Ελένη Τσαμίλη – Ειρήνη Καϊάφα

Λατινικά Γ΄ Λυκείου
Θεωρητική Κατεύθυνση

Α΄ Τόμος
Σειρά: Γενικό Λύκειο – Θεωρητικές Επιστήμες
Λατινικά Γ΄ Λυκείου Θεωρητική Κατεύθυνση Α΄ Τόμος
Ελένη Τσαμίλη – Ειρήνη Καϊάφα

Υπεύθυνος έκδοσης: Θεόδωρος Πενέσης

Γλωσσική επιμέλεια: Μαρία Παναγιώτου
Στοιχειοθεσία – Σελιδοποίηση – Γραφήματα: concept maniax

e-mail συγγραφέα: frini33@yahoo.gr

Copyright 2008 ©: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ, Ελένη Τσαμίλη – Ειρήνη Καϊάφα
για την ελληνική γλώσσα σε όλον τον κόσμο

SET: 978-960-98071-6-6
ISBN: 978-960-98071-7-3
Απαγορεύεται η με οποιονδήποτε τρόπο, μέσο και μέθοδο αναδημοσίευση, αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, θέση
σε κυκλοφορία, παρουσίαση, διανομή και η εν γένει πάσης φύσεως χρήση και εκμετάλλευση του παρόντος έργου στο
σύνολό του ή τμηματικά, καθώς και της ολικής αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου (στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης κ.τ.λ.)
και του εξωφύλλου του σύμφωνα με τις διατάξεις της ισχύουσας νομοθεσίας περί προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας
και των συγγενικών δικαιωμάτων περιλαμβανομένων και των σχετικών διεθνών συμβάσεων.

Σωτήρος και Αλκιβιάδου 132, Τ.Κ. 18535 Πειραιάς

Τηλ. 210 4112507 – fax 210 4116752
Web site: http: / / www.poukamisas.gr
e-mail: publications@poukamisas.gr

Κάθε αντίτυπο φέρει την υπογραφή ενός εκ των συγγραφέων

 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η αφορμή για τη συγγραφή του συγκεκριμένου βοηθήματος γεννήθηκε μέσα

από προβληματισμούς που αναδείχτηκαν κατά τη διδασκαλία των λατινικών
στη Γ΄λυκείου της θεωρητικής κατεύθυνσης. Προβληματισμοί που σχετίζο-
νται με τη διαπραγμάτευση γραμματικών φαινομένων αλλά κυρίως με την
διδασκαλία των συντακτικών φαινομένων και τη διαμόρφωση μιας ορισμένης
μεθοδολογίας που θα διευκολύνει τους μαθητές στην κατανόησή τους. Για
αυτό το λόγο μπορεί τόσο να συμβάλλει σημαντικά στη μελέτη των μαθητών
όσο και να λειτουργήσει επικουρικά στη διδασκαλία του μαθήματος από
τους καθηγητές.
Συγκεκριμένα, η θεωρία της λατινικής γραμματικής δεν περιορίζεται σε κα-
νόνες αλλά περιλαμβάνει πίνακες με την υποδειγματική κλίση ρημάτων
(ανώμαλα, ελλειπτικά, αποθετικά, ημιαποθετικά, 3ης συζυγίας σε io), ουσι-
αστικών, επιθέτων, αντωνυμιών.
Επιπλέον, παρατίθενται κατάλογοι ρημάτων με την επιδίωξη να συμβάλλουν
θετικά στην προσπάθεια των μαθητών να οργανώσουν τη μελέτη των κειμέ-
νων.
Επιπρόσθετα, οι λύσεις των ασκήσεων γραμματικής και συντακτικού που
περιέχονται στο συγκεκριμένο βοήθημα βασίζονται στη συνθετική ικανότητα
του μαθητή όχι μόνο να κατανοεί ορισμένους κανόνες αλλά και να τους συν-
δυάζει για την αντιμετώπιση ζητημάτων κατά την εξέταση των κειμένων.
Με αυτή τη σκέψη είναι διαμορφωμένα και τα κριτήρια αξιολόγησης ώστε η
προσπάθεια των μαθητών να είναι αποδοτική αλλά να διευκολύνεται και το
έργο του καθηγητή.
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ 5
 προλογοσ

Αναλυτικότερα, η δομή του βοηθήματος στηρίζεται στις ακόλουθες ενότητες:

• Το κείμενο στα λατινικά αραιογραμμένο ώστε να διευκολύνεται η συντα-
κτική αναγνώριση των όρων του κειμένου.
• Η μετάφραση του λατινικού κειμένου σύμφωνα με την ορθή συντακτική
σειρά των όρων του κειμένου.
• Γραμματική αναγνώριση των λέξεων του κειμένου.
• Συγκεντρωτικοί πίνακες με τα ονόματα, τις αντωνυμίες, τα επιρρήματα και
τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων του κειμένου.
• Κλίση συνεκφορών, ουσιαστικών που παρουσιάζουν ιδιομορφία κατά την
κλίση τους.
• Κλίση μετοχών, επιθέτων, αντωνυμιών, αριθμητικών.
• Χρονικές και εγκλιτικές αντικαταστάσεις ρημάτων και ρηματικών τύπων.
• Παραθετική αντικατάσταση των επιθέτων και των επιρρημάτων.
• Σχηματισμός ονοματικών και ενεργητικών τύπων των ρημάτων.
• Συντακτική αναγνώριση των λέξεων του κειμένου.
• Δικαιολόγηση της εισαγωγής, της εκφοράς και του συντακτικού ρόλου των
δευτερευουσών προτάσεων σύμφωνα με τους κανόνες της ακολουθίας των
χρόνων.
• Θεωρία (γραμματικής, συντακτικού) του κειμένου που συνοδεύεται από
μεθοδολογία για τα συντακτικά φαινόμενα και εφαρμογή της σε συγκε-
κριμένα παραδείγματα των κειμένων.
• Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου του κάθε κειμένου.
• Απαντήσεις στις επαναληπτικές ασκήσεις του σχολικού βιβλίου.
• Προτεινόμενες ασκήσεις γραμματικής και συντακτικού.
• Κριτήρια αξιολόγησης.

6 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Μαθημα ΧΧΙ
Μετάφραση................................... 12
Γραμματική αναγνώριση............... 13
Επεξεργασία γραμματικών
φαινομένων.................................. 19
Συντακτική ανάλυση..................... 26
Θεωρία κειμένου.......................... 31
Απαντήσεις στις ασκήσεις του
σχολικού βιβλίου......................... 39
Προτεινόμενες ασκήσεις............... 40
Μαθημα ΧΧΙΙ
Μετάφραση................................... 46
Γραμματική αναγνώριση............... 47
Επεξεργασία γραμματικών
φαινομένων.................................. 53
Συντακτική ανάλυση..................... 61
Θεωρία κειμένου.......................... 65
Απαντήσεις στις ασκήσεις
του σχολικού βιβλίου................... 68
Προτεινόμενες ασκήσεις............... 69
Μαθημα ΧΧΙΙΙ
Μετάφραση................................... 74
Γραμματική αναγνώριση............... 75
Επεξεργασία γραμματικών
φαινομένων.................................. 83
Συντακτική ανάλυση..................... 92
Θεωρία κειμένου.......................... 99
Απαντήσεις στις ασκήσεις
του σχολικού βιβλίου................. 104
Προτεινόμενες ασκήσεις............. 106
Μαθημα ΧΧΙV
Μετάφραση................................. 112
Γραμματική αναγνώριση............. 113
Επεξεργασία γραμματικών
φαινομένων................................ 120
Συντακτική ανάλυση................... 126
Θεωρία κειμένου........................ 134
Απαντήσεις στις ασκήσεις
του σχολικού βιβλίου................. 136
Προτεινόμενες ασκήσεις............. 138
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ 7

Μαθημα ΧΧV
Μετάφραση................................. 144
Γραμματική αναγνώριση............. 145
Επεξεργασία γραμματικών
φαινομένων................................ 152
Συντακτική ανάλυση................... 159
Θεωρία κειμένου........................ 166
Απαντήσεις στις ασκήσεις
του σχολικού βιβλίου................. 170
Προτεινόμενες ασκήσεις............. 172
Μαθημα ΧΧVΙ
Μετάφραση................................. 178
Γραμματική αναγνώριση............. 179
Επεξεργασία γραμματικών
φαινομένων................................ 186
Συντακτική ανάλυση................... 192
Θεωρία κειμένου........................ 197
Απαντήσεις στις ασκήσεις
του σχολικού βιβλίου................. 201
Προτεινόμενες ασκήσεις............. 202
Μαθημα ΧΧVIΙ
Μετάφραση ................................ 206
Γραμματική αναγνώριση............. 207
Επεξεργασία γραμματικών
φαινομένων................................ 215
Συντακτική ανάλυση................... 223
Θεωρία κειμένου........................ 230
Απαντήσεις στις ασκήσεις
του σχολικού βιβλίου................. 233
Προτεινόμενες ασκήσεις............. 234
Μαθημα ΧΧVIII
Μετάφραση................................. 240
Γραμματική αναγνώριση............. 241
Επεξεργασία γραμματικών
φαινομένων................................ 248
8 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Συντακτική ανάλυση................... 255
Θεωρία κειμένου........................ 261
Απαντήσεις στις ασκήσεις του
σχολικού βιβλίου....................... 265
Προτεινόμενες ασκήσεις............. 266
Μαθημα ΧΧΙX
Μετάφραση................................. 272
Γραμματική αναγνώριση............. 273
Επεξεργασία γραμματικών
φαινομένων................................ 281
Συντακτική ανάλυση................... 288
Θεωρία κειμένου........................ 295
Απαντήσεις στις ασκήσεις
του σχολικού βιβλίου................. 299
Προτεινόμενες ασκήσεις............. 301
Μαθημα ΧΧX
Μετάφραση................................. 306
Γραμματική αναγνώριση............. 307
Επεξεργασία γραμματικών
φαινομένων................................ 313
Συντακτική ανάλυση................... 319
Θεωρία κειμένου........................ 323
Απαντήσεις στις ασκήσεις
του σχολικού βιβλίου................. 326
Προτεινόμενες ασκήσεις............. 327
Μαθημα ΧΧXI
Μετάφραση................................. 332
Γραμματική αναγνώριση............. 333
Επεξεργασία γραμματικών
φαινομένων................................ 340
Συντακτική ανάλυση................... 348
Θεωρία κειμένου........................ 355
Απαντήσεις στις ασκήσεις
του σχολικού βιβλίου................. 358
Προτεινόμενες ασκήσεις............. 360
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Μαθημα ΧΧXIΙ
Μετάφραση................................. 366
Γραμματική αναγνώριση............. 367
Επεξεργασία γραμματικών
φαινομένων................................ 373
Συντακτική ανάλυση................... 381
Θεωρία κειμένου........................ 385
Απαντήσεις στις ασκήσεις του
σχολικού βιβλίου....................... 387
Προτεινόμενες ασκήσεις............. 389
Μαθημα ΧΧΙII
Μετάφραση................................. 394
Γραμματική αναγνώριση............. 395
Επεξεργασία γραμματικών
φαινομένων................................ 403
Συντακτική ανάλυση................... 410
Θεωρία κειμένου........................ 416
Απαντήσεις στις ασκήσεις
του σχολικού βιβλίου................. 422
Προτεινόμενες ασκήσεις............. 424
Μαθημα ΧΧΙV
Μετάφραση................................. 428
Γραμματική αναγνώριση............. 429
Επεξεργασία γραμματικών
φαινομένων................................ 436
Συντακτική ανάλυση................... 442
Θεωρία κειμένου........................ 448
Απαντήσεις στις ασκήσεις
του σχολικού βιβλίου................. 451
Προτεινόμενες ασκήσεις............. 453
Μαθημα ΧΧV
Μετάφραση................................. 458
Γραμματική αναγνώριση............. 459
Επεξεργασία γραμματικών
φαινομένων................................ 466
Συντακτική ανάλυση................... 471
Θεωρία κειμένου........................ 477
Απαντήσεις στις ασκήσεις
του σχολικού βιβλίου................. 480
Προτεινόμενες ασκήσεις............. 481
1ο κριτήριο αξιολόγησης............. 485
2ο κριτήριο αξιολόγησης............. 488
3ο κριτήριο αξιολόγησης............. 490
4ο κριτήριο αξιολόγησης............. 493
Θεωρία γραμματικής................... 495
Απαντήσεις
στις επαναληπτικές ασκήσεις
του σχολικού βιβλίου................. 621
Απαντήσεις στις προτεινόμενες
ασκήσεις γραμματικής των
μαθημάτων................................. 635
Απαντήσεις στις προτεινόμενες
ασκήσεις συντακτικού των
μαθημάτων................................. 651
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ 9
 ΠΩΣ ΠΗΡΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΤΟ PISAURUM

ΜΑΘΗΜΑ XXI LECTIO PRIMA

ET VICESIMA

ΠΩΣ ΠΗΡΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΤΟ PISAURUM

ΚΕΙΜΕΝΟ

Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum,

everterunt urbem Romam praeter Capitolium, pro quo immensam pecuniam

acceperunt. Tum Camillus, qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter

Veientanam praedam non aequo iure divisam, absens dictator est factus; is

Gallos iam abeuntes secutus est: quibus interemptis aurum omne recepit.

Quod illic appensum civitati nomen dedit: nam Pisaurum dicitur, quod illic

aurum pensatum est. Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogatus

reversus est.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ 11
 ΜΑΘΗΜΑ ΧΧΙ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Brenno duce Με αρχηγό τον Βρέννο1

Galli, οι Γαλάτες,
deletis legionibus αφού κατατρόπωσαν τις λεγεώνες
Romanorum των Ρωμαίων
apud Alliam flumen, κοντά στον ποταμό Αλία,
everterunt urbem Romam κατέστρεψαν εντελώς την πόλη Ρώμη
praeter Capitolium, εκτός από το Καπιτώλιο,
pro quo acceperunt για το οποίο πήραν ως αντάλλαγμα
immensam pecuniam. τεράστιο χρηματικό ποσό.
Tum Camillus, Τότε ο Κάμιλλος,
qui diu ο οποίος για πολύ καιρό
fuerat in exilio είχε παραμείνει εξόριστος2
apud Ardeam κοντά στην Αρδέα
propter Veientanam praedam εξαιτίας της λείας από τους Βηίους,
non divisam aequo iure, που δεν είχε μοιραστεί ακριβοδίκαια,
absens factus est dictator; αν και ήταν απών, έγινε δικτάτορας.
is secutus est Gallos αυτός ακολούθησε τους Γαλάτες
iam abeuntes: ενώ πια έφευγαν:
quibus (= eis) interemptis αφού τους εξολόθρευσε
recepit omne aurum. πήρε πίσω όλο το χρυσάφι.
Quod (= id) appensum illic Αυτό επειδή ζυγίστηκε εκεί
dedit nomen civitati: έδωσε το όνομά (του) στην πολιτεία:
nam Pisaurum dicitur, δηλαδή ονομάζεται Πίσαυρο,
quod illic pensatum est aurum. επειδή εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι.
Post hoc factum Μετά από αυτή την πράξη
rediit in exilium, γύρισε στην εξορία,
unde tamen από όπου όμως,
rogatus reversus est. αφού τον παρακάλεσαν3, επέστρεψε.

1 ή:όταν ο Βρέννος (ήταν) αρχηγός

2 κατά λέξη: στην εξορία
3 κατά λέξη: αφού παρακλήθηκε

12 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ
 ΠΩΣ ΠΗΡΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΤΟ PISAURUM

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ
→→ Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum,
everterunt urbem Romam praeter Capitolium, pro quo immensam pecuniam
acceperunt

Brenno: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού Brennus -i, αρσ.

β΄ → Βρέννος
duce: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού dux, ducis, αρσ. γ΄ → αρχηγός,
στρατηγός
Galli: ονομαστική πληθυντικού του ουσιαστικού Gallus -i, αρσ.
β΄ → Γαλάτης
apud: πρόθεση + αιτιατική → κοντά, σε
Alliam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού Allia -ae, αρσ. α΄ → Αλίας
flumen: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού flumen, fluminis, ουδ.
γ΄ → ποταμός
deletis: αφαιρετική πληθυντικού θηλυκού γένους της μετοχής παθητικού
παρακειμένου του ρήματος deleo, delevi, deletum, delere (2) → καταστρέ-
φω, εξολοθρεύω ~ deleor, deletus sum, deleri
legionibus: αφαιρετική πληθυντικού του ουσιαστικού legio, legionis, θηλ.
γ΄ → λεγεώνα
Romanorum: γενική πληθυντικού του ουσιαστικού Romanus -i, αρσ.
β΄ → Ρωμαίος
everterunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου ενεργητικής φωνής του
ρήματος everto, everti, eversum, evertere (3) → καταστρέφω εντελώς
urbem: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού urbs, urbis, θηλ. γ΄ → πόλη
Romam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού Roma -ae, θηλ. α΄ → Ρώμη
praeter: πρόθεση + αιτιατική → εκτός
Capitolium: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού Capitolium -ii(i), ουδ.
β΄ → Καπιτώλιο
pro: πρόθεση + αφαιρετική → ως αντάλλαγμα, ως αντίτιμο
quo: αφαιρετική ενικού ουδετέρου γένους της αναφορικής αντωνυμίας qui,
quae, quod → ο οποίος -α -ο
immensam: αιτιατική ενικού θηλυκού γένους του επιθέτου immensus -a
-um, β΄ κλίσης → τεράστιος -α -ο, πολύ μεγάλος
pecuniam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού pecunia -ae, θηλ.
α΄ → χρήματα

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ 13
 ΜΑΘΗΜΑ ΧΧΙ

acceperunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου ενεργητικής φωνής του

ρήματος accipio, accepi, acceptum, accipere (σε -io, 3) → δέχομαι

Brenno, Alliam, Romam, Capitolium: τα ουσιαστικά δεν σχηματίζουν

πληθυντικό αριθμό, αφού αποτελούν κύρια ονόματα
Galli, Romanorum: χρησιμοποιούνται κυρίως στον πληθυντικό αριθμό
Capitolium: το ουσιαστικό σχηματίζει τη γενική ενικού σε -ii(i)
urbem: το ουσιαστικό σχηματίζει τη γενική πληθυντικού σε -ium
immensam → θετικός: immensus -a -um / → επίρρημα: immense
συγκριτικός: immensior -ior -ius immensius
υπερθετικός: immensissimus -a -um immensissime
pecunia: το ουσιαστικό, ως περιληπτικό, δεν σχηματίζει πληθυντικό
αριθμό. Μπορεί όμως να κλιθεί και στον πληθυντικό διατηρώντας την
ίδια σημασία
acceperunt: ανήκει στα 15 ρήματα σε -io της 3ης συζυγίας. Αυτά
αποβάλλουν το χαρακτήρα i του ενεστωτικού θέματος όπου ακολουθεί
άλλο i στην κατάληξη ή -er (βραχύ) ή τελικό e. Κατά τα άλλα κλίνο-
νται όπως τα ρήματα της 3ης συζυγίας

→→ Tum Camillus, qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam
praedam non aequo iure divisam, absens dictator est factus

Tum: χρονικό επίρρημα → τότε

Camillus: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού Camillus -i, αρσ. β΄ →
Κάμιλλος
qui: ονομαστική ενικού αρσενικού γένους της αναφορικής αντωνυμίας qui,
quae, quod → ο οποίος -α -ο
diu: χρονικό επίρρημα → για πολύ καιρό
apud: πρόθεση + αιτιατική → κοντά, σε
Ardeam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού Ardea -ae, θηλ. α΄ → Αρδέα
in: πρόθεση + αφαιρετική → σε
exilio: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού ex(s)ilium -ii(i), ουδ. β΄ →
εξορία
fuerat: γ΄ ενικό οριστικής υπερσυντελίκου του ρήματος sum, fui, – , esse →
είμαι
propter: πρόθεση + αιτιατική → εξαιτίας
Veientanam: αιτιατική ενικού θηλυκού γένους του επιθέτου Veientanus -a
-um, β΄ κλίσης → από τους Βηίους

14 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ
 ΠΩΣ ΠΗΡΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΤΟ PISAURUM

praedam: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού praeda -ae, θηλ. α΄ → λεία

non: αρνητικό μόριο → όχι, δεν
aequo: αφαιρετική ενικού ουδετέρου γένους του επιθέτου aequus -a -um,
β΄ κλίσης → δίκαιος -η -ο, ίσος -η -ο
iure: αφαιρετική ενικού του ουσιαστικού ius, iuris, ουδ. γ΄ → δίκαιο
[aequo iure → ακριβοδίκαια]
divisam: αιτιατική ενικού θηλυκού γένους της μετοχής παθητικού παρα-
κειμένου του ρήματος divido, divisi, divisum, dividere (3) → μοιράζω ~
dividor, divisus sum, dividi
absens: ονομαστική ενικού αρσενικού γένους της μετοχής ενεστώτα του
ρήματος absum, afui, – , abesse → απουσιάζω
dictator: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού dictator, dictatoris, αρσ.
γ΄ → δικτάτορας, αρχιστράτηγος
est factus: γ΄ ενικό οριστικής παρακειμένου του ρήματος fio, factus sum,
fieri → γίνομαι

Camillus, Ardeam: τα ουσιαστικά δεν σχηματίζουν πληθυντικό αριθμό,

αφού αποτελούν κύρια ονόματα
diu → θετικός: diu
συγκριτικός: diutius
υπερθετικός: diutissime
exilio: το ουσιαστικό σχηματίζει τη γενική ενικού σε -ii(i)
Veientanam: το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά
aequo → θετικός: aequus -a -um / → επίρρημα: aeque
συγκριτικός: aequior -ior -ius aequius
υπερθετικός: aequissimus -a -um aequissime
absens: το sum σχηματίζει μετοχή ενεστώτα μόνο στα σύνθετα absum
και praesum → absens, praesens
est factus: ανώμαλο ρήμα. Λειτουργεί ως παθητικό του ρήματος facio,
το οποίο, όμως, όταν είναι σύνθετο, σχηματίζει κανονικά την παθητική
φωνή (interficio → interficior)

→→ is Gallos iam abeuntes secutus est

is: ονομαστική ενικού αρσενικού γένους της οριστικής αντωνυμίας is, ea,
id → αυτός -ή -ό
Gallos: αιτιατική πληθυντικού του ουσιαστικού Gallus -i, αρσ.
β΄ → Γαλάτης
iam: χρονικό επίρρημα → ήδη, πια, κιόλας
abeuntes: αιτιατική πληθυντικού αρσενικού γένους της μετοχής ενεργητι-
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ 15
 ΜΑΘΗΜΑ ΧΧΙ

κού ενεστώτα του ρήματος abeo, abivi (abii), abitum, abire → φεύγω
secutus est: γ΄ ενικό οριστικής παρακειμένου του ρήματος sequor, secutus
sum, (secutum), sequi (αποθετικό 3) → ακολoυθώ

abeuntes: ανώμαλο ρήμα, σύνθετο του eo

secutus est: το ρήμα ως αποθετικό δανείζεται από την ενεργητική
φωνή 6 τύπους: μετοχή ενεστώτα και μέλλοντα, απαρέμφατο μέλλοντα,
σουπίνο, γερούνδιο και υποτακτική μέλλοντα

→→ quibus interemptis aurum omne recepit

quibus: αφαιρετική πληθυντικού αρσενικού γένους της αναφορικής αντω-

νυμίας qui, quae, quod → ο οποίος -α -ο
interemptis: αφαιρετική πληθυντικού αρσενικού γένους της μετοχής
παθητικού παρακειμένου του ρήματος interimo, interemi, interemptum,
interimere (3) → εξολοθρεύω ~ interimor, interemptus sum, interimi
aurum: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού aurum -i, ουδ. β΄ → χρυσάφι
omne: αιτιατική ενικού ουδετέρου γένους του επιθέτου omnis -is -e,
γ΄ κλίσης → όλος -η -ο
recepit: γ΄ ενικό οριστικής παρακειμένου ενεργητικής φωνής του ρήματος
recipio, recepi, receptum, recipere (σε -io, 3) → παίρνω πίσω, επανακτώ

aurum: το ουσιαστικό δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό, αφού αποτε-

λεί όνομα μετάλλου
omne: το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά
recepit: ανήκει στα 15 ρήματα σε -io της 3ης συζυγίας. Αυτά αποβάλ-
λουν το χαρακτήρα i του ενεστωτικού θέματος όπου ακολουθεί άλλο i
στην κατάληξη ή -er (βραχύ) ή τελικό e. Κατά τα άλλα κλίνονται όπως
τα ρήματα της 3ης συζυγίας

→→ Quod illic appensum civitati nomen dedit

Quod: ονομαστική ενικού ουδετέρου γένους της αναφορικής αντωνυμίας

qui, quae, quod → ο οποίος -α -ο
illic: τοπικό επίρρημα → εκεί
appensum: ονομαστική ενικού ουδετέρου γένους της μετοχής παθητικού
παρακειμένου του ρήματος appendo, appendi, appensum, appendere (3)
→ ζυγίζω ~ appendor, appensus sum, appendi

16 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ
 ΠΩΣ ΠΗΡΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΤΟ PISAURUM

civitati: δοτική ενικού του ουσιαστικού civitas, civitatis, θηλ. γ΄ → πολιτεία

nomen: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού nomen, nominis, ουδ.
γ΄ → όνομα
dedit: γ΄ ενικό οριστικής παρακειμένου ενεργητικής φωνής του ρήματος
do, dedi, datum, dare (1) → δίνω

civitati: το ουσιαστικό σχηματίζει τη γενική πληθυντικού σε -ium και

-um
dabat: το ρήμα, όταν είναι σύνθετο με μονοσύλλαβη πρόθεση, κλίνεται
κατά την τρίτη συζυγία (trado)

→→ nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est

nam: αιτιολογικός σύνδεσμος → γιατί, διότι, δηλαδή

Pisaurum: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού Pisaurum -i, ουδ.
β΄ → Πίσαυρο
dicitur: γ΄ ενικό οριστικής ενεστώτα παθητικής φωνής του ρήματος dico,
dixi, dictum, dicere (3) → λέγω ~ dicor, dictus sum, dici
quod: αιτιολογικός σύνδεσμος → επειδή
illic: τοπικό επίρρημα → εκεί
aurum: ονομαστική ενικού του ουσιαστικού aurum -i, ουδ. β΄ → χρυσάφι
pensatum est: γ΄ ενικό οριστικής παρακειμένου παθητικής φωνής του ρή-
ματος penso, pensavi, pensatum, pensare (1) → ζυγίζω ~ pensor, pensatus
sum, pensari

Pisaurum: τo ουσιαστικό δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό, αφού

αποτελεί κύριο όνομα
dicitur: προσοχή στο β΄ ενικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα ενερ-
γητικής φωνής → dic
aurum: το ουσιαστικό δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό, αφού αποτε-
λεί όνομα μετάλλου

→→ Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogatus reversus est

Post: πρόθεση + αιτιατική → μετά

hoc: αιτιατική ενικού ουδετέρου γένους της δεικτικής αντωνυμίας hic,
haec, hoc → αυτός -ή -ό
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ 17
 ΜΑΘΗΜΑ ΧΧΙ

factum: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού factum -i, ουδ. β΄ → πράξη

rediit: γ΄ ενικό οριστικής παρακειμένου ενεργητικής φωνής του ρήματος
redeo, redii, reditum, redire → επιστρέφω
in: πρόθεση + αιτιατική → σε
exilium: αιτιατική ενικού του ουσιαστικού ex(s)ilium -ii(i), ουδ.
β΄ → εξορία
unde: αναφορικό τοπικό επίρρημα → από όπου
tamen: αντιθετικός σύνδεσμος → όμως
rogatus: ονομαστική ενικού αρσενικού γένους της μετοχής παθητικού
παρακειμένου του ρήματος rogo, rogavi, rogatum, rogare (1) → παρακαλώ
κάποιον ~ rogor, rogatus sum, rogari
reversus est: γ΄ ενικό οριστικής παρακειμένου του ρήματος revertor, reverti
(reversus sum), reversum, reverti (3) → επιστρέφω

rediit: ανώμαλο ρήμα, σύνθετο του eo

exilium: το ουσιαστικό σχηματίζει τη γενική ενικού σε -ii(i)
reversus est: σχηματίζει τον ενεστώτα, παρατατικό και μέλλοντα κατά
την παθητική φωνή. Οι συντελικοί χρόνοι σχηματίζονται κατά την
ενεργητική (λειτουργεί ως ημιαποθετικό), ενώ συναντώνται σπάνια
και σε παθητική φωνή (λειτουργεί ως αποθετικό). Στο συγκεκριμένο
κείμενο το ρήμα είναι αποθετικό

18 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ