Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterías de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos años como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio público. El que un libro sea de
dominio público significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio público son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras señales en los márgenes que estén presentes en el volumen original aparecerán también en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.
Normas de uso
Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio público a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio público son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:
+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No envíe solicitudes automatizadas Por favor, no envíe solicitudes automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a
cabo una investigación sobre traducción automática, reconocimiento óptico de caracteres u otros campos para los que resulte útil disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envíenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio público con estos
propósitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribución La filigrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Búsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Manténgase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio público para los usuarios de
los Estados Unidos, lo será también para los usuarios de otros países. La legislación sobre derechos de autor varía de un país a otro, y no
podemos facilitar información sobre si está permitido un uso específico de algún libro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de
autor puede ser muy grave.
El objetivo de Google consiste en organizar información procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de
Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podrá realizar búsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la página http://books.google.com
f
ougi¡üi mb «uistib J9¿ 'uituyou uinu
t I
1—f — *.
OUI9puA3A V ll2jr?IUIS5tl3JTA
tu
c
¡i -H f fe
I ll
fs—» 31 l '<*
lis - •• W «A. 5
>pnjr) ouSíj :< si : UIDJU3UI * siuiud
Il«lT3TTTBJod
nuo 'aunado 3£>iní 5 Msiajiw *sn3Qsnu>
rejo *ipuj033^uc 5 *339*
tío *suaui3p sijue $ 'sjqou 3iaj3jjm * stu
•no * surqdsjj; 23j>ufc 5 '33?'»
•33WO <S31U3X>UU¡ JIGÜES S3UUI Q
•siqou oíd si ojsjiuj *fl»G *Puni
-wo fruiuioQ finJpjiQ iaj>ues sstiui q ':
•rao 'CDn'i sojuí 5 * ojoij;") r j
*cjo .
•cao 'Si
*rjo
'rao *32ptl{X 3^?UC S
•wo * uoiuis 3oj>ui? 5
•«JO 'axqiaej^ 3^uc 5 •uojí;
«
TJO 'aasuiopqaarg spuc 5
JEJO *3Jdf(Il{J 3£UTÍ 5
•rao •mn
*EJO
•wo 1 S3UUUOI 3^>UB 5 « IJUSDOE SÍTI3piJ3p
DEPERFECIOf*-
IVIRTVDESCRISTIANAS
POR EL PADRE ALONSO RODRIGVEZ; DE LA
Conpañiade IeíU» , natural de Valiadolid.
0 IV 1 1> l 2> 0 M N « K* * * ¿ KT B *
Dirigido ¿los fyligiofos de la mifma fynpiñia:
PARTESEGVNDADELEXERCICIOJ
de algunas virtudes que pertenecen, a todos lo*
que tratan de ferviraDios.
ftcWjk de nuevo por el mijm* autor.
Ario
t > - >
-
■<*
K t\v\ir±f
LOS T%JT A VOS Qjr E SE
contienen en ejia fegunda parte,fin
iosjigu:entes*
Tratado feptimo.<JcTTeforo,ibicncsgrandcs,qiTe
tenemos en Gnftoi i del modo>cj avernas de te
ner en meditar losmiftcnos de fu fagrada paí-
í¡on,icl fruto que. avernos de facardcllos.
Nicolas de Alnadas.
APROBACION.
El Padre Presentada
FIuanBaptista.
SuntA âel Trhilegh.
TI E N E cl Padre Alonso ttodriguez,pri vilegio Real por die2 ».
nos,para inprimir esta scgunda parte del Excrcicio de perfecció
i virtudes Crii1íanas,i f] ninguna persona,fìn su poder la inprima
ni venda sb graves penas.contenidas en elPri viIegio,dc spathado ante
elsecrttarioTomasdc Angulo.En Valladoljd^ditaiseisde Agosto
de i 6oX.
TASSA.
YCVMignel de Ondarça C,avala Escrivano deCimara delReí rroes
t ro Senor,i ce los que residen en su Consejo.do i fe, que u viendo-
se viflo porlosSenorcsdel ditho Cóscjo.un lirro intrtulado Exor
cicio de Pcrfeccion i Virtudes Cristianas.Conpueste- pottl PadreA ló
so Rcdriguez de la Conpania de Icsus,que con licenci t de los dichirt
Senorcsa iìdo inprefloje tasfaron a cuatro maravedisef plíegej a rite
preciOji no mas mandaróíc venda , i q esta fe seponga al princiriode
casla un «uerpo de losdel dicho hbro que foeren iiipreíTo?,para que fe
sepa el precio cn que citai tufòdo.l para que dellò confie de p^dimietr
ïo dr ia parte de I dicho Alonso Rodriguez,i mandado delos dichos Se
iores,di la presente.En Madrid a diez i iìcte deAgosto de mil i stiscie
miuueve. *'
'h/ítgutl ât Oniarçê
ERRATAS.
P ag. ç .1 i. 1 1 .dì- Non. p. 1 4 .1. 19 est. p. 1 5 .1. } .tras. p. 1 g. I. j 6. ipirîtum,
p. 1 o 1.27.dezo. p 5 8.1. 1 6 fumo. p. 6 z. 1. 1 é.íeais. p 96.I. j 4. sent 1 1. n.
1 »7.l.<î.se esse p.i 68.1.6.difcedet.p. 1 81 .l.i.intimo. p. 1 20.1:5 todo
p. 16 6.1 17 Non p. 274.1.1 1.que. p. z 87. 1.i o ipútos.p.jo* .l.íç.dicit
f. 41 ^.].;o.instar.p.4i j.l. 29.ya-p.441 1 15.1 scp.459.l9. de divim-
dad.p. 4 97, 1. 2 Z.canta p. 5 2 j .1,j .uncn.p. 5 5 2.1,2 5.1 vfre c er. p. 56 j li,
ai.autétátú.
SS!?aS5VNCLy E MI PRINCIPAL
?5s a áJ*ntcncocrtc^ao^ra>^uc^erv^ra^°src^
¡§ §5giofos,pcroc6-todocflb,vadifpucft*
J^JJ^g¿dctai mancra,qfcrádc mucho prove
cho, para todogenero degete que tra
ta de virtudjcomo diximos cnla primera parte. I cf
f'ccialmétc,eftafcgunda es mui acomodada para
Os feglaics.quc dcíTeá deveras fervir a Dios. Porq
f) bien fe cóiiderajos cales al principio como buc
nos labradorcs,an de rópcr,i arar la tierra de fu co
ra^on con la mortificación de fus pafsiones,i apeti
tos dcfordenadosjrefrenádo cnparticfllar la legua
i los demás fentidos,humilIádofc delante de Dios
para oófeguir el fruto dcíTcado dcia buena fcmilla
q cnclla fe íenbrare,dc buenas obras. I afsi trata
mos enlos tres primeros tratados,de la Mortifica-
cio^odqftiaiSiléciOji Humildad, q fon las virtu
des, en q mas fe dcvecxcrcitar.unCriítiano,dcfdc
el principio defu cóverfió.I porq en aplicándonos
alfervicio de nucftroSeño^es cófejodel Efpiritu
Sáto,q vivamos cótemor,i nos preparemos para
refiftir a las tctaciones,dezimos encl cuarto trata
do, los bienes i provechos q dcllasfcílgué,idamos
medios para véc«las,i en el quinto,iíeílo,cfp!ica
• mos
^
fnos algunos inpcdimétos,i cítorvos,<j fucle rccrc
cerfe a los ñervos deDios;i declaramos de cuáta m
portanefa fea el andar alentados. cotétos i alegres
en el camino de la virtudjefc&os admirables, ó¡ re
duda cnel alma,dcl ¿¡conoce el teforo i bienes gra
des,q tenemos en Crifto nucítroRcdétor,! enfu fa
grada pafsionjdelo cual dezimos encl feptimo tra
rado j dóde fe pone el modo que avernos detener
en la meditado defíosfobcranos miiterios,i el fru
to q avernos de íacar dellos.I al fin por remate def
ta fegüda parte fe enfcña,como nos de vemos pre
parar para recebir elfantifsimoSacraméto delaCo
munion^i como nos avernos de aprovechar dclla.
Todo lo cual fe trata muipraticaméte,paraq cada
unojfegü fu cftado^lo pueda mejor exertirar,i po
ner por obra^que es la que principalmente prcten
demos e n eftc libroJleciba pues el Criftiano lec-
tor^efte pequeño trabajo^Có el cual, ico un buen
deíTeo favorccidadcDiQS,aIcá^ara victoria de fus
pafsiones^recato enfus palabra s¿modeítiacnfusac
cioncsicófucloi remedio enfus tocaciones, rique
za grade en IefuGnfto,dcvocióenfu recogí-
micnto,i grande fruto en*
fu alma.
/l'onfo Rodríguez,,
'V
! . ..
y-
• . !;
1
.<*•. - "«•.-. ' •* '■*■* •
. ' é.
&ag. i.
tm dSBSNtifNSSIkGS
ñmmmmmmmmmammm
************ *** * *** *** *********
TRATADO PRI-
MERO DE LA MORTIFI-
cacion.
X
Ve Idmortificdchn. 3
apartada de las asiciones, que nacen de la carne , no esta dif-
puesta, para que el Senor eferiva, e inprima en el!a su fabidu \ft-t<t :g
ria,i dones divinos. Quem docebit sdeutUm? & quem intelVgcrc 9.
saciet dudi:um?ab!a8itoi à Utie^avulsos ab uberibus. A qnic en-
senará DÌ9s su sabidnria,dize cl Profeta Isaias , i a quien dará
oidos, ientendimiento para entender í'usmisterios?a los des
tetados de la leche,i apartados de los pechos, Quiere dezir,
a los que por fuamor se apartarcn,i destetaren de los regalos
i plazercs del mundo , i de los apetitps i deíseos de la carne.
Qjierc Dios q«ierud,i reposo para entraren nue stro coracôj p^ _,ÇvJi
iqucayamiichapaz,ifoíìcgoennuestraalma. EtfaBusestin
pace Iochs élus .
Esto enrédieró aú los silosofos gétiles;porq todos cósicíTá
q nuestra anima se haze sabia,cuádo esta quieta,i sosegada:q
cs tuâdo las passiones, i apetitos sensiiales esta mortisicados,
i quietos por q en este tiépo no ai passiones veheméte.sq coa
fus desordenados movimiétos perturben lapaz del anima , i
cieguen los ojos de la razórcomo lo haze las paÊ5Ìones,cuan-
do élan alteradas:q esso es proprio de lapassion, cegar la ra-
zó,i disminuir la libertad de nuestro alvcdrio,como sevee ea
un hóbre airado^qla ira,parece q le haze perder cl juizio,i pa
reccr furioso,i frenetico.Si le preguntais.como dixistes,o hî-
zistes aqueUo? Responde no estava en mi. Pcro cuádo las paf
íìones esta morrificadas,i fosegadasicl entendimiento queda
claro para conocer lo bucno,i la volútad mas libre paraabra
çarloji desta manera viene el hôbre,a hazerse sabio, i virtuo-
îb.Pues esta paz,i quietud quiere tanbien Dios nuestroSenor,
para reposar enel alma,e infundir en cllasu sabiduria^i doncs
divinos.l el medio para alcançar esta paz,es la monificacion j r -a A
de nuestraspassiones,i apetitos dcsordenados.I assi la llaina tj
Isaias frutOji efectode la justicía.£r eritopusìu{lhi&pax. '
Déclara esto mui bien S. Agustin sobre aquello del Profe-
ta.luflitia & pxx osc»Ut* sunt.Dìze fie iuílitia & habebis part", jfitustia
ut osculenturse iufiitia 3 & fax. Si non amaveris ittstitiam.paccm P/.04»*
A \ floa
%. Tratado primero y Cap.l-
non babebii quu dn.t amicjt funt tuflitia & pax ippefe ofculatur-fi
amlcam ¡ufl'uií non amaveris ,uom te amabit ipfa pa.x-,vec 'peviet ai
te. Tu quieres la paz,i no hazesjuftic¡a,hazjuíticia, i hallaras
la paz; Porque eftan tan unidas,! abracadas entre fíefras dos
cofas, que no fabe andar la una fin la otra , i afsi fino amares
la jufticia,no te amara a ti la paz,ni vendrá a ti. Con la guer
ra fe alcanca la paz,i fi no queréis tener guerra con vos, mor
tificando os,contradiziendo os , i venciendo os , no alcanca-
-.*„ reis cfta paz tan neceíTaria para la oración. * Quien mas te
¿e Kepis mpide,i enoja, (dize aquel f anto) que la ahcio de tu coracon,
li i deco no mortificada? *Eífas pafsiones,clTos apetitos cmclinacio-
iíptu mii nes malas,que tenéis, os defafofiegá, i no os dexan entraren
«tcap. j. ja 0racion,eíío es,lo que os inquieta en e)la,i lo que haze tan
to ruido i cítrucndo,en vuefira anima, que os ddpierta deííe
dulce fueño : o por mejor dczir , no os dexa entrar ni repofar
en el. Cuando uno a cenado demafiado , no puede dormir ni
fofegar de noche, porque aquellas crudezas del cftomago , i
aqueil^apbrcsgniefos, que fe levantan, le inquietan de
tal manera , qwele hazen eftar toda la noche dando buelcos
de una parte a otra, fin poder (bregar. E(fo miímo acontece
en la oración.Tenemos muipeíado,i cargado el coracó,por-
que el amor proprio defordenado , la afición a cunplir nues
tros apetitos, el dcíTeo de fer tenidos i cftimados, la gana gra
de que tenemos de que fe cunpla nuefira voluntad,enbaracá
tanto el coracon, i levantan tantos vapores,i produzen tatas,
i tales figuras, i reprefentaciones , que no nos dexan recoger;
ni tener el coracon fixo enDios.Deíta manera declaran aque
lio que dixo Crifto nueftro Redentor en el Evangelio. >Atttn
TlHCít 2 1 . ^'te a,4t* v°his>ne forte grave tur corda vejira in crápula^ #■ ebrie
3^. tate,& caris buiut ^/-«.Que fe entienda no folamente déla en
briaguez del vino, fino délas demás cofas del mundo. Con -
forme a aquello delProfetaIfaias..yf«di hocpaupercula^et ebria
íf i «i non a Wn"'^yeenbriagada,i no de vino. Del cotacon inmor
2 , t * tifícado j fule una niebla efeura, que inpide, i quita la prefen-
cia
De h mortificdct'on. j
cía del Señor en nuestra alma.1 eflo es lo que cl ize elApóstol Ctr
S.Pablo, idnímalis autem bomotnon percipit e* e¡u&funt ¡piritas 1 • f4*
Dti .El honbre animal no percibe, ni cnticde las cofas del es
píritu de Dios.Porque son mui delicadas,i el esta mui mate
rial^ mui grofcro,iafsi a menester desbastarse^ adelgaçarfc
con la mortificación.
De aqui se entenderá la solución de una duda principal: q
es la caufa,q stendo la oració,por una parte ta suave, i gusto •
sa,porqorar es c5veríar,i tratar có Dios, cuya cóveríácion,
i trato no trae cófígo amargnra,ni enfado a!guno,sinogran- SápUn.%
de gozo, i alegría. N« enim babet amaraudine tonverfatio iüius, 1 6.
nec tjediu coviftia illius.pd Uútiu & guudiüA sedónos por otra
parte tá provechosas necesiaria: có todo eísofenoshazeta
dificultosa? i vamos có tata pefadúbre aella?i ai tq pocos da
dos a la oración? dizc S.Buenaventitra. Quaft ligati catxliad fo»jv./í.
st'tpìtêfenitenti animo cogimur cfìein ¿/wo/í.Áifllgunos, que es- '>deprt-
tan en la oración, i exercicios espirituales, como por fuerça, /estí^*'
como los cachorros que está atados a estaca. La causa dcsto
es,la que vamos diziendo:la oración de suyo no es dificulto
sa,pcro eslo,i mucho la mortificación, q es la d ifposició ne-
cestariapara ella:i porq no tenemos esta disposición, por es-
so se nos haze tan pcfada,i dificultosa la oración. Como ve
mos acá en lo natmal,quc la dificultad no está en intreduzir
la forma.sino endifponcr el sujeto para ella. Sino miradlo en
un leño vcrde,laobra que pone el fuego para quitarle aquel
verdor;la humareda que se levanta,que de tienpo es menes
ter hasta disponcrlc,pero dispuesto, cu un instáte , se entra el
sucgo,como en su casa,sin ninguna dificultad.Assi es en nues
tro proposito , la dificultad está en quitar el verdor de nues
tras passiones,en mortificar nuestros apetitos desordenados
en desarraigarnos, i desaficionarnos de las cofas de la tierra;
que esto hccho,con grande facilidad,i ligereza; fe iria el ani
ma aDios,i gustaría de tratar,i conversar con el. Cada uno
gusta de conversar,i tratar con sus semejantes 3 i afsi el hen-
Tomo2. A 3 bre
6 Tratado primero, Qap. 1.
bre mortificado,como ya fe a efpiritual¡zado,i hecho íéme-
játc aDios,có la mortificació;güfta de eóverfar, i tratar con
Dios:i Dios tanbien guita de couveríar ,(i tratar con el. De-
ProvS. jitt«me&ejlccum{iii¡i bominú. Pero cuando uno eftá lleno
*l' de pafsiones,i de apetitos defordenados,i q tira del,la hóri-
lla,la aficioncina,elgu{lo,elentretenimiento,iel regalo,cííe
tal fíente mucha dificuttad en tratar , i converfar con Dios:
porque le es mui deícmejante en la condicion¿i gufta de tra*
QíTm o tar con ^us í*emejantes,quc es de cofas terrenas i baxas. Fafti
lo. fe™ abominabileiftcut ea qu& dilexerunt.
Dezia uno de aquellos fantos Padres, afsi como cuado ef
ta turbia el aguaces inpofsible,q uno vea fu roftro en ella, ni
otra cofa a*lguna;afsi fi no eftá el coraron purgado,'i purifica
do de las aficiones de la tierra,q le turba e inquieta.i foíega-
do de vanos e inpertinentes cuidadosjno podra ver enla ora
ció el roftro de Dios,efto es la profundidad de fus mifterios
M<r£5,S. nielSeñor feledefeubrira. Beatimundo carde quonia ipfi De*
yidebmt.Bienaventurados los linpios de coracon,porq ellos
vera a Dios.Laoracio es una vifta efpiritual délos mifterios
i obras divinas:i afsi como para ver bienio los ojos del cuer
po es menefter,tenerlos linpios,i claros; afsi para ver bié las
Mi fer obras de Dios,có los ojos del alma,esmenefter,tenerlinpio
2,afctvft) el coracó.Dize S. Aguftin lobre eftas palabras.Dfi videre vis
mí Domiui priusergo cvgita de carde mudado, & quidqmd ibi vides-, quod De»
iui <ft- m difplicet.totte.Si queréis ver i-cótéplar a Dios tratad primero
'75 de linpiar el coracon, i quitar del, todo lo que le deíagrada.
'Cah'iamt ^í Abad Ifac,como refiereCafsiano,declarava efto có u-
«otUt. <?. na conparació , dezia q era en efto nueftra anima como una
M.4. pluma mui liviana,la cual fino eftá mojada,ni apefgada co o
síbbAs tra cofa3fino pura5i linpia de todavcfco(idad,có cualquier ai
"te' re,por pequeño q fea,lucgo fe leváta de la tierra, i fube a lo
alto.i anda boládo,i reboleteado por el airejpero fi eftá mo
jadlo tiene pegada alguna vefeofidad, aquel pefo no la dc-
xalevantar,ni fubir a lo alto¿ fino antes la tiene foterrada , i
> hundí-
v
Vela mortificación. 7
hüdida enel cieno:afsi noeftra anima,íi e.ftá pura,! linpia,lue
go felcvanta,i fube a Dios con la marca (nave, i ligera de la
confideracion,in^cditacion;perofi eirá pegada, i aficionada,
a las cofas de la tierra,i cargada con pafsiones,i apetitos de- ^"8I^&
ford£nados,eflbsla agravan,i tiene tan oprimida,q no la de t¡rS¿e™"
xan levantar a las cofas del ciclo; ni tener bien oración. De tioneca.;
zia el fanto Abad Nilo, fi a Morfen fe le prohibió llegar a la /» HbUot.
carca,hafta qne fe dcfcalcaíTeloscapato*; como queréis vos f*»?t<>rum
llegar a ver a Dios,i atratar,i converfar con eldleno depaf* fátmm
fíones,i aficiones de cofas muertas? m0 J*
En el cuarto libro de los Reyes tenemos un exenplo,que
declara bien efta paz,i fofiego, que avernos de tener de nuef
tros afcftos,i pafsiones,para entrar en la oración, i tratar có
Dios. Cuenta la fagrada Efcritura. Que yendo el Rci de If- 4Rí£- Js
rael Ioran,i Ioíafat Rei de Iudá,i el Rei de Edon,a pelear có
tra el ltei<le Moabj caminando por eldefierto faltóles el a-
gua , i perecía de fed todo el excrcito ; fueron a confultar al
Profeta Elifeod dkele el Rci de lfrael,quc era malo,e idola-
tra,qcs eíto?comonos a jütado aqui Dios a tres Reyes para
entregarnos a los Moabitas?refpode Elifco. Quid rnlbi & ubi
ejfivade ad propbetas patris tui,& matrii tus^vivitDominus exer
cituujn cuius co¡pe£iuflo,quod (i no vultu lofaphat Rf?« Inda eru
befeere^non attendijfem anide te.ncc rcjpc.iifíeto;r.ílc aute addnci
te raiWp/i/f¿.Reprehendióle con un*zclo i corage fanto, dan
dolé en r.oftro,có fus pecados,c idolatrias;pero al fin por ref
pecio del Rei Iofafat, qeratueno iTanto, quifolesdechrar
las mercedes, 4 el Señor les avia dehazer en 3quclla jorna-
da,dadoles luego abundancia de agua, i defpues victoria de
fas enemigos.Enpero porq con aquel corage,izclo,aunq fan
to,le avia defafofegado,i turbado algo,paraquietarfe, i fofe
garfea afsireccbir la refpucíta de Dios, mandaqueletraigá
un muilco,i venido;quicto,i fofegado con la mufica: comicn-
ca a dezir , las maravillas, que el Señor avia de obrar con e-
Jlos.Pues fi de una turbado buena,i fanta fue meneíter, <\v.c
A 4 • el que *
8 Tratado primero, Cap.T.
el q era fanto,fc quietafle,i íbfegaífe,para tratar con Dios, i
recebir fu refpuefta ; que ferá de la turbación, i defafofiego,
del que no es íánto,ni bueno,fino inperfe&o i malo.
Cuanto a lo fegundo, que la oración fea medio para alca
x.p.tru 5 car la mortificación , diximoslo. largamente tratando déla
oración; i eíTe es tanbienel fruto que avernos de facar dclla:
i la oración que no tiene por hermana,i conpañera la morti
fícacion,la tiene los Santos porfofpechofa,icó razón: porq
. , afsi como para labrar el hierro no baila ablandarle con el ca
lor déla fragua,fí no acudimos,con el golpe del martillo,pa-
ra darle la figura que queremos;afsi no bafta ablandar nuef-
tro corado có el calor de la oració,i devoció,íí no acudimos
con el martillo de la mortificación, para labrar nueftra ani'
ma,i quitarle los finieftros que tiene, i figurar en ella las vir
tudes que a meneftcr.I para eflb a de íer la dulcura de la ora
cion,i la fuavidad del amor de Dios,para facilitar el«rabajo
i dificultad,que ai en la mortificació,ianimarnos,iesforcar-
nos con e0b a negar nueftra voluntad, i vencer nueftra mala
condicion.I no avernos de parar en la oraqon,haftaalcácar
con la gracia del Señor efta perfecta mortificación de nues
tras pafsiones,deque tata necefsidad tenemosri que los Sa
tos,! toda la Efcritura divina tantonorencomiendan.
jfugufí.q. San Aguftin fobre aquello del Genefis. Crevit igitur puer]
50. (uptr & ablattatits efl.Feritquc obraba grade convlvlüin die ablaüio-
Genefm. nit eius .Creció el niño Ifac,i deftetaronle,-e hizo Abraha un
GíBf.2 1 grade conbite en eldiaqueledeftetaron.Pregunta,qucesIa
caufa , que cuenta la fagrada Efcritura , que nació el niño
Ifacaquel hijo tan prometido i deííeado, en el cual avian de
fer benditas todas las gentes,i no fe haze fiefta enfu nacimié
to;i dize que le circuncidan al octavo dia, que era como acá
el dia del Baptifmo fo!ene,i ranpoco fe haze fiefta; i dcfpues
cuando le deftetan , cuando ponen acíbar a los pechos de la
madre, i el niño llora porque le quitan la leche; entonces di-
ze que hizo fiefta fu padre,i un banquete mui grande ? Que
quiere
Ve la mortificación. 9
quiere dezir eftoc'dize el Santo,que es meneíter, que lo refi
ramos a algún fentido efpiritual,para poder dar la folucion.
I que lo que nos quiere dar a entender en cfto el Efpiritu fin
to,es,que entonces,a de fer lafíefta,i regozijo efpiritual, cuá
do uno va creciendo,i haziendofe varón perfecto, i ya no es
de aquellos que dize el ApodolTanqua parvuüs ¡n Cbrifíojac uti '*r«
•pobispotumdedi,nonefcam. Como a niño9 os e dado leche, i '* *
no manjar folido.I aplicádolo mas a nofotros,lo q nos quie
re dezir,es,que no es el gozo, i regozijo de la religión, ni de
los fuperiores, que fon nueftros padres efpirituales , cuando
nacéis en lareligion entrando enella ; ni cuando al cabo del
noviciado os reciben en ella. Sino cuando veen, que os vais
deftetando, i dexando de fer niño , i que ya no guftais de lo*
manjares i entretenimientos de los niños,íino que ftbeis co
mer pan con cortezaji os pueden tratar como a honbre efpí
ritual,! mortificado.
Fuera defto tiene la oracion'otra trabazón, i hermandad
particular con la mortificación; que nafblamcnte es medio
para aIcancarla,fíno ella mifma en fi es grande mortificado
de la carne. Afsi lo dize el Efpiritu fanto por el S2hi0.VigV.ia ^ce,t' * '•
boneflatis tabefaciet carnes.l en otra parte. Frequens vteditatio g'ttit¡¡tr
carnis affliftio eft Lasvigilias,ila frequente meditado i có"- ttsu.ia
fideracion macerá,i amortigua la carne. I efto nos da tanbie
a entender la Efcritura divina en aquella lucha , que tuvo el
Patriarca Iacob con el Ángel toda lanoche,de la cual dize, Gttit. $»•
que quedó coxo.I por experiencia vemos,que los que fe dan 24«
mucho a eftos exercicios métales,anda flacos, dcfcoloridos
tenfermos.porque fon una lima forda,qnedcbilita,i amorti
gua la carne,i gafta las fuercas i la falud.I afsi por todas par
tes ayuda mucho la oracionera la mortificación.
J&
T>e h mortificación. 1 'xj
î al sabor de su paîadar,siguiendo sus apetitos,! deíïèos.' Cuá
do el medico dexa al enfermo,que coma,i beba lo que quisie
re,señal es de muePte:dcxale por í^TaÍLiciado.Pucs effo cs, lo
que haze Dios*con el pecador, cuando está mui airado con el
dexale , que haga lo que quisiere; i cjue es , lo que a de querer
el honbrc tan enfermo,i tan mal inclinado, sino loque le ha -
ze daño,i le causa la muerte? Por aqui se entenderá bien el in
feliz,i peligroso estado,de los que tienen por felicidad,i grá-
deza hazer en todo fu voluntad.
í
*Delá)poYt¡fiaicion. 19
las fuercas a efte enemigo, que cuando otros medios no baf-
tavan;tomavan trabajos corporales mui excefsivos, para do-
mar,i quebrantar fu cuerpo,Como cuenta Paladio de un inó falladiut
ge,que era mui fatig ido de penfamientos de vanidad i fober .
via,i no podía echarlos de fi;acordo de tomar una eípuerta,i
paíTar acuellas un gran montón de tierra de una parte a otra.
Preguntavan!c,que hazeis?Refpondia. Poro eum <¡m me yexat.
Atormento, i fatigo,a quien me fatiga,! atorméta: vengóme
de mienemigo.Lo mifmo fe dize defan Macariocn fu vida.I vHfttrié
de ían Doroteo fe cuenta,que hazia gran penitencia; i afligía EaUfiíft.
mucho fu cuerpo.I un 1 vez v iendole otro tá trabajado,dixo P- 2 'í'*'<í•
le,porquL' atormétas tanto tu cuerpo ? Refpódio, porque me ta,im
mata el a mi.El gloriólo Bernardo,enccdido en un odio i co-
rage Tanto contra fu cucrpo,como contra enemigo Tuyo capi
túAei'iz.ExurQatDeusscadat armatut ifle,eadat & coteraturini BtrnáT.
micas homo, cotemptor Dti amatar fui-¡amicus tnúdi fervut u'mbo'i.
XevárefeDios en nueftra ayuda»i fea deftruido eftc enemigo,
mcnofpreciador de Dios, amador del mundo, i de íi mifmo,
íiervo,i efclavo del demonio. Quid tibí videtur?certé fi reüe (em
tis mee* dices reus eft mortis,erucifigatur*crucifigatur. Por cier-
ro,fí tenéis buen fenrir,que diréis cómigo,biémcrccc la muer
te,muera el traidor,porganleen un palo,crucir7quenle.
Pues con eftos brios , i azeros avernos de andar nofotros,
mortificando nueftra carne,i fujctandola,paraqueno fe léva
te a mayores,! lleve tras ü el efpiritu,i la razó. Efpccialrr cte,
q vencido efte enemigo, quedará tábien el demonio vécido.
Áfsi como losdemonios nos hazé guerra anofotros,i nos pro
cura vencer tomando por medio nucírra carne; afsi nofotros
avernos de hazer guerra a los demonios,i vecerlos,moi tifká
doIa,icótradiziédola.NotaeftomuibiéS.Aguírinfobreaq-
llas palabras del Apoftol.Ego igitur ftccurro.tion c¡u*(i /« hutr- Mg«ft>
tum , fie pugno , non quafi aeran verberan* , fed ca¡ligo corpus t-«4Ctr.
meum s&in fervitutem redigo. No peleo yo contra el Deroo-** '
nio , como quien da golpes en elairc, i pelea conduendes,
B 2 tiran-
io Tratado primer^ CaP^
tirándoles cuchilladas;porque eflb es dar en vazio; ííno cafti-
go , i mortifico mi carne, i procuro tenerla fujeta , i rendida.
Dize el Santo.Cafliga corpus tuum & diabolum "pintes : boc enim
modo Vaulus aivtrf** illum docuit nof.ejfepugnadum. Pues cafti-
03.a vos vueftra carne, mortificad vuefíras pafsiones , i malas
inclinaciones,! deífa manera vécercis los demonios ; porque
dcíía manera nos eníéña'el Apoftol,apelear con ellos. Cuan
do un capitán, que efta en frontera de moros, va al rebato,al
moro,q tiene captivo,echalc en la mazmorra, i dexale aher
rojado, porque no fe lévate cótra el , i ayude a fus enemigos.
Pues eÁb es,loque avernos de hnzer nofotros,fujetádo,i mor
tincando nueftra carne,porque no fe haga del vando de nuef
tros enemigos.
(
Ve la mortificación. zj
cubre quien es. Assi dize san Crisostomo,el que está enfu rin •
con , disimula sus faltas , pero el que a de salir a pelear con el
mundo, i a de ser espectáculo del, es menester que fea señala
do en virtud, i mortificacion.I mascara ganara aquellos, con
quien tratárnosos menester acomodarnos,i hazernos a la có-
dicfon dellos , en cuanto fuere possible : conforme a aquello f( jdCon.
del Apóstol. Omnibus omniafafiusfum^ut omnes facerem salvos. 9. 2 z.
I para esto bien fe vee , cuan neceflariaes la mortificación.
Dizen alia los filósofos, que la niña del ojo, aquella parte don
de sereciben las especies de los colores, i fe forma la vista: no
tiene ningún color.Ique fueneceslario, assi, para que pudies-
se recebir en si las especies de todos los colores , i los pudiesle
ver todos,como fon.Porq si fuera de algún color , no pudiera
percebir sino aquel. Intus existens probibet extranei. Si fuera ver
de,todo loque vieramos,nos pareciera verde. Como lo expe
rimentamos , cuando miramos por un vidrio verde fuera
coIorado,todo nos pareciera colorado. Assi es menester,quc
vos os desnudéis de vuestra condición particular , i q tengáis
mui mortificadas vuestras passiemes , i seáis mui señor de vos
para q assi quepan en vos las condiciones de todos, i podáis
tratar,i acomodaros con todos,para ganarlos a todos: Como
hazia san Pablo. No es espíritu de religion,ni<3c perfección,
atarse uno a los de fu condición i humor, ique a vos , que sois
colérico ,os quadre solamente el coléricos a vos , que ibis fle
mático , os decn rostro el colérico, i mucho menos lo seràel
atarse uno a los de fu nación. No tendriades por gran infeli
cidad tener unos ojos , que solamente pudieííen ver un color?
pues mucho mayor infelicidad es tener una voluntad tan cor
ta, i tan mal dispuesta,^ solamente se incline a los defu nació,
o a los ele fu condición. La caridad todo lo abrata,porq ama
al próximo por Dios i para Dior.-i assi no haze diferencia del
barbaro,o Scita,o cualquier otrasuerte de personas. Vbi non td CtM* «
tfl Gentilis & lndeus,cir cantista & praputiñ^Burbarus &Scytbai
ftrvxs & liberjcd omnia&ia omnibus Christns.A todos losquer
B 5^ ria .
2.6 Tratado primero, Qip Vil.
ría meter en fusentrañas.porq.lo:; mira como a hijos de Dios»
i hermanos de Cníto.Pues para efto bien Te vee, cuan necefla
ría fea la mortificación. .
ío*n. i}. Fuera defb, para confervar entre nofotros la unión, i cari-
i 5- dad fraterna, q tanto nos dexó encomendada Crifto nueftro
Redentor, qen ella quiere que nos conozcan por difeipúlos
fuyosjtios es muí necesaria la mortifkackm.Porque lo cj haze
la guerra a e&i unión , i caridad fraterna es bufearfe uno a fi
miíinojfus güitos i comodidades, fu honra i eftimacion: entre
cada uno dentro de fi, i vcr3, que cada vez que falta en la ca
ridades por bufear i prctéder para G algo defto,o por no per
v*<í Cor. derlo, ni ceder dello. Pues la mortificacion,es la quequitato
» ?• 5« do elTo,i a llana elcamino, para la caridad,que no fe buícá a fi
*^'"f".**i Non qaxrU quxfua fant.l afsi dize S. Anbroíio. Si quis vult place
til , re ómnibus per omnia^uxrat^no quodfibi ut'tle eft, fed quod multis,
j ai Cor. ficut quffeb.it & Taului.FA q quifiere agradar,i dar contento a
*o. j ?. todos,bufquecn todas las cofas, no fu utilidad, i provecho , íl
ai [}bili¡> no ja utilidad,! provecho de fus hermanos,como hazia el A-
*'4' poltol,inosamoneftaanofotros,quelo hagamos. Non quxfua
funt Ctnguli confiierantes¡fed ea qux aliorum.
CdVlTVLO. Vil: De dos maneras que ai de mortifi*
cacton,** penitencia,/' como ambas las abra -
(¡aj ufa la Conpama.
^^^S^k %^ori0^° AguíHno íbbre aquellas palabras
Jf<ig*-l" ^,. "WSv£ de lan Mateo../* diebus aule Ioannis Baptiflx re?
{lis Scpri >5§ n, St* B" tetlorum vttn patiturj& violen rapiuntillni. Di
roo it S. KSÍ £!eze,Dtf(> funt abjlinentixet crucis ¿enera mí corpo
lo2ntS*p |^j^^2^¿ tale ,aliud ¡piritaale. Dos maneras ai de penitcn-
*$'• . cia i de mortificacionaina corporal, que cafti-
\u* l &11 a^'lDe^ cuerpo , i cita es la que llamamos penitencia
exterior,como diciplinas , ayunos, filicio, mala cama , comi
da pobre3 venido afpero , i otras cofas femejantes, que afir
gen, i caftigan la carne, i le quitan fu regalo, i deleite, Otra
gene-
i
"*. • T>e lamortifìcácioìt. 17 •
genero ai,de mortificacion i penitécia espiritual, muebo m.is
excelente,i levanta do,que el prirhero. ^ìterum gênas est prmth
fini & fublimius Jcìlicet re gère motas animi litigare quotldie titra
vicia fuajncrepart se quidam censura aufleritatis & tírtnth, e> ri
xa quoiummodo cumhominet/iterhre conférer e.El iegúdfl genero
de mortisicacion,dize,es mas precioso,i su b id o,que cs, régir,
i governar los movimientos,de nuestro apetito, andar uno ca
da dia,peleando cótrafus vicies, i malas inclinacioncs, andar
negido siepresu propria vol sitad, quebrárádo su proprio jni-
zio,véxicdo su ira,rcprimiédo su inpaciécia,resrenando su gii
Ia,ojos,légua,i todossus £èntidos,i movimiétos. U&c qui facit,
pr&rupto passionis muro, viole ter ad calorum régna conscedit. El q
haze esto, ronpiendo el mur o de su carne , i de sus p^lstoncs i
ápcritos,subc, i entra, con violencia, iesfuerço ,alreino de
losciclos: eíTbsson los esforçados, ivalientcs , que arre-
batanelcielo. Demanera que esta mortificacion inrerior , i
espiritual , esmas excelcnte3 que la primera. Porque do-
marel eípiritu , ihollarlahonra, iestimacion, muchomas ™
esqueafligir la carne, itemar diciplinas,i silicios. Iassi con;o ^ //
esta penitencia es mas excclente,i preciosa, assi tábien es mas 1 s.& /«-
dificultosa; inosadccostarmas:Porqucloquemases,mas P" tiiti
-cuesta. Esta doctrina es tanbìendesan Gregorio en muchos
lugares . I de fan Dorotcoá de otros íantos. , " ™
k
3t Tratado primero, Cap. VIL
co de barro en manos del ollero, para que haga dcllos lo que
quisiere. I estefueel artificioj i traça maravillosa , de nuestro
bienaventurado Padrc,inípirada por el Efpiritu santo, en in- •
sistir tanto en esta mortificación , i abnegación de nosotros
mismoSjComó quien dize,ai en la Conpañia coías arduas i di
fícultosas, pues para que todos estén prontos, i dispuestos pa
ra ellas , i para que los superiores no fe acovarden ni encojan
en mandarlasjpongamosles este fundamento de la mort sica-
cion,i resignación de si mifmos ¡entienda todos, que an de es
tar tan indiferentes , irejgnadosen las manos del superior,
para que haga dellos, lo que quisiere, como está el barro en
manos del ollero -, i como está un poco de paño en manos del
oficial,que corta del como qi!iere,i por donde quiei e, esto pa
ra mangas,i estotro para faldas,esio para el cuello estotro pa
ra el ruedo de la vestiduras es tan buen paño,lo uno como lo
otro,porque todo era de una pieçaji es tan buen barro el que
fe haze para servir en la cozina , como el qr.e fe hazc para la
ti Rom mera5porquctodocradeunamisroamassa.£jfe«¿cw «*/?< Di
5" ' ze san Pablo. Assij todos esan condiscipulosv de un mefmo
tienpo de Conpañia, iporven-tura era tan abil el que fue a-
leer los principios dé la Gramática, como el que fue a leer ar
tes,o Teologías có todo efio no fcjjucxa el barro,ni el paño.
*A R»m. /î^Dcmancra que la causa i raiz déla suavidad
<>. zo. déla Conpañia a de estar en vos,en que estéis mui mortifica
do, mui resignado , e indiferente para todo;en que no aya en
vos resistencia,ni cótradicion alguna, ni exterior ni interior,
para todo, lo que quisieren hazer dé vos los superiores. I assi
cuando no sintieredes esta facilidad, i suavidad en las obedic
cias,i cofas que fe ofrecieren , no echéis la culpa aliuperior,
ni os quexeis del,sino de vos,quc no estais dispuesto, ni mor-
tificado,como deveis: que el superior hazc su oficio , i presu
pone, que vos sois religioso, i que como tal estais mortifica -
do,e indiferente para todo ; i que no es menester consultar
vuestra volunr,ad,ni buscaros tenple, porque sienprc aveis de
as 1 estar
De id mortificación. - . 33
estai- tcnplado,i dispuesto pa-i a cualquier cofa, que la obedien
cia os mandare. Ianr*soshaze mucha honra ci superior ren .
teneros por tal,i en trataros^ mandaros,conio a tal. Cuando
una piedra está bien labrada , con que facilidad la assienra el
oficial! viene justamo ai sino dexarlacaer.Pcro cuando uo,que
de golpes,que de martilladas, cuanto trabajo es menester pa
ra ademarla. ' 9
De aqui fe figue tanbien otra cofa digna de considerado , i
la nota san Buenaven"tnra,qac con ser esta mortificación inte- l
rior mucho mas difícil, que l is penitencias exteriores , como ^"frp
avernos dicho , con todo estb justamente fe puede unoescusar s4* '¿
mas,de las penitencias exteriores, quede la mortificación in
terior. Porque para aquello puede uno dezir con verdad , yo
no tengo fuerças para ayunar tanto , ni para traer tantos sili.
cios, ni para tomar tantas dictplinas, ni para anclar descalco,
ni para levantarme a media noche .Pero nopuede nad ede-
zir,yo*no tégo salud i tuercas para ser humilde, o para ser pa-
cieatc,opara ser obediente i rcdido:podcis vos dezir, que no
-tenéis virtud para tanta humildad,o para tanta obediencia , i
resignarion,comoai,iesmcnesterenla Conpañia,- pero no
tengo salud para estb,no lo podéis dezir : porque no fon me
nester pfra eííb fuerças corporales , sino espirituales: el fuer
te,! el flacfo,cl fano,i cl enfermo,cl grande,', el pequeño, todos
con la gracÍ3 del Scñor,si ellos quicrcn,puedcn ello.
Este es un consuelo mni grande para algunos , que les sue
le venir tentación de pusilanimidad, i desmayo ; pareciendo-
les , que no tienen ellos partes,ni caudal,para un fin,c institu
to tan alto, como tenemos en la Conpañia. En el primero li
bro délos Reyes cuéntala sagrada Escritura, queenbióel
Rei Saúl un recaudo a David , quele quería cafar con fu hija,
respondió David.N«« parum videtur vob'ts gene^u esie Regh? ego |R<2
4Aiems»nvirpiHper& tennis. Qjien soi yo para ser yerno del
Rctfsoi un pobre honbre,no tengo costilla para eíso. Manda
el Rci,que le tornen a dczit.Sicloquimini ad David, no htfkt Kex
Tomo 2; C
34 TratiJo primero, QapVlI.
fpósilia necejiejiisi tutu cení* prjepiuía Tbiliflinorii^ ut fiat ultio de
• inìmìcis regís. Ño tiene el rei nccessidad'dc dote , ni de arras i
joyas, solo quiere cié prepucios de4F:lis;cos, para q íe tome vé
gança de fus enernigos. Esto mesrno podemos aquí rcfpódcr,
no tiene Dios necesidad ,'desiaspartes , ni deflas abilidades,
Vs. 15/1. i talentos,que vos pensais. Deus meus es tu quonia bonorum meo •
rum non eges. L« que el quiere,es, que circuncidéis cílbs filis
teos de vuestros apetitos,c inclinaciones malas.Eslo es lo que
pide , i quiere de nosotros la Conpañia. I assi si vos queréis,
seréis bueno para ella,procurad ser muí humildes estar muí in
diferente i resignado para todo lo que quisieren hazer de vos,
i esto bastará.Dios os libre de tener puntos de vanidad,i iober
via:Dios os libre de ser amigo de vuestras tracas, i comodida
des, i de andar buscando entretenimientos ; i de no andar cla
ros llano con los fuperiores:porque si esto ai, no aura religion
mas difícil para vos.Pcro al humi!de,al mortificados verda
dero pobre de espíritu, al que está indiferente , i resignado, al
que no tiene propria voluntad , mui fácil, i mui suave se le ha-
ze todo Jo que ai en la Conpañia.
1 assies razón queseamos agradecidos a Dios,reconocien-
do la merced,i beneficio grande, que nos ahecho, q c^m aver
en la Conpañia cofas de suyo tan dificultofas,i trabajosas, co
todo esto nos las aya hecho tan suaves i gustosas, i tan faciles
de llevar. Porque de las penitencias exteriores , por la bon
dad del Scñor,ai mas, de lasque fe pudieran señalar de regla,
como avernos dicho . I cuanto a la penitenciai mortificación
interior ,que como dize San Agustín , es la mayor , i mas pre
ciosa, tenemos en nuestras regías, i aonstituciones cofas de
tanta perfección, i de suyo tan dificultosas , que exceden mu*
cho a todas las penitencias, iaípcrczas exteriores. Sino va
mos ala prueba. Aquel aver de dar uno cuenta al Superior , i
al Prefecto de las cofas espirituales , de todo lo q pastare por
fu alrna,de todos fus movimientos,tentacio:ies3i malas incli
naciones , i de todas fus faltas, e inpcrfcccioncs , que tanto se
* pide
Ve H nwtifìcdcìop. 3y
píete, i pTaticaen la Conpañia , i es una de las cofas sustancia •
les , q ai en ella, bien fe vee, que es de suyo mas difícil, que el "•••'7
ayuno,i1adiciplina,i el silicio. Aquello q nos manda la regla; "¡"^'^
*Para mas ajuovechcTfse en cspiritu,i especialmente para ma- ¿t„fM//,
yorbaxcza,i humildad propria,dcven rodos conte ntarfc\que
todos los errores,i faltas,! cualesquiera cosas, que se notaren, warij.
i supieren suyas , sean manifestadas a fus mayores , por cual
quiera persona,que fuera de Ibnfefsion las supiere. *Cosa es
para la cual,es menester mucha humildadJ morrificacion;Pa
ra que no os quexeis , que no os avisaron a vos primero ; i que
hizieron mayor la falta, de lo que ella era . I no para ai, sino
.aveis de estar difpuesto,para que os reprehendan publícame
te i no solo con causa, sino sin ella: i aun para cuando nos lè -
vátaslen falsos tcstimonios:quiere nuestro Padre, que estemos
no solo dispuestos , sino que nos holguemos : no dando noso
tros ocasión dello : i que assi como los del mundo fe huelgan
con la honra , i estimación, assi nosotros nos golguemos con
la deshonra,injurias,i menosprecios. Para lo cual bien sé vee
cuanta virtud sea menester. I mas ; avernos de estar indiflren
tes para cualquier oficio, ministerio, i Ocupación, en que la o-
bediencianos quisiere poner; i para cualquier grado, en que
la Conpañia nos quisiere incorporar : i aviendoen la Conpa
ñia tan diferentes oficios i grados, i unos mas altos que otros,
estar uno indiferente para elmas baxo,i tan contento en el sco
mo si le pusieslen en el más alto , cofa es de mucha perfecció,
i para la cuales menester mucha mortificación. Aveis de es
tar sienprc a punto , imui dispuesto , eindiferente parair
a cualquier parte <^el mundo , aexercitar csíbs ministerios;
no solo a otro co!eg:o , sino a otra provincia , i a otro reino
estraño , i a Jas Indias Orientales, i Occidentales , a Roma,i
Alemania, alngalatcrra^ialaTransilvonia , adonde .nunca
jamas podáis ver a vuestros parientes , i amigos , ï ellos pier
dan la esperanca de veros . Cuanto a la pobreza , profesla la
I Cópañiá tata estrechura,i rigor, q no puede uno rcccbjr,ni te
C 2 ner.
56 Tratado primevo, Qap.Vll.
ner ningú regalo en fu apofcnto, no folo de comer, pero ni un
libro, en que pueda hazer una raya , ni llevarle configo, cuan
i.p.tnt.; do fe fuere a otro Colegio. I avernos de eftar tan delhudos , i
t«f, 7' Refechos de todas las cofas , q corr¡o*diremos tratando de la
pobreza,no podemos echar Hav e a un arca,ni a un caxócillo,
para tener guardada alguna cofa , Uno que todo a de eftar pa-
tétc^bicrto^manifieítOj comoquié dize, tomadlo fi queréis
que no es mió.
• Eftas cofas,i otras femejátes,q ai enla Cópañia, bien íé vec
cjfhazé vétaja,afsien perfecció,como en dificultad a toda s las
pcnitécias,i.afperezas exteriores. I afs>i el q tuviere tfpiritu de
rigor cótra íi,i deíTcare mortifícarfe muchos i hazer grade pe-
nirécia(q es mui bué efpiritn)tédra las manos llenas en la Có
pañia.I aunq a ávido algunos,q tetados de la vocació an pre-
tédido cubrir,i paliar fu tentació con color de mas perfeccio»
i de hazer mas penitencia en otra religiosa verdad es,q no es
caTa la caufa,nielfui q lesmovia;finoel no poder llevar la mor
tificacion,i perfeccion,quc fe profería en la Conpañia. I defto
tenemos experiencia,confeífado por ellos mifmos ; i lo q mas
es,dcclarada por laScde Apoftolica.La fantidad de Pió quin
to, que fue religiofo de la fagrada orden de fanto Dómino0>
lo declara afsi exprefamente : en la bula que concedió a la
Conpañia contra los Apoftatas, que falcn della, o al mundo,
o a otra cualquier rcligion,fuera de la Cartuxa. Donde, def-
pues de aver pueíto la perfecciona la dificultad i trabajo gran
de, que ai en el inftituto de la Conpañia ; declara la raiz de la
tcntacion,que algunos tiene de falir della , o de paílar a otras
religiones, por eftas palabras. NibilomHius nonnulli animi ¡evíta
te ut credebutnr^duBi atquiete labori,cut procuUubia , reliyofifo-
cietatis buiuf>nodipro excoiéda & propagádjChrifliana reUgiofc cS
tinao etat expofíti.acp'ivjtiícorn'nedumpublics, tamdiftt focieta
tis fum Chrifiun* Keipubüctt militand<,difcnte preferentesfuta
tisefue coloribus afíeretts, feid faceré^ abfrugcm melioris i>it¿ aut
Jiriftimt obfcr*ütia3*4 altos ctiafíatrü medicantiu ordines}tra{irm
fofit
': Ve la mortificación. 57
posic ¡aífabant. Algunos, dize, con liviandad deanimo, i por
huir el trabajo , al cual están continuamente, expuestos los re
ligiosos de la Conpañia, por la salvación de las almas 5 prese-
riendo indiscretamente sus comodidades particulares a! bien
i utilidad común , aísi de la Conpañia , como de la república
Cristianaron colores aparentes, i fingidos,diziendo, que era
por alcançar mas perfecciomo por hazer mas penitencia: pre
tendían, que fe podían pastar a otra religion aun delasmen-
dicantes,&c.Dcmanei a queen realidad de verdad no es esto
por desleo de mas perfección, ni por desleo de hazer mas fc-
niteacta,sino por huir el trabajo,! la dificultad: porque no lien
ten en si caudal ni virtud , para tanra perfección , i mortifica -
cion, i para tanta indiferencia, i resignación , como es menes
ter en la Conpañia. Pues por esto nuestro padre insistió tanto
en esta mortificación , i quiere que nos exercitemos , i funde
mos mucho en ella, i que estesca sienpreelestudio de todos.
*
€o Tratado primero, Cáp.'XlïtL
Alo cual añado,q este examen por estos mismos puntos fe
puede traer,por vía de conformidad con la voluntad dcDiosj
tomando todas las cofas como venidas de fu mano, iquenos
las enbia con entrañas de padre , para .nuestro mayor bien i
• provechojhaziendo cuenta , que el mismo Cristo nos está di-
zie«do,hijo,yo quiero que aora hagas,o padezcas esto. Por¿|
«Lsta manera será mas fácil i suave, i mas provechoso i eficaz,
i de mas perfección. Porque será ejercicio de amor de Dios,
el cual todas las cofas haze fáciles,! suaves. Aquella razón : es
to es voluntad de Dios, Dios quiere ,i gusta aora dcstoj con-
li.i r.ta vence,i concluyes ata de pies i manos,
¿t la \ida De nuestro padre Francisco de Borja leemos , que una vez
drf ?, Fr5 partió tarde de Valladolid a Simancas , donde estava la cafa
ttjct de ¿e probación, nevava mueho,ihaziaunviento mui frió i ri-
-9,J<** gurofo,i vino a llegar mui de noche , i a tienpo , cj ya estavan
reposando los novicios, estuvo un gran rato llamando ala
puerta,cayendo copos de nieve sobre el,¡ como era el primer
sueño, i la puerta estava lexos de la habitación, no avia quien
-refpondiefle-.a cabo de gran rato le oyeron , i le abrieron, que
dando mui corridos los novicios de aver hecho aguardar tan
to a fu padre , i verle trafpassado , i tiritando de frió ; dixoles
entonces el padre con mui buena gracia , i alegre fenblante:
no tengáis pena hermanos mios , que yo os certifico , que el
Señor me a regalado mucho, el tienpo que e estado aguardan
cío, porque estava pensando , que el Señor era el que me tira»
va los copos de nieve, i enbiava los aires elados sobre mi : i cj
todo lo que obra,lo obra con infinita alegría i gusto suyo j iq
devia yo regozijarme considerando el gusto de Dios en casti
garme, i afligirme, i gozarme del gozo que el tenia en esta o-
bra,pues fedefpedaça un León , o otro animal bruto delante
de un gran Principe , por solo darle contento. Defia manera
avernos de tomar nosotros todas las ocasiones de mortifica
ción: i eíse a de ser nuestro gusto , i contento en ellas>el gusto»
i contento de Dios,
■ V ' .Opit.
De'ldtnortificacton. 61
QAV. Xllll Que prinripálmete nos ayunos demortifi
car en aquel yicio, o pafsion, <j reina mas en nofo*
trosji nos ha^e caer en mayoresfaltas.
¡*¡$N el libro primero de los Heves cuenta la íá-
grada Efcritura,qne mandó Dios a Saúl por el
E ProfetaS3muel,quede{truycíTcaAmaIec,ahc
cha,que no dexafle piante ni mamante , como
dizen,grande,ni pequeño,ni de los honores, ni
de los animales i ganados. I dize la divina Ef-
WltUfa^Ét peperdt Saúl & populas ,sigag,& oftitiis greglbus oviil i .fyg. 1 4
& armentorü^& vefl¡but^& artetib¿s^& unherfis, quapulcbra e- 9*
nntinec voluerut difrerfere ea. Perdonó Saúl i el pueblo al Rci
Agag, ialomasgrueflbdelganadomayorimenor ,iatodo
lo que era preciofo^i de valor. Quidquid vero vilefuit & reproh»
boc demoütifmtt. 1 toflo lo vil i defechado, i que no valia nada
elfo deftruyeron . Afsi ai algunos , que fe mortifican en colas
pequeñas i livianas , pero en las cofas mayores, que inportan
ileshazenmasalcafo, perdonanfe, iquedanfemuivivos*, i
mui enteros.Pues para avifo deítos,digo,que lo principal , en
que avernos deponer los ojos para mortificarlo^ ofrecerlo, a
Diosja de fer lo mas preciofo.Va luego Samuel a Saúl,i repre
hendele mui afperamétc de parte de Dios por lo que avia he-
choji haze que le traigan delante a Agag Rei de Amalee. Et '•^¿•ij
oblatas e¡l el xAgagpinguiflintHS.ú' tremens ,& infr/iflrj cocidit ei * '
Samuel cora Domino in Galgalis.Wao facrificio del a Dios. Pues
eífo a de fer lo principal , que aveis de facrificar , i ofrecer a
Dios con la mortifkacion.Etfc Agag de vueítra hincharon , i
fobervia:effo que reina mas en vos; eífe déífco i apetito de fer
teñólo i cftimadojeífa inpacienciajcífa condición afpera ima
laque tenéis.^
Ai algunos, que todo fu cuidado, i toda fjfantidad i per
fección , parece que ponen en cito exterior , que fe parece de
fucra,en traer una modsftia i conpoficion EQuiedJfícativa, i q
exte-
Ét Tratado primero, Qap.UII.
exteriormemc^no fe les eche de ver fa'ta a'guna: i con la
mortificación interior,que es la mas preciofa , i fubida ho tie
nen cuenta ninguna j fínoque fe'eftanmui vivos, i enteros,
en fu propria vo1untad\i juizio, i en fu honra i cítimacion. A
los cuales, podríamos dczir en fu modo , lo que dixo Criíro a
Watt. *}. los Efcribas i Farifcos. V&votit Scribx & Tbarifisi bypocrit*,
2 5« quia mundatis quod deferís efi calicis & paropfidisjntus ame plevi
efiis rapiña & immundirta. Ai de voforrosEfíribas i Farifcos hi
pocritas,qué tenéis mucha cuenta con la linpieza exterior de
los platos, i vafos en que coméis i bebéis , i dentro eftais lle
nos de inmundiciajdc hurtos,i de rapiñas. Tharífse cace mui
da pñui quodintus efl calicis &parop(¡disftfiattd quoddeforis tfl
tnuridü. Linpiad i mortificad primero lo interior, para que lo
exterior fea puro i Hnpio. Porque fíe fía modefiiaexterior no
ipec de alia dentro de la paz i madureza interior del coracó;
todoferahipocrefiaifíngirhieuto.No fc^üiis, dize Crifto nuejf
tro Redentor ,como los lepulcrbs blanqueados , que parecer*
por defuera mui hcrmofos;i dentro eftan llenos de hueílbs de
muertos, i de toda inmundicia. I en el mífmo capitulo, aun
mas a nueftro propofito , reprehende a los mifmos Efcribas i
Farifeos,diziendo.ír<'po¿ií Scrib* & Tharifceibypocritaflui dé-
ftfctM.
cimatis vtentbam,eír anethum>ó' ciminu & reliquiftis qux graviora
funt legis 'ludicintn ,& mifericordiam :& fide. Ai de vofotros Ef
cribas í Farifeos hipócritas, que tenéis mucho cuidado , que
no fe quede por dezmar la yerva buena, el anis,i los cominos,
i dexais las cofas mas graves déla leí ¡ i no tenéis cuenta con
ellas. Eftoesalpiedelaletra, loqueaora vamos dizjendo.
Que ai algunos , quetienen muc+io cuidado demortifícarfe
en cofas de poco momento, i que no les cucítan'nada;pero en
lo que duele , en cofa que llegue a lo vivo , no ai tocar . Pues
eíío a de fer lo principal, que avernos de mortificar; Aquella
pafsion, o aquel vicio, o inclinación , o coílunbrc mala , que
mas reina en nofotros, i nos lleva mas tras fi, i nos pone en
mayores peligros , i nos haze caer en mayores faltas. Por cx-
perien-
Defamortificdcion. .■
periencia vemos,que cada ufio comunmente suele sentir ensi
una,o dos cofas, que son , las que principalmente le hazen la
guerra, i le inpiden fu aprovechamiento^ i fon causa de todo
fa desmedro.Pues esto dezimos que es, en lo que principalmé
te a de poner cada nno los ojosipara quitarlo, i desarraigarlo f ^
de si con. la mortisicacion.I por esto tanbien solemos encargar Up , ^ ft
qué desto principalmente fe haga el examen particular : i que tr*t'.jj.*
en esto fe insista principalmente,en la oració , Porque esta es
la principal necessidad de cada uno. \
fia ÏRAj
100
TRATADO SEGVN-I
D O D E L A M O DE S J I A.
i silencio, , I
"V
fio m Tratado fecundo,- Cap.TIfL
diftraido ; que al recogido por maravilla le veréis afamado a
las ventanas de fus fenridos 5 eftafe alia dentro recogido en
el retrete de fu coraron. Pero al otro a cada paíTb le vereis-a-
foruado a eflas vcntanas,mirandoloque pa(Ia,oyendo lo que
fe dize,hablando i perdiendo tienpo c& unos i con otros. No
eftá la honeftidad o deshoneíUdad,de la muger, en afomat fe
ala ventana,o nojpero la muger venranera,i callegera, i ami
ga de parla* , i converíar con unos i con otros , gran indici o i
mueítradadefu liviandad: ieílofolo bailaría para hazerla
ruin,aunqucno lo fueífe.Dela mifma manera,es verdad, que
no eftá la perfección en la guarda de la lengua, i de los fenti •
do^enpero alma v étanera,i callegera,amiga de versoir, i par
lar,no alcanzara la perfección, ni la pureza de eoracon.
I aífe de notar aqui otro punto principal,que afsi como ef-
to exterior ayuda a conponer,i coulrrvar lo interior, afsi tan
Creg.Ki' bien lo interior conpone luego lo exrerior. Vbí Clmjlus efl, mo-
^ttn^tn. ¿efl¡a qu0qHe ejlj)[zc fan Gregorio Nazianzeno. Cuando ai a-
*ÍH >}9h jjadécro v^rtud/olida , i macica,luego ai gravedad, i pefo en
4osoj©s,ienlalengua,imuchamadurezaenelandar, iento*
_ tmn -dos nueílros movimieutos. La gravedad i peíb interior pone
fumarü pelo,i madureza en lo exterior .I efta es la modeíha,que nucí -
ftut ttut. tro padre nos pide,que nazca déla paz,i verdadera humildad
del animajno modeítia conpuefta , ¡fingida artifíciolamente,
que eífa no dura,al mejor tienpo falta, al fin como cola pofti-
za,fíno una modeftia,que ella mifma fe caiga de fuyo, nacida^
como efeclo de fu cauja,de un eoracon conpuefto, mortifica
do^ humilde.
De donde podemos colegiruna feñál-mui buena, para co-
jügM.Si -nocerjfi un honbrees cfpiritual,o no j iíi va aprovechando , i
4*#]í.j70.creciendo en efpiritu , o no. 1 decláralo fan Aguftin con eíta
conparacion j afsi como vemos , queaoranofotros, quefo-
mos ya honbres, carecemos de muchos deleites , i paffaticn-
{>os,que tenia mos, cuando eramos niños,-que (i entonces nos
os quitaran, nos diera mucha pena, i aoraninguna-fentimos
" 7j. fj ,cn care-
De ìàmodeflia. -~~ nï
icarecer dellos , porque son p.tflatienpos,i jacgoç de ninos, "
ìoíbtros somos ya honbres.Àfsi,dize,es cn el camino espiri
al j cuando uno comiença a gnstar de Dios,i de las cosos de
rtud,i sevahaziendo honbreespirituál,i varó perfecto, no
írte.ni le da pena el carecer de los gustos, i delecticiones sen
\ ales ,de que gustava,cuando era nino, e inperfecto en la vir*
jd ; porque aquellos son delcites, i passatienpos de ninos , i
e inperfectos%i el es ya honbre. Cam efîem parvulusjoquebar ut t.êiCêfi
irvtilussjplebaut parvHlus^coghabjmiitparvtilusrftiando auto* 1
*8<ii fum vir^vuttìvì qitx erit parviili. Cuando era qcqueno,
abia,i peníava,i obrava como pequcno;pero despucs que foi
ionbre,dexe las cosas de nino.Pues si quereis ver, si fois hon-
>re,i si vais aprovechando,i creciendo en pcrfeccion,o si lois
:oda via nuío, mirad si aveis dexado , i olvidado las cosas de
níío: porque si toda via gustais de los juegos,i encretenimien-
:os de los niííos,ninosois; si gustais de niíïerias , de derramar.
mestros sentidos,de apacentí* vuestros ojos, andando miran
lo coses curiosas,i vanas , 1 vuestros oidos, en oir todo lo que
?asla,i vuestra lengua,en conversaciones i platicas inpertiné-
:es,i csaifadasjnino sois,e inperfecto fois ; pues gustais, de los
paísatienpos, ientretenimientos de los ninos, idclosinper-
frctos.Elque es honbre cfpiritual,i va crccicndo,i haziendo-
se varon perfccto,ya no gusta dessas coíàs,antes se rie , i haze
burla délias , como el honbre de los juegos, i entretenimien-
tos de los ninos,! se afrentaria de tratar deíso.
i
T44 Tratado fegundo, Qap.Xlí.
que en otras cofas fean honbres virtuofos , no fe ofan fiar'de-
llosdos que los conocen í antes lo tratan oyirezelo, i temor
Btcli.17- de fer engiítdoS. I afsi dize el Sabio. £«; fopbifticélotjukurj
2 }• odibilit efi El que habla fofi(ticamente,que es con doblez,fin°í
miento,i equivocaeiones,csaborrecido:porque es tenido por
honbre doblado,falfo i fingido. I afsi fe deve huir mucho eftc
lenguagerno diga de vos,lo que fuete dezir de algunos , fula -
no no dize mentira,pcro tanpoco dize verdad.
CAPITULO. XíL Que nos avernos deguardar de
palabras juglaresj ridiculas^ Je yrgra
cias i donaires.
£1^»5ttjWl&*L Bienaventurado fin Bafilio dize. üequein m»
TSafi.intx ara* «g* d¿ pirvuli ioctri velis afidui , (¡:t\a. non convenit eit
hotu ad J& C gaG?"' ** perfettionü nitit urjo cari ut pjrvultu.Güir»
filM Ipm gg» SU* daos de palabras juglares, i ridiculas.,- de pala-
tua tm. ^^^|Í2brasj.uguetonas,dc andar trifeando , iburíado.
Porque e(fos fon entretenimientos de niños, i
el que trata de perfección es razón que dexc de ferio, i fea hó -
i»rc.I añade el Santo, que citas burlas, i entretenimientos ha~
zé a uno remifo , i negligéte en las cofas del fervicio de Dios.
fafc jnrt^clUit:an 'a devoción,*! conpuncion del coraron. Efpecialmen-
fli mttufrfc dizc,fe deve uno guardarle dezir gracias i donaires. Por
w.ij. que cíTo es hazerfe checarrero, i truhán. Que es cofa muí in-
digna de quien trata de perfección.
Ber»./».2 San Bernardo trata mui gravemente efte punto. ínter /¿cu"
decon(¡ril*res nug&.Mg* funt;in ore facerdotis blaspbemU.^mxe. los íegla
édeuge. res>dize,los donaires paíTen por donaires.Pcroen la boca del
facerdotc,i del religiofo fon blasfemias.Cou/ffrai?» os tnum eva
geliojalibitt iam aperircjllicitum,a,fÍHefcerefacri!egium efl. Aveis
confagrado,vdedicado vueftra boca al Evangelio; ya es ilici-
to,abrirla para eílas cofas; i acoftunbrarlo , facrilegio , como
fytUcbU el aplicar a ufos profanos el tenplo confagrado al culto divi-.
a.?, no. labia $accrdot¡f>a¡t MalacbUs^nftodient fcientiam, & k$ *e
", yuirtnt
No elegir palahras ridicuhsl "14 5
qw.rcnt ex ore eius,no nagas profefto velfábulas .De los labiosdel
fjcerdotc,dizeclProf«taMalaquias, queandebufear, ioir
los honbres la ciencia,i lei de Dios: no gracias,ni fabula.s , ni
chocarrerías.Verbü fcurrile,quodfaceti urbani ve nomine colorat
no fufpcit peregrinan ab ore.pt ocul & ab ture reltgandum eli.hü.
no fe contenta fanBcrnardo,con que efté lexOsel religioíb de
dezir eftas palabras de donaires,i chocarrerías; fino quiere, q
cité tanbien lexos de oirlas,i de goftar dellas.I dize que cuati
do otro las dixeífe , delante de nofotros, nos avernos de aver*
en cllas,como en las murmuraciones;procurando interrunpir
las,i divertir la platica con alguna cofa fcria,i de provecho , i
moftrandoles mal roího.Pues. fi aun de oírlas, i de q fe digan CtÍ> l0-i
delante de nofotros , nos avernos de avergonzar, que ferá de
dezirlasí'Fíái ai cachinas movcris,fsdius moves.Tca cofa es , di-
ze,hazer aplauíb a eflas cofas , riendo os, i moílrando holga.
ros deoirlas.'pero mas fea cofa cs¿mover vos a otros a rifa, di.
ziendolas. timen
Dize Clemente Alexandrino, maeftroquefucde Origc- jtitxn¿±
nes,i es doótrina de los Santos,Bafílio,Bernardo, i Buenaven- h.ijtpie
tl\T3..Cüverba omnia a cogitatione &moributem¿nentjjerinop9^d*g.cd.^.
teft ut verba aliqua mittantur ridicula, Qjt* noprocedat a moribüs ~*$ in **
ridicuüs.Las palabras proceden del coraron. Exabundantia e ' ' % m0'
w/« coráis os loquitur.l aísi,el q habla palabras vauas,i livianas Vernar.i»
da mueftra de la vanidad,i liviandad de fu coraron. Afsico modo he-
moen el íbnidofeconocejfilacanpanajOvafoeftáfanOjdquc «""'>&»«•
bradojfi cita lleno,o vazio, afsi en la voz, i fonido de las pala **$***,
bras fe echa luego de ver el que eftá lleno,o vazio alia dentro, r,"V°
fano,o quebrado.El que habla eftas cofas,fuena a hueco. San fpe ¿¡rc¡p.
1 Crifoftomo fobre aquellas palabras del Apoftol. Omnisfermo par.+c.f
■ malas, ex ore vcflro non procedat.Dizc.Quale cor unujqaifq- babet MífMl.
talia verba loqttitur:&'ta'it opera facit. Cual tiene uno el cora- *4'
cocales ion las palabras q habla, itales fon las obra1! que ha- f?'* '■
ze. El fanro mártir Ignacio en medio de fus tormentos non- cbiyUflel
brava muchas vezes el nonbre de Iefus. I preguntado la cau- sdepht.Of
.\ Jomo 2. K faaref- *P»
t4¿ Tratadosegundo, Qap.TClíT.
sa,refpondìo , porque le tengo escrito en mi coraçon, i por es-
so no puedo dexar de nonbrarle,i desptfcs de mnerto,sacaron
le el coraçon,! partiéronles en cadaparte hallaron , que efla-
va escrito el nonbre delesus con letras de oro. El que da en
dezir gracias,i donaires, no tiene escrito en su coraçon el non
bre de Icsus,fino el mundo , i fu vanidad: i eíTb efiá brotando
por la boca.I assi vemos, q honbres q fe precian de dezir gra-
cia's, i de bazer rcir a otros con fus dichos ,i donaires , no solo
no-fon efpirituales,pero ni buenos religiosos. El padre Maef-
. tro Avila dcclarava a este proposito aquello del Apostol.ífwr
ÌA.shiU riatas,qu£ ad rem non prrtiner. Glofavalo el tiesta niane^ , que
wiSfbt. 5 palabras de gracias , i chocarrerías , no solo no dezian con la
* modestia del religioso , pero ni con la gravedad del ¡nflituto
déla vida Cristiana. I. léese del en su vida que palabra de do-
t/itupbr* naiTC nunca fe vio en fu boca. I de san luán Crisostomo ño
la SCb'y ta Metafraste, ^ nunca dixo gracias, ni consintió 3 otro que
soft.' lasdixeslè. Estimavan esto tanto aquellos padres antiguos,
"Btsi.'m *• qne la penitcncia,que manda san Basilio , fe de a quien habla*
?mf*nr rc semejantes palabras, es, que le aparren por una se mana de
«focríus 'a comunidad.Que era como un genero de descomunió , que
íano„jcoS usavan los monges , apartando a los tales de la conversación
delinquen i trato de los demás religiosos,porque no los inficionen , i les
**u peguen la roña; i para que ellos fe confundan,! entiendan, que
no merece estar entre los demás religiosos , el que no trata , i
habla como religioso»
Sttto. En la vida de san Hugon Abad Cluniacense cuenta Surio^
de un Arçobifpo dcTolofa de Francia llamado Durano , que
era amigo de oir i dezir donaires,i palabras ociosas. S.Hugcn
qera entonces Abad del monasterio de Cluni,rcprehendiole
esto diversas vezes,por aver sido antes monge de fu monasle-
rio,diziendole,q si no fe enmédavartédria por esto particular
purgatoricT.Murio el Arçobifpo de ai a pocos dias,i apareció
se a un santo monge llamado Siguino,i mostrava la boca mui
«linchada , i los labios llenos de llagas : pidióle con lagrimas,
quç
T)e hahjar de flta$. 1 47
que rogastè a Hugo , hizieíïe oración por el , porque padecía
cruel tormento en purgatorio en pena de sus donaires, i pala
bras ociofas,de que no fe avia enniédado. Resirio esto Siguí-
no alsanto Abad Hugon, el cual mandó a siete molges , que
siete dias guardassen silencio , por satisfacción de aquella cul-
pa:destos , el uno quebrantó el silencio; aparecióle a Siguino
çl Arçobifpo,i quexosse de aquel monge,q por sti inobedien-.
da,fe avia dilatado fu remedio. Siguino fue con ello. aHugó,
el halló,que era afsi verdad; encargó a otro el silècio por siete
dias,i pasta dos'apareciofele el Arçobispo tercera vez,i dio gra
das al Abad,ialosmonges, mostrándose vestido de pontifi
cal^ fu rostro sano i mui alegre, desapareciendo luego.
Especial mete se d c ve advertir aqui,q nos avernos de gaaû
dar de gracias picantes, como fon algunas palabrillas, que fe
dizen algunas vezes por via de gracia-.i fe tienen por agudeza
que suelen lastimar a otrojporq difsimuladamente le notan, a
en la condición, o en el entendimiento, o ingenio no tan agir-»
do,o de alguna otra falta. Estas fon unas gracias mui pesadas,
l mui peores que las paífadas:porque fon perjudiciales; i tanto
pías, cuanto con mas gracia fe dizen : porque quedan mas in
presas en los oyentes,! fe acuerdan mas délias. Aun alia en el
mundo cuando los honbres graciosos , q llaman horbres de
plazer,saben hazer.esto sin perjuizio,isin tocar a nadie, pastan
con ellos, i fon entretenimiento de los honbres del mundo , i
dizen dellas,gractoso es,pe ro al sin, hazelo sin perjuizio de na
diej tanas cuádo con fus donaires muerde a otros fon mui abor
recidos,i aun suelen parar en maljporq no falta, 'quié les de fu
merecjdo.Pero porque dcsto i de otras maneras de palabras,
q fon côtrarias a la unió,i caridad de unos có otros, tratamos
• en la primera partc,efcusaremos el alargarnos mas aqui.
i 1 (n»nn
i ' Iffì xj?ï (ffi <^ ^ <0ì U7ì í&ì 10Ï 10) '•ff't
(*) (*)_(*) 1*1 (*)_(*>!*) (»M*)
if!
sTRATADO TERCE-
RO DE LA VIRTVD DELA
humildad.
quisquía puer ego fum.a a a,No veis Señor , que no acierto a ha-
hjar,que foi niño , como me queréis enbiar a una enpresa tan
grande? I aun por esto; que bien estais en le cuenta,eflo es lo q
anda Dios a buscar, Antes si tuvierades muchas partcs,porvé-
tura no os escogiera Dios para eslctíJorquc no os alçarades c5
ello,i os atribuyerades a vos algo.nnda Dios a escoger gente
humildemente que no se atribuya nada a si j i por estos quiere
hazer cofas gra'ndes.
lut* i o < Cuentan los sagrados Evangelistas,q viniendo de predicar
21. los Apostóles , viendo Cristo N.R.el fruto i maravillas gran-
HUii.1 1, dcs,que avian hecho/e regozijó en Efpirku Santo, i coméço
•5v " . . ' * . " " . ' agio1,-
î)el primer¿raJo de humildad. rjf'
a glorificar ,i dar gracias,a fu Padre eterno. I» ipsa hora exulté-
vit Spiritu san8o>& dixit ¡confíteor tibí Tater Domine culi: & ter-
ra. quoi abscondtfli b<tc a sapt¿ttbusi& prHdetibus , & revelasti e*
parvuüs ¿ta ptter^uoniâ ficfmt placitü ante te .Gracias te doi,Pa
dre eterno,Señor del cielo,i la tierra; q escódiste estas cofas a
los fabios,i prudentes del múdo,i las revelaste , i comunicaste
alos pcqueñuelos,i por ellos , quieres hazer ratas maravillas,
i milagros;bendito,i alabado seáis Señor para sienpre,porquc
os a placido hazerlo afsi.O dichosos los pequeñuelos, dicho
sos los humildes,los que no fe atribuyen nada a si , porque cf-
sos fon,los que levanta Dios, estos fon por quien haze las ma
ravillas; aeslostomael por instrumento para hazer grandes
cofasjgrandes conversiones , i grande fruto en las almas. Por L«m rz.
esto nadie dcfcófic,nadie fe dciimmc.Nolite timere puf/U9 grex i*-
qma copla cuit Tatri yejlro daré vobis regnum. No quieras temer,
manada pequeña,no defmayes,ni tedefanimes.Conpañia mi
nima de Iefus , por verte pequeñuela , i la mas minima de to*
das,porque le a placido a vuestro Padre celestial,de franquea
roslasalmas,iloscoraconcsdc loshonbres. Yo fere con vo-
sotros,dixo Cristo nuestro Redentor a nuestro padre Ignacio, . . ¡¡)e
cuando le aparecio,yédo a Roma.£¿o vobit Roma propitius ero. \.M
Yo os ayudare,yofereen vuestra cópañia:i por este milagto,i ujcfp.n»
aparición maravillofa,fe le dio a esta religion este nonbrc,i a-
pellido de Conpañia de Iefus; para que entendamos , que no
somos llamados a la Conpañia,i ordé de Ignacio, sino a la Có
pañia de Iefusa tengamos por cierto, que Iefus será sienprc en
nuestra ayuda;como el fe lo prometió a nuestro Padre, i que a
e\ tenemos por caudillo, i capitan,i afsi no nos cansemos, ni
defmayemos,en esta enprefa tan grande de ayudar alas almas
a que Dios nos a llamado.
Tomo z. N x Ai otro
0
i9? Tratado tercero, Cap.X.
1 otro bi£ Srande cn estc exercicio del propria
' ' — conocimiento , que no solo no causa desmayo,
ni covardia , como le podria porventura parc-
-, ~ - . cer a alguno; antes da grande animo, i fortale-
t b xiG z.i,paratodo lobucno.I la razón dcstoes,porcj
cuando uno fe conoce a si, vee que no tiene en
q estribar en si,i desconfiando de si, pone toda fu confiança en
Dios,en el cual Íe halla fue; te,i poderoso para todo. De aquí
es, que estos ion los que pueden cnprender , i acometer cofas
grandes,i los que salen conellas; porque como lo atribuyen ta
do a Dios,i nada a sijtoma Dios la mano , i haze suyo el nego
cios encargase del , i entonces quiere el hazer maravillas,! co
tricot»* ras grandes por instrümenros,i medios flacos. Vt ostenderet diri
ya ¡ . ñas glori* suxjn vasa mifericorditi.quit pr/iparavit in gloriara.
Para mostrar las riquezas,i tesoros de fus misericordias, quie
re Dios por vasos,e instrumétos flacos,i miserables , ha2er co
fas maravillosas. En los vasos de mayor flaqueza suele poner
los tesoros de su fortaleza ; porque destà manera resplandece
mas fu gloria. Esto es lo que dixo el mismo Dios a san Pablo,
cuando fatigado de sus tentaciones davavozei,pidiendo , le
's.'áú'Cer. libraste delkis¿refpondele D'ios.Suffiñt tibí gratia ruea^namvir*
*j.p. tusininfirmitate />er/?cfrirr.Bastate mi gracia,por muchas tenta
cioncs,i flaquezas , que sientas : porque entonces la virtud de
Dios fe muestra mas perfecta i mas fuerte , cuando es mayor
la enfermedad i flaqueza. Afsi como el medico gana mas hen
ra, mientras la enfermedad esmayor, i mas peligrosa, asiï
mientras mas flaqueza ai en nofotros>mas honra gana el bra-
co de Dios. Afsi declaran este lugar san Agustin, i íahAnbro-
ATHéf si°-Pl,es por esto cuando uno fe conoce,i desconfía de st, i po-
típ f< 'ne toda fu confiança en Dios,entonces acude,i ayuda üi Ma-
yifmhn. gestad. I por el contrario cuando uno Va confiado desi , i de
tMCor. fus mcdios,i diligencias, es dcsanparado. Esta dize san Basi-
* ' • .. lio1, que es la causa , porque muchas vezes en algunas siestas.
*4*"w • principales , cuando nosotros deííeavamos , i penfavamos tc-
nex
T)etproprio conocimiento. „t£
ucr mejor oracion,i mas devoción , tenemos menos ¡ porque
¿vamos confiados en nueftros medios , i en nueftras diligen
ciase preparaciones. Iotras vezes cuando nren os penfamos,
fotnos prevenidos con grandes bendiciones de dulcura : para
que entendamos , que eíía es gracia.-i mifericordiadel Señor,
i nodi'igencii>ni mcrecimiétonueftro. Dimane™ que el co
nocer uno fu flaqucza,i miíeria^no defmaya, ni acov wda, an
tes anima,i esfuerca mas.-porquehazedefeonfiar de fi,i poner
toda la confúnca en Dios. I eflb es tanbicn lo que.dize el Apo
ftol.C/lw infirmorjiinc potens fam. Efto cs.Cum bumilior tune -exai té*^tr*
ior.Afsi lo declaran fan Aguftin i fan Anbrofio,cuando me hu ¿u. ¡¡
millo.i abaron conozco que.no puedo„ni valgo nadajentóces defrim4
foi enfaldado,! levantado: mientras mas conozco, i veo mi en ■yímbr».
ferrnedadji flaqueza,poniédo los ojos en Dios, me hallo mas 1-ti Cor+
fuerte, i mas esforcadí) para todo. Porque el es.toda mi con- J1, .
fianca^ forraleza.íf ertt Dominas fluía tías • ,tT'*
i'/ «7*
*-
De aqui fe entenderá , que no es humildad , ni nacen della
unos defmayosú defeaectmientos, que nos fuelen venir , unas
vezes cerca de nueftro aprovechamiento , parccicndonosquc
nunca avernos de poder alcancar la virtud , ni vencer la mala
condiciona inclinacion,que tenemos. Otras cerca de loso-
ficios,i minifterios,en q nos pone , o puede poner la obedicn •
cía. Sitcngo yodefeiparaconfcffarjfítengodeferpfraan.
dar en mifsiones,o para otras cofas femejátes.Parece efto hn
mildad , pero muchas vezes no lo es-, antes nace de fobervia.
Porque pone nno los ojos en(i,coroo íí por fus fuer^asyinduf.
trias,i diligencias uviera de poderaquello,aviédolos.^e poner
cnDios,enclcual avenios de quedar mui esforzados, iani-
taados.DominusUluminatio mea,& fa!us tnea^ue tmebolUomin9 ?fi6,t^
protcíior vita meta quo trepídabo*ft cofiflant adverfumme caflra^
non timebit cor mtZ;fi*xurgat adverfum mepr£Üu,in boc ego ¡¡'era
bo: et fi ambulavero in m:dio umbrx mortis\no t'mebo wa!a¡quoniá
... meca--.c.
tu e/.Si fe„i_ _.-..-
lcvátaté 'as,, no
cótra mi exercitos no ternera
ternera mico
mi co
N 4 rajón;
ico > Tratado tercero}, Qap.'KL
racon : (í fe levantaren contra mi batallas , en Dios efperaré: :
aunque ande en medio de la fonbra de la muerte , i aüquc lle
gue nafta las puertas del inficrno,no ternera mi coracon5 por
que vos Señor eftais conmigo. Con que diverfídad de pala
bras dize.cl Tanto Profeta una mifma cofa^i tenemos los pfal-
mos llenos deíto;|j3raíignificar la abundancia del afe¿to,i có-
fianca,quc el tenia,i nofotros avernos de tener en Dios. I» Dea
ff.'7'\° weoírá(j/¿rfíí/rfr»«*rá.EnmiDióspaflaréelmuro,por altoq
fea,no fe me pondrá nada delante;el vencerá los gigantes con
las langoílas.En mi Dios hollaré los leones,i dragones. Con
í/-'7-J5 la gracia i favor del Señor feremos fuertes. Quidocct manus,
meas adprxl¡um¡& pofuifijut arcu Mtum brachia meu.
* . *
CAPlTVLO.'Xl: Ve otros llenes , i provechosgran*,
des , e^m ai en el'excrete id delproprio ,
conocimiento..
t*b ,x 5gJW|Jgíg NO dé los principales medios, que podemos ■"
3^ x 7 áí poner de nueftra parte , para que el Señor nos
2S y g££ haga mercedes , i nos comunique grandes do -
* **« i nes,i virtudes,es humilIarnos,i conocer nueftra
SS3$t^á flaqueza i miferia.Iafsldczia elApoftol San Pa
2i*dC«r~ b\o. Libenterigitur gloriaborininfimifatib9 mtis
1 *#í* nt ¡ahabitettB me virtus CbrifliDe muí buena gana me gloriar é
en mis flaquezas-, enfermedades-^ miíeria.s-para que afsi more
en milavirtuddeCrifto. Ifan A nbrofio i obre aquellas pala-
%¿mirojt. bras. TlJceo &»/;/ ¡n infirmitatibus , Dize. S¡ glofl andum ejl thri-
jM Cor. flijjioju bumilitate gloriandum efí,de qua crefeitur apud Dtu. Si fe
■I*í-,°' a de gloriar el Criftiano , a de fer en fu baxeza , i poquedad;
porque eífe es el camino para crecer, i valer delante de Dios.
■**£•»• 4-San Agiift¡ntracacftepropoí?to,aquelló del Profeta. TlaviS '
tt>p.v> voluntaria fegregabis Deut b&rtdita\\ tux^&injirmat4 eji, tu vero •
¥[,<íj.io perferifti eam.La lluvia volíiraria,i graciofa de itis dones, i gra
cías , cuando penfais , que la dará Dios a fu heredad que es el
alma?. .
*De! proprio conocimiento, aoi
alma?£f Infirmâta e/ï.Cuando ella conociere su enfermedad, i
miseria;entonces la perficionaráDios , i caira sobre ella la llu
via voluntaria, i graciosa de sus dones. Assi como acá los po
bres mendigos,'mientras mas descubren su pobreza, i sos lla
gas a los honbres ricos, i misericordiosos, mas les mueven a
piedad,i mas limosna reciben dellor ; assi mientras mas uno fe
humilla,i fe conoce,i mientras mas descubre, i confieísasu mi
seriajtnas conbida,e inclina la misericordia de Dios, a que fe
conpadezca,i apiade delji le comunique con mayor abundan
cia los dones de fu gracia.!?*»' dat lasso virtutë\& bis qui no funt,
fortitudinem & robar multiplicas.
Para dezir en breve los bicnes,i provechos grandes deste e -
xcrcicio , digo, que para todas las cofas es remedio universal
el proprio conocimiento.I assi en las preguntas , que fe hazen
en las conferencias espirituales , que solemos tener,de donde
nace tal cofa,i que remedio para ella ?cafi en todas podemos
refponder,q aquello nace de falta de conocimiento proprio,
i que el remedio feria,conocerfc a si mifmo,i humillarfe.Porc]
si preguntais,de donde nace,eljuzgaramis hermanos? digo,
que de falta de conocimiento proprio. Porque si anduvieflè-
des dentro de vos , tendriades tanto que mirar , i llorar vues
tros d ue!o5,que no tendriades cuenta con los ágenos. Si pre
gúntate de donde nace hablar a mis hermanos palabras áspe
ras , i mortificativas ? tanbien nace de falta dé conocimiento
proprio.Porque si vos os conocieífedés,i os roviestedes por el '
menor de todos , ra cada uno le mirastede's como a superior, ,
no tendriades atrevimiento, para hablarles deísa manera. Si i
prcguntaiSjde donde nacen las escusas, las quexas i murmura
ciones, porque no me dan esto, o lo otro, o poique me tratan
desta manera?cUro está,que nacen deslo.Si pregütais de don- -
de nacc,elttirbarfe,i entristecerse uno démasiádo, cuando es
molestado de tales ,o tales tentaciones?o cuando vee, que cae ■
muchas vezes en algunas faltas,i melancolizarse,! desanimar- -
se cón esto? tanbien nace de falta de proprio conocimiento.
10* Tratado terceto, Qa$.!Clí>
Porque si ruvieiTedes humildad,! cònsideraiTedcs"bien , h ma
licia de vuestro coracó , no os turbariades, ni dcfmayariadcs
por eflo;antes os espantariades , como no paiTan peores cofas
por voSji como no dais mayores caidas ; i andamdes alaban-
do,i dando gracias a Dios.porque os tiene de fu mano. para q
no caigais,enloque cayeradcs,si el nc^os tuviera. De una sen
tinas manantial de vicios,que no a de brotar?de tal muladar
tales olores como eflos,fc an de esperar^ de tal árbol, tal fru*
Vs. 102. to. Sobre aqitellas.palabras del Profeta.Rfcordât ut est qnoniam
»4- pklvìs ptmtés.Dhc íân Anselmo,que mucho que el viéto,sc lie
íidí'/mi vc a' P0^'0, Si pedís remediopara tener -mucha caridad con
¡itudítd'' vnestros hermanos¿para ser obediente,para ser paciente ,pa-
lm c.6 1, raser mui penitente,aqui hallareis remedio para todo.
De nuestro padre Francisco de Borja kemos,que yendo c*
■mino,lc encontró un señor destos reinos amigo suyo , i-como
LÍ.4.C.1. le vio,que andava con tanta pobreza,eincomodidad , condo
y>iu p'r. Jicndose del,rogo!c que tuvieflè mas cuenta con fu persona ,í
Wf B»r » írcoa^0;^'x0^eel Padre con alegre senblante,i mucha dissirnu
f lacion,noledepcna a vuestra Señoría, ni piense, que voi tan
desapercebido como le parecejporquelehggo saber ,'que fió-
pre enbio delante un aposentador,que tiene adereçada la po-
-í ada,i todo regalo. Preguntándole aquel señor,quien era este
«posentador,respondio,es mi proprjo conocimiento,Ha con
sideración de lo que yo merezco^que es el infierno por mis pe
■cados,i cuando con cílc conocimiento llego a cualquier pofa-
. da,por desacomodadas desapercebida que esté, siépreme pa
rece mas regalada,de lo eme yo merezco.
t.p U.i.c En las coronicas de la orden de los predicadores fe cuenta
4 delabis¿c la bienaventurada- santa Margarita de la dicha orden, que
hl'predi- una vez"> halando con ella vn religioso grap siervo de Dios.,
Oidores. * miu efpiritualjentre otras cofas le dixo, como el avia suplica
do a Dios muchas vezes en la oración , que le mostraste el c*
mino, que los Padres antiguos avian llevado , para agradar
ifi tantos recebir de fu manólas muchas mercedes a que reci
bieron:
'Del pYOprio conocimiento. 103
bieron, i que estando una noche durmiendo, le fue puesto de
late un libro escrito con letras de oro : i luego le despertó una
voz q dezia,levantate,i lee,-i que se avia levantado, i leído es
tas pocas pal abras,pero celestiales,! divinas. *Estafue !a per
fección de los padres antiguos; amar a Dios, despreciarse a si
mismos,no despreciar a nadie,™ juzgarle. *1 luego desapare-,
ció el libro.
.
DeîjeguniogYâio de humiliai. ut
Cristolos fagrados Apostolcs.I assileemos dellos. Et \U\qu\ie Atttum
ibant gattientes â confpettu concilij,quoniadigni babiti funt pro no- 5'
mine lesu contumelìS />«ti.Que ibá gozofos,i regozijados, cuan
do los llevavan prefos delantc de los présidentes, i sinagogas,
i teniápor gran regalo,i merced de Dios, fer dignos de pade-
cer afrentas,e injurias porel nonbre de Christo.Esto imitaron
defpueslos Santos,comoun fanIgnacio,que cuandolelleva--
vaiva martirizar a Roma,có muchos denuestos e injurias , iva
con grande alegria , i dezia. Nunc incipio Christi esie difcipului.
Aora comienço a fer discipulo de Cristo. Esto quiere nuestro
Padre, que imitemos nosotros , i nos lo encarga con palabras .,
j 'j • • ■- j t C4.4 ex*
de grande encarecimienr.0,1 p\)nderaciqp.*Los que entraren WJMJ ^
i viven,en la Conpania,an,dize,de advertir,i ponderar delan 44 & re-
te de nuestro Criador,i Senor.en cuanto gr,do ayuda,i apro g» " ■/»*■
vecha a la vida efpiritual , aborrecer en todo , i no en parte mariJ'
cuanto el mundo ama,iabraça;iadmitir, i deslear con rodas
las faerças possibles cuanto Cristo nuestro Senor a amado , i .
abntçado,i como los mnndanos3quesiguen el mundo , aman,
íbuscancon tantadiligencia honras,fama,i estimation de
raucho nonbre en la tierra.como el mundo les enfèna ; assi los
que van en espiritu , i siguen de veras a Cristo nuestro Senor,
aman, ideíïèanintensamente todo lo côtrario; es asaberves-
tirse de la misma vestidur3, i librea de su senor , por su divino •
amor,'i reverencia ,tantoque dondeasudivinaMagestadnO' -
le fuesse ofenla alguna,ni al proximo inputado a pecado* des.
scen paslar injurias , falsostestimonios , iafrétas,i fer tenidos-
iestimadòspor locos, nodàndo ellosocasion alguna dello;,
pordelïèar parecer eimitar en alguna manera a nuestro cria-
dor i Senor Iesu Cristo.*Enesta régla esta cifrado todo lo que '
podernos dezir de la humildad.Esto es aver dcxndo , i aborre
cido de veras el mundo,i lo mas fíno del,q es el apetito,i def-
sco de fer tenidos,i estimadosjesto cs,estar muertos al mundo
i fer de veras rel igiosos,que como los del mundo destean hon
tâii estimation, ise huelgan con eHa?assi nosotros defleemos.
. " ' ~ deshonr
ïít Tratado tercero, ^^tap.líVl.
deshonras,! menosprecio. i nos holguemos con ellos. Estocs
ser de la Cpnpañia de Iesus,i conpañeros de sesos. Que le ha
gamos conpañia,no,soloen el nonbre , sino en fus deshonras,
i menosprecios, i nos vistamos de fu librea,siendo afrentados,
i despreciados del mundo con el, i por el, i alegrándonos^ re-
gozijandonos en esto por fu amor. Vos Señor fuistes pregona
do publicamente por ma!o,i puesto entre dos ladrones como
malhechor; no permitáis que yo fea pregonado por bueno,
Mili, te que no es razon,que el siervo fea tenido en mas que el Señor-,
a*. Ni el difcipulo en masque fu maestro. Pues si a vos Señor os
persiguieron, i menospreciaron, persiganme a mi, desprecicn-
me,afrentenmc,papque afti â& imiteavos,i parezca difeipn-
It.i.cu lojiconpaúero vuestro. Dezia el Padre Francisco Xavier , que
Frtntiici tema c' P°r co^a i^igiM •> 9IIC lln honbrc Cristiano, que i ¿e
XiwVr. tracr sienprc en la memoria las afrentas,qr.c liizicron a Criílo
nuestro Señor,gustc,dc q los honbrcs le honren,i veneren,' -
^ad htura ^'enen a'guri0S siervos de Dios, tanto amor, i aficion a la vir-
«. i$. ttlc^ 3 lagnardadelos mandarnientos de Dios, i tanto abor-
recimiento al vicio,i estan tan hechos, i acostunbrados a resis-
Li.6 r.' 6 t'ren vc'a a 'stS tentaciones,que aun en sucííos tanbien las rc-
JtUvid* sisten. DclPadrcFrancifco Xavier lecmos en su vida , que en
iti P F.ra una tenracion,o ilusió, que tuvo durmicndo , hizo tanta suer-
itsco Ka- ca para resistirla , q con la fuerçaechorrcs, o cuarro bocana-
^"aÍTbtf ^s ^e san?rc-^e^a mariera dedaran al^unos aquello de Ssn
/«/«.$. to Pablo. Sive vigdemus stve dormiamus smul cûìllo vivamut. <>ue
quiere dczir,no soloque viviédo,i muriendoílenpre vivaraos
con Cristo.Quees lacomun cfposicion.Sinoquelos fervoro-
sos siervos de Dios,sienpre an de vi vir con Cristo,no solamê-
te vclando,sino tanbien durmiendo,i sonantío.
Pafsan mas adelante los Filosofos,i dizen,que la tercera co
dicion,o senal^en que se conoce^cuando uno a adquirido, i al-
-cançado perfectamente la vimid,escuandoot>ra las obrasde
aquella virtud.DWrff Con deleite,i con gnsto. Esta es
la principal senal , i en lo que consiste la perfeccion de la vir-
tud.Pnes si quereis ver , si aveis alcançado la perfeccion de la
virtuddelahumildad , examinaos porlarcglaque pusimos
en el capitulo paflado,mirad si os holgais tanto có la a frenta,
i deshonta,com.ose;huelgan losmundanos fcon la honrai esti
macion.
Fucra de fer esto menester , para llegar a la per feccion de
xuálquier virtud.Aien cllootra cosa,de mucha sustancia,que
vCs fer mui inportante,para durar>i perièverar en ella. Porquc
Yì micri'-
f)ilfeguridogrado de humillad. % i$
mientras no llegaremos a hazer las obras virtuofas ccn güito,
i alegría, ferá cofa mui dificultofa el perfeverar en la virtud.
San Doroteo dizc , queeftaera doctrina común de aquellos
Padres znüguos.Solebant patres & maiores ncflrí fimiter afiere <0*WW
rf, quidquid animus alacriterno» admittit^diuturnü efienonpofie. 'nmt ,##
Solían dezír aquellos Padres antiguos , i tenían efta por una
verdad muí averiguáda,i cierta,que lo que no fe haze con go •
zo.i alegria,no puede durar mucho tienpo. Bien podra fer , q
por alguna tenporada guardéis el filen cio,i andéis con roodef
tia,irccogimientOjpero haftaque eíTo falga de lo ínter ior<lel
coracon,i con la buena coftunbre fe os haga como connatural
i afsi lo vengáis a hazer con fuavidad,i gufto,- no períéverarcfs '
mucho en ello, porque ferá como cofa poftiza,i violenta. Et
nullum violenta perpetua. Por eík> inporta mucho exercitarnos
en los adiós de las virtudes,haíta que la virtud fe nos vaya en-
bebiendo , i arraigando en el coracon, de tal mancra,quc pa
rezca que ella fe cae de fuyo , i que aquel es nueftro naturalji
afsi vengamos a obrar las obras déla virtud có gufto,i alegría.
Porque defla manera podremos tener alguna feguridad de q
durar émos,i perfeveraremos en ella. Efto es loq dize elPro- p/.
feta. Sed in lege Domini volitas cius .Dize, otra letra. Sed in legeDo ' * '
mini voiuptat ««i.riienavéturado el varó,cj todo fu contento, i
todo fu gozo,i rcgozijo es en la lci del Señor,í eííbs Ion fus de
leitcs,i entretenimiétos : porque eífc dará frufo de buenas o-
bras,como árbol plantado cerca de las cornetes de Jas aguas.
' s.
i * <? Twtâò tercet e, ~r tZjKpxK.
BftU U moscas, conforme a aqucllo de Esaias. Telas artnex texuerunt.
5? A.ssi el sobervio se desentrana,i echa los higados, como dizé,
J'^l para alcançar un poco de loor humano, Del Padrc. Francisco
jtl P< f, Xavier,lcemoscn su vida,q ténia, imostravasienprcparticu»
Xa\>itr. lar odio,i áborrecimiento a esta opinion, i estima del mundo.
Porque dczia,que cra causa de grandes maies , e inpedia mu-
chos bienes^assi lcoian dezir algtmas vezes con grande ase-
cto,i gemidos,0 opinion! O opinion, iestimade los honbres,
cuantos raales as hecho,hazes,ì haras. .
Masporqesmuidificulroíb recebirlahora,inocníbbervc-
ceríe,ni tomar enellaaígü vano cótentamiento, o cóplacécia
por eflb los Sátos,temiédo el peligro grade, q ai en la hora, i
eítimacióji enlas dignidades,i pucítos altos, huiá cuáto podiá
de todo eííbji fe iva adódeno fucilen conocidos ni cfHmadc».
i procusavá ocuparfe en oficios baxos,i defprcciados,poroue
|fiá¿|aqueUo les ayudava mas a fu aprovechármete, ia cófec*
varfé ' ^
i«4 Tratado tercero, * ÇafXXlX,
i q era camino'mas seguro para ellos. De
t.pll. i. ziaS.Frácisco una razó buena.No foi religioso, sino tomo cô
imjtê la misnia alegría de rostro,i alma,la deshora qla honra, porâ
itS. Frí 6 me alegro en la hóra,que otros medá,por fu provecho, cua
€if($. do predico.o les hago otras buenas òbras,donde pongo elal
ma a ricsgo,i peligro devanidad,mucho mas me devo alegrar
de mi provechos de la salud de mi alma,quc tengo mas segu
ra, cuádo me vitupera. Claro está que estamos mas obligados
a holgamos de nuestro bien,i provecho,que deîbien,i prove
cho de nuestros proximos;porq la caridad bié ordenada de si
mismo a de corriéçar.Pues si os holgáis del provecho del pro-
ximo,cuando el sermon, o el negocio os salió bien , i sois ala
bados estimado por ello^porque no os holgáis de vuestro pro
vecho,cuaj^^Uzimdo vos lo que es de vuestra parre3sois te
nídoenjroco?0<ná esto es mejor,i mas seguro para vos. Si os
holgaisl^iwò^Picis gjan talento para h azer grandes cofas
por c! bign.'de los otros;porque,cuando Dios no os dio talen-
: t ) para estas cofa , no os holgáis por vuestro provecho , i pos
vuestra hürrM¡yd?íi os holgáis , cuando tenéis mucha salud i
fuerças paratrabajar para otros,por el provecho dcllos: por»
. que no os holgáis, cuando Dips quiere que estéis enfermo, t .'
flaco, i que no sea;s para nada, sino que estéis arrinconado e
inutil?porque este es vuestro provecho, i esto osayudará mas
a fer humilde;i en esto agradareis mas a Dios,que si fucrades
gran predicador,pues el lo quiere assi.
Pe dondese vera , cuan engañados andan losque tienen
puestos los ojos en la honra,i estimación del mundo, so color
de que esto es mcnester,para hazer fruto en los proximosd c5
este titulo destean los oficios honrosos , i los puestos altos j i
todo loqucdtze autoridad.-i huyen de lo baxo.íhumilde.pa-
recicndóles que con esto se desautorizan. I ai cn esto otro en
gaño mui grandc,que con loqueuno piensa que gana autori
dad , la pierde , i con lo qiie piensa que la perderá , fcbganará.
Aguaos piensan que con el yestido j>obre , i oficio , o excrci»
ció
QiJexercktQ ciehumtlàáit s; iSç
eiobaxo, i humilde, perderan la opinion , i estima neccssaria
parahazer fruto cn los proximos,i cnganales su sobervia; que
antes con esso la ganareis , icon lo contrario , qucvosprocu-
rais,laperdereis.Ensenavaestomuibiennuestro bienaventu- U 5.*}»
rado Padre Ignacio , dezia , que ayudava mas a la conversion de U >f</j
de las almas,el afecto de verdadera humildad, que cl raostrar N.p.
auroridad,quetengaalgun rcsabio,iolordemundo. Iassi lo
praticava el , no solo en si,; sino a losque enbiava a:trabajir a
la vinadelScûor , detalmanera lesenfenava, que para salir
con las cosas arduas; i grandes, sienpre procuraslcn hazerel
caminopor lahumildad,idcspreciodcsi mismosjporq enton
ccsestarialaobrabìen segura ,si estuvieflè bien fundada íb?
bre esta humildad. Iporque esse es cl camino,por donde suele
cl Scnor obrar cosas grandes. I conforme a esto^cuâdo enbió
alos padresFrácisco Xavier, i Simon R odrigûtìta Portugal,
les ordenp5q Hegados a aquel rcino,pidienefìTînfflpa , i que
con la pobrcza, i menosprecio de si abrieííèn la puerta , para
todo lo demas.I a los PadrcsSalmeron^PascasiOjCuando sue
ron aHiberniapor nuncios Apostolicos, tanbien les ordenó 1
q enfenaflen la doctrina Cristiana a los ninos,Ì alà gente ruda. .
I al misino padre Salmeron,i al padre Maestro Lainez , cuan-
do laprimeraveziìieronalconciliodeTrento, enbiadosdei
Papa Patilo céreero par jTcoIogos-de su Satidad , la instruccio >
qlesdio, suc,qneántes dedezirfupareccrenelconcilio, se
fueflen alhofpital,tsirviciflcnenelalospobresenfermos,ieri 1
senasten alos ninos los principios de nuestra santaFe ; i q des-
pitcs de averechado estas raizes,paflassen adelante,i dixesten >
suparececenclconcilio,porqueafsiseriaclderruto,.iprovie- •
chojcomosabemos lofuepor labondaddelSenor.landare»
mosnofotrosmirando, temiendojitariEeandoconnuestras ;
prudencias humanas , si se pierde autoridad por estas cosas* •
Que no ayaysrniedo» qucíedcíautorizeelpùlpito. , porira
ensenar la doctrina, ni por hazer platicasen las plaças, hoípi- ' ;
.talcs,i carceles, No ayaismiedo ,que perdais credito con la
gente •
i86 TttttJoterWrol ' WpXXX
gente grave,porquí os vean coftuTar a los pobTczir«9,ní por^
os vean nítido como religiofopofore. Antes con eflb ganareis
autoridad, i cobrareis mas>creditoireptitacioñ , iharasmas
fi-uto en las almas* porqué a los.humildes levantados , i por
cfíbsfuelcelhazcr maravillas. u . t11 »'■'■•" ■ 'f •■ '/
I dexádo a parte efta razó,q es la príncipal,llcvádal d por vía
ide prudécia,i razó hiimarujno podeisponcr medio mas eficaz
para ganaraütoridad,iopirlió con Jos próximos, i .para hazer
mucho frtitoen lasalmas^ocexcrcitaros enditas cofas q pa
recen baxas,i humildes: i tanto mas,cuáto mayores fuere vuef
tras partes. La razódcftocSiporqcstanto,cnloq el müdotie
ne la korrra,ieítimacÍQn,i las'cofas altasvéj cielo que mas fe ad
miran los dei,es de ver que eflb fcdcfprecíe,i q el q podía en
tender en cofas altas:» honrofas, fe'ocup&cn cofas baxas i hu
mildes , i afsi cobran grande opinión ieítima de fantidadde
los tales,ifeciben fu doclrina'como venida del cielo,.
Ll.t.f.Tt Del Padre Francifco Xavier leemos en fu vida, que avietv
Je U y¡di xJofe de enbarcar para la India,'í no queriendo receban ningu3-
dtl p.F. fla prov¡{jot^ ^a fu navegación, inflándole mucho ¿1 Conde
w,r* .de Caftañedá, que teniaéntonecs oficio dé proveedor de las
armadas para aq ucllas partes , que alómenos llevafe un cria*,
do,que leíirvieíTccn la mar ; dizicndolc4 .difmiouiriafu cré
dito,! autoridad para con la^crir'e,a quien avia tic enfeñar }it-
le vieflen con los demás lavar fus apaños; aLborde de la nao , í
«guifar fu comida/Ed padre le rcfpódiojícñor Conde, jel proal
rar adquirir crédito, i autoridad por effe medio, que vueftra
Scñoriadizc, atraidoalalgleíiadcDíos, i afus prelados al
•citado eroque aora efta. El medio por donde fca.de adquirís
el crcdito,i autoridad,cs lavando eflas rodillas , i guifandaJa
olla,fin tener neccfsidadjdc nadieu con todo eflo procurando
enplearíe en eifervicio de las almas de los próximos. Quedó
con efta refpuefta el Conde tan, atajado , i tan edificado , que
no fupo q refpondcr.Defta manera,i con efta humildad, i ver
dad,fc a de adquirir la autoridad : i delfa manera fe h aze mas
""*. " • frutQ
""N
ffel'exéntelo ¿¿humildad, <*T ¿g-r
froto.I afsi vemos , que hizo tanto eí padre Franci feo Xavier
en eíTis lndias,có enfeñar la dcétrina a los niííosj andar tañé
do la cápanilla de noche a las animas de Purgatorio, i firv ieri
do,i coníoládo a losenfcrm©s,i con otros oficios haxos, i hu
• mildcs.Deffa manera vino atener tátaautoridad,i reputado
f|Tobava,i atraía a fi los coracones detodos , i le llamavan el
padre fanro.Eíra es.la autoridad,q es menefter para hazer fru
to en las almas;cítima,i opinió de humildes;crtimasi opinión
de fantos,i de predicadores evágelicos-.I afsi cía cs,la ó nofo;
tros avernos de procurar : que elfotras autoridades;} puntos,;
quejricnen refabio,i olor dé muñdo,antes dañan, r defedifícá1
mucho a los proximos,afsi alos de fuei a,como a los dedétro
Sobre aquellas palabras de S.lum. Ego auté tionqmero gh; 1*3.8.5»
tiu meam^ftqui qutrat & iudieet.Yo no bullo mi gloría, mi Pa
dre tiene cuera conefíb.Dizc mui bié un Doclor,pues íi nuef-
rro Padre cefcftial , bufea ,i procura nueíri a gloria , i nueftra
honra,no es meneíter,q nófotros tégamos cuidado ceíío. Te
nedlo vos de humillarosji de fer el qdeveis,- i el de vueírr.a cf-
tiim, i autoridad para hazer mas fruto enloí proximos,dcxad
loaDios,q^ordódevosmasoshum¡llais,iabaxais,poraios •
levárará el mas,có otra eftima mui diferéte, de la q vos pudie
radesaIcancarporeííbrrosmedios,i prudencias humanas.
I no fe os ponga tanpoco delante la honra , i autoridad de
la religión, que es otra folapa , que fe nos fuele a'gunas vezes
ofreccr,afsi en efta,como en otras cofas ft mcjátér.para colo-J>Q '-
f*sr nueírra inperfeccion,e in mortificado. O, que no lo e vo
por mi,fino por la autoridad de la religión, q es razón fe le té
garcfpeao.Dexaosdeííbs refpedo», q lareligió tanbicn g¿«
«ara mas,en q os vean a vos humildccalladoi fufrido: porq.
éneflb confiíle la autoridad^eflima de la religión: en oue fin
feligiofos fean humildes,! mortificados, i elle mui deshechos
¿c todo lo que tiene fabor,i olor de .«nundo.
El padre Mafeo en la hiftoria de las Indias, cuenta oue pre títffihé
iiieando uno de losnueftros en Iapon , Ig Jfc.dc Criíro nucflro M.i+b{
Reden*
iS8 Trdudo tercer*,. .. . QdpXXX.
totlári tn Redencor;ín «na calle publica deFirando, un GétíFdé aque»
iíctrmm. Uos,que a cafo paíTava por alli,h¡zo burla del, i de lo q pi edr* •
F'¿'i72' cava, i arranca un flemó mui grande, i efeupefele en el roftro.
4/uj í«g| predicador facó fu pañuelo,i linpiofe, fín moílrar turbado
a'guna , i fin refponder palabra ; i profigue fu fermon con el •
mifsno tenor i fenbláre,como fi no uvierapaflado nada. Vno
de los que eftavan oyendo, notó mucho aquello, i viédo Ja pa,
(Ciécia,i humildad grande del predicador,comé$o a péfar en
tre fi,no es pofsible,que' do¿trina,queenfeñi tanta paciencia,
tanta humildad ¿conftancia déanimo, no fea del cielo ; cofa
de Diosde-veief éíb.Lo cual lenizo tanta fucfrca,q le fuemo
tivo para convertirfesi afsd fe fuctras el , eri acabando de prc#
. dicarjilepidio.quek'inftruycfrecnlafejilebaptizaírc.
QA P XXVLO . XXX. Vcl tercero¿rado de
.humildad.
R&^í$á$$ L tercero grado de humildad e?,cuádo uno te
B#M.^r».|Jgwv^^n-¡gd0gr5jCSvirtu4cs,idoncsdeüios4cítádo
ttí.c.uli. ¿g p Sien prandehóra,i cftimació, no fe cnfobcrvccc
u.iu Jg L, gg»'¿nr^adaínifc atribuye a ficofaalguna.Jinoto-
8S8Í'5SSÍ do lo refiefe,i atribuye a fu mifma fuente, q es
UmiUit D"ios:deÍ cual procede todo bié,i todo don. pcrfcclq. Efie ter-
Bem fer. ecrogradóde humildad,dize S.Buenavétura , es de grandes,
45- fi** i perfectos varone$,q cnanto mayores fon, t3nto mas fe humi
tiwticé. . jj- entodo.Qiieuno fiedo maloe inperfe¿to,fe conozca , i ef-
time por tal,no es muchojbueno es,i de loar es, pero no es de
maravillar,comonoloes, q el hijo del labrador noqmeraier
tenido por hijo del Rei,i q el pobre fe tenga por pobre,ii el en,
fermo por enfermo,iq quieran fer tenidos por taksde \osQC
masipero q el rico fe hnga pObrc,i el grande fe apoque , i <-ort
forme con losbaxos,haziendofe pequeño, eftocs de rnaravi-
llar.Pucs afsi dizc el Sáto,no es drmaravillar,'que fiendouno
malo e inperfccWe tenga por malo,c inperfeéto, antes lo es,
qfiendo tal,fc tenga por bueno,i por per fcfto. Como fiel! ado
í)el tercerogrado de humildad. 189.
lleno delepra,fctuvieíTe por fano.Pero que el qes muí aven
tajado en virtud,i tiene muchos dones de Dios , i es verdade
ramente grande ante fu divino acatamiento; fe téga por peq-
ño;e(ía es humildad gráde,i de maravillar.Dize S. Bernardo, Bern.fitr
üíjgas>& rara rirtus profettó cftjü magna opercrisjnagnute nef 1 $ . /*f«
cire;c¡¡ ómnibus nota fitfjnftitastua'tefolü lateat¡cum ómnibus mi t*ntit+,
rabilis appareas.tibifoli vilefeas .Grande i rara virtud es q obre,
uno grandes cofas,ique el no fe téga por grande; fino por pe-
queñojquatodos le tenga por fanto,i por varón admirable , i
q elíolo fe ten°a en poco.Hoc ego ipfis •pirtutibits^mi/abiliut indi
co.En mas tengo efto,dize,que todas las1 demás virtudes.Efta
humildad fe halló perfeótifsimaméte en la Sacratifsima Rei
na de los Angeles, que fabiédo que era elegida por madre de
Dios,con profiíndifsima humildad fe reconoció por fierva , i f
efelava fayi.Ecce ancillaDomini.Dize S.Bernardo. Mater Dei eli g " ¿J^
git«r.& ancillam fe nominat. Eligiéndola para táalta dignidad, ^.¡uptr
i tan grande horfra, como era fer madre de Dios, fe llama ef míjjus t/l,
clava; i fiendó predicada por latocade fanta Iíabcl por bien
aventurada, entre todas las mugeres , no fe atribuyó a fí glo
ria alguna de las gradezas q en ella avia,fino toda?ie las atri
buyó a Dios engrandcciédole,i enfaldándole por ellas , que • l«« t¿
dadofe ella entera i fírme,en fu profundifsima humildad. bUg 4$.
vificat anima meaDomin¡i)& cxHltavitfpiriius mtus in Deofalutari
meo . Q^uia rejpexit humüitate ancilU fu*. Efta es humildad deleie
lo. Los bienavéturados tienen alia eífa humildad. I cífo dize
S. Gregorio, q es lo q'ue vio fan Tuá en el Apocalipíi , de aque- Grtgo.H.
líos veinticuatro Ancianos, que'proftrados delante del trono tz.wer*.
de Dios,leadoravan, quitando las coronas de fus cabecas, i «f>5»
arrojándolas alos pies del trono. Dizequc arrojar fus coro
nas a los pies del trono de Dios , es no atribuirfe a íi fus vicio • rf" 4-4
rias,finp atribuido todo a D:os,que les dio las fuercas , i vit - •* i0'
tud,para vencerá darle a el la gloria i honra de toáo.Dignustr
Domine Deus nofler acciperc gloria\& bonorem^& viniste ¡ qu'u tu
ereajli omnia3& propter volúntate tu¿trantj& creatafunt. Razó
Tomo a. T es Se-
. i$ó TrattiJó tercera, CdpXXX.
'es Señor q te demos lahonra,i gloria de todo, i que quitemos
las coronas de nueftrascabeca*,i1as arrojemos a tus pies; por
q todo es tuyo,i por tv*voluntad a fido hecho , i fi algo bueno
tcnemos.es porq tu loquifíftc-Pues cite es el tercera grado de
huinildad,no alcarfe uno con los dones, i gracias, que a recc-
bido de Dios,ni atribuirfeío a üfino atribuirlo ,i referirlo to«
do a Dios,como a autor,i dador de todo lo bueno.
Pero podra dezir alguno,íi eneflb confiftc la.humildad,to
dos Tomos humildes: porque quien ai,que no conpzca,que to
do el bien nos viene de Dios , ique de nofotros no tenemos,
fino pecados^ miferias^quien ai que no diga, íiDiosmedc-
xaflq de fu mano,fer¡a el mas mal honbrc del mundo? Terditio
Cfaei}.?*** ifrael'.iantummoJo in me auxiliumtuum. Denueftraparteno
tenemps,íiao perdicion,i pecados.Dize el Profeta Ofeas.To-
do el favor,i todo !o bueno nos a de venir de acarreo de la li
beralidad de Dios.EíTo es fe católica: i afsi todos parece que
tenemos eífa humildad.-porque todos creemos mui bien eíTa
Í4«íí i. verdad,de que eíU ¡lena la íágradaEfcritura. El Apoftol SS-
*7« tiagb en fu canónica foie.Omnc datíoptimum, & otarte dinu per
feftttm defarfunt efljefeendens a pitre lumln».Toda dadiva bue
na , i todo don pérfido nos a de venir de arriba del padre de
j.*4C»r.hs Iunbies.Iel Apoftol fan ?a.b\o.Quidbabesquodno accepifli?
4.7- ' M>* quodfufficientes (¡mus cogitare aliquid a nobis quafi ex nobis,
z.ad Cir peti fafficittin noflra ex Deo e{i,Deut efl qui operatur in y»bh,& reí
íitbiU It&fwfitert pro ¿o»4vo/«»'r<íre.Dizcq no podemos obrar, ni
j.i j. 'hab!ar,nide(fear,nipenfar,'fiiccmiécar"ni acabar cofaque/ir-
va pira nueílra falvacion fin*Dios, dequien toda nuc ítra fufi-
ciencia procede.I con que mas clara conparacionfe nospviáo
dar a entender efto,que con la que el niifino Crino nos lo de
clara, en el fa^rado Evangelio. Sicut palmes non potrilferré frw
Bwm a fcmet'épfofíifi mafeút in v'ttcrfc nec >oj,j»'/7 in me tnaferitis.
Iíf» 1 5-4 QjjCrejs vcr,dize, lo poco onada, que podéis íinroií1 afsi co
mo el farmiéto no puede dar fruto por fi mif:no,finocítá uni
da w U vid¿afsi-r)adie.pu:-jddiazcr obramerkoria por fí mif
7)eHercengrado de humildad. 19- 1
mt),'(ino cftuvicrc unido cómigo.Ego fnm >itis,vos ptlmitet: qui
ntunet'in mt¡& ego iit C9,bicfertfruíl& multi, yuia fine me nibilpo
tcjlis faceré. Que cofa mas fruátifcra , que el Sarmiento junto
con la vid?i que cofa mas inútil,! defap-rovechada, que el far-
micnto apartado de la vid ? para que vale ? pregunta Dios al g^,^
ProfetaEz.cquiel. füibimms quid fiet deligno Wr»?QUefehara,5J,,
del farmienro?no es macfera,dizeque valga para obra alguna
dtf carpinteriami aun para hazer-fíqüiera una eftaca , quefon-
gais en la pared,para colgar dclla alguna cofa: no es bueno el
íarmiento apattado de la vid,fino para el fuego. Pues afsi fo-
mos nofotros,fino eftamos unidos con^ vid verdadera, que!l»i. 1 5.6
es Crifto.S» ?«»'**» me ntnntanferit^mit^írforas ficut palmes^
*refcct,& coüigent eü,&¡n ivnem mittenti& «rdet No valemos
rrada,fino para el fuego.fi algo fomos,cs por la graciade Dios i>*i C»t
comodize íán Pablo. CratUDeifüm id quodftim. Bien ¿mera- W*0-
dos,parece que eftamos todos en eíTa verdad,que todo el b £
que tenemos,es de Dios, i quede nofotros no tenemos , fino
pecados,i qyc ningún bien nos avernos de atribuir a nofotros
fino todo aDios,a quien fe le devela honra, i gloria de todo.
No parece efto mui dificultofo al que cree , para ponerlo por
ultimo,i perfeíHfsimo grado dehumildad,pues es una verdad
de fe can llana.
Afsiparece a prima faz;mirando!ofuperficialmente,ia fo-
brchar,parccefacil; pero no es fino mui difícil. Dize Caf■CtfiU.ti-
fiano, alosquecomiencan parecclcs cofa fácil, el no atri tUtim 1
buirfe nada"afí,iel noeftribar,ni confiar en fu induftria, váí>'*f '*■&**•
ligencia, fino referirlo, i atribuirlo todo a Dios : pero no es ¡Í'^//£
fino mui dificultofo. Porque corno nofotros ponemos tan tiona.
bien algo de nueftra parte en las buenas obras. i>« etiimfumus j. *i C»K
adiütcres. Dizc S.Pablo. Como obramos nofotros tanbien, 'vi •?•
concurrimos juntamente con Dios; luego tácitamente ,ícafi
fin fentirlo,eítribam<#, i confiamos en nofotros mifmos, i fe
nos entra una prefinición, i fobervia fecreta , pareciendonos
quepor nueftra diligencia^ induftria,fc hizo efto,o lo otro: i
T a afs¿
to i Tratado tercero, £dp. .XXX
afsi luego nos engreimos, i envanecemos , i nos aleamos con
las obras que hazemos,como fi por nueftras fuercas las uvief-
femos hecho,i como fi fueíTen folo nueftras. No es ta fácil ef-
tc negocio como parece. Baílanos faber,que los Tantos ponen
cite por perfe&ifsimo grado de humildad , i dizen que es hu
mildad de grandes, para que entendamos , que ai en ello mas
dificultad^ perfeccionado que parece. Recebir uno grandes
donetde Dios,i obrar grades cofas , i faber dar aDios la glcf-
ria delló, como fe deve , fin atribuirle a fi cofa alguna , ni to
mar dello algún vano cÓtentamiéto,cofa es de mucha perfec
ció.Ser hórado,i alabado por fanto, i no fe le pegar al corado
la honra i eftimació,nWq fi no tuviera nada,coía es dificulto
fa,i q pocos la alcanzan. Mucha virtud es menefter para elfo.
CJajft/l. Dizc lan Crifoítomo,que andar entre honras , i no pegar-
fe nada al coraron del honrado,e»como andar entre hermo-
fas mugercs,fin alguna vez mirarlas con ojos no caítos. Cofa
dificukófvpeligrofaes eífa,i mucha virtudes menefter , pa
radla. ParaandarenaltOjinofedefvañocor, bugnacabeca
es menefter.No todos tiene cabeca,pára andar en alto. No la
tuviere» los Angeles en elcieIo,L,ucifer, i fus cópañeros ; i afsi
fe defvanecieró,i cayeró en el abifmo del infieflüo.Eííé, dizen
que ftiecl pecado délos Angeles: que avicndolos Dios cria
do tan bellos,i tan hcrmofos,con tantos dones naturales,ifo-
Jta 8/44- brenaturales.In veritatc non /íct/t.No eftuvieron en Dios, ni le
atribuyeron a el la gloria de todo, fino eítuvieronfe en fi , no
„ porque entendieflen que tenian de fi aquellas cofas) c¡ bien ía-
,^M "2 bian que todas venían deDios,i que del dependían , pues co
nocían q eran criaturas •, fin© como dize el Profeta Ezcquiel.
hlevitum efi cor tuüin decore f«o, perdidiflifapieatiam tuavt in de
core rwo.Envanecieronfeen fu hermofura,pavonearófe en aq-
llos dbnes,que avia recebido de Dios, i deleitaronfe en ellos,
como fi los tuvieran de fi,no los refirieron, ni atribuyeron to-
dosaDios,dandoleaella gloria,i hora dcllo, fino q fe dcfva
necieíoüenfalcandofejicontentandore vanamente de fi mif
Deltsrcerogrado de humildad. 19$
mo?,como fi de fi tuvieran el bien.Demanera, que aunque co
el entendimiento conocían, que la gloria fe devia a Dios ; ro«
bavanfela con la voluntad, i ambuianfela a fi. Veis como no
es tan fácil como parecc,eíle grado de humildad : pues a los
miímos Angeles les fue tan dificultólo , q cayeron de la alre-
za,cn que Dios les avia puefto, por no íé faber cófer var en d.
Pues fi los Angeles no tuvieron cabeca,para andar en alto, Ci- %
no q Te dcfvanccicron,i cayeron, mas razo tenemos nofotros
de temer no nos defvanezcamos,pucítos,ilevantados en alto
porque Tomos tanjjiiferablcs los honbres,dizc el Profeta Da
vid,que como humo nos defvanecemos. Mt xutbonorificatifue p/S<j.í»
riat & exaltati,deficientes qnemadmodutifumus deficitt. Aisi co
mo el humo mientras mas altó fube,mas fe deshaze,i defpare
cejafsi el honbre mifcrableji íbbervio,micntrasraas le honra,
i fuben a mas alto cftado,mas fe deTvancce.
O q biéjicuá a puto nos avifó o*efto Crifto N.'R-Cuéta el fa
gradoEvágclio,qavié4oenbiadoaIosfctétaidosdifcipu!os
a predicar,bolvier5 ellos muí c!fceritos,i ufanos de fu mifsió,
diziédo^o Señor,q avernos hecho maravillas, aü hafla los De
«ionios fe rédiáj nos obedecía en vueftronobre. Rcfpódeles L«x<t x».
el Redétor del mundo con gran feveridad. Vidtbafatanamft »&•
eutfulgurde calo cadentem.Guardaos del vano contétamiéto:
mirad q por eííb cayo Lucifer del ciclo3poique en aquel cita
do alto, en que fue criado , fe contentó vanamente de íi mef-
mo,idclo$dones,queaviarecebidoj i no atribuyó a Dios la
gloria, i honra, corno devia j fino que fe quifo alear con ella.
No os acontezca a vofotro1? lo mifmo,no os defvanezcais con
las maravülasjioofas g,andes,quc hazeis en mi nonbre, ni to
méis vano contentamiento en cíTo. A nofotros dizen días pa
labras. Miradnoosenfobsrvczcais deque por vueftf o me
dio fe haze mucha hazienda en los próximos , i fe sanan mu
chas almas.Guardaos,no toméis algim vano contentamiento
del aplauíb,i opinión de los honbres,i del mucho cafo qiie ha
zen de vos.Mirad no os alcéis cou algo}ni feos pegucal cora-
Tomo z. '. "~ T 3 con
194 Tratado tercero, Cap.XXXf.
con bhoRrjjicP.imucion;..porque cjTo es , lo que hizo enera:
yugn.li Lu£if«rri lo que de Ángel , le hizo Demonio. En !o cual vc-
¡tutxbtt- re;Sjtj¿zc fan Aguftio, cuan mala cofa es la fobervia , pues de
¿t ^'*4* Aiígelcs haze Demonios.- I por-el contrario cuan buena es la
7**n'tm humildad, que haztalos honores femejames a los Angeles
ttmiiem. fainos .11militas-bomnes fanftit Jtngúis [miles fatit;& fuperbi*
f4,1^ DemotitsexxAtigeüsfecit.
CA VfCV. ÜXXl. Ve ciarafe;tn que conjifteel
tercerogrado de humildad.
£3^$i&h&3 O avernos acabado de declarar bien,en que c5
gP^Sfififc cfte .tercero-grado de humildad . i afsi ferár .
g lN J^'-mcnefter declararlo un poco mas, para que me
$*" i _^^ipi' podamos ponerle por obra ,q es lo que prc-
it^íík iS Pfndcmos.Hfte grado de humildad , dizen los
tintos, queíbnllftc enfaberdiftinguir entre
el oro,que nos viene dcDios,de fus d»nes,i beneficios , i en
tre el lodo i m ¡feria , quefoitébs nofotros , i dar a caSa uno lov
que le pcrrtncccratribuir a Dios , loque es de Dios , i a nofo*
trosjloquecs nuefíro.-ique todo efio fea praticamente. En lo-
cual eftá todo el punto deftc negocio.Dcmancraque no con-
fiíte la humildad.cn, conocer cfpeculativamente, que de noíb-
tros no poetemos, ni valemos nada, i que todo el bien nos a.
de venir de Dios , i que el es el que obra en nofotros , eíque-
ter , i el comencar, i el acabar por fu libre ,1" buena voluntad,
como dize fan Pablo. Que conocer eflb cfpeculativamente,
** ?hl{l' porque afsi nos lo dize la fe,faclr cofa es , itodos los Criftia •
" •' nos lo conocemos,! creemos afti.Sino en conocer, iexcrcUat
. eflb praticameote,i en eftar tan llanos, i tan ademados en e£-
jJS/P t°)c^mo fi lo vieltemos con los-ojos,i lo eocafíemos t tpalpaf-
tríVt'gi. femos con las manos.Lo cual dizc fan Anbrofio, qae es parti-
e>em<tria cularifsimo don,imprccd grande de Dios. I trae para cíft>a
1.4/ C«r. qUcllo de fan Pablo. Nos autem nonfpiritum bufos mmd't accepi-
**' *' mus./«i frirití fu¡ cxDct cfi¿ut Ui*m*ffin* » Deo ionafufut n»b¡t±
^ Del tercero grado ¿lerhumUdaJ. 19>j
N )fotro5 averno? rece'oi Jo , no el efpiritn deftc rmindo , fin»
el cfbiritu de Dios,para q conozcamos,! fintamos !os dones ^
avernos recebido de fu mano-Sentir , i reconocer uno los do-
nes,que a recebido de Dios,como a<>cnos;i como recebidos,t
dadas Je la liberalidad, imifcricoráiadeDiós, es particular
don,i merced (uyaj el Sabio Salomón dize,q efla es fuma fa-
biduria £í ¡tt fcivitfMniam al'tter nopojiem ejie cortiiKHt.niftDeus ^4Pttn- *
det^óihocipfumerat faplet'm fein cuius efiel boc donu. Otrale- *
• tradizc.Eí ho-c ip^in errtfummafapmtU. Entender, i conQccr
praticamente,qae el fer cQntincnte,noes cofa, que podemos
noforros alean car por nueftrasfuercas, i qucuo bafta ningún
trabajo,ni intliulria nueftra para cuojfíno ó es don de Dios , i
<jue nos a devenir de fu mano: es fuma fabiduria. Pues en ef. '
to,que fan Pablo dizequecs particular dó, i merced de Dios,
i Salomón fuma fabiduria; coníiíkefte erado de humildad.
Quid habts quod non tcceplfli'-p autS -tetepifli , quid ghriaris quafí '■ *'£•?»
non acctpirisJQj.c ticnes,que no lo ayas recebido,i fea a^eno *'7*
Dize el Apoítol fan Pab!o,todo cuanto bien tenemos, es rece
P bUio,iageno, de nofotros no tenemos bien ninguno j pues íi
lo as re,cebido,i es agcr.Ojporq te glorias, como íi no 1o vuie£
fes recebido, i como fi fuelle tuyo proprio?
Eíla era Ja humildad de los Santos, que con cftarenrique-
sidos de dorres , igracias de Dios , i averies el levantado
a la cimbre déla perfección , i con eflba grande honra , i
eítimacion del mundo ; con todo dio fe tenían ellos por taa
viles en fus ojos , ifequedava fu anima tan entera enfuba-
xeza i humildad , como fino tuvieran nadadcaquclfb'sdo-
ncsíNo fe k-s pegava ninguna vanidad en fu coracon ,, ni co
fa alguna de aquella honra , i eírim.! , en que cknumío los te
nia; porque fabian bien diftinguir entre lo que era ageno , i
lo que era fuyo proprio ¡ i afsi todos los done s^ionras , i cfli-
macionlo m¡ravan,como cofa agcna,"i recebida de Dios , i a
* el Sedaran i atribuían toda la gloria i alafcanca-deiJo ■ que
dándole ellos enteros en fu baxeza, mirando que de fi, no te-
T 4 nao,
x^6 Tratado tercer*, (j^XXXll.
nian nada,ni podian bien alguno.I de"ai les venia,quc aunque
todo el mudo los ensalçaífe,cllos no fe enfalçavan,ni fe tenia
por eíío en mas,ni fe les pegavanada de aquello al coraçon :si-
no pareciales,que aquellas alabanzas no dezian , ni habla van
coa cllos,ilno con otrora quicnpcrtcnecian,que es Diosjicn
cl,i en fu gloria ponian fu gozo,i contento.
I afsi con mucha razón dizen,fer esta humildad de grandes
i perfectos varones. Lo primero, porque presupone grandes
virt,udes,i dones de Dios; que es lo qiie hazça uno grande de
hnte del. Lo segundo, porque ser uno verdaderamente gran
de delante de los ojos de Dios, i mui aventajado en virtud i
perfección por esto tcnido,i estimado en mucho de Dios i de
los honbreSji tenerse el por pequeño,! vil en fus ojos, es gran-*
de i maravillosa perfección. I esto es de lo que fe maravilla S.
Cbxiso/l. Gïfostonif^to Bernardo de los Apostóles, i otros, que con
fnnard. fcr nn oranaesTantos, i tan cncunbrados en dones de Dios,
i haziendo fu Magestad por ellos tantas maravillas i milagros,
i resucitando muertos, i ííendo por eífo tan estimados detodo
el mundo ¡wn todo esto fe quedasten ellos tan enteros en 4u
humildad i baxcza,como si no tuvieran nada de aqllo,i como
si otro hiziera aquellas cofas,i no elIos,i como si toda aquella
honra,estima,i alabáca fuera agena, i fe hiziera a otro , i no a
ellos.Dize S. Bernardo Non wagnü tfl ejsehumilem ¡n abitSlìonC
Brr.&f w. magna prorsus,& raravirtas^humüitatbonorata. Noes mucho
4./«/>«r humillarse uno en la pobreza,i abatimicro, porq esto de suyo
w£*t tst: ayU ja 3 conocerfCii tenerse en lo q es. Peto que uno fea hon-
rado,i^stimado de todos,i tenido por fanto,i por varón admi
rabies fe quede el tan entero,en la verdad de fu baxeza ,1 de
fu nada, como si no uviera nada de aquello en el; esta es rara>
i excelente virtud,i cofa de grande perfección. Enestos dize
f "ftnti ^n ^ernir^°->conr%ovme a^ mandamiento del Señor,fu luz lu-
Al«». 5! ze^ resplandece delante de los honbres,para glorificar , no a
simifmoí, sino a fu Padre celestial que está en los cielos. Ef-
tos,fou verdaderos imitadores del Apóstol S. Pablo , i de los
Déliercero¿ya do de humUdad. 157
predicadores evangélicos,que no fe prewan a si mesinos, si- * C«í
no a lefu CristoEstos fon buenos,i fieles siervój, que no bus- Ctf
can sus comodidadcs.ni fe alean con cofa alguna, ni fe atribu ,'2 14 9
yennadaasi ; sino todo lo atribuyen fielmente a Dios , iael
dan 1* gloria de todo.I afsi oirá déla boca del Señor aquellas
palabras del Evágelio.E«gf serve bone,& sidtlisequíasuper pau-
eafuistipdelís supr* multa te t$Jlttu*m. Alégrate siervo bueno,
ifiel,porq fuiste fielen lo poco, te constituiré sobre lo mucho* M«M5.
1
3 i« Tratafo tercero, Cap.XXXFlll
nuevo teítamento, prometiendo grandes bienes , i gracias de
Dios , unas vezes a los humildes, erras a Iospcqueñuelos , o*
tras a los pobres deeff iritu,ilamado poreflos , i por otros ta
les nonbres a los verdaderos humildes. .¿¿ que aute refphiam,
EféU 66 nifi u-lpauverca'l* & contritum ¡pMtu^& tremente fermines metr
*• Dize Dios por Efaias. A quien miraré yo, i en quien pondré
los ojos, fino en el humilde, i en el pobrecito , i en el que efiá
tenblando, iconfundiendore delante de mi. Eneftos pone
Dios los ojos,parahazerles«nercedes,i llenarles de bienes. I
tos gloriólos Aportóles fan Pedro, i Santiago , en fus canoni»
j .Vttri 5 cas dtzen.tfíwr (Upcrbis- refifih bumilibus atttem dat gratia. Dios
5- . reíífte a lo* fobervios,i a los humildes da fu gracia-Lo mifmo
ucobt 4. n()s ^j^j |a facratiístma Reina de los Angelesen fu eanrico.
llw¡* i. Djepcrpiit potente* de fedes& exaltvvitbumiles^fuñUtsimplet>it bo
-5;. ■ nts , & diuipei dimlftt inanes. El Señor abate a los íbbervios, i
enfalca a los humildes: harta de bienes a los hanbrienros, i
dexa vados a los que les parece eftar ricos. Que es lo que a-
P/Jr.zS v'a dicho ¿mes el Profeta. Quonratu pépulum bumilemfahumfé
ciet.&octtlosfupeTborubumiliab'u. I loquenos dize Criftoen
luctt 14 Sagrado Evangelio- Quiamnisqui fe exaltatbumliabitur>&
1 1. ' wS* bumiliet exaltabitur.El que fe enCdca ferá hutnillado,iel
9ftl 104 que fe humilla,ferá enfaldado. Afsi como las aguas fe van cor-
'or» riendo a los va\\cs.QjéiemittisfonteriñeonvaUibHs.t\rú las llu
vias de las gracias de Dios fe van a los humildes. I afsi como
los valles Tpor lasmuchasaguasque recogen en fi , fuelen fer
Iy.»4 f* fértiles,! dar abundantes frutos.íí ytiles abundabunt frumento-.
Afsi losbaxos en fus ojos,que fon los humildes , aprovechan
'ir ' r l ^an mucnx) fruto,por los muchos dones,t gracias que recibe
iJtaUt'n ^c Dios.Dizc fan Aguít in,que la humildad atrae a fi al altifsi-
pm. I*10 Dios.^//*f efi Dtus ,b*m¡lui te & deftendít ai tejrigh te>&
fupt-a te. Alto es D:os,i íi os humillais,deciéde avof,-i íi os le
vantais,ieníbberveceis,huyc de vos. QuarctquoniZ excclfus efl,
«5* humilla refl>icit,& tic* atinge cornifdt. Sabéis porque ? di-
2c fan Aguftiu , £0.que como dize el Real Profeta , és Pío*
" r IDéliercerfigrado ¿t humildad. 3 175
graade,ifoberano Señor, i mima los humildes ;iel mirarlos^ P/iJ7.á
cá llenarlos de bienes, i a los fobervios dize que los vee de \c-
xosjporque afsi como aca,cuádo vemos auno de lexos, no le
conocemos:afsi no conoce Dios a los fobervios, para bazer* Mnt.i$.
Les mcrcedes.^Míná/fo vob¡¡,ncfci*vot.Dc verdad os digo, q ¿2* •
90 os conozco,dizc Dios a los malos i fobervios. San Buena* fpt(ttj¡r.
ventura dize,que afsi como la cera blanda, eftá muí difpucfta cipl¡n**d
pararecebk el ielle,que quieren inprimir enella;af$i la hunvíl *»v/tí»r.
dad.difpone el alma,para recebir las virtudes i dones deDios¡^'?*
En aquel conbiteque Iofef hizo a fushermanos , al mas pe-: *HÍ*4 *
queño cupo la mejor parte.
Pero veamos que es lacaufa , porquelcv ática Dios tanto a
ios humildes , i les hazc tantas mercedes? la caufadefto es, cap. 10.
porque fe le caetodo en cafa . Porque el humilde noíé alca.íí,4f.4.íw.
con nada,niíe atribuye a íieofa alguna, fino todo íeioatribu *5«
ye, i buelvc enteramente a Dio?, i acida la gloria i-honra de
todo. Qjtonu m a?m potcnti t De¡ foliusi& ab hurnübtis bonwctnr Bccli.j*
Pues en eftos tales , dize Dios , bien podemos hazer, bien les 2 u
pódeme fiar naeítra hazienda , i darles nüeítros dones ,' i ri
quezas., que no fe nos levantaran , ni alearan con ellas. I afsi
haze Dt03 en ellos,como en cofi nropria.Porquc toda la glo
ria, i .honra le que-d;: por fuya . A un acá vemos , que un gran
Señor^un Rei fe precia, i riene por grandeza , levanrar auno
del polvo de la tierra , comodizen, i hazer en el que no era,
ni tenia nada; porque en rífofecchamas deverla liberali
dad, i grandeza del llci, i dizen defpucs que aqueles hechura
luya. Afsi dize el Apoftol San Pablo. íiAbcmuithtfaurumif■■
twn invafis Qtt'úibns ,ut fuVümhas ftt virtuús Dsí,j& tiou f*»o¿«.>*-4™^'
Tenemos los teforosde lasgracias , i clones de Dios en vaíbs^'7'
de barro,para que fe entienda,que eífos teforos fon de Dios,
i nodenoíbtros , queel barrorio llevaeíto. Pues poreífo
levanta Dios a los humildes , i les Iraze tantas mercedes. I s
por elfo dexa vazios a los fobervios.; porque el fobervio /
confia mucho de fi , i de fus diligencias einduílrias , i atri#
_ ~ X 4 buyeíTe
jtí Tratado tercero, CapjCXXVlll
. - buyciTc mucho a fi , i toma vano contentamiento en losbuc-
nos fuceflos de los negocios,como fi por fus fucrcas, i diligen
cias,fe uvieran hechoji todo cíTo quita a Dios, alcandofe con
lahonra,igloria,queespropriadefu Mageftad. En entran
do un poca en oracion,con tanticadevocion,c6 una lagrimi-
ta,q tengamos nos parece, q ya Tomos efpirituales, i honbres
de oración. I aun algunas vezes nos preferimos a otros , i nos
parece que los otros no citan táaprovechados , oque no ion
tanefpiriruales, ni van tan adelante comoeflb. Poreftono
nos haze el Señor mayores mercedes,! algunas vezes nos qui-
1; ta lo que nos avia dadojporque no fe nos convierta el bien en
nialjlafalud,enenfermedad,latriaca,enponcoña: i fean para
mayor condenación nueftra los dones, i beneficios rccebidos
por ufar nofotres mal dcllos.Como al enfermo , i de flaco ef-
« tomago,aunquefeala vianda buena, comode unagallina , le
dan poco,porque no tiene vir.tud para digerir mas,i fi Je dief-
fen mas,fe le corronperiaji convertiría en mal humor. Aquel
olio del Profeta EÜfeo nunca dexó dccorrer,hafta q faltaron
vafos,en que le recébirji en faltando, dize la fagrada£fcritii-
4»Rígr4.' W'Stetit queoleum. Luego paró el olio. Pues tal es el olio de Ja .
<. divina mifericordia,qucpor fino fe limita: departe de Dios,
no tienen limite fus gracias,i mifericordias.No» e/1 obbreviata
E{á<e i? taartus DowiniNo a eftrechado,niencogidoDios fu mano,ni a
'i- mudado de condición 3 porque Dios no fe muda, ni fe puedtí
mudarjíino fienprc permanece en un fer;i mas gana tiene el de
dar,quenofotrosdereccbir. Lafaltaeftádenartenuc/tra, q
no tenemos valos vazios,para recebir el olio délas m;/ericor
dias, i gracias de Dios : eftamos mutílenos de nofotros mif-
mos,i confiamos mucho de nneftros medios. La humildad, i
el proprio conocimiento defenbaraca , i defarrima al honbre
de fi miímojhaziendole defeonfiar defi,i de todos ¡os medios
Kumanos,ique no fe atribuya a Ci nada,fino toco a Dios;i afji
aéftos tales a manos l'.snas Jes hazeei merccdes<H#*w7/<w* Deo->
£íth-i}9 frexpefta manM eius*
"X -. _ - Capi-.
/
T>el tercerogrado de humildad. $ 1<T
CAVÍ. XXXlX.'Qmnto nos inporta acogemos ala
humildad, parafuplir con ella lo | nosfalta de V/V*
tud,tpeíficciónjipara que no nos bu*
mi¡le ; i cajVgw . Dios. .
1
M t.6. Otro loh.Veruntamen anivtam meam servâVcto no lcdeis liccn
Tbêmés -cia,paraque me toque en el aima. *Có tal que no os apancis
ii kjmfii vos Sefíor de mi,ni permitais que yo me aparté de vos, no me
danarácualquîcr tribulacion ,quevenga sobre mi. *Sino an
tes mcaprovechará, paraakançar lahumildad, dequevos
tanto os agradais.
TRAINA
jjrX'fcXfcX-iíX #X#X#X#X*X#xis
* x * x # x * x #x # x* x * x #
* X # X * X * X*X#X#Xsí'X#
#X#X#X#X#X#X#X'fc
#X# X *X*« X# X*
# X # X4c X #X #
#X *X*X*
#X#X *
_ ' ... *x* é . .
» . ;' * ; . . * J#»« - «r..-. - *•*.
.*. J; - ■ 1
m
Ansí ?$8?8$§??p? wsmm&sitign fósb
0808 S884Í8B55858 taSKSÍS»} ¿W
************ *** * *** *** *** ******
TRATADO CVAR-
TO DÉLAS TENTACIONES. •
Y 4 El bien
^ 44 Tratado cuat r«, (V/>. II
Grr.f.24 ^S^áRf^L bienavéturadofan Gregorio nota , que unos
morcan ^ ^ fe> comienzan a fentir efta guerra de las tenracio-
»j.iti4. ^ g ^ne^,al principio de fe converfion, en comencan
! do a recogerfe, i a tratar de virtud. I trae para
¡dtoelexenplode Criftonueftro Redentor, d
cual no¿. quifo figurar , i debuxar tito en fi mif-
mo có una admirable difpcnfacion, porque no permitió , que
clDemonio le tcntaífe,fino cuádo defpues de baptizado fe re
M4í,4. 1 íogio al deíierto,a ayunar, i orar, i hazer penitencia . Enton
ces dize el fagrado Evangelio, que acudió el Demonio a ten-
tarlc.Quitl) con efto,dÍ2c SanGregorio,avifar a los que avian
de fer mieabros,e hijos fuyos,que cuando tratan de recoger-
fe, i darfe a la virtud ¡ eften apercébidos para las tentaciones,
porque es mui proprio del Demonio,acudir entonces. Como
en faliendo los hijos de Ifrael de Egipto , luego juntó Faraón
fu exercito,i todo íii poder,para ir contra ellos.I Laban vien-
Luc* 1 1 . do que lacob feapartava del,lefiguio con gente, i con eneca-
atf. dido furor.! cuando falio el Demonio,del otro honbre , dizc
el fagrado Evangelio , que tomó otros fíete efpiritns peores,
para tornar a cljcomo quien haze gente,contra quien fe le al
eó^ le va de nuevo a fujetar. Afsi el Demonio,cuando vec q
uno fe le rebela,i quiere falir de fu feñorio, i fujecion , enton
ces fe cnbravece mas, i fe mueftra mas cruel , i le procura ha-
mlr t 1 S zer may°r guerra. Trae fin Gregorio a efte propoftto , aque
llo que dize el Evangelifta fan Marcos , cuando Crifto nueP
tro Redentor,echó aquel Demonio inmundo,fordo,i mudo.
JAérii Sf. £í exclaman*,& multum difeerpens eum exiit ab eo. Dize el San -
a 5. tO.Ecce ettm xb difctrpferat cum tcnebat,tx¡tnt difterffit. Notad
que cuando el Demonio pofeia aquel honbre,no le defpeda-
cavaji cuando con la virtud divina es cópelido a falir del , en
tonces le defpedaca.Para que entendamos, que entonces pro
cura el turbarnos, i moleftarnos roas con tentaciones, cuando
.nos apartamos del. • ■ . ,'r"
. " Fucí
Je las tentaciones. 345
Fuera desto,dize san Gregorio,que permites quiere el Se- Crt l. 24
ñor que seamos tentados a Jos principios de nuestra conver- mtr t x*
íion,porque no piense uno, que es ya santo , por aver dexado 1 i *4
la mala vida,i tomado otra buena.-que son pensamientos, que
suelen venir a los tales. Ijtanbien porque la seguridad , suele
ser madre de la negligencia; i para que la segundad de la bue
na vida,que a tomado,no le haga negligentes floxo, permite
el Señor,[que le vengan tentaciones , que le pongan delate de
los ojos,elpeligro,en que toda via estáji le despierten, i avivé
i le hagan diligente, i cuidadoso.
San luán Climaco,dize,la novedad de la vida nueva, suele ¿¿¿'^r
hazcrla pcsada,a quien estava acostunbradoa la mala. 1 al a- Irttioutí'
bracar de la virtud, se declara,i siente la contradicion,i guerra
del vicio que le repugna. Como el ave,cuando quiere salir del
lazo.entonces siente que esta presa. I assi no fe a de espantar,ni
desmayar nadic,por sentir disicultades,i tétaciones a los pria
cipios,porque es cofa mui ordinaria.
Añade san Gregorio , que algunas vezes , el que a dexado
el múdo,i la mala vida,i comiença a servir a Dios, es tentado
de'tales tentaciones , cuales nunca antes de fu conversió avia
scntido,pero esto,dize,no cs,porque no uviesse en el antes , la
raiz de aquellas tentaciones,qucii avia; sino porque no fe pa
recía,™ descubría entonces,iaora fe descubre. Como cuan
do el honbre está mui ocupado en otros pensamientos , i cui
dados mui diferentes , muchas vezes no fe conoce a si mis
mo, ni entiende lo que pafla alia dentro , i en començ; ando a
recogerse,i a entrar dentro de si,entonccs echa de ver las ma
las raizcs,que brotan en fu coracon.Es dize,comoelcardojq
nace en el caminb,que como le pifan todos los que pastan, no
fe echa de ver 5 pero aunque no salgan fuera las espinas , den
tro queda la raiz encubierta en la tierra.-i en dexandole de pi
sar los q paslan , luego brotan, i salen a mera: assi dize en los
seglares muchas vezes está la raiz de las tentaciones , oculta,
que no fe eçba de ver por dcfuera)porque como cardo q está
-:. '.' • ' " - ----- Y5 cnel
Vi * — .
54<» Tratado cuarta Cap>H.
> enelcaraino^fc pifan trilla como de caminantes, deladiverfí
dad de los penfamientos, que van , i vienen , i de los muchos
cuidados,! ocupaciones que ai: Pero cuando uno fe aparta de
todo eíTo,i fe recoge a fervir a Dios,entóces, como no ai quie
pife el cardo,parccefe lo t] Lie avia ajla dentro efeondidoji fien
tenfe las efpinas de la tentación, «que brotan de la malaraiz.
I efta es tanbien la caufa , porque fuelen algunos, fentir mas,
las tentacioncs,en tienpo de la oración, que cuando andan o-
cupadosenoficios,i cofas extcriores.Demanera, que el fentir
uno acá en la religión , tales tentaciones , cuales nunca antes
de fu converfion avia fentido,no es porqué aora fea peor, que
cuando eftava en el figlojfino porq cntonces,no fe via el hon-
bre,ni fe conocia,i aora comicnca a ver, i a conocer fus malas
¡nclinaciones,i apetitos defordenados. I afsi lo que a uno de
procurar es,no tapar,i cubrir la raiz,fino arrancarla.
Gre¿tr. Otros ai,dize fan Gregorio , que al principio de fu conver-
fioo no fon conbatidos con tentaciones, antes fiemen mucha
paz, guftos, i confolaciones; i dcfpues andando el tienpo los
prueba el Señor contétaciones. Lo cual ordena fu mageftad,
con divino confejo,i diípoficion, porque no les parezca afpe-
io,i dificultofo el camino de la virtud;i defmayen, i fe buelvá
a lo que poco antes dexaron, como hizo con fu pueblo,cuan-
do le facó de Egipto , que no los llevó por la tierra de los Fi-
txoi.i j . l¡ftCOs,que eftava cerca.Da la razón la íágrada Efcritura. Ne
?' forte f&niUret eumfi vidiflet adverfitm fe bella eofurgere.& rever
seretur ¡n jíegyptum. Porque porventura viendo que luego fe
les levantavan guerras, no fe arrepintieflen deaver falido de
Egipto,i fe bolvieífen alia. Antes al principio les moftró Dios
muchos tavorcsjhazicndo por ellos grandeVmaravillas,i rai-
lagros.Perodefpues que avian ya paíTadoel mar Bermejo, i
eftavan en el deficrto,i no podían bolver a tras,probolos con
muchos tTabajos,i tentaciones,antes de entrar en la tierra de
prbmifsion.Afsidize el Santo, a los que dexan el mundo, les
quita el Señor algunas ve.zcs, a los principios , las guerras
-^ 'deten*
De las tentaciones. 347
de tcntacionesjporq como cftan tiernos en la virtud, no fe ef-
panten con ellas,» i fe buelvan]al mundo. L lévalos por fuavi-
dad al principio,i dales confuelos,i güilos , para que aviendo
guftado de la dulcura,i fuavidad del camino de Dios, puedan
defpues mejor llevar la guerra , i moleftia de las tentaciones,
i trabajosa tanto mas,cuanto mas an guftado de Dios,i cono
cido cuanto merece fer férvido¿i amado.I afsi a fanPedro pri
mero lemoftro elSeñorlahermofura,irefplandor de fu glo
ria en la transfiguración^ defpues permitió, que fucíTe tenta
do de la efc'ava,que le preguntó íi era dicipulo de Crifto,- pa
ra que humillado con la tentacion,llorando, i amado, fupief-
fevalerfe i ayudarte de aquello que primero avia viftoen el
monte Tabor : i afsi como el temor le avia derrocado , afsi la
duícura de la fuavidad,i bondad de Dios, que ya avia experí-
inentadojlc levantaíTe.
De aqui dize S.Gregorio, fe entenderá un engaño, q fuele Gtegor.
aver en los q comicncan a fervir a Dios, q como fe veen algu
nas vezes con tanta paz , i quietud, i q les haze el Señor mer
ced de darles entrada en la oración, i halla facilidad en los e-
xercicios de la virtud,i de la mortificación , pienfan que ya an
alcancadola perfecciona no entienden , que fon aquellos re
galos de niños , i de principiantes , i q les da el Señor aquellas
ayudas de coila , para acabarlos de deíletar de las cofas del
mundo. Algunas vezes, dize el Santo , fe comunica Dios mas
abundantemente a los menos perfe<3os,i q no tienen tanto a-
provechamiento en la virtudjno porq ellos lo merezcan , fino
por fer mas necefsitados. A la manera que lo fuele hazer acá
un padre , que con amar mucho a todos fus hijos, parece que
no haze cafo de los q eílan fanos; pero fi alguno eftá enfermo
no folo le cura con medicinas , fino tanbien le da loque es de
contento,i de regalo. I como el hortclano,q las plantas mas
tiernas las riega a menudo , i las regala: Pero defpues que ef-
tan fuertes, i bien arraigadas , dexalasfin eífe riego, i regalo:
afsi aquella divina bondad tiene efta manera de goviemo
" """" con
**
3 4* Trdtadocudrto, Çap.IIT.
con los fteéos,i pcquenuclos,i con losquc comiencan.
Dizen tanbien los Sántos,q algunas vezes da el Senor mas
consuclos , a los que an sido mas peca-doies , i parece que les
haze mas partículares regalos,i favores^ue a los que an sien -
pre vivido bien,porque aquellos no desconsien,ni désespèrent
i porque estotros no se ensobervezean . BienTe nos déclara es-
to,cn aquella parabola del hijo Prodigo,i en aquella nesta,mu
fica,iregozijo,con quesupadrelerecibio,matandoelbezer-
ro grueso,i haziendo «n gran conbite; no aviendo dado al hi
jo mayor,quelc avia*servido toda su vida,i nunca avia salido
de su mandado,ni siquiera uo cabrito,con qucseholgaíse, al-
ÌXétì. 9. guna vez.con sus amigos.Que no tienen necessidad de medi-
co lossanosjsino loseofermos,coraodixo el mismo Senor.
»
Del provecho de las úntackms. 349
i prueba Dios.I en el capitulo veintidós del Gcncfis,dizC: Tí
tavlt Deus jibrabam.li est probavìt.Tentó i probó Dios a Abra Qtnr ÍX
lun.Danos el Señor ur.tiento,i muchos tientos, para queco i.& 11.
nozcamos nuestras fucrcas5i entendamos/que tanto es lo que
atnamos,¡ tememos a Dios. I assidixo luego el mismo Dioy a
Abrahan , cuando echó manojal cuchillo , para sacrificar a su
hijo.N««f cognoviquod times Deü.ld estsecite cog noscere. Corvo
declara san Agustín. Aorachccho,que conozcas que temes a A*g <¡ 58
Dios. Demanera que unas tentaciones nos cnbia el Señor de^,üíB''
fu mano , i otras permite que nos vengan por medio del De
monio ,mundo,icarne,nucstros enemigos.
Pero que es la causa , porque permite , i quiere el Señor , q mr'f '
tengamos tentaciones. S.Gregorio,Cassiano|, i otros, tratan triib.io.
mui bien este puto, dizen lo primero , que nos es provechoso «¡p.ii. '
el ser tentados, i atribulados , i que alce el Señor algunas ve - C*N* «*i
zes un poco la mano de nosotros 5 porque si esto no fuera assi, //-"'
no dixera,i pidiera el Profeta a Dios.Noe me derelinquas vfque ftsrftlh
tfjM#.Señomomedexcis,nidesanparcisdcltodo. .Pero por uh *
que sabia mui bien, que algunas vezes suele el Señor desanpa- ;>/. u 8.8
rar a sus siervos , i alçar vn poco la mano dellos para mayor
bien,i provecho suyo,por esto no pide a Dios,que no le desan
pare nunca,ni alce jamas la mano del, sino quenoledesanpa. fs1C.9.
re del todo. I en el Psalmo vcintiseis,dizc. Ne declines in ira a
servo tno.No pide a D ¡os que no fe aparte del en ningún tiépo
i de ninguna manera; sino que no fe aparte del en ira , que no
le defanpare tanto que venga a caer en pecado. Pero que le
pruebe,i le enbie tentacioncs,i trabajos, antes lo pide. Traba t
me Domine & tenta me.l por Esaias dize el mismo Señor. M pií 5^ *
Bu in módico dereUquite, & in miserationibut magnis cogregabo te 7.
in momento indignationit absconiisariemme atn parumperà te^etin
misericordia sempiterna miserias sum tui.
Pero veamos en particular que bienes,i provechos fon los
que fe nos siguen délas tentaciones. Casiano dizcquefea Cas¡iinHt
Dios con nosotros, como íe uvo con los hijos de Israel , que.**'./*/**
j 5o Tratado cuirtt] Cap. 111
noquifo del todo deftruir los enemigos de fu pucblo,íino de«
xó en la tierra depromifsion aquellas gentes de los Cana-
neos, A.morreos,i Iebufeos;&c.¿r crudiret ¡n eislfraelem ut pof
u '"'' ' tea difeerent fitt eorum ecrtare.cumboflibus.)& babert confuetudi-
ne />r¿e/«Bá;.Paraenfeñar,iexercirar a fu puéblo.q no cítuvicf
fen con la íéguridad ociofos, figo que fe hiíttflen valientes , i
honbresde guerra. Aísi dize, quiere elSeñor , que tengamos
enemigos,, i que feamos conbatidos detentaciones para que
teniendo excrcicio dcpelear,no nos haga daño la oriofidad,o
profperidad. Porque muchas vezes, a los que el enemigo no
pudo vencer con peleas,con feguridad Faifa los engañó,i der
ribó.
Gre l¡ ti S.Gregorio dize , que con alta,i fecreta providencia quie-
m» .c.14. re el Señor , que fean tentados , i atribulados en efta vida los
&/>f. buenos,i eCcogidos.Porque efta vida es un camino,o por me
jor dezir un deftierro,por donde andamos caminando, i pete
grinando,haíla llegar a nueftra patria ccleftialij «porque fue-
len algunos caminantes, cuando veen en el camino algunos
prados, i floreftas detenerfe , i apartarfe del camino; por eflb
quifo el Señor,quceítuvieífe efta vida llena de trabajos, i ten
taciones, para que no pongamos nueftro coracon , i amor en
ella , ni tomemos el deftierro por la patria : fino qfufpiremos
fienpre por ella.San Aguftinda la mifma razón, i dize, quea-
J*l*M.\ provCchan las tentacones,i trabajos, para moftrarnos la mi-
ln'41 6. fe*'1* dcfta vída^í illa ubi erh beatitudovera ;atqne perpetua &
' dtfideretHr ardtt'mt & ¡njl.i„tiusinquiratur. Paraqafsi deíTee-
mos mas ardiétemete aqlía vida bienaventurada^ la bufquc-
jug.fu}. mos có mayor cuidado, i fervor! en otra partedize.Ne .viator
tf/4.40. tendeas ad pAtriifi* hvinm nmet pro domo fuá. Por q no amemos
el eftablo,i nos olvidemos de aquellos palacios reales, para q
fuimos criados. Cuando el ama quiere deftttar el niño, i que
fe enfeñe a comer pan , pone acíbar en los pechos : afsi Dios
pone amargura en las cofas defta vida , para que los honbres
fe aparten dellas, i no tengan acá que deífear, fino' todo fa
delíeo,
T>elproyechodeïaste?itdciones. 351
defíeo,i coraçon pongan.cn el ciclo. 1 assi dize fan Gregorio. Crepr.
Mala au* nor'bic prémuni,ad Deumnosire compeUunt; Lostraba
josque nos fatigan,i aprietan en esta vida 3 hazen que acuda-
mos,i nos bolvamos a Dios.
«••'•
Vel provecho h las tentaciones". $5f
w prr!iito,i galardón fucfíe mayor. i ele Abrahari dizcel Sa-
bio,qucle teníó Dios,} le halló riel. Etintetationtin-pentus tfi gf ..
fJelij.l porque le halló fiel, conítanre,i fuerte cu lamentación, '¿u'**'
luego le ofrece el premio,! le prometa con juramémo,q avia
de multiplicar íu generación como las eftr ellas del cielo, i co
mo las arenas de la mar. Pues para efto nos enbia el Señor los
trabajos 4i tcntacioncs,para darnos mayor premio , i mas rica '
corona. I afsi dizen los Santos, que es mayor merced, !a que
•el Señor nos haze^nenbiarnostentacionesjtlandonos junta
mente favor, para vencerlas , que íi del todo nos las qukaíícj
porque de Ha minera cave cenamos del premio, i gloria, que
con ellas merecemos.
Afi ule a efta razón S .Buenaventura, q como nos ama tan 5"*fS
to el Señór,no fe contentaron q alcancemos la gloria,i gran- ¡¿í " *"
; de gloriado quicre,que gozemos preítodclla ; i que no nos
detégamos enpurgatorio.I para eífo nos enbia aquí trabajos
i tentacioncs,que fon martillo, i fragua ,con ¿j fe quita el orin
i efeoria de nueflra aniai*,i queda purgada,i.puriHcada , para ?m-1**
poder entrar luego agozar de Dios.^rfer rubigine de argento^ 4'
& cgred¡etnrv4tpitrifíimu.l no es pequeña merced, i beneficio
efte.Fuera del que fe nos haze en cómutarnos&nta.i tan °ra-
ve pcna,como.es la que alia aviamos de padecerán ¡o poco o
nada,qucen fu comparación padecemos.cn eña vida.
Mas: llena cíla la fagradaEfcritura, cicc]Uclasprofpcrida. ,
des defta vida apartan el alma de Dios, i.la¿jjvciíiciadcs , i
trabajos fon ocafion de atraerla al mifrao Dio! Quié hizo al
copero deFaraon.olvidarfe tan preíto de fu interprete lofef,
finóla profperidad. Et tamenfuetedentibui profteris prxpcfttns Gene 4a'
^«r»#«»í^Vi</i^»«yr«;i/«i\ Quien hizo enfobcrvece^*í. '""'"
alReiOzias, teniendo tan buenos princ.pios, finóla prof-
peridad5C«« roboran tfiet,e!evatut» <fico, cutí in itttcútu fuum,
& neglcxit Downum Dtum'fuum. Qiiien.defvanccio a Nabisco- l-Vt,i^
donoi'or,quien a Salomonsquien a David,para contar el paje- z6,-<i'-
blo? I los hijos delfrael, cuando & vktv>imu¡ pujantes con
Swncu. # Z los
354 Tratado cuarto, , Cap. V.
los ravorcs,i mereJes grandes, q el Señor les avia hecho , en-
Detttm t0,lces fe empeoráronle olvidaró mas de Dios. íncrajlátus tfl
3 2.1 5, diletfus & recalcitravitúncrjfiatusjmpiniuatus^ilatatustdereli-
IP/.8 z..i7 quit Deíí f'¿flore fuú^& recefiit a Deofalutgrifua.l por el cótrario
dize el Profeta,q con los trabajos fcbolvianaDios. Jmplefd-
Vfio6.6 cié s corñ ignominia & tjuxrent r.omc tuum Domine. tt tlamaverunt
Vf'77'14 AiiDominú iú tribularentur.C/tm oc eider tt eos quxrcbant eÜ . & re
Vant. 4. vertebaritHr & diíuculo vepiebat ad e&Buclto en beftia Nabuco
donoforjoora FlícTíÍc en realidad de verdad , áora en fu imagi-
nacion,cntóces conoce a Dios. Cuanto mejor le fue a David
m. 89.i5 en la perfecucion de SauI,Abfalon,i Scmei,q con la proíperi-
fj., 118. dad,ipaífeodeI coi redor. I afsi como bien acuchillado, dize
7Í\ ¿cfpues.Lxtati fumus pro diebttt cjuibus nos bumiliafli annisquibus
yidifiüs mala. Banü mibi (¡uia bumiliafli me. O que bueno a íido
Señor para mi el avcrmehumillado,i atribulado. Cuantos an
*7 JM' finado deffa manera,q de otra fe perdieran. Converfur fin /»
arumnamea.dum fo»/?¿¿f«r/j>/Vi¿.Cuádopúcalaefpinadelatri
bulacion,i tentació,entonccs entra uno détro de fui fe cóvier
te,i buelve a Dios. Aun alia dizé,q el loco por la pena es cuer-
tfaU 28 áo.I es fentencia del Efpiritu Santo por Efaias. Sold vexatio in
1 9. teUeftum dabit hditni.1 mas claramente por clSabio.I»/?ra/r«
Stcli.ii. gravis fobria facit animan Virga atene correptio tributofapientiS.
*• La enfermedad grave,lostrabajos,iadverfidadsshazenáfe-
» .19. far^tlíjaunoca¿¡aprofpericja(j]jbrc, i cerrero, como novi-
Itismut lio por domar.cchalc Dios el yugo de la tribülacion,i de la té
31.18., tacion,para q afsiente.Ctf^^j me¡& eruditasfitm, qua/ifaven •
ItbU 1 1 cu'usindomitus.Có h hiél curó elÁngel a Tobiaá.Icon el lodo <
í ** dio Crifto nueftro Redentor vifta al ciego. Püesparaefíb cn-
** "oia el Señor las tétaciones,- que fon de los mayores trabajos,
i que mas fienten los hónbres'efpirituales. Porque eflotros
corporales de fuceííbs de házienda,enfermedades, i cofas fc-
mejanteSjpara los fiervosde Dios, que tratan de eípiritü, fon
cofa mui íomera,i que cae mui por defuera: porque todo eflb
jiQ,SQca mas que al cuerpo ; i afsi no hazen mucho caíb dello.
Pero,
Del provecho de las tentaciones. 3 f5
Pero cuando el trabajo es interior,! llega al alma,como la ten
tacion que les quiere apartar de Dios , ¡parece que los pone
en eíTepeligro,i contingencia; elfo es lo que sienten mucho, i ádRctua.
1o que les hazc dar el grito tan grande, como le dava el A pos 7- M-
rol san Pablo,cuando semiaTsta guerra , i contradicion de la
carne,que queria llevar tras si el espírituJp/*//* ego homo , qm
me tibsrsbitde corpore mortis huius? Ai miserable de mi, que me
. lleva tras si lo malo,i lo bueno que defteo, no lo acabo de po-
- ner por obra,quié mesibrarádestecaptiverio, i servidunbre?
íCAflT^VíILQuelosfantos/fter^osde 3¡os,w'fo
Jámente nofeentrtfiecian con las tentaciones, an-
;tesfe holgarán por él provecho que con
\tlias fentian.
' ??$8?f?í<jí ° \ eí*os DÍenes> i provechos grandes , que "fe
3£ r^ ^%ucdelastentaciones,losS*nro$,i/íervosde
1 l#$ Dios,no folamenteno fcentriftecian con ellas
lactli i. ** antes fe holgavá.Cóforme a aquello del Apof
3. .f^Q^:^^^tolSzúigo.O'nne g4Udtí exífiifntte'fr.atretmeiyéA
¡n tentatianes varias ineideritis. Hermanos míos
cuando os vieredes en diverfas tentacionesjtenedlo por gran
de ganancial holgaos mucho con eflb.l el Apoftol fan Pablo
él 1?iwrf. eferi viendo a losRomanos dize;N»« folum autem:fedú" ¿loria -
:$.j. morintrlbulationibns : fcitntct qtodtribula'h paticntia operatury
patientU autem pr.obationem ¡probatiovtro Jj?w.No íolaméte Uc
vamos las tcncaciones,i trabajos có paciencia, finogioriamo-
nos enellas:i llevárnoslas con gozo, i regozijo. Porque íabe-
mos,quejen ellas fe mueftra la paciencia,i en eííá paciencia íé
Qrt.U. 8. prueba uno;i eífa prueba da grandes.éfperancas.Deftamanc«
mur.c/i o ra declara tanbicn fan Gregorioaquello de lob#S; domiero di-
■ w 7.4. cam qUarí¿Q confurgi.Et rjirfwnexptílabo vefperam. Por la tarde
que efperava,ennendefin Gregorio latentacioín.I nora,quc
la deíleav.a el tinto Iob como cofa buena,» provechofa. Expe-
, 0am»s enim prufperjy&forniidamus.tidverft.Porcí las cofas bue-
ius)iprofpcr.isJdczimos c] las cfperamos , i las malas,i daño-
fas,
fiel provecho de las tentaciones. 3 Cy
^as ,que las tememos. Pues porque tenia el Tanto Iob la tenta
ción por cofa que le cóvcnia,i le era buena,i provechofa j por
eflo dize,que la efperava.
San Doroteo trae a efte propofito aquel exenplo,q fe cuen D°M- *■
ta en el prado cfpiritual , de un difcipulo de uno de aquellos 4 l'
Padres antiguos,el cual era conbatido del efpiritu de la forni
cacionji cl,favoreciendole la gracia del Señor, refíftia virón il
mente a fus maIo3,ifuziospenfamientos; i para mortificarfe,
ayunava,eftava mucho tienpoenoració, i maltratava fu cuer
po con la obra de fus manos. Como fu fanto maeírro le vio en
tanto trabajo,dixole, fi quieres. Hijo mio,rogaré al Señor , q
te libre defte conbatc. A e.fto refpódio el difcipulojbié veo pa
dre.que es grande trabajo,cl q padezco:mas con todo eíTo íié
to,q por caufa defta tentació me aprovecho mas; porq acudo
mas a Dios con la oracion,i con la mortificación , i penitécia.
I afsi /oque te fuplico es,ruegucs a Dios,mc de padecía, i for
taleza,para fufrir efte trabajo,! íalir del vencedor,linpio , i fia
reprehenfion alguna. Mucho fe holgó el fanto viejo de oír ef-
ta refpuefta,i dixo,aora entiendo hijo,q vas aprovechando en
el camino de la perfección, porque cuando uno es conbatido
de algún vicio,i el procura rcfíftirvaronilméte,anda humilla
do,folicito,i congoxado;i con eftas aflicciones,i trabajos fe va
poco a poco purgando,i purificando el alma , nafta llegar a u-
napuridad,i perfección mui grande. De otro fanto monge ©«"«.«W '
cuenta fan Doroteo , que porque le quitó Dios una tentación '*''
qtenia,feentriftecio,i llorando deziaamorofamente a Dios, -
Señor que no fui yo digno,de padecerjifer afligido,! atribula •
do algún tanto por vueftro amor? ..
S.luá Cliraaco cuenta de fan Efren,q viédófc en altifsimo 2„ 'f**''
eftado de paz,i tráquilidad,ala cual llama cl,cielo terrenal, e
inpafsibilidad,rogava a Dios,q le bólvicife,irenovaíTe las ba 1
tallas antiguas defus tétacionesjpor no perder la ocafióji ma
teria de merecer,i labrar fucorona.I deotro fanto mójecuéta HtlMúi '
P&ladio,cj vino un dia al Abad Palftór ■ ¿ Ldixole 9 ya Dios me a i«s $Ttn .
-- < quitado- j
$68 Trata lo cuarto, Cap. IX.
quitado las pelcas,i dadome paz,porquc fe"!o c rogado.Dixo
Paílor^tnielvc a Díos,i pídele, quetebuclva tus peleas ; perq
no te hagas negligente.Fue al SeñorJ dixole,lo qucPaftor de
iia.Refpondiole Dios que tenia fu maeftro raaon. I bol viole
ius tentaciones. En confirmación defto vcmos,qucel Apofiol
''*<' 5*Pat>lo'cuan(íoHioíer libre de la tentación, no fue oído-
J; W" «no rcfpondclc el SeñorJufficfr tibigratU mea,tum rirtusiní»
"' prmitate pcrfichur3afí.ate mi gracia,porque en la tentación Jfe
pcrficiona,i echa de ver lavirtud.
Qá TlTV. IX. Que en las tentaciones es uno en»
jeñado, nofilamente parafi Ji?io
•para otros.
RAEN contigo las tentaciones , otro prove
cho mui grande, i muí inportanrc para Jos que
tratan de ayudar a losproximos.I cs,q en ellas
es un alma mui enfeñad&no íblamente para íi,
fino para otros¿porque experimenta en íi , lo 5
defpues a de ver en los que a de tratar^ endere
<<ear.Vafe uno ex.ercitandoen la-milicia efpiritual, iva advir
tiendo con atención las entradas ilalidas del Demonio ; con
lo cual fe aprende el magiftei io efpiritual , para guiar almas,
porque la experiencia enfeña mucho. 1 de ai vino el prover
bio, no ai mejor cirujaRO,que el bien acuchillada. Afsi como
el andar por el mundo,haze a los hóbi es rafgados , praticos:
„ f. i experimentados, Qui nañgentmare cnarrar.t pericula e¡iis.A£-
Su /.4J. fi tm\)\en [o hazen las téraciones.I por eííó dixo el Sabio. Qu¡
Buli.14. non e¡i tent*tnt, quid fcit? Elquenoan"dotcntado,que puede
j. fabcr?4ni para fi ni para otros íabra.Ttfr Ui multis expertus, cogi-
tablt mult a;qul non efl experius.pauca recognofeit. Peroel hóbre
exercitadoji experimcntado,dre labra mucho , iferá honbre
de muchos med ios El que efl uviere l>ié curtido en eftas guer
ras efpirituales, ferábucnpaflor. Pues para eflb quiere tan
gen el Señor4 que tengamos tétáciones ¡para que quedemos
cnjfc-
\
Del provecho h ¡as tentaciones. 3 -g9
cnícñados,i dicftros en el rrragiíteño cfpiritual deguiar , i en-
derecar almas.Declarádo mas cfto , quiere tanbien el Señor,
que leamos tcntados.para que cuádo viéremos a nueftro her
mano tcntado,i afligido,fcpamos tener conpafsion del. Afsi
cono acá etilo corporal,aprovecha mucho el aver tepidouno
enfcrmcd¿des,i achaques , pira conpadecerfe defpues de los
que los tienen, ¡ fabcrles acudir con caridad, i amor. Afsi es
tanbien en lo cfpiritual.
Cuenta Ciísiano,quc un monge manceboji mui rcligiofo Cifsh.»:
era mai tentado de tentaciones deshoneftas , i fuefle a atro #<« *•*<*
monge viejo,i declaróle llanamente todas aquellas tentacio- ia'MeJfi'
*)cs5 i movimientos malos, que padecia , penfando que halla- *****
ria coniuelo,i remedio con fus oraciones,i confejos.Pero acó-
teciolc mui al reves; porque el viejo éralo foloen los años , i
no en la prudencia, i diferecion: i oyendo las tentaciones del
mancebo/e comento a efpanr^i fantigiiar,i dale una buena
mano,reprchendiendoleconP^bras mui aíperas,Uamando
le dcfdichado , i miferable , i diziendolc que era indigno del
nombre de monge, pues tales cofas paíTavan por el. Al fin le
cnbió un defconfo'ladoconfusreprcheníiones, que el pobre .
mongc,en lugar de falir curado,faho mas llagado có tan "ran "
de triiteza,defconrianca,i defefpcracion,- C\ ya no penfava* rii
tratava del remedio de fu tétaciori, fino de ponerla por obr3:
tanto q tomava ya el camino de la ciudad,con cíTa determina
cion e intento.Encótrole a cafo el Abad Apolo, q era uno de
los Padres mas fantos , i mas experimentados q all* avia , i en
viendole,conocioenfufcnb!antc,idjfpoficion , qteniaal°u- ■
na grave tentackm,icamienca ccVgrande blandura a pre<n¡n-
tanc,q fcntia?i q era la caufa de la turbació,i trifteza, 5 mof- -
trava? el mancebo eftava tan pefativo, i tá enbebecido en fus
imaginaaones,que norefpodia palabra. El viejoviendo q !
fja Tratado cuarid, Cap. ïX.
q pues no podía ser mouge, ni refrenar las tentaciones, i movi
mientos de la carne,conformc a lo que le avia dicho ral viejo,
<\ avia determinado de dexar el monasterios bolvcrsc al mú>
<lo,i casarfe.Entonces el santo viejo Apolo comiençale a con
solar , i animar diziendo , qué el tanbien tenia cada dia aque».
lias tentaciones, q no por eíso se avia de espantar , ni descor»-
fiar;porq estas cosas no se vencen, ni desechan tanto con nues
tro traba;o,cuanto co la gracia,i misericordia de Dios. Final
mente pídele , que siquiera por un dia fe detenga , i fe torne a
fu celdaj que alli pida a Dios Iuz,i remedio de fu necefsidad.
I como fue tan breve el plazo que pidio,al caneólo de!;i alean
çado,vjfe el Abad Apolo a la hermita,o celda del viejo, que
le avia reprehendido, i yaque llegava cerca ponefe en oració
e hincadas las rodillas,! levantadas las manos , i con lagrimas
en fus ojos, comicnçaarogaraDíos : Señor que sabéis las
fuerças, i fliquezadecadaujw, i sois medico piadoso de Jas
almas, pasfad la tentación dc^quel mancebo a este viejo , pa
ra que sepa siquiera en la vejez cópadecerse de las flaquezas»
i trabajos de los moços. Apenas avia el acabado esta oracionj
. cuando vio , que un negrillo mui feo eslava tirando una saeta
de fuego a la celda de aquel viejo, con la cual herido el viejo»
salió luego de la celda,! andava como loco saliendo,i bolvien
dose a entrar: i al sin no pudiendo sosegar, ni quietarse en la
célda^omóelcamincquellevavaelotro mancebo, parala
ciudad. El Abad Apolo,queestava alamira,iporloqueavia
visto,entendia fu tcntacion,lIegasc a el, i pregúntale, adonde
vas? i que es la causa,o tentación , que te haze , que olvidado
Tde la gravedad,i madureza;que pide tu cdad,andcs con tanta
pricsla,e inquietud? el confundido,! avergonçado con fu ma
la conciencia , entendió que avia conocido fu tentación, i no
tuvo boca para responder. Entoeces toma h mano el Santo
Abad, i comieuçalea iir dotrinajbuelvcte dize , a tu celda , i
entiende que hasta acribo el Demonio no te conocía, o no ha-
^iaíafo de tiques no pcldíva contigo,coraoel suele hazer co
t>cl provecho delas teriUcfants. 37c
aquellos de quien tiene cnbidiaicneíTo conocerás tu r%oca vjr
tud,pues acabo de tantos años,quc eres mongc,no pudifie re*
íí.tir a una tentacion,ni aun fufrirla, i aguardar fiquicra un Po
lo dia,fino que luego al punto te dexaíte vencer , i la ivas ya *
<poner por obra.Enticndc,quc por eíTo a permitido el Señor,
que te venga efh tentación, para que (¡quiera en la vejez , fe
lpas conpadecerte de las enfermedades, i tentaciones délo*
otros;i aprendas por experiencia, que los as de enriar confo-
lados,i animados., i no defcfperados v como'hiziftc con aquel
mancebo que vino a tijalcual fin duda el Demonio acometía
con eftas tentaciones.i tedexava a ti , porque tenia mas enbi-
dia de fu virtud , i de fu aprovechamiento, que del tuyo ¿ i le
parecía ,-que una virtud tan fuerte c-on fuertes , i vehementes
tentaciones avia de fer contrallada. Puesaprendedeaquia-
delante de ti a faber conpadecerte de Jos otrus,i andarla ma
ro al que va a caer yiayudarle afevantar conpalabras blan
das,i amorofasj i no ayudarle a caer có palabras afperas , i de>
íabridis. Conforme a aquello de ECahs.'DomnHtktdit.mtbi Un pr ,
£ttttm eruditS.ut fciam [uflenUre eum^uiUJiuteft^verbo.Vlosmc I* ***
a dado prudencia,! diferecion,para que fepa animar, i fuílcn-
tar al que a caído:! conforme al ex"éplo de nueftro Salvador,
.delcualdizcélmilnioEfajúSjilotraeel'EvangeHfta fanMa- ^
?tco v4rundintm quaflatanon c«nfriget ,& linumfumigans non*x- tftS^T
tthruet.Lz caña calcada no la acabaí á de quebrar, i la roí cida 1 Jao,
gueeftáhumeando,no la acabará de apagar. GócluyáelTan
to viejo diziendo-ji porqueningimo puede apagarinti-eprimir
los movimientos, i encendimientos déla carne, 'fWcs^con el
favor,i gracia del Señor,hagamos oració a Dios pidiéndole,
que te Ubre deftatentacionjporqut eles«ique'hiere.,i el que
fan3,el quchumilla,i cnfalca:clq mortifica,! vivifica. Poncfe '
el Santo en oración,,- i aísi como por fu oración le vino la ten
tación , afsi tanbien por elh fe ^£JÉé luego el Señor. I
con efto quedaron remediados0i eftñaJfe.,afsiel moco ^co
mo el viejo. ^^
Aa z Cajú
*
$7t Tratado cuarta, Qap.X.
■
5?o íraiMoetiiim, Cdp.XílH
por fu caufa de tal manera,que pufo a Amanéalos fuyos do-
*Ul%' de el queriaponertos.Mucho mejor hará efto el Señor. Iaf-
'** {iofadamentepodemosdeziraDios. Exurge Deusiudica e*m
P/M4-* ptmiuam4 Levátaos Señor,ibolvedpor vueftracaufa. ¿ppre
beniearmt &fc*tum,& exar^t in tidiutmum mibi.
\ . .
381 Trata Jo cmrt*, CapXlUl
Chyf*¡lt. ra Tacaros defpues de! ,con mayor aprovechamicnro,i acrece,
tamicnto vueftro.San Criioftomonora tanbicn efrofobrea-
qll as palabras. Qw ex*ltat mcdcp»rtitnm»rtii. Advertid dize , q
*f-*'1i' no dixo el Profeta librárteme Señor de las puertas de la muer
te.Sino enfalcasroe. Porque el Señor no folamenre libra a fus
íiervos de las tentaciones, fino paffa adelante hazicndoles.eó
,c(to mas aventajados ifeñalados. I afsi poxmui apretadoque
os veáis , aunque os parezca que llegáis hártalas puertas dej
infierno, aveis de tener confianca, quedeaiosfacaráDios,
?' K*&'1' gula Domhius mprtificgt^&rivjficat deducii ad ir¡fcrot,& reduck
Elesclquemortirkaivivifica, i el que dexa llegar, harta las
rpuertas de la muerte, i él que faca,i lrbra..dcllas, cuando ya pé- ,
ttb'tf. Tavades pcrecer.I a&i deiia el.fanto IqbJErw»/* occiderit «*,
15, ¡nipfo ¡perabo. Aunque me mateen el elp erare.
Hitronj. San Gerónimo pondera aquí muibien aquello delProrett
loRasJ,quecuarido.penfoque yaeraperdido,i que no avia re-
medio,fino que dan con el en la mar.Trsparairit Dominnspifc$
Jmm -2.1. grAn¿emut ¿egltultet lonsmki le tenia el Señor apüto.unaba-
l!ena»que le rccibieíte4no paraHdefpcdacarle,finopara falvar •
le,i echarle a tícrra,como en unnavio mui feguro. KnimAdver
jtendum efí yquod ubi putabatur inttritus ibi cuflediafit. Advertid,
i coníiderad,dizc,que loque los honbres penfavan,qucera fu
muerte^eíTofuefu guarda,ifn vida.Pues afsi, dize , nos acon
tece a nofotros,que lo q penfamos.muchas vezes ,-quc.cs per
dida esganancia:i1o que penfamos que es muerte, C6 vjfla.
Como la redoma de vidro , en poder de hóbreqjuega de
snanos,q3a echa muchas vesesen alto,i piéfanlos otros, que
cada vez fe le a de caeri hazer pedamos ; pero defpues de dos
otresvezes, quitafelesd miedo afosque loveen ; i tienen
portan dieftro al jugador ,queXeadrp¡rün defiideítrcza.Afsi
losfiervos de Dios,quefaben muibien cuan dicílrp oficial es
I)ios,i conocen praticamentsi por experiencia, qucfabemiá
itien jugar con nofotros,levantandonos,i humilládonosimor
tificandonospi vivificaiidono^ihickndQjifaiuncloj no temen
yaea:
.-...■* y ' ''-..
' remedios contra las tentdchmt. 38^7
ya en las advcrfidades ipcligios5aunque fe tengan por flacos
i de vi¿ro;porquc faben,que cftan en buenas manos , que no
fe le quebrará laredoma,ni la dexará cacTln minibus tuisfor- Pf.io i£
tes mt*.
En la hifloria Eclefiaftica fe refiere que dezia el Abad Ifi-
dorojcuarenta años a quefoi contando de un vicio , i nunca W**\
econfenrido. I de otros muchos de aquellos fantos rnonges *
anti"tios leemos femejantes excnp!os,de tentaciones rmñ có-
tinuas^i largas , en que peleavan con grande fortaleza, i cen- ^^y ,
ñnn^n.lbifuerHnt giganta fuentes bcttum.Vües a cftos gigantes a(5> '
<juc fabian bien pelear avernos nofotros de imitar. El glorio CjprU l¡:
fo fan Cipriano para animarnos a efto trac aquello de Efaias. ¿t txb»r,
->ío/i timere Qjiia rtdemi te¿& voety't te nomine mo, meus es tu, cu" ""rtjrij.
traofieris per aquas tetÚ ero,& flumina nonoperientttUHm *mbu- ''*'* **i
Uveris in igne^non t obunrisz& fiamma sin erdebit in te¡ qtaa eg*
Dominas Deustnus fanftus Ifratlfalyator Mfix.No quieras temer
«üze Dios,porquc yo te redemi,tu eres mio,i bien te fe el nó-
bre-cuando pallares por las aguas; feíe contigo , inotehun-
dirasj cuando anduvieres en medio del fuego, notcquema-
ras;ni la llama te hará mal alguno , porque yo foitu Dios , til
Señor,i Salvador.Tanbien fon para efto mui tiernas, i regala- Ef4¡4 ^
Sdas aquellas palabras , que dize Dios por el mifmo Profeta, u.
jii ubira portabimm^& fuper genua blandiítur vob'ts. Quomodo (i
tni mater blandiatitrjta ego confolabor voí.Mirad có que amor i
i, ternura recibe la madre alniño, cuando teniendo miedo de
I , alguna cc>fa,fc acoge a ella 5 como le abraca , i le da el pecho,
como junta fu roftro con el fuyo,i le acaricia,! regala. Pues có
mayor amor,ircjilo fin conparacion acoge elSeñoralos que
en las tentaciones,i peligros acuden a el .Efto dezia el Profe
ta,^ le confolava i animava mucho a el en fus tentaciones , i
trabajOsMemor ejlovcrbitui ferro tuojn quomibifte dtd'tfti, Bmc '' 'r8í
»e confoUt* efi in humíllate mea : quta eloqumm tuum vbificavit 4S>*
: me. Efto nos a de coníb¡ar,i animar tanbié a nofotros, i hazer
^uewngamosgraiidcajiirno^iconfianca en las tentaciones*
• 3*4 Tratado cuarto, QapJCV.
tiHehr.6 porqvic no puede faltar Dios a fu palabra. Imptjiibile efi mentí-
1 8. ri Dttm .Dizc el Apoftol fan Pablo. «n -
í
/■
CCÍ. "EltCT-
40$. Tratado cuarto, Qap.XXll
El tercero avifo es, quefedeve guardar uno mucho en el
tienpo de la tentación, de hazer mudan ca,i tomar nuevas re-
foluciones-, porque no es aqoel tienpo apropofitoparaeíTb.
En el agua turbia no fe vee nada,dexadla aflentar,i aclarar , i
entonces veréis las guigitas,i arenkas que eftan alia enlo hon-
do,Con la tentación eftá uno rmú inquieto,i turbado:no pue
tf.yff,\ i dever bien,lo que le conviene. Comprebendcruntm hiqtiitatt*
me*,& non potuiut viderem; 1 afsi no es eífe buen tienpo , para
deliberar,! refolverfe,i determinarfe en ninguna cofa de nuc
voDexad paífar latentacion,i cuando efteis fofegado i quic-
to,entonces veréis mejor lo que os cóviene. Todos les maes
tros de la vida efpiritual, encomiendan mucho cfteavrfo. I
T.K.lg- nueftro Padre nos le pone en el libro de los exercicios, en Ia$>
itt.li.txtr reglas que da,para dtícernir los diverfos efpir itus-I da alli untfc
/^'r-"¿-5 razón mui buena defto , porque afsi como en el tienpo de la)
nñis ** c011^3^©11»63 uno llevado,i movido de Dios a lo Buenota/s»
tinanmi en latentacion,es Hevado,e inftigadodelDcmonio^on cuja
motuu iníligacicn nunca fe hazeeofabuena-
■ ; . .1
% ^ # -# # ■%
# # # # -fc;
■% # # #
.-
4i t f :-
TRATADO QVINTO
DÉLA AFICIÓN DESORDENADA
de parientes.
£jflT: prhnero cuanto Je inporta tíl reVghfo huir
yifttas de par/enfisji fas idasafutierra.
ERCA DEL AMOR, I AFI-
CapiHt.4' eion, que avernos de tener a parientes,
exam.$.y nos pone nueftro Padre una regla, que
& rtg. 8.
ftimmanj dizc bien a todos los religiofos.*Cad*
ÍAát. I?. uno délos que entráñenla Conpañia,
figu ¡crido el confejo de Crifto nueftro
Lw.¿ 14 Señor . Qjai dmifícrit p4treht,&c.H¿°x
46. cuenta de dexar el padre , i la madre,
■hermanos ihcrmar»as,i cuanto tenia en el mundo.Antes ten
ga por dicha a fi aquella palabra. Qu¡ non oditpatrem fu¡m &
tnatrcm,adhuc autem & animan fuamtnonporeft me** efie difeipu-
lut.l afsi deve procurar de perder toda la afición carnal, i coa
vertirlaenefptritualconlosdeudos, amándolos folarnente,
delamorque la caridad ordenada requiere; como quien es
muerto al mundo, i al amor proprio, i vive a Crido nueftro
Señor folarnente. Teniendo a el en logar de padres, i herma
nos^ de*odas las cofas.*No baila dexar el mundo conel cucr
po,es menefter que le dexemos tanbien con el coracon ; per*
dien-
De la afición desordenada de parientes. 41 3
diendotod3slas aficiones que travandel , i le inclinan alas
cofas del figlo.No es malo amar al deudo porq es deudo, an.
tes por esse respecto deve ser amado mas que otro que no lo
es¿mas ÍÌ este amor fe funda solamente en la naturalcza,no es
amor proprio del crisliano,i mucho menos del religioscpucs
todos los honbres,aunque sean inhumanos,! barbaros quiere
bien a fus padres , i a los que están conjuntos consigo en san Gr<gor.
gre.Pcro el Cristiano,i mas el religioso,dize san Gregorio , a hmi.iy
de subir de punto este amor natural,i apurarle como en crisol
con el fuego del amor divino-.i amar a los suyos no tanto,por
que la naturaleza le inclina a amarlos,cuanto porque Dios le
manda que los ame: cercenando del todo, lo que le puede da
ñar,i apartar del amor del fumo bien ; izándolos folamen -
te,para lo queDios los ama,i para lo que quiere,que nosotros
los amemos.I esto es,lo que dize la regla , que avernos de per
der toda la afición carnal,i convertirla en efpiritualihaziendo .
de amor proprio,amor de caridad, i de amor de carne, amor
deeípiritu. Ida la razón desto, porque el religioso deve ser
muerto al mundo,.i al amor proprio, iassinoa de vivir ya
en el el amor del mundo,sino solo clamor de Cristo. I apoya
nuestro Padre esta regla con autoridades de la sagrada Escri
turare es cofa,que no suele hazer en otras reglas, i conflit 11
ciones,aunque lo pudiera fácilmente hazcr,porque la doctri
na de nuestras constituciones es tomada del Evangelio ; mas
no quifo,sino darnos esta doctrina,con la llaneza, i sinceridad
con que de Dios la avia recebido : pero en llegando a tratar
de parientes , luego apoya lo que dize con autoridades de la
Escritura. Como vemos lo haze tanbien , cuando trata , del
dexar la hazienda a los parientes, luego trae la Escritura que
¿ize.Dtjpersitdeditpauperiíus. I el consejo de Cristo. Dapau-
pcrihus.Ño dixo,dalo a tusparié'tes,sino dalo alos pobres.Vio ÍM-fe*.
rnuibié nuestro Padre,q todo esto era aqui menester , porfer JT-'-8'
este afecto tá nat ural,i cóel cual nacemos todos,i está tá arrai H' ' *
gado en nuestras entrañas,! tan apoderado de nosotros. 2
Esta '
4' 4 Tratado quinte, Qay. L
Eílíi es una materia de mucha inportancia para e? religio-
fo,i afsi raui tratada de los Satos Bafilio,Gregorio,Bernardo
i otros muchos.Rccogcremos aqu¡ breveméte la fuíhücia de
Béfil.in ua#Cuáto a lo primero,S.Baíilio trata mui b>6 cuato le cóvic-
ftutM ue a^ re^'S'°í° ni,u" ^ tr3tOji converfacion de parientes,i efeu
V2# far fus vilitas4 las idas a fa tierra. I trae muchas razones, que
mueftran bien la inportancia defto. Na fupra hoc t¡uoi itiis nuüd
ntilitatí cxhiheMHSJnfápcr & noflram ipforum vitátumultibus, &
tHrbaíione rcplemus¿t pecettoru occaftonet attrabmu.i,Voxc[ fue
ra de q nofotros no hazernos fruto ninguno conefto en nuef-
tros pariétes;r-ecel)imos-delk) mucho dafio«i«ueítras almas
porój ellos nos cuentan £bs cuitas, fus pleitos,! la perdida de la
haziéda^i de la honra,i todos fus duclos,i laftimas¿ i afsi bol-
vemos nofotros a nueftra cafa cargados<detodo loquea.eHos
les da pena. I mas,ponemonos con eílo en muchasocafiones
dcpec3dos,por muchas vias i maneras;porq defte trarq,i.<?5-
verfacion de parientes fe fucle recrecerlo primero . Mtmtrix
prlms Wí4.EI acordarlc,i traer a la memoria las cofas de la vi
da paflada,que fuele fer no pequeña ocafion depecaclos; por
que de aquifueleprocederel-renovarfe las llagas viejas , iel
refrefearfe la fangre,trayedo aia memoria tal eafa , tal lugar,
tal pafloji unas cofas vantrayendo/i llamando aotrasji dcla-
ce en lance,i de treta en treta,nos vienen aáexar inquietos, í
hazer mucho dañ®.í es ana razón fuerte del daño que efto ha
2c,queaconfcjanlosmaeftros delavidaefpirifual, éj no nos
acordemos de los pecados de la vidapaflada en particular,
"* aun cuando tratamos de tener dolor i contrición dcllos , fíno
folamente en general,hazienoocomo utvmanogito dellos pa
raque no nos tornen ainquietar.Cuanto mas ferá dañofo ,el
tomar nofotros eíTa ocafion fin necefsidad: no tenéis que que
xaros deCpue«,dela inquietud i daño que fentis^pues vosos lo
„ bufcaftes,vueftro merecido tenéis.
B'Jft» *• Masjdize fan Bafilio,que los queguftan detratar , i-cover •
a*iu Tar con parientes j c©n aquel trato i converfacion vanenbe
biendo
De ¡a afición Je/ordenada de parientes'. 415
k Bicndo poco a poco en fus a!más,las malas coftumbres , i afi
ciones deHoSji ocupada el alma con penfamiento*; mundanos
fe va resfriando encl fervor del efpiritu,i perdiendo la eftabi-
. lidad,i firmeza de fus primeros deíTeos,i fe va afeglarando „j P/íiey,
* bolviendo al mundo,fin fentir. Conforme a aquello del Pro- j 5.
fe ta .Commifti funt ínter gentc?1& didifeerunt opera e»ru>& ferrie
' *r«»r fculptilibus eori , & f*8um eft iüis ¡n fcandtlam . Que fe les
podia pegar a los hijos de Ifracl de morar con losFiüfreos, fi
no adorar fus ídolos, iqueellos les fucilen cfcandalo,iruina.
Afsi fe os pegará a vos,n tratáis con-parientes,fu lenguagc íé-
glar,elno andar en verdad,fíno con ficciones,con fruncimic-
tos,i cunplimientos,como fe ufa en el mundo, ya, Sis ¡dolos
os contentan,fu honrilla i regalo,icftais Heno de prefuncionj
deffeais falir con la vueftra, que es otro mundillo , que os an
pegado.
Trae otra razón nroi principal S.Bafílíos por la cual nos có //' '" *•
viene mucho huir el tratosi cóverfació de los parientes,cj es, , ' """**
por el daño grande,q caufala c6pafsió,i ternura naturaljpor-
<j de tratar,i converfar uno con ías parientes , naturalmente
íc íigueel alegrarfc cófus profperidade», i cntriítccerfecS fus
adveríidadcSji trabajos,i cargarfc'de pefamientos i cuidados;
fi tiene bien lo que an menefter ; que es lo que les falta 3 fi les
fucedera bien aquel enpleo , fi faldran bien del otro negocio
de honra,o hazicda:los cuales penfamientos, i cuidados van
debilitandoji apocando,la virtud i fuercas espirituales de tal
manera , que cualquiera tentación te viene defpues a derro -
car: porque viene, dizeSaoRafilio, a quedar como una efU
tua,que eftá veftida de abito de rcligiofo, fin tener la verdad,
i eípiritu de religiofb. Etq- primor et.uthabitS retigionit tantttn
inflarflatUM ctrcknfcramusjlH nuil»paito virtatujludio c»rrefpod¿ r -.
tts.yio tiene uno mas que el cuerpo en la religión , i eleoracó ^i\t[[¡
eftá alia en el mundo entre fusparientes.Cafsiano cuenta de
un monge.q hizo fu afsiéto i morada cerca de fus parientes,!
ellos le proveían allí de todo lo necefTario , demanera que el
note-
4*6 • Tratado-quintil Cáp.\. .
no tenia que hazer,fino vacar a la oracion,i lección. I eftava
el inui contento con cfto,pareciendole , que era aquella una /Ji
vida mui quieta i fofegada. Fueunavezavifitaralgran An-';'
jonio,i preguntóle el Santo,donde morava? el refpondio , <\'.'+
cerca de fus parientes , i que ellos le acudían con todo lo ne-, '
ceu%io,i el no tenia otra ocupación, fino vacar a Dio*. Pre-.',
guntole,d¡mehijo,cuando a tus parientes les vienen algunas'./
adverfidades, i trabajos; entriftecefte ? i cuando les va bien, '
huelgaftede fus profperidades?1 eífo padre por fuerca,no puc '
de fer menos. ConfeÁfó llanamente la verdad.que de uno i o-
tro participava.Pues entiende hijo, dize el Santo , que en la
otra vida feras contado tábié en el numero deflbs, de quié en
efta vida fuifte cópañero en fus gozos.i triftezas.Có los fcglá- .
res ferá cótado en la otra vida , el que con ellos i de fus cofas-
trata en cfta.Pues por efta caufa dize S. Bafílio,que nos inpor
ta mucliOjhuir el trato,i converfació de parieres: porcj al fin,
lo que ojos no veen , coracon no quiebra. I afsi como el de-
xar con efedro la haziéda,como la dexamos por- el voto de la
pobreza, dizen los Santos , que nos ayuda a perder la afición
,della; afsieldexar con efcvítolos parientes, i no los tratar,
ni cóverfar,nos hará olvidar efta afició carnal; i afsi nos libjia
remos de los peligros grádes,que della fe figué. Inporta mu»
cho el dcfpegarnos dellos con la obra , para defpegarnos be
llos con el coracó , i fi ro ai lo primero , no avra !o fegurrdo.
Añ acStece eftar mui apartados^ irfenos el coraco alia , qpe
ferá,fi tratamos',! cóverfamos con ellos.
Por cito en nueftra religión eftan prohibidas.kis. idas de
los nueftros a fus tierras,tan entéchamete como todos* fabé.
Pero para que efta tan fanta,i provechofa prohibició, fe pue
da poner en execució , es menefter , que ayudemos nofotros
a ello" i que cuándo vueftros parientes piden a los fuperiores
que os den licencia,para ir alia, vos feais el primero que reíif-
tais, i les fatisfagais, i perfuadais , que en ninguna manefa os
conviene : que no os faltaran razones bailantes para ^llo ; í.
vos
De U afición defordenada de parientes*.. 417
vos qucrcis.I con eíto fe cunple con los parientes, i quedan fa
tisfechos,por vueftro contento;i algunas vezes por el fuyo. I
efto es lo que dclfean los fupcriores:i fe edifican mucho, cuan
do vos dezis, que no es neceífario, i que desharéis eííb con e-
llos. Porque los fuperiores muchas vezes no pueden cúnplir
de otra manera con quien fe lo pide , i con los inrercefores, q
algunas vezes echan,fi vos no falis á eftoji afsi condecienden,
i dan vna Usencia como eftrujada* que no es obediencia, fino
pcrmifsion.que masquifiera el íuperioí, que no Fuerades. Ef
te es un avifo muibueno, afsi para efto-. como para otros mu
chos caíbs- Cuando vueftros paricntes,o otros amigos , o de- •
votos,os piden,qucbagais,o entendáis en algún ncgocio,que
■no es conforme a nueftra vocacion,c inftituto,no echéis roda
la carga al fuperior ; que le obligáis , o a ronper con ellos, o a
conceder loque piden. No traigáis ks cofas a eíTos términos:
defWadles vos de fuprctenfíon conbuenas palabras, dándo
les a entender , quc*no es cofa aquella de nueftta profefsion.
Efto esdebuenosreligiofoiji no como hazen agimos, q por
no dexar al otro defguftado contra íi , quieren echar la carga
íbb re los PaperiQícs.Dize fan Gerommo,fobre aquellaspala- Wennj.
brasde Crifto.E/iote prudentes ftcut ferpentei. Serpentii fonitur M^í, te.
txemplunt qui tote ctrporc oceultat capacut ¡Ituiin quo vita efl,pro • 6*
tegat. Ponefenos exenplo de la ferpiente , que con el cuerpo
defiende la cabeca, en la cual efta la vida. Afsi nofotros fien-
prc avernos de defender la cabera , que es el fuperior -, i no al
reves,que porque no de el golpe enel cuerpo, defeubrimos la
cabeca,i por efeufarnos a nofotros,echamos muchas vezes la
culpa a\ fuperior.Pues cóefto fe a de tener mui particular cué
ta en el cafo,de q vamos hablando.I comúméte,todo el pun»
to deftc,i otros femejantes negocios eftá en noíbrros.Quiera
uno.que facilméte fe deshará las dificultades. I afsi lo que yo
aconfejaria en efte particulada quiédefleaíTc acertar , es, lo
primero,que procure,cúanto pudierc,ef«ufar fftas idasji vifi-
tas¿"i cuando no las pudiere efeufar , feael hazerlas, forjado
Tomo 2, . Dd por "*
4i £ Tratado quinto, ' fjif.il
Smhs'. por la obediencia ,'i dizicudo ai fuperior,íi fíente algún pclr- *
gro ettello;i con todo erto,ai bien de que temer, i es meneíter
k bien prcparados.Del Abad Teodoro le cuenta,que vinien-
do'e a ver fu madre con muchas cartas de los cbifposTi prek-
dos,paiaquc fclcdexaííen ver,i dándole lkenciísel fanto A«
bad Pacomio,quc era fu firperior,para verla3el rcfpondio.pl-
dre afegurame , que no daré cuenta a Dios el dia del Iuizio.
creftavillta,iyotahare.Ent«HKtsel fanto Abad dixo,hijo> fl
tu enticndes,que no tef conviene,yo- no te obligo a elle. No le
quifo afegurar, ielnoquifoh.azerlavifita, finolotomavael
• íuperiorfobrefuconciencia:iafsifequedó.lfuccdiobienpoc
que fu madre determinó dequedarfe. en un monaíterio de
uionias que eftava cercano , dequetenian cuidado amwHof
monges,conefperancadever alguna vez entreellbsa íii hijo.
Eíleandavabten; que no quería hazerefhtsvifítas, fino per
pura obediencia,i que lo tomaífc el fuperior íoSre fíi 'conc7en>
eú.Dwííi manera a de ir a futierra el buen religiofo , cuando»
fuere.! íientendiertemosb-ien^oqueen femejantes idas fuele
acontccer,temeriamos las masólas procuraríamos eíiufar r*
eftorvar con mayor diligencia-. Llenas citan las hiítor>ias»i las
vidas de los padres de exenplos de monges,que venian perdi
dos de femejantes jornadas. I ferárazon,que efearmenremo*
en cabccaagenavporaquc no vcngamos,a experimentar el da
ñocnlapropria..
u» Dizefan-BaíiJioí/wiffrrwfíí eumChrifio * evgaathtmt fetk\
/?', J j éitm carné quiirmfui ínter ipfos coverfari cupW-.fi pero q** defirt*
'Mflip*nptcrChriftíír*rf*i*d¡{ica4proptercognat*siuos.ltranfgref'
firem te ipfum c*tiflitnii:ne ¡ritur ob cognatorim tnorü neceftitatt-
feeeferh a lote-tito, ni difceitns e feto fortafs'ts e.r*<juod¡fcedes m
moribus luis.Si aveis muerto ya al mundo>i a vueftros padres»
parientcs,paTa que tornáis a tratar , ieonverfar con eL'os ? mi
radque es mal cafo bolveratomar , lo que- aveis ya crexade»
por Criftojpofeífj guardaos de tlexar vueíh o pucfto>i vuef-
írot(Wkg,o i tcoogimiento^or vueftros parientcSj porque na
V~ "" "".' dexcis
> >f)r U aficion defòr denaia de f>ttr rentes. .ifjfi
drxeis juntamcntc có eflo-el cípiritu,i las buerias costunbresî -
quees coíit que suelc acontecer. Vow invenìtur lefusinttr coin*- ■
tes et «osoí.No sehallalesusentrc pariércs.Dizc mm biécl glo* Ët'nsí
Jioi'o fiernlrdo. Quomoéo te boue lesuinter meos cn?natos inye-
tiam.quï intertuot mìnim* es'mxentus. Como te hallarc o buen
lesus,entre rais p.triefires,rHies entre los royosnotepudo ha-
llar tu sacratissima madrcípuesíì qwereis hallar a Icius , no lc
bafqueisentrcparicntes^ínoburcadleeneltenplojcnlaora—
cion,enel recogimierrtoji ai le hallareis. Del padre Francisco» ^p'j?
Xa'v ier leeraos en su vida , que cuádo vîno de Roina a Portu- Xrtitpí '
<gal,pafaáeaiK iralaslndias, paííandocuatro léguas de fil
ricrr a,nunca quiso llegaf a clla , ni visitar a sus patientes , ni z
(w madre, que aun vivh ; por mucho que íè lo inportunaron;
aunq sahia, que paiïùda aquella ocasió, núca tendria otra pa
ra poderiDS ver. I lo œismo htzoel padre Maestro Pedro Fa-
bro paiîàndo cinco léguas de lasuya.I nuestro bicnaventura-
do padre Ignacio,cu3ndopprneccssidad sue a Loyola , nun*
ca quiso p o sir en casa de su her mano,sino en el hospital.
■
4)P TráU¿oqti¡Htf, -Qáp.VL
bkfí bylvcr a tomar, loque tnruoanres avia dexadó, i trajar
cofasa«enas de fu vocación , i veítirfe otra vez la ropa que ya
avia dcfnudado , i enfuziar los pies : que con la gracia dñ/ma,
a ratita coila fuya,deíctaque de fu cafa partio,aviala vado.&f.
tá*l. J. ) pa'¿d*¡ me tunle* meá,q»m*i$ ¡nda*r¡ü¿t<Uyiptdet neos ¡¡nomo-
de ¡nfjtinabo ¡líos.,
li.4t.6¡ De nueftro Padre Francifoo de Borja leemos enfuvi<ía, 5
¿eiá vi¿4 nunca fe pudft acabareon el,qiiefuplicaífc a fu Santidad, dif--
*e **£\ penfaflb con don Alvaro de Borja fu hijo , para que fe cafaífe
f.des»'ía corr fu fobiina bija de fu hermana doña luana de Aragón , <j
avia heredado cIMarqucfado de Alcañizes , yendole tanto
en ello a fu hijo,pues le iva heredar un eftado tan principal : i
fábiegdo por otra parte, la voluntad grande, que tentad Pa-
pi.de favorecerle a el,i a todas las cofas que le tocaffen.I con
el Enpcrador,íédize alli , que le aconteció en efto otro cato,
del cual quedó el Enperadormeri edificado, i conoció que c-
ra verdad, lo que Je avian dicho del defpegamiéto del padre
Francifco.para con fus hijos;que fe avia con ellos; como fi no
lo fueran.Coníideremosaquijdcquc negocios fe eftrañavan
aquellos fantos,i pudiéndolos concluir tan brevemente.l mi
remos por otra parteen que negocios feenbaraean aora alga
nos rx'ligiofos.Si aqueHos ikftfes varones, fiefldo tan fantos,
temían tanto de tratar femejantes negocios , como no teme*
■mos,losque no fomos tan fantos, i afsi corremos mayor pe*
Jigro? 1 3tm cífa creo que es la^caufa^porqtxno rememos.por-
,c\»e no foraostan fantos: que íl de verasxtataííeinos de fanti*
«dad,i perfección,temeríamos los peligros grandes , que ai es
cítos negocios^ huiríamos dcllos,como vemos que lo bazian.
Jos Santos. .." ■• •' •■•
•CA P*/ T V. VI. Ve otros mates i daños., que caufa U
afición a lo% parientes :i como -nos enfeño
Crijlv tiue/lri Redentor tlde¡*
'■.»■ yfodeíUs*
,. .; El bien
f)e h afición desordenada de parientes. 4t i
*&S£$L bienaventurado sar.Basilio dize,quf cReasf B*/îfoíî
if ^cto,i conpalìien natural a los parientes suele a)li, m01>t('
g^gunas vezes poner en tal estado al lefigiofo ,iw*11*
^ llegarle átales términos, que viene a hazer sa
crilegio, hartando a la religion, para socorrer*
les. I va q no tome uno de la religion, para dar
a fus par iemes,toma" de lo que los devotos avia de dar ala re-
ligioriji de aquiji de alli,dc penitetes i amigos busca para dar
lcs:i algunas vezes con detrimeto de los ministerios. Porque
no puede uno tener tanta libertad có aquellos que a menestet
i de quié desl'a manera está ptédado. Otras có algún c fcrnpu-
•Ip de conciencia contra el voto de la pobreza, si me lo dan a
mi,o se lo dan al otro'.ft lo ctoi y 0,0 si fe 1© da el otro- 1 añáde
se a esto , que esta afición de parientes ciega de tal manera, q
hazCjffue no repare uno en estas cofas , i que le parezca 1 ki to ,
lo que algunas vezes es ilicitouqueleparezca que no es con
tra el voto de la pobrczaJo que en realidad de verdad lo es. t
aunque no llegue uno amirtar otraeofa ala religion , sino et
tienpoque gasta en los negocios de fus parientes, en esto hur
tas la defrauda harto : porque ya, dj/e S,Basilie,no sois vues
tro j sino de la religion , a la cual ofrecistes tanbien vuestro
cuerpo y i todas vuestras obras i trabajos , i por esto ella tiene
cuidado no solo de vuestra alma sino tanbien de vuestro cucr
pOi dándoos todo lo necessario: i vos tomáis el sustento de la
religion,! ocupáis os en servir a vuestros parientes. Todo c£
so 1c hurtáis: fuera déla defedisicacion que en esto dais, a tos
que os veen^an pegado,i afsido a parientes. .
No sin gran razón dixo Cristo nuestro Redentor en cl Eva ™
gelio Si qidí penìtadmeì& »«» ûditpatrtfiium & matrcm,& uxo
remi& filiar.^ fr*trti,& fororts^dbitc autem & anima fuan- no
potefi meut <fie disùptêlw.Si alguno quisiere venir en pos de mi\
i no aborreciere a fu padre,madre,hijos,muger hermanos , i srig /¿7
tanbien aíimiftno,nopuedcser mi discípulo» Advierte aqui mn.t.14
muibié S. Gregoriojque.de la mifraa manera que mandacqwe
" " • no*
4S * Tratado quintil £*/>• Vi
nos aborrezcamos a nofotrosmifmos,manda que aborrezca-
m mos a nueftros padrcs,i parientes -Pemanera^que afsi coma
aveis de tener im odiofanto contra vos mífino ¡ mortificán
doos,! contradiziendo os en todoaqucllo,que la carne pidie
re contra elefpiritu , i contra la razón , i no condecendiendo
con cllo,porqueeíTe es el mayor enemigo,quc teneis,aísi tan
bien , aveis detener un odio lamo a vueftros padres i parien
tes^ condecendiendo con ellos , fino contradi ziendolcs ea
todo aquello , que fuere inpedimento para vufftra falvacion,
ífg'^ijparavucftro aprovechamiento i perfección :' porque eflbs
«^'i».wnpartcdc.vosJifoótanbienvudtros«nem¡gos.£ri»ia»í«¿»
,6. mhis domefliciáus Enlascorónicasdefan Frantifco fe cuera, *
i^io- que un honbrcdixo al fantofrai Gil ,que en todo cafo deter
ge U coro. njinava fer rehgiofo.Refpondio el fiervo de Dios, fi determi-
1HCA af J , J L rT ' ■'• • • •
l-ratn.^: nas de hazcr cílo'vc Panero , i mata cuinro<; pariétes tienes.
'I aquel honbre dixole llorándole no le obÜgafle a hazer ú
tospecados. Refpondio frai Gil, porque eres de tan poco fa
bo- i entendimiento? yo no dígo,que ios mates con la efpada
mitcria!,fino con la mental- Porque fegun la palabradel Se
ñor,cl que no tiene odio al padre, i a la madre , i a los parien-
tcs,no puede fer fu difcipulo.
Es cofa digna de confyleracion, ver q de vezes , nos repite
el Salvador cfta doctrina enclfagrado Evangelio. I lo nota
M- *■« ma[ bienfan Bafilio , i trae aquellos dos exenplos , que en el
lt,m**>' leemos . El primero de aquel mancebo , quequeriafeguira
La(*9- Oifto,i le pidió licencia,para ir a diíp'oner de fu hazienda , i
6t. legitima. Al cual refpondio. Vemo mittís maní fian ad aratrí,
¡& refticiens retrt aptas efi tc£m Dei.El que echa mano al arado
i buelveatras,nocs apto para el Reino délos ciclos . Dcma-
ncra,que esbolver atrás , aviendocomencado a echar mano
del arado de los con lejos Evangélicos , tornaros a enbara^ar
en los negocios del <ig!o»que dexaftes. Por eífo temed lafen-
tencia de Crifto , que esno fer apto para el Reino de lo s cié-
los. El fegundo-excpplo es del otro mancebo, quequer ia*tan-
bie
T>e Id aficiw desordenida de Htkìítei. 4< 3
bien seguir -a Cristo , i pidiole licen<ia , para ir a enterrar* su Lut*?.
padre-. Cófa can honcsta,, i que tan en brcvc se podii bazer , i 6o*
no sc la òiotCíaoT£sponàc\e.Sineiitmortui sepeliât »>orruos fuos
Dexaa los-mucrtosentcrrarsusmiiertos. DbeTeofilatofo- fbttpbil.
bre estas palabras. Si autë ììì'uttq-, pttrem feptl'm licuît, y* bhi
qui monaflycc profrsii.ad vundaiia rcfreiiuntur negotiaSi aun pa
ra enterrar a su padreTno le dio licencia,ai de aqucllos q pro-
festan religions tornan a negncios tnundanos i seglares»
I nose cótétó Cristo N.R<có avisaraos destode palabra ,i
có exéplos agcnos, íîno cósu proprio cx£plo nos quiso enco-
médar este desvio de pariétes. Comosc veecn muchos luga-
res del Evágelio,qen lo exterior pareee q muestra rigor, i as*
perdra a sa santlssima madre^como en acjl desvio, al parecer-, *»
q le dio avicdole haHado cnelteplo, est quoitte qnxteba- 49"
t'u^nefcUbatïs qu'uìabit qttx, patris meis»nt oponet meesieìpars. q
me bnscavades,no sabiades,q me cóvicneestar enlas cosas de ^
mi padre?I en las bodas cuádofaltó cl vino. Quìd mìbi & tibi '
efl w»/ifr?Qiic tenemos nosotros q ver có eflb ?para cnsenar-
,nos a nofotros^dize S.Bernardo,el modo,c5 q avemos de tra
tar a los piriétesiq cuádo nos quisieré aparrar del fin de nues-
tra professiodes démos demano;diziédo . Inbis qu* paris meì t
/«Bto^oríff»ífj?c.G6vienenos atëdcralnegociodcDioSíideíj t. ptjl
nuestra salvació.I alotro {j k dixo,maestro, di a mi hermano tH^tm
q parta cómigola bcrécia.Le respódío sacudidamente.Homo <fipi>*ttue
quis me cojìitmtiudicë.aut dìvìforî super vos? Quic me a hccho a
rai juez depa«rças?no mcenbiaróami a averiguard cóponer i«»
eísas difcrécias.Para ensenarnos , q avemos de hiiir de femc- 1
; antes negoctos, porq no son conforme a nuestra profession.
QjîTl. Vil. Como se suck^dísfra^dr efîa tentacton,
con titulo] nofofodepiedadtfino de obïíga»
ciotiii del remédia para eflo.
PORQJVE esta tentacion scsuelcalgunasvezes valer,
i ayudar , no solo de titulo depiedad , sirto de obli •
TOT102, Ec gicion
4$4 Tratado quinto,. ' (*kp. Vil
C* jifjf». gáfiürtj'qüe son las mas peligrosas tentaciones.Nuestro padre
fs-i' pafâprevenir,i obiar al daña grádeVq de aquipodia resultar
en la Conpañia;manda en ias cbnstiruciones,c[ue a todos los
que entran enella,seles preguntes cuando uviere duda7si es
tán obligados a socorrer a sus padres, o parientes, fe dexaran
regir,por lo que la Conpañia,i superior della les ordenare; no
dexjmdofe llevar de su proprlojiiizio. Porqueen negocio de
parientes,como en cofa propria,h afición ciega- ¡fílele ser cau
sa de errará assi no pueden ferellós buenos juezes enesla cau
£à-Pues para que estén todos quietos,i no tengan quetener es
crupulo nÎBgunOìproveyó nuestro padre deste remedio. I af-
ítestá. uno obligado a quietarse, con loque la Conpañia ledi-
xere en esta parte¿pues ai en ella tantas letras , i tanto temor
de Dios, i lo mirara bien, conforme a ciencia i conciencia. I
para esto fe le propone,i pregunta esto al principio^! quequie
re entrar en la Conpañia , i no le reciben, sino es contento de
paisas por este Ideve dar muchas gracias a Dios, de que se
pueda seguramente descuidar con esto, para tratar mas deve:
ras de fu aprovechamientos perfección-
Por esta misma razón, manda tanbicn nuestroPadre,q cuá
do la distribución de la hazienda,se uvicre de hazer a parlen
tes, por ser pobres , fe dexe a juizio de dos o tres personas dé
ciencia i conciencia , que cada uno eligiere , con aprobación
del superior , los cuales an de juzgar , íí fon verdaderamente
pobres, i si es verdadera necefsidad la que tienen : porque la
'<3w,Wt 7. an"ci°n ^e Ia carne i sangre no le haga errar. Demancra, que
mort¡ 14 para dar uno fu hazienda a pobres estraños,no es menester es
L«c<<9. " ta consultas para darla a parientes pobres,si.Por el peligros
*Q>- ai del amor i afición naturaLfcassi nota san Gregorio en aquel
exenplo,en q prohibioCristo a aquel mancebo,que no fuesíe
a enterrar a fu padre. Advertid,que lo que no prohibiera ha
zer con un estraño,antes lo aconfejara,i fuera obra de miferi-
cordia,lo prohibe para con fu padre.Para que entendamos, q
ió que fe puede hazer con los estraños, muchas vezes no con-
r " " viene
V." \D* ft afición de/ordenaa Je parientes. 435
vicnc,quc fe hagarcon?los parientes': por el peligro que fuelé
aver en ello:i por la defedificació , délos q veé a un religiofo
cnbuelto,i enbaracadó en cofas de carne i fangre.C laro efíá
q de otra manera haze uno el negocio del eftraño^iq el de fu»
deudos i parientesJ?orq aquel no le inquietas tri defafoííiegav > . * . > .
pero eítotro,bié experimétayq lecaufa grade inquietud , i le
róbala paz<3efu alma,ileesgradeinpcdiméto,paralosexer
cirios espirituales. I afsi cuando alguna vez fueíTeneccírario,
ayudar uno en algo a fus pariétes,feránnejor,i mas feguro pa
rael,idetnasi:din\:acioparalo(sproximos,qotropadrefeen , >
cargalTe deffo,i ño cl.I en la Cópania,tenemos ot*den.j de q íe,
haga afsi.I es doctrina de S.BafiIio. Pueradeqcuádoelpro- B^/.ín
pria entiéde en eíTos ncgocios,fi en el ai alguna cofa de mudo ¡ur/l. fH-
i carne,querria q los fuyos no fueífen pobres,ni padecieíTen,i fi*¡ ¿$%
Dios quiere qíean pebres,] q padezca necefsidadjporq aque i2*
lio íes conviene mas a ellos para fu falvació,: i a elpara fu hu-
miliacion. Taünfucleenefto cntrarfe algunas vezes'otra va*
nidad i locura, que algunos religtofos quieren, i procuran vq
fus padres,! parientes fean,i tengan mas,delo que fueran,i tu
vieran,fi ellos no fueran religiofos.En lo cual dá claras muef-
trasdenoferlo,fino folamenteenelriónbrejpues aviendode
fer mas humildesjtieneri mas- vanidad i prefinición* f •
I porquepornueftroslpecadosjckperimcntamosmasdelo
que querríamos, que muchos con eítetitulo fon tentados de
la vocación,! procuran falir dcla religiBjJbcolor de remediar'
a fus padres Oihernunas- AñadaidigOyqéítos tales comun-
meiwe hablandó,no lo an de ai,ni es díalo, principal, que les
haze flaquear enfu vocacion,fino otras caufasocnltas,q ellos' *
fe faben,fu poca virtud i mortificación , laflaquezaque fien-
ten en fijpara llevar el rigor , i perfección de !a religión , eíTa
Les haze^flaquear en ella,fino que como no pueden alegar efte
ti£ulo,aeogen£e a.'otros que tengan algún color.1 que.cfto fca,^ . r *¿~
aJ>.t,tQcamosIo cada dia con las manos > i por el efeto fe^ee
(claramente , porque muchas vezes } no ticncaeftos ptffsjbilj
■:iz Eci ' da¿
43 € Tratado quinto^ fafVTl-
dad para remediar aquellas ncccfsidades que ellos dizen ,nt
las remedian faliendo,antes las remediaran mcjpr eftádoen
la religión ,luego noes eíTolo que los focó de lareligion, fino
el dclíeo de libertad,! de vivirH fus anehuras.Nfln ejl memthut
AÜH,i.}homlnibus fed Deo. A Dios nolc podréis engañar. Ai de aquel
que comienca a coxear, i no fequicta con lo que fus fuperio:
res,i fus conftitu'cionesle dizen.
- Finalmentei elquequiGereakancarelfin^aiqucvinoalá
religión , conviene que fe facuda del trato ., i negocios de pa-
I>«f<3 j,ricntc*íi<iuc les de demano. Quidixitpatrifat,& matrifus vef
$t c¡*vox,& fratribus fuhignotpvBs:& nefcierít filies fitot^bi cufio-
dicr-umt e^cquiutui ,e$* pattütuum fervayerunt. Elquepormas
íervir a Dios,fe olvida de fus parientes,i dize a fu padre,ma«
Qirrurli dre,i hermanos noos conozco, eíTe guardará bien los manda
miemos de Dios , i los confejosque a profc/Tado. DizeiHui
hienfan Bernardo,i es doctrina común de !os fantos^q el rcí£
AÍHtk.7' oiofo a de fer comoorro Melquifedec,del cual dize el Apof-
'**• tol fanPablo,que no tenia padre ni madre,ni linaje. No por
que careciefle dcfto,q fiendo como era verdadero hóbre, no
podia carecer dello^perodizefe § no lo tenia,porque la fagra
da Rfcritura^cuádo habla deten razón de facerdote, no hazé
mención dcíto;ni del principio i fin de fus dias. Para ciarnos
a cntcndcr,mie los facerdotes,i mucho mas los reí igiofosjan-
de citar tan deipegados de todo efto,como fino lo tuvienrivi-
ttm dedicados a laseofas éfpirituales i divinas, com«> G uvic-
r-an venido del cicloíDemanera que íean enfu coracon,come>
otro Melquifedec;íin tener cofa en eftc mundo, que trave de
* llos,i les inpida,i rerarde fu aprefurado caminar a Dios.
Btr.jvtr Puescófiluyamos cólo,q cócluyeS.riernardo.Seí/f it*q-}f*l¡
1iú. tatius ftiut turtur,nib¡l ubi & turbii^nihilcu fnuhitudiue exteroru
f/él, 44. ctiaqueipfum oblivlfeere populum tu¡¡ & doma patrii tui,& cocu-
-*fr' .Z''ctt Re* ^ecor^''«¿"Recogeos i fentaos a folas, i apartaos no
foftiméte de lá dernas multitud,* fino olvidaos tibien de vucf
tro pu&bloji de la caía de vueAropadi c,i codiciará Dios vucf
fie la afición defórjentela de parientes. 457
triliermofura.S.G'Tommofobreeftas palabras deíProfcta BUr$*.to
¿\zc&raJe pr¿miü tfiparétis obtititfuia cacttpifctt re.r decore ti£ . "i" *■'
Grácsfa deve ferel cAvidarfeuno tic-fus padres,i pariétes-puc's *?*! *
tá ¿fá premio fe le promete, q codiciará Dios fu hermofura. put% ¿^
En las coronicas de la orden de fan Frahcifco fe cuenta, >«#.
t^neentró en Parts enlaordcn nn maCftro en Teología , alí'M f>' t
cual avia fuftentadofu madre con limofnas,4 mucha pobreza. ét. l* ""'
•harta ponerle en aquel eflado^i oyedo q fu hijo era fra;.lc,vino gLJÍt
'.[ alcóvéco/icó m-jchasl.igrimasieinportunacior.cspcdiaavo
zesa fu hi)o,defcílbricdale los pechos , i diziédole lostraba-
t jos có qle avia criado,reprcfentandóle'lanecefsidad i miferia
. en 5 la dexava.Por citas lagrimas fue movido el macf.ro a de
" xar iu propofirou' determinó el diaíjguientefalirfc de lareíi-
gió:i fintiédo fobreefte cafo grade cótiéda en fu corado, acu
dio ala oració,como lo tenia de coftübre , i proftradoarirc la
. "mivc de un Crucifíxo,dezia có anguítiado cor3c_ó,Señor no
■ os quiero yo dexir , ñivos permitáis tal coíá , mas folamente
c]dero remediar a mi m idre q eftá en grande nccefsidad. I co
mo dizvédo effas cofas,levátafe los ojos a la imagé , vio cj del
lado ■deWSeñor tuinava verdadera fangre:í luego oyó unavox
1 qnc le dezia , mas caro me coíhftc a mi q a tu madre, pues te
■cric-ji redemi coneíla fangre^no me deviasíu dexar,por amor
de tu madre. Con efteavifo quedó el maeílroefpScado, i pre
firiendo el amor de lefu Crifto al amor natural de fu madre,
qne le «novia por fu necefsidad,a dexar aqtóel eftado, perfeve
jó en la orden, acabando en ella con mucho loor.
Aunque en cfte tratado parece que avernos habí ido fo la
mente con los reli<?iofos,pcro Ti los feslarcs'facaííén del - co-
mo deíteamos , no inquietar a losrcligiofos , ni'cnbara'carlos
en fus negocios, nientrcmeterfccnelgovicrrjQdelarcligió,
pidiendo i procurando, que fu pariente o ami'go , vaya o refi
di en tal parre,no feria depequeño Fruro,aísi para
ellcs , conm para noforros.
Fí.V DEl T&ATJtDO Q^/INTO,
Ec 3 TRATA-
45 *
TRATADO SES.TO
DE L A TRISTEZAv Y ALEGRÍA.
*;
QJTíTVLO<B<I(lME%0 DE LOS
dañosgrandes quefefiguen del*.
trrjie^a.
KisririuM tone* xsvzujé:
a iejmuUos enim oceidit triflitU, & no cft
Militas in illa. Echamui lexOs.de ti la
1 trifteza:dize.el Sabiosporqlátrifteza a
Ctñid-i Wi gj muerto a muchos,i no ai entila prove
fiJtiwflk " cho alguno^Cafsiano haze unlibro del
J efpiritu de la triftczajporq dize,q para ¡
*c% «s&JP"* «^y-1** curar , ¡ remediar eñe mal, i enferme
dad no esmenefter menor cuidado, i diligécia, qpara las dé-
mas enfermedades,! tétaciones efpirituales,quele. nos ofrece
en eíta vida j por los muchos , i grandes daños , quefrfiguen
dellajlos cuajes va alli poniendo, i fundándolos muibien en
laEfcritura fagrada. Guardaos dize, de la triíleza , ñola de-
xeisentrar en vueftro cotacon^porque íí le dais entrada , i fe
comisca a enfeñórear de vos,!uego os quitará el gnfto de la
oración, i hará que os parezca lai gala hora, i que no lacun-
plais.
Ve la trijîe^ít t àìep id. '4 3 9 *
plais enreramcnte : iaunalgunas vczes hara, que os quedeisP/í' Ht
del todo sin oracion , i que dexeis la leccion espiritual.I en to * x-
dos loscxerctcÌDs cspirituales os pondra un tedio,i un hafìioc^,M lt'
que no podais arostrar a c\\os. Dormit a-pit MHÌm* me* prx tedio. * °"
En este verso dize Carsiano,dcclara mui bien el Profeta estos
danos que se figuen déla tristeza , No dize que se adormecio
su cuerpo,sino su anima.Porque con la tristeza, i accidia efpi.
ritual cobra el anima tantoredio, i hdstio a todos losexerci-
cios cspirituales , iatodaslasohrasde virtud, queeflácomd
<lormida,inabil, itorpe para todo lobueno. -I algunas vczes
es tan grande el fastidio,q tiene nno,con las cosas cspirituales
que le vienen a enfadar , i daren ròstro los que tratan de vir
tud, i de perfeccion:i aun algunas vczes, los procura retraer, ì
•estorvar de fus buenos exercicios.
Tiene tanbien otra cosa la tristeza , dize Cáïsiátio, q haze
al honbre dcsabrido.i aspero con sus hermanos. San Gu-oo- Qn*f^ ì '
rio duc.Tristis exprtpinifHo babet iram. La tristeza rriucvc a ira "
i enojo.I assi cxperimcntamos,que cuando estamos tristes, fa
cilmentenosairamos, inosenfadamos luegode cua!quiera
cofa.I mas,haze al honbre inpaciente en las cosas , que rrata:
hazcleJbfpechoso ,i tnalicioíb . I algunas vczes turba de tal
manera ál honbrela tristeza , que parece que le quita el senti-
do , ilesaciFueradcsi 5 consormea aquellodelEcckíîastico. EtilUii.
Non est (enp4s,ubieflam.tíitudo. Dondeaiamargura,i tristeza, >*•
no aijuizio. l assi vemos muchas vczes , que cuando reina
en uno la "tristeza, i melancolia, tiene unas aprehensiones
tan sucra decamino , i unas sospechas i remorestan sin fun-
damento, quclosqueéstan en su seso , se suclen reir -, i hazer
conversation dellas,como de locuras. 1 a otros avemos visto,
honbres gravissimos,dcg*andesletras,italcnros , tan presos
desta passion , que era gran <onpassîon , vctIos imasvezè's
Uorar como criaturas , i otras dar unosfnspiros , -que w» pa-
recia , sino que bramavan . Ialsi cuando estanen suTcfo , i
sienten que lesquiere venir esta locura, quebiensepuedeìla-
Ec 4 raac
44® T?rata<¡o feftQ, Cdp.l.
mar afsi ,fc encierran en fu apofento , para allí a folas llorar, i
fufpirar configo,i no perder la utoridad i opinion,con los que
les vieren hazer tales cofas»
Si queréis faber de rara losefe&os,i daños que califa la trif
tczaenelcoraeoa , dfze Cafsiano; el Efpiritt! Santo nos los
tttf.i 5. ¿«clara brevemente por el Sabio.Sk« tinta refuraentt & ver
lo, mii Hgnojta triflit'u virí nocet tordkLo que ha?e la polilla en la
vcíhdura,iel gufano i carcoma enel madeio,eííb haze la trif
teza cncl coracon del honbre La veftidura comida de polilla
no vale nada, ni puede fervir para nada : i el madero lleno de
carcoman© es de provecho para el edificio,ni ib puede cargar
fobre el pefb alguno^porque luego fe haze pedacos; afsi el hó
bre llenodc McIaneoUa,tri(te,i defgraciado, fe haze inútil pa
ra todo lo bucno.I no para aqui el malino loque peores, la'
trifteza en el cor a§on,es caufa i raiz de muchas tentaciones , t
de machas cúdzs.Muttot enimoteidit triJUtia. A muchos a he
cho la trifteza caer en pccados.l afsi llaman algunos a la trif
teza nido déladrones,i cueva de los Demonios. I con mucha
razon.I traen para efto aquello que dize el fanto Iob del Dc-
Ií&'4o, monio.S«¿ umbra dormit.Encfía, fonbra i efcuridad,endlas nie
itf. blas i tinieblas deíTa con radon que tenéis , cuando eftais tx'fc
te,ai duerme*,! fe efeonde el Demonio , eífe es fuñido , i ma
driguera,} ai haze el fus mangas,con3odizen,eíTa es la difpoíi
cion, que el eftá aguardando para acometer con t odas cuan
tas tentaciones quiere. Vofújli tentbras &faSin efl boj: ¡a ipf*
P/i. i«}. ptnranfihunt omnet hefiia filv*.AiY\ como las fervientes, i be/i
ao.o* 2 z r¡as ficras eftan aguardando laefcuridád dé la noche,para fa-
lir de fus cuevas,afsi el Demonio,ferpiéte antigua , eftá efpe-
vr rando eífanoche,iefcuridad de la trifteza, i entonces acorné*
'"' te con todo genero de tentaciones#T^r¿w«*rp£Íítf<j*'/¡i*j /»■
pbarctra ut fivUtentin obfcnrtrtfiot cord;.
.Frantij ¡)cz;a el bienaventurado fan Francifcovque fe alegra mu«
choel Demonio,cuando el coraron de uno eftá triftc:porquo
facihn.«ite.oleahoga.cala triüeza^i dcfefpcrarion.;,o le con
vierte
De U tripe^i t alegría. 441
vierte a los plazeres mundanos. Notcfe mucho cita doctrina
porque es de mucha inportancia.Al que anda trifle i rncTanco
licojunas vezes le hazc el Demonio venir en gran defeonfían *■
ea,i en defefperacion ,como hizo con Cain,i con Tudas. Otras
vczes,cuando por «i le parece que no tiene buen juego, le acó
mete cotí deleites mundanos.- otras con deleites carnales,
i fcnfuales;focolor , que con aquello faldra de la pena , i trine
za que tiene.I de aquí cs,que cuando eflá uno trifte , le fuelen
venir unas vezes tentaciones de la vocación; porque le reprc-
fcntael Demonio,que alia en el mundo viviera alegre , i a ri-
teoto,a aWnos a facado dé la religión la trifteza i melaneo-
lia,Otrasvezes,le Cuele traer el Demonio penfamientos car-
nalcs,i deshoneftos ,que dan güilo a la fenfualidad,i procura
que fe detenga en ellos,focolor, de que con effo defechará la
triftezaji-íe aliviará fu coracon.Efta es una cofa mucho de te
mer, en los que andan triftes i melancólicos. Porque fuelen
fer muí ordinarias en ellos citas tentaciones. I lo advierte
mui bien fan Gregorio.Dize,que como todo honhrc natural
mente deííéaalguna dclcftacion,i contcMo,euando no lo ha
lla en Dios,ni en las cofas efpiritualcsducgo el Dcmonio,cue
fabe bien nueftra inclinación j!ereprefenra,i pone delante co-
. fas fcnfuales, i deshoneftas , i le ofrece gufto i contenió en c-
llas:có que le parece, que fe le mitiga, i alivia la trifteza , 'i me
lancoliaprefcnte.Sifl*íWfff<»«o»e anima nunanampctifl tjfe , na Grt"l%
merct H,
aut infizáis deleftatur•, aut fummis. Entcnded,dizeelSanto.q ñ lü- mlat
no tenéis-contento i gufto en Dios , i cnlas cofas efpirituaks, s.Bc»,tv..
le aveisde ira bufearerí las cofas viles i fcnfuales. Pcrcveto.z.tfml'.
no puede vivir el honbrc fin algún contento, i cnrrctcnimicn '#■*• de
to. %['»» .
Finalmente, fon tamos los males i daños , cvx fe fpr.cn de " 'f T9*
la triftcza,que dizc el S¿b\o.jitr¡Jiit¡x tn'm fcflinat mon . I en jFíc/í. * S.
otro lugar. Ommipteg+triflitia cordhefl; Todos los males vie- »s>.
nen con la trifteza. La muerte viene con ella, latín la mu-rte e'«t>t9¿
cecina, que es el infierno.. Afsideclaiafán Agnftín, aquello '7*
Be- 5 que
44i ' Tratado/èflo, fiíp. s/.
firr.ll. que dixoîacob a sushijos. Dtducetis tanot m«n tt dolore adìm-
5 1 Ï*P'P ferot Dize,que temio Iaeob,no1iizidTc tanta inprt fsien4i eau
nc. *i m. fofò er) tanro ^a50 la tristeza decarecerde su hifo Benja-
Gile xi. min«quc lc pufiesse.cn contingencia Iusalvac»on,idieíse con cl
j*. cnelinfiernodcloscondenados. Ipor eflò dize, nos avisa el
Apostol fanPábloquenos guardemos della;Nf qu* radix smé
* i' -ritudinis furfum germiBaní impediat , & ptr Ma intjuine ntur tnu\û
Por fer tan grandes los daiïos, ipeligros^qucíc siguendcla
tristeza, nos previenei avisa tantola si grada Escritura, ilos
Sautos.,quc nos guardcmosdclla. Nocs por vuestro consuclo
niponvoestro gusto:qticfi no uvicra masque eílb,poco inpor
tav3,queestuviessede£triste,o aJcgre.I poreslb tanbicnla des
sca i procura tâtoèl Demonioìporqucsabc,quecs causa,iraix
de muchosiTiáles,i pecados. v_.
Sobre
De la triste ^ai alegría, j
Sobre aquellas palabras del RealProfeta.DfAi?/ UtitUt* in P/i. 4/%
corde mto. Diste alegría en micoraçon Dizc fan Agustín. Non
+rg» forts qu&renit c¡llxciti¿, sed intuí in int eriori boviine,'ibì b a b i
tac Cbristusjn ipso corde ¿deHinillo cubkulo^ubi vrSitim est. Ensé
ñanos aquiel Santo Profeta , que no fe a de buscar laálegria
fucra,cn las cofas exteriores , sino alla dentro ¿en la celda fe- jj¡4t ¿ >
creta del coraçon,dondedize Cristo nuestro Redentor , que
avernos de orar al Padre eterno. St\>trnt
Del bienavenrurado San Martin Obispo cuenta Severo Sulfidat,
Sulpicio,que el alivio de fus trabajos,i cansancios, era la ora
ción.A la manera de los herreros,que para aliviar un poco fu
trabajo,fuelen dar en vazio algunos golpes en la yunque, afsi EnrrlX*.
cl,caando parecía que defcaniava, orava. De otro siervo de fiimitro-
Dios fe cuenta , que estando en fu celda, lleno de gravifsima í'ii'/á~
tristeza,e increíble âfliccion,conìa cual Dios a tienpos le qui \£* ***
so exercitar,oy ó una voz del cielo,que en lo interior de Tu al
ma le dixo,quc hazes ai ociofb,confumiendote ? Levántate,
i ponte a considerar en mi passion. Levantóse ltiego,i púsose
con cuidado a meditar los misterios de la passion de Cristo , i
luego fe le quitó la tristeza, i quedó confoIado,'i animado , i
continuando esta consideración , nunca mas sintió tal ten» -
<àon.
F IN DEL T^ATJDO
sest*.
* # # # * # # # * # *
##########
' ^f*
# # # * #
'
3f* H1 ' H1
# # #
# # *
Toinoz. Gg T RATA-
4"
TRATADO SEPTiMO
Ì'C
T VBiyENlT TLENITVDO-
temporh mìfit Deus filiûfuum, ftíln ex m»
liert f*8tï fub Ugept eos quifub Irge erítr
rtiìmeret^ut adoptions filiortrctipcrenus.
Cuando vino la plenitud dcl riepo , di-
ze el Apoftol Sá Pablo, cnbionos Dios
a su hijo.Todos los demas ticnpos,sue-
ron como vazios de gracia,eíìe titnpo,
es îleno della,i de doncs espiritualesûpor esso eon mucha ra-
2on , se llama Ici de gracia: porque en el , se nos d:o esta gra-
cia,quees fucntc,principio, i manantial, de todas lai gracias
Enbió Dios a su unigenito hi;o,hccho honbre : para que nos
librasse delpecadojpara que aos rcdimkssc 5 i relcatalse ,del
• poder
Delteforo i hiena y tenemos en (jiflo. 4^7
pndcr.ifervidunbredel Demonio, enqueeftavarnos. ' N#*-r
Princeps bu'ws mtndi mci?rttrfor*t. Para que nos reconciliaííe *•*"• ' *•
con Dio? : para que nos hizieíK: hijos adoptivos Tuyos, para '*'
<j :io> abridle ia puertl del Cielo,q el pecado tenia cerrada.
Defpues de aquella mifcrablc carda denueftros primeros
padres , con la cual perdieron para fi , i para nofotros , el ci
ta Jbdichofb de la jufticía original ,en que Diosles avia cria
do, i quedaron fujetos, i en ellos rodos fus decendientes , a
infinitas mifer \as.Dmsfeeit htm'tnc reünm&r ipfefeinfinius mf c 7'
cuir qtzíli'jnibus. Vn confuelo les quedó, entre tantos traba
jos , i fue. Qje luego que pecó Adán, maldizicndoDiosa
la ferpieme , allí prometió , de dar en cierto tienpo, a fu uni
génito hijo, para queheche honbrc , ¿padeciendo por nofo -
tros , nos iibraíTV de los males, en que caimos por el pecado.
Inimicitiis pixainrtr te,& muücrem &femñ tuü& frmen iü'mty C5f«. j»
ipfj canteret capul frá.Pódrecnemiftades entre ti,i la muger, '5#
i entre rumniente,ilafuyav,iclla quebrantará tu cábeca. Ef-
n promefa les confoló mucho,! con eílo hizieron penitencia, S*/>ienf/*
i enfcñivan a fus hijos el eftado dichóÍo,-q«e avian tenido , i ,oa*
como le avian perdido por el pecado: pero que avia de venir
Dn Redcntor,cn cuya virtud fe falvarian.Efta promeiTa la re
firmó Dios dcfpucs muchas vezes cfpecialmente a algunos,
que le agradaron mas particularmente , como a Abrahanj
Iacob, i David, prometiéndoles , quede fu linaje nacería:
i toda la religión délos ludios pro feiTava eflb; ilosPrefc-
tisdezian maravillas deíta venida , eftavanlc aguardando tyií»"i$J
con clamores, gemidos, i oraciones. £mittea.gnmn Domine 1.
Bonitiatarcm terrx.fúntix diruwp?reí cor.'af C-¿efondera. Kara '/*'< ^4»
te cali defupcr,& nubeiflaantiufttimaperidUtr-terra , & virmi lj . *
net fi!vitore»t. Acabad ya cicios'de cnbiarnos elfo divino ro- $
Ció. .Acabad ntsbcs de echar acá,, al que es por fi enteramen •
te juílo. Acabad-ya tierra de dbri-ros , id-irnos al Salvador. f «
I la Efpofa en los cantares, deíTeava i dezia. 0;<:smi!.i tette
fratnnt meam fu£f.item Ht>vra mAtrismee. ntia^etiia-n tcf,»¡t}
G^ 2. & d.ef- s
468 Tratado feptt'mOy OA*1*
C deofcultr te, & iam me nemo delician O íí te vicíTe acá fuera
hecho ya hermano mio,cn los pechos de la madreara q allí
te pudicíle befar,i abracarme contigo 5 i ya nadie me menof-
precie,pues que tengo a Dios por hermano. Eira era toda ía
efperan^a de las gentes. Et ipft erit expeftatio gentiti. Eíhvan
€<M40; cí*Peranof(> como captivos el refeate^i efta efperanca los íufl é-
,0., tava. I en virtud del que avia de venir, fe les perdonavanTos
pecadós:como nofotros creemos que vino,afsi ellos creían, q
avia de venir;: i afsi le llatnavan, el que a de venir ; i eílb es lo
Mit.i 1 ,j jque preguntaron a fan luán Baptifta. Tu es qui vevturus efl , an
alittm expeftámus¿Eres tu el q a de venir, o efperamos a otro?
Pues cuando vino el cunpliroiento del tienpo ; cuando lle
gó la hora,en que Dios avia determinado de hazer efta mife-
ricordia tan grande al mundo , enbionos a fu unigénito hijo. •
No quifo Dios enbiarle luego , porque conocícfTen mas los
honbrcsfu miferia', i déíTeaífen fu remedio j i le efiimaflen
mas , cuando fe le dieíTen . . Muchas vezes no nos quiere
Dios remediar , ni dar el confúeló Fuego y para que echemos
dé ver nueftra poquedad,ilá necefsidad qnetenenjos dé acu
dir a el,i no nos atribuyaroosnadá a noíotrós.Pues cuádo de
terminó Dios de remedíamos, i llegó aquel tienpo dichofo,
i tan•dííTeadó,porque aquella caída i daño, ninguno la podia
reparar digna i dévidámentc,fino el mifmo Diosj no baftavá
las fucrcas del honbre , para lévantarfe 5 ni baftav an fucrcas
dé Angelés,para lévantarléjeran menefter fuerzas divinas , i
porque la redención féavia de obrar con fatisfacció'de la cul
pa -, i efta fatisfaccion avia dé fer penofa , i Dios en fu fuftan-
cia,i naturaleza nopodia padecer , halló la infinita fabidntía
cftc medio,e iriverrcióm3raviirofa,dehazerfeel hijodt Dios
hbnbre,i unidas anb'w naturalczas,divina, i humana , en una
raifma perfona , ella obraíTéeftc inportantifsimo negocio de
Ja redención de los honbrcs. Invención lien;1' de fabiduria , i
bondad ; maniteftadora de la grandeza , i poder infinito de
Dioptrías que ninguna de todas \*s otras obras, que a hecho
. en el
fiíltcsoro i Steftetf tentnm tn Çristo. 469
ën cl mundo.Iassi pidcelProsetaa Dios. Excita potentiatnan Vf7$ }
& veni, ut salvetfaciat net. Defperrad Senor vucstro poder,
ra mifestad vuestra oranipotccia,i vcnid asalvarnos. Pideíe cj
mucstrc fa petencia en esta venida , porque laobra era de la
ra a y or fuerça,que Dios podialiazer en el mundo- Âssflò di-
ze fan Agustin,grandeobra suc criar efìc mundo,-criar tá per S*£
fectas criataras,senal suc de su poder,i assi lo canta la Iglesia. rft
Credo in uni Deum/Patrem omnipoteutem creatorem ca!i & terra.
Pcro conparada la redencion del mundo con esta obra, cs co
rao cifra.I afsi David Uama a la Crcacion , obra de los dedos fn
de Dios. Qjtonii videbo calot tuos opéra digittrû f*9«w», lunam,
& stellas qua tufundafli. Perocuando fe habla dela redencion
del linajc humano,llamafeobradc ïùbraço. Tecit potentiíin
bracbio fuo.Hizo fuerça en su braço.Ladiferécia,q ai del bra- i„UMi
çoaldcdo,eCsa ai de la una obra a la orra.l no solamcnte,suc
esta obra manifestadora del poder, i grandeza de Dios , sino
tanb ien de la grandeza del honbre,i del caudal,que Dios ha-
ze deîjmucho mas, {que k> sue la de la crcacion. I afsi dize la
igìesn.Dcus qui humante substanti/e dignitate mirabiliter condidis-
ti,& mirabiliits reformafUMucho dio Dios al hôbrc,cuando le Lt» V«pé
crió,pero mucho mas le dio,cuando le redimio.Dize S. Leó &
Papa,aaltifsimo fer levantó Dios al honbre, haziendole a fu ffTm
imagen,isemejança}pcro mucho mas le lcvantó,i ennoblecio ttmtnt'
haziendofe Dios no solo a imagen i femejança del honbre, si-
no verdadero honbre.
Son tantos,i tan grandes los bicnes,quefenosan feguido
de averse hecho Dios honbrc.para redimirnosjque atrucque
dellos,avemosdetener por buena para el mundo, laculpa
de Adan. Como la Iglcsia encl Sabadofantocon unexcefo
de amor arrebarada en espiritu , enterneciendose , i rcgalan •
dose con fil Espofb Crifto,canta.o /".*/«■ cttlpa quataìS ae tanti
meruitbtbere redemptort 1 % certe necesi*riií Jtdjt peccatumtquoi
<briJU morte dcletwn est 1 O dichoso mal,por cl cual tan gráde
bien vino a los honbres i O dicliofaenfermcdad , quecon ral
Toraoa. G° 3 tntdi
47» Tratado septtmo, fap-I*
medicina se curó !* Mas se nos da por Cristo5que se nos quitó
por Ad in.Mayoreslagnnanciadé laredcncion , que sue la
*iRnu. pet'dida de la culpa.Mn suut delifì*m ita & donum. Dize cl A-
5«« 5« poftol fan Pablo,ponderando , que mas sue la gracia, q Cris.
to corminieó al mundq , que el dano , que en el causó la culpa
ttr.ser.y. <Je Adanl lan Bernardò trayendò este tc-fìimonio de fan Pa-
de 9.M4- '0\Q yeb entent er qitiiî nobts dile3>Jíinti,vîr hvus ttmulier una
ria e ter noeiiere re£ „raiiat Deo per unîí nibilominus vìrutt::& tnulierí una.
j 2 ftgnS ***** rejtiurantur, nec (uiemugao fxnore gratiaru^neque enm ft-
néonu,h tut deliBitm ita& donZ , sedt.xcedit damni sstimaticnm btneficij}
iuitit. magnitudoMiKho dano nos hizieron un honbre i una muger,
pero insinitas graciaz sean dadas a Dios, que por medio de o-
trohonbrc,ideotramuger,que son CrifloilaVirgen, se res
taure todoesle dano,i con tan grande ventaja,que excède cw
infinitob grandeza delbeneficiOjidonquesenosdio, al da
no que aviamosrecebidò*.
No se pueden contar,ni dczir,los biencs,i teforos grandes^
que tenernos en Cristo.El Apostol son Pablo dize,que le avia.
éi € U c^ ^cnor àzào esta gracia de predicar , i declarar a las genres
g * *'5 estas r iquezas,i teforos mcíiimablesMili omnium fa ftorun m<
nimo data cfi gratìa b sc in getibus e*Sgeli^are inyeftigabiles divi-
tias cbrifii.FAta gracia aviamos menester nofotrosaora. Dixo
lHi.4.10 el mismo Cristo a la Samaritana. Si scires donum Dei , & quis tjl'
qui dicit tìbidamihibibercO muger,si supicfscsel dó dcDjos,la
merced que a hecho al mundo j aquella dádiva tan fenalada,
que ténia prometidâ de dar a su hijo,ya la dio.Estc es don me
recedor deste vocablo Don . Porque en el se encierran todos
sâ Rems, tos dones divinos. Omni* nobis cí Mo donavit. O siconocicsie-
mos,itntendieslemos este don.; ilos bienes grandes, que re-
nemos en el ] o si el Sefior nos abriessé esta vena, i nos descu-
briesle esta mina,i este teforo tan excelente ! que ricos queda-
riamos,iquedicholbsferiamos. A fan Agustin leavia hecho
<4*l«ft' Diás esta merced ; i assi dezia el , Scnor, quien no te sirve por
el bene£áo,dclaacacion , bien merece ci infierno ; mas cl q
no. te-
3eluforoi hhms y tenemoi en Qrift*. 471
notcfírve,poreldc la redención, menefter es nuevo infierno
para el. I del padre Maeftro Avila fe dize,que andava tan ae
ituadoenefto, que cuando a'guno fcmaravillava de alguna
merced,quecl Señor le avia hecho , dezia, no os maravilléis
-deíTo,íino maravillaos,! efpanraos , de que os amó Dios tan-
to,que fe hizo honbre por voi.Sic Deut dilexit tnundvm, ut filii Iȇ. j.rfi
■fcumtnigenittimdsretNo fupoelApofíol i'Evangelilta S.Iuan
dezir ni cfplicar,cl grado de la alteza del amor, que Dios nos
tuvo,fino midiendo el amor conforme al don. Por la fobera-
niadeldon,qucnosdio,porai veréis el amor, que nos tuvo.
Cuan grande fue el don ,tan grande fue el amor. Pues amó
Dios tanto al mundo, que nos dioa fu unigénito hijo , que fe
hizieííe honbre , para que muriendo el viviefíemos nofotros.
•O mira circa n*t tu,e pietatis d¡z>iatio\ Cata la ]g\efn.Qinxfl¡m« \n Stf,fo.
Wiidilefiio cb*rit*tit\Vt fertumredinteres filinm tradidtfli.Q ma tt-Stnth»
ravilloíb amot! o caridad ineftimablc ! que entregaftes Señor
a vueítro hijo,para redinwr al efclavo. Quien pudiera imagi
nar tal cofa,qur honbre fe atreviera, eftando captivo en Ber-
veria,a pedir a fu Rei , Señor enbiad acá a vueftro único hijo»
que venga a morir entre eftos infieles, pararefeararmeamí.
^ucs lo que vos,no ©farades boquear, i lo que no pudierades
penfar,ni imaginar,ni pudiera caer en vueftroentendimicnto
elfo hazc Dios por vos. l
I mas:no fulamente nosTacó del captiverio en queeftava-
mos.fino levantónos a dignidad de hijos de Dios,tomó nuef-
tra naturaleza para hazernos participantes de la luya : hizefc
Dios honbre,para hazernos a nofotros hijos de Dios. Videte
qu*li cbaritatemdedit ngbhTtter.Ht jftüj Pei rtominemur& fimm "tC¿h>Í%
Dizc S.Iuan. Mirad la caridad,i bódad del Señor, 1 la merced 5"
tan grande,q nos hizojq no folamete, nos llamamos hijos de
Dios,u"noq verdaderamente k, fomos; ico verdad llamamos
a Dios,Padre,i a Iefu Criíto fu hijo,hermano I afsi^no fe def-
deña el,dize fan'Pablo,de tenernos por hermanos , i llamar- «l'Htír*
nos afsi. Tropter <¡ua¡n covfam non cvftinditur fiatres ttsvo cure, '.*'*.
Gg 4 diítttfj
4ji Tratadofeptímol CdP^'
iicens nuntitbo nomtntuufratribus me'n. Antes parece5q fe pre*
ciadcllo.I afsi muchas veres ufa defletermino, inos llama
hermanos aboca Rena.Pues quien tiene a Dios por Padre , i
M*f. 28. por hermano a IcfuCrifto,en cuyas manos eflátodo el peder
' del cielo, i de la tierra. Data cft mibiomnit pottflas ¡n ceto&h
ierra*. Que mas tiene qdefícar? Cuando lushei manos de Io-
Gb f fefvicron 3 fu hermano entronizado en Egipto, i que manda
., 'vatodahrtierra,iqFaraon todas las cofas defrachavaporfu
Cjf#f. jo^medio.Iíe ad Io/ty&Dcfpues que Iofefles quitó el miedo,pos
*'• . laofenfa qle avian hecho,i les ofreció rodólo neeefTário.No-
llte- timen eg* pafeam voj.Qoe alegres,que contentos, q cofia
dos eftartanía todos los lltvó alia configo, dioles carros , en
Ge»t.45. ¿j Hcvaíten fu nazienda.r'ir»f/e «<**>« & ego dabo ralissv.nl a b&
1 " mi .^¿v^ri.Venios conmigo,i daros e,todo lo bueno q ai acá.
Pues eíTo hazc con nofotros Crifto nueftro Redentor , que es
loe l7 hermanonueftroji nos ama,mas,que Iofef a fus hermanos: a
24. ' todos nos quiere llevar contigo, Tfgter auos dedifli mibi vofo,»t
ubi fumego.&iUifmt »ff*w.Dizeelpor fanIuan,Padrc, los q
me difte,quiero que donde yo eftoi,eñen ellos conmigo. Da
nos carros,paraque vamos alla,que fon tantos facramentos,
t tantas ayudas de cofta,como tenemos para ello.
I íi íe os pufieren delante las ofenfas,¡ pecados, que contra
el aveis cometido^ara bazeros defcófíar,i dcfmayar 5 ya por
la penitencia los tiene olvidados. I no íolo eflo , fino el mif*
mocs nuefire medianero, einterceforconfu Padre crerxiOj
para alcanzarnos mifericordia ,. i perdón. I a/si nos esfuerza
M.há.z.KCon cito el Apoftol i Evangelifta fan luán. Fílhlihtcfcribo -p<y~
biljtt no pecce¡it,fi¿& ft quis peccaverit^advocatli babemus apuá.
Tjtremlcfum Cfcr/Tfoww/fom.Hijosmios'no.pequeissperofi al
guno pecare,no defconfie,porque tenemos porabo gado,de
lante del Padre, a Iefu Crifto fu hijo* I el Apoftol fan Pablo
i Hrfrrf dize,que Jubio Crifto al Cic!o,para hazeroficiodc abogado
«.. 24. i procurador noeftro en !a audiencia del Padre Vt appareat
toerntr, r.ar.c *»ltn¡ Deipro »o¿/í.E>ize fan Bernardo, que eflá alia en el
"Deltestro i bìcntt q tenentMen Crìjîo- 473
ciclo , mostrando,i represcntando al Padre eterno sus Hagas,
diziendole que por nofotros las recfbio,i por su mandado » q
no permita,fe pierda,quic tan caro le cofió. Assi como la Sa
crât issimaReina de los Angeles muestra asuhijo bcnditjssN
mo los pechos.que le criaróiintercediendopor nofotros : aP-
si cl hijo muestra al Padre eterno las heridas, i llagas, quejpor
ncíbtros recibio.I essa dizen los Santos,que es una de las eau
sas,porqucquiiò el , q lc quedaflèn las fenales3 i agu|éros dc-
llas,despues de su gloriosa resurrcccîon. •
CuandomuriolacobjdizelasagradaEscrimrajqnefuero G'»*5E»»
sus hijos,a íu hermano lofes, temerosos , no quisiesle vcngar 1 5*
entonces,las injuriasjque en vida del padrc5no avia vengado,
I dixeronle,nuestro padre 5 a la hora de su muer te : no de ssi ó
para fbs hijos ©tro mayor bien , sino que su hermano les per-
done , i se olvide de las injurias passadas 5 i nofotros ranbier*
os suplicamos , queperdoneis a vuestro pad/cesta maldad- yj.^
Hos quoque cramus^utftmDtiPatri tno,dimhtas iniquitateoi bant isircffa
Es mucho de notar , que las injurias j no las avia hec ho cl pa ^ptjut
dre,mas el amor paternal los yerros de fus hijos , haze su yos.'"Ws Dti
Assi Cristo nuestro Redentor,por el grande amer que nos tu^lr/1
vo,los yertosji pecados nuestros hizo suyos, porque se cargo
dellos^salioporfiadornucstro.To/à/íOcw/naî/nrowfft/írf^w^.
tmniumnoflmm.Ei iniquitates terum ipfc portabh. Dize Esaias. J'4 tì
Pues vamos nofotros con esta raisma enbaxada , i peticion al
Padre ctcrnoji digamos!e,Padre eterno , perdonad estos rofs
pecados a vuestro hijo lesu Cristo , que no dexó el cosa mas Lut* 2^
encomendada ala horadefu muene.Tater dimitttillis^ni e»im M*
sciant qmd sac'funt. Puesquien con efio defeor fTará de fer ptr-
âonado.Hdbcmussanguinis afëersionem,mc!ius Icquentc quaJibtL
Dize el Apostol fan Pablo. Tenemos la langre de Cristo que *dií,fr*'.
esta damando , i dando vozes por nofotros , mejor que la de ,a'
Abel : porque aquella clamavapidiendo venganc a f pcrola
fangrede Cristoestáclamando mifericotdia , para aquellcs
por quié se derramóji para aqucllos mismos, que la dei rama-
9ë 1 w*
474 Tratado se[>tim9,, Cap.î.
Ton.Pucs cuando cl Demonio os posierc delantcla muchcdâ
hre de vuestros pccados,rmiferias,para hazeros defmayar , i
defcósiar:poncd vos los ojos cn IefuCristo-.irnaginad, q cl os
toma luego por la mano,i osîleva delanre de su padre , i que
' responde,i habla por vos , corao 3bogado i procurador vues-
trojiquecubrcvuestra confusion, i vergueça con los racriros
i servicios,que a su padre hizo.l conesto cobrareis luego otro
nuevo coraçon; i vuestra dcsconfîança sc mudará en cíperan-
1. ai Cor. ça.ivucstraxristezacn alegria.-porq eles nuestrajusticia, fan-
no. tificacion,iredencion.Comodizccl Apostol.j^wí/actw est n*
Autb.li. } bit iustitiaì& san{hfìcatio,& redemçtU.
ie Virgin. San Anbrosio dize. Qnnia igitur hibernas in Cbristo,& ornai*
Cbristus est nobis.Si minus curare defideras^medicus efl.Sifebribut
étstuatfons est. Si gravant initfnìtate justifia est. Si auxìlio indigtt^
virt9 et. Si mortétimet^ita est. Si ce'ú defideras ria est. Si tenebrat
fugi^lux est Si cibí quaris alinentum est. Todas las cosas tenc-
mos en Cristo.i todas cllas nos cs Cristo.. Si defleais fer cura»
do de vuestras llagas,medico es.Si ardeis con calenturas,fué-
te es.Si os fatiga la carga de los pecados,justicia es. Si teneis
necessidad de fer ayudado,fortaleza es. Si temeis la mucrtc,
vida es.Si desleais ir al ciclccamino cs> Si quereis huir lasti-
nieblas,luz es.Si teneis necessidad de roanjar, mantenimien-
toes. TodoloqdeíTèaredcs,iuvicredesmenestcr,hallareis
cn el.I en otra parte dizc.Si in tejnswrexerit lupusjttram capt
Jtmì.U 6 &f*git->p*trâ tua Cbristus est,ft ai Christí cofugias surit lupus née
emmtron terrere te poterie\Hanc pétri quastvìt Tetrut) cm titubaret instuíU
tt j*. lus ,& invenit amd au* rivl: qu'u dextera amplexus est Cbristi.Sx se
levantare contra vos cl lobo , tomad la piedra,quc es Cristo,
si acudisaeUhuirael lobo.i noospodra,niaun espantar, cuá'
tomas luzer mal : acstapiedraacudio fan Pedro , cuando en
medio dclasolas coméço a temcr,i luego hallóloquebufca
Wer». ai va.p0rque le tomó Cristo de la mano, i ic libró del peligro. ■
S.Geronimo,sobreaqucllodeS.PabIo.o« cetera fratres tt
fortamiai ia Domiao,& in pot hia virtuiis eiutjuduite aimmio-
tam
• T)eì tesoro i btcm> (¡tenemos en 47 j
rmüci ut posiitis fiare adverfus insidim Diiboli. Hermanos tnios
de aqui adelante confortaos cn el Señor, iencl poder defü
virtudri vestios de las armas de Dios; para que podáis resistir
a las afechanças,i tentaciones del Demonio. Dize, q de lo cj
luego fe sigue,i de tododoqenla sagrada Escritura hallamos-
de Cristo nuestro Redentor/e coligeclaramente,.q todas Ja.»
armas de Dios,de q nos mâda vestir aqui el Apóstol, fon Cris
to nuestroRedetor.Demanera,que es lo mismo dczir,vestios
todas las armas de Dios,como si dixera* vestios de Iefu Cris
tel va probando,como Cristo es nuestra loriga, i nuestra ze-
ladá,i nuestro arnes,i nuestro escudo , i nuestra espada dedos Aptt.t.
filos. Kir*?; parte acuta.l todo lo demas.I assi las armas,cj nos 16
avenios de vestir,i con quenos avernos de armar,para resistir 1 **
a todas las tentaciones del Demonio , i para defendernos de
todos los engaños,! afechanças,i salir con victoria; son la vir
tud de Cristo. Demanera , que todas las cofas nos es Criílo¿*
i. todas lastenemos en cl . I para que mejor entendamos
esto, la Escritura divina le atribuye inumeráblcs nonbres i ti-
tulos,llamando!c Rei: Maestro, Pastor, Sacerdote, Medico,.
Amigo,Padre,Hermano,Efposo, Luz,Vida,Fuc te,i otros se
mejantes. Assi como el Apóstol dize,q en el están encerrados*
todos los tesoros de la sabiduría , i ciencia del Padre : ín-quo ** CtW
sunt omnes thefauri fapkntu & fcient'u abfcooditi; Assi tanbien
cn el están encerrados todos nuestros tesoros i riquezas : por
que en el está librado todo nuestro bien i remedio : i totf as
nuestras obras,si tienen a'gun merecimiéto,es por el; teñidas
cn fu sangre son de valor^Como le fue dicho a san luan en el •
Apoealipsi,de aquella tan grade multitud, q vio estar ante el
trono de Dios,q no fe podia contar , vestidos con vestiduras
blancas,i resplandecientes,} con palmas en fus manos: estos*
ÍODjlos éj lavaron fus vestiduras, i las blanquearon con la san
gre del cordero. Todos nuestros bienes son unos como peda
ços i sobras de las riquezas de Cristo. Todos los bienes i do
nes q nos viené nos Yiecapor medio dd,l por fus mcrecimjc
tos,
47^ Tratado feptam. 0</,^•
tos.Por el ionios libres de las tentaciones, i délos peligros,
por el alcanzamos todas Jas virtudes; finalmente todo lo te
nemos en Criftoji todo lo avenios de alcancar por Criílo:i to
do fe lo avernos de atribuir a Crifto.l afsi la Iglcíia remata , i
concluyetodas las oraciones,i peticiones diziendo.TVr Dowí-
prg j0t ntim noflrum lefum Cbriflnm. Cóformc a aquello deJProíéta.Pw
lettor nofler a'pice Dcus^ ref¡* ce infecte Chrifti tui. Señor c5cc*
ciednos eíto por le,fu Crifto vueftro hijo. Perdonad nueftros
pecados, por el amor que le tenéis, pues murió por ellos en
una Crtiz;Poned los ojos en aquellas llagas,quc por nofotros
padecio.I tened de noíbtros mifericordia. Silosfervicios de
Abrahacn,Iacob,i David,baftaváenel acatamiento de Dios,
para aplacarle,i tenerle la manOjC] no caftigaífe a fu pueblo j i
•no folo para cfíb,fíno para que por refpefto dellos , les hizicf-
fe muchos favotes,i mercedes ; como vemos, que el Señor lo
fféia 45% dezia a cada paífo Tropterfcrvnm t*e«m Itteob, & Ifracl elegum
4.8c 4. meum^&^ropter D¿yidfervHvi wc«w.Cuáto mas hará el Padre
R«£ »?• eterno por lefu Crifto fu hijo , en el cual tanto fe agradó. I»
lf' quo mihi bene conplncui.l afsidizeel Apoílolfan Pablo. Crttifi-
, *' xañtnnin dilelU filio fuo.l el mifmoCriflo dize,inos afeguri
iMpbc.t que cualquiera cofa ,que pidiéremos al Padre en fu nonbre,
¿. fe harasparaqueel Padre,fca glorificado en el hijo. Quodcun-
hit. 1 4. qUe petieríth V*trcm in nomine mtojbocfaciam;ut ghrificetur Va*
li' t.tr in filio.
O con cuanta razó dixo el Ángel alospaítorcs, el diaque
Lac* 1. nac*° e^e ^c"or>* cn eM°s * nofotros.£f ce enim evangelizo vo
10. bis gtuiium magnuti,tfuod erit omni populo quia nttns el* vobis bo-
die Salvator , qm e/i Cbrifas Dominas. Traigo os una nueva de
grande gozo, i alegría , para todo el pueblo , que a nacido 01
el Salvador para voforros,quc es Crifto nueího Señor . I no
es un gozo eftc,fino muchos gozos,i muchos bienes.Pregun-
tl*¡*4t- taOrigenes porque dizíendoEfaias en fingular. ¿nunciantk
7i «ow*. *°'"'w defiriendo fan Pablo eftclugar,diz-cenplural«£i'*»je-
to. 15. HT&ntikm bon*. I rcfponde porque lefu Quiño , no es folo un
bien
Delteforo i hienes ¡j¡ tenemos en Qrifto. 47 7
bien,fíno tocios los bienes. El es nueftra falud , nueftra vida,
nueftra resurrección, luz del mundo , verdad .camino , puerta
del cielo,fabiduria, poder, i teforo de todos los bienes .• para
nofotros nació i murio,para que nofotros vivamos. Para no- ¿¡ 'í**
fotros refucitó , para que nofotros refucilemos. Para nofo- alBpbJ
tros fubio a los cklos-Vado parare voiis loenm.Oixo d.Etexpe 4-S.
dit vobit utego vaitm^ipiz prepararos el lugar : i convieneos
a vofotros que vaya.De allí nos enbió el Efpirittj Tanto. Dedit
dona bominibut.l alli dónde eftá femado a la dieftra del Padre- r •
nos eftá haziendo continuos favores , i mrreedes. Dize San '^uaniM
Cipriano,que para elfo tanbien,lequedaron abiertos los a<ui
jeros de las Hágas,para moftrar , que los caños quedaron co
mo fuentes,manandoteforosrgracias:ifienpreeftan manan- f-
dó,con grandifsimaliberalidad;i no fe pueden agotar. Maws 4Í'5,14
elus tornátiles aurcx píen* bjraeintbis.Tiene manos de oro i lle
nas Je piedras precioías,i como es manirroto,cuclanfele,por
aquellos agujeros los dones.Pues concluyamos con lo que có
cluye el Apoftol fan Pablo. Habentesergo Tontificem magnut» I , J¡?
qui penetravit tcelos. lefuntfHhm ©«.Teniendo un Pótifice, i un i6.4
medianero,e intercefor tan grande, como 3 Iefu Crifto, hijo ■
dé Dios, que penetró los cielos , i eftáfentado a la dieftra del
Padre,i es igual con é\.u4deant*s eumfidutia ad tronum gratis e-
¡us,ut miferieordiaeonfeqiutmur, & gratiam ¡nveniamus in auxilio '
0pportun».Acudamos al trono de fu gracia,con grande confia :
caique alcanzaremos mifericordia, i favor, en todas nueftras •
necesidades. p
Del bienaventurado fan Bernardo fe lee en fu hiftoria,cnie "*'*'
en iana enfe~rmedad'grave,que tuvo,fe arrobó»! efiádocomo
en extafis le pareció, que lellevavan delante el tribunal de
Di ós,i que el Demonio le acufjva alli,r le hazia fus carges, di <
ziendoque no era merecedor de li gToria. Refpondio el San-
to,yo conf7effo,que no foi digno de la gloria eterna, mas a mi
Señor Iéfu'Crifto fe le deve , i poífee el cieíopor dos tirulos," .
lotmopor fer unigénito del eterno Padre* i heredero del rei
no ce-
47 8 Tratadofeptim9, Cap. II.
rio cclcílialji lo otro por averie conprado con fu fangre, obe
deciera Jo a fu Padre.hafta la muerte;cl fe contenía con el pri
mero deftos dos titulos,i cífe folo le bafta ; i del fegundo me
hazca roidonacionden virtud della tengo yo derecho al cié
lo:i afsi en cífo tengo confhnca. Con efto quedó el perverío
acufidor confufo,i aquella forma de juizio, i tribunal delapa
recio, i el Santo bolvio en íi. Pues en «jilo avernos de confiar
nofotrosd cífa a de fer toda nueftra efperanca. lacob veíTido
de las veftiduras de fu hermano mayor picaneóla bendición
de fu padre; viftamonos nofotros de Iefu Crifto , nueftro her
mano mayor ,cubramonos có las pieles deíle cordero fin man
cilla,vaWraanQ.s.de fusmeritosd pafsion, idefta manera ai-
cancaremo's labendicion del Padre eterno.
C A VI?. 11. Quan provechofa i agradable fea aVios,
Ja meditación de la pafsion de Crijfo
nueftro Redentor. • ■ ' •
Jt*g- ftT- tñV&ffiW- bienaventurado fan Aguftin dizc Nibií tam
i i.adfr* *}$**«* '%¿fs¡uttferum nobis efi} quam quotidie cogitare quuts
trti in ttt <j% p *£pro nobh pertulit Deut & bom-e. No ai cofa q tan
*•» . fe ^faludable,iprovechofanosfea^:omopenfar,i
S?VjíSl83i588íS coníiderar cada dia , lo que padeció.por nofo-
tMü¿ tros el hijo«de Dios.I fan Ber nardo dize , no ai
cofa tan ctkaz^para curar las llagas de nueftra conciencia , t
'' ptjrgard perficionar nueftra alma,como la frequente» i conti
nua meditación de las llagas de Crifto ; idcíumuertcipaf-
fion. Ouü enim tam eficax ai caranda confciPti* vulnera , nec non
ad pur^gandam mentís acií,qu¡m Chtifti vulnerum f*d*¡* weditatit.
I para todas las tentaciones,i cfpccialmetc,contra las desho-
ncftas,ducn los Santos, que es fiugularifsimo remedio , el a-
cogemos a penfar en la pafsion de Crifto: icí'condernos en
fus Uagas.FinaJmcnte,para todo hallaremos remedio , i ayu-
•¿'Pj* da en ía pafsion dé Crifto In tmnibits •ottiu+eni tai» cffcax re-
Ti*?», medÜ^uam vulaer* Cbrtfti.Dizc fan Aguftin. En ninguna coft
r ' halle
"J)e sa meiìitaciaJela pafíio âe Crifio N.7(. 470
haV.e tan eficaz remedio,como en esto I lan Buenaventura di 2«¿v.
ZC.Quise intenté & dévot è in sant'tfíma vhat& pasiîone Demini e- ' 1 7
xtrcet omnia uùìia ntteffaria ftbi abudanttr ibi hvenit^ neco-
pus est ut extra lefum aìiquld qutrat.EÌ q se exercita cô devociô
en la vida, i passion samissima del Señor, allí halla abundan*
temcnte,todo lo que a menester.i fuer-a delesus, no ai q bus
car . I assi vemos que los Santos,i siervos dePios , an ufado
mui continuamente, este exercicic; i por este medio vinieron
a alcançar grande fantidadj perfección,
Aunq no uvieflè en este exercicio otra cofa , ííno acordar
nos de Dios,i traer a la memoria los beneficio;., que de fu ma
no avenaos recebido,i estar pensando en cllos,scria de mucha
estima, i valor ;delante del Señor. Porque condición es del
amor, hazer al que ama, que dtslee, i estime en mucho que
Ja persona, en quien tiene puesto fu amor, íe acuerde mu
cho del , i piense muiamenudo, en las buerlas obras , que del
arecebido,i que muchas vezes trate,i hable dcstas cofas : i el
que de veras ama,fe agrada,i gusta defto,mucho mas qucíi la
persona amada le enbiaffe muchos prefentes,i dones de fu ha
2iend^.Lo cual vemos en una madre/eñora principal , i rica,
que ama mucho a fu hijo ausente;quc si le dizen,que el hijo,se
acuerdas trata mucho dtlla, i que sien p re le hallan hablando
dclosregaloSjConquelecriava, i de lo s beneficios, ibuenas
obras,quefícnpre le a hecho,i de los trabajos, que por el a pa
decidoras lo precia,i mas contento i gusto recibe en oir dio
de subi jo,que si leenbiasfe muchas pieças de seda , i joyas de
oro, sin tener tal memoria delta. Pucsdetrmifma maneja,
I>ios nueftro Señor^qne en todas las demás cofas guardó !a$
propricdades.i leyes delamor,tanbien la guarda en esto, q?.e
es propriedad de los que mucho aman : i assi delTca , i cst¡ma
en mucho, que sienprc no&acordemos del, i pense mos en c!,
i en los beneficios , i maravillas, que por nosotros a obrado. ■
Especialmente , que si nos exercitamos en h memoria des! os
beneficios x no fe paflari mucho tienpo , f;n uuc se despierte
en n o
480 Tratado séptimo. Çdp.tll,
en nosotros el dcfleo de servir de veras al Señor,por ellos.
Blofi. c.i. Blosio refiere de la santa virgen Gertrudis , que entendió
mtni.jj'ir. delSeñor , que cuantas vezes uno mira con devoción la ima
gen delesu Cristo crucisicado,tantaiíes mirado arnorofamé
te de la benignissima misericordia de Díos.Pucs saquemos si
quiera de aqui , que pues a el, no fe le hizo de mal,el padecer
por nuestro amor ,q no seno* haga a nosotros de mal, el acor
t*o ¿6 de ^arnos ^c 1° ^ padeció pQr nosotros. De San francisco se
u wovi- cuenta, que una vez^indàndo el junto a nuestra Señora de la
t* dt Sán Porciuncula,llorando,i lamentándole en altas vozes.accrtó a
\tánd¡(*. pastar por alli,un honbre honra3o,siervo de Dios , que le co-
nocia.-cl cual,viendo al Santo tan triste,i lloroso, pensando a-
verle sucedido alguna desgracia , i trabajo, fe llegó a el , Ue
preguntó quetenia,o que le dava pena v¡refpondio el Santo,
con muchas lagrimas, i solloçosjduelome mucho, i lloro por
losgrandcs tormentos, i penas, qnedieronami Señor Iesu
Cristo,tan sin culpas de ver cuan olvidados estamos los hon-
bresdetaníumobencnao,aviendo nosotros sido la causa de
fu passion.
CAflT. III. Del modo <¡ue avernos de tener en melrtát
U pación de Cristo nuestro ^edentoni del afec
to de conpafíion , que a^emos de
sacar delta.
j L modo .que avernos detener en la meditació
li P¡^**í8[ dc la pa^io" de Cristo nuestro Redentores el
r»
q ^ que los maestros de la vida espiritual, enseñan
comunmente,^ avernos de tener en laoració.
Enla cual,adviertcn,quenofenosade ir todo
en meditar,i discurrir por láhistoria,sino que
lo principal a de ser,mover nuestra voluntad có afectos i des-
feosilos cuales fe forman primero enelcoraçó, para que des
pués a fu tienpo, salgan en obra ; i esto a de ser en lo que ave
rnos de insistir,! detenernos mas en la oración. Aísi como el
que ca
Ve la meditado de ta pafsiode Crifto K.^. -4&r
tjuc cava,i ahonda,para facar agua,o para defcubriralgurí te*
foro, en hallando loque bufcaipara,i no da mas azadonadas,
afsicndcfcubricndoconla meditación , i conifideracion del
entendimiento el 010 , i teforo de la verdad, i aféelo que buf-
eais^n encontrando eód aguaviva,deqeftádeifeofa,i fedic
ta vueílra anima.no aveis decavar,ni ahondar mas con el en
tendimiento 5 fino deteneros en eflosáfeéros, ideíTtos de la
voluntadjhafta hartaros dcíTa agua,i matar vueftra fed , i que
dar fatisfechojporqueeíTe es el fin,que fe pretende en la ora-
ció,i el fruto,que avenios de Tacar dellaii a eflbíe an de orde
nar,! enderecar todas las meditaciones, i confideraciones, i
di feurfos del enrendimiento.Puescftemifmo modo, avernos
de guardáronla meditación de la pafsió de Crifto nueftroRc
dentor.I afsi iremos diziendo los aféelos , que avernos de fa
car defta meditacion,i en q avernos de infíftir, apuntando jtm
tamente algunas confideraciones,cjue nos defpiertenaelhos.
Muchos fon los afectos , en que podemos aqui odiparnos
i detenérnoslo mucho fructo-.pero comunmente los reduce
los que tratan dcfto,a fíete géneros o maneras de aféelos, El
primero csconpafsion.Conpadecerfe uno deotro,es recebir
pena de fu pena,i dolor de fu dolor,aconpañando!e,enfustra
bajosfcon fentimiento,i lagrimas de coracon: con lo cual pa-. -
rece,que fe reparte el trabajo,i dolor,i con el que yo tomo có
padeciendome,quedaclotro mas aliviado,! có menor dolor
i aflicciójcomo por el contrario,cuandouno mueftraholgat fe
de fu mal,i trabajo,! fe riCjihaze burla del,haze que fu traba
jo,i dolor fea mayor ique lo ficnta mas.I aúque es verdad , cj
no podemos noíbtros defta manera hazer, que los dolores i
trabajos de Crifto le fea mas ligeros, porquera fon pallados»
Pero con todo eífo'lces a eltmii agradable efta nueftra con»
pafsion j porque por cita en cierta manera hazemos nueflms
ftjs dolores i trabajos.! afsi dize el ApoftolS.pablo. Siauteft-
ti'í & b*rtdesb±redes quiiem De¡ csbxredes-autem Chrifli, fi tarnt*tí Rtma.
tomp<tüwur,ut'& fo¿/or^fe««r.5>itomamos,itrafpaflamo';;en8í "7« _
Tomo z, Hh nofo-
481 TrataJoseptïmo, Cap.IITÏ
noíótrosfoçdolorcs de Cristo, conpadcciëdonos dcllos,scrc
mosherederosdelagloria-juntarnente con cl.
Para despertar en nosotros esteafecto de conpassíon , nos
ayudar á considéras,* la grandeta de los dolores , penas i tor-
mcntos,crue Cristo nuestro Rcdcntor padecio.Porque, coino
dizenlosTeologos.i losSantos-, fueron los mayores , rjue se
an padecido,i se pueden padecer en esta vida.Conforme a a-
Tfm. i . qu0 (id Proscta leremias Ovot omnes fui tsarPu* pervia nttett-
*'u dite& videte (t est dtlot stcur do'or »e«s.Lo primero en su cuer-
po no uvo parte,q no padeciesle gravi ssimos dolores,i tonné
6\oS)à platapedis use}, advertice oo eflin eo ftnitat, DteeEsaias4
f' los pics,i las manos enclavadas,la cabeça traspassadàto la cor
rona deespinas,elrostro afeadò con salivas, i herido cóbose
tadas,todo el cuerpo acardenalado cô açorcs, i descoyútado1
çCon cl rormento de la Cxuz.DhumeraveTunt omnit osiamea.
'a1, I no solamente,fucsu dolor enclcuerpo,sino tinbien en cV
animi;pòrque aunque la nnturaleza humant estava unida con
\ì Persona <rivina}Cnpero assi sinrio là acervidad t*e la p'assiô,
como si no uviera aquella union.Aiíadcsea esto,que para que
estedolor ruefse mayor,quisoclcarecer detodo consuelo. t
esto esToque dixo estantío en la Cnn.Deui meus Deus mtui ut
*7' ^*rVí/prf/'^w/î'we?LossinrosMariiroscnsus-torrnentoTscran
recreados con un consuelo celefìial,i divino, queteshaziasu*
frirlos i no solo con animo , sino con alegria ; i Cristo nuestro-
Redcnror para padecer mas por nuestro amor^ cerró las puer
tas por todas partesatodogenerode alivio,i consolacion, af
fi del cie!o,como de la tierra^cuamo a la porcion inseriorjiasï
fisuedcsanparado,no solo de sus amigos,i Discipulòsxfino tá
Çftt$j:f bien òc su proprioPadre. Taftusfum peut bomo pne adiutorio in
tet woríwoj //A fr Fui hecho como r.onbrcsinfavor,iayuda,sié
do yo íblo,el que entre los muenos estava libre dcl pecado, i
de merecer muerte,ni pena.
Basta para emender la grandeza de îos dolores de Cristo^
que de solûimaginarlos } i pensar ca ellos v scefó en el racrto
íudor
Ve U meSitado h h pafiZ ¿eCrtfto N.<¡(. 483
{íidor de fangre,cou-tanra copia,i abundancia , que corría.en
tierra. Pues que feria ci padecerlos, fi foloelpenforlos caufé
tanta pena,i agonía en el?Finaímente fuerontalcs,itan rigu«
rofos fus trabajos,! dolorcs,quedizen los Santos, que ningu-
no pudiera vivir con ellos fin milagro^ue lecorrfervíífc la vi
da:i afsi fue neceffario valeife Crrfto dcfudivinidad,para no
morir en eüos.Pero lo que.la divinidad alli obrava, no era no
fentir lostral>ajos ; fino que el exccfsivo-delór , i fentimiento
no le acabaífc la vida ; para afsi poder padeetr mas. Donde
.podemos tanbien conítderar,i pondcrar,la-mifericordia , i li
beralidad del Señor,que para q los Santos mártires no fintief
. {en los tormentos,hazia milagros,i en fi los haze , para pade
cer,ifentirlosmas,pornueítroamor. . < -',
Fuera deftos dolores exteriores,que atormetando fu cu¿rV
po,atormentavan juntamente fu an¡ma,cdtno avernos dicho
■tuvo Crifto nueftre Redentor otros dolores interiores , que
inmediatamente,atormentavan fu anima fantifsima, que fue
ron mucho mayores que eflbtrosiporque defdeel mírame de
fu concepción hadad punto en que murió, tuvo ííenpre prc«
fentcs todos los pecados de los honbíes hechos defdeelprirt
eipio del mundo,i todos los que fe avian de hazer fcafta el fin
xiclji como por una parte amava tanto a Dios , Wia que eran
injurias, iofenfasfuyas, i por otra parte amava tanto las al
ma s,i vía que eran daño,i perdición drllas , iqueeon ofrecer
el fu paleion,i muerte para fu remedio,con todo elfo: tanta in
finidad de almas no fe avian de querer aprovechar delIa,ííno
que aviaa de querer ma6 la muerte,que la vida, érale efto una^
cfpada de dos filos, q le heria, por aribas partes •, la üna'por la
ofenfa de Diós,Tla otra por el daño,i códenatió delss almas
I afsi no le pueden dezir,ni penfar ,los dotares inccparables,
que defto rocebia aquella anima famiísima.Puesíodo eflo jú-
to con los torrnentosdo'ores,i afrentas, que reprefrmando-
ícle en4a oración del huerto,le hizieron fu-dar fangroen tan
ta abundácia,quccorriaen rierraútedol© demás , que en fu
í-ih a \ida
4^4 Tmyido septïmo. Çapllïì.
yida fantifsima padecio,tuvo siépre delarc de fus ojos, desde
cl instante desu concepcîon hasta queespircVcn la Cruz.Cori-
Ï>^l7,i8, forme a aquello del Profeta.Frá»/or meus in co*ff>e£iu meo féper
De dondepodemoscntender,quctodasu vida sue, com o cl
dia de su passiorKÏ aunalgunas vezes,súe!e dár mayor pena, i
tormcnto,èt estar esperando la adverfidad,i trnbajo,quc e! p3
<îccerlo.Dcnnnera,6;todasuvidafue un mat deinmensosdo
lorcs , qúcsin cesar,denoche i de dïa,sin medida,atormenta-
van, aquclla aima facratifsima. . n
Pues quié por menudocôn'déiare, i ponderarc todas estas :
coshs,i que cl queíláspadéce,cs el mismo hijode Dios, i ó las
padéce por nosotros ., i por puro-amor nuestto ; coracon m'as
htm.ftr.- Quc.de pjedï a a.dé.tencr$siho ferrruevea- con passion. î assi dU
sirij 4.. ze S.Bernardo,pues îâ tierra tienb!a,i ías-piedras se quiebran
btUamt. i ]os monumécos sé abré;i el velo del rép'o se rópe, i el sol i la
ét tsntt*. lun-a scefcurecé:r3z5 íerá,q nosotros noscôpadczcamos delo
4.5* & *5V çlScfiôr padétio por nofotros.Nó es.razô,q fêamos mas du
*À*g. 1 8 ros,q1as p iedras,i mas insensibles q îáscriáttiras irracionak? i
jj4 " partaíehoselcoracódè dolor,ronpanscnoslàsentranas. Filí
t»ì ^íbfalo^bfalafili mì quìs mibi ttibuat ut ego moriar pro te-, »4b- >
sali fìlmi.Tili mì jtbfalo j Hijo mio Abfalon,Abfaló hijo mio,
quié rrîe dielïeq^yomuriesse pot ti.Siestô deziael RciDavicf,
sintiedo lá mnefte dél híjOsq"mur'° Por períeguirle, i quitarlc
el reino.çuáto mayor razó fcrá,c|lo digamos nosotros, sintic
do Já muertc del hijo de Diós,c} murio por lihrarnos del cap-
tiverio dél DeraonioùdarnoselreinodèfuPadre eterno.
• 0 A ? /. lHI^Vel asetlô Ìèl doïor i ctnttiúo de nues
TRATADO OCTAVO
DE LA.SAGRADA COMVNION, I
Tanto facrifício de la Mifla.-
. Para cpie nos anifftemos a detenernos , igaflar mas x'\c$ c«/V e,£,
po~en élhazlrmenro de gracias j nos podra' aytíáár tmi M'hr.pi
cofa, que dizen aqui algunos Teólogos, jes V que- porto-' /í"/'""!»
4q el rienp&qtie duran Us cfpeeks faeramcntalcs- , i la re.-l '* 4/,i
prefenc ia de;- Crifto cnnueftrQ ¿^ech&j imcritmanas mí© fe /,"*' ,7'F
excrcitare.civfemejníttes aétos ■>, recebira; 'miiyór :grwr"i'sí s«wj/f|.
no fülamfiíitc
:r.; "j " poc d-rnayoí.i»crjto deJoi • a<W;, qué-lV- i- >* t.¿
maiv^i*':'*
f 49 T.rAtdfo e&ávo, Cap. IX.
fáj-tí- razn.Ex *pere operautis^dno Ex tpere opéralo. Por la virtud del
ttns e/Je ;; Sacramentóle la manera que deziamos , gratando de la dif-
Wm*' Poficion-
c*h\. ^e *° ^icho & verá,cuan mal hazen Rosque dexan perder
%£>. cftccicnpQiencpie tam<»podían ganar; i en acabando derece
bjr ta.lhuefpcd en fu eafa,luego le buelvcn lasxjfpaldas: i apc
ñas a entrado el por una puerta , cuando ellos fe (alen por o.
tra;dexandole como dizen con la palabra enJa boca. Si acá
tendríamos por mui mala crian^a,reccbiren cafa un huerped
de rcfpe¿lo,i defpue* de rccebido,no>le hablar, ni ofrecer fer
vicio ningunpiqaefc^4aun tal huefped como efte.
Surtas
Déla glorióla virgéMorg<u;íta;bij3idelRci3e Vngria cuc
ta Surio que cuando-aviade cfemülgarverdia antes,no comía
mas de pan 1 agua,cn reverencia de aquella comida, i manyar
celeíüal,qefperava;i luego toda la noche entera paila va en
oraqipj<df;lpi\es. decooftulgar gaftava todo aqoef día en rizar,
i osan; nafta lanuche.,<¡u.e; loibav a alguna poca -de comwlju-
m
f)e lasagraâa ccmunhn. 555)
a peccatis mortâìib9 pr&fervawar R emedio,i mcdicina q nos fim* F«-
libra de las culpas cotidiana$,i nospieserva de! as momies, '''"'ft'*
I assi,aunque uno no fíema en fi aquel fervor, i devocion , ni f'""mn-
aquella hartura , i consuelo cspiritual , ni despues de aver co-"'*1'
rnulgado fienta aquel aliento , i ligereza , para las bticnas o-
bras,nuc otros fuelésentir, sino antes sequedad, i tibieza 5 ro
por esso dexa de recebir fïuto.I si comulgádo,cae en aJgi nas
fa!tas,no cornulgando , cayera en otras mayores. Hagamos
nosotros buenamente,lo que es de nueflra parte,para llcgar-
nos con la dìsposicion,i revercnciajque avemos dicho,que fin
diida scrá grande el provecho^que recebira nueflra aîma,cort
la frequencia deste divino Saeramento.
CuentaTimalBredenbraquio,deunDuquedc Saxonia, T#w/»
llamado Vvcdequindo,que era infiel, ivinoîe curiofidadde ^tditrs'
ver lo que passava, en los reales catolicos, de Carlomagno 5 i u^^l
porhazerlomasasu plazer,visttosecnabitodeperegnno, i c.i.exktf
vase alla-.cratienpo desemana sanra,i pascua,cuando toda la ttr- «4t.
gente comulgava:el andavta con 3tencion,nuraBdolo todo. 1
entre orras cosasque vio,fue,que cuâdoel Sacerdote coítibI-
gavaalpueblo,viaunninomuihcrmoso,imuircfp!andeciê- ^
te en cada forma , i dizequeen las bocas de unos entrava et
nino tan alegre,tan regozij:do,i tan de buena gana3qne parc
cia,que el inismo se iva,i dava priessa a cmrar:en otros, dize,
que parecia,que entrava de mui aiala ganar i c < m o força do:
porque borviaelrostro,ilasmanosatras, i mereavalos pics,
CQtno haziendo refiflencia para no enti ar ensu boca.l con es
te milagro se convirtio3i se hizo Criûiano este Principe, i to
da su tierra. . •
Otro exenplo semejátc,i q déclara rnas cípaffádo, fê encra f*M»''f»r
de un sacerdote seglar,qdizieBdomislà, unsiervod€Diosc}f,#*, tn
U oia , al tienpo dcl consumir , vio en lapatena , no las espe
íiesdepan, íìnounnino: Icuando el sacerdote le levant ó EÚUanf
para tomarle bol vio cl nino cl roflro , i comoquien porfía- '•**»/>/<> 4.
ira«concradiziendo con los pie&,i
...manosja
j que
* no ie rec ibks.
fc tfvtíiì
tl'l***
5 6o Tratado oc?a\o, ^ap,XíIlt.
tur Sdnt» fe. I cfto vio aquel fiervo de D¡os,nouna,fíno alg mas vetes.
tq¡¡.4 de I hablando una vez aquel facerdote con el,vinolc a dezir, ^
fu prado no f^ia que era f <jue cada vez que tomava el cuerpo del Se
ra. 100. -Qr ^ jQ tonuva con mucha dificultad. Entonces el fiervo de
Dios,le contó lo que avia vifto , i aconfejoléque miraílc por
íí.i fe enrnendaíle.El facerdotc tomó rtiut bien el avifo,i cón-
pungido,enmendo fu vida.Idefpues oyédo fu mifla el mifmo
. fiervo de Dios,vio al niño como de antes, mas que al tienpo
de confumir,con los pies i manos juntas , fe leentrava por la
boca,con mucha velocidad.
0 K .A C l o H.
Tara antes del afto de contricion.
*J" O D O podeioso,icIementifsirnoDios,Cria
dor,iSalvac!or mio,pefame de todo coraçon3de
todos mis pccados^porlcrofensasde vuestra divina
Magcstad . i porc] os amo sobre tedas tas cofas^ por
fer vos quicnsois,iinrinitamentcbueno. I propon-
go firmemente con vuestra gracia, de no osende-
ros mas:i de confcflarmc:i cunplir la pe-
uitencia , que me sacre
inpuesta.
DECLARACIÓN.
Lo 1. fea de advertir, qnobaítaparaalcácar perdón délos
pecados,dezir eftas palabras,qfe ponen en el acío 'de cor.trició
có la boca,ni con el entendimiento i atención, con q fe rezan o-
tras oracionesjfino es menefter dezirlas deveras,i de corafon,l
afsi por fer eftc un acto déla voluntad dificultofo,fobre natural.
excelentifsimo,e inportátifsimo; inportarámucho pedir prime
10 a nueírro Señor ,fu favor i gracia, para hazerle como fe deve;
con la oracion,q fe pone antes del,o con otrafemejante.Dondc
juntamente fe difponeuno,con a&os de fe,i efperanca.Ayuda
ra tanbien confiderar los efectos del pecado; paralo cual fe po
nenaqui algunos.
Lo 2. fe á de notar,q con el facramento de la penitencia baf-
ta para alcancar la gracia,i perdón de los pecados , tener dolor
dellos,i propolito de la enmienda,por temor del infierno,o por
no perder la gloria,o por la malicia i fealdad ¿el pecado;al cual
llaman atricion.Pero fin facramento nuiguno, no baila eño¡ fi
no es menefter doIor,que nazca de amor deDios.al cual llaman
contrición.
Lo 3 . Que fe figue de lo dicho, i es digno de mucha cófidera
cion es,q podra acontecer muchas vezes,q por aver uno hecho
cite acto de contrición fe falveá fi no le uviera hecho,íe códena
ra para ííépre^por cogerle la muerte en pecado mortal.Por don
de fe vera,cuanto inporta acoíl übrai fe uno a hazer efie ado de
cótrició a menudo de todo coracó.I alómenos ninguno devria
dexarle tí haaer cada noche,pues no fabefi amanecerá mañana
INDICE DE LAS
* * * * # # # ■* * * *
# & # * * # *
# * * # # *
# # * $
# # flfr
INDICE DE LOS
GARE S. DE LA SAGRADA
Escritura que cn esta segunda parte sedeclaran
nus parcici51armcnte,dexando otros
muchos que sc dedaran
de passo.
G E N E S I S. prt bc bit delhias replu*. 541 .
C*£* 3. i^Animiútiasponam^in^ 50. 15.N0Ì qu«qneoranus &e.di
terte^&mulierem. "Pat*. 467. mittasit,iquit*tttnhanc. 473.
4. 4. Rrfpexit Domìnus adjibel,
& ad munera eius, ad Cain &c..^': E XODVS.
^50. 4- 6. Trotulit lepresam instar ni'
5. ìratuscjue est Cain vebemen- ris-ijl.
ttr,& conciditrultus tins 456. 10. Exqito loeutuses adferri
6. 6. Lttattus dolore eordis in- tuiimpeditiorisì& tardioris lin-
trinfétus dchbo inquit .& e. 498 II 7.
8. 9. 0*« cum nvinvenifîet ubl 1J. z^Ostedit eilignum,quod ci
requiefeeret pes dus , revers* misiffetin aquas , induleedinem
Crc.454. rerfxfuut.çz.
21. 8. Crtvitigiturpuer.&abla IVDICVM.
ftatut est fecitq; Abraham gran "J- 2. Multus te cum est populus,
de convipium M. necttadetur Madian in manut.
22. 12, N»flC (Ognori , quod tU f/»í. 176.
»jfí DtHtn ^Ç.
29. 20, Videbanturillipaucidiet LIB. I. REGVM.
pr* amoris magnitudine .82.
42. 38. Deducetis canos meos^eìi 17. 46. Vt sciât omnis terra quia
dolore adinferos.. 442. • est Deus in Israël dr c. née in bas
49. io.^ser pittrttis pan'n eius.&_ ta falvat &c. î 76.
I§- 25.
1HT> I CE.
18. 25. Ntnbabet rex fpofalianc Mardochtum &C.246.
ttfïetnìfì tantum centum pretpu- IOB.
tia Tbilistinorunt.l 3.34. I. r. Vir erat in terra Hus nom-
LIB. II. REG. NeIoS.43.
6. 14 'Et David {ait abat totìs vi 4. XI. Tigris periit , eo qued non
ribut ante Domintm. 6^.66. baberet pradam.^y^.
24. 17. Ego fum quipeccav'h&e. 7. 1. Militiaestvita homìnisfu.
vertatur obsecro &C.4S6. per terrant, Etstcutdiu merce-
LIB. NIL REG. narij dies eius. 1 3 .340.
3. 15. Hune AUtem adducitemi- 4. Si dormiero dicam\ quando eo
bi pftltem.j. furga1& rurfurn expttlabovef-
L IB. I. PARAL. peram.^66y
11. 18. Qui noluìt bibere,fedma 20. Quarc posuifli me contrarié
jij libavit iìlant Domino. 64.65. tibi?&c. 197.
29* l.Opusnamque grade est, rtec "H. 2. Nunquidvirverbofusiufli'
enim bomini pruparatur habit*. m sicabiturì 120.
tio,fed Deo. 524. 13. 2$.iotra folií quod veto rapi-
14. Tua funtomnia. & q** de tur oflendis potentia tua. 7 Sç.
manu tua accepimus dedimus ti^ 17. 14. Tutredini dixi pater meus
bi.320. csjHattrmea e^c.183.
TOBIAS. 19. 23. Qjiis mibitribuat ut scri-
4. 14, Superbiam tiunquam in baììtur fermoscs mei &c. 85.
tuofenfu,autintuoverbo domi 28. 13 - inveniturin terra sua,
nari permuta ; . 266. viterviventium. 20.
5. 12. Bona estoratio euieiunio I.31. 26. Sividi faletn cum fuJ^eret
12. 13. .Quia acceptus eras Deo &c.Et ÌAtatum est cor meû.216
neetfie fuit ut tentatio probarct 33. Si abfcondi quaplomo pec-
canon meum. 276.
ESTHER. 3 3 . 2 7 . "Pc r c et yère deíiqui. 2 r 8
5. 8. Ventât rex ad convhiu &c. 38. ij.Kuttquid apertt funt tìbi
& crat apeùa régi vohntatem port* mortis&c. 105.
meam. s 3 7, 39. 7. Clamorem exatloris non ait-'
13. Cum kscomnia babea tiihìl dit. 72.
ntebabere puío quand'm vider». 40. 16. Sub ambra dormit , in fe-
Sf 3 crête
IVE.
creto &t.^o. exultât eiustì. 4Ó1.
PSALMI. 36. 20. Ma* Ht bonorifieati sue-
î. 2. Stdinlege Domini volun- tint & ex»ltati défi cie tes qmui
tas eius. 225. modum fumas défi dent. 293.
4. 5. Irafcimini^&no'.itc pcccd 37. 18. Et dolor meus in cor, fre
tsn meo semper.484.
7- Dedifli letitiain corde meo, 38* j. Dixi custodiamvias meas\
ut non delinquam in lingtta nu.
-455-
5. 13. Vt fcuto bonœ voluntaUt 130.
- tus corotuflinos.î'jS. ó. Subflantia me* tanquam nibi
7. 13. Jltcum [uumtetendit , & limante sf.185.
paravitillwn.^99' 41. 1. Quemadmodum dtfiderat
8. 4. Opcr a dighorum tuorum. . cervus ad sontesaquarutn.il.
469. 44. 11. Oblivifcerepopulum tuum
9. 15. Qui exalta me deportit C domum patris tui,& coneup'ts
mortis. 382. - cet rex decorem tuum. 435.
10. 4. Hemoriam fecit mlralili» 45. 21. Homo cumin honore effet
suorum.'yog, . noninteUexit^comparatus estiu»
6. Qui diligit iniquitatem odit mentit &C.12.
anima m suam.^S. 49. 14. Immola Dco facrificiu lan
15. .8. Hua niara a dtxtrìi cft dis. 492. ..
mibi ne commovtar. 302. 50. U Miséréré meiDeus fecundi
18. 1^- Ixdicia Dotisini vera&c. magna mifcricordiatuam. 333.
dalciora fuptr mel&sairu.tfS. 5. Teccatum meum contra me
22. 5. Tarafii in confpeftu meo eflfemper. 488.
mensm . aivcrfus têt qui tribu- 14. WtddetnihiUtitiam salut*-
lant we.541. . ris r«i, & fpiritu principali &c,
5. Calix meus inebrians , quam 447-
praclarus est.^j. 54. 8. EeceelongavìfugìenSj^r
26- 9 • N* déclines in ira , a servi . manfiin foUtudinc.uó.
t»o. 349. 55. 8. Tro nibilofalros faciès iUot
2ç, 7. Egodixiinabundutiamea 87.
nonmovebor in /sternum. 191. 56. z. In umbra alarum tuarum
31. 11. Lxtamini in Domino & fperabo .3 88.
59. 6.
1KD ICE.
59. 6. Dídiflimetuentibustefig- ¡ll*dendumct.%j'}.dfi,t.
nlficationí^utfugiant afacie ar 109. 4. Tu es farerdos in ttternu.
cus. 499. 5¿2.
fj. i. Ixurgat Dcus& difiipen- 118. 14. Ib vm teflimonioTÜ tuoru
tnr ¡nimia e'ms , & fugiant qú deleftatus fiim, ftcut in ómnibus
cderunt eum.&c.^88. divhiis. 271.
10. Tluviam voluntaria fegre- 28. Dormitavit anima mtaprx
gabis Deus bercditati tu<e. 200. tedio. 43 9.
11. Tarafliin dulcedine tnapau~ %2.Viamtnandatorum tuoru cu
periDeus.<)23* turri.cum dilatafli cor mtii.^A-%,
68. 21. lmproperiam expeBavit 54. Cantabiles míbicrant i'tfli'
cor meum & miftriam.220. fcationes tu*. 453.
79. 5. Excita ootentiam tuam & 67. Triupjuam humillares, ego
ycni,Ht [alvos faciasnot. 469. dcliqui&c. 187.
83. 10. Re{]>iceinf*c¡¿ Criflitui. 129. 1. ¿>e profundís clamavi ai i
476. te Domine.7,891
84. 11. lujtitia & pax ofculat* 136. 9. jBfaffli quítenebitl& allí
funt.2,. det párvulos tuot ad pttram.^91
87. 5. FaftusptmficHtbomfine 137. 6. Humilla rrftlcit) & alta a)
adiutorío ínter mortuos líber, tange cognofiit.326.
482. 138.5. Tufermafli me & pof/irflifit
id. Exaltatus aurem bnmiliatus pcrmemanumtuam. 184.
fttm.&conturbat»s.zi6. 13-9. n. Vir ImguofuSj non dirige-
¿po. 6. u¿bincurfu&D*moniome turinterra.\20.
t•¡di ano. 394. 140. 3. "Pone Domine crtflódiaori>
14. Quoniam in me fperavit , /í- meo,& oftium cirtuii¡lamia &c
berabo eum protegam eum, quo 123.124.
niam csgmvit nomtmtum. 384 144. 9. Mift rádones eius fupcr otu
nia opera tius. 497.
pS. 11. Lux orla eflíuflo .& rec*
tis corde Utitia 460. PROVERBIA.
Í03. 10. Qjticmitiisfontes in ton 37 5. Uabe fidaciam in Domino
vaMbits.126. cxtoto carde tuo.& neinnitaris
2.6. Braco ifle quem formalidad £rudcuti*ttM.lj2r ■ '-••
4, 23;
1CB-' * .
4. 23. Omni custodia ferva cor fut , & panent Otìofa non corne-
tuum. \o6. #'•5 54-555-
10. 19. Inmultiloquio non deerit
peceatum. 121. ECCLESIASTES.
15. 15. Secura ment , quasi iuge 7. 30. Fecerit Deut homiìíé ree-
convivium.^S» tum.io.
jç. lier pigrorû^quafi sepes (pi 8. 10. Vidiimpiot fepultos , qui
narum. 47. etiam cum adbuc rivèrent in lo-
16. 32. Me'.hr est patient &c. Et co sanfto erant , & laudabantur
qui dominât ar anima fuo &C.14. 238.
21. 2 r. Quomodo probatur&c pc p. x. Nefrit homo , utrum amore
pr0b.1tur bomo. 217. anodio dignusfit. 187.1S8.
22. i^.Fovee profuudaot aliéna 10. 7. Vidifervosiucquis,& pria
eui ira: h s cstDominusjncidet in cipes ambulantes super terramy
eam.m. quasi fervos. 4T.
23. 26. Trebe fili mi cor tuum ni- 12. 12. Vrequens méditatiogarnis
bi. 550. afliftit est. 9.
24. 9. véhomìuatio bominum de-
traftor. 132. CANTICA.
25. 20. Sis«r tineavestimento ,& 1. 12. Interuberameacommo'
verm'u lignojta tristitia viri no • rabitur. 5 1 2 .
cet cordi. 440. 12. Eafciculus myrrb* dilettus
2 3 . Ventus aquilo difiipát plu - meusmihi. 82*
vias,& faciet tristis linguam de 2. 15. Capite nobis vulpet par-
trabentem. 139. 140. vulas. 391.
28. Sicuturbs patent <&c, fie 3. 6. Qji&cstistaqu* afeeniit.
vir qui non potestin loquendo co &c.Ex aromatibus Myrrbty &
hibere (piritum suunt. 121. thurit. 1.
27. 2. Laudet te alienus. Et non ot 8. 6. Fortisestut mors iileftio.
tuant 267.268. 83.84.
19. 2\.Quiiee\icatl a pueritia nu-
trit Ccrvuw fuum , postea senties SAPIENTIA.
eum contumicem. 18.
31. 27. Confiderav.it femitasdomus 8. 21. Scivi ,qnoniam aliter non
posiem
I K VICE.
poffem efie continent nisi Deus 23. E st quî nequher humiliât fc
det}& bocipfum erat fapienti*. 210.
26. Ex visu cognofeitur virt &*.
9. 15. Corpus quod corrumpitur 102.
aggravât animant. 10. 2|. Non est fe 0fus ubi estant
16. 20. ^tagelorum cfca nutrivif- ritudo.^ç.
ri &c.Omne delefîamëtum in ft 29. In ore fatuorÛ corillotH^ &
b»bentemì& omnis fapotis sua- in corde fapientHos illorum 125.
vitatem. 151. 26. 20. Omnis autem pondération»
est digna cotinentis animât. 313.
ECCLESIASTI. 29. 20. Gratiam fideittfioris^neo-
2, r. -Accèdes ad fcrvituteDeietc. blhìfcaris dédit enim pro te ani
Trttpara anima tuant &c. 339. mant suant. 49 ■ .
2. Déprime cor tuum^ fastine. 30.16. Non est obletfamentum, su
166. per cordis gaíidium. 45 8.
Af.Omne quod tibi^applicitum sue 31. 1. Vigilia boneflatis tabefaciet
rit accipe &c. In bumlitate tua carnes. 9.
patientiamhabe. 166. 214. 34. Qui non est tentatus } quid
3. ao. Quantomagnus es humilia feitì 368.
te.169. 35. 12. Inomnidato bilaremfac
21. Et ab humilions bontratur. vultum tuum. 443.
327.' 2 1 . Oratio bumiliantis fe nubtt
29. Teecator adiieiet ad pecca penetrabit.168.
dum.361. 36. 22. Cor pravum dabit triflìtiâ)
7. 4. Tertristitiamvultuscorri- 456. ;
gìtur animas delinquentis. 139. 37. 20. Jínteomnia operaverb»
8. 22. No» ornai bomini cor tuu verax prscedat teÀqi.
manifestes.407. 23. Qui (opbistice loquitur odibi
j 3 .9 . Hu mliare Deo expefta lis est. 144.
manus eius. 328. 38. 19. jt triflìtiâ enim festfaxt
18. 28. Sepi aurestuas $ìnit.\i9 mors. 441.442.
19. 10. Audistiverbum cotraproxi ISAIAS.
mi tuu^commatur in te , {ìdens I. 6. JL planta pcdis&c. Non est
quoniam non te dirmpet, 13 5. in eo fanitas. 482.
Tomo2. Vu 24. Hr
ÏNQ icn.
24. #f• consoîahor super to/U- xr as noflrat. lof.
bas mets. 498. 30. 14. Tlaga in'mh'r percusiî tcy
6. 8. Ecce egtmitte me. %ï6. eastigationt crudeli. 333.
10. 15. Nuìiftid gloriabitur sec»- 31. 3. In cl. aritate perpétua dile
ris. 174. xi í*f 494.
27. Computrestet iugum à sacie
olei. S r, THRENI.
28. 9. Qjtem docebit &e. ablatla
tosàUSie avuìsos ab uberibuí.^ 1. 8. Teecatam peecavit lerusá
22. Teregrinum est opus eius ab îem,proptereainstabiliìsaQa ijl
eo.508. 362.
52. & erit opus iujïitU par. 3. 30. Saturabitur opprobriir»
220.
3-
3"8. 1. vtEgrotavit Eçecbidi usfs GSEAS.
ad mortem 492.
40. 17, Ovines getes quasi no stnt 2. 6. £í« tgosepiam vìam tuâ
sic surit corarn to. 185. fyinit. 47.
31, 0«i fperant in Domino mu- 14. Ducam eam in solhudhenty
tibunt soititudinetn. 81.316. eîr /of«4r «rf cor «»r. 1 1 6.
48. 22. Non estparimpiis dicitDo 9. 14. e/i vulvam sine Uberit
minus. Vax pax^& no eratp*x. & ahera arentîa. 173.
M)- II. 3 . £g0 nutrtcius Epbrai»
52. 7. "Prxiicanrìspacem^úmun 365.
eiantis bonutn. 476. IONAS.
57. 20. Impif autem quasi marc
serrent. 45. 1. 12. Taffiíc me, »/m'fe
66. 2. otdquem résidant nifiad rc /r/o en'mfiuoniam propter tue
pauperculum &c.7)26. &c. 486. •
12. .Aàubtra fortabimini &c. 2. r. "Prtparavit Dominut piscer
quomoio fi cui mater LìandUtur grandem , «( déglutir et lonavt.
lire. 383. 382.
HABACVC.
IEREMIAS. 2. 3. Qjiia renient Teniet^et ter
S->, 21» ^tscendit mort persmrs* 4ariU0it,7fiit
Zicai'u*
I N l
ZACHARIAS. salvam sacere3perâet eavt. £9,
18. 3. Nist esfìciamini sicut parvuìi
î, 15. Ira magna ego irascor su no intrabitis in regnû cœ'urti 248
per gentes opulentas. 333. io. -oJngdi eorumin relit &c.
9. 17. Quidenim bonumehs efl 395-
& quid pttlcbnm tìus^ijtfrumë 19. zi. Sivis perfcftus esie. 228.
,tum elcttorum, & vinum gênai- 22. 4. Ecce prandiummeum pars
.nant virginet. 5.14. vi &cJt omnia parata. 523.
76. 24. Eonut» erat eift natus ni
MATTHAEVS. suisiel bomo ille.186.
4. 6. Mittetedeorsum.^j^.. 35. Si oporttteric me moritecâ
j. 3. Beati pauperts forint qut &t & stomnes fcandali^ati sue
n'um ipforum efi regnum celori. rini &c.i9z,
4T. Vi£\\ate& orate*, ut nan tit
8 Beati mSdo corde >quoniantip ■ trettsin tentaúonem. 341.386.
ft Deum viiebunt .6. 27. 46. Deus Dots meus ìut quid
6. 13. Et ne nos inducas in tenta- dereHqnifiinte.^S2.
tionem.34.1. 28. 30. Ecce egoyìjifcum fum om
1(5. Tu autem cumieinnas unge nibus diebut, ufqs adtousumm*
caput 444 tienemfxcu'í 511.
10. 16. Estoteprudentes} fient fer M A R C V S.
pentes. 417. 9. 2>).Exclamans ,& muhuw dis.
XI. 12. Regnum c-eelorum vïmpati- cerpens eum exîtab eo. 344,
tur.& violenti rapiunt iHud.26. 16. 14. Exprobavit incrídnlitatS
eorum & durhiam&c. 171.
29. Disette à me, quia mitis fum LVCAS.
&humilis ioriif.157.31p/230. 1. 38. Ecce ancilla Demini.iSç.
245-453- 43. Eí ur.de hoc mibi. 512.
30. lugummeum suave efi , & 5 1 . Ecrit potentiá in brabio sua
*nut mcumleve.Si, 469.
16- 24. Si quisvult pofime vent- jS.Per vifecra mifericordix Dei
reabneget fcmelipfum&e. 13. tioflri. 490.
54- i. 10. Evangeìi^o vobis giud'um
25. fíuìvilatrit animam suant magnum. c{]6.
V tt 2 44 Ri-
IKV
44 ïteqrirebant eum inter cog- tus qui rediret &iaret glorìam
natot & norojjgr non inveuicn- Dco,nifi bic ttlienigena. 322.
tes. 419. 492.
4. 24. NemoVropheta acceptas 21. 34. Ne forte graventur cord*
est in pat ria sua. 422. vestrain crapuìa &c. 4.
6. 46. Quid i»tcm vocatis me Do 22. if* Defiderio defiderayi bec
mine Domine, & nonfacitis qu* pxfíba manducare vobifeum.
dico. 2. 219.
9. 2i.ToUatcrHccmsit.im qimi 19. Hocfaciteinmeam comme
die.jS. mo / ationem. 511.532.562.56?.
30. Et dicebant excefium cius, 24. 32. Nonne eornoflrum ardent*
quem completurus crat. 489. état in nobisì 153.
60. c»'nc «s moTtuifcpeliant mor IOANNES.
tuos fuos. 4; 3.434. 2. 4. Qjtidniibi&tibieiimkHer?
62 Ntmomittens &c. Etrefpi- 433- >
cìcns rctro aplus cflregno cotlo 3 • 16. Sic De«j diltxit mundum ut
rum. 432. fìiium su u m migenitum dartt.
10. 18. Vidcbam fatanam peut fui 471.
gurde calo cadentem.içi,, 4. 10. Sifcìres donum De/, e2r ^»/j-
12. 48. Omni auttm culmultum da ejljf« duit tibi & e.470.
titm est. multumquétretur ab eo. 5. 35. Eratlucernaardcns & lu-
&c. 524. cens. 104.
50. Eaptifmobabeo bapti'çarì, 6. ^6. Caro ntea rcre est cibus,
& quomodo coarftor.219. &c. In me manet^& egoin eo,
14. 8. Cuminvitainsfueris ad nup 541.546.
tias.ne difeumbasin primo loco. 8.44. Interitate non fletìt- 292.
&c. 243.304. 50. Egononquxro gtoriamtant
26. Si q'iis venit ad me, & non efi qui qu4trat &iudicet. 287.
tdit pttrem &c. No potest meus "XI. 28 Vocavit Mariant fororem
ejsc discipu'us 4:1.432. faam filench. 128.
17. 10. Cumfeceritis omnia&c. T3. 1. In finem dilexit eos. 510.
Dicite servi inutiles fumus. 298. 5. Ccpitlavare pesés difcipulO'
iS. Nonne decem raundatì sutit rum. 526.
<5~ nevê itbifuntì non eftlnxiu- 12. Sil*
1NT> ICE.
li. Satis quid feeerim vobis? 14. Induimini Domiñtmt lefum
Cbrifium. 547.
15. Excmplum enim dedivobis,
ut quemadmodum &c. 500. I. AD COKINTH.
14. 31. S*rgitccamshia<a»$4i' I. 37. Vt non evacaetur Crux Chri "
543- 27. Qu* finita funt mundi elegit
AD ROMANOS. Deus &c. Vt no glorictur omnis
caro. 174. 175.
I.. 2T. 24. Tradid'it illos Deusin 3. 7. Ñeque qui plantát efl aliquid
dlfideria&c. 15. ntque qui rig&t.fed qui incremen
4, 18. Qui contra ftcmjnlpem ere tum&c.iyj.
d'tdit. 520. 4. 4. Nikilmihi confeius fum, fed
5. 10. Sxtn'm cum h'imici efie- nonin hociuflificatus fum. 1S7.
mus recociliatifumus &c.Uu\to 188. '
n?.i?ii reconciliad falvi erimus. 6. 8. Fugitefornieationem. 405.
497- 9. 22. Ómnibus omniafaBuifum
j 5. Non fie ut deliíium, ita ct da 25.154.
«1*01.470. 2 5 .£Ü iK¿ qttidem ut corruptibiIS
7. 23. Video autem alian legem^ corona accipiat,nos autem incor
in membris meís repugnantem. ruptam. 86.
&CJ1». 2<>. Sic pugno ^non quaft aerem
8. 3 . Deus f.l'.um fuunt mitient in rerbtrans &c ,19 no
p militudinem carnis peccati . 10. 1?. Fideüs autem Dais, quina
219. patietur Tros tttari fupra id quod
18. No» funt condigna papio poteflisfedfaeiet etia cum teta\
nes hutas temporis círc.88.94. tione provenían. 365.380.
32. Qjti etiam proprio filio fio 31. Sive ergo maJucatis &c Otn
nonpepercitjed &c. Quomodo nia in ghriam Deifacite. 58.^
non ttiam cum iüo omnia nolis 11. 10. Tropter anéelos, 58o,
donavit .a.96 . H. 26. Quotiefcúq-&e. Mbrtent
ro. Xj.Eraigrli^jntiu bona 476. Domini jnn<tnc'tal)itit 5^2.
12. 10. Tlenitudokgis eft dileftio iSTrobct autem fe ipftins homo
& fie de pane idú &C)z6.
$u 3 13.II,
1KD ICE.
t^l it^ Cum tfievt ptrvulus loque 10. Cum infimer. tune pottv
bar &e. Cum autem fattos fatn fum. 199.
vir&c. III.
15. 10. Nonego autem^fedgratia AD GALATAS.
Dtl mecum. 80.
2. 2»t^' Vivo autem iam non ega,
II. A D CORINTH. vivit vero in me Cbtiftus. 555.
Quiditexit me & tradiditfmet
I. 12. Gloria noflrabac c¡l,ttfli ¡oftmpro me.^ga..
monium confcientix noflra.^S. 4. 4. Vbivenit pleti¡tndotfmpo .
3. 5 Non quodfufñ tientes fimus ris miftt Deus fiüum fuum. 46(7.
cogitare aliquid a nolis quafitx 5. 16. Spirituambulate. 24.
nobis. 315. 17. Caro toncupifeit advorfus
4. 7, Habcmut tbefutrumiflum fiiritum.friritus autem adverfus
in vxfts fiailibus , kt [ubl'mitat carnet». 14.38. 342.
&c. 327. .2.1. Truüm aule friritus eflgj¡t
10S. emptr mortJficationem Je- dium. 460.
fu &t.Vt et vita lefu manlfuflc • 24. Qui autem funt Cbrífli car
t ur in corporibus tioftris\ 94. nem fuam crucifixerntit. 21.
6, 10. Quafitñfles ,femper ante 6. 1. Cotifiderantttipf»m)ne&'
giudentes. 123. , tutentens. 32?.
9. 7. Nonextriflitia&c. Hilare 3 . Si quii exrflimit fe aliqttid er
eúmdatorídiligit Deui. 443. fe cum rabil fie , ipfe fefeducie
12. 6. Vareo autem tic quli exif 184.
timet fupra id qued vida in m. 14. Mibimundus'crucifixusefi
766. , (ir ego mundo. 97.9S.548.
7. Datas efl niibi ftimulus cer
nís. 364. AD EPHESIOS.
9. Suffieir tibi gratlamea,na»t
v'iftus in infirtfíitate Oerfícitur. 2. 4. Cíhj autem qut dives tfl in
80. 198.360. mifericordia. 449 .497 4;8.
o. Libemerigitur gloriabort in Tropter nimiam cbaritdtc fuam
infjrmitutibus mcis.ut inhabitet qua dilexit nes. 490.
¡nme&c.ioQ. , 4. 2¿\I«duitenovübvmine.^4'J.
29. Om-
1NV iQn.
29. OmnU fermo malus ex ore AD HAEBREOS.
yefiro non proeedat , fei ftquit
lonus dre-,145. 14$. 7. 3. Sínepatrejinematrefiue
r. 4. Scurrilitas qux tdremnt genealogía.^6.
pcrtinent.146. 17. ai. Tues facerdosinater
6. 10. Indulte vos armaturam nktn. 561.
Deiutpofíitisflare #«,474. 9. 4. Vt appareat nWcvultuiDei
pronobis./yjz.
AD. PHILIPPENSES. 12. 1. ¿>«* propoftto fibi gandió.
&C.92.
2. 8. Mortem autem crucis . 24. Habemns fanguinis a$er'
fionem melius loquenttm qitnrn
4. iá. StiobumiViarii& fcio a-
bundare.^iS.
13. Omniapoftumin co qmme- IACOBVS.
confortat. 80. V 4. Tatientia opHs perfeftut*
babet.^91.
I. AD TH ESSALO, 12. BeatHsrirquifufftrt tonta-
nicen. tionem^&c. *Accipiet coronam
LAVS DE O.
# # ■& ^
# * ^
* * ^
i¿b íanuari cum Socijs tuis, ora. S anda Vrfula cum Sodalibu
i& Fabiane & Sebaftiane, orate, S anda Catharina,
i&i Cofma 6c Damiane , orate. SandaAgnes,
i&eThoma, ora. O mnes íanda: Virgines ,
de Pctre, ora. Ü rnnesSandi,
imesfaiidiMartyres, orate. P ropitius efto.R£.P «arce nobií
nfte Siluefter , ora. A damnatione perpetua. ^¿.L
Bfte Grcgorij , ora. Domine .
ndeAmbrofí, ora. A fubitanea, & improuifa me
ode Auguftine, ora. ra nos Domine .
ide Hieronyme , ora. A b imminentibus peccatoru
i&e Hilan, ora. rumpericulis,
ideMartine, ora. A b inreftationibus díemonuri
idc Nicolae, ora. nos Domine.
ide Antonine , ora. A b immunditia mentis , &
ide Patcr Dominicc , ora. libera nos Domine .
ide Pater Dominicc , ora. A b ira, & odio , & ojnni mí
ide Thoma, nra. tate ,
ide Vincenti , ora. A bimmundiscogitationibu
ide Hyacinthc , ora. Aicarcitatecordis,
ide IjLaymun^c^ ora. A fulgure, & tempeftate,
ideAntoni, ora. A bomnimalo, _-j|
|de Benedide , ora. P er myfterium fandje Inc
ide Bernarde , ; ora. tua?,
ide Franciíce, ora. P er pafiionem, & Crucem ti
mes fandi Confeílbres, orate. ra nos Domine .
itta Anna, ora. P er glorioíam Refurrediom
ida Maria Magdalena, ora. libera nos Domine.
ídaMartrls* ora- P eradmirabilem AícenP
ida Felicitas, era^ .libera nos Domine .
jda Perpetua, ora. P er gratiam íandi Sj
llrif»ri n/"\c nnmino
m tuam regere, & defénfa- rantes ad portum falúas peni
;, te rogamus. digneris, terop
m Apoílolicum , & omnrt V t regularibus diíciplinis nos ii
clefia: in íán£ta religione re digneris , te rog
; digneris, te rogamus. Vt ómnibus fidelibus defun&is r
os , & Pnclatos noflros , & aeternam dones, te roga
ngregationes illis commiC- F ili Dei. *¿. T e rogamus audi n<
fanÓto fcruirio conferuare A gnus Dei , qui tollis peccata mi
te rogamus. 9¿. P arce nobis Domine.
;& Principibus noftrispa- A gnus Dei, qui tollis peccata muí
ram concordiam,atque vi- y¿. £ xaudi nos Domine .
>nare digneris, te rogamus. A gnus Dei,qui tollis peccata muí
n populum CliriftianuríL* ijf.Miferere nobis,
mguine tuo rcdemptum-» Finitis Litanijs,Sacerdos cum Mifi
¡digneris, te rogamus. ad aleare accedens , dicat: Confii
> benefactoribus noftris fem more íblito: quo di¿fco,&: dicta Otl
na retribuas , te rogamus. ne foüta ante altare , dicatuif.
noftras , & parentum no- eleiíbn, &c.
b «terna damnatione eri-
te rogamus.
errae daré, & conferuare di-
te rogamus.
nifericordia: tuse fuper nos
igneris , te rogamus. G lo ri a in excelíis De o* j
um feruitutis noftrae ratio- Quo finito dicat Sacerdos : D©m
4s , te rogamus. vobiícum. O remus.
noftras ad cadeftia dcfide- DEus,qui hanc facratiíTimjm
, te rogamus. ¿tcm gloria Dominica: R<
pauperum, & captiuorufrt rectionis illultxas: corrí^jGt in nofi
'«•-uare-digneris, teroga. milice tuce progenie adoptíonis Sp¿
k omne.s habitantes ih qüem dediíli : vt corpore 6c mentj'
i*fSefatto ae E^ipuaiiT*
* Infra
C~Omm
vel [»
mumceleb*
cumAngeiis,&Archan- t^Mariaein
nitas,huicm
uatoretn.Sedi
venerantes , in pri
celis , cu Thronis, & Do- ¿em gbriofae Temp
6 __ i— h—f nis Mariae Genitr
dem Dei, & Dom
IeíuChrifti: fed i
minationibus.Cumq.om- rum Apoftoloriin
IndieEpipha^iía?
dieperOélau. '
ni militiacaileftis exerci-
■\^I&7ACIÓN PROVINCIAL
' DE BARCELONA
BIBLIOTECA CENTRAL
is, hymnum gloria tu* *M
-t- Reg. 3iLm.
Sig