". b,, p17\"\'111 ,\lmb.1.t
li:'n1kn1J• •111 h••m,,,,.I.. ,u,1lm m
'I l'rt),z1ni.ij.1 ,.\. ,1,, l"'bu,tr,·n1.1,~1..,1111ln~
PROBLEMY UCZUCIOWE I SEKSUALNE U NASlOLATKOW

I \'
 8U_. UCZUCIOWE I SEKSUALNE U NASTOlATKOW
go dDewaąt. ktorc pod t)m wz!?lędem są
" • 1111i> opóźnione y, stosunku do chlopcov..
Tak więc młodzi ludzie. któl"Z} .:h,-ą 1.ac:7.ąc
Oirtowac. muszą korn.xzmc być ~'l\1adom1
różnic. jakie międl) mn)ml v.y~tcpują
Miody mę7czyzna pov.iruen aJ.:cep1ować
fakt. il: dliewcz) na me , hce przd..raa.ać
pewnych granic.
z.as dzie\\1.7) na mu>l sotne zda,, ać -prawę
il: saillCl) m~l) nkt hędzie p.:hac m~czyzne
w lcierunkucor:u v.1el.sz~chw~magań \hmo
to nie powinna ulec .:ieka'' ości. chcc1 $prd\\1C·
ma pl'Z)JemnoSci drugie• >lfllnie CZ) ta pod-
dać się namowom1iliej' grupy. ktorej pogla-
do11. rue dz1ch. ~·ajlepicj zrobi. kiedy będl1e
berov.dc>1ev.la'n~m m'l~nktem. On wla>me
bedZJe najl~m g\\aran1emjeJ 1.achowanw.
W jakim wieku można rozpocząć
wspólzycie z dziewczyną? Czy kontak-
ty seksualne na tym etapie rozwoju
mają tylko negatywne strony?
PV.:Z::"'Z:. ud 1at sz~e-.1at,ch Kontakt\"
:.ek,ualne mlod1ieży sta\\ah sic coraz ,,,,.e;.
il) m zjdwi;kiem.. \\' l31Ilt)m ~kresie 2• 0
cttlopcow \\ -a1cku F lar 1 !0°• dnewczat
miało jui 1bli1enia fizyczne Dzisiaj hczb\ ;e
l>-.ztałtują '>ię w granic;,i;h SS" dla chlop..'..ov.
1 41)0 o dla dziewcz:n.
Konukty o-ek~ualne moga ro" meż r= no-
~ić l:OI"Z} ::ci; . v..ilk.J 1 •:Im) m >obą ,u\\ia na ;zali z ~·
I J Z ob-.erwac,1 wymk:i. 7!! dZJęJ..i mm mło<h
C'/Jow1.:k wyzwala ~ie od cią;;Je-go m\;lcn;;
o sprawach ...:k.,u. Inaczej móglb} !Tllct prob-
lem}· l llJ.Ul:ą.
~! P.JNafaJll mu zdob:ic dOS\\1Jdcrenie ko-
~\\ ch'l\l'b ślubu. K1ed~ mlo<h c:zlo\\1e:.
zcnqc .~1ę JC'l JC'S7.Cle .,pr.iwi<-lk1em„ . rodz.a
SI~ pron~ rut do pokonarua.
3l I na l:onio; poZ\\ ;iłaFI s1~ pozhyc ~:..u przed
homoscl:s11.1&mi."tr. Ob:tv. w!;,.. a~to \\'·
•lt'J'UJC U rnłod),b l.udń •
B6
'IJicmnieJ konlllkt} seksualne v. t}m -aielcu
stwar,.aja lic1nc i mcrol'l'•&ą.1.anc Jale dotad
problcm:
\!łodZI tud1Je. Jak rówruc/ ich rod:tJCC.
,1a111.11a sobie p} ume ~ Kogo WJ brać do l}Ch
p1crw"ryt"h do~iadcrcn„~
Prost)1Utb? Sv.01m /.acbowamem moga
raz na za\\ '>Ze zniechei.-,ć ach do OllłOSCI
DziC\\CZeta w ich 1'11Cku'I PorruJaJąc fakt. u
są v. 1ym 11.z!?łędzie tak samo medośv.'ladcr.ont
_rak om. w ll3 dokładkę me ma1ą wbcb
po1rzeb scbualn)ch.
Star<;ze kobie1y? Amua irucJatorel:? Kobte-
1~. u boku 1:.tó11ch moghb} zdobyc dosw1ad-
czenie 1 czuć sie bczp1ec1 rue"
JaJ; widać. btmeJą ~pu~-znos..'1 rue ćo
roz1nązarua
D łaczego miałbym pozostać niewin-
ny?
.Je-.1em zdrowv nJ ciele 1 u.-n\"'ie mov.1
pev. ien na>tolatck ale pouzeb1 sel,i;...'::e
ciągle dają o sobie mat. Dlacre-~o nnalb;"'!:.
Ż) ć \\ nie\\inno~,?„ - •
To pytanie zav.iera jak gd)b~ p;""-~
o prl)'Z'l\·oJcme. Ak· zadam=m -a-..~hov.-:?\\~
cz~ lekarza nie JC-,,1 pon\':lla;:. d~radla: ~
z::oraruac. \toze !OO)me pomóc" \\)bom'·
uswiadamia_1ąc.;akie >ą ...z:i-1 _pl'ZC'm\- Tl
'tron) m;;1,i.nl1 .;el..-ua.ln~. z dru!Tel za.., pr.i-a;i
U>t~'1o~ 1ane prLez rodzinę 1 ,połecre1:i,t\\"O
l rud.-iórych tudo\\ im:~orn),h m!odn
ludncd1 'ponuy.1,-ałl.:0\\14 \\Olno"~ ~lS!D"
ln4 Broru,la" lllahnou,b pisze, r. ~
m1eszl anie.:- \\')~p Trobrundzli;:h. ł;i.>h~
~ lllę7C"Z).lJ13. Z<l\\'ICJa ,Jub po ~lC ;i:;;a~1'
~lsualnytłl u dzica!lit\\1c 1 calloi>"!~
Prl) .rnolc1113 I\ oLrcsK" dol'17C\\Wll3 -
~„torruast Ąrapcczo"1c. szcrqi z '•"'t'
G\\mC'l • .r.abr D.J,Ją ml0<hm Judnom :J.unpl•
 PROBLEMY UCZUCIOWE I SEKSUALNE U NASTOlATl<OW
hl\\ ,,cksualnyd1 P<' grnih•1 k<11'). d11k11d nil:
pr7t:Jd:! inicjacji r) 1u;1lnc.i. UwaiilN 11111 mó-
"i !'.fargar.:I l\l~aJ i1• „sek- Jć'I dohf\, ;Ile
n1d...:1pic'C/1l) dla l)c·h. kt<1r11 nic sa 1~vac
,1 pdlll 1m;i.:t) inami".
W nas1ym nd1<>dnim sp1>ka.:ns1" 1c. 1;il.t-
nv111 11 pra'' d1ie fah1 <'H>I) 1mu. 11;1,rnhttck
ci~itlc nnpol) I.a 1;1l.a11 '' J1icd1ini1• lh·ia
"·huah1C)!O.
fal.im 1;1ka1nm pr1cc111,1a1\ 1a ''I.; 111s1) ni.-
lu schu;ilm:go. kt1>r) \\ I) 111 1>l.rcs11· J~sl
11;1j~ilmc.i'1). 1 po1r11.:b~ 1'•'1111erd11·111;t si\ ''WJ
m~sl.osc1 p.iprtCI 1dohycii: l..1>hićt) · ·
\le k;tid) mu~i sa1111hik1>11;10 1cg0 \\aincg0
'" horu pllm1~·J1) i} ciem" '°'"'l1)\('1 scl-\u;tl·
ltC) j ,li.I \\I l10SCl'l plci1\\\ ;I.
\111•11a1plm11• \hhuncl ,,,k,ual111 pr11 Ct) -
m;1 \1~ d< 1 roi!.. 11 11 u mlod1•go c1101\IL'l.a \\ P•'·
r<l\111a111u / masH11h111·j.1 JC'<t duiym krnkicm
,i., rr10Ju
\\'yunai:in<many p.u111cr ,,1,1ajc 1;1sqpw-
l1) p1.111d1111ym l lat111.1 się ;..irnd1 pr1cd pkt.i
11111.-.;l\\ 11;1 D11,l.1 ni1 l;1d1rna1u u pki<''' emu
t wv11ok01u 1'h\d111:1nc11111 11.1st1)łatcl.. ~1;1w
'i\ nm1.:.1agrc')1111) l'1l,111 u:I. 111,iic '"1•1i::ną0
C<l\lntmag\) ps\chtl"/llil 1 do1r1;tl<1S<' .ktłyni<'
pnJ 11.11unk1cm, ie po1na d1,kladni1'J w<1\Sl·
I.ie il\pd,ty 'Wll)CJ <Nlhll\\\IS(l. 'lav) 111 1da·
"'•'Ili do tcg1>. h\ 101p110~<' 11·uc s..:buahK',
11111\1 '1"-·lnia~ J11 .1 11 ar1111l..1
Pod 1.,:.:1c lć~•' l..111k u me 111<>/c 11) 1111 I) \I ac
11<1\'llll'lil 11111), sll;tdlll t' /) 11"pr<'<'JilC)l \\ltl;..lll'I
P\ohy I >l.11,·~,1 tc1 111<' wolH<) 1;qw111111,1c
O l·i~t.1111.' \I \dlll\I .t111ił. .l•l!..IC '11' Oli /Vll\i\1'1
.1111''1,t,i1tlad1 ohn\ll'łtlliiJcyd1 11 •.i11tl<m1s·
~Il
l'"na,ltu 1wd 11·.: ie 11 „p,\I i>L' t,1 'd ,u.1łtt<'!,!<'
ll)' lll,1t: a 11<lpt>WlCd/l.tłllll~<'I p1>d 11'1<'111;\
117.Rl~tlunu .:hl.ipi<"<'. 1ak i Je~!<' p11n m·rl.11 ,
f\t>llintl'll /;i'l~~ll.I<' 111f<1111l,l<'ił <' ,, ,,d)..,1.:h
•I.li!) l."m'C' p~> Jl'Y' h, h~ 1uhap1e·1.·1,.: "\' pr11·d
Cl~1.1, l\111, t rt•lllll ~i. 1.1dll>\\,i.' 'I\' li l.tkl
\!li•\Uh, h~ 1111! ltol ll~ S\\lll<'J [l.11'111<'1)..i, l\l<>l.l
ule~., llolJCl~M: ll'I I 11111) c h " ' l i \ 'l\ h'•\\ 1111 '•Il
. 111 re sicie rucd poJ.1.,:~1cm '''Póli~ .:1.1 ohu·
W par111~rt) POl\llllll d0hr1c ,ję P<lln;t.: St<'-
~unc\.. 'ćk:u•~ln) pr1ychod11l;11111cj11 atm<1s·
k11c 1aulan1;1 1 bc:1p1cac1\,t1\a
J akie istnieje ryzyko przy przed-
wczesnych kontaktach seksualnych?
P1m111;1wc l)l)ko 1ah.aic:01a
dll'f<'ham1 prtc·
nns1\>nvmi drni.:•1 pln1111a. l..tórc s.i L't•raz
..-1~s1,1c. 1ak1c k1,n111!..1y m11g.1 ma-1ym 1Ja·
niem dopro\1ad111.· luJ11 mk'd~ d1 do Jl'hlU·
J..11\uma tylko 1\\\l;1c1111<'1;1dm\11lcnia lt/\cz-
nc:go >\ prNcu.:i ~1l<hC rod11 "' 111'.'spol~m.1
pr11 IL'lllllOsl'i ft/\ClnCJ l UCIUCla Jcsli li) 'tę·
puj.: 1ylJ..,1 JL'dcn / t\ch cz)nml-ó\\ 11,)11c:1as
rod;i st<.' pocn11:1c g1,ryc1) 1 r1>11:1aro11 ;1ma
S111suncl. plcio11y trl'.'duko11an} .1.:dyme do
prz).1cn11111'Ci lizyc:1ncj 1 tcdin1ki l•'Sl nicJa<h'f-
1\ alaJi!t'\ „\.\spnl11c1c: scbu;tlnc _1ak 1\ll<'r-
d1l)'<'hm1k1d1) ;111wn k.ui,cy :\la-,1.:rs 1 John-
st>n l\) pr1cdc \\V)>tKml p(ll'.IUC:lC 1\\lpll\\lt'·
dm1 l nl'lsct. l\ l~1apn;1 1kobtt'ta ma);! 11bo111;1·
tek 11\korzy;,ly>1;1ć sd.su;1ln<'~C 11 pr.t\\tdlu-
11 \ sposób. l ·n taki. ktor) m.: ura11 p•lrtnt'·
ni··
\ 111\'C 11bvJc J>;irtncr11 111uv;1 '1ę au.: nJ
t 1 k tł<>111ah. b) przcwidllcc kon,d. \\t'IKJC:
0
,·l\'l1l<:h c.') I\\'\\ l li ll')C: \WJ Ull •IM
111oiliwoś~ P'''kl"aq1 (a 111~-.: 1:1b<'71'tc:ayć
>1\: ;..r1'Jki1.•m .mt\ kc,ncc1x·11111 ml.
sk11tk1 . .1;11.ie 11>1'•\liy.:\l' mt>ic: 11)11r1«ć na
\I\ 111J.. ł \I 11<\ll<'l':
·nw:h11.: k11nwl.11 ,•n.:.ic: psydu,l,1!!1•111e. Ja·
k•' 't' d11t'\\'C 1na111<.-~.1 1111nych priyt':' I\ m.i:
111\' •.:11111„1
C zv należy pozostawać dziewicą?
P10bk111 d11c<1111.•1\1 a pr .. ,„ .:;11~ ~:·'' 11 :h11d1 .1ł
~t~k.tl\ •'"' n.1,1,11.11k1•11 kh p~ 1.una :a\\ 1~1.1ł~
r"--'\\ 1\C l1 l"•''' \
13'
 ~I U NASTOLATICOW
fllDI• tanlCC tampony dopo-
.,.. spowodować uiral~ J7.1rw1cl·
~jcSI boln1111 '(I} motc prT\.
...,llli! lił do ~bk*1 pic1owe1 '
.18kie"korzyic:i usun~1111u1 po n;1rod1C·
- blolly clzjewjat'J •
Te p)Unaa s•ud''" Cl •rrzC\:IRCl"°'.ich.
--
jatie p1RUJ4 \\'C \\VY'>lk11n . Ctl dCll)l.7\ spTU\\
Kiedvs n:hJ!IC,,. '>ll<hóh k.11cgor)l.'Zl1) n.1ka·
zywaly ;mod) m d1JCWU\ nom 1.1cho\1 ,1c dltc·
WK'lwo a1 do sluhu \\ rchi.:1.1d1 s1.1ro1)hl)Ch
dziC\\1\.'e b} l) pr1cznal.'rl>1IC d<> •luzc111a l'>o·
gom.
W) s!.m.·1) pn\\ 1cil11l'Ć. "' dtll'll kl wo .J1•a Il·
n) d'Arc f1<"h11) hl dtl1.1dl.'lllll K.1nila \'Ił
jako kownn) .11i,:u111c111, ich} .Iii 11111at:· /a
posłanniaki; 11011'1. a nil' drnhla
Dz1cwicl\\11 n:qpll'l\I p11ckonywałn męza
<l Cl}s10-il·1 li1) i;111c11cµo 111.iłinnki. a póinicj.
jak 'itdii I. u il'!!<' 111<·• "' 11 Il'. t:d y d1<11.llilo
o p1cr\\ s1<· d11cd n
D1i,i.11 •pukocnsl\\ n 1w1kl11>d11 do !\dl
'pruw h.ird!ICJ hhl.'r,111111• W1l'111 111c10}111
m1.11~11n r1ca 1upd1111: nonn.1ln.1, 1c ich 1011a
przed siu hem mi.da l..0111.11.. I) c1dc,nc
'\1ckt<)rc dzll.'\H7)1l) 1111.11.aJą na11c1 po-
zb)cie ~tę błon) J11cw1c-1cJ 1.a S)rnhol wolni•'·
Cl. I iutJJ JOZczc r.v nalc7) podkreslić. ;c
11olność 11 >mai;;i pr?l."111d)'\1.1ma 1 ponos1.cmJ
konsckwcnq1 TJ \\IOJC Cl)n} \więc IXllb)-
WJOle 'ilę dz1cw1ctwa
zcb) za poko1c cu:ka\1 ,,~,
rob1c tal J.1l ta!J cz) numa.
oodat pr11i.lugę kukd1c,
CZ)tc1 udowodn1c SllOJą me-.aiłcino"
" stosunlu do r<KltJn), lllc PW\\ad11 do
IU)'k.m1,1 llolnn!iCI 1 autonomu
\\ mcdlui;un CJ.l"C P<lJ.ill i 'lę noclw~~
1a110<lu ,.
11 \llnda <.l11c11~z}11.1 ll1d1o1l' 1..C h\l I li
~\\ llJCltllJlJI I Ile I ,1 lei I\ llll' I .i h.~ \\ kil .' l •'.
1<•1>.1 IY"'''J~. • 7.ll llllc
21 Mlt1d11, hlt1pcy „
n.1 1 1111 ,1\I , I
' Ili\ /i •'l•ll
~pm W) z \\ lasncgtl cynizmu, po Otl'Z)'ma11111
tego. co chcich. mogą hc:z 'krupulów odrzucić
partnerkę.
31 \\'rc.,.,cie. z •olnośc1ą L~/ko 0~
pogarda \1obec s1cb1c 1 mn)ch. W)TlUtami
sunucni:1 11 stosunku do rod:tJCÓ1Ą 1 strachem
pr1~ c1ąza. trudniej Z}C mz / rodZll:ic1s1t11111
1.1ku.ami
O laczego czternastoletnie
wczyny sypiają z chłopakami?
Zdarza >ie. ze dziewczęta 11 1ym "icku
cizie-
maią
•l<"unki sek~ualnc z chłopcam1 Ale naµę,,.
"1CJ w nic pr.ry1emnusci liz)1;ZnCJ flOSlUkUJą
Czują się osamotnione 1 c1crpm, ulbo t.ik 1m
""'':Jaje. na bra J.. uc1uc1.1 Ch..:.1 '1' upe11n11;.
1c się po<lobaJi.!.
Tc małe dz1c11cz)nk1'yp1<1ja1:\'7 dih>pc.anu
s:1 na ogól bard10 nicvc1.,:.\l111c 1 1111: 1daJą
sobie sprawy z tego. <:o 0111acta 11liaw11u111e
11 ltisnt:J osob).
\V zamian za swoje .:1.110 pr.1gn.1 1K2uc1.1
Zdar..~a się rÓ1\ mcz. ie podl."/,I\ 111:1ca.cl
z domu mak dzicw1.-zy nki,Jak r1m 111c1 chłop­
cy. / polrLcby z.apc\1 niema ,01>1e b) 1u luh
1mu-za111 pr1e1 Jor,1,ly eh W) korzystuJ;i"'Ch
il:h bczradno"5. upr.1111:1Ja pro't)IUC'Ję
C zy homoseksualizm jest rzecz1t nor·
ma Iną?
To jc--t za-.ad1111.7c py t:mk·. porne11 ;iż \\ olrt'-
,1.: Jo1rzc11ani.i 1;,z1ałtuH SI\' dc1tmt1'\\n1t
lcndcnge :oel.~ualnc Tt1k 1ak JUl nll)\\th~m\
m't)nkt ~k,ualn) rozhud1ony n.igle. rodłu­
gim m1lcrcmu. 11101.: 10,1.u: ro1Jado\1Jn\
przez.:
lll<l\turh.1CJ\'. k1or.1 111l11d1 11l,m1d ('ł(lJu
~·~ !:!llJC ,j'i' h,1rJ10 cl<;'[''·
r1c"1.7•H) imu,z.q.11·1· do p1>han11"1Jma
'•'go '"'l)nl..111,
1'r:"'•l?m1 ,1,"1111!..1 ":k,11.1111,·, ~1{>1'1' 1ill
'"hlC
 PROBlLMV LICZUCIOWE I 5ll':SUA1.HE U NASTOLJ.TICOW

utrudnione dopul 1 na to t l m clOJfl ~ m) ami o<kLuc1am1, \li'ilpl1v.OK1anu 1ambi

"' SC'll'llC J'S>'hl4tn) 111 1 me 11e1mc m1
iJO'lUO odpou.1cd11ulno 1 Iron dro "' r m
u.icku mel tv.n tn;tlc.1 od po"' •cdn "p11rtncr
l:ę-J
1)1.\reso naJl.i1u.1ci prnd1od.11mu1.1pr:r
m r:nic ~1ęo l lol lCJ mer pia
fen etap T)UI p11c1 ltóT) prtcthodll
lud) nlist11la1ct JCSI norm In) a n;iwct
po7;i<bn) ( hlopl« dll h lę' , rr') iaaclcrn
<:Jam1 \\ / aJClllmc sobie pomaga w I; !lilho-
"''llntu "' JCJ <nobo\l.osu J>oy,ur1am) 1 10
11.vy lo JOi normalne 1 ro1r1cbnc ale J~t 1
l)ll:o faza pr1q;oa.<i
/ rom)dl powodow 1.dan4 ~ ir chłOP'
1dncwa.eta me pr1d:raa;i t.id1um prr) a1
m hom~ksua neJ
1aYm1 bo;ą ~ płci pr1eou. IXJ 1 me chc.4
m1ct / ""' kontaktu.

Cłlw•la w~ 101~1 mlorl1u ""'CJ'Vwlk•o 1a(1vna1- twor1vć parf, '''nie lyle •eh L~e·• ~iuatno 1a~ 1a)fTIOW1n "PTIU
Jrdka dni lftl anmui p,,.,,,,,ttn•
Ta f,)f1•~:.u1ffft bqd11u CIOllCi 1r.h SJ•t rw ''1 wgpt'Jln4 tt11łli:tJt1 • ich p1~rw\.1ym d11ee~tetn
J ORMFZZANO 1~111 '1 "''"'" ' " 111f„,J, /'"'' <1\tcr1nt•f1 1'171
Pll08lEMY UCZUCIOWE I SEKSUALNE U NASTOLATKOW

V. okresie ao1rn:v.·ania llOC>ąg homoseł<sualny wvn1ka na1częśc:i"1 z chęci zaczerp<1111e1a od dn.'!1'fl OS.-"O'I' _ieflO
męskllSc1 lub kobiecości cech, kt6'vc:h nam wvoaie s•ę txako"'ać W <a::ch m raz•..- oz·s-taJ 1>omose-suaf1= M! J<"'IJ"?
ira1<10...."3ny iak choioba czy 1>eMers1a

niekicd} <>l.ohc1no~1. Jal. na pr1) I.I.id dlu-
gi p<>b) I" intcm.1cic. umcmcvli,q,1ją l..vntakt
1 plCQ puc.;rn n~,
bywu ró\\ nici, ie u "'ta,n}ch n>d11c,i" me
1nak1J1 dnbl'}ch riri) li.lat.Io\\, f!Ol\\ al.1J;i<')d1
i.i~ / mm1 1dcmylik11\\JC, :-,1qJ h:Z oncn1c1cJ.1
11ebualn:1, 11w1ęt;1 W)bOr partm:rn, pr1c1 J;iki-
c1;u ulbo /JWS/C mo1c JK'IO\hl\\1IC Oll'Jll'fi}
\\ dt1~1cm:)~h vas;u:I lc:kar1.: 111r wnaJ•I
JU7 homoi;chualumu ra ,hnro~ ps}ch1.:1111J
I n:i ~1C1(1c ZnlUlł) 1mc..;1011i: pr "'''")·li I•
tr / h11mo~L uah\t} pr 1c~t~~ Re>" 1fi."/
l~I
mkxll'id \\ '' 1~k.,z) m ''''rmu 1,,!.;ru'.: h,,me>-
...cl..,ualizm.
kdnak" rej grup11.' '' 1<:\..,,,,,•1 ~,"'-!.:l~' 'C"·'
''}'l\p111.: 'tr.1.:h. ,. "''·'"' \\ •'-7. ''!:i"' ·
prud h,im''""" ,11.1h. m.: - ~ "'°'.l li."11 r<'ł~
N ">:1t111 r<xill<'l'. kt.•r1~ !>.· ,, ,,!~k r:J,!!U/;I
I prl'CS( rT.Cg.IJ.'.I l'r"ll"li j>.:\\ ~Ili! 1'~1;\lni;IU!l
1.il; .;i1111<• ro>J:ri,~ 1~ ~ 1 dT.k.:1 l'"\tnru I:>"
Ś\\1,1Jom1 1,· rtU\<łz, ,·11.'m.1,l\,:l 11 '?C·l\ll.··
t) 111 r(>l..1cm l~\.·1.1n:i,t.•J;ttd.1•r11:d1c..b ~
li11<•łos1am tlup "·i..,u.1ln•1 dwu.m:i•lll""",
Prrt"1 hcr11c l.0111;11.t) 1 lm)!>.:1m1 ()i:lU r"