Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Координатор проекта
«Языки Кавказа»
Победнова Анастасия
2
Партнеры проекта: Содержание
Ингушский язык
Баркал, Нана!
Баркал хьуна,хьоме
Нана Со укх лаьтта яхарах.
Эздий мелдар хьалха доахаш
Сона дикдар 1омдарах.
Баркал ях аз,ва са Нана! Стихотворение «Спасибо, мама!»
Хьо укх лаьтта яхарах. Написано в 2006г.
З1амиг йолча хана суна
Ага илли дакхарах.
Нана,Нана ва са Нана!
Хьо е ериг дунен ганз.
Со ер аьнна юхе-гаьнна
Хьо йиц енна минот яц.
Нана суна 1а мел 1омдаьр
Дийна йолаш дицлугдац
Хьа юхь,сибат цхьакха хана
Са дегчура д1адагдац.
6
Байрамкулов Науруз Ильясович
Ингушский язык
Гlалгlайче
Город небольшой,
Город мой надёжный,
Город молодой,
Покачи-таёжный. Будь, пожалуйста, просто счастлив,
Не Печорский, и не Камский, И не важно со мной или без меня.
А родной, Аганский. Цени, пожалуйста, каждый миг прекрасный,
Пусть Руси ты не известен, Давай забудем, что не судьба.
Хоть немног и невелик, Будь, пожалуйста, просто счастлив,
Но в моей душе уместен Ты не один, я очень рада...
Твой сибирский лик. Будь, пожалуйста, просто счастлив
Наша летопись богата, И больше... мне ничего не надо...
Унаследовав от ханта А встав пораньше, мы сварим кофе,
И болота,и леса, Пускай на разных концах планеты.
И еловые поля, Пускай проходят с годами чувства,
И зелёные долины, Но сердце спросит нежданно: "Где ты?".
И высокие холмы,
И аганские глубины
Красою гордою полны.
Орехи,ягоды,грибы
Природы вечные дары.
Город всех надежд,
Мой уютный край,
Как ты мне прекрасен!
Радостью сияй!
12
Маргиев Олег Витальевич
Осетинский язык
Аварский язык
Даргинский язык
ГIебшнила макьамтачил
Хъисхъала душиличил
Марти дигайла далай
Зайбухъун уркIилизиб
Мургьи-рангла кIарили
Делхъ дариб гьавализир
Дигайла хIулкiути нур
ЛямцIярдухъун хIерлизир Песня об осени и о чувствах, вызываемых
Тамашала хIяйрандеш прекрасной осенней порой
ТIинтIли сар авлахъличир
ГьанкI бумцIахъути хIякдеш
ГIяйли сари чархлизир.
15
Оьз миллетин элин, гётерген олар Батырай,
Мусаева Юлдуз Назировна Эмин,Цадаса, Къазакъ Пагьмусуна оланы гьайран
бар халкъ Дагъыстанны дюньягъа белгили этген
Кумыкский язык Нечакъы тюрлю келпетлер гёрсетген
Сагьнаны юлдузу Барият,
Сююгюз… Мурадны къызы Ярыкълы,
таъсирли ону саниятда къойгъан гьызы
Къумукъ тилни эшителер гьар тувгъан Гюмюшден, алтындан сыйлы ол гьаман
Биринчи сез къумукъ тилде айтылгъан Къумукъ тилим, ана тилим гьар заман
Уллулардан бизге къумукъ тил къалгъан Насиплимен, сююнемен, оьктеммен,
Ону аяма бизге де бек борч болгъан Ана тилигизде сёйлегиз, тилеймен сизге мен!
Заманлар оьтсе де, гетсе де гюнлер
Бар бир зат дюньяда эсден таймайгъан
Ол балдан татли, тарыкълы гьаман
Сизге сырым айтаман, гелгенчи заман
Ана тилим айтаман, англатаман
Ана тилни макътайман, къоралайман
Къумукъ тилни билмесем, охумасам
Къумукъман деп, айт гьали мен, нетемен? В своем стихотворении я призываю любить,
Ана тилни къоруп сакълама герек изучать, знать, беречь (в данном случае) мой
Билме тарыкъ къумукъ тилни тап-таза родной мелодичный, мною очень любимый,
Неге тюгюл, къумукъ тилни билмесек, кумыкский язык.
Бизден сонгу, яш наслугъа не къала?
Ана тилни билме герек, билигиз!
Ана тилни сюйме герек, сююгюз!
Къумукъ юртдан чыкъгъан, къумукъ боламу
Ана тилни англамаса, билмесе?
Мен оьктеммен къумукъ болуп тувгъангъа
Къумукъ тилде шиъру язма болгъангъа
Макътав болсун Ватаным Дагъыстангъа
Бар миллетни яшавун тюз къургъангъа
Даъыстанда лапда «бийик» тавлар бар –
16
Жашуев Темирлан Назирович
2
Карачаево-балкарский язык
Ой, Фирюза, ол неди? Сюймеклик? –
Деп сурады Самат, бир женгиллик
Гулоч таякъ Табып санларында, сёзлеринде
(Поэма) Суу бойнундан къайтып келгенинде. -
Болур алай да, - деп эгеч анга
1 Жууап берди, - Аллах аны сакълар.
Ууакъ ташчыкъ учуп тюшдю жерге. Кёремисе, жарлы анабыздан
Ол, сызылып, кенгден келгенине Къуру къалдыкъ. Ол, кетмей ангыдан,
Жокъ бир ишек, аны сезди биреу Жашап турады кёкюрегимде
Ол ташчыкъны бек сакълагъан. Экеу Хар кюн сайын жана жюрегимде
Талай заман озуп кетгенинде Ачы сарнау, ачыу да ёлюмге,
Суу бойнунда бирге тюбедиле, Аны бу дуньядан кетгенине. -
Бар бирини къошунчугъу, башха Ой, Фирюза, мен не зат этейим? -
Минип келгенди алайгъа атха. Да, жашчыкъ, атагъа билдирейим.
Жау чыракъла жарыйдыла элде. Рабигъаны ата-анасына
Бу экеулен башхаладан кенгде. Боллукъ болурса сен киеу.
Бийик кёкде жаннган жулдузлагъа Майна Къарачы, биз тюйюлбюз онгсузла,
Ушайдыла бу экиси. Алгъа Аны ючюн берлик да болурла
Ауузун жарып, сёзюн айтды Самат, Санга сени сюйген Рабигъаны,
Болгъанды Рабигъа анда рахат. Сакъларса сен да хатадан аны.
Эки сюйген ушакъ эте блайда
Аллах биледи, ненча турдула.
.
17
3
Барады бир асхай да, бир тохтай. Жер юйчюкде сейир къаугъа, таууш:
Къум тюзледе хар атламын санай. « Саусуз ачханды кёзлерин! Болуш!
Иссиликден да мыйысы къайнай. Жетдир женгил бери гыржын, суучукъ
Жюрегинде ачы жара къанай. Ол ашаргъа керекди бир жукъчукъ!»
Самат барады Фрунзеге жетип, Ийнанмайды Самат кёзлерине,
Къоярмы ол Рабигъасын табып? Ол жол салалмай ауузунда сезге,
Ёзге, безгек тийип жарлы сюйген, Кёз жашларын тёкдю да, жиляды:
Болгъан болурму къабыргъа кетген?.. Рабигъаны тапды, Рабигъаны!
Къыйын болуп барады атларгъа. Къууагчыны чеги чырт жокъду, жокъ.
Кюнню иссилиги къумда - къаугъа, Тийген эсе да бу жигитге окъ,
Хорлап ол Саматны атды жерге, Болду эсе да ёлюмге жуукъ
Жеталмайын къалды ол Фрунзеге... Ол билмегенди быллай зауукълукъ!
Рабигъаны тапханды, сюйгенин.
Ол унутду фронтдача жарасын,
Сора туруп, аугъанды биягъы -
Атлатмайды женгил асхакълыгъы.
Къобардыла ол сагъатдан аны.
Сора, унутмай тау адетлени
Эки сюйген къарап узакъ-кенгден
Тансыкъ аладыла бир биринден
Башха адам болса къатларында –
Адет алайды бюгюн да мында.
Адет а бетди. Не кёрсенг да сен,
Узакъ атлама тау адетледен.
20
9 10
Карачаево-балкарский язык
"Мой Дагестан»
АдзыгIвраква хвыцхатI…
АдзыгIвраква хвыцхатI,
Йгьапшым апхъа,
Абжьы ду йахъыцIуаз
ЙгьугIахуам уахьчIва.
Абзазара йтынчыз
зджьакIквата йцатI.
Дугьи хвыцгьи-зымгIва йацапшхатI. О процессах, происходящих в современном мире,
Ужвы хIызтагылу азаман хIа йджьахIщитI, о том, имея многое люди перестали благодарить
Зджьара хьтакI гIаншузтын гвакъвпрала йагIгьитI. Всевышнего за окружающие их блага..
АллахI дакIв угвы гIасумрабгъан уара,
Хатыми щти псрамкIви датша шхIымбауа.
ДзачIвызлакIгьи йаджьаль
Уара йухIвахьатI,
ХIан луацIа хIантаз йхIызнайуаш йуыгIвхьатI.
АллахIла снашвыхIвитI швазсакъха швхъаква,
Щымта зчварта йгIалцIуа «ХIузыразпI» швхIвала.
ДасузлакIгьи сшвыхIвитI АллахIла йахьчIва,
Анчва Йдуу йгIашвитыз швазыразха шва.
Тебердуков Ренат Анурович
29
Абазинский язык
ХIанчваква рыхъазла
АЗАМАН
***
Дай, Нани дац алий, йоьлхуш ма 1елахь, Это стихотворение о том, что деньги не самое
Йижрий, вежрий бац алий, йохий ма 1елахь, главное в жизни, за них не купишь дружбу,
Дуьненчохь мел еха, оьзд хила хьажлахь, любовь, семью, жизнь.Люди делятся на бедных и
"Г1илкх" боху дашахь, гена ма яллахь. богатых, но не смотря на социальный статус,
каждый должен оставаться человеком, для
Доттаг1 ву алий, дог даста ма хьажлахь, которого на первом месте всегда должна быть
Мостаг1 ву алий, кхоьруш ма 1елахь, семья, религия, Родина, нравственность и т.д.
Хьо еза бохуьйтуш, 1еха ма яйтлахь,
Дуьненчохь, цхьаннех а, теша ма тешлахь. Иногда человек переоценивает слово "друг",
порой даже лучшие друзья могут "засадить тебе в
Бахам бу алий, кура ма яллахь, спину нож". Наверняка каждый человек
Миск ю алий, нахан ма къежлахь, сталкивался с предательством друзей, и чтобы
Хьанал рицкъ ахь лахахь,са парг1ат хир ду хьа, заглушить обиду рассказывают семье или
Сун х1умма а ца оьша алий,хьай Махкан цхьа выражают свои чувства в стихах.
пайд ца беш ма 1елахь.
34
Абубакарова Зулихан Хаважевна
Чеченский язык
«Къемат де»
Вай доьлур ду,вай доьлхур ду.
Вай догур ду,вай оьгур ду.
И къемат де т1екхочур ду,
Цуьнах ца тешнарг акха вера ву,
Амма т1аьхь хира ду,хьо велла хира ву. В стихотворении речь идёт о Судном Дне...
Ахьа бохура ду,ас бохур ду: О том, как люди будут просить прощения у
«Даг1ийтахьа тхо юха Йа Аллах|..» Всемогущего Великого Аллаха, сожалея о своих
Хьай ойланехь хийцам бан г1ерташ, земных грехах, будут просить, чтобы Он дал им
Дуьнен чохь яьлчу ледарлонехь, один шанс изменить всё, но будет поздно...их
Аллах|о лур ду хьуна жоп:«Калля».... земная жизнь уже закончена, их час уже настал. И
И бохург хир ду "никогда"... хочу сказать, чтобы люди подумали, как следует,
Ахь ойла елахь,х1ай сан йиша. пока не поздно.
Ахь ойла елахь,х1ай сан ваша. #Всем добра и мира.
Д1овш олуш болучу маттана,
Харц мел дерг хезаш долчу лергашна,
Ког боккхуш болчу меттигна,
Нахаца йолучу юкъаметтигна.
Хилалахь собаре,сан йиша.
Хилалахь собаре,сан ваша.
Зама т1аьхьара ю шун хаалаш.
Цунах дерг диц ма делалаш!
Сатарбиева Жайна Ибрагимовна
35
Аллах1 Дела ,собаре вуйла вайна хаа.
Чеченский язык Амма бакъ долуш цхьа х1ума ду
Кхел ца еш х1ума дуьтуш дац!
Да -нана ца леринаг ялсамане витина вац!
Сан Даймохк! Х1оранна ша лехнарг карор а ду кхана,
Хьан чевнаш яйен бац ницкъ сан я дарба! Мерзачу харцонал къаьхьа бакъдерг тоьллура ду!
Сан Даймохк, сан ненан латта ,
Ма дукха гина хьуна: вониг а, диканиг а!
Хийла к1ентий хьан эгна, хийла нана йилхина...
Йо1 гора х1оьттина, елха а елхийна,
Йиш вашах йоккхуш суьрташ а дайна,
Во1 йо1е хьежийтина шовданан йистехь,
Ваша вешех ваьккхина ирчачу т1амо,
Доьзал дайх баьккхина шортта а меттигаш...
Мел ала ца лаарх, хилларг къайла г1ур дац! Стихотворение о Родине.
Хийла ден дашо дог делхийна меттигаш... Можно сказать, что это краткая история
Ненан б1аьргаш хих дуьзна даха а дахар . рассказанная девочкой, которая слышала о
Доьзалан г1алаташ ,холча а х1оттор, событиях происходивших в Чеченской Республике
Хиллачу заманчохь мацалло бигна шортта. до своего рождения, и тех событиях, которые
Хьолана дайша къечунна дог дохийна меттигаш... происходят вне времени, о разочарованиях, слезах
Дийца хьо волавелча, дийца а шортта. матерей и о потере родных сердцу людей.
Лаха хьо волавелча, довзаза а шортта .
Нохчийн къам хьийзадар шала - шера хууш ду.
Сийначу сибреха къа ца хеташ дахийтар,
Нехан махкахь веллачун -дагахь а балам
Массийтта т1амех а чекх довла дезар,
К1ант ваьхьначу нанна- дуьне а дохар!
Сан Даймохк ,сан ненан латта,
Делан къайле хаа йиш яц!
36
Джамурзаева Хава Зелимхановна Мел хилларг тахана-дицлур-кх кхана,
Лаьар -кх хан сацаян 1ама...
Чеченский язык Ткъа тахана со-м ирс кхаьчна еха,
Бусалба со йолуш, ненан мотт сайн болуш,
Сан дахаран ирс-ненан мотт. Йиш йолуш доггаха бийца, мел еха,
Сайн и хилар дозалла долуш!
Юх-юха боху ас:"Дахар...дахар...дахар..." Х1ун хир ду хьол хьоме, Сан ненан мотт?!
Х1оранне коьртехь хьийза цхьа ойла: Х1ун хир ду хьол хаза, Сан нохчийн мотт?!
Х1ун 1алашо ю дуьнен т1ехь вахаран? Даймехкан хазалла хьайн дешнашца юьйцуш,
Дала вай массо а декъала дойла! Шийлачу шовданийн чам тамехь буьйцуш,
Ша-тайпа кхоьллина ду-кх адам, Мел хаза бека хьо! Кхуьуш долу бера санна,
Тийна и ойла шен дагчохь къуьйлу. Даима кхуьийла хьо!
Ца божош б1аьргара бовха хин т1адам, Бацалара зезаг санна, Исбаьхьа хуьлийла хьо!
Шен кийрахь муьлхха а сингаттам муьйлу. Доьху хьоьга, ненан мотт,бекалахь!
Б1аьрса доцучун хезаш дерг-дахар ду. Бекалахь тахана!
1аламан суьрташ хазачу г1енаха туьйсу. Бекалахь кхана!
Зевнечу мукъамца доьшу Къур'ан а ду. Хьо ца хилча йиш йоцуш ю халкъан кхане!
Цу стеган даго ирс дахарца къуьйсу!
Ца хезаш волучун схьагуш дерг-дахар ду,
И 1аьржа аьхкенан буьйса т1ееъча,
Сирлачу б1аьргашна гуш дерг ду-
Стиглара нур-лепа седарчий д1алечкъаш.
Цамгаро лаьцначун дахар ду
- Шен бала, лазар лечкъадар. В данном стихотворении говорится ,насколька
Везачу Деле цо г1ийла доьхург ду- велика и значима роль родного языка.
И лазар цхьангге а ца кхачадар... Знание родного языка-своеобразная крупица
Дахаран маь1на ша-тайпа ду, счастья.
Иштта ду дахаран ирс а. Для меня счастье-существование самого
Х1оранне кхочург-цо лехнарг ду, чеченского языка.
Хиллехь и новкъахь нийса.
Мох баьлча х1орда т1ехь тулг1енаш санна,
Д1аоьху , сих а лой, зама.
37 Их долговечность Вам не сообщается,
Калаева Ирина Батрадзовна Ведь это полностью от Вас зависит.
Они безвозвратно жизнью вручаются,
Русский язык Той, кто не примет жалобных писем.
" Я отдалась им душою всецело,
Без памяти бросив себя в высоту,
Мне жизнь вручила подарок однажды Я ведь не знала, когда полетела,
Огромный такой. Без причины совсем. Как будет больно, когда упаду...
С пометкой "очень и очень важный! И я их надела. Совсем без раздумий!
Но может доставить Вам много проблем". Последствия, думала, не для меня!
Его развернула, подумав немного, "Не буду одной из тысячи мумий
И свет такой яркий ударил в глаза: Кто не смог их сберечь, плохо храня..."
Красные крылья лежат у порога. А жизнь дальше шла, не понимая,
Ну разве могу я им отказать? Как же устроены странные люди:
"Ну я ведь могу их просто примерить!" Примеры, условия не принимая
Смешно размышляла моя голова. Всё верят, что с ними беды не будет...
"Да и посланию можно не верить!", Возврату и обмену не подлежат, Побочные
В котором прочла я такие слова: действия: страшный кошмар.
"Вы в них взлетите до самого солнца, Чем выше к звездам они полетят
Гарантия: чувства неповторимые! - Тем ведь сильнее будет удар.
Опасность: душа ваша там обожжется, "Несмотря на все это" - жизнь удивляется
И боль ощутите совсем нестерпимую! - "Как каждый раз, как вновь и вновь,
Они унесут вас туда, где все ново, Никто из людей совсем не пугается
Туда, где красиво, тепло и приятно, Примерить те крылья, примерить Любовь...»
На свете всём нет больше места такого.
Эмоции, верьте , невероятны.
Нужно Вам знать и способ хранения: Наши стихотворения - это мы сами, это часть
Обращаться с ними надо аккуратно, нас, маленькая или большая, реальная или
Их капризы порой требуют терпения, воображаемая, позитивная или отрицательная.
Их настроение порой неадекватно. Следующее стихотворение тоже является частью
меня. А вот какой, я уже не скажу.
Написано было в 2015 году.
38 Ахь шега дагардийцарх самукъадолий, ша тешаме
Мусаева Асет Алиевна доттагI хилар гойтуш, тулгIенашца керчош, хьан
ойланаш дIахьо цо генна, цхьанна а гур йоцучу…
Чеченский язык Лаамаза дагайогIу юьртахь д1аяхана бералла –
гIайгIа йовзаза хан. Аьхке йолаелла аьлла хетале, хи
Хин йистехь ойланаш ¬ чохь лийча дуьйлалора бераш. Дай баьхначу
юьртара Нуьттаха… Цунах-м Iаба а ца Iебара,
Дахар-м доьду сихачу боларца. ХIора дийнахь дийнахь сарралц лийчарх. Бакъду, махкахь хилла
адамаш а ду дIасалелаш, дахарал а сихделла. тIемаш, къизаллаш бахьанехь хеназа даккхий хила
Берийн беше, школе, институте, балха, базара, дийзира нохчийн берийн. Самукъадаларца цхьаьна
гергарчаьрга – массеран а шайн-шайн ду некъаш. гIайгIане ойланаш а йогIура Даймахке
Амма латта-м цхьаъ ду. Цхьаъ ю Соьлжа-ГIала а. юхадирзинчу кегийчу дегнаш чу. Ишттачу меттехь
Дахаран сихаллехь, дуьненан хьашташа бовдийна даима карайора хьоме хийист. Берда тIера когаш
лелачу наха-м терго а ца йо гонахарчу Iаламан. чу а кхозийна, доьдучу хине халахетар, гIайгIа-бала
Терго ца йо башхачу хазаллица бузучу, гIоттучу буьйцура. Цу хинан башхачу мукъамехь карабора
малхан, некъа йистехь даьллачу жимачу зезаган я синтем а, паргIато а. Иштта, тахана а лаьтта со,
бIаьстенан юьххьехь башха эшарш лекха хIетахь Нуьттахе санна, Соьлжане сайн ойланаш
дуьйладеллачу олхазарийн. Иштта, цхьаммо а терго юьйцуш. Суна хаьа, шех ас тешийначу, чов хиллачу
ца еш, гIийлачу техкарца охьадоьду Соьлжа а. сан дагна цо дарба дийр дуйла. Хьажал хьо, сихачу
Дийнахь уьттазза тIай тIехула машенашца я гIаш боларца доьдучу хIокху дахарехь цхьа сахьт хан
дIасалеларх, цу бухахьула охьадоьдуш хи хилар караяй, хи йисте а гIой, цо хьуо тIе муха лоцу…
дага а ца догIу. Бакъдерг аьлча, ас а ца йора цуьнан
ойла. Ткъа Соьлжа-м доьду гIийла… Иза кийча ду
хьуна дика накъост хила, хьан гIайгIа-бала шеца
дIабахьа, хьоьга шен дагахь дерг дийца а. Iаламна
герга хила луучунна муьлхха а некъаш карадо. Мысли на берегу реки. Мысли о том, как человек,
Машенаш я адамаш дIасалелаш доцуш, цхьа жима в современном мире, в повседневной суете не
тIай ду Соьлжи тIехула тиллина. Цу юккъе дIа а замечает красоту природы вокруг, в то время, как
хIуттий, корта чу а кхозош, хи чу хьоьжу хьо. Цхьа природа (в данном случае речь о реке Сунже)
минот, шиъ, кхоъ… Хьуна дуьненахь кхин цхьа а способна стать хорошим другом и советчиком для
хIума ца хеза, башхачу мукъамца гIовгIа еш каждого, кто готов с ней поделиться наболевшим.
доьдучу хил сов. Хьо хикеманахь хица охьанехьа
воьдуш санна хетало,ткъа хи боккха хIорд болуш
санна хета.
39
Муртазов Адлан Гайрбекович
Чеченский язык
Iуьйре.
15.02.2008 шо.
Муртазов Адлан Гайрбекович
40
Чеченский язык
Кеманца къамел
2008 шо.
41
Гедугошев Алан Асланович.
Кабардинский язык
Г1алг1айче
По вопросам сотрудничества:
Анастасия Победнова
anastasia.pobednova@gmail.com
89187412140