See

discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/277180041

Abrasive tooth wear and reliability of bucket

wheel excavator

Article · January 2009

CITATIONS READS

0 83

4 authors, including:

Nebojša Zdravković
University of Kragujevac
23 PUBLICATIONS 36 CITATIONS

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

Research and development of new concept for connection between undercarriage frame and
revolving upper structure in construction and transportation machines View project

All content following this page was uploaded by Nebojša Zdravković on 29 October 2015.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 UDK/UDC 621.879.48-192

ABRAZIVNO HABANJE REZNIH ZUBA I POUZDANOST ROTORNOG

BAGERA
Mr Marko Popović1, prof. dr Zvonimir Jugović1, prof. dr Radomir Slavković1,
Nebojša Zdravković2

Kategorizacija rada: STRU:NI RAD ADRESA:

1
Recenzent: Prof. dr Dragoslav Janošević Tehnički fakultet, 32000 Čačak, Svetog Save 65
Rad primljen: 13.03.2009. http://www.tfc.kg.ac.rs/
2
Mašinski fakultet, 36000 Kraljevo, Dositejeva 19

Rezime: Produktivnost tehničkih sistema, kao što su rotorni bageri, u znatnoj meri zavisi od njegove
pouzdanosti. Rad tretira probleme međusobne povezanosti triboloških pojava odnosno abrazivnog habanja zuba
i pouzdanosti bagera. Istraživanja su pokazala da je podsistem za kopanje najnepouzdaniji na bageru i da
relevantno utiče na ukupnu pouzdanost bagera. Smanjenjem intenziteta habanja i povećanjem veka trajanja
zuba, stiču se uslovi za smanjivanje otpora rezanja, što utiče na smanjenje naprezanja podsistema za kopanje.
To dalje ima uticaja na smanjenje broja otkaza i povećanje pouzdanosti bagera u celini.

Ključne reči: rezni zubi, rotorni bager, pouzdanost.

1. UVOD Kako rotorni bager predstavlja složen tehnički

BTO (Bager–transporter–odlagač, (slika 1.))
sistemi su danas najrasprostranjeniji sistemi na
površinskim kopovima uglja. Rotorni bager je
osnovna i najvažnija mašina u tehnološkom
lancu BTO.
Na površinskim kopovima Srbije prisutni su
rotorni bageri različitih kapaciteta od 700 m3/h
do 6000 m3/h rastresite mase. Ukupna masa svih
bagera iznosi preko 50000 t, a instalisana snaga
svih elektromotora iznosi oko 50 MW. Ove
činjenice ukazuju da istraživanja pouzdanosti
ovih složenih tehničkih sistema predstavljaju
značajno područje inženjerske delatnosti.
sistem, koji se sastoji iz većeg broja podsistema,
sklopova i elemenata, to je integralno
istraživanje pouzdanosti složen zadatak. Iz tih
razloga je izvršeno pojednostavljivanje bagera
kao sistema, u odgovarajuće podsisteme bitne sa
aspekta razmatranja pouzdanosti. Polazeći od
tehnologije rada bagera, utvrđeni su sledeći
podsistemi koji neizostavno moraju biti u radu,
kada bager obavlja svoju osnovnu funkciju: PS 1
- podsistem kopanja (slika 2.), PS 2 - trakasti
transporter I, PS 3 - trakasti transporter II, PS 4 -
trakasti transporter III, PS 5 - podsistem za
okretanje platforme bagera, i PS 6 - podsistem
za kretanje bagera.

Slika 1. Primer BTO sistema a) rotorni bager, b) transporter i c) odlagač

Slika 2. Šema strukture rotornog bagera kao sistema

IMK-14 Istraživanje i razvoj, Godina XV, Broj (30-31) 1-2/2009 155

Rotorni bager ima rednu vezu između
podsistemima, što znači da otkaz bilo kog
podsistema izaziva otkaz celokupnog sistema.
Istraživanja data u ovom radu su vezana za
rotorni bager SRS-1200, koji radi na skidanju
jalovine u rudarskom basenu „Kolubara“, na
površinskom kopu polje „D“.
Tabela 1. Osnovne karakteristike rotornog
bagera SRS-1200 [8]
Teorijski kapacitet 3450 m3/h
Masa bagera sa pretovarnim
podsistem. Vremenska slika stanja je formirana
na bazi dnevnih izveštaja o zastojima BTO
sistema. Za potrebe istraživanja prikazanih u
ovom radu vremenska slika stanja formirana je
na osnovu broja pojava stanja „u radu“ i „u
otkazu“, za posmatrane podsisteme na rotornom
bageru, a nisu uzeti u obzir zastoji bagera zbog
kvarova na drugim podsistemima BTO sistema.
Na bazi toga su utvrđeni sledeći pokazatelji
pouzdanosti:
→ srednje vreme "U RADU":
nr

uređajem
1480 t
∑t uri
Ukupna dužina mašine 103.7 m T ur = i =1
(1)
Visina mašine 32 m nr
Širina mašine 24 m → srednje vreme "U OTKAZU":
no
Ukupna instalisana snaga motora 1815 kW
Snaga u trajnom pogonu 1145 kW ∑t uoi
T uo = i =1 (2)
Karakteristike radnog točka no
Snaga pogonskog motora 400 kW → koeficijent spremnosti (gotovosti):
Prečnik 8.2 m T ur
Broj kofica 8 kom. Ks = (3)
T ur + T uo
Broj zuba na kofici 6 kom.
→ koeficijent kvara:
Zapremina kofice 800 l no
Broj pražnjenja
Brzina rezanja
48 min-1
2.58 m/s
∑t uoi
K k= i =1
(4)
Tur
2. REZULTATA ISTRAŽIVANJA
gde je:
POUZDANOSTI GLAVNIH
turi - vremenski interval "U RADU"
PODSISTEMA NA BAGERU
tuoi - vremenski interval "U OTKAZU"
nr - broj vremenskih intervala "U RADU" za
Svaki podsitem bagera koji je prikazan slici 2.
posmatrani period (nr=n0+1)
može biti u dva osnovna stanja:
no - broj vremenskih intervala " U OTKAZU"
→ stanje "U RADU" za posmatrani period
→ stanje "U OTKAZU" Tur - ukupno efektivno vreme rada za
Na osnovu ponašanja svakog od podsistema u posmatrani period.
vremenskom periodu od godinu dana (april
2004-april 2005), odnosno dva godišnja
remonta, formirana je slika stanja za svaki

Tabela 2. Pokazatelji pouzdanosti u radu bagera SRS-1200

n0 T ur T uo Ks Kk
PODSISTEM Srednje Srednje
Broj Koeficijent Koeficijent
vreme u vreme u
otkaza spremnosti kvara
radu otkazu
1 Podsistem za kopanje 123 33,36 2,15 0,944 0,593
Transporter I 32 132,24 1,05 0,922 0,008
2 Transporter II 19 201,6 0,98 0,995 0,005
Transporter III 36 114,92 1,42 0,987 0,0132
Podsistem okretetanja
3 23 183,16 0,41 0,997 0,003
platforme
4 Podsistem za kretanje bagera 63 64,32 1,34 0,979 0,00214

156 IMK-14 Istraživanje i razvoj, Godina XV, Broj (30-31) 1-2/2009

Pokazatelji pouzdanosti identifikovani preko
relacija (1), (2), (3), i (4) su prikazani u tabeli 2.
Rezultati prikazani u tabeli 1., upućuju na
zaključak da je na bageru najnepouzdaniji
podsistem za kopanje jer ima:
→ najveći broj otkaza
→ najmanje srednje vreme "U RADU"
→ najveće srednje vreme "U OTKAZU"
→ najmanji koeficijent spremnosti i
→ najveći koeficijent kvara
Pored navedinih pokazatelja pouzdanosti
prikazanih u predhodnoj tabeli, urađena je
PARETO analiza uzroka otkaza bagera što je
prikazano na dijagramu (slika 3.).
Slika 3. Pareto analiza uzroka otkaza rotomog
bagera (prema tabeli 1.)
Pareto analizom pokazuje se da podsistem
kopanja učestvuje 51,3% u ukupnom vremenu
otkaza bagera.
Navedeni rezultati nedvosmisleno ukazuju da
najveći negativan uticaj na pouzdanost bagera
ima podsistem za kopanje, pa je neophodno
utvrditi uzroke, zbog kojih ovaj podsistem često
otkazuje i predstavlja najnepouzdani podsistem
na bageru.
3. UTICAJ ABRAZIVNOG HABANJA
ZUBA NA POUZDANOST PODSISTEMA
KOPANJA KOD ROTORNIH BAGERA
Podsistem za kopanje sastoji se iz tri glavna
sklopa (slika 4.): pogonskog motora (1),
reduktora (2) i radnog točka sa koficama i
zubima (3). Sa novim i oštrim zubima na
vedricama radnog točka bager radi u
optimalnom režimu rada, a istovremeno radi
punim kapacitetom. Nakon određenog
IMK-14 Istraživanje i razvoj, Godina XV, Broj (30-31) 1-2/2009
vremenskog perioda dolazi do zatupljenja zuba
usled abrazivnog habanja, što ima za posledicu
povećanje otpora kopanja i do 30% [9], a to
dovodi do povećanog naprezanja podsistema
kopanja, što zahteva promenu režima rada i
smanjenje kapaciteta. Međutim, zbog velikih
zahteva za proizvodnjom električne energije,
neophodno je ostvariti zadati nivo eksploatacije
uglja, tako da beger radi i u nepovoljnim
režimima, odnosno radi na granici svojih
mogućnosti, što je uzrok čestih otkaza.
3
2
Slika 4. Podsistem kopanja rotornog bagera [4].
Prethodna razmatranja pokazuju da istraživanja
treba usmeriti na smanjenje habanja zuba, odnosno
na povećanje njihovog radnog veka. Kako su zubi
izloženi izrazito abrazivnom habanju, ali i
dinamičkim naprezanjima, odnosno udarnim
opterećenjima, to je neophodno da materijal zuba
pored otpornosti na habanje ima i veliku udarnu
žilavost. Kako to nije moguće pomiriti u jednom
materijalu, neophodno je konstrukcionim rešenjem
razdvojiti zub na držač i rezni deo. Primenom ove
koncepcije razvijena je dvodelna konstrukcija zuba
[2], čije je jedno varijantno rešenje prikazano na
slici 5.
Nova konstrukcija zuba sastoji se iz držača
reznog zuba, reznog dela, odnosno naglavka i
elemenata veze. Držač ukupne težine ~14 kg,
preko kojeg se kompletan zub vezuje na vedricu,
izrađen je od žilavog matarijala. Rezni deo,
težine ~4 kg, koji se preko trna i pomoću
elemenata veze, montira na držač, izrađen tako
da smanjenji intezitet habanja. Zbog toga,
usvojeni materijal i termička obrada varira u
zavisnosti od karakteristika iskopavanog
stenskog materijala. Elementi veze čine pločica i
157
zavrtanji M20, koji zajedno treba da ostvare Utvrđivanjem istih pokazatalja pouzdanosti na
čvstu vezu reznog dela i držača zuba. podsistem za kopanje sa dvodelnom
Kompletan sklop je montažno demontažni, i konstrukcijom zuba i njihovim poređenjem sa
napravljen tako da obezbedi korišćenje držača prethodno dobijenim pokazateljima za
više puta, dok se vrši izmena samo reznog dela jednodelnu konstrukciju zuba formirana je
zuba. uporedna tabela rezultata (tabela 3)
Analizom rezultata iz tabele 3, može se
zaključiti da je u odnosu na konstrukciju sa
1 2 jednodelnim zubom, novo rešenje dvodelne
konstrukcije zuba dovelo do:
→ smanjenja broja otkaza na podsistemu
kopanja
3 → povećanja srednjeg vremena „U RADU“
→ smanjenja srednjeg vremena „U OTKAZU“
povećanja koeficijenta spremnosti Ks, a
smanjenja koeficijenta Kk.

Slika 5. Dvodelna konstrukcija reznog zuba za

rotorni bager, 1-držač zuba,2-elementi veze i 3-
rezni deo zuba.

Tabela 3. Uporedna tabela pokazatelja pouzdanosti za jednodelni i dvodelni zub

n0 T ur T uo Ks Kk
Podsistem kopanja bagera Srednje Srednje
Broj Koeficijent Koeficicijent
vreme u vreme u
otkaza spremnosti kvara
radu otkazu
Sa jednodelnim zubima 123 33,36 2,15 0,944 0,0593

Sa dvodelnim zubima 108 40,65 1,96 0,973 0,0258

4. ZAKLJUČAK
Na bazi istraživanih pokazatelja pouzdanosti
rotornih bagera, ustanovljeno je da
najnepouzdaniji podsistem za kopanje.
Istraživanjem uzroka čestih otkaza ovog
podsistema, utvrđeno je da broj i vreme njegovog
otkaza rastu sa povećanjem otpora kopanja, a oni
su najviše posledica brzog habanja odnosno
zatupljenja reznih zuba na koficama. Primenom
dvodelne konstrukcije zuba, utiče se na smanjenje
intenziteta habanja reznog dela, odnosno na
povećanje veka trajanja zuba, što, kako je
pokazano u radu rezultira povećanjem
pouzdanosti podsistema za kopanje. Može se
zaključiti da abrazivno habanje zuba na rotornom
bageru ima veliki uticaj na pouzdanost
podsistema kopanja, a samim tim i na pouzdanost
rotornog bagera u celini.
LITERATURA
[1] Makar, M., Teorija bagerovanja rotornim
bagerima, Rudarski institut, Beograd,
1990.
[2] Popović, M., Istraživanje i razvoj dvodelne
konstrukcije zuba kod rotonih bagera,
Magistarski rad, Tehnički fakultet, Čačak,
2007.
[3] Jugović, Z., Slavković, R., Gašić, M.,
Popović, M., CAD-CAM-CAE technologies
used in the design of bucket whee excavator
cutting teeth, VI International Triennial
Conference, Heavy Machinery – HM08,
Kraljevo, 2008.
[4] Jugović, Z., Pouzdanost rotornih bagera–
teorija i primena, Tehnički fakultet, Čačak
1997.
[5] Jugović, Z., Pouzdanost reduktora na
sistemu kopanja kod rotornog bagera,
Zbornik radova naučno stručnog skupa:

158 IMK-14 Istraživanje i razvoj, Godina XV, Broj (30-31) 1-2/2009

 "Aktuelni problemi mašinskih elemenata i
konstrukcija", Ohrid, 1985.
[6] Gašić, M., Jugović Z., Savković, M.,
Čupović, M., Analiza uticaja otpora kopanju
na vezu rotora sa pogonskim vratilom,
Časopis IMK-14, br.28-29, 2008.
[7] Janićijević N, Određivanje pouzdanosti
prenosnika snage mobilnih mašina, Časopis
IMK-14 oktobar, br.2-3, 1998
[8] Tehnička dokumentacija rotornog bagera
SRS1200, Rudarski basen Kolubara
[9] Ličen, H., Radišić, S., Žepinić, C.,
Ćirić, D., Elaborat o istraživanju i
ispitivanju parametara kopanja na
bageru C700 na kopu “Tamnava
Istočno polje”, Novi Sad, 1992.

ABRASIVE TOOTH WEAR AND RELIABILITY OF BUCKET WHEEL

EXCAVATOR

Summary: The productivity of engineering systems, such as bucket wheel excavators, is to a great extent
governed by the reliability thereof. This paper presents the problems of interrelations among abrasive tooth
wear and excavator reliability. The investigations suggest that the digging subsystem is least reliable on a
bucket wheel and that it affects the entire excavator reliability. The decrease in tooth wear intesity and the
increase in exploitation life of teeth reduces the resistances of digging, which results in the failure reduction
and the increase in relability of both the subsystem and the entire excavator.

Key word: cutting teeth, bucket wheel excavator, relability.

IMK-14 Istraživanje i razvoj, Godina XV, Broj (30-31) 1-2/2009 159

View publication stats