Aristoteles - Nikomakhosa Etik

NIKOMAKHOS’A ETİK
H0IKA NIKOMAXE e
ARİSTOTELES
Klasik Metinler / Ol
AYRAf YAYINEVİ
Konur Sokak 14-2 06650/Kızüay-Ankara
Td-Fax:(0312)418 2263
NIKOMAKHOS’A ETtK • ARİSTOTELES • Çeviren: Saffet Babür •

Klasik Metinler / 01 • © AYRAÇ YAYI N EVİ Bu çevirinin tüm haklan
sakhdırelSBN 975-8087-19-3 «Birinci Baskı: Ayraç Yaymevi/Temmuz’97
•Kapak Tasannu: Replik Ajans «Dizgi: Mesut Seven «Baskı: Şafak Ofset
NIKOMAKHOS’A ETİK
H0IKA NIKOMAKEIA
ARİSTOTELES
Çeviren:
Saffet Babür
m
V * V I N ■ V I
Ankara-1997
ÇEVİRENİN N O T U
Aristoteles'in NihomaMjos'a Etikinv^ burada karşılıklı

basımda kullanılan Yunanca metinden, I. Bywater'in sap
tayıp 1890 da yayımladığı metinden çevirdim. Çevirimi Ar-
mando Plebe'nin İtalyanca (Editori Lateı*za 1979), Olof
Gigon'un Almanca (Deutscher Taschenbuch Verlag 1972)
çevirileriyle karşılaştırarak yümttüm.
İlk beş kitabın çevirisi sırasında; yayımcının önsözü
çevirisinde Necdet Sumeriin, Türkçe metnin gözden geçi
rilmesinde Abdullah Kaygı'nın katkılan oldu. Bu arkadaş
larıma; özellikle de bana Aristoteles'i tanıtan, bu çeviri
çalışmamı 1979 yılında başlatan, karşılaştığım güçlükler
de yol göstererek, yanlışlanmı düzelterek, çevirimi Yu
nanca metinle yeniden karşılaştırarak 198 7 yılında ilk beş
kitabı yayımlayan İoanna Kuçumdi'ye teşekloir ederim.
Saffet Babür
Beytepe Nisan 1997
SIĞLA
cod. Marcianus 214

cod. Laurentianus LXXXI, ıı
cod. Parisiensis 1854
M*" cod, Marcianus 213
cod. Marcianus append. iv. 53
cod. Riccardianus 46
T antiqua traductio (ed. Paris, a. 1497)
vulg. codices plerique
Asp. Aspasii commentaria (ed. Berol.)
PRAEFATIO,
E thica Nicomachea relegenti illud tantum mihi

initio propositum fuerat ut Bekkeri textum retractarem
et, sicubi videretur, ad scripturam codicis Laurentiani
(K**) propius reducerem. Quae nostra aetate natae
sunt quaestiones de primordiis libri, de fide et auctori-
tate partium, de dispositione eorum quae in codicibus
leguntur, harum rationem habere supersedi, non quod
înutiles eas aut parvi momenti esse existimarem, sed
quia velut lex huius editionis erat ut liber ipse qualis
fere iam antiquitus in codicibus extat vel extitisse
videtur, ûoad fieri posset, integer intactusque serva-
retur.
Optimum esse codicem K** locupletissimumque veri
testem ut mihi cum aliis persuasum est, ita non
neglegere potui testimonia cum libri aetate proximi
(L'*) tum versionis antiquae (F), quae hodie nobis
instar Graeci codicis habenda est. Etenim a prima
usque memoria is fuit textus Aristotelici habitus, ut
passim diversae scripturae agnoscerentur, atque in L**
et r non pauca, si quid video, satis certam vetustatis
notam gerunt nec vere hominis Byzantini ingenio ad-
scribuntur. Adde quod et ipsum K** vitia manifesta
deformant, şive de exemplo vitioso tralata şive inter
ONSOZ
Etbika Nikomakbeia'yı yeniden okurken, başlangıçta

yalnızca Bekker'in metnini ele almayı ve yeri geldiğinde,
Laurentianus kodeksinin yazımına (K*^) yaklaştırmayı tasar
lamıştım. Bir kitabın ilk nüshalanna, bölümlerin güvenirli
ğine ve dayanağına, kodekslerde toplanan şeylerin düzene
konulmasına ilişkin somnlar çağımızda ortaya çıkmış bulu
nuyor. Bunları hesap etmeyi bir yana bıraktım. Yararsız ya
da önemsiz olduklannı düşündüğümden değil, ama nere
deyse ta başından beri kodekslerde bulunan ya da bulun
muş gömnen türden bir kitap olan sözkonusu kitabın olabil
diğince temiz ve el değmemiş olarak korunması bana sanki
bu edisyonun bir yasası gibi geldiğinden.
• kodeksinin çok iyi bir kodeks ve gerçeğin çok güve
nilir bir tanığı olduğuna başkalan gibi ben de inandım. Böy-
lece, gerek ona en yakın kitabın çağı bakımından (L*^), ge
rekse bugün Gıek kodeksi saymamız gereken eski versiyo
nun (O çağı bakımından kanıtlara ilgisiz kalamadım. Ger-
çelvten, ilk gördüğümden bu yana metin Aristoteles'in metni
imiş gibi geldi bana; ve F'da da, gördüğüm kadanyla,
eskiliğinin yeterince kesin göstergeleri az değil; ayrıca bu
dumm, doğrusu, Bizanslı'nın dehasına da bağlanamaz.
kodeksini de açıkça görülebilen hataların bozduğunu ekle
mek gerekir; bunlar ya hatalı örneklemeden ileri gelen, ya da.
v ıı
P R A E F A T IÜ .
scribendum orta, omissa homoeoteleuta et cetera quae

oscitantium scriptorum su n t; nam quae corrigentium
malae sedulitati imputes, habet profecto pauca. Sed
de universa condicione Laurentiani codicis in libello
mox edendo curatius İnstitui disserere; interim his
velim adquiescas, si cui videbor parum constanter
optimum codicem secutus esse. His subsidiis acces-
sere nuper vera ac sincera Aspasii commenlaria anno
demum 1889 Gustavi Heyibut studio edita, ünde ad
historiam textus illustrandam priscamque scripturam
dispiciendam haud paucis libri locis nova lux atque
insperata adfulsit.
In adferendo codicum testimonio praescriptam legem
huius editionis sic observavi ut potissima tantum scrip-
turae varietas in adnotatione commemoraretur, omissis
scilicet eis quae temere et casu seriores librarii in-
tulerunt. Itaque ne ipsius quidem K** integram varie-
tatem adposui, ac rarİus L** et V citavi, reliquorum
paene incuriosus nişi quod Marcianum 213 (M**), utpote
patronos nactum non ighobiles, eodem silentio praeter-
mittere nolui. Ceterum quamquam multa brevitatis
gratia omisi, memoravi tamcn scripturas etiam dcteri-
orum codicum, quascumque in textum vidi a Bekkero
receptas.
Ad Bekkeri collationes codicum adhibui quae re-
centiores addiderunt, lacksonis ad Librum quintum
supellectilem criticam, et ea quae de Laurentiani
scriptura ex collatione Schoellii Rassovius et Suse-
mihlius dederunt, nec neglexi quae apud Stewartum
nostrum {T/ıe English M S S. o f the Nicomachean
Ethics) ab Hieronymo Vitelli relata invcni; in qui-
vıı
takılann atlanması ve dikkatsiz yazıcılann yaptığı benzer
türden şeyler olarak yazma sırasında ortaya çıkan hatalar
dır. Çünkü, gerçekten, bu kodekste düzelticilerin işgüzarlı
ğına verilebilecek az şey bulunmaktadır. Fakat, yakında çı
kacak olan kitapçıkta Laurentianus kodeksinin genel dum-
mu üzerinde daha aynntılı durmayı düşündüm; bu arada
beni, en^yi kodeksi izlediğim konusunda pek tutarlı görme
yenlerin şimdilik bunlarla yetinmelerini isterim. Gustav
Heyibut'ın çabasıyla Aspasius'un nihayet 1889'da yayınlan
mış olan özgün ve sağlam kommentarlan yakın zaman önce
bu açıklamalara destek sağladı; bunun üzerine, metnin tari
hini aydınlatma ve eski yazımı kavrama yönünde kitabın
birçok yerinde yeni ve beklenmedik bir ışık parladı.
Kodekslere kanıt getirirken, bu edisyonda yalnızca
önemli yazım farklılığının not düşülerek belirtildiği bir dü
zen bulunduğunu gözledim, elbette ciddî kopistlerin bilme
den ve kazara getirdikleri şeyler ayrı tutulmak koşuluyla. Bu
nedenle K^^'nin kendisinin bile taşıdığı farklılığı bütünüyle
koymadım; ve F'dan arada bir sözettim; ünlü destekleyi
ciler bulduğunu görerek 213 (M^) Marcianus'u aynı sessiz
likle geçiştirmeyi istememem dışında, geri kalanlara ilgi gös
termedim, diyebilirim. Aynca, birçok şeyi kısalık hatınna
gözardı ettimse de, yine de, metnin içinde Bekker tarafın
dan alınmış olduğunu gördüğümde, kötü durumdaki ko
dekslerin bile yazımlanndan sözettim.
Yeni araştıfmacılann ekledikleri şeyleri de Bekker'in
kodeks kolleksiyonlanna kattım, örneğin, beşinci Kitap'a
Jackson'un eleştirilerini, aynca Laurentianus yazımı üzerine
Schoellius'un kolleksiyonundan Rassovius ve Susemihl'in
sağladı klanın. Bizim Stewart'ta (Ethika Nikomakheia'mn
İngilizce MSS. '0 bulduğum ve Hieronimus tarafından
söylenmiş şeyleri de gözardı etmedim. Nihayet bazı yerler-
VIII
PRAEFATIO.
busdanı denique locis, quo de scriptura certior fierem,

et ipse codicem inspexi.
Cum coniecturarum libertas ab instituto huius
editionis abhorreret, parce et non nişi necessitate
quadam coactus emendationes in ipsum textum admisi.
Interpunctionem liberius immutavi, partim meo Marte
partim auctore Susemihlio, qui veram verborum distinc-
tionem reperire saepius occupavit. Cuius quoniam
mentio facta est, grato animo fateor non solum in
hac parte sed etiam in universo labore tanto mihi usui
fuisse Susemihlîi editionem, ut vix dici possit quantum
copiis ab eo collectis debuerim.
luvat eos quoque honoris causa nominare qui ad
plagulas pcrlegcndas tam sedulam operam contulerunt,
I. M. Schulhof et I. B urnet; et hunc quidem in duobus
locis ( 1099’’ 23 , 114 4 * 26 ) in eandem mecum incidisse
emendationem laetus intellexi. Sed est cui prae omni-
bus grates ağam atque habeam, virum dico si quis
alius ’A/jtoTOTcAiKûJTarov, I. C. W ilson: quem ut socium
mihi in hac editione paranda futurum speraveram, ita
postquam instantiora eum negotia alio averterant^ alie-
num opus adiuvare et, quantum potuit. amico suppetiari
non recusavit; haud exiguam enim libri partem una
relegimus, crebrisque colloquiis collato studio diffi-
cillima quaeque excussimus.
I. BYWATER.
Seribebam Londini mense lulio a. 1890.
vııı
de, yazım konusunda emin olmak için, kodekse kendim de
baktım.
Tasanm özgürlüğü bu edisyonun düzenine uygun düş
mediği için, bir zorunluk olmadıkça, düzeltmeleri metin içi
ne almadım. Noktalamayı özgürce değiştirdim, kimi yerde
dostum Mars'a, kimi yerde, sözlerin doğru aynmlanru bul
mak için sık sık uğraşmış olan Susemihi ustaya dayanarak.
Söz ondan açılmışken, yalnız bu bakımdan değil, çalışma
nın bütününde Susemihl'in edisyonunun bana çok yararlı
olduğunu şükranla açıklanm; öyle ki onun topladığı kay
naklara ne denli borçlu olduğumu sözle anlatmak güçtür.
Bu sayfalan baştan sona okumak için onca emek ver
miş olan I.M. Schulhof ve I. Burnet'in adlannı saygıyla an
maktan kıvanç duyanın. Burnet'in de iki yerde benimle aynı
düzeltmeyi yapmış olduğunu sevinerek gördüm. Ama,
herkesin önünde teşekkür edeceğim ve şükran duyacağım
birisi var, büyük Aristoteles'çi I.C. Wilson'dan başkası değil
sözünü ettiğim; Bu edisyonun hazırlanmasında bana ar
kadaş olacağım ummuştum; umduğum gibi oldu; kendi acil
işlerini başkasına devrettikten sonra, başkasının yapıtına
yardım etmeye, olanak bulduğunca, dostunun yardımına
koşmaya hayır demedi. Kitabın hayli büyük bir bölümünü
birlikte yeniden okuduk; karşılıklı uzun konuşmalanmızda
en çetin problemleri ortak çabamızla hallettik.
I. Bywater
Londra, Temmuz 1890.
H0IKON NI KOMAXEI ON
A.
Tlacra Tİ\vq koX Tratra fi^ûobus, 6ijlol(üs bi ırpaîs re K aıi094'

•npoaipearıs, ayaöov- tivos i<f)Ua-6aı boKcî' bıb koX&s &Tr€(f>ı^-
2 vavTO TayaB6v, ov Tt&vr* kiÛraf.. bıa<j)opci be tis âlveraı
T&v reK&v' ra p.\v ydp elcıv evipyeıaı, ro 5^ nrap avras
epya rıvâ. c5v ö’ el<r\ Teki] rıvh ırapa ras ırpaêks, tov- 5
3 Toı? ê\Tİa> tt4vk€ t &v ivepyeıâv r a Hpya. ifoW&v be
‘np&êdiv ova&v Kal reyy&v Kal eTna“rrjp,Ctv -nokka yiveraı
KOLİ Ta Tİkrı’ larpiKTİs p.ev yap iyleıa^ vavmjyiK^s be
4 TrkoîoVy aTparrıyiKrji be v İkt), oiKovofJUKrjs bk Trkovrof. 3oraı
b’ elal TÛv TOlo-üTiJiv vttö /xCav rıva b^papuv, KaOâvep vtto 10
rijK imrLKiıv \akivoTTOUKri Kal ocraı âkkaı t &v IvmKÛp
opyâvtov el<TLV, avrr] be Kal ıraaa ırokepHK^ ırpa^Ls vtto
TTiv (TTpaTrıyiKrıv, kara tov avTov b^ Tpbnov aAAat v<l)*
eTepai' kv aırâaraLs 5e ra t &v apyıTeKTOVLK&v Tİkr\ ttov-
TOiv karlv aipeTOTepa t &v bir' .avrâ' to3t(üv yap yapıv 15
5 KOLKeîva bL&KeTaı. bıaêpeı 5* ovbev Tas ivepyeias avTas
eıvaL ro Tİkrı t &v Trpdêatv rj ‘Tropa ravros oAAo ri, koÖo-
1004* 8. Kal om. K** M'’ Asp. 11. ante x «Au' otto»ik^) add. ^ L**
j(a\ıyvıtoaiTiKİı L** 13. Kark add. M’’ Si Aldina 14.
Sh M** r 16. Sf' «brd L*» M" Asp.
NIKOMAKHOS'A ETİK
BİRİNCİ KİTAP
Her sanat ve her araştırmanın, aynı şekilde her eylem 1094a

ve tercihin de bir iyiyi arzuladığı düşünülür; bu nedenle
iyiyi “her şeyin arzuladığı şey” diye yerinde dile getirdiler.
Gene de amaçlarda kimi farklar var gibi görünüyor; çünkü
kimi amaçlar etkinliklerin kendileridir, kimi amaçlar da bun
lardan ayn bazı eserlerdir. Amaçlan eylemlerden ayn eserler 5
olanlarda, eserler doğal olarak etkinliklerden daha iyidirler.
Eylemler, sanatlar ve bilimler pek çok olduğu için amaçlar
da pek çoktur; tıbbın amacı sağlık, gemiciliğin gemi, asker
liğin utku, ekonominin zenginliktir. Bu tür olanların hepsi ise
belirli bir olanak altında yer alır, nasıl gem sanatı ile binicilik 10
araçlanna ilişkin sanatlar biniciliğin altında, binicilik ile as
kerliğe ilişkin tüm eylemler de askerliğin altında yer alırsa,
aynı şekilde diğerleri altında başkaları yer alır; hepsinde İse
baş sanat olanların amaçlan, onların altında olanlarınkine
tercih edilecek amaçlardır, çünkü o amaçların uğruna bun- 15
lann peşine gidilir. Etkinliklerin kendilerinin eylemlerin
amaçları olması va da amaçların etkinliklerden ayrı, başka
2 I. I—3-
TTCp ^TtI TÛV ^TTKTrT/jLlö)!;. Ei 67} Tl TtKoS €(Tt I T(ûU II,
TtpaKTİûv h 5ı’ avro ôvKofieöa, rSAAa 5e 5ıa roi5ro, Kai
20 TTcivra 5ı’ crepov aipovp.€0a [iTpoeıcrı yap ovtü) y cZs &TT€ipov,
<üot’ cifoı Kev^v KOI pLaraiav t^ v ope^ıv), brjKov â»s tovt İlv
etrj rayaObv nal ro apıo-rov. ap' ovv Kal npos tov ftCov rf 2
yvâa-19 avTov p.€ya\i}v eêı poTrqv, Kal KaJdaıtip TofoVaı
(TKOTTOP €yovT€S fiâAAoı/ &v Tvyy6.voip.iv TOV deovTOf ; el 6’ 3
25 OVTÜ), TTiipaTİov TVTTtû y i TTipıkaŞiîv avTO Tİ TTOT İ ot I Kal
t İvos t (ov iTU<rTr}p.&v ^ bvvâ/jLicov. Soêıe 5’ &v Trjs Kupıo)- 4
rarî/y ıcaı plâklara apyiTiKToviKrjs. Toıaörr] 6’ ^ ttoAitik^ 5
<j)aiviTaı’ Tİvas yap iivai ypiiov tüv ^'irKTTrjp.üiv iv Toty tto- 6
1094 *»Aeırı, Kal noiaç İKaa-Tovs p.avd6vnv Kal p^yjpı t İvos, ovtij
hıar6<r<rii‘ öpıap.ev 5e ıcaı ray ivrıp-oTaTas t &v hvv6p.iu)v
vTtö TavTT]v ovaas, oîov aTpaTTjyiK^v oİKOvop.iK^v pr/TOpiKİjv
ypü)p,evr)5 öe TavTrjç raîy konraîs [TrpoKTiıcoîy] tüv imarrj~ 7
5 plS)V, İ ti öe vop,odiTov(n)s t İ b il TrpuTTUv Kal t İvohv dırc'ê-
<T0ai, TÖ TaVT7]S Tikos TTipUyOl âv Ta TCİV âkkcûV, &OTi TOVT
&v iiT) TâvûpdjTTivov ayadov. eı yap Kal Tavrov io-Tiv îvl S
Kal TToAeı, pilôv y i Kal TikaoTipov to t^ v ırcAeidy ^ a iv f-
ra ı Kal kafiilv Kal (rJêıv* âya'mjrbv p.iv yap Kal Ivl
10 p.6v<û, KOkklOV bi Kal öilOTipOV İ0V€1 Kol TTokUTlV, 7/ p.iV
ovv p.40oboi TOVTtov i<f>iiTaı, ttoAitikt; rıy ovaa. Aeyotro 5’ &.v I I I .
ÎKavûs, eİ Kora t ^ v vıroKup.ivrıv vkr}v bta<ra^r]0iir\' t 6 yap
aKpıfiis oıry bpoim iv âvaat toI s koyois İTn(j)Tr)Tiov, &<nrip
ovb' iv roîy br\pıovpyovpivoı^. Ta 5e Kaka Kal Ta bUaıa, 2
35 ırepı <av ^ ttoAitik^ trKOTreıraı, TTokkrıv İ \ n bıaôpav Kal
Trkâvrjv, lüore boKilv v6p.ıp povov (ivaı, <f>va-n bi /uitj. tolov- 3
20. oÖT» y’ K**: oSro»s vulg. 27. î ’ koI ti L'*: ÎJ) kü\ ti F
1C94’*4. Xomu7s om.K'* ırpaKriKcûs seclusi 8. yt] rt K**M**F
î). "jop om. K** F 15. ıtoKK^v Asp. (v. etiam infra ad v. 17) : TOffai~
Tvv K’>I.''r
şeyler olması hiç fark yaratmaz- sözünü ettiğimiz bilimler
de olduğu gibi. Yapılanlarda kendisi için istediğimiz, başka
şeyleri de onun için istediğimiz bir amaç varsa ve her şeyi bir 20
başka şey için tercih etmiyorsak (çünkü bu şekilde bu sonsu

za gider, dolayısıyla arzumuz boş ve boşuna olur), bunun
iyi ve en iyi olacağı açık. O halde bunun bilgisi yaşam için
büyük bir önem taşımaz mı ve okçular gibi hedefimiz olun
ca, gerekene daha çok isabet ettirmez miyiz? Bu böyle ise, 25
onun ne olduğunu, hangi bilim ya da olanağın işi olduğunu

biçimsel olarak dile getirmeyi denemeli. En önemli olanın ve
en başta geleninkinin olsa gerek. Siyaset böyle bir bilim ola
rak görünüyor, çünkü kentler için hangi bilimlerin gerekli 1094b
olduğunu, hangilerini, kimlerin, ne kadar öğrenmesi gerek

tiğini belirleyen odur. Askerlik, ekonomi, retorik gibi en de
ğer verilen olanaklann da onun altında yer aldığını görüyo
ruz; diğer [pratik] bilimleri kullandığına, aynca da neler yap
mak ve nelerden kaçınmak gerektiği konusunda yasalar
koyduğuna bakılırsa, onun amacı ötekilerin amacını da
kapsamalı, öyle ki bu amaç “insan için iyi” olan olsa gerek.
Bu bir kişi için ve bir kent için aynı şeyse, kent için olanını
hem elde etmek hem de korumak daha önemli ve amaca da
ha uygun gibi göi’ünüyor; çünkü o bir tek kişi için de istenen
bir şeydir, ama bir budun için ve kentler için olursa daha gü 10
zel ve daha tanrısal olur. O halde bir siyaset araştırması olan
bu araştırma bunlara varmayı arzuluyor. Konu edilenin
özelliğine uygun şekilde açıklık getirilebilirse, yeterince söz
edilmiş olacak; çünkü kesinlik yapılmış şeylerde aranmama
sı gerektiği gibi tüm temellendirmelerde aynı şekilde aran
mamalı. Siyasetin uğraştığı güzel ve adaletli şeyler arasın 15
da ise büyük farklar vardır, büyük yanılgılar da vardır; öyle
ki bunlann yapılan gereği değil, yalnızca yasa gereği öyle
I. 3 - 4 3
TTjv 5e Tiva Trkâvrjv ej(eı Kal Tayada dia to TTokkoiÇ avfx,-
âivcLv y3Ad/3ay dır’ ovrSı;* ■ijbıj yap Tiv(9 dırtiAoı/ro öıd
4 TrkovTov, erepoı 5e bı avbpeiav. ayaırriTov oîv rrepl Toıoıurıav
Kal CK ToıovTtûv kcyovTas TTa)(yk&9 Kal tvtt(û TİLkrjdls iv- 20
bfiKvvaOaı, Kal Titpl rGiv û)S e'îrl to ttoAv koX İ k tolovtu>v
kIyovTas Toıavra Kal (Tvp.TtepaLv€<rdaı. tov avrov b^ rpövov
Kal aTTobeêadaı cKaora tûv k(yop.iv(ı>v’ ıreıratSeu -
pivov yap ia-Tiv toctovtov raKpıŞfs evı(jr]T€iv Kaö' CKaorov
yîvos, €<!>' baov f] tov TrpdypaTos (f)va‘is ^TrıScêraı* ırapa- 25
ırkija'LOV yap <âıv(Taı paOrjpaTiKOV re mdavokoyovvTOî d'JTo-
5 bi^çcrdaı Kal pjTopiKOV âvobelêıs dıraiT(îv. CKaa-TOS öe Kpi-
v€i Kak&s ct yıvdaKeı, Kal tovtoİV İ(ttIv âyaûos KpiTij9. Kad’
(KaaTov p iv apa 6 ‘nenaıbevp.evos, dırkâs 6 6 Ttipl ırav ‘Treırat- 1095 *
bcvpevoî. bıb Trjs TTokıriKfjs ovk I otii/ oIkcÎ os aKpcariji 6
vios’ uTTcıpos yap t <Hv K a ra tov /3ıoy trpaêıov, ol kdyoı 5’ İ k
6 tovtcov Kal ırepl TovTbiv’ İ ti 5e roîs Trdöecnv âKokovdrjTiKof mj/
pLaTaıcus uKovcrcTaı Kal dvcû(f)fkQs, ^TrctSrj to reAoç earıv ov 5
7 yvâaıs dAAd Trpa^ıç. bıa<j>ipeı 5’ ovbev v4os ti]v rjkiKiav T;
TO ıjdos viapoî' oi yap ırapa tov yfiovov fj eAAçi'îî, dkkd
ota TO Kara ırctâos (rjv koI btcoKfiv İKaara. toîs yap tolov-
TOis dvovTfTos i] yvuKTis yıvcTaı, KadaTTfp Toıs aKpaTCcrıV
Tots 5e Kord Adyoy tos dpeêıv iToıovp.tvoıs Kat TrpaTTOvaı lo
8 7roAuo)0 eAej av et»j rd ırepı toijtoİV elbivai, kcu ırtpl p iv
oLKpoaTov, Kal ırâs d7ro5eKTeov, Kat t C rr/9ort0efteda, Ttufypoı-
pıâa-düi TavTa.
TV. A4y<ap.€V 6’ dvakaôvTcSy İTTfibrı ıraca yı/ûctç Kal ırpo- 2
aıpects dyadov Ttvds dpeyerat, t L ia rlv ov keyop,€V Trjv 15
17. T«ı»a w\dyvy »x«0 rtva ıroKKvv ^x«‘ kcA ırKdırııy &<rrt Sokûv
?X**i' pr- K** kyaOiı pr. K’’ 22. O** 23. cKotrrat» L** T
1095» 1. fify om. L** T 12. ır/>ooı/x(c((r9(« pr. K** 13. rtuha K**:
Toıravra vulp.
olduklan düşünülür. Pek çok kişi onlardan zarar gördüğü
için, iyi şeyler konusunda da böyle bir yanılgı vardır; nite
kim kimi zenginlik, kimi de yüreklilik yüzünden yitip git
miş-. O halde bunlar üzerinde ve bunlara dayanarak konu-
şanlann, doğruyu kabataslak ve biçimsel olarak göstermele 20
ri; çoğu zaman öyle olanlar hakkında ve onlara dayanarak

konuşanlann bu tür sonuçlara ulaşmaları yetmeli. Söyle
nenlerin herbiri de bu şekilde kabul edilmeli; çünkü herbir
alanda ancak konunun doğal yapısı izin verdiği ölçüde ke 25
sinlik aramak eğitim görmüş kişinin özelliğidir; nitekim bir

matematikçinin olası şeyler söylediğini kabul etmek, bir
söylev ustasından kanıtlar göstennesini istemeye benzer. Ki
şi bildiği şeylerde iyi yargıda bulunur, bunlarda iyi bir yargıç
olur. O halde bir konuda onda eğitim görmüş olan, genel 1095a
olarak da genel eğitim görmüş olan iyi yargıç olur. Bu ne

denle genç bir insan siyaset için uygun bir dinleyici değildir;
çünkü o, yaşamda yapılanlar konusunda deneyimsizdir, oy
sa bizim temellendirmelerimiz bunlara dayanmakta ve bun
lara ilişkindir. Aynca o, tutkulann peşine gittiğinden, boşu-
boşuna ve yararlanmadan dinleyecektir; çünkü bu temellen-
dirmelerin amacı bilme değil, eylemdir. Yaşça genç olmak
la, karakterce toy olmak arasında da bir fark yoktur; çünkü
bu eksiklik zamandan ileri gelmiyor, tutkuya göre yaşamak
tan ve bu tür şeylerin peşinden koşmaktan ileri geliyor. Ken
dine egemen olamayan kişiler için olduğu gibi, böyleleri için
de bu bilgi yararsız olur; buna karşı akla uygun istek duyanlar 10
ve eylemde bulunanların bunları bilmesi çok yararlı olsa ge

rek. Dinleyici ve nasıl dinlemesi gerektiği konusunda, ayrıca
da ne yapmayı tasarladığımız konusunda bu kadar yeter.
Konuyu baştan alalım: Her bilgi ve her tercih bir
iyiyi arzuladığına göre, siyasetin arzuladığını söylediğimiz 15
4 I» 4*
voXltiki]V i<f)U(rdat Kal t L to ırdvrcov aKpararov t &v TrpaKT&v
i.ya6Qv^ dvofiaTi p,(v oZv tryêbov iırö t &v ’TrKeCaTcov 6p,o\o- 2
y flra t’ t ^ v yap evbaıpLoı/ıav Kal ol v o \\o i Kai ol \apCtv~
Tes X.^yov<nv, t 6 b’ ed Çtjv Kal vb e î ırpİTTftv tovtov vtto-
20 kap,^6.vov<n r y evbatp.ovf'iv' 'irfpl bi r^ y €vbaı.p,ovLas, rl
fOTiv, d/x</)t(T^7jToC(rt Kal oi>\ 6p,oC<t>s o l itoXXoI toÎ s <TO(j>oii
aTTobiboao'iV’ ot p.iv yap t &v kvapy&v tl Kal (j>av€p&v, olov S
rjbov^v fj ttKovtov tj Tip.r}Vf dXAot ö* d W o — 7roXXdKis bk
Kal 6 airbs ^rcpov' voa"qo'as fi(v yap iyU ıav, TT€Vop,€vos be
25 tiKovtov’ avveıbores b’ eavroîs âyvoıav roifç p-^ya ti ,Kal
VTT^p avToifs \4yovras ûavpd(öv(rıv. İvıoı. 8’ &ovto ırapd r a
TtoKKa r a ö r a dyaOh a W o tl Kad’ avTÖ eTvai, h Kal tovtols
'irâa’iv aÎTidv i<rrL roC eZvaı iyadd. b,TTCL(ras pev o5j/ e ^c rd ^ cıı; 4
rd y 8dây paTaıoTepov X<rui^ i(rTİv, İKavbv be r a y pakurTa
30 eTrnro\aCov(ras fj boKod<ras eyeiv Tivâ, \6yov. pff \av6aveT<o 8* 5
ypâs o n bLa<f>4pov(TLv ol dırb r&v dpy&v koyoı Kal ol eırl
ray d/>xds. e î yap Kal b nA dro)!/ iyaopeL tovto Kal e(İjTeı, Trdrc-
pov aırb t &v dp\&v fj eırl rdy apyâs 4(ttiv fj 68dy, &anrep
1 0 9 5 '»iv Tı^, Tavra be 8i7j5y* rd
p.ev yap fjpîv ra b' â-trk&s. tacoy odv fıplv ye dpKreov dırb
T&v ripLV yvuipîpoiv. 8td 8eî roîy İde<nv KaAûy rbv e
S TTepl Kok&v Kal bLKa(<av Kol oAcuy r&v TTokiTiK&v dKOvaope-
vov İKav&s. dp)(fı yap rb on, Kal ei tovto <j>aıvoiTQ bp- 7
KOVifTm, ovbev Trpoarbefiaeı tov bıon' 6 be tolovtos 4xeı fj
kâfioı dv dpxd? pç 8ıo)y. ^ 8c pıjbirepov im dpxn rodro)!/,
aKOVcdro) T&v 'H<rtd8ov*
17. iefo96y F 27. Toî&Se 28. wâaı tov tlvat iryaOâ afr&y
ioTLV K** M** 32. 6 om. L** 1095** 1. M rûv <rraBluv L** F
2. yip K** M**: oiy L’’ F 3- y* om. L** F 4. Ijetaty L" M** Asp.
6. tl TovToi] ty roİToıt pr. K** 7. ^X**] ^X®‘ ^ W*
şey ve tüm yapılabilecek iyilerin en ucundaki şey nedir? Adı
konusunda pek çok kişi anlaşıyor, hem sıradan kişiler hem
de seçkin insanlar ona mutluluk diyorlar, iyi yaşamayı ve iyi
durumda olmayı da mutlu olmakla bir tutuyorlar. Ama 20
mutluluğun ne olduğu tartışma konusudur, çoğunluğun on

dan anladığı da bilge kişilerinkiyle aynı değil. Kimi apaçık,
belli şeyleri, sözgelişi haz, zenginlik, onuru anlıyor, kimi de
bir başka şeyi; çok kez aynı kişi bile başka başka şeyleri anlı
yor, örneğin hasta olunca sağlığı, yoksul düşünce zenginliği; 25
kendi bilgisizlilderini bilenlerse, büyük ve onlan aşan şeyler

söyleyenlere hayran kalıyorlar. Kimi, pek çok olan bu iyi
şeyler yanında kendisi iyi olan bir şeyin olduğunu, bunun da
bunların iyi olmasının nedeni olduğunu düşünmüştür. Öy
leyse bu kanılann tümünü sınamak belki boşuna olur, en
yaygın olanla n ya da bir temeli var gibi görünenleri sınamak 30
yeterlidir. Aynca ilklerden yola çıkan ve ilklere doğru gi

den temellendirmeler arasında bir fark olduğu da gözümüz
den kaçmamalı; stadyumda yol hakemden sona doğru mu
yol-sa tersine mi gitmeli sorunu gibi. Platon da yolun ilkler
den mi yoksa ilklere doğru mu gittiğini pek yerinde sorun 1095b
edinmiş ve soruşturmaya çalışmıştı. Bilinenlerden yola çık

mak gerek, bilinenler ise iki türlüdür: Bizim bildiklerimiz ve
genel olarak bilinenler, Belki de bizim bildiklerimizden yola
çıkmak gerekir. Bundan dolayı güzel, adil şeyleri ve genel
likle siyaset konulannı yeterince yararlanarak dinleyecek
olanın ahlâkça iyi eğitilmiş olması gerekir, tik ise, olandır;
bu da yeterince görünürse, nedenini göstermeye gerek kal
maz.-Böyle biri de zaten ilklere sahiptir ya da onlan kolayca
edinebilir. Bunlardan hiçbiri bir insanda yoksa, o Hesio-
dos'a kulak versin:
I. 4 - 5 - 5
ofror fiiv natuSptVTOf t s avros nûvTu votkan, lo
iaSkht d' a f loİKcti'or t s ( f €Înûi'Ti ntâtjraı.
i s 6i K€ firfT aırroe voiff fil)T âAX»u cÎkovvv
iv 6vnâ /3aXXı;ra(, t fi* afr* dxpfııos âvrıp.
V, *H/xcts 6e Kiyup-ev odfv ırapeê'/Sıj/Lteı/. t 6 yhp dyadbv 3

Kal T^v evbaipLOviav oİ k iko y u a koİKaaıv iıc r&u j3 ıa>]/ 15
2 vTTo\afi^âv€iP ol p.€V iroAAol Kat <f>opTiK(aTaTOi riıv rjbov^v'
bto Kal Tİv jSiov âyaTTÛaı tov aTrokavcrriKov. rpeîs yap elaı
pA\ı<TTa ol ırpovyovTfSy o re vvv eîp»;^xeı.'oy Kal 6 ttoKitikös
8 Kat TpiTot 6 öetapffTiKOS. ot fiiv ovv ıroAAoi ıraı/rcAĞy av-
bpaırobdibfis <f>alvovraı ôcrKr\p.â.TUiv Hıov TTıioaıpovp.pHUr^
Tvy^dvovcrı 6e Aoyou 6ıa ro ıroAAovs t & v iv vals efow<rıoty
i âfioıoTraâeîv SapbavavdW<p. ol 6e yapUvres Kal ırpaKTiKol
rtfiî}y* TOV yap ttoAitikov ^Cov ay^tbbv tovto reAoy. <f)a(-
veraı 6’ i-nnrokaıoTcpov eıvat roû ^jjrou/tevov’ ÖOKeî yap iv
Toîy rtfiû<rt ftoAAoı» etrat rj iv r â rı/jioıp.eV<ü, rdyaOov 8e 25
6 oİKfIov Tl Kal bv<raâip€TOv fîvai fiavT€v6p.c0a. İ ti 6’ io ı-
Koaı TTjv Tipr/v bi(OK€tv îva TiuTTev<rui(nv eavrovy âyaûovf
eıvaı’ (jjTovırt yovv vırb r&v (f>povifiu>v Tifiaadaı, Kal irap’
oly yıvdarKovTaı, koi İ tt' dp€Tp‘ brjkov ovv oti Kara ye
6 TOVTOvs f{ dperrı KpiİTTiûv. fdya 6e koi pâkKov dv rty 30
re'Aoy ro6 ttoKitikov /3ıoı» ravrrjı; vıroAdôı. <f)aiv€Taı 8e
ârekeırripa Kal avrıj' boKCÎ yap ivbeyêadaı Kal KaOfvbeiv
f\ovTa T^v dperrıv fj aırpaKTelv bıd fiıov, Kal npbi tovtois
KaKOiradeıı/ Kal arvêıv ra peytora" tov 8’ ovrıo C^^vra 1000 •
ovbfU av ivbaıp.ovia-ei(V, el pir] diaıv 6ta0 vAurrü)i'. Kal
ırepl p\v TovTtûV dAıy Uavûy yap Kal iv roty iyKVKkioıs
J 8. 7rpofXovTfs K** önovaOtıv pr. K''

2'2. 26. tlvat om. L** T
27. »«TTffûKrn' L^’Asp. erı>aı iy(tBois K’’M*’ 31. 5«] 5tj L*': yap
pr. K** 32. Kal ante KoBtiStıv om. K** 1096“ 3. koX om. L** M** T
“Kim ki her şeyi kendi anlar, en iyi kişidir.
Kim ki doğru sözle ikna olur, o da iyidir.
Kim ki ne kendi anlar ne de kulak verir başkasına,
işe yaram az bir adamdır o.
Şimdi konudan ayrıldığımız yere dönelim, iyinin ve

mutluluğun yaşam biçimlerinden sayılması pek akla aykm 15
görünmüyor; çoğunluk ve kaba saba insanlar bunlann

bazda olduğunu düşünürler; bundan dolayı da haz yaşamını
severler. Çünkü belli başlı yaşam biçimleri üç tanedir: Bu
sözünü ettiğim yaşam ve siyaset yaşamı, üçüncüsü de teofia
yaşamı. Çoğunluk evcil hayvanlann yaşamını seçmekle büs- 20
İDÜtün köle gibi görünürler; böylelerinden söz edilmesi ise,

iktidarda bulunan birçok kimsenin durumunun Sardanapal-
los’ûnkine benzemesinden ileri gelir. Seçkinler ve eylem
adamlan ise onurda olduğunu düşünürler; çünkü siyaset
yaşamının amacı aşağı yukan budur. Ama bu da aradığımız
şeyderı daha yüzeysel gözüküyor; çünkü onur, onurlandın- 25
landan çok onurlandıranlara bağlı, görünüyor, oysa iyiyi

kişiye özgü ve kolayca ondan* alınamayacak bir şey olarak
tasarlıyoruz. Ayrıca kendilerini iyi olduklanna inandırmak
için onur peşinde koşar görünüyorlar; aklı başında kişiler ta
rafından, hem de ohlan tanıyanlann önünde ve erdemleri
için onurlandınimayı isterler; erdemin onlara göre daha iyi
bir şey olduğu açık. Hatta belki siyaset yaşamının amacı 30
olarak daha çok erdemi sayan çıkabilir. Ama o da pek amaç
gibi görünmüyor; çünkü erdem sahibi birinin uyuması da,
yaşam boyu eylemsiz kalması, üstelik başına felâketler
gelmesi ve büyük talihsizliklere uğraması da olanaklı görü
nüyor; böyle bir yaşam süren birini hiç kimse— bir 1096a
tezP sonuna dek savunmadığı takdirde— mutlu saymaz. Bu

konular için bu kadar yeter; herkese açık derslerimizde
6 I. 5“ ^*
eîprjTaı ırepl airû v. rplros b* İ otIv 6 decoptjTtK^g, ^ırkp oS <
5 TTjV Mo-Kfrj/lV iv TOÎS İTTOpLİvOLS TTOiıj<r6p€0a. 6 6^ \prıp,a- 8
TL<TTr}9 /3âıos TIS iarlv, Kal 6 ırAoöros brjkov Sri ov rb ^r/roi/-
fjLfvov âyadov’ yprjatpov yap Kal & \\ov \ip i v . bıb pLOtkkov
ToL TfpoTipov \e \0 iv T a t İAjj TIS &v imok&Poı' bı avra yap
ayaTtaraı. <f>aCv€Taı ö’ oû5* İKfîva' Kalroı srokkol Xoyot
jo 'jtpbs avra Kara/3ij3\.7}vrat. Tavra fiiv odv â<fKi<râa).
4 Td Sc Kadokov îkrıov X(r<os imaKİyffao'ûat Kal bıarro- VI.
pfjaaı TT&s kiyeraı, KaCırep TrpotrâvTovs tt}s ToıaiİTrjs
(T€u>s yıvopivrfs bıâ tö (f>lkovs &vbpas eia-ayayeîv ra eîbrj,
Sörfte 8’ bv î(TCûs (SiKrıov fîvai Kal bcîv iırl <r<üTrjp(q ye lijs
>5 âkrjdeCas Kal ra oÎKeîa avaipelv, İkkoas re Kal <f>ıkoa-6<f)OVS
ovras' ap<ôlv yap ovtoiv <j>ikoıv 5<rıov ırpoTip,âv r^v âXri-
Oeıav. ol 8^ Kop-iaravres t^ v bââv Ta&rr\v ovk İ ttoCovv Ibeas 2
iv ols rb TTporepov Kal üa-Tepov İkeyov, bi6ntep oi/bi r&v
apı6p,&v Ibiav KareaKföaCov' rb 8’ âyaûbv A^yeraı Kal iv
20 TvâbL yap Tovr* lotfce Kal aypLê^r^KOTi tov ovtos)* ^ ot’ ovk
bv eîrj Koıvrı u s İ ttI tovtois ibia. e n 8* ivel Tİyadbv laay&s 3
kiyeTaı t(3 ovtl ( koI yap iv tŞ t LAeyeroı, olov 8 6ebs koX
25 o vovs. Kal iv t£ TTOnâ ai âpfTaı, Kal iv ry ıroa^ Tb /xe-
TpiOV, Kal iv TW Trpos Tl TO

pos, Kal iv TOTTip biaiTa Kal irepa roıavra), bifkov â>s ovk
av eiTj Koıvov ti. KaOokov Kal İv' ov yap av ikiyer iv ıra-
aaıs Taıs KaTrjyopiaıs, akk' iv pıŞ p-6vjı. İ ti 8’ iırel t&v 4
30 Kara p.iav Ibiav p.ia Kal İTTiarrip,r), Kal t&v âyaO&v âırıiv-
TuiV ijv bv pCa TIS İTTiarqpT]’ vvv 8’ elırl 7roAXal Kal t&v
5. 9. Kalroı] k»\ K** M** 17. 5^ codices Morelii:

8^ vulg. 18. ante S^tpoy add. rh M** iKôfity K** 20. iırrt
om. K** M** 23. roiruy V* 8* om. L** 31. ^y\ rfıj K**
bunlardan yeterince söz edilmiştir. Üçüncü yaşam şekli
teoria yaşamıdır, bunu da daha ileride ele alacağız. Ticaret
yaşamı ise oldukça zorlu bir yaşamdır, zenginliğin de bizim
aradığımız iyi olmadığı açık; çünkü o başka şeylere yarar.
Bunun için daha önce söylediklerimizi amaçlar saymak
daha uygun olur; onlar kendileri için sevilirler. Ama onlar
da uygun görünmüyor, her ne kadar onlar üzerinde çok
tartışılıyorsa da. Bunlan burada bırakalım. 10
Geneli araştırmak ve nasıl anlaşıldığım soruşturmak

belki daha iyi olacak —^her ne kadar böyle bir araştırma yap
mak dostlanmız türler dediklerini ileri sürdükleri için güç
leşmişse de. Hakikati korumak için alışkın olduklanmızı bir
yana bırakmak daha iyi, hatta gerekli görünüyor, filozof 15
olduğumuza göre; her ikisini de sevsek bile, hakikate önce
lik tanımak yerinde olur. Bu kanıyı getirmiş olanlar önce ve
sonra geldiklerini söyledikleri idealar ortaya koymadılar, bu
nedenle sayı ideasını da kuramadılar; iyi ise hem nelik, hem
nitelik, hem de görelik bakımından dile getirilir, oysa bir 20
şeyin kendisi ve varlığı doğal olarak göreliğinden öncedir
(çünkü görelik bir filize benzer, varlık için rastlantısaldır);
o halde bunların üstünde ortak bir idea olamaz. Aynca
varolan kaç şekilde dile getiriliyorsa, iyi de o kadar şekilde
dile getirildiği için (nitekim ne olduğu olarak, sözgelişi Tann
ve us şeklinde; nitelik olarak, erdemlerin niteliği şeklinde; 25
nicelik olarak doğıu ölçü, görelik olarak yararlı olan* zaman
olarak uygun zaman,, yer olarak yaşanan çevre şeklinde
I
ve bu gibi başka şekillerde dile getiriliyor), iyinin, ortak

olan bir geneli bulunamayacağı ve bir tek olamayacağı
açıktır; yoksa bütün kategoriler bakımından değil, bir tek
kategori bakımından dile getirilirdi. Öte yandan bir tek 30
ideaya göre olanlann bir tek bilimi olduğu için, bütün
I. 6.
V7T0 [xlav Karryyopiav, olov KaıpoC, ev 7roAe'/x<{) p iv yap ctrpaTi]-

yı-KT] €V vü(T(ı) 5’ iarpiKrı, ıcal tov p.(rpLov iv Tpo<f>fj pev
5 iaTpiKtf ev TTOvots be yvpivaarTiKi^. aıtoprureıe b' uv Tty rt
■nore koI fiov\ovraı \iy e iv avroeKaarov, elıtep ev re avro- 3S
avdpdtTKp Kal iv avâptoTtip els Kol 6 avrhs Aoyoy earlv 6 tov 1 0 9 6 ••
avdpûtTlov. ^ yap âvdptoıros, ovbev bıoia-ovcrıv' el b* ovrcoy,
6 ovb’ 17 âyaûov. â \ \ â p.rıv ovbe r S aibıov e'lvai pâkkov
ayadov lo raı, eİTtep pr}be kevKorepov ro TToX.v\p6vıov tov
7 e^rjpepov. ıtıOavdtTepov b* ioİKatrıv ol Tlvdayopeıoı \4yeiv 5
Ttepl avToVf TidevTes ev t?i tS>v ayadStv crv(rTOi\Ca tö ?v* 0I5
8 8^ Kal STrevtTCTTiroy eTTaKo\ovdrj(raı boKeî. okka ırepl pev
TovTüiv akkos eoTCü Aoyoy' Toîy 8e ke^delaıv âp(f>ta'Pr]TrjcT[s
TIS vTT0aiveTaı, 8ta to ırepl Travroy ayadov tovs kdyovs
elprfordaı, kdyeadaı 8e KaB' iv eîbos to. küB' avra bıonKO- 10
p,eva Kal dyaırupeva, Ta be ■novqTLKa tovtojv tj ^vkaKTiKa
7Tü)y ^ Tcov evavTioiv KutkvTiKa bıa TOVTa keyeaBat Kal
9 TpoTTov âkkov. brjkov ovv oTi biTT&s keyoiT av rdyaöa,
Kat rd pev KaB' avTa, BÛTepa be bıa Tavra, yu>pi(ravTes
ovv CLTTo tSîv d>(pektfx<ıiv ra KaB' avra (TKeyJ/tûpıeBa el Ac- 15
10 yeraı Kara piav Ibeav. KaB' avra be ıroîa 6eir\ Tty a v ; fj
o(ra Kal p.ovovpeva bıcİKeraı, olov to <f>poveîv Kal opav Kal
Tjboval Tives Kal rıpaC; Tavra yap el Kal bı dAAo rt 8tc5-
Kopev, ojLttoy rûv KaB' avra dyaBStv BeCrj rty &v. 1] ovb*
dAAo ovbev ttAtjv TTjy ibeas; <uore pâraıov 4araı rb etSoy. 20
11 cî 8e Kat ravr' earl t &v küB' avra, tov râyaBov Adyov iv
aTTaaıv avroîs töv avrbv ipKpalveaBaı berjiTeı, KaBâırep ev
yıovı Kal \lnpvBı. aiırh fKaarov pr. L'' auTÛıt âv&pû>rruı pr. K'’
1096'* 1. i v om. L** 4. ıro\vxpovı<irtpov L** F 8. ttrraı
10. «/p^(r0aı L** Asp.: ırotttc$aı «ipriaBaı «al ıroieîfffloı F
13. TİyaB^v L" F 19. &v rıs L"
iyilerin de bir tçk bilimi olurdu; oysa şimdi pek çokturlar,
hatta bir tek kategori altında olanlarda bile: Örneğin uygun
zamanı belirleme konusunda savaşta askerlik, hastalıkta
tıp; doğru ölçüyü bulma konusunda, beslenmede tıp, daya
nıklılıkta ise beden eğitimi var. “Bir şeyin kendisinden söz-
ederken, acaba ne demek istiyorlar?” diye hayretle soran
olabilir. Elbette, insanı insan yapan neden ‘insanın 35
kendisi’nde ve ‘insan’da bir ve aynı ise, insan olduklanna 1096b
göre aralannda hiç fark olmayacaktır; bu böyle ise, ‘iyinin
kendisi’ ile ‘iyi’ arasında —îyi olduklanna göre— bir fark
olmayacaktır. Aynca eğer yıllarca dayanan beyaz, bir gün
lük beyazdan daha beyaz değilse, ebedî olmakla iyi, daha
çok iyi olmayacaktır. Biri [bir sayısını] iyilerle aynı diziye
koyan Pythagorasçılar bu konuda daha inandırıcı konuşur
görünüyorlar; sanınm Speüsippos da bunlan izliyor. Ancak
bunlardan başka zaman sözedelim. Söylenenlerin şüphe gö
türür gömnmesi, her iyiyi iyi yapan nedenleri dile getirme
melerinden ileri geliyor: Kendileri için arananlara ve sevilen 10
lere bir türe göre iyi denir; bunlan meydana getirenlere veya
bir şekilde koruyanlara, ya da karşıtlannı engelleyenlere de
onlardan ötürü başka bir anlamda iyi denir. Açıktır ki, iyi
olanlara iki anlamda iyi denmiş oluyor: Bazılannın kendile
rine bazılanna da bunlardan ötürü deniyor. Şimdi kendi ba
şına. olanlan, yararlı olanlardan ayırarak, bir tek ideaya 15
göre bunlann dile getirilip getirilemeyeceğini düşünelim.
Kendileri için iyi olanlar tarafına neler konacak? Tek başla-
nna ayırdığımız zaman bile aranan şeyler mi, sözgelişi dü
şünmek, görmek, kimi belli ıiazlar ve onurlar mı? Bunlan
bir başka şeyden ötürü arasak bile, gene de kendileri için
iyi olanlar tarafına konabilirler. Yoksa ideadan başka bir şey 20
konmayacak mı? Bu durumda da tür diye bir şey boşuna
olur. Eğer bunlar da kendileri iyi olanlardan ise, iyiyi iyi ya
pan nedenin bütün bunlarda aynı gözükmesi gerekecektir,
tıpkı kardaki ve tebeşirdeki beyazlığın aynı gözükmesi gibi.
8 I. 6—7.
0/)ovr/ö’eû)s Kal îjbovrjs «rcpot koI bıa<f)tpovT(s ol Aoyot ravrp
25 jÇ dyada. ovk lo rtv âpa to ayadov kolvov ti ıcarâ pu'av
Ibeav.^ aK\a tt&s brf K4yeraı; ov yap (oiKf roîs ye aTrâ 12
rı/x»7ff 6puı>vvp.oıs. iAA’ ap4 ye t<3 d 0 ’ <ı/ds eîvai rj ırpbs
kv â'navra avvTfkfîv, fj p.aXKov kot İLvakoyiav; i s yap
4v cr^p-arı o^ıs, iv ^ X V aXA.o 8^ iv â\\<û.
30 oAA’ r<rö)S rovra /liv â<f>€riov to vvv' iâKpıôvv yap vırep 13
avT&v akktfs hv €Îrf (j}iko<ro<f>[as oİKfioTfpov. 6pLoCa>s 8e Kal
Tt^pı Trjg Ibiag' €l yap Kal itrrıv ^v ti t6 Koıvfj Korrjyopoij-
p,€Vov âyaOov rj yonpıcrrov avTo ti Ka$' avrtf, bfjkov i s ovk
hv iir) ırpaKTOv obbi kttjt6v &vOp<aTr<p' vvv b i toiovtov ti
35 pikrtov €Îvaı yvatpCÇeıv 14
1097* avTO ırpos rh kttitol Kal ırpaKTa t&v ayaO&v' otov yap
rrapâbfiyfta tovt eôrres p.aKkov darop-eda Kal tol ^pîv
ayaöâ, kİlv fîb&ptv, imTfvôpföa avr&v. TudavortjTa pkv 15
o5ı/ Tiva ^ Adyos, eoııce 8e ra îs imarrıpaıg bıa<p<ov€Îv'
5 Tracraı, yap âyaûov nvbs i<f>ıip€vaı Kal ro ivbeks imCryırov-
aaı TTapakeliTovtrı t^ v yv&crıv avröv. koItoi ôıÔrjpa Trjkt-
KOVTOV Toi»s re^vfros âıravrag ayvoeîv Kal prjb' im Cv^fîv
oiiK eükoyov. arropav bi Kal ti oKfifkrfâıja-fTaı v<f>a.vrrjg rj 16
t İ ktoİV TTpbs TTjv avTOV re^Mjy eİ8i s ro avrb tovto âyaûdv,
10 rj TTÛs İarptKİrepos ^ orpaTrıyiKtoT^pog İaraı o Trjv Ibiav
aM ıv T€Ö€apivos. <f>aCv€Tat pev yap ovbe t^v vyUıav
ovTfûs ivuTKO'ndv 6 laTpog, âkkâ t^v ivâparrov, pâkkov b'
î<rm Trfv Tovbf' Kad* İKaarov yap tarpeveı. Kal ırept p iv
totütoüv İ itI Toa-ovTov flpârOiû.
6 IlciAu/ 8’ iıravekûcopfv eırı to ^TjTovpıeı/oı/ dyadov, V II.
26. y€ om. P 30. t A yvy K** 32. Kal om. K** M** .ri]
Kol K‘>M'* 33. Ti a M L*» 1097* 4. #x«» ▼‘»'A L’* 7. Swayrat
ra in Ttx*'^Tat L* P 9. r k curri tovto aya96v K**: abrh TİyaOSv L** P :
Tİ avroayoB6p M**
Oysa onuru, aklı başındalığı, hazzı iyi yapan nedenler başka
başka ve ayndır. Öyleyse iyi bir tek ideaya göre olan ortak 25
bir şey değildir. Ama bunlara nasıl oluyor da iyi deniyor?

Rastlantısal olarak adaş gibi görünmüyorlar. Acaba hepsi
nin bir tek şeyden gelmesinden ya da bir tek şeye götürmesin
den ötürü mü, yoksa bir oranlarnadan ötürü mü? Bedende
görme, ruhta us, bir başka şeyde bir başka şey için söylendi
ği gibi. Belki de bunlan şimdilik bir yana bırakmak gereki 30
yor; çünkü bunlan incelemek bir başka felsefe dalına daha

uygun olsa gerek. İdea konusunda da durum böyle; çünkü
eğer ortak olarak yüklenen bir tek iyi ya da iyinin kendisi
olan ayn bir iyi varsa, bunun insanın yapacağı ya da elde
edeceği bir şey olmayacağı açık; bizim şimdi aradığımız ise
böyle bir şeydir. Çünkü elde edilecek ya da yapılacak iyilerle 35
ilişkisinde iyiyi tanımanın daha yerinde olduğu; böyle bir 1097a
örnek elimizde olursa, bizim için iyi olanlan daha iyi bilece
ğimiz, bilince de onlan daha iyi gerçekleştirebileceğimiz dü
şünülebilir belki. Bu temellendirmeningerçiinandıncıbirya-
nı var, ama bilimlere aykın düşer gibi görünüyor; hepsi iyi
bir şey arzuladığı ve eksik olanı aradığı halde, onun bilgisini
bir yana bırakıyor. Böyle bir yardım olduğu halde, bütün
sanatçılann bundan habersiz olmalan ve onu aramamalan
pek akla yatmıyor. Bir dokumacının ya da bir marangozun
ise, iyinin kendisini bilmekle kendi sanatı için ne yarar sağ
layacağı, ya da bu ideayı görmüş olan bir kumandamn nasıl 10
daha çok kumandan olacağı, bir doktorun nasıl daha çok

doktor olacağı da bir sorundur. Nitekim doktorun, sağlığı
böyle ele almadığı, insanın sağlığını, daha da çok belirli bir
insanın sağlığını ele aldığı görünüyor; çünkü o tek tek kişi
leri iyileştirir. Bunlar üzerine bu kadar söz etmek yeter.
Yeniden aradığımız iyiye dönelim; acaba bu iyi ne olabilir?

I. 7. 9
TTor’ av eîjj. <f>aiv€Taı fi€V yap aKKo ev İKKr} ırpaêt Kal

Te^vjy a \k o yap iv larpiKjj icat arpaTr}yiKf) Kal raîs \oıvaîy
6fio(<ûS. t L oîıı İKdoTTii Toyadov; îj ov ^ ôiTrâ
T rparrtraı; tovto b* iv laTpiKİj püv vy(eıa, iv arparrıyiK^
5e vCktj, İ v oİKobopuK^ 5’ oİKİa, iv a\k<p 8’- akko, iv 20
tiTTcurrı 8c ırpaêt Kat ırpoatpe'crct to rcA.oy rovrov yap iveKa
Ta koıva TrpaTTOvat Tt&vres. cSor’ eî rt t &v TtpaKrSiv oTrav-
T(ov İ otI Tc'\ os, tovt’ & v eiTj TO TTpaKTov ayadov, el be TrActoı,
2 raÖTa. p.eTaâlvmv br) 6 \6yos els ravrov a(f>lKTaı‘ tovto
ö 8’ İti fiCLkkov bLaa-a<f>rj<rai, TteıpaTeov. iırel be trkelu) <f>ai- 25
j/erat Ta tcAtj, tovtcüj; 8’ aipoıipLedd Tiva bı eTepov, olov
ttKovtov avkovs Kal oX.(os Ta opyava, bijkov <«>? ovk İ ctti
TtâvTa Te'keca’ to 8’ âpıa-Tov reAetoı; Tt <f)aiveTaL (3ot’ el

ixev i<m.v ev ti fx6vov rekeıov, tovt hv ef»/ to (rjTovfievov,
4 el be ttAciü), t8 TekeıoTaTOv toIjtoİV. TekecoTepov be \iyo- 30
[lev TO Kad* avTü bıoiKTÖv tov bı eTepov Kat to pLtjbeTTOTe
bı akko alpeTov t & v (*ca l) Ka0 * avra Kal bı avrb alpeT&v,
Kal onrk&s 8t) Tekeıov to Kad' avrb aipeTÖv del' Kal ftTj8c'-
5 TTOTc bı dkko, ToıovTov 8’ Tj evboıpLOvıa fidkıoT eıvaı 8oKct'
TavTTjv yap aıpovpıeda del bı avTyv Kal ovbeırore 8t’ akko, 1007
TifiTjv bi Kal r]bovrıv Kal vovv Kal ıtda-av dpeTijv aipodp,e0a
p.ev Kal bı avTa (/üitjöcvos yap dnoâivovTOi ekoip.e0' dv
İKaarov avT&v), aipovp.e0a 8e koI Tİjs evbaıpiovias X®/’**'»
8t8 TOVTCDV ımokap.^dvovTes evbaıp.ovrıaeıv. Ttjv 8’ evbaıpıo- 5
6 vıav ovbelg aıpeiTaı tovtiov yâpıv, ovb’ okıos bı* dkko. âive~
r a t 8e Kat İ k Tİjs avTapKeıas to avTÖ avpLâıveıv' to yap
Tekeıov dya0ov avTapKei eXvaı boKeî, tö 8’ avrapKes kiyo~
liev oİK avTif p.dv<f>, re? fövTi /3i''v pıovıSTr/v, dkko, Kal yo-
25. ti] Sil Heliodorus • 26. frtpa L^* 32. koI add. Felicianus
(cum Aspasio, ut videtur) 3ı'a ^ 3 Asp.: 3t*a5r&K*’: Si* &A.\o T: Sık
ToCe* L»» M*> 84. 3*] Sil K" T 1007“ 6. riıv tiScuftovlav 5’ K"
Değişik eylem ve sanatlarda değişik bir şey gibi görünüyor;
tıpta ve askerlikte başka başka şeydir, öteki alanlarda da. O
halde her birinin iyisi nedir? Acaba öteki şeylerin onun uğru
na yapıldığı şey mi? Bu da tıpta sağlık, askerlikte utku,
mimarlıkta ev, her birinde de bir başka şeydir, her eylem ve 20
tercihte ise amaçtır; çünkü herkes öteki şeyleri pnun için ya
pıyor. O halde bütün yapılanlann bir amacı varsa, bu, yapı
lan iyi olur; amaçları daha çoksa, iyi bunlar olur. Böylece
temellendirme döndü dolaştı aynı yere vardı; bu noktayı
daha açık hale getirmeye çalışalım: Amaçlar çok göründü 25
ğünden, bunlardan da bazılarını bir başka şeyden ötürü ter

cih ettiğimizden — örneğin zenginliği, flütleri ve genellikle
araçlan—, bunlann hepsinin kendileri amaç olmadığı açık;
oysa en iyi, kendisi amaç olan bir şey olarak görünüyor. De
mek ki kendisi amaç olan yalnızca bir tek şey varsa, aradığı 30
mız bu olur, daha çok şey varsa, bunlann arasında en çok ken
disi amaç olanı. Kendisi için aranan, başka bir şey için ara
nandan; hiçbir zaman bir başka şey için tercih edilmeyen de,
hem kendileri için hem de onun için tercih edilenlerden daha
amaçtır diyoruz; hiçbir zaman bir başka şey için tercih edil
meyip, hep kendisi için tercih edilene ise sadece kendisi 1097b
amaçtır diyoruz. En çok mutluluğun böyle bir şey olduğu

düşünülüyor, çünkü onu hiçbir zaman başka bir şey için
değil, hep kendisi için tercih ediyoruz; ama onuru, hazzı,
usu ve her erdemi hem kendileri için tercih ediyoruz (çünkü
hiçbir yere götürmese bile onlann her birini yine tercih
ederdik) hem de mutluluk uğruna, onlar aracılığıyla mutlu
olacağıiTuzı düşündüğümüz için tercih ediyoruz. Oysa hiç
kimse mutluluğu onlar uğaına ya da genel olarak başka bir
şey uğruna tercih etmiyor. Bunun böyle olduğu kendine ye
terliğinden de görünüyor, çünkü kendisi amaç olan iyi ken
dine yeter düşünülüyor. ‘Kendine yeter’den kastettiğimiz,
kişinin tek başına olması, yalnız bir yaşam sürmesi değil.
10 I. 7-
10 vevarı Kal t İ kvois koI yvvaiKi Kal oKo)s roîs <f)C\.oLS Kal ttoKI-
raıt, ^ıreıS?) (f>ij<r€i TTokiTiKov 6 avdpaTTÖs. tovt<üv Ö€ \ t/7Ttôs 7
opoç TIS' İlT€KTfİV0VTl yâp İ ttI TOVİ yOVtîS Kal T0İ)9 aTTOyOVOVİ
KOİ T&V (j>ÎX(l)V TOVİ <f)İ\0VS €IS &TT€ipOV ItpO^KTlV. aW o TOVTO
p.ev ela-avdıs eırurKfTTTeov’ t 6 5’ oüropKÇs TC6ep.€V & pLOVOİJ^
15 p.€vov aiperbv ttokl t 6v ŞCov Kal p,rıb€vbs ivöeâ’ roıovrov de
r^y (vbaLp.ovlav olopçOa eîraı* İ n 51 ttâvTUiv aipçTcaTdrrjv 8
(Tvvapıöpovpevrjv— avvaptdpovp.ivr\v 5e bfjXov &s aiperoi-
repav pLerd rov eAa^ıorov röüy âyaÛâv" vırepO)(^ ydp dyad&v
ylveraı tö TTpocrTiOip.ivov, dyaö&v 51 ro p.tıÇov alptrciTfpov
20 âcL TİAeıoy bıj n <l>aCv€Taı Kal a^rapKes vj €İ>baıp.ovCa,
T&v ırpaKT&v obara tIAos.
6 ’AAA’ îcra)s ttjv p,€v (vbaıpxivLav to âpıoroy \4yeiv 6p,o- 9
\oyo'up.€Vov Tl <f>a[v€Taı, îroöeîrot 6’ ivapyeo-repoP t İ karıv en
Kfyöiİvai. râya br} yîvoır hv tovt\ ei \ıj<f>0eııj to epyop 10
25 Tov dvOpâ'nov. &(rnep yap avKrjTrj koI oyoA/ızaTOiTOim Kat
ıraırrl TfyyCrp, Kal oAtüs earıv cpyov n Kal ırpd^ıs, ev
Tw l/jyw boKeı TayaOöv eıvaı Kal tö eu, oü/ro) boêıev &v Kal
âvâpcirrıp, eîırep lo rt n epyov avrov. ııoTepov ovv t İ ktovos 11
pev Kal (TKVTecoç ecrny epya Tivd Kal Trpdêıs, dvdpanov 6’
30 ovbev loTty, dAA’ dpyov Tre<f)VKev; rj Kaddırep â(f>da\p,ov Kal
yeıpos Kal ttoSoî Kat oAcos (Kda-Tov tûv p.opmv <paiv€Ta( ti
epyov, ovTü) Kal âvûpcoTrov Trapd 'ndvra TavTa 6eir\ n s av
epyov T l; t İ ovv b^ tovt &v eîıj noTe; to piev yap Cvv koivov 12
eîvai (f)aiveTaı Kal toîs (})VtoÎ9, ^TjTeîrat 6e to îbıov. d<popı-
1098 “ cttİ ov apa T-qv re dpeiTTiK^v' Kal ttjv av^ıjTiKijv C^ıjv. etropıevt]
10. 7 t;vaı{l K** M*’ 11. » oAitikİ î L** M** 6 om. U ’ 15. tdptrhv
K’’ A.sp.: İpKiov KOİ aiptrhv L** T: alptrhy Kal İpKioy M** 17. avvapıd-
pLovfifvri î i SrjKoy ws aiptrcartpa F 23. ıroOtî K** 24. 5i)] 5i M'*
Hcliodorus 31. ıroShs nal K** Asp. 1008* 1. t « add. K''
add. K»*
10
ana-babası, çocuklan, kansı, dostlan ve yuıttaşlanyla bir- io

likte olmasıdır, ^ünkü insan doğal yapısı gereği toplumsal
dır. Ancak bunlara da bir sımr koymalı; nitekim bunu kişi
nin a'na-babasının ve torunlannın ötesine ve dostlannın
dostlanna kadar uzatırsak, sonsuza dek gider. Bunu da
daha sonra ele almak gerek. Kendine yeter olmayı ise, tek
başına alındığında yaşamı tercih edilecek kılan ve hiçbir 15
eksiği bulunmayan şey diye kabul ediyoruz; mutluluğun da
böyle bir şey olduğunu, üstelik her şeyden çok tercih edilir
olduğunu ve başka şeyler arasında sayılamayacağını düşü-
nüyomz —^sayılabilseydi, açık ki, iyi şeylerin en küçüğünün
eklenmesiyle daha tercih edilir olurdu; çünkü eklenen, iyi
şeylere üstünlük sağlar, dalıa büyük iyiler de hep daha çok
tercih edilir. Demek ki yapılanların amacı olarak mutluluk, 20
kendisi amaç ve kendine yeter bir şey olarak görünüyor.
Mutluluğun en iyi şey olduğunu söylemede anlaşma
var gibi görünüyor, ama bundan öte onun daha açık
olarak ne olduğunun söylenmesi arzu ediliyor. Belki
insanın işinin ne olduğunu kavrarsak, bu gerçekleşebilir.
Çünkü nasıl bir flütçünün, bir heykeltraşın ve her ustamn, 25
genellikle de bir işi ve bir yaptığı olanlann iyi olması,
onlann işiyle ilgili görünüyorsa, insan için de böyle
düşünülebilir; onun olan bir işi varsa elbette! Maran
gozun, ayakkabıcının belli işleri ve yaptıklan vardır da,
insanın bir işi yok mudur? Yani doğal olarak işsiz mi? 30
Yoksa gözün, elin, ayağın ve genellikle parçalann her birinin
bir işi olduğu göı-ündüğü gibi, insanın da bunların ötesinde
bir işinin olduğu ileri sürülebilir mi? Bu acaba ne olabilir?
Yaşamak bitkilerle ortak görünüyor, biz ise insana özgü
olanı arıyoruz. Öyleyse beslenme ve büyümeyle ilgili yaşamı
da bir yana bırakmalı. Bunun arkasından duyulara sahip lopsa
I. 7. 11
8 ^ ai<rÖTjTiıcı) n s av «Iı/, <f>aîverat Ö€ kui avrrı Koıvrı Koı tınry
13 KOI /3ol Kal Traın-l ^^ıvtTaı brı vpaKTiK^ rts tov \6yov
€J(oi;tos* TOî/rov 8c t8 ficv wî cırıırctöcs .\oyy, to 8 û>s
lôı; Kal öıavoovpevov. hırr&s 8c «al ravrrjs X.€yofx^vrıs ş
T^ı» Kar* ivepydav derîov' Kvpu^Ttpov yap avrrj 8okcÎ Acyc- ■
14 ordat. ci b'’ôTiv İpyov avdpdntov yirvyrjs kvipyeıa Kara \6yov
7/ prı &V€V KoyoVf ro 8’ aurd (f>apev epyov etvai ru) yiveı
roö8c Kal roS8c a“iTovdaiov,' uıanTep Kidapıarrov koX (ncovbaiov-
KidapuTTov, Kal cLTrkâs 8^ roCr’ iırl TrâvTOiv, TTpoarıdfpivrfs lo
T^s Kara rrjv aperrıv VTtepoyr)^ ırpbs ro epyov’ Kidapıarov
pkv yap K(,6apiC^LV, cntovbaiov be rh ev’ el 8’ ovrois, [avdp<&-
TTOv be Tİdepev İpyov C^^t^v nva, Tavrrfv be 'yfrvy^V^ ivepyeıav
Kal Trpdêts /ncro koyov, a-novbalov 8’ avbpöi c3 Tavra Kal
15 KoAd)?, ^Kaa-Tov 8’ cS Kara t^v oİKelav âper^v dırorcXccraı* ıs
el 8’ oüro).] rd avdp<aTnvov ayadov ^ x v s ivepyeıa yiveraı
Kar' apeTTjv, el be rrKelovs al aperal, Kara t^ v âplanjv Kal
16 rcAcıordrîjv. İri 8’ iv ^l<p re\ei(p. pCa yap ^'^b.ıb^v eap ov
TTOcetf ovbe pia •fipepa’ ovto) be oibi p,aK<ipıov Kal evbaCp.ova
17 pCa rjpepa ovb' âkCyos \p6vos. flcpıycypdı^öiı) pev ovv rdya- ^
dbv Tavrrj' bel yap Itrcüs vıroTvv&arat vp&rov, eW' varepov
âvaypâ\j/aı. boêıe 8’ av Travroy eîvac ırpoayayelv koI bıap-
dp&aaı Ta Kak&s eyovra rj) -nepıypaepfj, Kal h \p6vos râv
rocovTü)v evperrjs ^ crvvepyös dyaöoy eıvaı’ ödev Kal t &v rcX'
v(bv yeyovaaıv al İTuboiTeıs’ ıravrds yap Trpoa'delvaı rd ek- *5
18 kehrov. pepvrjaBaL be Kal t 5>v npoeıprıpevuiv XPVi <«“ 1
aKpCêıav prı bpoms ev âıracrıv emCriTelv, âkk' iv İKa-
(rroiî Kara tj]v vıroKeıpevrjv vkrjv Kal iırl TorrovTov 10 ’ oa-ov
2. aÛT^ aSrrı vuljf. 3. Sk K'’M‘’Asp. 11. Kar^ rijy K*': Kar’

vult;. 12. kvOpdntov—16. oSroı repetitio esse videtur eorum quae prae-
cedunt !■*. pla vfitpa sedudenda esse coni. Susemihl 25.
at add. K** Asp.
11
yaşam geliyor, ama bu da at, öküz ve bütün hayvanlarla

ortak görünüyor. O halde geriye akıl sahibi olanın —^bunun
da akla boyun eğen olarak, bir de akla sahip olan ve
düşünen olarak— bir tür eylem yaşamı kalıyor. Eylem yaşa
mından da iki türlü söz edildiğinden, bunun etkinlik halinde
olan yaşam olduğu belirtilmeli; çünkü ‘daha önemli’ diye
ona dendiği düşünülüyor. Eğer insanın işi ruhun akla uygun
ya da akıldan yoksun olmayan etkinliği ise ve belirli bir işin
ve bu işte yetkin olanın işinin aynı olduğunu söylüyorsak
(örneğin gitarcının işi ile erdemli'^ gitarcının işinin aynı oldu 10
ğunu söylüyorsak, bunu da genel olarak her iş konusunda

söylüyorsak —^buna o işteki erdemde üstün olmayı eklemek
koşuluyla; çünkü gitarcının işi gitar çalmak, erdemli gitarcı
nın ise iyi gitar çalmaktır); eğer bu böyle ise [ayrıca insanın
işinin belli bir yaşam olduğunu, bu yaşamın da ruhun akla
uygun etkinliği ve böyle eylemler olduğunu; erdemli insana
yakışanın bunları iyi ve güzel bir biçimde yapması oldu 15
ğunu; her şeyin ise kendine özgü erdeme göre iyi yapılırsa,
iyi gerçekleştirilmiş olduğunu da ileri sürüyoruz], insansal
iyi, ruhun erdeme uygun etkinliği olur— üstelik yaşamın
sonuna kadar etkinliği. Çünkü bir tek kırlangıç baharı
getirmez, ne de bir tek gün; aynı şekilde bir tek gün ya da
kısa bir süre insanı kutlu ve mutlu kılmaz. İyi, ana çizgile
riyle bu şekilde betimlenmiş olsun. Belki de önce onun ana 20
çizgilerini çizmek, sonra da içini tamamlamak gerek. Ana
çizgileri iyi çizilmiş şeyleri işleyip aynntılannı düzenlemek
herkesin yapabileceği bir iş gibi görünüyor; zaman böyle-
lerini bulur ya da onlara iyi bir yardımcı olur. Sanatlann
gelişmesi de böyle olmuştur; çünkü eksik olanı tamamlamak 25
herkesin yapabileceği bir iş. Daha önce söylenenleri de

anımsamak ve kesinliği her şeyde aynı şekilde aramamak,
her bir şeyde konu edinilenin özelliğine göre ve o
'=<raştırmaya uygun düştüğü kadanyla aramak gerekir.
12 I. 7 - 8 .
oIkciov Tjj ıiföobtû. Kal yap tçktu>v Kal ye<apL€Tprj9 6to<ê- 19
30 povTOis e'ttiÇqTovcrt rtfif opdrfv' & pîkv yap i<f>^ 5<rov XPH<rlp.rı
TTpos To İpyoVf ö hk Tİ ioTiv rj ttoÎov r ı ’ ö<ar^s yap to\ î;-
Oovs» Tov avTÖv brf Tpoırov Kal iv rols &Woıs oıra>y
r a Trâpepya t S>v İpycüV tt\€ İ o) yivrjTaı. ovk â'rraiTijTİov 20
.008*’ 6’ ovbi TT}v alriav iv fiıracıv op-oiıas, â W ' Ikovûv İ v tkti to
oTi d(tx^Vt'aı Kokâs, olov koI ırcpl ray âpxds' to 8’ on ırpâ-
Tov Kal dp^T^- T&v dpx^v ö’ at p.€V iıraytay^ ûeoipovvraı, 21
at 8’ al<r6ria‘€i, ot 8’ iOıo'p.ip tiv İ, Kal 6XXat 8’ âAXa>y. fterıc- 22
5 vai bk TTdpaTİov İKâaras fj iT€<f>vKa<nv, ko.1 aırovbaoTİov
OTTiûS bıopıtrd&o't Ko\ûs' p,€y6Xrjv yap İôvaı poıtr^v 'npbs rb. 23
İTTop-eva. boK€Î yap Tikfîov ^ rjpıarv tov navTÖf eîvai rj dp^rj^
Kal 7ToXAa avpâvrj yiv€<rdaı bı aiiTİjs T&v ^77rov/X€Vû)j/.
8 SKeTTTeov be 'irepl avTrjs ov povov İ k tov avpTrepda-pa- V III.
10 TOS Kal i^ &v o Aoyos, &AXa Kal İ k t &v \eyopev(ov irepl
ai)rfjs‘ T& pev yap d\r}6eî ırdvTa avrdbeı Ta vırdpôvTa,
T& be yf/evbel Toyy bıa<fxûveL TakrjOes. veveprfpevoiv br{ t&v 2
dyaO&v Tpı^ıj, ko.1 t&v pev İktos \eyopevü)v t&v be irepl
'^vxvv Kal a&pa, ra irepl ^'v\rıv Kvpı&TaTa \eyopev Kal
15 pdKıaTa dyadd, Ta.9 be ırpdêıs Kal ras ivepyeias ray
\f/v\iKds irepl "^xrjv Tİdepev- &(rre koX&s hv \eyoiTo Kara
ye TaiJTijv rrfv boâv ıraKaıdv ovcrav Kal 6po\oyovpej>rjv vırd
T&v <f>ı\o<ro(f>odvTO)v. 6p6&9 be Kal otl ırpdêıs nvey \iyo v- 3
rat Kal ivepyeıaı to tİKos' o^tco yap t&v irepl dya-
20 6&V yCveTai Kal ov t&v ^ktos. avvabeı bk t& \dy(p Kal ro 4
cS (fjv Kal râ eb ırpdTTeiv tov evbaCpova' o"X€8oı/ yap ev(o>ia
9 rıy etprfTaL ko.1 evırpaîa. <PaiveTaı be Kal Ta iınCr]Tovpeva 5
TO irepl Ti]v evbaıpoviav dıravB’ vırdpxeıv t & Kex0ivî’ roîy 6
31. Ti om. K** lOOS** 6. SıopttrOûffi K**: 6pt<r6w<rt vulg. 7. yiip

K*>r: oSk Lb M** 9. Si) M*» T: Si) ku\ L*’ 23. t İl add. K*»
12
'Nitekim marangoz ve geometrici dik açıyı farklı biçimde

ırarlar: İlki yalnızca işi için yararlı olduğu kadanyla ona 30
)akar; ötekisi ise onun ne olduğumu ya da özelliğinin ne
)lduğunu arar; çünkü hakikat olaru seyreder. Öteki konu-
arda da böyle yapmalı, yapmalı ki yan işler işlerin kendilerin-
len daha önemli hale gelmesin. Aynı şekilde her şeyde 1098b
ledeni istememeli, bazı konularda bir şeyin öyle olduğunu

yice göstermek yetmeli; sözgelişi ilkler konusunda; bir şeyin
olduğu gibi olması önce geliyor ve ilktir; kimi ilkler induksi-
yonla, kimi duyu ile, kimi bir alıştırmayla, başkalan da
başka şekilde görülür. Her birine doğal yapısına uygun
olarak muamele etmeye çaba göstermeli ve bunlan iyi belir
lemeye özen göstermeli; çünkü bunlar, onlardan sonra
gelenler için bü^^k önem taşırlar. Nitekim başlangıç bütü
nün yarısından çoktur, diye düşünülür ve arananlann bir
çoğu onunla birlikte görünür hale gelir.
Başlangıç konusunda, yalnızca çıkan sonuca ve temel
lendirmenin hareket noktalanna dayanarak değil, onun 10
üzerine söylenenlere de dayanarak düşünmek gerekir;

çünkü doğru olana, olanların hepsi uygun düşer, yanlış
olana ise doğru hemen aykın düşer. İyiler üç kısma aynimış
olduklarına ve bazılanna dış iyiler, bazılanna aıhla ve
bedenle ilgili iyiler dendiğine göre, njhla ilgili olanlara en
başta ve tam anlamda iyiler diyoruz; eylemleri ve ruh etkin
liklerini de ruhla ilgili iyiler tarafına koyuyoruz. Böylece 15
söylediğimiz, filozoflar tarafından kabul edilen bu eski

kanıya da uygun olur. Amacın bazı eylemler ve etkinlikler
den oluştuğunu söylemek de doğrudur; çünkü bu şekilde
bunlar dış iyilerden değil, ruhla ilgili iyilerden oluyorlar.
Mutlu kişinin iyi yaşaması ve iyi durumda olması da bu söze 20
uyuyor; çünkü aşağı yukan bir tür iyi yaşamdan ve iyi

durumda olmadan sözetmiştik. Aynca, mutlulukla ilgili
arananlann tümü bizim söylediğimizde var görünüyor-
I. 8. 13
IM^v yâp a/jcr^ roîs <f>p6mı<ns &k\oıs 6^ <ro<l>(a tis eîvat bo-
K€Î, Tols be Tavra r\ toİjtmv n p.ed’ fıboınjs ^ ovk âvev ^5ov^f 25
İrepot bi Kal r^v İ kt6s eveTr\plav <rvp.Trapa\aıx^âvov(rıv.
7 toİİtmp bi râ p^v ttoW61 fca^ TraAaıol keyavaıv, rh bi 6\Cyoı
KOİ 4vboôı âvbpes’ ovberipovs de toİjtcûv evKoyov bıapaprâ-
veiv Toîs SKois, âkk* İv y i n rj Kal ra ırkeıara Karopdovv.
8 TOÎS pjkv obv kiyovaı t^ v &per^v fj aperrıv rıva avvabos iarıv 30
9 6 k6yos" Tcvunıs yâp iarıv rj Kar avTi\v iv ip y e ıa . bta(f>ip€i
b i ÎO‘(t>s ov piKpbv iv KTtja-et rf \pıâeı t 6 âpıarov iırokap^â-
veıv, Kal iv iêı rj ivepyelq. t^ v pev yâp İ^ıv ivbixeTaı
p rjbiv âyaûbv âvorekeîv viTâp\ova-av, olov tw Kadevbovrı rj 1009 •
Kal akkois ırm'i^rjpyriKâTi, t^ v b’ ivipyeıav ov^ olov re*
rrpâêı yap iÇ âvâyKijs, Kal eî Ttpâêı. âarrep 8’ 'Okvp-
ıtlaaıv ovx ol Kdkkıaroı Kal IcryypoTaToı areıpavovvTaı âkk'
ol âyiûvıôpevoı (raârav yâ/^ rıvef viKÛaıv), oSrco Kal t û v s
iv T<p Şiip Kok&v Kayad&v ol rtparrovres âpd&9 iıtrıôkoı
10 yCvovraı, İarı bi ko.1 6 fiios avrûv Kad* avrov ^bvs. t6
pev yâp ijbeaOaı tûv ylnjîKÜv, İKdarıp b’ iarıv ^bv ırpbs h
kiyeraı </nkoroıovros, olov Îttttos pev rva-eı roıavr
eîvai, roîs be <j>ıkoKİkots iarlv i/bea râ <f>âa-eı ^bia' roıavraı
b* al Kar* âperfıv ırpâêıs, &are Kal rovrois elaıv rjbeîaı Kal
12 ko6^ airâs. oibev b^ rtpoabeîraı rrjs ^bovrjs 6 /3/os avr&v 15
âarrep rtepıârnov rıvos, âkk’ İ \e ı r^v ffbov^v iv iavrîp.
vpbs roîs elprjpivoıs yâp oib' ia rlv âyaâos â p^ yaipoiv roîs
KoAaîs rtpâêa-ıv' ovre yâp bCKaıov ovdeıs âv etıroı rdı/ pr\
28. K*» 29. KOİ om. K** T 80. vİ¥op6s K" 1O00* 18. rot-
avra Syiburp 15. 9h T
13
çünkü mutluluğun, kimi erdem, kimi aklı başındalık, kimi

bir tür bilgelik olduğunu, kimi de hazla birlikte ya da haz ol
maksızın bunlar ya da bunlardan biri olduğunu düşünüyor; 25
başkalan ise dış iyi koşullan da hesaba katıyor. Bunlardan ba
zısını insanlann çoğu ve eskiler söylüyor, bazısını ise sayılı
birkaç ünlü kişi; hepsinin tümüyle yanılmış olması akla yat
mıyor, bir noktada, hatta çoğunda haklı olsalar gerek. De
mek ki bu söz, mutluluğun erdem ya da herhangi bir erdem 30
olduğunu söyleyenlere de uygun düşüyor, çünkü erdeme uy
gun etkinlikte bulunma erdemin özelliğidir. En iyinin, erde
me sahip olmada bulunduğunu düşünmek ile onun kullan
mada bulunduğunu düşünmek, yani onun huyda bulundu
ğunu düşünmek ile etkinlikte bulunduğunu düşünmek ara
sında büyük fark vardır. Çünkü bir huy bulunduğu halde,
hiçbir iyiyi meydana getirmeyebilir, örneğin uyuyan ya da 1099a
bir başka şekilde eylemden alıkonanlarda olduğu gibi; oysa

etkinlikte bu olanaksızdır, çünkü kişi zorunlu olarak eylem
de bulunacak vê iyi eylemde bulunacaktır. Nasıl Olimpiyat
larda en güzellere ve güçlülere değil, yarışanlara taç giydiri-
liyorsa (çünkü onlann arasından çıkar kazananlar), aynı şe- 5
kilde yaşamdaki iyi ve güzel insanlardan ancak doğru ola
rak eylemde bulunanlar başanlı olurlar. Bunlann yaşamı da
kendi başına hoştur. Hoşlanmak ruhta olup bitenlerdendir,
her bir kişi için de hoş, onun sevdiği söylenen şeydir: Örne
ğin atsever için at, oyunsever için oyun hoştur; aynı şekilde
haksever için hak, genelde erdemsever için erdem hoştur. 10
insanlann çoğunda hoş şeyler çatışma halindedir, çünkü
bunlar doğal yapıları gereği hoş değildirler, oysa güzeli
sevenler için doğal yapılan gereği hoş olan şeyler hoştur.
Erdeme uygun eylemler böyle eylemlerdir, hem erdemi
sevenler için hem de kendileri hoşturlar. Erdemi sevenlerin
yaşamı, bir takı gibi hazza ayrıca gereksinim duymaz, hazzı 15
kendi içinde taşır. Bu söylediklerimiz bir yana, güzel

eylemlerden hoşlanmayanın, iyi de olmadığı söylenebilir;
çünkü hiç kimse haklı iş görmekten zevk duymayana adil.
14 I. 8—9-
yja.ipovTa r<3 btKaıoTrpayfîVf ovr ikevdepıov tov p.rf yaipovra
20 Taîs i\€vd(p(ots ırpd^ço-ıv 6fxo(a>s 8c Kal ^ırl tüv â\X.a>v.
fi b’ ovT(o, Kad' avrds av fîfv al k o t apfr^v ırpd^ctî rıbfîaı. 13
a\X a Kal ayaöaC y f Kal Kokai, ko.1 pdkıara Todrcav
CKaoTov, fÎTTfp Kakâs Kpivfi TTcpl avT&v 6 oTrovbaîos’ Kpivfl
8’ â»y fiTTopfv. apıarov apa Kal Kokkıarov ko.1 rjbıcrrov tj 14
25 fvbatpovia, Kal ov bıtipıaraı ravra Kara tö ArjkıaKov lıri-
ypappa-
K(IXXt<rrov To biKatoTOTOv, X®<nroı> 8’ vytaıveıv"
ijStarov Si nt<]>vx ov rts epâ to rvxetv.
ânavTa yap vtTap^fi ravra ra îs dplaraıs evepyeiaıs' rav-
3 0 Taç bi, 7] ptav rovrcûv rrfv apl<rrr}v, <\>ap.fv fîvai rrjv fvbaı-
povCav. âLvfraı 8’ ofuoç K al r û v I ktos dyaOStv npoabfo- 16

pfVT], Kaddrrep fiitopfv' abvvarov yap rj ov pabıov ra Koka
Ttpârrfiv dyoprıyr}rov ovra. rrokka pfv yap rîpârrfraı,
1000 •• KoffdiTfp bı 6pyâv<av, bıa <f>(k(ov Kal nkovrov Kal ttoA itik ^ç
bvvâpfüiS' fvCiûV 8e rr]r<Lpfvoı pvr:alvov(n r o paKapıov, olov 16
fvyfvfCas fvrfKvias Kokkovs' ov rravv yap fvbaıpoviKOÇ 6
rrjv Ibfav 'navaLayr]^ V Suo-yev^ç fj povarrj^ Kal arfKVoç,
5 eri 8 ’ 10 -0)9 rjrrov, ct rto ırâyKaKot rraibfs etcD rj <f>(koı, rf
dyadol ovreç rf6vd<nv> Kadârrfp ovv ftıropev, coikc Trpoabeî- 1 7

a-dat Kal rfjs roıavrr}9 fvrjpfpCas' odfv fis ravrb rdrrovartv
fvıoL T7jy fvrvyiav rfj fvbaıpovla, erepoı 6 ^ r^v apfrrjv.
10 ''Odfv KOI arropflrat •norfpov e<rrı paârjrbv rj fdurrbv rj Kal K
10 dAXcöç rroiç aa-Ktjrov, ^ Kara n va OfLav poîpav ^ ko.1 bıd rvyı^v
■napayLvfraı. fi p fv ovv Kal âkko rL iarrı ûfâv bcSprjfia âv- 2
öpcoTTotç, fvkoyov Kal r^v fibaıpovLav dedaborov fîvai, Kal
paklara rûv âvOpcairLvtov oaıa îkrıarov, okka tovto p fv 3
22. KoXa( y t Ktü ayıtSai L** lOOO** 1. Î»X] koI Sıa K** M** 3. oû
ırâvvj oîtStifiûs K*' 5. ^ post <pl\oı om* K** 9. kcA post 1j om* L** F
14
cömertçe eylemlerden zevk almayana da cömert diyemez;

öteki erdemler konusunda da durum aynıdır. Bu böyle ise, 20
erdeme uygun eylemlerin kendileri hoş olsa gerek. Bu ey

lemler aynca iyi de güzel de olur, hem de en üst derecede
olur, elbette eğer erdemli kişi iyi yargıda bulunuyorsa; o ise
daha önce dediğimiz şekilde yargıda bulunur. O halde mut
luluk en iyi, en güzel ve en hoş şeydir; bunlar da biribirinden 25
ayrılmaz, Delos yazıtında söylendiği gibi:

“En güzel şey en adil olandır, en iyi şey sağlıklı olmak;
En boş şey ise, kişinin arzuladığı şeye kavuşması olur.’^
Bunların hepsi en iyi etkinliklerde bulunur. Mutluluk
bunlardır ya da bunlardan biri en iyisidir diyoruz. Ama 30
daha önce söylediğimiz gibi, dış iyileri de gerektirdiği görü
nüyor; çünlvü yaşamak için yeterli bazı destekler olmadan,
iyi eylemlerde bulunmak olanaksızdır ya da pek kolay değil.
Dostlarla, zenginlikle, siyasal güçle pek çok şey yapılır, alet
lerle yapıldığı gibi; bazı şeylerden —^sözgelişi soyluluktan, 1099b
i^T çocuklardan, güzellikten— yoksun olmak ise kutluluğu
lekeler. Nitekim çok çirkin olan, iyi soydan gelmeyen, ya da
sipsivri olan çocuksuz biri pek mutlu olmaz; çok kötü
çocuklan ya da dostlan olan ise ya da iyi dostlan olduğu
halde onlann ölümlerini gören, daha da az mutlu olur her- 5
halde. Öyleyse mutluluk, dediğimiz gibi, aynca böyle koşul

lan da gerektirir gibi görünüyor. Bundan ötürü mutluluğu
İsimi talihlilikle, kimi ise erdemle aynı yepe koyuyor.
Bundan da şu sorun ortaya çıkıyor; Mutluluk acaba
öğrenilebilir ya da alışılabilir veya başka bir şekilde ger- 10
çekleştirilebilir bir şey midir? Yoksa bir tann vergisi
olarak mı ya da bir rastlantı sonucu mu gelir? Taunların
insanlara verdiği başka bir armağan eğer varsa, mutlu
luğun da tanrılann vergisi olması akla yatkın, özel
likle insansal şeylerin en iyisi olduğuna göre. Ancak bu
I. 9. 15
la m âAAîjs av cîr] <r/ce\//’€a)s oİKeıoTepov, 0 aıVcraı 6e KOi> fi

[JL1J öeo7re/iX7rrüs eorıy a \k a bı &p€Tr}v kul rıva /xdÖTj<m» 17 15
&.<TKt\(nv ırapaytvfTaL, t S>v OfiOTctruiv fivac to yap rrjs ape-
Tİjs ad\ov Kal T^\os apıoTov cıvat âıV traı Kal QfX6v ti Kal
4 p,aKapiov- etr] 6’ hv koI tîoKvkolvov' bvvarov yap iırâpâı
TTaai TOİS pLT] TT€TTr]p(ûp.fVOl5 TTpOS âpfT^V öld TlVOS ıxadıq(r€(ı)S
5 Kal ^TTijbteAeı'a?. fi 6’ fo rlv oSrca j3^\nov fj ro bıâ tv)^t]v ev- 20
baıpovfîv, fvKoyov ^ \fiv ovtcos, fÎTTfp r a Kara ^vct/-, «s
6 oîdi' TC KaÂAurra € \fiv, ovr<o ır^^v/cev, 6polu)s 8^ Kal rd Kara
Tf\vr}v Kal TTCLtrav alriav, Kal p.6Xı<TTa { r a ) Kara t ^ v ipicrrrjv.
TO be pLfyiaTov Kal KdWıorTov eiTLTpeyj/aL Tvyj^ \ia v ırK-^p,-
7 p.e\es âv eîrj. <rvp.(f)avfs 6’ eort Kal fK tov \dyov to ^t/ tov- 25
jievav’ fîprjTaL yap evepyeta Kar âpeT^v Ttoıd tls.
T(üv 8 e Aoittûv â y a â û v to. fxkv vırapêıv âvayKalov, to. 8 e
b crvvepya Kal ypTitTipLa TTf<f)VKev opyaviK(bs. 6p.o\oyovp.eva-
be TOVT bv eh} Kal toîs ev ap^fj’ to yap Tİjs ttoAitik^ î
Tc'Aoy âpıcTTOv eTİdefieP, avTrj be TrkeıcrTijv e'7rc/xe'\eıav TTOıeÎTaı 30
ToC TTOıovs Tivay Kal dyaöovy rovs 7roA^ây TTOirjaaı Kal ırpaK-
'.I TiKovs t (3v Ka\S)v. elKÖT(ı)s ovv ovTc /3oûv ovTf İTrnov ovre
ttAAo T<av C'ôiv ovbev evbaıpov \eyop.ev‘ ovbev yap avrüv
10 otoV re Koıvüivıjcraı ToıavTijs ivepyeCas. bıâ TavTî}v be t^ v IIOO»
aİTİav ovbi Trats evbalp.ü)v ktrTİv' ovıro) yap -npaKTiKÖs tûv
toioHtcov bıâ T^v T}\iKİav’ ol be âeyopifvoı bıâ Tr]v eA-jrı8a
jjiaKapiCovTaı. beı yap, âa-ırep eîıro/ütev, Kal âpeTİjs Tekeldi

11 Kal ^lov TfkfIov. TToAAal yâp fieTaôkal yivovTaı Kal nav- 5
roîaı TVât Kara tov filov, Kal evbe\eTaı tov p.dkıaT evOrj-
vovvTa pıeydkaii crvp.<f>opaii TiepiTtetreıv cttI yqpu}i, Kaddırep ev
toîs TpiüiKOÎs TTepl ripıâpıov fiv0eveTat' tov bi ToıavTaıs \pr]<rd~
jxevov TV)(aıs koI rcAevrıêravra ddAıa>y ovbels evbai}xovl(êı.
20. Tİ add. K’’ M” 23. ra add. VVibon 1100* 8. ^puiKoîs L*» T

15
galiba başka bir araştırma alanının konusuna daha uygun

olsa gerek; nitekim mutluluk tann vergisi olmayıp da 15
erdemle ya da belirli bir öğretim ya da eğitimle gelse bile, en

tanrısal şeylerden görünüyor; çünkü o, erdemin ödülü ve
en iyi amaç olarak görünüyor, tannsal bir şey ve kutlu. Her
keste olabilecek bir şey de olsa gerek; çünkü erdemce sakat
olmayan herkes belirli bir öğretim ve çabayla ona sahip ola
bilir. Rastlantıyla değil, bu şekilde mutlu olmak daha iyi ise, 20
bunun böyle olması akla yakın; tabiî ki eğer doğal olarak

olanlar olabilecek en iyi şekilde olmuşlarsa; ustalık ürünü
olan ve başka herhangi bir nedenin —özellikle en iyisinin—
ürünleri olan şeylerle de bu böyle. En büyük ve en güzel şeyi
rastlantıya bırakmak pek yanlış olurdu. Ayrıca aradığımız
şey sözümüzden de apaçık ortaya çıkıyor; çünkü mutlulu 25
ğun, mhun erdeme uygun bir tür etkinliği olduğunu söyle
dik. Öteki iyilere gelince: Bir kısmının bulunması zorunlu
dur; bir kısmı ise mutluluğa katkıda bulunur ve araç olarak
yararlı olur. Bunlar başta söylediklerimize de uygun olsa'
gerek: Siyasetin amacının en iyi olduğunu kabul etmiştik; 30
siyaset ise yurttaşlan nitelikli ve iyi insan kılmaya, insanla
rın iyi eylemlerde bulunmasına çaba gösterir. Öyleyse bir
öküze, bir ata ya da başka bir hayvana mutlu demememiz
doğaldır; çünkü onlardan hiçbiri böyle bir etkinlikte bulu
namaz. Aynı nedenden dolayı bir çocuk da mutlu değildir; 1100a
çünlcü yaşından ötürü böyle eylemlerde bulunamaz, mutlu

denilenler ise mutlu olmaları umulduğu için kutlu görülür
ler. Dediğimiz gibi, [bir iıısana mutlu diyebilmek içini hem
erdemin tamı hem de yaşamın tamı gerekli. Nitekim yaşam
da pek çok değişiklik oluyor, talihin her türlü cilveleriyle
karşılaşılıyor ve olabiliyor ki, en parlak duıumda olan kişi bile
yaşlılığında büyük bir felâkete uğruyor —Troia efsanelerinde
Priamos^ için anlatıldığı gibi; böylesi bir talihsizlikle karşılaş
mış ve acınacak şekilde ölmüş birini hiç kimse mutlu saymaz.
16 I. lo.
11 HoTfpov oZv ovû* oKKov ovb4va i.vdpiû’noav €vbaıp,ovi(rT€ov X .
1?o)S hv Cfİ> Kara Io\o)va b^ \p fiiv rcAos opav ; d b^ brj Kal îî
BfTİov ovTOis, âp<£ y€ Kal lo ru ; tvba(p^(ov t 6t € ^TTdbav aıro-
dâını; rj tovto ye ıravTeAûs aro-nov, &\\(09 re Kat Toîy ke-
yovaıv Tjpxv 4v4py€idv Tiva rr/v €vbaıp.ovCav; eî 5c p.^ Acyo* 3
15 ficv Tov TfOpeÛTa evbaCpova, p.rjbi 2 oAû)v tovto /3owAcraı,
dAA’ oTt TTjviKavTa iv tis &(r<f>akâs /ütaKopto’cıcv avöptûTiov
&S İ ktös "Ijb!] TÜv KaK&v ovra koI tûv bvoTV)(r]p.âT(ûv, l^ct
p,iv Kal Tovr dp.(l>tcrfi^Trf<riv Tiva‘ boKCÎ yap d v a i ti ruî
Tcdı/cûrı Kal kokov Kal dyaOov, dırtp Kal t «5 C^vti pi)
20 al<rQavop.ivfp 5^, olov Tkpal ko.1 SiTipCaı Kal tckvcûv kul
Sk(û9 aTToyovuiv evırpa^Caı rc Kal bvarrvx(aı. amoplav bi 4
Kal TavTa Ttapiye^' ydp p.aKapLois êfiıcoKOTi pîxpı.
yrıpois Kal TtkiVTrı<ravTi. Kara koyov ^vb4x€Taı. TroAAâs /ue-
Taôkds avpl3aiv€iv Trcpl tovs İKyovovi, Kal roi/s pev aiiT&v
25 dyadovs dvai Kal rv x d v ^Cou tov kot' d^lav, tovs 5* c^ ev-
avTİas' brjkov b’ oti Kal toÎ ç â'iroonjp.atn Trpoç rovs yovcîî

TrapTobaırâf avrovs ^ySe^craı- İ tottov 5t/ yivoiT av,
cl avpp€Ta^âkkoı Kal 6 Tcdveias Kal yivovro 5re pkv cibaî-
p<ûv TTokıv 5’ aöAtos* aToırov 5e Kal ro prfbcv p-rjb cm' r>
30 Tt*»a xpovov ovviKVfîcûaı Ta t &v İKyovoav roîs yovcvcnv.
dAA’ İTtaviTİov İ ttI t5 ırpoTfpov İTTopt]d4v' râ ^ a yap b.v 0co)- (i
pı\6dr\ Kal to vvv ^mCrjTovpLfvov €K€İvov. d bıı to rcAos 7
6pdv b d Kal roTC p.aKapi^€iv ^Kaarov ovx w? ovTa p.aKapıov
dkk* OTt ırpoTepov ^v, ırcüç ovk oltoitov, d ot corty cvöat-
35 fjuûv, p.^ âkıjâ(V(r€Tat Kar avrov TÖ vTrdpôv 5to ro
1100 •»âdkecrOaı rovs ^ûvTas dfbaLpovCCfiv 8ı® ’’®î pfTaŞokds,
Kal bıa TÖ povıpov t t t ^ v dbaıpoviav vırcı.krı<f>evaı Kal
prıbap&s eııpcTİôkov, tos b^ rv\aç ıroAAaKts dvaKv-
18. Tl om. K*^ 32. rh post add. K**

16
O halde acaba yaşadığı sürece hiçbir insanı mutlu

saymayacak mıyız? Solon'un dediği gibi sonunu mu görmek
gerekir? Bunu eğer böyle kabul edeceksek, acaba insan
ölünce mi mutludur? Yoksa bu, özellikle mutluluk bir tür
etkinliktir diyen bizler için, tamamen saçma mıdır? Yok
eğer ölmüş olanın mutlu olduğunu söylemiyorsak — ki
Solon da bunu demek istemiyor, artık felâketlerin ve talih- 15
sizliklerin dışında olduğu için, bir insan ancak o zaman

emin bir şekilde kutlu sayılabilir demek istiyor— bu da
tartışma konusudur; bir ölü için de, yaşayıp da farkında
olmayan biri için olduğu gibi, iyi ve kötü şeyler olduğu
düşünülür, örneğin onurlar, onursuzluklar, çocuklannın 20
ya da torunlannın iyi durumda olmalan ve talilısizlikleri
gibi. Burada da bir sorun var: Bu söze göre yaşlılığına değin
kutluca yaşamış ve ölmüş birinde, torunlanyla ilgili olarak
bir süıü değişiklikler olabilir; torunlarının kimi iyi olabilir
ve lâyık olduğu bir yaşam ona düşebilir, kimi için de bunun 25
tersi olabilir; oysa açıktır ki bunlann ana-babalarından

zamanca uzaklıklan da farklı farkh olabilir. Onlarla birlikte
ölü de değişseydi ve kâh sefil kâh mutlu olsaydı, saçma
olurdu. Ama torunlann durumunun ana-babalan belli
bir süre için hiç etkilememesi de saçma olurdu. Ama biz 30
önce ele aldığımız soruna dönelim; çünkü ondan hareket

edersek, şimdi aradığımız da daha çabuk görülebilir. Eğer
bir insanı kutlu saymak için sonunu görmek gerekiyorsa,
yani o anda kutlu olduğundan değil, daha önce kutlu
olduğundan kutlu demek gerekiyorsa; eğer sık sık talih 35
değişiklikleri olduğundan yaşayanlara mutlu demek isteme- ııoob

diğimiz için, bir insan hakkında mutlu olduğu sırada “mut
ludur” diyemeyeceksek, böyle bir şey saçma olmaz mı?
1. lo. 17
8 Kktîcâaı Ttip\ T o i» s a v T O v s ; bijkov yap s ti a~vvaKoKovöoLr\p€v

r a îs n îîj^ o ıs , t o p aw o v c v ö o f/ io p o k o I ır d X ip & d X ıo v ipovptv 5
vokkâKtSi \apxuk.(OVT& rtva rhv tvbaipMva avoâCvovTvs

9 jc a l crajdp&s lbpvp.ivov. ^ rb p iv r o îs n ;x o ıs iıraKokovdtîv
ovbopLÛs ifpdov; o i yâp i v r a ı/ r a if rd cS ^ KaK&s, okka
•apoabtîraı to vt <üv 6 ivdp^TUVOs 3
/ io v , Kadâırtp tÎTtoptv, kv -
pıaı 5’ tl<rlv a l kot aptrrfv iv ip y tia ı rijs e v S a ı/ io p ıa s , a t 10
10 ö’ ivavrlaı tov ivavrCov. paprvptı Ö€ r<3 koytp Kal tö vvv

bıaTToprjOiv. TTtpl ovbtv yap ovtüdv vırâp^tı t &v avOpoiTTİ-
V(ûV İpytüv /3€/3aıo'Tîjs « s Titpl r a s ivtpytLas Tcts « a r ’ bptrr\v'
povıpuTtpaı yhp koİ t&v İTTKrrrjpcîv avrat boKOvatv tlv a f
roıvrmv b' avrâv al rtpıdiraraı povtputrtpat bta r o pakı- 15
<rra fcaı (rvv€\ia-TaTa KaraCrjv iv avrais rovs paKapLovr
to Sto yap ioiKtv alrttp tov pr/ yCvtardaı Trcpl a v r a s krjdrjv.
11 vTiâp^tı brı ro î]rovptvov r<j> tvbatpovı, Kal ea-raı b ıâ ^lov

TOiovTos’ â t ı yap rj p a k l a r a ttâvTanv rtpâ^tı Kal dtoipâeı
rb Kar* &ptrqv, Kal r a s r v \ a s o la t ı K o k k ıara Kal ırâvTT] 20
tt6.vt(ûs ip p tk & i S y us âk rfdû s ay ad b s Kal T crpdyupos
12 &,vtv yjfoyov. ırokk&v ö f yıvopivuiv Kara vü\t]v Kal bıa(f>€-
povT^V p ty iB tı Kal piKporrjrı, r d pev piKpa rStv evrvyrf-
pAronv, 6poC<ûs be Kal r&v ivriKtıpivatv, brjkov &s ov ıroıtl
poirr]v r ^ s r d ö f p ty â k a Kal nokka yıvoptva p tv 25
cS puKapuartpov tov îo v ■voırja'eı^(ko.1 yap avra avvem-
Koaptîv t:4<l>VKfVj icat t} avrâv Kokrı koI <ntovbaLa
yCveraı), âvâıraktv ö f avpfialvovra d k i^ fi Kal kvpaivtraı
r ö poKİpıov’ kvıras r e yap imıpipcı Kal ipırobıCtı Trok-
kaîs ivtpytiaıs. 5pa>s ö f Kat iv tovtois bıakâpTteı r ö Ka- 30
kov, iırtıbav <j>tpil rıs evK6k<as rrokkas ko.1 ptyâ ka s arv-
1X00^ 12. iwdpx*ı post 13 fpytty K** 15. rt/u iraraı om. pr. K**
poi'i/ıc&Tarat O** 10. raAraısK.^ 18. M^: F 27.
novSala] PtfitUa
17
Açıktır ki talihin cilvelerine uyarsak, aynı insana sık sık

bir mutlu bir mutsuz diyeceğiz; mutlu kişiyi bir bukalemun
gibi, temelleri çürük bir yapı gibi göstereceğiz. Yoksa talihin
cilvelerini izlemek hiçbir şekilde doğru olmaz mı? Çünkü
mutlu ya da mutsuz olmak bunlara bağlı değildir, ama daha
önce dediğimiz gibi, insanın yaşamı bunlan da gerektirir;
mutluluk için önemli olan, erdeme uygun etkinliklerdir, 10
erdeme aykın etkinlikler ise mutluluğun tersini yaratır.

Şimdi yapmış olduğumuz soruşturma da bu sözü destekli
yor. Nitekim insansal işlerin hiçbiri konusunda, erdeme uy
gun etkinlikler konusunda olduğu kadar hiç kimse emin
değildir; bilimlerden bile daha kalıcı sayılırlar; bunlann en
değerlileri ise daha da kalıcı sayılırlar, çünkü kutlu kişiler en
çok ve en sürekli şekilde bu etkinlikler içinde yaşarlar. Bun 15
lann unutulmamasının nedeni de bu görünüyor. Demek ki

aradığımız şey mutlu kişide bulunacak ve o, yaşam boyu
böyle olacak; hep ve herkesten çok erdeme uygun olan şey
leri yapacak ve görecek, talihin cilvelerine de en iyi ve en uy
gun şekilde katlanacak, gerçekten iyi ve pürüzsüz, dört dört 20
lük bir kişi olacak. Talihin getirdikleri de önemli-önemsiz
pek çok şey olduğuna göre, açıktır ki, küçük talihsizlikler
yaşamın yönünü değiştirmeyecek, birçok büyük talihlilikler
ise yaşamını daha kutlu kılacaktır (çünkü bunlar doğalan 25
gereği yaşama tuz-biber katarlar, güzel ve erdemli bir şekil

de kullanılabilirler), talihsizlikler ise İoıtluluğu bozar, yok
eder; çünkü acılar getirir ve pek çok etkinliğe engel olur. 30
Ne var ki, bu durumda bile kişi, vurdumduymazlıktan değil,
18 I. lo — II.
/x^ öl’ avaXyr\(rlav, âX \a ycvvâbas i>v Kal ıi€yaX6’‘

yjnjôs. el ö’ «tırlı; at ivepyeıaı Ki;pıaı rijs fû>^s, Kaödtırep 13
etiTopLev, ovöelç av yivoiTO tûv fiaKaplonv udKıos’ ovdevore
3 5 yap npdêı ra puoTjTa Kal ra <f>av\a. rbv yhp &s ikrıBâs
110 1 * dyaOov Kal ep(^pova Trdo’as oldpeâa Tas evayrjpd-
vu)S ff>epeıv Kal « k t &v vTrapypvTUtv del ra K(iX\ı<rra Ttpdr-
reıv, Kaddırep Kal arparrıybv dyaöbv r £ ırapdvrı oTporoTreö^
yprjaOaı ıroAcfUKi^rara Kal a-KvroTop^v ^ k t &v bodivroiv
5 (TKVT&v KakkıoTov ‘t'nobrjpa TTOıeîv' tov avTov ö« Tpdırov
Kal Tovs d \\o v s Te\vlTas irravTas. el ö’ ovtcos, dûkıos p.iv 14
ovbe-JTOTe yivoiT &v o evbaCp.<ûV, ov p.^v puiKdptos ye, bv
T]pıap.iKaLs vuyats TrepnreaTi. ovbe öî/ ttolkIKos ye koX
evp.eTdôkos' ovre yap İ k Tİjs evbaıp,ovias Kivr}6rfaeTaı pa-
10 ötiöç, ovö’ İ ttÖ t &v TV)(dvTû)v dTV^rjpidTOiV İk)C vırb (leyd-
kûiV Kül TTOkk&V, İK Te T&v TOIOIJTCÛV oİ k &V yİVOlTO TtdklV
evbaCpüiv iv SkCyta yp6v<p, AAA’ eîırep, iv ıroAAıS tiv I Kal
TcAeiM, fjLeydküiv Kal Kok&v iv avT& yevdpevos ’^TTT^/SoAoy.
t I obv Koikdeı keyeiv evbaCp.ova tov kot dperrjv TekeCav 15
«S ivepyovvTa Kal roîs İ ktos âyaûoîs Uav&s Ki)ôpr}yrip.4vov
jjLrj TOV Tvy^dvTa yjpovov okka rcAetoı; îo v / ^ Ttpoaöereov
Kal /3i(ûa6pevov ovrto Kal Tekemâovra KaTo. kdyov; iıreıb^
To pekkov â<j>av4s ^pıv iarLv, Trjv eibaıpovCav bi Tİkos Kal
Tekeıov rldepev TrdvTTf TrdvToos. el ö’ ovr<o, paKaplovs ipovpev 16
20 T&v C&vTüiv ols vTtdpyeı Kal {nrdpêı r â keyjSevra, paKapCovs
ö’ dvdp&TTOVs. Kal TTepl pev toİjt< üv iırl too-ovtov bmpCaöü).
Tas öe T&v dtroydvuiv vuyas Kal t &v <f>Ck<ûV dTrdvToûv to X I.
pev prjboTiovv avp^dkkeaOaı kCav a<f>ıkov (paiveTaL Kal
rats ötîâıs ivavrtov' TTokk&v ö^ Kat 'navToias iydvroiv bıa- 2
33. al om. K** 35. r i ante âv\a om. L** 1101* 8. re K**:
om. I.** 10. oi>5’] oSO" L**: otfr€ K** İS. icrıv add. K ’ 21.
5’] 8’ &1İ r c l fort. Asp.
18
soylu ve yüce gönüllü olduğundan pek çok önemli talihsiz

liklere göğüs gerdiği için, güzellikleri panidar. O halde
dediğimiz gibi, yaşamda önemli olan etkinliklerse, kutlu
kişilerden hiçbiri sefil olmaz; çünkü hiçbir zaman nefret
uyandıran, kötü bir şey yapmayacaktır. Çünkü gerçekten iyi 35
ve aklı başında kişinin, talihinin cilvelerine onurlu bir llO la
şekilde katlanacağını ve elindekileriyle hep en iyi şekilde

davranacağını düşünüyoruz, tıpkı iyi kumandanın, bulun
duğu ordugâhı savaşa en uygun şekilde kullanması, iyi
ayakkabıcının da ona verilen derilerden en iyi ayakkabıyı
yapması gibi, tüm öteki sanatçıların da. Bu böyle ise, mutlu
kişi hiçbir zaman sefil olamaz, ama Priamos'un başına
gelen başına gelirse kutlu da olamaz. Aynca mutlu kişi
kılıktan kılığa giren, kolay değişen bir kişi de değildir; ne
mutluluk ne de başına gelebilen talihsizlikler durumunu
değiştirebilir, ancak çok ve büyük talihsizlikler bunu yapa 10
bilir; böyle olunca da kısa zamanda değişip yeniden mutlu

olamaz; olabilse bile, bu uzun bir zamanda büyük ve güzel
şeyler başarması sonucu olur. O halde gelişigüzel bir süre
için değil, yaşam boyu amacını kendinde taşıyan erdeme 15
göre etkinlikte bulunan ve dış iyilere de yeterince sahip

olan kişiye mutlu dememize engel olan bir şey var mı? Yok
sa, gelecek bizim için belirsiz olduğundan, mutluluğu da
her şey için her bakımdan amaç olarak ve kendisi amaç ola
rak koymuş olduğumuzdan; buna “ve böyle yaşayacak ve
söylediğimiz şekilde ölecek olana” diye eklememiz mi gere
kiyor? Bu böyle ise, yaşayanlardan bu söylediklerimize sa
hip olanlara ya da sahip olacak olanlara kutlu diyeceğiz; an 20
cak onlara kutlu insanlar diyeceğiz! Bunlar üzerinde de bu

kadar yeter. Torunlann ve dostların tümünün talihlerinin
hiç etkisi olmadığı da pek uygunsuz ve kanılara ters
görünüyor; ama olan bitenler öylesine çok ve çeşitli
I. II— la. 19
<f>opa,9 T&V oviAâıvovTfûv, Kal t &v fiâkkov arvviKvovfif- 25

vtûv râv 5’ fjTTOVi Kad* ^Kaarov fikv btcuptîv fioKpbv Kal ott€-
pavTov <l>aiv€Taı, Kad6 \o v 6c Acxöcv Kat nuTT<f tox’ biv
pOT€pOtS €01 K€V, OVT(û Kal Ta Ttepl TOVS <f>CKoVS opLoCoi^S 30
4 &TTapras, öıa^c/jcı 6c t &v vad&v ^Kaarov ırcpı (^&vras r\
T€\€xrrqo'avTas avfiâCveıv Tto\v p,â\kov rj r a •napâvop.a
Kal btıva ırpovTrâpyfiv iv raîy Tpay<p6iais t) ırpdiTeadaı,
5 av\X.oyıareov 8^ Kat TaijTr]v t^ v bıa<f)op6.v, pâ W o v 6’ Îccüs
To bıaiTopeladaı ırcpı rovy KCK/LtT^Kora; cî tivos âyadov koivu)- 35
vovaiv ^ T&v âvTiK€ipiv(ûv. İotK€ yap İ k toIİtcûv ei Kal buKveî- 1101 *■
ra t vpbs avTohs otiovv, eîr’ âyadov cîrc ToivavrCov, â<f>avp6v
Tt, Kal piKpov rj av\& s rj İKfivots cîı»ot, cİ 6c prj, too-ovtov
yc Kal ToıovTov <S<rrc rroıdv evbaCpovas tovs pr] SvTas
6 prjb^ TOVS ovTas ââıpeıadaı t 6 paKİpıov, <rvppâXXecr6aı 5
p iv oZv rt <f>aCvovTaı toîs KiKpr\K6<nv al eiırpa^Caı t &v <f>C-
Xü>v, 6poi(ûs 6^ Kal al bvaırpa^laı, Toıavra bi koI
Kavra <S<rrc p^rc rouy eibaCpovas p ^ ei/baCpovas ıroulv prjr*
okKo T&v TOlOİ^TtûV ptjbİV.
X II, Aıo>pıorp4v(ûv bl toiStchv i'tnaK^y^&pfda vfpl Trjs cv6o t - 12
povCas TTÖTfpa t &v ittaıviT&v iarlv ^ pSiKKov t &v TipUûV
2 bfjkov yap 6rt t &v yc bvvâpttav ovk I otiv. <f>aCverai 6^ vav
TÖ irraıveTÖv r y ıtoı6v r t cTvat Kal rrpos r t ırös ivaı~
Vfîaûat' Tbv yâp bCKaıov Kal t 6v âvbpeîov Kal SKats tov
âyaûdv rc Kal r^ı; hper^v iıraıvovpfv 6tâ ra s vpâÇeıs kqX rd 15
İpya, Kal tov l<rxypbv 6^ Kal tov bpoptKov Kal t &v &X\mv
İKaarov ry rroıov n va rrefpVKİvaL Kal lx^^^ rrpbs iya-
8 66v rt Kal <nrovbaîov. bfj\ov 6c tovto Kal İ k t &v rrepl Tobs
84. ra4rp L'’ r 1101^ 2 . ^\aû)piv : fort. ipavp6v 15. r<
add. K** t4 koI t 4j Tpd^tıs L** M* F 18. 84 add.
ly
olduğuna göre, bazılannın da daha çok, bazılannm ise daha

az başa geldiğine bakılırsa, bunları teker teker ayırmak
uzun, sonu olmayan bir iş olarak görünüyor; ana çizgileriyle
genel olarak dile getirilmeleri galiba yeterli olur. Eğer başa
gelenlerde yaşayanların ya da ölülerin başına gelmesi arasın
daki fark, trajedilerde suçlann ve felâketlerin daha önce
ya da o sırada işlenmesi arasındaki farktan daha büyükse 30
—tıpkı kişinin başına gelen talihsizliklerden kiminin ağır
basıp yaşamının yönünü değiştirdiği, kiminin ise daha hafif
göıündüğü gibi; ki bütün dostlann başına gelen talihsizlik
lerde de bu böyle oluyor—, bu farkı da düşünmeli; belki de
daha çok ölülerin iyi ya da teı:si bir şeyden pay alıp almadık-
lan soruşturulma İl. Söylediklerimizden öyle görünüyor ki, 35
onlara ulaşan bir şey varsa, bu, ister iyi ister tersi olsun, ya llO lb
kendi başına ya da onlar için önemsiz ve küçük bir şey

olurdu; öyle değilse bile, mutlu olmayanlan mutlu kılacak,
mutlu olanların ise bu mutluluklannı ellerinden alacak dere
cede ve nitelikte olmazdı. Dostlarının iyi ya da kötü durum
da olmalarından ölülerinin de bir dereceye kadar etkilendiği
görünüyor, ama bu etkilenme, mutlu olanları mutlu olmak
tan çıkaracak ya da böyle bir etki yaratacak nitelikte ve
derecede değil.
Bunlar belirlendiğine göre, mutluluğun övülür şey

lerden biri mi, yoksa daha çok değerli şeylerden biri mi
olduğunu araştıralım; olanaklardan biri olmadığı açık.
Övülür her şeyin, belirli bir özelliği olduğu için ve bir şeyle il
gisi bulunduğu için övâildüğü görünüyor; adil insanı, )âirek-
liyi ve genel olamk iyi insanı eylemlerinden, erdemi de eser
lerinden dolayı; güçlü kişiyi, hızlı koşanı ve bu gibi her kişiyi 15
ise, doğuştan böyle olduğu için ve iyi ile erdemli bir şeyle
belirli bir ilgisi olduğu için övüyoruz. Bu, tanrılara dizilen
20 I. 12— 13-
0€oî>s İTTaCvoiV' yc\oîoı yhp <f}alvovTaı ırpos Tfpas ava<fi(po-

20 pevoı, TovTo 8^ trvp,/3aiv€i 8ta t 6 yLve<rûaı toİ/9 itTaCvovs 8ı
&va<f)Opas, &(T'nep ^l’nbp.tv. el 8 ’ icrrlv 6 ^ıratros râ v toiou- 4
Tü)V, brjKov oTi t &v ipio'Toiv ovK iaTiv İıraıvos, a W a /ietôv
Tl Kal )9^\tiov, Kaûd-ırep Kal <f>a(v€Taı‘ tovs T€ yap Oeovs
pLaKapCCopLfV Kal evbaıpLOvCCop-ev Kal t &v dvbp&v tovs 6eıo-
25 Ttirouy [/ütaKap^ô/ut€v]. SpoCoiS 8 ^ Kai t &v dyadatv' ovbeıs
yap T^v €vbaıp.ovCav iıra ıvd Kaddırep rd bUatoVy aXA’ «s
dcıÖTepâv Tl Kal fi4Xrıov piaKapCCet- boKet be Kal Kvboôs r>
Ko\&s avvr]yoprj(raı ırepl t &v ip ıa reıa v Tjj ^bovfj' t 6 yap p.rı
iıraıveîaâaı t&v dyad&v oZcrav p.r\vveıv <SeTo oti KpeÎTTov 4cm
30 T&v iıraıveT&v, toiovtov 8’ eîvai tov 0ebv Kal TayaSov' Trpos
TavTa yap Kal TdW a âva<f>4pear6aı. 6 piev yap eıtaıvos ü
TTjs dpeTrjs’ ııpaKTiKol yap t &v koK&v cltto TavTrjs' tu 8’
4yK&p.ıa T&v 4py(av opoCcûs Kal t &v ar(np.aTiK&v Kal t &v
yjrvyî-K&v. d \ \ a Tavra p.ev îaois oİKeıOTepov eâKpıŞovv 7
35 Tols rrepl ra 4yK&p.ıa TreTTovrjpevoıs' fjpîv b4 brj\ov İ k t &v
1102 * elpr\pev(üv oti iarrlv fj evbaıpovla t &v Tip.C(i>v Kat reKeıtov.
loiKf 8’ oijT(as 4xêıv Kal bıd rb eîvai âpx^rj’ ravryjs yap 8
xdptv ra Koııra rrivra Ttâvres ırp(İTTop.ev, tt}V dpxvv be
nal TÖ aÎTiov t &v dyad&v rCpttov Tl Kai 6elov TCdep.ev,
13 ’E ır e ı 8’ 4arriv v evbaipLOvCa kvepyeid n s K ar X I I I .
dperrıv T e\eıa v, rrepl dperrjs km aK eıtTİov h v eır\‘ racya ya p

ovrcos d v ^ İ K tiov Kal Tiepl rijs evb a ıp o vla s 6e(t>pri(raıp.€v. boKeî 2
b 4 Kal
6 Kar* â \i] 0eıav ttoAitikos ırepl ravTtjv ptâkuTTa ttcito-
vrjaOat' ^ o d k e r a ı y a p tovs ttoAiVos d ya û o vs TToıeîv Kal t &v
lo vopLtûv vm \Koovs. ırapabeıypta bk tovt <ûv 4\opiev tovs Kprjr&v 3
Kal AaKebaıptovCuyv voptoOeTas, Kal e t rıv e s ^repot toiovtol
25. fieucaplCofity sedası (auctore Susetnihlio) 26. rh om. pr. K**

29. Kptlrruy K»> M>> 1102» 5. d L** T 6. fit) add. K** Asp.
9. âya$oht r o iıt T o K İr a s K’*
20
Övgülerden de belli; bunlar bizle ilgi kurularak dizildiğinde

gülünç görünür ve bu da, dediğimiz gibi, övgülerin bir şeyle 20
ilgi kurularak yapılmasından ileri geliyor. Övgü böyle

şeylerle yapılıyorsa, açıktır ki en iyi şeylerin övgüsü olmaz,
onlara daha önemli ve daha üstün bir şey yapmak uygun
düşer, öyle de oluyor; nitekim tanrılan kutlu ve mutlu sayı
yoruz, insanlardan da en tannsal olanlan. İyi şeyler 25
konusunda da böyle yapıyoruz; nitekim hiç kimse mutluluğu

adil olmayı övdüğü gibi övmez, daha tannsal ve daha iyi bİr
şey olarak onu kutlu sayar. Eudoksos^’un da, birincilik
ödülünü hazza vermeyi savunması yerinde göıünüyor;
çünkü o, hazzın iyi şeylerden olduğu halde övülmemesinin,
övülen şeylerden daha iyi bir şey olduğuna işaret ettiğini
düşünüyordu, tann ve iyi ise böyle şeylerdir; çünkü diğer 30
şeyler bunlarla ilgi içine sokulup övülüyor. Övgüsü yapılan

erdemdir; iyi eylemler de ondan kaynaklanır; övgü şiirleri
işler için söylenir —eğerek bedensel gerek ruhsal işler için.
Ama bunların böyle olup olmadığını araştırmak belki övgü
konusuyla uğraşmış olanlara daha uygun düşer. Daha önce 35
söylediklerimizden bizim için açıktır ki, mutluluk değerli ve 1102a
kendisi amaç olan şeylerdendir. Bunun böyle olduğu, mut

luluğun ilk şey olmasından da gönlinüyor; çünldi hepimiz
bütün öteki şeyleri onun uğruna yapıyoruz; iyi şeylerin
başını ve nedenini de değerli ve tannsal bir şey olarak kabul
ediyoruz.
Madem mutluluk, mhun, kendisi amaç olan erdeme uy

gun bir etkinliği, erdem konusunu araştırmalı; bu şekilde
belki mutluluk konusuna da daha iyi bakmış oluruz. Ayrıca,
gerçeklen siyaset adamı olan kişinin, mutluluk konusuyla
özellikle uğraştığı düşünülür; çünkü o, yuıtlaşlan iyi kılmak,
yasalara uyan kişiler yapmak ister; bunun örneği Giritli ve 10
Lakedaimonialı yasa koyucular ve varsa benzeri başkaları
I. 13- 21
4 yfy€vr}PTaı. 5^ Tr)S trokiTiKjjs ftrrlv rj ctkÎ ^ is avrr}, bijkov

5 on yivoiT âv ff (ijnj<rıs Kara r^v ^PXV^ Trpoaipta-ıv. ırtpl
İLp€Tİjs 5c ^ırı<rıc€irTCoı; dp0po>ırıvıjs bfjkov o n ' koI yap raya-
66v avdp<ûTuvov ^CqTovp€V Kal rrıv tvhaıpoviav avdp(ûTtivr\v. ıj
6 ap€Trf» öc \4yop€V âvdpoiirCvrıv ov rrıv rov a’aparos a W a ri]v
rfjs ^vyrjs' Kal rrjv (vdatpovıav 5^ ÎfV^rjs ivipyeıav \ i -
7 yop€v> cî Ö6 raû 0* ovrcûf brjkov o n bel rbv ttoAitikov
elbevai ıruis ra Trepl <o<r7rcp Kal rov u<f)da\povs 0(-
paıt€v<rovTa Kal Kav (^roy <r<Hpa, Kal pakkov oaco rıpuarepa 20
Kal êkri<tiv fj KokınKrı rrji larpiKrji' t <Hv 5’ larpS>v oi ya-
pievT€S Kokka Kpayparevovraı Kcpl tov crtiJ/iaros yv<â-
8 <rıv. dfuipr\TÎov 6tj Kal rÇ KokıriKİp K€pl âeoiprjriov
be TOVT<av \&pw. Kal c<^’ o<rov Uayûs Kpos rd C^tov-
peva' t 6 yap İ ki Kkeîov iâxpı/3ovv ipyüibforepov ıcrcos iarl 35
9 TÛv KpOKeıpÂvıov. keyeraı be Kepi a ir r js Kal iv rots i$(u-
repiKOÎs k oy oit âpKovvrofs İv ıa, Kal yprıcrreov avrols' oîov t 6
10 pev akoyov av rfjs eıvaL, rd 6c koyov e\o v . r a v r a be k 6-
repov bıtopıaraı Kadâıtep r a toO crutparos p op ia kcu ko.v rd
pepıoTov, rj rVK6ra KadİKep 30
ev rfj Kept<f>epeC(^ rd Kvprdv x a l rd Koîkov, ovûev bta<pepeı
11 Kpds ro Kapov. rov akoyov be rd p iv eoiKe Koıvv-
riK^, kiyo) bi rd aİnov rov rpe<f>ea-0aı Kal avêa-Oai' rrıv
roıaljnjv yap b'vvapıv rijs y}n))(rjs iv aKacrı roXs rpeij>ope~
voıs 6eir\ n s dy Kal iv rots ip^pvoıs, rrfv airr/v be ravrrjv 1102
12 Kal iv ro îs reketoıs' evkoydrepov yap rj âkkıjv n v d . rav -
rtjs p iv ovv Koıvrj n s aperıj Kal ovk avâptoKİvi] (ftaCveraf bo-
KCÎ yap ev ro îs vKvoıs evepyeîv p d ^ 'r r a ro pdpıov rovro Kal
13. yiyoır K**: yiyoır* vuljy. lÖ. 4\X4J «cal K** 11). ıj/vxvf
K** : vul^. Bfpamöoyra K** F 20. rh add. Ram.sauer
21. T«K t* larpSy] koI rûy larpûy S" L*‘ T 26. Si] Si leal K**
U02'> 3. iyOpuiTiKİt T.** M**
21
olabilir. Ve eğer bu araştırmayı yapmak siyasete düşü

yorsa, açıktır ki, soruşturmamız baştaki tercihimize uygun
dur. însansal erdemi araştırmamız gerektiği açık; gerçekten
de insansal iyiyi ve insansal mutluluğu soruşturuyorduk,
însansal dediğimiz erdem ise bedenin değil, ruhun erdemi- 15
dir; mutluluk da ruhun bir etkinliğidir, dedik. Bunlar böyle

ise, nasıl göz doktoru gözleri tedavi etmek için tüm bedeni
bilmek zorundaysa, siyaset adamı da ruh konusunu bilmeli,
hele siyasetin tıptan daha değerli ve daha iyi olduğuna 20
bakılırsa, daha da çok bilmeli; doktorların yol yordam

bilenleri ise bedenin bilgisini edinmek için pek çok uğraşır
lar. O halde siyaset adamı ruh konusunu ele almalı, üstelik
bunlar uğmna ele almalı, hem de soruşturduklarımız için
yeterli olacak kadar. Bunları daha fazla araştırmak, şu anda 25
yapmayı düşündüklerimizden galiba daha fazla iş gerek

tiriyor. Ruh konusunda, herkese açık derslerimizde bazı
şeylerden yeterince söz ettik; bunları da kullanmak gerekir:
Sözgelişi mhun bir yanının akıldan yoksun, bir yanının da
akıl sahibi olduğunu. Bu iki yan, acaba bedenin öğeleri ve
bölünebilir olan her şey gibi bir sınırla aynlıyor mu, 30
yoksa, dairedeki içbükey ve dışbükeyde olduğu gibi doğal
olarak ayrılamaz oluj3, yalnızca sözel olarak mı ikidir?
Bu nokta şu anda konumuz için önemli değil. Alcıldan
yoksun yanın bir kısmı bitkilerle otlak görünüyor, bundan
da beslenme ve bü^âime nedenini kastediyoıum; ruhun
böyle bir olanağının bütün beslenenlerde, ceninlerde bile 1102b
bulunduğu, ama bu aynı olanağın, gelişmesini tamamla
mış canlılarda olduğu kabul edilebilir; başka bir olanak
değil de bunun olması daha akla yakın. Bu olanağın oıtak
bir erdemi, insansal olmayan bir erdemi olduğu görünüyor.
Nitekim uylcuda bu yanın ve bu olanağın en çok etkin olduğu
22 I. 13-
5 i/ dvm/xi9 avDj, 6 8’ âyaöös koi KaKÖs ijKKrra bıâbrf\oı KaÖ'

vTtvov (o6iv <j)a(rlv ovbiv bıa(f>(p€iv t6 ıjfÂUTV tov piov tovs
cvbaipLOvas tû>v a6Ki<av’ cvfiâCveı 8 e tovto cİkotohs' âpyCa 13
yap €<TTLV o vTTvos Tİjs i] KiyiTaı (nrovbaia kcll âvKrı'^,
tt\İ] v il p.ij Kara puKpov Kal buKVOvvrai Tivis tûv Ktr^crecüi/,
lo KOI ravTi] I3€\ tl(û yîviraı ra (ftavTaa-pLara tG>v İT!ui,kS>v t) t&v
TvyovToiV. a\K a TTtpl piv tovtv &Ki 9, Kal to OpiirriKor 14
taTiov, iTTiibiı Tf}9 avOpoûTriKTjs apeTİjs ap-oıpav ttİ^ vkİV.
€01K€ 8e Kal akkıj Tts (^vtrts tt)s' yj/v^V^ akoyos elı/aı, p.e- 15
Tc'youo-a p.ivTOi ttjj Xoyou. tov yap eyKparovs Kal aKparovs tov
15 Aoyor koi tt; ç ^/^vx^JS to Aoyoı; €\ov i-naıvovp.iv' 6p6&s yap
Kal İ ttI r a /JcArurra ırapaKakiî' <f>aCviTaı 8 ’ h avToîs

Kal aAAo rı ırapa tov koyov iTiifiVKOS, o p.âyiTaı Kal
ui'TiTiiviL r<3 koyo). dre^vûs yap KaOdırep rd Trapakekv-
pLiva TOV aıopLaTos p.dpıa eıs ro bi^td Trpoaıpovp.ivoıv Kivrjo'aı
20 Tovvavrlov eı? ra dptcrrepd ırapaêperat, icat eırt rijs
ovTois' cTTi TavavTİa yap al 6pp.ai rtSı/ aKpaT&v. dAA ey 16

Tots (T<âp.acn p.€v opw/xey ro ı:apa<îp6p.ivov^ eırı 8e rıjç x/ıû-
X^s ovx opâp.€v. 10-0)9 8 ’ ov8 ey ^ tto v Kal ev -nj yjfvxfl vop.ı-
(TTiov iivaC TL Tropa tov koyov, ivavrıovpnvov rouro) k o i dyrı-
25 îialvov. 77ÛJÇ 8 ’ iTipov, oo8 ey Sıacjbepet. Adyou 8e Kal tovto 17
f/)aıyerat piTÎ^^LV, djo-nip eiTro/ney Treıdapîî yovv r<3 Ao'yoı
ro roû iyKpaTov9 — e n 8’ ıcrcüs ivtjKO^Tfpov eorı rö roC aco-
<}}povo9 Kal avbpeioV ırdyra ydp 6p.o^)0)Vii roı Adyo). (f>aU’€TaL 18
87 / Kal ro oAoyoy Sırro'y. rd pıey ydp <\>-vtlkov ovbapL&9 Koıvo)-
30 yeî koyov, to 8’ iTTLÖvpLrjTiKÖv Kal oAcos' opcKTiKOV fte re x e ı
Trcüç, 7; KaT-i]Koûv eorrty adroı! ko I TnıdapyiKOV' o u r c ı) 8^ K al
roû ıraTpos Kal t S>v (f)Lko)v <âp.iv exety koyovy Kat oır^
* / M*' Asp. : f t ırp vulp. Kal ad d . K** 14. fitııroı] f ify L**
M*' r &Kparovs Kal iyKparovs K** M** F 17. /ıdêraı L** F: /tıd-
X«Tof T€ K*’ M*" 22. om. K** 27. rb prius om- K''
düşünülüyor. İyi ile kötü insan uykuda pek az belli olur
(bundan dolayı, yaşamın yansında mutlu kişiler ile sefiller
arasında bir fark yoktur derler; bunun da böyle olması
doğaldır, çünkü uyku, ruhun erdemli ya da fena denilmesini
sağlayan etkinliğine ara vermesidir), bazı hareketlerin
pek az derecede [ruha] ulaşması dışında, ki bu şekilde
doğru® kişilerin düşleri sıradan kişilerinkinden daha iyi olur. 10
Bu konuda bunlar yeter, besleyen yanı bir yana bırakalım;
çünkü onun, doğal yapısı gereği, insansal erdemde payı yok
tur. Ruhun akıl sahibi olmayan ama bir şekilde de akıldan
pay alan bir başka doğal yanı var görünüyor. Nitekim
kendine egemen olan ve egemen olmayan kişinin aklını, ru
hun akıl sahibi yanını överiz; çünkü o, doğru bir şekilde en 15
iyi şeyleri teşvik eder. Ruhun kısınılan arasında bir de doğal

olarak akla aykırı olan, akılla çatışan ve akla karşı çıkan bir
başka yan da var göıünüyor. Tıpkı, nasıl sağa doğru hare
ket ettirmek istendiğinde, bedenin felç olmuş öğeleri, tersine
sola doğru yöneliree, ruhta da böyle olur. Nitekim kendine 20
egemen olmayan kişilerin itilimleri onlan ters yöne doğm
yöneltir. Ne var ki bedende bu ters yöne gitmeyi görebiliyo
ruz, ama rulıla ilgili olarak göremiyoruz. Yine de belki
ruhta da akla aykırı olan bir şeyin, akla karşı çıkan ve ona
ters yönde giden bir şeyin olduğunu düşünmek gerek; bunun
ne şekilde farklı olduğu ise önemli değil. Bunun da dediği 25
miz gibi, akıldan pay aldığı görünüyor. Kendine egemen
olanınki hiç olmazsa akla b o ^ n eğer, yiğit ya da ölçülü
kişininki ise daha çok aklın sözünü dinler belki; çünkü
bunlarda her şey akılla uyum içindedir. Demek ki akıldan
yoksun yan da ikili göı-ünüyor: Bitkisel olan, akıldan hiçbir 30
şekilde pay almaz; arzulayan ya da genel olarak iştah duyan
yan ise, aklın sözünü dinlediği ve ona boğun eğdiği zaman,
akla bir şekilde katılır, babamızın ya da dostlanmızın bize
akıl vermesinden söz ederken böyle bir şey kastediyomz.
I. 13—11 23
uta-nep t&v padr\paTiK&v. OTt bi TJvköcraı' wûjs vttö Koyov

ro âkoyov, pr}vvfi Kal fi vovdİTtıa-tg K a l ıracra (TnTlprjcrls re
19 Kal T:apaK\r\<ns. el be XPV tovto <f>âvaL koyov İ\eıv, U 03'
biTTOv lorraı Kül ro Aoyoı^ Kvpim Kal ^v avroî,
ro 8’ w(TTTep rov ırarpof aKOvariKov rt. bıopiCeraı be Kal fj
aperfı kuto. tt/v bıa<f>opav rairnıv’ keyopı^v yap avT&v rasr
p.ev bıavorfTiKOS ras b^ rıdiK&s, aoipCav pev Kal crvvea-ıv 5
KoX (f)p6vr]arıv bıavorıriKas, ekevdepıorrjTa be ko.1 aoi(f>po(ruvr\v
^dtKİs. keyovres yap ırepl rov fjdov9 ov keyopev Srt ao^Ö9 fj
avveros âkk* o n ırpâos ^ ati^ponv’ ^Traıvovpev 8^ Kal rov
ao(f)dv Kara rfjv r&v ^êoiv 8e ra? ^Traıı/era? âperas
keyopev.
B.
A ırr^ ç 8?j t^ î âperfjs ovcrqs, rijs pev b(.avoT)TLKtjs tt} s

be rjdiKTİs, f) pev bıavor]nKf] ro Trkelov eK bıbaa-Kakias İx^'’ '5
Kal TfjV yevecrıv Kal ti)v av^rıaıv, bıoırep ipTreıpıaa beîraı
Kal xpovov, fj 8 ’ fjdiKij e f İBovs ıtepıylveraiy o6ev ko.1 rovvopa
2 ôyrjKe piKpbv napeKKklvov âırb rov eûovf. e£ o5 Kal brjkov

o n ovbepla rû v ^diK&vJipeT&v <J>V(reı fjpîv eyyiveraf ovO'ev
yap T&v <l>v(reı oifT<av 6.kk<t>s idlêraı, oîov o kCdos <f>ija-eL 20
Karon (fnepopevos ovk İ lv kBıadeıt] &von <f>epe<rdaı, ovb' h.v pv-
pıaKis avrbv edCCjj rı? âvoo pnrr&Vy ovbe ro TTvp Karon, ovo’
3 aXAo ovbev r&v akkois TreÛKortoj; akkojs hv edıaOeLrj. ovr
apa tfnifareı ovre ■ napa <^va-ıv kyyivovrai ai 6,peral, âkka
Tre<f>VK6crı pev fjplv beâcrOaı avrâs, rekeıovpevoıs be bta rov 25
4 löouî. Irt baa "pev (fnva-eı fjplv ırapaylveraı, ra? bvvâpei9
34. vSıra] ırâffa rı K** 1103* 3. ti om. 7. K<û K** T

14. Sil Susemihi: 8i codd. 15. »•A«r<rToi'M** F 18. ıropry-
K\îvoy K** 22. «brhy om. K** M** F
23
matematikçilerin kanıt vermesini değil. Öğüt verme, her tür

lü yerme ve teşvik etme de akıldan yoksun yanın bir şekilde
akıl tarafından ikna edildiğini belirtmektedir. Eğer buna da
akla sahip demek gerekiyorsa, akla sahip olan yan da ikili 1103a
olacaktır: Biri asıl ve kendisi akıl saliibi olan, öteki ise baba
nın sözünü dinleyen [akıl alan] yan anlamında. Erdem de bu
ayırıma göre belirlennıel\tedir: Kimi erdemlere düşünce
erdemleri, kimine de karakter erdemleri diyoruz, bilgelik,
doğru yargılama, aklı başındalığa düşünce erdemleri;
cömertliğe, ölçülülüğe ise karakter erdemleri diyomz. Nite
kim birinin karakterinden söz ederken, onun için bilgedir
ya da doğru yargılama gücüne sahiptir demiyomz, sakindir
ya da ölçülüdür diyoruz. Ama bilgeyi de sahip olduğu huy
bakımından ö\tiyonjz; huylardan övülenlere ise erdemler
diyoıuz. 10
îldNCİ K İ T A P
Biri düşünce erdemi, diğeri ise karakter erdemi olmak
üzere iki tür erdem vardır. Bunlardan, düşünce erdemi 15
daha çok eğitimle oluşur ve gelişir, bu nedenle de deneyim
ve zaman gerektirir; karalrter erdemi ise alışkanlıkla edini
lir, adı da bu nedenle küçük bir değişiklikle alışkanlıktan
[‘eihos'tan] gelir. Bundan apaçıktır ki karakter erdemlerin
den hiçbiri bizde doğa vergisi bulunmaz; çünkü doğal
olarak bir özelliğe sahip olan hiçbir şey başka türlü bir
alışkanlık edinemez, örneğin doğal olarak aşağı doğıu giden 20
taşı, biri onu binlerce kez yukarı doğru atarak alıştırmaya
çalışsa bile, taş >ukan doğru gitmeğe alışamaz, ne de alev
aşağı doğrti gitmeğe alışabilir, doğal yapısı gereği başka tür
lü olan hiçbir şey de başka türlü bir alışkanlık edinemez. De
mek ki erdemler ne doğal olarak ne de doğaya aykın olarak
edinilir; onlan edinebilecek bir doğal yapımız vardır, alışkan- 25
lıkla da onları tam olarak geliştiririz. Bunların olanaklarını
24 II. I.
totÛTİüv TtpoTfpov KoıiLCofieOat vorrepov be ras evepyelas âırobC-

bop.fv (oır«p ûl r«ı» ai(rdjj(rea>v bijkov' ov yap İ k tov •jro\-
\6. kis Ibeîv fj TrokkÛKLs hKOva-aı ra s ala-öıâ-eıs i\âl3op.ev,
30 aAX’ avİTTokıv ixprja-6.p.eda, ov xpT}(râp.evoı loô-
p.ev)‘ ray b* aperas Kap,^âvop.ev ivepyq(ravTes Ttporepov,
ua-ırep Kal iırl r<Sv âAAtov re^v&v' â yap bel paBovras
TTOtelv, ravTa ıroıoûvrey p.av9âvop.ev, olov olKobof.i.ovvre9 oİ ko-
bopLOi ylvovraı, Kal Ktdapiôvres Kiöaptarai" o-örco br/ Kal ra
1103*’ pev bUaıa ırparrovris bCKatoı yıvopeOa, ra be a-<a<ppova
<r(û<f)povei, ra 6’ avbpela avbpeloi. p.aprvpel be Kal t6 yıvo- 5
pevov raîy ıroAco-ıv ot yap vopoOeraı roi>y TroÂ^ray ^61-
ôırres Trotov<rıv ayadovs, Kal ro pev ô^kt]p.a Travros vop.o~
5 derov roOr’ ôtİv, otroı bi p.i) eî avro TTOiovaıv apapTİvovo'iv,
Kal bıa<f)€p€i TovTip Ttokvreia ırokiTelas âyaO^f <f>avki}s. 6
eK T&v avrâv Kal bıâ t &v avT&v Kal yıveraı Trâ<ra &per^
Kal (f>deCperaı, 6p,oia>s be Kal re^vrı' İK yap tov KiöapCCeıv
Kal oî iyaBol Kal KaKol ylvovTaı KiOapıarai. âvâkoyov
10 bi Kal olKobop.01 Kal ol koiTTol Trdvref İ k p.ev yap tov
ev oİKobopLeıv dyadol oİKobopoı ecrovrau^ e/c 8e rou KOKÛy
kokoL el yap /xq ovrtoy eıêv, ovbev hv Hbeı tov bıbdôvroy, 7
âkka TıdvTes dv kylvovro dyadol fj KaKoi. ovrm bf{ koI İ ttI
râv dpeT&v 'ifpdTTOVTes yap ra ev toîs <rvvakkdyp.aarı
15 toîs TTpos Tovs dvOptaTTOvs ytvdpLeda ot pev biKaıoı ol be abı-
KOL, ırpdırovrei 8e ra ev roty 8etvoty Kal 4dıCdpevoı fpoêl-
(TÛaı fj Oappelv oî jiev dpbpeloı ot 8e beikol. opoıtoy 8^ Kal
ra ırepl Tas ^mOvp.ias i\e t Kal Ta ırepl ray dpyds' ot jjiev
yap a-<i<f>poP€S Kal irpdoı yCpovraı, oî b* aKokaaroı Kal 6p-
20 yikoı, oî p,ip İ k tov ovTa>a-l ip avrols dpaoTpi(f)e<r0aı, oî be
34. HL**; î i vulg. 1103*’ 6. a&rA K** r 7. Kal antc-yrı/eTa*

om. K** Asp. 9" fort. secludendum kokoI K** : oi kcuco\ vulg.
17. 4) om. K‘
24
daha önce taşıyoruz, daha sonra da etkinlikleri gerçekleştiri-

yomz (bu, du^^lar konusunda açık; biz birçok kez görmek
ten, birçok kez duymaktan bu duyulan edinmiş değiliz, ter
sine onlara salıip olarak kullandık, kullanarak sahip olma 30
dık). Erdemleri ise, öteki sanatlarda olduğu gibi, daha önce
etkinlitae bulunarak ediniriz; çünkü öğrenip yapmamız ge
reken şeyleri biz yapa yapa öğreniriz, örneğin ev yapa yapa
mimar, gitar çala çala gitarcı oluyorlar; bunun gibi adil şey
ler yapa yapa adil insan, ölçülü davrana davmna ölçülü, yi 1103b
ğitçe davrana davrana da yiğit insanlar oluruz. Kentlerde
olan biten de bunu doğruluyor, yasa koyucular yuıttaşlan
alıştırmakla iyi kılarlar, her yasa ko^mcunun istediği de bu-
dur; bunu iyi beceremeyenler amaçlanna ulaşmaz; iyi yöne
timlerin kötü yönetimlerden farkı da işte buradadır. Ayrıca,
her erdem aynı şeylerin yapılmasıyla ve aynı şeyler aracılı
ğıyla hem oluşur hem yok olur, her sanat da aynı şekilde:
Gitar çalanlar gitar çalmakla iyi gitarcı ve kötü gitarcı olur; 10
mimarlar ile öteki bütün sanatçılar için de bu böyledir; iyi

ev yapmakla mimar iyi mimar olacak, kötü ev yapmakla ise
kötü mimar. Bu böyle olmasaydı bunlan öğreteceklere
gerek kalmazdı, herkes iyi ya da kötü doğardı. Erdemler
konusunda da bu böyledir, insanlarla ilişkilerimizde eylem
de bulunurken kimimiz adil kimimiz adaletsiz olur, tehlike 15
ler karşısında şunu ya da bunu yapmakla ve korkmaya ya
da yiğit olmaya alışmakla, kimimiz yiğit kimimiz de korkak
olur. Aızular ve öfkeler konusunda da durum böyle; çünkü
kimi bu konularda şöyle davranmakla kimi de böyle dav
ranmakla ölçülü ve sakin ya da haz düşkünü ve sinirli olur. 20
II. 1—2. 25
€K Tov ovT<û<r(. Kal ^rl brı koytf ^ k râ v ofioCiov iv(py€LÜv al
S H$€is yivovTaı. bıb öet ras iv€py€iai ıroıav itTobıbovaL’
kotİ yap ra f roı/ro)V bıa<f>opas aKokovöovcrıv al ov
p,iKpdv oZv bı.a(f»4pfi TO oOroiS ^ ourtüç cvövs İ k veciv idC^^tcrdaı,
âkka TTOifjLiTokv, p.akkop b^ ro ırâv. *5
II. ’Eırcı obv fi ırapoda-a TrpaypLarcia ov d€<t>pCas fvcKa 2
€(rnv &(rır€p a l âkkaı (ov yap tva flb&p.fv H 4<rrw f} aperfı
(TKeTnoneda, akk' Xv &yaBo\ yeı/ci/ıeöa, ^ttcI ovbtv âv fjv
o<pekos avTjjs), avayKaîov e‘jna-K4\lfa<r$aı ra ırçpl ras
npâêıs, TTm iTpaKT4ov a v r i r avrat yap dtrt Kvpıaı Kal 3°
2 TOV ıroıas yivecrdat r o s e fe tj, Kadâ-nep dprjKaiiev. rb ptev oZv
Kara rbv opdov k6yov ırpam ıv Kotvbv Kal vttok^Co-Bü) — priBV'-
(TfTaı b' vcmpov rttpl avrov, Kal ri iarıv o 6p6bs Aoyoy,
3 Kal TT&s TTpös ro f akkas aperdf. CKtlvo 5c •npobıo-
p.okoy€t<r6(ja, brt ıras 6 rtepl r&v ıtpaKT&v \dyoy rvrttp 1104"
Kal ovK &Kpıfi&5 6^fCk(i Xey€<röoı, w<nr€p Kal Kar apâs
tÎTTOfifv oTi Kara rfıv vkrjv ol koyoı dıraın^rcoı' rd 5’ 4v
raîg Trpdêaı Kal ra avp.<f)4povTa ovbkv cott^kös
4 TTcp oû5c rd iyıeıvâ, roıovrov 6’ dı/ros rov KaddXov Xdyou, 5
crt fiâkkov 6 TTcpl TÛv Kad' ^Kaara koyos ovk 4xeı raKpı-
^4s' ovre yap vvb r4\vrıv ovd' vTth rtapayy^ktav ovbepLiav
TTiırreı, 5ct 6’ avrovs del rovf Trparrovras rd Trpöf rbv Kaı~
pbv aKOTTfîv, &(TTT€p Kal ^wl r^ç laTptKİjs ex « Kal
5 Kvfiepvr]TiKrjg. okka KuiTrep oırros roıovrov rov rcapovrog lo
6 koyov veıpar4ov ôr\6(lv. rrp&rov oZv rovro 0eo)pr;reoı;, 8rı
rd Toıavra tt4^ vk€v vtt ivbeîas Kal vTr€pôkrjg (fydeıpe-
ordaif ( 5eî yap vırep r&v 6.<f>av&v rols <f>av(poıg pLaprvpioıg
24. ti94mt K** 27. ri iarty v oêrj^] v iptrii ri K** 28. yi’
v^H*9a M** 29. iırıcKİ'âtrOtu L**: <TKî>a(r0iu K**: iarı trKfâtfOat
r ; tu'€İfi aK^^curBaı M** 33. 6 om. K** L** 1104* 1. ırpaKrtaıy
K*'L‘»M** 8. wtp\ K*»
25
Tek cümleyle söylersek, benzer etkinliklerden huylar oluşur.

Bu nedenle etkinlikleri belli bir şekilde gerçekleştirmek
gerek; çünkü bunların farklarına göre huylar oluşuyor. De
mek taa gençlikten beri şöyle ya da böyle alışmak ara
sında az değil, çok büyük fark oluyor, daha doğrusu her
şey buna bağlı. 25
Şu anda ele aldığımız konu diğer konular gibi teorik

bilgi için olmadığına göre (erdemin ne olduğunu bilmek
amacıyla değil, iyi olalım diye araştırma yapıyoruz; yoksa
bunu ele almanın bir yararı olmazdı), eylemler konusunda
onları nasıl gerçekleştirmek gerektiğini araştırmak zorunlu;
çünkü dediğimiz gibi, huylanmızın nasıl olacağını da asıl 30
bunlar belirliyor. Sağ akla göre eylemde bulunmak ortaktır;

bu [hareket noktası olarak] kabul edilsin. Sağ aklın ne
olduğu ve öteki erdemlerle ilgisinin nasıl olduğu ise daha
sonra söylenecek. Şunu da eklemek gerekir ki, başlarda 1104a
“temellendirmeler eldeki konuya göre istenmeli” dediğimiz

gibi eylemlerden kesin olarak değil, biçimsel olarak söz et
meli; eylemler ve yararlı olanlar konusunda ise hiçbir şey sa
bit değildir — sağlığa yararlı şeyler konusunda olduğu gibi.
Genel olan konusunda temellendirme böyle olduğuna göre,
tekler konusundaki temellendirme çok daha az kesinlik
taşır; çünkü o, ne bir sanat ne de bir talimat konusudur;
tıpta ve kaptanlıkta olduğu gibi, eylemde bulunanlar hep
dutuma bakmalı. Ama şu anda üzerinde durduğumuz 10
sav, her ne kadar böyle bir sav ise de, onu desteklemeyi
denemeli, ilkin (görünmeyenler için görünenlerin tanıklığını
kullanmak gerektiğine bakılırsa) güç ve sağlık konusunda
26 II. a - 3 .
Xprj<r6aı) uınrep cırı Tİjs l<rxyos koI vyıcıas 6pâfi€V'
15 ToTC yap vTT€p^<xWovTa yvpLvia'ia Kal ra i\X€lırovTa
<f>de[p€i, Ti)v î<r\6v, 6p,oCcı>s 8c Kal Ta ıtora koi ra <rırıo
7rXc^ü) Kal İ \ İ ttcû yıv6p.eva <f>d€lpet t ^ v vyCfiav, râ 5c
aijppeTpa Kal ttoicî Kal avêı Kal «rıp^cı. o{Jtû)Ç oİ p Kai 7
^7tI (Toi<ppocrvvT]s Kal avbpiCas c)(cı Kal t« i> âXX<üy i/jcTÛr.
20 3 TC yap TtâvTa ^(vyoiv Kal <f>ofiovp.€Vos Kal p.t]b€V vtto-
p,iv(iiv hfiKbs ylv€Taı, 5 tc p.rj8iv oktûS ôôvp,€vos- aK\a
Trpos TTavra /3a5ı^*o>v Bpatrvs' 6p,ol(ı>5 5c Kal o /ıcj/ ırâ-
<rtjs rjbovfjs İTTokaiJuiV Kal pLrjbfpıas &7r€\6fi€V05 âKtlka-
(TTOf, 6 8c Tratrav <f>evy<ûv, &<nt€p oi âypoiKOi, &vaCa‘0r]T6i
2 5 TIS'(jidelpeTaı 5t) aui^pooTJvr] ko.1 fj AvbptCa İTio tt)?
vTTcpŞokrîs Kol Trjs ikkc[\f/€(ûSt İ tto 8^ Trjs p.f<roTr]Tos aip-
^CTat. akk' ov p6vov al ycı/âcıs Kal ai^ıâeıs Kal ai 8
<l)6opal ^K TÛy avT&v Kal imb t S>v avT&v yivovTaiy aAXa
Kal al kvipynaı iv toîs aİTOÎs İa-ovraı' Kal yap I ttI t &v
30 âAAcüy T&v <f>avepü>Tİp(ûv ovtoos c^cı, oîov İ ttI Trjs l<rx.vos'
yCv€Taı yap ck tov ırokk^v Tpo(f>i}v kapL/Saveıv Kal rrok-
kobs tt6vovs İTTopiveıVy Kal pLakıara hv biJvaiT avTo. TToıeîv
6 layypos» otÜto) 6’ excı Kal 4ırl tûi> bp€T&v' ck tc yap 9
TOV b.Ttiyjeaöaı t &v rıbov&v yi.v6p.e0a <r&<ppoveSy ko.1 yevo-
3 5 pevoı pÂkı<rra bvvâpeOa artiyefrOaı avr&v' 6po(<as 8c
1104'>KO.1 İ ttI Ttjs avbpeCas’ iOıCopevoı yap KaTaı^povelv t &v <ô-
fiep&v Kal İTTopeveıv avra yıvopeOa &vbpeîoı, Kal yevo-
pevoı p6Xıo-Ta bvvrjaopeOa vjropeveıv Th ôêpâ. ^rjpeîov I I I .
8^ 8cî TtoıeıaOaı t &v eêcav t ^ v imyıvop^vrjv rjbov^v ,rj k6-
5 'irrıv TOÎS İpyois’ 6 pev yap b.TTey6pevos t &v atopaTiK&v
fjbov&v Kal avT& to6t <o )(â[pü)v or&<f>pcûV, 6 8’ iyOopevos
19. om. K** 24. ırâıravK^: vdtras vulg. 25. S^scripsi:

Si 4 K**: yhp i) vulg. 29. al om. K** Asp. 32. kv Myatr' airü
marg. K**; & Siraır' o5t 4 pr. K**: Siyaraı ravra vulg.
26
gördüğümüz gibi, “bu tür şeyler doğal yapılan gereği eksik

lik ya da aşınlık yüzünden bozulur” savını araştıralım:
Nitekim aşırı ve eksik yapılan beden eğitimi gücü yıpratır; 15
aynı şekilde içki ve yemekler çok fazla ya da çok az olduğu

zaman sağlığı bozar, dengeli olduğu zaman ise sağlığı mey
dana getirir, aıtınr ve korur. Ölçülülük, yiğitlik ve öteki
erdemlerde de bu böyledir. Her şeyden kaçan, korkan ve hiç
bir şeye dayanamayan korkak; lıiçbir şeyden hiçbir şekilde 20
korkmayan, her şeyin üzerine giden cüretli olur. Aynı şekil

de her hazzı tadan ve lıiçbirinden uzak kalmayan haz düş
künü, yabanî gibi hepsinden kaçan ise duygusuz oluyor.
Ölçülülük de yiğitlik de aşırılık ya da eksiklik yüzünden 25
bozulur, orta olma ile korunur. Ne var ki, aynı şeyler ve aynı
şeylerin yapılması erdemlerin meydana gelmesini, artmasını
ve bozulmasını sağladığı gibi, [gelecekteki] etkinliklerin de
aynı şeylerden oluşmasını sağlar. Nitekim daha açık görü- 30
nen başka durumlarda da bu böyle oluyor, örneğin güç söz-

konusu olduğunda: Bol beslenmek ve bü^âik zahmetlere
dayanmakla güç meydana gelir, güçlü kişi de bunlan en çok
yapabilendir. Erdemlerde de bu böyle; bazlardan uzak kal
makla ölçülü oluyomz, ölçülü olmakla da onlardan daha
çok uzak kalabiliyoruz; yiğitlikte de durum aynıdır; 35
korkutucu şeyleri önlemeye ve onlara karşı dayanmaya alış- ııcMb

tıkça yiğit oluyoruz, yiğit olmakla da korkutucu şeyler karşı
sında daha çok dayanabileceğiz. Yaptıklarımızı izleyen haz
ya da acı, huylann belirtisi sayılmalı: Bedensel bazlardan 5
uzak kalan ve bundan hoşnut olan ölçülü, bundan yakınan

II. 3. 27
uK0\aaT 0 S, Kal o fxkv vırofjLev<ûv ra Setva Kal \alptav rj

\ vttovh€v6s ye aı/8/jeîoy, 6 8^ kvtTovfievos b€i\6s. Trepl
f/bovas yafi Kal kvıras iarlv rı r\diK^ âptrı/j’ bıâ pcv yap
TTfv ^bovTiv râ <l>avX.a ırpirropev, bıa 8e rrıv Kvmfv Tciv «o
2 koAûi' iiTiôP’fOa. bıb 8eî rf^âaC ır<$>5 fvOvs İ k vftov,
6 nkârcıii/ <f>r)(rıv, âi<rr€ \aipeiv re Kal Xw7reî(röaı ols 8et‘
3 7j yap opÖTi Traıbeıa aÜTrj ianrLv. İti 8’ eZal aptraC eZorı ırepl
Trpoêıs Kal itoÖjj, ıravrl 8e TTciêı koI vâ<r(i ırpiêı ?ıre-
raı Tibou^ Kal kvıtr), Kal 8ıa rovr’ hv etr] ^ âper^ Trepl 15
■1 rıbovas Kal k^Stras. pr\vvov<n 8e Kal al Kok6.<r€tî yıv6p€-
vat bıa TovTüiV Zarpeîat yap rıpis fla-ıv, al 8e larpeîaı
r* 8ıa T«j; ivaırriüiv Tr€<f>İJKa<rı y(v€<rdat. ert, « s Kal TTp<pr\v
(ÎTtopiv, Ttaora >lrvxris e^ıs, oÎcüi; rre'^VKe yCvea-dat
Xeip(jDV Kal îkrioiv, ıtpos ravra Kal ırepl raCra rî/v <f>v- 20
a-ıv İx ^ i’ bı rjbovas bi Kal kvıras (pavkoi. yCvovraL, rû
bu&K€iv Taöras Kal <f>€vyeıv, rj hs 8eî rj 5re ov 8et y
ov 8et ^ öaax«s âA.Xû)s irrd tov koyov bıoptCerac rd
Toıavra. bıb Kal 6pC(ovTaı rds iperas dıraöeZas rıvas
Kal rjpeplas' ovk eî 8c, o n oırAûy kiyova-ıv, dAV ovx *5
i s 8eî Kal i s ov 8eî Kal ore, Kal 6aa &AAa TrpoorZöerat.
6 vırdKCtrat dpa ^ dper^ cZvat ^ rotavnj ırepl ^8ovds Kal
Avıras rwv fifkTİarcav ırpaKTiKT/, ^ 8e KaKâ tovvovtIov.
7 yivoiTo 8’ dv fip.lv Kal İ k tovtcûv <f>avepbv o n ırepl rûv
avT&v. Tpıâv yapovrcuv tüv d s rds alpia-tıs Kal rpıâv 30
rwv eZs rds ^vyds, koAov <rvp<îpovTOS -^bios, Kal [rptûv]
rûv ivavrCav, al<rxpov fikafiepov AuiTTjpov, ırepl ravra
/x€V ırdvra d dyaöds Karop^coriKos ia rıv 6 bk KaKos d/btap-
tt}TIk6s, pdkıora 8e ırepl rr/v ^8owjv Koıvıî re ydp avrıj
1104** 13. 5‘ «/] « i K'’ o/ add. K** 18, rptitıy K*»: Tp6repoy
vulg. 21. faûKaı O** 2». J t » K**: İ t i vulg. 31. rpı&y
seclus. Coraes • 32. fiKafitpoS K** V ı iurvp^tipov vulg. 34. İk om. K**
27
İse haz düşkünüdür; tehlikelere dayanan ve bundan hoş

nut olan ya da üzülmeyen yiğit, üzülen ise korkaktır.
Demek ki karakter erdemi bazlarla ve acılarla ilgilidir;
nitekim haz uğruna çirkin şeyler yapıyoruz, acı yüzünden de lo
güzel şeylerden uzak duruyoruz. Bunun için, Platon'un
dediği gibi, bu şekilde bir yolunu bulup henüz çocuklukta
gerektiği şeylerden haz alacak ve acı duyacak biçimde eğitil
mek gerekir; doğru eğitim de budur. Aynca erdemlerin
eylemlerle ve etkilenimlerle ilgili olduğuna bakılırsa, her 15
eylemi ve her etkilenimi de haz ya da acı izliyorsa, erdem

hazlar ve acılarla ilgili olsa gerek. Bunlar aracılığıyla verilen
cezalar da bunu gösteriyor; çünkü cezalar bir tür tedavidir,
tedaviler de doğal yapılan gereği karşıt şeylerden oluşur.
Aynca daha önce de dediğimiz gibi, ruhun her huyu, doğal
yapısı gereği daha kötü ve daha iyi kılan şeylerle 20
ya da bu konularla ilgilidir. Kişiler hazlar ve acılar yüzün

den, bunlann peşinden koşmakla veya bunlardan kaçmak
la; ya peşinde koşmamalan veya kaçmamalan gerekenlerin
ya da gerekmediği zamanda veya gerekmediği şekilde veya
aklin bu konularda belirlediği diğer şekillerde peşinde koş-
mamakla veya kaçmamakla kötü oluyorlar. Bu nedenledir
ki erdemleri bir tür etkilenmeme ve dinginlik olarak da tanım- 25
larlar. Bunu genel anlamda söyledikleri için — “gerektiği

veya gerekmediği şekilde” veya “gerektiği zaman” diye
ya da bu gibi başka şeyleri eklemedikleri için— pek doğru
tanımlamıyorlar. Demek ki bu tür olan erdemin hazlar ve
acılarla ilgili olarak en iyileri yaptıran, kötülüğün ise tersini
yaptıran olduğu [hareket noktası olarak] kabul edilebilir.
Aynı şeylerle ilgili olduğunu şunlardan da açıkça görebiliriz: 30
Bir tercihe götüren üç şey, kaçınmaya götüren de üç şey var

dır: Güzel, yararlı, haz veren ve bunlann karşıtı çirkin, za
rarlı, acı veren; bütün bunlarda iyi İnsan başarılı, kötü insan
ise başarısız olur, özellikle de haz konusunda; çünkü haz
28 II. s - A -
35 roîs Côis, Kol vacrı toîs vnrb rrıv atpcaıv ‘napaKobovdeî’
J106* Kal yâp rb KoXbv Kal ro (rvpêpov ^bb <f>aCv€Taı. İ ti. 8
ö’ İ k vrıırCov ıra<nv (rvvr^öpaTrraı* bıb âvo-
TpCıfratrBaı tovto rb ırdOos
voviÇopifv 8 ^ Kal Ttpiêıs, o\ p,^v pdX\ov ot 8 ’ ^ttov,
5 ffbov^ Kal kvTrp. btd rovr* obv i.vayKoxov etvai ıtfpl tavra 0
t^ v Ttda-av Trpayp.at€Cav’ o i yâp puKpbv «is tâ s ırpdêıs
« 5 fj KaK&s yaCpfiv ko.1 \vTreîo-ûaı. en bk yaKsTri&tepov 10
fjbov^ p.d\€a‘6aı rj Bvp,^, KaBâırtp <j>rjaiv *Hp<İKXetTos, "nepl
8^ tb \aX€TTt6t€pov ic l Kal ti\v r] yivctaı Kal dpeny
>0 Kal yap rb cb ^ ikttop iv tovrtp. &<tt€ Kal bıâ tovto ırepl
^bovas Kal kvıras ıtdaa b TtpaypMTfIa Kal dpet^ Kal
tp TTokiTiKfı’ 6 pJev yap tb tovtois \peSfitvos âyaBbs lo ra ı,
6 bb KaK&s kok6s. 8rt p,h> (tbv i<rrlv fj ip ctiı ırtpl ^8ovav ıı
Kol kbvaSf Kal 8 rı &v yCvetaty bırb tobratv Kal av^t-
15 rat Kal <f>B(Cp€Taı p.^ı ma-abrm ytvofiivmv, ko.1 Sti &v
^ v«ro, Tttpı Tavra xal ivtp ytî, elpâ-Btn.
3 *Aıropria-tıt 8* İv rıs irâs kfyopitv Sri b tî ra pîcv IV .
bUaıa vpİTTOvras btKoiovi yCvtaBat, rb bb <r<&<l>pova
a-6<f>povas' el yap npâTTOva-ı ta bUaıa Kal <r^<ppova,
20 ijbrj elai bUaıoı ko.1 (r<&<f>pov€s, &<mep el ra ypap.\ıaTiKu
Kal ra p,ova-iKâ, ypap.p.arı.Kol koI p.ov<nKoi. ^ ovb' ir i 2
T&v Texviâv obrtûs İ \ t ı ; ypdp.p.ariK6v n
voLrjiraı Kal bvb rvy^s Kal &kkov vrodepLİvov. rdre oSr
loraı ypap,p,aTiKâ5f i'âv Kal ypap.p,aTiK6v ti rovrior^ Kal
25 ypapipLariK&î' tovto b* i<rrl rb Kara t^ v İ v abr^ ypo^~
ftariKfjv. İri ov8* Sfioıdv i<rrıv i r i re t&v reyv&v Kal t&v 3
dper&v' rb. /xlı> yop vıtb T&v reyy&v yıvdpLeva rb ev lx«ı
1106^ 2. trwTtTpd4p0cu K** 19, Ka\ t İl (repoya L** 21. add.

K* 26. T . add. K»*
28
canlılarda ortaktır ve tercih konusu olan her şeyle birlikte 35
bulunur; çünkü güzel de yararlı da hoş görünür. Aynca 1105a

bebeklikten beri hepimizde bizle birlikte beslenir; bundan
dolayı yaşamın her yanına sinmiş olan bu etkilenimi tümüy
le kazıyabilmek zordur. Eylemlerimizi d e —akimimiz daha
çok kimimiz daha az— haz ve acıya göre ayarlıyoruz. İşte 5
bu nedenle tüm bu araştırmanın bunlar üzerine olması zo

runlu. Eylemlerden iyi ya da kötü bir şekilde haz veya acı
duyma önemli bir fark yaratır. Aynca Herakleitos’un dediği
gibi^, hazza karşı koymak öfkeye^® karşı koymaktan daha
güçtür; sanat da erdem de hep daha güç olanla ilgilidir, ger
çekten de daha zor olanda başanlı olmak daha iyidir. Dola- 10
yısıyla da gerek erdem gerekse siyaset konusunda yapılan
her araştırma haz ya da acılarla ilgilidir; bunlan iyi yönde
kullanan iyi, kötü yönde kullanan ise kötü olacak. Demek
ki erdemin acılar ve bazlarla ilgili olduğu; onu oluşturanla-
nn aynı zamanda onu artırdığı ama başka şekilde gerçekleş
tirildiklerinde onu yok ettiği; ve onu oluşturmuş olan konu- 15
larda etkinlikte bulunduğu belirtilmiş oldu. -

ICişilerin adil işler yapa yapa adil, ölçülü işler yapa
yapa ölçülü olmalan gerektiğini söylememiz sorun yarata
bilir; çünkü kişiler adil ve ölçülü işler yapıyorlarsa zaten
adil ve" ölçülüdürler: Okuyup yazanlann ya da müzikle
uğraşanlann zaten okuryazar ya da müzisyen olduğu 20
gibi. Yoksa bu, sanatlarda böyle değil midir? Bir rastlantı

sonucu ya da bir başkasının teşvikiyle bir kişi belki okuyup
yazabilir; ama, ancak okuryazarlıkla ilgili bir iş yaparsa
ve bunu okuryazarca yaparsa —^ki bunu da kendisinde 25
bulunan okuryazarlığa göre yaparsa— okuryazar olacak

tır. Aynca sanatlarla ilgili durum ile erdemlerle ilgili
durum aynı değil; çünkü sanat ürünlerinin iyi olması
II. 4 - 5 . 29
iv cAroii" ip K fî o iv ravrd v m İx.ovra ytviaöcu: ret b i

Korh rhs ip tra s yw 6 \ıtva ovk iâv avrd ıro>ç İyrf, bı~
KaC<vs ^ tranl>p6 v<û9 «pirrerat, i \ k â Kal ia v 6 ırpdrroıv 30
v& s (x.o>v ırpâTTjf, ırp&Tov p iv O lv flb<6 s, İırtır iâ v ırpoat^

povpfvos, nal ırpoaıpovpevos bı avrd, rd 8^ rpCrov iâv nal
^ffiaCtas Kal dperaKtvıfrcoç İyoiv vpânyı, ravra ıtpbî
fjLİv TO râs &W as riyvas avvapıdpfîrat^ ttKtiv 1105
aİTÖ rd flbivat’ vpös 8e rd râs dperd; rd pev elbivat ovbev
rj pAKpbv Itryyeı, râ 8* âW a od piKpbv â \\â rd vâv
biSvaraı, &ırfp İK rov vo \\<İki9 ırpan-tiv rd bUaıa Kal
4 tr<a<l>pova ırtpıyCveraı. râ p iv obv vpâypara bUaıa Kal cr<&- 5
<f>pova kiyeraı, 8rav fi roıavra ola âv 6 bUaıos fj 6 atL-
<f>p<av vp&îuv' bUaıos 8 e Kal erd^ptav İ(ttIv oi^ d ravra
TrpârTav, âkkâ Kal [d] oHtû) ıtpârriûv &s ol bİKatoı Kal <r<L-
5 <l>pov€S ırpâ'TTOva’iv.
ed odv \eyerai 8rı İK rov rd bUaıa vpdr-
retv d bUaıos yUeraı Kal İ k rov râ <r(d^pova d (r<&ij>pmv 10
İK 8^ rov prı ırpârr€iv ravra ovbels âv oibk ptkk^treıe
6 y£v€<rffaı ây^ûdg. âkk* ol vokkol ravra püv od vpârrov-
(TiVt M Adyov Kara<f>tdyovrfs otovraı <f>ıkoa-o<f>€lv
Kol odroır İ<r€a-0 êpaırevdfACVOt, ovb* otroı- rrıv yfnf-
odro> ^tAocro^vvrcr»
V. M erâ 8d ra v ra rC iarıv rj dper^ oKfTniov. irrtl ovv 4
rd iv rfı ylrvx0 yw6piva rpLa iorl, vâdtj bvvipeıs lêts, 20
2 rodrctfv &v r ı ilrj ^ âpeıij. kiyıo bi ırdOrj piv irtıOvptav
2S. *8^3 t S i K** o4rd 32. t A ravra K** iiuf atâ K**: «ol
vttig. 1105* 2. rh post 34 om. K* oiShf fUKphv K*: / uk/>4k 4
vul^. 3 . ^4 om. K* 4. &rcp] fort. sfirsp 8. i scclusı
12. ytvMmı codd. 19. rt V ivrly d dpsrd 4(d* VKtartoy K*
29
kendilerinde bulunan bir özelliktir; demek ki bunlann belirli

bir özellik taşıyacak şekilde ortaya konması yeter; oysa
erdemlere uygun yapılanlar kendileri belirli özellikleri taşı
makla adilce veya ölçülü bir şekilde yapılmış olmazlar, 30
ancak onlan yapanın belirli özellikler taşımasıyla adilce ve

ölçülü bir şekilde yapılmış olurlar: îlkin yapan bilerek yapı
yorsa, sonra tercih ederek ve kendileri için tercih ederek
yapıyorsa, üçüncü olarak da emin ve sarsılmaz bir şekilde
yapıyorsa. Bilerek yapma dışında bunlar öteki sanatlarda 1105b
gerekli sayılmazlar. Erdemlerle ilgili olarak ise, bilmek hiç

önemli değil, ya da çok az önemlidir; oysa ötekiler, çok az
şey değil, her şeyi sağlarlar. Çünkü adil ve ölçülü davrana
davrana bu özellikler edinilir. Demek ki adil ve ölçülü kişi
nin yapacağı gibi yapılanlara adil ve ölçülü denir; bunlan 5
yapan değil, adil ve ölçülü kişilerin yaptıkları biçimde yapan

kişi adil ve ölçülü oluyor. O halde “adil işler yaparak kişi
adil, ölçülü işler yaparak kişi ölçülü olur” sözü yerindedir.
Bunlan yapmayınca da hiç kimsenin hiçbir zaman iyi olması 10
söz konusu olamaz. Ne var ki insanlann çoğu bunu yapmı

yor, söze sığınıp felsefe yaptıklarını, böylece de erdemli
olacaklannı sanıyorlar; doktorlan dikkatle dinleyen, ama
onlann yap dediklerinden hiçbirini yapmayan hastalara
benzer bir şey yapıyorlar. Böyle tedavi görmekle nasıl bun- 15
ların bedeni iyileşmeyecekse, onların ruhları da böyle felsefe

yapmakla iyi olmayacaktır.
Bunlardan sonra erdemin ne olduğunu araştıralım. Ruh
ta olup bitenler üç türlü —etkilenimler, olanaklar ve huy- 20
1ar— olduğuna göre erdem bunlardan birisi olsa gerek. Arzu,

30 II. 5 - 6 -
ip y ^ v <j>6ôv Oâptros ^ 6 6 v o v \a p a v <fu\Cav /xî<ros Ttûdov
Ç q \o v l\coy, 5 \o)s oh ?weraı Tjhoin] ^ k iv r ] ' hvvAfX€is
öe jcaö’ h s TTaöriTiKol toAt <
ûv \e y o ix fd a , o to v Kad* h s bv~
25 paTol 6pyı<r6rjvou rj XvTTrı6flvaı ^ ^\€î7<roı* ?^€is KaO* 8^
hs ‘irpos ra ttAÛtj İyopLCV «S ^ KaKm, oto» ırpAç rd 3 pyı-

(rOijvaL, el pîkv (T(f>ohpö»s rj aveifiAvms, kok&s İôfiep, et 8 ^
p.4(ra>s, €Î* 6pLo(m 8^ Kal Trpds roAAa. <nâ6rı {liv obv 3
oîiK ela\v ov6' al Aperal (nHû* al KOKlaı, Sn ov \eySfie6a
30 Kara ra ttoÖtj <nrou8aîoı rj <f>av\oı, Karâ 8^ râ s Aperhs
Kol Tas KaKİas \ey6pie6a, nal S n Karo f*e» ro TrâOrj
oSt ivaıvovpkcOa ovre \/reyS/teûa (ov yâp İTraıvetrat 6 <ô-
ôvp.evos ovbk 6 6pyıÇ6(xevoSi oibk ■îyeraı 6 &,tt\& s Spyı-
1 1 0 6 * ôp^vos SXk* 6 TTÛs), Karo 8^ ras Aperhs Kal ras KaKİas
kTraıvc/SpLeBa rj y^€y6p.e0a. İr i ApyıCSp-eBa p.^v koI <f>ofioıİJ- 4
pLcda ArTpoaıpİTiûs, al 8 ’ Aperal Ttpoaıpeaeıs rı»ls ^ ovk
&vev Ttpoaıpi<re(ûS. rrpos 8 1 ro ^ o ıs Korâ piv r a TrdOrj
5 Kiveîa-dai \ey6p.€6a, KarA be rhs Sperâs Kal ras KaKCas
o i Kipeîa-daı â \ \ a btaKeîadaı Trcus. bıa rovra 8 e 088 İ 5
bvpâp,eıs elffip’ oSre yAp Ayadol key6}ie6a r û bAvacrBaı
•nAayeıv aıtX&s ovre KaKoC, oSt kıraipaSpLeBa oSre êyo-"
lxeBa' İn bvparol pÂv itrfiev <f>l!(reii âyaBol 81 rj kokoI
10 ov yipopıeBa ^ı/<ref eîrrofiev 8e vepl rovrov rrpSrepov. et 6
oSp pıjre rrABt) eîtrlp al âperal fii^Te bvvâfieıs, Ae^Treroı
l£eıs a»rây elpai. S n fikv obp lo rl r y ylveı ^ Aperf]^
eIprjTaı.
6 Aeî 81 /X7) popop oStcjs elrreîv, Sn l^ıs, âW a Kal VI.
IS rroCa n s. pıjre'op oS p Sn rraa-a &perq, o î Sp ^ Apen^, 2
22. tf>$6yoy Odpıros K**: Bpdtros ^6yoy vulg. 31. Kal K’’.‘ 4 vulg.
KtydptOa'] \vf6pt9a (nrovSaîoı Kal tpavKot K* filv om. K** 1106* 8.
oCt * ivaıyoiıutOa oCrt ıj/tySp€Oa fort. secludenda 9. ^t i K**: Kal ( ti
vulg. 15. xorarriı K**
30
Öfke, korku, yüreklilik, kıskançlık, sevinç, sevgi, kin,

özlem, hırs ve acımanın, genel olarak da haz ya da acının
izlediği şeylere ‘etkilenim’ diyomm; bunlardan etkilenebil-
memizi sağlayanlara, sözgelişi öfkelenebilmemizi, acı duya- 25
bilmemizi ya da acıyabilmemizi sağlayanlara ‘olanak’ adını
veriyorum. ‘Huylar’ diye de etkilenimlerle ilgili olarak iyi
ya da kötü dummumuza diyomm, örneğin öfkelenmeyle
ilgili olarak, aşın ya da gerekenden az öfkeleniyorsak kötü,
orta şekilde öfkeleniyorsak iyi dummdayız. Öteki etkile-
•nimlerde de bu böyledir. Demek ki erdemler de kötülükler
de etkilenim değildir, çünkü erdemler ile kötülüklere göre 30
bize iyi ya da kötü denir ve etkilenimlere göre değil, erdem

ler ile kötülüklere göre övülür ya da kınanınz (nitekim kor
kan ya da öfkelenen övülmez; sırf öfkelenen de yerilmez,
belli bir şekilde öfkelenen yerilir). Aynca kendi tercihimizle
öfkelenmez ya da korkmayız, oysa erdemler bazı tercihler 1106a
dir ya dia tercihsiz olmuyorlar. Üstelik etkilenimlerle ilgili

olarak ‘harekete getirildiğimiz’, oysa erdemlerle ilgili olarak
‘harekete getirildiğimiz’ değil, belli bir şeye ‘yatkın olduğu
muz’ söylenir. Bu nedenle erdemler olanak da değildir; nite
kim sırf etkilenme olanağına sahip olduğumuz için iyi ya da
kötü olmayız; övülmeyiz de yerilmeyiz de. Aynca olanaklar
bizde doğal olarak var, oysa doğal olarak iyi ya da kötü
olmayız; bundan ise daha önce söz etmiştik. Öyleyse erdem 10
ler etkilenim ya da olanak değilse, geriye onlann ‘huy’

olması kalıyor. Böylece erdemin cins bakımından ne oldu
ğunu ortaya koymuş bulunuyoruz.
Ama bu kadan, yani bir huy olduğunu söylemek

yetmez, nasıl bir huy olduğunu da söylemek gerek. Şöyle
diyelim: Her erdem neyin erdemi ise, onun iyi durumda 15
il 6. 31
avTo T€ « 5 <x°*' âworeXeî koI rd Ipyoı/ avroŞ ev attohL-

hmaıvy olov ^ tov 6<f>0a\ııov oıper^ rov re 6<f>0aXiJLOv aırov-
baîov ıroıeî koI râ İpyov ovrov* r^ yap rov 6^0aXpov
ap€T?ı e5 dpâpev. opoCcas V tırırov âperrı lıtıtov re
<nrovbaiov ttokî koI aya0bv bpapeiv Kal evcyKeîv rhv im - 20
3 p6.Ti]v Kal ptıvai rous ıroAefiıovs. ei 8^ roCr’ ^ırl ırdvroûv
oıjrm İx^ı, Kal fj rov âv0pcİ7rov aperf} etıj &v 17 l^ıs â ^ ’
âyaâbf uvOpiûTros yCveraı Kal d 0 ’ e® r 8 âvrov İp-
i yov d7ro8 (5<reı. wws 8 ^ rovr ^<rroı, ^bt\ pkv elpriKapev, İ n
be Kal 58’ İaraı <âvep6v, iâv 0eû)pTj(r<op€v ırola rCs iarrıv 25
Tj (f>Tj<rıs avrfjs. iv vavrl 8 ^ avveêî Kal bıaıperip İarı
Kaêlv rb pev ıtkelov ro 8’ İkarrov rb 8’ î(rov, Kal ravra
rı Kar avrb rb -npaypa ^ trpbs ^pâs' rb 8’ taov pi<rov
5 Tl vırepôkfjs Kal MA.ec>/rcû)s. keyot bi rov pev Trpdyjxa-
Tos pifTov rb î<rov imeypv a<p* İKaripov r&v aKpoiv, Sırep 30
iarlv iv Kal rb avrb ttolo-iv, ırpbs ^/iâs 8 ^ 8 prire ırkeovâ-
Ceı M’İ're ikkeh eı' rovro 6*o8x İv, ovberavrbv ıtatrıv.
6 olov el rh bİKa ırokka ra bi bijo âkCya, ra pÂaa
kapŞâvovai Kara rb trpaypa' l(r<p yap vrrepeêı re Kal
7 vTtepiêrai’ rovro bi pÂaov itrrl Karh r^v &pı0 prjriK^v 35
avakoyCav. rb be ırpbs ^pa9 ov^ oifno ktjvriov' ov yap

el np beKa pvaî (ftayeîv Trokb bvo b i âkiyov, 6 akeC-1 1 0 6 '
Trrıjs i i pvas vpoardêı’ İa n yap l<r<os Kal rovro ıroAv
•Tevyeı, rb be pia o v rov0* aîpeî~
rai, piaov bi ov r8 rov ıtp&yparos âkkâ rb rrpbs r/pâs.
il (I bb Traıra im<rrfıpr\ ovrıo rb İpyov e® im rekeî, vpbs ro
22. b ante f(t s add. K** 24. &$ K*> UOe** 1. rt r y ] Sı K*

31
olmasını ve kendi işini iyi gerçekleştirmesini sağlar. Sözgelişi

gözün erdemi gözü ve onun işini erdemli kılar; çünkü gözün
erdemi sayesinde iyi görürüz. Aynı şekilde atın erdemi atı
erdemli kılar; iyi koşmasını, binicisini iyi taşımasım ve
düşmanlann karşısında kaçmamasını sağlar. Bu her şeyde 20
böyleyse, insanın erdemi insanın iyi olmasını ve kendi işini

iyi gerçekleştirmesini sağlayan huy olmalı. Bunun nasıl
olacağını söylemiştik, ama bu, erdemin doğal yapısının nasıl
olduğunu araştınrsak, başka bir yoldan da açıklığa kavu
şur. Sürekli ve bölünebilir olan her şeyi bölüp daha çoğunu, 25
bize göre yapabiliriz; eşit olan ise aşınlık ile eksikliğin bir
ortasıdır. Bir şeyin ortası iki ucundan eşit uzaklıkta olana
diyorum, ki bu herkes için bir ve aynı şeydir; bize.göre orta 30
ise, ne fazla ne de eksik olana diyorum; bu ise tek değildir,

herkes için de aynı değil. Örneğin bir şeyin çoğu on, azı
iki ise, şeye göre alındığında ortası altı olur; çünkü eşit bir
şekilde birini aşıyor, diğeri tarafından aşılıyor; bu ise mate
matiksel oranlamaya göre ortadır. Oysa bize göre ortayı 35
böyle almamak gerekir; nitekim biri için on beş kilo yemek

çok, üç kilo yemek az ise, beden eğitimcisi dokuz kilo
yemeği gerekli bulmayacaktır; çünkü bu da bunu yiyecek 1106 b
olan için az da olur çok da. Nitekim Milon^^ için az, beden
eğitimine yeni başlayan biri için çok olur. Koşu ve güreşte de
bu böyle. Demek her bilen kişi aşınlık ile eksiklikten
kaçar, ortayı arar, onu tercih eder; bu orta ise şeyin ortası
değil; bize göre orta olandır. Demek ki, eğer her bilim
kendi işini ortaya bakarak ve işlerine buna göre yön vererek
32 II. 6.
fi4trov j3Xc7rov<ra <caı tıs tovto &yov<ra ra tpya {ôOtv tl(a~

lo Batrıv iırıKtycip roîs tZ Ü\ov(rıv İfyyots S n oSt* S<f>t\€Îv
İoTiv oSre vpocrûeîvaı, &s Tfjs p.^v SırtpôKıjs k o İ rfjs
\tC^t(ûs 4>6tıpa6<n]s râ tS, Trjs 5i pLt<r&rnTos <rifCov<njs,
ol d’ âyaûol rtxvîraı, ws \^yop.tv, ırp5s tovto ^KtTTOvTts
ipy&CovTaı)' rı 5’ iptTr} ‘nâcrrjs T4\vr}s AıcpijSeoripo Kal
15 Sp.tCv(ûv hrrlv &crTTtp Kal ^ <f>V(rıs, tov ptaov &v elıj aro-
^curriKi}. \4yon 5i TİfV ^öiKtjv’ cfCrn yap io rı ırtpl ıriöıj 10
Kal TrpS^ds, iv 5i tovtois tarıv vırtpŞokrı Kal tkkeıylfis
Kal r5 pÂtrov^ otov Kal if>oîfd"fjvaı Kat ûapprfiraı Kal İ tti-
Bvpıâ-aı koİ SfryurBtjvaı Kal i\fij(raı Kal S \ û>s ââ^vaı
20 Kal kvnrıO^vaı lo rt Kal p.aWov Kal rjTTov, Kal &ıı<l>6Tfpa
ovK c5* t6 5’ 5re Stî ko.1 i<p* oîs Kal vphs ots Kal ov 11
(vtKa Kat &s 5<î, pÂ<rov re koI Spurrov, Sırtp iarl Tİjs
iptTjjs. SpLOİats 5i Kal vtpl Tas TtpS^tıs İ<nıv vırtpôkrı 11
K al İk k tı^ ıs Kal TÖ pÂ<rov. rj 5* iptT^ ırepl ‘nidrı ko.1
25 vpâ^fis iartv» iv ots V /***' vırtpPok^ &ıxapTavtraı Kal f/
İkktıyfns [^^yerat], rd 5i p.taov iıraıvtÎTaı kuI KaTopOov-
rat* ToSra 5* ipafMO Trjs Sptrijs» pLtaoTtfs t i s apa iarlv M
^ iperrı, <TTo\a<rTiK‘^ y t aS<ra t o v pÂaov. İ t i t5 p,iv Â/ıtap- 14
T&vtıv Ttokkay&s İa n v (ro yâp k o k S v t o v iırtCpov, ot
30 TlvOaySpttoi eÎKaôv, rS 5* iyaOov t o € rr€rr€pa<r/xivov^, ro
5i KaTopOovv p,ovo)ç&s (5to Kal rd p.iv paStov t5 '5i \a -
kevov, ^^5tov p iv t S Svorvytıv t o v «tkoitoS, \aktiihv
5i t5 İTtiTV)(€ivy Kal 5to ravr* o&» Trjs pıiv KaKİas
iırepôk^ı Kal ^ İkktırjns, rrjs 5* iptrijs rj p,€a6Trjs’
iatfktA fup y5p ink&s, ıravrodaır&e 5c kokoİ.
6 "Bortv Spa ^ Sperrı İ(ıs rrpoaıpeTiK^j, iv p.€<r6Tr\Ti oZaa l.*)
13. ol «•] «{«• ol K«* 21. oft] oTt 8*7 22. ^<rr)] 4«rr)o M K<>
26.. ^İTjfvru seclust 28. yc om. K**
32
iyi biçimde gerçekleştiriyorsa (bu nedenle, aşınlık ve eksik

lik olumluyu bozduğu, ‘orta olma’ ise onu koruduğu için, 10
kendilerine eklenecek ya da onlardan alınacak bir şey olma
yan işlere iyi işler deriz; dediğimiz gibi iyi sanatçılar bunu
gözeterek çalışır), erdem de, eğer doğa gibi her sanattan da-:
ha kesin ve iyi ise, ortayı hedef edinmek olsa gerek. Kastetti 15
ğim karakter erdemidir, çünkü o etkilenimlerle ve eylem

lerle ilgili; aşınlık, eksiklik ve orta ise bunlarda olunöm eğin
korkma, cesaret etme, arzu etme, öfkelenme, acıma ve
genelde haz alma ya da acı duymada daha az ve daha çok
olur; her ikisi de iyi değil. Oysa gerektiği zaman, gereken 20
şeylere, gereken kişilere karşı, gerektiği için, gerektiği gibi
bunlan yapmak orta olandır ve en iyidir, bu da erdeme
özgüdür. Aynı biçimde eylemlerde de aşınlık, eksiklik ve
orta söz konusudur. Erdem ise aşınlığı yanlış olan, eksikliği
yerilen, ortası övülen ve isabetli olan etkilenimlerle ve 25
eylemlerle ilgili; övülmek ve isabetli olmak da erdeme

özgü. Demek erdem bir tür orta olmadır, ortayı amaç edinir.
Ayrıca yanlışa düşmek pek çok biçimde (Pythagorasçılann
düşündüğü gibi, kötü sınırsızın, iyiyse sınırlının özelliğidir), 30
isabetli olmak ise tek biçimde olur (dolayısıyla ilki kolay

İkincisi zordur; hedefe isabet etmemek kolay, isabet etmek
ise zordur); bu nedenle de aşırılık ile eksiklik kötülüğe, orta
olma ise erdeme özgüdür: 35
“İyiler bir çeşittir, kötüler ise çeşit çeşit. »12
O halde erdem, tercihlere ilişkin bir huy: Akıl tara

fından ve aklı başında insanın belirleyeceğiyle belir
lenen, bizle ilgili olarak orta olanda bulunma huyudur.
II. 6. 33
vpbs &pı<rfi(vrı Aoyy #cot ^ av 6 <f>p6 vifj.of no7
âp((r€i€v. p ta S n ıs öe dvo kcuu&v, Ttjs p fv koB vntpô-
16 M\v riji be KOT* lAAci^tv koi İ n r y ras ikkelıreıv
rhs b* VTrepfidkkeıv tov b4ovros ev re toîs vâde<rı Kal 4u
Toîs vpdê<rı, r^v ö* âperrıv rb pia’ov ıcal evp(<rKetv küI s
17 alpeîtrOat, bıb Kora pev r^v oi<riav Kal tov \oyov rhv rb
Tİ ^v eîvaı \eyovra pec^Tijs ia rlv tf iperq, Kara be ro
18 apıoTov Kal t 6 eb İLKpoTtfi, ov vcura d’ 4Tnb4\eTox vpâ^ıs
ovbi ırav Trâdof t^ v jLtecrJnjTO’ 4vuı yap evdvs uvapcurTaı
<rvveı\ııppeva peTO, Ttjs iâvAonyros, olov 4mxo.i’PfKaKİa lo
âvaurxyvTİa eftdovos, koi liri t &v ırpdêmv px>vxeLa kXott^
avbpoôvla' ırdvra yap ■rovro koI to rotoSro \4yeTai
Ty 0^0 0avXa cıvoı, dXX' obx ol vnepôkal avr&v
oib* al iXXeC\lreıs> oİ k 4<mv obv oib4voTe vepı avrâ kot-
opdovv, oAA.* del âpapTİveıv' ovb* lo r t to eî rj p ^ ev 15
vepl Ta ToıavTa 4v ^ v deî koI dre koI oh poıyebetv,
u\X’ &Tr\&s t 6 ıroıeîv ötiovv tovto>v apapTÛvetv 4<rriv.
19 opotov obv rd â^ıovv Kal ırepl rd bbiKeîv Kal beıkaiveıv
Kol 4uco\acrraiveıv eîvai peabruTa Kal iırepôk^v koI e \-
keıyjnv' İaraı yap obroa ye VTrepftokrjs Kal ikk.eC'êoH pe~ 20
<rdn;s koI ivepôkrjs vırepôkrı Kal 4kkeıylfis 4kke(\{fe<û9,

■20 &<ntep bi o’ûuppoaijjnjs Kal ivbpeCas ovk earıv bırepôkrı Kal
ekkeıyjrıs bıh rd rd p4aov etvaC ttoh &Kpov^ odrcor ovb'
İKeiviûv peaoTrıs ovb’ bvepfiok^ Kol lAAetV^ıy, dAA.’ 019 av
ırpdTnjrat hpapraveTaC S k m yâp ovd’ im epôk^î kc I 25
4kkei\jfem pea-OTt]s 4arıv, oüre peabTryroi bırepôk^ Kal

ekXet\jns.
1107* 1 . bpvruivp r Asp. Alexander Aphrod..: bpurft4vfi codd. ^ Asp>
(et fort. A lex.): codd. 2. 8v<m' K** 4. 4koiii. K^’ Asp.
rk om. K* 6. rh add. Asp. 12. tf>4ytT€u M** 13. airk
om. AIex. 14. abrks 20. oCrtt yc] o8rt»s K** F Asp.
21. 4Wtlı^*»s ToSra K**
33
Bu, biri aşınlık, öteki eksiklik olan iki kötülüğün ortasıdır; uo7a
kötülük etkilenimlerde ve eylemlerde gerekenden aşınsı ya da
eksiğidir, erdem ise ortayı bulma ve tercih etmedir. Bunun
için varlığı bakımından ve ne olduğunu dile getiren söz bakı- 5
mından erdem orta olmadır; en iyi ile iyi bakımından ise uçta
olmadır. Ama her eylem ile her etkilenimin orta olması söz
konusu değildir; nitekim bunlardan kimi adlannda kötü
lüğü içerir: Sözgelişi hasetlik, arsızlık, kıskançlık; eylemler 10
içinde de zina, hırsızlık, adam öldürme. Çünkü bütün bun-

lann ve bu gibi şeylerin aşınlıklannın, eksikliklerinin değil,
kendilerinin kötü olduğu söylenir. O halde bunlarda isabetli
olmak olanaklı değildir, hep yanlışa düşmek söz konusu.
Bunların iyi olması-olmaması, zina konusunda olduğu gibi, 15
kimle, ne zaman yapmak gerektiği söz konusu değildir; bun

lardan birini yalnızca yapmak yanlış yapmak olur. Aynı
şekilde haksızlık yapmak, korkak olmak, haz peşinde koş
mak konusunda da orta olma ve aşınlık-eksiklik olduğunu
ileri sürmek söz konusu değildir; çünkü bu şekilde aşınlığın 20
ve eksikliğin ortası diye aşınlığın aşınlığı ile eksikliğin eksik

liği olacak. Buna karşın orta, bir bakıma uç olduğu için, öl
çülülük ile yiğitlikte nasıl aşınlık ya da eksiklik yoksa onla-
nn da ortası, aşınlığı-eksikliği yok; nasıl yapılırsa yapılsın
yanlışa düşülür. Genel olarak söylenirse, ne aşınlığın, eksik- 25
liğin bir ortası, ne de ortanın eksikliği ya da aşırılığı vardır.

34 II. 7.
7 A » h€ TovTO firı ix6pov Ka06\ov kiyecrâat, AkXh koI VII.
Toîs Kaö* ^KOoTtt i<l>apfi6TT€iv. İP yap toÎ s ırepl râs
30 Trpâêıs X6 yoıs ol p^p KaOokov Koıvârtpoi elaıp^ ol b* iırl
pcpovs âkrjöip^Tfpoi’ vepl yhp r â Kaff İKaarra al Trpi^fiSy
b(op 5* İ ttI ToifTmp avp^üiPtip, kryırriop obp ram a İ k ttjs
bıaypa<f>rîs, ırcpl ph/ oZp <f>6 ôvs Kal Oâppetı ipbpeia p.€<ro~ 1
U07'*n}$‘ T&p 5* vTttp^dKK6pTOiP 6 pip rp a<f>oŞı<^ İLP<&pvpos
^ırokka b* ^<rrlv iv ^vvp a ), 6 b* ip dapptîp
\<op Opacrus, 6 b* ip p ip <t>oŞ€Îa-6aı iır€pfiâkXa>p 5^
OappAv iKKiitttûP bfiK6i. ıttpl Tjbovhs xal kÖTras— oıv 3
S TTİoras, rjrrop bi k&ıras— pf<r6Tr\s p ip <r«-
<l>pocr6prı, ^ırep/3o\^ 5^ İKokaaia. ikketvopres bi v€pl ra r
pbopas ob Ttaw yLvoprac bıoıttp obb* Spoparos rervx 7 -
Kaaıp ovb* ot roıovroı, İarona-ap 8 ^ ipaCa-Oproı. Ttepl b i b4- 4
<rıp yjippÂTm Kal k jj^ıp pi<r6rt\^ p ip ikevOepı^TTis, bv^p-
10 fiokrı KoX İKkeı-^ıs, iur<ûrCa Kal iptkfvdepCa. ipaprCats
8’ ip avraîs iırtpÂkkova-ı Kal ikkelTTOvatp' 6 p^p yhp
&<rtoTOs İ p p ip Ttpoiorfi bırep^âKkeı ip b i k ^ c ı ÂAciTrct,
6 8* hpekeüOepos İ p p^ p k ^ € t ı&7rep/3 aAA.« ip bi vpoia-eı
İXK€[tt€i . vvp pip obp TİJiTip Kal ^ırl K€<f>aXaCov kiyoptp, 5
15 âpKobpfPoı avT^ robrip’ b<rr€pop bi İKpıfi4<rrepop ırepl ab’-
T&v bıopı<rdrj(r€Taı. ırepl bi yjtrfpaTa Kal &XXaı btaöiaets 3

€l<rl, p«r6rT]s p€P p€yaXovpiv€ta (6 yap pcyakoTtpeır^s
bıa<f>ip€i ikevdepiov' 8 pip yhp •nepl peyAXa, 8 bi vepl
piKpâ), bv^pôk^ 8 ^ h-tr^ıpoKokCa xal jSavavaıo, IXêı*
20 yfns 8 ^ ptKpoTrpİTf^ıa' bıa(f>4pova‘i. 8 ’ abrat t&p rrepl r^p
28. rovro fiij rb atrrb K**: L** T 30. Ktv^tpol T 82. oir
om. K** 1107** 3. 8* 4» K*» M**: 8k L** 5. koI om. A sp .: fort.
Kal {,ovx ipôlus) 8. ftrrtt Sb âyeJırâriTos 11. 8* avraıt
srripsi: 8* 4awrarj V >: 84 aira?» M**: 84 K*» 14. Ktfpa\ai<f L** M*»
16. 84 K^! 84 t 4 vulp.
34
Bunu yalnız genel anlamda söylememek, tek tek du

rumlarda da uygulamak gerekli; çünkü eylemlerle ilgili söy
lenen sözlerden genel konusunda olanlar daha yaygın, özel 30
konusunda söylenenler ise daha doğmdur; çünkü eylemler

tek tek durumlarla ilgilidir ve söylenenler bunlara uyma
lıdır. Dunlan ana çizgileriyle ele alalım: Yiğitlik korkular
ve cüretlerle ilgili orta olmadır, korkusuzlukta aşınya
kaçanlann adı yok (nitekim birçoğu adsızdır), cüretlilikte 1107 b
aşın olan cüretli, korkmakta aşınya kaçıp, yüreklilikte

yetersiz kalan ise korkaktır. Hazlar ile acılar konusunda
(hepsinde, özellikle acılann hepsinde değilse de) orta olma
ölçülülük, aşınlık ise kendini tutamamazlıktır. Haz duyma
da eksiklik gösterenlere pek rastlanmaz, bunun için bunlara
ad-verilmemiştir, biz ‘duygusuz’ diyelim. Para alma ile para
verme konusunda orta olma cömertlik, aşınlığı ile eksikliği
ise savurganlık ile cimriliktir; bunlarda insanlar karşıt yön 10
de aşınlık ile eksiklik gösterir: Savurgan vermekte aşınlık

almakta eksiklik, cimri ise almakta aşınlık vermekte eksik
lik gösterir. Şimdilik bunlara biçimsel olarak, kısaca değin
mekle yetinelim; daha sonra bunlar daha kesin belirlene 15
cektir. Para konusunda başka tutumlar da vardır; orta

sı, ihtişam (muhteşem cömertten farklıdır, muhteşem
büyük şeyler için, cömert daha küçük şeyler için para
harcar); aşınlığı gösteriş budalalığı ve kabasabalık, eksik
liğiyse eli sıkılık. Bunlar cömertlikle ilgili olanlardan ayrıdır; 20
II. 7. 35
7 i\€vd€pı6Tt]Taf TT^ bf bt.a(l>ipov<Tiv, v<rT€pov ^r\drı<r€Tai. ıttpı

b\ Tip.T\v Kal &Tip.lav p.€<r6 T7is picp p^yaKo^nj^la, vıtep-
)3 oX^ 6 ^ \avvoTrfs rıs X.€yop.imı, 8 ^ p-ınpon^vyCa'
8 wy 8* i K i y o p .f v ( \ € i v “n p o s r i f v p .ty d K < y n p İT tfia v t ^V iX .€ v-

d tp ıo T riT a , (r^) ıre p l p.tK pa bıa<f>ipov<raVy oiîrcös *5
ırp b s T ^ v p . € y a \ o \^ x , C a v , t t i p l Tip.r\v ovarav p .iy 6 X ııV t a v r ^
Tt€pl piiKpav ovıra' *l<m yap &s beî 6p4y€<r6aı rıp.jjs Kal
p.â\Xov rj 8 eî Kal ^İttov, \eyfrai 8’ o pikv vTT€p^dXX<ov
raîs 6p4^€(rı (pı\6Tip,os, 6 8’ 4Weiv<»iv d<^ıXorı/xo9, 6 8^
p,4(ros bv<âwp,os. b,v(Lwp.oı b\ Kal al btad4o'€is, ır\^v ^ 30
Tov (jnkoTCpLov <f>ı\oTip.la. S0€P imbiKdôvraı ol &Kpoı Trjs
p.4<n\^ yj^pa^' kolİ 7/p.ils 8 ^ lort pi4v ore tov pAtrov <fnk6-
Tipx)v Kakovpi€v İoTi 8’ St€ d^ıkoTip^Vf Kal lort pikv Bre
9 4TTaiV0Vp,€V TOV îkÖTlfJLOV 4oTt 8* OT€ tÖv d<ptKoTipLOV. 8 ltt U08‘
Tİva 8’ ahCav tovto TTOıovp,(v, 4v toîs 4 ^ s pr]dıq(r€Taı' vvv
be ırepl t&v konrâv k4yuip.ev Kara tov ■6<f>r]yr}p.4vov Tp6-
10 TTOV. errrı be Kal Trepl TrfV âpyrjv vırepôk^ Kal 4kkeı^ıs Kal
p-ea-OTrıs, (ryebbv b4 &v<ûvdp.<»v Svtodv avT&v töv p.4arov s
TTpdov k4yovres T^v peıroT'^ra TrpadTtjTa Kak4<r<ûp,ev' tQv
8 ! &Kpo)v 6 p.ev İntep^âkkuv dpyIkos 4aro), ^ 8 ^ KOKÛa dp-
yıkoTi^s, b 8’ ikkeCiTdiv âopyrjTÖs Tis^ ^ 8* ekkeıy(ns hop-

11 yrıa-ta. etol be Kal &k\ai Tpeîs p-ea-oTrfTes, 4xpv<raı pÂv
Ttva bpoıdTTiTa ırpbs AAAıjAoî, bia<f>4pov<raı 8* ikkrjkav' »o
Trcuraı piev ydp elm ırepl kdyrov Kal vpdêotv KoıvcavCav,
bıa<l>4pov(n b4 Sri 4j p.4v 4oti ırepl Tİkrfdis tö İ v aİTols^
ot b\ ırepl To ^bd’ T o d r o v bi to {liv iv ıraıbıŞ t8 8* iv
21, ır$ K** r : Ş vulg. 25. rÇ add. Ramsauer 26. riıy om. K**
27. fUKpk K** L** 3 3 . fart fily Sre scripsi: t<rrıy İrt K** T ; (arty
St€ /liy V M** 1108* 4 . rl/y add. 6. KdK4<rwnty K^: koA.^
<ro/uy vulg'. 7. i^rrly K** 8, S* f\Xcııf'is] Sl Ktucla 12.
3ti 4i fUy'\ 4j /tky ttrı K**
35
nerede aynidıklan daha sonra söylenecek. Onur ile onur

suzluk konusunda orta olma yüce gönüllülüktür, aşınlığı
kendini büyük görme diye bir şey, eksikliği ise kendini
küçük görmedir. Nasıl küçük şeylerle ilgili olan cömertlik
ihtişamdan —dediğimiz gibi— aynysa, büyük bir onurla 25
ilgili olan yüce gönüllülüğün karşısında, daha küçük onurla
ilgili bir özellik var; onuru gerektiği gibi, gerektiğinden çok
ve gerektiğinden az arzu etmek olanaklıdır; böyle bir arzuda
aşırı olana onur düşkünü, eksik kalana ise onuru umursa
maz denir; orta olanın ise adı yok. Bu tutumların —onura 30
düşkün olanınki olan onura düşkünlük dışında— adları
yok. Bu nedenle uçta olanlar ortanın yerini alma iddiasında
dır. Biz de kimi kez onur düşkününe orta deriz, kimi kez ise
onuru umursamayana; kimi kez onur düşkününü överiz,
kimi kez de onum umursamayanı. Hangi nedenle bunu yap- ıiosa
tığımız daha sonra söylenecek. Şimdi giriştiğimiz biçimde
geri kalanlardan sözedelim. Öfke konusunda da aşınlık,
eksiklik, orta olma var; bunlar hemen hemen adsız olmakla
birlikte, orta olana sakin diyerek, orta olmayı sakinlik 5
diye adlandıralım; uç noktalardan aşın olan sinirli olsun
—^kötülük sinirliliktir—, eksiklik gösteren öfkesiz, eksiklik
de öfkesizlik. Biribirlerine benzemelerine karşın, farklı 10
olan üç Orta daha var: Hepsi insanlar arasındaki ilişki
lerdeki konuşmalar ve eylemlerle ilgilidir, farkları ise,
birinin bu konularda samimi olma ile, ötekilerin ise
hoşla ilgili olmasıdır. Bunun da bir türü şakada, bir türü de
36 II. 7.
ırâ<rı roîs Korh t 6 v fiiov. prfTİov ovv Kal vepl toi^tcûv, îva
15 /ioAAor Karldtopfv Sti iv ırcurıv rj pfo-orrjs İTraLverSv, ra
8’ aKpa ovT i-rraıvfTa ovt 6 p 6 h a\Ka >/reKrd. flcrl p iv
oZv Kal TOVTü)v TU TrkcCüi &v<âvvpay TTdpareov b \ &o"nfp
Kal iv l Ttûv &W(ûv, avTovs âvopaTorroıeîv a-atjyrjveias eve-
Ka Kal Tov (v-ırapaKokovdijrov. ırepl p iv ovv to akrjOis 12
20 6 p iv picros akrfdTii rts Kal ^ pfaoTrfS aKr\6 iia \(yi(rd<a,
Tf bi ‘TrpoaiToiTja'is yj p€v İ ttI tö p,eîCov âkaôvela koI 6

İ\<jiV avT7}v aKa^div, fi 8’ İtri t6 ekarrov elpoivfia Kal flpu>v
İ\<ı>vy. ırepl bi t 6 ^bv t8 püv iv naıbıa 6 p iv p4<ros 13
evrpAvfkos Kal ff bıdûfo-ts^ (vrpaTrekia, fj 8* vır(p/3o\7j â>-
25 poX.oxCa Kal 6 lx “ *' avrfıv p<t>po\6xoSy 6 8* ÂAfiıro)!/
&ypoiK6i TIS Kat ^ ^fıs iypoiKCa' ırepl bi tö \o iv6 v f]bv
TO iv ^lip o pîkv «s 8 « fjbf)s &>v <f>(kos Kal f{ p,€tr6'-
TTis (ftikla, 6 8’ İTTepPâkkiûv, d pikv oibevos İveKa, &pe-
<TK0S, d 8* a<f)€keCas Trjs airov, Koka^, 6 8’ ikkdiTuiv
30 Kal iv vaaıv İTjbfjS bvatpCs rıs Kal bİJCKokos- d a l bi Kal 14
İv Tots TTa$ı^pa<n Kal ırepl ra -Trdörj /neo-drTjrcs* fj yap
alb^s iperfı p iv ovk İ otiv, İTraıvcıraı 8e Kal 6 albfıptov.
Kal yap iv rovroıs h pdiv kiyeraı piitros, 8 8’ vırep^dA-
Ao)r, &s 6 Karaırktı^ 6 ttivra alboüpfvos 6 8 ’ ÂAc^ttcöj;
35 V fn?8^v 8Ao)s İLvaioryvvToSy 6 bi /üieVos albfjpuov. v4p.€-15

1108 •• (TIS 8^ ftetroTT/s Ôovov Kal imxaıp€KaKCas, d a l 8e ıt€pl
kvTtr\v Kal fıbovı\v rds ^ırl roîs avpPaCvovai toîs ıreAas
yıvopÂvas’ 8 p^v yap vepeariTiKhs AvTreîraı I ttI toîs dva-
^/ws e8 vpâTTovaiv, 6 b i (f>0ov€phs ^ırfpfiâkkoiv tovtov irrl

S ırâaı Avıreîraı, 8 8* iırıxaıp4KaKos Toaovrov ikktC'neı rov
16. iıraıyfrk oSr’ IpBk K**: 6p$h odr* ^ıratvcri vulg. e/<rl K*: (<rrı
vulg. 28. 6 addendum esse coni. Ramsauer (ante
s ı . vae^ıuurıK*: »d6««r» vulg. ve/>lK**; roî» u-cpi vulg. 36.
firfilvK*: 6 vulg.
36
yaşamın her durumunda söz konusu. Her şeyde orta olma

nın övülmesi gerektiğini, uçlann ise övülesi, doğru olmadık- 15
lannı, yerilmeleri gerektiğini daha iyi görebilmek için bun
lardan da söz etmeli. Bunların çoğu adsızdır, ötekilerde de
yaptığımız gibi, bunlara da açıklık kazandırmak ve kolay
izlenebilir hale getirmek için, bunlara biz id bulmayı
deneyelim. Samimiyet konusunda orta olan insc.n bir tür
samimidir; bu ortaya da samimiyet diyelim. Kendini başka 20
türlü gösterme aşırıya doğru olursa şarlatanlık, buna sahip

olana da şarlatan, eksikliğe doğru olursa istihza, buna
sahip olana da müstelızi diyelim. Şakadaki hoş konusun
daysa Olta olana şakacı, tutumun adına şakacılık; aşınlığına
şaklabanlık, buna sahip olana da şaklaban; eksiklik göstere- 25
ne yabanıl, bu huya da yabanıllık diyelim. Yaşamdaki bir
başka- hoş konusunda, gerektiği gibi hoş olana dost, orta
sına dostluk; aşınlık gösterene, bu bir nedenle değilse kol-
tukçu, bir çıkarı varsa dalkavuk; eksiklik gösterene ve hiçbir
şeyi begenm e\cne, kavgacı olana çetin adam diyelim. Başa 30
gelenle rle ve etkilenimlerle de ilgili ortalar vardır: Utanma

bir erdem değildir, ama utanmayı bilen ö\âilür; çünkü bu
konularda oıta olma söz konusudur; aşırıya kaçıp her şey
den utanan utangaç, eksiklik gösteren ya da hiçbir şeyden
utanmayan \iizsiiz; ortası da utanmayı bilendir. İnfial, 35
kıskandık ile haset in ortasıdır, bunlar da çevremizdekilerin nosb

duıumlarına ilişkin duyoılan acı ve hazla ilgilidirler; infial
duyan, haksız )cre iyi durumda olanlar karşısında acı
duyar; kıskanç ise bunu aşırıya götürerek iu dummda olan
lierkcs karsısında aca duyar; haset duyan ise üzülmcirten 3
II. 7—8. 37
16 Xv7t€İ<röaı &<tt€ Kal \aipeip. â \ \ h rrepl Tovrtûv Kat

&\kodı Kaıpos loToı* ırepl bi biKaıo(rûvrjs, iırtl oix
k^yeraı, ptra Tavra bıekoptvoı ırtpl ^Kar4pa9 ipovpep
TTcüs peıroTTiTİs €la-ıv' SpoCuiS bi Kal ırtpl râv koyiKÛP
apiT&p.
V III. 'TpıStp brı bıad€<re<ûp ov<r£p, bvo p fv KaKi& v, Tİjs p (P 6
K ad' v T T fp ô k rjp Tİjs b i K ar ^ k k fi\j/iP y p ıa s b’ i p e r i j s r ijs
fif<roTTjros, vâ a ra ı ırderaıs a v T İK a v r a L ırcûs’ al p \p yb.p
uK paı K al TÎj p î o “p K al a k k r 'jk a t s ip a p rC a ı fla lv , i) b^
•2 /x€(TTj Tals &,Kpaıs' &(TTt€p yap TÖ î<rop TTpbs peP t6 4kar- 15
TOP pu(pv ırpos be tö peîCop İkarrov, oHrm al piaat.
cêıy TTpos ph' ras ekk€L\l/€LS ıntep^âkkovaL ırphs bi ras
ınrepôkas ekkeınova-ıp tv re roîs irdöeort Kal raîs ırpd-
êcrıp. 6 yap avbpelos -npos pev top beıköv Spacvs <f>a(pe-
ratf npos be top Opaavp beikos’ dpoCcas be Kal 6 a"<ü(f>pa>p 20
npos pep TOP âpaCadrjTOP aKokaaros, npbs be top İKokaarop
apaL(r0r}TOS, 6 b' ikevOepıos npos pev top avekeÔepop a<ro)-
3 TOS, npbs S c rbp â a c ü r o j ; apekevdepos. bıb koI âncûdovpraı
rbv pea-op ol &Kpoı eKİrepos npbs kKârepop, Kal Kokov<n
rbp âpbpeîop 6 pep beıkbs 6pa<rvp 6 b^ Opaais beıkop, Kal 25
4 eni T&p İLkktüv apakoyop. ovro» 5* ipTiKeıpÂpa>v akkrjkoıs
To^tûp, nkelarrj ipapTioTrfS ôtI toîs &Kpots npbs âkkrıka fj
npbs rb p4<rop' noppcarepat yap Tavra b.<f>e0 rriKep akkrjkap
rj Tov p4crov, &anep rb peya rov piKpov Kal ro piKpbp
5 roC peyâk.ov ^ ap<f>ai rov îaov. 4rı npbs pep rb pÂa-op 30
epCoıs &Kpoıs opoıoTTis TIS âLperaı, i»s tfj Opaa^TrfTi npbs
TTfp âpbpeiap Kal Tjj âa-oiTİa npbs tt\v ikevdepıorıjra' roîs
be &Kpoıs npbs âkkrjka nkeCarr] i.popoıoTr]s' ra be nkeî-
arop âneôPTa an âkkrjkoip kvapria âpCôjrraı, &are Kal
U08** 11. Sil L” : 5i vulg. 2 7 . w \ttu y r 80. /iiv t5] t Sp

M»* 34. 4ır* add. K»*
37
öylesine uzaktır ki, başkasının açı duymasına sevinir. Bun

lardan, başka yerde de söz etmek için fırsat olacak. Kendi
sinden bir tek anlamda söz edilmeyen adalet konusunu da
bundan sonra ele alıp, her iki anlamında da ortalar olduğu
nu söyleyeceğiz. Akıl erdemleriyle ilgili olarak da aynı şeyi lo
yapacağız.
İkisi aşırılık ile eksiklik şeklinde kötülük, biri de orta
olma erdemi olmak üzere [sayısı] üç olan tutumlann hepsi,
belli bir biçimde biribiriyle bir karşıtlık içindedir; uçlar hem
ortaya hem biribirlerine, orta ise uçlara karşıttır. Nasıl eşit,
daha küçüğe göre daha bü^âik, daha büyüğe göre daha 15
küçükse, etkilenimlerde ve eylemleıde orta huylar eksiklik
lere göre aşırı, aşırılıklara göre eksik oluyor. Yiğit korkağa
göre cüretli, cüretliye göre korkak görünüyor. Aynı biçimde
ölçülü, duygusuza göre haz düşkünü, haz düşkününe göre 20
duygusuz; cömeıt cimriye göre savurgan, savurgana göre
cimri görünür. Bu nedenle uçlarda olanlann herbiri orta
olanını ötekinin tarafına doğnı iter. Korkak yiğite cüretli, 25
cüretli de korkak der. Öteki duıumlarda da bu böyle. Bun

lar biribirlerine böyle karşıt olduklarından, uçlar biribir
lerine, Oltaya olan karşıtlıklanndan daha karşıttır. Nasıl
büyüğün küçükten, küçüğün büyükten uzaklığı, her ikisinin
eşitten uzaklığından daha çoksa, bunların da biribirlerine
uzaklığı. Oltaya olan uzaklıklarından daha çok. Aynca 30
yiğitlik \'e ataklıkta, cömertlik ve savurganlıkta olduğu gibi;
kimi uçlarla ortanın belli bir benzerliği var; oysa biribirlerine
göre, uçlar arasında çok büyük benzersizlik var; biribirin-
den en uzak olanlar karşıt olarak tanımlanır, dolayısıyla
38 II. 8— 9.
35 fiaXXov evavTİa r a ırKeîov &,ır€xpvTa. ıtpos hf to p.4<rov 6

1109* ivrİKiiTaı fiakkov i<f> &v {liv ^ ^Kkeıyjns ^<f>* 3tv fj
^9T€pj3oXi7, olov ia>bpeCa p.^v o v \ ^ dpaavTrıs ‘öiTfpPok^
od<ra, â \ y 7/ bfiKCa ikkcıyjns ovıra, Trj be <r<t>^poavvr\
ovx ^ i.vaıar6i)<rCa 4vbeıa ovtra, oAX’ ^ 6.KoX.a<rCa iırep-
5 /3oA^ oSora. öıa bvo 5* alrCas tovto avpLjiaCveı, p.tav 7
pkv T^v avTov rov TTpâyp,aTos‘ rw yap kyyvrepov eıvaı
Kal 6p,oı6T€pov rh İrepov cLKpov t <S p.4a-tü, ov tovto ÂAAa
TovvavrCov avriTCOepLev pMkkov' olov eırei âpioıoTepov eîvai
boK€Î Tj âvbpe[q ^ 0pa<rvTT]s Kal kyyvrepov, avopAnorepov
lob* rj beıkCa, Taimıv fiâkkov &vTiTl0ep,€v' r a yap İ ttİ-
yovra Ttkeîov tov pÂaov ivavTU&Tepa boKCÎ elvai, p.Ca pikv 8
ovv aİTİa avrrj, 4^ avTov tov ırpâypMTOs' kTİpa bk 4^ fjpMV
avT&jr Ttpbs h yâp avrol p.akkov Trf^TUKap.4v ır(as, Tavra
fiâkkov 4vavrla pAvip <f>alv€raı. olov avrol pcıkkov
15 7re(f>vKapev Trpbs roç •^bovâs, bıo evKaTa<f>op<&T€poC 4<rpev
ırpbs ânokaalav fj Trpös KO(rpı6Trıra. ravr obv pAtk-
kov 4vavrla k4yopev, Trpbs h ^ 4TrCbo<rıs pdıkkov yCverai’
Kal bıa TOVTO fi İLKokaala vırepôkrı obaa 4vavTuar4pa
4<tt\ rfl <T(û(f)poaiivrı.
9 "Ort p4v obv 4arlv fi aperfı fi fj0 iKrı peaorfis, ko.1 tt& s , I X .
Kal 8 n pea&nii bbo KaKi&v, rfjs pikv Ka0* fmepôkfıv rijs
5e Kar 4kkeıyjnv, ko.1 o n roıavTtı 4arl bıa rb aroxa<mK^
TOV p4(rov elvat tov 4v toÎ s 'n&0ecrı Kal 4v raîs ‘irpâêo'iVf İKa-
v m flpriTaı. bıb Kal İpyov ôrl arrovbaîov eıvaı. 4v İKdarto 2
=5 y “P p4<rov kafieıv 4pyov, olov K^Kkov ro p4<rov ov ’ ırav-
ros oAAa tov elSoroy* ovrat 5e Kal r5 pev 6pyı<r0fjvaı ıtav-
1100“ 1 . 1! post 8i om. K* 13. pr* K**: fort. ^4wofi4y 15.

tİKartupop4^*pol 4<rfAt» T : tİKarıipopot İtri».*» co d d .: «İKord^pot 4<rft*v
^/ iSW ok) Turnebus 19. t ? i ırtt^poaiyııs K** 23. iv post koI
add. K*>
38
biribirlerine daha uzak olanlar biribirlerine daha karşıttır- 35

1ar. Orta olan ile karşılaştınidıklannda kimi şeylerin eksik- 1109a
likleri kimilerinin ise aşırılıklan daha karşıttır; sözgelimi
yiğitliğin karşıtı, aşırılık olan ataklık değil, eksiklik olan kor
kaklıktır; ölçülülüğün karşıtı eksiklik olan duygusuzluk de
ğil, aşınlık olan haz düşkünlüğüdür. Bunun iki nedeni var: 5
Biri o nesnenin kendisinden kaynaklanıyor: Bir ucun ortaya
daha yakın ve daha benzer oluşundan dolayı, ortanın karşı
sına onu değil, daha çok öteki ucu koyanz; örneğin yiğitliğe
ataklık daha benzer ve daha yakın, korkaklık ise daha uzak
göründüğü için, yiğitliğin karşısına daha çok korkaklığı 10
koyarız; ortadan daha uzakta olanlar daha karşıt gibi göıü-
nür. Demek ki ilk neden bu; nesnenin kendisinden kaynak
lanıyor; öteki nedense doğmdan bizim kendimizden kay
naklanıyor. Doğal olan şeyler ortaya daha karşıt gibi görü
nür; sözgelimi doğal olarak hazlara daha çok meylimiz var,
bunun için düzenli bir yaşamdan çok, haz düşkünlüğüne 15
meylederiz. Dolayısıyla da kendimizi daha çok verdiğimiz
şeylere daha karşıt deriz; bu nedenle de aşınlık olan haz düş
künlüğü ölçülülüğe daha karşıttır.
O halde karakter erdeminin orta olma olduğu ve ne
şekilde orta olduğu: Biri aşınlık öteki eksiklik olan iki
kötülüğün ortası olduğu ve etkilenimlerde ve eylemlerde
ortayı hedef edinmekle böyle olduğu yeterince belirtilmiş
oldu. Bu nedenle erdemli olmak güç iştir. Her şeyde ortayı
bulmak zor iştir, sözgelişi bir dairenin ortasını bulmak 25
herkesin değil, bilenin işidir; aynı şekilde öfkelenmek.
II. 9. 39
TOS KcX pÛiPt KOI rd hw vat i-pyApıop Kot haırapjjvai'

rd d* ^ Kal Strop Kal ore Kal o5 fpfKa Kal <8 s, ovk4ti ırap~
t6s ovbl pı^bıop’ bı6TT(p t 6 cS Kal (rndvıop Kal i'naıptrhv Kal
8 k<m\ 6 p. bhb b fî rbp <rroxaC6pfPOP toû pJ<rov vp&rop p k v 3 o
aıro\(ap€tp rov /iaAAoi' İpavr(oVt Kodâvfp koI ij KaXv^â>
•napaiP€i
TOVTOV p i v K avrvov ko\ KVfiOTOg t ı c r i f * * p y^
prâ.
T&p yhp İKpap TO pep ia rıv &papT<û\6rfpop rb ö* ^ ttop' 33
4 otip rov p4<roo rv^tîp aKpots 't®’ ’®
Ttpop, âaC, Ttkovp rh ikâ^tcrra brjTTriov t&p ko/c5 v tovto 35
6’ Haraı p6Xıorra tovtop töp rpbırop bv \4yopep. a-KOveîp be H09 **
beî vpbs b. Kal airol evKaTd(f>opoi itrpep’ âAAot yhp
•npos &Kka "tte^dKapep' rovro b* earat yp<&pıpov İ k rijs
5 ^ b o p ^ s K ol rrjs kö -p rıs lijs y ıp o p d p r ıs ıre p l ^ p a s . els T o v p a v -
t ( o p b* ia v T O v s &(f>ikKeı,p bel’ ttoAv yap hmdyopres rov 5
hpaptâveıp els rb p i a o p ij^ o p e p , Hırep ol ra b t e a r p a p p e v a
6 T&p ^\<ûp dpdovirres Troıovaıp. iv ttavrl be paKıara <f>v\a-
KTeov rb ^bh koI ttiv ^bovı^v’ ov yap âbeKaorroı Kpivopev
ainqv. bırep oîı; ol brıpoyepopres İvaöov vpbs t^v *EXcot/i>,
TOVTO bel vaûelv koI t}pJas Ttpbs t^ v T)bovrıv, Kal iv ‘iracn »o
T^v İKeiviûv ivıkeyeıv <fxûpıjv’ o ^to yap avr^v dvtyırepıro-
7 pevoı ^TTov b,paprrı<r6peda. ravr obv -noıovvres, d>s iv Ke-
<l>a\a((p elrrelv, p&Kıara bvvrja-opeda tov pea-ov ıvy\âveıv.
âkevbv ö’ î<r<üs rovro, Kal pâkıar* iv toI s ko0 ’ İKaarov ov
yap ^dbiov bıopCaaı Kal n&s Kal rları Kal i-nl ttoIois Kal ‘no- 13
<rop xpdvov dpyıariov’ Kal yap rfpels 6t İ p iv tovs ikkeİTrov-
Tas ivaıvovpev koİ vpâovs <t>apiv, 6t^ bi rovy -^âkeTraC^
32. wap^ptı L'* M'* r 34. İ*inp6p patrt edd. (corr. VVilson)
UO»** 1. 4(rr» K“ 2. «ol »pi* a M» r 6. î* iaurobt om. K*» İ to-
y a .y İP T ts 15. koİ *rÛ5 K** L**: w v s M 'T
39
para vermek ve harcamak herkesin yapabileceği kolay bir

şeydir; ama bunların kime, ne kadar, ne zaman, niçin, nasıl
yapılacağı ne herkesin bileceği bir şey ne de kolaydır. Bun-
lan iyi yapmarfın ender, övülesi, güzel bir şey olmasının
nedeni de bu. Bunun için Kalypso'nun öğütlediği gibi, 30
ortayı arayanın önce ona daha karşıt olandan uzak kalması
gerekiyor:
“Bu dum anın, bu dalganın dışında tut gemiyi”^^
Nitekim uçlardan biri ötekinden daha çok yanlışa

götürür; ortayı bulmak ise son derece güç olduğundan,
derler ki, ikinci yol olarak en az kötü olanlan seçmek ge
rekir. Bu da tam bizim söylediğimiz biçimde olur. O halde 35
kendimizin de yatkın olduğumuz şeylere bakmak gerekiyor; 1109b
çünkü herbirimiz bir başka şeye yatkınız. Bu da bizim neler
den haz aldığımızdan, nelerden de acı duyduğumuzdan
anlaşılacaktır. Öyleyse kendimizi bunlara ters yöne do^ru
çekmemiz gerekli; eğri odunları düzeltenlerin yaptığı gibi, 5
isabetsizlikten çok uzaklaşmakla ortaya ulaşacağız. Her
şeyde de hoştan ve hazdan sakınmak gerek; çünkü haz
konusunda taraflı olmadan yargıda bulunamıyomz.
Troia'nın ileri gelenlerinin Helene'ye duyduklarının^'* 10
aynısını bizim de hazza karşı duymamız ve her duıumda
onlann sözlerini yinelememiz gerekiyor; bu şekilde onu
uzaklaştırırsak, daha az isabetsizlik ederiz. Özetle söylereek,
bunları yapınca onaya daha kolay isabet edebileceğiz. Bu
belki çok zordur, özellikle de tek tek duıumlarda: Çünkü
nasıl, kime karşı, neden ve ne kadar süreyle öfkelenmek 15
gerektiğini belirlemek kolay değil; nitekim kimi kez öfkelen-
meyenleri övüp, onlara sakin diyoruz, kimi kez de öfkeye
40 II. 9—III. 1.
vovrai avhptobeıs aTroKo\ovvT€S. aKK* 6 ııiv fiiKpdv rov ev 8
TrapeKâlvcûV ov •êyeraı, oİ5t* çtti ro p.aXkou ovt iırl rd
20 TjrToı/, â be Trkiov’ ovroi yap o i kavdâveı. 6 be p-^XP^ rivos
Kal İ tti ıtotrov yjfeKros ov rw X<{yw i.<f)opCa‘at' oibe
yap âA.Xo ovb^v t &v al<Tdı\T&v' to b\ rotavra iv toÎ ç ıcad’
İKa<rra, Kal iv rf} aiadıâeı »; KpCaıs. tö piev &pa Toaovro î>
brjkoî oTi rj p-i<rq iv ttaa-ıv iıraııteTriy İLttOKkCveıv b\
25 bel OTİ piev İ ttI t ^ v vırep/iok^v ore 6’ İ ttI r^v İk k e ı^ ıv'
oÜTtû yap pŞa-ra tov pÂaov Kal rov eî> revôpieöa.
r.
30 T^y İLpeTijs brj vepl vdOrı re Kal ırpâêıs ovirıjs, ko İ
eırlp.ev rols İKovaCoıs ivaCv<av Kal yf/oyatv yu>op.ev(ûVy İ ttI
be Tols aKovcrioıs avyyvdtp^rjs, iviore be ko İ ikiov, rb İKOV-
<nov Kal ro aKovaıov dvayKolov t«r(oy bıopCtraı rols rrepl dperrjs
itnaKOTrovaı, xprja-ıp.ov bi Kal rols vopLoOerova-ı Trpos re ray 2
35 rı/iay Kal ray Kokâa-eıs. boKel bıj aKOvaıa eıvaı rh p ia 3
1110* 7/ bı dyvoıav yıvopLeva’ fiCaıov bi o5 ^ ^PXV ffûJÖeı», roı-
avTT} oda-a iv 17 fA.r}bev avfiâkkeraı 6 TpArratv rj 6 ırd-
(TxoiV, 6Î0V el TTvevpLa KopLCtrat rroc rj Avûpcarroı Kvpıoı ov~
rey. Saa 5ıd <f>6ôv p.eıCdvo)V KaK&v rtparreraı rj bıa i
s k o X 6v T l, olov el rupavvos ır/joordrroı alaxp6v rt rtpaât
Kvpıos a>v yoveoiv Kal reKvav, Kal rrpââvros p iv afpÇoıvro

pTf TTpdâvTos b' ârrodvıjorKOteVt âp(f)icrfi‘qn}crLV rrdrepov
İKodaıâ iarrıv fj İKoda-ıa. roıovrov be rı crvp.âiveı Kal rrepl 5
rdy iv rols x«/ıx5(rıy İKôkds' arr\&s piev ydp ovScıy drro-
10 )SdXXcraı İ k^ v, irrl (rcorrjpCa b’ avrov Kal râ v Koırr&v
18. iıroKaAot/i^cs K**: &ıroKoXoC/iCi'L** T 24. 8q\oy codices Morelii

33. rb add. K** 35. Siı codices Morelii: Sb vulg. lUO* 8.
Ti r : om. K«» V> M**
40
kapılanlara ‘erkek’ diyoruz. Ama uygun olandan — aşmhk

ya da eksikliğe doğru— biraz uzaklaşan değil, fazla uzakla
şan kişi yerilir; çünkü bu tür biri göze batar. Ancak bunun 20
nereye kadar ve ne dereceye kadar yerilmesi gerektiğini akılla
belirlemek de kolay değil. Duyulara verilen şeylerin herhangi
biri için de kolay değildir; çünkü bu tür şeyler tek tek şeyler
arasında yer alırlar, bunlara ilişkin yargı da bunlan duymada
verilir. Bunlardan şu kadan görülüyor ki, ortanın huyu her
şeyde övülen bir huydur ve kimi kez aşınlığa, kiiTii kez de 25
eksikliğe doğru bir eğilim göstermek gerekir. Ortaya ve uy
gun olana en kolay da bu şekilde isabet edeceğiz.
ÜÇÜNCÜ KİTAP
• Erdemin duygulanımlarla ve eylemlerle ilgili olduğuna 30
ve isteyerek yapılanlarda övgüler ile yergiler, istemeyerek
yapılanlarda ise bağışlama, hatta kimi kez acıma söz konusu
olduğuna bakılırsa, ‘isteyerek’ ve ‘istemeyerek’ yapılanı
belirlemek, erdem konusunda araştırma yapanlar için
herhalde gereklidir; yasa koyanlar için de ödüllendirme ve
ceza verme konusunda yararlıdır. 'Zorla ya da bilgisizlik 35
nedeniyle yapılanlar istemeyerek yapılmış gibi görünüyor. ıııoa
Başlangıcı, yapanın ya da maruz kalanın dışında bulunan,
böyle olduğundan dolayı da yapanın ya da mamz kalamn
hiç payı olmadan yapılan ‘zorla yapılan’dır; sözgelimi bir
insanın rüzgâr ya da onu elinde tutanlar tarafından bir yere
sürüklenmesi gibi. Daha büyük kötülükler korkusundan ya 5
da iyi bir şey için yapılanların ise — örneğin bir tiran çocuk-
lannı ya da ana-babasını elinde tuttuğu birine zorla kötü bir
şey yapmasını emrederse ve bünu yaptığı takdirde onlar kur
tulacaksa, yapmadığı takdirde de öldürüleceklerse, böyle
bir şeyin— isteyerek mi yoksa istemeyerek mi yapıldığı tartı
şılmalı. Bunun bir benzeri fırtınalarda denize bir şeyler at
mada oluyor: Genellikle hiç kimse isteyerek bir şey atmaz; 10
III. 1. 41
6 &‘i ta v m ot vovv İ\ovT€S. fUKral /xcı/ ovv tltn v al roıavraı

TTpdêıSt ioUaa-ı dk /ıâW ov İKOva-Coıs' alperal yap et<rt
TOTC 5re Trparrovrah to bk rtko s rfji Trpâêm Kara töp
Kaıpov fOTiP. Kal rb İKOİaıov brj Kal rb İKOvarıov, ore ırpAr-
T«ı, k€KTjlov. ırpaTTeı Ö€ İKav' Kal yap rj a p \^ toC kiv€İv
ra âpyavtKo, pipı\ Iv raîs roıavrats npaêa-ıv iv avT<5
carıv ^ v b* iv avry ^ ^PXHt airÇ Kal to TrpârT€iv
Kal ftıj. İKOTv<rıa brı r a roıaCra, &,TrX&s b' ta-ois aKOTu(rıa’
7 ovbfis yap &v ikoiTO KaÛ’ avrb r&v toiovtoİV ovbiv. iv l raîy
Ttpâ^tfn Toîs ToıaiJTacs ivCore ko.1 iıraıvovvraı, 8rav 20
al<rxpov n r\ kvjrqpbv VTTopivüiaıv avrl ptyaktüv Kal Ka~
k<bv' bv b' âvaTTokiv, \friyovraı‘ ra yap aîay^Lcrd' ımopd-
vaı İ ttI prfbevl Kak(p rj p€Tpiaijkov. irr ivion b' İrrâı-
vos piv ov yCvcraı, <rvyyv<iprj b\ orav bıa roıavra rrpâ^
ny h beîy & TrfV av6p(OTtivr\v (f>Tu<rıv vmpTeivn, Kal pt]- 25
b 5eıy av vrropelvaı. İvıa b* î<ro)S oİ k İorrıv âvayKaaörjvai,
a \k a pakkov irroOavfTİov rraûbvTi ra betvbrara' Kal
yap TÖv Eipımbov ’AkKpaıcova yekola (f>aîv(Taı ra avay-
<1 Kacravra prjTpoKTOvrjcrat. eam bk ivCore bıaKpîvaı
TTOtov bvTi Ttolov alpfTfov Kal t C İlvtI rıvoy vrropevfTİov^ Irt 30
5e \ak€TT<ûTfpov ipptivau toîs yvoardeîa'iv' ats yap irri to
Tokıj iarTC Ta pkv ırpo<rboK<opeva kvrrrjpd, & b‘ âvayKaCoV’-
Tai al<rxpâ, oöev irraıvoı ko.1 ôyoı ylvovTaı rrepl tovs
10 avayKaadivTaî rj prj. Ta 5?) rroîa <f>aTİov /3ıaıa ; ^ a-Xûiy ıiio*
pev, orroT bv i] a h la iv T0Î 9 İKrbf rj Kal 6 ırparTtov /İtj-
5ev (Tvp^âkkrjTaı; b bk küB' abra pkv aKovtrıâ etm , vvv
öe Kal aw l T&vbf atper(i, Kal rj &p\^ iv r<5 rrpâTTOVTi,
Kad* abrb pkv bKobaıd iarı, vvv 5e Kal üvtI T&vb( İKOvaıa. 5
11. tMy om. 21. «] Kol K** 27. »atftfvra L*» M** T 1110» 2.
TOÎj] TÛI
41
aklı başında herkes, kendisinin ve ötekilerin kurtulması

için atar. Demek böyle eylemler bir kanşımdır, ama daha
çok isteyerek yapılanlara benzerler; çünkü yapıldıklan anda
tercih ediliyorlar, eylemin amacı da duruma uygundur.
Eylemlerin isteyerek veya istemeyerek yapıldığı, yapıldığı
ana bakılarak söylenmeli. Bu gibi durumlarda isteyerek 15
yapılıyor, çünkü böyle eylemlerde organlan harekete geçir
menin başlangıcı yapanın kendisinde bulunuyor; başlangıcı
kendisinde olan şeyleri yapmak ya da yapmamak da ona
bağlı. O halde bu tür şeyler isteyerek yapılıyor, ama mutlak
anlamda herhalde istemeyerek yapılıyor denilebilir. Çünkü
hiç kimse böyle bir şeyin kendisini o şey olarak tercih etmez.
Kimi kez kişiler,- böyle eylemler için, yani daha önemli ve iyi 20
şeylere karşılık çirkin ya da acı veren şeylere katlandıklan
için övülürler bile; tersini yaptıklarında ise yerilirler. Karşılı
ğında iyi ya da uygun bir şey olmaksızın en çirkin şeye
katlanmaksa kötülerin özelliği. Kimi eylemler de övülmez,
ancak bağışlanır, sözgelişi biri yapmaması gereken ama 25
insanın doğal yapısını aşan, hiç kimsenin katlanamayacağı
şeyler yaparsa. Ama kimi şeyler vardır ki kişi bunlan
yapmaya herhalde zorlanamaz, en büyük kötülüklere katla-
namk ölmesi bile gerekebilir. Nitekim Euripides'te^^
Alkmaion'u annesini öldürmeye zorlayan nedenler gülünç
göıünüyor. Kimi zaman da neyi neye tercih etmek ya da ne
yerine, neye katlanmak gerektiğini görebilmek güç;
bunu gördükten sonra ise bunda ısrar etmek daha da güç. 30
Çünkü, çoğu zaman, beklenenler üzüntü vericidir, kişilerin
yapmak zonında kaldıkları ise kötüdür; bu nedenle övgüler
ile yergiler kişilerin bunları yapmak zorunda kalıp kalma-
dıklanna göre oluyor. O lıalde nelere zorla yapılanlar
demek gerek? Acaba, genel olarak söylenirse, nedeni 1110b
yapanın dışında olduğu, onun hiç payı olmadığı ztıman
yapılanlara mı? Kendileri istenmeyen ama yapıldıkları anda
başka şeylere tercih edilenler ve başlangıçları yapanda
bulunanlar, kendileri istenmeyerek yapılıyor, ama o anda
başka şeylere kaı-şılık istenerek. O halde daha çok, isteyerek
42 III. 1.
fiaXkov 5’
ioiKfv (Kov<rioıs’ al yap ‘npâûs İp toÎs KaO*
(K aara, ravra 5 * <ıcoî;<na.
ıroTa 6 * iv r l ııoCiûP alpfrioVf oi
pabıov aTTohovvaC ıtoWaX yap bıaiftopal (l<nv iv toÎs KaÖ*
(Kaa-ra. el 8e rıs r a ^8ea Kal r a K o \a <f>alr] ^Caıa 11
10 etvaL (avayKdCei-v yap I^ û> ovra), Trdvra dv eîrı airCi
^lata' TovTiüv yap Trdvre^ Trayra Ttpdrrovtnv. koI oi
pev ^ i a Kal &Kovres Kvtttjp&s , ol 8e bıa rb t]8v Kal ku-
\ b v peö' ^8ovrjs‘ ye\olov be rb alrkda-daı r a İ ktos, oAAa
avrbv evOrjparov övra vTrb t S>v Totodrtûp, Kal r&v p iv
15 KoAcÜy iavTOVt r&v 8* aîayfi&v ra ^8ia. ?oik€ 8rj rb /3 C- 2
aıov elvai ov eô)0ev ^ ^PXV> P-Vîv <rvpâWopepov rov
/Sıaa-ûepTOÇ.
2 T o 8 e 8 l dyvoıav ovx İKOva-ıov p iv &nav earip^ â,Kod- 1 3
(Tiop 8e TO €‘jrl\v7roı> >'al iv perapeKeCa’ 6 yap 8ı dypoıap

20 Trpdâs! brıovvy pr)8ev rı bvayepalvoav em rfj ırpdêı, İK(i>v
p'f^p ov TreTrpaêv, o ye p^ ov8* a î aKonv, pi] A.vırot/-
piv6<; ye, rov brj 8ı âypoıav o pev ev perape\eCa &k<ûv
boKFÎ, 6 8e prı perapeKopevos, eırel erepos, e<rra> ovx İ k<ûv'
C7T(-1 yap 8ıa(f)epeı, ê\rı0v ovopa e ^ e ı y I 8 t o y . irepov 8 ’ 1 4
^5 İoiKC Kal rb 8ı aypoıav rcpdrreıv rov âyvoovpra‘ 6
yap pe6v<üv 17 opyıCopevaç ov boKcl 8ı dyvoıap rtpdrreıp
dkkd oıd. Tl rS)V elprjpevıpp, ovk eı8a>s 8e dAX’ dyvo&v.
dyvofZ i„ev ovp ttos 6 poydrjpbs h 8eî ırpdrreıv Kal cop
dçHKT' lif. Kal 8ta r^'v roıavrrjv dpapriav &81K01 Kal oAûûs
KaKol , .vovraı' rb 8’ aKOVcrıov ôvKeraı kiyetrOaı ovk et rıç 15
dyj'oet ra. (Tvp(f)epovTa‘ ov yap rj ep rp Trpoaıpicreı dyvoıa
alria roî ukovo-lov d \ \ d t^ s po^dfiptas, ov8' p KaOokov
10. w<xyKİC^ı K’’ r o0Tw T (et fort. Asp.) 13. Si K’’ F A sp.:
!}r> L" M'' 20. fjLifSiv Tl K**: nvSiv M** F : p ı i ^ v Si L** 2 5 . robs
âyvoovyras’ pr. K'' post iyyoovyra add. notety F 31. r i <ntfipfpoyTa
K'’ A sp .: t A trvn<t>ipoy vulp-
42
yapılanlara benziyorlar; çünkü eylemler tek tek şeyler ara

sındadır, bunlar da isteyerek yapılır, ama hangilerini hangi
lerine tercih etmek gerektiğini belirlemek kolay değildir,
çünkü tek tek şeylerdeki farklar pek çoktur. Şayet hoş ve
güzel şeylerin zorlayıcı olduklanm söyleyen olursa (nitekim
dışardan zorlarlar), onun için her şey zorlayıcı olsa gerek; lo
çünkü herkes her şeyi bunlar uğruna yapıyor. Bir şeyi zorla
ve istemeden yapanlar acı çeker; hoş ve güzel bir şey için
yapanlarsa haz duyar. Böyle şeyler tarafından kolayca
avlandığı için kendini değil, dış etkenleri suçlamak; güzel
eylemlerin nedeni olarak kendini, çirkin eylemlerin nedeni 15
olarak ise hoş şeyleri göstermek gülünç olurdu. O halde
‘zorla yapılan’, zorlanmış kişinin hiç katılmadığı, başlangıcı
onun dışında bulunan şey gibi görünüyor.
Bilgisizlikten dolayı yapılan, tümüyle, istenerek yapılan
değildir; üzüntü ve pişnıanlık getireni istenmeyerek yapılan
dır. Bilgisizlikten dolayı bir şey yapan ve bundan tedirgin 20
olmayan insan, yaptığını — bilmediğine göre— isteyerek

yapmamıştır, ama — üzüntü duymadığına göre— istemeye
rek de yapmamıştır. O halde bilgisizlikten dolayı bir şey
yapanlardan, pişman olan için “istemeyerek yaptı” denebi
lir, ama pişman olmayan için — ötekinden farklı olduğun
dan— “isteyerek yapmadı” ifadesini kullanalım; farklı
olduğu için kendine özgü bir adı olması daha iyi. Bilgisizlik- 25
ten dolayı bir şeyi yapmak ile bilmeden yapmak da biribirin-

den ayn gömnüyor. Sarhoş ya da öfkelenmiş olan biri yap
tığını bilgisizlikten dolayı yapıyor görünmüyor; söylenen
nedenlerden birinden dolayı yapıyor, ama bilerek değil, bil
meden. Her kötü kişi yapılması gerekenleri ve uzak durul
ması gerekenleri bilmez; böyle bir yanılgı yüzünden de
insanlar adaletsiz ve genel olarak kötü oluyor. ‘İstemeyerek 30
yapmış’ ifadesi ise yararlı olanı bilmeyen için kullanılamaz;

çünkü istemeyerek yapmanın nedeni tercihe ilişkin bilgi
sizlik değildir (bu bilgisizlik kötülüğün nedenidir), genele
II I . I. 43
(\lr4yovrai yap bıd ye ravTr\v) dA.A.* ^ Kad' eıco<rra, ev

oîs Kal ırepl & ^ ırpa^ıs’ 4v tovtois yap Kal l\e o s Kal l i ı i *
avyyvi&prı' ö yap tovtuİV ti ayvo&v UKOvaltas Trpârreı.
10 tcois oZv ov yjiipov bıoptaaı avrd, riva Kal TToaa iari, tis
Tf bj} Kal TL Kal Trept ti ^ iv t Lvl Trp^rreı, ivıoTe 8c Kai
TLVL, olov dpyâvfp, Kol €V€Ka t Ivos, oÎ ov <r<t)Tr}p(aSt Kal ‘Ttûs, 5
'7 olov 'fıpipa ^ a<f>6bpa. &ıravra pev oZv raS ra ovbeli ^v
âyvoTâeıe paLvopevos, brj\ov 5’ o>9 ovbe tov ırpdTTOvTa’
TT&s yap iavTov y e ; ö 8e Trparreı âyvoâeıev &v n s, olov
fheyovTes (pacıv İKTrea-elv avrovs,t V elbivaL otl Aıroppı/ra
ua-TTep Al<rxyôs Tâ pvoTiKd, ^ belâı j3ov\dpevos 10
dêîyaı, o>s o tov KaraWXrrjy. oirjdeirj 8’ dv n s Kal tov
vlov TToKepLov elvaı tScnrep ^ MepoTTij, Kal i<r(f>aLp&a'daı
t 6 \e\oyxpip4vov bdpv, fi tov kiBov Kİ<rrjpıv elvaı' Kal eırl
crcûTTjpıa ‘^•^<âs âıtOKrelvaı a v Kal âîâı j3ov\dpevos,
18 djo“irep ol âKpoyeıpıCdpevoı, TraTdêıev âv. nepl ırdvTa bf} ıs
Tavra nj^ âyvoias ovarıs, ev ols jj ırpa^ıs, 6 rovrav ti
âyvor\<ra^ clkohv boKeî rre7rpa\evaı, Kal pdKurra iv toÎ s
KVpKordToiî' KvpKoTara 8’ eıvaı boKeî iv ols ^ Trpofıs Kal
19 ov İveKa. TOV bfj Kara Trjv TOiavrr)v dyvoıav aKovaiov \e -
yopevov İ ti bel rfjv Trpâ^ıv Avmıpav elvaı Kal iv pera- 20
pe\ei(}.
20 "OvTOi 8’ İKOvcrıov tov ^lq. Kal 8ı’ dyvoıav, tö İ kov- 3
(Tiov bdêıev &v elvaı ov ^ dpyrı iv aitrıp elbdn ra Kaâ’
21 ?Koora iv ols fi Trpa^ıs. Icrcoç yap ov koKûs kiyera ı ciKod-
22 Via elvaı ra bıd ûvpbv fj im dvpiav. TtpSiTov p iv yap 25
ovbev İ ti t &v d\Ko>v ([(pa)!/ İKovtrlcûs Ttpdêı, ov8’ ol ıraıbes'
İ l i l * i. Kal post rl om. K** 9. \4yoyris (ut videtur) Asp. iıcr4jx~

T«iK K** 14. Tİras Bernays : ıraltras codd. 9îât codices M orelii:
S(7{aı vulg. 16. iv oTt ^ wpâ^ts seclus. Ramsauer 19. Si Thurot
25. inOvjAlav K** A sp .: 81* iwıOu/ıiav vuU^. 26. İ t i om.
43
ilişkin bilgisizlik de değildir (bu bilgisizlik yüzünden kişiler

yerilir); istemeyerek yapmanın nedeni tek tek şeylere ilişkin lllla
-eylemin aralannda yer aldığı ve hakkında olduğu şeylere iliş

k in - bilgisizliktir; bunlarda acıma ve bağışlama söz konusu,
çünkü bunlardan birini bilmeyen yaptığını istemeden yapıyor.
O halde bunlan da -neler ve kaç tane olduğunu- belirlemek
herhalde fena olmayacak. Yani kim, neyi, ne hakkında, hangi
dummda yapıyor, kimi kez de ne ile -sözgelimi hangi
araçla-, ne için -sözgelimi kurtuluş için-, nasıl -sözgelimi
sükunetle mi yoksa sertçe mi yapıyor. Hiç kimse, deli değilse,
bunlann bütününü bilmemezlik edemez; sözgelimi yapanı
bilmemesi olanaksızdır, çünkü kişi kendini bilmeyebilir mi?
Oysa kişi yaptığı şeyi bilmeyebilir: Örneğin bir şeyi söylemiş 10
se “ağzımdan kaçtı” denmesi ya da Aiskhylos'un^^ sırlarla ilgili

olarak “söylenmemesi gerektiğini bilmiyordum” demesi gibi;
ya da nasıl çalıştığını göstermek isterken -sözgelişi sapa
nın elinden kaçması gibi. Biri de Merope^^ gibi, oğlunu düş
man sanabilir ya da ucu açık mızrağı korumalı sanabilir ve
taşı, sünger taşı sanabilir; kurtarmak amacıyla birine ilâç ver
mekle onu öldürebilir; ya da parmak güreşçilerinin yaptığı
gibi, yalnızca dokunmak isterken yaralayabilir. O halde bilgi 15
sizlik eylemin bütün bu yanlanyla ilgili olduğuna göre, bun
lardan birini -özellikle de en önemlilerini-bilmeden eylemde
bulunan, yaptığını istemeyerek yapmış görünüyor; en önemli
olanlann ise, eylemin içinde yapıldığı koşullar ve eylemin
amacı olduğu görünüyor. O halde böyle bir bilgisizliğe göre
istemeyerek yapıldığı söylenen eylemin üzüntü vemıesi ve 20
pişmanlık getirmesi gerekiyor.
Zorla ya da bilgisizlikten dolayı yapılan ‘istemeye
rek yapılan’ olduğuna göre, ‘isteyerek yapılan’ —öyle göıü-
nüyor ki— başlangıcı eylemin tek tek koşullarını bilen kişide
olduğu zaman yapılandır. Belki de tutku ya da arzu yüzün
den olan şeylere ‘istemeyerek yapılanlar’ demek doğru 25
değil. Böyle olsa, öteki canlılardan hiçbiri —çocuklar da—

44 III. I — a.
fîra ‘TTorepov ovd^v ^KovaCois ırpİTTOficv t &v hı kTu6vp.iav 2-3
Kal 6 vp.6 v, fj Kakd. /xev kKovoritos r o 5’ al(rxpa â.Kov-

ra
<riü)s; ^ yekoîov ipos y e alrıov ovros ; &tottov 8^ fcrtüs 24
30 İLKOiS<rıa <f>6,vaı c5v 8ec 6p4y€(r6aı' 8eî 8^ Kal dpyCC^trOaı
€tt[ rttrı Kal C7n6vp.€Îv tlvoğv, oÎop ıryıdas Koi p.a6 'q(T€<ûS.
8 ok€Î 8e Kttl ra pt.€v OKOva-ıa kvTrrjpa fîvai, râ, 8eKar’ İ ttiÛv- 25
fiCav f)bea. e n 8e t ( bıaîfpcı rw aKoCaıa €ivaı r a Kara 26
\oyı<rp.bv fj 6 vp.hv apLaprq6 i v r a ; <f>€VKTa p.fv yap â/üuô),
l l l l ’>8oKeî 8^ o^x i.v 6 pa>vtKa eîm ı r a a \o y a TrâOr), toore 27
Kal al ırpdlfeıs roö avöpdtTrov ( a l ) aırb 6 vp.ov koI ^ırıOvpCas.
aTOTTov br} To TiOivaı İKoıSa-ıa ravra,
4 Auûpıa-p,4voiP 8e tov re eKoucrıov Kal roG a.KOV<rCov, II.
5 ırepl ırpcaıpeVetûs CTreraı 8 ıeXöeîı/* olKubrarov yap eîvai boK€Î
rj} openj Kal fiakkov ra tjdrı KpCvfiv t &v Trpâêoiv. rj 2
TTpoaCpfo’is bi] eKOvaıov p.€v âtveraı, ov ravror 8 e, aX \’
^ırl tt\4 ov ro ^KoGo'tov rov /xev yop ^kovo'iov koI ıraî 8es Kal
raXXa (Ş a Koıvcoveî, TrpoaıpeVeeos 8’ ov, Kal ro 4$al(f>vr]n
lo kKoâıa pev X4yofX€V, Kara ‘npoaCpea-ıv 8’ ov. ol 8e Xeyovres 3
avT^v 4TTidvfxlav fj 6 vp.bv ^ ôvkrjaıv fj rıva 8o£av ovk ôt-
Kacrıv 6 p 6 &s Xcyeıv. ov yap Koıvbv ^ 'npoaipftn^ Kal t &v
akoycûv, İTnOvjila 8^ koI övp.o's. koI 6 aKpaTrfs 4ttl6v-
fiâv p iv Trpdrret, 7rpoaıpovp,evos 8’ ov‘ 6 4yKpaTrjs 8’ dva-
15 ırakıv ırpoaıpov/zevos p.4v, em dvpâv 8’ ov. koI TTpoaıp4cr(i 5
p^v kTndvjjLİa 4vavTiovTaı, kTudvjiia 8’ 4'7ndvp.(a ov. Kal 17
pcv İTTidvpifa fjb4os Kal İTrtkvTrov, f) Trpooıpetny 8’ ovre Xv-
30. İKoiffıa K’’: rb İKo6<rta vulg. 32. Kal add. K'* 1111'’ 1.
TrdOt; om. pr. K** Ö(Tt « Kal aı' K'* F : al Si vuig. 2. a/ addendum
esse coni. Susemihi iırb— ivıOv/ılai om. K** 6. r&y ırpi^tuv npl-
ytıv K*” 7. 81) K** F: Sb vulg. 10. 6i] 81) K** 12. Kal om.
K** 14. 8] Kal 8 K** 16. iındv/ıla 8’ ivı$vfil(^ K** F A sp .: iırıOv-
filtf, 8* iırtSvfita vulg.
44
isteyerek eylemde bulunmayacak, bu bir; İkincisi, acaba

arzu ve tutku nedeniyle yaptıldanmızm hiçbirini mi isteye
rek yaprruyoruz; yoksa güzel şeyleri isteyerek, kötü şeyleri
istemeyerek mi yapıyomz? Ya da, neden bir ve aynı olduğu
na göre, bu gülünç olmaz mı? Kişinin arzulaması gerekli 30
olanlara ‘istemeyerek yapılanlar* demek herhalde yersiz
olur, kimi şeyler konusunda öfkelenmek, kimi şeyler konu
sunda da —^sağlık ve öğrenme gibi— arzu duymak gereki
yor. İstemeyerek yapılanlann üzüntü verici olduğu, arzuya
uygun olanlannsa hoş olduğu görünüyor. Üstelik istemeye
rek yapılıp yapılmamalan bakımından, yapılan yanlışlann
hesaplı ya da öfkeden dolayı yapılması arasında ne fark
var? Çünkü her ikisinden de kaçınmalıdır. Akıldan pay mib
almayan duygulanımlar ise, daha az insanca görünmüyor,
dolayısıyla öfke ve arzudan kaynaklanan insan eylemleri
de. Demek bunları ‘istemeyerek yapılanlar’ olarak saymak
uygun değil.
İsteyerek ve istemeyerek yapılanı belirledikten sonra,
sıra tercihi ele almaya geldi; çünkü erdemle çok yakın ilişkili, 5
ve karakterler konusunda eylemlerden daha çok yargıya var
maya yardımcı olduğu düşünülüyor. Tercih, isteyerek yapılan
bir şey gibi görünüyor, ama aynı şey değil; ‘isteyerek yapılan’
daha kapsamlı. Nitekim isteyerek eylemde bulunma çocuk
larla hayvanlarda da görülür, ama tercih görülmez. Birden
bire yapılanlara da isteyerek yapılanlar diyoruz, ama tercihe 10
göre değil. Onun arzu, tutku, isteme ya da bir çeşit sanı oldu
ğunu söyleyenler doğru söylemiyorlar; çünkü akıl sahibi
olmayanlarda tercih yoktur, ama arzu ile tutku ortaktır.
Kendine egemen olmayan kişi tercihle değil, arzuyla davranır;
oysa kendine egemen olan kişi tersine, arzuyla değil, tercihle 15
davranır. Arzu tercihe ters düşebilir, oysa arzu arzuya ters düş
mez. Ayrıca arzu hoşla ve üzüntü verenle ilgili; tercih ise ne
III. 3. 45
6 ‘orıpov ovd* ^bios. OviJi^s ö’ İri ffirov' rİKiara yap ra bcâ $v-
7 pdv K a r a ırpoalp€<rıv flvai boK€İ> &KXa ovbk ôi/krıaı^
yc, KaOnep avveyyvs <f>aıv6 pfpov' ‘irpoaip€<rıs p^v yap oî>K 20
lort rtiv âbvvdTtûv, xal iX rıy <âirı Trpoaıpiîa’daı, boKoirf
av rfKlOıos tlvav fiodX.rı<ns b' lo r ı ( koI ) t &v âbvvdrayv, olov
S ddavaa-Cas. Kal rj p fv PodktfO'ls lorı Kal ırtpl ra pribap&s bı
avTov TtpayOivra dv, oîov ivoKpcTtjv rıva viKav ıf ddkrjTTfv'
Ttpoaıp€İTaı 51 râ Toıavra ovbeıs, oAX’ o<ra oîcrat yevicrdaı 25
0 bv bı avTov. İri 6* ti p fv ôvkııaıs tov t 4 \ ovs I oti paKKov, ıj
öt TTpoatp€0’is T&v ırpös rd rlAos, oîov vyıaCveıv fiovkopeOa,
ırpoaıpodpfda 51 bı &v vyıavovpev, Kal evbaıpoveîv /Soukdpeâa
pev Kal <f>ap4v, Trpoaıpövpeda 5c \eyeiv ovx âppdCeı' 8\ cûs
lû yap (oiKfv ^ ırpoalpea-ıs ırtpl r a 1 ^ ’ fıpıv eîvai. ovöl 5^ 30
öJfa bv etrı' f} p h yap bdâ boKfî TTfpı ıtdvra fîvai,
Kal ovbev ^TTov Trepl râ dCbıa Kal ra dbvvara ^ r a l<^’
fipîv' Kal r y ^cvScî Kat dkrfdeî bıaıpeîraı, ov ry KaKcp
11 Kal âyaûÇ, rı .vpoaCp€<rıs 51 rovroıs p â \\o v .o\<ûf p lv ovv
bo^fl rairbv lavas ovbe Acytı oibfis. dW* ovbe rıvC' ry yap
TrpoaıpeîarOaı rdyaOb rj rb koko rroıol rıv4s 4(rp€v, ry 5c
12 bö^dCeıv o5 . Kal rtpoaıpovptda pkv AajScıi' rj (pvyeîv [»/] rı
T&v ToıovTcav, bo^dCoptv 51 rC ia rıv fj rtvı avp<f>€p€i rj rr&s'
13 kafieîv 5* ^ ıfivytîv o5 rrdvv bo^dCopxv. Kal ^ p iv rrpo- 5
aip€<ns lıraıvcîraı ry cıvai o5 5cî pakkov fj ry 6 p$&s,
fi 5c bdâ &s âkrıd&s. Kal rtpoaıpodptöa p \v b pdkıcrra
14 Irrptv dyaBa ovra, bo^dÇoptv öl b ov rrdvv İapev' boKOvaı
5c ovx ol avrol rrpocupfîırOaC rc apurra Kal bo^dCfiv, dkk
Ivıoı bo^dCeıv p^v dpnvov^ bıb kokIov 5* aipeîa-dai o v\ b
15 öcî. ci 5c rrpoyivfraı bd$a rrji rrpoaxp4a-&tn ^ ırapaKokov-
18. Sıii corr.‘ K*» T: kotApr. K** L»» M*» Asp. 22. koI add. Asp.
28. iyıvlvoiKtv K»- 30. ''U2* 3. tj om. K» 4. tQ
8rı 8. wdyv'] /iii' K" 9. SAK**: rc vulg.
45
üzücü olanla ne de hoşla ilgili. Tutku tercihle daha da az ilgi

lidir, çünkü tutku yüzünden yapılanlar tercihle en az ilgili gö
rünüyor. Biribirlerine yakın görünmelerine karşın, tercih iste 20
me de değildir. Çünkü olanaksızlann tercih edilmesi sözko-

nusu değil; biri olanaksız bir şeyi tercih ettiğini söylerse, aptal
olduğu düşünülür, oysa olanaksızlann da istenmesi sözkonu-
sudur. Örneğin ölümsüzlüğün. Aynca kişi hiçbir zaman ken
disinin yapamayacağı şeyleri isteyebilir; örneğin bir oyuncu
yu ya da bir sporcuyu yenmeyi; hiç kimse böyle şeyleri tercih 25
etmez, kendisinin yapabileceğini düşündüğü şeyleri tercih
eder. İsteme daha çok amaçla, tercih ise amaca götüren şey
lerle ilgili; örneğin sağlıklı olmayı isteriz, bizi sağlıklı kılacak
şeyleri ise tercih ederiz; mutlu olmak isteriz, istediğimizi söy
leriz; onu tercih ettiğimizi söylemek ise uygun değildir. Kısa
ca, tercih elimizde olan şeylerle ilgili görünüyor. Tercih kanı 30
da olamaz, çünkü kanı her şeyle ilgili görünüyor, öncesiz-
sonrasız olanlar ve olanaksız şeylerle ilgisi elimizde olanlarla
ilgisinden hiç de daha az değil; kanı doğm ve yanlış diye ayn-
lır, iyi ya da kötü diye değil; tercihse daha çok iyi ve kötüyle
ilgili. Gerçi hiç kimse tercihinin genel olarak kanıyla aynı şey
olduğunu herhalde söylemez. Ne var ki belli bir kanıyla da 1112a
aynı değildir; çünkü biz, şu ya da bu kanıya sahip olmakla

değil, iyi ya da kötü şeyleri tercih etmekle belirli nitelikte kişi
ler oluruz. Nitekim bizler iyi ya da kötü şeyleri edinmeyi ya
da onlardan uzak durmayı tercih ederiz; bir şeyin ne olduğu,
kime yararlı olduğu ya da nasıl olduğu konusunda ise kanı
mız olur; bir şeyi edinmek ya da ondan uzak durmak konu
sunda pek kanımız olmaz. Ayrıca tercih, doğrunun tercihi ol
maktan çok gerekenin tercihi olmakla övülür, kanıysa doğru
luk derecesiyle. Özellikle iyi olduklarını bildiğimiz şeyleri ter
cih ederiz; pek iyi bilmediğimiz şeylerde kanımız olur. En iyi
şeyleri tercih edenler ile bunlar konusunda kanısı olanlann
aynı olmadıkları göıünüyor; kimilerinin daha iyi kanılan
vardır, ama kötülütoen dolayı yapılması gerekeni tercih 10
'=*imezler. Kanının tercihten önce gelmesi ya da onu izlemesi

46 III. a - 3 .
0€Î, o v b iv bıa<j>4pfi‘ o v T ovTo ycip (TKO'novp.tv, d \ \ ’ e l r a ^ 6 v
ôTi bo^rj Tivl, t Co ü v fj v o î o v Tl i a r l v , i ı r e ı b ^ rwv elprjfi^pcov 16
ovOev; kKov<nov p i v brı <f>aCveTaif t 6 b* ^#colî<rıoj> o i ırcof ırp o -
1s a ıp fT o v . iAA’ a p â y e r b 'n p o ^ e ^ o v K e v p .iv o v ; ^ ybp ırpo- 17
aCpe<ri9 fterâ \ 6 y o v Kal bıavoCas. vTTOOTUJLalveut b* İoiKe
Kal Tovvop.a As 5y ırp b krip M V alpeT ov»
5 BovKevovraı bk Trdrepop Trepl ırâvT(ûv, Kal ırav ôvkev^ III.
rdı; koTLVf fi Trepl e v lo iv of)K lo r t ^ o v k f j ; k e K r e o v 8 ’ îa ca s /8 oı»- 2
20 AeuToy ovx vrep o5 ^ o v k e v a a iT * &v rıs f ı k l ö t o s fj fx a ıv 6 ıx e v o s,
oAA.’ “uTrep & v 6 v o v v k y jû v . ıre p l bf) T&v iıb l r o v o v b e ls ^ o v - 3

k e v e r a ı , oXov ıre p l roS K o a ııo v fj Trjs bıapLkrpov K al r r js
T tk e v p â s , o n â<rvp./JieTpoı. â \\' o v b k Trepl tüp kp K ip ıjc e ı, 4
âel bk K a râ T a vra yipop.kpo»p, eÎT k^ âı;<£yKîjs e îr e K al
-5 rpTİ/aeı fj 8 ıd n p a a lrC a p 6 X \r jp , o to p rpoTT&p koI & paro-
küp. o v b k Trepl TÜP & k k o T e & k k m , o lo p a v y jp .ü v koX Sp.- 5
^ p o ip . o v b k Ttepl TÜP kiTrb t v )( tjs , o Î o p û rja a v p o v eipk<re<os.
â k k * o i b k Ttepl TÜP apdpoaTrlvrûV hıt&PT<ûPf o lo p ttü s h.p S kİ/- 6
öaı âpıora TrokırevoiP TO o i b e l s AaK ebaijiovC < ûv ^ o v k e v e r a ı .

30 ov yap yepoiT hv tovtcûv ov6kp bC fıpüv. ôvkev6pe0a be Ttepl 7
TÜP k(f>^ fıpüp Kal ırpaKTÜp’ raöra 8 ^ koX k a r ı koıttâ. alrlaı
yap boKOvaip fiyat ^t/crıs Kal İLP&yKtı Kal Toyt\y kn bk
povs Kal itap t 6 bı â.p0p(&Ttov. t ü p 8* â.v6p<&Tt(ûP eKaaroı
/SouAedoyrat Ttepl t ü p 8 ı* avrüv TtpaKTÜP. Kal Ttepl pkp rAs 8
1112 ’»CLKpıêls Kal avrâpKeıs t ü p k T tu rT tip ü p oİ k karı ôvkı^, olop
Ttepl ypap,}iâTiûp (ov yap bıariCoP’ep Ttüs ypaıtrkop)’ AAA*
o<ra yCperaı 8 ı’ ^püp, pf/ Acradrıos 8* âe(y Ttepl Tovrotp /3ov-
kev6pe$a, olop Ttepl t ü p K a r larpiK riP ko.1
5 Kal Ttepl Kvêpvr]TiKT\p pakkop fj yvppaoTiKrİp, oa-<p fjrrop
12. TovTo'j Tavra 21. Sif Bonitz t 8 i codd. 23. aififitrpoı pr.
K** 24. jtal add. 28. ivOpoMrivtty inrdyruy K**: iyOpotmK&y
ırdyrtty vul|r. 31. iy K** koI ante ırpaıer&y add. K** T afrıa L**
46
arasında bir fark yok; çünkü bunu değil, onun kanıyla aynı
şey olup olmadığını araştınyoruz. Söylenenlerden hiçbiri
olmadığına göre, tercih nedir ya da özelliği nedir? İsteyerek
yapılana benziyor, ama isteyerek yapılan her şey tercih edilmiş
değil. Yoksa o, ‘enine boyuna düşünülen’ mi? Çünkü tercih 15
akılla ve düşünmeyle yapılır; nitekim a d ı b i l e [proairesisi ‘baş
ka şeylerden önce seçilmesi gerekliliği’anlamına geliyor.
Her şey konusunda enine boyuna düşünülür mü, her şey
düşünme nesnesi midir? Yoksa bazı şeylerin enine boyuna dü
şünülmesi sözkonusu değil midir? ‘Düşünme nesnesi’ ise, her
halde aptal ya da deli birinin düşündüğü şeye değil, usa salıip 20
birinin düşündüğü şeye demeli. Hiç kimse öncesiz-sonrasız
şeyler hakkında enine boyuna düşünmüyor; sözgelimi evren
üzerinde kimse enine boyuna düşünmüyor. Yine hiç kimse ha
reket halinde olanlar ama hep aynı şekilde -ister zorunlu ola
rak ister doğal yapılan gereği ya da bir başka nedenle hep aynı 25
şekilde- olup bitenler konusunda enine bonoma düşünmez;
örneğin güneşin dönüşleri ve doğuşlan konusunda. Değişik
zamanlarda değişik biçimde olan biten şeyler konusunda da,
sözgelimi loıraklık ile yağış konusunda enine boyuna düşü
nülmez; ne de bir rastlantı sonucu olanlann üzerinde, sözgeli
mi bir definenin bulunması üzerinde. Hatta insanlarla ilgili her
şey konusunda da enine boyuna düşünülmez. Örneğin lıiç-
bir Lakedaimonialı işkillerin en iyi şekilde nasıl yönetileceği 3o
konusunda enine boyuna düşünmez; çünkü bunlann hiçbiri
bizim aracılığımızla olmaz. Demek biz, elimizde olan ve yapı-
labilececek şeyler üzerinde enine boyuna düşünürüz; çünkü
bunlar kalıyor. Bunların nedenleri olarak’da doğa, zorunluluk,
rastlantı, bir de us ve insan aracılığıyla gerçekleştirebilecek her
şey göıünüyor. Her insan da kendi aracılığıyla gerçekleştirebi
lecek şeyleri enine boyuna düşünür. Kesin, kendi kendine ye- 1112b
ter olan bilimler konusunda da enine boyuna düşünülmez,
sözgelimi harfler konusunda (çünkü bunlan nasıl yazmamız
gerektiği konusunda tereddüt etmiyoruz); ancak bizim aracı
lığımızla olanama hepaynıbiçimdeolmayanşeyler konusunda
enine boyama düşünürüz: Örneğin tıp, ticaret konularında,
'■'<=‘den eğitiminden çok daha az kesinliğe ulaşmış kaptanlık 5
m . 3. 47
9 iııjKpCfiûüTaı, Kal 4ti ırepl r&v Xoıvâv âpMioas, p.aWov be

Kat vepi Tas r4xyas fj ras kıtıcrTripas' pakkov yap trepl
10 Tcu&ras bıarâÇopev, râ ôvkeieadat 8 ^ kv tois t6
Ttokîy &b4j\oıs b4 TTÛs âTTO/Sıô-fTaı, Kol 4v ols âbıopıarrov.
avpôijkovs bi Trapakappâvopev els ra peyâka, aTnarodv- 10
11 T€s rtptv avTois o>s ov\ IkuvoI s bıayv&vaı. Şovkevopeda
b' ov Trepl T&v Tek&v akkâ Trepl t 5>v ırpos to rekr). ovre
yap îarpbs ôvkeiieTaı el iytâcreL, oire ^^Ttop el treCaeı,
ovre TiokiTiKos el evvoplav Troırj(reı, oibk t Qv kotır&v oibels
Trepl Tov Tİkovs' o kka öepevoı rb rikos ro Trm Kal btâ rlvonv 15
lo ra ı (TKOTrovm’ Kal btâ Trkeıovcav pev (patvopevov yivetrOaı
bıâ t Cvos pŞara Kal Kakkurra eTrıtrKOTrovaı, bı 4vbs 8* lırı-
rekovpevov tt&s bıa toİjtov İaraı KaKetvo bıâ rivos, İ<os âv
ek 6 <û<nv 4ttI to Trp&Tov aÎTiov, â iv t ^ evpe<ret İaâTOV
eoTiv. 6 yap fiovkevopevos İoiKe Cvêıv »cal âvakıûeıv tov 20
12 elpr\pevov rpo-rrov âa-rrep biâypappa ((paCverat b* r} pev
C^Trıaıs ov Trâcra eTvai ôvkevaıs, olov al paOrjpaTiKal, Tj
bi ôiükevms ırâa-a C^TTjcrıy), Kal Tb İayarov iv Tİj âva-
13 k ju a e ı Trp&TOv e ı v a ı iv Trj y e v e r re i. k İ lv p i v â b v va T tp i v -
T v \(a < n v, â<f>loTavTaı, o l o v e l \pr\pâ.T U iv b e l, T a v r a 8 ^ p ^ 25

o lo v T e Tropıaröfjvaı' iâ v 8^ b v v a r b v rftaC vrfraı, iy y ê ıp o v a -ı
T rp a rre ıv . b v v a r â b i & bı* rıp & v y i v o i T & ır ra yap b ıâ
14 T&v <f>Ck(0v b ı rıp & v TTiûS i a r l v ' ^ yâp â p \^ i v fıp ıv .
r e iT a ı 8’ otc pev ro Spyava 8t ^ 8’ ^ a vr& v’
Kal i v r o î s k o iT ro îs o r i pev bı* oS o r i 8 ^ tt& s
b p o lo is bi 30
15 ^ bıâ rivos. İoiKe bı/j, Kadâ-rrep eîpr\Taı, âvdpoiTros eıvaı

&PXrj T&v Trpâêoiv' rf 8 ^ fiovk^ Trepl t&v oîJry ırpaKT&v,
1112^ 7. altera lectio ap. Asp. 8. rairat K'*: oİitcls

vulg. Si) Asp. 9. &s Sc7) iSt6purToy Rassow 15. rh rt'Aov
K** A sp.: t 4k o s ti vulg. rh add. K** 21. ftpıı/i^yoy\ abrhy K’’
47
konusunda; diğer sanatlarda da durum böyledir, bilimlerden

çok sanatlarda enine boyuna düşünürüz, çünkü daha çok
bunlarda tereddüt ederiz. O halde enine boyuna düşünme
çoğu zaman belirli bir şekilde olanlarda, ama [bir durumda]
nasıl olacaklan belir^z olanlarda ve belirlenemeyenlerde söz- lo
konusudur. Önemli konulan kendimizin yeterince kestirebi
leceğimize güvenemeyerek başkalanna danışınz. Amaçlar
üzerinde değil, amaçlara ulaştıran şeyler konusunda enine
boyuna düşünürüz; bir doktor iyileştirip iyileştirmemesi, bir
konuşmacı ikna edip etmemesi, bir siyaset adamı yasalara
göre yönetip yönetmemesi konusunda düşünüp durmaz;
öteki mesleklerde de hiç kimse amaçlar konusunda enine
boyuna düşünmez; amacı belirleyip nasıl ve hangi araçlarla 15
ona ulaşacağını araştınr ve birçok yoldan ulaşılabilecek gibi
görünürse, en kolay, en iyi şekilde gerçekleştirebileceğini;
bu yol tekse, onun aracılığıyla nasıl olabileceğini, onun da
sırasıyla —^bulunması bakımından en son olan ilk nedene
vanncaya dek— nasıl olabileceğini araştınr. Düşünüp taşı
nan kişi, sözünü ettiğimiz şekilde, sanki bir şekli araştırıp 20
çözümlüyor gibidir (her araştırmanın bir enine boyuna
düşünme olmadığı —^sözgelimi matematikte—, ama her
enine boyuna düşünmenin bir araştırma olduğu görünüyor);
çözümlemedeki son adımın ise olmada ilk olduğu görünü
yor. Olanaksız olan bir şeyle karşılaştıklan takdirde vazge- 25
çiyorlar, sözgelimi para gerekiyorsa ve sağlanamıyorsa; ama
olanaklı görünüyorsa, yapmaya girişiyorlar. Olanaklı olan
lar ise, bizim aracılığımızla gerçekleşecek olanlardır; dostla
rın aracılığıyla gerçekleşecek olanlar, bir anlamda bizim
aracılığımızla gerçekleşebilir sayılır; çünkü başlangıçlan
bizdedir. Kimi kez araçlar, kimi kez onlann kullanılışı
araştınlır; öteki duıumlarda da bu böyle: Kimi kez hangi 30
araçla, kimi kez nasıl, kimi kez de kimin aracılığıyla bir
şeyin nasıl gerçekleşebileceği araştırılır. Demek, dediğimiz
gibi, insan, eylemlerin başlangıcı görünüyor; enine boyuna
düşünme kişinin kendisinin yapabilecekleri konusundadır.
48 III. 3 - 4 .
al ırpiêts &kK(ov İvfKa. o i yap hv elt\ j3ov\evrdı/ ro 16
rÂos* â \ \ a ro .ırpây ra T€\tj’ ovök 8rj ra Kaö* İKaara^
1113» otov cl ipros TOVTO rj ır^ıreırraı â)s bet' al<r0rıa'€a)s yap
Tavra, et di âel ôv\eva-eraı, elf &Treıpov rjêı. ôvkev- i “
rhv 8 ^ Kal ırpoaıperbv ro airo, ırA^v &<f>a}pı<Tp^vov ijbrj rö
TTpoatp€T6v’ rb yap İ k rrjs ôvkrjs KptOiv Ttpoaıperov
5 ^trrıv. Traiieraı yap eKaaros Cirûv ttûs Trpâêı, brav els
airdv İLvayiyp r^v &PXV^} avrov etf rb ffyovpevoV
TOVTO yap ro ırpoaıpovpevov. SÂoj; 8i roCro xal râv ih
bpyaCüiv ıroAıreıûı;, hs "Op,r]pos ipup.eîro’ oi yb,p âa-ı-
\e îs & trpoeLkovTo bv^yyekkov r y brip.<a. Svtot be tov 1î>
lo TTpoaıpeTov ôvkevTOV dpeKTov tûv VH-lv, Kal ^ vpoaCpe<rıç
bv eîr} /SovAeurtKTj Spe^ıs râ v ^pxv’ eK rov ôvkeva-aa-daı
yap Kplvavres bpeyopeda Korb. t^ v ôTvkevaıv. ^ p,ev obv 20
TTpoaCpetns nSTT<a eIpricrOoi, Kal ırepl Troîâ ia-Ti Kal 5rı r&v
ırpbg râ reArj.
6 *H 8 i ôvkr](rıg Sn p.ev tov r^kovg ârlv elpr/raı, boKeî I V .
8i roîs pev râyaûov eîvai, roîg 6 i tov <f>atvop.evov ayaOov.
(TvpâCveı 8 i roîp pev [ro] ôvkr^rbv TbyaObv kiyavcn jht) 2
eıvaı jSovkrırbv h ôvkeraı. 6 p.^ âpOâs alpoıvpevog (el yap
loToı ôvkrjTov, Kal dyoöoV 8 ’, el ovra)g ^rvye, KaKov),
20 Toîg 8’ av rb (f>aıv6pevov byaObv (SovkrjTbv keyovan /x»/ .0

eîvat <f)â-et ôvkr}T6v, bkk' İKbartp rb boKOvv' akko 8’
âAA<^ <f)aiveTaı, Kal el ourtoy ^rvyf, râpavrla. el 8i 81) 4
Tavra prj apiaKeı, bpa <f>aTeov aırk^s piv KaV Kar AAtj-
6etav ôvkrjrbv eîvat r&yadSv, İKbartp 8i râ tâıvSpevov;
83. ftı» K**: oİk tty otv vıxlg.: oİK Susemihl 1113» 4.
KpıOiyK^: ırpoKpıÛiy vuîg. 6. aörov] K** T 9. xpotKoıyro
L’* 11. TÛv] İK r&y K'* M** 12. fioiKrı<rıv M** (et altera lectio
ap. Asp.) 16. rkyaOov T A sp .: İYa9oD codd. 17. rh om. Asp.
20.. ante Pov\Ttrhy add. rh H*
48
eylemler de başka şeyler için yapılır. Çünkü hakkında düşü

nülüp taşınılan, amaç değil, amaca götürenlerdir; tek tek
şeyler üzerine de enine boyuna düşünülmez; örneğin “şu 1113a
bir ekmek mi, ya da gerektiği gibi pişirilmiş mi?” diye düşünül

mez; bunlar algılama işidir. Kişi hep enine boyuna düşüne
cek olsa, bu sonsuza dek gider. Düşünülüp taşınılan ile ter
cih edilen aynı şeydir, şu farkla ki tercih edilen artık belir
lenmiş bulunuyor; çünkü enine boyuna düşünmeyle hakkın
da karar verilen tercih edilendir. Kişi eylemin başlangıcını
kendinde —^lıem de kendindeki kendisine yol gösterende—
arayıp bulunca, nasıl eylemde bulunacağını araştırmaya son
verir; çünkü tercihi yapan ondaki bu yol gösterendir. Bu,
Homeros'un betimlediği eski yönetimlerden de belli; krallar
tercih ettikleri şeyleri halka ilân ederlermiş. O halde ‘tercih
edilmiş şey’, elimizde olan şeyleri düşündükten sonra arzu
edilen şey olduğuna göre, ‘tercih’ de kendi elimizde olan
şeylerin enine boyuna düşünülmüş arzusu olur; enine 10
boyuna düşünerek karar verdiğimizde, düşünüp taşınma
mıza uygun arzu etmiş oluruz. Böylece tercihi biçimsel
olarak belirlemiş ve nelerle ilgili olduğunu —amaçlara götü
renlerle ilgili olduğunu— söylemiş olduk.
İstemenin amaçla ilgili olduğunu daha önce söyle
dik; istenenin ise, kimi iyi, kimi de iyi gözüken olduğunu
düşünür. “îstenen iyidir” diyenlere bakılırsa, doğru
tercih yapmayanın istediği şeyin, istenen şey olmadığı
sonucu çıkar (çünkü o, istenecek bir şey olacaksa, iyi 20
de olmalı; oysa o durumda kötüydü); diğer yandan “iste
nen, iyi gözükendir” diyenlere bakılırsa, hiçbir şeyin
doğal olarak istenecek bir şey olmadığı, ancak her kişi ona
öyle görüneni istediği sonucu çıkar; ne var ki başka başka
insanlara başka başka şeyler —ve olabilir ki biribirine karşıt
şeyler— öyle görünüyor. Bu sonuçlan beğenmiyorsak,
acaba “iyi genel olarak ve doğru olarak istenendir, her bir
kişinin isteği ise ona iyi görünendir” mi dememiz gerek?
III. 4 - 5 . 49
r<p fifv oîı; (rvovbaCtf to kut’ i\-qd(iav eîvai, r y 5^ <pwûK<^ 25
r i Tvxpv, &<niip Kal rû v troafiâraiv Tois p iv fb öıa-
KCipivoıs vyLfivâ ôrı r a Kar &\rjdf(,av Toıavra opra, roîy
h* iv ıv 6 <roi9 İT€pa, 6 ftol<as b i koI viKpa Kal y\vK fa Kat
ûeppa Kal Şap4a Kal tüp &k\o)p CKaa-ra' 6 a"irovbaîos yap
ÜKaara Kplpft 6p0&s, Kal İKaoroıs râ\rj0^9 avry (f>ali!(~ 30
6 rai. ıcaö* ^•KdoTtjy yap H$ıv tbıa ia rı Kaka Kat rjbea, Kal
bıa<l>4p€i TrkfîoTOP Îo-cds 6 cmovbaîos r y T&\r}6 is ip İKdaroif
6 pâp, tiavep Kapitp Kal pÂrpov ovt&p &p . iv roîs iroAAoty
bi ^ iırâTT} bıd TTjV ffbovrıv İ oik€ ylviaOaı’ ov yap ov<ra
6 âyaâbv <f>a{v€Taı. alpovpraı oZv rb ^bv â>s dyadov, ttiv bi 1113 '
\4hniv &s KaKov <f>€vyov<nv.
V. *OvT0S 6^ PovkrjTov p iv roîî rekovs, Bovkfvrciv be Kal 7
TtpoaipeT&v T&v ırpbs rb r/\o?, at ırepl raCra ırpdêıs
Kara vpoaip€<rıv &v eîev Kal İKOvo'ioı. al bi t ü p dper&v 5
2 ivipyfiaı ırepı ravra. i<f>* rjpîv Kat ^ âpcr^, bpoCm
6 ^ Kat ^ KaKİa. iv ots yap i<j> fıpîv rb ırpdrreiy, Kal
rb vpâ,Treıv, Kal iv ols rb prj, Kal rb vaC" a>ar el to
vpdrreıv Kokbv Sv i<f> ^pîv iarC, Kal râ ttpdrreıv i<f>* ^piv
İarrat ala’\ pbv oî;, Kat el r i Trpd-rreıv Kokbv bv i<()* VpXv, 10
8 Kat rd ıtpdTTeiP alaypbv bv i<f>* îpv. el ö’ i<^ rıpîv ra
KoXd TtpdiTeıv Kal râ altrypd^ bpoCois bi koI rb {*q ırpdr*
reıVf TOVTO b* ^v rb dyaöoîs Kot k€ikoXs eTvaı, i<f>^ fıpîv dpa
i rb iırıeiKİtn ko.1 <f>a6koıs elvai. rb 8^ kiyeiv « s ovbels İKotp
vovTfpbs oib* dK<ûV fiaKdpıos İoiK€ rb p iv \{revbeî rb b* dkrj- 15
0eî' paKdpıos p iv yap ovbels Akcdv, rj. bi poyOr\pCa İKod-
6 vıov. fj roîs ye vvv elprıpivots dptfna-ŞrfTrjreov, Kal rbv
20. rhv trwovSaiop yhp tKcurru Kpiytıy K** 82. tİ (TTOuSaîoy 33.
ây r : 6y K»: om. L'> iy add. K*> 1113*'6. tltyhy K'>r
6. tiı Heliodorus (et fort. Asp.) : t i codd. 13. dpa] İffTcu F
15. pİKop Victorius
49
Bu durumda erdemli kişinin istediği doğru olarak istenen, 25

sıradan birinin istediği ise rastlantı sonucu istenen olacak,
tıpkı bedenler konusunda olduğu gibi: Sağlam olanlar için
gerçekten sağlığı koruyucu şeyler sağlıklıdır, hastalıklı olan
lar içinse başka şeyler, acı, tatlı, sıcak, ağır ve benzeri şeyler
için de bu böyle, çünkü erdemli kişi tek tek şeyler hakkında 30
doğru yargıda bulunur ve tek tek şeyler konusunda ‘doğru’
ona görünendir. Her kişinin durumuna göre güzel ve hoş
olan şeyler vardır, ve belki de erdemli kişinin başkalanndan
en büyük farkı, tek tek şeylerde doğruyu görmesinde bulu
nur: Sanki onlann ölçüsü ve ölçütüdür. Çoğu kimsenin ise
haz yüzünden yanıldığı görülüyor; çünkü haz, iyi bir şey
olmadığı halde, onlara iyi görünüyor. O zaman hoş olanı iyi 1113b
diye tercih ediyorlar, acıdan da kötü diye kaçıyorlar.
îstenen, amaç olduğuna göre; enine boyuna düşünülen

ve tercih edilenler ise amaca götürenler olduğuna göre,
bunlarla ilgili eylemler tercihe bağlı ve isteyerek yapılan
eylemler olsa gerek. Erdemlerin etkinlikleri de bunlarla
ilgili. Demek ki erdem de, aynı şekilde kötülük de elimizde
dir. Yapılması elimizde olan şeyleri yapmamak da elimizde
dir; hayır demek elimizde olan şeylere evet demek de elimiz
de. Öyleyse iyi olan bir şeyi yapmak elimizdeyse, çirkin olan
bir şeyi yapmamak da elimizde; iyi olan bir şeyi yapmamak 10
elimizdeyse, çirkin olan bir şeyi yapmak da elimizde. îyi ve
kötü şeyleri yapmak ve aynı şekilde bunlan yapmamak
elimizdeyse —îyi olmak ve kötü olmak da bu idiyse— de
mek ki doğru olmak da kötü olmak da elimizdedir. Hiç
kimsenin isteyerek kötü olmadığını ne de istemeyerek kutlu
olduğunu söylemek bir bakıma doğru, bir bakıma yanlıştır: 15
Hiç kimse istemeden kutlu olmaz, ama kötülük isteyerek

oluyor. Yoksa biraz önce söylediklerimizden şüphe etmek ve
50 I II 5-
ivâpcüTTOV OV <f)aT4ov ftvai ov5c y€VVi\T^v t &v Ttp&^€<av
&<nr€p Kal t İ kvo>v. el Tavra <f>aiverat Kal prı İ\ofJL€v 6
20 ety &\Aay hvayay^ıv rtapa râs kv ^pXv, Kal
ai İLpx°-l VP-^^1 ^°-l avra k(f> ^püv Kal kKoii<na. toiÖtois 7
b' koiK€ papTvp€Îa-6 aL Kal lbCq, i<f>* kKİaroiv Kal itr avr&v
T&v vop,o6 €T&v' KokâCovan. yotp Kal Tip,a>povvTaı rovs bp&v-
Tay jutoxöî;p(£, S<roı p.^ j3fç rj bı* İyvoıav /*ı) airol
2 $ aiTioı, Toiıs 8^ râ Kaka Trparrovras rı/xâ<rıı», uy rois fiİP
ırpoTpk'ôvTfs Tohs bk Ku>k'6 (rovT€s. KaCroı Bcra p.'fyr' kıf>*

7}pXv kari kKOivaıa, ovbus TTpoTpİ7T€Taı Trpirreıv, ws oi»8^v
TTpo kpyov hv To TT€i(TÖ7jvaı p,^ 6 eppaiv€(r6 aı fj ik y e ıv rj
TTfivfjv ^ akk* bnovv t &v roıoijr<ov' ovâkv yap rjTTOv Tretcrofieöo
30 oİ tİ. Kal y^p k-n avrif t Ş &yvo€Îv KokâCova-ıv, kav oîrtoy 8
eîvai boK^ Tİjs &yvo(as, olov Toîy /uıeöt?ov<n 8t‘7rXâ tcL kvı-
Tİpıa' ^ yap d.pxh ^v a t r ^ ’ ıcöpıos ycip tov pedv-
a-drjvai, tovto 8’ atrıov rrjs dyvolas. Kal tovs ayvoovvrâs n
t &v kv Toıs v6 poıs, h beî kviaraaâaı Kal pi)
1114 * KokdCovorıv, âpoCûûs bi Kal kv roîs &kkots, Sera 8 ı’ âp4~ 9
keıav âyvoeîv boKovaiv, &s kır* oİToîy Sv t 6 pi) iyvoeîv'
TOV yap kmpekrjdijvat kSpıoı. âkk* îo'tûs roıovros ia rıv &<rr€ 10
p^ kmp€kr{6fjvaı. rov toioStovs yevkaSaı a ir o l atrıoı
5 C&vTts dv€ipiv(tis, Kal ToC &bİKovs rj İKoXaoTotıy ftvai, öt pkv
KaKovpyovvT€s, ot 8 ^ kv ‘TrJroıy Kal roîy roıodroıs bıdyovres'
al yap Trepl İKaara kvkpyctaı roıodrovs ıroıova-ıv- tovto b i brj~ 11
kov kK T&v p€k€T&vTü>v TTpos ^vTUvovv âycûvCav rj Ttpd^V'
StaTeAoöo-ı ydp kvepyovvTfs. rb pev odv âyvoeîv S n kK rov 12
10 kvepyeîv rrepl ^Kaara al İ$€is yCvovraı, Kopıbfj âvaıa-OijTov.
k n 8’ âkoyov rov âbiKovvra prj /3oSke<r0aı SbiKov eîvaı fi 13
20. <»/] L" M" Kal om. V> M*» Asp. 28. toİ.i om. K” 29.
İTtovy İ\Ko K” 81. Tİ om. K** 1114* 4. toiovtok K**
50
İnsanın, çocuklarının olduğu gibi eylemlerinin de başlangıcı

ve doğuranı olduğunu söylememek gerekirdi. Bunlar böyle
görünüyorsa ve biz [eylemleri] bizde olanlardan başka baş 20
langıçlara götüremiyorsak, başlangıçlan bizde olanlar, ken
dileri de elimizde olanlardır ve isteyerek yapılır. Buna tek
tek kişiler de yasa koyuculann kendileri de tanıklık eder
gibi görünüyor; nitekim onlar, kötü işler yapanlan —bun-
lan zorla ya da nedeni kendileri olmayan bilgisizlikten
dolayı yapmadıklan takdirde— cezalandırarak hizaya geti 25
riyorlar; güzel şeyler yapanlan ise ödüllendiriyorlar; amaç
lan da bunları teşvik etmek, ötekileri ise engellemektir.
Oysa hiç kimse elinde olmayan ve isteyerek olmayan şeyleri
yapmaya teşvik edilemez; sözgelişi hiç kimsenin ısınmama
ya, acı ya da açlık duymamaya ya da benzeri başka bir şeye
ikna edilmesi olacak iş değildir; çünkü bunlan daha az duy 30
maya hiç de ikna olacak değiliz. Bilmemenin kendisi bile

—yani kişi kendisi bilmemenin nedeni görünüyorsa— ceza-
landınlır; sözgelişi sarhoşlar için ceza iki kattır; çünkü yap
tığının başlangıcı kendisindedir, sarhoş olmamak ona bağlı
dır; sarhoşluk'ise [yaptığınıl bilmemesinin nedeni. Yasalar
da bilinmesi gereken ve bilinmesi zor olmayan bir şeyi bil 1114a
meyenleri de cezalandınrlar; bilgisizliklerini gidermek kendi
ellerinde olmasına karşın, savsama nedeniyle başka konula-
n da bilmedikleri düşünülenlere aynı şekilde ceza verilir;
çünkü bilmeme dummunda olmamak ellerindeydi. Çünkü
buna çaba göstermek onlara bağlı. Belki de “öyle kişilerdir
ki, çaba gösteremezler” denebilir; ama böyle kişiler olmala
rının nedeni kendileridir; başıboş yaşadıklan için adaletsiz
ya da haz düşkünü olmalarının nedeni de kendileridir. Kimi
leri kötü işler yapmakla, kimileri de içki içip benzeri şeyler
yaparak yaşamakla; çünkü tek tek şeyler konusundaki et
kinlikler onlan böyle yapar. Bu bir yanşma ya da başka bir
iş için çalışanlarda da apaçık görünüyor; çünkü onlar sürek
li olarak etkin halde yaşıyorlar. Öyleyse huylann tek tek
şeyler konusunda etkinlikte bulunmakla meydana*geldiğini 10
bilmemek, bütünüyle duyarsız birinin özelliğidir. Aynca

adaletsizlik yapanın adaletsiz kişi olmak istememesi ya da
III. 5. 51
r tv İLKoKacrraivovTa İLKİkacrrov. ti 5^ firı âypoâv rts Trpdr-
14 Tei &v lo ra t İbiKoSt (K ^ v ÜdcKOS â v ftıj, ov firjv i â v y e
/3ot/Ai}ra(, SdiKos S>v 7rad<reTaı Kal İ a r a ı Ö U aıos. o v d i yap
6 votr&v lUytıjs. Kal el ovrcos İTvxev, kKİtv vocreı, ^Kparcüy 15
jSıorevtûV Kal âıretd&v roîs larpoîs. t 6 t € pikp oSp avrÇ
vo<reıv, Ttpoepkvip 8’ ovk4t i , (Stnrep ov8* &<p4vn \C6 ov İ t
avrhv bvvaröv âvoKaêîv' dXX' 8 p m ^ır’ avry t8 fiakeîı
[ koİ p î^ a ı]‘ Jj yap dpx^ kv avrû. o8 r<a bk Kal T<p âbUıp
Kal T<p dKoAaoTö k^ ^ıpyrjs pkv k^rjv roıodroıs yevk<rdaı, 20
15 8(8 kKovTts ela-tv' yevopivoıs 8’ oİ kİ ti İ oti p^ı eîvai. o i pd-
vov 8’ al Tîjs KaKİaı kKodcrıol el<nv, dXX* kvCoıs Kal
al Tov atoparos, oîs Kal kmrıpoipev' toîs pev yap bıa
<f>d(nv atay^poLs ovbels kmrıpa, toîs bk bı dyvpvao'lav Kal
âpkkeıav. opoitas bk Kal Trepl dadiveıav Kal nr^pıoaıv' ovâeis 25
yap &v 6v€ib((TU€ Tv<lt\^ <f}va-eı ^ İ k v6<rov rj kK Trkrıyrjş,
okka pakkov kkerjaaL' Ty 8’ k$ olvo<f>kvylas ^ dAAîjs
16 kLKokaaCas trd s &v kmrtprja-aı.rû v 8q ırepl t 6 <r&pa Ka-
Ki&v al k<f>* fjpîv kmrıp&vTaı, al bk pkj k<f>* ^p îv ov. d
8* oüra, Kal kiri t &v âkktav al kmrıp^pevaı r&v kuki&v 30
17 k ^ ’ ^ p îp b,v eU p. e l be n y k k y o ı 8 n vdP T es k ip lep ra ı rot»

,<f>aıvopepov dyaO ov, Trjs bk ^ a p ra a 'la s ov tcdpıot, dkk* âıroîds
TTOÖ’ İ ko^ tos ka n, roıovro Kal rb Tİkos âıperaı avTÇ’ el 1114*’
pkp obp İKaaros kavrip rrjs İê<&s kari trcos atn os, Kal Trjs
(f>aPTaalas lo ra t ırtoy avTos a în o s' el bk p"^, obdels airtp
afrtoy tov KaKOTroıeÎP, dkka bı dypoıav tov rkkovs ravTa
ırpdıreı, bıa rodrıop oldpepos abnp t 6 Apıarop İaeaBaı, i) s
8e TOV reAovs k<f>eaıs öİ k avdaıperos, dkka <f>vpaı 8eı &aıtep
15. Kcd] ko/toİ Rassow 16. K** 19. «col ^î^cu seclusi iv
Rassow; i ı f codd. 20. yivw 9aı L” 21. o6k L*": o5k4t i
l{€<TTi r 25, post iur9iv«ıav add. Kal ataxos L** P IIM** 8.
oMfl*] pjıSflt L** M** r 4. KOKİı ıroıûv O**
51
haz peşinde olanın haz düşkünü bir kişi olmak istememesi

akla aykındır. Ama eğer biri onu adaletsiz yapacak şeyi
bilmeden yapmıyorsa, isteyerek adaletsiz olur; istediği an
da da adaletsiz olmaya son vererek adil bir kişi olmaya
caktır. Hasta kişi de bu şekilde sağlıklı olmaz; kendini diz
ginlemeden yaşadığı ve doktorlan dinlemediği için isteyerek 15
hastaysa bile. Hasta olmamak bir zamanlar onun için ola

naklı iken, bu fırsatı kaçırdı mı, onu yeniden elde edemez;
tıpkı bir taşı fırlatanın onu yeniden elde edememesi gibi.
Ama atmak ona bağlıydı, çünkü başlangıç onun elindeydi.
Aynı şekilde adaletsiz veya haz düşkünü kişi için de böyle 20
olmamak başlangıçta elindedir; bunun için de onlar isteye
rek öyle oluyorlar; bir kere olduktan sonra da öyle olmama-
lan artık olanaksızdır. Yalnız ruhun kötülükleri değil, bede
nin kimi kötülükleri de isteyerek edinilir, kınadıklanmız da
bunlardır; hiç kimse doğuştan çirkin kişileri ayıplamaz,
hareketsizlik ya da özensizlik nedeniyle çirkin olanlan 25
kınar. Güçsüzlük ve sakatlık konusunda da bu böyledir; ni
tekim hiç kimse doğuştan, bir hastalık yüzünden ya da yara
lanmadan ötürü kör olan birini kınamaz, daha çok acıma
duyar; oysa ayyaşlık yüzünden ya da başka bir şeye düşkün
lük yüzünden öyle olan birini herkes kınar. O halde beden
le ilgili kötülüklerden bize bağlı olanlar kınanırlar, elimizde
olmayanlar ise kınanmazlar. Eğer bu böyle ise, başka konu 30
lardaki kötülüklerden kınananlar da bize bağlı olanlar ola

caktır. Aynca biri diyebilir ki herkes kendisine iyi görüneni
arzu eder, ama hayal gücünün efendisi değildir; her bir kişi
nasıl insansa amaç da ona öyle görünür; öyleyse her kişi 1114b
belli bir şekilde kendi huyunun nedeni ise, hayalinin de ne

deni belli bir şekilde kendisi olacaktır; ama değilse, kötü bir
şey yapmasının nedeni de kendisi değildir ve bunlan amacı
bilmemekten dolayı yapar, bunlarla kendisi için en iyinin
gerçekleşeceğini sanarak; o amacı arzulaması ise kendi
seçimi değildir; eğer iyi yargıda bulunup gerçekten iyi olanı
62 ın . 5.
O^lV İ)(pVTa, ^ KpiV€Î KOfiÛS Kül TO KOT* iX.ı/f0€iav iytt-

$6v alpı^(T€raı, koI İ otw €İ>(f>v^s ^ roCro Kok&s ırr4<f>VK€V'
TO yap p.4ytarov Kal K(i\Xt(rrov, Kal t itap kripov p.^ oî6v
10 TC Aa/8 etv prıbi paödv, AXA.* olov 4<f>v toiovtov Kal
TO cS Kal TO Kak&s tovto ıre^VK^vaı ^ TtkfCa Kal &\.rj6kv^
hv eîrj €İ(f>vİa. cl brj Tovr* ôtii> &kr}6rj, r^ pdiKkov ^
ipcTTi Tfjs KaKİas loToı İKoHtnov; İLpı,<f>oZv yhp 6pola>s, T<j> 13
iyaO ^ Kal r y KaK^, tö t 4 \ os rj dıraurb^jiTOTC (f>ai^
15 vfTaı Kal K€Îraı, Tci 5^ AotTrâ ırphs tovto &va<f>4povT€S
ırpİTTOva-ıv ^TracrSı^ırore. eîre râ Tİkos ^tîo-eı kKA<rraCv€Taı otovftıjırore, ÂAAti n Kal vap* air6v iarıv, «îre
rd p4p r4ko9 ^vaiKOVy bk Ta koiTrh vpâTTftv kKOV<rC<as
t 6p (nrovbaîop 17 ipcT^ kKOfötnop kariPf ovBkp ^ ttop ko.1 ^ <ta-
20 Kİa kKoıSo-ıop İlp ett;* bpoLm yhp ko.1 T<p KaKtp ınrâp)(€i
râ 8 ı’ aİTOP h toÎ s Trpâ^€<n Kal el 4p r y Tekel, el 20
obpy uaırep kiyeTaı, İKovaıol eltrıp al âpeTaC ( koİ yhp t &p
e$e<op crvpaCTiol ırois aîrroC ktrpePj Kal ttoioC Tipes elpai
r 8 Tİkos Toıopbe nûkpeûa), Kal al KaKCaı kKoıuaıoı &p eîep'
25 6 pol<as y h p .
8 Koıpfj pep obp vepl râp hperâp eîpr\raı fjpîp t6 re 2 1
y4vos rt/TTM, İ ti pea-6Trfr4s eltrıp Kal Sti Ifeıs, £ p re
ylpopraı, 6ti Tohrmp ıtpaKTiKoL (^k< jX') Kaff a^Ttig, Kal Sn
i<f> ^pıp Kal İKOöa-ıoı, Kal oSrcof &p 6 âpOds kSyos
30 ırp o a ri^. o8x SpoCm be al ırpdêıs kKovaıol el<rı koI al 22
kêıs’ T&p pkv yap TrpâÇeaiP Air’ ipxrjs p4)(j)i tov Tekovs
K^pıoC 4<rpev, elboTes Ta KaO' ^Kaora, t &v eêoiv 8 e t^s
9. KOİ t ] e/ K** 10. Kol Tİ] rh #' L*" M** 15. tovto A sp .: Tavra
codd.: fort. a5r^ 17. a^r^vK^’ F: a ir y vulg. 21. fort. airoS
22. T&y alrlöty K** 26. rc om. K** Asp. 27. ptairrıs Kal
t(ır K** 28. 8rt F A sp .: aal İn L** «ccd ante «ca0* add.
F Asp.
52
tercih edecekse, görme gücüyle olduğu gibi, böyle doğmuş

olmalı; yetenekli insan da doğuştan bu gücün bulunduğu
insandır; çünkü bu, en önemli ve en güzel şeydir —başka- lo
sından ne alınabilecek ne de öğrenilebilecek, doğal olarak
nasılsa öyle sahip olunacak bir şey. Tam ve gerçek anlamda
yeteneklilik bu bakımdan iyi ve güzel bir doğal yapıya sahip
olmaktır. İşte bunlar doğmysa, erdem niye kötülükten daha
çok isteyerek sahip olunan bir şey oluyor? Çünkü her ikisi
—^hem iyi hem de kötü kişi—, ister doğal olarak ister başka
bir yoldan olsun aynı şekilde amaç ediniyor ve bu amaç kar- 15
şılannda duruyor, öteki şeyleri ise bu amaçla ilgili olarak
herhangi bir şekilde yapıyorlar. Demek ki, ister amacı —bu
ne olursa olsun— kişi doğal olarak edinmesin ama edinil
mesinde kendi payı olsun, isterse de amaç doğal olsun ama
öteki her şeyi erdemli kişi isteyerek yapsın, erdem isteyerek
olan bir şeydir; öyleyse kötülük de isteyerek olmaktan 20
geri kalamaz. Çünkü amaç konusunda olmasa bile eylemler
de kişinin aracılığıyla gerçekleşen bir şeyin olması, kötü kişi
için de sözkonusudur. O halde eğer, dediğimiz gibi, erdem
ler isteyerek olan şeylerse (çünkü huylanmızın nedeni belli
bir şekilde kendimiziz de ve nasılsak buna göre amacımızı
koyuyoruz) kötülükler de isteyerek olan şeyler olur; çünkü
durumlan aynıdır. 25
Böylece erdemlerin ortak cinsini biçimsel olarak
belirlemiş ve orta olmalar olduklarını, onlan oluş
turan eylemleri yapmayı sağlayan huylar oldukla-
nnı, elimizde olduklannı ve isteyerek edinildiklerini ve
sağ aklın buyurduğu şekilde olduklannı söylemiş
olduk. Ama eylemler ile huylar aynı anlamda ‘isteyerek 30
olan’ şeyler değildir; çünkü tek tek durumlan bilince, baş
tan sona kadar eylemlerimize bakimizdir, oysa huylanmızın
III. 5— 6. 53
ipX .ris, Kotf’ İK tu r r a ö« ^ vp6<r6f<rıs o v yv<& pifios, &<nr€p m s
T& v appoiOTL& v' dXX* o n ^pX v o S n o s ^ p i j ovro)
yjprı<r<ur0<Uf b ı h r o v r o İK ova-toı.
23 *AvaXa^6vT€s ırepl İKâ<rTr}5 (trtcipfv rCves €İa\ Kal 9
iTfpl ıroîo «cal ır«s* &pa 8’ ^<rroı bfjXov Kal 7ro<raı eiorıv. s
V I. Ktti vp&Tov Ttepl avbpdas. ''O n /ifi; o5 y pea"6 njs ia rl ırepl
2 <p6ôvs Kal ûdpprff ıjbrı <f>av€pbv yeyevıjTaf <ôôvpx6a
öe brjXov o n r a <f>oP€pâ^ Tavra b* İ<ttIv &s hTt\âs tlv flv
KaKo* dıd Kal roır (ftoôv öpiôvraı TrpoaboKİav KaKov.
3 <l>opa6pf0a plkv obv ırâvTa r a kokA, oÎov ibo(lav rtfvCav lo
v6<rov a<l)tklav Bivarop, dAX* ob m p l vavra boK€Î 6 iv~
bp€Îos c7vat* İvıa yap Kal 8eî <f>ofin<r6 aı Kal koXov, t8
8^ alayjpAvy olov Abo^lav' 6 pkv yap <ftoôbp€vos ivteı-
KTis KoX alb^poiv, 6 bi prı (f>oPobpevoî avala-^yvros» \4 -
yeraı 8' bıro nv<ov Avbp€Îos Kara pfra<l>opâv’ İx^ı yap IS
n opoıov Tip AvbpfItp' &<l>oôs yâp n s Kal 6 Avbpflos.
4 TTfviav 8’ r<r&>9 o8 8eî <f>ofi€Î<rdaı. ovbi votrov» ov8’ 8Xo)ç o<ra
pri âıro KaKİas pr)bi bC avrop. aX\* ov8’ 6 vtpl rav ra
£ 0 o/3 oç ipbp€‘ios. X4yopep bi koI tovtop Kad' âpoıorrjTa'
4pıoı yâp İP roîs ıro\€piKoîs Kipbvpoıs bfikol opt€s i\€V- 20
04pwC (Itn Kal vpbs XpıipâTv»v tidapa&s İypv-
5 <rtp, ovâi brı €İ n s bfiptp v tp l ıraîbas koI yvpaÎKa ô/3fî~
rat ^ </>âopop ri n r&p roıo^roıv, betkos iartp' 06b' cl $app€t
6 pÂkKoiv fuumyovaOaı, ipbpttos. m pt voîa obp r&p ıftofitp&p
6 âpbp€Îos ; ^ TTtpl ra pJyurra; ovdtis yâp v7rop€P€riK(&T€poi 25
T&p beıptip. ipoêptirarop b* 6 0<iparos' ır4pas yâp. Kal
oitbip 4n ry T€0pt&Tt boK€Î oir* &yo0op ovre KaKâp eZpai.
7 bâ((i€ 8* &p ovbi ırtpl 0 âparop rop İ p voptI â âpbpttos
1116* 8 , Xp9r9at K** 4. « i M“ T : 9if vulg. 7. y ry e ı^ a ı

K**: Kol wp4rtpw t1(ntrtu M** r 8. t»s om. 22. yta"ÛKas
K** Asp. ■24. yoSr K^: fort. 8* oJr 27. 8rı] iv K**
53
başlangıcına hakimiz, tek tek dunımlarda beklenen ise 1115a

—tıpkı hastalıklarda olduğu gibi— bilinemez; ama belli bir
şekilde davranmak ya da davranmamak elimizde olduğu
için, bundan ötürü isteyerek olan şeylerdir.
Şimdi yeniden her bir erdemi ele alarak, onlann neler
olduklanm, nelerle ilgili olduklannı ve nasıl olduklannı söy
leyelim; böylece ne kadar erdem olduğu da açığa çıkacak.
İlk olarak yiğitlikten sözedelim. Korkular ve cüretlerle ilgili
bir orta olma olduğu daha önce açığa çıktı; bizim korkutucu
şeylerden korktuğumuz açık; bunlarsa genellikle söylenebi
leceği gibi kötüdürler; bundan ötürü korkuyu kötülüğün
beklentisi olarak tanımlarlar. Nitekim biz bütün kötülükler 10
den korkarız, sözgelişi kötü ünden, yoksulluktan, hastalık
tan, dostsuzluktan, ölümden; ama yiğit bunlann hepsi ile il
gili görünmüyor; çünkü bunlann bazılarından korkmak ge
rekir ve korkmak güzel bir şeydir, korkmamak ise çirkindir;
—^sözgelişi kötü ünden korkmamak; nitekim ondan korkan
kişi, erdemli ve duyarlı bir kişidir, korkmayansa utanmaz bir
kişi. Böyle birine kimileri eğretileme yoluyla yiğit derler, 15
çünkü yiğitle benzer bir yanı vardır; çünkü yiğit kişi de kor
kusuzdur. Belki de yoksulluktan ve hastalıktan, kısaca bir
kötülüğe ya da kişinin kendisine bağlı olmayan böyle şeyler
den korkmamak gerekir. Ama bunlar karşısında korkma
yan da yiğit değildir, onu bir benzerlikten ötürü böyle ad-
landınyoruz; nitekim kimi cömert kişiler savaştaki tehlike
lerde korkak olduklan halde, varlıklarını kaybetmeyi yürek 20
lilikle karşılarlar. Çocuklan ve karısı karşısında küstahlık
tan, kıskançlıktan ya da bu tür şeylerden korkan korkak
olmadığı gibi, kırbaçlanmak üzere iken yüreklilik gösteren
de yiğit değildir. O halde korkutucu şeylerin hangileri konu
sunda yiğit olunuyor? Yoksa en önemli olanlarda mı? 25
Çünkü hiç kimse korloınç şeyler karşısında daha dayanıklı

olmaz. En korkutucu şey ise ölümdür, çünkü sondur ve
ölmüş biri için hiçbir şey artık iyi ya da kötü göıünmü-
yor. Yiğit kişi her durumdaki ölümle de ilgili göııjnmüyor.
54 III. 5—7*
fîpoif olov kv ûakâTTrf ^ votroıs. tv rUrıv o i v ; rj İ p 8
30 Toîs KoKkCırroıs; roıovroı 5^ ol kp ırokkiJi.<f' kp fityCoTifi yhp
KaX Kokkitmp Kipbıipip. 6fx6koyoı bk tovtois fİtrl koI al rt- 9
fial al kp Tals ırâkforı koI ırapa roîs pLOPİpyoıs. KVpC(og 10
brı keyoiT &p âpbpetos â Trepi top Kokbp Baparop abt^s.
Kal Sera O&parop kTrt<f>kpfi vrroyvıa opra' roıavra bk p.â-
35 klora ra Kara 'irökep.ov. ov p.^v âkkh Kal kp dakâTTjı 11
1116 * Kal kp p6(tois âberjs â âpbpeîos, oî/y, ovrto bk aç ol âakdr-
rıoı* ot /jıkp yap â'ireypı&Kao’i ti]p aarripCap Kal t6p ö<£va-
Top Tİ>p ToıovTOP bv(T)(€paİPov<Tiv, ot 5^ (vkkıtıbiç clo’l Tcapa
TTfP kp.TT€ip(av. âp.a bk Kal avbpCôvraı kv oîç karip âkK^ 12
5 fj Kokov To aırodaveîv' kv raîç Toıavraıç bk <f)dopaıç oibk-
Ttpop VTrâpycL.
10 T 6 6^ <j>o^€pbv ov Trâa-ı p.kv rd avro, kkyopLfp bi ti V II.
Kal vırkp ipOpaırov. tovto p.kv ovv Travrl <f)oêpbp t <Ş ye
povp iyopTi’ Ta /car’ &v6 p<ûTT0 v bıa<f>epeı fieykdeı Kal Tcj)
10 fjLOikkop Kal î^TTov' 6 p,oi(ûç 8^ Kal to Bappakea. b 8e 2
avbpeîoç i.vİK'nkıjKToç oıs av 6 po>Troç. (fyofiı^creTaı p.kv obv Kal
TO TOtoSro, 8cî 8^ koI &>s 6 koyoç VTTup.eveı tov Kakov
ev€Ka’ TOVTO yap Tkkoç t^ s âpeT^ç. kart bk pıakkop Kai 3
rfTTOP Tavra ô/Seîaâaı, Kal İ n ra pırı <f>oPepa aç roıadra
IS <f>o0 eîa-dat, yCperaı 8^ râ v ap-aprıâp ^ pikp S n ( o ) ov beî, ^ 4
bk S n ovx û»s beî, ^ bk S n ovx bre, 7/ n râ v ToıoSrap' oiMoCm
bk KOLİ ırepl to dappakia, 6 p.kv obp h beî Kal ov İveKa5
vTTOfikpap Kal <f>ofioSp,ePoç, koI aç bei Kal Sre, SfioCaç be
KOLİ Bappap, avbpeîoç‘ Kar' a^Cap ySp, Kal aç &p & koyoç,
20 ırcurêı Kal ırpâTTeı 6 âvbpeîoç. rikoç bk 'irâarjç kvepyeCaç 6
kari t ö Kara rifP İ^ıp- "f koI tw apbpeCtp 8^ i] avbpeCa KoArfy.l"
29. * K** r : hiy L** M*» fjK^: il iv L** M** r 32. al om. K*» L*
M“ UIS» 8. ye om. K»* T 9. tA] rh K* T 13. toTi ipe-
T€Ût pr. 15. fil Muenseher 5 add. T
54
sözgelişi denizden ya da hastalıklardan olan ölümlerde.

Öyleyse hangi durumlardaki ölümlerle? Acaba en güzel du- 30
rumlardakinde mi? Savaştaki ölümler böyledir; çünkü en
büyük ve en güzel tehlike içinde olan ölümler bunlardır.
Kent yönetimlerinin ve monarklann böyle ölenleri onurlan-
dırmalan da bunu gösteriyor. O zaman asıl anlamında yiğit
kişi, güzel bir ölüm Irarşısında ve ölümü getirebilecek şey
lerle burun buruna geldiğinde korku duymayana denebilir,
böyle şeylerse savaşta olur. Elbette yiğit kişi denizde ve 35
hastalıklarda da korku duymaz, ama denizciler gibi değil; 1115b
çünkü denizci olmayanlar umutlanm kesmişlerdir ve böyle
bir ölüm öfkelendiriyor onlan; oysa denizciler deneyimle
rinden dolayı umut içindedirler. Aynca yiğit kişiler karşı
koymanın ve ölümün güzel olduğu yerde yiğitçe davranırlar; 5
oysa böyle felâketlerde bunlann hiçbiri yoktur.
Korkutucu olan, herkes için aynı değildir, inşam aşan
korkutucu bir şeyden de sözederiz. Bu, usa sahip olan herkes
için korkulacak bir şeydir, insana göre olan korkutucu şeyler
ise, büyüklük bakımından, daha çok ya da daha az korkutu- 10
cu olmalan bakımından farklılık gösterir. Yüreklendirici şey
lerde de bu böyledir. Yiğit kişi insan olarak kendini korkuya
kaptırmaz, insan için korkutucu olan şeylerden gerektiği gibi
korkacak ve güzel bir şey için aklın gerektirdiği şekilde katla
nacaktır; çünkü erdemin amacı budur. Bunlardan ise daha az
ya da daha çok korkulabilir; aynca korkulmayacak şeylerden 15
de sanki korkulacak şeylermiş gibi korkulabilir. Yanılgılar
dan kimi, korkulması gerekmeyen şeylerden korkmaktan,
gerekmediği şekilde korkmaktan, kimi ise gerekmediği za
man ya da bu gibi koşullarda korkmaktan ortaya çıkıyor.
Yüreklendiren şeyler konusunda da bu böyledir. O halde
korkulması gereken şeylerden ve gerekli nedenlerden dolayı
gerektiği şekilde ve gerektiği zaman korkan, cesaret edilmesi
gereken şeyleri yapmaya cesaret eden kişi yiğittir; çünkü
yiğit kişi yakışan biçimde ve aklın gösterdiği şekilde etkile
nir ve eylemde bulunur. Her etkinliğin amacı ise huya göre 20
olan bir amaçtır. Yiğit biri için de yiğitlik güzel bir şeydir;
III. 7- 55
TOtovTov brı Kal to t ^\os* SpCCfTat yap tKacTov Ttp TİX.€t.
koAov bif İv€Ka 6 iivbpelos iıropivd Kal TrpineL ra Karo
7 T^v ivbpeCap. t&v 5* İTr€pŞaXX6vra>v 6 pkv rp o4>o^l(^

iv<&wpos ^€Îpi)Taı b* Tipüv iv roîy ıtp6T€pov 5rı ttoWA. ia rıv 25
iv<&wpa), €Îrı b' &v tis paıvopevos ^ iv6XyriTos, el pr}-
bev 0o/3oîro, prjTe afurpbv p “qT€ KvpMTO, Kodânep <j>a<rl
ro is KeXro^ç* 6 bi r y dappeîv ^ırcpj3oXXû)i; rrepl ra
8 tftofifpa 6pa<ri}s. boK^î 5^ Kal dXaâ>v eîvai 6 6pacrbs Kal
TTpotrvoırjTiKbs ivbpfCas' «s yovv İk€Îvos “jrepl ra cpoêpa 30
oSto 9 ôuAerat <f>a(v€a’daı’ iv. oîs ovv bvvaraı,
9 p ıp iÎT a ı. 5ıo Kal €Î<r\v ol ıroAAol avrûv 6paovb€iX.oi' iv
10 ToifToıs yap 6paavv6pevoı ra iftoêph ox>x ^TTop4vov<rıv. 6
5^ r y <f>o^€ur6 aı vırep^&KKoiV beıKds’ Kal yap h 8eî
Kal «y ov beX, Kal ıt&vra r â roıatJro İKoAovöeî avry. 35
iKkeCiffi b^ Kal r y Oappiiv' âW* iv raîs k^hraıs iırep- III 6 •
11 ^âXKa>v p ^ k o v KaTa<f>aır/js İarıv. bdaekvıs bıj tls 6 beı-
\d s‘ ıtdvra yap <f>o^€Îraı. 6 d’ dvbpfioî ivavricui" to ybp
12dappeîv ebekmbog. ırepl rairâ piv obv iarlv S re beikog
Kal 6 dpaa^s k o I 6 âvbpeîog, bıa<f>6pm b' lxov(rı Trpoy 5
aiiTâ' ot p iv yap iırtpîkkova’i Kal ikkeCırovaıv, ö b4 p4-
0-0)9 lx e( Kal &s beî’ Kal ol piv Opaatîs TrpoTrereîy, Kal
fiovkdpfvoı ıtph T&v Kivbdviûv iv avToîs 5’ i<f>(<rravTaı, ol
b* âvbpeîoı iv Toîs İpyois dêıs, ırpdTepov 5’ âv^ıoı.
18 Ka0iır€p obv eîpjjraı, ^ avbpeCa pfadrrıs i a r l -Trepl 1 1
dappaX4a Kal ô^tpâ, iv ots eîprjTaı, Kal 8ti Koköv alpeı-
r a ı Kal iv o p iv tij ^ 5 rı ala^pdv rb p-q. to b* &TTodvri<rK€iv
ifiedyovra ırevCav ^ İpara ^ rt kwtr\phv ovk âvbpeioVf İKka
pakkov beikov* pakajcCa yap ro <j>€vy€iv rh i-ahrova^ Kal
22. Si T 28. r : Si K*» L*» M»* tİ om. K** 27. Kİfiara

K**: rh Kİ/iOTa vıx]g, 80. YoSKScripsi: o2v codd. 81. otfros F:
o9r*tt K**: oSrtts otros M**
55
amacı da böyledir; çünkü tek tek şeyler amaçla belirlenir.

Dolayısıyla yiğit kişi güzel bir şey için yiğitliğe uygun olan
şeylere dayanır ya da onlan yapar. Korkmamakta aşınya
kaçanlann adı yoktur (daha önce de pek çok şeyin adı olma 25
dığını söylemiştik); ama eğer biri hiçbir şeyden —^Kekler

için söylendiği gibi, ne depremden ne de selden— korkmu
yorsa, ya çılgındır ya (fa vurdumduymaz. Korkulacak şey
lerde korkmamakta aşırıya kaçan kişi ise cüretlidir. Cüretli
kişi şarlatan ve yiğitlik taslayan sayılır; çünkü o korkutucu
şeyler konusunda yiğit kişi nasılsa öyle görünmek ister;
yapabildiği şeylerde ona öykünür. Bunun için bunlann çoğu 30
yalancı pehlivandırlar; çünkü yapabildikleri yerde cüret gös
terir, ama korkutucu şeyler karşısında dayanamazlar. Kork
makta aşırıya kaçan ise korkaktır; çünkü o gerekmeyen şey
lerden, gerekmediği şekilde korkar ve bu tür öteki özellikleri 35
taşır. Yüreklilikte ise geri kalır; ama daha çok, acılar konu lll6a
sunda aşırılık göstermekle tanınır. Korkak kişi karamsardır,
çünkü herşeyden korkar. Yiğit ise tam tersi, çünkü yürekli
olmak iyimser kişinin işidir. O halde hem korkak, hem
cüretli hem de yiğit kişi aynı şeylerle ilgilidir, ama bunlar
karşısında değişik tutumlan olur: ilk ikisi aşınya kaçar veya
eksik kalır, yiğit ise orta olma özelliğine sahiptir ve gerektiği
gibi olur; aynca cüretli kişiler öne atılan kişilerdir, tehlike
lerden önce gönüllü olduklan halde, tehlikeyi görünce
kaçarlar, oysa yiğit kişiler iş başında etkindirler, daha önce
ise sakin.
O halde, dediğinaiz gibi yiğitlik, sözünü ettiğimiz konu
larda cesaret edilecek ve korkulacak şeylerle ilgili orta olma
dır; bunlan güzel olduğu için tercih eder ve dayanır, ya da
bunları yapmamak çirkin olduğu için. Buna karşın yoksul
luktan, aşktan ya da acıdan kaçmak için ölmek bir yiğidin de
ğil, daha çok bir korkağın işidir; çünkü zor şeylerden kaçmak
56 III. 7— 8.
15 ovj( Sti Kokbv vTTOfjÂvcı, &Xkâ ê6y<üv KaK6v, ''Earı fiku

oZv ^ avbpeCa toiovt6v tl, Kiyovraı bi Kal Ircpaı Kara V IH .
tt4vt€ TpoTTOvs" Ttp&Tov p,€V t] '7ToXırtK7j* fAoAıoTa yâp İoiKtV.
boKOVorı yap ■bıtop.ivuv tous Kivbvvovs ol ıroAtraı bıh râ i k
T&v v6p.tûv ittvrip.ıa koI r a dveCbr^ Kal bıh ras rifiâs'
20 Kal bıa TOVTO ivbpeıoTOTOı boKOvaiv fîvai itap ols ol beıAol
&TipLot Kal ol âvbpfîoı evrtpıoı. roıovrovs b^ Kal "O/aıjposî
‘iroıcî, olov t 6v Aıofii}5i}i; Kal rbv *EKTopa'
JIov\vbapae pot ırp&ros t\tyx*ı^v âımâff(reı'
Kal [Ato/xıf5ı;$]
25 "Eıcrap yap ırart cVl Tpuctrcr* dyopevta»
“ Tvdctdıjr v»r’ e/utb."
&pLoCu>Taı, b' a1jrq pAkurra rjj nrpoTfpov elprif/Jvrı, 8 ti bC 3

OLpfT^v yCveraı’ bı albû yap Kal bıa Kokov Spe^ıv {rıprjs
yap) Kal <f)vy7iv 6 v€İbovs, ala^pov ovtos. r i^ a ı b' av n s i
30 Kal Tovs VTrb t Qv 8.pyovT<ûv avayKaÇppivovs eU Tavrrf*
\€İpovs d’j 5<r6 pov a‘hr6 bp&<rı,
Kal (êuyovT€s o i ro al<r)(phv hkka rb kvTn\p6v' hvayKâ-
ôvcı yap ol Kupıoiy &(nrfp 6 ’*Ekt(op
tv dc k’ iyiiv aırâvevBt pâ^ı/s vTtuurovra po^ırt»,
35 oö ol SpKiov ta-atiraı <f>xryftıv Kuvas.
Kal ol vpo<rrATTovT€S, kAv hvaâp&cı rt/ırrovres, rh avrdü
1110 ** SpcüO’t, Kal ol Ttph T&v Tâ<f>pa>v koI r&v roıoİTiav ıraparir-
TovTfS' “TTclvres yap hvayK&ÇpviTiv. üeî 5’ o i bC hvayKrjv hv-
bpiiov eîvai, âkk’ Sn KokSv. boKeî b^ koI ^ ipmıpCa rt 6
TTcpl İKaora hvbpcLa e2vai' SOfV Kal 6 ^(OKpArrjs <pvSıj

S imtmjprjv eîvai Trfv ivbptCav. toiovtoi 81 SkXoı p iv iv &k-
1116* 21. Kal o/] ol 8i L** M** T 24. Atop49v* secitısi 81. İarot
K** 1116^ 4. post i^Sptla add. r ı t L* 6. «Tkoi om. K** M*
56
gevşekliktir ve güzel olduğu için bir katlanma değil, kötü 15
olandan kaçmadır. İşte yiğitlik böyle bir şeydir, ama başka

şeylere de yiğitlik denir. Bunlar beş türdür: İlki yuıttaşlann
cesaretiyle ilgilidir; yiğitliğe en çok o benzer; çünkü yurttaş-
lann hem yasalardaki cezalardan ve ayıp olduğundan dola
yı, hem de onurlandınidığından dolayı tehlikelere dayandık
tan görünüyor. Bundan ötürü korkaklann onursuz, yiğitle
rin ise onurlu sayıldıktan yerde, bunlar en yürekli kişiler 20
sayılıyor. Homeros da bunlan yiğit olarak almıyor, sözgelişi
Diomedes'i ve Hektor'u:
“P olydam as b en i su çla ya ca k ilk k işid ir”^^
ve [Diomedes]
“G ü n ü n b irin d e H ekto r Troialtlara h ita p ederken: 25
T ydeus'un oğlu b en d en [kaçtıp^^ diyecek.
En çok bu yiğitlik daha önce sözü edilene benziyor, çünkü

erdemden ötürü oluyor —utanmaktan ve güzel bir şeyi
(onuru) arzu etmekten ötürü ve çirkin olduğu için ayıptan
kaçmaktan ötürü. Yöneticilerin zorladığı kişileri de bunla
rın arasına katmak gerekebilir; ama bunlar daha kötüdür, 30
çünkü utanmaktan değil, korkudan bunu yapıyorlar ve çir
kin olandan değil, acı veren şeyden kaçıyorlar; çünkü yöne
ticileri bunlan yapmaya zorluyor, Hektor'un yaptığı gibi:
“Ç atışm adan ka ça rken k im i ya ka la rsa m ,

ka ça m a ya ca k tır köpeklere ye m o lm a kta n . 35
Önlerine kattıklarını geriye doğıu kaçtıktan zaman vuranlar

ve hendeklerin ya da böyle yerlerin önüne dizenler aynı şeyi 1116b
yapıyorlar; hepsi zorluyor onları. Oysa zorunluluktan değil,
güzel olduğu için yiğit olmak gerekir. Tekler konusunda de
neyim de yiğitlik sayılıyor. Bundan ötürü Sokrates de yiğit
liğin bilim olduğunu düşünmüştür. Başka başka konularda
III. 8. 57
X o ts , e v TO ts nrokefiiK O İs d’ o l a r p a T i& T a v 6 o k €Î y a p e ıv a ı
T T okka K €va T o v T to k ^ p o v , h p â K ıa r a <rvve<op<İKa<rıv o v t o i’
Sn oİ k îcra(rıv o l & \ k o ı o l â i a r ı v .
<f>alvovraı, brj â v b p fî o ı ,
7 etra TTOt^crat Kal vadeîv p&kurra bvvavraı İ k rrjs cp-
TTfipias, bvvdpfvoı \pfjcr6ai t o î s Sırkoıs Kal roıavra İypv- lo
rey 6ırola &v eîr) Kal Trpbs ro ıroırjcraı Kal ırpbs ro /xtj
8 TTOÖeîv KparıoTa' &<nr€p oZv avoırkoıs &ntkıapivoL pâyov-
raı KOI adkrjTal Ibuaraıs’ Kal yap h toU toiovtois ayâ^
(Tiv ob)(^ ol ivbpeLOTaroı payıptararoi tl<rıv, akk* ol pâ-
‘J Aioto layyovres Kal r i ardipara &pıcrra İyovrcs. ol arpa- ıs
rıû ro ı 8 ^ öeıAol yCvovraı, 8rav İTrepTeivrı 6 Kİvbvvos Kal
k€İır<ovTaı roîy ırkijdfcrı Kal roîy vapatrKevaıç" ırpciroı yap
<\>euyov<Ti, ro 8^ -ırokırtKa pivovra d7ro0v77o-K«, OTrep kotti
r y 'Eppalip (Tvvi^r\. roîy pkv yap al<r\pov ro (lêvyeıv
KOI 6 dâvaros rfji Toıavrrıs aaiTrjpia^ olpercurepoy oî 8 e 20
Kol ^PXV^ İKivbvvfvov «y KpfİTTOvs SvTfS, yvövres 8 e
<f}(8yovcTL, TOV dâvarov pakkov roD ala-^pov <f>oPovp€vot.' 6
10 8’ âvbpelos ov rotovroy. koi roı; 6 vp 6 v 8* t ^ v avbpeiav
<f>epovaw‘ âvbpdCoL yap eıj/ot boKovarı Kal ol bta dvpov
âarrep ro dıjpia ^vl ro 8y rpıLfravrai <f>€p6 pfva, o n Kal ol 25
âvbpeîoı $vpo€ib(îs‘ iTrjTiKdraTov yap 6 övpos ırpoy rovy
Kivbvvovs, o0€v Kal ''Oprjpos “ o-öcVoy İ p ^ a k f 6 v p ^ " Kal
**pivos Kal dvpov cyetpe” Kal “ 8piftv S’ ava plvas pevos“
Kol **iCeiTfV alpa'** Trdvra yap ra roıavra eotKe arfpaC -
11 v € iv r r ıv t o v d v p o v i y t p a i v koI 6 p p r\v . ol p \v ovv a v b p ti o ı 30
8ıo r 8 Kakov vp<İTTOV<rıv, 6 b i dvpos a r v v e p y d ovroîy ro
dripCa 8 e b ıâ kvrrrjv' b ıa y a p ro T rkrfyrjvaı fi bıdi r b <f>o^€Î-
a d a ı , İT tel k a v ye k v Hkfi ^1; Â.eı] fj, ov ‘r rpocT kpypvT aı. ov
7. Kau>&K** M'’ 10. post ipm ıptas add. Kcd ^v?Ji^wr$aı Kal ırardâı
K** r 24. iya/p4po»ffir L** : iwup4povrıy r 25. ftp6fuyoı r
32. ^ SA t 5] il L** M** 33. 1j iy lxc( sec*wsi (auctore Victorio)
57
deneyimli olanlar başka başkadır; savaşla ilgili işlerde ise as

kerler deneyimlidir. Savaşta birçok boşluk görülüyor ve
bunlan en çok onlar görüyorlar; ötekiler bunlann ne gibi ol
du klannı bilmedikleri için de, onlar yiğit gibi görünüyorlar.
Aynca, deneyimlerinden dolayı bir şeye uğramadan zarar
verebiliyorlar, çünkü silâhlan kullanabiliyorlar ve silâhlan, lo
hem zarar vermeye hem de zarara uğramamaya en elverişli
silâhlardır; silâhlanmış olarak silâhsız kişilerle veya atletler
amatörlerle savaşıyor gibidirler; nitekim mücadelelerde en
yiğit olanlar en iyi savaşçılar değildir, en güçlüler ve en iyi
bedenlere sahip olanlar en iyi savaşçılardır. Askerler ise teh- 15
like fazlalaşınca ve sayılan ya da araç-gereçleri daha az
olunca korkak olurlar; ilk kaçanlar da onlardır, yurttaşlar
ise orada kalarak ölürler, Hermaion'da^^ olduğu gibi. Çün
kü onlar için kaçmak çirkin bir şeydir ve ölüm böyle bir kur
tuluştan daha tercih edilir bir şeydir. Diğerleri ise kendilerini
güçlü sanarak başlangıçta tehlikeye atılırlar, ama tehlikenin 20
farkına vannca, çirkin olandan çok ölümden korktuklan
için kaçarlar; yiğit ise böyle değildir. Öte yandan öfkeyi de
yiğitlikten sayarlar; nitekim kimi kişiler öfkeden ötürü de
yiğit gibi gözükürler, tıpkı kendilerini yaralayanlara saldı
ran yaban hayvanlan gibi; çünkü yiğit kişiler de öfkeli 25
mizaçlı kişilerdir, çünkü öfke tehlikeler arasında en çok
harekete getiren şeydir; bundan ötürü Homeros “öfkesine"^
güç kattı”, “tutkusunu ve öfkesini uyandırdı”, “burun de
liklerini saran çetin tutku”, “kanı tutuştu”^^ der; bütün
bunlar öfkenin uyanması ve şiddet anlamına geliyor gibi gö- 30
rünüyor, oysa yiğit kişiler bir şeyi güzel diye yaparlar, öfke
leri ise onlara yardımcı olur; oysa yaban hayvanlan acı
yüzünden yaparlar, vurulduklarından ya da korktuklanndan
dolayı; ama ormanda [ya da bataklıkta! iseler yaklaşmazlar.
58 III. 8.
hrı ârıv avbpfıa bici to {nr bÂyrjbovos Kal Ovpov l^€kavv6ıi€va
35 ırpbs Tov Kİvbvvov Sppav, oidiv t&v beıv&v vpooptoj/Ta, iırel
ovrto ye kİlv ol ovoı âvbpeîot eîev ıteıv&vres’ rvvTopevoı yap
1117* ovK a<f>[aTavTaL Tr\s voprjs' koI ol poıyôl 6 ^ btâ im -
ûvpCav Tokprjpâ Trokkâ bp&a-ıv. [ov brj iarıv ivbpeîa 12
bı ikyrjbovos rj dvpov iêkavvöpeva nrpos rhv nivbvvov^
^va-iKtorArrı fi’ İoiKev rj fiıâ rfiv Ovpdv ehtaı. Kal vpo<r-
5 \a/3ov<ra TrpoaCpeanv Kal rfi ofi İveKa ivbpeia eîvai. Kal ol
&v6pa>voı brı SpyıCopevot pev âkyov<n, rıpMipoHpevoı fi* rjbov-
Taı' ol 8^ fiı^ Tavra pa\6pevoı p&yıpoı pivy oİ k av-
bpeîoı be' oi yap bta rfi Kokdv ovfi* â koyos^ ikka
bıâ Trdöos* •napaTtkrı<rıov 8’ e)(pv<r[ ti. ovbe brj ol evik- 13
10 TTİbes ovres iivbpeîoı' bıa yhp rh vokkaKis Kal Ttokkohs
veviKTjKİvaı öappovcnv iv toîs Kivfitîvoıs* vapopoıoı bi, otl
&p<f)<û Oappakeoi’ akk' ol pev avbpeîOL fita to -npoTepov elp^-
pÂva dappakeoı, ot fi^ bıA rfi oleo’ât KpârıvToı etvai Kal
prjdiv &v ıtaOeıv. toiovtov be ıroıovaı koX ol peûV(TK(fpevoı‘ 14
tS evikmbes yap yCvovraı. Stov be avroîs avpıSrj râ roıavra,
0€vyovo’iv âvbpeiov 8’ fjv râ <f>oêpa hvdpthıttp 6vra Kal
(paıvdpeva îınopiveıv, on koKov koI alayjthv to p/j. fiıo 15
Kal dvbpeıoTİpov boKeî eîvai to iv toîs al<f>vtbCoıs <f>6ôıs
&.(j>ol3ov K a l drâpayov eîvat ^ iv toîs Trpobıjkoıs’ dırb
2 0 İê<ûs yap pakkov î}v, oti îjttov İ k 'irapao'Kevfjs' Ta
ırpoipavTj pev yap kİlv İk koyıtrpov Kal kdyov tis iTpoekoiTO,
Ta fi’ eâl<})vr)S K a r a t^v e ^ ı v . ivbpeîoı bl <f>alvovTaı Kal 16
36. Kol K** L** M** 1117* 2. ob—5. Kİvivvoy om. K** 2. «4] oZv
r : Zh oZv L** 6. ÎJ>] Si M** 7. /ıaxi/ifyot add. L** M’* 9.
vJiOos K**: rh »dSoj vulg. 12. ırpSrtpov tlprutiya K**: ttpotifmıtya
vulg. 13. KpdriffToı K**: »tpefrTOvt vulg. 14. Sv ıroOctv Asp.:
ivrnreSfly codd. 15. rck add. 16. ku\ ftiı ıf>cuy6fityK F
20. Ijy scripsi: ^ K** T : ^ Kal L** M**
58
Demek ki acı ya da öfkeden sürüklenerek, tehlikelerin hiçbi

rini kestirmeden tehlikeye atılmalan yiğitlik değildir, yoksa 35
aç olduklan için eşekler de yiğit olurdu; onlara vursanız bile

otlamaktan vazgeçmezler. Zina yapanlar da arzulan yüzün 1117a
den pek çok şeye cesaret ederier [aa ya da öfkeden dolayı
tehlikeye atılanlar yiğit değildir]. Öfkeden ötürü olanı en
doğal yiğitlik gibi görünüyor, ama ancak tercih ve amaç ona
eklenince yiğitlik oluyor. Nitekim insanlar öfkelendikleri
zaman acı çekiyor, öç alınca da haz duyuyorlar, bunlar
uğruna mücadele edenler ise yiğit değil, mücadelecidirler;
çünkü bunlar güzel bir şey için ve aklın gösterdiği gibi savaş
mıyor, etkilenme yüzünden savaşıyor; ama yiğitle bir ben-
zerlilderi de var. İyimser kişiler de yiğit değildir; pek çok kez 10
ve pek çok insanı yendiklerinden dolayı tehlikelere atılma

yürekliliği gösterirler; her ikisi de yüreklilik gösterdikleri
için biribirlerine benzerler, ama yiğit kişiler daha önce söy
lediklerimizden ötürü yüreklilik gösteriyor, iyimserler ise iyi
olduklannı ve hiçbir zarara uğramayacaklannı sandıklan 15
için. Sarhoş olanlar da böyle bir şey yapıyor; çünkü onlar da

iyimser olurlar. Ama işler bekledikleri gibi olmayınca kaçar
lar; oysa bir yiğidin özelliği, insan için korkutucu ya da
böyle görünen şeylere dayanmaktı, çünkü böyle yapmak
güzel, yapmamak çirkin bir şeydir. Bunun için önceden
görünenlerde değil, beklenmedik tehlikelerde korkusuz ve
dingin olmak daha yiğit olan insanın özelliği gibi görünü
yor; çünkü hazırlıklı olmasından çok huyundan dolayı cesa 20
ret gösteriyor; nitekim önceden görünenleri kişi hesapla ve

akılla tercih edebilir, ama ansızın gelenleri huyuna uygun
olarak. Bilmeden eylemde bulunanlar da yiğit görünürler
III. 8—9- 59
ol âyvoovvT€St Kal (Iclv ov ıroppcû t &p evfXırli5a>i', \€İpovs i*

3<r<p âîû)fJM oiÖ €V İx.^v< rıı/, İK c ıv o ı 5^. d ıd K a l p Â v o v a l r ı v a
y jp â v o v ' ol V ^ıra T r}p ,iv o ı, i a v yv& < nv 8ti ir tp o p ^ vıro- 25
TTTcıîo’cöo’i, <f)€i/yovortv’ OTTfp o l ’ A p y d o ı İ ı ta d o p ‘ir€pMr€<rovres
17 roîs AaKû)<nı; 019 S iK V to p ıo ıs . oî re â p ö p f îo ı etprjpT aı
ır o to i T ip e s, K al o l b o K o vP T fs â p b p d o t .
IX . Hepi dippTf bi Kal <j>6ôvs rı âpbpeia ov<ra o ix 12
Ttepl 6,n<f><a €trrip, dAXâ naKKop ırcpı ro <f>ofi€pd' 6 yhp 30
İP Totirois ârâpa\09 Kal Tttpl ravff m beî fx.o>p apbptîos

2 p.â\kop fj 6 vfpl ra Oappakia. ry 8^ ro kvTrripâ {nto~
p.4veıp, &s eîpTjraı, âvbptiot X4yopraı. bıh Kal ivCkvırop ^
apbpfCa, Kal biKa(a>s €ira«/«rot* 7^P
3 Ttr}pa rmopÂveip ı\ t &p rıbitop hTtiyâdaı,, oi p.^p âXkâ 35
boêıep &P €Îpat ro Karo rrfp âpbpdap t 4 \ os rıbii, iıtb röviUT**
KiJKktp b* â<f>aptCt<rdaiy olop Kap toZs yvpPiKoZs ây&aı yi-
vtTaC roîy y^p ın^Krats r8 ıt\p reAoy ^8v, o5 I vcko, 8
(rr4<f>avos Kal al rıjmal, rd 8 ^ roırrco-öot akytıpop, ftırtp
arâpKivoif Kal Kvın^pop, koİ ttSls 6 ttopos’ 818 8 e r8 voKKa s
ravT €Îpaı, puKpdp 8p t 6 08 IveKO ovbkp fjbv (j>aİPfTaı 4x.îp -
i el brı toiovtSp iırrı Kal t6 ırepl r^v ivbptlaPt 8 pkp $&paros
Kal ra rpavfiara kvmjpâ âpöpei^ Kal âKOPrı İoraı,
{nrop.€Pfî 8e avrci 5rt Kokbp ^ 8rı alaypop rd /iij. koI
8<r<p âp pakkop t^ p aper^p 4\rj vaa-ap koI tibaıpopioT€- 10
pos jj, pMkkop iırl r<p dapâT<p kvmja-eraf ry roto8ry
yap paklara Ç^p &$ıop, koI otros peyCarıop iyaââp iıro-
(rrepeıroi el8<8y, kvvrfpbp b4 rovro. âkk* ovbkp fjrrop âpbpeîos,
îtrm 8e koI pakkop, 8rı ro ip r ^ vokipıp K o k b p ipr*
25. iw<nrrtû<rov^t : ihrovrcivovtf’M' K** F 1117^ 4. «/ om.

7. r : SİL İ’ M**: Si 8^ 9. Svo/ mi' c? M uretus: iroftivtt
codd. 11. Xw»^<r«T« K*; Xvw€Ît « L * M * : XvT>rSıfflrfTaı Asp. 13.
roinm K**
59
ve iyimser kişilerden pek uzak değillerdir, ama bunlann bir

iddiası olmadığından daha da kötüdürler, ötekilerin ise
vardır; bunun için iyimserler bir süre dayanırlar; yanılmış 25
olanlar ise işlerin tahmin ettiklerinden başka türlü olduğu
nun farkına vannca kaçarlar; Sikyonlular diye Ispartalılarla
karşılaşmca çarpışan Argoslulann başma geldiği gibi.
Böylece kimlerin yiğit olduğu, kimlerin de yiğit göründüğü
söylenmiş oldu.
Cesaret gösterme ve korkmayla ilgili' olan yiğitlik,
her ikisiyle de aynı şekilde ilgili değildir, daha çok korku- 30
lacak şeylerle ilgilidir; nitekim cesaret edilecek şeylerden
çok korkulacak şeyler karşısında dingin olabilen ve bunlarla
ilgili tutumu gerektiği gibi olan yiğittir. Nitekim, dedi
ğimiz gibi, acı veren şeylere katlanmalan bakımından
onlara yiğit deniyor; bunun için yiğitlik hem acılar geti
ren bir şeydir, hem de haklı olarak övülür, çünkü acılara
dayanmak hoş şeylerden uzak kalmaktan daha güçtür. Ama
yiğitliğin amacının hoş olduğu, ancak çevresindeki etken 35
lerle gölgelendiği düşünülebilir, atletizm yanşmalannda da 1117b
olduğu gibi; nitekim boksörler için amaç hoştur —^yanş-

malann niçini taç ve onurlardır— ama yumruk yemek et-
ten-kemikten olduklanndan acıtır, bütün çalışmalar da acı
verir, bütün bu etkenler pek çok, buna karşılık niçinlerin
küçük bir şey olması yüzünden, hiç hoş bir yanı yok gibi 5
görünüyor. Yiğitlik konusunda da böyle bir şey oluyorsa,
ölüm ve yaralanmalar yiğit kişi için de acı verici olacak, o is
temeden başına gelecek, ama o bunlara dayanacaktır, çün
kü bunu yapmak güzel ya da yapmamak çirkindir. Erdeme
ne kadar tam sahipse ve ne kadar mutluysa, ölüm [düşün- 10
cesiniden de o kadar acı çekecektir. Çünkü böyle biri en
fazla yaşamaya lâyıktır ve en büyük iyilerden bilerek
yoksun kalacaktır, bu da acı vericidir. Ama bundan dolayı o
daha az yiğit olmaz, bunlann yerine savaşta güzel olanı
60 it i . 9- -lO.
>5 ^Ktlvuiv alp€ÎTaı. ov df} iv âıratraLs raîs âpeTots to rfbiüis 6

ivtpyfiv vtrdpyfi, ırA^ı/ iff>* oaov tov tİKovs i<f)A,iTT€Tai.
orpaTu&Tas 6* ovbiv t<ra>s k<o\ v( i p,rı tovs toiovtovs KparCarovs 6
fîvai, i \ \ â rovs ^rrov pikv âvdpeiovs, a \\o 6’ âyadbv p,rf~
bev İ\ovTaî‘ eroi/ioı yap qŞro6 ırpbi Toiry KivbTİvovSt Kal rbv
20 fiCov ırpbs p.iKpa Kİpbrı KarakkâTTovraı, TTfpl pikv ovv 7
hvbp^las İTtl ro<roÛTOı; eîpı^<r$(û' r( 6’ iarlv, oi xûAeîrov tvtt<û
ye ırepıAajSfîy İ k râv dpr)pLev<ûv-
13 Merâ 5e Tavrrjv ırepl <roi^po<ruvr)S kiycapLCV' SoKoCm X.
ybp T&v akoytûv pepSiv a{lraı eîvai al iptral. Sn p.fv
25 oîv p.e<rdTtjî ^<rri ■Trepl rıbovcis rf (raKf>po(r6vrı, eîprfTaı rjp.lv'
^TTOV ybp Kal oi>\ SpoCoas 4<rrl rrepl rbis Adıros" iv foıs
airols bi Kal rj â.Kokaa-(a <pa(v(Taı, Trepl ıroCas oHv rCiv
fjbov&Vy vvv a<f>opCo‘(ûp€V. bvrjprj(rd<û(rav 5t) a l \frvxiKaı K al 2
al (rapaTLKai, oîov <l>L\onpia <f>ı\opâÖ€ia' İKârepos yap
30 roTjTdv yaipeif ov <f)i\r}TLKos ia n v, ov6ev Trdcryovros tov arta-
paTos, âWa pakkov Trjs bıavoCas' ol 8e trepl ras roıav-
Tas rjbovas oSre (r(û<f>poves ovre dfcdAaoroı keyovrat. Spoıoi^
8* ovb' ol trepl tos Skkas oa-aı p^ o-oipanKaC elaıv’ tovs
yap <f)ikop'60 ov5 Kal bırjyrfTiKOVs ko.1 trepl r&v tv/ ovtuİV
3S Kararplôvras ras ^pepas âbokiaâs, aKokâarovs 8’ ov
1118* kiyopev, oııbi rovy kvtrovpevovs eırı \prjpamv ^ <f>tkoıs. trepl 3
8 ^ rds acopaTiKas eîrj hv fj a‘<a<f>po<n/ivrj, ov tricras be ovbe
Tovras' oi yap yaCpovrei toIs bici rrjs S\f/eoiS, olov XP^'

paaı Kal o^ıjpıao'i Kal ypa<f>jj, oire (rrar^pove^ ovre aKO”
5 Aaoroı A^yoyraı* koItoi 8dêıev hv eıvaı Kal &s bei X®^'
peıv Kal totİ tois, Kal Kaö’ itrepfiok^v Kal ekkeıyfrıv. 6poCa>i i
8^ Kal iv Tots trepl rrjv hKorjv’ tovs yhp vtrepê^krjpev<as
24. eJ om. K’* Asp. 28. 8i> Bonitz : 8i K*» L** T Kal al ffwpariKa\
K a l a l ^vxMal K*» 1118* 2. 8i r i ı ] fi) tİls Susemîhl (et fort. Asp.)
60
tercih ettiği için belki de daha çok yiğit olur. O halde böyle 15
etkinlikte bulunma —amaca ulaştığı zaman dışında— tüm

erdemlerde söz konusu değildir. Böyle insanlann değil,
daha az yiğit olanlann iyi askerler olmalannı (onlar için iyi
olan başka bir şeyleri olmadığından) herhalde engelleyen bir
şey yoktur; çünkü bunlar tehlikelere atılmaya hazırdırlar ve
yaşamlarını küçük kazançlarla değiştirirler. Yiğitlik konu 20
sunda bu söylenenler yeter; bu söylenenlerden onun ne
olduğunu biçimsel olarak belirlemek güç değildir.
Yiğitlikten sonra ölçülülükten sözedelim; bunlann ru
hun akıldan pay almayan yanlanyla ilgili erdemler olduklan
düşünülüyor. Ölçülülüğün hazlar konusunda bir orta olma 25
olduğunu daha önce söylemiştik; acılarla İse daha az ve deği

şik bir biçimde ilgilidir: Haz düşkünlüğü de onlarda görünü
yor. Hangi bazlarla ilgili olduğu konusunu şimdi belirleye
ceğiz. Bedenle ve ruhla ilgili olanlan ayıralım, örneğin onur
sevgisi ve öğrenme sevgisi gibi; her insan, sevdiği şeylerden 30
haz alır ve etkilenen beden değil, daha çok düşünme yetisidir.

Böyle hazlar konusunda insanlara ne ölçülü ne de haz düşkü
nü denir; bedenle ilgili olmayan başka hazlar konusunda da
bu böyle: Nitekim biz hikâye dinlemeyi ya da anlatmayı se
venlere ya da günlerini lâfla geçirenlere haz düşkünü değil,
geveze deriz; para ya da dostlar uğruna acı çekenlere de haz 35
düşkünü demiyoruz. O halde ölçülülük bedensel bazlarla ilgi 1118a
li olsa gerek, ama bunlann da hepsiyle ilgili değildir; nitekim

görme duyusuyla ilgili bazlardan -örneğin renklerden, şekil
lerden, resimlerden- hoşlananlara ne haz düşkünü ne de öl
çülü deriz; her ne kadar bunlardan da gerektiği gibi ya da ge
reğinden fazla veya az hoşlanmak olanaklı sayılıyorsa da,
işitme duyusuyla ilgili olanlarda da durum aynıdır; nitekim
III. lo. 61
)(aCpovTast ııiX.etTiv rj iıroKpiirtı oiıOcls İLKoKaarovs X^yeı, ov5^

5 TOİfS 8cî tr<&<Ppovas. rQVf v tp l t^ v 6a-p'qv, vkifv Kara
<n;/i./3e/3i)KOff' toÎ is y^p x®^pow-®y | x>İXmv fj p6h(nv Tj dvpıa- lo
p6rtt>v 6<rpaîs o i kiyopev âKokdarovs, â \ \ â pakkov rov;
pdpıav rj oylratp" -)(alpov(rı ydp toHtois ol âKdkaaroı, o n
6 5 ıâ Todroiv ivâpLifriffis yCv^raı avToîs t&v ^mdvpripÂTOiP. töoı
8’ âp Tts Kal Touç âkkovs, Srap 7r€tv«<rı,
T&p PpaipAvap dtrpaîs’ t 6 dc roıodrots \aCp€ip İKokdarov' *S
7 TovT<p yâp imövpripLaTa Tavra, ovk İ a n bi ovd' iv roıs âAAot?
^ıpots Kara radras rip aladtf(T€iS rjhov^ rrkrıv Kara <rvp-
fiefirjKds. oide yap raîy dapaîs tûp kaytoâv al kvv€s
yaipovaıp ik k d rfj fipâaeı, t^ p 8’ at<rdrj<rtv rj 6<rprf irtoirj-
arfv' ov8’ 6 kidiv rfl <^<ovfj^ rov ftobs dkkd rij ibabri’ o n
8’ iyyds ia rı, 8ta Tİjs <f>a>vrjs rjaöfTo, Kal ya ip n v 8^ ravîTj
<j>aip€Taı' SpoCdis b' ovb' Ibatp [cipimi/] (ka<f>op fj dypıop
8 aîya," ikk* o n fiopdp ır<pl rds roıadras b* ^bovds
1] o’td^poavprı Kal f} iucoka^Ca ôrtv &p Kal ra koıva
Çâ Koıpupeî, S6 fp dpbpavobi&bets Kal drıpu&btıs <f>aCpoPTai‘ ^5
d afiraı 8’ elaîp iuf>fı Kal ycvctr. <f>aCpopTaı bk Kal rij yed-
«rcı ^ırl piKpop fj ovâkp xpfja"daı' rijs yap yedattis itrrıp »V
Kpıaıs r&p \vpüp% Srrfp ıroıovaıp ol rohs oıpovs boKipdôpns
Kal Ta Syjfa dpTvopres' od ırdpv bk âCpovaı rodroıs, fj ov\
oî y t âKokaaroı, dkkd rjj drrokadan, fj yCpfraı rtaora
3i* d^rjs Kol İ p tnrCois Kal iv rroroîs Kal toîs d^pobıaCoıs
10 keyopÂpoıs. bıb Kal tjvâTo n s dyj/otpdyof atp töv <f>d~
pvyya avrtp paKpoTfpov ytpdpov y€Pİ<r$aı, &s fıbopepos Trf
12. I) K**: Kol L** M** T 13. i-rıBvıumdru» I'.'' A sp.: iwı0vfu&v L** M** s
İTiBufayrûv r 16. roir^ F : roİTuv L* M** ivıBvfiriTk ravra O** s
ivtBvpifrhif TovTo F oW iv K** F ; oWi v ulf . 22. ^ tipi>v seclus.
SuseıniM 23. İiı K* F 26. 8^ A sp.: İif K*» V> F 28. xwXök
K** 32. post r ı t mdd. f i K İ ^ t v c t i ip i^ u t F
6ı
müzik ya da oyunculan dinlemekten fazla hoşlananlara hiç

kimse haz düşkünü demez, gerektiği gibi hoşlananlara da
ölçülü demez. Rastlantısal olanlann dışında koku alma lo
duyusuyla ilgili olarak fazla hoşlananlara da böyle denmez;
nitekim elma, gül ya da tütsü kokusundan hoşlanan kişilere
değil, yağ kokulanndan ya da yemek kokulanndan hoş
lananlara haz düşkünü deriz; haz düşkünleri bu kokular
dan, onlara arzuladıklan şeyleri hatırlattıklan için hoşlanı
yorlar. Gerçi, acıktıklannda yemek kokusundan hoşlanan
insanlar da görmek olanaklı, ama genellikle böyle kokular
dan hoşlanmak haz düşkünü kişinin özelliğidir; çünkü bun- 15
1ar arzuladığı şeylerdir. Öteki canlılarda da, rastlantısal

olanlann dışında, bu duyularla haz alma sözkonusu değil
dir. Nitekim köpekler tavşan kokusundan değil, onu yemek
ten hoşlanırlar, ama tavşanın farkına vamialarını koku sağ
lar. Arslan da ineğin böğürmesinden değil, onu yemekten
hoşlanır; [böğürmesinden] yakınlarda olduğunun farkına 20
vanr, bundan dolayı da hoşlanır gözükür; aynı şekilde “bir

geyik ya da yaban keçisi gördüğü” [ya da bulduğu] için
değil, kendisine bir ziyafet çıktığı için haz duyar. O
halde ölçülülük ve haz düşkünlüğü, öteki hayvanlarla da
ortak olan böyle bazlarla ilgilidir ve bundan ötürü bu haz- 25
1ar kölece ve hayvansal görünüyorlar. Bunlarla ilgili duyu

lar dokunma ve tad alma duyulandır. Tad alma duyusunu
bile çok az, hatta hiç kullanmıyorlar galiba; çünkü tad
alma duyusunun işi şeylerin tadına bakmaktır, lezzetleri
ayırmaktır; şaraplan deneyenler ve yemeklere baharat ka
tanlar bunu yapıyorlar; ama bundan pek haz almazlar, en
azından haz düşkünü olanlar. Bunlar yemede, içmede ve 30
cinsellik denende dokunma yoluyla sağlananlardan haz alır

lar. Bundan ötürü, oburun biri boynunun bir turnanınkinden
daha uzun olmasını diliyordu; dokunmayla haz aldığı için.
62 III. 10— II.
1118 ’’ h<f>f}. Koıvorârrj Sr) t Qv altrâijcrecûv KaÖ’ ^ İLKokatrla'
Kal i6êi€v hv biKaCms İTroveCbitrros fîvai, Sri oı% fi Svdpai-
TtoC ia-fjifv i'trâp)(êı, dX\* f rb b^ roıoSroıs \aCpeiv 1 1
Kal p.&Kı<rra ayaırav 6r]pıQbfs. Kal yap al i\(v6epi(ora~
5 ra t T&v bıa riji a<l>rjs rjbov&v SifiiljpjjvTaı, oîov al iv roîf
yvp.vaaioıs bıa rpC-yf/eois Kal tijs Oeppaa-ias yıvapıevai’ ob
yap ırepl ttolv rb a-<bp.a rı rov âKokdarrov â \ \ â rr^pL
Tiva pLİpr}. T&v 8’ İTndvp.ıâv ot pev KOival boKOvaıv fîvai, X I.
at 8’ î8ıoı Kol İTrCdfTOi' oîov ^ fiev rrjs rpo<f>rjs ^vcriK'fı’
10 TToy yap im övpeî 6 ivbe^s V rpo<f)rjs, 8re bi
âp.<f>0 LV, Kal evvrjs, <f>rja-lv "Opırıpos, ö vios Kal d.Kp.dÇo)V'
rb 8^ Toıâa-bf rj roıaa-be, ovk4ti ttos, obbi r&v avr&v. bıb 2
<fta(v€Tat rip.İT€pov (îvaı. ov fi^v âkk* 7^ <f)va-ı~
k6v‘ €T(pa yap kr4poıs ia rlv ^b4a, koI İvıa ıracrıv ^bC<o
15 râ v tv\ 6 vt(ov. iv pıiv obv raîs <f>v(rtKdis İTuOvpiCaıs SkCyoı 3
ap.apT&vov<rı Kat i<f>^ İv, in i rb ‘nktîov* rb yap ia-öCetv ra
rvxovra rj TtCvtıv İ(û$ &v {ıvcpırkrıorûf}, vTr€p^dkk€iv ia ri
rb Karcı (pdaıv rw ’nkrjöii’ ivarrkıflpıoa'is yap rrjs ivbeCas
^ <f>va-iKTi İTn0vıxCa. bıb kiyovraı obroı yaarpipıapyoı, &s
io ırapd rb biov rrkrıpovvrcs avrrjv. roıovroı bi ylvovraı oi kiav
dvbpaTTobabfis- rrepl 8c roy IbCas r&v fıbov&v rtokkol Kal 4
Ttokkax&s dpaprdvoviTiv. r&v yap cfnkoroıodriûv kfyop,4-
voiv rj Tü) jâ^peıv ols p,^ beî, fj rıp pakkov fj &s ol ıroA-
kol, ^ /Al) û>y 8cî, Kara "ndvra 8’ ol İKokacrroı vjt€p-
2 5 /Bdkkovcrıv' Kal yap x^4pov<rıv ivİoıs oîs ov bei (pıaıjra
ydp), Kal ct Tioı 8cî xo^p<ıı/ tûii roıovrcDv, pakkov rj bet
Kal rj d)s ol rrokkol h M**' obv rrcpl ras rfbovar 6
bncpôkrı o n aKokaoCa Kal \f/€Krdv, brjkov' vcpl bi ras
1118* 7. rh add. K* 12. rk] fort. rrjs »â»] naırrât coni. Ram-
sauer 13. koI om. K* T 17. ırXıj<r*?» K* dırepPoKİı K* T
23. rh M* O* rh O* 24. 3^ M* 27. il add. K*
62
O halde haz düşkünlüğünün ilgili olduğu duyu en yaygın ola- mab

nıdır; insan olarak değil, hayvan olarak bizde bulunduğu için
haklı olarak ayıplanacak bir şey sayılıyor. O halde böyle şey
lerden haz almak ve en çok bunlardan hoşlanmak hayvanca
bir şeydir. Dokunma duyusu aracılığıyla duyulan en soylu 5
hazlar bunlann dışındadır, spor salonlanndaki masaj ya da
bedeni ısıtma aracılığıyla duyulan hazlar gibi; çünkü haz düş
künü kişinin dokunma hazzı bütün bedenle değil, onun belli
kısımlanyla ilgilidir. Arzulardan bazılannın ortak olduğu,
bazılannın ise kişilere özgü ve sonradan edinilmiş olduğu sa
nılıyor; sözgelişi yemek arzusu doğaldır; çünkü yemek gerek
sinimi duyan herkes kuru ya da yaş besinler arzu eder, bazen 10
ikisini de; bir de delikanlı ise ve gücünün doruğundaysa
—^Homeros'un dediği gibi— bir de yatağı arzu eder. Ama
herkes, şu ya da bu olsun, aynı şeyleri arzu etmez, ne de hep
aynı şeyleri. Bunun için arzular kendimize özgü görünüyor.
Ama yine de bunda doğal bir şey var; çünkü başka başka in
sanlar için başka başka şeyler hoştur, ama bazı şeyler her
kes için hoştur. Şimdi, doğal arzularda pek az kişi yanılıyor, 15
bu da bir yönde oluyor: Fazla yönünde; çünkü rastgele

yemek ya da şişinceye kadar içmek, derece bakımından
doğal olana göre aşınya kaçmaktır; çünkü doğal arzu eksik
olanın giderilmesidir. Bunun için gerekenden çok tıkınanlara
obur denir. Pek kaba saba olan insanlar böyle oluyor. Buna
karşın kişilere özgü hazlar konusu nda pek çok insan pek çok 20
şekilde yanılıyor. Şu ya da bu “-sever” denenler, ya hoşlan-
mamalan gereken şeylerden hoşlanmakla ya gerekenden çok
hoşlanmakla, ya da çoklann hoşlandığı şekilde hoşlanmakla
veya gerektiği şekilde hoşlanmamakla aşınhğa düşerler, haz
düşkünleri ise her bakımdan aşınlığa düşerler; hoşlanmama-
lan gereken bazı şeylerden hoşlanırlar (çünkü tiksindirici 25
şeylerdir); ve bunların bir kısmından hoşlanmalan gereki

yorsa da, gerektiğinden fazla ya da çoğunluğun hoşlandığı
şekilde hoşlanırlar. O halde bazlarda aşınlığa kaçmanın haz
düşkünlüğü olduğu ve kınanacak bir şey olduğu açık. Acılar
III. II. 63
\ ^ a s ov\ û><rn€p ^vc Ttjs apbpfia^ r y ^ o p i v t ı v kiyeraı
<r<i<f>p(OP ovd’ İKoKaaros rtp /L117, oAA* 6 fiip aKokaaros ry 30
kvTT€'î<rdaı [lakkop ^ bcî o n t Qp ^b4<üp ov ruyx<tı>et
( koI tİ]p kiü-nrjP b€ ıroıeî airÇ ^ rıbopri), 6 b^ <r<L^pmp ry
kvTtwr6aı tji dırouo-tç Kal â7rexea-ûaı rov rfbios.
6 *0 p-ip obp aKokcurros im d v u fî t &p ^b4<ap ırâpTfop
T&p ptAkıaTa, Kal aytToı ınrb Trjs iırıBvpÂas & o t € aprl t &p *
akka>v Tovd* alpfîadai" bıb Kal kvrrfÎTaı Kal âvoTvy^d-
püDv Kal imdvp&p' pLCTo. kvTrrjs yap rı b-jndv/jLÎa' İ t6 tt yap
apOptaTTiKTi (orıp ff Totavn] avaıadrja-ıa’ Kal yap r i konrâ
Câ bıaKp(p€i ra ^p<ap.aTa, Kal T0 Î 9 p,iv b* oü*
fi bf Ttf p.r\bfp karıp rfbv p.rıbk bıa<f>4pfi İrepov krfpoVy ırdppiû
CLP fh] Tov &p6pü)Tros fivat' ov r4rfvxf 8’ d Toıovrof Spo/mtos 10
8 dia rd fJLTi vdpv yipfaâaı. o be a&<f>potp fteatof fiip nfpl ravr*

<X6i’ ovTf yap ijbfraı oîs paklara & cıKokaaros, dkkoL pdık-^
kov bvax€paCvfi, ovb' Skats o h prı b fî ovbe a^6bpa roıodnp
oibfvC, oür dırdvroiv kvTTfÎTaı ovb* k-nıdvpfi^ ^ ptrpCas, ovb4
pakkov ^ 8eî, ovb* Srt p ^ bfi, ovb* okaç r&v roıovriûv ovbip' «5
5aa 8e Trpbs vyLfiav karıp rj ıtpos fvf^ıa v ^bka Svra, tovtiûv
opi^fraı pfTpCm Kal &s 8eî, Kal r&v âkkotv ^bia>v pr] kp-
Ttobltav rodroif dvrtop fj ırapd rb Kokbv rj irrfp rrıv ovaiav. b
yap oHnof kx<ov pakkov iyarrŞ râs Toıaöras ^bovds rfjs
d^ıas' b 6i a<a<f>po}v ov toiovtos, akk' &s b bpdbs kbyos.
30. *6J‘ &K6\acrros K'’ F : iuciKturros Si L** M** 33. «al rÇ aw4x*a~
Sat om. K** 1119“ 3. Xvırc7<r9« i,ıroTvyx4yıtv K** 5. t 8 add. K**
11. add. K** 13. oW—«û^ti Rassow : otff— oürt codd. 14.
®M‘] otr' K** 15. 8c7 r : ^ S tî Ik K**: 3«« obStvl (vel oiStvl)
vulg. oiOiy Sıra Bekker (et ut videtur F) : oûStySf â K**: oi$€ySt' Saa
L** M** 20. oiffias K**
63
konusunda ise, yiğitlikte olduğu gibi dayanana ölçülüj da

yanamayana haz düşkünü denmez-, hoş şeylere sahip olma 30
dığı için gerektiğinden çok acı çekene haz düşkünü (acıyı

meydana getireıvyine hazdır), haz yokluğundan acı duyma
yana ise ölçülü denir.
O halde haz düşkünü hoş şeylerin tümünü ya da en hoş 1119a
olanlan arzu eder ve arzulan onu güder, öyle ki bunlan baş

ka şeylere tercih eder. Bunun için hem bunlara ulaşamadı
ğında, hem de bunlan arzu ettiğinde acı çeker; çünkü arzu
acıyla birlikte gider, oysa haz yüzünden acı çekmek aykın
görünüyor. Hazlan duymada geri kalanlar ya da bazlardan
gerekenden az hoşlananlar pek yoktur, çünkü bu tür duyar
sızlık insanca değildir; nitekim öteki hayvanlar bile yiyecek
lerinde ayınm yaparlar: Bazılanndan hoşlanırlar, bazılann-
dan hoşlanmazlar; ve hiçbir şeyi hoş bulmayan ve şeyler
arasında ayınm yapmayan kimse varsa, o, insan olmaktan 10
uzak olsa gerek: Böylesi pek bulunmadığı için bunlann adı

da konulmamıştır. Ölçülü kişi ise bunlar konusunda ortayı
bulmuştur, nitekim o, haz düşkünü kişinin pek çok haz aldı
ğı şeylerden hoşlanmaz, hatta onlara kızar; genellikle hoşla-
nılmaması gereken şeylerden hoşlanmaz, bunlardan çok çok
hoşlanmaz, yokluklanrtda da acı çekmez, bunlan arzu et
mez, olsa olsa ölçülü bir şekilde acı çeker ya da arzu eder:
Ne gerektiğinden çok, ne gerekmediği zaman, ne de genel 15
likle gerekmeyen diğer şekillerde. Sağlık ve güçlülük için

Olanlan ise, işte bunlan o, ölçülü bir şekilde gerektiği gibi
arzulayacak; diğer hoş şeyleri de bunlara engel olmadığı,
güzele aykın olmadığı ve olanaklarını aşmadığı takdirde ar-
zulayacaktır. Aksi takdirde böyle hazlan lâyık olduklann-
dan çok seviyor, oysa ölçülü kişi böyle değildir, sağ aklın
gösterdiği şekilde arzu duyar. 20
64 III. la.
16 'EKOV<rC<f de fiakkov eot/cev ^ âKo\a<ria Trjs bfiKias. X II.
^ fxeı> yâp bC ^bovTfv^ ^ bi btâ. \vTnjv, Sv to alperov.
t6 bi €Vkt6v’ Kal rj fi(v Xvvr\ i$CaTi)<Ti kcu <f>0€lp€i rrjp 2
Tov ^xovro9 <l>if<rtv, ^ b^ ^bovrı ovbev toiovto ıroıeî. fxaK\ov
25 brı kKOvaıov. bıh Kal İTroveıbıa-TOTepov koI yhp kOtcrörjvaı pôu
vpbs avrâ' Tro\ka yâp iv r û ^Coj3ep6iv İLvaTtakıv. dofeıe 3
5’ &v ovx opLoCais İKOnptrıov v eîvaı Toîs Kad'İKaarov
avT^ p.kv yap 6.\ vttos, Tavra bi bıâ \ vttt}v iîarrıcrıv, &cm
30 Kal rh bıtKa p ım ilv koİ rSAAo â<rxr)p.oveîv' bı6 Kal boKeî
ySıaıa €ivaı. r o b' &KoXâ<rr(û âvânakıv ra piev KaO' İKatna 4
İKOİtrıa (imâvfiovvTi yhp Kal dp€yop.iv(a), tö 5’ o\ov ^ t to v
Ofidels yâp İTndvpLiî İKokacrros eîvai. rd b' 6vop.a rrjs olko- 3
kaorias Kal râ s ıraıdiKâs âfiaprlas <f>4pOfi(V
1110 *• yâp Ttva bpxn6Tr\Ta. TtâTtpov 5’ Atto ıroTİpov KaAeîraı, oiıffkv
Ttpbs râ vvv bıa<f>4p€i, brjkov ö’ S n t 6 Sar^pov âırb tov rrpo-
Tİpov. o i KaK&s ö’ loiKe pLiT€vr)vix6aı" K€Ko\S<r6aı yâp bel 6
rh T&v ala^pûv 6p€yop.€vov koI ttoAAtjv u-^rjoıv
5 TOV pÂKıa-ra ^ im6vp.Ca Kal 6 Traîr Kar İTn6vjxCav yâp
C&at Kal ra ıratbla, Kal pLâkıara iv rovroıs i\ rov ^deoç
Spe^K. eî oiv lo r a ı evıreıöes Kal •öırd râ Sp\ov, ^ırl ıroKi 7
&ırX.rj<rTos yâp fi tov ^bios Spe^ıs Kal ’navraySöiv rcj)
âvofjrip, Kal fj rrjs i'inövp.Cas iv ip y d a avêı râ avyyevis,
to K&V iL€yi\ç.ı Kal tr(l>obpal &<rı, Kal râv koyıcrpiv İKKpovovnv.
bıd deî p.€TpCas fivai avrâs koI Sklyas, Kal r y \6y<o p.t]-
Okv ivavnova-daı— rd d^ toiovtov (VireıOks Xiyop.€V Kal KfKO- 8
25, 5İJ ArgyropyIus: 8* codd. iıroytiStffroy K** pdSıoy K'’ M** F

28. İKOİatoy T; tfKVKrhv K’* L** 29. airr^ Bekker: o5ti> codd.
raSro] t 4 K* 1119'* 4, t 5] rhy K** M** T at^{ı;(rıy] l{ıy af>^ı\<rıv
K**: fort. ^ ;»ı4x»«rTo om. K** M** i]
yip KOİ i 8. xiyro9ty K** 12. kcü om. K®
64
Haz düşkünlüğü korkaklığa göre daha isteyerek olunan

bir şeye benziyor; nitekim ilki haz yüzünden öteki ise acı
yüzünden oluşuyor, ki bunlardan ilki tercih edilecek, öteki
ise kaçınılacak bir şeydir. Acı onu çekenin doğasını değiş
tirip bozar, oysa haz böyle bir şey yapmaz. O halde o, daha 25
çok isteyerek olunan bir şeydir. Bu nedenle de daha çok
ayıplanacak bir şeydir; çünkü bunlara alışmak daha kolay
dır. Nitekim yaşamda tehlikesi olmayan böyle şeyler pek
çoktur, oysa korkutucu şeyler tam tersidir. Tek tek durum
larda ise korkaklığın aynı şekilde isteyerek gösterilen bir şey
olmadığı görünüyor; nitekim korkaklığın kendisi acısızdır,
ama tek tek durumlarda [korkan] insanlar acıdan dolayı de- 3o
ğişir, öyle ki silâh çekerler ya da başka çirkin şeyler yapar
lar; bunun için [korkmanın] zorlayıcı olduğu düşünülüyor.
Buna karşılık haz düşkünü kişi tek tek şeyleri isteyerek
yapar (çünkü onlan dileyerek ve arzulayarak yapar), ama
genelde haz düşkünü pek öyle isteyerek olunmaz; çünkü
hiç kimse haz düşkünü olmayı dilemez. Biz ‘haz düşkün
lüğü’ (akolasia“^) sözcüğünü çocuklann yaptığı yanlışlar
için de kullanınz, çünkü yapılanlar arasında belli ben- 1119b
zerlikler vardır. Bunlardan hangisinin hangisine göre adlan-
dınldığı —^şimdiki konumuz bakımından— önemli değildir,
ama sözcüğün sonraki kullanılışının öncekinden geldiği
açık. Bu benzetme de pek kötü gibi görünmüyor; çünkü
çirkin şeyleri arzulayan ve gittikçe artma eğilimi gösterenin
hizaya getirilmesi gerekiyor. Bu özelliği en fazla gösteren de 5
arzu ile çocuktur. Çünkü çocuklar da arzulanna göre yaşar
lar ve hoş olan için arzu özellikle onlarda oluyor. O halde
eğer uysal olmazsa ve ona yol gösterene boyun eğmezse,
aşınlığa gidecektir; çünkü hoş olana duyulan arzu doymak
bilmez, her tarafta da düşüncesiz insana arzu uyandıran bir
şey vardır; bir etkinlik halinde bir arzu ise aynı türden arzu- 10
lan artınr ve bu arzular büyük ve şiddetli olunca, insanın
aklını başından alır. Bunun için bunlann ölçülü ve az olma-
’-’n ve akla hiç ters düşmemeleri gerekir, işte ‘uvsal’ olma
ı n . 12—IV. I. 65
kavyÂvov— &<rntp 5 e rdp vaida deî xarâ r 5 ırpooray/jıa
rov vaıöaytoyov ^ v , oSrat koX t6 imdvfiıjriKdv Karâ r 6 v
9 \ 6yov. bıd deî rov <r^<ftpopos rh ivıOvpriTiKdv <n>iKf>o>v€İv 15
k6ytf' (FKOTrös âfjnj>oîv ro K<t\6v, koI (m dvpel 6
<r<&^p<av &v deî Kal deî Kal St€' oHru d^ rtirreı Kal â
10 kifyoç. ravT* odv ^fjuv flpıj(r0(o ırtpı <rcD<f>po(rvut}s.
A.
Aiyatpev d’ i$rjs ırepl ikivd^pıOTtiTos. doKeî d^ eîvai rı

vepl yjn^pMTa fu irin iî’ ^vaıvfîraı yhp 6 ik€v$4pıos ovk ip
rois ırokepnKOÎSf ovd* ip ols 6 (r^<f>p(ı>v, ovd* ad İP raîs KpC-
(Teo-ıv, ikkÂ Ti€pl öd<rıp ^pripÂrcap Kal krjyjfip, pAkkop d* 25
2İP Tji d5(reı. yfif^para bi kiyofifp vdpra S<r<t>p rı kîa vo-
8 p,i<Tnaxı /üierpeîrat. İ<m bi Kal 17 âacaTİa Kal f} âvfkfvdfpia
m pl YfiifuMra iırtpôkal Kal ikkfC\jf€is' Kal r^v pip hpt-
k€V0€plap vpotrİTTTOıuv Ael roîy pâkkop rj deî ırepl XPV'
para emovbâCovo'i, t ^ p d’ kaairlap im<l>ipopep iplort avp- 30
vkİKOPTfs’ Tovs yâp İLKpar^îs Kal ely İKokaalap haTravr}-
i pobs &o"<&Tovs Kckovpep. hıö ko.1 <f>avk6TaTOi hoKOvaıp eîvai’
vokkâs yap ip a kokCos İ\ov<nv. od d^ oIk€İo>s ırpoaayo-
5 p e ^ o p r a ı" fio ifk e r tu yhp İa ta r o s eîvai 6 tv kokov ^ o>v,
rd <l>0€Cp€iP r^v ova-Cav* dacoroy yd/î d dt’ adrdv dıroAAd/ie- 1120 *
voy, doKeî d* ÂTTcÂeıd rty adrov eîvat K al ^ Tİjs o v tr la s fp d o p â ,
«y Toö ^r\p bıa roiJT<ap âırros. odra> 6^ r^v kautrlav İKbe\6-
6 p€Ûa, &p d* dorl yptCa^ lo r t rodroty \prja-dai Kal ed Kal Ka-
KÛy d ırAovroy d’ ôrl t &p yprja-lpcop' İKâar^ d* &ptara \p^~ 5
ra t d TovTo âpenjp' Kal ırAodry d^ Xpı/ı<r€Tat
18. Si] yitp L**Nf* r 22. Si koI K" Sii scripsi: S* codd.
4 add. 27. d alterum om. pr. 84. ly] îı>ti L*" M** r 1120* 4.
^ ®* r’ovTç] İKoırroy M** F Si K** F
65
‘hizaya getirilmiş olma’ dediğimiz budur. Nasıl çocuk, eğiti

cinin buyurduklanna göre yaşamalıysa, aynı şekilde arzu
layan yanımızın da akla uyması gerekir. Bunun için ölçülü
kişinin arzulayan yanı akılla uygunluk içinde olmalıdır, ni 15
tekim ikisinin de ulaşmak istediği güzel olandır, ölçülü kişi

de gerekenleri, gerektiği şekilde, gerektiği zaman arzu eder;
akıl da bunu buyurur. İşte ölçülülük üzerine dediklerimiz
bunlardır.
DÖRDÜNCÜ KİTAP
Şimdi cömertlikten sözedelim. Cömertliğin mal-mülk

konusunda orta olma olduğu düşünülüyor; nitekim cömert
kişi, savaşla ilgili işlerde, ölçülü kişinin övüldüğü işler ya da
kararlar konusunda değil, mal alıp vermede, daha da çok 25
verme konusunda övülür. ‘Mal’ diye, değeri para ile ölçülen
herşeye diyoruz. Savurganlık ile cimrilik mal konusunda
aşırılık ve eksikliklerdir. Cimriliği mal konusunda her za
man gerekenden çok titizlenenlere yükleriz, savurganlığı ise 30
kimi zaman daha karmaşık bir şekilde kullanınz; sözge
lişi kendini tutamaz kişilere ve haz düşkünlüğünde fazla
para sarfedenlere de hovarda^^ deriz. Bu nedenle bunla-
nn çok daha aşağı kişiler olduğu düşünülüyor; çünkü birçok
kötülüğü birden taşıyorlar, ama uygun bir şekilde adlandı
rılmıyorlar. Nitekim savurgan kişinin tek bir kötülüğe 1120 a
sahip olması beklenir: Servetini saçıp savurmak; savur
gan kişi kendisi yüzünden tükendiği için servetinin yok ol
ması bir çeşit kendi kendinin tükenmesi olarak düşünülü
yor; çünkü yaşamak bununla oluyor. Demek ki savurganlığı
böyle anlıyoruz. Kullanılan şeyler hem iyi hem de kötü bir
şekilde kullanılabilirler; zenginlik de kullanılan şeylerden
dir; her konuda ona ilişkin erdeme sahip olan kişi onu en iyi
şekilde kullanır; o halde zenginliği de en iyi kullanacak kişi
66 IV. I.
âpıara 6 İ)(^(au ryv Trepi râ ^pı^pLara A.pcTr)v‘ ouroç fi* ia rlv

ü iK^vOfpıos. ftvai boK€İ xp^M<İT-a)v bavâvrj fcaW
fioo’19* 17 fi^ \fj\jri5 Kal ^ <f>v\aK^ KTfj(rıs pLcûOôv. fiıfi fxak-
10 kov i arı Tov ikevdepiov rfi bıh6vaı 0 Î 5 fieî ^ kapı^âvetv ZBtv
fifî Kal firı kap.Şâv(iv odfv o i öeî. rijs yhp aper^s n a k \o v

t6 c5 ttouîv ^ ro ct5 ırdo'êıv, Kal râ Kakâ TrpArreıv p ak-
kov rj Ta ai(TXpa Trpârreiı/' ofijc &br]kov fi’ S n rfj pkv 8
bSa-fi İTTCTot To «fi voıeîv Kal rfi Kokh Trparreıv, Trj fi^ krj-
15 ^€ i rfi eS Trda-^fiv rj alayjpoıtpayiiv. Kal fj
fitfiovrı, oiı Tip prı kappivovrı, Kal 6 ^ıraıvo9 fi^ pakkov.
Kal pôv fi^ rfi k a ^ fîv tov bovvai' rfi yâp oIk€Îov ^ ttov 9
Trpoifvraı pâkkov fj ov kap^&vov<rı rfi &kk6Tpıov. Kal Ikfv- 10
Oipıoı fi^ kiyovTaı ol fiıfioW69* ol fi^ kap^âvovres ovk
20 cls iktv0€pı6rr)Ta İTraıvovvraı, âkk* o ix fjrrov els biKOioanihnjv'
ol b^ kap^âvovres ovb* İTraıvovvrat ır&ın). <f>ıkovvTaı b^ a x € - 11
bbv pâki(rra ol ikcvdipıoı t &v iır’ &p€Trjs' oKf>ikıpoı y&p,
2 TOVTO fi’ Tjj b6iT€i. A l bk Kar* iper^v TTp&^dS KoXal Kal 12
TOV KoXov ^v€Ka. Kal 6 ikçvOtpıos obv bıaa-eı tov koAov HvfKa
25 Kal 6p6&s’ oîs yap fieî. Kal Saa Kal fire, Kal râkka Sa-a
lırerat rj/ âpdjj fifiacı* Kal ravra ^be<og i} dâfirras* rfi ycip 13
Kar’ âper^y ^fiv tj âkvırov, ^Kiara bi ktm/jpov. 6 b^ bıbohs 14
ols fieî, rj prj tov Kokov İv€Ka &kka bıâ t iv &kkrfv
alrCav, oİ k ikevdepıos oAA* akkos Tis ^rf6rj<r€Taı. ovb* fi Xw-
30 TTTjpâs' paXkov yap eAotr’ hv r â ^pıj/nara rrjs Kokifi
ırpfifeeos, rovro fi’ ovk ikfvâfpıov. ovbk krj’^ tra ı bk 5$<v pi) 15
fieî’ ofi ydp farı tov p^ Tip&vros ra V Toıa&n]
krj\lfis, OVK âv €Îr] bi oib* atTrfTiKds' ov ydp iart tov efi ıroiovy- 16
TOS €VX€pQs evepyereîadaı. fiöev fi^ fieî, Aıjı/rerat, oTov âırfi 17
16. fiil om. pr. K** M’’ T 21. <rxtShy om. K** M** F 32. oi K**Asp.:
oûSi VUİÇ. fiil et TİL xp^f*fiTa om. K**
66
mal konusunda erdeme sahip olandır, işte cömert kişi böyle-

dir. Malın kullanımının ise harcamak ve vermek olduğu
düşünülüyor; almak ve korumak ise daha çok sahip olmak
tır. Bunun için cömert kişinin özelliği, gereken yerden al İt
mak ya da gerekmeyen yerden almamaktan çok, gereken ye

re vermektir; çünkü erdemin özelliği iyilik görmekten çok,
iyilik yapmak ve çirkin şeyler yapmamaktan çok, güzel şey
ler yapmaktır; vermeyi iyilik yapmanın, güzel şeyler yapma
nın izlediği; almanın ise iyilik görmeyi ya da kötü davran
mamayı izlediğini görmek zor değildir. Şükran ise almayan 15
için değil, veren için duyulur ve övgü konusunda ise bu büs
bütün böyledir. Hem, almamak vermekten daha kolaydır;
nitekim kendimize ait şeyleri vermemeye, başkasınınkini
almamaktan daha çok yatkınızdır. Verenlere cömert denir, 20
oysa almayanlar cömertlik açısından övülmezlerse de adalet
bakımından övülürler; alanlar ise hiç övülmezler. Erdemle
rinden dolayı en çok sevilenler galiba cömert kişilerdir, çün
kü yararlıdırlar, yararlı olan da “verme”dir. Erdeme uygun
eylemler güzeldir ve güzel bir şey içindir. O halde cömert
kişi de güzel bir şey için ve doğru bir şekilde verecektir; çün 25
kü gereken kişilere, gerektiği kadar, gerektiği zaman ve doğ
ru verme başka nasıl gerektiriyorsa, öyle verecektir; bunu
da hoşlanarak ya da üzülmeden yapacaktır; çünkü erdeme
uygun olan hoştur veya üzüntüsüzdür, pek üzüntü verici de
ğil. Gerekmeyen kişilere verenlere ya da bir şey için değil,
bir başka şeyden ötürü verenlere ise cömert değil, başka bir
şey denecektir. Üzülerek verene de cömert denmeyecektir, 30
çünkü onlar güzel eylemden çok malı tercih edebilir, bu da

cömert kişinin yapacağı bir şey değildir. Gerekmeyen yerden
de almayacaktır; çünkü böyle alma malı önemsemeyen bir
kişinin yapacağı bir şey değil. O isteyen biri de olamaz; çün
kü rahat rahat iyiliği kabul etmek iyi davranan kişinin yapa
cağı bir şey değildir. Ama gerektiği yerden alacaktır, sözgelişi
IV. I. 67
T&v ld(o»v KTrındTUiV, o^x KoAdv ÂAA’ ats ivayKoiov, lUO**
S v m İX0 ovb* r&v IblaVi ôvk6iJ.fv6s ye
bıh rovToiv Ticrlv ivapKtlv. oib^ toîs rvxoCo‘( bci<r(t, tva İxjf
18 bıbovaı ols b fî Kal St € küI ob kclKop. i\tv6ep(ov b* ^«rrl
<r<l>6bpa koI t 6 vtrtpŞ^kktıv iv rfj boa-fi, cS<rre KarakeCırtıv s
lav ry ikâTTü)’ t6 y^p prf fikiırfiv i<t> iavrdv ikfvâepıov.
19 Karâ rfıv ovcrlav b* ^ ikfvOepıorrfs kiyera i’ ov yâp iv rtp
'irAıjdet t &v bıbo/JLİvtav rb ikfvâipıov, âkk* iv rf} rov bıbovros
eêı, aCrrı bk Kara t îv oiıoiav biba><rtv. ovâiv b^ Ktakvtt
ikofûepıtSrfpov fîvai rbv râ ikd-rra} bıbdırra, ia v dır’ ikar^ «o
20 t 6v(ûv bıb^. ik(v0epıcİT€pot 8^ etı/aı boKovoıv ol KTtjod-
p€VOi dkkd trapaka^dvTts r^v oiaCav’ &Tt€ipol re yâp rrjs
ivbfCag, Kal ıt&VTtg dya.K&o'i pAkkov rd avr&v İpya^
&oTtip ot yoveîf kclİ ot ırotijrat. ırkovrtiv b' ov p ^ to v rbv
ikivûiptov, /i^re krııruKbv 6vra p^Tf ıftvkaKTiKdv, ırpofTiKbv t s
bi Kal prf TipibvTa bı avra rd yjyfipaTa dXX’ İvtKa rrjs
21 öd<rea>9. bıb Kal iyKokiirai r^ n^xn pdkıara İ^ıoı
Svres ^Kiara ırkovroOoıv, ovpâlveı b* ovk ikdyats rovro’ ob
yap ol6v re yp^par' İ\^ıv prı impfkdptvov h tm İyjl»
22 obb* i v l T&v İkkiûv. o i p^v dciio’et ye ols ov deı ov8* 8re p^ 20
8eî, ov8’ Soa &kka roıavra' ob yap &v İ n ırpdıroı Kara
T^v .ikfvdfpıorriTa, Kal els Tavra &vaXôas obK âv exot d s
23 & öeî bvakloKfiv. (Saırep ydp dprırait iktvdipıds io n v 6
Kard T^v obarlav bavavâv Kal fis d 8e(’ 6 b* •bvtp^&kkmv
doMTos* btb robs rvpdvvovs ov k iy o p fv â<r(&TOVS‘ rb ydp ırk^- 35
0OS tt}s KnjotMS ob boKtî ^{fbıov €Îvaı raîs bdotoı Kal raîs
24 bavdvaıs brrfp/Sdkktıv. r^s ik€V0epıdrrjros bff pfa-drıjTos
ovoTfs ırepl bdoiv koI krj^|nVf 6 ik€V0ipıos koI
1120** 4. 8t « ko) o î] İ wov 6. «•raA ıvcti' ö. f«/5A/-

wtıy L** 9. SİSmmv fort. secludendum
67
kendi malından; güzel olduğu için değil, gerekli olduğu için, 1120 b
verecek şeyi olsun diye. Kendi malını da ihmal etmeyecektir:
Bununla bazı kişilerin yardımına koşmak istediği için. Rastge-
le de vermeyecektir, gereken kişilere, gerektiği zaman, güzel
bir amaçla verebilmek için. Vermekte aşınya kaçmak da cö-
mertin özelliğidir, öyle ki kendisi için daha az kalır; nitekim
kendisini gözetmemek cömert kişinin özelliğidir. Cömertlik
servete göre sözkonusu olur; nitekim cömert olma verilen
şeylerin çokluğunda değil, verenin -servetine göre verenin-
huyundadır. Daha az verenin daha cömert olmasını engel
leyen bir şey yok, eğer olanaklan daha az ise. Servetlerini 10
kendileri kazanmayıp mirasla edinmiş olanların daha cö

mert olduklan düşünülüyor, çünkü onlar yokluğu tatma-
mışlardır ve herkes kendi eserini daha çok sever, tıpkı ana-
babalar ve ozanlar gibi. Cömert kişinin zengin olması da ko
lay değildir, çünkü o almaya ya da elinde tutmaya düşkün 15
değildir, seve seve armağanlar verir ve malı kendisinden ötü
rü değil, vermek için önemser. Bunun için de talih, en lâyık
olanlar en az zengin olur diye suçlanır. Ama bunun böyle ol
ması pek akla aykın değil; çünkü öteki konularda da olduğu
gibi, sahip olmaya çalışmayan birinin mal sahibi olması ola
naksızdır. O halde cömert kişi gerekmeyen kişiye, gerekme 20
diği zaman ya da gerekmediği diğer bakımlardan da verme
yecektir; yoksa cömertliğe uygun davranmak olmazdı; bu
şekilde varlığını tüketince de gereken şeylere tüketeceği bir
şeyi olmazdı. Demek ki, dediğimiz gibi, cömert kişi serveti
ne göre ve gereken şeyler için harcayandır. Aşırıya kaçan ise
savTjrgandır. Bunun için tiranlara savurgan demeyiz; çünkü 25
sahip oldukları öylesine çoktur ki, vermede ya da lıarcamada

aşırıya kaçmalan pek kolay görünmüyor. Cömertlik mal alıp
verme konusunda bir orta olma olduğuna göre, cömert kişi
68 IV. 1.
iiûcreı Kal öaTroj/jfcreı els h 5eî Kal S<ra deî, 6nol<os eu /lu-
30 Kpoîs Kal iieyâ\oıs, Kal Tavra rjhâtr koI \rj\lreTai d’ oOev
6 cî Kat o(ra deî. ttjs âper^s y&p ırtpl &pL<f>(n ovarjs fiearorrj-
Tos, TTOiT^creı i,p,<l>6T€pa a>s 8cî* ^ıreraı yap iırifiKfî do-
<T€i V Toıavrq kriylns, ^ 8^ Touaurrf kvavrla ârCv. al pikv
oiv kırop.ivai yCvovraı &fia kv t« avrâ, al 8* kvavrCaı brj~
1121* Kov « s ov, iâ v 6k ırapci t 6 biov Kal t 6 KaKûs k\ov avp.- 25
ŞaCvrı avT' ots 8eî Kal
8 cî. Kal evKOiv^vrjTOi 8* ôrly ö kKevOiptos €ls xpıripMTa' 26
5 bvvaraL yap ÜbiK^îa-Oaı, p.^ Tifiâv ye ret yjnjfiaTa, Kal 27
p.aXKov ax66pı.€vo^ eî n biov p-rı av&Koi<r€V rj Kvıroıupêvos el
bkov T t İLV&KaKrfv, Kal r £ StfUûv^brf ovk âptiTKopLevos.
3 *0 8’ aa-fOTOS Kal kv rot/roıy bıofiapTâvei" ovre yap ijbfTaı k<f> 28
oîs 8eî oibk &s 8eî ovre Kvveîrar karat bk rrpoıova’i <f>avfptlt-
10 Tfpov. ftprjraı 8^ ^p.îv Sn v7repj3oAal ko .1 kKK€[ylr€ii flc lv ^ 29
âamrCa Kal rj iveK(v0€pCa, Kal kv bva-Cv, kv boo’H Kal A17-
\jr€i' Kal T^v bam6.vr)v yhp cls t ^ v boa-ıv t İ 0 €/X€V. ^ f*ey ovv
Sautrla rw bıbSvaı Kal p.rf Kafi^âvfiv vırep/3(lAAeı, tw bk
Kap.^âveıv lAAelıreı, ^ 8* av€Kiv0€pia bıbovaı fikv kK-
15 AelTreı, Kap.îv€iv 8’ viTep^âKKn, ttK^v kv piKpoîs.
râ p.kv oZv Tİjs âa-(ûr{af ov Trdvv a-vvbvdCerat" ov yap pdbıov 30
p.ribap.60ev Kap-^dvovTa Tratrı bıhovaf ra^kcnf yap kıuKei-
TT€i ^ ovaCa Tovs IbtdiTaî bıbdvTas, oîiTfp Kal boKOvaıv do'OûTOi
etvaı’ ^Treı S ye toiovtos bdêıev &v ov fiiKpip /SeArıcü.y eZvaı 31
20 Tov dv€K€v0kpov. tvlards re ydp karı Kal vırö rrjs ^KiKİas
29. Set post t<ra om. K** 30. 8* add. K** 1121* 4. aal om. K**
7. fort. Xtfu»y(Soy 9. oöS^ &s Scî Coracs : oSre &t İ tt L**: om.
K** post Avn-eîrat add. oİh-€ &s Set K**, &S Set F 10. 5if seripsi:
S* codd. 11. iy Svaly om. K** 15. iy L** M** A sp .: M K'’
18. SıSdı>Taı İSıtİTaı K’’ M** r 20. farSs pr. K** Asp. re om. pr.
68
gereken şeyler için gerektiği kadar verecek ve harcayacaktır;

küçük şeyler için de büyük şeyler için de aynı şekilde ve hoş- 30
lanarak; gerektiği yerden gerektiği kadar da alacaktır.
Çünkü erdem her ikisi konusunda orta olma olduğuna göre,
her ikisini de gerektiği gibi yapacaktır; çünkü uygun verme
bu şekilde almayı gerektirir, alma böyle olmayınca da verme
de uygun olmaz. O halde biribirini gerektiren davranışlar
aynı kişide aynı zamanda olur, karşıtlan ise, açıktır ki, 1121a
olmaz. Eğer o, gerekenin ya da güzel bir şeyin dışında, olur

da, harcama yaparsa, bundan üzüntü duyacaktır, ama
ölçülü bir şekilde ve gerektiği gibi; çünkü gereken şeyden
gerektiği gibi hoşlanmak da acı duymak da erdemin özelliği
dir. Cömert kişi aynı zamanda mal konulannda kolay
yaklaşılabilir bir insandır, haksızlığa da uğrayabilir; çünkü 5
mala değer vermez, gereken bir şeyde harcama yapmamış
olması, gerekmeyen bir şeyde harcama yapmış olmaktan
duyduğu üzüntüden daha ağır gelir. Simonides’in^^ dediği
de hoşuna gitmez. Savurgan ise bunlarda da yamlgıya
düşer, çünkü ne gereken şeylerden ne de gerektiği gibi hoşla
nıp acı duyar; bu daha sonra söyleyeceklerimizle daha da
açıklık kazanacak. O halde savurganlık ile cimriliğin aşın- 10
lıklar ve eksiklikler olduğunu, bunlann da iki konuda

—almada ve vermede— söz konusu olduğunu söylemiş bu
lunuyoruz. Harcamayı da verme tarafına koyuyoruz. Sa
vurganlık vermede ve almamada aşınlık gösterir, hatta al
mada eksik kalır; cimrilik de vermede eksik kalır, almada
ise —küçük şeyler dışında— aşınlık gösterir. Bunun için sa- 15
vurganlığa özgü olanlar bir araya gelmez, çünkü hiçbir yer
den almadan herkese vermek kolay değildir; özel kişiler —^ki
savurganlar öyle farzediliyor— vermekle servetlerini çabu
cak bitirirler; böyle birinin ise bir cimriden çok daha iyi
olduğu düşünülüyor olsa gerek. Nitekim o, yaşı ilerledikçe, 20
IV. I. 69
Kal iıro Trjs d.vopiast Kal kiri rh p,4<rov b'^varaı i\Û€Îv>
4x^1 yap ra rod i\€vdep(ov’ Kal yap bCb<aaı Kal ov \ap.^d-
vcı, ovödrepov d’ öeî ovd’ cD. cl 5^ rovro iOıadeCrf ij ırois
& X \< a s p,€Tapikoı, eîrı hv 4\€v64pıos' öaSıreı yap ols b € İ ,
Kal o i Xi}^crat o0€V ov beî. 6ıb Kal doKfî oİ k etvaı <f>av\o5 25
rd î}6o9' ov yap p.oxdtipov ovb' ayevvovs ro Û7rep/3aA \«ı/
32 bıb6vra K al Kap^âvovra, rjkıOlov bi. 6 öe rovrov röv
rpoiTov &<r<aTos ırokv doKCÎ fiekrCoiv rov avekevdipov eıvaı bı6,
re r â elprjpÂva, ko.1 ort t p4v ırokkovs, â de ovdiva,
38 a\X’ ovb* avTov. oAX’ ol ttoAAoI t &v â.(r(aT(ûv, KaOâ/nep 30
eîptiraı. Kal kapÂvovortv S0€v pi} öeî, Kal elo-l Kara rovro
34 İLV€kdid€poı, krjTrTiKol 5e ylvovraı bıa ro ôvkicrdaı p€v ava-
kiiTKetv, €vxfp&s 5c rovro iroteîv p ^ bTvvaadai' r a \v yap
İTTik€İır€i, avTovs ra vı:6.pxovTa, avayKâCovraı obv cr^pcoöev
TTopCC^ıv. &pa 5e Kal 5ıo r5 pr^bev rov koXov <j>povTiCeı,v 6kc- 1121 '*
yt&pois Kal ırâvTodev kap^âvovaıv' bıbovaı yap İTndvpovoı,
35 r5 5^ TT&s fj Ttodfv ov5ev avroîs bıa<f>epeı. bıdırep ovb’ eXcv-
Oipıoı ai boctıs avr&v ilalv' ov yap Kokal, ovb4 rovrov
4v€Ka, ov5e ws 5cî* âkk’ kviore o5s 5cî ıreveo'öaı, rovrovs 'irXov- 5
<rlovs TTOiova-t, Kal roîs pikv pfrpCoıs ra -^di} ovbev av 5oîev,
roîs 5^ Koka^ıv rj rıv İkkıjv ^bovrıv ıroptfovo’i '7roXXâ. 5ıo Kal
ix6kaarot avr&v elaiv ol vokkol' eê/>us yâ-p âvakCa-Kovr^s
Kol cis r^s aKokaaias banavrıpol elo-ı, Kal bıâ ro prf Trpos
36 râ Koikov ^rjv ırphs reis ^bovas arroKkivoviTiv, 6 pev oZv aaıa- 10
TOS âvaıbaydyıjTos yfvopevoç e h ravra pera/SaCveı, rv x ^ v

37 5’ im pekeias e h ro p4<rov Kal e h rb b4ov â<f>Uotr’ âv. rj b’
âvekevdepCa bvCaros r’ 4arCv (doKCÎ yap rh yrjpas Kal rraara
24. oîj] ol K»» 25. ob om. K»* r o5 om. K*» T 29. t « om. K*»
33. toDto ıroıûv nh Sly<vr$tu L** M**: toCto TOtctv F : nh rovro vo ittv
K»>. U 21'> 4. Tobrov K” : to^tov a5roG L*» M" F 12. tis post koI
add. K** F 13. t ’ scripsi: 7 ’ K**; om. vulg.
69
ya da olanak eksikliğinden dolayı kolayca düzelebilir, orta

ya gelebilir; çünkü cömert kişinin özelliklerine sahiptir. Ni
tekim o, verir ama almaz; ancak her iki durumda da ne
gerektiği gibi ne de iyi bir şekilde. Eğer buna ahşabilirse ya
da bir başka şekilde değişirse, cömert biri olabilir; çünkü ge
reken kişilere verecek, gerekmeyen yerden almayacaktır. 25
Bunun için karakter açısından pek de kötü görünmüyor;
nitekim almadan vermekte aşınya kaçmak, kötü ya da soy
suz kişinin özelliği değil, aptal kişinin özelliğidir. Bu söyle
diklerimizden ötürü, aynca da savurganın pek çok kişiye
yarar sağladığı, cimrinin ise hiç kimseye, kendisine bile
yaran dokunmadığı için, böyle savurgan olan kişinin cimri
den çok daha iyi olduğu düşünülüyor. Ama dediğimiz gibi, 30
çoğu savurganlar gerekmeyen yerden de alırlar, bu bakım
dan da cimridirler^®. Harcamak istedikleri ama bunu
kolayca yapamadıklan için alıcı olurlar; çünkü onlarda
mevcut olanlan çabuk bitirirler. O zaman da başka yerden
sağlamak zorunda kalırlar. Üstelik güzel mi değil mi 1121b
bakmadıkları için, gelişigüzel her yerden alırlar; vermeyi
arzu ederler ama, nasıl, nereden olduğu onlar için farket-
mez. Bunun için onların vermeleri cömertçe değildir; çünkü
ne güzeldir, ne güzel bir şey içindir, ne de gerektiği gibidir.
Kimi zaman yoksul olmalan gereken kişileri zenginleş-
tirirler, buna karşı karakter bakımından ölçülü kişilere hiç
bir şey vermeyebilirler; dalkavukluk yapanlara ya da kendi- 5
lerinin hoşuna giden başka şey yapanlara pek çok şey sağla
yabilirler. Bunun için onlann çoğu aynı zamanda haz düş
künüdür; nitekim kolayca harcadıklanndan, haz düşkünlü
ğüne ilişkin şeylerde bol bol harcarlar; güzele uygun yaşa-
madıklan için bazlara kapılırlar. Demek ki savurgan kişi, 10
eğer bir yol gösteren olmazsa, böyle yoldan çıkar, ama
onunla ilgilenen olursa, ortaya ve gerekene ulaşabilir. Oysa
cimrilik tedavi edilmez bir şeydir (nitekim yaşlılık ve her tür
70 IV. 1.
âdvva/x£a âveKcvOepovs Ttoifîv), Kal avıx<l>vi<rT(pov roîs iv6p^~
IS ıroıs T^ 9 acroiTâs* oî yap voKKol <^ıXoxpi7/iaro( fiâKKov
fj hoTLKol. Kal hiaTfİvtl S’ ^ttI vokv, Kal TTOkveibİs İOTIV' 38
ıroAA.oı yap rprfıroı boKOvaı tt}s ivekevOfpCag tıvaı. iv bv<rl
yap ova-a, rfi t Tİjg baatats #cot rp vırepâkp tt}9
kı^yj/eoig, ov ırâaıv 6k6Kkrjpog TTopayCveTaı, ikk* ivCore yo>~
20 piC^Taı, Kal ot p.iv Trj kri'êL vTTcp^âkkovaıv, ot 6^ bo-
o-eı ikkeiTTovaıv. ol /xiv yap iv ro îs roıoı/raıs Trpotn)yopiaig 39
oXov (f>€ib<akol yklayjpoı K^jıx/3tK€S, TtâvT€g Trj bd<rfi ikkeC-
TTovcrij T&v 5* dkkorpCtûv oİ k i<f>İ€vraı ovbi fiavkovraı kap,fiâ-
vdv, ot p,iv bıâ Tiva imelKetav Kal €vkâ^€tav t &v alayjp&v
25 (boKOvaı yâp ivıoı rf <[>a<rC ye dto tovto <ftvkA,TTeıv, îva /iif
ıroT &vayKa<r6&a‘iv alayjpov ti rrpââı’ tovtmv bi Kal 6
KVpuvoTTploTrıg Kol iTos 6 TOlovTOg' dtvopLOaTaı 6’ irtb Trjg
vrrepjSokfjg tov fXTjbiv &v bavvaı)' ot b' ab bıa <f>6ôv iv e -
\ovTai T&v âkkoTp£û)v «s ov p^bıov aİTOv p.ev ro İTeputv
30 kap^âveıv, ra b* avrov İTİpovg pıjj' ipea-Keı ovv avroîg ro
pı^re kafi^âveıv jLtıjrc bıbdvaı. ot b* ab Kara Trjv k rjyjn v 40
vırep^âkkova-ı r<p rrdvroûev kafi/3dveıv Kal rrâv, o îo v ol
Tas ivekevOipovs ipyatrLas ipyaC6p.evoı, rtopvoôo'Kol Kal
Trâvres ol roıovTOt, Kal TOKicrTal Karcı. puKpd Kal İ tti iTokk&.
1122 • ırâvTes yhp obroı 8âev ov bel kafifiâvovm, Kal âırda-ov ov bet.
Koıvov 8’ İ tt' avTOÎs ^ al(rx_poKİpbeıa <f>aCveTaı‘ rrâ vT es ydp 41
(veKa Kİpbovs, Kal totjtov pttKpov, dvelbıj VTrop.ivovaıv. robs 42
yap TOL pteyâka 86ev bk bet kapt^âvavraSt firıbk & 8«, ov
5 keyoptev avekevOepovs, oîov robs rvpdvvovs rrdkets rropdovvras
Kol lepcı avk&vras, âkkci rrovıjpobs ptâkkov Kal âıre/3eîs Kal
28. fir/SİK iyK^’ : ^ı>4eVa L^: f t r ı S i p M * : /ırıB trl tuf T 29. a i r i r

K**: rhy aînhy L** M’’: rh a irby 80. iptffK tı T: ip iv K tır K*’ L^
M** 34. kutİl A sp.: Keerit ftutphr pr. K** M**: ro l rh lUKpk corr.‘
K* L** r Kcü add. pr. Asp. 1122* 1. i/wiow\ iv S r t
70
olanaksızlık bizi cimri yapıyor diye düşünülüyor), insanın

doğal yapısında da savurganlıktan daha köklüdür; nitekim 15
vermeyi değil, malı-mülkü sevenler çoğunlukta. Aynca çok

yaygındır ve değişik biçimleri vardır; nitekim cimriliğin bir
çok şeklinin olduğu düşünülüyor. Her ne kadar iki şekilde,
vermede eksiklik almada aşmhk olarak ortaya çıkıyorsa da,
herkeste tümüyle görünmüyor, kimi zaman ayn ayn görü- 20
nüyor: Bazılan almada aşınya kaçıyorlar, bazdan ise

vermede eksik kalıyorlar. Nitekim hasis, nekes, pinti gibi
sözcüklerle adlandınlanlann tümü vermede eksik kalırlar,
başkalanna ait olanı arzu etmezler, almayı da istemezler;
bazdan ise bir çeşit doğruluktan dolayı, çirkin şeylerden 25
uzak durmak için (nitekim bazı kişilerin kötü bir şey yap
mak zorunda kalmamak amacıyla ellerindekini koruduklan
düşünülür, ya da kendileri öyle der; varyemez ya da böyle
olan herkes bunlardandır, bu adı da hiçbir şey vermemede
aşırılıktan almıştır); bazı kişiler ise korku yüzünden başka-
lanndan bir şey almazlar; çünkü kişinin başkalan kendin
den almaksızın, başkalarınınkini alabilmesi pek kolay değil- 30
dir; demek ki bunlar ne almaktan hoşlanır ne de vermekten.

Bazdan da her yerden her şeyi almakta aşınya kaçar; sözge
lişi \oirguncular, kadın tüccarları ve benzerleri, çok karşılı
ğında az veren tefeciler böyledir. Nitekim bunlann hepsi
gerekmeyen yerden gerekmediği kadar alır. Bunlarda ortak 1122a
olan şeyin kirli kazanç olduğu görünüyor; çünkü hepsi
kazanç için, hem de küçük bir kazanç için, ayıplara kat
lanıyorlar. Gerekmeyen yerden ve gerekmeyen büyük şey
ler alanlara cimri değil —^sözgelişi kentleri yağma edip, 5
tapınaklan soyan tiranlara— daha çok kötü, dinsiz ya da
IV. I—a. 71
43 âbİKOVS. 6 yÂVTOi KvŞfvr^s koI 6 koiirobvrrjs Kal 6 Xri(rnıs
T&v av€\€v6ip(ûv fla-Cır ala-jôKfpbtîs yap. Kİphovs yap tv(-
KO âp<poT€poı vpaypareifovrat Kal âvfidt] vvopfvovo'iv, koI
oî p fv Kivbıjvovf rov$ peylarovs İvtKa tov X^pparos, ot 5’ âvb lo
TÜv <pıXa)P KcpbaCvavcıv, ols beî bıbovat. ap<f»6T€poı brı Sdev
ov b(î Kfpbaİvfiv /3ovX6fi€voı aîaypOKepbfis’ Kal uduraı b^ al
44 TOiavTat Xri^€ts âveXfvâ(poı. eÎKOTiûs b^ Tjj iXevdcpı6rqTi
i,v€X(vd€p(a ivavrCov X4yerai’ ptîôv re ydp iarı KaKÖv Trjs
âaıoTİas, Kal paXXov toÖttjv apapr&vovaıv rf Karcı r^v 15
•»5 Xex6(î(rav ia-ıorlav. ırepl pev ovv iXev0€pı6Trjro5 K al r&v
âvTiKfipdvuiv KaKi&v TO<ravT clpıjadıo.
II. 4X6ât b* hv dLKoXovdov eîvat Kal ncpl pcycûô-npcTUİaî 4
bi€XdcZv. 80/ceî yap Kal avrıj ırepl \pı^parâ ri9 âper^ etvai’
ov\ (oa-ırep b' ^ 4X€v6epı6Trjs bıarelvcı ırcpl ırâa-as râs ev 20
yjpripatrı TTpd^cıs, &XXcL ırepı râs baTravTjpas povov' 4v
Toiroıs 8’ {mep4x^ı rfjs 4X€vd€pı6Tr}Tos pfyiOfi. Kadâırcp yap
Tovvopa avrb vTToarjpaiveı, 4v pcyideı Trpirrova-a baır6.vrı İ otLv.
2 rb bi p4y€Öos ırpos re ov yâp rb avrb bart&vrjpa rpırfpâpxV
Kal iıpxtdf(^P^> ırpcTTov br} rrpbs avrdv, Kal 4v K al 35
3 Trcpl S. o b* iv piKpoîs rj iv pcrplots küt* iÇ(av baıtav&v
o i Xiyfrat p(yaXoTrp€Trqs, otov rb “ ıroXXaKt bd<rKOv âX-qrrf,“
İXX’ 6 iv pey6Xots ovrıos. b p iv yap p(yaXoTipea^s iXev-
4 ûipıos, 6 b* İX€V0 ipıO9 ovbiv paXXov piyakortperrî. rrjs
roıadrrjs 8’ ^^€coy ^ pev cXXfi>/as piKpoTTpiınıa Koktîraı, 3°
^ 8* vırep/3oX^ âvava-ia koİ b-ttcıpOKokCa Kal Sa-aı roıav-
rai, ovx \mfp^dXXov<raı p ty id e ı vepl h beZ, âXX* iv oU
ab bfZ Kal £>s ob beZ Xapvpvv 6p€vai‘ bırrepov b* vrtkp avr&v
5 ipobptv. b b\ ptydXortpiTi^9 İTrurr^povı İoiKtv' rb ırpi-nov yâp
7. i ante X«»o3^nj» om. K*» «al i Kpariıt om. (ut videtur) Asp.
8. »M y om. K** 13. liı T 15- ravra pr. L*» 4|] ^ ot pr. K''
22. v9fpfx*^y pf’ 1^** 26. 33 ^ Asp. 28. obros K** r
71
adaletsiz diyoruz. Barbutçu, arakçı, haydutlar da cimri takı-

mındandır, çünkü kazançlan kirlidir. Hepsi de kazanç için
yaşarlar ve ayıplara katlanırlar; kimileri bir şeyi ele geçir
mek için en büyük tehlikeleri göze alıyorlar, kimileri de ken- lo
dileri onlara vermeleri gerekirken, arkadaşlanndan kazanç
sağlarlar. Dolayısıyla ikisi de gerekmeyen yerden kazanç
elde etmek istemekle kirli kazanç düşkünüdürler, bu tür al-
malann tümü de cimriliktir. Doğal olarak da cömertliğe
karşıt olanın cimrilik olduğu söyleniyor; çünkü o, savurgan
lıktan daha büyük kötülüktür, söylediğimiz biçimde olan 15
savurganlıktan çok daha fazla yanlışa düşülür. O halde cö

mertlik ve karşıtı olan kötülükler konusunda da bu kadar
yeter.
Bundan sonra ihtişamı ele almamız doğal görünüyor.
Çünkü o da mal-mülk konusunda bir erdem sayılıyor; ne var
ki, cömert gibi mal-mülk konusundaki tüm eylemleri de- 20
ğil, yalnızca büyük harcamalarla ilgili olanları kapsar. Bun

larda büyüklük bakımından cömertliği aşar. Nitekim
adının-^ da belirttiği gibi yakışan büyüklükte harcamadır.
Büyüklük ise görelidir; nitekim bir savaş gemisini finanse
eden^° kişi ile bir törene gönderilen heyete başkanlık edenin^^ 25
harcamaları aynı değildir. Yakışan, harcayana, harcadığı du

ruma ve harcadığı şeye göredir. Küçük şeylerde ya da ölçülü
şeylerde değere uygun olarak harcayana (sözgelişi “dilenciye
sık sık para verdim”^~ diyene) değil, büyük şeylerde böyle
harcayana muhteşem denir. Nitekim muhteşem insan, cö
merttir, ama cömert mutlaka muhteşem değildir. Bu huyun 30
eksikliğine eli sıkılık, aşınlığına ise gösteriş budalalığı veya ka-

basabalık ve bu gibi adlar verilir; bütün bunlar gereken şeyler
için büyüklük bakımından aşırıya kaçmazlar, gerekme
yen şeylerde gerekmediği gibi gösteriş yaparlar; bunlardan
daha sonra sözedeceğiz. Muhteşem insan bir uzman gibidir;
72 IV. 2.
35 bvvarat 6€<opf}<rax Kal baTravrj<raı p.€yA\a ^pıxfkâs. &<nt€p 6

H22*'y<i/) kv i-PXV «Iô/üt€r, fj raîf ivepyeCaıs Spı^fTat, Kal
&v İ<ttCv. al brı tov pçyaKoıtpe'novs baırivaı peyâkaı Kal
ırpdırova-at. roıavra b^ Kal rci ^pyOL' ovtü) yhp ârat p iya
batrâprjpa Kal ırpİTTOv T<p İpytp. cSort to p^v İpyov rrjs ba-
5 ırâmıs â^ıov beî eîvai, rrjv bi baırdvıjv tov İpyov, ^ Kal uırcp-
^âkkeıv. baıtavrıcreı 6^ r a roıavra 6 peyakoırpiiT^s rov Kakov 7
Ivefca* KOivov yâ,p rovro raîs âperaîs. Kal İ n ^bitos Kal 8
TrpofTiKCis' fi yâp İKpıôkoyCa piKpoTrpeıris. ko.1 rrâs Kâk- 9
kıcrrov Kal ırpe'natbiararovy <tk€>ôit* hv pJakkov fj ıro<roı» Kal
lo TT&s ikaxC<rrov. ivayKaîov bfı Kal ikevOipıov rbv peyako- 10
ırpcıtf} eıvaı. Kal yâp 6 iktvöipıos ba'iravfja-eı h bet Kal &s
beî' ev roTuroıs be rb peya rov peyakoTrpeırovs, olov p4ye6os,
Ttepl Tavra rijs ikevOepıoTrıros oÖo-tjs, Kal imh rfjs îcrrjs ba-
Trâvrıs rb İpyov Troıffaeı peyakoTTpeTTİarepov. ov yap fj avrf}
15 iperfı Kvfıparos Kal İpyov. Krfjpa p iv yap rd ırkelcrrov &^ıov
rıpu&TaroVf olov x/>V(tos, İpyov bi rb p iy a Kal koX 6v ( tov
yap Toıovrov ff Oeıopta âavpacrrfı, rb bi peyakoTrpeıris Öav-
paarov)' Kal İa n v İpyov itperfı, peyakoTrpeıreıa, iv peyidei.
5 *'E(rrı 5^ rûv baTravripâratv ola kiyopev ra rCpıa, olov tİ 11
2 0 rrepl Oeoijs, hvoB-fipara Kal KaraaKeval Kal dvaCaı, bpoltûs
, b\ Kal Ttepl Ttav rb baıpovıov. Kal 5<ra Ttpbs rb Koıvbv

ev<f>ıkorlpriTâ ia n v , olov et ttov ypprıyeîv otovraı beîv kap-^
Ttp&s ^ rpırıpapxfîv fj Kal ia-nav Tf\v Ttbkıv. iv &Ttaa-ı b' 12
&o‘Ttep eıprıraı, Kal Ttpbs rbv Ttpârrovra iva<f>4peraı rb rCs
2 5 iiv Kal rCva)v vTtapyovroiV' &^ıa ybp S t î rovratv elvai. Kal
pfı p6vov T« İpy^ aXka Kal r6. Stîy K" V>M" 10. Si r 13. ravrâ H* otf«njt] tx<>^s

Coraes: \o0obtnis Rassow 18. (LtyaXoxp4ırua iperiı L** M** fttya-
Korpirsıa seclus. Muretus 21. «rcpl pr. K** A sp.: S<ra rtpl vulg^.
22. oUv T t \a fn rp ü t
72
çünkü yakışanı görebilir ve zevkle büyük harcamalar yapa- 35

bilir. Başta dediğimiz gibi, huy etkinliklerle ve hakkında 1122b
olduğu şeylerle belirlenir. Muhteşem kişinin harcamalan
büyüktür ve yakıştığı gibidir, Yaptğı işler de böyledir, yapı
lan iş harcamaya, harcama da işe uygun olmalı ya da ondan
fazla olmalı; böylece yapılan harcama büyük ve yapılana
yakışır olacaktır. Muhteşem kişi bu harcamalan güzel bir 5
şey için yapacaktır; çünkü bu, erdemlerin ortak bir özelliği

dir. Üstelik hoşlanarak ve sakınmadan bunu yapacaktır.
Çünkü kuruşu kuruşuna hesap etmek küçüklüktür. O ne
kadar ve nasıl daha az harcayacağından çok, nasıl en güzel
ve en yakışır şekilde harcayacağına kafa yoracaktır. O halde 10
muhteşem insanın cömert de olması zorunludur; çünkü
cömert kişi de gerekenleri ve gerektiği gibi harcayacaktır;
ama böyle harcamalarda —^ki cömertlik de bunlarla
ilgilidir— muhteşem kişinin özelliği —büyüklük^^— görü
lür: Aynı harcamayla eseri daha muhteşem yapacaktır.
Çünkü elde bulundurulan şeyin erdemi ile eserin erdemi 15
aynı değildir; en çok önemsenip elde bulundumlan şey, söz

gelişi altın, en değerli olur. Eser ise büyük ve güzel olur
(böyle bir eseri seyretme hayranlık uyandınr; muhteşem
olan da hayranlık uyandıncıdır) ve eserin erdemi —ihti
şam— büyüklüğünde bulunur. Bir de onurlu diye adlan
dırdığımız harcamalar vardır, sözgelişi tanrılar için dinsel 20
sunular, tapınaklar, kurbanlar; genel olarak diğer konu
larda yapılan harcamalar ve kamu işlerinde teşvik edilen
onurlar; örneğin gösterişli bir koro hazırlamak, bir savaş
gemisi finanse etmek ya da kent için yemek vermek
gerektiği düşünülebilir. Dediğimiz gibi, bütün bunlar har
cayanın kim olduğuyla ve elinde nelerin bulun
duğuyla ilgilidir; çünkü harcamalar bunlara lâyık olmalı ve 25
yalnız esere değil, yapana da yakışmalıdır. Bunun için

IV. 2. 73
fifp ovK &p fîrj fieyakoırpfTrris’ ov yap eorıı/ a<f>* &v

TToAAa ba'navâ-fi Trptıroproas' 6 $’ İTnx.€ipûp -q\C6ıos’ 'trapa
14 T^p aîap yap Kal rb biop. Kar apfTrjp 5e rb 6p6m. ifpi-
V fi b^ [*^^1 roıaûra 'npov'ttâpyjeı bC avr&v rj t &v 30
Trpoyopatp rj &p avroîs puhtarıv, koL tols e v y e ı /e c r ı Kal T0Î9
ipbbôıg Kal Stra Toıavra' rrdpra yap ravra pÂyeOos e ^ c t
15 Kal aÛûpa. pâkıtrra pJkp ovp toCovtos 6 p€ya\oTtp€iT-qs, Kal
İP Toîs roıovroıs banap‘qpxtxnp rf peyakoTrpiiTfia, (So-ırep
itpryrav pÂyıorra yap Kal ipTiporara’ t ü p be lb(<ap oaa 35
(t<rdva( yiperaı, oîop ydpos Kal eî rt toiovtop, Kal el rrepi 1123
Tt fi vaa-a vokts arTovbdêı fj ol ip d^ıüparı, Kal rrepi
^patp b i vnoboyas Kal drroarokds, Kal batpeas ko.1 avTibro-
peds" ov yap els iavrbp barrapıjpbs 6 peyakorrperrfıs dXA,’
els ra Koıpd, ra be bûpa roîs âpaâıjpaa-ıp İêı rı opoıov. 5
16 peyakorrperrovs b i Kal oikop KaraaKevdrraa-daı rrperroprm
T^ rrkoi/T ydp ra v rd dp-
poêı Beols Kal apOpürroıs, ovb' ip lepŞ Kal rdrjra. Kal irrel 10
TÜP barraprıııdrav İKarrrop p e y a iv r y yeveı, Kal pey ako -
rrperteararop (^drrküs') p ip rb iv peydktp p ey a, iv ra v d a be rb
18 e ı^ TovTOis p iy a , K al bıa<f>4peı rb i v ry İpyaîpa p e v y d p fj KakkCa-nj ^ kfjKvöos p e y a k o -

rTpirreıav İ \ e ı rraibiKOV brapov, ^ be rovrov rtp fj ptKpbv Kal 15
19 dvekevOepov' btd rovrd io rt rov peyakorrperrovs, iv ü dv rroı^

yiveı, pey akortperrâs rroıeîv (rb ydp roıovrov ovk evvrtep^krj-
20 rov) Kod e\ov Kar* d^Lav rov barravfjparos. roıovrov pev ovv
30. Kal seclusi rotavra K**: t A roıavra vulg. rûy K**: Sıa rwv vulg.
1123* 2. vâtra rı rr6\a L** M** Asp. 10. ixt\ Felicianus (et ut vide-
tur A sp.) : M codd. 12. âvAâsaddidi 14. ^ «caAAfım} add. K**
Ki)ıcv9os] KfiKv$os rı koKAIoti} codd.
73
yoksul biri muhteşem olamaz, çünkü yakışacak şekilde har

cayacak fazla bir şeyi yoktur; bunu denemeiye kalkan da
aptaldır, çünkü lâyık olana ve gerekene aykın bir şekilde
harcar, doğru harcama ise erdeme göre yapılandır. Böyle 30
harcamak, kendi sağladıklan ya da atalanndan veya yakın-

lanndan edindikleri olanaklara sahip olanlara, soylulara,
ünlülere ya da bu gibilerine yakışır; çünkü bunlann büyük
lüğü ve itiban vardır. O halde tam böyle olan biri muhte
şemdir, ihtişam da böyle harcamalardadır, dediğimiz gibi; 35
çünkü bunlar en büyük ve en onurlu olanlardır. Böyle har- 1123a
camalar özel hayatta bir kez olanlarda, sözgelişi düğünde ve

bu gibi konularda ya da bütün kentin veya itibarlı kişilerin
ilgilendiği konularda, yabancı misafir kabul etme ve yolcu
etmelerde, armağan verme ve değiş-tokuşlarda yapılır.
Çünkü muhteşem kişi kendisine değil, kamu işlerine bol
harcayandır ve armağanlar ile sunular arasında bir çeşit 5
benzerlik vardır. Evini zenginliğine yakışır bir şekilde döşe
mek (çünkü bu da bir çeşit bezemedir), daha çok uzun süre
kalacak eserler için harcamak (çünkü en güzelleri bunlardır)
ve her şeyde yakışanı harcamak muhteşem kişinin özelliği
dir; nitekim insanlara ve tannlara ya da bir tapınakla bir 10
mezara aynı şey yakışmaz. Ve her harcama, cinsine göre

büyük olduğundan ve en muhteşemi büyük bir şey için
büyük harcama olduğundan —burada da bu konularda
büyük olandır; aynca eserde büyük olan ile harcamada
büyük olan arasında fark vardır; çünkü çok güzel bir top
ya da bir şişe^"^ bir çocuk armağanı olarak muhteşemdir, 15
oysa bunun değeri küçük ve cömertliğe yakışmıyor-, bunun

için yaptığı işi cinsine göre muhteşem yapmak (çünkü böyle
bir şey kolayca aşılamaz) ve harcamasına değer bir şekilde
yapmak muhteşem kişinin özelliğidir, işte muhteşem kişi
74 IV. a -3 -
0 6 (X€ya\oTrpfTn)5 ‘ 6 5’ {mep^âKKoiV xal ^âvav<ros ry
20 ■Tropâ TÖ b4ov âva\io‘Keıv vırepjSciAAet, &a"nfp elprıraı, iv
yap Toîs pLiKpoîs T&v haTTavr\p,i.T(ıiV ıroWâ â.vaXC(TKfi, Kal
\apı,7tpr6vtTaı ırapa p,4\0Sy olov ipa via ris yapiKÛi karı&v,
Kal Ktafiadoîs \oprjyciv iv Tjj ‘irap6btp Trop<f>vpav ela‘<f>4paiVt
&(Tit€p ol Meyapoı. Kal ır&vra r â rotavra ttoiô-ci ov rov
25 KoXov €V€Ka, aX\a tov ttKovtov imbtLKiruııcvos, Kal bıa
Tavra oldfievos davp.6.^«r6aı, ko.1 ov fiiv det iToWa dva~
Aâo'at, 6XCya bavav&Vy ov 5’ â\(ya, voW (l. 6 be fiiKpo- 21
ırpeırijs ırepl ırovra iXX€(\jffi, Kal to p-iyıara &ımX.<&cras iv
fjLiKp^ TÖ KoXbv âtroKeîy Kal 8 ti hv noı^ fi4Xka>v Kal
3 0 a-KOTT&v TT&s hv 4A(İx (<^tov avaX<&a-aiy Kal ravr’ 6bvp6ıxevos,
Kal TTâvT olofjLevoi ıxeCC<o Ttouıv fj det. ela\ p^v obv al İêıs 22
avrat Kax/at, ov fi^v oveibt) y İTtıîpovaı bıa rd /üi^re fika-
/Sepai ırikas eıvaı p-rfTe kLav day^poves.
7 'H de peyako\lrvxô. Ttepl peydka p iv ko.1 İ k rov Svd- I I I .
35 paros ioiKev etvat, ırepl ıroîa d’ ôrl np&rov kifiıapev' bıa- 2
1123 <f)ep€i d’ ovdev Trfv İ$ıv fj tov Kara T^v İ$ıv aKoıteıv. doKet 3
d^ peyak6\jn}\09 eîvaı 6 peydikıov airbv i^ı&v İ^ıos &v 8
yap pr} küt â^İav avrd voı&v ^kldıosy râ v de kot dper^v
oddels rjkiöıos ovb* âvçrjTos. peyako\ffV\os p iv oSv 6 elprjpivoç.
S â yap piKp&v â^ıos Kat rodrıov a$ıâv iavrhv o‘i&<f>p<ûv, peya- i
koyj/v\os 5’ ov‘ iv peyeBeı ycip rf peyako'^fvy^la, w<nrep koI 5
TÖ K6.kXos iv pey&ktp a-topariy ol piKpol d’ io reîo t Kal avp-
perpoı, Kakol d’ oiJ. 6 bi peyikcav iavrhv i^ı&v ivâ^ıos mv 6
\avvos‘ 6 de pet^6va>v rj a^ıos ov ıras ôvvos. & b* ikarrovav 7
10 fj â^ıos piKp6\frvxoSy iâv re peydikonv i i v re perplav, iâv
re K a l piKpâv 8$ıos a>v (rı ikarrdvtov avrdv â^toî. koI
24. Mtôpo? seripsi: fttyapol pr. K*': Mtyaptît vulg. 26. raS ra] r i
ToıaCra K*» 1123*’ 2. Si) seripsi: Si codd. 11. (rt om. pr. K**
74
böyle biridir; aşinya kaçan ve gösteriş budalası ise, dediği

miz gibi, gerekenin ötesinde harcamakla aşırıya kaçar. O, 20
küçük şeylerde çok harcar ve yersiz gösteriş yapar; sözgelişi

masraflan ortaklaşa karşılanacak bir toplulukta arkadaşla-
nnı, düğünmüşçesine yedirir, içirir, bir komedya korosunun
masraflannı üstlendiği zaman, parodoSua?^ koro üyelerini
kral gibi giydirir, tıpkı Megaralılar gibi. Bütün bunlan güzel
bir şey için değil, zenginliğini göstermek için ve bundan ötü 25
rü hayranlık kazanacağını düşünerek yapar; çok harcama
gereken yerde az, az-harcama gereken yerde de çok harcar.
Eli sıkı ise bütün bunlarda eksiklik gösterecektir; büyük
harcamalar yaptıktan sonra küçük bir noktada güzeli yok
edecek ve her yaptığında en az harcamayİa nasıl yapacağına
bakacak, bunlan da düşünüp durarak yapacak, hep gerek 30
tiğinden fazla yaptığını düşünerek. Demek ki bu huylar kötü
dür, ama kişinin yakınlan için zararlı olmadıldanndan ve pek
ayıp sayılmadıklanndan, kişinin adını kötüye çıkarmazlar.
Yüce gönüllülük de, adının gösterdiği gibi^^, büyük şey
lerle ilgilidir; önce hangileriyle ilgili olduğunu ele alalım; 35
huyu araştırmak ile bu huya sahip insanı araştırmak arasında 1123b
ise hiç fark yoktur. Yüce gönüllü, kendisinin büyük şeylere
lâyık olduğunu düşünen ve gerçekten lâyık olan kişinin oldu
ğu düşünülüyor; çünkü lâyık olmadığı halde bunu düşünen
aptaldır; oysa erdemli kişilerden hiçbiri aptal ya da düşünce
siz değildir. Demek ki yüce gönüllü, dediğimiz gibi biridir.
Küçük şeylere lâyık olan ve kendini böyle gören ise, yüce gö
nüllü değil, ölçülü kişidir; çünkü yüce gönüllülük büyüklükte
bulunur, tıpkı güzelliğin boylu-boslu bir bedende bulunduğu
gibi, ufak tefek olanlar ise zarif ve uyumlu olabilir, güzel de
ğil. Buna karşı lâyık olmadığı halde kendini büyük şeylere
lâyık gören, kendini beğenmiş kişidir; ama lâyık olduğundan
bü)âik şeylere kendini lâyık gören herkes kendini beğenmiş
değildir. Lâyık olduğundan daha az şeylere kendini lâyık gö 10
ren ise -o ister büyük, ister orta, isterse de küçük şeylere lâ
yık olsun, kendini hep daha az şeylere lâyık gören- pısınktır;
IV. 3. 75
HİkıOT &v dofciev ö ıx€yiK<av Üı^ıos’ t İ yap hv İTroUı, d

8 TocrovT<ûv â^ıo s; ôrı 6^ 4 p€yaK6^rv)(os r y /iti; /*€-
yddfi &Kpoif r<j» 6c «9 6cî p4<ros’ tov yap kot i^Cav airov
9 a^ıol’ ot 6’ vtrcp/3oAAotıo'4 Kal ÂAcCırooflrtı/. ci 6^ /ıey4 * *5
Xo)i> lavrdv a^ıoî a^ıos wı/, Kal pÂkıara r&v peyiaratVf ıtip\
10 kv paklar* hv clıj. fj 6’ d fıa Acyeraı Trpos r i İKrhs ayadâ:
p4yıarov 6c roSr’ 4ip ddrjpfp 6 roîs öcoîs Snropepopfp, Kal o5
f*aXt<rr’ 4<f>i€praı ol 4p â^Kopan, Kal ro ^ırl toîs KaXkC<rroıs
adkop’ Toıovrop 8’ ^ p4yıarop yap 8^ rotîro tûp 4ktos 20
âyad&p‘ ırepl rıpas br} Kal ârıpCas 6 p€yaK6\jn)\65 4arıp
11 wy 8cî. Kal ap€V 6c koyov âCpovraı ol peya\6yfrv\oı ıtepl
TipriP 4ıpaı" Ttpfjs ycip pâkıara |ôl /Acy<£A.ot3 i^ıovaıp kavrovSy
12 Kar* a^îap b4. 6 6c piKpo'^fvyôs ikkeııreı koI ırpös kavrop
13 Kal ırpds t 6 tov p s y a k o ^ ^ o v a^Capa. 6 8c *5
14 kavTOP p(P vırcp/3(iAXcı, ov prjp top yc ptyakoyjrvypp. 6
8c pfyaköyjfvyos, dvep'T&p peyCartop â^ıos, apıarog bp €tr)’
peıCopog yap del d êkHaiP â^ıog, ko.1 p€y(oT<ap 6 âpıaros.
TOP &g âkrıdcis &pa p € y a k 6 ^ y p p 6c( iyadop (ipaı. Kal
boêıep (b p ) ctı/oı pfyakoyjri}xpv t 6 4p İKâarrı iptTjj p4ya> 30
15 ovöap&s T bp bppâCoı peyako\lrvycdycu^ ttapaurdaapTi^
ovb* bbiKclp' t Cpos yap 4p€Ka ırpd^cı alayjpa ^ y oibep p4ya /
Kad* ^Koora 6’ iırıaKOTtovvrı ıripırap yekolog <f>a(poiT bv 6
p€yakö^XOg p^ byadog &p. ovk fîrf b* bp oû8c Tipijg â^ıog
<f>avkog &P' Ttjg ap€Tfjg ybp bdkop ^ Ttfiîj, Kal biTOp4pfTaı 3S
16 rot 9 iyadoîg. cotKC pkp obp 17 pfyakoyf/v^ıa oîop KoV/to9 1124 *
r i 9 cım t t £ p iperûp' pdCovg yap airbg voteî, Kal ov ylvc-
ra t dvcv 4k€İpo>p. bıa tovto \akfTr6p Tfj ikrıddif, peyak6»
15. Sj^pr. K**; Si 9iı vulg. 23. /iey4A.oı seclusi 24. 8^ om.
K** 25. fieyd\ov L** M** 26. ye om. K** 80. S^feıey K*
A sp.: S6(eıey S' L** M** Sy add. Turnebus 82. y ’ add. K*>
1124* 1. piy om. L** M**
75
hele büyük şeylere lâyık ise, daha da pısınk görülebilir. Böyle

büyük şeylere lâyık olmasaydı, acaba ne yapardı? Demek ki
yüce gönüllü büyüklük bakımından uçta olandır, gereken ba
kımından ise ortadır, çünkü lâyık olduğu şeye kendini lâyık
görür. Ötekiler ise aşınya kaçar ya da eksik kalırlar. O halde i5
eğer yüce gönüllü büyük şeylere ve özellikle en büyük şeylere
lâyık olduğunu düşünüyorsa, o bunu en çok bir şey konusun
da düşünüyor. Lâyık olmaktan ise dışa ait iyilerle ilgili olarak
sözedilir; bunlann en büyüğünün tannlara sunulan, yüksek
mevkilerdeki kişilerin en çok arzu ettikleri ve en güzel şeyle
rin ödülü olan şey olduğunu düşünebiliriz: Böyle bir şey ise 20
onurlandınimalıdır; çünkü o dışa ait iyilerin en büyüğüdür. O
halde yüce gönülü, onurlar ve onursuzluklar konusunda ge
rektiği gibi olan kişidir. Temellendirmeye gitmeksizin yüce
gönüllü kişilerin onurla ilgili olduklan görünüyor; çünkü
[büyük kişileri kendilerini özellikle onurlandınimaya lâyık
görürler, buna da lâyıktırlar. Pısınk ise hem kendine oranla
hem de yüce gönüllünün kendine lâyık gördüğüne oranla
[kendini değerlendirmede] eksik kalır. Oysa kendini beğen- 25
miş kişi yüce gönüllüye değil, kendisine oranla [kendini
değerlendirmede] aşınya kaçar. Yüce gönüllü eğer büyük
şeylere lâyıksa, o, en iyi insan olsa gerek; çünkü daha büyük
şeylere hep daha iyi olan insan lâyıktır, en büyük şeylere de
en iyi olan insan. O halde gerçekten yüce gönüllü kişinin iyi
olması gerekir. Her erdemde büyük olma yüce gönüllü kişi
nin özelliği olarak görünüyor. Silâhını atıp kaçmak ya da 30
haksızlık yapmak hiçbir zaman yüce gönüllü kişiye uygun
düşmez; çünkü onun için hiçbir şey büyük olmadığına göre,
niçin çirkin şeyler yapacaktır? Her bakımdan araştınldı-
ğında yüce gönüllü kişinin iyi olmaması tamamen gülünç
görünüyor. Nitekim kötü olsaydı, onurlandırılmaya da lâyık
olmazdı; çünkü onur erdemin ödülüdür ve iyilere verilir. O 35
halde yüce gönüllülük erdemlerin bir süsü gibi bir şeye benzi- 1124a
yor; çünkü onlan daha büyük kılıyor ve onlarsız olmuyor.
Bundan ötürü gerçekten yüce gönüllü olmak güç iştir; çünkü
76 IV. 3-
•^ôv €Îvat‘ ov yap olov re âvev KoKoKayaOİai. fjiâ\ı<rra 17
5 ıx€P ovv ırepi TipLas Kal inpitas â ıi€ya\6^rvx6s ôrf #col
İtri piev Taîs /*eyaAoty Kal tmb t&v <r7rov8a(a>v fX(Tp£a>s
^<r6-q<r€Taı, m t&v oIk^Cchv Tvyx^v(ûv ^ Kal i\aTTOv<av' âpe-
Trjs yap ıraı/rcAoSs ovk hv yivovro a^la Tip.-/!, oîı prjv &\X'
imobi^fTai ye rw avrovs peiC^ avr^ âırovepeıv'
lo Tİjs 8( vapâ T&v TVxdvT(ov Kal ini piKpoîs napnav 6\ı-
ytopT^tref ov yap toİjtciİV â^ıos' 6poi(ûs 6 e Kal hrıpLat' av
yap loraı biKaiuts nepl avTov. pdkıaTa piv obv iaTİv, âanep 18
(îprjTaı, 6 peyakd^vyos nfpl Tipâs, ov prjv â \\â Kal ırepi
nkovTOv Kal övvaaTfiav Kal nâaav €vrvx_iav Kal drv^lav
IS peTpîoDS eêt, oırtoy hv ytmjroı, icat ovt evru^&v nepLâprıs
İaraı ovr arv^dîv TTfpiKvnos. ov8e yâp Trepl Tip^v oCtoİS
â)s piyiaTov ov. ai yâp övvaaTeîaı Kal 6 ttAoCtos 6ta r^y
Tipıjv iaTiv aipcTCL' ol yovv İ \ ovt€s aİTâ Tipâadai bı avr&v
fiovkovTai’ (S 6 e Kal ^ Tipr} piKpdv iaTi, TovTtp Kal rSAAa.
8 6 t 6 vnepdnTaı boKovaiv eıvat. Aoıcet 6 ^ Kat r a (vrvy^paTa l'j
avpPd\kea$at npos pfyakoyjrv^lav. ol yâp (vyevecy â^ıovv-
Taı Tiprjs Kal ot bvvaarevovTfS fj nkovTovvTcs’ iv vnepoxfj
yd,p, t 6 6 ’ âyad^ vn^piyov ıtâv ivrıpdTepov. bıd Kal ra
ToıavTa p€yako\l/vxoripovs ıroteî" Tip&vraı yâp vttö t iv &v
25 Kar âkıÔetav 6’ 6 âyaOoi pdvos TiprjTds' & 6’ âpôa 20
vTrd.px€i, pâkkov â^ıovTaı Tipfjs. ol 6’ &V€V aper^s ra
TOiavTa âya6â biKaCoys iavTohs peydkuiv â^ıov-
aıv oöre dpö&s p€yakd-\j/v\oı kiyovTai’ Avev yâp âpeTrjs
navTekovs oİ k lo rt raûra. İTrepdTrrat bi Kal vŞpıaral Kal oî 21
30 ra ToıavTa l)(Ovrey âyadâ yCvovraı. âvev yâp âpfTrjs ov
p<}bıov <f>ep€iv ippek&s ra fVTvyyipaTa' ov bvvdpevoı 6 c
10. fUHpov pr. 19. Si F: vulgf. 22 . flotV>

25.Tt/X7ir6s pr. K** M** A sp .: rifinrios L** F 29. ol add. K»
76
güzel ve iyi olmadan yüce gönüllü olunamaz. Demek ki

yüce gönüllü özellikle onurlarla ve onursuzluklarla ilgilidir;
erdemli kişilerce verilen büyük onurlarda bile, ona ait bir şey- 5
1er ya da daha küçük şeyler alıyormuşçasına ölçülü olacaktır;
çünkü tam erdeme lâyık olan bir onurlandırma olmasa gerek;
ama ona verecekleri daha büyük şeyler olmadığından, bun-
lan yine kabul edecektir; sıradan kişilerin verdiği ya da küçük
şeylerde onurlandınlmaya ise hiç önem vermeyecek; çünkü o 10
bunlara lâyık değildir, onurlandınimamalarda da aynı şey
olacak; çünkü bunlan o, hak etmeyecek. Demek ki yüce
gönüllü, dediğimiz gibi, özellikle onurlarla ilgilidir, ama
zenginlik, egemenlik, her çeşit talih ve talihsizliğe karşı da
ölçülü olacaktır, durum ne olursa olsun; ne talih gülünce çok 15
sevinecek ne de talihsizlik başına gelirse çok üzülecek; en
büyük şey sayılan onura karşı tutumu da aynı olacak; çünkü
egemenlik ve zenginlik onurdan dolayı tercih edilirler; bun
lara sahip olanlar onlardan ötürü onurlandınimak isterier;
onurlandırmanın bile küçük bir şey olduğu kişi için bu ve
benzeri şeyler de küçük olacaktır. Bunun için böyle kişi
lerin kibirli oldukları sanılıyor. Talihin sağladıklannın da
yüce gönüllü olmaya katkısı olduğu düşünülüyor; çünkü
soylu kişiler, egemen olanlar ya da zenginler onurlandı-
rılmaya lâyık görünüyor, çünkü bunlar bir üstünlük göste
riyorlar, iyide üstünlük göstermek ise, her şeyden onurludur.
Bundan ötürü böyle şeyler kişileri daha da yüce gönüllü
kılıyor; çünkü bazılan tarafından onurlandınlıyorlar; doğ
rusu, yalnızca iyi olan kişinin onurlandıniması gerekiyor.
Her ikisine de sahip olan kişi ise, onurlandınlmaya daha da 25
lâyık görülüyor. Erdemden yoksun olup da böyle iyilere

sahip olanlar ise, kendilerini haksız olarak büyük şeylere
lâyık görüyorlar gibi; yüce gönüllü diye adlandınimalan da
doğru değildir; çünkü tam erdem olmaksızın bunlar olmaz.
Böyle iyilere sahip olunca kibirli ve küstah oluyorlar. Çünkü 30
erdem olmaksızın taliliin sağladıklarını uygun şekilde haz
metmek kolay değildir; bunlan hazmedemediklerinden
IV. 3- 77
<p4p€Uf Kal ol6lM€VOl T&V &kka>v VTtCpf\€lV İKeCvcaV p,iv KO-1124**

To<f>povov(rWf airol ö’ 5 ti hv rv^picrı vpıİTTOv<riv^ fiifiovırrai
yap Tov pL€yaX.o^fVxop ofioıot 6 vt €9, tovto bi bp&<rıv iv
ols büvavToi’ Ta pîv obv Kar ip^rrıv ov Trpirrovin, Kara<l>po-
22 vov<rı 8c T&v &\\oiv. 6 p iv yap peya\6yffvxps biKaloas Kara- S
23 ^poveî {bo^âCeı yoLp iA.7jöc3y), ol 8^ ttoW oI Tvyâvrm. ovk
eoTi 8^ piKpoKİvbvvos oifSk <l>ıKoKlvbvvos bıa rb 6\Cya rıpav,
pLfyaXoKivbvvos 8e, icat Srav Kivbvveufi, aêı 8^y roû ^lov &s
24 OVK a^ıov Sv -ırâımas e® “noıeıv, ivepytrovpivot
8* alfryjiviTaı’ rb p,fv yap iır€p4\ovTOSf rb 8’ vrapeyppÂvov. lo
icat d,vT€V€py€TiKbs ‘jr\fibv<ov' oUrca yâp ol ■jrpo(ro<Â7/<rct
25 6 vırâpâs kcu eoraı e(J ireiroj/öcis. boKOvat, 8^ Kal pvrjpo-
v€TU€iv oC bv TTOiTjcrcoo’iy eî, &v 8’ bv Tiâdü><rıv ov (ikdrTOiv
yap b Tradiûv e î rov îroı^trayros, ôdKfraı 6’ bırcpi^dv), kcu
ra pev ^bicos âKOveıv, ra 8’ brjbois' bıb Kal lijv ©eVtv ov 15
AeyetJ/ ras €V€pyc<rCas ry Atı, ovb' ol AâKotvfS Trpos tovs
26 'AdrjvaCovs, b\K' b ttiitdvdçaav eî. p€ya\o\lruxov 8e »cal rd
prjbfvbs b€L<rdaı rj pokıs, vırr]peT€Îv 8e TTpoOdpLcas, Kal iTpbs
pev Tovs iv b$ı<&paTi Kal evrvxâis p iya v €Îvaı, rrpbs bk
TOV5 fie<rov9 perpıoV râ v pkv yap İTrepiyjeıv x.aXevbv ıcal 20
(Tfpvov, T&v 8^ âbLov, Kal iır İKeivon pkv a-fpvvvea-Oaı ovk
âyevvis, iv 8e toîs raıreıvoıs (ftopriKov, &a’ti€p eis tovs dcrde-
27 vels l(ryypi^€adaC Kal el s Ta İvrıpa prı Uvai, rj o î Trpa>~
Tedovaıv d\\ot* ıcal bpybv elvaı Kal peK\r}Trıv dXX* ^ orrov
Tipfı peyd\ıj fj İpyov, Kal 6\[yoiv pkv ırpaKTiKOv, peyAkav 25
28 8 e Kal âvopaaTÜv, âvayKaîov be Kal <j>avepopi(nj eîvat Kal
1124** 5. ftiy yiıp K**: 8^ vulg. 7. /ÂiKpoKİvSvvos'j ırvKyoKİySvyos L** M**

Asp. 11. o{ add. K** 13. oSscripsi: codd. (S k Asp.) 15.
İKOiicii'scripsi: 8xo^ct codd. 17. vtjriyBaffiy T 21. ^ır’ K**:
iy L** M** 26. payfpofiKrîj codex M orelü: paytpofiirtı pr. K**: âytp6-
pMToy vulgf.
77
ve kendilerini başkalanndan üstün saydıklanndan, başkala- n 24b

nnı küçümserler, kendileri İse gelişigüzel davranırlar. Çün
kü onun gibi olmadıldan halde yüce gönüllü kişiye öykü
nürler, bunu da yapabildikleri şeylerde yaparlar. Yüce gö- 5
nüllü kişi haklı olarak küçümser (çünkü kanılan doğrudur),
çoğunluk ise gelişigüzel. Yüce gönüllü, küçük şeylerin ada
mı değildir, az şeye değer verdiğinden tehlikeyi seven biri de
değildir, ama büyük tehlikeleri göze alır ve yaşamını sakın
maz; çünkü her ne pahasına olursa olsun yaşamaya değmez.
İyilik yapmaya alışkındır, iyilik görünce de utanır, çünkü
biri üstün olanın, öteki altta kalanın özelliğidir. İyiliğe daha lo
büyük iyiliklerle karşılık vermeye hazırdır; çünkü böylece,
önce iyilik eden borçlu kalacak ve iyilik gören durumuna
düşecektir. Gördükleri değil, yaptıklan iyilikleri anımsadık
ları düşünülüyor (çünkü iyiliği gören yapandan daha aşağı
dır, oysa o üstün olmak ister); yaptıklan iyiliklerden sözedeni
hoşlanarak dinlerler, gördükleri iyiliklerden sözedeni ise
hoşlanmadan; bunun içindir ki Thetis^^ Zeus'a yaptığı iyi- 15
liklerden sözetnıez; Lakonlar da Atinalılara yaptıklanndan
değil, AtinalIların onlara yaptıklanndan sözederler. Hiç
kimseden bir şey istememek ya da zar zor istemek, ama seve
seve yardıma koşmak, yüksek mevkideki ve talilıli kişiler
karşısında büyüklük göstermek ve orta hallilere karşı alçak
gönüllü olmak da yüce gönüllünün özelliğidir; çünkü onlar
dan üstün olmak zor ve ciddî bir şeydir, oysa berikilerden 20
üstün olmak daha kolaydır ve onlar karşısında böbürlen
mek soyluca olmayan bir şey değildir; oysa daha aşağı kişi
ler karşısında bu ayıp bir şeydir —bu tıpkı güçsüz kişiler
karşısında kuvvet gösterisi yapmak gibidir. Onurları ve başka-
lannın üstün olmak istedikleri şeyleri kovalamamak, hatta
bunlan boşvemıek ve savsamak; ama onurlu ya da büyük bir
iş olunca ona girişmek, az ama büyük ve ünlü işler yapmak da 25
'^nun özelliğidir. Nefretini ya da sevgisini açıkça göstermesi
78 IV. 3-
^ v tp o ifn k o v (rh y ap kavO iveıv tffofiovpivovy Kal İLpekfîv
Tfjs ik r ıd tia s p ak k o v ^ r ^ s öo^ s), Kal k iy e iv Kal ırpar-
T€ip <f>av(p&s (ıroppıjcıaoT^y y ap b ıa t 6 Kara<f>povriTiKbs eîvaı,
30 Kal ikrıdfVTiKoSf ırk^v S<ra prı bi flpiavtiav [^dp<ûV€la dc]
‘jrpbs Tovs ıroAAot/y), Kal Trphs Skkov prı bifvaadaı Cnv 2i)
1125* AAA’ ^ <l>Ckov' bovkiKov yâp‘ bıb koI Ttivres ol k6-
kaK€S driTiKol Kal ol raırcıvol K6kaK(s. obbe davpMOTiKOS’ 30

oiibev yap peya airtp k<nLv. oibk pvfialKaKor ov yap
peyakoy^ypv rb İTTopvrfpovfiSfiv, ÂAcoy re Kal Kanâ, &k\a
5 pâkkov TTapopav. oib* &v6p(OTTok6yos’ oiire yap vepl av- 31
roö ipeî ovre Ttepl iripov’ oüre yap tva iıraıvrjTaı peket.
atrrÇ ovd' STim ol âkkoı êyuivraC ovb’ ab iıraıVfriKos
ia rıv’ bıoTTcp ovbf KaKokoyos, oibe rü v i\0p&v, d prı bC
bfipiv. Kal Trepl âvayKal<av r\ piKp&v ijKiara 6ko<f>vpTi- 32
10 Koy Kal bfrjTiKos' aırovbdCovrof yap oÜruy ravra.
Kal otoy K€KTrja-öaı pakkov ra KaAa Kal aKapıra t &v 33
KapnCpav Kal oKf>fkipMV’ avrdpKovs yap pakkov. Kal ki- 34
vrıaıs b( /3pabeîa rov pfyakoylrijyôv boKcî dvai, kui <f><ûvfı
â p tia , Kal' k4^ıs ardanpos' o i yap a-ıtfvariKbs 6 ırepl dkCya
15 o“!Tovbd^(av, ovb€ advrovos 6 prjbkv p4ya oldpfvos' ^ ö’ oû-
9 <l>oiv(a Kol ^ ToyvTrıs bıd rodratv. Totovroy p€V obv d ptya-
kd^lfvyos' 6 b* (kk€CTT(ov piKpdylnıyos, 6 b* İTrfp^dkkiav 'iü
2 7 . ifitKtîy pr. K**: /ı4\uy vulg. 29. vappi|<r«urT^t yitp 81A rh no-
ra^poyrrrucht tîycu, ıra) i\i)$tvTiK4s scripsi; Ktera^poyifTiKov yip’ Tappi)-
ffuurrov yip’ Sıh ırappfıa'taffTtKhs 34 3ıA rh Kora^poyriTUchs tluaı ko) lıkfi$tv-
rucis pr. K**: wappıı<rta<rTİıs yip Sti rh KarapponpriKhs tlvaı, Koro^poı^-
ruths 34 3tA rh TappfiauurriKİs, ırapptıO'tcurriKhs 34 hti rh Kara^povrıriKhs
Ka) iXrı0tvruc4s F: wappi)fftavrtKhs yip’ tıh Kofra^povjırutis' Hara^potn\'
rtKhs 34, 8ı3 wappıi(rıaffrtKht Kat i\ıı6tvriKİt L** M**: ırappııticurriıt yip
i t i rh Koraıppoytîy’ 3ı3 ıra) i\rı$tvriKİs corr. cod. Par. 1 8 5 6 30. c/pw-
rc/a 34 seclust: tipmya 34 1126* 1. 1) ırphs 14. i
om.
78
(çünkü gizlenmek korkanın özelliğidir, kamlardan çok doğ

ruyu gözetmemek de), açıkça konuşup iş görmesi zorunlu
dur (küçümseyen bir insan olduğu için rahatça açık konu
şur; istihza yapmadığı zaman, hep doğruyu söyler). Dostun 30
dan başkasına muhtaç yaşayamaz, çünkü bu kölece bir

şeydir; bunun için bütün dalkavuklar köle gibidir, bütün 1125a
aşağılık insanlar da dalkavuk. O, hayranlığa kendini kaptı

ran biri de değildir; çünkü onun için hiçbir şey büyük değil.
Kinci de değildir; kötü şeyleri anımsamak değil, daha çok
bunlara bir sünger çekmektir yüce gönüllünün özelliği,
insanlar hakkında konuşan biri de değildir: Ne kendi ne de
bir başkası hakkında bir şey söyler; ne övülmeyle ne de
başkalarının kötülenmesiyle ilgilenir; övücü de değildir;
kötü konuşmaz, düşmanlan hakkında bile, -meğer ki [ken
disine] küstahlık edilsin. Kaçınılmaz ya da önemsiz du
rumlarda pek az yakınan ve rica eden biridir; çünkü böyle 10
yapmak bu durumları önemseyenin özelliğidir. Meyvesini
alacağı, işe yarar şeylerden çok, güzel ve meyvesini almaya
cağı şeyler edinme eğilimindedir, nitekim bu, kendine yeter
bir kişiye daha uygundur. Yüce gönüllü kişinin hareketleri
nin yavaş olduğu düşünülüyor; ses tonu tok, konuşması sa
kindir, az şeyi önemseyen biri telaşlı olamaz, hiçbir şeyi
büyük görmeyen biri de gerginlik içinde olmaz; bağırmak ve 15
telaş gösterme bunlar yüzünden olur. Demek ki yüce gönüllü

böyle biridir; bunlarda eksik kalan pısınk, aşınya kaçan ise
IV. 3 - 4 . 79
\avı/os. ov KaKoi {jlİ v oîiv boKov<rıv (Ivaı ovö’ ovroı (ov yap
KaKoıtouoL eitrtı/), fınapTr}p.ivoı b4. 6 p.kv y^p p.iKp6\l/vxos
&$u>s iiv iyaB&v iavrbv dıroorepeî &v &^ı6s ia rt, Kal İ oikc 20
kok6v Ti İ k roG a^ıovv iavrbv t &v âyad&v, Kal
âyvofîv 6* iavrdv" ap4y€TO yap hv &v &^t09 j}v, ayad&v
y€ SvT<ûv. ov fJL^v r(KC6ıol ye ol rotovroı boKovo’iv etvat, dXAa
fjLâWov âKinjpoC, ^ roıadrrj bi öofa boKeî Kal ttokIv'
İKaoTOi yap iÛvraa r&v Kar âîav, â</>(<rravTai be Kal 25
râ v vpdêcov t &v koK&v ko.1 t &v 4ırırqbevpi6,T<ov m dvd-
S6 ^ to t 6 v r e i , 6fioC<us b k K al r&v İ ktös iyaJB&v. ol be \avvot
ij\C0ıot KOİ ^ a v r o v s iyvoovvres, K a l r a û r ' im<l>av&9" ov yap
â^ıoı âvres roîç ivrifioa e‘irıxeıpova-iv, elra 4ê\4yxovrai'
Kal ia-drjrı Koa’p.ovvraı Kal a’X'np-aTi K a l r o î ; toiovtois, Kat 30
PodKovrai rh evTvy^pMra kclL <f>avepa eıvaı avr&v, koI keyova-ı
37 vepl abr&v as btb rovrav Ti\ıı\6 r)<r6 p.evoi. avTirideTaı be Tİj
p,eyaXoyjn)x(<t V f i( K p o ^ X ^ " pmKKov Tİjs
38 y a p y C v e r a i fioAAov kuI io n v . ^ ptev oZ v pêyoK o-
\}fVx(o, ıre p l Tip.rjv k a r ı fie y â K r jv , &<nrep e lp t j r a ı. 3-
IV. ‘'Eoikc 5« K al ıte p l tovttjv elvat itpen^ r t s , K oda-nep 4v 1 :

Toîs ırp&Toıs 4\4x0tJ, bdêıev &v T r a p a ır A ıja İa s lx**^ ^
Tîjv fieyaXoylnfxicu> &cmep K al ti ikevdeptoTrıs rtp h s t^ v /x€-
ydkoTtpirteiav. &iM<j>a yap a v r a t rov ptev p,ey<i\ov itftea-râa’i,
ıre p l bk r â fierıtia K al pnK pa btan64a<rtv rjfjMS a s b et' ;
2 & tn rep 8’ i v k q \j f e t koI bda-eı p tea -o n js İ t r r ı ko I
{ n re p ^ o k ı^ re K al e K \e i^ ıS t o v r a K al iv r ifir js 6p4êı rö
3 p ta K k o v fj b e t koI rjrT o v, koI r b b d e v b e t Kal as bet ro v re
y a p (fnK oTtptov yfriyopLev a s f i a W o v rj b e t Kal o6ev ov bet
24. >( 28. ^\i$ıot o m . K** ob K** (et ut videtur Asp.) :

Cts vulgr. 31. KOİ ante âytpiı add. 32. air&y F Asp.
U25'* 5. post Ko) add. rit L*> M” 9. K» F : &s koI L<* M"
79
kendini beğenmiş. Böylelerinin kötü olduklan düşünülmü

yor (kötü bir şey yapmıyorlar çünkü), yanılgıya düştükleri
düşünülüyor. Nitekim pısınkf'iyi şeylere lâyık olduğu halde,
kendini lâyık olduğu şeyden yoksun bırakır ve kendini iyi
şeylere lâyık görmemekle ve kendini tanımamakla kötü bir 20
özelliği varmış gibi geliyor. Yoksa lâyık olduğu şeyleri arzu

ederdi, çünkü bunlar iyi şeylerdir. Böyle kişiler aptal değil,
daha çok çekingen görünüyorlar. Kendileri hakkında böyle
düşünmeleri onlan daha da kötü kılar; nitekim her kişi lâyık
olduğu şeyleri arzu eder, oysa onlar, lâyık değillermiş gibi 25
güzel eylem ve işlerden uzak dururlar; aynı şekilde dışa ait

iyi şeylerden de. Oysa kendini beğenmiş kişiler aptaldır ve
kendilerini tanımazlar, bu da açıkça görünür, lâyık olma-
dıklan halde onurlu işlere girişirler, sonunda da ayıplanırlar.
30
Giyim kuşama düşkündürler, süslenip püslenirler; kendi talih
liliklerinin görülmesini isterler ve bunlardan ötürü onurlan
dırılmak için bunlardan sözederler. Kendini beğenmişlikten
çok pısınklık yüce gönüllülüğe ters düşer; çünkü hem daha
sık görülür hem de daha kötüdür. O halde yüce gönüllülük
35
onurun büyüğüyle ilgilidir, dediğimiz gibi.
1125b
Ama başlarda dediğimiz gibi, bu onur konusunda da bir
erdem vardır ki, cömertliğin ihtişama yakın olduğu gibi, bu da
yüce gönüllülüğe yakın olsa gerek. Nitekim bu her iki erdem
de bizi büyüklükten uzak tutuyorlar, ama ölçülü ve küçük şey
ler konusunda bizi gerektiği gibi yöneltiyorlar. Para alıp ver
mede orta olma, aşırılık ve eksiklik olduğu gibi, aynı şekilde
onurlandınima arzusunda da gerekenden çok, az, gerektiği
yerden, gerektiği gibi olan vardır. Nitekim biz hırslı kişiyi, onur-
landınlmayı gerekenden çok ve gerekmeyen yerden arzu-
80 IV. 4 - 5 -
10 r^s TifjLTji i<l>Ufxevov, tov t ( i,<f>ı\6Tifiov w9 oib* ^ırl toîs
Kokoıs TTpoaıpovfievov TipSurdaı. lo rt 8’ St € tov <fu\<irifiov i
itraıvovfiev ots İLvhptahrf koL </>iA.okoAoi», t 6v 8 İ ^ iKStiimv
0)9 pirpıov Kal <r<&<ftpovay &tntfp Kal iv toîs ırpeârots rfıro-
p.ev> br}\ov 8’ ort 7rA«ovaxÛ9 tov <f>ı\oToıoTİtTOV keyofUvov ovk
15 İ tti to avro <f>ipop.€v d-d t 8 îK6Tipov, İTtaivovvTf^
pkv İ tti to paX\ov ^ ol ıroAAol, \Jf4yovT€S 8* iıtl t8 paX-
\ov ^ 8 eî. âv<ûvvp.ov 8 ’ o5(n;s T^s p.€(r6TriTos, &s ip^ıp-rjs eoı-
K«» &p(f>i(r^r}T€Îv Ta &Kpa. iv ols 8’ İorıv vırtpôK^ Kal
lXX6 n/ri9, xaı ro jLico-ov* dpiyovraı b i Trjs rifi^9 Kal pa\\ov rj 5
20 8 fî /cal r^TTov' ecri 8^ Kal o>9 8 «î* ivaıv€ÎTat 8* oCr ^ ?î9
avTîj, fico-oTTjs o8o-a Trepl İlv^ vvimos. <j>alv€Taı be ırpdi
p.€v Ttıv <l>ı\oTipL[av İL<fn\0TipiCa, 79/509 8c &<f>ıkoTip.lav
(f>ı\oTip,la, 7T/509 âp,<f>6r€pa b i âıx<f>6Tepd ırtos. İoiKe be tovt* 6
eîvai Kal ırepl râç S.Was ipeTds’ ivriKeâBaı 8’ ivravd'
25 ol UKpoı <f>aivovTaı, bıa t 6 p,rı &vop,â<r6 aı t 6v p.4frov.
11 YlpaoTTis 8’ ôtI pLevoTrfi ırepl bpyAs" b.v<ov6pov 8’ ovtos V.
TOV p.e<rov, ayêbbv be koI t &v &Kpa>v, iv l to pÂaov TTfv
ırpaoTrfTa <f>4pop.ev, trpbs rr)ı/ İkKeı^ıv aıroK\Cvova-av, &v<&-
yvfiov o8<rav. ^ 8’ iynepfiok^ 6pyiK6rq9 n s \4yoiT* &v. 2
30 tö fJLev yap ıtiBos iarlv dpyı^f to, b* ifjtvotovvra. ıroWh Kal
bıa(f>4povTa. 6 p.ev oZv i<f>‘ oîg bet Kal ots beî SpyiC^ptevog, 3
İ n be Kal ots bet Kal STe koI Saov \p6vovy ivatveÎTac vpaos
brı ovTog hv eîr}, elıtep ^ Trporfrjjs ivatvetTaı. fio^keTat
yap 6 Ttpaos İLTâpa\os eîvai Kal ptrı İvyetrdat vırd tov ttA-
35 dovg, bX)C MS hv & \6yos t İ^ h, oCro) Kal iırl TOôts Kal irrl
11. ((TTi 8* 8rc ] 8t i Si 15. r 8 ^ı\6riftotf scripsi: rhy pı\4u/ıoy

codd. 19. Tüt add. K* 20. Siı^ «• 8r« M** ** etr K^; oÎ k L*» T:
70OK H* N** 23. 8> prius] 8> 8 K**: fort. 8lr 26. r 8r ] » 8 l*^
M** Asp. 26. post tffrl add. V 27. ri* /ı4iro» Victoriua
32. Kcd ante &s om. K**
80
ladığı için, kayıtsız kalan kişiyi de güzel şeyler için bile onur- lo
landınimayı tercih etmediği için kınanz. Ne var ki hırslı insanı
cesur ve güzelsever diye, kayıtsız kalanı da alçak gönüllü ve
ölçülü diye övdüğümüz oluyor, başlarda da söylediğimiz gibi.
Kişilere birçok anlamda şu ya da bu ‘-sever’ dendiğinden,
‘onur-sever’i her zaman aynı şeye yüklemediğimiz açık: Kimi 15
zaman çoğu insanlardan çok daha onurlandınimayı sevdiğin
den birini över, kimi zaman da gerekenden çok onurlandınl-
mayı seviyor diye kınanz. Orta olmanın bir adı olmadığın
dan, uçlar alanı boş bulup galiba biribirlerini altetmeye çalı
şıyorlar. Ama aşınlığı ve eksikliği olan şeylerde orta da var
dır; çünkü onurlandınlmayı gerekenden çok ya da az arzu
layanlar olduğu gibi, gerektiği şekilde arzulayanlar da var- 20
dır, işte bu huy, onurla ilgili adsız olan bir orta olduğundan
övülür. Bu huy hırslı olmayla karşılaştınldığnıda kayıtsız
kalma, kayıtsız kalmayla karşılaştınldığında hırslı olma ola
rak görünür; ikisiyle karşılaştırıldığında ise, bir anlamda her
ikisi olarak görünür. Öteki erdemlerde de bu böyle gibi
görünüyor; burada ise ortanın adı olmamasından ötürü, uç
larda olanlar karşıt görünüyor. 25
Öfke konusunda orta olma sakinliktir; ortanın, hatta az-
çok uçlann da adı olmadığından ötürü, ortaya sakinlik diyo
ruz; aslında sakinlik adsız olan eksikliğe doğru kayıyor. Aşın-
lığa öfkelilik denebilir; çünkü duyulan, öfkedir; öfke uyandı- 30
ranlar ise pek çok ve çeşitlidir. Demek ki gereken şeylere ve ge
reken kişilere karşı ayrıca gerektiği şekilde, gerektiği zaman ve
gereken süre öfkelenen kişi övülür; sakin kişi bu olsa gerek,
eğer sakinlik övülüyorsa. Nitekim sakin kişi dingin olmak, duy
gulanımlar tarafından sürüklenmemek, aklın gösterdiği şeyle- 35
IV. 5. 81
4 ro<rovrov xp6vov xaXtTTa(v€iV âfiaprApeıv Ö€ öok€Î fiâKKov I126 <
(v i TTiv İWttyfnv’ ov yap rtpLOiprıriKbs 6 Trpaos, dAAa //âX-
6 Xov (TvyyvatpLOviKos. ^ 8’ cAAeı^/^ıs, t î r aopyr\(Tİa ris ccrrıı;
€Îff 6 Tl 8t] ttot€, yj/4y€Taı. ol yap p.^ 6pyı(op.€VOi 4<j>* ots
b€Î rjkCdıoı boKOvotv itvai, koI ol â>y 8€t pLrfb* St € prjb* 5
6 ots 8€Î* boK€i yap ovk ala-âdvea-âaı ovbi kvırela-daı, p.^ âpyı-
C6p,€v6s T€ OVK flvai ipLVVTiKoSt 8^ Ttpo'nr\XaKiCdp.ivov
7 dv4y€odaı Kal tovs oİKfCovs ttipıopav ivbpaTTob&bfs. 17 8’
vTitpôkT] Kara Ttdvra p€v yiviraı { koX yap ots ov 8eî,
Kol ots ov bfî, Kol p,aK\ov fj bel, koI öclttov, koI TrAfto) 10
ypovov), ov p.^v dıtavrd y€ r y avr<3 vırâp^tı. ov yap hv
bvvaiT itvai’ rb yap KOKbv Kal iavrb oTro'AAucrı, k&v 8A0-
8 Kkrfpov fj, d<f)6pi]T0v yiveraı. ol p,ev obv bpyiKoı roxcû)s p.tv
6pyl(jovTaı Kal ots ov 8e? K a l 4<l>* ots 08 8eî koİ pdXXop 77
8eî, Ttavovraı b4 rax4ü)s’ h Kal /SeATurrov 15
Palv€i b* ainroıs tovto, 8ti ov KaT4xov(rı t ^ v opy^v dAA’
avTaTtobıboatnv fi <(>av€poC elan bıa rf/v â^vnjTa, eîr* âıro-
9 TTodovraı. bıtepôK^ 8’ elolv ol â.Kp6xoXoı 6^€Îs Kal Trpbs
10 Tfâv bpyıKoı Kal itti navrl' 86tv koI To8vop.a. ol 6c ıtiKpol
bvobıdKvToı, Koi vokvv xpoVov opylÇoPTai' Kar4xov(n yap 20
rbv Ovpıov. ıroSAo 8^ yivfraı Srav âvraiTobıb^' ^ yap
TipMpia Ttaûfi Trjs bpyrjSy rıbov^v dyrı t^ s Avitîjs 4p.Troıov<ra.
Todrov b^ pırı yıvopıdvov rb fidpos 4xov(rıv' bıa yap ro pırı İ tti~
<f>avls €Îvaı ovbi ovpnreldfi avrovs ov8eıs, 4v avrıp bi Trdyjfaı
Trıp dpyrıp xpdpov 8eî. tlo l 8’ ol toiovtoi cavToîs dykripoTaroı 25
11 Kal Toîs ftoAıora ^tAots. kiyopıtp rovs ots
r< pırı 8cî ftoAAoı; rj 8<î koI ttAciû)
1126* 4. Tİ yiıp İpyl(t<r0at 4^* «its Sû İı\t0tov Sokû flyaı F 6. ol

om. K** 6. yiıp] Si T 10. Sârroy il koI K** 17. oxoJ»8rfo»
ffiy r 20. İpyl\ot K** 21. SyraıroSiiffiy F Asp. 25. fort.
{<7r«
81
re ve aklın gösterdiği süre için öfkelenmek ister; daha çok ek- 1126a
siklik yönünde yanılgıya düşüldüğü düşünülüyor; çünkü sa

kin kişi kin güdücü değil, daha çok bağışlayıcıdır. Eksiklik,
bu ister öfkesizlik ister başka herhangi bir şey olsun, kına
nır; çünkü gereken şeylere öfkelenmeyen kişiler ve gerekme
diği şekilde, gerekmediği zaman ve gerekmeyen kişilere öf- 5
kelenenler aptal gibi görünüyorlar; nitekim öfkelenmediği
ve kendini savunmadığı için, duygusuz olduğu ve acı da
duymadığı sanılıyor; küçük düşürülmeye katlanmak ve ya
kınlan küçük düşürülünce bunu görmezlikten gelmek köle
ye özgü bir şey diye düşünülüyor. Aşınlığı ise her bakımdan
olur (gerekmeyen kişilere, gerekmeyen şeylerde, gerekenden 10
çok, az ya da daha uzun zaftıan), ama bunların hepsi aynı
kişide bulunmaz; bulunamaz da, çünkü kötü kendi kendini
de yok eder ve tam olduğu zaman dayanılmaz olur. Demek
ki öfkeli kişiler çabucak öfkelenirler; Gerekmeyen kişilere,
gerekmeyen şeylere ve gerekenden çok; çabucak da sakinle
şirler, bu da onlann en iyi yanı. Öfkelerine egemen olma- 15
maktan hemen parlayıp açıkça karşılık vermeleri yüzünden
bu onların başına geliyor, sonra sakinleşiyorlar. Öfkeli kişi
ler hemen parlarlar ve herşeye karşı her vesileyle öfkeli
dirler, adlan da buradan geliyor. Kinci kişilerin öfkesi ise
zor geçer, uzun süre öfkeli kalırlar, çünkü öfkelerini^® tutar- 20
1ar, ancak hınçlarını alınca son bulur öfkeleri. Nitekim öç
alma öfkeyi dindirir ve acı yerini hazza bırakır. Bu olmayın
ca, öfke onlann içinde bir ağırlık gibi kalır; belli de etmedik
lerinden, sindirmeleri için zaman gerekir. Böyle kişiler ken- 25
dileri için de en yakınları için de son derece çekilmezdir. Ge
reksiz şeylerde, gereğinden çok ve uzun süre öfkelenenlere
ve öç almadan ya da cezalandırmadan öfkeleri geçmeyenlere
82 IV. 5—6.
\ p 6 vov, Kol ıx7{ bıaKKaTTOfiivovs âvev rifuoplas rj Ko\d<r€(os.
Trj Trpa6rr)Ti b i pAkkov rrıv irttpfiokrıv ÂmW0c/xcı>* «ca^ 12
30 yap pAkkov yCv€Tai’ SıvBpaırlKi&Tfpov yap rb TumpilaOaır
Kal vpös rb trvpifiıovv ol Xc(pov9. h b i Kal iv roÎ9 13
ırpoTfpov €ÎprjTaı, Kal İ k t &v ktyopLfvıav brjkov' ov yap
pabıov bıopCoaı rb ıt&i Kal rl<n Kal voloıs^Kal ırdirov
yp6vov dpyLOTİov, Kal rb p-i\pı rivos 6p6&s ttoicî rıs fj &p.ap-
35 râva. 6 p.iv yap p,iKpbv TraptKâCvav ov \lt4yerai, oiJr’ ^ırl
ro p-âkkov oür* iv l rb ^rrov‘ kviort yap robç ikketırovraç
1126 *>i'naıvovpfv koI Trpiovs <f>ap4v, Kal rohs yakeTraCvovras iv~
bpâbds &s bvvapivovs &px€i.v. 6 b^ tt6oov koL rr&s ıraptK-
â(v(ûv yfTCKros, ov pqbıov np koyıp &TTobovvaı‘ iv yap roîs
Kad* İKaora kİ v rfj ala-dıâ-et ^ KpC<ns. okka ro ye rooovrov 14
S bfjkovy o u ^ pev pioTi e^ıs iıraıven^, Kaö' ^v ots öeî 6pyt~
C6peöa Kal i<f> ols beî ko.1 beî Kal Trdvra ra rotavra,
al b' vırepôkal Kal ikkelyj/eıs êKral, Kal İ ttI piKpbv p iv
ytvâpevai -îfpepay ^ttI ıtkiov pakkov, iırl vokb b i a-<f>6-
bpa. bfjkov oZv S n rrjs picrrıs İ$e<os ivBeKriov. al pev obv 15
10 "nepl r^v Spy^v İêıs elpıqcrd<t>a-av.
12 ’ Ey 8^ raîs bpıkCaıs koİ r y avCvv koI koytov Kal V I.
•npaypirciv Koıvcuveıv o\ p iv SpeoKoı boKovoıv eîvat, ol ırSvra
TTpbs Tjbov^v i-naıvovvres Kal ovûkv Svurelvovres, otSpevoı
beîv Skvıroı roîy ivTvy^âvovotv eîvai’ ol ö’ i^ ivavrlas roS- 2
15 Tots TTpbi ıravra bvureCvovres ko.1 rov kvıreıv ovb' ânovv (f>pov-
rCôvres bSoKokoı Kal bvoipıbes Kokovvrat. S n pkv odv al 3
elprjpevaı İêıs \jfeKral eloıv, oİ k Sbrjkov, Kal S n ^ piaıj
roSnov iıraıverı/j, Kad’ ^v İTrobiêraı & 8<î Kal &s beî,
bpoiuis bk Kal bvayepaveî’ ovopa b’ ovk âırobeboraı airrf} 4
28. 4] HKal K» 1126** 4. Kİy scripsi: K al codd. roıro&ror t

TOIOVTOV V u l g .
82
ters adam teriz. Sakinliğin karşıtı olarak daha çok, aşırılığı

kabul ediyoruz; nitekim ona çok rastlanıyor (çünkü öç
almak insanlarda daha çok görünen bir şey). Ters kişilerle 30
birlikte yaşamak da daha beterdir. Bunu daha önce de söy
lemiştik, şimdi söylediklerimizden de açık: Nasıl, kime, ne
lerde, ne l^dar zaman öfkelenmek gerektiğini ve kimin han
gi noktaya kadar doğm davrandığını ya da yanılgıya düştü
ğünü belirlemek kolay değil. Aza ya da çoğa doğru biraz sa
pan kınanmaz; kimi zaman eksiklik gösterenleri över, sakin 35
deriz, ters adamlara da başkalanna egemen olabildikleri için
erkek adam deriz. Ne kadar ve nasıl sapma gösterenin kı 1126b
nanması gerektiğini akılla belirlemek de kolay değildir; çün
kü tek tek durumlardaki yargımız algılamamıza bağlıdır.
Ama şu kadan açık ki, bu huya göre gereken kişiye, gereken 5
şeylerde, gerektiği şekilde ve benzeri biçimde öfkelenmemizi
sağlayan orta huy övülür; aşınlıklar ve eksiklikler ise —eğer
azsa yumuşak bir şekilde, çoksa daha çok, pek çoksa şid
detli bir şekilde— kınanır. O halde orta huya yakın olmak
gerektiği açıktır. Öfke ile ilgili huylan da dile getirmiş
olduk. 10
Başkalanyla ilişkilerde, ortak yaşamada, konuşmada
ve ortak işlerde kimi kişilerin —^hiçbir şeye karşı çıkmayıp
her şeyi haz vermek için yapanlann, karşılaştıklan insanlar
için hoşnutsuzluk yaratmayan insan olmak gerektiğini
sananların— kendilerini beğendirmek istedikleri düşünülü
yor. Kimi kişiler de bunların tersine, her şeye karşı çıktıklan 15
ve sıkıntı vermekten hiç çekinmedikleri için çetin adam ve
kavgacı diye adlandırılırlar. Sözü edilen bu iki huyun da
kınanması gerektiği açık; gereken şeyleri, gereken şekilde
kabul etmemizi aynı şekilde de reddetmemizi sağlayan bu
huyların ortası ise övülür. Bu huya belli bir ad verilmemiştir.
IV. 6. 83
n , loiKc bi ııâ\ıcTTa <fnXCq. toiovtos ydp iarıv 6 Korâ rrıp 20
IJi4orr]v olov PovX6fi€da \4yftp röv imftKrj <f>i\ov, rb
5 ar4py€iv ırpoorkaŞovTa. bıa<l>4pfi bf rrjs <fn\ias, 8 ti avfv
nâdovs İ<ttI Kal roO <rr4pyfiv oîs 6pu\eî' ov yap rıjî ^ı\eîv rj
iy d a C p fıv âTTobexeTaı. İKOora cl>s b€Î, i k \ a Tt*> TOioCros
eıvat. 6poCm yap ıtpos byv&ras Kal yvutplpovs Kal <rovqQw 35
Kal âavyijûeıç avrd rroırj<r€if ttAt/j; Kal 4v ^KâoTots &s hppo-
V
*
(ier ov yhp 6polm ıtpotriiKtı avvı^dtov ko.1 ddveCcav <f>povrCCfiv,
6 ovb' ab kvTtelv. Kadokov pev obv €ÎprjTaı 8n «y bft 6pıkıj(reı,
iva<f>4p<ı>v be trpbs ro Kokbv koİ rb (rvp<^4pov oTO^âtreTaL
7 rov pr] kvırelv ^ avvıjbvveıv. İ oikc pev yap Ttepl ^bovas Kal 30
kijTTas fîvat Tas 4v raîs âpıkiaıs yıvop4vas" roıoTtûV b’ 5<ras

p€v avrÇ €<rrl Kokbu r\ ^kaŞepbv arvvrjbvveıVy bvax,€pa-
y e î, K al TTpoaıprj<reTat kvıreîv’ k&v rtS Trotovvn b’ âa^Jlpo-
a-övrjv <p4prı, Kal TavrrfV p^ ptKpâvy fj ^kâ^rjv, 17 5’ ivav-

r^toerıy piKpav k-uTrrıv, ovk b.ırob4^€Taı bkka bvayêpaveî. 35
8 bıa<l>ep6vT<tis b' opikrıaeı roîy iv i^ıdipaa-L Kal roıs rvôvin,

Kal pâkkov 7} rjiTOV yvcapCpoıs, 6po(a>s be Kal Karb, râs 1127 *
&AAay bıa<j>opâs, İKdaroıs b,Ttov4p<av ro TTp4ırov, koI na6 *
avTb p iv alpo^pevos rb avvrjhvvetvy kvırelv d’ ebkafiobpevos,
Toîs b' iiTroŞaivov(rıv, iav j) peiC<o, avveıropevos, k4yo> be
r<5 KaX^ Kal r<j> avp4>4povTi. Kal rıboı/rjs 5’ İveKa rrjs 5
9 elaavdıs peyakıjs piKpâ kvırıja-eı. â p iv obv p4<ros toiovtos
ioTtv, OVK d>v6pa<TTaı b4' tov be avvrjbbvovTos 6 pev tov f/bvs
elvaı <rroxa(6 pevos p^ bıd rı akko 6 pea-Kos, 6 ö’ Svas 4»<p4-
ket.6. TIS aury ylvr\Taı els ^®‘® X/’’îf^®"
Tcûv, KoAaf* 6 be Tratrı bvaêpalvuv eîprjTaı Sn bba-Kokos 10
Kal bba-epıs. âvTiKeîa-dai be <f>aiveTaı ra &Kpa âvroîy bıa
rb bvavvpov eîvaı ro p4(rov.
26. ıcai iurvfrfıBfis om. K** 36. tıa^*p6yrtıs İıaup6pvs 3*
1127* 6. fieyİKtts om. K** 8. 8ı’ (iAAo ti L** M** tu w<p4K*ta
83
ama dostluğa çok benziyor. Nitekim iyi dost dediğimiz 20

—sevmeyi eklemek koşuluyla— bu orta huya sahip olan böy
le biridir. Ama bu, dostluktan farklıdır; çünkü ilişkide oldu
ğu kişiler için duygulanma, onlan sevme söz konusu değildir.
Çünkü o, sevdiği ya da kin duyduğu için bunlan gerektiği
gibi kabul etmez, böyle bir insan olduğu için eder. Tanıdıkla-
nna-tanımadıklanna, yakınlanna-yabancılara da hep aynı 25
şeyi yapar, her durumda uygun olduğu gibi davranması dı

şında; çünkü yakınlarla ve yabancılarla aynı şekilde ilgilen
mek ya da onlara aynı şekilde üzülmek uygun olmaz, O
halde, genel olarak, onun gerektiği gibi ilişkilere gireceğini,
güzeli ve yararlıyı göz önünde tutarak üzmemeye ya da du
rumu daha hoş kılmaya dikkat edeceğini söylemiş olduk.
Demek bu konu ilişkilerdeki haz ve acılarla ilgilidir; ona göre 30
desteklenmesi güzel olmayanlara ya da zararlı olanlara karşı
çıkacak, üzmeyi tercih edecektir; eğer bir şeyi yapmak yapa
na bir utanç, hem de küçük olmayan bir utanç, ya da zarar
getiriyorsa,' karşı çıkmak ise küçük bir acı getiriyorsa, onu
kabul etmeyecek, karşı çıkacaktır. Mevki sahibi. kişilerle, 35
sıradan insanlarla, daha çok veya daha az tanıdığı kişilerle ve

aynı şekilde başka farklılıklara göre, faiklı şekilde ilişki kura 1127a
cak, herbirine yakıştığı şekilde davranacak; memnun etmeyi

kendi içinde tercih edecek, üzmemeye dikkat edecek; daha
önemli iseler çıkacak sonuçlara göre davranacak —yani
güzele ve yararlıya göre davranacak— demek istiyorum.
Gelecekteki daha büyük hazlar için küçük acılar çektirecek
tir. işte ortada olan kişi böyle bir kişidir, ama adı yoktur. 5
Memnun etmek bakımından insanlardan bir çeşidi —^hoşa

gitmeyi başka amaçla yapmayan— koltukçu; bir çeşidi de
—malla ilgili ya da parayla edinilen şeylerle ilgili bir çıkar yü
zünden yapan— dalkavuktur; her şeye karşı çıkanın ise çekil- 10
mez biri olduğunu söylemiştik. Ortanın bir adı olmamasın
dan ötürü, uç noktalann biribiıine larşıt olduklan görünüyor.
84 IV. 7.
18 n «pl ra aörâ dk a\€b6v iarı koI fj rrjs iKaôveCas {»calV II.
(Ip iû ve C a sy n€<r6Trjs' i.v(& W fM S 6 ^ K al a i r / j . o v \ € Î p o v 6 ^ Kal
IS TOS T o ıo fu ra s İ T r € \$ f î v ‘ p,â kX .6 v r« y â p h v t l b d r i f i t v t& ır tp l r o
ı}0os, K o ff İ K a t n o v b i € \6 6 v T t S i K a l f i f a ^ r r i T a s e î v a i r h s â p f -
r â s •ttia rtia ra ıp L tv âı>, i ı r l ’n& vrta v o ih ’Mg a v p ıb o v r ts .
brı ry otı^n ol p ,^v ırp b s r fb o v ^ v K al k& nrıv 6pL i\ovvT €S e îp rfv -
r a i , ırepl 8 e t &v ik q 6 € v 6 v T < û v re koI \lrevbop4v(ûv f î ı r o i p f v
20 6p.oC<ûs i v \ d y o ı $ K a l ı r p d ^ f t n K al r ç 'irpo<nrotrjp.aTi. boK€Î 2
8 ^ 8 p .iv & K aC ^v ırpoo’iroiîjnKos t &v ivb6â> v c î v a i koI p.^
vT ta p yd vT O iv K al ptıÇ jdvuiV ^ v ı r A p x f t , 6 8 e e îp to v A v â ı r a k ı v 3
&pv€Î<r0aı r â r m iip y o v T a ^ İ \ 6.t t <
û v o ı e î v , 6 8 e p4<ros a i d i - 4
K a o T o s TIS & v âKrı6€VTiKbs K al r y p lıp K al t^ ^dya, Ta

25 vvdpx_ovTa 6 p fiK o y & v e î v a i ıre p l ai^Tdv, K al ovre fietô» ovre
^Xdrra). İ a r ı 8e to Ctohv İ K a a r a koI İ v €k İ tivos ır o ıe îv K al 5
p rfb evd s^ 8’ otos ôrı, T o ı a v r a \ 4 y c i K al ırpıirreı
İKaa-TOs
jcal oÜTta ^ f ' i â v pı/j nvos İV€Ka ıtp&Trp, Kad* airh 8e tö 6
p iv \jr€vbos <f>av\ov Kal ^€ K t 6 v, rd 8* dkq$is koX 6 v Kal
30 İTraıvfTov. oHtm bi Kal 6 p iv iKrıdevriKbs p 4<ros &v eTratve-
t 6 s , ol bi ylf€vb6p€vok a/x0orepoı p iv yiftKTol, p a k\o v 8’ o
&\a^<&v. Tt€pl İKaTİpov 8’ etıroı/üiev, ttpdTtpov 8e ırepl tov iXrj-

dtvTtKov. oh yctp ırepl tov iv roîy SpLokoyCaıs AkrıOeuovros 7
\ 4yopfv, ovb* boa d s ihiKCav ıf biKaıoohvrıv ovvreCvtı (&KKt]s
1127 '* yap bv €Îrı ravr* dpenjs), 8XX* iv oty prıbfvos Toıohrov bıa-
<f>4povros Kal iv Kal iv ^C4p€i ikrjdtvoiv, â\rj 0 €vo€t
5 Kal iv oîs bıa<l>4pH İ ti pAkKov' &s yhp aloypbv t6 yjrev-'
bos (hka^TôiTaiy 8 ye ıcal Kaû* avro rjvX.a/3 eÎTo‘ 6 be rot-
13. Kol Tİjı tlpotrttas add. Imelmann 24. fort. Kİv rŞ pls> 80.
3) om. K* 1127** 6. adr3ı> K** s b \a $ e ÎT o pr. K**
84
İstihza ile şarlatanlığın ortası da aşağı yukan bu konular

la ilgilidir, ama bunun da adı yoktur. Bunlan da ele almak
kötü olmaz; çünkü bunlan tek tek ele almakla, karakter konu-
lannda daha çok bilgi edinebiliriz ve erdemlerin orta olmalar 15
olduklanna, bütün durumlarda bunun böyle olduğunu gör
mekle, inanabiliriz. Ortak yaşam ilişkilerinde amaçlan haz ve
acı vermekle ilgili olan insanlardan sözettik; şimdi de aynı
şekilde, konuşmalannda, eylemlerinde ve olduğundan başka
görünmek istediği şeyler konusunda doğru ve yalan söyle- 20
yenlerden sözedelim. Şarlatanın onur kazandıran şeylere
—^sahip olmadığı ya da sahip olduğundan daha büyük
şeylere— sahip bir insan olarak görünmek istediği düşünülü
yor, müstehzi ise bunun tersine, sahip olduğu şeyleri yadsır
ya da daha küçük göstermeye çalışır, orta olan insansa, bizzat
kendisi olan insan olduğundan, hem yaşamında hem konuş
malarında doğruyu söyler; kendi hakkında sözederken, onda 25
olan özelliklerden sözeder: Ne daha azından ne de daha
çoğundan. Bunlardan herbiri de bir amaçla ya da amaçsız
yapılabilir. Bu insanlardan herbiri de eğer bir amaçla davran
mıyorsa, nasılsa öyle konuşur, davranır ve yaşar. Yalanın ken
disi çirkin ve kınanacak bir şeydir, doğru ise güzel ve övüle
cek bir şey. Böylece doğru konuşan, orta olan biri olduğundan 30
övülmeli; yalan söyleyen tiplere gelince, her ikisi kınanmalı-
dır, ama şarlatan daha çok. Bunlannherbirindensözedeceğiz,
ilk olarak da doğru söyleyenden başlayalım. Burada sözünü
ettiğimiz, bir konuda söylediklerinde ya da bir adaletsizliğin
veya adaletin ortaya çıkmasına neden olan konularda doğru
yu söyleyen değil (çünkü bunlar bir başka erdemle ilgilidir),
bunlann hiçbir fark yaratmadığı durumlarda, sözlerinde de 1127b
yaşamında da huyu böyle olduğundan, doğruyu söyleyendir.
Böyle bir insanın doğru insan olduğu düşünülüyor; çünkü
doğruyu seven biri olduğundan, fark etmeyen konularda bile
doğru söylediğine göre, fark eden konularda daha çok doğru
yu söyleyecek; yalan söylemek kötü olduğundan söylemeye 5
çekinecektir, zaten yalanın kendisinden çekiniyordur. Böyle
IV. 7. 85
9 ovrot iıraıv€T6s. iırl t 6 İ\aTrov df /jta\\oı/ rov â\tj6ovs

SenoKkIvfi’ iııııekitrrfpov ycip tf>aCv€Tai 5ıi ro ivaxd els raç
10 ivepPokâs elpai. 6 be fj.eCC(o t &v \ntapx6vr<üv ırpavıtoıov-
fievoi ıiTjbevhs İveKa <f>a6k<p fiiv İoiKev (ob yap âv lx®V*
11 Ty êbbet)t pMTaios be (ftaCvercu pAkkov fj KaK6s' et b*
UveKâ TIP09 , 6 b6Çtjs ^ n pijs ov kiav ^ € kt<(s, ö
âXa^<Sv,t b be ipyvpCov, ^ S<ra els ipybpıov, i<rxıipov4orepos
12 (ovK iv rp bvvipet b* ia r lv d ikaC<^Vf ikk* iv rp vpoaıpetreı:
Kar^ Tpv İ$iv yiip koX ry roıoırde cîvoı bikaÇ^v ia rıv )’ Üaırep ıs
Kol yjrevimfs 5 p,iv r y yfrevbeı abr^ ^ öo^î
18 bpeybpevos fj Kİpbovs. ol p iv obv b b ^ s X®P**' bkaôvevopfvoı
rb Toıavra ırpoaırotovvraı i<f>' otf iıratvos rj ebbaıpopıapidi,
ol b i Kİfôvs, &v Kal djTokavtrCs i<m toîs ırikas Kal 6ta-
kaâeîv İoTi prı oi/ra, otov pAvrıv o‘o<t>6v larpâv. bıa tovto 20
ol ırkeîoToı vpocırotovvraı ra roıavra Kal ikaÇovebovraı’

14 loTi yap iv abroîs r â elprıpeva. ol 6’ elptoves İtri t 6 İkar-
Tov keyovres 4*^CvovTaı' ob yap
Kİpbovs İveKa boK<w<n kiyeiv» ikKh, <f>ebyovTes rh dyKppov'
pÂkurra bi kavefM [ırpotnrototî/iicvot]
âvKoıravovpyot kiyovraı Kal evKaTc^povprbrepoL el<nv' Kal
ivlore iikaCovela <f>aCveTaı, olov p t&v Aax<ivo>v iadtfs' Kal
I9ybp p bvepfiokp Kal p kCav İkkeıyfns ikaCovtKOV. oî bi
peTplcos yjvapevot, rp elp<ûveC(^ Kal ırepl ra pp kCav ipiTobb>v 30
8. AvokAm'c? Coraes 14. abıc—15. 4XaC<Si' iırrw alio loco (post 1127'*
22. tlptifiiya) habuisse videtur Aspasius 19. &v koI] &y i}8c7 pr. K«»s
Sy coni. Ramsauer «ot K**; aol & vulg. 20. larpiy K** Asp. :
larpiy vulg» 9tâ tovto om. 21. r i roıovraj rovra 24,
26. Si K**r : Si koI vulg. âytpâ <paytp^
M** vpomroıoifityoı seclus. Vahlen 27. tt/KvraippoyıiTİTfpol K**:
oİKaTOippiyriTot V* M** T
85
biri övülecek insandır. Olsa olsa, doğrunun daha azını

söylemeye eğilim gösterecek; çünkü bu, abartmalar tik
sindirici olduğundan, daha uygun görünüyor. Bir amacı
olmadan sahip olduklanndan daha fazlasına sahipmiş gibi
görünmek isteyen, kötü birine benziyor (yoksa yalandan lo
hoşlanmazdı), ama kötüden çok boş biri gibi görünüyor.
Eğer bir amacı varsa, ün ya da onur için yapanı pek fazla
kınamamalı, şarlatan gibi; ama para ya da para sağlayan
şeyler için yapan daha edepsizdir (şarlatanı böyle kılan bir
olanak değil, yaptığı tercihtir; çünkü huyundan dolayı böyle
olduğundan şarlatandır); tıpkı yalancı gibi: Kimi yalancı 15
yalanın kendisinden hoşlanır, kimi de ün ya da kazanç iste
diği için yalan söyler. Demek ki ün uğruna şarlatanlık ya
panlar, övülen ya da talihlilik sayılan özelliklere sahip gibi
görünmek isterler; kazanç uğmna şarlatanlık yapanlarsa,
başkalanna da bir şey sağlayan özelliklere sahip geçinmek
isterler; böylece bunlara sahip olmadıklan gözden kaçabili
yor; sözgelişi bilici, bilge, doktor geçinmek isterler. Bunun 20
için çoğu kimse böyle şeylere öykünür ve bu konularda şar
latanlık yapar; çünkü onlarda bu söylediğimiz huylar var
dır. Müstehziler ise, olandan daha azını söylediklerinden
ötürü, karakter bakımından daha sevimli görünüyorlar;
nitekim onlann kazanç için değil, şişinmekten kaçındık-
lan için böyle yaptıklan düşünülüyor. Bunlar ün sağlayan 25
şeylere sahip olduklannı özellikle inkâr ederler, Sokrates'in
de yaptığı gibi. Küçük ve görünen şeylere öykünenlere ise
‘tilki’ denir ve daha çok aşağılanırlar; kimi zaman da bu, şar
latanlık olarak görünür, Ispartalılann giysileri gibi; çün
kü hem aşınlık hem de abartılmış eksiklik şarlatanca şeyler
dir. İstihzayı ölçülü bir şekilde kullananlar ve çok sıradan 30
86 IV. 7— 8.
Kal iâvfpa clp<t>v€v6fM€voı âpUırres <f>aLvovTaı. &vrtK€Î<r6aı 17

8* 6 i\aC ^ v <f>a(v€raı a\fiO€vriKÇ' x.€İp<av yâp.
14 Ov<rqs bi Kal i.vaıra6<r€tos iv r<p /3İ^, Kal iv VIIT.
hıaytayTjs ficra TraıStâs, boKtı Kal ivravûa €Îvat 6fit\Ca
1128 • TIS ip.pieX.ijs, Kal ola beî Xiyeıv Kal &s, optoCtas b i Kal İKOİ/eıv.
bıola-eı bi Kal rd iv toiotutois X4yeıv rj toiovtodv İLKOİteıv.
bıjXov b* &s Kal Ttepl ravr İarıv êpP okrj re Kal İXXeı^ıs 2
Tov p,€<rov. ol pev o^v yeXoCopTLKol, yktyopevoı ırâvT<as tov yekoıov.
Kal p.aXXov oTOâôpievot tov yiKoiTa TTOirjçraı ^ tov kiyeıv
evayrjp.ova Kal pi^ Aüir«y tov aKonTTdpLfvov' ol 8^ pıjr
avTol bv flırovTes pLijbiv yekoîov toÎ s t € kiyov<rı bvayepai-
vovTes âypoiKOi ,Kal orKkrjpol boKOvaiv elvat. ol 8’ ipipLek&s
lo ıtaLôvres eİTpaırekoı ırpoo’ayopevovTai, olov eÜTpoTTOı' tov
yap rjöovs al Toıavraı boKovtn Kivrjtreus eîvai, &<nrep bi ra
<ri&piaTa İ k t &v Ktınj<r€o)i» KpCveTaı, ovto) Kal Tâ îjûıj. im - i
TTokâCovTOs b i TOV yfkolov, Kal T&v ırkeCarmv xO'^povTtov Tij
ıraıbıâ ko.1 t ^ a-K<&ırretv pAkkov îj beî. Kal ol ficapMkSôı
ıs eiırpitrekoi trpoaayopevovraı &s \apU vres’ Sti bi 8ıa<ê-
povcrı. Kal ov pnKpov, İ k t &v elpripÂviûV brjkov. t^ piiajf 8’ 6
İêı oIk€Îov Kal ^ imb€^ı6Trıs iarCv tov b* imbe^Cov i<rrl
ToıavTa kiyeıv Kal âKOveıv ola t^ imeiKcl Kal ikevÖepltp
âppiOTTeı’ İcrTi yâp Tiva ‘Rpiıtovra r y roıot/r^ kiyeıv iv
20 7raı 8ıas Kal İKoâetv, Kal ^ rot) ikevdeplov vaıbıâ 8ta-
<ftipeı Ttjs TOV âvbpaTTob&bovs, Kal ırtTraıbevpiivov kolI iıraı-
bevTOV. îboL 8' &v TIS Kal İ k t &v K<opnpbı&v t &v nrakaı&v 6
Kal r«ır Koıv&v’ toİs piiv yâp îfv yekoîöv fj aUrypokoyCa,
Toîs 8^ pAkkov fj vvâvota' bıa<f>4peı 8’ o8 puKpov raüra
31. ante iı<Tiıt*«rtfaı add. koI 1128* 8. #* om. K* M* . 9. 4-

ypoiKoı K**: İyptot vulg’. 16. ^k ] ko) İ k 21. w tw atiıvuivov
K** r : o/ TOV K tva ıitvfu vo v L**: aS tov woırat9ovfiivou M**
86
ve gözle görülür olmaya»^şeylerde istihza yapanlar ise se

vimli görünürler. Demek ki şarlatan doğru söyleyenin kar
şıtı olarak görünüyor, çünkü o daha kötüdür.
Yaşamda dinlenme diye bir şeyin de olması ve bu sırada
zamanın şaka ile geçmesi sözkonusu olduğuna göre, burada
da zarif davranmadan sözedilebilir gibi geliyor —neyi, nasıl 1128a
söylemek ve dinlemek gerektiği konusunda. Şu ya da bu in

sanlarla konuşmamız veya şu ya da bu insanlan dinleme
miz arasında fark olacaktır. Bunlar konusunda da ortaya
göre aşmlık ve eksiklik olduğu açıktır. Güldürmede aşınya
kaçanlann şaklaban ve ağzı bozuk olduklan düşünülüyor; 5
bunlar her şekilde güldürmeye çabalarlar ve efendice konuş
maktan ve şaka yaptıklan kişiyi gücendirmemekten çok, gül
dürmeye bakarlar. Kendileri gülünecek hiçbir söz etmeyen ya
da güldürücü şeyler söyleyenlerden hoşlanmayanlann ise
dağdan inme ve kuru insanlar olduklan düşünülüyor. Zarif
bir şekilde şaka yapanlara ise kıvrak zekâlı denir, kıvrak
insan dendiği gibi; çünkü bunlann, karakterin devinimleri 10
olduğu düşünülüyor ve nasıl bedenler konusunda devinimle

rine bakarak yargıda bulunuluyorsa, karakterler konusunda
da bunlara bakarak yargıda bulunulur. Güldüren şeyler bol
olduğu için, çoğu kişi de eğlenceli şeylerden ve şaka yapmak
tan gerekenden çok hoşlandığı için, şaklabanlara da, sevimli
olduklarından ötürü, nüktedan denir; ama aralannda bir
fark, hem de küçümsenemeyecek bir fark olduğu, söyledikle- 15
rimizden açıktır. Bunlann orta huyuna yakın olan bir de yol-
yordam bilme vardır; doğru ve soylu kişiye yakışan şeyleri
söylemek ve dinlemek yol-yordam bilenin özelliğidir, çünkü
böyle bir insanın eğlencede söyleyeceği ve dinleyeceği, ona
yakışan bazı şeyler vardır ve soylu insanın şakası ile köle 20
ruhlu olanınki farklıdır, eğitilmiş kişininki de eğitilmemiş

olanınkinden farklı. Bu, eski ve yeni komedyadan da görüle
bilir; nitekim eskilerde güldüren şey açık-saçık sözler, yeni
lerde ise daha çok imâdır; bunlar ise efendilik bakımından
IV. 8—9. 87
7 vpbs c^Kr)(î)fU>(r^ın)v. v6r€pov otv rbv eS aKdtmovTa bpıariov 25

\4y€Uffirı imp^ıni kktvOephp^ rj \v v ilv rbv i,KOvovra
ıj Kal r4pır€iv} fj Kal t 6 y t toiovtov io p ıa ro v ; &Kko yap
8 AAX^ pıcrrfTbv Kal roıavra Kal İKo4f<r€TOi' & yhp
9 ivop4p€i İMoöoiv, ra v ra Kal ıtoıtlv boKfî. ov hiı ttav Ttovôtv
ro yâp OK&pjia \oijb6pı\yÂ ti i<rr(v, ol tk vopaOiraı tvıa 30
10 \oiboptXv Kû>Xt;ov<rw* I8c( 8* t<ra>s Kal a-K^ırrav. 6 \apU ti
Kal 4X.ev$4pıos oihrug 4 (fi, oîov pdpu>s itp kavr^. rotovrog pkv
obp 6 pÂoos iorLvy tir* imS^^ıoç elr cvr/MlıreAcs \4yerai. 6
bk fi<opoX6\os jjTTUP 4<ni rov yf\oiov, Kal o ^ e kaurov ovt€
TÛv İXX<ov imtôfutpos f i y^X«ara votôn, Kal roıoGra \4y<ap 35
&p o^ kp &p ftiTOi 6 \apUigi İpıa d* ovb* âp İKOvoaı. 6 6* H28 ’
İypoiKog fU Toff roıaöras 6p,ıklas &xp€Îos' oiâkv ycip crvp-
11 fiaXX6fjxpog vSurı bv<r\(pa(v€t. boK€t bk 17 İLvİTrav<ns koI 17
12 ‘iradili 4v ry filtp fîpai &vayKaîop. rpfîg obu al dpripÂpaı
4p luo&rtfrts, d al bk Traoaı rrcpl Xoy<t>p rıvâp 5
Kal ttpâ^fiop Koıvüiptav, bıa^4pov<n b* brı 4j pkv ır^pl &kri~
ûftdp koTip, at bk vfpl rb ^bıi, râp bk Vfpl ttip ^boprfv
4j pkv 4p raîs ıraibtaU, 4} b' İ p raîs Kara rbp &XXop Ş(op
bpıkCaıs.
IX . ITepl aîbovg <Sy tivos ipeTİjg ov npoon^Kft k4y€iv 16
TtaOd yap pâKKov 4oiKep rj 4^(l. dp^êraı yovp <f>6ôs rts
2 âboîas, Kal âıroTf\eÎTaı r£ ırepl râ Setıâ 4>6^ıp vapaTt^rj-
oıop" kpv6paCvovTaı yap ol al<ryyv6p€V0iy ol 8e rbv dâvarov
tôôfûptpoı d>ypı&<nvt ' ocupariKcL brı <j>aCv€Ta( Troig tlvaı
8 âp<f>6r€pa, Svtp boK€Î ıridovs pâXXov rj 4^€a>s eîvai. ov 15
ırdoTJ b* rıkiKC(f, rb rridos app6Cfh ^ X i rfi v4tı. oISpfûa
26, filf Aırptır^ K'*: ftif 8 wp/reı F : 8 wp6r*i L** M** 35. ravra K**
1128** 1. tfwoı İty K*^ F 2. Srypoucot coni..Coraes : İypıos codd. 4.
ircefKola 8. 8 8‘ ir rats] at t i 11. oir K** r 12. aai
InrortKtîraı K**: bror*\ttraı ti L** F
87
az fark göstermiyor. O halde iyi şaka yapanı hangi özelliğin- 25

den, soylu insana yakışmayan şeyler söylememesinden mi,
yoksa dinleyeni incitme^ıesi ya da neşelendirmesinden mi an
lamak gerekir? Yoksa böyle bir şey belirlenemez mi? Çünkü
başka başka insanlar başka başka şeylerden hoşlanmaz ya da
hoşlanır; dinleyecekleri de böyledir; çünkü bir insanın dinle
meye tahammül ettiği şeyleri söylediği düşünülüyor. Her şeyi
de yapmayacaktır, çünkü alaylı şaka bir çeşit hakarettir ve 30
yasa koyucular bazı hakaretleri yasaklarlar; belki de alaylı
şaka yapmayı da yasaklamalan gerekirdi. O halde sevimli ve
efendi adam, sanki kendisi kendine yasaymış gibi olacak.
Orta olan insan böyle biridir, ister ona yol-yordam bilen,
ister nüktedan densin. Şaklabanın ise güldürücü olana zaafı
vardır, güldürmek sözkonusu olduğu zaman ne kendini ne de
başkalannı sakınır; sevimli birinin söyleyemeyeceği, hatta 35
bazılannın dinleyemeyeceği şeyler bile söyler. Dağdan inme 1128b
insansa böyle konuşmalar için işe yaramaz; çünkü buna hiç
katkısı olmadığı gibi herşeye de gücenir. Oysa dinlenme ve
şakanın yaşam için zorunlu olduğu düşünülüyor. O halde
yaşamda sözünü ettiğimiz üç türlü orta olma vardır, hepsi de
bazı konuşmalara ve eylemlere katılmayla ilgilidir. Arala- 5
nndaki fark, bu ortalardan birinin doğrulukla, ötekilerin ise
haz verenle ilgili olmalandır. Hazla ilgili olanlardan da biri
şakalarda, öteki ise yaşamdaki başka ilişkilerde sözkonusu-
dur.
Utanma konusundan bir erdem olarak sözetmek
pek yerinde değildir, çünkü bir huydan çok duygulanıma
benziyor. Çoğu kez kötü ün korkusu diye belirlenir; felâket
lerden korkmaya benzer bir şekilde oluşur: Nitekim utanan
kişiler kızanr, ölümden korkanlar ise saranr. Bunlann her
ikisi de bedensel şeyler olarak görünüyor, bu da huydan
çok duygulanımın bir özelliği olarak düşünülüyor. Aynca 15
bu duygulanım her yaşa değil, gençliğe yakışır. Nitekim
88 IV. 9— V. I.
yap b(îv Tovs Ti]XiK<rifrQvs albiQpMvas cZvaı ö ıi rd v a £ n C^v-

*ras ttoAA.^ &pLaprâv€iv, "UTrb t^ s albovs 6e Ko\v«rdaı' Kal
İTtaıvovp,fv T&v p.iv vktûv roî;s alb’/fp.ovas, ırpca’^VTepou 5’
20 ovöels ivaıviaeıev Srt al<r)(yvTrf\.6s' ovbhf yap ol6p.€0a beiv
avTÖv ‘irpirreıv €<f> ots io rlv alcryjuvr]. ovbe yap imfiKovs 4
iarlv ^ alax^vrj> eîıre/) yıı/erat ^ırl toîs <f>o6Koıs (ov y^p
TrpaKTôv ra roıavra’ ei 6’ ia rl ra pev Kar dA^öetay alayjpa S
b'k K a r â boâv, ovbiv bıa<t>(pft' ovbircpa yap ıtpaKTİa,
*5 <3ot’ ovk alayvvTİov)' <(>0 6 X00 8e Kot ro eıvat toiovtov oÎov 6
Trpctrreiv rı râ v ato^p&v. to 6’ o6ro>f <5<rr* el ırpââı
Tl T&v toio6 t < ûv aloyiiveodai, Kal 6ıa tovt otetrdaı kvıeiKij
eîvai, Atottov' ^ttI toIs İ kovoCois yap ^ alb<6s, b* â
emeiK^s oibiırore vpâÇeı r a <f>avXa, etrı 8’ bv 17 albb>s e^ 7
30 İTrod4<rea>s kıtıeiKİs' et yap trpAâif al<ryyvoır Av' ovk lort
8c rovTO Ttepl rdy AperAs. el 8’ fj AvaKryyvTİa <f>avXov Kal
t 8 p.^ al 8cîcr0aı r â alo\pb TrpArreıv, ovbev p.aXXov tov
ra roıavra ırpaTTOvra al<rx6ve<rdaı imeiKes. ovk ecrrı 8’ ovb* 8
^ eyKpâreıa Aperr], aW A rıs pnKTij' Seı^öôreraı 8e trepl
3 5 avrrjs 4v roîs Aarepop. vvv be Trepl biKaıo<rvvr}s elırap-ev.
1129 E.
Ilepl 8e biKaıo<r6vrıs Kcît ibiKlas <rKeTrr4ov, Trepl ıroCas
re TvyyAvov<rıv ob<r K o r a T ^ v avT^v fxeâobov toîs 7rpoeıprip,evoıs. Sp&pıev 8 ^ 3
Trâvras rrjv TOiavrrjv 4^ıv ôvXop.4vovs \4yeiv biKaıorrvvrjv,
A(f> TrpaKTiKol r&v biKauav ei<rl Kal a<f> biKaıoTrpa^-
26. 068* r Koi t 6] rh r : 9tiı rh Rassow: fort. «col rŞ 28. lucov-

O e» *
trioıs K*» 30. yİLp om. K» 82. rhy K»» L»»: M» «/v« TK l
roıavra K*' r : ravra L** M**
88
duygulanımlarla yaşayıp, pek çok yanılgıya düştükleri için

gençlerin utangaç olmalan ve utanmanın onlan [bazı şeyleri
yapmaktan] alıkoyması gerektiğini düşünürüz; utangaç
gençleri överiz, oysa utanan bir insandır diye yaşlı birini hiç
kimse övemeyecektir; çünkü onun, utanç verici bir şey yap- 20
maması gerektiğine inanıyomz. Kötü şeyler yapmaktan
meydana geliyorsa, utanç duyma doğm bir insanın da bir
özelliği değildir (çünkü bu tür şeyleri yapmamak gerekir;
bunlann gerçekten çirkin şeyler olmalan ya da öyle sanılma-
lan arasında da hiç fark yoktur; her ikisini de yapmamalı ki
utanmak gerekmesin); çirkin bir şey yapabilecek bir insan, 25
olması ise kötü insanın özelliğini oluşturur, ama böyle bir
şey yaptığında utanacak bir insan olması, bundan ötürü de
doğm insan sayılması yerinde değildir; çünkü utanma, iste
nerek yapılanlarda meydana gelir, doğm insan da hiçbir za
man isteyerek çirkin şeyler yapmayacaktır. Utanma ancak 30
varsayılarak doğm bir şey olabilir, kişi bir şeyi şayet yapar
sa, utanacaktır, demektir; oysa erdemler konusunda bu
böyle değildir. Nitekim eğer utanmazlık ve çirkin şeyler yap
maktan utanç duymamak kötüyse, böyle şeyler yapanın
utanmaması hiç yerinde olmaz. Aynı şekilde kendine ege
men olma da bir erdem değil, bir kanşımdır, bunu daha
sonra göstereceğiz. Şimdi de adaletten sözedelim. 35
BEŞiNCİ KİTAP 11299
Adalet ve adaletsizlik üzerine düşünelim: Hangi ey

lemlerle ilgili oldukla nnı, adaletin nasıl bir orta oldu
ğunu, hakkın da nelerin ortası olduğunu. Düşünmemiz de
daha önce söylediklerimizdeki yolu izlesin. Şimdi görüyomz
ki, herkes insanlann, adil olanı yapan insanlar olmalannı,
adil eylemlerde bulunmalanm ve haklı şeyler istemelerini
V . I. 89
yotKrt Koti ôUkovraı, râ hUaıar t 6v airrov Se rpovov Ka\
ırcpl âlbuclaSi iAiKovaı koI ^ ovKovtm rd &biKO, bı6 lo
4 Kal ^ııw ırp&TOP &s İ p râvif iıroK€(<r0<t> Tavra, o ib i ydp
TOP avrdp T p 6 v o p i v l re t & p imorruft&v koİ hvp&pLioiv
Kal ^ırl T&P İ^€(ûP. bıSpofits pxp ydp Kal imcrTrnır\ boK€Î
T&p ipaPTİmp 7 aiMı eîpcu, İ^ıs b* ^ havrCa t&p havrCmp
ob, oîop âırd r^s byuCas ob v-pdıreraı râ epapria, âWâ 1.5
râ ^ leıvd /jlopop’ kiyop-tv yap iy u iv & s âblCeip, brav

5 âbCCn bp 6 bykalptpp. vokkâKis fiip oZv yj/tupı^craı ^
İpapTİa Ifis dırd r^s ipoPTLa^^ ırokkâKis bi al İ$€is İltto
T&p ivoK€ifi4ptnP' iâp Tf ybp t! €V€$ia rj <f)ap(pâ, Kal ^
Kax€((a ôpfpâ yCperaı, Kal İ k t &p €V€ktik&p ^ tvf^la 20
Kal İK rab-nıs rh cveıcriKd. el yâp İ otip rj €ve$la -nvKPOTtıs
<rapK6s, ipdyKTi Kal t^ p Ka\€^lcof eîpoı ıuxp6rn\Ta trapKOS
6 Kol t6 ebfKTiKOP rb vouiTUibp ırvKvdnjros ip «ropKl. aKoXov-
0 f î b' m M rb vokb, iâp 0 âTfpop -nk€Opax&s kiyriTaı,
Kal 0İTtpop Trk€opox&s kiyeadaty ohp el rd bUaıop^ koX rb 25
7 ÂbiKOP. İoiKf bi vkfOPax&s k4yf<r0ai b biKoıoavprı Kal b 2
âbiKCa, okka bıb rb trûpeyyvs €Îpaı t ^ p bpMPvpiap avr&p
davddvcı Kal odx &cm€p ^ırl t &p Ttoppio $17X17 pAkkop,
yâp bıa<l>oph ıtokk^ı ^ Kara r^v Ibiav) olov Sn Kokeîrat
kAcI; öpMpvpuos ij re vırb rbp avx4pa t &p 30
8 âSpas Kkfiovo'ip. €lkrl<f>0<a b^ â SbiKos 7ro(rax&s ktyeraı.

boK€Î bil s re vapâvopLos SbtKOS eTvat koI 6 ırkeop^Krıjs Kal
Spuros, &(TT€ brjkop S n Kal [d] dtKaıoç lorat 5 re vâp,ıpMS
Kal ö îa-os. rd pikp SCkoiop &pa rb pSpifiop Kal rd îtrop, rd
1120*24. B irtpoyT: Birtpa codd. 25. Odr^porT: Bdrtpa codd.

t8 ilKoıoy Kol om. 26. post (itiKoi' add. Kcd q 48uc(a K** 32.
817 scripsi: 8^ codd. 33. İyuros^ ttu m ı pr. K**: 8 İyuros vul|r. 8
seclusi 34. 8 om.
89
sağlayan huya ‘adalet’; aynı şekilde insanlann haksızlık

yapmaya ve haksız şeyler istemeye götüren huya da ‘adalet
sizlik’ demek istiyor. Bunun için biz de ilk önce bunlan lo
biçimsel olarak kabul edelim. Nitekim bilimler ve olanaklar
ile huylar konusunda durum aym değildir. Çünkü karşıtlann
olanağının ve biliminin aynı olduğu; oysa İmrşıt huylann
olduğu, ama karşıtlann huyunun olmadığı düşünülüyor;
örneğin sağlık ancak sağlıklı şeyler yapmaya götürür, i5
karşıtlannı değil. Nitekim sağlıklı biri gibi yürüdüğü zaman
kişinin sağlıklı 3mrüdügünü söyleriz. Bir huy sık sık karşıtın
dan bilinir, çoğu kez de huylar taşıyıcılanndan tanınır;
çünkü eğer bedenin sağlam olmasının ne olduğu açıksa,
sağlam olmamasının ne olduğa da açık olacak; nitekim
eğer bedenin sağlam olması etin sıkılığı ise, sağlam olma- 20
ması etin gevşekliği olur; sağlam olmaya götüren şeyin eti
sıkı kılan şey olması gerekir. Eğer iki karşıttan biri birkaç an
lamda kullanılıyorsa, çoğu durumda arkasından öteki
nin de birkaç anlamda kullanılması gelir; örneğin ‘hak’tan 25
birkaç anlamda sözediliyorsa, ‘haksızlık’tan da birkaç
anlamda söz edilir. Nitekim adalet ve adaletsizlikten bir
kaç anlamda sözedildiği görünüyor, ama aynı ad altında
sözü edilenler çok yakın olduğundan, bu gözden kaçıyor
ve uzak olanlardaki gibi açıkça görünmüyor (çünkü ide
bakımından fark büyük fark oluyor); örneğin hem hayvan-
lann uyluk kemiğine hem de kapılan kilitleyen şeye aynı adla 30
[Yunancada] anahtar^^ denir. O halde adaletsiz insandan
kaç anlamda söz edildiğine bakalım. Hem yasaya uymayan
insanın, hem çıkarcı insanın, hem de eşitliği gözetmeyen in
sanın adaletsiz olduğu düşünülüyor. O halde açık ki, yasaya
uyan insan da eşitliği gözeten insan da adaletli olacaktır.
Öyleyse ‘adalet’ yasaya uygun olanda ve eşitliği gözetende.
90 V. 1.
1120 ^ 5* İdiKOv ro napdvofiov koİ rd &PLffov. cırci ıtkeo- 9
vİKrrjs 6 İbiKos, Trepl Tİyaââ İaraı, o i Trdpra, iW â ırepl
S<ra firv \ ıa koI irv \ ia , h i<rrl p iv ârrkm âel âyadti,
rıvi d' oiiK âei. ol d* &vûpoDvoı ravra eiôvraı Kal ditİKOvariv
5 Set S’ oiy âkX’ (vy^ca-dat p lv rh âyada ıcal aôîs
Ayada e7vat, alpeıadaı 8i rh avToîs Ayaöd. 6 S' &8tKos 10
oİ k ael To ttkiov alpeîraı, &XXa koI ro İkarrov M t &v
Aırk&s KaK&v' dAX’ ort Sofcet k< u t 6 peîov kokov AyaOov
ırtoy eZvat, rov 8* âyaûov io rıv ^ vkeovfiCa, 8ıa tovto 8ok€Î
lo ırkfovİKTTis eZvat. Karı 8* &vı<ros" roOro yap V€pUyeı Kal li
3 Koıvov, ’E ttcI s’ & ırapâvopos&8ikos rfv 6 8i v6fupos 8İkoioç, 12
8rjkov 8 n Trdvra ra vdjjLiiJLd ia r i ‘ircos öiKaıa* rd re ydp
&pı<rp,4pa iv 8 rfjs vop.o$€Tucrjs popıpid iarty Kal İKaarov rod-
T<ûv 8(Kaıov fîva( <f>ap€P. ol pdpoı dyopedovaı V€pl hrcdp- 13
15 rtov, aroyağdpfpoı rj rov koip§ avfKfttpopros rra<rıp if rotr
ipC&rots ^ roty Kvpioıs [«or* Âper^v] rj icar’ Akkop rıpâ rpo-
vop roıovrop' £ore İpa p ip rpdırop 8İKaıa kiyop€V rh rtovtj-
riKO, KoX <f>vkaKriKa ev8aipopCas Kal rûp pop(u>v aİrrrjg rfj
voktrtKrj KOtPûipCq. ırpocrrctrreı 6* 6 vopos Kal ret rov Av- 14
20 8pe(ov Kpya ttolcIp , oÎop pr} k€Cır€ip rrjp rd^ıp prj8i <f>€dy€ip
prj8i pLTTTfÎp ra oırka, Kal rd rov <r(&<f)popos, oîop p^ poı-
yevfip pjj8' v^plÇtip, Kal ra rov ırpdov, oîop prj rvırreıp
pt]8i KaK7fyop€ÎPf 6poC<as «at ıcora ros İk k a s Aperos
Kal poydtfpias rd p ip K(keva>p rd 8* âvayopedeop, 6p6&s
25 p ip 6 K((p(pos opdâsy ytîpop 8* 6 AırecrêStaaft/voy, adrrf 16
pip oîv ^ SiKaıoavın; Aper^ pep itm reXe£a, AAX’ oi/y inrk&s
1129^ 1. ıtKfoviıcnts K'’ M** T : «ol ıtKtovtKrrıt L* 2. t<rraı om. K*»

8. |tc7ov] nİ! K** L** 10. İtrrtt Vermehren 11. post Koırdr add.
« o l Topiyofios' t o S t o ydpt h rre^myofiia Ifroı ^ iyurirrıs, 9tpUx*^ wâray
iSuclay koI Koıviy i m nâfffis iStKlas L** M** T 16. kot* iptrijy om.
: tj KOT* iptTİıy T 23. ıcol r i kotİ L** 25. raArıp K**
90
‘adaletsizlik’ ise yasaya aykun olanda, eşitliği gözetmeyende 1129b
olur. Adaletsiz insan çıkarcı olduğundan iyilerle ilgilenecek

tir, ama hepsiyle değil; ancak talihlilikle ve talihsizlikle ilgili
olan iyilerle, ki bunlar kendi başlanna hep iyidirler, ama ki
misi için öyle değildir. Yine de insanlar bunlan dilerler ve
peşinden koşarlar; oysa böyle yapmamalı, kendi başlanna
iyi olan şeylerin bizim için de iyi olmasını dilemeli ve bizim
için iyi olanlan tercih etmeli. Adaletsiz insan her zaman da
ha fazla olanı tercih etmez, kendi başlanna kötü olanlarda
daha azı da tercih eder, ama daha az kötü olanın belli bir şe
kilde iyi olduğu düşünüldüğünden, çıkarcılık da iyiyle ilgili
olduğundan, bu insamn da çıkarcı olduğu düşünülüyor, ona
eşitliği gözetmeyen diyelim; çünkü bu söz daha kapsamlıdır 10
ve ikisini de içerir. “Yasaya uymayan adaletsizdir, yasaya
uyan adildir” dediğimize göre, açıktır ki, yasal olan şeyler
bir anlamda haklı şeylerdir. Nitekim yasaya uygun olanlar
yasama sanatı tarafından belirlenenlerdir ve bunlann herbi-
rinin hak olduğunu söylüyoruz. Yasalar ise herkes için ko
nulur: Ya herkesin ortak yarannı ya da en iyilerin yarannı, 15
[erdem bakımından] başta olanlann yarannı ya da bu tür
bir başka bakımdan yararlı olanı hedef edinirler. O halde
politik toplum da^ mutluluğu ve onun öğelerini oluşturan ya
da koruyan şeylere bir anlamda haklar diyoruz. Yasa, yiğit
insanın yaptıklannı —örneğin siperi terketmemeyi, kaçma- 20
mayı, silâhları bırakmamayı—, ölçülü insanın yaptıklannı
yapmayı —örneğin zina yapmamayı, hakaret etmemeyi—,
sakin insanın yaptıklannı yapmayı —örneğin vurmamayı,
kötülememeyi— buyurur, diğer erdem ve kötülüklerde de
aynı şekilde bazı şeyleri emreder, bazılanm da yasaklar; ya
sa doğru ise bunu doğru bir şekilde, gelişigüzel yapılmışsa
daha kötü bir şekilde yapar. O halde bu adalet kendi amacı 25
nı kendinde taşıyan bir erdemdir —ama kendi başına değil.

V. 1—2. 91
dAAa v p o s İ T i p o v . K al h ta r o v r o voW İ k is K p a T la n n r& v

ap€T& p ( î v a i b o K fî 17 biKaıo<ruvt), K al oij$* İ< nr€pos
ovT<a d a v p a a r o r K a l t t a p o ı p ı a Ç o p tv o i <f>ap€V * 'i v 6 i 5uato-
<rûvıı t r u k k ^ f i b r j v v a c r a p t r ^ İv ı* * K al T fk e C a p A k ı o r a ip fn j, 30
oTi Tİjf TtkfCas İLptTTİs icTTiv, TfAeitt 6* iarrCv, Srt â
€\u>v aîrnıv K al TTpbs İ T f p o v bvvarat rp itp^Tfj \ppa-dai,
aXX' o i p6vov K ad' abrov’ ırokKol yhp iv p iv t o î s o I k ^Co h
.T ji âpfrfi büvavraı xprja’6 ai, iv b i t o î s Trpos İrepov döwo-
16 T o v a ıv , K al b ı a t o Ot o c b boK €t B la v r o S f a r ı iıpx,V 1130'
âvbpa bfi^fC v p b s İ r e p o v y a p K al i v K oufm vif^ rjbti 6 a p \o > v.
17bıa bi rd avrb t o v t o K al iXXoTpıov ayaBöv boKCİ tîvai rj
biKoıoabvp pLovr\ r&v ip€T&Vf Sn ırpbi İrepov i<mv' &Wtp
18 y a p Ta <rvpxj>ipovra ırpdrreı, rj S p x p v n rj Koıvatvip. K(İKt- 5
oTOf p i v o Z v 6 Kal rrp bs a v r ö v K al trp b s r m s <f>lKovs xp < ap^vos
Tp p o \$ r\p L (^, a p ı a r o s b ' ovx S rrpbs a v r o v r fj S p e r p iX k a
19 ırp d s İ T t p o v ' r o v r o y a p İ p y o v x .a X e jr6 v , aS rp p ^ v ovv ^
biKoxo<rvvr\ o v p Â p o s a p t r p s dXX’ S k p i p e r p i a r ı v , o i b ’ p iv->
20 a vrC a & biKİa p i p o s K aK İas dX\* S K p K aK İa. rC b i bta<f>4p€i 10
^ a p e r p K al p b iK o ıo a v v p a S r p , b p \ o v İK r â v t i p p p i v o i v '
ia r t p iv yap p avrp , rb b* f l v a ı o v r b ab rS , a X X fj p ^ v
TTpbs İT € p o v , b iK a to a itvp y ^ b i r o ı d b e İ ^ ı s a r t k â s , â p e r p .
II. Z p r o v p tv b i y€ rp v iv p ip tı S p t r p s b iK o ıo a v v p v ' lo r t 4
yâp TIS, o ts <ftap4v. b p o liû s b i K al v t p l ÜbutCas r p s K a r a 15
2 p ip o s. a p p e io v fi’ o n İa n v ' K a ra pkv ybp ras iX X a s
p o \ 6 p p i a s S i v t p y & v dfitKeî pÂVy v k e o v f K T t î fi’ o v b i v , o î o v
6 p ijlfa s r p v â a v i b a b t â b u K C a v p k o k &s flıtb tv b ıa
TT orpra p o i f io p O p a a s x p p p a < rı fit’ â v f b t v O t p l a v ’ S r a v b i
7r\€O V€KTp, ı r o k k â K is K a r o v b fp C a v r & v r o ıo Z n a v , â \ X a p p v 20
30, iptrfi V tik Ber;|fk 31. 3r» ante 6 om. K* 1180* 1. ipx^
12, ^ r : ^ L** M** 13. ^ Sutoıoo^nf L* 17. i om.
91
bir başkasıyla ilişkide bir erdem olarak— bu nedenle sık sık

adaletin erdemlerin en önemlisi olduğu düşünülüyor —ne
akşam yıldızı ne de sabah yıldızı böylesine harika bir şeydir.
Nitekim şu atasözümüz de vardır; “Adalette bütün erdem bir
amda bulunur”^^. Kendi amacım kendinde en çok taşıyan er- 30
demdir, çünkü kendi amacım kendinde taşıyan erdemin tam
kullanılmasıdır. Tamdır, çünkü bu erdeme sahip olan yalnızca
kendi kendinde değil, başkasıyla ilgili olarak da kullanabilir;
nitekim pek çok kişi kendi işlerinde erdemi kullanabilir, ama
başkalanyla ilgili olarak erdemle davranmazlar. Bunun için de
Bias'ın"^^ “adamı makam gösterecektir” sözü çok yerinde gö 1130a
rünüyor; çünkü yönetici zaten başkalanyla ilgisinde yönetici
dir ve başkalanyla ilişki içindedir. Bu aynı nedenden ötürü er
demler içinde yalnızca adaletin, başkalannın iyiliği için oldu
ğu düşünülüyor; çünkü bir başkasıyla ilişkide sözkonusudur.
Çünkü o, başkasına -bu ister yönetici ister ilişkide olan insan
olsun, başka birine- yararlı olan şeyler yapar. Böylece hem
kendine hem dostlarına karşı kötülükle davranan kişi en kötü
insan, ama kendisine değil başkasına erdemle davranan insan
en iyi insandır; çünkü bu güç iştir. O halde adalet erdemin bir
parçası değil, erdemin bütünüdür, karşıtı olan adaletsizlik İse
kötülüğün bir parçası değil, kötülüğün bütünüdür. Erdem ile 10
bu adaletin arasında ne fark olduğu söylediklerimizden belli
dir; bu adalet erdemle aym şeydir, ama adaletin olduğu şey ile
erdemin olduğu şey aynı değildir: Başkasıyla ilişkide sözko-
nusu olduğunda adalettir; kendi başına böyle bir huy sözko-
nusu olduğunda erdemdir.
Burada erdemin parçası olan adaleti anyoruz; çünkü de
diğimiz gibi böyle bir adalet vardır. Aynı şekilde kötülüğün 15
parçası olan adaletsizliği de ele alacağız. Öyle bir şeyin oldu
ğunu şu gösteriyor: Başka kötülükler sözkonusu olduğunda,
kötülük yapan bir haksızlık yapıyor, ama kendine çıkar sağla
mıyor: Örneğin korkaklığından dolayı kalkanını atan, öfke- 20
92 V. a.
oitbi Kara ıtâtras, Kara ı:ovr\pLav bi y€ r«/<4 {îyofiev yip)
Kol KOT âbtKCav. İarıv &p &XXrj rıy ibiKCa «s p-epos 3
T^s 5A.7JS, KOI ÂSiKov rı pipti tov SKov ibİKOv Tov ‘Kapa
Tov v6pov, Irt €İ h pkv tov K€pbatv€iv İv€Ka potyeûa. Kal 4
25 ‘jrpo<rXapfidv<ûv, h bi TrpooTiûfls küI bı’ imûvptav,
bÜTOs p€V İKrfAooTos b6 ^€i€V hv ftvai paKkov fj ırkfovİKTr^St
İKCÎvos b* âbiKOS, AkoAootos b' ov‘ brjkov &pa Srt bıh t6
Kcpbalv€iv. İ t i ırcpl p^v t o AAo vâvra âbiK^para yivtraı 5
rı İTtava<popa kiri n va poydrjpCav i d , olov tl ^pol\€va€v^
30 lir* d,KoXa<r[aVf fi lyKOTİAtıre tov ıropooroTTjı;, liri bfikCav,
fi İTrdra^fv, lir’ Spyı^v' fi b* ^Kİpbavfv, h t ovbfplav po\dt]~
piav dAA’ rj lir’ abiKCav, &<nf (pavfpbv 8ti l<rn tiç ibiKla 6
ıropo T^v 8\rıv &XXrı İv p^pft, ırvv^vvpos, 8ti 6 Spıarpoi İv
1180 **T^ avT^ y lv fi’ &p<l><o yap İv Ty trpbs fTfpov lôvo-ı t^ v
bdvapıVt AAA’ /xI v ırcpl TipTfv rj \pripaTa rj trurrr)pLaVy rj
fî TivL İ\OLpfv Ivl dvopaTi rtfpıkafifîv toûto ırdvra. Kal
öt* ^Sov^v T^v dırö tov K^pbovs, ^ fil Trepı dıravra ır«pı fiva
5 6 o’iroufioîos.
6 "Ôti plv oîv eitrlv ol fitKOtotrdvot ırAcfovs, koI 5ti lort tis 7
Kol İTcpo ıropd T^v oAıjv dpcTi^v, brjkov t Cs fil koİ rroCa
TIS, kr\ıtTfov. fitcSpıoTot fil) To âbiKOv To Tf Ttapâvopov Kal 8
TO &VKTOV, t6 fil bUaiOV TO Tf vdpıpov Kal TO îaov. KOTİ
10 plv ofiv Tİ Ttapâvopov rj rtpoTfpov flprıpivrj âbiKİa ^(ttIv. lırfi 9
fil Tİ âvıarov Kal t 6 Ttapâvopov ov Tovrbv âkk* İTcpov a s pâpos

Ttpbs 8kov (to p fv yap âvurov ârtav Ttapâvopov, to fil Ttapâ-
22. İp* scripsi: yiıp K’’: İpa yt L** M** 24. J?ti3 İ ti K** 26. pA\-
Xoy S6(et (Tvaı K'* 27. 4p«] yitp T 31. tl J’ iırdira^€V K** L**
IİSO** 4. rrivra K** • 6. tMv al : tM vulg. 8. 8i K**
10. piy oSy om. K** 11. ırapdyopoy'] ırAİoi' L** : ırapdyopoy
ır\4oy K** r &s p4pos] Sıt p4pos Kal : fort. Kal pipos 12. t 8
p^y—13. İyuroy} t 8 piy yiip rrkioy &way âyuroy t 8 8* İyt<roy ob ırây ır\eoy
92
lendiğinden dolayı kötü söz söyleyen ya da cimriliği yüzün

den para yardımı yapmayan gibi; oysa bir çıkar sağladığı za
man, çoğu kez böyle bir kötülükten ya da bütün bu kötülükler
den değil, belirli bir kötülük yüzünden (çünkü kınanz onu) ve
adaletsizlik yüzünden yapar. O halde tüm adaletsizliğin par
çası olan başka bir adaletsizlik ve yasaya aykın olma anla
mındaki tüm haksızlığın parçası olan bir haksızlık vardır.
Eğer biri kazanç için ve para alarak zina yapıyorsa, bir baş- 25
kası ise arzusundan dolayı para vererek ve zarar görerek ya
pıyorsa; İkincisi çıkarcıdan çok haz düşkünü, birincisi ise
haz düşkünü değil adaletsiz olsa gerek; çünkü bunu kazanç
için yaptığı açıktır. Aynca bütün öteki haksız eylemlerde
hep bir kötülükle ilgi kurulabilir; örneğin eğer biri zina yapı
yorsa haz düşkünlüğüyle, eğer silâh arkadaşını terkettiyse
korkaklıkla, birine vurduysa öfkelilikle; ama eğer kazanç 30
sağladıysa başka herhangi bir kötülükle değil, adaletsizlikle
ilgi kurulur. Dolayısıyla tüm adaletsizlikten ayn, tanımı ay
nı cins altına girdiği için aynı adı taşıyan özel [anlamda] bir
adaletsizliğin olduğu açıktır; çünkü berikisinin de bir başka- 1130b
sına etkileri oluyor. Ama özeli onur, para, kurtulma ya da
adı bütün bunları kapsayabilecek bir şeyle ve kazançtan
kaynaklanan bir haz amacıyla ilgilidir; diğeri ise erdemli bir
insan için sözkonusu olan herşeyle ilgilidir. 5
O halde adaletin birkaç çeşidi olduğu ve tüm erdemden
başka bir adaletin de bulunduğu açık; şimdi bunun hangisi ol
duğunu ve ne olduğunu görelim. Haksızlığın yasaya ve eşitli
ğe aykırı, hakkın ise yasaya ve eşitliğe uygun olduğunu belirle
miştik. O halde daha önce sözünü ettiğimiz adaletsizlik yasaya 10
aykırı olanla ilgilidir. Yasaya ve eşitliğe aykın olan şey aynı şey
olmayıp farkir olduğundan -bütün ile parça gibi (nitekim
eşitliğe aykın olan herşey yasaya aykırıdır, ama yasaya aykın
V. 2. 93
vofjLOv oix Aırov İ vktov), Kal tö &öikov Kal fj döiKâ ov tovt^ iW ’

crcpa İKtIvmff rh fup fieprı ra 8* «s o\a' pÂpoi yap
aUrrı ^ dAucCa r r js ÜbiKCas, âpLoCios 8^ «al ^ 8ıxaıo- »5
<rrfın| T^y hutcuo<rüvrjs. &<rrt koL ırepl r^y /m^peı 8«cato<n;-
vıjy Kal 'ırcpl T7^y pÂptı idiKİaf \eKTcov, Kal tov öiküİov
10 KOI âÛov &(rauTm'. v M®*' d per^v
Teraypevrı btKaıoai/vrı Kal âbiK(a, ^ ptv rrjs 8\rjs âpeTrjs
ob(ra \pij<rıs ırpdf &XXov ^ 8 ^ ttjs KaKİas, d,<f>€İ(rdo}, K al 20
rd İİKaıop de Kal tö ÜbiKOP r8 Karâ ravray (f>apep6v <09
bıopı<rr4op' a\ebbp yhp ra ‘itoXXa t&p popCpMP ra Aıro r^y
8ÂTjy iperrjs Trpo<rraTT6p€Pd iarıp' Kaâ' kKâ<mfp ybp dperriP
vpoarârTeı C^p Kol Kaff İK6xm\p poydrıplap Koakdeı 6 popos.
11 To b k ıroiTiTiKa r^y 8At;y i p e r i j s k a r ı t &p p o p lfm p 8 <ra p f p o - 25
pM$4TTiTaı v e p l v a tJ b ela p r^v ırp8y r8 k o ip o p . v e p l be Trjs

K o ff İK a crro p v a tIb e la S f Kaö* ~ffp a ır k & s dpr\p d y a d d î k a r ı,
T to rep o p T İjs v o k iT iK r js karrlp ^ e r e p a s , H o rep o p b ıo p ıa r k o v ’ o v
yap tcroıy r a v T o p â p b p i r* dya^^ e î p a i K al ırokCrrı TtaprC.
12 r^y 8 ^ Karci pkpos biKaıoadpni Kal tov kot* avrrıp biKaCov 30
kp pkp korrıp <28oy rb kp raiy bıapopaU Tipijs ıj
fj TÜP âkkMP 6 <ra fiepiinki roty Koıpcavodat Tîj9 ırokıreCas (kp-
roifrots yâp ktrrı Kal &pı<rop İrepop krepov), kv
13 8^ rd kp roîy avpakkdypaa-ı bıopOcuTiKdp. tovtov bk piprj U3L*
8^0* T&p yhp (TVPakkaypÂrap toL pkv kKodaıd karı rh 8’
dKod&uif kKOidaıa pkp rh roıdbe oîop ırpdaıs &p^ baveıcrpbs
kyydtf xpTj<ns TrapaKaradriKr} pia 6 <a<rii (İKovaıa 8 ^ kkyeraı,
L**: /tiy yiip t»uro¥ İway wapdyo/uy rh Sh mpiyo/ıoy obx İvurov’

Kot rk !i\y y ip w \toy Smw İvtaoy rh V İyuroy d wây ır\4oy T (et eadem
feıe M) 16. fttrrc ıcal] &s : &<rrt V* 18. iSUov K**: rov
İ S I k o v vulg. 23. Tpo<rrarrk/nya K** r : ırpaTr6fiwa vulg. 80. kotA
raArny 33. hrkpou] iripy coni. Ramsauer 1131* 2. İSikt)-
Hİruy K** pr. L** M**
93
olan herşey eşitliğe aykm değildir)-; haksızlık ve adaletsiz

lik de onlarla aynı şey değil, farklıdır, parçalar ve bütünleri
gibi; çünkü bu adaletsizlik tüm adaletsizliğin bir kısmıdır,
bu adalet de tüm adaletin bir kısmı. Dolayısıyla özelinde 15
adalet ile adaletsizlikten ve özelinde hak ile haksızlıtaan söz-
etmek gerek. O halde tüm erdemin tarafına koyduğumuz
adaleti ve adaletsizliği bir yana bırateilım; biri, başkasıyla
ilişkilerde tüm erdemle öteki ise tüm kötülükle davranmak
tır. Hak ile haksızlığın da bunlara göre nasıl belirleneceği 20
açık; nitekim yasaya uygun şeylerin çoğu tüm erdemin

buyurduklarıdır; çünkü yasa tek tek tek erdemlere göre yaşa
mayı buyurur, tek tek kötülükleri Üe yasaklar. Kamu işle 25
rine ilişkin eğitim konusundaki yasal düzenlemeler tüm er
demi meydana getirir. Sadece iyi insan olmayı sağlayan kişi
eğitiminin ise siyasetin mi yoksa başka bir bilimin mi işi
olduğunu daha sonra belirleyelim. Çünkü iyi bir insan ol
makla iyi yurttaş olmak belki de hep aynı şey değildir. Öze
linde adaletin -ve ona karşılık olan hakkın- bir türü, onu- 30
run, paranın ya da topluma katılanlar [yurttaşlar] arasında
bölüştürülebilir olan diğer şeylerin dağıtılmasında söz-
konusu olanıdır (çünkü bunlarda kişilerin eşitliğe aykm ve
eşit olarak bir şeye sahip olması sözkonusudur); bir başka
türü ise alışverişlerde düzeltici olanıdır. Bunun da iki kısmı 1131
vardır; çünkü alışverişlerin kimi isteyerek kimi istemeyerek
olur; isteyerek olanlar, satmak, satın almak, borç ver
mek, kefil olmak, ödünç vermek, güvence parası yatırmak,
kiralamak gibi şeylerdir (bu alışverişlere isteyerek olanlar
94 V. a - 3 -
5 8ti apxrj t &v crvvakkayıı6xuiv roıuratv İKO^tnos), t &v 5*
İKOv<rl<av ra pkv kaöpaîa, olov kKoitti poıx^Ca <f>app,a-
KeCa ırpoayoiyfCa bovkaTraHa boKo<f>ovCa êvbofiaprvpCa,
Tct bi fiıaıa, olov aUla bea-pbs ÖivaTos bpTtay^ TrqpoKni
KaKt]yopia 'npoTtr\\aKurp6î.
6 ’Eırel 5’ 8 t' âbiKOS &vuros Kal râ &biKov &vurov, brjKov III.
8ti Kal piaov rı lo rı Tov avC<rov. tovto Ö’ ôtI t6 t<rov’ iv 3- 2
wo^ç yap ırpâêı «orı t6 ‘it\4 ov koI râ iKarrov, İom Kal rb îa-ov.
el oSv ro âbiKOv &vL<rov, rb bUaıov ta-ov' bırep ko.1 &vev \o- 3
yov boKcî ıtatnv. inel bi rb tarov piorov, ro bUaıov pÂtrov r ı hv
ıs İoTi 6c ro t<rov iv i\a x lo ro ıs bvalv. bvdyKtf rolvvv ro 4
bUaıov pe<rov re Kal taov cıvai Kal ırpds r ı ko.1 tktIv, koI fj
p iv picrov, Tivâv (ravra b’ ia rl ır\eîov Kal İkarrov), fi 6 *
t(roVj bvoîVf fi bi bCKoıov, rıalv, âvdyKrj &pa rb bUaıov 6
iv i\axloToıç eîvai rirrapanv' oU re ybp bUaıov rvyxdvet
20 Sv^ bdo İ otI, Kal iv oU, ra ırpiypara, bdo. Kal ^ aM ı 6
İaraı Itrdr^s, ols Kal iv oXs‘ &g ybp İKeîva İx^h
o8ra> KİKetva ix^^' 7^P P"V “^froif oİ k icra tôvcıv, iKX*
ivrevdev al pâxcıı Kal r a cyKAıf/üiara, 8rav fj î<ra Itroı
rı Itroı î(ra Kal vipovraı. İ n I k tov kot i^Cav 7
25 TOVTO brj\ov' rb yap bUaıov iv yaıs vopdıs 6po\oyov<rı
rrdvres Kar* â(£av rtvâ beîv eîvat, Trjv pivroı i^Cav o i t^v
avrr}v X4yov<rı ırdvres \yTtdpxeıı^, dXX* ol p iv brfpoKpariKol
İXev$ep(av, ol 6 * dXıyapxiKol ırXovroVf oi 6 ’ evyiveıav, ol 6 *
dpurTOKpaTiKol dperdv. 4<mv İpa r 6 bUaıov âvdXoydv rı. 8
30 rb ybp ivdXoyov ov pdvov ia r l povabiKOV dpıûpov Ibıov, dXX*
14. Tl â f r ı K** 16. xal wp6s rı om. K** «ol rurtr om. L**
18. taor ia r l vulg'. rıW r] rıa\ col wf^s rufdt' vpbs İKXovs
y ip iarta T 21. tareu om. K** r b İ p dt$ om. 23. /ı^ İaa
laoı : laoı fiif laa vulg. 26. dıoro/uaî» 27. 6ır4px*"']
i(lay rtpb i û r tlpot : om.
94
deniyor, çünkü başlangıçlan isteyerek yapılır); istemeyerek 5

olanlardan ise bir kısmı gizli yapılanlardır -hırsızlık, zina,
zehirleme, baştan çıkarma, kölelerin aklım çelme, tuzağa dü
şürerek öldürme, yalan yere tamklık etme gibi-; bir kısmı da
zora dayananlardır- kötü muamele görme, hapse atılma, öl
me, soyulma, sakatlanma, çamur atılma, aşağılanma gibi.
Adaletsiz kişi eşitliği gözetmeyen, haksızlık da eşitsizlik
olduğuna göre, eşitsizliğin de bir ortası olduğu açık. Bu da
eşitliktir; nitekim daha çok ve daha azın sözkonusu olduğu
eylemde eşit de sözkonusu olacaktır. O halde eğer haksızlık
eşitsizlik ise, hak eşitlik olacaktır. Herkes böyle düşünüyor
bu konuda, temellendirilmesi yapılmadan bile. Eşitlik bir 15
orta olduğuna göre lıak da bir orta olsa gerek. Eşit olmada en
az iki şey sözkonusudur. Buna göre hak bir orta olmalı, eşit
olmalı ve bir şeyle ilgili, bilileri için olmalı; orta olarak bir
şeylerin ortası (ki bunlar da daha çok ve daha azdır), eşit ola
rak, iki şeyin eşitliği, hak olarak da binlerinin hakkı olmalı.
O halde hakta en az dört şeyin sözkonusu olması zorunludur;
nitekim haklarını oluşturduğu kişiler ikidir, hak ettikleri de
ikidir. Kişilerde de şeylerde de aynı eşitlik olacaktır; kişilerin 20
biribirine göre durumu nasılsa, şeylerin durumu da öyle ola

caktır; eğer kişiler eşit değilse, eşit şeylere de sahip olmaya
caklardır. Hem eşit kişiler eşit olmayan şeylere ya da eşit ol
mayanlar eşit şeylere sahip olduğunda ve eşit şeylerden yarar
landığında, bundan çatışmalar ve suçlamalar ortaya çıkar.
Aynca ‘değere uygun yararlanma’ sözünde de bu açık görü- 25
nüyor; nitekim paylaştırmalardaki hakkın bir değere uygun

olması gerektiğini herkes kabul ediyor, ama herkes aynı şeye
‘değer’ demiyor; demokrasi yanlılan özgürlüğe, oligarşi yan
lıları zenginliğe, kimileri de soyluluğa, aristokrasi yanlılan ise
erdeme ‘değer’ diyor. O halde hak bir tür orantıdır. Çünkü
''•••antı yalnızca birimlerden oluşan sayılann bir özelliği değil, 30
V. 3- 96
S \m apıdfiov' ^ y a p ia>a\oyCa Itro n js ôrl \6 yo iV t Kal h
9 rd ıra p a -ıv ik a x (< rro ıs. rj p i v oZv btrıpTfp4vrj o n i v r i r r a p n ,
hrjkov. Kal fj <rvv€xris' yap iv l &S hva\ x/ı^ra(
Kal öU k îy e i f o to v &s r/ r o v a ırpds r ^ v r o v f i, oÜtm s ^
Toö /8 ırphs T^v r o v y . fily o v v ^ r o v /3 Îprjrai’ &<rr* i a v
10 17 rov fi n 6 p his, rirrapa i<rraı râ ivâkoya. lo r t h i Kal
ro hUaıov iv rirrapaiv ika\l<rroıs, Kal 6 AJyos 6 avrds’
11 hf^pıjraı yap öpolcas ols re Kal &. ecrraı &pa &s 6 a Spos
TTpds rbv fi, otÜrat; 6 y rtpos rov h, Kal iv a W â ( &pa, &s 6
a vpös rov y, 6 fi ırpbs rbv h. S o re Kal rb o\ov ırpbs rb
okov' oTrep ^ vopt) <rvvhvdCn, kİlv ovra> avvredfj, hiKalas crvv-
12 hvâCfL. *H &pa rov a Spov r ^ y Kal b roû fi rtp b oı/êvftç
rb iv bıavopp bUaıdv ic n , Kal p.4crov rb bUaıov rovr i<rrl,
(rd h' abiKOvy ro ırapb rb bvâkoyov rb ybp dvâkoyov piaov,
10 ro hi hİKat,ov âvdkoyov. Kokova-ı 5e rrıv rotavrtfv bvakoylav
yftaptrpiKTiv ol paOripanKoC' iv yoLp rjj yf<ap(rpiK^ avp~
fiaCvfi Kal rb oKov ırpbs rb okov o-nep İKdr^pov ırpas İKa~
14 rtpov. İoTi 5’ o i avvc^rjs aHri] fj ivakoyCa’ ov yâp yCverat
fîs âpt0p<p Spos, Kal S. rb pkv ohv bUatov rovro, rb âvd^
koyov' rb 5’ SbiKOv rb ttapd rb dvdk.or/ov. ylvtraı &pa rb
p^v ırkiov rb b* İkarrov, oırtp Kal iırl r&v İpyav avp-
fia lv n ' 6 p iv ydp dbiK&v ırkiov ^ dbtKovpfvos
15 İ k a r r o v r o v â y a â o v . iır l b i r o v kokov io fd ır a k ıv * i v i y a â o v
y â p k d y i f y l v e r a ı rb İ k a r r o v Kcucbv ır p b s rb p f î ^ o v kokSv '
16 İa rı ydp rd İkarrov KOKbv {lakkov alptrbv rov ptlôvos, rb
31. Kİyov K** r 1131^ 1. a—P et 2. fi—y] ıtpAro»— tcvrepoı; et 8fU*

rtpov—rplrov K^, et perinde 5, 6, 7, 9 oİrtas K** T: koI L**: oürm»
Kol M** 2. İİl¥ rh itİTtpov Sis rtSri K** 3. iyd\oyoy Spengel
5. Sı^fHivTtu L** 8. fort. İw*p 11. rh S* 53<kov add. F rb
ırapS K** r ; toC yaph M**
95
genel olarak sayının özelliğidir; nitekim oranlamada oranla-

nn eşitliği ve en az dört şey sözkonusudur. Çünkü bölünmüş
ortalamada^ dört şeyin sözkonusu olduğu açık, ama sü
rekli olanında dsT dört şey vardır, çünkü bir terimi ikiymiş
gibi kullanır, yani onu iki kez ifade eder. Örneğin ‘a’ nın ‘b ’ 1131b
ile ilişkisi nasılsa, ‘b ’ nin de ‘c’ ile ilişkisi öyledir. Demek ki
‘b ’ den iki kez söz edilmiştir. Öyleyse ‘b ’ iki kez alınmışsa,
orantılı olanlar dört tane olacaktır. Hakta da en az dört şey
sözkonusudur ve oran aynıdır; çünkü aynı şekilde iki kişiye
ve iki şeye bölünüyor. Dolayısıyla ‘a’ terimi ile ‘b ’ terimi
arasındaki ilişki nasılsa, ‘c’ terimi ile *d’ terimi arasındaki
ilişki de öyle olacaktır ve dolayısıyla karşılıklı olarak ‘a’
terimi ile ‘c’ terimi arasında, aym şekilde ‘b ’ terimi ile ‘d ’
terimi arasında da aynı ilişki olacaktır; öyle ki bütünler
arasındaki ilişki aynı olacaktır —^ki bu ortalamayı paylaş
tırma yapıyor ve böyle yaptığında adaletli oranlıyor. O hal
de paylaştırmada ‘a’ teriminin ‘c’ ile, ‘b ’ nin de ‘d ’ ile ilişki 10
içine sokulması hakkı oluşturur ve orta olan bu haktır; hak

sızlık da bu orana aykırı olandır. Nitekim orantılı olan orta
dır, hak da orantılı olandır. Matematikçiler de bu oranla
maya geometrik orantı adını verirler. Nitekim geometrik
orantıda teklerden birinin diğeriyle ilişkisi ne ise, bütün
ile bütünün ilişkisi de odur. Ve bu orantı sürekli orantı
değildir; çünkü bir kişi için ve bir şey için tek terim olmaz. O 15
halde bu hak orantılı olandır; haksızlık da orantılı olana ay-
kın olandır. Demek ki burada da daha azın ve daha çoğun
olması sözkonusu oluyor; işbaşında da böyle oluyor: Nite
kim haksızlık eden, iyi bir şeyden daha çoğuna, haksızlığa
uğrayan ise daha azına sahip oluyor. Kötüde ise tersidir: 20
Daha küçük kötü daha büyük kötüye oranla iyi olur; nite
kim daha küçük kötü daha büôikten daha tercih edilir.
96 V. 3 - 4 .
alperbv iya06v, ıcal ro fiahXov fieîCov- fd fx^v oZv tv 17
elbos Tov biKaCov tovt* İ otCv.
25 To 6^ \onrhv kv t 6 btop$a>riK6p, 6 yCveraı ip toîs ovp- TV.
oKki-yp-aaı Kal toîs İKOV<r(ots koİ toîs İ kovo-İois. tovto bf 2
râ bUaıoP &KX.o ftbos tov 'rrpdrepop. rb pkp ycip btape-
prjTiKbp bİKaıoP t &p koiv&p del #cord t^ p &pa\oyCap ia rl
TrfP clprjpivTjp' Kal yâp dırâ ^prjpdroiv kolv&p iciv yCvrjTaı
30 ^ bıapop,ı/i, İtrrat Kord top kSyop t 6p avrbp bpırfp İyova-ı
Ttphs &Kkrı\a rd ela-epeydipra' fcol to âbiKOP t6 âpriKfi-
pepop T<p biKaCip ToıpT4peiy ei iırifiK^ıs <t>av\op
i/n€<rriprı<r€P 1} <f>av\os iın€iKrj, oib' €İ ipoCxev<r€p imeiKrıs rj
<l>avXos' &Xkâ TTpbs tov ^k&povs t^ p bt,a<f>opâp p6pop /3XA
5 ıret 6 p6pos, koI yprjTaı « s taoıs, ei ö pip &biK€Î b b’ âbı-
KCÎTaı, Kal el İfiKaêp t bi /3^/8Aa7rTaı. <S<rre râ âbiKOP 4

TOVTO &PIO-OP 6p îa-dCeip ıreıparaı â btKaanjs' Kal yâp ütov
h p ip ıtkr\yfı 8 8c ır a r d ^ , rf Kal KTtCını b b' &.Tro6âvrı, bfp-
prjTaı TO TtdJSos koI rı vpa^ıs cis âı/ura* d\Xd ırcıparaı r^
10 laiCîPf i<f>aıp&p tov Kİpbovs. kiyeTaı yâp as aırKâs 5
ehreîp iv l toîs toio^ tois, Kâp el pı/j Tiaıp oUeîop Spopa cÎtj,
TO Kİpbos, o î o p r y ırardôvrt, Kal ^ ‘n’aödm*
dX\’ S r a p ye peTprjdfj r8 irdöos, KokeÎTaı Tb pip 6
rb 8^ Kİpbos. &are tov pep Tr\eCopos koI İKİ ttovos Tb t<rov
15 pâ-op, Tb bi Kİpbos Kal ^ Tt\iov rb 8’ lAar-
rov i p a p r C a s , r8 pip tov âyaOov Ttkiop tov kükov b' ekaTTop
27. ırpirtpoyK^: Tporipou vulg. 28. 8iKotoy om. 31. «It

KAXi}\a vpovtytySiyra K** 32. rh ante ırapİL om. L** M'* 1182* 6.
tp\w^ty : I piy (0\w^ty L** M*"
96
tercih edilecek olan da iyidir ve daha çok tercih edilecek

olan daha büyük iyidir, işte adaletin bir türü budur.
Adaletin geri kalan türü, gerek isteyerek gerek isteme- 25
yerek olan alışverişlerde görülen düzeltici adalettir. Bu ada
let türü öncekinden başkadır. Çünkü ortak şeyleri paylaştır
madaki adalet hep sözünü ettiğimiz oranlamaya göredir; ni
tekim paylaştırma ortak mallarda olursa, Iratkıda bulunan- 30
lann biribirlerine oranlan ne ise aynı oranda olacaktır, bu
adaletin karşısında olan adaletsizlik de bu oranâ aykın ola
caktır. Alışverişlerdeki adalet ise belli bir eşitliktir, haksızlık
ise bir eşitsizliktir, ama o [geometrik] oranlamaya göre de
ğil, aritmetik oranlamaya göredir. Nitekim doğru bir kişinin 1132a
kötü birini ya da kötü birinin doğm birini dolandırması ve
doğru birinin ya da kötü birinin zina yapması arasında hiç fark
yoktur; yasa yalnızca zarann farkına bakar ve onlara eşit mua
mele yapar: Yani birinin haksızlık yapıp yapmadığına, öteki- 5
nin haksızlığa uğrayıp uğramadığına ve birinin zarar verip ver
mediğine, ötekinin zarar görüp görmediğine bakar. Dolayı
sıyla yargıç eşitsizlik olan bu adaletsizliği denkleştirmeye ça
lışır; çünkü biri dövülüp öteki dövünce ya da biri öldürüp
öteki öldürülünce, yapılan ile maruz kalınan eşit olmayan
bir bölümleme olarak görünür; buna karşılık yargıç, cezayla 10
kazancı azaltarak bunlan düzeltmeye çalışır. Böyle durum
lara ilişkin ‘kazanç’ sözcüğü genel anlamda kullanılıyor,
bunlara çok uygun bir ad olmasa bile: Örneğin ‘kazanç’ söz
cüğünün dövenle ilgili olarak, ‘zarar’ sözcüğünün de dövü
lenle ilgili olarak kullanılması gibi; yine de maruz kalınan
şey ölçüldüğü zaman, zarardan ve dolayısıyla da kazançdan
sözedilir: Demek ki, daha çok ile daha azın eşitleştirilmesi
orta olandır, kazanç ve zarar ise karşıt anlamda daha çok ve 15
daha azdırlar: İyinin daha çoğu, kötünün daha azı kazanç.
V. 4. 97
Kİphos, TÖ b* ivavrlov Çmda: &v fiiaov ro lo-oi', b \4-

yoiJLfv flvat blKCUOv & art rd iıtavopÖtûtiKov bİKaıov &v €Îrj
7 rb fiia-ov Kal Kcpdovs. öıd Kal brav dfi<ûr/3T}rtt(ru>,
iv i rbv biKacTT^v KaTa<f>€6yov<nv’ rb 6* iıil Tbv bınaar^v Uvai »o
Uvai iarlv M rb bUatov' &yap biKatrr^s jSovAerat €ivaı olov
bUaıov İpyfn}xpv‘ Kal î}rov<rt biKaar^p piaov, Kal Kokova-tv
İvıoı ıi€<nbiovs, <S>y tav tov p,4<rov rvyoan., tov biKaiov rcvô-
8 pfvoı. p4<rov apa rı to bUaıov^ etırep Kal 6 biKaan^s. 6 be
btKaarris ^ıroruroî, Kal &<ntep ypapprjs eis âvıcra rerpr]- 25
/xci;t}9, ^ ro pelCov Tprjpa rrjs ffpKrelas vırepeyeı, rotîr’
aipelke Kal r<^ ikaTTOvt. rp^part ‘itpo<r40i}Kev. brap be
bi\a bıaıpedfj rb 3kop, rore <patrıp e\eıp rb avrov brap
9 kâfiaMTi rb î<rop. rb b’ îaop p4(rop ôrl rrjs peCCopos Kal
ikâıropoç Kara rtfp apıOprıriKriP bvakoylap. bta tovto Kal 30
bpop&Çerat bİKaıop, ort bCxa İ(Tt (p, &<mep bp eî rts elttoı
10 bi\aıop, Kal 6 biKaarrıs bıxaarr]s. kitap ybp bbo t<ro>p
a<t>aıpe6 fj aıtb öarkpov, ırpbs 6 ârepop bk ıtpavredfi, Su<rl roî;-
roıy vıtep4xft dbrepop' el yap &<l>rıpe6 r} pep, p^ ıtpotreridrı
be, İ pI âp popop iırepeîxfV’ rov peırov &pa kpl, koI rb petrop, US2 *>
11 d^* ot kuf>pp4 dtı, İ pC. Totrtf &pa yponpıovpep rl re âêkeîp
beî âvb rov ırAôv ırpocrûeîpai r £ p aa yy bkkrjkaıs’ aıtb rrjs aa
b<l>fipT^(rdai rb ae, Kal ıtpo<rKel<r6 <a rfj yy rb 4<l>' <jî yb,
biare bkrj ^ byy rrjs ea iıtep4x(i’ r ^ yb Kal rp rexv&p‘
27» Kol et Tpwrb6ıiKty om# 2S. rh altrûy Coraes 81, •(

om. 1182*’ 2, ^ toD) 4^’ oB coni. Zell r t om. K 7. 4 ^ f -
pırroı—ır/Nfcr««Toı K*' ^ 0 > : fiı» vulg. 9. Hcrt—ll. rotovr»y
om. Muretus
97
bunun tersi ise zarardır. Dediğimiz gibi bunlann ortası

eşit olandır, hakkın da bu olduğunu söylüyoruz. Dola
yısıyla düzeltici adalet kâr ile zarann ortasıdır. Bunun
için anlaşmazlık olduğu zaman yargıca başvurulur; yargıca
gitmek de adalete gitmektir; nitekim yargıç canlı adalet gibi
olmak ister; gerçekten de orta olan yargıç aranır; kimileri de 20
ona ‘ortacı’ derler: Ortaya isabet ederse hakka da isabet
eder diye.O halde adalet, yargıcın da olduğu gibi, orta olan
bir şeydir. Yargıç eşitleştirir ve eşit kesilmemiş bir çizgide
olduğu gibi, ortadan daha büyük olan parçayı kesip daha 25
küçük parçaya ekler. Bütün ikiye aynlınca, o zaman eşit
olanı aldıklannda “[hakkımı] aldım” derler. Eşit ise daha
büyük ve daha küçüğün aritmetik oranlamaya göre ortası
dır. Bunun için ona d ik a io n denir: ‘d ik h a ’d ıv [ortadan ikiye 30
bölünmüştür] diye nerdeyse ona ‘d ik b a io n ’, 'dikastesb
[yargıca] de ‘d ikh a stes’ [ikiye bölen] denecekmiş^. Nitekim
iki eşit parçanın birinden bir kısım alınıp İkincisine eklenin
ce, İkincisi, kendisine eklenen kısmın iki misli büyük olur
birinciye göre; oysa alınan kısım ona eklenmeseydi, yalnızca
alınan kısım kadar daha büyük olacaktı: Böylece ikinci par 1132b
ça [eklenen] bu kısım kadar ortadan daha büyük, orta ise bu
kısmın alındığı parçadan bu kısım kadar daha büyük ola
caktır. İşte bu şekilde daha fazla sahip olandan neyi alma
mız, daha az sahip olana da neyi eklememiz gerektiğini
öğreneceğiz; yani ortanın aşılmasına neden olan kısmı daha
az sahip olana eklemek, ortayı aşan kısmı da daha büyük
olandan almak gerek: aa', b b ' ve c c ' çizgileri biribirine eşit ol
sun; aa' çizgisinden ae parçası alınsın ve c c ' ye cd kısmı ola
rak eklensin; o takdirde dcc' çizgisinin tümü ea' çizgisini cd
ve cf çizgileri olarak aşacaktır, dolayısıyla bb" ve cd çizgile
rini de aşacaktır"^^. [Bu, öteki sanatlarda da sözkonusudur.
98 V. 4 - 5 .
lo ûvfjipovvTO yap 6v, d iıroUı rd votovv Kal oaov Kol otov,
Kal t 6 vdaôv İva a ê tovto koI to<tovtov Kal toiovtopJ] 18
Aüöc 8^ rd dvopara Tavra, ij re Ktpbos, İ k
Trjî İKOva-iov aKKayrjs' rd p iv yap -ırkdov ^ a^rov
Kcpbaiveıv A^yeraı, rd 8’ İKarrov t &v CrjfuovvBaı,
15 olov r^ i>vfi(r6aı Kal -nuikeiv Kal iv Sa-oıs İk k o ıs İhttav
b4b<ı>K€v 6 vopos’ orav 8e /Mîjre ttKİov pıfyr* İkarrov â \\* 14
abra ( r a ) bı avr&v yivrjraı, rd avrûv (ftatrlv o5re
^rjpıovaOaı ovre Kepbaıveıv. d)(rre Kepbovs rtvbs Kol ^rjpias
pi<Tov rd bİKaıov ia r ı raiv Trapa rd İKobaıov, rb î<rov İX***'
20 Kal rrpbrcpov Kal barepov.
8 AoKeî 8e rıcrı Kal rd avrnrfTTovObs €İvaı aırkâs bUaıov, V .
&a-nep ol üvdayopeıoı İ<l>aa-av‘ SipLÇovro yhp dffAây rd bC-
Küiov rd âvTfTTfirovdbs rb 8’ dmıreırovöds ovk i<f)ap- 2
pbrreı obr' iırl rd veprfriKÖv bCKaıov ovr irrl rb bıop6'o»rı-
25 k6v— KaCroı ôvKovraC ye rovro k iy fiv Kal rb *Pabapâvdvos 3
bUatov
«î K t ırââoı rd t bUrj K IBtia y /ı« tro
— ıroAAaôC yap bıafp<ov€l‘ otov f i d p x V ^“»rdraêv, ov 4

8 eî bvmrkr}yfjvaı, Kal f i &p\ovra iırâraêv, ob ırkrjyrjvaı
30 p6vov b fî â \\â Kal Kokatrdrjvaı. İrt rd İKOv<rıow Kal rd 5
İLKobatov bıa<f>ipfi rrokb. dAX* iv p iv raîs KOivcuvCaıs rats 6
dAAaKriKatr a vvixfi rd rotovrov bUaıov, rb dmıreırorödy

Kar* bvdkoyLav Kal prı Kar* îaorrjTa. r^ ivTnrotfîv yâp
bviiKoyov avppfvft ^ ırdAıy. rj yhp rd KaK&s ^îjrovcrtv* f i
1138 • 8 ^ bovkfIa boKfî fivai [eİ âvTirroıâfiy rj rb fb’ fi
16. Itroif] Toît K** 16< fittKtp L** 17. rd add. Rassow
a 6râ v ] a&TÛy T (u t videtur) 19. t <Bk3 rfit pr. 20. koI ante
9pdrtpov om. K** 23. om. L** 24. iiaptııtıruthv M**
27. T* Coraes: k* codd. 80. koI post iW h om. 1188* 1. ti vb
iyriToıb<rtt seclus. Muretus
98
Nitekim eğer yapan yaptığı kadannı ve yaptığı gibi yapma 10
saydı, maruz kalan da o kadar ve o şekilde mamz kalmasay-

dı, sanatlar ortadan kalkardı.]^^ Zarar ve l^zanç ifadeleri
isteyerek yapılan alışverişlerden geliyor; nitekim alım ve sa
tımlarda ya da yasanın izin verdiği diğer alışverişlerde hak
ettiğinden daha fazlasına sahip olmaya kazanmak, hak etti 15
ğinden daha azına sahip olmaya da zarar etmek denir; daha
fazlasını ya da daha azını değil, verdikleri kadar alıyorlarsa,
hak ettiklerine sahip oldukları söylenir ve ne zarar ederler ne
de kazanırlar. Öyleyse, adalet, isteğe aykın yapılan [alışve
rişlerde] bir çeşit kazançtır ve zarann ortasıdır: [alışverişler
den] önce de sonra da eşit oiana sahip olmaktır. 20
Kimileri karşılığını almanın kendi başına adalet oldu

ğunu düşünür, Pythagorasçılann dediği gibi'^^; nitekim onlar
adaleti başkasına yaptığının aynısıyla karşılığını alma diye
tanımlarlar. Oysa aynı karşılığı alma ne paylaştıncı ne de
düzeltici adalete uygun düşer —her ne kadar ‘Rhadaman-
thys'in adaleti’ derken bunu demek istiyorlarsa da; 25
Eğer kişinin yaptığı başına gelirse,

hak doğrudan doğruya yerine gelmiş olur.
Çünkü bu, birçok yerde aykırı düşüyor: Örneğin başta olan
biri birini döverse, onun dövülmesi gerekmez; buna karşın
biri ileri gelenlerden birini döverse, yalnız dövülmesi değil,
cezalandıniması da gerekir. Ayrıca istenerek ve istenmeye 30
rek yapılanlar arasında da çok fark vardır. Değiş-tokuş

amaçlı biraraya gelmelerde, biraraya gelenler arasındaki
bağ bu tür adaleti oluşturuyor; karşılık, eşitliğe göre değil,
oranlamaya göre alınıp verilir. Nitekim orantılı karşılık
vermelerle kent ayakta durur. Nitekim insanlar karşılık
vermek isterler: Ya kötüye kötüyle (eğer karşılık vermezler
se, bunun kölelik olduğunu düşünürler) ya da iyiye iyiyle; 1133a
V. 5. 99
8^ firı, fifrddo<rıs o i yivcrat, Tjj ıx(ra&d<rfi d( avfJifjıJvov<rıv,

7 8ıd Kal Xap(r<ûv iepdp kp/nobi>v TroıoCvraı, Xv dvrandbotrı^
Todro yap îbıov \ApiTos' dvdvvrjperrj<raı yap 8eî T a, <TKvror6p.os i<t>* ^ /3, oİKta
i(f> tp y, iırdbrjpLa ^ 5. det obv \afi/3dv€iv rbv oIko-
boptop ıraph rov < tkvtot6p.ov to İKfipov İpyop, Kod avrop
İKfCptp p€Ta^ıbopaı to ovtov. idp obp ‘rrp&rop j} to /cara tt}p 10
aı;aXoyâv îaop, eîra rb avTtıreırovöoy yiprfTaı, corot ro Aeyo-

pLfpop, el be ptri, oİ k X<top, ovbe arvıxıx4peı' ovOep yap KtaKvet
KpeiTTOP eîpai ro 6ar4pov İpyop rj to dar4pov' bel oZp ravra
9 la-aa-dfjpaı. lort be tovto Kal 4ttI tûp âWtap re\p&p’ dprıpovpro
yap &p, el { o ) ivolet to ıroıovp Kal 5<rop Kal olop, koI t6 15
ırdayôp İıtaoê tovto koI too-ovtop Kal toiovtop. ov yap 4k
bvo laTp&p yCpeTat KoipatpCa, ÂAA* 4^ laTpov Kal yeupyov,
Kal 3\<as 4t4p<ûp Kal ovk ttrfap’ i \ \ d Todroos bet lo’ao’d^paı,
10 5ıd ırdpra avp,fi\r}Ta beî ıras eîpai, & p ôtIv iXkay^. 4<f>*
d t 6 poftta-ft 4\ri\^v0e, koİ ylpeTai nutT pAvov' ıtdvTa yap 20
peTpety &<TTe Kat ttip vırepox^p Kal ttip 4W etîPf ırdo-â
Aıra brı iırobı^ptar î<rop olKİq. ^ Tpo<f>^. bet toLpvp Bvep
olKobdpos ırpbi a-KVTOTdptoPf Toa-abl ih'obıfftaTa TTpbs oİKlap ^
Tpotpı^p. el yap ptr} tovto, ovk lo ra ı dX\ayrı ovbi KOtpapCa.
11 TOVTO b \ el ptrı laa etrı itkos, ovk lo ra ı. det âpa kpl Ttpt ırdpTa »5
pteTpeîaOat, &aırep 4X4x 0t} ıtpoTepop. tovto d* lo r l rp p,\p
dXrı6 el(^ fj \pela, 4j trdpra <rvp4\et’ el yap ptrıdip b4oıvTO
4. post iy9vnrıpeTÎi<rcu add. re 7> olKoi6ftos : oîoy oÎKoSifMt

vulg'. 9. İKtIyov (pyoy M** r : tov İKtIyov tpyov vulg. 10.
o Ot o v Turnebus (et ut videtur r) : rov odrov (vel odrov) codd. 15. t
add. Berg 19. ra v ra pr. 20. f 22. tirra om.
K» 26. B* 4ırr)] İ İ İ t i K» 27. h om. pr. K»
99
yoksa biribirine bir şeyler alıp verme diye bir şey olmaz, oysa
insanlar biribirlerine bir şeyler alıp verme sayesinde birarada
bulunuyorlar. Bunun için orta yerde Kharis’lerin tapınağını'^®
kuruyorlar, karşılık verme olsun diye. Çünkü bu, hatınn
özelliğidir: İyiliğini gördüğü kişiye hatır-gönül borcunu öde
mesi, kendi parasıyla böyle bir iyilik yapmada ilk olması
gerekir. Oranlamaya göre karşılık vermeyi köşegenlemesine
bağlantı kurma sağlar: Örneğin a bir mimar, b bir ayakka
bıcı, c bir ev, d ise bir ayakkabı olsun. O zaman mimann
ayakkabıcıdan onun yaptığını alması, ona da kendininkini
vermesi gerekir. Şimdi eğer ilkin oranlamaya göre eşit olan 10
bu alışveriş yapılırsa, sonra da buna karşılık verilirse, o za

man söylediğimiz olur. Yoksa eşitlik sağlanmaz, ilişkileri de
devam etmez; biriniri yaptığının ötekininkinden daha iyi ol
masına hiçbir engel yok; dolayısıyla bunlan eşitlemek gere
kir. Bu başka birçok sanatta da sözkonusudur; çünkü eğer
yapan yaptığı kadannı ve yaptığı gibi yapmasaydı, maruz ka 15
lan da o kadar ve o şekilde maruz kalmasaydı,sanatlar orta
dan kalkardı. Nitekim iki doktor biraraya gelmez, bir doktor
ile bir çiftçi, ya da tamamen farklı ve eşit olmayanlar biraraya
gelir; ama bunlann eşitlenmesi gerekir. Bunun için değiş-to-
kuşu yapılan her şeyin belli bir şekilde karşılaştırılabilir olması
gerekir. Para da bu yüzden ortaya çıkmıştır ve o bir anlamda
ortayı buluyor [aracı oluyor]; çünkü her şeyi ölçer, dolayısıyla 20
aşırılığı ve eksikliği de ölçer, yani bir eve ya da besin madde
sine kaç ayakkabının eşit olduğunu ölçer. Demek ki mimar ile
ayakkabıcı arasında nasıl bir ilgi varsa, şu kadar ayakkabı ile
bir ev ya da besin maddesi arasında öyle bir ilgi vardır. Eğer
bu böyle olmasaydı, değiş-tokuş ve biraraya gelme de olmaz
dı. Ve eğer bunlar bir şekilde eşitleştirilmeselerdi, bu böyle
olmazdı. O halde, daha önce dediğimiz gibi, her şey tek bir 25
şeyle ölçülmeli. Bu ölçü ise gerçekten de ihtiyaçtır; o her şeyi

birarada tutar. Nitekim insan hiçbir şeye ihtiyaç duymasaydı
100 V. 5.
rj SfioCtûS, ^ ovK loTOiİKkayrı rı ov)( rj a ir ıf’ otov ö’
ı;ır(iAXay/xa pofjLia-fjia yiyove Karâ ovpÛjjktjd'
30 Kal dıâ TovTo Tovpofia lx€t vofuafia, 5ti ov ^v<reı âAAi. v 6fx(f
kcrrC, Kal i<f>* ^\îiv /xfra/3a\€Îı; Kal TTOtfja-aı i.\pr]<rrov, lo r a ı 12
8^ dı/TiTTCTrovöos, orav Icraa-d^, tSore OTrep yetopyos ırphs
a-KVTOTopLOV, râ İpyov rb tov (tkototoplov Trpös râ toO yeapyov.
113 3 *• els o‘XW°- bvdKoyLas ov bcî aycıv, 8rav a\\â^ü)VTaı (el
/üiı^, â.p.<f>0T4pas ^feı ras iırepoâs r d ^Tcpov &Kpov), oXA’
5rav ^x.^crı ra avrtav. oiîrcûs îeroı Kal koivoüvoİ, 8 t i aUrrı 7\
labrrjs bıSvarat. aiırûv yivetrûaı. yfotpybs a, Tpo(f>^ y,
5 (TKVTorbpLOS /3, t6 İpyov avrov t6 l<ra<rp.4vov b. fi S’ oUrto
Hrj ijv avTtTTfirovdipaı, ovk hp ^v Koıptapla. on 8’ ^
avp4x^ı &ar-nfp 8v n op, brjkoî 5 n orap p.^ ip XP*^Ç Zaıp
âWıj\(op, rj ip<f>6rfpoı fj &Tfpos, ovk âkkarTOPTaı, ftoaırep
Stop o5 I x *‘ «vrdy biriTaC rts, oîop olpov, btboprfs (tItov iâ-
10 yuiyı^p.f 8eî &pa tovto laaaröfjpai. vırip 8e rijs pf\\oİj(rr]s 14
â\Xayrjs, el pvp prjbep belraı, 8rt lo ra ı 8 p berjdfj, rö popı-
a-pa otop iyyvrjrrjs Icö’ rpûp' 8eî yap tovto (f)4popn eıpai
kaêîp. Tt8crxei. pip oZp kal tovto tö avTo" ov yhp Ael îo-oı;
bifpaTac’ 8p<ûs 8 e ôikeTaı pipeıp pâkkop. 8 1 8 deî ırâpTa
IS TeTipijadai' o8to> yap ie l lo r a ı âX\ayı^, fi 81 tovto, koipoİ-
pia. t6 8 ^ popıa-pa &a-nep pİTpop aıvppeTpa Troıija-ap la i-
êı* oöre yap âp pfj ofjoTjs &kX.ayfjs KoıpaıpCa ovr ikkayrı
laoTfjTOS p^ oiaifs, ovr la-onjs prı ovarıs avpperpCas. Trj p ip
oiv iX.7)6el<} ibvvarop rcl too-ovtop bt,a<f>epopTa avppfrpa
20 yeviadai, Trpds 8 l rrjp x/î€â*' ipbfêraı ÎKap&s. ip bri n 8 eî 16
eıvaı, ToCro 8 * I f vıroBia-ftos' 8 1 8 p6pı<rpa KokeÎTaı' tovto
1133** 1. iya\oylat post &y«ıy K** ob om. T 2. iırep$oXks K** 3.

rh aİT&y K** 4. a ] rh a K** 9. ot K** ti» om. K**
iiyıts K** İâyuyvs K" 12. tf>ay*p6yri K** 13. vel rh
vel rh abrh fort. secludendum
100
ya da ihtiyaçlan farklı olmasaydı, ya değiş-tokuş olmazdı ya da

böyle değiş-tokuş olmazdı. Uylaşımla, ihtiyacın değiş-tokuşun-
da kullanmak üzere para getirilmiştir; ona [Yunancada] ‘nom is-
m a ’adı verilmiştir, çünkü doğal olarak değil, uylaşımla [nomo]"*^ 30
vardır ve onu değiştirmek ya da işe yaramaz hale getirmek
elimizdedir. Öyleyse şeyler eşitleştirilince, karşılık alma söz-
konusu olur, öyle ki ayakkabıcı ile çiftçi arasındaki ilişki nasıl
sa ayakkabıcının yaptığı ile çiftçininki arasındaki ilişki de öyle
olur. Ama bunlar, değiş-tokuş yapıldıktan sonra orantı biçimine
sokulmamalı (yoksa heriki aşınlık uçlardan birinde olacaktır), 1133b
herbiri kendine ait olanı bulundurduğu zaman orantı kurul
malıdır. Bu şekilde eşit ve birarada olacaklar, çünkü bu tür bir
eşitlik bunlann durumunda kurulabilir -örneğin a çiftçi, c be
sin, b ayakkabıcı, d ise onun eşitliğe uygun olarak yaptığı
[ayakkabılar] durumunda. Eğer böyle bir karşılık alma olma- 5
saydı, biraraya gelme de olamazdı. İhtiyacın -sanki bir tek şey
imişcesine- insanları birarada tuttuğunu şu da gösteriyor: Eğer
iki kişi karşılıklı olarak biribirlerine -ya da biri diğerine- ihti
yaç duymazsa, değiş-tokuş yapmazlar. Örneğin sahip olmadığı
bir şeye, sözgelişi şaraba, ihtiyaç duyan, ihtiyaç duyduğu bu
şeye karşılık buğday vererek ihtiyacını gidermek isterse, o za
man bunun eşitlenmesi gerekir. Para gelecekteki değiş-tokuşlar 10
için bir güvence gibidir: Eğer şimdi bir şeye ihtiyacı yoksa, ihti
yacı olduğu zaman onu edinebileceği konusunda bir güvence;
çünkü bu parayı taşıyanın bunu almasının olanaklı olması
gerekir. Aynı şey paranın da başına gelebilir; çünkü her zaman
aynı güce sahip değildir, ama gene de o, genellikle sabit kalıyor.
Bunun için her şeye fiyat biçilmesi gerekir. Çünkü böylece her 15
zaman değiş-tokuş olacaktır, değiş-tokuş olunca da birarada ol
ma da olacaktır. Böylece para bir ölçü gibi, şeyleri denk kılıp
eşitleştirir. Nitekim eğer değiş-tokuş olmasaydı birarada olma
da olmazdı, denkleştirme de olmasaydı, değiş-tokuş olmazdı.
Gerçekten de bunca farklı şeylerin denk olması olanaksızdır,
ama ihtiyaçla ilgili olarak bu yeterince yapılabilir. [Bu denk
leştirme için] bir tek şeyin olması gerekir, bu da bir kabulle olur; 20
bunun için bu şeye [Yunancada] Vzomısmfl'denir; çünkü o.
V. 5- 101
yap vdvra voıcî <r6ppxTpa’ fierpeîraı yâp vavra vopl-
<rpLarı. olKİa a, pvaX d^xa p , K\Cvrı y. ro a roO )8 ijpıav,
fi vivT f pv&v i$ la if oİKla, ^ ta o v ^ 5^ KkCvrf hİKarov
pipoSf rd y rov /3' trjKov toCvvv ’n6 <raı K\lvaı î<rov 25
16 oUiif, 3rt ırfVTf. Bu d’ oBt<ûs fj aXkay^ ijv Trptv rb vBfuapa
fîvai, BrjKov' bıa<f>4pfi yâp ovbfv rj Kkîvat ıtiv r i Bırrl oiKCas,
ti Saov al ttivTf kklvat.
17 pxv oip ro &İİKOP Kat r l ro bİKaiöp iartp, fipi)Tat,. o
buppurpÂpcap bik toBt <ûp bfjkop B u ^ biKaıaırpayia pÂ<rop ôrı 30
rov blbiKfÎp Kal &btKfî<r$ac ro p fp yap vkfo p ^ f i P rö 5*
BkarrBp iarıp. ^ be btKatooTİprı pf<r6rr}s t Cs âuv, ov top
avröp bi rpovop raîs âkkaıs âpêraîs, âkk* Bu p4<rov iarlv'
^ d’ aöiKia T&p &Kp<op. Kal 17 pkv biKaıo<rBvr] iarri Kad’ ^v 6 1134»
bUaıos k iy fr a ı TrpaKUKOs Kara TTpoaip€<up rov biKaCov, Kal
bıavfprfUKOs K4 I avr<j> ırpos Bkkop Kal kvfptp vpds İrfpov
o\f^ oBrm &<rrf tov pev aiperov vkiop a ir ^ ikarrop bl ry
TrkTia-Cop, TOV ^ k a ^tp o v b' ap6.Trakip, akXa tov î <tov tov kot' 5
18 avakoyCap, 6pola>s 5c Kal &kk<p trpbs İkkov. rj 5’ iBiKCa rotu-
popt Iov rov iblKov. tovto b* ôrlv iırtp ô k^ Kal İkkfiyjns rov
dt^fkCpov rj ^ k a ^fp o v rrapa rb âvikoyop. bıo vvfpŞokrı Kal

4kkfi\/ns ^ abiKla, Bu viTfpfiokrjs koİ ikkflrjrfds iartp, 4^'
avTov pfP VTtfpPokrjs pkp rov arrk&s d><f>fkCpoVy cXA.ef>/rea>s 10
5^ rov )3Xa/3cpov* 4rrl 5e t ü p akkotp rd p fp Bkov BpoUos, tö
bi Tropa t B ipdkoyopy dıror^paıs ervxf*'. rov 5e âbiKrjpaTos
r5 ftev İkarrop ibiKfirrdal iıru , ro 5e pfî(flp to abiKfÎp.
19 ırepl oZp btKoıoavprıs Kal iBiKİas, tCs İKar4pas itn ip
23. Sil a L** 26. 8r t ırdprt om. pr. K** Sii K*> 27. cTi'oı
M**: K**: om. L'> 32. t Is om. M*> T 33. Si om. M*> T
Xau L'* 5 vpİTfpoy M** (et fort. T) U84* 13. SBucctcrtfat : t S
4Succ7<r9ai vulg.
101
her şeyi denkleştirir; nitekim her şey para ile ölçülür: a bir ev,
b on c ise bir yatak olsun. Yani ev beş mna ya da beş
mnct^2i eşdeğer ise, a, b nin yansıdır; yatak ise, yani c, b nin
de onda biri olsun. O zaman bir evin kaç yatağın eşdeğeri
olduğu açıktır: Yani beş yatağa. Para bulunmadan önce 25
değiş-tokuşun bu şekilde yapıldığı açık; çünkü bir ev için beş

yatak vermek ile beş yatağın eşdeğerini vermek arasında hiç
fark yoktur.
Böylece adaletsizliğin ve adaletin ne olduğunu söylemiş
olduk. Bunlar belirlenince adaletli eylemin, haksızlık etmek
ve haksızlığa uğramanın ortası olduğu açıktır; çünkü biri 30
daha fazlaya öteki daha aza sahip olmaktır. Adalet de bir
ortadır, ama öteki erdemlerin olduğu şekilde değil; o, orta
olanın özelliğidir; adaletsizlik ise uçlann özelliğidir. Aynca 1134a
adalet, adil insanın “adaletli şeyleri tercih ederek yapan ve
gerek başkasıyla ilişkisinde kendine, gerek biriyle ilişkisin
de başkasına, tercih edilen şeyi kendisine daha çok diğerine
de daha az, zararlı olan şeyi de bunun tam tersi olacak şekil
de paylaştırmayan, hem kendisinin hem de bir başkasının
başka biriyle ilişkisinde oranlayarak eşitçe paylaştıran in
san” şeklinde tanımlanmasını sağlayan şeydir. Adaletsizlik
ise tam tersine adaletli olmayanı tercih eder. Bu da yararlı ve
zararlı olanın orana aykırı olan fazlalığı ve eksikliğidir. Bu
nun için adaletsizlik bir aşınlık ve eksikliktir, çünkü fazla ve
az olanı tercih eder —kişinin kendisi sözkonusu olduğunda 10
kendi başına yararlı olanın fazlasını, zararlı olanın azını

tercih eder; başkalan sözkonusu olduğunda da bütününde
bir fark yoktur, oranlamaya aykırılığın ise iki taraftan han
gisinin yaranna-zararına olduğu rastlantısaldır. Demek ki
haksız eylemde ‘daha az’ haksızlığa uğramak, ‘daha çok’ ise
haksızlık etmek olur. Böylece adalet ile adaletsizlikten
—^ve aynı şekilde genel anlamda hak ile haksızlıktan— yani
102 V. 5— 6.
15 ^ (ftvtns, €lpri(r6üi tovtov töv rp^Trov, o f i o i m Kal v€pl

öiKaiov Kül abUov KaOoKov.
10 ’ Eırel 6* 4arrıv abiKovvra pL-^ım abiKov eZı/at, 6 ıroîa &bı~ V I.
KrjfJLaTa ibiK&v ■^brı &biK6s ia rıv kK&<rn\v &biKİav, oîov k\.4~
TTTrıs fj pLOL^ps rj Krı<m/js ; rf ovrco p.4v ovbkv bıola-fi; Kal yap
20 hv <rvyy4poiTC yvvaiKi tlb<»>s to dA\’ ov bıa ırpoaıpiaeois
apyr]v oA\a bıa ıraöos. aSiKcî p.\v odv, âbiKOS ö’ ovk 4arıv, 2
oîov ov ıcA^ımjs, I kAci/tç be, ovbe fxoıxos, ^pıoiêva-e b4'
opu)io>g b4 Kal eırl râ v âkkıav. ırûs piev oZv &vmr€~ 3
TTovdhs Ttpoi TO bİKaıov, elprjTaı Trpârepov' Ö€Î 5^ p.^ kav- 4
25 OAveıv o n rb Çrjrovpevov 4<m Kal tö htrk&s bİKaıov ko.1 rb
■nokiTiKbv bUaıov. tovto 5’ İ<rnv ^ırl Koıvavâv ^Lov TTpbs rb
eıvaı avrâpKeıav, ekevdepıov Kal laıov fj kot’ avdkoyiav fj
KOT âpiûpbv â)OTf otroif plj İOTl TOVTO, OVK COTl TOVTOlf
Ttpbs akkrıkovs to TTokiTiKbv bUaıov, âXkâ ti bUaıov Kal Kaö'
30 opoıoTrjTa. İtrrı yap bUaıov, oîs Kal vopos ırpbs avrovs'
v 6pos 5’, kv ols ibiKia’ r\ yap bUrı KpCaıs Tov biKaiov Kal
Tov abiKOV. kv oîs b' kıbiKCa, Kal rö ibiKelv kv toİjtoiç (kv oîs
be Tb âbiKeîv, ov ttcktiv kıbiKİa), tovto b' ôrl to ırkkov
vkpeıv T&v aırk&s byaOâv, İkaTTOv be t&v cnrk&s KaK&v.
35 81^ oİ k k&pev apxeıv b.v6p<aıtov, &kka tov koyov, ort ôurcS 5
1134 •* tovto Ttoıeî Kal yCveTaı viipavvoS’ e a r ı b* 6 ip^tav <piika^
tov biKoCov, el 8e toû biKaCov, Kal tov îa-ov. kırel 8’ ovOkv 6
avT<^ Ttkeov eîvai boKeî, eîırep b U a ıo s (ov y ap vepeı ırkkov tov
a ır k â s âyaûov a v r £ , el /xij ırpbs avTov âvâkoyov k artv’ bıb
5 kTepıp ıroi'eî' Kal bıa tovto âkkoTpıov eîvai <f>a(rıv i.ya6bv
T^v biKaıoavvt]v, KaOdırep kkk^drj Kal ırpdTepov)' pıırdbs &pa 7
Tts boTİos, TOVTO be Tip^ KO.1 ykpas' 0T<û be /X7j U a v â Tci
16. SiKatov K**: roC SiKalov vulg. 22. ov : oö8^ vulg. 25. Ka) post
Skaıovom. 26. #(mı>onı. K** ^ırlom. L** SO. a6ro£t : airo^t
vulg. 82. 31) Muenscher 36. 1134** 6. voıc7 Syiburg
102
her birinin doğal yapısının ne olduğundan bu şekilde sözet- 15

miş olduk.
Haksızlık yapan birinin adaletsiz insan olmaması da ola
naklı olduğuna göre, kişi ne tür haksızlık yaparsa, artık her
haksızlık çeşidi açısından adaletsiz insan -örneğin hırsız, zani
ya da haydut- olur? Yoksa nasıl yaparsa yapsın bir fark
olmayacak mıdır? Sözgelişi biri bir kadınla, kim olduğunu bi
lerek ama tercih ederek değil, tutkudan dolayı yatarsa, bir 20
fark olmayacak mı? Demek ki haksızlık yapıyor ama adaletsiz
değildir; örneğin hırsız değildir ama hırsızlık yapıyor, zani de
ğildir ama zina yapıyor; öteki konularda da bu böyle. Adalet
ile karşılık verme arasındaki ilişkinin nasıl olduğu dalıa önce
söylenmişti. Ama araştırma konusunun hem genelinde adalet
hem de toplumdaki adalet olduğunu da gözden kaçırmamak 25
gerek. Bu ise özgür ve oranlamaya göre ya da sayısal olarak
eşit kişilerin, kendilerine yeter olmaları için yaşamı paylaşma-
lannda sözkonusudur, öyle ki bu özelliklerin bulunduğu kişi
ler arasındaki ilişkilerde toplumdaki adalet sözkonusu değil,
buna benzetilerek adalet denen bir şey sözkonusudur. Nitekim
aralarındaki ilişkiler yasayla düzenlenenler için hukuk söz- 30
konusudur; yasa da biribirine haksızlık yapanlarda sözkonusu
olur. Çünkü yargı, hak ile haksızlığı ayırmadır. Ve nerede
adaletsizlik sözkonusuysa, orada haksızlık yapmak da söz
konusudur, ama haksızlık yapmaların hepsinde adaletsizlik
sözkonusu değildir; bu da kendisine genel olarak iyilerden
daha çoğunu, genel olarak kötülerden de daha azını ayırmak
tır. Bunun için bir insanın değil, aklın yönetmesine izin veriyo- 35
ruz; çünkü bir insan bunu kendisi için yapar ve tiran olur. 1134b
Oysa yönetici adaletin koruyucusudur ve eğer hakkın koruyu
cusu ise eşitliğin de koruyucusudur. Ve eğer adil ise, kendi
sinde daha fazla bir şeyin olmadığı düşünüldüğünden (nite
kim kendisiyle orantılı olmadığı takdirde genel olarak iyiden
kendine daha çok bir şey ayırmaz; bunun için başkasına çalı
şır; bu nedenle de, daha önce söylediğimiz gibi, adaletin baş- 5
kası için iyi bir şey olduğunu söylerler), ona bir karşılık veril
melidir, bu da onurveayncalıktır. Bunlarla yetinemeyenler ise
V. 6 - 7 . 103
8 ToıavTa, oihroı yLvovraı rvpavvoı. ro bi bfffiroTiKÖv blıcaıov
Koi TÖ TtarpiKOV ov Taînbv tovtois dAA’ op.otov’ ov yap İcrrıv
bbiKCa vpbs ra avrov âırAtûf, rb bi KTÎjp.a Kal rb t İ kvov, io
9 <o>f h.v fi vrjkCKOv Kal ôtpurOf}, &tntfp ptepos avrov, avrbv
6 ’ ovbfis rrpoaıpeîraı ^ k A n n ıv ' bıb ovk icrrıv abiKıa rrpbs
avrov’ ovb* &pa abiKOv ovb( biKaıov rb ırokıriKov’ Kara
v6pov yap rjvj Kal kv ols kırt^VKH tıvai v6p,os, ovroı b* ^<rav
oîy vırdpyeı l<rorr]s rov âpx_ftv Kal ap\ea-dat. bıb pakkov 15
Tipbi yvvaÎKd kam bUaiov rj ırpbs rcKva Kal Krıjpara' rovro
yap k(rrı rb oİKOvopiKbv bUaıov' İrtpov bb icat rovro rov rto-
VII. kıriKOV. Toı) 5^ rroktriKOv biKaCov rb pev <f>vcriK6v k o n rb be
vopiKOv, <f)V(riKbv pev rb Ttavra\ov r^v avrr\v İ\o v bvvaptv,
Kal ov r(|> boKeîv rj prı, vopiKbv bi d k^ ovbev 30
bıa<f>epeı ovruis rj akkıas, orav be dâvraı, bıaêpeı, oîov rb
pvâs kvrpovcâaı, rj rb aıya dveıv ik k a prı bvo rtpofiara,
Irt bara kiri r&v Ka0* eKatrra vopoOerov<rıVi oîov rb dveıv Bpa~
2 (rCbı^f Kal ra yj/rıifHapartlibr). boKet d’ kvioıs eîvai vâvra
roıavra, o n rb pev <f>1j<reı İKiVTjrov Kal rravraypv rrfv avrrıv 25
bdvapıv, kbanep rb ifvp Kal kvâdbe Kal kv n^pcrat? Kaîeı,
3 ra bk bUaıa Kivovpeva bp&aıv. rovro b* ovk karrıv obnos
k \o v , dkk* eoTiv <3f Kaıroı rtapd ye roîs deoîs î<ro)y ovba~
p&s, irap' Tjp.iv 5’ ea-rı p tv r ı Kal ^ d a e ı, Kivrjrbv pkvroı
4 •ndv, dAX* bpaa kari rb p ev <f>vaeı rb 8’ ov tj)vaeı. rrolov 3»^
de <f>vaeı r& v kvbexopJvoiv koI &kk(t>9 k \e ıv , Kal rrotov ov
dkkd vopiKbv Kal avvd^KTf, eirtep &p<f»ı) Kivr\rd opoîcas,
brjkov. Kal krrl rcHv âkkcav 6 a ir b s d ppoaeı bıopıapos’
aeı yap fj be^ıa Kpeirrm», Kalroı kvbe\eraı rrdvras dp<f>ıbe-
10. rb post KOİ om. K'*L*’ 11. T : piı x(»/ı«r0p L’’ M**
13. abri Ramsauer 21. ofov] o6rtts ^ İ\Kws oTov 29. post
vbSofi&s add. lxo>' M**r, l’x<»' 1^^ ante pivroı add. ov M **T
33. post Srj\ov add. 8i T 8] koI 8 K** 34. ru'os ed. WiIkinson
103
tiranlar olurlar. Efendi ve baba hukuku ise bunlarla aynı de

ğil, bunlara benzer bir şeydir; nitekim genellikle bize ait
olan şeylerde haksızlık sözkonusu değildir, bir insanın lo
kölesi ve çocuğu -belli bir yaşa geldiği andan aynlıncaya
kadar- kendisinin bir parçası gibidir, hiç kimse de kendine
zarar vermek istemez; bundan dolayı bir insanın kendine
karşı adaletsiz olması sözkonusu değildir, ne de toplumsal
adalet ve adaletsizlik sözkonusu; çünkü bu, yasaya göre olu
yordu ve yasayla ilgili olan insanlarda sözkonusuydu, bun
lar da yönetmede ve yönetilmede aralannda eşitliğin bulun
duğu kişilerdir. Bunun için bir insanın çocuğu ya da malıyla 15
ilişkisinden çok, karısıyla ilişkisinde hak sözkonusudur; bu

da aile hukukudur ve medenî hukuktan farklıdır. Medenî
hukukun bir türü doğal, bir türü de yasaldır. Doğal olanı her
yerde aynı güce sahiptir ve kanılara göre değişmez; yasal
olanda ise başlangıçta şöyle ya da böyle olması fark etme
yen, ama konduktan sonra fark eden hukuktur; örneğin 20
bir kişinin bir n ın a ile serbest bırakılması ya da iki koyun

değil, bir keçinin kurban edilmesi gibi; aynca tek tek du
rumlarla ilgili olarak konan yasalarda da fark eder, örneğin
Brasidas’a^^ kurban kesmede ve kararnamelerle konan şey
lerde olduğu gibi. Kimileri de her şeyin böyle olduğunu dü
şünür, çünkü doğal olan değişmez, her yerde aynı güce sa
hiptir —âteşin hem burada hem de Perslerde yakması
gibi—, ama hak sayılanların da değiştiğini görüyorlar. Oysa 25
bu böyle değildir, ama böyle gibi görünür. Her ne kadar tan

rılarda belki hiçbir şekilde değişmiyorsa bile, bizde tümü de
ğişken olan —ama bir kısmı doğal bir şekilde, bir kısmı da
doğal olmayan bir şekilde değişen— doğal bir hukuk vardır.
Her ikisi de değişken olduğuna göre, başka türlü olabilecek
şeylerden hangilerinin doğal bir şekilde, hangilerinin de 30
doğal olmayan bir şekilde, yani yasayla ve uylaşmayla değiş

tiği açıktır. Başka şeylerde de aynı ayırım uygun düşüyor.
Nitekim sağ el doğal olarak daha iyidir, her ne kadar herkes
104 V. 7— 8.
3S ^Covs y€vi<rdaı. r â 8^ Kor4pov t &v 5

USB • biKamv SıxoıA ia rı roîs nİTpoır o i yâp ırapraôv l<ra ro
olvrjpâ KOt a-ırrjpâ p-irpa, oAA’ o5 p iv avovvraij ov
bk ıra>\ov<riVy Â.£İrrû). 6poC<as 8e koI /x^ (jiva-iKa iA.\’
&vdp€amva bUata ov Tavra Ttavraypv, l'jret oib* al
S Teîaı, â W â fua p<Svov ıraı/TaôO Karâ <f>ij&ıv ^ iipÇant}. t &v 6
8e biKaCûiV Kal vopCp<ûV İKaorov &s rh KaûSkov npds r a Kad'
cKaara l)(eı' r a yhp ırpaTTopeva TtoWâ, ânelvıov 8’
^KaoTov Kv’ KaOoKov yâp. bıa<f>ep€i 8^ ro âbİKrjpa Kal rb 7
adiKOv Kat ro biKaioopa Kal ro bİKaiov' âbiKOV p^v yâp
t o ioTt <f>â<Tfi îj rdêf aitrb 8^ rotîro, Srav TTpaydrj, âbt-
Krıpâ ioriy ırplv b\ TtpayBîjvai, oHıro), âXX’ âbiKov. 6poia>9
bi Kat biKoCtapa' Kakelraı bk pâKKov biKaıoiTpâyr\pa rb
Koıvov, biKaUopa 8^ rd ivavopOmpa tov âbiKi^paros. Kad'
İ kootov 8^ avT&Vy ıroîâ re eî8ıj Kat Troo-a Kat ırepl ıroîa
15 T v y y â v fi Svra, ^ a r fp o v irturKeTrTİov. ''Oın'atv bi rûp biKalıav V III.
Kat âbCKonv T&v dprıpâvtap, âbt.K€Î pikp Kal biKai07rpay€İ
orav kK<Lp rts abrâ ırpâTrrı' orap 8’ &K<ap, ovt* âbiKî oire
biKaıovpayfî aX \’ rj Karâ <rvp/3e^7jKos’ oly yâp ovp^â-
^t]K€ biKaCoıs €Îvaı rj âbİKOiSy ırparrovoıp. âbİK.r)pa 8e Kat 2
20 biKaıoırpâyrjpa &pLoraı r ^ kKOV<rC<p Kal âKOVoitp’ brav yâp
İKoâoıop 17, yf/iycraı, âpa bk Kal âbtKrjpa ro r’ korip' &ot
eorat r t âbiKOP pkp âJbUrjpM 8* oiırui, âv prı rb eKOVcnov
Trpoo^. X.€y<a 8’ kKoâoıop pkp, «ütTTrep Kat ırparepop eîprjTaı, 3
o İ p n s TÛp k<j> aİTİâ optohp flbâ>9 koI prı âypoâp Ttpârrrı
25 /btıê 8ı; P‘^ t € ^ prjre ov (^kpcKa), olop ripa nıırret Kat t Cpi Kal
USB* 4. oM’ o/] K** L** ıroKırtla T 6. rb KaOİ\t>u H*

10. tç3 il Rassow «brb L**: rb airb M** F 11. i<m om.
K*> L* post İSiKOP add. Sn (ti K**) Sray ırpax^ iblKrifuı i<rrlv K** L**
19. Sİ! Muenscher 25. Sk] S K** F tvtKa add. F koİ rivt
om. K**
104
her iki elini iyi kullanacak duruma gelse bile. Uylaşmayla ve 35
yarara uygun olarak konmuş haklar da ölçülere benzerler; 1135a

örneğin şarap ve buğday ölçekleri her yerde eşit değildir, sa
tın alınan şeyin ölçekleri daha büyük, satılanlannkiler ise
daha küçüktür. Aynı şekilde doğal değil, insansal haklar da
her yerde aynı değildir, çünkü siyasal düzenler de aynı değil
dir; ama her yerde doğal olarak en iyi olan yalmzca bir tane- 5
dir. Adaletli olan ve yasaya uygun olan tek tek şeylerin bun
larla ilişkisi ise, teklerin genelle ilişkisi gibidir; nitekim yapı
lıp edilenler pek çoktur, adaletli olan ve yasaya uygun olan
ise —her biri— bir tanedir; çünkü geneldir. Haksız olan ile
adaletsiz olan ve haklı olan ile adaletli olan arasında da fark
vardır; nitekim adaletsiz olan doğal olarak ya da düzenden 10
dolayı böyledir; oysa bu aynı şey gerçekleştirilince bir hak
sızlık olur, ama yapılmadan önce haksızlık değildir; yalnız
ca adaletsiz olandır. Haklı olanla da durum aynıdır: Genel
olarak ona haklı eylem denir, diğer sözcük [dikaiosyue] ise
daha çok yapılan haksızlığın telâfi edilmesi için kullanılır.
Bunlann her biri nedir, ne gibi türleri vardır, kaç tanedir ve 15
nelerle ilgilidir konusu daha sonra ele alınacak. Adalet ve
adaletsizlik söylediğimiz şeyler olduğuna göre, bir insan
isteyerek bunları yaptığı zaman bir haksızlık yapıyor ya da
haklı eylemde bulunuyor; oysa istemeyerek yaptığı zaman
ne bir haksızlık yapıyor ne de haklı bir eylemde bulunuyor,
yaptığı rastlantısal oluyor; çünkü adaletli olmaları ya da
adaletli olmamaları rastlantısal olan eylemler yapıyor. O 20
halde haklı eylem ve haksız eylem isteyerek ve istemeyerek

yapılmış olmakla belirlenmiş oluyor; çünkü isteyerek yapıl
dığı zaman kınanır ve o takdirde aynı zamanda haksız bir
eylemdir; öyle ki eğer eylemin isteyerek yapılma özelliği
yoksa, yapılan bir haksızlık olacak ama eylem haksız olma
yacak. Daha önce de söylediğim gibi ‘isteyerek yapılan’,
birinin, kendine bağlı şeyleri bilmeyerek değil, bilerek 25
—^kişiyi, aracı ve amacı bilerek— yaptığına diyorum.

V. 8. 105
n v o s ^P€Ka, KİLKiivatv İKacrrov fiti Kara a v/ı^f^riK o s firıbi

(tacrırfp eî rıs Kaôiv Trfv avrov tvtttoi iTtpov,
o v x İ k<6 v ’ ov y a p i v oiry)* iv d ix ^ r a t 5 e tov r v ’n Top.tvov
ıraTİpa tîvaı, tov 5’ Sri pikv &v6 p<ovos rf r â v rrapovTOiv ny
yıv^<TK€iVy Sti 5« varrıp iyvoeîv' o/mo^y öc tö toiovtov 5ıa>- 30
pItrOtû Kal i v i TOV ov İv€KOy koI v t p l t ^ v v p a ^ ıv okıjv. to 5^
ayvooı6p,fvov, rj p.^ ayvoovpevov p-lv i v avrâ 6’ ov, fj
âKovaıov. v o W h ya p Kal t &v vvapxovT(ov d b o -
T€S KOİ Vp&TTOpiV Kal vâ(TXOp€V, &V OV0€V Ovd’ İ kOVCTIOV OVT 1135 *»
4 aK0va‘i 6 v iorıv, otop t5 yr}pav ^ âvaBır/joKeıv. lo r t 5’ 6poiu>s
iv l T&v ibUatv «cai t &v biKaCiov Kal ro Kara o-vpê^rfKos'
Kal yap av tt\v vapaKaTadrjKrjv avoboCrf rıy &kv ko.1 5ta
<f>6Şov, ov oüre bİKOia ırparreıp ovt€ btKaıovpayfîv <f>ar4ov s
dAA* rj Kara avpfiffiriKOs. 6po(o)s bk Kal töv âvayKa(6 -
pevov Kal &KOvra t^ v vapaKaToJdriKr\v p^ ivobıbovra KaTa
5 <rvfi/3e/3i}Kdy <f>aT4ov i.biK€Îv ko.1 to. übiKa v p â m ı v . t &v
5i İKOvaCfjiv Tâ. p k v vp o € \o p € v o ı v p â r r o p fv Tâ 5’ ov v p o tk o -
pevoı, vpoekopevoı p k v Üfra vpofiovkev<râp€Voı, âvpoaip^Ta lo
6 Si S<r* âvpoÔiikevTO. Tpı&v brı ovor&v ^kaŞ&v t &v iv raty
KOkvoivCaıs, TO pkv âyvoCas âpaprfipaT a iorıv, S tov
per
P'qT( bv prİT€ b prjTe P'^T€ oJ> İvcKa v v ik a ^ f T ^p â ^ ' rj yap
ov ^âXX(iv ^ o i TOTUTip rj ov tovtov rj oi tovtov 4vcKa ûrfdr;,
uAAâ ovvi^rj oix ov İveKa ipıq6 rj, olov oî>x ît'o rp&orj dAA’ *5
7 Îpo K€VTTjojj, ^ ovx OV, fj ovx Srav pkv ovv vapakoyıos
fj fikifirı yivTjTaı, âr6xVh°’' oTav be pfj vapakoycos, &vev
5i KOKCas, âpâprrjpa {âpapT&veı pev yâp orav fj âpxfj
8 iv a ^ y jf TTjS aİTias, &Tvxeî 5’ Srav İ^ıoOev)’ otuv 5i
26. İHİTtpoy K** 31. rov K**: rwy L** M** T 1135'» 3. Kcâ ante
rh om. M" 5. ty add. K» 11. 8^] 3* L" 13. ante
add. T o v r a L*»!^*» V 14. 0dWtiy K*»: Pa\«Ty vulg. 16. Sı K*»:
Ss vulg. 19. iyyoiaf Jackson
105
Hem de bunlardan her biri rastlantısal ya da' zorla yapılmadığı

zaman (örneğin biri birinin elini tutarak bununla bir başkasına
vurursa, İkincisi isteyerek vurmuş olmuyor, çünkü bu ona
bağlı değildir); vurulan kişi babası olabilir, o ise onun bir insan
ya da orada bulunanlardan biri olduğunu bilebilir ama babası
olduğunu bilmeyebilir; aynı şekilde amaç için ve tüm eylem 30
için de böyle bir şey belirlenebilir. Bilmeden yapılan ise, bilin

meden yapıldığı zaman kişinin elinde değildir ya da zorla yapı
lan istemeyerek yapılandır. Nitekim biz doğal olan birçok şeyi
bilerek yapıyoruz ya da onlara mamz kalıyoruz, ki bunlardan 1135b
hiçbiri ne isteyerek ne de istemeyerek oluyor; örneğin yaşlan
mak ve ölmek gibi. Hak ve haksızlıklann aynı şekilde rastlan
tısal olması da sözkonusudur, nitekim eğer biri bir emaneti is
temeyerek ya da korkudan geri verirse, onun ne haklı bir şey
yaptığını ne de haklı eylemde bulunduğunu, ancak rastlantısal
davrandığını söylemek gerekir. Aynı şekilde bir emaneti mec
bur edilerek ve istemeyerek geri vermeyenin yalnızca rastlantı
sal olarak haksızlık yaptığını ve lıaksız eylemde bulunduğunu
söylemek gerekir. İsteyerek yapılanlardan kimini tercih ede
rek, kimini de tercih etmeden yapıyoruz: Önceden düşünüp ta
şındıklarımızı tercih ederek, düşünüp taşınmadıklanmızı ise
tercih etmeyerek. Bir araya gelmelerde meydana gelen zararlar 10
üç çeşittir: Bilgisizlikten dolayı yapılanlar hatadırlar; örneğin

eylemi yapan kime, neyi, ne ile, niçin yaptığı konusunda yanı
lırsa; çünkü ya vurmayı düşünmemiş ya o şeyle vurmayı dü
şünmemiş ya da o insana vurmayı veya o sonucu yaratmak
için vurmayı düşünmemiş, olan da amacına aykın olarak olup
bitmiştir (örneğin yaralamak değil, bir fiske vurmak amacıyla
vurduysa veya vurduğunu sandığı kişiye ya da vurduğunu san 15
dığı araçla vurmadıysa). O halde zarar tahmin edilemeyecek
şekilde meydana gelince, ona talihsizlik denir; tahmin edileme
yecek şekilde değil, ama bir kötülük de düşünülmeden meyda
na gelince ise, ona hata denir (nitekim neden olmanın başlangı
cında olduğu zaman insan hata yapıyor, neden onun dışında ol
duğu zaman ise başına bir talihsizlik gelmiş oluyor). Önceden
106 V. 8— 9-
20 eihuis fifv ırpojBovkevcras bf, abiKrjfjia, olov bcra re bta

dvfiov Kal a \k a Tiâdr}^ oaa avayKaîa rj <f>va-iKa (TVfiâlvii
T0L9 avöpfûTToıs’ TavTa yap ^kâırrovres Kal &p.apTâvov-
rer abLKOva-ı piv, Kal abiKTjparâ iarıv, ov fievTOi tto» abiKOi
bıâ Tavra ovbe Ttovrfpoi ov yap bıa p.oy6r]pCav rı ^kâfirf'
25 orav 8 ’ İ k Trpcaıp^tretos, abiKOs Kal pLO\drfp6s. bıb Kok&9 9
ra İ k dvfxov ovk İ k TrpovoCas KpCveraı' ov yap İp x^t ^ dv/üuS
Ttoı&v, iikk' 6 SpyCaas. İri 81 oibi rrepl tov yev4<rdaı rj p.^ 10
âp<f>i0‘^riT€ÎTaı, akka ırepl tov biKalov' i v l ıâıvopivtf yâp
d8iK^ç r) dpyTj eorty. ov yap <S<nrcp iv toÎ s avvakk&ypao't
30 TT(pl TOV yeveaOai ap<f>ıa^rjTovcrtv, &v ivâyKij rdv frepop tlvaı
po^drjpov, hv /xt) 8ıd kıjdrjv avrb bp&aıv' &kk* 6pokoyovvT€S
ırep). TOV 7rpdy/xaroy, Trept 81 rov ırorlptos bUaıov âp<f>ıo"^rı-
rovaıv (o 8’ İTnŞovkfvıras ovk &yvo€Î)^ tSore 8 p iv oîcroı d8ı-
1136 * KCLorâaı, t 8’ ov. iav 8’ İ k vpoaıpia-euis jS A d^, d8t#ceî* ıcaı 11
Kara ravr rjbrı ra âbiKrfpaTa 6 bbiK&v Â8ikos, orav ırapa
To âvdkoyov ^ fj rrapa ro îarov. SpoCtas be Kal bİKaıos, 8rav
TTpoekopevos biKaıoTTpayfi‘ biKaıoTrpayeî 81, hv povov I ko)v
5 Trpdrrj}. t &v 8’ â.Kov<rC<ov r a plv ia r ı <rvyyv«pıowuc<ı rd 8’ r j
ov avyyvüipoviKİ. ocra p iv yap povov âyvoovvreç okka
Kal bi ayvoıav apapTavovcrt, orvyyvtopoviKâ^ 8<ra b\ p ^ bı
ayvoıav, akk' ayvoovvreç pev bıa ırddos be pijre (fnta-iKbv
pıjr âvdpcûTTivov, ov avyyvoipoviKa,
11 ' ATToprıaeıe 8’ 6.V rts, el İKav&s bıdpıaraı rrepl rov d8ı- IX .
Keıadaı Kal abiKeıv, ırpâTOv pev el İarıv &<n(ep EiptırCbrıs
eîprjKe, kiyıov Atottiûs
p T fT İp a K a r İK T a v TrjV Ş p a ^ iıs k ıS y o r .
(Koıv fK0v<rnv^ t) fKOvanv ov^ « « • ' J
29. iv om. Ki* 32. hi add. pr. K*» 1136‘ 9. ivepiırıyov pr. K*»:
kvBptaıriKhv L** M** 12. irirrus'] rh ır&ı pr. K** 13. KarİKTav T;
KarİKra codd. 14. ^Kooffav Jackson : Oi\ovffav codd.
106
tasarlamadan ama bilerek yapılan, haksız eylem olur; örneğin 20

öfke^^ yüzünden ve insanlarda zorunlu ya da doğal olan duy
gulanımlar yüzünden yapılanlar gibi. Çünkü zarar vermekle
ve hataya düşmekle haksızlık yapıyorlar, yaptıklan eylemler
de haksızlıktırlar, ama kendileri bunlardan dolayı bir şekilde
adaletsiz ya da kötü olmuyorlar; çünkü verdikleri zarar kötü
lükten gelmiyor; oysa zarar tercih edilerek veriliyorsa, adalet
siz ve kötüdürler. Bunun için kaynağı öfke olan zararlar doğru 25
bir şekilde önceden tasarlanmayanlardan sayılır. Nitekim buna
neden olan, öfke ile davranan değil, öfkelendirendir. Aynca
tartışma konusu olan, yapılanlann olup olmadığı değil, haklı
olup olmadığıdır; çünkü öfke, görünüşte haksızlık olan bir
şeye duyulur. Nitekim burada —alışverişlerde olduğu gibi—
tartışma konusu olan, bir şeyin olup olmadığı değildir —^ki o
takdirde bunu, unutmaktan yapmıyorlarsa, ikisinden birinin 30
kötü olması gerekir—; olan konusunda anlaştıklan halde,
hangisinin haklı olduğu konusunda tartışıyorlar (önceden
tasarlayan ise bilmeyerek yapıyor değildir), öyle ki biri haksız
lığa uğradığını öteki ise uğramadığını sanır. Ama bir insan ter 1 1 3 6 a
cih ederek zarar verdiği zaman, haksızlık yapıyor demektir;
böyle eylemlerle haksızlık yapan, orantılı olana ya da eşitliğe
aykın davranan, adaletsiz bir insandır. Aynı şekilde biri tercih
ederek adaletli eylemde bulunduğu zaman da adil bir insandır;
ancak isteyerek davrandığı takdirde adaletli eylemde bulunur.
İstemeyerek yapılanlann kimi bağışlanabilir, kimi ise bağışla
namaz niteliktedir. Yalnız bilmeyerek yapılmayıp aynı zaman
da bilgisizlikten ötürü yapılanlar bağışlanabilir; buna karşı bil
gisizlikten dolayı değil de doğal ya da insanca olmayan bir tut
kudan ötürü bilmeyerek yapılanlar, bağışlanamaz olanlardır.
Haksızlık etme ve haksızlığa uğramanın yeterince belirle
nip belirlenmediği tartışma konusu olabilir. İlkin Euripides'in
garipbirbiçimde söylediğinin olup olamayacağına [bakılabilir]:
“İki kelimeyle, kendi annem i öldürdüm;
ben isteyerek o istediği için mi, )Ktksa
ben isteyerek değil o da istemediği halde mi?’^^
V. 9. lor
TToTfpov ya p &s â^rjâ&s Ieo-tiv kKovra d d iK € Î (r d a t, fj ov dAA’ 15
âKOv<rıov İırav, &<mfp Kal ro ibiKfîv Ttav İKOva-ıov ; Kal dıpa
vav ovrcof rj ^Kfu-uis, \&anr€p Kal t 6 ibiKcıv ırav (Kovcrıov,^ rj
2 t 6 ficv İKOTuaıov TÖ 5’ İKOvtrıov; 6pLOİo)s be Kal i-ırl tov biKaı-
ovarOaı’ ro yap biKaıovpayeîv ıtav ^KOİ/<rıov’ cjot evkoyov
avTiK€Î(r$aı âpLOİoiS Kad' İKârepov, ro r âîKeladaı Kal bı~ 20
Kaıovaöaı fj kKova-Lov fj aKovaıov eîvaı. &roırov 5’ b.v boête
Kal iırl TOV biKaıov<r6aı, et ırav İKOvaıov' İvıoı yap biKaıovvraı
3 ovx ^Kovres. eıreiTa Kal robe bıaıropıâeıev av rıs, rcorepov 6
TO âbiKOV ıreTTOvdüis âbiKelraı ıras, fj &<rTrep Kal iırl rov ırpar-
reıv. Kal iırl rov ırdcrêıv iarıv" Kara (rvpPeŞrjKbs yap 25
be\eraı iır âp,<f>OTep<ûv p.eTaKap.^âveıv r&v biKaCıav' opLoCats
be bijkov S n Kal evi rû v âbUayv’ ov yap ravrov ro rabtKa
vpaTTeıv T(p abiKeîv ovbi ro âbiKa v ia \e ıv r y âbiK€Î<rOar
opîûJS be Kal rov biKaıovpayeîv Kal biKaıovadaı' abvva-
Tov yap abiKeîa-dai p,ff âbiKOVvros fj biKaıovordaı pı.fj btKaıo~ 30
4 vpayovvTOs. et 8* earlv â v \ w rd dbiKeîv rd ^Kdırreıv İKOvra
Tivâ, TÖ b* cKOvra etbora Kal bv Kal (p Kal â>f, 6 8’ aKpa-
Tijs İKU)v /3\dvreı airös avrov, kKtav r’ hv dbiKoÎTO kS v ev-
bi)(ovro avrös aöröv âbiKeîv. earı bk Kal rovro kv t &v dvo~
fi povp.iv<ûv, et kvbeêraı avrov avröv ibiKeîv. İ n kKÖ>v &v n s 1136
bı aKpaa-tav v v akkov ^ k av ro v ro cKOvros, &<tt eîrj hv İKOvr^
ubiKelardaı. fj ovk 6p 6ös â btopL<rp,6sf i k k a vpoadeTeov
fik â v re ıv etbora Kal hv Kal Kal Sis ro v a p a rf^v İKeivov
6 ôSktjcnv; fikâvTeTaı pikv oZv n s İKÖtv Kal râbiKa vdaêı, 5
âbiKeîraı b' ovbels eK<âv‘ ov8eıs yhp jSoSkeTat, ovb' 6 aKpan/js,
akka vapa ri)v fiovkr}<nv vpârTei’ oire yap ôvkeraı ovbels
17. &ffwfp— İKoi<rıoı/ seclusi ırâ»'] ^ t Sv K** T 20. kcö K**: koI
rh vulg. 23. fırcıra scripsi: codd. 32. ^ L**: 3 vulg.
33. K&K K*>: K(d vulg. S4. abrhs K“ L>>: atrrhy M** T tv :
î»» Tl M** r : om. L** USG** 4. koI İ v om. rh om. K** M*
107
Öyleyse acaba isteyerek haksızlığa uğramak gerçekten olanaklı 15

mıdır olanaksız mıdır, yani her haksızlığın isteyerek yapıldığı
gibi, her haksızlığa uğrama, isteyerek mi oluyor? Ve acaba
her haksızlığa uğrama hep —^şöyle ya da böyle— aynı şekilde
mi oluyor [her haksızlık yapmanın isteyerek yapıldığı gibi];
yoksa kimi isteyerek, kimi ise istemeyerek mi oluyor? Hakkını
almada da durum aynıdır; nitekim haklı eylemlerin tümü iste 20
yerek yapılır; öyle ki her birinin karşıtıyla durumunun aynı
olması akla yakındır, yani haksızlığa uğramak ile hakkını al
mak ya isteyerek ya da istemeyerek olan bir şey olmalı. Gene de
hakkını almak sözkonusu olduğunda, her hakkını almanın iste
yerek olması garip gibi gelebilir: Nitekim kimileri istemedikleri
halde hakettiklerini alıyorlar. Biri şunu da sorabilir: Haksızlık
gören herkes gerçekten mi haksızlık görüyor, yoksa haksızlık
görmekte de durum aynı haksızlık yapmaktaki gibi midir? 25
Çünkü her ikisinde de haklı olanlardan pay almanın rastlantısal
olması olanaklıdır; o halde lıaksızlıklarda da aynı şekilde olaca
ğı açıktır; çünkü haksız şeyler yapmak ile haksızlık etmek ve
haksızlığa uğramakile haksızlık gömıek aynı şey değildir. Haklı
eylemde bulunmak ve hakkını almak konusunda da durum ay
nıdır; çünkü haksızlık yapan bir kişi olmaksızın haksızlık gör 30
mek ya da haklı eylemde bulunan biri olmaksızın hakkını al
mak olanaksızdır. O halde eğer genel olarak lıaksızlık yapmak,
birinin isteyerek zarar vermesi [demek] İse ve isleyerek zarar
vermek zarar verdiği kişiyi, aracı ve şekli bilmek demekse, ken
dine egemen olmayan kişi de bilerek kendine zarar veriyorsa,
bu, isteyerek haksızlık görmek, hattâ kendi kendine isteyerek
haksızlık yapmak olanaklıdır, demektir. “Kendi kendine hak
sızlık etmek olanaklı mıdır?” sorusu da tartışma konularından
biridir. Ayrıca biri kendine egemen olamamaktan dolayı, iste 1 1 3 6 b
yerek zarar vemıek isteyen birinden zarar görürse, bu isteyerek
zarar görmek olur. Yoksa bu belirlememiz doğaı değil midir?
Ve “kime, ne ile ve nasıl zarar verildiğini bilme”ye “öteki kişi
nin istememesine rağmen”i de eklemek mi gerekiyor? Demek ki
bir insan isteyeı^k zarar görebilir ve haksızlığa uğrayabilir, ama
hiç kimse isteyerek haksızlık görmez; çünkü hiç kimse bunu
istemez -kendine egemen olmayan kişi bile-, ama isteği dışın
da davranır; nitekim hiç kimse erdemli olmadığını düşündüğü
108 V. 9-
â fjLTi oîeroı tlvaı aırovdatov, 5 re İKpaTrfS ov^ ^ oîeraı beîv
TrpİTTcıv ıtp a m ı. 6 bi ra airov bıboiis, &<r7r€p''0prıp6s <f>r)<rı 7
lodoCvat rbv FAaS/coy Ty Aıoprjbfi ^^yjpv<r€a \a\K€C(oVi lıca-
t 6 p ^ ol hv€aŞoC<ûv” oİ k âbiKfÎTaı' i v a vr^ yap ia rı t 6 8ı-
bovaı, To 8’ ibiK€Î<r0aı oİ k i v ovtŞ, ik k a tov âbiKovvra
beî vvâp\eLv. v€pl p iv obv tov âbiKeîaûaı, o n oî>x. İ koİİo'Iov, 8
brjkov.
12 *Êrı 8’ &v vpoetkopcöa bv’ İtrrıv elveîv, vonpov vot
abiK€Î 6 vetpas vapa t^ v tö vk io v fj 6
fi İoTiv avTov avTÖp &biKeîv. cl yhp iv b iy tra ı rh vporepov 9
keydev <cal 6 bıaviptov ibiK€Î iXk* ovy 6 İy<ov ro vkiov,
eî TIS vkiov avTov irip<p v ip n etb^s Kal İKdiv, ovtos ovtos
20 aİTov abiK€i‘ ovep boKovcrıv ol pirpıoL vo ıtîv’ 6 yap ivi€i-
KTjS ikaTTdTiKos i<rTiv. rj ovbi TOVTO avkovv ; iripov y^p

iiyaöov, €İ İrvyev, vkeov€KTel, olov b6 ^ s ^ rov &.vk&s Kokov.
İ n k'U€Taı Kara rov bıopıa-pbv tov ibiKcîv’ oîıbiv yap vapa
T^v avTov vâ(T\€i Povkrjaıv, tSore ovk âbiK€ÎTaı bıA ye tovto,
25 akX’ eîvep, ^k&meTaı povov. <j>avepbv 8 e o n koi 6 bıavi- 10
ficap âbiKeî, âkk* ovy 6 r 8 vk io v iyatp AeC' ov yap Tb
âbiKOP vv&pyeı aJbiKeı, dX\* ^ t8 İKovra ToSro voıeıv'
TOVTO 8’ 8âep ^ apxv vpâêats, rj iarıp ip r « bıavipx>vn
bX)C OVK iv Tiû kappâvovn. e n iv e l vo kkayâs Tb voıeıv 1 1
30 keyeTaif Kal İarıp &s tA &ylnryaKTeiveı Kal rj yelp Kal 6
oÎKİTrfs ivırAâvros, ovk ibiKeî p iv, voıet bi r a âbiKa.

İ ti el pev Ayvo&v İKpıvev, ovk AbiKeı Kara ro vopiKbv bl~ 12
Kaıov ovb' AbiKos ^ KpCaıs ia rlv, İa rı 8’ wy â 8ikos* İTepop
yap Tb vopiKbv bUaıov Kal r 8 vpSiTOV' el 8^ yıvda-KOiV İKpı-
8. T C : S i vulg. oix & K * * : S oİik vulg. 16. i(lay ır\4ov tx**^

K** 19. alrrov tripı^ K**: iriptp ^ vulg. o St o t om. K** F
21. kxX&t r 22. iır\*ov4KTtı M** 25. Kal Sri M** F 27.
İSiKoy 4x‘^ iırı(px«t pr. 31. / l i v oSk İ S ikcÎ
108
şeyi istemez, kendine egemen olmayan insan da yapmaması

gerektiğini düşündüğü şeyleri yapar. Kendine ait olanlardan
veren, —^Homeros'un, Glaukos'un Diomedes'e verdiğini lo
söylediği şekilde, yani “bronz silâhlara karşılık altın silâh,
yüz inek karşılığında da dokuz inek”^'^ veren— haksızlık
görmüş olmaz; çünkü vermek onun elinde olan bir şeydir.
Oysa haksızlık görmek onun elinde değildir, haksızlık yapan
birinin de olması gerekir. O halde haksızlık görmenin isteye
rek olan bir şey olmadığı açık.
Seçtiklerimizden sözünü edeceğimiz iki konu daha kalı
yor: Lâyık olduğundan daha fazlasını veren mi, yoksa sahip
olan mı haksızlık eder? Ve kendi kendine haksızlık edilebi
lir mi? Nitekim eğer daha önce söylediğimiz şey kabul edi
lecek olursa ve daha fazlasına sahip olan değil, onu veren hak
sızlık ediyorsa, eğer biri bilerek ve isteyerek kendinden
daha çok başkasına veriyorsa, o kendi kendine haksızlık 20
ediyor demektir; ki bunu alçakgönüllülerin yaptığı düşünü
lüyor. Çünkü doğru insan daha az almak eğilimindedir.
Yoksa bu da böylesine basit ve sıradan değil mi? Çünkü böyle
bir insan da bir başka iyi şeyden daha fşzla alır, sözge
lişi ünden ya da genel olarak güzel olandan. Ama yine de,
haksızlık yapmanın tanımlanmasına bakılırsa, bu sorun çözü
lür; çünkü o, istemesine aykın olarak hiçbir şeye uğramıyor;
dolayısıyla bunun yüzünden haksızlığa uğramaz, olsa olsa yal
nızca zarar görür. Öyleyse açıktır ki, daha fazlayı veren her- 25
zaman haksızlık ediyor, daha fazlaya sahip olan ise her zaman
etmiyor; çünkü haksız olana sahip olan değil, isteyerek buna
sahip olan haksızlık ediyor; bu da eylemin başlangıcı olanda
bulunur, bu başlangıç da alanda değil paylaştırandadır.
Aynca ‘y^P^^^k’tan birkaç bağlamda sözedildiğine göre ve
bağlamına bakılırsa, cansız şeylerin de, elin de, efendisinin 30
emri yüzünden kölenin de öldürmesi olanaklı olduğuna göre,
bunlar haksızlık etmiyor, haksız şeyler yapıyor. Aynca bilme
den karar vermişse, yasal adalete göre haksızlık yapmış sayıl
maz, karar da adaletsiz değildir; ama adaletsiz gibi görünür;
çünkü yasal adalet asıl adaletten farklıdır; oysa eğer bilerek
V. 9. 109
V€V âdUcOS, v\€OV€KT€Î Kol OllTO'g rj ^âpiTOS f} TipMpCas, U37
13 &<Ttttp ovv Khf t î TIS fi€p(<raiTO rov âdiKijfiaTos, kuI 6 bıa
rav ra Kpıvas ÜbUats vKiov İ\€ i’ Kal yap cır’ İKeip kavToîs oîovraı €ivaı rd ddiKCÎv’ bıö Kal rd 5
bCKaıov €ipaı p ^ ıo p . rd d’ ovk 4arıp‘ avyycpia-daı pikp yap rfj
Tov yfCropos ıcal ırardât t6 p •nkr\a‘lop ko.1 bovpai ry
rd İLpyipıop p ^ ı o v Kal itr avrots, dXXd rd « 8 ı iy o p r a s
15 Tavra ıroıeıp oİ t € pqbıop ovr' ctt’ avroîs. 6p.oL(as 8^ Kal rh
ypûvai rd bUaıa Kal rd d 8 ıxa oddcı' otopraı cro^bp eıpaı, 10
5ti Vfpl £p ol pdfjıoı ^.iyovcıp ov yoAe-ırop crvpıepaı (dXX’ ov
roCr* ôtI rd bUaıa dXX* rj Kara (Tvp.îfir\K6s)' dXXd ırûs
vpaTTÖfifva Kol v&s vefiojitpa bUaıa, tovto brj Trkeop İp-
yop ^ rd vyıeti'd elbepai’ iırel KdKCÎ p.e\ı Kal oÎ pop Kal
iW^/3opop Kal Kavtrıp Kal rofi^v dbipat pabıop, okka tt&s >5
8 eî P€Îfiaı rtpos iyU ıap koX rlpt, ko.1 rrdrc, ToaovTOP İpyop
16 bvov îarpöp cTvaiı 8ı* avrd 8 ^ rovro Kal tov biKaCov olopraı
fTvai oiblv rjTTOv rd iJdiKtİP, Sn ovy rjiTOP o bUaıos dXXd
Kal juıkkov bSvaiT* hp İKaorov ırpaâı rovnop' Kal yap
<nryytvi<rdaı yvvaiKl Kal ırardâı' koİ 6 ivbp€los t^v 20
&<nrlba &<l>€lpaı Kal orpa^clsr Itpı' brconpaovv rpiyeıp, okka
rd b€ikaCp€ip ko.1 SJbiKtîP o i rd ravra houIp kari, Ttkr\p
Kara <rv/i/3 c/3 i}Kd9, dXXd rd « 8 ı İyopra ravra voıeîp, &<r-
Tftp Kat rd larp€V€iP Kal rd vyıdêıv ov rd reppeıp rj
r4pp€W rj <l>appuiK€V€iv rj piı âpfiaKcvcıv €orCp, dXXd rd 25
1 7 «8f. loTi 8 i rd bİKaıa ip rovrott oîs pirtarn rûp dırX«s
&ya$&p, lypva-ı 8’ vvepôk^v ip roiroıs Kal |XXcı^W roîs
1137* 2. K&v] ıc a l K** 3. İ K t t p m : lı c a t y v y 6 vulg’. 9. raaırh

13. yayifiaya M*’ 3^ scripsi: 34 codd. 16. crvcu K** 17.
ImrpaS ^yau. 3t3 ra v ri K** 18. ot>x K**: oitBly vulg. 22. <cal]
KOİ t 3 m ** 27. 3*] 34 ıcal F 4y tovtois om. !.•*
109
haksız karar vermişse, o da, kendine düşen olumlu ya da 1137a
olumsuz^^ karşılıktan daha fazla almış olur, sanki yapılan

haksızlığa katılmışcasına; böyle nedenlerle haksızca karar
veren insan da daha fazlasına sahip olmuş olur; çünkü karar
verme durumunda olup tarla konusunda karar veren, bir
tarla değil, para almıştır, insanlar haksızlık yapmanın onla
rın elinde olduğunu sanırlar, bunun için de hakkı yerine ge
tirmenin de kolay olduğunu düşünürler. Oysa böyle değil
dir; nitekim komşunun kansıyla düşüp kalkmak, yanındaki
birine vurmak, birinin eline para sıkıştırmak kolaydır ve
kişilerin elindedir, ama belirli bir huya sahip olan kişiler ola
rak bunları yapmak ne kolaydır ne de onlann elindedir.
Aynı şekilde adaletli şeyleri ve adaletsiz olan şeyleri bilmek
için hiç de bilge olmak gerekmediğini, çünkü yasalann söz- 10
ettiği şeyleri anlamanın pek güç olmadığını düşünürler (ne
var ki adaletli şeyler bunlar değildir, ancak rastlantısal ola
rak adaletli şeyler oluyorlar); ama eylemler nasıl yapılırsa ve
verilen şeyler nasıl verilirse adaletli olacaklar, bunu bilmek
sağlığa yararlı şeyleri bilmekten daha büyük bir iştir. Çünkü
sağlık konusunda da balı, şarabı, hıyar-ı şembeyi, yak 15
mayı, kesmeyi bilmek kolaydır; ama sağlık için bunları na
sıl, kime, ne zaman vermek ya da yapmak gerektiğini bil
mek doktor olmak kadar zor bir iştir. Bu aynı nedenden do
layı, adil insanın adaletli davrandığı gibi adaletsiz de davra
nabileceğini, çünkü onun her ikisini de aynı şekilde yapabile
ceğini sanıyorlar: Bir kadınla düşüp kalkabileceğini ya da
birisini dövebileceğini; yiğit insanın da kalkanını bırakabile 20
ceğini ve dönüp herhangi bir yere koşabileceğini sanıyorlar.
Oysa korkak olmak ve haksızlık yapmak, bunları sırf yap
mak —rastlantısal olarak yapmak— değil, belirli bir huya
sahip olarak bunlan yapmaktır: Nasıl ki doktorluk yapmak
ve iyileştirmek, kesmek ya da kesmemek ve ilâç vermek ya da
vermemek değil de, bunu belli bir şekilde yapmaktır. Ada 25
letli eylemler, genellikle iyileri paylaşanlarla ve bunlardan

daha fazla ve dalıa az almaları sözkonusu olanlarla ilgilidir.
110 V. 9—lo-
fikv y^p ovK (OTiv {/TTfpôKiı CLvrû»Vy oîov {<r<ı)f roıy 0€OiSy tols
V ovhfv popıov üKîktpov, roîs ivıdriûf KaKois, &Wh ırdvra
30 p\âTTTUy roîs 5^ P^XP‘’ ’‘0"‘ ^»'öpeiırıvoı; ârıv.
14 Ilepl 5^ iıri€tK€Cas Kal rov îtkikovs, vâ s i \ f i ^ p^v X.
^TTic^Kcıa rtpos diKaıotnjvrjv ro 8’ iırttiK^s rtpos to bCKatov,
kydptvov iarıv (I tt(Î v. ovre yap «s ravrbv &ırXûs otiO' i>s
€T€pov r y y^v€i <f>axv€Taı aKorrovpivoıs' Kal 6ri pev rb imeı-
35 Kfî ^naıvovpiv Kal dvhpa rov toiovtov, <5oTe Kal ^ırl ra
ll37*‘ 4XXa €‘jraıvovvT€S pİTa<ftipopL€v i v r l tov dyadov, t 8 ^ırıeı-
Kiortpov oTi îKrıov brfkovvres’ 6rk 8^ tö kdytp âKokovOovaı
(âiveraı &roıtov el rb ^meıkes rraph rb bİKaidv ti bv l'Traı-
verov e<TTiv‘ rj yap rb bUaıov o i <nrovbaiov, fj rb imeiKİs ov
S bUaıov, el &\\o- rj el &p<pa> oTrovbaîa, rairov iarw. ^ pev 2
o8j; d-nopia ayebbv trvpâCvet bıd ravra vepl rb imeiKes,
l;(€i 8’ &Trapra rpdırov Tivd Spdûs Kal ovb^v vıtevavrLov
kavToîs’ TO re yap i-nıeiKİs biKaıov rıvbs bv Şkkrıdv karı bi-
Katov, Kal ovx «is âXA/> rı yevos bv 0ekrı6v karı rov biKaCov.
10 ravrbv apa bUaıov Kal kırıeiKks, Kal âp<f>oîv ertrovbaCoıv ov-
Toıv Kpeîrrov rb kmeiKİs, rtoıel b\ r^v drroplav Sn rb km- 3
eiKes bİKaıov pkv karıv, ov t8 Kara vSpov bk, bkk* kıravSp-
6<jipa vopCpûv biKaCov. aîrtov 8’ o n 6 phf vSpos KaûSkov rras, i
reepl kvL<ov 8’ oi% oîov re Spdûs elrrelv KaûSkov. ev ols ovv
15 ivSyKTj pev elrteîv KaûSkov, prf otSv re bk Spûûs, rb ûs kiri
rb rrkiov kap^Sveı o vSpos, ovk Syvoûv rb hpapravSpevoı>.
Kal İerrıv oibkv rîrrov SpûSs" rb yap kLpSprrifia oİ k kp tij»
vSpıp ov8’ kv r y vopoûkrrı ikk* kv rfj ^ı/<r<( rov rrpSyparSs
k arıv ebûvs ybp roıaSrr} ^ rû v rtpaKTÛv Skrj karCv. Srav 5
29. ividroo >taJ kokoTî L*’M*’ T 80. tıh toît*] toSto Si F 1187^ 4.
06 StKMoy om. r S. t i KAAo] tlpot &Wo K ^: AAAo F r a tn 6 y om.
pr. K** 9. %v om. K** 13. vofuKov Coraes Sucatov po/t(fiou
K'>L'>r 17. ip e ^ tT : ipfiSt codd. 19. wpaJer4myK"
11ü
Kimileri için fazla diye bir şey olmaz, sözgelişi tannlar için;
kimileri için de —sözgelişi tedavi edilmez kötü insanlar için—
bir nebze bir şey bile yararlı değildir, tersine her şey onlar için
zararlıdır; kimileri içinse iyiler belli bir noktaya kadar ya
rarlıdır; bu nedenle de adalet insanlara özgü bir konudur. 30
Doğruluk ve doğru insan konusuna gelince: Doğruluk ile
adaletin ve doğru olan ile adaletli olan arasındaki ilişki
nin nasıl olduğunu belirtmek kalıyor geriye. Çünkü düşün
düğümüz zaman, ne genel anlamda aynı şeydirler, ne de cins
leri pek farklı görünüyor; ve kimi zaman doğruyu ve doğru 35
insanı öyle övüyoruz ki, başka şeyleri överken de bu 1137b
sözcüğü iyi yerine kullanmakla, daha doğru olanın daha iyi
olduğunu da belirtmiş oluyoruz; kimi zaman da, akıl yürüt
me sonucu, ‘doğru’ ‘adaletli olan’dan farklı bir şey olduğuna
göre, onun övülecek bir şey olması garip görünür; çünkü
adaletli olandan farklı bir şeyse, ya adaletli olan erdemli
değildir ya da doğru olan adaletli değildir, yok her ikisi de er
demli ise aynı şeydirler, işte ‘doğru’ konusunda çıkmaza 5
götüren aşağı yukan bunlardır; öte yandan bütün bunlar bir
anlamda yerindedir ve aralannda bir çelişki yoktur: Çünkü
doğru olan, belirli bir adaletli olandan daha iyi olsa bile, ada
letli olandan başka bir cins altında bulunan bir şey olarak
adaletli olandan daha iyi bir şey değildir. O halde doğru ile
adaletli olan aynı şeydir; ve her ikisi de erdemli şeyler olmakla 1o
birlikte, doğru olan daha iyidir. Bu çıkmaza götüren, doğru
olanın adaletli olması, ama yasaya uygun olan adaletli olma-
maması; yasaya uygun olanı düzelten adaletli olmasıdır. Bunun
nedeni, her yasanın genel olması, oysa kimi konulardan ge
nellik düzeyinde sözetmenin olanaksız olmasıdır. Demek ki,
genel olarak konuşmanın zorunlu olduğu ama bunu doğm
yapmanın olanaksız olduğu durumlarda yasa, çoğu zaman 15
olanı hesaba katar, yaptığı yanlışı bile bile. Ancak bu yüzden
yasa daha az doğru olmuyor; çünkü hata yasada ya da yasa
koyucuda değil, konu edilenin doğal yapısındadır; çünkü ey
lemle ilgili konulann malzemesi doğrudan doğruya öyledir ki.
V. l o — I I . 111
ovv y.iv o vo'/zos <caöoA.ou, (run^fj 8’ ^ırı to Stov ırapa 20
To KadoKov, roTf dpdm fî Ttapakfiırtı. 6 vop.odİTr\î
Kat ijp.apT(v ÛTrAûy dır tav, ivavopOovv to €kKeı<f>0iv, 8 kİ/*
o voftoöcVrjs aÛToy av cittcv ^k€Î TTap<av, Kal d jîSeı, evo-
ti j*oÖ€Tij<TCP. 810 8tKaıov fi€v ôTi, Kal /3c\ tiov nvoç 8iKatov,
ov Tov âTTÂoiy 8e a \ \ a tov dıâ to inrküis hp^prfuıaTos. 25
Kal İarıv a î] ^ ^v<rıs v ^meiKOVf, ittavopduip.a vdp-ov,
fi ikkeCıreı bıa tö KadoKov.. tovto yap aiTiov Kal tov /ut)
TrdvTa Kara vopov dvat, oti .ırtpl ivioiv abvvaTov BicrOaı
7 v6p.ov, üioTe \lrT)(f)ia‘p,aTos 8eî. rov yap İMpiırrov cLopıaros Kal
6 Kap<ov ioTiv, ua-JTfp Kal TÎjs Aeo-/3ıas oİKobofiCas 6 p.ok(~ 30
jSbıvos Kavdiv’ TTpbs yap to ay(fjpLa tov kidov fieraKtveîroı

Kal ov ıx4vfi. 6 KavdiVy koI to \frri<l>ı<rp.a vpbs ro ırpâypMTa.
8 t C pikv obv 4arl tö İTndKfs, Kal St i bUaıov Kal r ı v 8 y /3 e \ -
Tiov biKaCov, brjkov. (f>av€pbv 8’ 4k tovtov Kal o ^ırıeiK^y t I s

4<rrıv’ 6 yap t £»v Toıo/drav TtpoaıpcTiKos Kal ırpaKTiKos, Kal 35
6 p,rı CLKpıôbUaıos eırl r 8 \d p o v d \\* eAarrcoriKoJ, Kalırep 113S‘
f\(av TOV v 6 p.ov ôr}6 6 v, iırifiK^s ia-Ti, xal 17 efiy ovnj iv ı-
(iKfia, biKaıoat/vıj rty o3<ra Kal ov^ crepa rty 4^ıs.
X I. ndTepov 8’ ev8cx€Taı tavTov âbiKfîv rj ov, <f>av€pöv 4k 15
T&v dpripÂviav. r a p.4v yap i<m t &v biKaConv tcL kotİL ita- 5
<rav b.p€Ti\v İ tto tov vopuov TfTayfiiva, dîov ov Kckevd dıro-
‘2 KTivvvvai eavTov 6 vofMos, & 8e /x^ KeAeveı, dırayo/seveı. İre
3rav Trapd rov vopiov ^kavT-rj prj aım^ki'nTiov 4k<^v, d 8ı-
K et, kKOiV 8 e 8 el88>y koI bv ko.1 <S’ S bi bı âpyrjv iavrov
a-<j)dTT<üv kKİiV TOVTO bpa Trapd tov opdbv kdyov, 8 ovk 4^
23. airhs K** M**: oSrus T : airhs oStus L** tu> om. K** €Îwtv :
•Tıroı vulg. ^K«î om. K"* post ivofto9İTi)9w add. Sy M** 28.
T<ywy K" 30. olKotofJLİas K**: olKofofirjı vulg. 33. rtuhs V :
riyos codd. 1188* 9. &s M** F 10, ip$hy] abrhy K** yiuov
M ‘»r
yasanın dile getirdiği genel olana aykın bir şey olduğu za 20
man, doğru olan,yasa koyucunun genel olarak konuşmakla

atladığı ve yanıldığı yerde eksik olanı düzeltmek, yasa koyu
cunun eğer kendisi orada bulunsaydı, söyleyeceği şeyi söyle
mek ve eğer bilseydi, yasasına koyacağı şeyi yapmaktır.
Bunun için doğru, adaletli bir şeydir ve bir tür adaletten
daha iyidir, ama genel olarak adaletten değil; genel olarak
adaletin yanılgıya götürdüğü yerde daha iyidir. Ve doğru 25
nun özü şudur: Genel olması nedeniyle yetersiz kaldığı yerde
yasayı düzeltmek. Bunun nedeni ise her şeyin yasaya göre
olmaması, bazı konularda yasa konamaması, dolayısıyla bir
kararnamenin gerekmesidir; çünkü belirlenmemiş olanın
ölçüsü de belirlenmemiştir, tıpkı Lesbos yapı tekniğinde 30
kullanılan kurşun ölçüsü gibi; nitekim o aynı kalmadığı,
taşın şekline girdiği gibi, kararname de konu edilene uygun
çıkanlır. O halde doğrunun ne olduğu, adaletli olduğu ve
hangi adaletten daha iyi olduğu açık. Bundan da doğru kişi
nin kim olduğu belli; nitekim böyle şeyleri tercih ederek ya 35
pan ve yasa ona yardımcı olduğu halde olumsuz yönde 1138a
adaleti harfi harfine yerine getimıeyen, daha azıyla yetinen
doğru insandır. Bu huy ise doğruluktur, yani bir tür adalet
tir ve ondan farklı olmayan bir huydur.
Söylediklerimizden, birinin kendine lıaksızlık edip ede
meyeceği de açığa çıkıyor. Nitekim adaletli şeylerden bir kıs
mı tüm erdeme uygun yasa tarafından belirlenmiş olanlardır;
örneğin yasa kendini öldürmeyi buyurmaz, teşvik etmedikle
rini ise yasaklar. Ayrıca karşılık vermek sözkonusu olmadan
yasaya aykırı olarak isteyerek zarar veren kişi —kime ne ile
zarar verdiğini bilerek zarar veren— haksızlık ediyor. Oysa
öfkeyle kendi boğazını kesen, yasanın izin vermediğini isteye
rek ama sağ akla aykın bir şekilde yapıyor. Demek ki. 10
113 V. II.
6 v6fios' abiK€Î âpa. dAXâ Tİva ; rj r^v ıtokıv, airov 5’ o i ; 3

kKİiv yap Tt&<r\eı, bbiKeiTaı b* âbbds kK<&v. bıh koI ^ v6~
kıs Çr\p.t.di, Kai r ı ; ârıp-Ca ırp6<r€<m kavrbv bıa<f>0€CpavTi
tt>; Trjv TTOklV &blKOVVTl. fTl KaO' h ablKOS povov 6 âbiK&v 4
15 Kal pr) oko)9 (fyavkoy, ovk eaTiv âbiK^traı kavTov (rovro
yap &kko İ k€Cvov‘ I oti yâp ttü)? 6 abiKOg aifru) ırovrjpbs &<r-
TT€p 6 beikdg, oux â»s okıjv iyoiv TrfV trovrjpiav, <5<tt’ ovbb Kara
Tadrrjv &biKeî)' &pa yap hv avr^ etr} â<f>rıpijar6aı Koi
Trpo(rK€Î<rdaL tö avrd‘ rovro be âbvvarov, âkk' âel iv TfkeCo-
20 <rıv ivayKi} eîvai rb bUaıov Kal rb abiKOv. İ n 5e İKodaıov 5
T€ ıcal İK ırpoaıpitremg Kal •nporepov’ b yap bıon İtrade Kal
rb avrb ivrııroıuv ov boKeî bbtKeîv' abrbs b* abrdv, ravra
âpa Kal ıriayêi Kal ıroıeî. İ n eîrf âv İKOvra bbiKei-
(TÖat. Trpbg 5e toi;tois, âvev r&v Karâ pipog abiKtfpârotv 6
25 obbels AbiKeî, poıyêdeı 5’ oibels rfjv iavrov obbe roı^copvêî
rbv iavrov roîyôv oibi Kkiırreı ra avrov. 3k<ag bi

kderaı rb avrbv âbiKeîv nal Karâ rbv bıopıapbv rbv ırepl tou
İKOvaLüis âbiKeîaûaı. (ftavepbv bi Kal Sn &p(f>(û pev (f)avka, 7
Kal rb âbiKfîa-daı Kal rb âbiKCÎv (ro pev yap İkarrov rb
.-ô 5e Ttkiov İ\eıv i(rrl toö pi<rov Kal eSaırep ı&yıeıpov piv İv
larpiKTj, eveKTtKov bi iv yvpvaornKr})' âkk* opas \eîpov rb
âbiKfîv' rb p iv yâp âbiKelv perâ KaKİag Kal rlreıcrov. Kat
KaKâs ^ rrjg reXetas Kal atrkâs ^ iyyds (ov yâp &-nav
rb İKodtrtov perâ âbiKCas)^ rb 5* âbiKeîcrOaı &vev KaKİas ko.1
35 âbiKİas. Kaö’ abrb pev obv rb âbiKeîadai ^rrov <f>avkov, 8
1138 ^ Karâ avpê^riKbg b* o^5ev kû)Xv« fieî^v eîvai kukov.
14. 4 Lam binus: dft^yoycodd. 16. 6A«*j ] 4ırA»J K** 18. t 6

airh 19. r y aörŞ 22. toİ t İ ] to5t « K^: t 4 ofrrA vulg. 27.
icat add. 28. 4xotNr(wr Lambinus 80. pitrev (rh 9i 9uco4owpayeîy
p4iToy) Rassow 33. koI om. K* ıroi' K* 84. â9iKlat] Kotctas
JRassow IISS** 1. *lyvu om. K**L'’ F
112
haksızlık yapıyor. Kime? Yoksa kendine değil de kente mi?

Çünkü isteyerek acı çekiyor; oysa hiç kimse isteyerek haksız
lığa uğramaz. Bunun için kent de onu cezalandinr; kente
haksızlık etti diye, kendini öldüren kişinin başına bir onur
suzluk gelir. Öte yandan haksızlık yapanın yalnızca haksız • 15
olduğuna, pümüyle kötü olmadığına bakılırsa, kendine hak

sızlık etmek olanaksızdır (çünkü bu çeşit haksızlık ötekinden
farklıdır; nitekim korkak gibi, haksız kişi de bir bakıma
kötü insandır, tümüyle kötü insan değil; dolayısıyla tüm
kötülüğe göre haksızlık yapmıyor); yoksa bu, aynı şeyin aynı
zamanda aynı insandan alınması ve aynı insana eklenmesi
olurdu. Bu ise olanaksızdır, tersine hak ve haksızlığın her za
man birden çok kişiler arasında olması zorunludur. Aynca 20
bunlar isteyerek oluyor, tercihe dayanıyor ve önce oluyor;
nitekim daha önce onun başına geleni karşılık olarak yapanın
haksızlık yaptığı düşünülmüyor; kendi kendine haksızlık
yapan durumunda ise, o, aynı şeylere hem uğramış hem de
onlan yapmış oluyor. Aynca isteyerek haksızlığa uğramak
olanaklı olmuş oluyor. Bunlara ek olarak, haksız eylemler
yapmaksızın hiç kimse ‘haksızlık’ yapmaz; hiç kimse kendi
kansıyla ‘zina’ yapmaz, kendi evini ‘soymaz’ ya da kendine 25
ait şeyleri ‘çalmaz’. Kendine haksızlık yapma sorunu ise iste
yerek haksızlık görme konusunun belirlenmesine bakarak ta
mamen çözülür. Gerek haksızlık görmenin gerekse haksızlık
yapmanın, her ikisinin de, kötü olduğu açık (çünkü biri orta
dan daha az, öteki daha fazladır; orta ise tıpta sağlığa götü 30
ren, beden eğitiminde de sağlıklı olmaya götüren ne ise, bura
da da odur); gene de haksızlık yapmak daha kötüdür; çünkü
haksızlık yapmak kötülükle birlikte olur ve kınanacak bir
şeydir, hem de tam kötülükle ya da genellikle kötülükle ya da
buna yakın olanla birlikte olur (çünkü her isteyerek olan şey
haksızlıkla birlikte olmaz); haksızlık görmek ise kötülük ve
adaletsizlikten uzaktır. O halde kendi başına haksızlık gör 35
menin kendisi daha az kötü bir şeydir, ama rastlantısal ola
rak daha büjmk bir kötülük olmasına hiçbir engel yoktur. 1138b
V. I I — VI. I. 113
o>A* ovb€v ijU\ € 1 rfi ırkevpÎTiv Acyçı u-eCCfo
v 6 <rov ırpo<nrTo^<rfioros* Kalroı yivoır &v ırore darepov Kara
oviJ.^€firjK6 Sf el •apotrmaLfravra bıa ro Tr€<reXv avpŞaCrj
9 w d T&v vokeplcdv Xr]<f>d^vaı ^ ârrodaveîv. Karâ p,€Ta- 5
tftopâv be Kal dptoıSnjTa İarıv ovk avr(p ıtpos avrbv biKatov
&Wâ T&v avTOv Ti<rlv, ov ırav 8e bİKaıov â \k â rö be-
aTtOTiKÖv rf rb oIkovopik6 v. iv toijtois y^p toîs koyois bıe-
anjKe rb koyov p-ipos trjs ırpds rd 6Xoyov' els
h b^ı pke-iTOvcrı Kal boKel eîvai abiKİa iTpbs airov, on ev 10
TovTOis earı Trdaêıv ti ırapâ Tas iavT&v opiêıs’ âantep ovv
S,pyovTi Kal ip\opiv<p eîvat, ıtpbs HkKrıka biKoıov ti Kac
10 TovToıs. Ttepl ftev dbv öucoıocrvınjs koX t &v âkkcov, t &v
T}0iK&v âpeT&v, biüipio-dtû Tbv Tpo-ırov tovtov.
Z.
’Eırel 8e royyâvopev vpoTepov elpT^KOTes 8 n 8eî t 6 p4-

tov olpeîtröaı, p^ t^ v imepôk^v prjbe t ^ v ekkeı^ıv, tö
<
bi pitrov iarlv &s 6 kâyos 6 6p6bs kiyet, rovro bUktapev. 20
iv Trda-ats yap rots elptfpivaıs İêaı, Kadâırep ko.1 iırl t &v
dkXmv^ earı tis a-KOvbs ırpbs bv âno/3ke‘irtûV 6 Tbv koyov
4x<ov iiTiTeCveı Kal ivlr/a-tv, Kal tis İ otlv Spos r&v pea-OTi^Tüiv,
hs peT a^ <f>apev eîvai Tİ}s vırepôk^s Kal rijs ikkelyjrem,
2 o8<ras Kard Tbv 6pÛbv kdyov. İ o n bi tö pev elırelv o^Jtûûs 25
ikrıöes p iv, oidiv bi aaifiis’ koİ yap iv Taîs akkaıs im -
pekeCais, ıtepl o<ras ia r lv imarijpr}, tovt ikrföes p iv elırelv,
un oilre ırkelo) ovre ikirroi 8eî noveîv o ib i ptÔvpeıv, ik k d
Toi pi<ra Kal &s 6 6p6bs kdyos' tovto b i pdvov İx<av &v
a. *olL*’M ^ r 0- S- ftipos om. H.

fovrov r 19. K" r : ko) pli vulg. 21. ır ^ tt/ı 2 /.
piy om.
113
Ne var ki, sözkonusu sanatı ilgilendirmez —sözgelişi

doktorluk sanatı, akciğer hastalığının düşüp yaralanmadan
daha önemli olduğunu söyler, her ne kadar İkincisi rastlantı
sal olarak daha kötü olabilirse de; örneğin birinin, ayağının
takılıp düşmesi sonucu düşmanlar tarafından yakalanması
ya da öldürülmesi durumunda olduğu gibi. Kendine karşı
değil de, kendine ait bazı şeylerde eğretileme yoluyla ve ben
zerliğe göre adaletli olmak da olanaklı görünüyor; bu ise
genel olarak adalette değil de efendi ve aile hukukunda olur.
Nitekim bu tartışmalarda ruhun akla sahip yanı, akla sahip
olmayan yanının karşısına konuyor; bunlara bakanlar, ken
dine karşı haksızlığın olabileceğini düşünüyor; çünkü bun 10
larda kendi arzuladıkları dışında bir şeye uğramaları ola

naklı; yöneten ile yöneticiler arasındaki gibi, bunlar ara
sında da bir hukukun olduğunu düşünüyorlar. Böylece ada
let ve öteki karakter erdemleri konusunu da bu şekilde belir
lemiş olduk.
ALTINCI I^TAP
Madem aşınlıgı ya da eksikliği değil, ortayı tercih etmek

gerektiğini ve ortanın sağ aklın gösterdiği gibi olduğunu
söyledik, bunu ele alalım: öteki konularda da olduğu gibi, sö
zünü ettiğimiz bütün huylarda, kişinin akla sahip olarak, onu 20
gözetip onun için çaba gösterdiği ve onu aradığı bir amaç var
ve aşırılık ile eksiklik arasında bulunduğunu söylediğimiz sağ
akla uygun olan orta yolların bir sının var. Bu şekilde söyle
mek doğm ama hiç açık değil. Kendileri hakkında bir bilim 25
olan öteki çalışmalarda da şunu söylemek doğm: gerektiğin

den daha çok ya da daha az yomimamalı veya savsamamalı.
Oltayı bulmalı ve sağ akla uymalı. Ne ki, yalnızca bunu bilen
114 VI. 1—3.
30 Tts ot5Ö€p €töfCr} ır\fOv, oîov ıroıa bet ırpcinpipecrOaı ırpös
Tö <râpa, et rtî eîıreıev on 6(ra ^ tarptK^ Kekeüet koI
6 TovTTjv Kal ırepi râs rrii y^vxvs 3
pövov ^r)6&s eıvaı rovr’ eiprfpevov, akkâ Kal İuopta‘p4vov
t İs eoTtv 6 opObi koyos Kal to6tov tîs 8pos>
2 Tay 8^ Trjs iperas bıek 6 pevot ras etvai 4
1130a Tov ^öovs e(f>apev ras 8^ rijs bıavoias. vepl pev oZv t &v
fl&iK&v bıekrjkvdapev, vepl bk t &v kotır&v, iT€pl İnjxv^
ırp&Tov elnovres, keytopev ovro>y. ıtpoTepov pev owı> ik^x^V 5
8v ’ eim ı pepi) rijs ^ x V ^ t k 6 yop
5 yov' vvv be vepl tov koyov İ x ° ^ ° ^ avrov Tp6 ıtov 8ıot-
p(Tİov> Kal iiTtOKeL<rd<a bvo ra k 6 yov İxovTaf iv pev ^
ûeu>povpev ra roıadra râ v âvrcov 5cro)v al ip x °’l ^vbe-
yovraı d \\ü js ivbexopcva' npos yap
Ta T(â y4veı erepa Kal t &v Trjç ^fVXV^ popltav İrepov t Ç
lo y^vet t 6 ırpbs İKarepav •7r«</>v»coy, ehtep Kad* SpotoTrfTa Ttva
ra i oUeıoTTjTa fj yvâ a ts VTtâpxft avTOÎi. key^cr6 a> 8^ rol;- 6
T(ı)v t 6 pev ivıo'TripoviKdv t 6 bk koyıariKov’ tö ■'hp ôvkçöe-
(T0aı Kal koyCCecrdaı TavTov, ovbels bk ôvkeveTaı ıtepl
rciv p ^ ivbexop4vo)v &kku>'S ^X*^*^* koyurriKov iarıv
ıs ^v Tl pip o f TOV koyov ktiTrrdov &p* İKorepov to8 ~ 7
■T(ı>v rts ^ êkTİarrı İ^!.s‘ avrrj yap âperrı İKUTepav, y) 8’
apcT^ ırpös TÖ epyov tÖ oiKeîov. Tpia 8^ i<rrw iv rfj yfrvxfi II.
Ttt icSpta Ttpöêtos Kal ökr}6 eCas, aî<rOr)<ns yow Spe$ıs. to8~ 2
ro>v 8’ ^ aîadrja-ıs ovbeptâs 8 pxh ‘irpiêats' btjkov bk Ty
ao Ttt drıpla aîa-6 rj<rıv pkv İx^^^ 'irp&êoıs bk p ^ Kowa>veîv.
İc rt 8’ Sıtep iv bıavo(q. KaTİrfıaaıs ro l AttcJ^ oois, tovt* iv
31. 3«ral *» K** 38. K>» T : iMıtks vulff. 34. rlt iort» »
rt$ t’ i<rr\y vulg. 35. Si M“ T 1130* S. e$V om. K»> M“ 7. İvvy\
iv L**M** r b. ^ t4 ‘TÖr A4rS4x<>'^*‘ ^*'*^X«»âı
coni. Coraes 17. S^ scripsi: S* codd.
114
pek çok şeyi bilmeyebilir: Tıpkı beden için nelerin verilmesi 30
gerektiği sorulduğunda, "tıbbın emrettiği ve doktorun öner

diği her şeyin verilmesi gerekir" denmesi gibi. Bunun için
ruh huylan konusunda da yalnızca söylenenin doğru olması
yetmez, sağ akıl nedir ve onun sının nedir, bunu da söyle
mek gerekir.
Ruh erdemlerini ayınrken bazılannın karakter erdemle

ri bazılannın da düşünce erdemleri olduğunu söylemiştik. 1139a
Karakter erdemlerini açıkladık, ötekileri ise, önce ruh konu

su üzerinde durduktan sonra ele alalım. Ruhun kısımlannın
akıl sahibi olan ve akıldan pay almayan olmak üzere ikili ol
duğunu daha önce söylemiştik. Şimdi akıllı yanı da aynı şe
kilde ayımıak gerekiyor: Akıllı yanın da ikili olduğunu ka- 5
bul edelim; Biri, ilkeleri başka türlü olamayacak nesnelere,

öteki de ilkeleri başka türlü olabilecek nesnelere baktığımız
yan. Nitekim belli bir benzerlik ve yakınlık açısından onlar
ın bilgisi oluyorsa, doğal olarak cins bakımından değişik
olabilecek ruhun parçalannın herbiri cins bakımından deği- 10
şik olsa gerek. Bu parçalardan birine tartan yan ötekine bi
limsel yan diyelim. Düşünüp taşınmak ile tartmak aynı şey
dir ve hiçkimse olduğundan başka türlü olamayacak şeyler
üzerinde düşünüp taşınmaz. Dolayısıyla akıllı yanın bir kıs
mı tartan yan. Acaba bu iki kısmın hangisinin huyu en iyi, 15
buna bakmak gerekiyor. Bu, herbirinin erdemi olacaktır, er
dem de özgü olduğu işle ilgili. Ruhta eyleme ve doğruluğa
özgü üç temel şey var: Duyum, us, iştah. Bunlann içinde
duyum hiçbir eylemin ilkesi değil. Yaban hayvanlarının
duyuma sahip olduklan halde bir eyleme katılmamaları da 20
bunun kanıtı. Düşüncede evetleme ile değilleme ne ise bu,

VI. 2. 115
6p4êı düo^ıs Kal </>vyıj" (5«rr’ iıtttbrı r) rjdiKrı aperf}

trpoaıp€TiKrj, fj 8e ırpoaCpeo'is opc^ıs ôv\fVTiKrı, 8eî 8ta
Tavra p.iv rov re koyov âkrfdfj elvat »fai ope^ıv 6 p6 ı)i‘f
ttm p ff ırpoaıpeffts a-novbola, koX rh. avrâ rov fiev <j>âpaı 25
TT}v bk bı<İK€iv. aUrrı p.kv ovv ^ bıâvoıa Kal r/ oA^deta

3 'npoKTt.K-^’ Tİjs 8e 6 fo>prfTiKrjs
bıavoCas Kal p,^ vpaKTiKrjs
prjbi TtoıriTiKrjs rö eu «cat KaK&s rakrıdes 4<rrı Kal rjffvbos
(roCro yâp 4 tm vavrds bıavorfTiKOv İpyov)’ tov bi ırpoKTtKO.'
icat biavoi}TLKOv oA^êta 6 pio\6 y<ûS 4)(W<ra bp4^€i rjj 30
i opdfj. Trpdêtoy pcv obv âpxrt Trpoalpecrıs— 50€V fj KCvrfa-ii
dAA’ o v\ o i 4v€Ka— Ttpoaıpivtm b\ Spf^ıs Kal Adyos 6
^yeıcd tivos. bıd oür’ &vev vov Kal bıavoCas ovt* âvev
^diKrjs ioTiv ^feo)s rf Trpoatpecrıy’ ebvpa^la yap Kal rd
5 kvavrLov kv Trpdfeı oyeı» bıavoCas Kal ıjdovs oİ k 4arıv. biâ- 35
voıa 8* avTTi ov64v Kivfî, dAA’ ^ ivfKd tov Kal ‘npaKTiKi]'
avTtı yap Kal Tİjs Ttoır\TiKrjs dpx**' 4v€Ka ydp tov ırotet 1139'
Trdy 6 ttoiûv, koI ov reAoy âTrAûy (dAAd Trp6 s ti Kal
tiv 6 s) to ıroiTjrdy, dAAd rd TrpaKrdv ^ yap fînrpa^Ca t4-
Aos, ^ 8’ dpe^ts rodrov. 810 rj 6p€KTiKos vovs fi ırpoaCpea-ıs
6 ^ Sp€$ıs bıavoriTiKTi, koİ fj roıavn; dpx^ dvdpoııroy. obıc 5
4<m b4 TTpoaıpcTov. ovbfv yeyovds, olov ov8eıs ırpoaıpeÎTaı
''lAıoy Tt€Ttopdr\Kİvaı' ovb€ yap fiovX.€V€Taı ırepl tov yeyo-
v6tos dAAa ırepı tov 4<rop4vov Kal ivb(\ppL4voVf rb b i ye-
yovbs oİ k 4vb4x(raı pfı yw4v0aı' bıb 6p$&s 'Ayiduiv
p6vav yap avrov «cal 6«bs artpurKtrm^ 10

dy€Pifra ırottîtf Sav âv ğ vtvpayıtiva.
23. Sı2t T o û ra Sİ ravra pkv : İ A /ıkn r a v r a : ftiv SıS r o v r a T :

Sık r a v r a 80. ik ^ u a kkitSttu 3 6 . 8* o m . K "
aihrı 1139^ S. rS ante vpoKrd» o m . pr. 11. *r-
nptefpira o m .
115
iştahta peşinden koşma ile kaçmadır. Dolayısıyla madem

karakter erdemi tercih edilen bir huy ve tercih, düşünülüp
taşınılan bir iştah, tercih erdemli ise ve aynı şeyleri akıl uy
gun bulur iştah izlerse, bunlar aracılığıyla aklın doğru, işta
hın sağın olması gerekir, imdi bu, düşüncedir; eylemle ilgi 25
li doğruluktur. Ne eylemle ne de yaratmayla ilgili olan teo
rik düşünmenin 'iyi' ile 'kötü'sü, 'doğru' ile 'yanlış'tır (çünkü
düşünme ile ilgili yanın bütününün işi budur). Eylemle ilgili
ve düşümneyle ilgili doğruluk, doğru iştahla uyum sağlar. O 30
halde eylemin ilkesi tercihtir (ereksel neden değil, hareket
ettirici neden), tercihin ilkesi ise iştahtır ve bir şey için olan
akıl yürütmedir. Bunun için us, düşünce ve etik huydan ba
ğımsız bir eylemde iyi durum ile bunun karşıtı sözkonusu
olmaz. Düşünce ise, kendisi hiçbir şeyi devindirmez, bir 35
amaç içindir ve eylemle ilgilidir, çünkü o yaratma etkinliğini
de yönetir. Yaratan her kişi bir şey için bunu yapar ve mut 1139b
lak anlamda hedef olan şey yaratılan şey değil (bir şeyle il
gilidir, bir şeye aittir), yapılan şeydir. Nitekim iyi durum bir
hedeftir ve iştah buna dönüktür. Bunun için tercihe, ya iş
tahlı us ya da düşünce ile ilgili iştah denebilir ve insan böyle
bir ilkedir. Olmuş olan üzerine tercih söz konusu değil; Söz
gelişi hiçkimse Troia'nın yıkılmış olmasını tercih etmez, çün
kü olmuş olan değil, olacak olan ya da olası olan üzerinde
düşünülüp taşınılır, oysa olmuş olanın olmaması olası değil.
Bunun için Agathon haklı:
"Yalnızca şunda Tanrı da eli kolu bağlı kalın 10
Yapılını§ şeyleri olmamış kılm ak".^

116 VI. 3—4.
İ h<1>ot4o<
ûp T&v vorjTiK&v flopCaiv d\ı|êta t 6 ipyov. Kaff'
o^v p,âKı<na eÇtıa â\t}ûa/<r€i İKdrtpop, aİh-aı âperal ip.tf>oip.
3 *Apîp,€Poı odp âpaidep ırepl aîrr&p ırdkıp \4ya>pL€P. III.
15 4artü b^ ols d\r]6€V€t ^ KaTa(f>âpaı fj &'no(f>âvait
v 4pT€ t 6 p ipıûfMop’ ravra b' ia r l T4\vrj 4tn(nrıp.r\ ^popr}-
<ns (ro<f>Ca povs' VTTokrjylreı yap Kal b o ^ epb4\eraı bıa-
rjftdbfcrdaı. ivıarr^pLiı pt.ip oiv rL iarıp, 4vT(v6fp «Pap€p6py el 2
dKpıfiokoyeia-dai Kal p,r) &Kokovdeîp ra îs d/xotdn}(rtv. ırdp-
20 T€S yhp ivokapL^diPOpLePf d kTnardjLedoy p,rjb' 4pb4y€a-9aı
âkktûs AAXû)S, droı; İ^ta tov

$€<tipfîp y4priTaif kopddpeı el f(m p rj p.T\. 4^ dpdyKt\s dpa
^ırrt t 6 im<m\T6p. dlbıop dpa’ r a yhp 4^ dpdyKrjs opra
itTtkm ‘Jtdpra dibıa, r a b* dlbta dy4prfra Kal d<j>0apTa.
25 İ ti bıbaKTtı dvaaa 4ma-r4ip.rı boKeî eZpaı, Kal t 6 4morriTbp 3
fiaûrırdp, 4k ‘itpoyipourKopÂpoip b\ Tra<ra bıbatrKokCa, &€r-
vep Kal 4p toîs ipakvriKOÎs k4yop.ep’ ^ piip yap bC 4ıra~
y<ay^Sj 4j bi trvkkoyıa-fi^. rf p.4p b^ 4Tray<t>yrı dpx^ 4trrı
Kal TOV KaOdkov, 6 be avkkoyia-fidg 4k t &p Kaûdkov. elaip
30 dpa dpxaX 4^ &p 6 avkkoyıapAs, &p ovk İ<rrı avkkoyı-
a-p.ds' i-ırayaiyTi dpa. ıj /mİ p dpa 4TU<nrip.r\ İ^ı^ dıto- i
beiKTiKiq, Kal 5<ra dkka •ttpotrbıopı^dp.eöa 4p roîs âpakv-
TiKoîs' Stop ydp ttcos •nıared^ Kal ypt&pipot avr^ &<rtp al
dpxaC, ^7^^(^raraı• el ydp p.^ pakkop tov avpTTepderparoç,
35 Kara (rvpê^rjKbs İ$eı t^ p 4morT4jpr]v. -ırepl pip obv 4Tn-
<rTiqpT]9 buopCado) top Tpdırop tovtop.
1140* ToC 5’ 4pbexop^vov dkktas Ttovr\Thv IV .
^ Kal ıtpaKTop’ İTepop b’ 4otI -jroCrja-ıs Kal npa^ıs (ma-Tedopev 2
8i TTcpı O.VT&P Kal roîs 4^toTepiKOÎ9 \dyoıs)‘ âare koI r»
18. d>7;0c^(i L‘’r 16. ^ om. K*’M*' 20. firıS' K**; vulff.
25. İıtaffa] il İTtura : »fi«ra L** 27. ,i\4 y o fittr F 28.
ipj^s L** 30. 6 om. K**
116
Demek ki, usla ilgili beriki parçanın da görevi doğruluktur.

Ona göre herbirinin en çok doğruya ulaşacağı huylar, onla-
nn erdemidir.
Şimdi yukandaki sorunu ele alıp bunlar üzerine yeni
den söz edelim. Ruhun evet ya da hayır derken onlarla doğ- 15
rüya ulaştığı şeylerin sayısı beş: Bunlar sanat, bilim, aklı
başındalık, bilgelik ve us. Kabul ve sanı ile ise yanlışa düşü
lebilir. Bilimin ne olduğu, kesin belirleme yapılması ve ben
zediklere kulak aşılmaması gerekirse, şurada açıklık kazana
caktır: Hepimiz, bildiğimiz şeyin olduğundan başka şekilde 20
olmasının olası olmadığını kabul ederiz. Olduğundan başka
türlü olabilecek şeyler, bizim gözlemlerimiz dışında oluştu
ğu zaman, olduklan ya da olmadıklan söylenemez. Demek
ki, bilimsel bilgi nesnesi zorunlu olarak vardır, dolayısıyla
ebedidir. Nitekim mutlak anlamda zorunlu olarak olan her
şey ebedidir, ebedi şeyler ise doğmamış ve yokedilemez
şeylerdir. Öte yandan öyle görünüyor ki, her bilim öğreti- 25
lebilir, bilimsel bilgi nesnesi de öğrenilebilir. A n a lytiklerü e
de söylediğimiz gibi^^, her öğretim önbilgilerden yola çıkar:
Bir tümevanm, bir de tasım yoluyla. Tümevanm bir ilkedir-
ve genele ilişkindir, tasım ise genelden hareket eder. De
mek ki, tasımı olmayan, tasımın onlara dayandığı ilkeler var- 30
dır. Yani tümevarım. O halde bilim, kanıtlanabilir bir huy
dur ve A n a ly tik le r^ e belirlediğimiz öteki özellikleri taşır.
Bir biçimde inanıldığı ve ilkeler bilindiği zaman, bilgi edinil
miş olur. Bunlar sonuçtan daha çok bilinen şeyler değillerse
rastlantısal olarak bilime ulaşılmış olacaktır. Bilim konusunu 35
bu biçimde belirlemiş olduk.
Olduğundan başka türlü olabilecek bir nesne, yaratılan ıi40a
ve yapılan bir şey olabilir. Yaratma ile eylem ise farklı şey (bu
konuda kamuya açık konuşmalanmıza da başvuıuyoruz).
VI. 4 - 5 . ıı:
fierâ \ 6 yov trpaiCTiKrı İrtpâv ia r ı r^s pera köy ov ttoitj-

TiKİjs hıb oi8e V€pt4\eTaı vtt akkı^küiv' ovre yap s
3 ^ vp a îf volfim s ovrf ^ TroCıj<ns ırpaÇU icrrıv. ^ttcI 5’ ^
olKodo/itK^ t 4 \ vt} t Cs 4<m Kal Ö-ncp 4^ıs tls pera köyov
voıtjrtKij, Kal oibepla ovrt T4\vr\ earlv rjrıs ov p^ra Xo-
yov ıroııjrtK^ ?fis i<rTİv, oire Totavnj 4j ov t 4\ vt\^ ravTÖv
1 hv ttrı r4xyrı Kal Ifıç perh köyov akrjöovs TTonfTiKjj. lort lo
Öf t4xvii vdura ırepl yövtaıv koİ to t€ \ v6.(€iv Kal dfui-
p€Îv Sttcûs av y4vr\TaC n rStv 4vbe\op4voiv Kal fîvai <aı
prı itvoAy Kal &v ^ ‘’ôıovvu âkkâ pf} 4v ry
TTOiOvpÂvfp' ovre yap tQv 4^ âvâyKrıs övTutv rj yıvop4v(vv ff
t4 \ vij 4otİv, ovt€ râv Kara (pöcıv iv ovroty yap 4\ov<rı 15
6 ravro r^v &pxvv. ^ırel bi TroCrjaıs Kal ırpafıs erepov,

ivâyKrı r^v r4\vrfv rroııjcretoy AXA’ ov Ttpâ^füis eîvai. koI
TpOTtOV Tiva 1T€pl TOL oİ t Ö İoTtV f} TVyj] Kol r\ Tİyjrt]^ Ktt-
Oövntp Kal *Ayâd<ov ^r\a\ **T4\vr\ rv^nv İartpê Kal rvyr]
6 T4\v r fv ” 17 p iv oZv T4\ytf, &aiT€p (îprjraı, e^ts rıç pera 20
köyov âkrıdovs ırotriTiKrj iarıv, ^ b’ aTtyyCa Tovvavriov

p tra köyov yjrevbovs ırotıjriKij İ^ıs, Trepı rö ivbf\öp€vov
âXXâ>; 4x €W.
V. riept ö^ <!>pov^<T(m ovrcas âv kâfioıpev, OetaprıtravTfÇ 6
rtva$ k4yoptv tovs <f>povCpovs. öoxeî ö^ <f>povipiov (Tvaı rö 25
bövaadaı Kok&s ôvkeöaaardaı ırepl ra avrtp ayada koİ
avp<f>4povrat ov icara p4post otov ıtoıa ırpbs vyUıav, TTpos
2 Ifryöv, iXXo Troîa ırpbs rö eö (vv okois. a-rjpdov 8’ on icat
roöç TTfpC Tl <f>povlpovi k4yop€v, orav ırpdi re'Aos ti a-rrov-
baîov eö koylar<ûVTaı, &v pv ’^4xvt). cScrre icat oAcos av 30
8 eîıj <f>p6 vıpos 6 ôvkevriKÖs. fiovkeveraı d’ ovûels Trept tw v
1140* 5 . 11. Kol ante 0c«f>cîi'seclus. Muretus 18.

K* M*
toSt ’ 27- irphs tcx^y ^ t<rxw T : ^ -rpbs /<rx<5*' M**
28. t\oy r : om. K**
117
Dolayısıyla akılla giden eylemle ilgili huy da akılla giden

yaratmayla ilgili huydan farklıdır. Bunun için biribirlerini
içermezler: Ne eylem bir yaratmadır ne de yaratma bir
eylem. Madem mimarlık, akılla giden, yaratmayla ilgili huy
olan bir sanat ve akılla giden, yaratmayla ilgili bir huy ol
mayan hiçbir sanat ya da sanat olmayan böyle bir huy
yok, sanat ile doğru akılla giden, yaratmayla ilgili huy
aynı şeydir. Her sanat oluşla, araştırmayla; ilkesi yaratılan 10
da değil yaratanda olan ve olası olan şeylerden birinin ol

ması ya da olmamasının nasıl oluştuğuna bakmakla ilgili
dir. Nitekim zorunlu olarak olan ya da mutlak olarak
oluşan nesnelerin sanatı yoktur, doğal olanlann da sanatı
yok, çünkü bunlar ilkeleri kendinde taşır. Madem yaratma 15
ve eylem değişik şeyler, sanatın eylemle değil, yaratmayla
ilgili olması zorunlu. Agathon'un dediği gibi, "sanat talihi
sever, talih de sanatı"^®, imdi dediğimiz gibi, sanat doğru
akılla birlikte giden yaratmayla ilgili bir huydur, sanat
yoksunluğu ise, karşıtı, doğru olmayan akılla giden yarat 20
mayla ilgili bir huydur ve olduğundan başka türlü olabi

len şeyle ilgilidir.
Kimlere aklı başında dediğimize bakarak aklı başındalık

konusunu ele alabiliriz. Öyle geliyor ki, aklı başında kişinin 25
işi, sağlıkla, güçle ilgili olanlar gibi aynntılarda değil, bütü
nüyle iyi yaşama ile ilgili olarak nelerin kendisi için İyi ve ya
rarlı olduğu konusunda yerinde düşünebilmektir. Kişilere, sa
natı olmayan nesnelerin erdemli bir amacı ile ilgili olarak iyi
akıl yümttükleri zaman, "bir şey konusunda aklı başında" de
memiz de bunu gösteriyor. Dolayısıyla genel anlamıyla kim iyi 30
düşünürae o aklı başında olsa gerek. Hiçkimse olduğundan
118 VL 5.
iAvvârcDV & W m
ırpafai. ^<rr’ «tırep lırumjftT} /m^r /*«r’ iıroîefêcos, &v 8’
al apx<zi ivb4xpvTaı & \k m ^X®tv. rovr<aw #*4 4otu> dır<î-
3 5 bfi^ıs {ıtâvTa yap ivbix^rat koİ &Xko>9 fX fiv), koI ovk
1140 •*eoTi ôv\ev<ra<r6 aı ıt€p\ râ v Aı/<fcy»ci|S ovrmv, ovk &p etrj
rı <f>p6 vT}(rif lırurnîfZTj ovö^ T-c^jn;, imarrjprj p iv S n ivb^-
\€ ra ı t6 npaKTOv S)0 <o rb
y h o s vpâêa>s Kal Trotâ-em. Aelırerat âpa avrıjv eîvat 4
5 e^ıv 6 Xîjd{} p.cTcL Aoyov ırpaıcTiK^j» Trepl ra kvöpdtTtip iyadh
Kal KaKİ.. Trjs p iv yhp ıroııâetos Snpov rb tcAos, bi
TTpa^fiOi OVK &v €iıj‘ «oTi yap avrrı fj îttpa^la rİKos. bıa 5
Tovro TlepiK\4a Kal rovf roıoijrovs <f>pov(povi olop€$a cıvai,
oTi rb avToîs ayada koi to toÎ s SpOptaTroıs b^vavraı $ea>-
10 ptîv' iLvai Ö€ ToıovTOVt ^yovpiBa robt oİkoi/o/üukovs Kal Toiıs
voÂiTiKovt. İvBtv Kal rrfv a-a»<f>poavvrjv rovn^ ‘irpoaayopetjo-

p fv ry Spo/jLariy « s <rı^ôv<rav rrfv f^p6 vr\(nv. «np^cı bb r^v 8
ToıavTTjv VTTobrjyjftv. ov yap &ıra<rav bırSKri'^ıv bıa<f>B€{p€i
ovbb bia<rrp4<ft€t rb îjbv koI bvırrjpov, olov S n rb rply<ü~
15 vov bSo âp&as İx^ı rj ovk iAAa ro s ircpt rb
TTpoKrov. al pbv yap apx<*l r&v rtpaKr&v rb oS Sv€Ka
râ ırpaKrâ’ r y btf^Bappipfp öt* rfbov^v rj b£ıcı\v €v6 bs
ov t^taivfraı âpxV3 0^ ^ roBrov İ v €K€v obbb bıa rovB*
alpfîa-Baı -ırdvra Kal ırparrav e a n yap ^ KOKCa <f>BapnK^
20 dpxfjs- tSoT* dvdyKtj rrıv ^ p 6 vr\<nv İ^ıv fîvai fierâ \dyov
akr)Bij ırepl ra âvûptovıva âyaBâ ırpaKriKijp. â \ \ â pffp 7
rexvri9 pbv İarnv dpen/i, <^powf(rea>s ö’ oSk barıv' Kal iv p.bv
t 4xvji s İK(bv apaprdvtov alptn&repos, ırtpl bb ^pdvtjınv
^rrov, (Senrep Kal v€pl râs Aperds. bijKov obv S n dpirrj
IMO** 2. 4 add. 12. J»jom. 14. Aınnjpdy K*» M* î rh

KtnnıpSy L** 15. Stio ip0^t scripsi: İp0kt Tarat pr. ; 8v<rlv ip$eSt
tirat vulf'. 18. ante 4px4 add. 1f 21. 4\i)9o8t r
118
başka türlü olamayacak ve kendisinin yapamayacağı şeyler

üzerine düşünüp taşınmaz. Dolayısıyla, bilim kanıtlama ile
yol alırsa, ilkeleri başka türlü olabilecek nesnelerin ise kanıt- 35
laması olmazsa ( bu durumda herşeyin başka türlü olması da ıi 4ob
olası olur) ve zorunlu olarak olan nesneler konusunda dü
şünüp taşınmak olanaklı değilse, aklı başındalık ne bir bilim
olabilir ne de bir sanat: Çünkü yapılan şeyin başka türlü ol
ması olası olduğundan bilim değildir, eylem ile yaratmanın
cinsi farklı bir şey olduğundan ötürü de bir sanat değildir. O 5
halde onun, insan için iyi ve kötü şeylerle ilgili, akılla giden,
uygulayıcı, doğm bir huy olması kalıyor geriye. Nitekim ya-
riitmanın, kendisinden değişik olan bir hedefi vardır, eyle
min ise olamaz, çünkü iyi eylemin kendisi hedeftir. Bundan
ötürü kendileri için ve insanlar için iyi olan şeylere bakabil
diklerinden ötürü, Perikles'in ve onun gibi olan kişilerin aklı
başında olduğunu düşünüyoruz. Böyle kişilerin yönetici ve 10
siyaset adamı olması gerektiğine inanıyonjz. Bu nedenle,
aklı başındalığı içerdiğinden ötürü ona ölçülülük adını da ve-
riyoRiz; gerçekten de ölçülülük böyle bir kabulü içerir. Çün
kü 'hoş' ya da 'acı verici' şey, her kabulü bozup yönünü de
ğiştirmez; Örneğin üçgenin iki dik açısı olduğu ya da ol
madığı yollu kabulü değil, eylemle ilgili kabulleri bozar ya da 15
yönünü değiştirir. Nitekim eylemlerin ilkeleri yapılmış şeyle
rin ereksel nedenidir, ama haz ya da acı yüzünden bozulmuş
kişi ilkeyi hemen göremez; herşeyi onun için ve onunla ter
cih edeceği ve yapacağı ilkeyi de göremez, çünkü kötülük
ilkeyi yokeder. Dolayısıyla aklı başındalığın insansal iyilerle
ilgili, akılla giden, doğm, uygulayıcı bir huy olması zomn- 20
ludur. Üstelik sanatın bir erdemi var, aklı başındalığın ise
yok. Sanatta isteyerek yanlışa düşen kişi daha çok tercih
edilebilir, öteki erdemlerde de olduğu gibi aklı başında-
lıkta bu daha az tercih edilir. Demek ki, aklı başındalık
VI. 5 - 7 . 119
8 rıy ia rl koI oi ^voîv S’ Svtoiv fifpoîv rıji
T&p \6yov ky6vT0iv^ ûaTepov hv flrj i-pcT^ı^ rov toâoriKOv’
rj T€ yap Sofa ırcp'ı to a\\a>s V
<f>p6vrı.<rıs> dAAa n^v oib* ^fiî /xcra koyov p.6vov‘ arfpiiov
S’ 5rı \rıörı pLİv rrjs Totaürrrjs Ifctos eort, <^/)Oinj<r€ft>s 8’
OVK İ<TTIV. 3°
V l. ’ETTfi 8’ ^ ^TrıaTrjfirı ırepl r&v Kadökov ôtip İTroKrıyf/ıs 6
Kal TÛv â.vâ.yKr}5 Svrtav, fl<rl 8’ ^p\o-l aTroSfi/crcSy
Kat TTÔTjç İTnan^firfS (nera \6 yo v yap ^ İTrıan^firj), riji
&p\fjî Tov ^TriöTTjToS oİ t b,v ^Ttı<rTrîp.rf <Îtj o5tc r4yvr} ovre
<f>p6vrj<rıs’ TO p.€v yap İTttarrjTov İTrobeiKTÖp, at 8e rvyy^â- 35
vovaip oZaaı ırcpl ra â\Xa)y l\ftP ‘ ovbc 8t) 33^3.»
ao^Ca TOVTiûp karLp' tov yap <ro<f>ov rrepı ivlatv aıro-
2 beıîp iaTKP. €L 8tj ols iKr}deıSop.(v Kal firjbtıroTe bıa\f/€V-
bSpêda Tttpl ro p.r\ lvb€y6p.iva rj Kal ipb(y6yi€va ikKoa
^XîP, İTnarrîfii} koI <fip6vr}cris İa-Ti Kal trotpCa Kal vovs, tov- s
TODP be tûp rpı&v p.rfb^v epb^x.€Taı etvai (\4yoi be Tpla
<f>p6vrıaıv ^Trıtrr^/tTjv <ro<f>iav), kelTteTaı povv eıpai t &p
i.pX&v.
V II. T^P b^ cro<f>(ap ev re roîy re\va ıs toÎs aKptê<Tr6.Toıe^bâp Aıûovpybv a-otf>bv Kal lo
IIoAi^KAetrop ivbpıavroTroıov, ivravöa p iv oZv ov&ep &K\o
2 oifiJLaivovTes T^v <ro<f>Cav rj ort ipeTrı Teyvrjs iarCv’ eıpai 8<
Tivas a-o<l>ovs olofieûa oAo>$ ov Kara p.epo5 ovb* &XXo ti
aoipovsj &<nrep "Opir\p6s <f>rıaıv ^v rw Mapyırjj
TOV b' offr hp iTKeatTTipa ûtol Bitrav oüt dpor^pa »5
oSt SW oe rı ao(f>6v.
29. p iy rn» K’'L '' M»*: r^s p iv T 32. 8’] 8* al K»» M>> 33. ^ om.
K** M* 1141* 1. oM* i) fopla 2. ixdd«ı(ts pr. K'»: fort. âvo-
Stl(tıt 9. t «3 7* L** M* 11. oty om. L**
119
sanat değil, erdem, bu açık. Madem ruhun akıldan pay alan 25
iki yanı var, bunlardan birinin, yani sanı ile ilgili yanın
erdemi olsa gerek, çünkü sanı başka türlü olabilecek şeyle
ilgili, aklı başındalık da^öyle. Üstelik aklı başındalık yalnızca
akılla giden bir huy değil: Böyle bir huyda unutkanlığın
olması, aklı başındalıkta ise bunun olmaması da bunu gös
teriyor. 30
Madem bilim genel ve zorunlu olarak olan nesnelerle

ilgili bir kabul; kanıtlanabilir nesnelerin ve her bilimin ise
ilkeleri var (çünkü bilim akılla birlikte), bilim nesnesinin
ilkesine ilişkin bilim, sanat, aklı başındalık olmaz. Çünkü
bilimin nesnesi kanıtlanabilir, oysa ötekiler başka türlü 35
olabilecek nesnelerle ilgilidir. Bilgelik de ilkelere özgü 114la
değil, çünkü bilgeye düşen şey bazı konularda kanıta sahip
olmaktır, imdi başka türlü olamayan şeyler ve başira türlü
olabilen şeyler konusunda, onlar aracılığıyla doğruya
ulaştığımız ve hiç yanlışa düşmediğimiz erdemler bilim, aklı
başındalık, bilgelik ve us ise, bunların da üçünden hiçbiri
rüçünden, aklıbaşındalık, bilim ve bilgeliği kastediyomm)
ilkelere özgü değilse, us ilkelere özgüdür, geriye kalan bu.
Sanatlarda bilgeliği en usta sanatçılar için kullanıyoruz.

Sözgelişi Pheidia'ya "bilge taş ustası", Polykleitos'a "bilge 10
heykeltraş" derken, burada sanat erdeminden başka bir şey

olmayan bilgeliğe işaret ediyoıuz. Ayrıca Homeros'un Mor-
gites'Ğc
'Ta tınlar §11 odam ı ne işçi ne çijfçi 15
ne de başka şekilde bir bilge yaptılar"

120 VI. 7-
ı 6 &<TTt br}\ov o n oLKpıêcrTâTrı İlv t &v ^Trtorıjftöiı; ilr\ rı <ro-

<pia. h€Î &pa TÖv <ro<f>6 p fiff fi6 vov r a İ k t &v i,p\&v cıde- 3
vai, âKKcL koİ ırtpl reis apx^s İLkı\deu€iv. o>ot’ elîj h.v rı
(ro<l>Ca vovs Kal İTnarfıııriy âa-mp K€âX^v (xov<ra (Tnarrıprı
20 T&V tipluût6 ,t(üv. âroırov yap eî rts t^ v ıroktTiKrıv rj rrıv
<f>povrı<Tiv <nrov8atoroTTjı> oleraı etvai, e2 p.rı ro âptarov t &v
iv T^ KÖapLfp âvâparros ioTiv. el 8^ iyıeıvdv p,ev Kal âya- i
dhv İTepov âvdp&TTots koX lx&6 <n, ro 8e kevKov Kal eiOh
TovTov âeC, Kal ro <ro<ôv ravrd ırâvTes âv eîıroıev, <f>p6 ~
25 vifJLov 8^ İTepov’ râ y^p trepl avTb İKaara t 6 e8 Oecopovv
(f>riaiv eîvai (frpovıp^v, Kal ToijTaorıv eîvai, oaa ırepl tov avr&v
fiCov eypvra <f>aCveraı bdvap.iv ırpovoı^TiKi^v. âvepbv be Kal
8 ti ovk &v eîıj fj (TO<f>(a Kal ^ ırokiTiK^ fi avrq’ el yap
30 r^v Ttepl ra &<}>4kıpa Ta avToîs ipovaı a-o<f>Cav, rrokkal

eaovraı (ro<f>iaı' ov yap pCa ırepl ro &ırâvTo>v âyadov t &v
CarvVf ikk* İTepa ırepl İKaarov, el pfı Kal larpiKrı pia ırepl
ırdvTtov T&v SvTtûv. el 8 ’ 5 t i îkTicrrov &vdpa>ıroi t &v &k-
k(ov Cvcov, ovbiv bıa<p4pet’ Kal yap dvdp&ırov 6X ka ırokh
1141 *>deıorepa ttiv <f>da-ıvy olov rftapeptİTarâ ye &v 6 Kocrpx)s
avviarriKev. İK bfı t &v elpripAvatv b^kov oti fi a-o<f>(a ia rlB
Kal iırıcrrqprı Kal vovs t &v TiputiTaTrov r^ ıpva-eı. bıo 'Ava-
âyopav Kal 0akrjv Kal tovs toioijtovs <ro<jiolıs p4v <f>po-
5 vıpovs b' ov <f>a(rıv eîvaı, orav tbacrıv âyvoovvras Ta avp-
<f>4povra âvrots, xal ırepırra pev Kal 0avpa<rrâ koX \a -
keırh Kal baıpdvıa elbivat avTods <f>a<rıv, İy^prıara b', o n
8 of> r â dvdp&ırıva ayada C^TOvarıv. *H 8e <f>p6 vri0 -ıs ırepl r i 6
16. post Srt add. q L** 19. ante Htnttp add. Kat L** T 22. S* M**
26. rd seripsi: rh codd. rh om. M** 26. ^<rh> K**: tpMtp
M ^: ptûtyhKr ^T trp ê tK ^: iıriTpi^tifv : iırırpt^ftay F
iauTois 2ı8. Luthe
120
demesi gibi, bazı kişilerin aynntılarda ya da belirli başka bir

şeyde değil, genel anlamda bilge olduklanna inanıyoruz.
Dolayısıyla bilgelik bilimlerin en kesini olsa gerek, bu açık.
Demek ki, bilge yalnızca ilkelere dayanan şeyleri bilmekle
kalmamalı, ilkeler konusunda da doğruyu bulmalı. Dolayı
sıyla bilgelik en değerlilerin başını çeken bir bilim olarak bi
lim ile us olsa gerek. Siyasetin ya da aklı başındalığın en yet 20
kin olduğuna inanılması tutarsız olurdu: Meğer ki, insan

evrendekilerin en iyisi olsun. Nitekim 'sağlıklı olan' insanlar
için ve balıklar için değişik bir iyi ise, 'ak' ile 'düzgün' olan
nesne her zaman aynı ise, herkes bilgeyi her zaman aynı
kişi olarak, aklı başında kişiyi ise her zaman değişik olarak
belirlese gerek. Aklı başındalık kendisi hakkındaki tek tek 25
şeylere iyi bakmaktır, denebilir. Aklı başında kişiden bekle
nen budur. Bunun için yaşamları konusunda önceden sez
me yetisi taşıdıklan düşünülen kimi hayvanların da aklı ba
şında olduğu söylenir. Bilgelik ve siyaset aynı şey değil, bu
açık. Çünkü bilgeliğin kendimiz için yararlı olan nesnelerle
ilgili olduğunu söylesek pek çok anlamda bilgelik olacaktır. 30
Nasıl bütün canlılar için tek bir tıp bilimi yoksa, bütün can
lıların 'iyi'si ile ilgili bir tek bilgelik de yok, ama her kişi için
değişik bir bilgelik vardır. İnsanın öteki canlılar içinde en iyi
si olup olmaması da önemli değil. Doğa bakımından insan
dan çok daha tanrısal başka birçok nesne var: Sözgelişi dün 1141b
yayı kuran son derece açık nesneler. Söylediklerimizden
çıkan şu: bilgelik bir bilimdir ve doğa gereği en değerli
nesnelerdeki ustur. Bunun için Anaksagoras'a, Thales'e ve
böyle kişilere aklı başında değil, "bilge" diyoruz, çünkü in
sanca iyileri aramadıklanndan ötürü kendilerine yararlı
şeyleri bilmedikleri, büyük, hayranlık verici, zor, tannsal ama
yararsız şeyleri bildikleri söylenir. Oysa aklı başındalık
VI. 7—8. 121
ivûpâm pa Kol Tupl &v ia rı ôvkeva-atrdai' rov yap <l>pop(pov

nâkurra tovt İpyop fîpaC <f>ap€Pt rd «îl /3ovXcv€<röaı, /3ov- lo
Aeı/eraı 6’ ovbels ırepl t &p âdvpdroiP â\\co9
oorcûP prı r^kog ti I oti, Kal toCto TtpaKTop dyadop. 6 5’
cnrk&s fvfiovkos 6 rov apCarov ap6 p(a'np6 pr)(ns t &p
Kaûokov popop, âkka d fî Kal râ KaO* İKaora ypatpC^dP' >5
ırpaKTiKTi yap, ^ b i ırpa^ıs Tttpl ra Kad' İKaora. öto Kal
İV601 ovK elbdres iriptûp flboTtop TrpaKriKcSrepoı, Kal ip roîs
Skkots ol Kpveı-poı’ el yap elbeCrı oti r a Kov^ta evverrra
Kp4a Kal iyıeıpâ, ıroıa 51 Kovâ dypooî, ov •noi'âeı vyC~
etap, ikk* 6 elbo)s 5rı r a 6 ppC$eıa [KoCâ Kal] vyıeıpd ttoitj- 20
creı pakkop, ^ be <j>p6 prj<rıs ırpaKTiK-^' tSore bel &p(f>(û
^X***'» ^ Ta6 rr)p pakkop. eîr} 6’ &p r ı j Kal ipravöa ap-
V III. "Êort be Kal fj ırokiTiKrı ko.1 ^ <f>p6 pr]<rıs ^ airfı
2 pep Ifıs, rd pipToı eîpat, oi ravrop avralg. rfjs öl ırepl
TfdkiP ^ pep &5 dp\tTeKTOPiKfı <l>p6pr]<rıs popodeTiKrj, ^ be 25
m ro Kaff İKaora rb koipop lx€t opopa, vokırtK^' avTrı
be TtpaKTit^ Kal ^SovAcvrun}' rö yap yjnjûrpa vpoKTOP
rb ((ryarop. bıb vokırevecdaı rodrovs popop keyovaıp’
3 popot yap vpdrrov<riP obroı &<nrep ol \eiporeyyat, boKeî
51 Kal <^p6 vıı<ng /x<iA.tOT elpai fi vepl avrbp koI 4pa' koI 30
4\eı aİkrı rb Koıpbp Spopa, <l>p6 prıa-ıs' İKelpviP 5e ^ p4p
oİKOPopCa ^ 51 popodeaia ^ be ıroAtrtKTj, Kal ravTtıg ^
i pep fiovkevTiı^ ^ 51 biKaariKfj. Eltbos'p^v ovp n &p etrj g
ypfSa-ea>g rb abr^ elbipaı’ dkk* 4\eı bıa<f>opap vokkı^p'
Kal öoKet 5 r a ^repl abrbv elbb>s Kal btarpCfioip <f>p6pıpos 1142*
eîvai, ol 51 ıroAmKol vokvvpdypopes" bıb Evpnribrıg
1141** 13. 6 om. 20. kov^ koI seclüs. Trendelenburg 25.

^Stnpru seclus. Scalîger 27. ncd om. K** L** 28. tox*»'oy] tKcurro»
K* /ı6yovs L* 84. t İ] rh rh L* 1142* 1. rh pr.
121
insansal şeylerle ve üzerinde düşünüp taşınılacak şeylerle il

gilidir: Aklı başında kişinin ödevi özellikle budur, iyi düşü 10
nüp taşınmaktır, diyoruz. Ne ki, hiçkimse başka türlü olması

olası olmayan, belli bir amacı olmayan ve bu amacı yapıla
bilir bir iyi olmayan şeyler üzerine enine boyuna düşünmez.
Tartarak insan için gerçekleştirilebilir en iyi şeyi gözeten kişi
mutlak anlamda iyi düşünüp taşınandır. Ayrıca aklı başında
yalnızca geneli değil, aynntılan da bilmeli. Çünkü eylemle 15
ilgili, eylem ise tek tek nesnelerle ilgili. Bunun için öteki
alanlardaki deneyimli kişiler gibi, bilmedikleri halde bazı
bilgililerden daha uygulayıcı kişiler vardır. Biri hazım ve
sağlık için hafif etin iyi olduğunu biliyor, ama hangi etlerin
hafif olduğunu bilmiyorsa, sağlık kazandırmaz, bunu kuş
etinin hafif olduğunu bilen biri daha çok başanr. Aklı başın- 20
dalık ise uygulamayla ilgilidir. Dolayısıyla berikisine de,
ama daha çok berikine sahip olmak gerekir. Öyleyse bu açı
dan da temel bir erdem olsa gerek.
Siyaset ile aklıbaşındalık huy olarak aynı ama kendileri
bakımından aynı değiller. Devlet konusunda temel aklı ba- 25
şındalık olarak yasama sanatı, tek tek nesnelerde ortak adıy
la da siyaset. Bu, uygulamayla ve düşünceyle ilgili bir huy.
Nitekim karar en son gerçekleştirilecek şeydir. Bunun için
yalnızca karar verenlerin devlet yönettikleri söylenir, çünkü
yalnızca bunlar el sanatçısı gibi iş görür. Aklı başındalığın
özellikle kişinin kendisiyle ve tek kişiyle ilgili olduğu da 30
göııilüyor, genel bir ad taşıdığında da aklı başındalık olu
yor. Bunlardan biri ekonomi, biri yasama sanatı; biri de siya
set. Bunun da biri düşünme taşınma ile ilgili, öteki yargı ile.
Demek ki, kendisi için bilmek bir bilgi tünü, ama |?ek çok
ayırımı var. Kendisiyle ilgili olanları bilip kendini yalnızca
ona veren kişinin de aklı başında olduğu düşünülüyor. Siya
setçiler ise pek çok işle ilgileniyor. Bunun için Euripides 1142a
şöyle der:
122 VI. 8.
TTÛf b’ itv <f}po»oİTju, a nnp^v aırpaypovvs
tv Toîfft »roXXoîr ^pt0pt}ptvov orparov
5 tcrov fUTa(T)itîp J
Tove yap ırtpuroovs Kai rı ırpâaaavras ır\tov , . .
ÇtjToviTt yap t 6 avroîs &ya$6 Vf Kal otopraı tovto tcıv ırpjİT-

T€tp. İ k ravTTjs oİjv Ttjs bo^rjs i\rı\v9€ ro ro^rovf ^povl-
povs (îvaı‘ KaİTOL îtriof ovk eorı t 6 ovtov ftî &pfV oIkopO“
to p(as ov8’ <hv€v TTo\iT€İas. ctl bi r a aİTOV ır&s b€i bıoı-
KCÎv, abr}\ov Kal aKemôv. oTipfîov 8* ôrl tov flprjiAcvov 5
Kal bıoTi yemperpiKol p iv v4oı koI padrfpMTiKol yivovraı
Kol a-o<f>ol r a roıavTa, ^povıpos b* ov boKfî yiptaBaı.
aÎTiop b' ort Kat tûp Kaö' UKaarâ karıp ^ <f>p6 prfaıs, & yiptrat
15 yvı&pıpa kpn€ipCaiy p4os b* Iftırcıpos oİ k karıp' ırX^0os
yap xp 6 vov rroıeî ti ]p ipırcıpıav' ^ırel Kat roi5r’ &p rıy o-k4- 6
\j/aiTo, bıa t I 81) paBripariKos pkv Trats ykvoır &p, a-o-
<f)ds 8’ rj <f)va‘iKÖs od. rj ort ra pkp bı b.(\>aıp4(r«Ls karıp,
TÛp 8’ al kipâl k^ kpıtfipias' Kal ra pkp ov marevovaıp
20 ol vkoı b W a Xeyovatv, r&v 8e rh r l karıp oiiK *5tjXoi/ ; ert 7
^ apapria ıtepl ro KadcÂoo kv rŞ pov\pvaaa-6 aı ^ ırepi

t 6 Kad' kKaaroV 17 yap o n Trdırra ra âpöaradpa ^bara
<f>av\a, ^ o n robl âpvaradpov. o n 8’ ^ if>p6 vrjai9 ovk 8
kmarriprf, <f>av€p6 v' tov yap ^tr^droı» karıp, &aıtfp €Îpıjraı'
25 ro yap •npaKTov toiovtop. avrUfiTaı p fv 8^ ry p£’ 6 pkp 0
yap povç T&p optop, &p ovk karı X6yos, fj 8 e rov kaxârov,
oS OVK karıp kTrıarijpr) dXX* oXa6r\aii, ovx ^ râ v Ibmv,
dAX’ otç aladapopeda Sn ro [ev roÎ 9 paûıjpariKOÎs^
i. iıptOfirififpoy K** T: 1ıpı0prifity<f> M** fl. fli'oı om. K'' ti K**:

flityaı M’*: om. L** F 14. ko) om. M** 16. yhp^ Si K** 20.
OİK om. pr. K** M** 23. post ro31 add. rb K** M** 28. ofa] oTa
K** M*> iy toTs paSfipoTiKoîs seclusi
122
"H içbir iş görm eden, b ir ordu y ığ tm için d e a d a m d a n

sa yılıp eşit p a y alırken , n a sıl a klıb a ştn d a olabilirim ?
Ü stün o la n la rı ve d a h a çok iş görenleri..
Çünkü kendileri için iyiyi araştınyorlar ve bunu

yapmak gerektiğine inanıyorlar. İmdi bunlann aklı başında
olduğu bu kanıya dayanıyor. Yine de ekonomi ve devlet
yönetiminden bağımsız kendi için iyi herhalde olmaz. Öte
yandan kendine ait şeylerin nasıl düzenlenmesi gerektiği lo
açık değil ve araştırılması gerekiyor. Gençlerin geometrici,
matematikçi ya da bu tür bir bilge olup aklı başında
olmamalan da bunu gösteriyor. Bunun nedeni aklı
başındalığın yalnızca deneyimle bilinebilen tek tek şeylerle
ilgili olması, bir gencin ise deneyimli olmamasıdır. Deneyim 15
uzun zaman gerektirir. Niçin bir gencin matematikçi
olabilmesine karşın bir bilge ya da doğa bilimcisi olamadığı
araştırılmak istenebilir. Acaba biri soyutlamayla ilgili
olduğu, ötekilerin ise deneyime dayanmasından ötürü mü?
Bu ilkelere gençlerin güvenmemesi, yalnızca onlan
yinelemesi, ötekilerin ise neliğinin açık olması mı? Aynca 20
düşünme taşınmada hem genel hem de tek tek şeylerle ilgili
yanılgı olabilir: Sözgelişi bütün ağır sular pistir ya da
buradaki şu su ağırdır gibi. Aklı başındalığın ise bir bilim
olmadığı açık, çünkü dediğimiz gibi, o sonuçla ilgilidir, olan
şey böyle bir şeydir, uygulamayla ilgilidir, usa karşıttır.
Çünkü us, nedeni olmayan tanımlarla ilgili, aklı başındalık 25
ise bilimi değil, duyumu olan şeyin sonucuyla ilgili: Özel
nesnelerin değil, onunla sözgelişi (geometrik nesnelerde)
VI. 8—9. 123
ea-ârop Tpiya>vop’ arrî<reTaı yap KaK€Î. dAÂ’ aHrr} pâ\Kop
aıa-6rj<rts rj <f>p6vr^<ri9, İKeCvrjs 8* âW o (tbos. 3°
IX . Tâ C>)‘^€lv 8^ Kal râ fiovkevea-daı bıa<f>€p€i’ râ yhp 10
l3ov\€iÛ€<r0aı ti İ(ttCv. 8cÎ 8c Aa/Sctv ıcal ırepl cvySoü-
\Cas t ( ia-Ti, t:6t €Pov kTnarrİprj rıs ^ bo$a f; eva-To^â rj
•2 ü \\o Tl yepos. imor^pırj pkp brı ovk İa r ıv ov yap Cvôva-ı
TTcpt tav Itratrıv, fj 8’ evôvKla ôvkı^ rıs, 8 8c fiovkevopıc- U42‘
V05 fîjTcî Kal koyi^cTaı. iKKâ p.r)v ov8’ evaroy^Ca' &v(v
re yap koyov Kal rayv ti tf evcrroyia, ôvKevovraı be/ıro-
kî/v ypdvov, Kal <f>a<rl Trpirretv pL^v beîv rayb ra /3 o ü -
3 kfvûivTa, ôvkevea-öaı 8^ /3pa8ca>s. İri ^ dyxî'oıa İrepov s
Koi ^ evpovkCa’ âm 8’ evtrroyla rıs ^ İLyylvoıa. ovbe brı
bdâ ^ eiôvkCa ovbep,(a. ikk* lırel 6 pikv KaKÛs Şovkevd-
p.evos ap-apraveiy 8 8’ c8 dpd&s /3ovkeveraı, bfjkov on 6p-
öorrjs rıs ^ eiôvkCa ia-riv, ovr’ lırıonîfiTjs 8c oİ/re bd^rjs'
eırı<m/)pr]i p.ev yap ovk etrnv opdoTrjs (ovbe yap hp-apria), lo
b d ^ s 8’ dpöorrjs ikrideıa’ âjia 81 ıcaı eSpıoraı rjbrı rrav ov
bdâ eoTiv. d\A a p.rıv ovb' avev kdyov ^ evôvkCa. bıavoCas
&pa AcıVcraı* aikrı yhp oiırto <f>d<rıs’ Kal yap fi bdâ
ov C^TTitrıs âkka ^dcrts rıs fjbrı, 6 be ôvkevdp.evos, edv
Te ev idv rc kui KaK&s ôvkevr}Taı, C^rcî r ı Kal koylCfrat. ıs
4 d ,\\’ dpddrrıs t Cs ^trnv 17 eifiovkıa ôvkfji' 810 ^ fiovkfı Cn~
TtiTİa rrp&Tov t İ ko.1 ırepl t İ. Iırcl 8’ fi opOdTrjs Trkeopayâs,
fnıkov o n ov -nâtra’ 6 yap aKparfıs Kal 8 <f>avkos 8 ırpo-
Tideraı f i 8cîyf İK tov koyıtrp.ov revêraı, ıSorc dpd&s İtrraı
0eôvkevp4vos, KaKov be p-iya elkrıtfKos. boKel 8’ dyaddv 20
Tl To eZ êfiovkevtrdai' fj yap roıavrıj dpBdrrjs fiovkfjs

5 cujSovAıa, fi dyadov revKTiKi]. dkk* lorrı Kal rovrou 'êvbeı
30. 4 L” M» r 32. KOİ om. K»» M»* r U42«» 9. v tipovKla rıt K»

î i om. M** 15. koİ post rt om. L** F 19. Stîy F
21. post r t add. thmı
123
bir üçgenin son öğe olduğunun ayırdına vardığımız duyu

mu olan. Nitekim o son nolctada artık durulacaktır. Bu aklı
başındalık değil, daha çok bir sezgidir, aklı başındalığın türü
başka.
Araştırmak ve düşünü taşınmak farklı şeyler. Düşünüp
taşınmak bir şeyi araştırm ktır. Demek ki, iyi düşünme ne,
bir bilim mi, bir sanı mı, l. r isabetlilik mi, yoksa başka cins
bir şey mi, bunu anlamak gerekiyor. Aslında bir bilim değil,
çünkü bilinen şey araştırılmaz. îyi düşünme bir tür düşün- n42b
medir ve düşünen kişi ara.ştırır, tartar. Düşünüp taşınmak bir
isabetlilik de değil, çünkü isabetlilik akıl yürütmeden ba
ğımsız, hızlı bir şey, oysa düşünüp taşınmak çok zaman is
ter ve yavaş yavaş düşünüp taşınmak gerektiğini, düşünülüp
taşınılmış şeyin ise çabucak yapılması gerektiğini söylerler.
Aynca kavrama ve iyi düşünme de farklı şeyler. Kavrama, 5
bir tür isabetliliktir. Hiçbir iyi düşünme, bir kanı da olamaz.
Madem kötü biçimde düşünen yanlışa düşüyor, iyi düşünen
ise sağ karar veriyor, iyi düşünmenin bir tür sağınlık olduğu
ve bir tür bilim ya da kanı olmadığı açık. Çünkü bilimde bir
sağınlık yok (nitekim yanılgı da olmaz), kanının sağınlığı ise 10
hakikat. Aynca kanısı olan her şey zaten belirlenmiştir de.
Oysa iyi düşünme akıl yürütmeden bağımsız değil. Öyleyse
onun anlama yetisine ait olması kalıyor geriye. Çünkü o [yal
nızca] bir açıklama değil. Kanı bir araştımia değil, bir açıkla
ma, oysa düşünüp taşınan kişi, ister iyi İster kötü biçimde dü- 15
şünsün, belli bir şekilde araştırma yapar ve tad;ar. Demek ki,
iyi düşünme bir düşünme sağınlığı. Bunun için öncelikle dü
şünmenin ne olduğu ve ne ile ilgili olduğu araştırılmalı. Ma
dem sağınlık pek çok anlamda kullanılıyor, burada bütün
anlamların söz konusu olmadığı açık. Nitekim kendine ege
men olmayan kişi ve fena kişi, görmeleri belirtilen şeyi tar
tarak bulacaktır. Dolayısıyla bunlar büyük bir kötülük elde
etse bile sağ düşünmüş olacaktır. Oysa iyi düşünüp taşınmak 20
iyi bir şey diye düşünülüyor. Nitekim bir iyi ortaya koyan bu
tür sağ düşünme iyi düşünmedir. Ne ki aldatıcı bir tasımla
124 VI. 9— lo-
<rvXXoyı<rfiy tvx*îv> ^ troırj<r
TOl 8ı* o î ^8<l. €Tl loTl VcAİrV ')(J>6 vOV ftovkfVOlJLfVOV TVXftIf, 6
Tov bk Ta\^. ovKovv ovb* İKfCvTj TTO) c8)3ov\ıa, ^X* 6 p6 6 -
TTjs Korâ rb d><f>tkLpLOVf Kal o8 8cl Kal &s Kai 5rc. İ ti, 7
Icrrı Kal airA â; ev êftovkevcrdaı Kal vpos r ı rikos. ^ fi^v
30 8^ iıırk&s rı ırpes to W\oy to iırAûs Karopdova-a, rls 6^
rı rrpos ti Tİkos. fi 8îj t<3v (ppavipunv tö eî ŞeŞovkfv-
adat, ^ fvôvkCa firı bv öpdÖTrıs ^ Kara rd avıul>ipov vpbs
TÖ Tİkos, oC ^ <l>p6 prı<rıs ikrıOrıs vrrSkrıylfCs iarıv.
11 ’'E oti 8 c Kal 17 cvvcaıs Kal 17 fvavvea-Ca, Kaff hs k i- X.
1143 * yopLfv (rvvcTois Kal cı&avv^rovs, o iff oktos tö avrb imırrrjurı
fj bo^ıı (rrâvTfs yap bv ^<rav ovpfTol) o{/re rıs p.ia t&v
KaTa pÂpos İTrumıiM&v, olov ^ laTpiK^ vfp l iyifiv& v, ^ yeat-
HfTpla rrepl p.€yiOrı‘ ovre yap ırepl rwv del 3vto»v Kal
5 bKivqT<ov ^ crovf(rLs ia rıv oiJre ırepl tûv yıyvopıivcûv Stovovv,
âkka TTcpl ü v ârropijafifv &v n s Kal fiovkfüaaiTO. 8 10 Trepl
ro avra püv Trj ^povTjaeı iarlv, ovk İa rı bi to airrb <n;ve<rıs
Kal <Pp6 vrıa-ıs. 17 /lev yap <f>p6 vrıa’is imraucriK^ ia ru r t Cybp 2
8 eî ■jrpdrreiv rj pırj, t 6 Tİkos avrijs ia rlv' ^ 8 e avvfaıs
10 KpiTiKİi pıovov. TavTo ybp avvfo’is Kal euovvfo'la Kal <ru-

verol Kal tvavvfTOi. lo r ı 8 ’ o8 re rd <j>p6 vrıa‘iv
oİTf TO kapi^bvfiv rı avvfcrıs' bkk' toaırep r 8 pLavdbveıv 3
A^yeraı (rvvUvaı, Srav XPVraı rr} imarTrip.rı, oİjtiûs iv ry
23. ante 8t* add. ro6rov L'’ 25. ırw : ırus vulg. 30. rls 5l
K**M*’ r : V TIS 31. Pov\titffOcu K** 32. 4 ante Kmb om.
K** 33. rb K** T : r ı vulg. 34. fiavytfia H. Stephanus: d»
<rwt(rla codd. 1143* 1. tbvvv4rovs H. Stephanus : lurvvirovs codd.
3. ^ om. L** post dyıcu'Mv add. ykp iv L**M** T ^ K**: vulg.
4. nvyiBovs 10. ante «rvverol add. 7 İ/> oî L** T
124
bunu Ortaya koymak ve gerekmeyen yolla, yanlış orta te

rimle yapılması gereken şeyi yapmak da olanaklı. Dolayısıy
la gereken şeyi gerekmeyen yolla ortaya koyan düşünme de 25
iyi düşünme değil. Aynca kimi zaman uzun süre düşünerek,

kimi zaman da çabucak düşünerek bu ortaya konabilir.
İmdi yukanda belirttiğimiz bu şey de bir iyi düşünme değil;
amaç, tarz, ve zaman bakımmdan yararlı olanla ilgili bir sa
ğınlık. Bir de genel anlamda ya da belli bir amaçla ilgili iyi
düşünüp taşınmak olanaklı. Genel anlamda iyi düşünüp ta
şınma genel amacı gözetir, belirli bir amaçla ilgili iyi düşü 30
nüp taşınma da belirli bir amacı. İmdi iyi düşünüp taşınmak
aklı başında kişilere düşüyor ise, iyi düşünme gerçek aklı
başındalığın kabul ettiği bir amaçla ilgili olarak yararlı olana
uygun bir sağınlıktır.
Onlara göre kimi kişileri "doğru yargılayan", "tam yargı
layan" diye tanımladığımız doğru yargılama ile tam yargıla 1143a
ma var bir de. Bu bir bilim ya da sanıyla aynı şey değil (çün
kü bu durumda herkes doğru yargılayan kişi olabilirdi) ve
sağlığı ilgilendiren konularda hekimlik, uzamla ilgili olarak
da geometri gibi bilim alanlanndan biri de değil. Çünkü
doğru yargılama hep varolan ve devinimsiz nesnelerle ya da
oluşan bir nesneyle ilgili değil, soru konusu olan ve üze
rinde düşünülüp taşınılabilen nesnelerle ilgili. Bunun için
aklı başındalıkla o aynı şeylerle ilgili, ama doğru yargılama
ile aklıbaşındalık kendi başına aynı şey değil. Çünkü aklı
başındalık yaptınmsaldır, onun amacı neyi yapıp neyi
yapmamak gerektiğidir. Doğru yargılama ise yalnızca
değerlendiricidir. Doğru yargılama ve tam yargılama aynı 10
şeydir ve doğru yargılayan kişiler tam yargılayan da kişi

lerdir. Doğru yargılama aklı başındalığa sahip olmak ya da
onu elde etmek değil. Nasıl bilim kullanılırken 'kavra
mak' doğru yargılamak anlamında kullanılırsa, aynı şekilde
VI. lo— II. 125
Xp^<r$M b6(rı ^ırl rd Kpivetp ır€pi rvurıav v tp i &v ff
<l>p6ınj<rls iartv, dW ov \€yoı>ros, koİ KpCvtıv Ka\&r ro yap 15
4 r y Ka\&s rd a ir 6 . Kal ivrtvBep i\tf\v û t rovvopa tj
aüvetnSf KoJf evavverot, İ k tijs iv T<f pavddvtıv' \4yopev
yap t 6 pavdâvfiv <rvvUvaı 7ro\KdKis.
XI. *H 5^ Kokovfiivrı ywiprı, Kad' rjv <rvyyv(opovas Kal
İX.€iV <f>ap,iv yv<&p.rıv, ij t o v ivıetKovt iori KpC<rıs 6p6-q. 20
OTjp^îov hi’ rdv yap ivifiKt} pLdXıard <ftap€v fîvat. avy-
yviopoviKdVf Kal İTU€ucki rd İXftv ırcpl İvıa (rvyyvdpjıv,
^ 5e <rvyyv«&ıırı yv^p.rı itrri KpıriKrı t o v İ t t u ik o v s dpOry
dp$rı 5* }/ TOV ikııOovs.^
2 E2<rl 5^ vcurai al Ifetr €İf\dy<as eh ravrd Telvovo-cu.’ 12
Kiyopuv yap yv^p,rıv Kal odveotv Kal <f>p6vrıoıv k o I v o v v
İtri Toits a5ro5r imiftipovTes yv^p-nv İ\eıv Kal vovv îjbr}
Kal iftpovCpLovs KOİ ovveTods. vâoaı yap al ivvdpeıs avrat
T&v ia^drMv eloi Kcd t & v koB' İKOorotr Kal iv p.ev tÇ
KptTtKds eîvat ırepl &v 6 <f>p6vıp,os, avveros Kal evyv^ptov 30
^ ovyyvt&fMov' rd yap imetKrj KOiva râv dyaâ&v andv-
8 Tiov iorlv iv T^ ırpds 6Xkov. lort 5e t & v Ka6^ İKaara ko.1
T&v ioydrfûv İvavra rd ırpaKTd’ koX yap t o v <f>p6vıpov
5et ytv&OKetv avrd, ıcal ^ avveots Kal ^ yv&pı\ ıtepl rd
4 v p o K T d , T a v r a 5’ İ a ^ a r a . koI 6 v o v s t & v i o ^ d r o n v i v 35
dfA^drcpa* koX y a p r & v vp&T<ov Spıov ko.1 t & v İ o ‘xdT<ûv
vovs i a r l K a l o v k d y o s , koX 6 p ,ev K a r a r a s d v o b e l ^ e ı s 1148 **
T & v İK tv^r< a v B p m v koI vp& TO iv, 6 5* i v r a î s v p a K T tK o is
TOV ioydrov koX ivhexop-ivov Kal rijs iripas vpordvefûs'
dpx<^ ydp TOV o5 İv€Ka a ir a f İk t &v Koff İKaora ydp
5 rd KoBdkov Todrfov dbv aîa-dtfoıv, aUrrı 5* iarl vovs. S
14. M s e c lu s . T h u r o t 19. M İy ı^ fto v a t L* F 30. t ö y y t i f t u y d

fo c t. s e c lu d e o d u m 38. i.w d v n ty r 1148^ ]. KOİ ante 4
om . r 6. rh r oSr om .
125
aklı başındalıgm ilgili olduğu konularda, değerlendirmede

kanıdan yararlanılırken ve başkası konuşurken, yerinde de
ğerlendirilirken aynı şey söz konusu olmaktadır. Çünkü iyi 15
değerlendirme ile yerinde değerlendirme aynı şey. Kişileri

ona göre "lam yargılayan" diye belirlediğimiz doğru yargıla
ma adı da 'kavrama'dan çıkar. Nitekim biz çoğu kez "kavra-
ma"ya "doğru yargılamak" adını veririz.
Ona göre kimi kişileri bağışlayıcı olarak tanımladığımız
ve anlayış taşıdıklannı söylediğimiz "anlayış"^ diye adlan- 20
dınlan şey, doğru kişiye özgü sağ yargıdır. Doğru kişinin

özellikle bağışlayıcı olduğu ve bazı konularda bağışlayabil
diğin! söylememiz de bunun kanıtı. Bağışlama, doğru kişi
nin sağ yargılı anlayışıdır. Sağ, yani hakikate özgü.
Bütün bu huylann aynı amaca yönelmesi akla uygun.
Biz aynı kişilerin anlayış, us taşıdıklannı; aklı başında
olduklannı, doğru yargıladıklannı söylüyorsak; anlayışı,
doğru yargılamayı, aklı başındalığı ve usu aynı kişilere
yüklüyoruz demektir. Çünkü bütün bu olanaklar son
durumlarla ve tek tek konularla ilgili olarak aynı şey. Kişi
nelerde aklı başında ise o konularda değerlendirici olması
açısından, aynı zamanda doğıu yargılayandır, anlayışlıdır ya 30
da bağışlayıcıdır. Nitekim doğru şeyler ötekilerle ilgisi
içinde bütün iyiler için ortak. Uygulamayla' ilgili bütün
şeyler, tek tek şeylerle ve en sondakilerle ilgilidir. Aklı
başında kişi bunları bilmek zorundadır. Hem doğru
yargılama hem anlayış yapılan şeylerle ilgili, bunlar da en
sonda olanlar. Us da heriki parça konusunda en son 35
şeylerle ilgili. Nitekim akıl yürütme değil, ustur ilk tanımlara
ve en sondakilere özgü olan: Biri kanıtlamalardaki de 1143b
ğişmez ve ilk tanımlarla ilgilidir, öteki yapılanlarda en son
şeyle, olası olanla, değişik bir öncülle ilgili. Nitekim ereksel
nedenin ilkeleri bunlardır: Tek teklerden tümel olanlar
çıkar. Öyleyse bunlarla ilgili bir sezgi olmalı: İşte bu ustur.
126 VI. 11 — 12.
dıd Kal <f>v<riKâ boK€Î elvai raCra, Kal oro4>os lû v
ovbfis, yv^firıv 5’ avvetrıp koI vovv. <nıiA€Îov b’ 6
S n Kal Tttîî Â.tıcôıs olofX€Ûa &Ko\ov0ew, k o I ijbe ^ fjkiKla
vovv 1x^1 yv(&ıır\v, û»î t^ s <f>v<r€<ûs alrCas oStnjs. [8td
jo Kal â p x v >^0.1 tcAos vovr İ k roSratv yhp al dıro8e(£eıs
Kal Tiepl toStodv^] &<rT^ 5eî Trpoa-eêıv t &v ipLireCpoiv Kal
vpf(r^vTepo>v rj (f>poviput>v rats ivavobflKTOts <J>âa-€tn ko.1
boâıs o«x tûv SırobfC^foiv' bıh yap ro Syeiv «
T i j g ipL-ntıpıaç op.p.a 6pS»<rıv SpO&s. t I filv ovv ia rlv rj 7
15 (f)p6vr)(rıs Kal ^ cro^Ca, Kal 7T€pl r l ^Karipa TvyxSveı
oba-a, Kal on a \\o v r^s p.oplov Sperrı kKor^pa,
(îprjTat.
13 Aıawopıf<reı« b' &v n s ırepl avr&v t C xp^<rıpoi elaıv, X II.
^ ficv yap <ro<f)(a ovbev d€<ûpı^<m &v io ra ı ebbaipLon'
20 âvûponTTOs (ovbefuas yâp i a n y^veoretas), ^ be <f>pSvr)<rıs tovto
p.ev eêı, iX ka t Cvos eveKa bel avrrjs î eîvep rl {liv <Pp6-
VT)<Tis kcmv fj rrepl ra bİKata Kal Kokâ Kal âyaûh âv-
6pcûTT<a, Tavra 8’ ia rlv h rov âyaûov ^<rrlv ivbpbs rrpâTTeıv,
ovblv bi rTpaKTiKcİTepoı elb^vaı a ird iarfiev, eîvep
25 al âperaC elaıv, oia-nep ovbe to iyıeıvS. ovbk r a 6iÖ€KriK<fc,
o<ra pLT] TTûielv dW a r<j) arro rrjs eêtas eıvaı \ 4yerai'
ovdev yap ırpaKTiKCûTepoı t Ç larpiK^v Kal yvfiva-
a-TiKi^v k<rp.ev. el be piri tovto)V xâpıv ff>p6vıp.ov ptjTeov d \X d 2
Tov yCveadaı, Toıs ob<n a-rrovbaCoLS ovOiv Sv eîr] 'Xp‘^(np.os'
30 İn 6 ’ ovbe roîs p.^ İôvaıv' obbiv ydp bıoiaeı avrovs
rj SX\oıs ‘JreiOea-Oaı, İkovûs t İypı Sv rjjuv &(rttep

Kal %epl TTjv vyCeıav’ fiovkSpevot yap iyıaCveıv Sjxoas o i
7. r Toinm¥ alieno loco posita videntur 10.

0/ om. K** 14. hpe&s L^! K** M** F 16. riya L** F
10. Otmpfî L** F 22 . ^ om. 28 . Btriov L** F 29 .
fnoy K**L** 30. ArgyropyIus ubrots
126
Bunun için bunlann doğal olduğu düşünülüyor. Oysa doğal

olarak bilge olan hiçkimse yok, ama anlayış, doğru yargıla
ma ve us edinilebilir. Kanıtı da şu: Bunlar yaşla birlikte gi
der, neden doğa olduğundan ötürü; yaş, us ve anlayış taşır
diye düşünürüz. <Bunun için us hem başlangıç hem sonuç
tur. Kanıtlamalar bu ilkelerden yola çıkarak ve bu öğelerle 10
ilgili olarak gerçekleşir>. Dolayısıyla deneyimli kişilerin,

yaşlıların ya da aklı başında kişilerin kanıtlanmamış görüşle
rine ve kanılanna kanıtlamalardan daha az değer vermemek
gerekir. Çünkü onlar deneyime dayanan bakışlarıyla sağ bir
şekilde görürler. İmdi aklı başındalık, bilgelik ne, ne ile ilgi 15
liler, bunu söyledik ve ikisinin de ruhun değişik bir yanıyla
ilgili erdem olduğunu belirttik.
imdi bunlann yaran ne, bu sorulabilir. Bilgelik, onlar ara

cılığıyla insanın mutlu olacağı bir şeye bakmıyor (hiçbir oluş
la ilgili değil), aklı başındalık ise bununla ilgili ama ona ne için 20
gerek var? Aklı başındalık insan için adil, güzel ve iyi şeylerle
ilgili ise, bunlar da iyi bir kişinin yapması gereken şeyler ise,
erdemler,: sağlık ve sağlam yapılılıkla ilgili şeyler gibi, uygu
lamanın değil, bir huy sonucunda böyle olmanın söz konusu 25
olduğu şeyler gibi huylar ise, bunları bilmekle biz hiçbir za
man daha uygulayıcı kişiler olamayız. Çünkü tıp bilimini ya da
beden eğitimini bilmekle biz hiç de daha uygulayıcı olmayız.
Aklı başındalığın amacının bunlar değil, aklı başında olmayı
sağlamak olduğunu söylemek gerekiyorsa, zaten erdemli
olanlar için hiçbir yaran olmaz. Ama erdemli olmayanlar için
de yaran olmaz, çünkü bunların aklı başındalığa sahip olmala- 30
n ya da ona sahip olanlara boyun eğmeleri hiç fark etmeye
cek, sağlık konusunda da olduğu gibi, bu bize yeterli olabile
cektir: Nitekim sağlıklı olmak isteriz ama bunun için tıp
VI. 12. 127
s fiav6âvoıxev larpiK^v. ıtpbs tovtois &Tonov hv tıpaı bo-

d ovtra Kvpmripa avTİjs eoraf
ı'l yap TTotova-a &px^*’ 'f®* imraTTet ırtpi UKaarrov. ırtpi brı 35
TvVTMV h(KT(ov ı>vv piv yap rfitopriTaı ırtpi avrâv p.6vov.
i Tip&Tov p.€v ovv key(op.€v on kuö’ ovray âvayKaîop aiperas 1144*
avrây dvai, apcrâs y ov<ras kKoripav kKartpov tov popı'ov, Kal
5 d p.rı TTOtoûtrt /iTjöcv pj)btTkpa avrâv. İTrttro Kal Troıovar
pLtPy o v\ V iarpiKrı bk iyitıap, d\A’ wy ^ vyıeıa, oSrm
î) (Toîa €vbaıp.op(ap' p-tpos yâp obrra tijs oAıjs aptrijs 5
6 Tip kxtaâaı TTOıd Kal kptpydp tvba(popa.f Ir t rd tpyop

âTTOT(\dTOA Kara rr\p <f>p6 prjo-ip ıcal Ttfp tiOik^ p ip€rqp' ^
p tp yap aper^ top (tkottop ıroıd dpdop, tf bk <f>p6pri(rıs ra
‘îrpös TOVTOP. TOV bk TtTapTov pjoplov Tr}ç yln}xijs ovk ktrrıp
âptTTi TOiavTT}, TOV dptTtTiKOV' ovbkp yap kv avrÇ ırp a r- 10
7 Ttıp fj prı Trpârrtıp. ırtpi de toö pr)6 kp tîpai ırpaKTiKoiTt-

povs bıa TrjP <f>p6 prjcrıp t &p Ka\ûp Kal btKatoiP, piKpop âpa>-
6 tp apKTtov, kaôpras apxv^ Ta^6 rqp. toaırtp yap Kal Ta
bUaıa ktyo p tp ırpdıropTas n v a s obırco biKalovs dpai, olop
Tovs To, vırd T&p v 6 p<ûP TtTaypiva ırotoCı/ras ^ okoi/toç 15
rı bC aypoıav rj bC İTtp 6 p n Kal prı 6t’ orvrâ (KaİTOı rrpaT-
rovaı ve h btî koI oaa xPV (rırovbaîop), oHra>$, dtg
koiKtp, t a n TÖ ırÛ9 eôvro ırparreıv İKoora &ar* tipai iy a -
Oop, ktyto b* oîop bıâ ırpoaiptaıp Kal avT&p tvtKa t S»p
b TrpaTTopkpoiP. tt\p pkp obv trpoalptaı.p 6 p6 ı\p ıroıtî ^ âptTrj, 20
TO 6’ 5<ra kKtiprjs kvtKa ırtrjtVKt ırpirTtadaı ovk k a n t^ s
optTTff oAA’ kTtpas bvpâptats. ktKrkop b* kırtarnja-ao’t <ro-
9 <j)t<nrtpov ırtpi avrûp. ta r t brı bıt/papıs kjp Kokova’i öet-
1144* 1. K tyufitv K**: Ktyo(i€y vulg. 2. İKoripas F S. «ol

woıowrûy K** 4. ^ ante larptK^ add. K** 6. iytpyûy^ iyipyua
pr. fbStuputyia K’’: €İicupuıyiay L*': rby tüalpoya T 10.
iavT^ L** 23, dil K** M**: W tit L** F
127
eğitimi görmeyiz. Bunlann ötesinde bilgelikten daha aşağı

olan aklı başındalık, ondan daha asıl olsa bu garip bir şey
olur. Nitekim yaratıcı erdem yöneticidir ve her şey konusun
da yaptınm koyar. O halde bunlar üzerine konuşmak gere 35
kiyor. Çünkü şu anda yalnızca onlar hakkındaki sorular dile
getirildi, imdi ill^n şunu söyleyelim: Onlardan hiçbiri hiçbir
şey yaratmasa bile, madem herbir erdem <ruhun> herbir 1144a
parçasına özgü, onlann kendi başlanna araştırılması zorun

lu. Aynca onlar yaratırlar, ama tıp biliminin değil, sağlığın
sağlık yaratması gibi, bilgelik de mutluluk yaratır. Nitekim
erdemin bütününün bir parçası olduğu için sahip olmakla
ve eylemekle mutluluk sağlar. Öte yandan eser, aklı başın-
dalığa ve karakter erdemine uygun olarak tamamlanır. Er
dem, amacı sağın kılar, aklı başındalık da bu amaçla ilgili
olan şeyleri. Ruhun besleyici dördündü kısmında böyle bir
erdem yok, çünkü bir şey yaratmak ya da yaratmamak ona 10
bağlı değil. Bu ilkeden hareket ederek aklı başındalık aracı

lığıyla güzel ve adil gerçekleşen hiçbir şey olmadığı konusu
nu iyice deşmek gerekiyor. Nasıl yasalar tarafından buyurul
muş şeyleri istemeyerek, bilgisizlikten ötürü ya da kendileri 15
için değil, başka bir şey için yapanlar (yine de gereken şey
leri ve erdemli kişinin yapması gereken şeyleri yaparlar)
gibi bazı kişilerin adilce şeyler yapsalar bile adil olmadıklan-
nı söylüyorsak, aynı şekilde, göründüğü gibi, her eylemin
iyi olacak şekilde nasıl yapılacağı bir biçimde belli. Kastetti
ğim şu: Sözgelişi tercih yoluyla ve yapılan şeylerin kendileri
için yapmak, imdi erdem, tercihi sağ kılar, tercihten ötürü
doğal olarak gerçekleştirme ise erdemin değil başka bir yeti 20
nin işi. Daha açıkça görmek için bunlar üzerinde durmak

gerekiyor. Beceriklilik diye adlandırdığımız bir yeti var:
128 VI. la — 13 .
p6rriTa' a’Srrj h' ^<rrı Toıavrt} &<rr€ ra Ttpbs top iıroreOspra
25 (TKOirop (rvPTilpopra dvpatrâaı Tavra ırpdTTfiv fcal royâ-
P€ip aİTOv. âp fi^p odp 6 a-KOTTOs ^ koA.09, ^vaıveTT^ (orıv,
iap di <f>avXo9 , ıravovpyıa’ bıö Kal tov9 <j>povCıxovs
Kal ’napc/6pyov9 <l>anip eıvaı. İarı S’ î; <j>pdpr}(rıs o^x ^
pafÂis, oİ k &vev hvpâ(xfa>9 radrıjs. ^ d' rcp
30 op-fiaTi TovT(p yiptTaı r^s apçrfjs, « î
eîprjTaC re Kal lo r t drjKop’ ol yap <ru\Xoytcrıxol t&p ırpa-
KTâp &PXV^ İ xopt4ç fla-ıv, i-ırtıd^ roıopdf rd rç'Aos Kal rb
ipvrrov, brıd^'itore ov (lor® yap \6yov \i-piv to tvxw)'
roCro ft’ (I p.rı raCvtTaı' diaoTp4<f>eı ybp ^
35 pLoydrjpCa «cal d ı a y j f fd d f a û a t v o ı e î v e p t tci 9 ırpaK T iK as hp~
xdf> & < m <f>av€pbv o n ddı^varoı; <f>p6vtp.ov e ıv a ı firf S v r a
1144 â y a d d v . ^ K c ır r io p d^ ır d K ıv Kal ırepl i p f T İ j s ’ K al y a p ^ X III
& ptTİı vapaırb.rı<rCa)9 & s fi <ppdvt}<rts rrpbs r ^ v btiP O T r/ra
— o d r a v r b fitp ^ 6 /io ıo v d ^^— of/rca K al ^ <f>v<riKfı ır p b t
r fıv KvpCav. vâ< n y â p doK €Î İKCurra t &v ıjdûv b w d p x € W
5 <f>do‘e ı iTtos' K al y a p d U a ıo ı K al (raaftpoviK ol Kal i v d p ^ ı o ı
kal r2XAa İ x ^ p .^ ^ e i d h s 4 k y fv tT r js ’ iX k ' SpLcns C v'ôvfiev
İr tp o p Tl r b Kvplas b .y a 6 b v K al r a ro ta v r a İkK o v rpoırov
im ip X ^ ıv . Kal y b p T taıtrl K al d r ıp ıo n al <ftva-iKal vırap-
X O v a tv İ^ € i9 , bXX* &vtv vod jdAajSepal <pa[povTaı oda-at,
10 Trkfıv ro(TovTov 4oik€v 6 pâ<r$aı,
o n Sarrep <r<&paTi lo^vpcp
&P€V d^€ios Kivovfiivtf evfifialpfi a^&kX€<r6 aı l<rxvp&s dıb.
rb pfı 4 x ^ ^ cnfnv, o6 ro> Kal IvravOa' kav vwv^ 2
kv Trpdırtıv dta<p4p€i' fj d* l^ts bfioCa ovara t 6 t' İaraı
KvpCoiS âptrfl. u o re KaBiırep ^ırl rov doâırriKov ddo karlv
15 cZUt;, d€ivdrrj9 Kal <f>p6 vrıa‘iSt oüô> Kal kvl rov fjûiKOv ddo
26. abroS scripti: oûrAr codd. 28. Scıvdnıt M** 81.

r« om. M* U44» 12. 81 om. K*
128
Bu yeti tercih ettiğimiz amaca giden şeyleri yapmayı ve o

amaca ulaşmayı olanaklı kılar. İmdi amaç güzelse övülecek 25
bir yeti ama amaç kötü ise kurnazlık yetisine dönüşür.
Bunun için biz aklı başında kişilerin yaman ve kurnaz kişiler
olduğunu söyleriz. Oysa aklı başındalık bir yeti değil, ama
bu yetiden de bağımsız değil, imdi söylediğimiz gibi ve açık
olduğu gibi, huy erdemden bağımsız olmayan bu ruh 30
görünüşüyle oluşur. Nitekim yapılan şeylerin
açıklamalannın ilkesi şu: "Çünkü şu tür bir amaç ve en iyisi".
Amaç ne olursa olsun bu böyle (sözkonusu şey bir
temellendirme için olacaktır). Ne ki, bu bir iyi için değilse,
böyle görünmez. Çünkü kötülük, uygulayıcı ilkeler konu
sunda da yanlışa düşürür. Dolayısıyla "iyi" yoksa aklı başın 35
da olmak olanaksız, bu açık. Yeniden erdem üzerinde dura
lım: Aklı başmdalığın beceriklilikle nasıl bir yakınlığı varsa - 1144b
aynı şey değil ama bir benzerlik taşıyor - doğal bir erdemin
de asıl olan erdemle ilgisi öyle. Alışkanlıklanmızdan herbiri-
ni bir biçimde doğal olarak kazandığımız görülüyor. Çünkü
daha doğuştan itibaren adil, ölçülü, yiğit oluyoruz ya da öte
ki alışkanlıkları kazanıyoruz. Yine de asıl iyi olarak aradığı
mız başka bir şey ve bu tür şeyler başka bir tarzda bulunur
diye düşünüyoruz. Nitekim doğal huylar çocuklarda ve vah
şi hayvanlarda da bulunur, ama ustan bağımsız olunca zarar 10
verici olduklan görülüyor. Bu bir yana, nasıl görmeyen
koca bir gövde hareket ederken, görme duyusundan yok
sun olduğundan ötürü sağa sola çarparsa, burada da aynı
şey olacağını kestirmek gerekir. Oysa us taşırsa eylem
sırasında farklı olur ve huy doğal olana benzer olmasına
karşın, o zaman asıl anlamda erdem olur. Dolayısıyla nasıl
sanı ile ilgili yanda beceriklilik ve aklı başındalık olmak
üzere iki tür varsa, aynı şekilde karakterie ilgili olan yanda da 15
VI. 13 . 129
iari, rb fii» ^ üo-ik^ rd 8’ ^ KvpCa, Kal to^ t<

ûv ti
8 Kvpİa o i yCperaı Svtv tl>poviQ<r€m. b ıiv tp rtpis (f>a<rı
<ras rbs âperas ^poınj<reif €Îpaı, Kal SatKpdrrjs rf/ pip
6p$&s i&İTft rp 8* ^pâpTav€P>‘ Sn p ip yap ^popritrfis y<ro
«Zvo* viira s rhs dp€Tâst ^pâpTapfP, Sn 8* oSk &p€v <f>po- ao
4 pâ-em, koX&s S\€y€P. aıjpeîop S4’ Kal yap pvp ırdpr^s,
Stop SplCfPvrat d/>cnjv, ırpo<m$4aan, S^ıp flvopres
Kal ırpbs S io ri, t^ i> kotoi rbp 6p$bp Xdyop' 6p$bs 8 ' o
icara r^v (ftpdprıarıp. ioİKacrı örf papT€de<rdal ıro>s dıraPTfS
5 Sn Tl ToıaSrrı İ^ıs i/wn} ia n p , ^ Karâ t^ p ^pdptıtrıp. hiî 25
8 ^ piKpbp pera^ripau İ a n yap o i pdpop ff Kora rbp dpObp
\dyoPf d \\* fi p€Tâ rav dpdov Aoyov dpen} ôrtı;* 6p6bs
8i \dyos ıtfpl T&p rotodrfov ff <f>p6prıa-Cs iorıp. û>Kpdrt)î
p4p oSp Koyovs rar dpcrar ^fvo clvaı (İTrcorıjjüiar yap ttpaı
6 vdaras), ^fieîs 8 i p trd \6yov. brj\op oSp İ k tup eiprjpfptop 30
Sn o v \ oÎ6p re dyadbp €Îpat KvpCm İ p€v <ppopij<r€<ûf, 088 i
4>p6pıpop &Pfv Tİjs fjdiKrjs dperijs. dXXa Kal 6 kdyos
TOVTjı kdoır .âpf tp bıa\(x.6f(t} n s dp Sn x«/>ZCovrai İX-
\ı}Aa)V al ip tr a l’ ov yap d avrbg €v<pv4ararog ırpbs vud-
<ras, &<n€ ttip p lp fjbrı tt\p 8 ’ o5w» tlkrııpbts İo ra r rovro" 35
ybp Kara pip rar <f>vnKas âptras 4vb4x(Taı, Kad* hs
8i dırAör Aiyeraı dyadds, ovk ipb(X(Taf &pa ydp rf} 1145 «
7 <4>pop^(rn piŞ vnapxov<rıı “ndvaı ivdpÇovtrip. brjkop 8i, kSp
fi pfı TrpaKTucrı fjpy Sn İ 8 et dp avr^s bıh rb rov poplov
dpfrfiP fipaty Kal Sn oİ k İtrrai »/ rtpoalpfms dpOfı âptv
4>popfi<r€(PS obb* İPfv dpfrfjs' ^ p ip yap rb riAor ^ 8 i s
8 r i vpbs rb rekos ıroteî rtpdrrfiv. dkkd pf\v ov8 i Kvpla
y* iorl r^r aoıftCas ov8 i rov fifkrlopos poplov, (So-ttc/) ov8 i
16. ^ u r i> ] K** 26, tvTt yhp ot] oi y^p L*> r 1145» 2.
İ9apxoiPV K*» M**; olSvp L* 8. 8k om. Ki» M*> 6. t A om.K**
129
dogai erdem ve asıl erdem olmak üzere iki tür vardır ve

bunlardan asıl olanı aklı başındalıktan bağımsız olamaz. Bu
nun için kimileri, bütün erdemlerin aklı başındalık olduğu
nu söylerler ve bu konuda Sokrates de sorgularken bir açı
dan doğru söylüyordu, bir açıdan yanlışa düşüyordu. Bü
tün erdemlerin aklı başındalık olduğuna inanırken yanlışa
düşüyordu, aklı başındalıktan bağımsız olamayacaklannı 20
söylerken de yerinde konuşuyordu. Şu bir kanıt: Şimdilerde
de herkes erdemi belirlerken bir huy olduğuna ve 'neye
göre’ olduğu konusunda da 'sağ akla göre' olduğuna katılı
yor. Sağ akıl ise aklı başındalığa uygun olan, imdi öyle
görünüyor ki, herkes bir biçimde şunu söylüyor: Erdem aklı
başındalığa uygun böyle bir huy. Ama küçük bir şey ekle 25
mek gerekiyor: Yalnızca sağ akla uygun değildir, aynı za
manda sağ akılla birlikte giden bir huydur erdem. Sağ akıl
ise bu tür şeyler konusundaki aklı başındalıktır. O halde
Sokrates erdemlerin, kiıui akıl yürütmeler olduğuna inanı
yor (çünkü hepsinin bilim olduğunu söylüyordu), oysa biz
akılla gittiğini söylüyoruz, imdi söylediklerimizden açık ki, 30
aklı başındalıktan bağımsız asıl anlamda iyi olmak ve ka
rakter erdeminden bağımsız aklı başında olmak olanak
sızdır. Bu şekilde erdemlerin birbirlerinden aynldıklannın
onunla kanıtlanabileceği bir sav da çürütülebilir. Çünkü
aynı kişi bütün erdemlerle ilgili olarak çok iyi donatılmış de
ğildir, dolayısıyla kimini elde etmiş, kimini ise henüz elde
etmemiş olabilir. Bu doğal erdemlerde olası, ama kişinin on 35
lara göre mutlak anlamda iyi diye belirlendiği erdem
lerde olası değil. Çünkü bir tek aklı başındalık bulundu 1145.
ğunda aynı anda bütün aklı başındalıklar da bulunur. Şu

açık: Aklı başındalık uygulamayla ilgili olmasaydı bile,
gerekli olurdu, çünkü ruhun bir yanının erdemidir ve aklı
başındalıktan ve erdemden bağımsız sağ tercih olamaz.
Nitekim biri amacı, öteki amaçla ilgili şeyleri uygulamayı
gösterir. Ne ki, nasıl hekimlik sağlıktan önce gelmez
se, aklı başındalık da bilgelitaen ya da ruhun '^nha iyi bir
130 VI. 13 —VIL 1 .
T^s vytcias fi larpıtcfı’ ov yhp ^P9
oTTtûS yivr\raC ^KeCvrıs oiv İvfKa ^mrıİTTet, AXA* of>K İKfivjı.
10 İti Spoıov fc&v (X rıs vokıriKfıv (ftaCrı &px€t» râ v deâv,
Sti İTUTİrreı ırepl v&vra rh iv v6 \eı.
H.
15 Mero 8 ^ ravra ‘ktKTİov, ikkrjv ‘voırjoapivovs i^p^ı^v,
Sti t&v ırepl r â fjBr) ^€Vkt&v rpta ^crrtv ctdı/, kokİo dıcpa-
oCa öripıoTtıs. râ 6 * ivavrCa toîs phf 8 v<rl hrjka' t8 p^v
yap ip e rV 8* iyKp&retav Kokovpfv' ırphi 8 ^ rfıv 6rıpı6-
Tr}Ta paklar' &v appSrTOi k iyeiv rfıv iırip ^pas &perfiv,

io flp m K T p f Tiva Kal O tiaVy & ( n ti p '* O p j i p o i ır«pl ( toC) "EKTopos
TrcTToltiKe kiyovra rhv UpCapov Sn otftSSpa âyaOSsf **oSSİ
€<pK€i âvSpos ye ûvrırov v d ıs İppevat âkkk 6eoîo." £<rr* 2
el, Kad&TTep <f>aaCv, dvOp^Ttav ylvovraı 0eol Sı iperrjs
iırepôkrıv, Toıavrrı rts &v eîrı Sfikov Sn fi rfj ûr]pı<6Set
25 avnnOepivrı İ^ıs' kuI yap (S<rırcp ovbi örıplov ôrl naKla
ovb' dperfj, oSras ovbi deov, Skk* ^ pev npı<&repov İLpeTrjs, ^

b' erepov n yevos KanCas. inel bk oTtdvıov Kal rb deîovZ
Svbpa eîvai, KaOİTtep oi AAıçcaves eîı&daa-ı vpooayopeSeiv,
{o t) Srav dyaod&a-ı o<f>6bpa rov, oetos âvıjp (ftaa-ıv, oSra> Kal
30 6 Orıpuabrıs iv roîs dvöp^TTOii ottAvios' pâkıara b' iv toîs
Papfidpoıs iarCv, ylveraı 8* İvıa Kal bıa vSoovs Kal mıp^^
ceıs' Kal roits bıd KaKCav bk r&v hvOp^TtoiV fmep^dkkov~
ras oStcds • imbvo^rıpovpev. ikkS, nrepl pkv rijs bıaOio’etos 4
Tİjs Toıainıs Sarepov ttoititİ ov n va pvelav, trepl 8 ^ KaKCas
35 elprıraı TrpoTepov’ vepl bk İLKpaolas koİ pakaKlas koI rpv~
8. ^ om . K’’M*’ 15. 8i om. K** 20. rov addİdi 24. ÛJiptuSia

I.** r 29. ot addidi 31. ytyoyrm 8* frtot F 33. roıainıs
Sıa04fftms L**
130
kısmından önce gelmez. Çünkü hekimlik sağlığı kullanmaz,

onun nasıl oluşacağıhı görür. O halde ona buyurmaz, 'onun
için' buyurur. Aynca "kentteki herşeyi denetlediği için siya- lo
set tannlan da yönetir" denmesine benzer bir şey olurdu.
YEDİNCİ KİTAP
Bunlardan sonra başka bir başlangıç noktası alıp kaçı- 15

nılması gereken alışkanlıklarla ilgili üç türden sözetmeliyiz;
Kötülük, kendine egemen olmama ve "canavarlık". Bunlann
karşıtlanndan ikisi açık: Birine "erdem", ötekine "kendine
egemen olma" diyoruz. Canavarlığın karşıtı olarak bizim
üstümüzde, kahramanca ve tannca bir erdem uygun ola
bilir: Tıpkı Homeros Priamos'a, Hektor'un çok değerli ol- 20
duğunu söyletirken "ölüm lü b ir a d a m ın o ğ lu n a değil, b ir
ta n n m n k in e b enziyordu'^^ dedirtmesi gibi. Dolayısıyla söy
lendiği gibi tannlar erdem aşkınlığıyla insanlar arasın
dan çıkıyorlarsa, böyle bir huyun canavarlığa karşıt huy
olacağı açık. Nasıl vahşi bir hayvanda bir kötülük ya da er- 25
dem olmazsa, aynı şekilde bir tannda da olmaz. Beri-
kininki erdemden daha değerli bir şey, ilkininki ise hâşka
tür bir kötülük. Tannsal bir insan pek ender varolduğu için,
Lakonlar birine pek çok hayranlık duyduklannda nasıl
"tanrısal adam" derlerse, aym şekilde insanlar arasında da 30
canavara pek rastlanmaz, daha çok yabancılar arasında
bulunur. Kimileri de bir hastalıktan ya da bir illetten ötü
rü böyle olurlar. Aynca kötülükleriyle sının aşan insan-
lan da böyle adlandınyoruz. Ama bu tür tutum üzerine
daha sonra kısaca duracağız, kötülük üzerine de daha
önce sözetmiştik. Şimdi kendine egemen olmaıpa, zayıflık, 35
VII. I — a. 131
<ftrjs \€ ktİ ov, Kal tupl iyKpareİas nal Kapreplas" ovtc yap
it 9 TTfpl T&v avT&v lêcoı/ rrj ipery koL pj>\$r]pl<^ l»ca- 1146’
5 ripav avr&v vvo\ ijttt( ov, ovö* «S İrepov ylvoi. 6eî d’,
<a<TTtip CTTi T&v &k\(av, Tidevras Ta <f>aıv6 p€va koi ırpû-
Tov bıaTTopTâ-avras oUra) 6 (txv^vai paklara p^v ırâvra ra „
İvboâ ırepl roCra r a ırâdriy d r a vkeıa ra Kal s
Kvpı&rara’ iâ v yap \vr}raC re r a bva\€prj Kal <cara-
Aef'TPjraı ro ivboâ, b^buypivov bv dr\ İKavûs»
ö AoKeî 8^ ij re ^yKpâreıa Kal KaprtpCa t &v (movbaLtav 2
Kal [r«ı/] İTtaıviT&v dva i, rı 8’ &Kpaaıa re Kal pakoKia
T&v <f>avX.üiV Kal yJr€KT&v, koI 6 avrbi iyKpa-r^s Kal lo
ippeviTiKO^ r ^ Koyıap&t koX İKpar^s ko.1 İKaTaTiKbs tov
koyıapov. Kal 6 p iv İKpar^s eî8ol)S ort (ftavka ırpdrret 8ıa
Trâdo9 , 6 b* iyKparriî db&ç ort <f>avKaı ai İTudvplaı ovk
âKokovdeî bıa töv \ 6 yov. Kal tov o'&<f>pova pev iyKpaTrj Kal
KapTcpiKov, TOV 8c ToıovTov 0%p^v Tt&vTa a&<f>pova 0% 8’ ov, 15
Kat TOV aKokaarov aKpaTİj koI tov &KpaTrj aKokaarov avyKe-
7 yvp^voiSy ot 8* Irepovy eıvaı <f>aaıv. tov 8e <f>p6 vıpov ore pev
ov <f>aaıv ivbiêo'dat eîvaı aKpa-ri^y 8r^ 8’ iviovs <f>povCpovs
Svras Kal beıvohs &KpaT€Îs eîvat. I r t ^ p a r e t î kiyovraı Kal
âvpov KOİ Tipfjs Kal Kİpbovs. Tü p iv obv XeyJ/xeva ravr’ kaTİv. 20
II. ’AıropıJaeıe 8’ &v tis tt&s vTrokapfiâvoav 6 p6 &s aKpa- 3
TevcTaC Ti9. (TtıaTâpfvov pev odv ov <f>aa( rıves olov re
d va c bfivbv yap eTrıorıJpTjs ^vovcıjs, «s <pero SûOKpdrrjs,
ÂXXo r ı KpaTfıv Kal TtepUkKeıv avTrfV &aır€p avbp6/iToboı>.
ôiKpârrjS p iv yap okms ipây^cTO ırpoy rov koyov &s ovk 25
ovarfs OLKpaaCas’ ovdiva yap vırokapŞâvovra ırpdrretv ırapa
2 ro pikTiaroVy ikkci bı Ayvoıav. ovros p€v ovv 6 Aoyos
İMB»* 8. 8* K^M** T* om. K^M»» 9. r&v om. Li» 10. post

âi\ay add. re L** 22. /liv om. K** 24. oM/y K**: tUrby vulf.
131
"oburluk" ile kendine egemen olma ve sağlam karakterlikten

sözedelim. Bu huylann biri erdem ve kötülülâe aynı diye alı- 1145b
namaz, <birbirlerindende> türce faridı değiller. Başka durum
larda da olduğu gibi görünen olgulan ve daha önceki sorulan
ele alıp böylece bu etkilenimler konusundaki tüm genel kanı
lan olabildiğince göstermek gerek; hiç olmazsa en önemlileri- 5
ni ve asıl olanlanni- Zorluklar çözümlenir, genel kanılar ge
ride bırakılırsa yeterince gösterilmiş olacaktır.
Öyle görünüyor ki, kendine egemen olma ile sağlam ka-
rakterlilik erdemli, övülecek; kendine egemen olmama ile 10
zayıflık çirkin ve yerilecek şeyler. Kendine egem en kişi akıl
yürütmede tutarlı, kendine egemen olmayan kişi ise akıl yü
rütmede tutarsızdır. Kendine egemen olmayan kişi kötü ol
duğunu bile bile tutku nedeniyle eyler, kendine egem en kişi
ise arzulann çirkin olduğunu bildiği için akıl yürütmesi saye
sinde onlara uymaz. Ölçülü kişi kendine egemen olan, sağ
lam karakterli kişidir. Öte yandan bazı kimseler bu tür birinin
hepten ölçülü olduğunu, bazı kimseler ise olmadığını; kimi- 15
leri haz düşkünü insanın kendiliğinden kendine egem en ol
mayan kişi olduğunu, kendine egemen olmayan kişinin de
kendiliğinden haz düşkünü olduğunu ileri sürer, kimileri de
onlann değişik olduklannı söyler. Bazan aklı başında kişinin
kendine egemen olmayan bir kişi olamayacağı, bazan da
kimi aklı başında ve becerikli kişilerin kendine egem en ol
mayan kişi olabildikleri söylenir. Aynca gösterişe, mevkiye,
kazanca karşı da kendine egemen olamayan kimselerden sö- 20
zedilir. İmdi söylenenler bunlar.
Ne ki, birinin nasıl olup da sağ düşünmesine karşın,
kendine egem en olmadığı sorulabilir. Bazı kişiler bilgili bir
insanın böyle olamayacağını söyler. Sokrates'in düşündüğü
gibi, bilimin olduğu yerde başka bir şeyin hükmetmesi ve
insanı bir köle gibi gütmesi korkunç bir şey. Nitekim Sokrates
"kendine egemen olmama" kavramına karşı çıkıyordu ve 25
böyle bir şeyin olmadığını açıklıyordu Çünkü o hiç kimse
nin bilgiyle "daha iyi"ye aykın eyleyemeyeceğine, bilgisizlik^
ten ötürü bunu yapabileceğine inanıyordu. Oysa bu sav
182 V II. a.
&fi<fn(rfiriTfî toîs <f>atvofi4vots Ivapy&s, Kal hiov ırepl
râ Tt&OoSi el bC &yvoıav, rts 6 rprfıros ylveraı Tİjs byvolas.
30 Sti yap oİ k oUraC ye 6 i,Kparev6 pevos trplv iv ry ırdSeı
yeviaOaı, (f>avep6 v, el<rl bi Ttves ot p iv avyyoipova-L 3
TCt b* ov‘ rb pbv yoLp İTrıan^prıs pr\&kv eîvai Kpelrrov bpo-
koyovaıv, t 6 be pr}0 iva. ırpirreıv ıraph rb b6 âv ^4\ tiov
o v \ hpokoyavaıvy Kal bıb, roGro rbv aKparij <f>aa\v ovk iv ı-
35 (TTr\pr\v İypvra KpareZa-Oaı ı5ıro tûv vbov&v Akka bo$av.
okka p ^v eîye b6 $a Kal İTnam^pr), pr)b* laxvpa vit6 - i
1146»krı^ıs ^ âvTtrelvovaa A\\* iıpepala, KaBâırep iv roîs bı-
ardCoveri, avyyvtaprf ry prı pÂveuf iv a b r w ırpbs im dv-
p(as layypds’ rp be p o \ 6 tfplq ov avyytn&prif oibb t&v
akkiûv oibevl T&v- yjreKT&v. <j>poırq<rea>s 6 ,pa &vTiTea>odarrjs ; 5
5 alfTT] yap layypdraTov. ikk* &raıroV lo ro ı yâp 6 abrbs
&pa <f>p6 vı.pos Koi âKparrisf 5* ovb' hv els <f>pov(pov
eıvai rb ırpaTTeıv İKOvra^ rb <f>avkdraTa. ıtpbs tohjtois
bibeiKTai TtpoTepov S n vpaKTiKds ye 6 <f>p6 vıpos ( t &v yap
i<rx^dT<ûv n s) koI ras Skkas İâtv dperds. İ n el p iv ev 6
t o T<vikaî 6 iyKpan^s, ovk
İarat 6 <rdi<f>po)v iyKparrjÇ obb* 6 iyKparijS tr^<f>p(av' ovre
yap rb &yav ar(o<j)povos ovre rb ff>aTvkas İ\e ıv . bkkh p^v
8fî ye* el pev yap yfirjaraL aL İTuOvplaı, <f>a6 kr) ^ K<a~
kSovaa İ^ıs prı âKokovûeîv, <So-ö’ rj iyKpdreıa o i rrâtra
15 arrovbala' el b* d<r6 eveîs Kal p ^ <f>avkaı, oidiv (repvdv, ovb'
el <l>avkaı Kal da-öeveîs, oibiv piya. İ n el rrdo'p bd^rj 7
ippeveriKbv rroıeî ^ İyKpdreıa, <f>avkr], oîov el Kal rfj
yirevbeî’ Kal el •nd<n\i bo^rjs rf dKpaaCa İKorartKdv, İaraı
n s o’TTOvbala d,Kpa<ria, otov 6 ôôKkiovs üeoırrdkep^s iv
28. fort. iôy ^ytytTaı} et infra 29 rls 6 rpSıroı [ylrtrat] 29, 6 om.
K** 31. sİ pr. K>» 1146* 6. ^<r\ pr. K” 8. re M“ 16.
ffirovSatoy
132
görünenlere açıkça ters düşüyor. Aslında tutku üzerine araştır

ma yapmalı, bilgisizlikten ötürü oluşuyorsa, ne tarz bir bilgisiz
likten ötürü oluştuğuna bakmalı. Kendine egemen olmayan 30
kişi ancak tutku içinde olduğu zaman öyle olmaması gerektiği
ni düşünür, bu açık. Kimi kişiler bu görüşe bir yanıyla katılır
ken, bir yanıyla da katılmaz. Bunlar bir yandan hiçbir şeyin bi
limden daha güçlü olmadığını kabul ediyorlar, öte yandan 35
hiçkimsenin, kanısına göre daha iyi olan şeye aykın eylemedi
ği görüşüne katılmıyorlar. Bundan ötürü de kendine egemen 1146a
olmayan kişinin bilgi değil, kanı taşıdığı için hazlar tarafından
yönetildiğini ileri sürüyorlar. Ama onu güden bilim değil, kanı
ise ve görüşleri kararsız kişilerdeki gibi, sağlam değil, değiş
ken ise, güçlü arzular karşısında bu görüşlerinde direnmeyen
kişi bağışlanabilir, demektir. Oysa kötülük için ve başka yerile
cek bir şey için bağışlama olamaz. Acaba karşı duracak şey aklı
başındalık mı? Çünkü o en güçlü şey. Ama bu garip, çünkü
aynı kişi aynı anda hem aklı başında hem de kendine egemen
olmayan kişi olacak, oysa bir kişi bile "son derece kötü şeyleri
isteyerek yapmak aklı başında kişinin işidir" diyemez. Aynca
aklı başında kişinin uygulayıcı olduğu (çünkü o en sondaki-
lere ilişkin) ve öteki erdemleri de taşıdığı daha önce gösteril
mişti. Öte yandan kendine egemen kişi hem güçlü hem de 10
sefilce arzular taşıyacak olursa, ölçülü kişi kendine egemen kişi
olamaz, kendine egemen kişi de ölçülü biri olamaz. Çünkü
aşın ve sefilce arzular taşımak ölçülü birinin işi değil. Oysa <bu
sava göre> böyle olması gerekir. Çünkü arzular yararlıysa on-
lan izlemeyi engelleyen huy kötüdür, dolayısıyla her kendine
egemenlik erdemli olmayacaktır. Oysa arzular kötü değil, 15
zayıf ise onlara karşı çıkmak hiç de önemli bir şey olmayacak,
kötü ve zayıf ise yine bu önemli bir şey olmayacaktır. Öte
yandan kendine egemenlik kanıda direşken kılıyorsa, söz
gelişi yanlış bir kanı ile bunu yaparsa, kötü olur. Kendine ege
men olmama her kanıya göre değişkense, Sophokles'in
VII. a—3- 133
ry 4>ıXoKTi)r;)* ivatverbs yap oİ k ippAvtav oU iiftl<rdı\ ımo
8rov *Oövır<râ>» fita rö kmrturdai ^€vb6pL€vos. İ n 6
<rriKhs \oyos [^cvd<^fi(vor] ivopCa* Uta yap rd ıtapiZoâ
fiaökea-Oaı i\4yx,nvt îva dctvol 2><rtı; 5 rav imv6x<û<nv, 6
y€v6pofos avkXoyıa-p6s âvopla yiveraı’ hibfraı yap t/
htÂvoiOi Srav pÂvuv p.rı ŞoıdkıjTat iıa rh prı ipia-Kfiv 25
rd (rvpiTrepavâiv, •apolivaı de y.^ dt/ınjraı dıd rd Avo-at p.^
9 İ \( iv Tov K6yov. <rvfxPaCv€i d^ İ k tivos Adyov ^ i<f>poaitinj
yer* İKpaarlas âperri' ravavrLa yap TrpârTeı &v iv o -
kapfiâvfi dtd TTiv itKpacrlav, İTTokap^âvu d^ rdyadd
KaKh eîvai Kal ov deîı; ırpdırtıv, (Şerre Tayada Kal od rd 3°
10 Kcucd Trpâ^€i. İ ti 6 Treıreîadat Trpdrra»; Kal bıt&Ku>v
Ta rjhia Kal vpoaıpo^pfvos jSeArêoı; hv b6^€i(v tov pil bıa
\oyurpöv dAAd bt* aKpatrlav' €maT<h-€po9 yap bıa rd /xe-
Ta-nttaOıjvaı &v. d d’ âKpaı^s İ po\ os tji vapoıpCq. iv fi
<f>apjiv **STav To übap vviyjı, t I det imrtlvdv ; ” el pev yâp 35
İTfİTctuTTO h vpİTTdf ptTaTrfurdfli tiv İTtaitaaTO’ vvv bi 1146 ••
11 {dAAa) ırtvtıapivos oddei' tittov [dAAa] wp(irreı. İ ti el
Trepl vâvTa İKpatria ôrl Kal iyKpâTtta, Tİs 6 âırk&s aKpar^s;
ödde» ydp ivda-as İ\€ i Ths ducpa<r(as, <f>apiv b* tlval Tivas
İLTTk&s. s
12 Al pkv obv iiTopiaı ToıavraC Tivfs avpfiaivovaıv, tovtiûv 4
de rd piv dveAeîv det rd d^ KaraAtıretV rj yap kvaıs Tİjs
I I I , dıtoplas €Üp€a-ls iarıv. Ilpûroı; pjkv o5ı» aK^ıtrkov vortpov
fibdrfs rj od, Kat v&s eld<>re$* eîra ırept vota rdı; aKparj}
Kal TOV iyKpaTtj êreov, kiyut b\ -aoTipov rupi vd&av 10
rjbovrıv koI kdmıv fj ırtpC Tivas iâtpıapevas. Kat rdv
iyKpaTİj Kal tov KopreptKCiv, mrepoi' d avros rj İTtpos
22. ı^tvd^fuyos seclus. Coraes 25. post v iv fiv add. ı»,\v Aldina 27. İh
seripsi: 8* codd. 80. kokA] koI kokA pr. K** 35. post ydp add.
pÜ! L** 1140^ 2. 8XXa add. Ram sauer: ob (vel T &AKa seclusi
133
P h iloktetes 'indeki Neoptolemos gibi erdemli bir kendine ege 20

men olmama söz konusu olacaktır: Çünkü yalan ona acı verdi
ği için Odysseus tarafından kendisine kabul ettirilen konular
da direşken olmadığından ötürü, övülecek bir kişidir. Öte yan
dan aldatıcı, sofîstik temellendirme bir sorun yaratın Başardık-
lan zaman becerikli gibi görünmek amacıyla aykınlığı göster 25
mek istedikleri için ortaya çıkan sonuç ile bir sorun oluşur.-
Çünkü sonuçtan hoşlanılmamasmdan ötürü böyle kalmak is
tenmediği zaman, temellendirme ise bir çözüm taşımadığın
dan ötürü ilerlenemediği için çıkanm yolu tıkanır. Bir temel-
lendirmeyle kendine egemen olmamayla giden aklı başında
olmamanın bir erdem olduğu sonucu çıkabilir. Nitekim ken
dine egemen olmama yüzünden düşündüğü şeylerin tersini
yapar; iyi şeyleri kötü diye kabul edip, önlan yapmamak ge 30
rekliğini düşünür, dolayısıyla kötü şeyler değil, iyi şeyler yapa
caktır. Aynca hoş şeyler olduğuna inandığı için bunlan yapıp
izleyen ve tercih eden kişi, akıl yürütme ile değil, kendine ege
men olmama yüzünden bunu yapan kişiden daha iyi görünse
gerek. Çünkü onun fikri değişince iyileşmesi daha kolay. Oysa
kendine egemen olmayan kişiye şu atasözü uyar: "Su soluğu
nu kestiği zaman, niçin içmeyi sürdürmeli". Nitekim ikna oldu 35
ğu şeyleri yapıyor olsaydı, fikir değiştirince vazgeçerdi. Oysa 1146a
şimdiki durumda « b a ş k a » şeylere inanmasına karşın,
*^<başka» şeyler yapıyor. Öte yandan kendine egemen olma
ma ve kendine egemen olma herşeyle ilgili ise, asıl anlamda
kendine egemen olmayan kişi kim? Çünkü hiçkimse bütün
kendine egemen olmama özelliklerini taşımıyor, bazı kişilerin
ise asıl anlamda kendi egemen olmadığını söylüyoruz.
İmdi söz konusu güçlükler bunlar. Bunlann bir kısmını
çözmek, bir kısmını da bir yana bıraknnak gerekiyor. Bir soru
nun bulunması onun çözümü. İmdi ilkin <kendine egemen ol
mayan kişilerin> bilerek mi, bilmeden mi; hangi anlamda bi
lerek davrandıklannı incelemek gerekiyor. Sonra kendine
egemen olmayan ve kendine egemen olan kişinin nelerle ilgili 10
olduğunu ortaya koymalı: Acaba her tür haz ve acıyla mı ilgili,

yoksa belli kimi haz ve acılarla mı ilgilidir ve kendine egemen
olan kişi ile sağlam karakterli kişi aynı mı yoksa değişik mi?
134 V II. 3.
earıv' 6fj.o[m 6^ Kal ırepı t&v &Wcav S<ra trvyyfvrj rrjs
â€a>plai ôtI ravrrjs. İ<m b' d.pxv a-Kİyjrem, ıtârepov 2
15 o ^yıcpaTTjs Kal 6 aKpanjs tlcrı tw ırepl h rj rop6.v, \4y(a 5e ırorepoy ry ırepl raöl eîvaı
p.6vov aKpaTrfS 6 aKparrjs, rj ob dAAa r«p <5y, ^ o5 (İAA’
e^ ap,(f)oiv' İTreiT cî ırepl ırjtyT’ ôrıv aKpaala Kal kyKpâ-
reıa rj ov. ot5re yap ırepl &Ttavr I cttIv 6 Snrk&s &Kpa-
20 r^y, oAAa Trepl âırcp â âK^kaaros, ovre ırpdy raCra
âır\ây ex«y (ravrov yap h.v ijv rff aKokatrCç), âkkâ rÇ
âtbl İx€tv. 5 pikv yap İyeraı ırpoatpovpı.fvos, vopx^<av del
biiv ro Trapov ^bv bıcİKeıv' 5 5* ovk oUraı pUv, bn&Ktı
5 öe. riepl ıx€v ovv rov boâv ikrıöfj okka imarriprıv 3
25 eîvai irap f\v aKparevapraı, oî>biv bta<f>€p€i ırpbs rbv kS-
yov’ İvıoı yap t&v boâÇpvroiV oh 5urrdôv<ru;, dAA* dlovraı

aKpıP&s klb^vaı. el obv bıa rb rıp4p,a ıtıarçûeıv ol bo^d(6 v- 4
rey pAkkov r&v evtirrapLİvav ıtapa t ^ v vvâkrjyffiv T rpi^< nv,
ovOtv 6tof(reı İTtum^fit) bâ^rjs' 4vıoı ybp ıtKrrevovtnv ovblv
30 rjTTov oty bo^âCovtnv fj İrepoı oty İTtlaravraC brjkoî b* *Hpd~
KkeiTOs. d\A’ iv ( l 5ıxûy kiyop-tv r5 İ7rC(rra<T6aı (Kal yap 6
6 4x<ov p iv ov xp“ Mf*'oy bi Trj ^7ri(rnj/xjj Kal 5 xP<^M^ıô^
Aeyeraı ^ırCaraa-daı), bıolnrfi rb İx"^vTa [i^v öetopoSyra 5^
Kal ro $€(apovvTa &prı 5eî ırpdrrety [roO lx®*'^®
Bfoopovvray
35 TovTO ybp SoKeî bfivov, akk' ovk el piTj Oecap&v.e n iırel bdo 6
1147* rpo'TToı TÛy TTpoTİ(r€<ûv, exoyra fxey afupoTİpas ovbiv kû>-
AıJeı Trpdrreıv Trapd r^v emanı/iıırfv, pÂvroı rj}
Kaddkov âkka prı r^ Kord p.4pos’ ırpaKTb, ybp r a Kad’
^Kaora. bıa<f>4p€i 5e Kal rd Kaûdkov’ rb pbv yap i<j>^ 4avrov
5 rb b’ ^ırl Tov rrpdypards iarrıv oîov o n v a vrl âv0p&ır<p
15. As scripst. rSt codd. 18. post itrrly add. y M** post «ol add.
84. Kal rb BettpoSyra om. T rov koI BeupoOrra
seclusi
134
Aynı şekilde bu bakışla aynı türden başka şeyler hakkında da

inceleme yapmalı. Araştırmamızın başlangıcı şu: Acaba ken
dine egemen olan ile egemen olmayan kişi yaptıklan şeyler 15
açısından mı yoksa davranma tarzı açısından mı bir ayınm ta
şıyor? Yani, kendine egemen olmayan kişi yalnızca belli şey
lerle ilgili olarak mı böyle, yoksa bu doğru değil de, davranma
tarzıyla mı o "kendine egemen olmayan kişi" oluyor. Yoksa bu
da doğru değil de, berikisine de mi ikğlı? Aynca kendine ege
men olmama ile kendine egemen olma her şeyle ilgili mi, değil
mi? Nitekim asıl anlamda kendine egemen olmayan kişi her
şeyde değil, nelerde haz düşkünüyse onlarda böyledir ve bun
larla ilgili olarak da mutlak olarak değil (çünkü bu durumda 20
haz düşkünlüğü ile aynı şey olurdu), belli bir tarzda davran
makla böyledir. Haz düşkünü önündeki hoş şeyi her zaman iz-
lerhek gerektiğini düşündüğü için tercih ederek davranır, ken
dine egemen olmayan kişi ise, izlememek gerektiğini düşünür
ama gene de izler. Bilimin değil doğru sanının kendimize ege
men olamadığımız şeyle ilgili bilgi olması bizim konumuz açı
sından önemli değil. Çünkü kimi kişilerin sanılan vardır ama 2?
hiç de kararsız değillerdir, tersine kesinlikle bildiklerini düşü
nürler. imdi sanı sahibi kişiler, sırf sanısı zayıf olması yüzün
den bilgili kişilerdendaha çok yargılanna aykmeylemde bulu
nuyorlarsa, bilim sanıdan hiç de farklı olmayacaktır. Nitekim
kimi kişiler sanı sahibi olduklan şeylere, başkalannın bilgisine
sahip olduklan şeylere inandıklanndan hiç de daha az inan- 30
mıyor. Herakleitos da bunu bize kanıtlar. Ne ki, madem bilgili
olmaktan iki şekilde söz ediyoruz (hem bilgili olan ama ondan
yararlanmayanın hem de bilgili olup bir de ondan yararlana
nın bilgili olduğu söylenir), bilgili olmasına laırşın yapmak zo
runda olduğu şeyleri görmeyen kişiyle, bilgili olup birde bun-
lan gören arasında fark olacaktır. Beriki durumda kendine
egemen olmamak pek şaşırtıcı görünüyor, ama biri yapması
gereken şeyi görmüyorsa şaşırtıcı değil. Aynca madem iki tarz
önerme var, birinin her ikisine de sahip olsa da, gene de tek- 35
lere ilişkin bilgiyi değil, tümel bilgiyi kullanarak bilgisine aykı- 1147a
n eylemde bulunmasına hiç bir engel yok; Çünkü eylemle ilgili
olanlar teklere ilişkin olanlardır. Ne ki tümel olanda da ayı-
nmlar var: Kimi kez kişinin kendisine, kimi kez de nesneye
bağlıdır: Sözgelişi ilki için "kuru yiyecekler her insan için 5
VIL 3 . 185
<n^t4>4p€i r â Kal S n cArSs Av^pcaıros, ^ Sn $tipSv

TÖ roıSpSe' İW* et rSSe roıSpde, ^ oİ k I x ** ^ ^vepyet'
KarA re Sii roôvs SıoCaeı roifs rpSrrovs Sp'^yavov Strov^ &are
SoKelv oCt<û pûip eld^paı pıjSiv Sraırov, &Wo>s 6i ûavfia-
7 trrSv. frı r i ^***' ^vıcm/iprıv &\Xov rparrov r&v vvv to
^$4pnav irrâpxtt roîf âtfûpfivoır 4v r y y6p lx€U» p^v
fiil XPV<^<^ 6uuf>^pova’ov 6p&pev r^v &ot€ Kal
^X«>' “iffot Kal tlxeı»f oîop rSp KaOcChopra Kal paipS-
pepop Kal olpuipipop. SXX.h p^p oSra> dtarCûeprat ot ye 4v
roîs ırddearıp Sprer‘ ûvpol yap Kal İTn&vpCaı iujtpoburitap 15
Kal ivta r&p roıadnap imdt}Xa>f Kal rh <r&pa peâiorâaıp,

hftoıs 6i Kal popCas rrau)ikrtv» 6rikop o6p S n 6poi<ûs 4xeiP
8 keKTİop ro6s dıtpareîs rodrois. rb k4yeıp rovs koyovs rovs
dvb rr}g 4vıon^pr}s oîı6İP arjpe'iop’ koI ya/o ol ip roîs ıra-
6e<rı Todroıs Syres âvo6et(eıs Kal Smj keyovtnp *Epwe6oKkeovs, 20
K a l ol rtp&rop paâSpres ırweCpov(rı p ip r(^s kSyovs, î<ra<n
6* oihriû' 6eî yhp <rvf«^v$va(, rovro 6i -j^Spon Seîrac &<rre Ka-

Oâvep rovs vıroKptvopipovs, oSrm İTrokrjvriop kiyeıp Kal rovs
9 İKparetfopivovç. Sn Kal &6e ^ vo-ik&s S p n s im fikeêıe
r^p alrtap, ^ p^p ybp koOSKov 66Ça, 6* kripa rtepl r&p js
Koff SKaorrA karıp, &p ataOrfo-ıs ^6if Kvpta' Srap 6i pCa
ySpTjraı 4^ air&p, ipiyKij rb trvprtepapdip İpOa pep <f>d-‘
pat TTjv İP 8 ^ roîs voırıriKaîs rrpârreıp ev6vs'
otop, el Ttaprbs ykvKeos yedeorOaı 6eî, rovrl 6e ykvıdı &s
Sp n T&v Ka0* İKaarop, âvdyKtt rbp bvpâpepop Kal p^ 3<>
10 k(oXv«$juİ€vov .&pa rovro Kal rrpârreıv. Srap 66p ^ pİp' Ka-
1147* 6. abrhs Rassow : 8 abrhs pr. M**: «ibrot T s aUrbs oSrot L*

7. post rotirit om. pr. K** M** 14. y t om. M** 21. jûtrfid-
v o rm com. Thurot rvmpyovaı pr. K'*M*‘ 22. av/iû^ptu K'*:
pCyot v u l;. rovro M** T : roiry L* Scrroı F : S«î codd. 30.
tp rı rÖv] rhp pr.
135
yararlıdır", İkincisi için "o bir insandır", veya "şu kurudur".

Ama bunun böyle olduğu ya bilinmez ya da bilgi etkinliğe
geçirilmez. Bu iki durum arasında öyle büyük bir ayırım var
ki, birine göre bilinmesi hiç de şaşırtıcı görünmüyor ama
ötekine ‘g öre şaşılacak bir şey olur. Öte yandan insanlar lo
şimdi sözünü ettiğimiz biçimlerden başka bir biçimde de
bilgi sahibi olabilirler. Nitekim bilgiye sahip olmanın ve onu
kullanmanın farklı bir huy olduğunu görüyoruz; Sanki hem
sahip olmak hem de olmamak gibi: Sözgelişi uyuyan,
kendini kaybeden ya da sarhoş olan biri. Öfke içinde
bulunan kişiler tam bu durumda: Öfke, cinsel tutkular ve
benzeri kimi şeyler bedeni* bile gözle görülür biçimde 15
değiştiriyor, kimilerini de akıl hastası ‘ yapıyor. O halde
kendine egemen olmayan kişilerin bunlara benzer
olduğunu söylemek gerekiyor, bu açık. Onlann bilgiye
dayanan temellendirmeler yapmalan bir şey kamtlamaz,
nitekim öfke içinde olanlar da çıkanmlar yapar ve
Empedokles'in dizelerini yineleyebilir. Öğrenmeye yeni 20
başlayanlar da bağlantılar kurar ama bunlann anlamını
henüz bilmez, çünkü onlann yapısına katılması gerekir, bu
da zaman gerektirir. Dolayısıyla kendine egemen olmayan
kişilerin tiyatro oyunculan gibi rol yaptıklan kabul edilmeli.
Aynca şu şekilde kendine egemen olmama nedeni doğal
gibi de görünebilir: <Eylemi belirleyen şeyle ilgili olarak> 25
bir genel sanı vardır, bir de-duyumun egemenliğindeki tek
lerle ilgili sanı vardır, bunlar birleştirilince zihnin buradan
sonuç çıkarması ve eylem söz konusu ise hemen eyleme ge
çilmesi gerekir. Örneğin her tatlıdan tatmak gerekiyorsa ve
tek'olarak şu nesne tatlıysa, kişi kendisine engel olunmadık- 30
ça, onun elinde olduğu sürece onu tadacaktır. İmdi tatmayı
136 VII. 3 - 4 .
doKov ivfj K(üX.vovara yevftrdoı, ^ 6c, ö n va v yXv#c6
tovtI 6^ ykvKv (avrrı 8k ipfpyei), rvyjl 6’ im dvjila
ivov<ra, ^ oZv Kiyeı êvyeıv tovto, rj 6’ kmdvııLa Âyet*
3 5 Ktmt/ yap İKaarrov hivaraı râv popCtav' dJore arvpPaCveı
114"’ •""To \öyov ırtûs Kal 86^rjs âKpaTeveaâaı, oİK ivavrlas 8e

KUÖ’ aîm^v, ÂAAa Kara avpL^c^ı^K^g — 7 ya/o imâvpCa 1 1
kvavrla, dXh! ovy^ ^ 8 öâ— 6p6^ \6ytf' tSore Kat 8 td
roSro rÂ 6i)pCa ovk aKpaTİj, 8 r ı ovk İ \ h Kaâo\ov vtto-
5 \tf\fnp âX.Xâ T&v Koff İKoara <f>avTa<rlap Kal pırjp.rıv.
v&g bi Averat ^ &yvoıa Kal ’n6X ıv yCveraı ivtanjpiop 6 12
oKpar^ff, o avrbs Xoyos Kal V€pi olvoapÂvov Kat Koffe^bov-
TOg Kal oİ k î 8 tos roi/rov rov ırdûovg, bp 8 eî ırapa t &p <fw~
(rıoKoyoiP aKOveıv. iv e l 8 ’ ^ êAevââ ırpöraarıg b6 â re 18
10 ala-drjTov Kal Kvpıa t &p ıtpâ^€u>v, ravrijP ^ ovk ( ^ € 1
^p r y ırÂÂeı &p» rj oîkivg lx et ws ovk ^p tö ^ e tı; ^ır^-
araadaı ÂAAa Acyetv &<rv€p 6 olvonpÂvog ra *Ep,veboK\ôvg.
Kal bıâ rö ft^ koBoKov pr}b* İTUfmjpopiKbp öp^Ctog eıvat
boKfîp t Ç Ka06Xov t 6p İoyaTOp Üpop Kal İ oik€P h ^^^ret
15 EtûKpârrjg crup.fiaCp€tp' ov yâp Ttfg Kvpim İTrumjpıjg etvat 14
boKoiJOTfg TrapoiJ<rr)g y^yeraı t8 vddog, ovb* ai/rrı ırtpUkKeraı
bıâ t 6 Trddog, <iAAa Trjg al<rdr]TiKrjg, gtepl p^p obp rov elbdra
Kal pıq, Kal ırûg elbora ^pbex.^Taı İKpareSea-öaı, roa-avra
e2pi}(rdo).
6 nörepov 8’ ia ri ng âırkdig dKparrıg rj Trâpreg Karâ rV.
pdpog. Kal el İorit rrepl ıroîd iarit keıcreop i<f>€£{jgi ört pJkv
ovp rrepl rıbopag Kal kdırag elalp ot r’ iyKpareîg Kal Kap~
repiKol Kal ol aKpareig Kal pakaKol, âptpdp. irtel 8 * itrri 2
ra pev dvayKala t &p rroıovproıiv tjöoptjp, ra 8’ alperâ pkv
32. Se om. pr. K*>L** post wây add. rh L** 84. oiy om. r
lld?** 4. ante KoO^Koy add. rûy 7. k«Uvcpl] 6 vtpl : 6 ıcal ırtpl
M*> r 11. iy} i iy O** 16. aÛTİı L* r
136
yasaklayan genel bir sanı varsa, bir de her tatlının hoş olduğu
ve şu belli şeyin tatlı olduğu sanısı varsa (bu sanı etkinlik ha
linde), ama birde tutku söz konusuysa, ilk sanı bundan kaçın
mayı salık verecek, tutku ise ona itecektir (çünkü o ruhun her
yanını devindirebilir). Dolayısıyla bir biçimde, akıl ve kendi 35
başına değil ama ilineksel anlamda sağ akla karşıt olan bir sanı 1147b
yüzünden kendine egemen olunmayabilir - sanı değil, tutku
dur sağ akla karşıt olan-. Dolayısıyla bu yüzden de hayvanlar
için "kendine egemen olmayan" denemez, çünkü onlann tü
mel kabulleri yok, ancak teklere ilişkin bir tasanmlan ve anıla-
n var. Bilgisizliğin nasıl giderildiği ve kendine egemen olma
yan kişinin nasıl yeniden bilgili olduğu açıklaması, sarhoş ya
da uyuyan birininkiyle aynıdır. Bu tutkuyla ilgili doğabilimci-
lerinden duymamız gereken özel bir açıklama da yok. Ne ki
son çıkarım hem duyuma ilişkin olan hem de eylemleri belir
leyen birsam olduğu için, heyecan içinde olan biri ya buna sa 10
hip değildir ya da bilgili olanın sahip olması gibi, Empe-
dokles'in dizelerini yineleyen bir sarhoşun sahip olması gibi
sahiptir. Yine son tanım tümel olmadığından ve tümelle aynı
biçimde bilgisel bir şey olarak görünmediğinden ötürü, Sok- 15
rates'in araştırmasında ortaya çıkan şeye benzemektedir. Nite
kim asıl anlamda bilgi varkeri ne tutku ortaya çıkar ne de bilgi
tutkuyla güdülür: Ancak duyumla ilgili sanı varsa bu sözkonu-
su. Demek bilgiyle mi bilmeden mi, bilgiyle ne şekilde kendi
ne egemen olmama söz konusu oluyor, bunlan söylemiş ol
duk.
imdi acaba saltık anlamda kendine egemen olmayan biri
var mı, yoksa herkes bir yanıyla mı öyle; varsa, kişi nelerde
kendine egemen değil, bunları söyleyerek konuyu sürdürmek
gerekiyor. Hem kendine egemen olanlar ve sağlam karakter
liler hem de kendine egemen olmayanlar ve zayıf karakterliler
bazlarla, acılarla ilgili olarak böyleler, bu açık. Madem haz or
taya çıkaran şeylerin kimi zorunlu, kimi ise kendi başına tercih
VII. 4 . 137
Koff avro vrt€pôX.ı^v, cofayKcda p(V ra a-(o~ 25

\tarıx& (A^yo) öi ro roıavra, ri, t< ırepl rpo(f>^v koI
Tîf rSiv i<l>poburC(ûV xp€Uuff Kal r a roıavra râ v o-(ofxa>
riKÛv ırepl h t^ p İKoXa<rCav İdepep koİ TrjV tr(a<f>pocruvıjp),
rh 8* ipayKaîa piv ovx^, olperâ Si koö’ avrâ (Aiy« S*
olov vIki;v TipL^v ırAovrov Kal rA roıavra r&v hyaO&v Kal 30
rıbitdv)' roı»s p\v oZv trpbs ravra ttapa t 6 p âpdöp \6yov
iv€pfiiXXoPTas rhv kv airdis hvk&s pbv oi \eyopiv ^Kpa-
rcîs, vpoarı0ivTfs Si rS j^rjfidrtap âKpareîs Kal Ktpbovs
Kal Tipijs Kal dvpov, aırk&s S* oü, as ^r4povs koX Kad'
6pjoı6rr\Ta \eyop4vovs, â&vep &vdpaTtos 6 r a *0\vpına vlk&v' 35
İKclv^ yAp 6 Koıvos \6yos rov Iblov piKpop bt4<p€p€v, ı i 4 i3
ÂAA* 5pas İTfpos ilv. crrıpfîop Si' ^ p>iv yAp İLKpaa-Ca
yîyeraı oiıx 4is apaprla p6vov AAAA koI &s kokUi ri9
8 4 im kâs oZara ^ KarA r ı p4pos, ronfrap S’ ovSelr. râ v Si
rr<pl r a ; o -a p A in K a s d'iroAavo’et;, ^repı &; kiyoptv t o p 5
<rai^popa Kal İKÖkaarop, S Trpoaıpeîo-daı rûv
^Sicov hi(&Kap tAs ınTfpôk&s— koİ rap kvTrrjpâp <f>eHyap,
viiptıs Kal b C ^s Kal ik ia s Kal \ln/xpvs Kal ıtAptap rap
ırcpı ycvo-ıv— dAAa vapa r^v Tipoaipicriv Kal t^ p
bıAvouiPf iucpaTİjs kiytraı, oZ Karh ırpo&dça-tPt S n rrepl 10
i rdÖ€, Kaâdvep bpyijs, âkk' âvkas popop. a-rjpeîop Sc'
Kal yap pakaKol kiyoprat vepl ravras, ttepl İKfCvap S’
ovbtpIap. Kal SıA rodr* els ravro t6p AKparrj Kal röp Ako-
katrrop rCdepep Kal iyKparij Kal <r<&<l>popa, dAA* oZk İK^Cvap
oSSivo, Sıa rS ırepl rA; air&s v a s ^bopas koİ kZıras eıvaı* 15
ot S* €lal pbp Ttfpl raZrd, âkk* ovx ô’adras fl<r(p, âkk*
ot pbp vpoaıpoSpTat ot S* oS ırpooıpovvraı. Sıd pâkkou Ako-
31. oSy om. K** 88. fort. secludendum 35. i/mcvvK'’:

ywuoiKds vulg. 1148* 1. tuKpS 6. rûy L'*M**T: rûy İİ
pr. K*; T&y r* O**
137
edilebilecek şeyler ama yine de aşınkk taşıyabilirler: Zorun- 25

lu olanlar bedenle ilgili olanlardır (kastettiğim beslenme ve
cinsel gereksinimle ilgili olanlar ile haz düşkünlüğünü ve öl
çülülüğü onlara göre belirlediğimiz şeyler), zorunlu olma
yanlar ise kendi başına tercih edilebilecek şeyler olabiliyor
(kastettiğim, sözgelişi utku, mevki, zenginlik, bunun gibi
iyi, hoş şeyler) . imdi bunlarda bunlara ilişkin sağ akla aykın 30
olarak aşınya kaçanlara saltık anlamda "kendine egemen ol
mayan" adını vermiyoruz, onlann mala-mülke, kazanca,
mevkiye, hırsa karşı kendilerine egemen olamadıklannı be
lirtip, saltık anlamda değil, olimpiyat oyunlannda galip ge 35
lene "erkek adam" denmesi gibi bir benzetmeyle öyle ol- 1148a
duklannı söylüyoruz. Bu durumda ortak kavram kendine
özgü tanımdan çok az farklı oluyor ama yine de farklı. Bir
kanıt şu: Haz düşkünlüğü yalnızca bir yanlış olarak değil, ya
saltık anlamda ya da belli bir şeydeki kötülük olarak da yeri
lir, oysa bunlann hiçbiri yerilmez. Ne ki, "ölçülü" ve "haz
düşkünü" olanı onlarla ilgili olarak belirlediğimiz bedensel
bazlarda kendini tutamayan kişiler arasında, tercih etmeden 5
hoş şeylerin aşınlığına kapılan - acılardan da aşın kaçan,
yani açlıktan, susuzluktan, sıcaktan, soğuktan; dokunma ve
tatma duyusuyla ilgili her şeyden aşın kaçan- ama tercihine
ve düşüncesine aykın olarak bunu yapan kişiye belirli bir 10
şeyde, sözgelişi "öfkede" diye eklemeksizin, yalnızca "saltık
anlamda kendine egemen olmayan kişi" denir. Bir kanıt şu:
Zayıf karakterli kişiler de son saydıklanmızla ilgili olarak be
lirlenir ama ötekilerin hiçbiriyle ilgili olarak böyle belirlen
mez. "Kendine egemen olmayan" ile "haz düşkünü olan"ı ve
"kendine egemen olan" ile "ölçülü kişi"yi aynı yere koy
mamızın, öncekilerden hiçbiri konusunda bunu yapma
mamızın nedeni de bu, çünkü kendine egemen olamayan
ile haz düşkünü kişinin aynı türden haz ve acılarla bir biçim
de ilgisi var. Gerçi aym şeylerle ilgililer ama ilgi tarzlan aym 15
değil, haz düşkünü olanlar tercih ediyor, ötekiler tercih et
miyor. Bunun için, aşın tutku yüzünden böyle olandan çok,
188 VII. 4 .
\aaro v hv ftTioifiev Sarrıs itnOvııâv rj i7p^fta SuaKCt raff
vTTfpôkas Ka\ tf>€iuy€i fjLiTplas \-6iras, ^ tovtov Sarış SıcL
20 ro htıSvpeZv a-<f>6bpa' ri yap hv İ k€Îpos ırotıjo’eıev, el ırpoa~
yivoiTo imdvp.La veaviKTi Kal ıtepı ra s t &v âvayKaCatv
heCas kviTt] la y y p â ; iırel b\ t &v iırıBvpı&v Kal t &v ^So- 5
v&v at p iv elaı { t &v } r y yeveı Kok&v Kal aırovSaltav ( t &v
yap ^be<av Svıa tpvaeı alpeTd), râ ö* ivavrla tovtu>v, tcl be
25 peTa^v, KadaTtep bıeiKopev ırpSTepov, oîov \prfpaTa Kal
Kİpbos Kal vİkt] Kal rtfiîj’ ırpbs SıravTa 6^ Kai r i Toıavra
Kal r i peTa^v ov r ^ Triaêıv Kal ^mdvpeîv Kal ^ıKeîv
yêyovraı, aX\a t & tt&s Kal vırepÂKKeıv (bıb Saoı pev Trapa
Tov \6yov rj Kparovırraı rj bı&KOVcrt t &v ^vaeı ti ko\& v
30 Kal âyaû&v, oîov ol rrepl Tip^v pakKov ^ Ö€Î o“jrot>5(iôı;T€s
^ rrepl TİKva Kal yoveîs' koI yâp Tavra t &v ayaö&v, Kal
İTTaıvovvTaı ol rrepl rav ra a-novbaCovTes’ iXX* SpMS lo rt
rıs vrrepô\^ koX ^ v toAtois, et tis &arrep ^ NiiySr; pA-
)(Otro Kal iTpbs tovs Oeovs, rj &a-nep Ârvpos 6 (f>ıko-
1148 ’’ ttA tcûp kmKOLkovpevos rrepl tov rraripa' kiav yap ^bSKeı
jUûpaCveıv)’ poyOrjpta pev oîy ovbepCa rrepl ravr ia rl bıa ro
eiprjpivov, S n <f>Aaeı t &v alper&v eKaarov ^ a n Sı avro,
(f>avkaı be Kal <f>evKTaX avr&v elalv a l irrepôkaC. 6po(u>s 8
S 6’ 01&5’ İKpao-ıa' ^ yap aKpaaia ov pAvov rpevKTov okkA
Kal T&v \}reKT&v ia rlv' bı SpoıoTrjTa b^ tov rrABovs rrpoa-
erriTidevres t ^ v âKpaa-ıav rrepl SKarrrov keyovnv, oîov KaKov
laTpbv Kal KaKov vrroKpiTifjVy Sv artk&s ovk Sv eîrroıev
KaKov. &a-rrep dSv ovb' evravOa, bıa rd prj KaKİav eîvai
o ( kAottjv avT&v akka rw AvAkoyov 6poCaı>, ovrra brjkov Sn
kAkcÎ vrrokTjrrreov poınjv aKpaaCav Kal iyKpAreıav eıvaı ij-
23. TÛv add. Rassow 24. “yipl 5* K** T 28. koI om. 34.
Kal om. M** 1148*’ 4. <()av\aı—6ırfp$o\aQ ^<n>Ka Bi koI ^cvkt& Kal
âftaprîfiara K** 7. K** İKdtrrou Aldina
138
tutkuya kapılmadan ya da zayıf bir arzuyla aşınya kaçan ve

ortalama acıdan uzak duran kişiye "haz düşkünü" diyebili
riz. Delikanlıca bir tutku söz konusu olduğunda ya da zo
runlu olan şeylerin eksikliği ile ilgili zorlu bir acı söz konusu 20
olduğunda ö ne yapsın? Madem tutkularla hazlann kimi cins

çe güzel ve erdemli olanlara ilişkin (çünkü kimi hazlar do
ğaca tercih edilecek hazlar, kimi bunlara karşıt, kimi de,
daha önce dediğim gibi,- sözgelişi zenginlik, kazanç, utku,
mevki - bunlann arasında), bütün bunlarla ilgili olarak hem
böyle olanlar hem de arada olanlar, tutkuya kapılmalan, 25
arzu etmeleri, sevmeleri yüzünden değil, belli bir biçimde
böyle olmalan ve aşınya kaçmalan yüzünden yerilirler. Bu
nun için doğaca güzel ve iyi olan bir şeye akla ay km kendi
ni kaptıran ya da peşinden koşan kişiler, sözgelişi gereğin
den çok mevki peşinde koşan ya da gereğinden çok 30
çocuklarına, ana-babasına düşenler (nitekim bunlar güzel
şeyler, bunlara düşk'ün olanlar övülürler, ama yine de bun
larda da aşırılık olabilir: Sözgelişi tannlara karşı savaşmaya
kalkan Niobe^^ ya da babasına aşın düşkünlüğünden ötürü
"baba aşığı" adı verilen Satyros^'^). İmdi söylediğimiz neden 1148b
den ötürü, yani herbiri d o ^ c a kendi başına tercih edilebile
cek şeylerden olduğundan ötürü, hiçbiri kötülük değil, kötü
ve yerilecek olan şey bunlardaki aşınlıklar. Aynı şekilde bu
rada kendine egemen olmama da söz konusu değil, çünkü
kendine egemen olmama yalnızca kaçılacak bir şey değil,
aynı zamanda yerilecek de bir şey. Ne ki, tutkunun benzer
liğinden ötürü herbiriyle ilgili egemen olmamayı ekleye
rek konuşuyoruz, tıpkı saltık anlamda "kötü" diyemeye
ceğimiz "kötü hekim", "kötü oyuncu" gibi, imdi nasıl beriki
durumda bunlardan herbirinin kötülüğünden ılürü değil,
benzerlik açısından bir karşılıktan ötürü Lk)\ i-, .«ilandınyor-
sak, bizim konumuzda da aynı şekilde ya im )kü[nlük
ve haz düşkünlüğüyle ilgili olan şeylerin ayıı.sım \ ıîcîvit,u
VII. 4 - 5 . 139
T IS İ(ttX Ttfpl ToîtTÎi T p (ranftpoiHnnı Kal iiKo\aalqf vfpl

dvpov Koff 6pot6rriTa Kiyopev bı6 koI vpoarıöevres &KpaTİj
6vpov &<nttp upfjs Kal K^pSovs <f>apev.
V. ’Ew6İ tt i<rrlv İvıa pJ^v ^b4a <f>ij<reı. Kal tot(>t< ov ra ıs
p€v aırkâs râ bi Kara yiın\ ko.1 C^(t>v Kal &v6p<&ıt(ûVt
Ta b* oİ k İarıv, oKkh ra bi^ ırtjp«5<r«s rh bi bi İdrı
yıveraı, râ bk bıâ poyÖıjpas <f>i/cr€is, lort Kal ırcpl roıiraip
2 İKacrra TrapaTrKrjaias Ibeîp kiyio bi râs OrjpuSbfiS,
oîop T^p &pdpa>ırop fjp kiyovtrı râs Kvaifaaf 6,poayJİÇpiV(rap rh 20
vatbla KaretrdUuf, rj otoıs xa lp iw (ftajrlp İ pCovs râp iırrj-
ypıa>p4p(ap v tp l rhp UlSprop, roifs p ip dtpoîs roi»s 8e &p0p<&-
rtdap Kpiaaıp, roirs 8^ ra vaıbCa bavcCCîp iikkı^koıs fis e8<o-
3 \lap, rj t6 ırept ^İKapip kfySptpop. abrat pip öîjpt«S8ets,
at 8 ^ 8 t^ vocrovs ylpopraı {koX bth paplap İ pCok, &<nup b 2 5
T»;ı> pt\ripa Ka0i(p€b<ras ko.1 <f>ay^p, Kal 6 tov <rvpbo6kov
rb ^vap) at 8 ^ poaripar^HS rj fOovs, oîop rpı\ûp rCk-
«reis Kal dpby^tap rpt^êts, İrt 8’ b,p6p&K<ûp Kal yı\St ırpbs bi
robroıs Tf T&p 6.<f>pobta‘ia>p roîs &pp€0‘tp’ roîs pip yap
Tois 8’ İÇ İûovs avpâlpovartp, oîop roîs b^ptÇopipoii İK 30
4 vaîbcjp. Strots pip oSp <f)v<rıs alrCdi robrovs pip ovbds &p
eîveifp âKparetg, âo’Vfp oibi râç yvpaiKag, 8rı o/Î/k 6tfpoo~
<rıp âk)C bvboprat’ a>tra8rci)g bi ko.1 8<roı poanipLartbbois
5 8\ov<n bı 80OS. rb p ip obp İx^tP İKOora rovratp İÇta r&p
8p<ûP 4 irrl rijs KOKİag, Ko0 iv€ p <al ^ 6ripı&n\g‘ rbp 8* 1140 •
8 \opTa Kpartîp ij Kpar€Îar0 aı o v \ ^ hırkif &Kpatrla d\A* fj
12. ıcaJ] Kcâ ı f 18. evpov K*»: 9vfthv vulg. 19. 8^ pr. K**
L*» 9vp*^t>* pr. K}^9npıutiasV> 21. ofj K*» 22. ârifuiy
K*» M** 28. fort. ti <*ol) 26. tıd rt »iffovs M* ttâ add.
2 7 . b om, K** 80. yv/uftt(ofidyaıs K** M**: İ0ı(oftdyou V ^ 88. t i
om. K«» M* Sfot scripsi: roît codd. l ^ O * 1. rhp K»; rh vulgr.
2. KpaTeîı»] KapTtptîp K** i\K* K**
139
yerde kendine egemen olmamanın ve kendine egemen olma

nın söz konusu olduğunu kabul etmek gerekir, bu açık. Öfke
konusundan ise benzerlik açısından sözediyoruz, bunun için
"öfkede" kendine egemen olmama diye de ekliyoruz, tıpkı
"mevkide", "kazançta" kendine egemen olmama dediğimiz
gibi.
Madem kimi şeyler doğa gereği hoş - bunlann kimi saltık 15
anlamda hoş, kimi de hayvan ve insan cinslerine göre farklılık
taşıyor - kimi şeyler ise doğa gereği hoş değil, ama bazılan ku
surlar, bazılan alışkanlıklar, bazılan da kötü yapılar yüzünden
öyle görünüyor, bu dummlann herbirine karşılık gelen huyla
rı da görmek gerek. Canavarca huylar, sözgelişi hamile kadın- 20
lann karnını yarıp, ceninleri yediği anlatılan kadın; kimilerinin
çiğ et, kimilerinin insan eti yediği, kimilerinin biribirlerine ço
cuklarını ikram ettikleri anlatılan Pontos çevresindeki ulus
lar, ya da Phalaris üzerine anlatılan şey.^^ Bunlar canavarlık.
Bunların bazıları hastalıklar yüzünden ortaya çıkıyor (ya da 25
delilikten, sözgelişi anasını adak adayıp yiyen ya da köle ar
kadaşının karaciğerini yiyen kişi). Kimi doğal hastalıklı tu
tumlar, kimi de alışkanlıklar nedeniyle ortaya çıkıyor, sözge
lişi saç yolmak, tırnak yemek, kömür ya da toprak yalamak,
bunların dışında bir de erkekler arasındaki eşcinsellik. Bun
lardan kimi doğal kimi de alışkanlıkla ortaya çıkıyor, sözge- 30
lişi çocukken tecavüze uğramış olanlarda bu böyle. Neden
doğa ise, hiç kimse bunlara "kendine egemen değil" di
yemez: Tıpkı etkin değil de edilgin oldukları için kadınlara
denemeyeceği gibi. Alışkanlık yüzünden hastalıklı davranış
gösteren kişiler için de bu böyle. Demek ki canavarlıkta da
olduğu gibi, bu özellikleri taşımak kötülük sınırlarının
dışındadır. Bu özelliği taşıyan kişinin kendine egemen 1149a
olması ya da olmaması asıl anlamda kendine egemen
140 VII. 5—6.
KO0 ’ dfjLOiÖTrjTa, Kaddırtp Kal rbv ııtpl tovs dvpovs llxovTa
TOVTOV TOV TpOTTOV TOV TfdâoVS, dKpaTTf b* OV XfKT(OV. TTaca
5 yap vıifpPdkKova-a Kal a<j>po<Tvvr} Kal bfiKta Kal İKo\a~
<rLa Kal x^beTr6Tr]S at pev drjpıtûbfis at 8 e voaripaTiübeıs
iltriv' 6 p iv yap (f>v<r(i toiovtos oÎos bcbUvai TrdvTa, Khv 6
’ô<l)T]<rp pvs, drjpuûdr) b€iXiav beı\ds, h 8 e t ^ v yakrjv ^8 e-
8 ıeı 8 ıa voorov' Kal t &v d<f>p6v<»)v ol fiev İK <f>v<r€a>s â \d -
lo yıoToı Kal povov rjj aîo’drjo'çı ^&vt€S dr\pıâbm, Staırep tvıa
y^vrı r<3 v ıroppa) ŞapjSdpcav, ot 8 e bıâ vdcrovs, olov Tas em-
XrjTTTi,Kds, ^ pavCas voarjpaTCûbets. tovtüİV 8 ’ ^<rrı pev exeıv 7
Tivd kvloTi p€v povov, pjf KpaTiifrdaı 8 e, Kiyu> 8 e olov eî
ôKapıs KaT€Îx^^ t ’nıdvp&v ıraıbıov <j>ayeîv rj Trpds d(f)po-
15 bıaCcov aroTTOv rjbovrjv lo r ı 8 e Kal KparclcrOaı, povov
eêıy* Santip obv Kal poxOrjpias rj juey kut âvâpaiirov dırkcis 8
keyeraı poxQ'r\p(-a, rj 8e Kara TrpdadeaLV, o n dr]pi(abr)s 17
voaripaTdibrjs, aTrk&s 8’ ov, rbv avrbv rpdıtov brjkov o n Kal
aKpaaCa iarlv ^ p€V 6r]pı<abrjs ^ 8e vo(rr\paT(âbr]Sf aırkcbs
20 8e rj Kara t^ v dvöpoiTiivrjv aKokacrCav p6vt\.
7 ‘'On pkv obv dKpacrla Kal kyKpdmd ia n povov ırepl 9
&TTep aKokoLcrla Kal a‘oi<f>poavvrı, Kal 8 n ırepl r a &kka
ârlv ükko €tbos aKpa<rias, keyopevov Kara p€Ta(f)opdv
Kal .ovx âırXû)s, brjkov, "'Ort bk Kal ^ ttov alayjpd dKpaaia v i .
25 ^ TOV 6vpov ^ ff T&v kmdvpıStv, dearprja-arpfv. 4olk€ yap 6
6vpbs aKodeıv p4v n tov kdyov, ırapaKodfiv 8e, KaÖdrrep ol
Tax€Îs TÛv biaKovtiiv, ot ırplv aKOvaaı ıtav rd keyoptvov
İK$€0V(nV} fiTa dpapTdvovaı rijs ırpo<rTd^€<os, Kal ol KdvtSf ırplv
a-Kİâa-Oaı el <f>lkos, &v povov vkaKTOvaiv' ovrcos
4. jcijdovs (^hcpar^') Lambinus İS. add. 16. fiox9ıı-

plas K'*: fiox0vpla vulg. 17. ^ scripsi: 4 edd. 20. fi6yrıy K**
25. ^ 4] 4 pr. : 1) 27. ot seclus. Jackson 28.
•rpiltus r
140
olmama değil, bir benzerlik açısından kendine egemen ol

mama olur: Tıpkı öfke ile ilgili olarak bu özelliği taşıyan ki
şiye de "kendine egemen olmayan kişi" denmemesi gerekti
ği gibi. Nitekim her aşın düşüncesizlik, ödleklik, haz düş- 5
künlüğü, terslik ya hastalıktır ya da hayvancadır: Doğal ola

rak böyle olup, her şeyden hatta bir fare tıkırtısından kor
kan kişi hayvanca ödleklik türünden bir korkaktır ; kimi de
kediden korkar, çünkü hastadır. Aklı başında olmayanlara
gelince, bunlann kimi doğa gereği muhakemeden yoksun- 10
dur ve uzaklarda yaşayan kimi yabancı uluslar gibi yalnızca

duyumla, hayvanca yaşar, kimi ise hastalık yüzünden böyle-
dir: Sözgelişi saralılar ya da akıl hastalan. Bu durumlarda bi
rinin kimi kez bu özelliği taşıması ama kendini kaptırmama
sı da olanaklıdır. Kastettiğim şu: Sözgelişi Phalaris bir çocu
ğu yemek arzusuna ya da sapkın bir cinsel hazza karşı ken
dini tutarsa. Nasıl kötülükten, bir anlamda yalın olarak " in- 15
sana ilişkin kötülük" diye, bir de yalın anlamda değil, "hasta

lıklı" diye ekleyerek sözedilirse, aynı şekilde kendine ege
men olmama da bir anlamda "canavarca-hayvanca" ya da
hastalıklıdır, ama asıl anlamda yalnızca "insana ilişkin ken
dine egemen olmama"dan sözedilebilir. 20
imdi kendine egemen olmama ve kendine egemen

olma, haz düşkünlüğü ile ölçülülük nelerle ilgiliyse yalnızca
onlarla ilgili, bunlann dışındaki şeylerle ilgili olarak asıl an
lamda değil, eğretileme ile sözü edilen başka tür bir ken
dine egemen olmama var, bu açık. Öfkede kendine egemen
olmamanın arzularda kendine egemen olmamaktan daha az 25
çirkin olduğunu ise şimdi göstereceğiz: Öyle görünüyor ki,

öfke aklı biraz dinler ama kötü dinler. Nasıl ayağına çabuk
köleler söylenen şeyin hepsini dinlemeden koşturur, sonra
da buyurulanı yanlış yerine getirirse, ya da köpekler dost mu
değil mi, buna bakmadan sırf bir gürültü olduğu için havlarsa,
VII. 6 . 141
6 dvfjihs bıa $€pfi6njra Kal TaxvTr}ra rijs <f>ijcr€<as dıcov- 3°

<roy lifp, ovK kıtirayııa 5’ aKO'ucras, opp-â ırpos tijv npM-
piav. 6 p.€V yap A.oyos rj <f>apra<r(a ort v/Spıs rj 6Kı-
ytapla ^SÂûktci/, Ö 8’ âa‘TT€p <TvXX.oyi(r6,p,€Vos oti, 8€i t<j»
ToıoTPTfp 7ro\€p.€Îv ôkfTTaCvet 8^ €v 6vs ' ^ 8’ İTnOvp.la, iâv
p6vov €ÎTrrı S n tj8İ â Aoyos ^ îj atcrûrjaıs, oppŞ trpds t^ v 35
dıroAavo’iv. &fr(t 6 pJkv $vp,ös aKokovâfî \oy<p ırcos, rf 1 I 4 0 '
8’ kui.6vp.La oi. ala-^Loiv oZv 6 pev yap rov dvpov â.Kparrıs
Tov \6yov ırcöç ^ rra ro ı, 8 8c kTudvplas Kal ov roO \()yov.
2 İ n TOÎ9 (ftvaiKaîs paKkov trvyyv^pr\ â,Ko\ovdeîv âpi^fcrıvj
İTTcl Kal kTTidvplaıs Taıs TOiaiJTai9 paXXov ocraı KOLvai S
Haaif Kal k<f>* oa-o^ KOivaC' 6 8 c dvpös (^vcriKiarepov Kal
17 âkfiroTTjs TÛv kmdvpıüv t &v rrjs vırfpôkrjs Kal t &v
p^ İLvayKaloiP, &<nr€p 6 hHokoyovpepos ort top ıraripa

t Ûhto İ. “ fcal yap oSroy ” “ top iavrov kolkÎpos t 6 p avo)-
6ep,'* Kal To naıbLop beLâs “ ıcal oSroy kp4*’ I<^tj, “ orap ap^p 10
yiprıraı" <rvyy€pks yap rjpîp'** ko.1 6 kkKopepoi vtto toS vîoö
Haviadai, kKİktve Hphs ra ts dvpaıs’ Kal yap avrbs ekKû-
3 aaı top ıraTepa p 4\pı.s İPTavûa. crt abiKCoTcpoı ol ktnôv-
koTfpoı. 6 pfp oZp dvptibrjs OVK kırLjSovkos^ ovb* 6 Ovpos,
ik k a fpavepos' ^ 8’ kTudvpCa, Kadâırep t ^ p ’A</>/)o8itt;i/ 15
<f>aaLp' " bokoırkoKOV yap KVTrpoyevovs'” Kal top kcotoi; Ipâpra
'"Oprıpos’ **Hâp<l>ao'ts, i} t İKkeyfre poop ıruKa ırep <j)po-
pkopTOS.** cûOT cfırcp ibiKaTepa Kal alayjLoiv v aKpaaia
aijTTj Trjs ırepl top âvpbp karı, Kal âırkcHs aKpaarCa Kal
i KaKİa iTtüs. cTi ov8c^9 ijSp^fcı kvTTovpepos, 6 8’ âpyfj ttoİCüp 20
ıray ttoicî kvnoi/pepof, 6 8* v^pL(o)p ped' rıboprji\ et ovp oîs
6pyl(î(r6aı paklara bİKaıop, raSra abiKCürepa, Kal rj aKpa-
5 a-La f} 8ı’ kmâvpLap' ov yap corıv kp dvpÇ v^pı<i. i s plv
30. i om. K^M» 34. Sif add. K» 1149 *»2 . af(rx‘o*' K*» 3.
« o l o i r : «ra) K” :
141
bunun gibi öfke de doğasının sıcaklığı ve çabukluğu yüzün- 30
den, aklı dinlese bile, buyurulanı duymaz, hemen öcünü al

mak için saldınr, çünkü akıl ya da tasanm ona bir küstahlık ya
da hakaret olduğunu gösterir göstermez, böyle bir şeyle sa
vaşmak gerektiği sonucunu çıkanp hemen alevlenir. Arzu ise
yalnızca akıl ya da duyum "hoş bir şey var" der demez, tadına 35
bakmak için saldırır. Dolayısıyla öfke aklı bir biçimde izler 1149b
ama arzu izlemez, o halde beriki daha çirkin, çünkü öfkede
kendine egemen olmayan kişi bir biçimde akla yenik düşer,
öteki ise akla değil, arzuya. Öte yandan doğal iştahlara kapıl
mak daha bağışlanabilecek bir şey, çünkü ortak oldu klan öl
çüde herkes için ortak olan bu tür arzularda da bu böyle. Öfke 5
ve terslik, aşınlığa ve zoıunlu olmayan şeylere duyulan arzu

dan daha doğal bir şey. Tıpkı babasını döven birinin kendini
savunması gibi:"O da babasını dövmüştü, onun babası da
kendi babasını", sonra da kendi oğlunu göstererek "bu da 10
adam olunca beni dövecek, çünkü bu bizim soyumuza özgü

bir gelenek" demiş. Oğlu tarafından sürüklenen baba da kapı
nın önünde durmasını buyurmuş, çünkü kendisi de babasını
oraya kadar sürüklemişmiş. Öte yandan içten pazarlıklı olan
lar çok daha eğri kişiler. Öfkeli kişi içten pazarlıklı değil, açık,
dürüst. Arzu ise, Aphrodite hakkında "kıbnslı düzenbaz kız" 15
denmesi ya da Homeros'unonun nakışlı kuşağından "aklı ba

şında kişinin bile aklını çelen baştan çıkancı"^ diye sözetmesi
gibi. Dolayısıyla bu tür kendine egemen olmama, öfkeye ege
men olmamadan daha adaletsiz ve çirkinse, asıl anlamda ken
dine egemen olmama da öyledir ve belli bir biçimde bir kötü
lüktür. Aynca hiçkimse acı duyarak küstahlık etmez, öfke 20
yüzünden eyleyen herkes ise acı duyarak eyler, oysa küstah

lık eden kişi bunu haz duyarak yapar. İmdi daha adaletsiz
olan şeylere haklı olarak daha çok öfkeleniyorsak, arzu yü
zünden kendine egemen olmama da bunlardan. Öfkede küs-
142 V II. 6— 7.
ToCvvv aicryluiv rj ırepl iınOviMİas aKpaarLa rrjs ırtpl rbv ûv-

25 fiov, Kal oTi iOTiv iyKpârfia koİ 17 iiKpaaia TTfpl kıuOv-
p.ias Kal fjbovas o-u)p,aTiK6 .s, brjkov’ avT&v b\ toCtohv ras 6
Staôpâs’ \r\TtTİov. &a-TTçp yap etprjraı Kar âp)(^âs, aX
p.€V avBp(amvaC d a ı Kal i^va-iKal Kal y4v€k Kal t<û
p.ey4deı, at 8e drjpifûbfis, al 84 8ta ırqp<a<r€ii Kal voa^-
30 p.aTa. TovTtûv 8e Trepl ray ırpcSray a-(a<f>po<rijvr] Kal âfco\a-
aia ftovov 4<rHv' 8 1 0 Kal ra dı\pla ovre a‘<a<f>pova oür okS-
\aoTa \iyop.€v a\)C fj Kara p.€Ta(f>opa.v Kal eî rıvı 5X.ü>s
&KKo Trpos aWo 8ıa<j>4pfi yivos râv üppet koİ <rı-
vap.<ap[(f Kal rç 'nan(f)6 .yov itvai' ov yap İyeı Trpoaıpea-ıv
35 ov8e \oyı<rp.6 v, â \\* 4^4<mjK€ Trj? </>u<reû)y, cSaTrep oî ftaı-
1150* vopevoL t5>v itvOpdi'noiv. İKarrov 8e 6 r\pt6 Ty\^ KaKİas, (Pojie- 7
pt^Tepov 84‘ ov yap 8ı4^dapTaı ro Ş 4 \ tiov, üJtrTrep 4v r
TTapaTt\ri(rıov ovv to (rvp/3 tiXA.etv âbiKiav Trpbs avûpourov
abiKov. ea-Ti yap b>s eKârepav kÖkiov' p.vpi0 Tr\â(rıa yap h,v
KOKO. TroHjo-eıeı/ avdpantos kok^ s OrjpCov.
8 Hepi 8e ray 8 ı a<l)rjs Kal yet/tretoy ^8oj;ay Kal \viray V II.
10 Kal 4m6vp.tas Kal <f>vyds, Trepl hs ij re İKoKacrCa Kal ff
a-(D^poaiJvrı buûpiadr) ırpor^pov, l<m pey oUrms 4xî-v âare
rjTTaa-daı Kal <av ol ttoAAoI Kpe^rrovy, eorı 8e Kparciv Kal
Stv ol ttoAAoi ijTTOvs' ToijTuyv 8* 6 pey ‘jrepı ^8ovas aKparrıs
o 8’ iyKparıjç, o 8e Trepı At/ıray paAaKdy 8 8^ Kaprepı-
15 Ko'y. pLera^v 8’ ^ t &v ‘jrAeôTcoy e^ıy, kolv cl peırovcrı poA-
2 5 . ante iyKpireıa a.dd.i) L** 2 8 . hvOpdırıvat K**Asp. î iyOptnriKai

vulg. 32. Tivı] fort. Tl 33. (rıı>o;uw/»foı K**L** T 1150*2.
■PfKriffro» L'’ r 6. Tİ ffv fi0 i\\€ iv K** T: toCto arvfiPdWtty &<nrtp «f
Ttt (TvpPİKKol L'* M** A sp.
142
tahlık yok. Öyleyse arzuya bağlı kendine egemen olmama, öf

keye bağlı kendine egemen olmamadan daha çirkin ve ken- 25
dine egemen olma ile kendine egemen olmama bedensel ar

zularla, bazlarla ilgili, bu açık. Ne ki, bu sonuncular arasında
ki ayınmı ele almak gerekiyor. Başta dediğimiz gibi, bunlar
ın kimi gerek cins açısından gerekse büyüklük açısından in
sanca ve doğal; kimi canavarca, kimi de sapkınlık ve hasta
lık yüzünden. Bunlar arasında yalnızca birincilerle ilgili
olarak bir ölçülülük ve haz düşkünlüğü söz konusu. Bunun 30
için vahşi hayvanlara da ölçülü ya da haz düşkünü demeyiz,

ancak eğretileme yoluyla bir hayvan cinsini ötekinden yır
tıcılık, doymazlık ve saldırganlık açısından ayırınz. Çünkü
onlarda ne tercih var ne de muhakeme. Tıpkı deliren insan 35
ların "normal" insanlardan ayniması gibi, doğadan aynlmış- 1150a
lardır. Canavarlık kötülükten daha hafif ama daha korkutu
cu. İnsandaki gibi, ruhun daha iyi yanı ortadan kalkmış de
ğildir, zaten yoktur. Demek ki, hangisi daha kötü diye sor
mak, canlı olanla cansız olanı karşılaştırmaya benzer. Bir il
ke taşımayan kötülük her zaman daha masumdur, ilke us
tur. İmdi haksızlığın adaletsiz insanla ilgi içinde açıklanması
buna yakın bir şey. Çünkü iki kişiden herbiri bir biçimde
ötekinden daha kötü olabilir, nitekim kötü bir insan, bir
hayvandan binlerce kez daha kötü şeyler yapabilir.
Daha önce haz düşkünlüğü ile ölçülülüğü onlara bağlı
olarak belirlediğimiz dokunma ve tadalmayla ilgili hazlar ve 10
acılara; arzulara-kaçınmalara gelince: Bunlarda çoğunluğun

yendiği şeylere yenik düşecek şekilde davranmak olanaklı,
çoğunluğun yenik düştüğü şeyleri yenmek de olanaklı.
Bunlar içinde bazlarla ilgili olarak birine "kendine egemen
olmayan", ötekine "kendine egemen olan"; acılarla ilgili
olarak da birine "zayıf karakterli", ötekine "sağlam karak
terli denir. Çoğunluğun huyu, daha çok daha kötüye 15
VII. 7* 143
2 Kov ırphs T as ^vıaı t&v rfhov&v hvayKoâai
(la-ıv ot d’ od, /col fi^XP‘ î-voSt aî S’ v7rcp/3o\aı ov, odS’ al
İK\.€C^(i-s , Sfioltûs 6^ Kal ırepl imOvfJiCas İyec koI Xı/ıras,
o ras irrcpôKas bı<&K<ûv t &v fıhitov Koff v7rep)3oAast
7/
8ıa Ttpoa(p€<T{v, 8ı’ avray Kal /x778^y 8ı’ İTcpov iıroâî- 20
vov, âK(îXaoTos' İLV&yKrj yap tovtov p.^ eıvaı p-erapLiKriTiKOv,
&<rr ivCaros’ 6 yâp â/i€Tajüt^\7jT0 s âvCaTos. â 8 ’ lAA-c^ırıov
6 avTiK€(p.€voSt b 8^ p4(Tos o’&cfypfûv. âfjtoCcûs 8^ Kal 6 <^cv-
ycov Tas aa)p,aTLKâs KlJTras p.rı 8 ı’ ^TTav â \ \ h bıâ ırpo-
3 aCp€<rtv. T&v bk p.^ ırpoaLpovpivoiv â p^v âyeTaı bth ttiv 25
7ibovqv, b 8 f 8 ıâ t8 tp&jyeiv Trjv kihrrjv Trjv hrb Tİjs (?7rı-
BvpCas, &oT€ bıa<f>^pov<rıv âkk-rjkcav. vavrl 8 ’ &v 8 <î^ci€ \€İ-
pa>v €Îvaı, €Î TIS /xrj imdvp&v ^ ■qp4pa ırparroı n alaypâv,
^ el <r<f>6 bpa iırıBvp&v, Kal el SpytCopevos rvırroı tj
el 6 pyıC6 pevos‘ t C yap h.v kıroUı iv Troöeı & v ; 8ıd 6 &k6- 30
Aatrros yelptav tov âKparovs. t & v b^ ke\64ırrûi>v t 6 p^v pa-
4 kaKİas eîbos pakkov, 6 8’ aKoAaoros. âvTİKeırat b4 r<S
pev â,KpaT€t 6 iynpaTT^s, t ^ b4 pakaK& 6 KapTepiKos' to
p4v yap Kaprepeîv 4<rrlv 4v tû h)r4xeıv, ^ 8 ’ iyKpAreıa
iv r y Kpareîv, trepov b\ t6 âvriycıv Kal KpaTeîv, &<rırep 35
Kal t6 prj ^TTCLcrOaı tov viküv' 8 10 küI alper&Tepov iyKpd-
5 Teıa KapTepias iarCv. 6 8’ ikkelrrcov ırpbs h oi ttoAAoI koI 1 1 6 O'
&vTiTelvovo’i Kal b^vavraı, ovtos pakaKbs Kal Tpv(f)&v' Kal
ybp ^ Tpv(f>^ pakaKİa t Cs iarıv' bs 4kKCi rb IpâTiov, îva
p^ TTovi](rrı TTjv cnrb tov aîpeıv Ai/tttjv, ko.1 pıpovpevos rbv
6 KİLpvovTa oİ k oUraı âöAıos eîvai, a6kC<o opoıos &v. bpoCcos 5
8 ’ 4xeı Kal ırepl iyKpdreıav Kal b,Kpa<riav. ov ycip et Tis
layyp&v Kal vTrepâkkovir&v ^bov&v ffTraTat ^ kvn&v,
1!). fi Koff 6ırtp$o\fı» M**: fort. jf 6ırtpPo\a(, 20. «al 29..

M** V A sp.
tr p d r r tı V> 29. r & t r t t L’’ M'’ T A sp.
143
eğilimli olsa bile, arada bir yerdedir. Madem bazlardan bazı-

lan zorunlu, bazılan değil ve bunlar bir yere kadar istenebi
lecek hazlar, ama aşınhklar da eksiklikler de istenecek şey
ler değil; arzularla ve acılarla ilgili olarak da bu böyle; ya aşın
biçimde ya da tercih yoluyla, ulaşılacak başka bir şey için 20
değil, kendi başına aşın hoş şeylerin peşinde koşan kişi haz
düşkünüdür. Onun pişman 6lmayan bir kişi de olması zo
runlu, dolayısıyla düzelmez biri. Çünkü pişmanlık duyma
yan kişi düzelemez. Karşıtı, bu konuda eksik kalan, orta ise
"ölçülü kişi". Bedensel acılardan, onlara yenik düştüğü için
değil, tercih yoluyla kaçan kişi de böyle. Tercih etmeyen
kişilere gelince: Bunlardan kimi haz uğruna eyler, kimi ise 25
arzudan kaynaklanan acıdan kaçması yüzünden, dolayısıyla

biribirlerinden farklıdırlar. Herkes şöyle düşünse gerek:
Arzu etmeden ya da pek az arzu ettiği için çirkin bir şey ya
pan kişi, çok arzu ettiğinden ötürü bunu yapan kişiden; öf
kelenmeden birine vuran da öfkelendiği için vurandan daha
kötüdür. Çünkü heyecan içinde olan kişi ne yapsın? Bunun 30
için haz düşkünü olan, kendine egemen olmayandan daha

kötüdür. İmdi söylediklerimizden biri, daha çok bir zayıflık
türü, öteki ise haz düşkünü. Kendine egemen olmayanla
kendine egemen olan, zayıf karakterliyle de sağlam karak
terli biribirine karşıt. Sağlam karakterli olmak karşı koymak
ta, kendine egemen olmak ise üstün olmakta: Nasıl yenilme
mek yenmekten farklıysa, karşı koymak da üstün gelmekten 35
farklı. Bunun için kendine egemen olmak sağlam karakterli-
likten daha tercih edilecek bir şey. Çoğunluğun karşı koydu 1150b
ğu ve başarabildiği şeyler karşısında yetersiz kalan kişi zayıf

ve şımarık biridir, nitekim şımanklık da bir tür zayıflık. Ucunu
kaldırmak zahmetine katlanmamak için pelerinini sürükler,
hastaymış gibi yaparken, sefil bir adama benzemesine karşın
sefil olduğunu düşünmez. Kendine egemen olma ve kendine
egemen olmama konusunda da bu böyle. Çünkü biri son
derece güçlü ve aşın bazlara ya da acılara yenik düşüyorsa,
144 V II. 7— 8-
davııaoTov, aXXa avyyvu>ııoviKbv fi avTLTfivaVj &a"jrfp 6

GfoifKTOV 4>ıXoKr^rrjs itrb rov İ x fm vfvkrıynivos rj 6
lo KapnCvov h ’ AAoırjj Kepın;a)i;, Kal âırtp ol Kariyetv
Trfip<&pfvoı Tov yf\<ûTa bOpoov €KKayxâ(pva'iv, olov avv4ırf(r€
Sfvo<f)dvr(p’ d\k' fî TLS Trpös &s ol ‘TtoAAoI bdpavTaı &vri-
\fiv , TOİJTUiv ^rrâraı Kal hvvaTaı âvTiTflveıv, bta
<f>ij(rıv TOV yfvovs rj b ta voa-ov, olov iv toÎ s ^ kvö&v /3o(rt-
1 5 kfva-ıv rj pakaKİa bıa ro yivos. Kal « s rh 6 rj\v ırpds rh
dppfv bıia-rrjKfV. boKfî bi Kal 6 rraıbıcibrıs d/co'Aaoroy flvat, 7
İoTi bf pakaKos. 37 yap TratSta avforCs ecrrıvy ftrrfp dva-

rrava-ıs' roiv bf rrpos tovttjv vTrfpâKK6vT<ûv 6 ıraıbıtabıjs
İ otIv, ciKpaaCas bi to p iv TtpoıtfTfia t 6 b' d<rdfvfia. ot 8
20 pfv yap ôvkfvaapfvoı ovk ippivovcrıv ols i/3ov\fv<ravro bıâ
TO rrâÛos, ot bf bıa to p^ ôvkevaaaöaı &yovrat vrrb tov rrâ-
ûovs" İvıoL yap, âarrfp TrpoyapyakCa-avTfs ov yapyakCCovraı,
ovTo) Kal rrpoaıo'OdpfVoı Kal Trpo'ibovTfs koI rrpofyflpavTfs
eavTovs Kal töv koyıapdv ovx ^rrcivraı irth toiJ rrdffovs, oİ t*
25 &v ^bi> fi o vT â v kvrrrjp d v . p d k ı a T a 8 ’ ol d ^ f î f K al p f k a y -
XoX(Kol TT}V TTpoTTfTİj aKpaorCav f l a l v d K p a r f i s ’ ot p f v y a p
b ıa TTfV ra x v T r} T a ot 8 ^ 8 ta r^ı; <r<l>obp6 ‘n } T a ovk dva-
p f v o v a ı TÖV Aoyoı», 8 to to AkoAovÖj/tiicoI f l v a i T ^ <f>avTaa‘ia .
9 'E oti 8’ â p i v dKoAaoTos, S a - ı tf p i k i x ^ V > p fr a p f- V III.
3oA7jn#cds* i p p i v f i ydp Tt} ırpcaıpeVcf o 8’ İK p a T rıs p f r a -
pfkrjTiKÖs rrâ s. b ıö oı>x &<r'nfp rjTTOpTâapfv, oİjto ) Kal f x ^ h
dAA’ 8 p f v d v la T o s ö 8 ’ l a T o r İ o iK f y a p 17 p f v pox0r]-
pCa T Û v v o a rjp d T o iv o lo v v b ip ıp K al <f>6 C<rfi, fi 8’ aKpaırCa
T o ıs im k r]iT T iK o ıs‘ fj p f V ydp a v v fx h ^ fi ov a v v fx v s
35 rrovTipia. K al S\a> s 6 ’ f T f p o v tÖ y fv o s aKpaa-Cas K ol #ca-
1150'’ 11. i6p6ov P*"* K** 17. «fir*p K**

M** r 22. ırpoyapya\ta04yrfs L** M**: ol ırpoyapryaKurOfvrfs Asp.
23. ırpoaur0ay6ıt€yot pr. K** M** 32. fUaros, 6 5* ivtaros L*'
144
bu şaşılacak bir şey değil, hatta karşı çıkmaya çalışmışsa af

fedilir bir şey: Tıpkı, yılanın soktuğu, Theodektes’in Philok- 10
tetes'i, Karkinos'un A lo p d sm d eki Kerkyon gibi,^^ ya da

Ksenophantes'in başına gelen şey: Gülmemek için kendini
tutmaya çalışırken bir anda gülmekten kınlan kişiler gibi.
Oysa çoğunluğun başedebildiği şeyler karşısında, soyunun
doğasına ya da bir hastalığa bağlı olmadan (sözgelişi Iskitle-
rin krallannda zayıflık soya bağlı) ve kadının erkeklen fark 15
lılığı gibi bir nedene bağlı olmadan, başedemezse ve bunla

ra yenilirse şaşılacak bir şey olur. Hovarda da haz düşkünü
diye düşünülür, oysa o yalnızca zayıftır, çünkü eğlence bir
durak gibi, bir yenilenme. Bunda aşınya kaçanlar hovarda.
Kendine egemen olmamanın bir türü güç eksikliği, bir türü
de kendini koyvermedir. Birinciler düşünüp taşındığı halde, 20
tutku yüzünden, üzerinde düşünüp taşındığı şeyde tutarlı
kalmaz, berikiler düşünüp taşınmadıklan için tutku tarafın
dan sürüklenir. Bazdan 'da gıdıklanmamak amacıyla önce
den kendini gıdıklayanlar gibi, önceden duyarak, önceden
görerek kendilerini ve muhakemelerini önceden uyanık tu
tarak, ister hoş ister acı verecek bir şey olsun, tutkuya yenil
mez. Özellikle çabuk öfkelenenler ve karasevdalılar kendi 25
lerini koyverme açısından kendilerine egemen değiller.
Çünkü birinciler acelecilik yüzünden, berikiler de hissettik
leri şeyin yoğun baskısı yüzünden tasanmlanm izlediklerin
den ötürü akla bağlı kalmaz.
imdi dediğimiz gibi, haz düşkünü kişi pişmanlık
duyan biri değil, çünkü o tercihinde tutarlı. Oysa her
kendine egemen olmayan kişi pişmanlık duyar. Bunun 30
için böyle olması da daha önce soruşturduğumuz gibi

değil; biri iyileşmez, öteki düzelebilir. Nitekim bu kötü
lük hastalıklar içinde bedenin su toplamasına ve ve
reme benzer, oysa kendine egemen olmama sara hasta
lığına benzer. Biri sürekli, öteki sürekli olmayan bir kö
tülük. Genelde kendine egemen olmama ve kötülük farklı 35
VII. 8. 145
Kâs* ^ ııkv yhp kükIü \avd&v€i, ^ 5* diKpa<r(a o i \av0âv€i.
2 aîiTÛv bi toİTİûv ^fkrCovs oî İKorariKol rj ol rbv \ 6yov H 6 l'
l\ovT€s pÂv, prı ^ppivovT€S bi' iiT^ ihİTTOPos yap ıriôvs
^TT&VToı, Kal ovK âıtpofioıûkfVTOi &(Fit€p &T€poı' 5poMS yap
6 aKparris i a r ı roîs tuxv pe 6 v<rKopivoıs Kal {m âkiyov
3 otvov Kal ikâiTOPos ff &s ol -ıroKkoı. S n p \p ovp KOKİa rı 5
ijipacrla OVK #<m, <f>avep6p (âkka Ttij î<ruis)’ rb p^p yhp
vaph Trpoalp€<np rd tk Kara rrıv ıtpoaipialp ia ru r ov p^p âkk'
SpotSp y€ Kara ras ırpdifis, &<nr€p rd ^rjpoboKOV d f Mı-
krja-Covs “ MtAîjo-tot â^verot, pkv ovk d<rCv, bpQ<rip 8’ oli-nep
h$ûp€Toı” Kal ol aKpar€Îs SbiKOi pkv ovk d<r(p, ibiKi^crovn b4 . lo
4 8 ’ & pkv TOIOVTOS o I o $ p ^ blO, TO Tr(TT€İ<r6ai, bl^K€lP
rh s Koö’ ınrepôkrıv Kal v ap h top 6p6op koyop a-atpa-

TiKâs ^bopds, t bk v k m ıa r a ı b ıa rd roıovros itp a ı olos
bıÂK€ip av rd s, kKCÎvos pkp obp eSp erâırfurros, oSros bk ov’
^ yhp hperrı Kal po^öripCa rrıp hp\^v pkv <pddpn i) 15
6 ^ a-t^C^ı, 4 p bk raıs ırpaârt rd oS İpfKa hpxv, &cnT(p 4 p
TOÎs padrfpuTiKoîs al iiTod4 a-€is' oSre brj İ k€Î 6 koyos bı-
baa-KokiKdy r&v hpx^v ovrc ipravâa, hkk’ âperrı ^ <pv<riK^
rî k$i(rrrı rov Spâoboêîp vepl ryp hpxvv. <r<&<l>p<ûP pkp oSp 6
5 T040VTOS, İKoXaoTos 8’ 6 İpaprCos. İ a n b4 rts bıh ırddos 4k- 20
arariKÖs ıraph rdp SpOdp kSyov, bp mare pkp prı Trpirreıv
Karh rdv Spddv koyov Kparcî rd ırâBos, &(TT€ 8’ eipai roıoO-
TOP olov TTfTreîa-dai bi(ûK€iv hp4br\v bftp ras roıavras ^ 80 -
phs ov KpaT€İ‘ oîiros iartp 6 hKparrjs, êkrloiP (h>p) rov Sko-
kdoTov, ovbk <f>avkos dırkâs’ o’^êraı yhp rd ^kknarop, ^ 25
hpx^> &kkos 8 ’ kvavrCos, d kpptPeriKds Kal ovk kKoranKds
U61* 6. oİK o m . pr. K*'L’* 7 . ri/y o m . M*» «. i İ ’iyfrot O*»:

0 / ijvi'CTOt vulg. 10. iSuMİ<rov<rt K**: 43«coD<r» vulg. 14. ainds"]
abr6s pr. K** pvriartums pr. K** oZtos] i Victorius 1 5 . post
«ol add. d L* 24. ây add. Aldina 25. o58i] i 8 i K*’L*
145
bir tür, çünkü kötülük gizli kalır, kendine egemen olmama

gizli kalmaz. Kendine egemen olmayanlar içinde, kendin- ııs ia
den geçtiği için böyle olup, bu durumu sürdürmeyenler

akla sahip olanlardan daha iyidir. Çünkü bunlar çok küçük
bir tutkuya yenik düşerler, ötekiler gibi tasarlayıp kurmaz
lar. Kendine egemen olmayan kişi çabucak ve çoğunluğun
olduğundan daha az şarapla sarhoş olan kişilere benzer. 5
imdi kendine egemen olmama bir kötülük değil, bu açık
(ama herhalde belli bir biçimde). Nitekim biri tercihe aykırı,
öteki tercihe uygun. Gene de eylemlerde bir benzerlik yok
değil: Tıpkı Demodokos'un Miletoslular için dediği gibi:
"miletoslular aptal değil, ama aptallann yaptığı şeyler yapı
yorlar". Kendine egemen olamayan kişiler adaletsiz kişiler 10
değil ama adaletsizlik yapıyorlar. Biri aşın ve sağ akla aykın
olamk bedensel hazlan izlemeye <aslında> ikna olmamış ol
masından ötürü, öteki bunların peşinde koşacak bir yapıda
olması ^âizünden buna ikna olmuş biri olduğundan ötürü,
ilki vazgeçebilir, beriki vazgeçmez, ilki açısından, erdem il
keyi korur, öteki ise ilkeyi ortadan kaldınr: Eylemlerde ilke 15
ereksel nedendir, tıpkı matematikteki kabuller gibi. Ne o
alanda ne de burada ilkeleri öğretecek olan şey akıl yürüt
me değil, doğal bir erdem ya da ilke konusunda doğru sanı
alışkanlığı kazanmış olan bir erdemdir, imdi ölçülü kişi işte
böyle biri, haz düşkünü olan da karşıtı. Aynca biri bir tutku 20
yüzünden kendini kaybedebilir, tutku onu öyle güder ki,
sağ akla uygun davranamaz, dolayısıyla sakınmadan hazla-
rın peşinden koşmak gerektiğine inanabilir, işte kendine
egemen olmayan kişi bu; haz düşkünü olandan daha iyi ol
duğu için asıl anlamda kötü değildir, çünkü 'en iyi', yani
ilke koıunur. Tutkusu yüzünden kendinden geçmiş olma- 25
yan ve caymayan kişi ise, buna karşıt olan başka tür bir
146 v n . 8—9.
hıâ ye t 6 tt6.6os. <f>avepbv brf İK Toı/rtov 5rt ^ fMCv (nrovbala

^^15, ^ bi (f)av\r}.
10 Horepov ovv ^yKpanrıs ârıv 6 ÖTTOKpovv \6y<p nal Öttoi- IX .
30 aovv Tipoaıpeaeı ip.p.iv(ov ^ ^P^fİt İKpar^s 8^ &
Sttoicôvv pL^ ipfiivdiv ‘jTpoaıp4(T€i Kal Snoıtpavv \6y<p fj 6
Tw yj/evbeî \6y(p Kal rfj ırpcaıpicreı Tjj âpöfj, (aaırep
^TTop-qdi) TTporepov; rj Kara p.4v avpPe^rjKbi â-Kotaodv,
Ka&' avTo 8^ akrfOeî koytp Kal rf} Spdfj Kpoaıpiireı
35 & p.\v 4p.pi.evei 8 8’ ovk ip p e v e ı ; el yâp Tis 1*081 81^ ro8l
1151 •> alpeÎTaı ^ S tcu K eı, K a d ’ avrb p 4 v tovto bı<&Keı Kal alpeîrat,
Kora avpê^T}Kds b4 t 6 Ttp6repov. &ır\&s b4 \ 4yopev t 6
Kad’ avTo. <SoTf 4 (tti pkv &s âtroıaovv b 6 ^ t pev 4pp 4 veı
8 8’ 4 $iaTaTaı, âırAûs 8^ [6] rfi cıkr/deı. e M b4 Tives o\ 2
5 ippeveTiKol tt} bo^rf elaCv, o 8 s KoKovtrtv laxvpoyvfS/xovas, ol
b‘6<rTteı<TToı Kal ovk evpeT&TreıaTor ot $poıov p 4 v t i İôvaı
4yKpaTeî, &<ntep 6 âcTOnros 4kev 6 epl(p Kal 6 6pa<rî>s
Tw dappakiipt eleri 8* 4repoı Karct ıroWd. 8 p fv yb.p bıh
TtdOos Kal imdvpCav o i peraÂkket [8 iyKpan^s^, kırel
10 evveıa-Toç, orav tjîxî/> 4 oTat 6 iyKpaTijç' ot ovx 4mb Xo-
yov, kıtel İTudvplas ye kapfiâvov<rı, Kal İyovraı ırokkol
vTto T&v r\bov&v^ elci be la^vpoyvcSpoves ot Ibıoyve&popes 3
Kal ol Apa6eîs Kal ol dypoiKot, ol p 4v lbıoyv(&poves bC
rfbovrfv Kal kijTTrjv’ yaipovtn yap viK&vres kdv pv P-era-
15 TteLOuiVTaı, Kal kvTTOvvrat 4 av &Kvpa Ta avr&v ^ &<rıtep
\lrrj<f>C<rpaTa‘ <&ot€ pakkov Ty âKparel 4 olKa<rw fj r <3 4 y-
29. d om. pr. K** 30 . 6 post f i om. pr. K^L** 32 . ftiı add.
L'* ip0^ L'*: n^ı ip8fı vulg. 33 . ante Sıroıôvr add. i M** T 34 .
Ty] i Ty K**M**r 1151 **4 . 6 om. Turnebus ot corr.* K“ : o/pr. K'»
L**r: Ko) M** 5 . tl<r(y K*>: tltrl f i L**r ; om. M** ol pr. K**î oîop
vulgf. 7 . fi<r»€p3 oîoy K**M** F 9 . 4 iyKpar4,s seclus. Scaligcr
10 . ot r : 4 codd. 15 . a4r£i' Ramsauer
146
kişidir. Bütün bunlardan şu açık: Biri erdemli bir huy, öteki

kötü bir huy.
imdi acaba kendine egemen kişi herhangi bir akıl yü
rütmede ya da herhangi bir tercihte tutarlı olan kişi mi, yok- 30
sa doğru olanda tutarlı olan kişi mi? Daha önce sorguladığı
mız gibi, kendine egemen olmayan kişi de, herhangi bir
tercih ve herhangi bir akıl yürütmede mi tutarlı olmayan
kişi, yoksa yanlış olmayan akıl yürütmede ve doğru tercihte
tutarlı kalmayan kişi mi? Ya da acaba herhangi birinde ili
neksel olarak mı, yoksa 'kendi başına' doğru akıl yürütmede
ve doğru tercihte mi biri tutarlı, öteki değil? Nitekim biri bir 35
şeyi başka bir şeyden ötürü tercih eder ya da onun peşin- 1151b
den koşarsa, kendi başına peşinden koşulan ve tercih edi
len şey bu en son şeydir, daha önceki ise ilineksel anlamda.
Oysa biz saltık anlamda kendi başına olan şeyden sözediyo-
ruz. Dolayısıyla herhangi bir sanıda biri tutarlı kalır, öteki
cayar, oysa saltık anlamda doğru sanıdan sözedilebilir. Üste
lik kimi kişiler var, bunlar zor ikna olan ve kolayca fikir de
ğiştirmeyen kişilerdir, "inatçı" adını verdiğimiz sanılanna 5
bağlı kişiler. Nasıl savurganın cömertle, atak kişinin saldır
ganla bir benzerliği varsa, bunlann da kendine egemen ki
şiyle bir benzerliği var, ama pek çok bakımdan aynlırlar.
Kendine egemen kişi tutku ya da arzu yüzünden değişmez,
yeri geldiğinde ikna olduğu için kendine egemen kişidir. 10
Oysa inatçılar arzuya kapılabildikleri için, akıl tarafından de
ğil, hazlar tarafından güdülebilirler. Dik kafalılar, cahiller,
hödükler inatçıdır. Dik kafalılar haz ya da acı yüzünden
böyledirler, nitekim onlar boyun eğmezlerse, yendikleri için
sevinirler, sözgelişi oylamada onlann düşüncesi geri çevri
lirse, acı duyarlar. Dolayısıyla kendine egemen olan kişiden 15
çok, egemen olmayan kişiye benziyorlar.
VII. 9—10* 147
1 KpciT€Î. tlo \ 6e Tivfs ot roîy boâ<Tiv ovk ijjLiıivovo'iv ov 6t

aKpaa'iav, oîov iv Ty ^ıKoKTrjrp Tip So<f>OK\iovf 6 Neo-
TTToAeftos’ KaCrot 6t* Tjbovtıv oÎik ivîp^ıvfVf d\X a koAîjv* to
ya/î âXrı6€V€iv avrip KoXdv i'nfLadr] 6* ^ırö roO 0 8 v<r- ao
(r^co; yjrivbco'dai, ov yhp ttcis 6 bC rjbovTjv ti ırpİTTiav ovt
aKoKacTTos oi/re ıpavkos ovt aKpaTris, dXA* 6 bı alayjpav.
5 *Eırel 8*‘ e<m rıs ıcaı tolovtos otos ^ ttov rj b ü toîs o-a- 11
paTiKoîç \aCpeiv, Kal ovk ipp ivıov Tip Aoy<f), o [ toioötos]
TovTov Kal Toû aKpaTovs piiTOs b iyKpan^s’ 6 p€V yap aKpa- 25
T^s OVK ip p 4 v€i Ty Xoyy 6ıo TO piaW6v Tt, o6tos 6e 6ıa

TO TjTTov Tl’ 6 6’ iyKpaT^s ip p iv e ı Kal ovbk bı ^Tcpov pe-
ra)3 aA\eı. 6eî 6e, elırep ^ iyKpaTCia ınrovbaîov, âpıpori-
p a s Tas ivavrC as 4^€is <f>avKas fîv a ı, &<rır€p Kai <f>aCvov~
r a i ’ a W a bıa rh t ^ v İTİpav iv â\C yoıs Kal 6\ıyıİK is €ivaı 30
<j>av(pâvf &cntip ti <r<a(f>po<Tvvıj t|j b,Ko\a<ria boK€i ivavrCov

6 eıvaı povov, ovrıa Kal ^ iyKp6,T€ia Tjj aKpaırCa. iıteı 6e
KOÖ’ opoıoTT)Ta ttoAAo A^yeTaı, Kol ^ iyKpaT€ia ıj tov
(T<â(f>povos Kad’ opoıoTTira rjKo\ovdr)K(v’ o re yap iyKpaTrıs
olos pqb 4v ırapa tov \6 yo v bıa Tas ampaTiKas ^bovas 35
TTOıeîv Kal b (r(a(f>po}Vi dAA* 6 pkv iyoav 6 6 ovk cyoiv 1 1 5 2 *
<f>aö\as İTTidvpias, koI 6 pev toiovtos olos rjbecrdai
ırapa tov Aoyov, h 6' oîos ijbfcrûaı a W a pr) aycadaı.
7 opoıoı 6e Kat 6 oKpartjs Kat biKohaaTOS, İTtpoı p 4 v ovrcs,
apôTfpoı 6e ro crıopaTiKa fjbia bııoKovaıv, âAA 6 pcv Kai 5
X . oiopevos beîv, b 6’ ovk olbpcvos. Ov6’ &pa <f>p6vıpov Kal
aKpa-rr} eı/6exerat cıvai tov avrov’ &pa yap <f>p6vıpos Kal
2 m rovbaıos to tjÖos bibeiKraı &v. e n ov r ^ d b tv a i povov
<f>p6vıpos dAAa Kat r <3 TtpaKTiKos’ b b' aKparr^s ov TipoKTiKos
21. odr' K ” : ^ Li» M**: om . T 22. o 6r t ~ o 6r ' K**: ^ L** M ” r

24. A sp .: codd. ö] ^ M** toioStoî seclusi
1162* 4 . !uc6\ıurros K**: i iucoKturros vulf.
147
Kimileri de var, bunlar Sophokles'in P/j//ofe/efes'indeki Neop-

tolemos gibi, sanılarında direşken değiller, ama bunun nede
ni kendine egemen olmama değil. Gerçi <Neoptolemos> bir
haz yüzünden fikir değiştirmiştir, ama güzel bir haz yüzün
den. Çünkü onun için gerçeği söylemek güzel bir şeydi ve onu
Odysseus yalan söylemeye ikna edemedi. Haz uğruna bir şey 20
yapan herkes haz düşkünü, kötü ya da kendine egemen ol
mayan kişi değildir, ama çirkin bir haz yüzünden bir şey ya
parsa böyledir.
Madem bedensel bazlardan, gerektiğinden az hoşlanan
ve akla bağlı kalmayan kişi de var, bu kendine egemen olma
yan ile kendine egemen olan arası biri olsa gerek. Çünkü ken 25
dine egemen olmayan kişi, bir şeyin çokluğu yüzünden akla
bağlı kalmaz, bu ise bir şeyin azhğı yüzünden. Kendine ege
men kişi ise akla bağlı kalır, bir başka şey yüzünden de değiş
mez. Ama kendine egemen olma erdemli bir şey olduğu için,
açıkça görüleceği gibi, beriki karşıt huyun da kötü olması
gerekir. Ne ki bu durum yalnızca az kişide ve ender olarak
görüldüğünden, nasıl ölçülülük yalnızca haz düşkünlüğüne 30
karşıt diye düşünülüyorsa, aynı şekilde kendine egemen ol
ma da yalnızca kendine egemen olmamaya karşıt. Madem
pek çok durumda bir benzerliğe göre ad veriyoruz, ölçülü
kişinin kendine egemen olmasından sözedilmesi de benzer
likten ötürü. Çünkü hem kendine egemen kişinin bedensel
hazlar yüzünden akla aykın bir şey yapması olanaklı değil, 35
hem de ölçülü kişinin. Ama birincisi kötü arzular taşımasına 1152a
karşın, beriki ise kötü arzular taşımadığı için; yine beriki akla
aykın bir şeyden hoşlanamayacak kişi olduğundan, ilki ise
bundan hoşlanabilecek bir kişi olmasına karşın, kendini bı
rakmadığından böyle bir şey yapmaz. Kendine egemen ol
mayan kişi ile haz düşkünü kişi farklı olsalar bile, biribirine
benzer, berikisi de bedensel bazların peşinde koşar, ama be
riki bunu yapması gerektiğine inandığı için, ilki ise bunu
yapmaması gerektiğine inanmasına karşın. Öte yandan aynı
kişinin aynı anda hem aklı başında hem de kendine egemen
olmayan kişi olması olası değil. Nitekim aklı başında kişinin
karakter bakımından da erdemli olduğunu göstermiştik. Aklı
başında kişi yalnızca bilmekte değil, uygulamada da böyledir.
Kendine egemen olmayan kişi ise uygulamacı biri değildir
148 VII. lo.
lo •—rdv 8^ bfufhv ovbip Ko>\ifeı İKpanj tîvat* dı6 Kal boKOvaıv
ivCoT€ ıf>p6vıiJMi }ihf ftva l tu k s &KpaT€is bif bıh rb t ^v bei-
v6rrfTa bıa<j>ip€iv Tİjs ^povrjvt(û9 Tbv flptjpivop Tpoıtop 4p roıç
TrpaSrois X6yoıÇf Koi Kara pikp top k6yop iyyv9 «vat, 8ta»
<l>4p€ip 8^ Kara t^p vpoaCpfO'ip— ov8^ 8tj <o9 6 elbon icat dea^ 3
15 p&Pf ÂAX’ ats 6 KaÖ€vb<ûP ^ olp<op4po9. ko İ kKcop ptp (rptî-
ırov y ip Tıpa elbbts Kal 8 ırotcî Kat ov İp€KO,)f ıroprıpbs 8 ov*
^ yap ‘tTpoaCp€<rts ^ırtetıcıjs* &<r6* ^/tttırrfvî/pos. icat ovk İStıcof*
ob yap 4vtfiovXo9' b pitp y^p a’b rttp oİ k ippxpfTiKos ots bp
fiov\€v<nıraı, h b4 pfKayxp\tKbs o ^ i ŞovkfvriKos S k m . Kal
30 lotKC 6'q 6 İLKpar^s Tt6k€i ^ yjrtf^CCfraı p^p bıtapra t 8
biopra Kal p6pov9 (movbalovs, yjprfro.i b \ ovbip, taavtp
*Apoôpbplbrıs 4 <rK<oyjf(p
i} ıriKif ffiovKtff, ğ pifuty ovbi» /tA «*
6 8^ TTOpripbi yputpiprf pjkp roıs p6poıs, ıroprıpoıs b4 ■jçptop^prı. 4

25 lo r t 8* İLKpaala Kal ^yKpâreıa ırepl to iıttp^& kkop rrjs r&p
TtoKk&p 4£fo}9’ b p 4 p yap ip p 4 p€i pakkop b b* ^ ttop
TÛP TTkeCtTTtûp bvpdp.€Ois. €İıaTor4pa b4 r&p İKpaa-ı&p, ^p ol
pfkay)(okiKol İLKpareûopTaı, r&p fiovkfvop 4 p<op p 4 p p ^ 4p^
P€p6pto)p b4 , Kal ol bı idıapov İKpar4 îs tûp <f>v(nK&p‘ pŞop
30 yâp 4009 p€TaKipij<raı </>î;<rftos* bıâ yâp toöto Kal rb İOos
âkeiTOP, Sri rfj <f>iü(r€L 4 otK€V, &cnt€p Kal 'Eiînjpos k 4yet
<pf}pX ır6\vxp4»ıop ptXİTifp îfptvat, ^<X«, ko\ Sri
ravTTiv âv6pcHroı<n TtktvTÜKrap ı^vtrıp tiptu,
t( p4v obp İ otIp iyKpdreıa Kal rC İKpaaCa koI t İ Kaprtpla 6

35 KcX rl pakaKİa, ko.1 'nQs İxov<riP al İÇfis abrat Trpbs İ k -
k4jkasy eîpriTaı»
21. 0İ9İP : oiSci'l vulgf. 28. fiovKtmrofupaip K*‘ 29. t 6 p

Ramsauer
148
- ne kİ kıvrak zekalı kişinin kendine egemen olmayan kişi lo

olmasına bir engel yok, bu nedenle kimi zaman bazı ken
dine egemen olmayan kişiler kıvrak zekalanndan ötürü aklı
başında görünürler, oysa daha önce söylediğimiz gibi, aklı
başındalıktan ayndır bu. Temellendirme açısından yakındır
ama tercih açısından farklı-. O halde kendine egemen olma
yan kişi bilen ve gören biri değildir, uyuyan ya da sarhoş
biri gibidir. Ve isteyerek davranır (nitekim belli bir şekilde 15
yaptığı şeyi ve ereksel nedeni bilir), ne ki kötü değildir, tercih
doğru, dolayısıyla yan kötü. Adaletsiz de değildir, çünkü dü
zenbaz değil. Nitekim bunlar içinde kimi düşündüğü şeyde
tutarlı kaimiz; karasevdalı kişi genelde hiç düşünüp taşınmaz.
Kendine egemen olmayan kişi gereken her şeyi kararlaştıran 20
ve erdemli yasalan olan, ama hiçbirinden yararlanmayan bir
devlete benzer, Anaksandrides'in dediği gibi bir devlete:
"Devlet d ü şü n ü yo r, a m a ya sa la ra b iç a ld ırm ıyo r."
Oysa kötü kişi yasalardan yararlanan ama kötü yasalar

dan yararlanan bir devlete benzer. O halde kendine ege- 25
men olmama ve kendine egemen olma çoğunluğun huyu
nun aşırılığı ile ilgili. Nitekim biri çoğunluğun olabildiğin
den daha çok öteki daha az tutarlı. Kendine egemen olma
ma biçimleri içinde kara sevdalılannki, düşünüp taşındıklan
halde tutarlı olmayanlannkinden, alışkanlık nedeniyle ken
dine egemen olmayanlannki de doğal olarak böyle olanla-
nnkinden daha kolay iyileşebilir, çünkü alışkanlık doğal
olandan daha kolay değişir. İşte bu nedenle, doğaya benzedi- 30
ği için alışkanlık da güç değişebilir. Euenos'un dediği gibi
"U zun sürecek b ir çaba g erektiğ in i sö ylüyorum , dostum ;
so n ra d a in sa n la r için son d o ğ a n ın b u o ld u ğ u n u ."
imdi kendine egemen olma, egemen olmama, sağlam
karakterlik, zayıflık ne; bu huylar birbirlerine göre ne özel- 35
lik taşıyor, bunlan söylemiş olduk.
VII. IX— la. 149
XL IIcpl di ^öotf^s Kal Xifın}9 0 €û»p^<raı rov rrfv nokıriKrıv 1162 ^

^tAotroôvvroff* oilror yâp rov rdkovs ip \iT 4KT<ovt ırp6s h ^ \ 4~
vovTfs İKoarov rh p^v kckİ v rb d* iyoBdv ifak&i kiyopev*
2 İri 51 icat rû v ivayKoCtov lırurKİâartfaı vepl avr&v' ry\v
re ybp âpenıv icat r^v kokCo» îKrfV rupi \i/va s Kal S
^dovât İOfpev, Kal r^v eddatpoviav ol ırkeîaroı peff fıdoptjs
ftvaC âcrtv* dto Kal rhv paKâpıov apopÂKaa-ıv iırb rov \a (-
3 p€iv. Toîs p tv oZv doK€Î ovdepCa fıôvrı elvai iy a 06 v, ovt€
Koff a&rb oire Kara avpê/SrjKds' ov yhp eîvaı ravrb rb bya~
dbv Kal Tidovrıv' ro îf 5* Ivıaı p \v ftvai, al di vokkal t o
4>avkaı. İn di ro^rav rplrov, fi Kal ıracrat âyaöov, Spois pij
4 ivd4\f<rdaı fivai rb İpurrov ^dovrjv. 5 k<os p iv odv ovk bya-
66v, o n vâaa ^dovî) y 4vecrls ia n v fis <f>v<rıv alcrârfrrj, ovdfpıa
di y 4vf(rıs <rvyyfvrıs rotf rektaıv, olov ovdfpla oİKodoprıcrıs
oUl(f. İri 6 <r<a<Pp(ûV c^cıêt ra r ^dovis. İ n 6 <f>p6vıpog rb ıs
bkvTTov du^Kfi, ov rb b^v. İ n ipırbdıov r<f <f>povtîv al bô-
vai, Kal 8<rpodt<rC<av’
oldiva yap âv düvaırdaı, vorjaraC n iv airfj. İ n rf\vrf ovdf~
pla fıdovfjs' Kalroı vâv byaûbv rix,vr}S İpyov. İ n Traıöâ
5 Kal dr\pla du&Kfı rbs ^dovâs. rov di prj ırâa-as a-ırovdaias, ao
5rı fl<rl Kal ala^pO’l Kal ovfidıCopfvait Kal 8 n pkaŞfpaC'
vo<r<&dt) yap İvıa r&v bîatv. 5 n d' oi r&pıarov bôvılj, on
ov rikos bkkb yivf<ng. rb, piv odv kfyopeva ayfdbv ravr*
itrrbf.
X II. ‘'O n 5’ ov <Tvpfiaîvfi dıb ravra prf fivai ayadbv prjdi 13
ro &purrov, İK râvdf drjkov. ırp&Tov piv, iırtl rb byadbv
dıx&s (rb p iv ybp bırk&s rb 5 ^ n v l). Kal al c^ı^cretr Kal
1162**2. 33 3 ttv K** 9. t3

add. K** (utram que scripturam agnoscit
Asp.) 13. 17. pr. L** r : q Scaliger 21. nal
İTİ 22. oh rİpurrov Spengel: oI k Apurroy codd. ifSoyiı K**: b
ifiorlı vulg. 23. raSr* i«rl <rx*hiy K**
149
Haz ve acı konusunda araştırma yapmak da toplum fel 1152b

sefecisine düşer. Çünkü O, her tek durumu onunla ilgisine
bakarak saltık anlamda 'kötü', saltık anlamda 'iyi' diye ad
landırdığımız hedefi kuran kişi. Ayrıca bunlar üzerine araş
tırma yapmak zorunlu, çünkü biz karakter erdeminin ve ka
rakter kötülüğünün bazlarla, acılarla ilgili olduğunu belir
lemiştik. Çoğunluk mutluluğun hazla birlikte gittiğini söy
ler, bunun için kutlu i.m akario}i) sözcüğünü hoşlanmak
(Jkhaireitî) sözcüğünden türetmişlerdir. Kimine göre ise ister
kendi başına ister ilineksel anlamda hiçbir haz bir 'iyi' değil,
çünkü haz ile 'iyi' aynı şey değil. Kimine göre ise bazı hazlar 10
iyi, çoğu ise kötü. Bir üçüncü gruba göre, bütün hazlar iyi
olsa bile gene de hazzın 'en iyi' olması olası değildir. İmdi
haz genel olarak bir 'iyi' değil, çünkü her haz 'doğa'ya yöne
lik, duyumla ilgili bir oluş. Nasıl bir ev inşaatı bir evle aynı
cinslen değilse, hiçbir oluş da amaçla aynı cinsten değildir. 15
Aynca ölçülü kişi bazlardan kaçar, aklı başında kişi hoş ola
nın değil, acı vermeyenin peşindedir. Hazlar aklı başında ol
maya bir engel: cinsel bazlarda olduğu gibi, ne denli hoşla-
nılırsa o denli büyük bir engel; haz içindeyken hiçkimse bir
şey düşünemez. Aynca hazza ilişkin bir sanat yok, oysa her
'iyi', bir sanatın eseri. Bir de çocuklar ve hayvanlar haz pe
şinde koşar. Dahası tüm hazlar erdemli değil; çirkin olanlar 20
var, kınananlar var, hatta zararlı olanlar var. Zaten kimi haz
lar hastaca. Demek ki hazzın 'en iyi' olmamasının nedeni
onun bir amaç, bir son değil, bir oluş, bir süreç olması. İmdi
söylenenler bunlar.
Ne ki, hazzın 'iyi' ya da 'en iyi' olmamasının bunlara bağlı
olmadığı şuradan açığa çıkabilir: ilkin, madem 'iyi' iki şekilde
anlaşılıyor (biri saltık anlamda, biri de herhangi biri için).
150 VII. la.
at âKokov6rlırov<np, â»ore km al Kivrı<rw Kal al y€v4 arwj
Kol al iftavkaı boKovaat eıi'at at {liv &ırk&s ^ a v ka ı rıvı
30 8’ ob &kk' alperal râbe, ivıaı 6’ ov6^ t^8€ İ k k a ıror^ Kal
6k(yov \p6vov alperal, ^ o ır\û s ) 8* ov* at 8* ovb* fıbovaCy okka
<f)a(vovTaı, o<raı p.€Ta At/ırtjs koI larptlas cveKtv, otov al t & v
Kap.v6vTtav. İti eıtel tov Ayaöov to ft€v Ivlpyeıa t8 8’ Ifıs, 2
Kara avp.^€^r\Kos al KaOıaratraı els t ^ v <f>v<nKrıv l^tv ^beiaC
35 eio-ıv lo r t 8’ ^ ivipyeıa İv ra ts lırtövfilaıs t^s vTTokoİTrov
€êa>s Kal 0ı;<rea>9, l?ret Kat âvcv kvıtrjs Kal İTu9 vp.Cas (îrriv
1163 * rfbovai, otov al rov deoapcîv [Ivlpyeıoı], r^s <^v<rcöis ovk I v8covs
ovarjs. aıjpLfîov 8* o n ov avrw ^8ct yaCpovaiv ovaırAıjpov-
/uılvJjs Te <f>v<r€<ai koI KaöeorrjKVİas, d\X a KaöeonjKVİas
/Liev Toîs âırAâs rjbeanv, âva'nkrfpovp.ivrjs 81 Kal toîs Ivavnots*
5 Kal yap lîêo-ı Kal ıriKpoîs yaıpovo-ıv, dîv ol>8 ev oiJre ^t/o-eı ^8i>
ot;ö’ âvAâs ^8v. I5<rr* ov8* fjboval’ &s yap ra r/bia Ttpbs â \-
Xi7Xa bUa‘Tr)K€V, obr<a Kal al fıbopal al Aırö TOVTtov. İn oi&k 3
apAyKrj İrepop n eîvai )3lXnov t^s ^bovrjs, A><nrep n vls 0a<rı
TO TİXoy T^ç yevl<reft>y* ov yap yevlaeıy elalv ov8 l /ütera yeve-
10 o-etüs ırâa-at, AXX* Ivlpyetaı koI tIXos* ov8 İ yıvop.ipu>p avp.-
â(pov(Tip â.kka ypaı/ytlvtav* Kal rİAoî oA ıtatr&p İrtpop n ,

dXXa tûv elî tt^p tcAİoktiv İLyopÂpatp rrjs ^v<re<oy. ötd Kat
ov Kak&s lyeı to ala-0 r]T^v ylveatv tf>ivaı eîvai t^v fıbopriPy
âkka p.oLkkov kcKTeop Ivlpyeıav t^s KaTa </>t;<rtv lêeos,
15 avrl 8 e tov alo-Örjr^v ave/xıro8 ıorov. 8oKe7 81 yipfo-Cs rurıp
eîvai, on Kvpms ayaOop' rrjv yap Ivepyetav ylveo’iv olovroı
28. aı* ante om. K'’ 29. cTrai at pkv om. K** F (et fort. Asp.)
31. add. Asp. 35. İ ti at ivipytiaı plv K** (l(rrt
J’ il rılovİ! Mpytia fort. Asp.) 6ıroA,ofırow K** A sp .: İTi\ohrov L**: 5ıro-
A ôu M**: irt\iırou coni. Gifanius 1153* 1. rı roû Ofvptîy iy^pytta
K'* om. Asp. 2. ^Scî 7. SıiaT7iK€v
coni. Bonitz: avvi<rrriKty codd. 12. ıcol om. K** 15. rıo’ii'Rassow
(et fort. Asp.) : rıt codd.
150
doğalar/yapılar ile huylar da böyle, dolayısıyla devinimler

ile oluşlar da. Kötü diye düşünülenler içinde, kimi saltık an
lamda kötü görünecek; kimi biri için kötü görünecek, bir 30
başkası için kötü görünmeyecek, hatta beriki tarafından ter
cih edilebilecektir. Bazılan da herhangi biri için değil, kimi
kez ve kısa bir süre için tercih edilebilir olacak, saltık anlam
da olmayacaktır. Kimi de haz bile değil, sözgelişi hastalann
durumundaki gibi, acıyla birlikte olanlar ya da tedavi ama
cıyla olanlar böyle. Aynca madem 'iyi', bir anlamda etkinlik,
bir anlamda da huydur, ilineksel anlamda doğal huy açısın 35
dan hoş olanlar da var. Madem doğa bir şeye gereksinim
duymadığında, sözgelişi teori etkinliğinde, acı ve arzudan 1153a
bağımsız hazlar da var; etkinlik, kendisinde bir şey eksik

olan huy ve arzulann içindedir demektir. Bunun kanıtı da
şu: Doğa gelişirken hoş olan ayn, tamamlandıktan sonra
ayrı. Olgunlaştılvtan sonra saltık anlamda zevklerden hoş
lanılır, oysa gelişme sürecinde bunlann tam karşıtlarından
bile hoşlanılabilir: Ne doğal olarak ne de saltık anlamda hoş
olan, seıt ve acı şeylerden de hoşlanılabilir. Dolayısıyla bun- 5
1ar haz bile değildir. Hoş şeylerin biribirleri arasındaki bağ
nasılsa, bunlaidan kaynaklanan hazlann arasındaki bağ da
öyle. Aynca kimilerinin, amacın oluştan farklı olmadığını
öne sürmeleri gibi, hazdan daha iyi olan başka bir şeyin var
olması zonjnlu olmayabilir. Haz ne oluştur ne de bütün
hazlar oluşla birliktedir, hazlar bazı etkinliklerdir ve bazı
amaçlardır. Oluş aracılığıyla değil, nesnelerin kullanımıyla 10
söz konusu olurlar. Amaç da bazlardan farklı bir şey değil,
yalnızca doğanın tamamlanmasına götüren bazlardan deği
şik bir şey. Bunun için hazzı" duygularla algılanan bir oluş"
diye tanımlamak yerinde değil, daha çok "doğaya uygun
bir ruh etkinliği" diye tanımlamak gerek. "Duyguyla algıla
nan" yerine de "engellenmemiş" demeli. Kimileri ise onu bir
oluş diye düşünür, çünkü asıl anlamda iyinin bir oluş oldu- 15
ğunu ileri sürerler, etkinliğin bir oluş olduğuna inanırlar.
VII. ja— 13- 151
4 €ivaı, Harı S’ İrtpop. d’ eîvai ô6Xas Sn pocreiSrj €Pia
fıb4a, To avTo Koi o n vyuıvh evıa <f>av\a ıtpoi yprjp.ana-p.ov.
TavTTi oSv ^ a v \a apL<fm, &XX* ov <f>a£\a Karâ y t tovto,
5 «‘TTcl jcal TO 6t(ıip€Îv TTOT^ ^kâvTeı Trpos ıryUıav. ^p-TroblCeı 20
S^ ovT€ <l>povrj(m oSd' ovSep.ıq f/ &<f>* İKİarrjs r]hov’fı, â\K*
al ikkSrpLat, ^‘irel al Âtto tov önapctv Kal p.av6dp€ip p.aX~
6 k o v TTOırjoovoı $€CDp€Îv KOI p.avdâv€iv. TO S i r i^ v r ji p.^ f l v a i
Kpyov ^Sovrıv p.r)S€p.lav evkSycas a vp .^ i^ r\K iv ' o v S i y d p oA-
ÂTjs i v i p y t i a s oiS^p-tas t İ ^ vt} i o r l v , oX \â rrjs S vvâ p .em ' 25
Kairot Kal rj pivpeîKrı Tİ\vr) Kal ^ SÔTroırjnK^ Sok€Î ^bo-
7 vrjs fivai. ro top aîfypova ^ruynv Kal rbv <^p6vıp.ov bu&~
Kfiv TOP âkvTTov fiCov, KO.I TO T& Ttaibia KoX tS. 6r)pLa buo-
#c«v, avT^ kdfTaı nt&vra, iırel yhp ilptfrat tt&t âyaûal
âvkâs Kal vâ s oİ k i.ya6aX ıtatraı al ^bovaCy tcls Toıa&ras 30
Kal Tİ dripCa Kal râ TraibCa bıcİKfı, Kal t^v tovtu>v İkvnCav
6 <f>p6vıp.os, TOS fi<T İTndvp.las koI kvırıjs, koI tos o-tü/ao-
tikİ s (roıavTat yap abrat) Kal tos robrayp vırfpfiokâs, koö’
fes S İKSkaa-TOs İKSkaaros. btb 6 (r^t^ptav <f>eijyeı ravras,
irrel eltrlv ^boval Kal a^<f>povo5 . 35
X III. *AXXfe p.^v o n KOİ ^ Aî/tt»; koko/*, opLokoytıraı, Kal 1163 '•
€VKt 6v ' ^ p.iv yap hırkûs KaKov, ^ bi t^ ırrj ifiırobı-
OTtKI}. Ty 8^ <^€VKTW TÖ ivavrCoP fi <f>€VKTOV Tl KOI KOKOV,
âyaöSv, ivdyKrf obv t ^ v rjbopi^v dyadSv n (ivaı. &s yap
'SıTteSmTt'nos Ikvfv, ov <rvp.âlv(i fj Aı/(ns, &<r’nfp to picîCov S
Ty ikâtTovı KOI T« î<ravTİov‘ ov yap hv <f>a(rı Smep Ka-
2 KOV Tl €Îpaı T^v rıbovı^v. Tapurrov T o ib iv Ktokdei ^bovriv
29. ybp\ Kal K** T 29 et 30. iyaffA K" 80. al om. pr. K** M**
31. KOİ ante $vpl" add- K**
tA 82. 6 om. K** t A» ante /ter* om. K**
34. luci\aaros om. F Asp. 1163^ 1. Kal ante ^ om. K*'M** 3.

Tl] T* L** post kokSv add. pr. corr.* K** F 7. rİpurror
Spengel (et fort. A sp .): Spıaroy codd. t ’] 3* T
151
Oysa etkinlik oluştan farklı bir şey. Kimi hoş şeylerin hasta
lıklı olduğundan ötürü kötü olduğunu ileri sürmek, bazı sağ
lıklı şeylerin pahalı olduğundan ötürü kötü olduğunu ileri
sürmekle aynı şey. Bu anlamda herikisi de kötü, ama aynı
şey açısından kötü değil, çünkü kimi kez araştırma yapmak
da sağlığa zarar verebilir. Aklı başındalığa da, bir huya da 20
engel olan şey, herbirinden kaynaklanan haz değildir, başka
şeylerdir, çünkü araştırmaktan, öğrenmekten kaynaklanan
haz daha çok araştırmaya, daha çok öğrenmeye götürür.
Hiçbir hazzın bir sanatın eseri olmaması da akla uygun, çün
kü sanat başka hiçbir etkinliğe de özgü değildir, sanat ola- 25
nağa özgü bir şey -hoş koku sanatı, yemek yapma sanatı
hazza özgü görünse de bu böyle-. Ölçülü kişinin hazdan
kaçması, aklı başında kişinin acıdan bağımsız bir yaşamı iz
lemesi, çocuklann ve hayvanlann haz peşinde koşması,
bunların hepsi aynı temellendirme ile çözümlenir. Çünkü
madem kimi hazlar bir biçimde saltık anlamda iyi, bir biçim- 30
de de hazlann hepsi iyi değil, dedik; çocuklar ve hayvanlar
bunların peşinden koşacak, aklı başında kişi bunların içinde
acı getirmeyeni izleyecektir. Aızuyla ve acıyla birlikte giden
leri, yani bedensel olanlan (böyle olanlar bedensel olanlar)
ve bunlann aşırılıklarını izleyecek olan kişi ise, onlara düş
kün olan haz düşkünü kişi olacaktır. Bunun için ölçülü kişi
bunlardan kaçar, ama ölçülü kişiye yakışan hazlar da var. 35
Ne ki acının hem kötü hem de kaçınılması gerekli bir 1153b
şey olduğu görüşünde birleşilir. O ya mutlak anlamda bir
kötüdür ya da belli bir şekilde bizi engellediği için kötü
dür. Kaçınılması gereken ve kötü bir şey olduğu için, kaçı
nılması gereken bu şeye karşıt olan şey iyidir: Demek ki
hazzın bir iyi olması zorunlu. Speusippos'un daha büyüğün
hem daha küçüğe hem de eşite karşıt olduğu yollu çözümü 5
doyurucu değil. Nitekim O, hazzın kötü bir şey olduğunu
ileri sürememekte. Kimi hazlar kötü ise, bazı bilgilerin kötü
152 VII. 13 .
TIpa etvai, et (vıaı âvAaı ^bovai, &<nt€p Kal kTfvmff\i.r\v rıva
ivCtûv <f>avk<iiv ovo’&v. X<r(os koİ h>ayKaXov^ fîırfp kKaarrıg
lo €l<Tiv İp 4pytıaı ave/ütıroStorot, fîff ^ ıraa-âp ipipyeıâ
ioTip fvbaıpopCa elre fj rıphg avrâp, &p jf apepTTobıaros, aıpe-
Tcardrr}!/ eıvat* tovto b' eorlv ^bopı^, &<tt€ eti} &p rts ^boprı
To &puTTOPf T&p TTokKâp ffbop&p <j>avXaip cvaSipf el İrvyep,
aırk&s. Kal 5 ta tovto ırâpTes top evbaCpova rıbbp oîovTaı filov
15 eıpai. Kal ipTrk^Kovaı fjboprıp e h t^ p evbaıpopiap, evk6y<as’
ovbepıa yap ivepyeıa Tİketos ipırobıCopivr], ıj 5* evbaıpovCa
T&p TekeCüiP' bıö TTpoabeÎTat 6 evbaCptûv t &p İ p atopaTi âya-
d&p Kol T&p İKTOS Kal Tjjs Tvy^gy bırutg p.^ ip-aobiCfiraJL
Tavra, ol be top Tpo\ıC6pepop Kal top S u o r v ^ ıa ts peyâkaıs 3
20 TrepiTrı'-nTOi/Ta evbaCpova <f>âaKOPTes etvat, iav t) ayados, ^
İKâvres fj ÜKOvres ovbip kiyovcrıp. bıa bi tö TrpoabeîarÖat Trjs i
Tvyrıs boKeî tlctI tovtop eîvai ^ eirvxCa Trj evbaıpop((i, ovk
obaa, iv e l ko.1 avrr} vvep^âkkova-a ipırobıog iarıv, Kal teras
oİ kİ ti ebrv^lav Kokeîp bİKaıop" vpos yap t ^ p evbaıpopCap
35 <5 bpos aİTİjs. Kal râ bıe&Keıv 5 ’ Aıravra Kal drjpla Kal iv~ 6
Opdıtovs TriP rjbov^p (rqpe'i6p ti tov elvaC ırtoy tö İpıarop avrqv'
y ourjf ırâpıtav a)roXXvra(, îjv rwa \aoi
vokkol , . .
dXX’ ^weı o v \ ^ airr^ ovre <f>v<rıs ovû* İ£ıs 17 ipCarrı ovt İarıp 6
30 ovre boKeîf ovb* ^bopijp bt^KOven t^ p avTTfv ıravres, ^bov^v piv~
Toı Trdpres. îa a s b i Kal bıeoKOvenv oı>x olovraı ovb' ■^p b.p
(f>aXev, okka t^ p avnjp' Tt&vra yap <f>v<reı exet ti detov.
dkk* elkT^(f)a(rı t^ p tov âpdparos KkrjpopopCap al o-apanKal
fıbopal 6ta t5 TrAetoroKts re ırapa^âkkeıp eh avras Kal
35 ledpTas /aerêty avr&p' bed t 6 povas obv yvapCpovs eıvaı
24. oİK İ9TİV M*» r 27. otrıt K*» A s p .; otfrj ye vulg. Ao«( T : ol
K*: om. vulgf. 28. ıroAAol (jpyti(owny F HeUodorus 32. t i] rh K**
152
olmasına karşın herhangi birinin en iyi olması gibi, herhangi

bir hazzın 'en iyi' olmasına hiçbir engel yok. Her huyun en
gellenmeyen etkinlikleri varsa, gerek her huyun gerekse on 10
lardan birinin etkinliği, engel olmamak koşuluyla, mutluluk

olabiliyorsa, bunun en çok tercih edilecek şey olması zorun
lu. işte bu haz. Dolayısıyla çoğu hazlar kötü olsa bile, her
hangi bir haz, denk gelirse, saltık anlamda 'en iyi' olabilir.
Bunun için herkes mutlu yaşamın hoş olduğunu düşünüyor
ve hazzın mutluluğa bağlanması de yerinde. Nitekim engel 15
lenmiş hiçbir etkinlik lam değildir, oysa mutluluk lam/mü-
kemmel şeylerden. Bunun için mutlu kişi bunlarda engel
lenmemek amacıyla, bedendeki iyilere, dışa ait ve talihe ait
iyilere gereksinim duyar. Kişi iyi olduğu sürece, o tekerlek
altına girse bile, en büyük talihsizliklere düşse bile mutlu 20
dur, diyenler ya isteyerek ya da istemeden anlamsız bir şey
söylüyor. Sonra, mutluluk talihe gereksinim duyduğu için
kimine göre talih açıklığı ile mutluluk aynı şey; oysa bu
doğru değil, çünkü talih açıklığı da aşın ise engelleyici oldu
ğundan ötürü, herhalde mutluluğu talih açıklığı diye adlan
dırmak haksızlık. Onun tanımı mutluluğa bağlı olmalı. Tüm
hayvanların, tüm insanlann haz peşinde koşmalan, onun 25
belli bir şekilde en iyi olduğunun bir kanıtı.
"Boşuna değil bu ün, ki onu
pek çok kişi..."^
Ne ki, madem ne en iyi doğa ne de en iyi huy aynı,
öyle de düşünülmüyor, herkes bir haz peşinde koşar ama 30
herkes aynı hazzı aramaz. Belki de haz olduğunu bile dü
şünmeden, ya da bu adı vermeden onun peşinde ko
şuyorlar. Nitekim herşey doğal olarak tannsal bir şey ta
şır. Fakat daha çok onlara atılındığı ve herkes onlardan
pay aldığı için, haz adının mülkiyetine bedensel hazlar sa
hip çıkmıştır, imdi yalnızca bunlar tanınmış olduğundan 35
VII. 1 3 -1 4 . 153
7 ravrar novas otovraı cim i. <âvtphv koI Sn, el fi^ fıbovrı ıi6 4 <
Sryadov koI T) İv4pyeıa, ovk coraı Cw tov (vhalp.ova'
TÜfos yap İviKa Scoı âv avrrjs, eîırep /x^ âyadov, &Kkâ
Kal Xxmrjp&5 ivS 4\€Taı Cvv î ovrc kokov yap ovt ayadop ^
köm ı, eVnep f«j8’ fıbovrı' «orc 8ıa t C âv ^ e v y o ı; ovbe s
bfı ^bC<av 6 ^Cos S TOV aırovbalov, el pfı Kal al ivepyeıaı.
X IV . ricpl öc bfı T&v <T(jip,anK&v fıbovStv İTTurKeTTTİov roîs

kiyovnv o n İvtal ye ^boval alperal a<f>6bpa, oîov al Kokai,
2 oAX’ ovx al <r<apxLnKai Kal trepl âs 6 aKokaa-TOS. bıâ n ovv to
al ivavTiaı kv v a i n o \ 0 rıpa( ; kok^ yap âyadhv evavriov. fj
oStüİİ âyaOal al âvayKoiaı, o n koX to pfı kokov âyadov
ia rıv s ^ fJ^4xpı tov âyaO at; t &v pikv yap 4 êa>v ko.1 Kijrqa-e(ûv
Sarcav p.fı (<rrt rov êkHovos âTrepôkfj, ovbi Ttjs fıbovrıs’ o<roiv
d’ loTi, Kal TTjs fıbovrjs. Sarıv 8 ^ t &v fra>ıxanK&v âyaû&v 15
xnrepfiokıq, koİ 6 <t>avkos r f bı&Keıv ttiv îmepfiokfjv eanv,
oAX* ov Tas âvayKaCas' rrâvTes yap \aCpov<rl vcas koI
oyf/oıs Kal oîvoıs Kal â<l>pobi(rtoıs, âkk' ot>x Seî. 4 vavnu>s
8’ İ ttI Tİjs kSmıs’ ov yap t ^ v vırepfiokfjv <l>evyeı, âX)C 5 ka>s'
ov yâp ia r t Trj İTtepôkfj kvırrı ivavTİa dX\’ rj t ^ bı&KOvn 20
rfıv iırep/3 oktjv.
S ’ E ttcI 8’ ov ııovov bel Tâkrjdes elvelv âkkâ Kal ro oItlov 16
TOV y/reSbovs’ tovto yâp ovp.ftâkkeTaı ırpits tjiv nLanv'
Stov yâp eSkoyov tpavrj t 6 bıâ ti <f>alveTaı âkrıdes ovk Sv
âkrı6 4 s, mareSeıv rroıel np âkrıOel p .â kko v. <5 otc keKTİov 25
4 bıâ t I ıftaivovraı al a-u>p,aTiKai ’^boval alpeT&Tepai. rrp&Tov
ixev oZv bfı Sti İKKpoSeı rfıv kSmıv' Kal bıâ tos ımepj3 okâs
1154* 1. fiil 4 ^ 1^ M** Asp. 2. ^ om. 4. o tr' iyaiBîhy yiıp

o5rc Konhr 10. İAA’ om. K** 14. Ihruy S*] roAruy S* K**
15. 9k T&y K**: r S y Si vulg. i y a $ & y K**: iıyaSûy i t r r i v vulg. 27.
oly om. L**M** F
153
yalnızca bunlann varolduğu sanılıyor, oysa şu açık: Haz, bir 1154a
•iyi’ ve 'etkinlik' olmasa, mutlu kişi hoş bir yaşam süremez.

Haz, bir iyi olmasa, mutlu kişinin acı içinde yaşaması olası
olsa, o, hazza ne için gereksinim duysun? Haz iyi ya da kötü
bir şey değilse, acı da iyi ya da kötü bir şey olmaz, dolayısıy
la ne için acıdan kaçılsın? Onun etkinlikleri de olmasa, er
demli birinin yaşamı da hoş olmaz.
Bedensel liazlar konusunda, bazı hazlann, sözgelişi gü
zel olanlann, son derece tercih edilebilir olduğunu ama haz
düşkününün ilgilendiği hazlann ve bedensel hazlann böyle
olmadığını söyleyenlerin dediklerini incelemek gerekiyor: 10
İmdi bu hazlara karşıt olan acılar niçin kötü olsun? Kötüye

karşıt olan şey 'iyi'dir. Yoksa kötü olmayan şey iyi olduğu
için, zorunlu olan hazlar iyi mı? Ya da belli bir noktaya ka
dar mı iyi? Daha iyinin bir aşırılığı yoksa huylarda ve devi
nimlerde hazzın da bir aşınlığı olmaz, oysa daha iyinin aşı
rılığı olabilen şeylerde haz aşınlığı da olur. Bedensel iyilerin 15
bir aşınlığı olabilir ve kötü kişi zorunlu hazlan değil, aşırılığı

izlediği için böyledir. Nitekim herkes belli bir şekilde yiye
cekten, içkiden, cinsel bazlardan hoşlanıyor ama herkesinki
gerektiği gibi değil. Oysa acı konusunda tam tersi: Acının
aşınlığından kaçılmaz, acıdan hepten kaçılır. Acı, onun aşı 20
rılığı peşinde koşan kişi dışta kalmak üzere, haz aşırılığına
karşıttır.
Ne ki, yalnızca doğru söylemek değil, yanlışın nede
nini de göstermek gerekiyor, ikna için geçerli olan bu:
Doğru olmayan şeyin niçin doğruymuş gibi göründüğü akla
uygun biçimde ortaya çıkınca bu, doğru olana daha çok
inanmayı sağlıyor. Dolayısıyla bedensel hazlar niçin daha 25
tercih edilebilir görünüyor, bunu söylemek gerek, imdi bu

nun ilk nedeni, bunların acıyı yok etmesi, insanlar acının
154 VII. 14 .
Ttji kvırrıs, &s oi<n)i larpclas^ t^ v ^bov^v bı<&KOV<n t^ v tJıre/)-
fiâkkovaav koİ o km t^ v o-to/üiariK^v. (rôbpal be yCvovraı
30 ai larpeîaif bıh Kal bı^Kovraı, bıa rh vapâ rh kvavriov
<f>alve(r6aL. Kal ov aıtovbcûov b^ 5ok6Î t} ^bovrj bıh bvo raCro,
&o“nep eîprjraiy 3rı at pikv <f>avkrfs <f>if<re<ag el<n ırpiêıs {rj
€K yeveTrjs, âaırep OriploVy rj b ' İ 0 os, olov al t & v <f>o3ka>v
â.v6p<arr<ûv), at b* larpeıaı [o n ] ivbeovsy koİ ^ e ı v îkrıov fj
1164 *>yCvea-dai' ot 5 ^ (rvp.âCvovcrı Tekeovp.4v(av' Kara (TvpiPefirjKos
oZv {rnovbalaı. İ ti bi(&Kovraı bıh t6 trıfrobpal eîvai 3rrd 6
TÛv akkaıg p.rı bvvafievmv \aipeiv' airol yovv airoîs bCrlras
Tivas TtapacFKevhôva'iv. Srav püv obv h^kaêıgy hvemripırjTov,
S Srav di ^kaêpds, <f>avkov. ovt€ yap İx.ovaıv İrepa ols
yaipovaıvy ro re p.r\beTepov rrokkoîg kvmjphv bıh t^ v ıpfufnv,
&el yap rroveı to tSoTrcp Kal ol <f>v<rıok6yoı p.ap-
Tvpovaı, TO opav, tö hKoiieıv (frha-KovTes etvai kvrrrjpSv’ '
akk' rjbr} avvÔeıs i(rp,4 v, (fraaCv. 6p,ola>s b* iv piiv Tİj a
10 veoTTfTi bıh TTjv av^rjaıv &<nTep ol olvtopÂvoı bıdKeıvraı, Kal
fıbl) T) veoTijs. ol bi p.ekayxôkiKol t^ v (pijaıv beovTaı del
laTpeias' Kal yhp to cr&p,a baKv6p.evov bıarekeı bıh t ^ v
KpaaıVy Kal hel iv hpeêı axf>obp^ ela-(v‘ iêkadveı bi ^bovrı
kvTTtjv rj T ivavrLa Kal rf rvypvaa, ihv fj layypd’ Kal bıh
»5 toSto iiKokaaTOi ko.1 (fravkoı ylvovraı. ol 8’ &vev kvrr&v 7
ovK İyovaiv rmepôkrıv' abraı 8^ t &v ^t/oeı fjbiaiv Kal
/X7j KOTo <Tvpêl3 r]K6 s. key<û be KaTh <n)p.ê^r]Kog ^bia
ro laTpeTJOVTa’ 8ti yhp avp.fiaCveı laTpedeadaı tov irro-
p.evovTos vyıovs TrpâTTOVTâs n , 8td tovto fjbr) boKeî eîvai'
29 . (npiSpa K» 30 . al om. K'’L*> 32 . f) om. K** 34 . at

scripsi: a / codd. 3ri om. Asp. 1164'’ 1. 3^] fort. 3^ 6. iripay
K**: iripas r 7. <p»(rıo\iyoi A sp.: <pwrtKol K” : tftvırtKol \6yoi vulg.
8. post 6pây add. Kal M** 9. 3*] Si Kal T piv om. K'’ 16. Si
K**: Si td vulg. 19. Tl om. K** toCto] toCto Si K**
154
aşınlıklan yüzünden, sanki bir tedavi aracı gibi, aşın hazla-

nn, genellikle de bedensel hazlann peşinden koşuyor. Kimi
zaman "tedavi" fazla oluyor, bunun için karşıt olanın dışında 30
görünmeleri yüzünden onlann peşinde koşuluyor. Dediği
miz gibi, şu iki nedenden haz erdemli bir şey değildir, diye
düşünülüyor: Bazılan kötü bir huyun eylemleridir (ya hay-
vanlannki gibi doğuştan ya da kötü insanlannki gibi karak
terden ötürü); bazılan tedavi aracıdır, bir yokluğu giderir,
oysa sahip olmak o hale gelmekten daha iyi. Kimi hazlar ise ıi54b
tamamlanma aracı olarak sözkonusu, dolayısıyla yalnızca ili
neksel anlamda erdemlidirler. Aynca güçlü olmalan yüzün
den, başkalanndan hoşlanamayanlar tarafından arananlar
var, yani bunlar bazı açlıklan gideriyor. Zararsız olduklann-
da bu kınanacak bir şey değil, zararlı olduklan zaman ise 5
kötü bir şey. Böyle kişilerin hoşlanacaklan başka bir şey yok
tur, doğa gereği, ikisinden hiçbirine sahip olmamak da çoğu
kimse için acı getiren bir şey. Nitekim "görmek, işitmek bile
acı verici" diyen doğabilimcilerin tanıklık ettiği gibi, canlı
varlık hep sıkıntı içindedir; ne ki, dediklerine göre çoktan
alıştık buna. Aynı şekilde, gençlikte, gelişmeleri nedeniyle,
insanlar sarhoşlarla aynı durumda, gençlik de hoş bir şey. 10
I\arasevdalılar ise doğal olarak her zaman tedavi aracına ge
reksinim duyar, çünkü onlann bedeni, durumlanndan ötü
rü, sürekli olarak bilenir, hep fazla iştah içindedirler. Haz
güçlü ise hem ona karşıt olan şeyi hem de herhangi bir acıyı
kovar, bundan ötürü insanlar haz düşkünü ve kötü oluyor.
Oysa acıdan bağımsız bazlarda aşınlık olmaz; bunlar ilinek- 15
sel anlamda değil, doğal olarak hoş olan şeylere özgü.
"İlineksel anlamda" derken tedavi araçlannı kastediyo
rum, bedenin sağlam kalan parçası bir şey yapınca iyi
leşme oluyor, bu yüzden tedavi aracı hoş gibi görünüyor.
VII. I4—VIII. 1. 155
8 <l)v<r€i 8’ fıbia, h ıroift ırpâ^tv rrjs roıâa-de <f>v<T€an. ovk 20
del 3’ ovdiv ^bb rh airo dıâ râ /jLİf &TT\r}v etvai rrıv
<f)V<rıp, dA\* kvtivaL ti Kal hepov, Kadb <l>dapToif aJore &v
Tl ûdTepov ırp&TTjiy tovto Tfj kTİpa <f>va-€i vapd 0 ı/(nv, 8 tov
8’ ItrdCriy ovre \vm jpbv boKeî ov6' ^bv t6 TrpaTTOfievov' eırel
et Tov fi <l>V(ns aırki} €Îrı, del ^ avTrı ır/Ja^ıs fıbi<m\ eorat. 25
8to d 6fos del p.Cav Kal cnrkjjv \a ip ^ı f\bovrıv‘ ov yap p.6vov
Kivfi<r€<&s ÔTiv iv^pyfta dAXd Kal â.Kivıı<rCas, Kal ^bovfı
pLokkov iv fip€pLİq. ia rlv ff iv Kivfı<rfi. /xeraj3 o \^ 8^ ıtâvTtav
ykvKV, Kara tov ırotıjTijv, 8td TtovripCav Ttvâ’ âaırcp yhp
dvdptûitos evfierd/3oXos 6 rrovrıpost Kal fi <f>v(rıs b beopLİvrı 30
lifTaôkfjs’ of) yâp &Tt\fj ovb’ iırifiKi^s.
9 rie/sl n iv obv iyKpoTfias Kal â-KpatrCas Kal ırfpl bôvrjs
Kal kvTTTis eî/j»jraı, Kal t C İKaınov Kal tt& s rd püv ayaöd
avT&v itrrl rd 8^ KaKd' konrbv 8^ Kal Trepl <f>ı\las ipovp.ev.
0. U 55'
Merd 8c raCra ırepl (f)i\Cas ^ttoit dv bıekâeîv’ lo rt

yap dpen/j rıs fj /xer’ dpfTrjst ^Tt 8’ dvayKaıoTaTov fis tov
fiiov. âvfv yap <f>Ckoiv ovbds İkoiT* hv 0}v, İX(OV rd konta 5
ayada Tsdvra' Kal yap ırkovrova-ı Kal dpyas Kal bvvaarfLas
KfKTruUvoıs boKfî (jiiktûv ııdkıoT* ftvai XPfCa' t Cyap o<f>fkos
Trjs Toıavrrıs fifTripias d<âıpeê^<^JS €Vfpy€<rlaSy fj yCyvfTaı
pLokıara Kal ^wow»er<ördr>y vpbs <f>Ckovs ; ^ tt&s hv TriprıdeCrı
Kal (Tt^ôiT dvfv <f>Cktov ; Strıp yap ırkfCtav, Toaovrtp i ‘7u<r<f>a~ t o
2 kftrripa. iv ıt€vCq re Kal ra îs koıvaîs bvarv^Ccus ndvtıv
otovraı Kara^vy^v elvaı rov9 <f>Ckovs. Kal vioıs 8^ vpbs rd
21. S*om. K** 22. ôfiroi Asp.: âftri codd. 29. <yXvıcd A sp. :
yKuKİTOTOV K**L*’ r 84. Kcd om. K** r 1166* 6. Keâ Svycurrtlas
om. K‘ 11. Tc] Sh r 12. Si] 8« L“
155
Oysa doğa gereği hoş şeyler, bizde buna karşılık gelen do- 20
ğamn eylemini sağlayan şeylerdir. Aynca ne olursa olsun,

hoş şey aynı değildir, çünkü bizim doğamız yalın değil, ter
sine her zaman onda, ona göre bozulmanın söz konusu ol
duğu, değişik bir şey var. Dolayısıyla bunlardan biri bir şey
yapsa, bu ötekinin doğasına aykın bir şey oluyor, eşit ol-
duklannda yapılan şey ne acı verici, ne de hoş görünüyor.
Kişinin doğası yalın olsa hep aynı eylem en hoş şey olabilir- 25
di. Bunun için tann, hep yalın ve tek hazdan hoşlanır, çün
kü yalnızca devinimin değil, devinimsizliğin de bir etkinliği
vardır, haz da devinimden çok dinginlikte bulunur. Ozana
göre d e ^ her değişiklik tatlıdır ama bu bizim doğamızın bir
kötülüğü yüzünden, çünkü nasıl çabuk değişen insan kötü
bir insan ise, değişikliğe gerek duyan doğa da kötüdür, nite- 30
kim o ne yalındır ne de doğru.

imdi kendine egemen olma, kendine egemen olma
ma; haz, acı, bunlardan sözettik: nedir, bunlann kimi nasıl
iyi oluyor, kimi de nasıl kötü oluyor, bunlan belirledik. Şim
di de dostluktan sözedelim.
SEKİZİNCİ KİTAP 1155a
Bundan sonra dostluktan sözedebiliriz, çünkü o ya bir

erdem ya da erdemle birlikte giden bir şey. Aynca yaşam
için son derece zorunlu. Bütün öteki iyilere sahip olsa bile
hiçkimse dostlardan uzak bir yaşamı tercih etmese gerek.
Zenginler için, iktidan, gücü ellerinde bulunduranlar için
dostlar çok gerekli görünüyor. Dostlarla ilgili olarak en övü
lecek şey olan yardımlaşma çekilip alındığında bu tür iyi
durumda olmanın ne yaran olabilir? Dostlar olmadan bu
durum nasıl elde tutulup korunabilir? Çünkü ne denli çoksa 10
o denli güvencesiz. Gerek yoksullukta gerekse başka talih
siz durumlarda tek sığınağın dostlar olduğuna inanılıyor.
166 VIII. I.
ivafiApTTiTov Kal vpta-pvripoıs ıtpog Otpa-ntlav koX t 6 ^X-

Kfîvov Tİjs ırpd^ffûs bı iurddvfMV fiorıdeias, roîs r* iv İKpfj
*5 -ırpbs Tas Kokas ıtp&^tıs’ “ <r6v t« öiî’ ipôpUva/* Kal yap
vorja-aı Kal ırpaâı bvvarf&rfpot. 0ı/(r« r* ivvTTâpyfUf İ oik€ 3
ırpbs To y€y€vvrjp4vov rtp y€w/ı<ravTi Kal ırphs ro yevınjcrav
yfVvrıdivTL, ov p6vov iv &vdp<aiTOis i k \ â Kal iv Spvun,
Kol Toîs ırkfiaroif r&v Ojfo>Vf Kal toîs 6no(6v4<n vpbs İ\~
20 kriko. Kal paklara toîs avdpÛTroıs, bdtv rovs <l>tkavdp<&TTOVs
iıraıvovpev. îboı 5* &v tls koI iv toîs vkdvaıs d>s oIk€Îov
âıras âvâpcûTTOs âvdpdirrfp koI <}>lkov. İoiKe b i koI r â î sTd- i
k f i s avvdyeıv ^ (fukCa, Kal ol vopodİTaı pAkkov vepl avrrıv
inrovbâC^tv rj ttiv biKaıoadvrıv' ^ yctp bpovoıa SpoıSv ti t^
25 <l>ık(<f İoiK€V fîvai, To&nıs be p âkıa r i<f>tevraı Kal t^v oto-
n v 4\6pav oâav pdkıara iêkadvovaıv* Kal <p(ka>v p iv ovronv
oıîv bel biKaıooTJvrjs, bUaıoı 5’ (Ivres Ttpoabiovraı <f>ıklas,
KOİ t Qv biKoliûv TÖ p ik ıa r a <f>ıkiKov eîvaı boKcî. ov p6vov 6
ö’ dvayKaîdv ia rıv â k\a Kal Kokdv’ Toi»s yâp <fnko<j>Ckovs

30 ivaıvovpev, ij Te vokv<f>ıkla boKeî t & v Kok&v İv ti eîvaı'
KOİ İ ti rov9 avroits oîovraı İvbpas &yadol)s eîvaı koi tfrlkovs»
2 Aıap<Pıa-firıreÎTaı b i stepi avrijs oİ k 6k(ya. ot p^v yâp 6
6pMt6rriTâ Tiva rıdiatrıv avr^v Kal toİis 6pu)Covs (frCkovs,

■ êv t 6v Spunöv <f>aaıv &s Tbv SpMiov, koi Kokoıbv ttotI
35 Kokoıoi', Kal Tâ ToıavTO' oi b* i ( ivavrCas Kepapeîs stdvra:
1166 »"ovs Toıodrovs âkkı^koıs <l>aaıv eîvaı. Kal stepi aîrr&v TO&rtav
âv<&Tepov istıCvôvaı Kal <f>vaiK<İTepov, EvpıstCbrıs pev <pâaKu v
ipav p iv âp^pov yaîav ^pavdeîaav, ipâv be aepvöv ovpavâv
14 . jSo^ffcıaM'’ : Poi)$t7 cod. Par. 1417 (et fort. Asp.) 17 . rpits—koI

om. K** r »pir rh yttvriffay r y ytvvrfiivrt om. M** 22. wâs K**
29. fpl\ovs K** M'> 80 . ^ı\xxpı}Jia T 8 1 . koI trı K**L" : ko) İvıoı
M** r : frı KOİ tvıoı Aldina (koI fort. post oîovraı ponendum) 86. rk
K*> : fcr« M*»r U66*’ 2. ttcHcn;. K”
156
Dostluk gençlere yanılgıya düştüklerinde, yaşlılara bakım

için ve güçsüzlük yüzünden ortaya çıkan eylem eksikliğine
yardım için; yetişkinlere ise güzel eylemler için gerekli, çün- 15
kü "iki kişi birlikte olunca"^® hem daha iyi düşünebilir hem

de daha iyi eyleyebilir. Aynca öyle görünüyor ki dostluk,
doğuran için doğana karşı, doğan için de doğurana karşı
d o ^ l olarak var. Bu yalnız insanlarda değil, kuşlarda, hay-
vanlann çoğunda da böyle. Aynı türden olanlarda biribirle-
rine karşı, ama en çok insanlar arasında; bundan ötürü kimi
"insansever" kişileri övüyoruz. Yolculuklarda her insanın bir 20
başkasına nasıl yakın ve dost olduğu görülebilir. Dostluğun

devletleri de ayakta tuttuğu, yasa koyuculann adaletten çok
onun üzerinde durduklan görünüyor: Nitekim fikir birliği
dostluğa benzeyen bir şey; özellikle bunu gözetiyorlar, düş- 25
manı olan anlaşmazlığı da olabildiğince uzak tutmaya

çalışıyorlar. Dostlar olduktan sonra adalete bile gerek yok,
ama adil olanlar dostluğa gereksinim duyarlar: Dostluğa
yatkın olma özellikle adil kişilere özgü görünüyor. Yalnızca
zorunlu değil, güzel bir şey de. Dostluğu sevenleri övüyo
ruz, dost bolluğunun güzel bir şey olduğu düşünülüyor. 30
Ayrıca iyi insanlann ve dostlann aynı kişiler olduğuna ina

nıyoruz.
Ne ki, dostluk konusundaki tartışmalar da pek az

değil. Kimi onu bir benzerlik olarak alıyor, benzer kişi
leri dost sayıyor, bundan ötürü de "benzer benzerine,
kuzgun kuzguna" vb. diyor. Kimi, benzer olan herkesin
birbirine karşıt 'seramik' gibi olduğunu ileri sürüyor. 35
Aynı konuya uzaktan, fiziksel bakışlar da var: Kurak 1155b
toprağın yağmuru, yağmur dolu kutsal gökyüzünün top

rağa dökülmeyi sevdiğini söyleyen Euripides;^^
VIIL 1—a. 157
7tkqpo6ıuvov Sfi^pav vtfrtlv i t yaZav, Kal *HpâKkeiTot rd

ivr((ovv avpf^pop Kal İ k t &v huıêpovriûv KaKKltm\v &p- S
fiOpCav KoH ırivra Kar* İpıp yiptadai' i ^ ipavrlat ro^roıt
&KXoi re kcX 'Efiirc8 oıcX^s* r i yiip Spoıop rov âpo(ov i<pU-
7 o-ûaı. rh p iv oiv <j>v<riKa r&p h,vopr\pixuiP i<f>€C<rd<a (ov yhp
olKfîa rrjt lrapoı6aT}t o’K^êo)?)' Stra b' iarlp apOptoTUKh Kal
avTİK€t t lt ra rjdrı Kal rci vidrı, ravr* İTtı<rKf}^fâpida, oîov
virepop iv vcutl yivfrat, <f>ı,kCa rj otov re p^yörıpavt
avrat if>lKovt dvaı, Kal ırörepav İv elSor rrjt ıjnklat lo rlv
fj trkeia. ol p iv y^p iv ol6p.€voı^ 5rı ivıZ4\€raı rb pSikkov
Kal [rd] ^rrov, ovx Uav^ vfvurre^KCun arrıp.€(^' b4\€raı yap
rb pJakkov ıcal [rd] fjrrov koİ râ Irepa r^ eldeı. etprfraı b* <5
rnrip air&v İpırpotrdfv. ^
n. T<txa i ’ &v yivoıro vtpl airâv (f)av€pbv yva>pı<r64vrot
roi3 <f)tkrırov. doKeî yap oi vâv <f>tknî<râaı âkkâ rb (fnktırov,
rovro b* eZvaı âyadbv ^ fjbv fj \p^<npov’ dJêıe ö’ hv XPV”
<rıpx>v eîvai bC ob yıveraı iyadov u rj rfbov^l, <S>ore <j>ıkrfTâ
2 &v efi} riyaBov re Kat rd î)öv &t r 4kıj. Trdrepov obv râyadbv
<f>tkowrtv rj rb airrott byaddv; bıaâtveî yap Ivıore ravra.
bpoCm öl Kat vepl rb ^bd. ÖOKet öl rd a d ry iyadbv <pc-
k fîv İKaoTOf, Kal tîvaı inrk&t p iv râyadbv tfnktjrdv, İKdanp
öl rd İKâartp' ifnkeî ö* İKaarot o i rb âv ad ry âyaâbv âkkâ 25
rd if>aip6p.€vov, btoC<r€i ö* ovb4v’ lo ro t yap rb tfuktırbp ^ a t-
8 v6p€vov. rpt&v ö* ovrfvv bC h ^tXovo'tv, liri ftlv Tjj r&v âyffv~
\iov ^tAıyo-et ov k4yeraı <f>ık(a' ov yâp iarıv âvn<l>Ckr]<rıtf ovöl
fiodkffo’it İK€Cv(p âyaâov (yfkoıov yâp taart rıp otvaai öetv /3 o<;Xe<r0 aı râyaOâ İKeivov İ vcko,
14. Tİ om. 15. r5 o m . 20. ^ıKırrİK K** L** 21. ftr

<h|] tîraı K>* 23. fort. »OKct H 27. 8 t* om. K" M ] İp
M* 29. İMİPr scripsi: İKtirmp codd.
157
çelişkinin yararlı olduğunu, en güzel uyumun karşıtlıklardan

ve her şeyin çatışmayla oluştuğunu söyleyen Herakleitos.^
Bunlann karşısında Empedokles gibi başkalan da var: Benze
rin benzerini aradığını söylüyor O. İmdi biz, fiziksel açıklama-
lan bir yana bırakalım (şimdiki araştırmamıza uygun değil),
insanca olanlan, karakter ve tutkularla ilgili olanlan inceleye 10
lim. Sözgelişi acaba dostluk herkeste ortaya çıkmaz mı, kötü

ler dost olamaz mı? Yine acaba yalnız bir tür dostluk mu var,
yoksa daha çok mu? Kimi, onda bir aşınlık ve azlık sözkonusu
olduğu için, tek olduğuna inanıyor, ama bunlann güvendikle
ri kanıt yeterli değil. Çünkü tür bakımından değişik şeylerde 15
de daha çok ve daha az sözkonusu: bunlardan daha önce sö-
zetmiştik.
Sevilen şey ne, bu bilinirse belki bunlara bir açıklık getire
biliriz. Her şey değil, sevilen şey sevilir görünüyor. Bunun da
ya iyi, ya hoş ya da yararlı olduğu düşünülüyor. Ne ki, onun
aracılığıyla bir 'iyi' ya da bir haz ortaya çıkan şeyin yararlı oldu
ğu düşünülse gerek, dolayısıyla sevilen şeyler amaçlar olarak
'iyi', 'hoş' olabilir. İmdi acaba insanlar 'iyi'yi mi yoksa kendileri 20
için iyi olanı mı seviyor? Bunlar kimi zaman farklı olsa gerek!
'Hoş' ile ilgili olarak da bu böyle. Her kişinin kendisi için iyi
olanı sevdiği ve sevilen şeyin saltık anlamda iyi olduğu düşü
nülüyor, oysa her kişiye göre kendisi için iyi olan şey öyle.
İmdi herkes 'kendinde' iyi olanı değil, kendine öyle görüneni 25
seviyor. Ne ki bu farklılık hiç önemli olmasa gerek, çünkü iyi
görünen şey, sevilen şey olacaktır. İmdi sevilen şey bu üç şey
olduğuna göre, cansız nesnelerle ilgili yakınlığa "dostluk" de
nemez, çünkü sevgi karşılıklığı yok, onun için bir iyi şey de is
tenemez (ona sahip olunması amacıyla, komnmasının isten
mesi dışında, şarap için iyi şeyler istemek herhalde gülünç). 30
Oysa dendiği gibi, dostlukla ilgili olarak, dostun kendisi için

158 V III. a— 3.
roirf 5^ P ovKoimİ vovs oUtod TâyaÛa fivovs \^yov<rtp, h,v
TavTo Kol Trap* İKcCvov yCvrjraı' eivotav yap iv iam'tt€'Rov96(n
<f>ıXCav etrat. fj vpo<r6€Tİov KavB&vovorav; voXXoi yâp i
35 (la-ıv fZvoi ot; ovx kcapAKaaıv, ivoXapft&vov<rı 5^ imciKCLs
1166 “ fîvai fj xprıcrlpovs' rovTo 6 ^ to avrd kİlv İKtlviov Tis ıri6oı

Trpos TovTov, (vvoı p iv ofiv ovTOi <f>alvovraı iAAîjAoıs’ <f>ı-
Xovs Se TTÛs &v TLS cIttoi XavOâvovTas &g İyovmv iavroîg; dcî
âpa evvoeîv aXXrjXoıs Koi povXeor6at riya d a pfı XavBavovrag
5 bı İv Tl T&v ilprıpfvoav.
3 Aıa<f>ipfi öe r a v r a &XXr]X<av ctder Kal al (f>ıXıftreıg III.
&pa Kol al 4>ıXıaı. rpLa bfj r a rfjs <f>ıX(as etdr/, l<râpıBpa
Toîs <j)iXîjToîg' KaB* İK a a ro v y â p i a r ı v âvT i^(X rfvıg ov X avBâ-
vov<ra, ol b i <f>ıXovvTes âXXriXovs ^ o v X o v ra ı r â y a B a âXXfiXoıs
lo Taârrf ıj <fnXov<rıv. ol p i v obv ö ıi r o \pfı<npM v <f>ıXovvT€g âX-
XfjXovs o v Kaö’ a^rous <f>ıXov<rıv, İXX* fj yC v^ral n a v ro ıg irap*
âXXfiXu>v iy a B o v . opoCms be n a l ol bı* ^bovfjv' o v y â p r<p
rroıoâs r ıv a s e îv a i â y a n S ta ı r o v s e v rp a ‘jTİXovgf âXX* 3 r ı fjbels
avTOÎs. o t r e bfı b ıa r b yp ı^ o ıp o v <fnXovvTes b ıâ r b a v r o îs 2
15 İy a B o v a r ip y o v o if Kal o l bı* fjbovfıv b ı i r b a i r o l s ^bâ, koI
oı>x fi i <f>ıXovpev6s i o r ı v , âXX* f y^p'fjoıpog fj fjbâg. K ara
avpê^rjK âg r e bfı a l <f>ıXlaı abraC e lo ıv ' o v y a p fj i a r i v 3o~
•nep ia riv â <f>ıXot/pevos, raârp <f>ıXfîraı, iXX* jj ıropCCovoıv
ot pkv İyaBov rı ot b' fjbovfjv. fibıâXvToı bfj al roıavral 3
20 elaif pfı bıapevovTiûv air&v ipoCayv' ây y ip prjKİrı fjbeıg
fj yfi-ô-ıpoı (Stat, navovraı ^ıXovvT€g. rb Si xpıja‘ipov o i 8ıa~
piveı, İXX* &XXoT€ &XXo yCveraı. iıroKvBevros oiv bı* b
(f>CXoı fjaav, bıaXâeTaı Kal ^ <f>ıXta, ws ovoTjs rfjs ^ıXlag
ırpbs İKeîva. pâXıara b* iv roîs ırpea/Sıâıs fj Toıaârrj 5o- 4
38. Ka\ om. K** 1166“ 6. oi om. K*» 16. 6 om. K** 4«mr
{taırtp iarip') Bonitz 18. ırtp] rort V*
158
iyi şeyler istemek gerekir. Öte yandan karşısındakinden aynı

şeyi görmüyorsa, bu şekilde iyi şeyler isteyen kişilere "yakın
lık duyan" adı verilebilir. Yakınlık duyma karşılıklı olursa
"dostluk" olur. Acaba gizli kalmamasını da eklemeli mi? Çün
kü çoğu kimse hiç görmese bile, doğru ve yararlı olduğuna 35
inandığı kişilere yakınlık duyar, bunlardan bazdan da bu kişi 1156 a

lere aym duyguyu besleyebilir. Bu durumda onlar biribirleri-
ne yakınlık duyuyor diye düşünülür. Ne ki biribirlerine duy-
duklan gizli kalıyorsa, nasıl onlara "dost" denebilir? İmdi karşı
lıklı olarak yakınlık duymak ve saklamaksızın, söylediklerindz
içinde birinden ötürü karşılıklı iyi şeyler istemek gerekiyor.
Bunlar türce biribirlerinden farklı, dolayısıyla cana ya
kınlık ile dostluklar da öyle, imdi sevilen şeye eş sayıda, üç
tür dostluk var. Herbirinde saklı olmayan karşılıklı yakınlık
olur, biribirlerini severler, neden ötürü biribirlerini seviyor
larsa, onla ilgili olarak biribirleri için iyi şeyler isterler. De
mek bir yarardan ötürü biribirlerini sevenler kendileri için 10
değil, karşılıklı olarak kendilerine bir 'iyi* oluştuğundan ötü

rü severler. Hazdan ötürü sevenler için de bu böyle. Nite
kim insanlar şakacı kişileri belli kimi nitelikleri olduğu için
değil, hoş olduğu için seviyor. Demek bir yarar nedeniyle
sevenler, kendilerine bir 'iyi' geldiğinden ötürü seviyor, haz
nedeniyle sevenler de kendilerine bir 'hoşluk' geldiği için; 15
sevilenin kendisinden ötürü değil, 'yararlı' ya da 'hoş'tan
ötüıii. İmdi bu tür dostluklar geçici, ilineksel; çünkü sevilen
kişi ne ise o olmasından ötürü değil, ya bir 'iyi' ya da bir
'haz' sağladığı için seviliyor. Böylesi dostluklar çabuk bozu
lur, çünkü kişiler hep aynı kalmaz. Hoş ya da yararlı olma-
dıklan zaman dostluk biter. Yararlı olan ise kalıcı değil, de 20
ğişik zamanlarda değişik bir şey yararlı olur, dostlu klannın

nedeni ortadan kalkınca da dostluk biter, çünkü dostluk
ona bağlı. Çoğunlukla yaşlılarda bu tür dostluk oluşuyor
VIII. 3. 159
K€Î <f>ı\la yCvf<rdat {ov yap rd ^bv ol TtjkiKovToı bu&KOva-iv »S
aKka T& aîkıpop), Kal r&v h İK^fj Kal piıov 6a-oı rh
<rvp<f>epov bt<0K0va-ıv. o i ırdvv b' ol roıovrot ovb^ <rvC^<rı per'
dkkıjkiüv’ fviore yap ovb* d a lv rıbeîs’ oibi brı ırpoa-bîovTaı
rrjs Toıavrrfs opıkiaSy ^dv d><f>4kıpoı So-tv 4 ırl Toaovrov
yap ilcnv rıbels 4 (f>' ocrov 4kıribas 4\ova-ıv iyadov. els raij- 30
6 Tas 8 ^ Kal rrfv ^€vlk^ v rıdiaa-ıv. f/ 8 e t &v veoiv <f)ikCa 8 ı’
^bovrıv eîvai boK€Î' Karâ vâdos yap obroı ^<a<rı, Kal pdkiora
buSKOva-ı rd fjbv avroîs Kal rb -napov' rrjs ^kiKİas bi p tra-
TrnrrouoTjs Kal ra f\bia ylveraı 4repa> bıd ra\4o>9 yıvovraı
<f>ikoı Kal TtavovTac &pa yap ^ 8 eî ^ <f>ıkCa peraırl- 35
TTTeı, rrjs b^ roıavrrjs fıbovfjs Ta\€ta 17 peraôkrj. Kal 4p<n- ıi56
TiKol 8 ’ ol v4oi' Kara ırdöos ydp koİ bı fıbov^v rd ıroXv
rrjs 4p(i>TiKrjs' bıoTrep <fnkova-ı Kal Ta\4(ûs rtavovTaı, ırok-
\aKis r^s avTİjs rfpipas piraıtİTnovTfs. avınjpepevfiv b4 Kal
a v ^ v ovToı ôdkovrac yiveraı ydp avroîs rd Kara r^v 5
ifiikCav oür(üS.
6 TeA.€ia 8’ ia rlv ^ r&v dya6Qv <f>ıkCa Kal Kar dper^v 4
opoCtap’ obroı yap rdyada opolats fiodkovraı âkkı^koıs fi
dyaOoC, âyadol 8’ elci KaO* avrovs. ol b4 ôvkopevoı riyada
roîs (ftlkoıs İKfCvftiV tv€Ka p6Xıara <f>Ckoi' bı avrovs yap 10
oOrm ^yova-ı, Kal ov Kara avp/Se^rjKos’ bıapeveı obv ^ rodrcDP
<fnkla lo>s i v ayadol 2>o-ıv, ^ 8* dper^ povıpov. Kal 4 <rrıv
kK&repos aıtk&s ayadds Kal rÇ <f>(k<p' ol yap ayadol Kal
aırküs ayadol Kal ikkriKois 4i<l>4kıpoı. d/ioıa>s bk Kal
ffbfîs' KOİ yap aıtk&s ol ayadol ^8eîs Kal âkkrikois’ İKdartp 15
yap Kaff ^boın^v tla ıv al oİKeîaı ırpdêıs Kal al roıavrat,
27. om. L*’Asp. 28. İi/ om. K** 30. ^\ırt5a Ki* T U6e*> 2.
8*] y ip Asp. 3. Toîs ipurtKoîs M** (utram que scripturam agnoscit
Asp.) KOİ rax4tts'\ fort. r a x ^ t koI 5. ri/y om. L** M** 8.
ifuftus Poi?a>yrat] fioiKoyraı <rby K** 13. fort. âol) âırKûs
159
(bu yaştakiler hoş olanı değil, yararlı olanı anyor), yetişkin 25
lerle gençlerin içinde de yararlı olanı arayan var. Bu tür ki

şiler günlerini birlikte geçirmezler, çünkü kimi kez hoş de
ğillerdir. Yararlı değillerse bu tür bir birlikteliğe gerek de
duymazlar, çünkü bir 'iyi'nin umudunu taşıdıklan oranda
hoş olurlar. Yabancılarla dostluk da bunlar arasına konur.
Gençlerin dostluğunun ise hazza bağlı olduğu görülüyor, 30
onlar tutkuya göre yaşar ve en çok kendileri için hazır bulu
nan hoş şeyi ararlar. Yaş ilerleyince hoş şeyler de değişir.
Bu nedenle çabuk dost olup çabuk keserler dostluklannı.
Hoş olan şeyle birlikte dostluk da değişir, bu tür hazzın de 35
ğişmesi ise çabuk olur. Giençler cinselliğe düşkün, cinsel 1156b
sevgi ise çoğun tutkuya ve hazza bağlı. Bunun için çoğu kez
aynı gün içinde duygulan değiştiğinden, çabuk sevip çabuk
vazgeçerler. Ne ki bunlar günlerini birlikte geçirmek ve bir
likte yaşamak ister, çünkü dostluğa uyan şey, onlar için bu
şekilde oluşur.
iyi kişilerin ve erdeme uygun olarak birbirine ben

zer kişilerin dostluğu mükemmeldir. Bunlar iyi oldukla
rından ötürü biribirleri için karşılıklı iyi şeyler isterler;
kendi başına iyidirler. Dostlarına sırf onlar için iyi şeyler
isteyenler en çok dost olanlardır. Bunlar ilineksel anlam 10
da değil, kendilerinden ötürü böyle olurlar. Dostluklan iyi

olduklan sürece devam eder, erdem de kalıcı bir şey.
Herbiri hem saltık anlamda hem de dostu için iyidir, iyi
kişiler hem saltık anlamda iyidir hem de biribirleri için
yararlı. Aynı zamanda hoşturlar, çünkü iyi kişiler hem sal
tık anlamda hem de biribirlerine karşı hoş olur. Her birey 15
için hazza uygun eylemler kendine uygun eylemlerdir.

160 VIII. 3 - 4 .
TÛv &yaO&v bi al avrat rj o/xoıaı. fi Toıa^rrı de 7
fufvııxos fikoyois ia r lv ’ crvı/dırreı yap iv avrfl Trâvd* o<ra
T o îs <f>i\oıç det vTrâpx^t.v. Trâ<ra ycLp <fnX.Ca dı* âya66v iorrıv
20 fj dı* ^bovfiv, fj &ırXâs fj r^ <f)i\ovvTi^ Kal Kad* d/toior»jra
n v a ' TouTjji de ırdvö* vTtâpyja rd €lpr\\Uva Kad* avroiis'
f TavTTj yap 5/xoıat Kal rd ÂotTrd, rd re âırXws âyadov Kal
^bv i<rrCvf ıxâ\ıara bi Tavra <f>ı\riT<i‘ Kat rb <f>ı\€tv
bfj Kal ff (f>ı\(a iv ToıÛTOıs pidkıara Kal itpCarr]. (rıravCas d* 8
*5 eİKos Tas roıadras eîvai’ 6\Cyoı yap ol toiovtol. İ ti de npotr-
deîraı yjtovov Kal avvrj6€(as' Karâ rfıv •napoıp.tav yap ovk
İ arıv elbria-aı dX\i)Xous ırplv rov; \fyop. 4 vovs &\as <TVvavakû~
(rot* ovd* İLTtobiâtrdaı bfı ırpoTfpov ovb* etvai <f>İXovs, ırplv hv
lıcdrepo9 İKariptp <f>avfi ^ıbrırhs Kal vıara)6fj. ot d^ raîtas 9
30 rd ifnkiKa ırpas &Kkfik.ovs ıroıovvres /Soijkovraı fiiv <f>(koı eıvat,
OVK eıo-l bi, fi ptfı Kcu ıf>ık.riToi, Kal tovt î<ra<rıv’ ôUktıaıs ptiv
ycip raêîa Şıklaş yCveraı, <l>ık(a d* ov.
6 Af/nj fjiiv oZv Kal x a r d rbv xP ^vov Kal K ard r d A oıırd I V .
T fk fC a i a r l f K a l K a r h ı r i v r a ravrd y l v f r a ı K al o p to ıa İK a -
35 Tİptp irap* İK a T İp o v , dırep det roîs <f>ikoıs i r r & p \ f t v . f\ bi
1167* dtd rd ^dv 6/tota)/bia TaU rrıs exet* Kat y a p ol i y a O o l ^ b f î s
& k k f jk o ts . 6p,oC<as b i K a l fj dtd rd xp f}< rınov‘ K al y a p t o io v -
rot dAAÂot; ol âyaOoC. f i A k ı a r a b i K al i v rodrots at <f>ı~

kC aı p L İvovatV i o r a v rd a v r b y I v r jT a t irap* d\X)fXa>v, o lo v
5 ^b o tn /j, K al fio v o v ofhrcus dXXd Kal dırd rov a v r o v , o lo v
TOÎS fir T p a ır ik o ıS t K a l firı & s ip a tr r fj Kat ip a ip tivıp . o i yap
17. at o m . K**(r?) avrat K**: roıaSrat F (et f o r t . Asp.) ^ o m . K**

22. Tadrp yitp İ/ıûn K** F A s p .: toAtji Si Sfuna altera lectio ap. A sp .:
ro v ra 6/uoıoı codices Victoriı 23. $j^K**L^F 24. Ram-
s a u e r: 84 codd. 28. S» add. O** 30. p4ı> om. K** 34. raSriı
M uretus: raSra F : om. Sftoia codd. (et ut videtur Asp.)
1157* 2. 4 F : K** o8roı K*> 3. ol om. K** V> 4. 8ıa-
Itdpovtrı
160
iyi kişilerin eylemleri de ya aynı ya da benzer. İmdi bu tür

dostluğun kalıcı olması akla uygun. Nitekim bu dostlukta
dostlarda bulunması gereken tüm nitelikler bir aradadır,
çünkü her dostluk ya saltık anlamda ya da seven kişiye
göre, bir 'iyi' ya da bir bazdan ötürüdür ve bir benzerliğe 20
göre oluşur. Bu tür dostlukta söylediklerimizin hepsi dost-

lann kendilerinde var. Bunlardaki benzer özellikler ve öteki
nitelikler saltık anlamda iyi ve saltık anlamda hoştur, en çok
sevilenler de bunlar. Demek ki, hem sevgi hem de en iyi
dostluk en çok bunlarda. Ne ki böylesi dostluklann ender
olması doğal, çünkü bu tür kişiler çok değil. Aynca zamana 25
ve alışkanlığa gerek var: Atasözüne göre "birlikte tuz tüket

meden" biribirini tanımak olanaksız. Herbiri ötekine sevilir
görünmeden ve buna inanmadan önce ne dost kabul edi
lebilir ne de dost olunabilir. Birbirleri için hemen dostça
şeyler yaparak dost olmak isteyen kişiler de var, ama sevilir
kişi değillerse ve bunu bilmiyorlarsa dost değillerdir. Çünkü 30
dostluk isteği çabuk doğar, oysa dostluk öyle değil.
İmdi bu dostluk zaman ve öteki koşullar açısından

mükemmel. Tam dostlar arasında olması gereken şey:
Herbiri ötekinden hep aynı ve benzer bir karşılık alır. 35
Hoşluktan ötürü doğan dostluk bu tür dostlukla bir ben 1157a

zerlik taşıyor, çünkü iyi kişiler de biribirleri için hoş.
Yarardan ötürü doğan dostlukta da bu böyle, böyle
olan kişiler de biribirleri için iyi. Bunlardaki dostluklar
özellikle iki taraftan da aynı sonuç ortaya çıkarsa, söz
gelişi haz ortaya çıkarsa, kalıcı olur. Ne ki yalnızca bu
yetmez, aynı zamanda haz„ aşık olanla aşık olunandaki
gibi değil, şakacı kişilerdeki gibi aynı şeye bağlı olmalı.
VIII. 4. 161
İ ttI rotf avTois rjbovraı ovtol, ÂA.V h fikv opiov ck(Î vqp, h
5^ $tpaTr€VoiA€vos vvb rov ^pcurrov' Kr\yov(xr)i Ö€ Trjs &pas
iv(oT€ Kal fj (fukCa A^yet (r<p yap oİ k eorıv rjbeîa ^
ü^ıs, r y fi’ ov yiverat ^ d€paır€(ay ıroAAol fi’ av bıapÂ- lo
vov<rıv, iav ck rfjf avvıjdfiag râ yâıj aT4pi(û<rıu, Spoı^deıs
2 SvTts. ot bk prı To ^fifi ÂvTiKaraAAarro/jievoı ÂAAa ro
yjprı<npov iv Tots ipariKOÎs Kal elırlv rjiTov (f>lKoı koI bıa~
pÂvovcrıv, ol bk bıa rh \pıq<npov 6 vt€9 <f>iKoı &pa t« <rvp-
<l>ipovTi bıakvovrac ob yap ÂAtÂmi; jjorav ^1\ ol a \ \ a 15
Tov Avo-ıreAoCs. Sı’ fıbovrıv pkv obv Kal bıa rb \p'q(npov Kal
iftavKovs ivb4x€Taı <f>CKovs a\\rjkoıs fivai Kal imnKfis
<f>o6\o ıs Kal prjbİTfpov Öttok^ ûvv, bı avrovs Sc brjkov on
povovs ro is âyaöoıis’ ol yap kokoI ov yaipovaıv âuroîy, el
3 p-q TIS » 0 ^ A ( ia ylvoiTo, Kal povr] bk ^ r&v ayad&v </>t- 20
kCa abıâfikrjTos ia n v ' ob ybp ^qbıov ovbevl ırurr€v<roı ırepl
TOV iv ıroAAy XPOv* avrov beboKipaapivov’ Kal rb tti-
orebeıv iv rovrois, icat ro prjbeTTOT' hv abiKrjaaı, Kal o<ra
âAAa iv rp u r ikrjd&s 4 >ı\C^ a^ıovraı. iv bk rais erepaıs
i ovbkv Kû)At/eı ra roıaöra yiveadai. İTtel yap oi âvdpoiTroı 25
X.iyov<rı'<l>(kovs koI tovs bıb rb ^Fâıpovt &<rttep al rroAcır
(boKovaı yap al crvppaylaı raîr rroAeaı ylvtcrOaı iveKa tov
<rvp<t>epovTos)t Kal ro ir fii’ ^bov^v dAAÂovr a-Tepyovras, &<r-
ırep ol vaîbes, îcrur kiyeıv. pkv bet Kal ^pas ^üıovs robs
ToıobrovSf eibrı fi^ r^r (fukCas ırAe^t», icat Trpı&Tûis pev ko.1 30
KvptiOT T^v T&v &ya0 &v fi âyaûoC, ror bk Aonrar ıco0’
âpoıânjTa' fi ybp âyaddv n Kal bpoıov rı, Tadrıj <f>iKoı'
5 Kat ybp rfi ^fifi byaBbv ro îr <j>ıkr}bi<rıv. ov ttiİvv 6 ’ avraı
avvd'iTTovo'iv, ovbk yCvovraı ot aiiTol <l>(Koı bıb ro \prioripov
9. oİK ItfTii'] o İ k 4t i Ramsauer 22. 6<pı’ airov K**; i » ’ auroS L** r :

4»’ nbr&v 24. İToıptlaıs K** 26. *y4p] 6i M** 32, rt
post S/iouv om.
161
Ötekiler aynı şeyden haz almaz, biri ötekini gördüğü için,

öteki de sevenden ilgi gördüğü için. Ama kimi kez "bahar"
geçince dostluk da biter (çünkü biri için artık görmek hoş
değildir, öteki için de ilgi yoktur artık). Yine de pek çok kişi
benzer karakterde olduklan için, alışkanlıkla biribirlerinin 10
karakterlerini sevmişlerse, böyle bir dostluğu sürdürür. Ama

aşkta 'hoş' değil, yarar karşılıklığı varsa, dostluk daha az ve
daha kısadır. Çünkü yarar nedeniyle dost olanlar yararla bir
likte dostluklanm da keser, nitekim biribirlerinin değil, çık- 15
ann dostudurlar. İmdi hazdan ve yarardan ötürü hem kötü
kişilerin biribiriyle dost olması, hem doğru kişilerin kötü
kişilerle dost olması olası. Hiçbiri olmasa kim olursa ol
sun onunla dost olunabilir. Ama şu açık: 'Kendileri nede
niyle' yalnızca iyi kişiler dost olur. Kötü kişiler bir yarar gel
miyorsa, biribirinden hoşlanmaz. Yalnızca iyilerin dostluğu
na çamur atılamaz: Uzun süre kendisini denediği bir kişi hak 20
kında bir başkasına inanmak pek kolay değil. Güven duy

mak, asla adaletsizlik yapmamak, gerçek dostluğa layık
şeyler yapmak ancak bu dostluklarda söz konusu. Oysa öte
ki dostluk türlerinde olumsuz şeylere bir engel yok. Madem
insanlar devletler gibi (devletlerin müttefikliklerinin yararlı 25
olan için oluştuğu görünüyor) yarardan ötürü dost oldukla
rını, yine çocuklar gibi hazdan ötürü biribirlerini sevdikleri
ni söylüyorlar, belki bizim bu tür kişilere de 'dost' dememiz
gerekir. Ne ki, dostluğun daha çok türü olsa da, ilk ve asıl
anlamdaki, iyi olduklan için iyi olan kişilerin dostluğudur, 30
ötekiler benzerlik açısından: İyi bir şeye salıip olduklan ve

ona benzer olduklan için. Nitekim hoş şey de düşkünü olan
kişiler için bir 'iyi'. Ama bu tür dostluklar biribirine bağlana
maz, çünkü yarardan ve hoşluktan ötürü dost olan kişiler de
162 V III. 4 -5 *
35 Kal bıa rh rjhv‘ ov yhp trivv avvbvâ^çTaı, tA Karh crvfi~
Ş€^t}K6s.
1İÖ7•’ E 2s Tavra 6^ r a «15»; r^s <f>ıkCas V€Vffirııx4 vrjs ol {liv 6
® <l>av\oı ğırovTaı <f)i\oı 5 t* Tfhov^v f) r 5 yjirja-ifJLOv, raÛTrf
SnoLot ovTfs, ol 5 * iyaOol bt airohs <f>C\oı' -ff yhp iyaOoC.
obroi iJL^v odv aır\&s <f>{Koi, İKtîvoı bi Kard, avfJL^fPrjKbs
5 Koi T
Kal İ ttI TTfs ijnkCas’ ol p.€p y^p mtC&vres yalpovaıv 5XXı;-
Aoıs Kal TropiCova-ı rdyadd, ol bi Kaûetjbot/res fj K€X<apıa--
fiivoı Toîs rdırots ovk kvtpyova-ı fiiv, oÜT<a 5* 4x.ova-ıv &<rr
lo ^vepyeîv <f>ı\iK&s‘ ol yâp rovoı ov 5taXi»ovo’i r^ı> <f>ı\Cav
âırkûs, dAAd t^ v kvipynav. k^v bk V îfov<rla
yCprjraij Kal rrjs (jnkCas boK€Î \rj 6 rjv rroieîp' Sdev ttprjraı
" »roAAa? 5^ <f>ı\Cas b/apotnyyopLa bUkvtrfv^^ oh <f>aCpoprai 2
5’ ov6 * ol Trp€<rPvTaı ohO' ol trTpwl>Pol iftıkiKol elı/at* Ppo.\^
ıs ybp kv avToîs rb Trjs ^boprjs, oib€ls 5^ büvaraı arvvrjpLepfheıv
r<j) küTTip^ ohbk r y p^ı ^5eî* /idAtoro yap ^ (f>vcrıs (f>aC-
PfTaı r5 \vnr\php <f>fijy€ip, kÛaOaı bk tov fıbkos. ol 3
5* kLTtobfypfiiVoı dAAÂovs, ov^âvTcs bk^ tip o ıs koUaoi
lxaK\ov rj ^l\o ıs. ovbkp ycLp ollnos kari <f>[\<ap &s r5 avCtjp
io^&^fKeCas fikp yhp ol kvbeeîs dp^yopraı^ avviffitpeheıp bk
Kal ol p.aK&pıoc pop<&raıs yhp cTvat Tohroıs {jKiara Trpocr-
^K€i)* <rvpbıây€ip bk /*«r* dAAÂo>v o5k lo r t fıkı ^beîs
Spras fiııbk x^^P**vras rols ahroîf, bvtp kf kraıpiKkı boKeî
İXfip.
7 MdAtora pkp ohp kari (fnhCa ^ t &p hyo0&p, Kadâırtp 4
TToAAdKts ftpriTaı' boKfi yap <f>ı\riTbp pkv Kal alptrbp rb
1167*’ 8. ^l\ot om. K** 9. İtrr*'] Sffrt koI L*" 12. X ^ r 8®**î
K** 15. wpoını/Âtpaitty 17. post rk add. M* F 21. yip
t fi^y ykp vulgr.
162
aynı kişiler değil; kaldı ki, ilineksel anlamda varolan nesneler 35
arasında bağlantı olmaz.

Madem dostluk bu türlere aynldı, kötü kişiler, bu açıdan 1157b
banzer olduklan için, ya haz ya da yarar nedeniyle dost ola
caklardır, iyi kişiler ise 'kendileri nedeniyle' dost, çünkü iyi
dirler. İmdi berikiler saltık anlamda dosttur, ötekiler ilineksel
anlamda ve berikilere benzemeleri açısından. Nasıl erdem
lerle ilgili olarak, kiminin huy kiminin de etkinlik açısından iyi
olduğunu söylediysek, dostlukta da bu böyle. Günlerini bir
likte geçirenler biribirlerinden hoşlamrlar ve biribirlerine iyi
şeyler kazandınrlar. Uyuyanlar ya da ayn yerlerde olanlar ise,
etkin bir dostluğu gerçekleştiremezler, ama dostça bir etkinli
ği gerçekleştirecek kişilerdir. Yer uzaklığı saltık anlamda dost 10
luğu değil, yalnızca onun etkinliğini bozar. Ayrılık süresi uzar

sa, dostluğun unutulmasına neden olduğu görünüyor. Bu
yüzden "iletişimsizlik pek çok dostluğu sona erdirmiştir" der
ler. Öyle geliyor ki, yaşlılar da çetin kişiler de dostluğa uygun
kişiler değil. Bunlarda hazla ilgili şey pek az, hiçkimse de
üzüntü verici ya da hoş olmayan kişiyle gününü geçiremez. 15
Doğa, özellikle acı verici şeyden kaçıyor, hoş şeye yöneliyor,
görünen bu. Biribirleriyle anlaşan ama birlikte yaşamayanlar
dosttan çok, yakınlık duyan kişilere benzer, çünkü birlikte ya
şamak kadar dostlara özgü olan başka hiçbir şey yok (nitekim
gereksinim içinde olanlar yardım ister, mutlu olanlar da gün 20
lerini birlikte geçirmek; yalnız olmak hoşlanna gitmez). Ne ki,

hoş olmayanlann ve aynı şeyden hoşlanmayanlann biribirle
riyle birlikte olmalan olanaksız: Bu iş arkadaşlığına benzeyen
bir şey.
Demek, sık sık dediğimiz gibi, iyilerinkidir özellikle dost
luk olan; saltık anlamda iyi ya da hoş olan şey sevilecek ve ter-
VIII. 5—6. 168
âyaûbv rj 5 e ro a ir if toiovtov' 6 ö’
5 iyadhs iy a d Ş bı &fJL<l><û Tavra, loı/ce 5 * ff yîkv <(>(■•
\rı<rıs Trddeı, ^ bi (j>ı\la v 7^P ^ıA»70'is ov^ ^ ttov
vpbs r a 6.y^vy& iarıv, ipTi<l>ıKova‘i 8 ^ perâ Trpoaıp4 a-ca>s, 30
ff bi vpoaipea-ts Kal riya d a âiKovraı toîs
<f)i\ovp4voıs 4 k€Cv(ov 4vfKa, o i Kari ırdOos i \X a Kaö' 4 ^ıv.
Kal <fnXovvT€S rbv <ftl\ov rb a&roîs âyaûbv <f>ıkovo'ip’ 6 yhp
âyadbs <f>l\os ytvd/ıepos ayaObv yİveraı ^ <j>tkos. fKİrfpos
obv <f)ik€Î T€ rb a ir ^ âyaödv, Kat rb îaov ivraırobCboyaı 35
/3 ov\ı{(rcı Kal ry ^öeî* k 4y€Tat y ip (f>ık6rqs İo-ottjs,
V I. |ju£\ıoTa 8^ r&v iyad&v ravff iırdpıytı. ’Ev 8e roîs 1 1 6 8 *
arpv<f>voîs Kal vp€<rfivrtKOts fjTTOv yCveraı ^ <j>ıkCa, 8<ry
bva-KokdirepoC elorı Kal fjrrop raîs bpıkCois Tavra
yap 8okcî /uuiXı<rr’ cîvai <f>tkiKa Kal ıroiT^riKa <f>ıklas. 8 ıd
p4ot p.4p yCpopraı tf>tkoı rayd, ırpca^vraı 8’ ov yip yC~ s
popraı <pCkoı ols İ p p>^ \alpm<rıp' bp-oloni 8’ ov8’ ol orpv-
^poL ikX^ ol Toıovroı cDvoı p4p €l<nv ikk'^koıs* /3ov\oırraı
yap riy a d i Kal iırapTÛaip els râ? \p€las‘ <f>lkoı 8’ 08
Trâvv (lal bıb, rb avvrjpepdjdp pr)b4 yalpdP İkkrikoıs,
2 8 8 ^ |X(lAtaT’ (îvax boK(l <îXik<L ıro\Xoîs 8 ’ dvat. </>C\öv 10
Kara r^p rekdap <l>ıklap oİ k 4pb4x(raı^ &aiT(p ovb* 4pap

TTokk&p &p.a (loiKf yip iırepôkfi, rb rotovro bk ırpbs İpa
ır4<f>VK( ytp(adaty ırokktAn 8* &pa ry avr^ âp4aK(ip
8 a-(f)6 bpa 08 ^^bıop, îa-<os 8’ 088 ’ iyadoiıs (tpai. bet b( Kal 4p~
rtdplap ka^(ÎP Kal 4 p <rvvrıd((q y(p4a-$aı, b 'jrayydkeırop. 15
b ıi ro lypT^tpop b( Kal rb ^88 TrokkoZi ip 4 a-K(tp 4 vb4\(-‘
27. irfoBhp «al iı8i, r â S* iyaB6 İfAnpt» K** 34. yty6fUPOS

85. T€ t 5] t 6 t « K** r 36. <13cı pr. L**T ttrSnıs K**: 8 tvinıt
vulg. 1168* 1. 3 i r p A sp.: 38 rp codd. 8. 8iffKo\ol r« «lal
13. «oAAoîs M'* ltp4<rKtıy trtp^pa] tnp68pa ApdvKtıy
14. iyaPoîs L**: iyaBhy F Asp. 16. woM.ols coni. Ramsauer
163
cih edilecek bir şey olarak görünüyor. Ama herbir kişi için
kendisine öyle görünen şey böyle. îyi kişi için, iyi olan, beriki
sini de kapsar. Sevecenlik bir tutkuya, dostluk ise bir huya
benziyor. Çünkü sevecenlik cansız şeylere karşı da daha az 30
görünmüyor. Oysa karşılıklı dostluk tercihle birlikte olur,
tercih de bir huya bağlı. Bir tutkuya göre değil, bir huya gö
re sevilenler için iyi şeyler istenir. İnsanlar dostu severken
kendileri için iyi olanı sever, çünkü iyi kişi dost olduğunda
dostu olduğu kişi için bir 'iyi' olur. Demek ki, herkes kendi 35
si için iyi olanı sever ve gerek istek açısından gerekse hoş

luk açısından değişim olur. Eşitliğin dostluğun ruhu olduğu
söylenir, bu da en çok iyilerin dostluğunda söz konusu. Çe 1158a
tin kişiler ve yaşlılar ne denli kötü zamanlanndaysa ve biri-

birlerinden ne denli az hoşlanırlarsa, bunlarda dostluğun or
taya çıkması o denli azalır. Çünkü dostluğa uygun ve dostlu
ğun oluşmasına etkin olan şeyler en çok bunlar. Bunun için
gençler çabuk dost olur, yaşlılar ise olmaz, çünkü biribirle-
rinden hoşlanmayan kişilerde dostluk söz konusu olmaz.
Çetin kişilerde de bu böyle. Ne ki bu tür kişiler biribirlerine 5
yakınlık duyan kişilerdir, biribirleri için iyi şeyler isterler, ge
reksinim içinde olduklannda yardımlaşırlar. Ama günlerini
birlikte geçirmedikleri için ve biribirlerinden zevk almadık-
lan için henüz dost değillerdir, çünkü özellikle bunlar dost
luğa yakışır şeyler olarak görünüyor. Aynı anda bir çok kişiye 10
aşık olmak nasıl olası değilse, birçok kişiyle mükemmel dost
luk kurmak da olası değil ( nitekim aşk yalnızca bir kişiye kar
şı olan bir aşırılığa benziyor). Aynı kişinin aynı anda bir çok
kişinin çok fazla hoşuna gitmesi pek kolay değil. Herhalde
hepsinin iyi olması da öyle. Ayrıca deneyim kazanmak ve
alışmak da gerekiyor. Ama yarar ya da 'hoş'tan ötürü birçok 15
kişinin hoşuna gitmek olanaklı olduğundan, bu hepten zor:
164 v m . 6.
Tof 7ToWoi yap ol Toiovroı, Kal iv 6KCyıp XP^^V
p«rCaı. roijTCĞV 5 ^ piâkkov (oiK€ <fnX.Cş ^ bıâ ro f/bv^ Srav 4
ravTİi â v in<poîv yCvtjTaı Kal \alp<a<nv iKKı^Koıs rj roîs
30 aîtroîs, olaı t &v vimv €laiv al <fnXCai’ ııdıXkov yhp iv
Tovrati rb iKtvdipıov. ^ Se 8 ıa rd \pı^<npov ayopa(<av.
Kal ol p.aKaptoı 8e \pfi<rlp.uiv piiv ovbev biovraı, ^biutv bi'
(TvCrlv piiv yhp ô^kovraC r«rı, ro 8 ^ kom^pov âkCyov p.iv
yjpovov <f>ipovarıv, <rvv€x&s 8’ ovbels hv •imop.tCvaii ovb' avrd
25 r8 hyadov, fi kvırrjpov avrlkov5 ^8 eîs Cl~
Tovaıv. b fî 8*î<ro)s koI âyaûobf toiotutovs Svras, Kal İ t i avroîs'
oÜtoo yap İTt&p^fi airoıs o<ra b fî rots <t>lkoLs. ol 8* iv raîs 5
iôva-Caıs biTipripiivoıs tpaivovraı yjpriadai toîs (f>lkoıs' &XXoı
yap avToîs fla l xp‘qarıpLOi koI irtpoı 1786(9, &pâ> b* ol avrol
30 ov ttÛv v o ik f yap îjbfîs p.fT iperijs Cvôvcrıv ovt€
fis ra Kaka, âkkh rovs fiiv firpaTrikovs rov ^bfos i<f>ifpifvoı,
Toi»s 8^ bftvovs TrpaÇaı rb ivıra ^d iv, ravra 8* ov vdvv yCvtraı
iv t Ç ovtÇ, ^bvs bf Kal xfyq<np.09 &pM fîprjTat o n 6 a-ırov- 6
baîof âkk’ vTTfpiyovn ov yıveraı 6 roıovro9 (plkos, iav pl}
35 Kol rfi apfTp VTTfpi^rfTai’ el bf pıj, ovk la-dCn âvdkoyov
vTTfpfôpfvos. ov ırdvv 8’ fldidavı roıovroı yivfa-öaı.
1168 *» El<rl 8 ’ obv a l flpr\p ivaı <l>ıkCaı iv ior6rqn' ra yap 7
® avToi y lv fr a ı İ tt’ dp<f>oîv Kal ^ ov k o vraı dkkı^koıs, rj İTfpov
dvO' İTİpov KaTakkdTTOVTaı, olov ^bov^v dv r d)(f>fkftas‘
on bi Kal ^ t t 6v f la tv a b ra ı <fnklat koI pfvova-tv, fî-
5 pTjrat. boKovo-ı b i [fcal] 8(* SpoıoTrıra koI dvapLoıdrrjTa
ravTov ftvaC r f koI ovk fîv a i <fnX(ac Kad* opoıdrrjra ydp
18 . A sp.: »ptKİa codd. ^ om. K** 19. iw‘ 22. Sh

add. L** r 29. airol tltrt» tl xp^ 0’<ôı pr. K^* 32. post irriTax6^y
add. fts Tİit xp<^<u Asp. 33. 5rı om. 1158'’ 3. iyrı-
KaraAAdrroKrat L** 4. koI L ^T : J* vulg. o ^ o l K**: uiral al
M^: al Totavroı L** 6. koI om.
164
Nitekim pek çok kişi böyle; bu tür hizmetler de kısa zaman

için ortaya çıkıyor. Bunlannki, beriki taraftan da aynı şeyler
oluştuğunda, dostlar biribirlerinden ya da aynı şeylerden
hoşlandıklannda, hoşluktan ötürü doğan dostluğa benziyor.
Gençlerin dostluğu böyle. Daha çok bu tür dostluklarda cö 20
mertçe bir şey var. Yarardan ötürü olan dostluk ise tecimen-
lere yakışır. Kutlu kişiler yararlı değil, hoş şeylere gereksi
nim duyar, bilileriyle birlikte olmak isterler, bu acı vericiyse
kısa süre katlanırlar, ama kendisi için acı verici ise, iyi bir
şey de olsa, hiçkimse sürekli olarak dayanamaz. Bunun için
onlar hoş dostlar arar. Herhalde bu tür kişiler hem iyi olmalı 25
hem de onlar için iyi olmalı, çünkü ancak bu şekilde dostlar
için gereken şey onlarda bulunacaktır. İktidarda olan kişile
rin ise iki grup dosta gereksinim duyduklan görünüyor: Bir
grubu kendileri için yararlı olanlar, bir grubu da hoş olanlar;
Aynı kişilerin beriki niteliği de taşıması kolay değil. Onlar 30
erdemin eşlik ettiği hoş kişileri ya da güzel şeylere katılan
yararlı kişileri değil, hoşluğu aradıklanndan şakacı kişileri,
emredileni yapacak becerikli kişileri arar, bu özellikler de
aynı kişide pek bulunmaz. Erdemli kişinin aynı zamanda
hem hoş hem de yararlı olduğunu söylemiştik. Ama böyle
bir kişi kendisinden üstün biriyle dost olamaz, meğer ki söz
konusu kişi erdem bakımından da kendisinden üstün olsun.
Böyle olmasa üstün gelinen kişi orantıyı eşitleyemez. İşte 35
bu tür kişilere pek rastlanmıyor.
İmdi sözünü ettiğimiz dostluklar eşitlik üzerine kurulu. 1158b
Heriki taraf için de aynı şeyler oluşuyor, biribirleri için aynı
şeyleri istiyorlar ya da, yarara karşı haz gibi, bir şey başka bir
şeyle değiştiriliyor. Bunlann daha az dostluk olduğunu, daha
az kalıcı olduğunu belirtmiştik. Onların aynı noktada benzer
lik ve benzemezlik açısından dost olduklan ya da olmadıkları
VIII. 6—7. 165
KOT ip tr^v <l>aCvopTı\iaı piv yap ro rıbv
^ 5^ t6 Xpı/l<nfJLOv, ravra 8’ {nrâp^fi. KİLKtCv-p), r4p€iv TTokkoîi, ait <f>a(voı>raı lo
VH. A(ot, 8 ı* ivopoıorrfTa İKcCınfs. "Erepov 8 * ^<rrl <pıkCas ftbos
t8 koö* vırepoxv^f olov Ttarpl vpos viöv Kal 5 \ m TTpea-^v-
Tİpip rrpbs vfdrfpov, avbpC re -npbs yvvaİKa Kal Travrl âp-
XOvrı rrpbs âpxbp€vov. bıa<f>4pov<rı 8* atraı Kal â\Xı^K<ûv’
ov yap rı aM ı yovfvcrı rrpbs rİKva Kal &pxov(Ti rrpbs âp- 15
XOfUvovSf oAA.* ov8 e rrarpl rrpbs vibv Kal vlû rrpbs rraripa,
o^* avbpl rrpbs yopaiKa koI yvpaiK.1 rrpbs &vbpa. kripa
yap İKâoTov Tovrrov âperij Kal ro fpyov^ irepa 8 e Kal bC
h ^lAcvaip* erepai o8 v Kal al <f>ıXq<r(is koI ai <f>t\iaı.
2 ra iro 8^ ovre yivfraı kKarîptp rrapb daripov ovre 8eî 20
Cr}T€Îv' orav bb yovev<n pev rİKva ârrovkprf h bet toÎs
yevınjrrarrif yoveîs 8^ [vl^<ra>] & 8eî tois rcKvots, pbvıpos
rı T&v TotovTcnv Kal imeiKTis İaraı <f>ı\Ca. avâkoyov 8* kv
rr&trats toâs koB* vrrepoxvv ova-aıs <j>ıX.Caıs Kal r^ı; <f>İKrj<rtv
bet ylverr&aty oîop rbv apeCvva pa^kov <f>tkeî<rdat rj t^ıAeîv, 25
Kal rbv dt<f>eKıii(oTepov, Kal r&v âkkcnv I kootoj/ 6poCa>s‘
oTup ybp Kar* a^lap fi <j>i\fins yiptıraı, rore yİperaı rrois
IrroTTiSf b 8q rrjs (fnkias eZvai
8 oKeî.
3 Oux opMİras 8e rb îtrop İ p re roîs biKcuoıs Kal kp r§ 9

rfrıkC^ <f>alpfrat İx^^^‘ btKOtoıs torop $0
rrp^TiûS rb Kar â(£ap, rb bi Karâ rroa-bp bevripras, kp 8^
rp ıpıkCa rb ııkp Kara rrocrbv rrp<&r<os, rb bk Kar itîop
i bevrkpms. bpkop b\ &p rroki) btaartıpta ykpıırat aperijs
fj KOKtas tj (vrroptas ij rıpos âWov' ov yap İn <f>Ckoı kla\p
14. 8*] Zk Kol Asp. Kol om. L** M** r 18. İKİffrou A sp .: İKİ(rT^
vulg. 19. İrtpa oZp Kti Zt* & ^İKırns K** 20. raurh K** 22. ı44^ıy
om. K** 83. wo\Z rh Z. M** (et ut vid.'.ur Asp.) ylyifreu L*
165
görünüyor: Erdeme uygun bir benzerliğe göre dost görü

nüyorlar (biri amaç olarak hoş olanı, öteki yararlıyı alır;
bunlar erdemli dostlukta da var), oysa onun çamur anlamaz,
kalıcı bir şey olmasına karşın, bunlar başkalan için hemen
değiştiklerinden ve başka bir çok şeyde farklı olduklanndan
ona benzememeleri nedeniyle dostluk olarak görünmüyor- lo
1ar. Dostluğun başka bir türü de bir üstünlüğü göre olanı:
Sözgelişi babanın oğulla, genelde daha yaşlı olanın daha
gençle, kocanın kansıyla, her yönetenin yönetilenle dostlu
ğu. Ama bu dostluklar biribirlerinden farklı. Babanın çocuk-
lanyla dostluğu ile yönetenlerin yönetilenlerle dostluğu aynı 15
değil. Babanın oğluna ve oğulun babasına; kocanın kansı-
na, kadının kocasına dostluğu da aynı değil, bunlann herbi-
rindeki erdem ve iş farklı: Sevme nedenleri farklı, dolayısıy
la sevecenlikleri ve dostluklan da farklı. İmdi herbiri için
öteki taraftan aynı şeyler ortaya çıkmıyor, bunu aramak da
gerekmiyor. Çocuklar ana-babalanna kendilerini dünyaya 20
getirdikleri için, babalar da çocuklanna soyundan geldikleri
için gerekenleri verdiğinde, bunlann dostluğu kalıcı ve tam
dostluk olacaktır. Üstünlüğe göre olan tüm dostluklarda
sevecenliğin de orantılı olması gerekir: Sözgelişi daha üstün
olan, sevdiğinden daha çok sevilmeli; daha yararlı da öyle; 25
ötekilerin hepsinde de bu böyle. Çünkü ne zaman ki, dost
luk değere uygundur, o zaman belli bir eşitlik oluşur, bu da
dostluğa yakışır, böyle düşünüyoruz.
Öyle görünüyor ki, adaletli şeylerde eşit olan, birincileyin
değere göre, ikincileyin niceliğe göredir; oysa dostlukta birin- 30
cileyin niceliğe göre, ikincileyin değere göredir. Bu, erdem,
kötülük, zenginlik ya da başka bir şeyde büyük bir farklılık ol
duğunda açık: Böyle bir durumda dost olmamalan bir yana.
166 V III. 7—8-
35 aAA’ ov8 ' a^ıovaıv. iıx<f>avio'TaTov Ö€ tovt' itti t&v df&v'
Tr\€Îarov yap oîroı ıra<rı roîs iyadoıs ^çpiypva'iv, brıXov hi
1150 * KOI 6TTI T(ûV â<riKio>v' ov5e yap rot^roıs a^ıova-ıv « ra t <f>CKoı
ol Tro\v KaTabeeoTfpot., ovbi rois apCaroıs rj <ro0a>rdroı$ oi
prjbfvbs a^ıoı. aKpı^^s pfv o îr iv Toîy rotodrots ovk lo rtr 5
İtûs tİvos ol <f>C\oı‘ ırcAAtûr ybp a<f>aıpovpivtov €Ti
6pı<rp.6 s,
5 piveı, TTokv be \a>pıa‘deırros, öîov rov 0eoO, oiiKerı, Sdev koI 6

â'TTopeÎTaı, pri ttot ov jSot/Aorraı ol <f>CKoı toîs <f>lKoıs rd
peyıara t&v ayaO&v, otov Oeovs etvai' ov yap İ ti <f>lXoı
e<rovTaı avroîs, ovbk br/ âyaûd' ol yap <l>î\oı AyaOd. el
brf KoX&s eîprjTaı 5ti 6 <f>CXos rîK<a ôvkeTaı TdyaÖd
lo eKeivov İveKO, piveıv hv bioı olos vor iarlv İKeîvos' &v6p&7fs ö’ ov Ttâvra'
a&T& yap pâkıad* İKaoros ôvkeraı rdyadd. Ol TrokkolVTII.
bi boKovai bıd <f>ıkoTiplav ôvke<r6 aı ^ıXela-6 aı pakkov rj
<f)i,kelv‘ bıb (frıkoKokaKes ol ırokkoC' vrrepeyopevos yap
15 (frlkos 6 Koka^, rj TrpoarıroıeÎTaı toiovtos Kat paXkov
(frıkelv rj <f>ıkeîa-dai' to be (frıkeîarâaı eyyvs etvai boKeî rov
Tipda-âat, ob brj ol rrokkol ifîevraı. oi bı avrb b' iolKatnv 2
alpeîadaı. t ^ v TLprjv, dkkci Kara (rvpê^rjKos' âCpovcn,
yap ol piv ırokkol vrrb T&v iv rat? iôvaCaıs Tiptapevoı
20 bıd TTjr ikrrCba {oîovraı yap revêaSaı icap avrûv, âv rov
be'arvTar &s brf <njpel<p Tİjs eirraOeCas yaLpovai r^ Tt/ı^)*
ol 5* irrb t&v imeiK&v koI elboronv Speyopevoı rıprjs /3«-
âı&a-aı t ^ v oİKelav boâv iıjrCevTaı ırepl air&v’ âtpova-ı
8 î), oTi elalv dyaOoi morevovreg Tt/ t &v keydvrıov KpCtreı.
25 Tip ^ıkeıadaı be koJQ' avrb \aCpovo‘Uf’ bıb boêıev dv Kpeîr-

Tov eîıtaı tov TipourOaı^ Kal ^ <f>ıkCa Kad* avr^v alpeTrı
1150* 4. at ^fA«0 fort. 4 ^<A/a 7. oMh L* 8 . fOıot riyoBi V '

9. iyoBii K** 11. B)ı Zwinger : İh codd. 15. rotavros
(cTvot) Sylburjf 17. o5] ot oi K**, omisso S*
166
layık da değillerdir. Tanrılar konusunda bu son derece açık: 35
onlar tüm iyiler bakımından çok çok üstün. Krallar konu

sunda da bu böyle, çok aşağı olanlar onlarla dost olmaya 1159a
değer değil. Hiç değeri olmayanlar da çok iyi ve çok bilge
kişilerle dost olamaz. Bu tür durumlarda nereye kadar dost
olunabileceği, kesinlikle sınırlandınimış değil; biri çok fazla
yitirse de dostluk sürebilir, ama biri, bir tann gibi, çok uzak
sa, artık söz konusu olamaz. Bundan ötürü dostlann dostlan
için, tanrı olmaları gibi, en büyük iyileri isteyip istemeyecek
leri de sorulabilir. Bu durumda artık onlar için dost olmaya
caklardır, onlar için 'iyi' de olmayacaklardır, çünkü 'dost' de
mek, 'iyi' demektir, imdi dostun, onun için, dostuna iyi
şeyler istediğini söylemek yerinde idiyse, onun nasılsa öyle
kalması gerekecektir. O halde dostu, bir insan olarak, onun 10
için en büyük iyileri isteyecektir: Belki bütün iyileri değil,

çünkü herkes en çok kendisi için iyi şeyler ister. Çoğunlu
ğun 'saygı' sevgisi yüzünden sevmekten çok sevilmeyi iste
diği görünüyor. Bunun için çoğu kişi "dalkavuksever", çün
kü dalkavuk aşırı dosttur ya da dostmuş gibi davranır, sevil 15
diğinden çok seviyor görünür. Sevilmek, çoğunluğun ona
yöneldiği saygı görmeye yakın düşünülüyor, ama saygı ken
disi nedeniyle değil, ilineksel olarak tercih edilir görünüyor:
Pek çok kişi onlar aracılığıyla gereksindikleri şeyi elde etme
umudu yüzünden (iktidardaki kişiler katında saygı görmekten
hoşlanıyor, demek ki saygıdan geleceğe ilişkin çıkann belirti 20
si olarak hoşlanılıyor). Bazılan da doğru ve bilgili kişilerden

gelen bir saygı arzulayıp kendileri hakkındaki kanılannı sağ
laştırmak ister; böyle söyleyenlerin yargısına kanarlar ve iyi
kişi olduk diye sevinirler. Kendi başına, sevilmekten de hoşla
nırlar. Bunun için dostluğun saygı görmekten daha iyi bir şey 25
olduğu ve dostluğun kendi başına tercih edildiği görülse ge-

VIII. 8. 167
3 tlvai, boKfî b' iv r y <f>ıK€Îv fiaKKov ^ iv t Ş (fnKfîarOat,
elvai. o7ifX€Îov b* al [/.ıjTİpes <f>ı\€Îv yalpovaac İvıat
yap bıboa<rı ra iavT&v rpi<f>€(rOaı, Kal ^ıXov(rt pcv cibvîaı,
avTi<f)i\fl<rdaı b' ob ^rjT0v<rıv, iav d/j,<ÔTçpa ivbiyrjrait 30
dX\* İKavöv avraîs eoiKev eîvaı ih v op&crcv eb ırpûrTovras,
KOL avral <f>ı\oüatv avTobs Khv İ ksîvoi prfbiv &v fiîjrpi Ttpocr-
4 77/cfi âTTOvipûnaı 6ıd t^ v ayvoıav. p â \\o v bi rfjs ^ıKCas 1 0
OVOTJS iv <f>lX.€ÎVt KOİ T&V <f>l\o<f>(Kü}V İTTaıvovpivoiVf <f>C\<av
dpcT^ t 6 (^ ı\fiv İoiKfv, &ar iv oîy tovto ylvfra ı Kar^ i^lav, 35
5 ovToı povıpoı <f)CKoı KOI fi Tobr<üV <fnkUı. obrıa d’ &ı> Kal ol 1159'
âvuroı p6Xıar fîiv Icrâôıvro yap &v. fi 5 ’ laorrıs
Kal 6poı6rqs <pı\oTrıs, Kal paKurra p iv ft Tdtv Kar aperfıv
bpoıorrıs' povıpot yap ovres Kad' abrovs Kal ıtphs â \ k ‘qXovs
pevovo'i, Kal ovt€ biovraı <f>a'6Ka>v ovö’ v'nuıpçrovo'i roıavra, S
dXA’ o>s eİTTfîv Kal bıaKCûkvovcrıv' t Qv ayaO&v yap pı^r
afiTovs apapraveLv pıjTC toîs <p(\ots İTrtTpiiTdv. ol df po-
\6ripol t6 p fv fiiâıov ovk İyovaıv' ovbi yap abrols bıap4“
vovcrıv opoıoı ovTfS' İ tt âkiyov b^ \p6vov yîvovTaı (fiiKoı,
6 Tfİ dAAîjAa>y poyOy]pia. ol \prı<npoı 8 ^ koi ^8 cÎs «o
İ ttI ırkeîov bıapivovtnv’ İo)s yap av ’nopLCuiO'iv fıbovas fj
oKpekfias dAAıjAoty. i ^ ivavTİo>v b^ pâkıara p^v boKCÎ fi bıa
TÖ \pfj(npov ylv€(r6 aı ^ıkCa, olov ırivrıs v\ov<ri(p, âpaOfii
ftbSri’ ob yâp Tvyy^dvft tis ivbe^s &Vy rovrov i<pıepev09 âv-
Tibtopetraı &kko. ivravûa b’ &v tis 4Kkoi Kal ipaarfıv Kat 15
ip^ptvov, Kal Kokdv KOI alayjp6 v. bıb <âlvovraı koI ol
ipaaral ycAotot ivCor^f â^tovvres <f>ıX€t<r6 at &s (f>ıXov<nv
SpoCtûs bfj ^ iXi;toW Svras î<ra>s b.$ıa)Tİov, pıjb^v 8 e rotovrov
7 ix.ovraç ycAoîov. ?<ro)s 8 ^ 088 ’ i<f>(€Taı t6 ivavriov tov iv~
34. ipİKtty K** 35. iptT^t pr. 1150>> 11. (as]

ifiicts 12. 4 otn.
167
rek. Öyle geliyor ki, dostluk sevilmekten çok sevmekte. Sev

mekten sevinç duyan anneler de bunun kanılı: Kimi anneler,
kendilerine ait olanı çocuklanna yedirir, bilerek sever, ikisi
de olmasa, sevgilerine karşılık beklemezler, onlan iyi du- 30
rumda görmek onlara y^ter. Bilgisizlik yüzünden, bir anne

nin yapması gereken hiçbir şey yapmasalar bile, çocuklannı
severler. Madem dostluk daha çok sevmekte ve "dostsever-
leri" övüyoruz, dostlann erdemi "sevmek" olsa gerek. Dola
yısıyla bu durumun kendilerinde değere göre oluştuğu kişi- 35
1er kalıcı dosttur, onlann dostluğu kalıcıdır. Eşit olmayanlar ıi 59b

en çok bu biçimde dost olsa gerek, çünkü böylece eşitle
nebilirler. Ne ki dostluğun ruhu eşitlik ve benzerlik, özel
likle de erdemce benzerlik: Çünkü kendi içinde tutarlı olan
lar, biribirlerine karşı da tutarlı olur, kötü şeylere gerek duy- 5
maz, bunlara değer vermez, hatta onlan engelledikleri söy

lenebilir. Çünkü yanılmamak, dostlara da bu yönde olanak
vermemek iyi kişilere yaraşır. Kötü kişiler ise sağlam değil;
bunlar kendi içlerinde de tutarlı kalmaz. Kısa zaman içinde
dost olurlar, çünkü biribirlerinin kötülüğü çekici gelmiştir.
Oysa yararlı ve hoş kişiler daha uzun süre, biribirlerine ya- 10
rar ve haz sağladıklan sürece dost kalırlar. Öyle görünüyor

ki, en çok karşıt kişiler arasında yarara dayanan dostluk olu
yor; Sözgelişi zenginle yoksul, bilgili kişiyle cahil. Biri yok
sunken ne elde etmişse buna karşılık başka bir şey verir. Se
ven ile sevilen, güzel ile çirkin de bunlara eklense gerek. Bu- 15
nun için kimi kez aşıklar, sevdikleri gibi sevildiklerini sandık

larında gülünç görünüyorlar. Eşit olarak sevilmeye değerse,
bu beklenebilir, ama böyle değilse gülünç. Karşıt karşıtını
168 VIII. 8—9-
avTİov Kad' air6, &K\a Kara crvfJL^^firiKos, fj 5 ’ âpe^ıs tov
pÂiTOV icrriv' tovto yap iy a 0 6 v, otov r y ^pfl<rd<û' koI ydp karw
ÜKKorpı^Tepa.
11 ”E oik€ be, Kad&TTep kp dp\fj etprjraı, ırepl ravrâ Kal I X .
kv Tols avToîs eîvai rj tç efnkCa Kal t 6 bCKaıov. kv aTrdaj]
ydp KOivmvia boK€Î t i bUaıov etvai. Kal <f>ıkCa bi' ıtpoa-
ayopevovcrı yodp &s <f>Ckovs tovs <Tvpı,vXovs Kal Toi/s avarrpa-
Ti(&Tas, 6poi(ûs be Kal rol;; kv Tois &Waıs KOtv<t)viai5 > xad’
30 6(tov bk Koıpuivovaıv, kiri ro<roÖT<ij; k<m (fnkla' Kal yap t 6
bİKatov. Kal ^ rrapoıpCa “ Koıvd ra <f>(\a)v,'* 6p6âs' kv k o i -

i'oivia ydp ^ <f>ı\la. lo r t 5* âdeAôt; p,ev Kal eralpots 2
ırdvTa KOivd, ro î; 5 ’ âXXots SufKopurpeva, Kal ro t; pev
TrkeCa toîs b* kkdrro)' Kal ydp t &v <f>ıkıâv at pkv pak-
35 kov at b' rjTTov. bıa<t>epeı bk Kal ro bUaıa" ov ydp
1100 Tavra yopevaı ırpoy reKva Kal dbek<j>oîs Trpbs dkkrfkovs,
ovb* kraCpoıs Kal voktraıs, dpoias Kal kiri râ v dkka v
ipıkı&v. krepa b^ Kal rd dbiKa ırpds kKdarovs rovratv, Kal 3
at^rfaıv kap^dveı r <3 pâkkov vpds <f>Ckovs etvai, oîov XPV~
5 para dıroorepijaraı eraîpov beıvdrepov ^ vokCrrjv, Kal pıj
ôrıdrja-aı dbek<f)<û rj 66velip, Kal ırarafat rrarkpa ^ âvnvovv
âkkov, avêaûaı bk ırk<f>vK€V &pLa t^ (fnkCif Kal tö bi-
Kaıov, w; kv roîs a ^ o î ; Svra Kal krr taov bıı^Kovra, al i
8^ Koıvoiviaı TtoLaaı popCots koİKaat rfjs TTokiTtKijs’ avprro-
10 pedovrat ydp krri rıvi avpcftkpovrı, Kal tToptôpevoC ti t &v
eîs TOV piov' Kal ^ rrokiTiK^ 6^ Koıvcavta tov <rvp(frkpovTos
ydptv boK€t Kal k^ dpxv^ avvekdelv Kal bıapkveıv’ rodrov
21. öypü ob İJIP&K** Asp. 26. ravrh 28, o5v T : yiıp L'*:
İk M** 38. İXXou om. K*» 1160* 8. r i tûcata V> T 7.
^ kck) ^ y trtu
168
herhalde 'kendi başına' değil, ilineksel olarak arar. İştah ise 20
ortaya ilişkin, çünkü iyi olan bu: Sözgelişi kuru olan şeyin
ıslanması değil ortayı bulması gerek; sıcak şeyde ve öteki
durumlarda da bu böyle. Ama bunlan bırakalım, çünkü ko
numuz dışında bunlar.
Başta söylediğimiz gibi, öyle geliyor ki, hem dostluk
hem de adalet aynı şeyle ilgili ve aynı kişilerde. Her ilişkide
adil bir şey var, bir de dostluk, böyle görünüyor. Nasıl de
nizciler ve silah arkadaşlan dost diye adlandınlıyorsa, başka
ilişkilerde de bu böyle, ilişki ne denli çoksa, dostluk da o
denli çok olur.Adil olan da öyle. "Dostun malı ortaktır" sözü 30
de doğru, çünkü dostluk ortaklıkta. Kardeşler ve arkadaşlar
için her şey ortak, başkalan için ise ayn: Kimi için daha çok
kimi için daha az. Adil şeyler de farklı. Nitekim ana-babanın 35
çocuklan karşısındaki, kardeşlerin biribirleri karşısındaki 1160a
haklan; arkadaşlar arasındaki haklar; yurttaşlar arasındaki
haklar aynı değil, öteki dostluklarda da bu böyle. Demek ki,
bunlann herbirindeki adaletsizlikler de farklı: Dostlukla bağ
lantılı olarak, arttıkça ağırlaşır. Sözgelişi arkadaşından para
esirgemek herhangi bir yurttaştan esirgemekten; kardeşine
yardım etmemek tanımadık birine yardım etmemekten; ba
baya vurmak herhangi birine vurmaktan daha ağır. Dostluk
la aynı anda hak da doğal olarak artar, çünkü aynı alan
da ve kapsam eşit. Bütün ilişkiler toplumsal ilişkinin par
çalan gibi görünüyor. Kişiler yaşama gerekli olan şeyler
den birini sağlamak için ve bir yarar için biraraya geliyor. 10
Toplumsal ilişki yarar uğruna konmuş bir ilkeden yola çı

kan ve süren bir ilişki gibi görünüyor. Yasa koyucular da
VIII. 9—10. 169
yap Kal' ol vofiod^raı oTo^âÇovraı, Kal bUaıov âorıv elvai
5 rh KOivfj (TVpL<f>4pov. al (lev oZv a \\a ı Koıvoiviaı Kara pÂprı
Tov <rvp<f)€povTOs i<\tUvraı, otov tT\<üTrjp€s p.ev tov Kara rdı/ 15
ttKovv Ttpbs ipyatrCav \pr)p.âT<ov »/ ti roıovrov, <rv<rTparıcoTaı

di TOV Kara rbv Ttbkepov, cîre xprjp.âT<av cîre vUrfs fj tto-
Keoas 6pfy6p.evoı, 6p.oCü>s bi Kal <f>v\4Taı Kal brıp.6raı.
[İnat be râv Koıvoivı&v bC rfbov^v boKOvaı ylvecrOaı, 6 ıa<r(o-
T&v KOI 4pavıcrr&v’ abrat yap Ovaıas 4veKa Kal avvova-lasJ] 20
Ttâa-aı b* abrat bıro r^v rtoktrtK^v koİKaa-tv elvat' ob yâp
TOV TTOpbvTos avp.<f>4povT09 ^ ‘iTokiTtKrj 4<l>leTat, akk* els
âıravra rhv ^tov :)e * 6 va-Cas re Troıovvres Kal ırepl ravras
avv4bovs^ Ttpâs (»"f) &7rov4povres toîs 6 eoîs, Kal avroîs ava-
Ttaba-ets •noplÇovres p.eff ^bovrjs. al yhp b.pyatat OvtrCat Kal 25
(rbvoboı <f>alvovraı yLveaOaı pLera tAs t &v Koprr&v <rvy»co-
p.tbas otov ivapâC' p.6.ktcrra yap kv roîîrots 4o')(dkaCov
6 TOÎS Katpoîs. Ttacrat b^ı âlvovrat al Kotvcûviat p.6pta rrjs
ırokırtKİjs etvai' İKokovd-^crovat bi al rotavrat <l)tkCat raîs
Toıabrats KOivcavCats. 30
X. IIoAıreâs 8’ ôrlv eîbr} rpta, ta-at be kcu TtapeK^â- 12
o-ets, otov iffOopal robrtov. eltri d’ al ptiv ıroktreîat fiaa-t-
keia re Kal &pı<rTOKpar(a, rpCrrı b i iıro rıp.r\pÂr(ûVy ^v
TtpjoKpariK^v k4yetv oİKetov <4>aiverat, troktreCav b' abrrıv
2 el^daartv ol nrkeurroı Koketv. robrtov b i Pekrtarrı ptiv r\ 35
fiturtkeCa, b* rj rtfiOKparCa. Trap4 Kâ<rts bi ^ a a t-
keCas fxkv rvpavvîi' 6.p.<l)<o yoip p.ovap\tat, bta<f>4pov<rt bi 1160 '■
ırAeîoTov* 6 ptiv yhp rvpavvos rh abr^ orvp.^4pov a-Kottet,
6 8^ âaıkebs rb r&v h p \ 0 fx4 v(ûv. ov yAp iorrt ^ a a t k ^ i
19 . (vıoi—20. trvvovffIas fort. infra post 23. $loy ponenda fort. (o l)

$ıtur€tr&y 20. fort. olroı 21. tîyaı om. K** 22. roC] ^ırl
t o G K** 28. rabras rht avySSovs K** L** 24. re add. F 30.
roıabrats om. 32. 3’ of om. K** 33. t i K**: t ’ ^ vulg.
169
buna çabalıyor, ilişkiye yararlı olana 'adil' diyorlar. Öteki

ilişkilerde ise özel bir yarar gözetiliyor: .Sözgelişi gemiciler 15
zenginlik ya da benzeri bir şey sağlamak için gemi yolculu

ğundaki yaran, silah arkadaşlan zenginlik, utku, kenti ele
geçirmek istedikleri için savaştaki yaran gözetir. Aşiretler,
kabileler de öyle. <Kimi ilişkilerin de haz nedeniyle oluştu
ğu görülüyor, sözgelişi ayinlere ve davetlere katılanlannki:
Bunlar tören yapmak, birlikte olmak için katılır> Bütün bu 20
ilişkiler toplumsal ilişkinin altına yerleştirilebilir gibi geliyor.
Çünkü toplumsal ilişki o andaki yaran değil, tüm yaşam için
gerekli yaran gözetir. ** dinsel törenler yaparak, toplantılar
da sunular sunarak, kendileri için hazla geçen boş zaman
sağlayarak... Eski dinsel törenlerin ve toplantılann hasat 25
zamanından sonra olduğu görünüyor; sözgelişi hannan za
manı, en çok bu sırada boş zaman oluyor. Demek ki, bütün
ilişkilerin toplumsal ilişkinin parçalan olduğu görülüyor. Bu
tür dostluklar da bu tür ilişkilerin peşinden geliyor. 30
Üç tür yönetim biçimi var, bunlarla eş sayıda da bozuk,
yani yozlaşmış biçimleri. Yönetim biçimleri: Krallık aristok
rasi (en iyilerin yönetimi), üçüncüsü de kendine özgü adıyla
timokrasiConurerki) denmesi gereken, ama çoğunluğun '/x>-
liteia'adım vermeye alışık olduğu onurlulann yönetimi. Bun- 35
1ar içinde en iyisi krallık, en kötüsü timokrasi.Krallığın bo- ıi 6ob
zulması tiranlık, çünkü berikisi de tekerklikama çok farklılar:
Tiran kendisi için yararlı olana bakar, kral yönettiği kişiler için
yararlı olana. Kendine yeter olmayan, bütün iyiler açısından
170 VIII. lo.
6 avrdpKijs Kal ırâat roîs &ya6oîs V7tipi\uiv' 6 bi
5 TOiovTos ovbfvbs ‘irpoabeîraı' ra dt(j)^\ıpi,a ovv a ^rû p.iv oİ k
&p CTKOTtoCrif Tols 8’ dpyop.€Voii' 6 yap rotoOroy Kkrıpo)-
Tos &v rts €Îr} ŞaaıKeİJS. ^ bk TvpavvU ivavrCaç ravTrı'
Th yap ia v r ^ âyaûdv btaSKft. Kal <fKivçp^r(pov i m rav-
rr}S OTi ytıpCarrı’ k&kuttov b\ rd ivavrlov îkH artp.
10 p€Taâ(vi(. 8’ İ k âaıkeıas d s ropavvibâ' ipav\6rqs yap 3
i(rrı povapyiai fj rvpavphy 6 8e poyOrjpos fiacrıkds rvpap-
pos yiperaı. âpıaroKparCas bi els 6kıyapyjLap KaKiq tcüp
dpypvTOiPy ot pipovai Trjs vokeois Ttapa rr]P âîap, Kal
'irâvTa ^ Ta vkeîara tüp âyaûüp iavToîs, xal Tas d p xw
İS del TOis avToîs, m pl n:kd<rTov Troıodpfvoı ro Trkovrdp’ âkCyoı
8t) dpyovaı Kal poyOrjpol &ptI tüp imeLKeo-TaTiOP. İ k b i
TipoKpaTCas d s brjpoKpaTCap' tropopoı ydp d aip avrat'
Ttkrıdovs yctp ôdkeraı Kal ^ TtpoKparCa dvat, Kal îaoı
TîdvTts ol iv TtpripaTt. T)Ktara 8c po\6rip6p ia rtv r\
20 br)poKpaTla' piKpov yhp ırapeKâCveı rb rijs ırokırdas
eı8oy. p€TaŞâkkov<rt p iv obv ftdAto-ö’ oDrcoy al ‘iro\ıreîat*
ikâ^KTTOV yhp ovTû) Kül pŞara^ pfTaâlvov(rıv. bpouopara 4
8’ avTÜv Kal oîov Ttapabdypara kd ô t rty âv Kal iv
Taîs oIkCüis. rj pev yap ırarpas vpbs vleîy KOiptavCa /Sacrı-
25 Aeây İ^^t fry^pa' t ü p t İ kv< ûv yhp r y varpl p iket’ iv~
revdev 8e Kal 'Ôprjpos top A la naripa Ttpoo’ayopevet' rta-

TptK^ yap dpxv ôvkerat ij âa-tkda d vat. iv Uipa-ats
8’ ^ TOV TTOTpOS TVpapVtKrj’ y^P bodkots TOtS
vlicrtv. TvpappiKrı 8e Kal f] bea-ırdrov Trpbs bovkovs' ro yap
30 roC bearTioTov avp<f>ipop iv airfj TT/odrrerat. avrıj pev obv
dpd^ <f)aiveTat, ^ Uepa-tKrf 8* rjpapTripivr}’ t ü p 8ıaêpdı»-
1160** 7. fiti O**: fit) ^ vulg. 11. Sil K** 16. 84] 8^1 T : 84 84} M**
19. et ^ om. K**
170
Üstün olmayan kişi kral olamaz. Bu tür biri de hiçbir şeye

gereksinim duymayacak, kendisi için değil, yönettiği kişiler 5
için yararlı olanı kollayacaktır. Böyle değilse, olsa olsa "pi
yangodan çıkan" bir kral olabilir. Tiranlık buna karşıt, ken
disi için iyi olanın peşinden koşar. Şuradan da en kötü bi
çim olduğu açık: "En iyi"ye "en kötü" karşıttır. Krallıktan ti-
ranlığa değişme olur, çünkü tiranlık tekerkliğin kötüleşme- 10
sidir, kötü bir kral tiran haline gelir. Yöneticiler kentin ola-
naklannı değere göre dağıtmazlarsa, bütün iyileri ya da on-
lann büyük bir kısmını kendilerine ayınriarsa; hep aynı kişi
lere yüksek mevkiler verir, zenginleşmeyi çok önemli tu- 15
tarlarsa, onların kötülüğü yüzünden aristokrasiden oligar
şiye (takımerkliğe) geçilir. Böylece doğru kişiler yerine az
sayıda kötü kişi yönetici olur. Timokrasiden demokrasiye
geçilir, çünkü bunlar kapı komşusu. Timokrasi de çoğunlu
ğun iktidar olmasını ister, çünkü belli bir değerde olan
herkes eşit olur. Demokrasi daha az kötü olan bir yönetim.
Çünkü yönetim biçiminden sapma daha az. İmdi yönetim 20
biçimleri bu şekilde değişiyor, en yakın en kolay. Bunlara
çok benzeyen, hatta bunlann hemen hemen ilkömekleri
olan biçimleri ev yaşamında da bulabiliriz. Babanın oğlu ile
ilişkisi bir krallık şekli, çünkü baba oğullanna özen gösterir; 25
bu nedenle Homeros Zeus'u "baba" diye adlandınr. Krallık,
babanınki gibi bir yönetim olmak ister. Ama Terslerde bu,
babanın Uranlığı: Onlar oğullannı köle gibi kullanıyor. Efendi
nin kölelerle ilişkisi tiranlık: Burada efendiye yararlı olan ye- 30
rine getirilir, imdi bu doğru görünüyor. Terslerinki ise yanlış.
VIII. 10—11. 171
6 r<ûv yap al ^ X tâ tıâôpoı. ivbpos Se Kal yvvacKÖs apı-
OTOKpariK^ tpaCveToı’ Kar^ â^lap yap 6 âvrjp ap^d, kol
V(pl Tavra & deî tov &vbpa' oaa h\ yvvaiKL âppoCd,
İm Cvti âTTobCb(û<Tiv. cnrâvTüiP be KvpıevoiP â âprjp els 6Kı- 35
yap\ıap pedCaTrjaıv' Ttaph, t^p â^ıav yâp avrb -noıel, Kal
ovx fi ipeCvüiP. epiore b^ âpôvcrıp ai yvpaÎKes i ‘7r(K\r]poı 1161 •
obcrat' ov b^ yCpoprat Kar iper^p ai ap\al, okka bıa ırkov-
6 TOP Kal b'upapiPt Kadâırep İ p raîs okıyap\(aıs. rıpoKpa-
TiKjî 8’ eotK€P rı tüp ab€k<(>&p’ î<roL yâp, nkrıp i<p’ 8<rop
raîg ^kiKCaıs bıakkâTTOvaip' bıotrep ap Ttokv raîs rıkiKlaıs 5
bıaîpû>crıp, ovk4ti &b€k<f>iKrı yiperaı rı <f)ikCa. bripoKparia
bi p,âktara pep ip raîs abea-rroToıs tüp olKiâ-ecap (İPTavda
yap ırâvres i ^ ta-ov), Kal İP ats âadep^s 6 &px<op <al
İKaarip iôvaCa.
XI. Kad’ İKâ<m}P bi t&p rrokıreıâp <f>ıkla <f>aiveTaı, i<f> 13
8aop Kal t6 bUaıop, â<nkeî pep ırpös tovs Şacnkevopipovi
ip vrrepo\fj evepyeaCas’ eb yâp TTOLeî rotıs âarı.k€vopipovs,
etnep âyaBbs uiP im peketraı avrâp, îv’ «î5 npâıraurıp,
âa-rrep popevs rtpo^âraiP’ odep Kal 'Ôprıpos top 'A yapi-
2 ppopa TTOıpipa kaQp ehrep, ToıavTt} bi Kal fi ’narpiKrı, 15
bLa<t>ipd bi r y peyi$€i t&p evepyeTjjpâTtûP' aîrtof yâp tov
eZpai, boKOVPTOS peylarov. Kal Tpo(j}fjs koI ıratbelas. Kal
TOÎs TTpoyopoıs 8e Tavra TTpoavipeTai’ <\>va-eı re âp^tKOP
Ttarfıp vl&v Kal ırpoyopoi İKyop<ap Kal âaıkevs fiatnkevo-
3 p^pcap. İP vtrepoy^ 8^ al ^ ık la ı avrat, 810 ko.1 rıpûifraı 20
o[ yopeîs. Kal ro bUaıop bfı İP tovtois ov ravrd âAAâ ro
4 Kar âîap' oStco yâp ko.1 ti <f>ık[a. koI âpbpbi bi ırpd?
84. 8<ra] & 35. wdt>r»y K** 1161* 2. Sti] Kari, K** 5.
k(om o5 SıaXAı(rrov<rtv pr. 6. âtyeruıK^ fjiftOKparlat 15.
«7»ck om. 17. tîyu post /ıtyitrrov L** (utrobique M**r) 18.
iırov4/ıCT« r t ] ts y i p L**M**T 22. y ip iy Kal M**T
171
çünkü farklı kişilerin yönetimi farklı olmalı. Kan-koca ilişki

si aristokrasiye benzer, erkek değere göre yöneticidir, er
keğe gereken şeyleri yapar, kadına uygun olanlan ona
bırakır. Herşeyi yönetmeye kalkan erkeğin tutumu ise
oligarşiye kayar, çünkü o değere aykın davranmaktadır, 35
daha üstün olmadığı şeyde de bunu uygulamaya kalkmakta

dır. Kimi zamansa mirasa konan kadınlar yönetici olur. Bu ll6la
durumda yetke, oligarşilerde olduğu gibi, erdeme değil,
güce ve zenginliğe bağlı olur. Kardeşlerin ilişkişi ise timok-
rasi yönetimine benzer, çünkü yaşça farklılık dışında, onlar
eşittir. Bunun için yaşça çok farklı iseler, kardeş dostluğu
oluşmaz. Demokrasi, en çok başkanı olmayan ailelerde (bu
rada herkes eşit olur); yöneticisi zayıf olan, herkesin istedi
ğini yaptığı ailelerde söz konusu.
Yönetim biçimlerinin herbirinde 'adil olan' ne ölçüde
ise dostluk da o ölçüdedir. Bir kral için bu, yönettiği ki
şilerle ilgili olarak iyilikte üstün olmakta: Bir kral iyi bir
kral olduğu için, bir çobanın sürüsüyle ilgilendiği gibi, iyi
durumda olsunlar diye yönettiği kişilerin üzerine titrerse
onlara iyilik yapar. Bu nedenle Homeros da Agamem-
non'u "halkın çobanı" diye adlandırmıştır. Babanın yöneti 15
mi de böyle, ama iyi işlerin büyüklüğü bakımından fark

lı. Baba, en büyük 'iyi' diye düşünülen varolmanın ne
denidir, yetiştirme ile, eğitimle ilgilenir. Bunlar atalar için
de geçerli. Bir baba oğullan için, atalar soycundan gelen
ler için; bir kral yönettiği kişiler için doğa gereği yetke
dir. Bu dostluklar üstünlük üzerine kurulur, bunun için 20
ana-babalar saygı görür. Bunlarda 'adil olan' aynı değil

dir, değere göredir; dostluklan da öyle. Kocanın karısı ile
172 v ı n . I I — 12.
yvvaİKa fj avrrı <l>ı.\[a Kal iv İLpurroKpaTltf Kar iperrıv

yAp, Kal T(|> âpeCvovL tt\ 4 ov Ayadöv, Kal rb hppoÇpv İ k A-
25 oT<j)' ovTo) 8 c Kat râ hlKaıov. ^ 8 ^ r&v &bfX<p&v Tjj irat- 6
pLKjj cotKcv* r<Tot yap Kal ^\tK târat, ol rotoCroı 6 ’ Spoıra-
âeîs Kal Spoıjdeıs ws irrl rb vo\A, İ oikc bi TaAr-p Kal p
Kara rpv TipoKpaTiKpv t<roı yap ol ıroAîraı ŞoAkovTaı Kal
İTTiUKSîs fivai' iv pipet bp rb &p\etv, Kal i ( ta-ov' oüto) bp
.30 Kal p <f>ıXCa. iv bi rats TrapfK^âaea-ıv, &a-nep Kal rb 8 ^- 6
Kaıov İ ttI v-iKpov iartVf oHtü) Kal p <j>ıKla, Kal pKiorra iv
Trj TvpavvCbt ycip oibev p piKpbv <f)i\las. iv ols
yap ppbev Kotvov ia r ı &p\0 VTi Kal bpôpivip, ovbi
<f>ı\ia’ ovbe yap bCKatov’ otov reyvCrp ırpbs opyavov Kal
35 ylntyfi Trpoy a&pa Kal beaTtArp TTpbs bovkov’ «â^cAcîrat
1161 ** piv yap TtâvTa ravra vırb t &v \p<ûpiva>v, <f)ik(a 8’ ovk
coTi TTpbs Ta &\j/vxa ovbe bİKaıov. dAA’ ovbi ırpbs Î ttttov p
ôvv, ovbi TTpbs bovkııv fi 8 oı)Aoj. obbev yap koivov iarıv'
b yap 8oı5Aos İpyf/vôv opyavov, ro 8 ’ Spyavov 8 0 C-
5 Ao9. f pev ovv 8 oCAoy, oİ k İcrrı <f>ı\la TTpbs avrov, t/ 8 ’ 7

bvöpcüTTos' boKet yap etvat rt bUaıov ıravrl &v6 p(&TTıX[a bp, KaO’ baov avdpa>Ttos. İ ttI ptKpbv bp Kal iv raîs 8
Tvpavviatv al <f>t\laı Kal rb bİKatov, iv 8^ raîs bppoKpa-
t o rCaıs ^TTt ırAcîoy* ıroAAa yap ra KOivb Icoıy obaıv.
14 'Ev kolvüİvCt} pev ovv ıraca <f>ıX(a iorCv, KaOdırep etpp- X II.
rat. dtôpıVcıc 8’ &v rıs rpv re (rvyyeviKpv Kal Tpv iraı-
26. iftofittOeis Koil İf/ıo^ı0tıs T! ifutÔtıs ıcal 6ftofio,9tts M**J SfioifieısJctı\

SfioıorraOfls A s p . 27. 8^ L** F 31. ^lA/a A sp .: <f>t\tai<rrl
vulg. 33, Kal rŞ L** M** 34. oToy K*> (et ut vîdetur
Asp.) : i\A ’ otov vulg. liei** 2. I)] oMİ K»" 6. o İ k ] 80^X0» ıı\v
oiiK pr. K** 7. vS/iov^ Kal v6fiov K** 8. ^ ı\la Aretinus : ^ı\(a s
codd. 10. 7r\eîov K** A s p .: ıtKtivrov vulg.
172
olan dostluğunun aynı aristokraside de var: Erdeme göre,

daha üstün olan için daha çok 'iyi', herbir kişiye uyan ne ise
o. 'Adil olan' için de bu böyle. Kardeşler arasındaki dostluk 25
arkadaşlığa benzer: onlar eşit ve yaşıt, böyle olanlann ka
rakterleri de çok yakın olur. Timokrasiye uyan dostluk da
buna benzer: Yurttaşlar eşit ve doğru olmak isterler. Yöne
tim belli bir kesimde olur, eşitliğe dayanır; dostluk da böyle.
Yozlaşmış yönetim biçimlerinde ise, nasıl adalet çok az ise, 30
dostluk da az; en kötü yönetim biçiminde en az. Tiranlıkta
ya hiç dostluk yoktur ya da pek azdır, çünkü bunlarda yö
neten ve yönetilen arasında ortak hiçbir şey olmaz, dostluk
da olmaz, çünkü adalet yok: Tıpkı bir el sanatçısıyla aleti,
ruhla beden, efendi ile köle arasındaki gibi. Bütün bunlar 35
kullananlarca belli bir şekilde yararlanılan şeyler. Cansız n6ib
nesnelerle bağlantılı olarak ne dostluk olur ne de adalet. Bir
atla, bir öküzle ya da köle olarak köle ile bağlantılı olarak
da yoktur bunlar, çünkü ortak bir şey yok. Köle canlı bir
araçtır, araç ise cansız bir köle. İmdi köle olarak değil, insan 5
olarak onunla dostluk olabilir. Öyle görünüyor ki, her insan
için yasa ve uzlaşmanın ortak olabildiği her şeyde bir adalet
ilişkisi var. Öyleyse dostluk da, insan olduğu ölçüde olacak
tır. Tiranlıklarda dostluk da az, adalet de. Demokrasilerde
daha çok, çünkü eşit olan kişilerin pek çok ortak şeyi olur. 10
imdi, söylediğimiz gibi, her dostluk bir ilişki içinde söz

konusu. Ama akrabalıkla ilgili olan ile, arkadaşlıkla ilgili
V III. 12. 173
piKl/jv, al 8^ TTO\lTlKa\ Ka\ ^v\€TlK a\ KOl crVfM'tT\oCKaCf

Kal 5<raı Totavraı, KOivoiViKaK lo^»ca<n im KKov’ olov yhp
KO0’ bp,o\oyiav Tivh <f>alvovTat €ivaı- els ra ıira s 8 ^ râ~ 15
2 êi€v &v TIS Kal rr/v êviKrjv. Kal 17 avyy€ViK^ 8 ^ <f>aCvt-
rai 7ro\veıb^s €Îvaı, ^p-nja-daı 8 c ırâa-a eıc t ^ s ırarpiKrjs'
öi yovcîs p.iv yhp oTİpyov(rı r i rİKva ws kavT<ûV ti
ra 8^ T^Kva rovy yoveis â>s âır* I k€Lv(ûv t (, ovra . fxaXXov
8’ taaırıv ol yovety ra avr&v ^ r«l ytvvrjdkvra on İK 20
T0İJT<ûv, Kal fxcLXXov avvfûKfCoiTaı t6 id > od t<^ yevmjûkvn rj
To yevdfi^vov T<p Troırja-avTi' to yâp airov oIk€Î op
a0’ od, olov 6hovs 0p ii ouovv ro) kxovrı‘ kKeCvtp 8’ ovbkv
TO &<fj' od, r} ffTTov. Kal t <3 -77X ^061 8^ rov \ p 6vov o\ {ikv
yap ei0î»s y €VOfX€va arkpyovcrıv, t o 5 e TTpoeK66vT09 xpo*ôv 25
Tovs yovcîs, (Tuj;€<rıv ^ aîardrjaıv K alom a . kK toİ/tcov dk
3 877X01; Kol 8t* h <f>ı\ ova-ı pLaX\ov al pirjTkpes. yovfU p.kv odv
T€Kva <f>ıKov(rıv a>s lavrovs (ra yap k^ avrQv olov erepoı
avTol Ttp /cex<«>pla-0at}, T^Kva dk yovets dır* kKf(v<ov ıre-
(ftVKora, Â8eXôl 8’ aXXi7Xouy ry ex t&v avrûv TT€tf)VKk- 30
vac Tf yap Trpos kK€Îva Tavr6rqs dXX^Xoıs ravTO Troıeî*
oOfv (pual TavTov alp.a Kal plâv Kal Ta ToıavTa. elai
i brf TavTO TTûiç Kot kv bırıpr}p.kvoi9. H-^yo- 8c Trpos (f>ıKiav
Kal TO (TuvTpo(f)ov Kol TO KaO' fjkiKiav' 17X1^ yap rjkiKa,
Kal ol (Tvv^deıs kTaîpof btd koI 17 d6cX0ı/c^ tj} cTaıpiKfj 35
ofioLovraı. dv€\jnol bk koI ol \o iv o l a vyyevû t kK tovtcjv U 02»
oT)V(OK(C<ûVTaı' Ttj) yap d'TTO T&v avrâv eîvaı^ yivovraı 8’
Ol p.iv oiKeıoVepoı ot 8’ dXXorpıwTepoı t<3 (rûveyyvs rı Ttoppat
1 3 . ffvuvKaıv pr. K*" 1 7 . •ftprâöoı 8 i L** A s p . : Kal tıprrıo-Baı K** M** T

1 9 . Tl om . K** 2 3 . B p l^ ] fi 0p l ( fi M** T ry fX o y r t om . pr. K**
25. ı r p o f \ 06v T o t •»■/»oeAÖ^KTa Toıj
• vulgr. 27. a/
p j y r t p t t pâK \oy K** 3 1 . rain-h ıroıc? M** A sp . : rovrnıroı*» L**; tovto
ıroıcrK»* 3 3 . 8 i]S i> K * ’
173
olan dostluk aynlabilir. Yurttaşlıkla, kabile ile; gemi arka

daşlığı ile ilgili dostluklar anlaşmalar gibi, çünkü bir benzer
likleri var görünüyor. Bunlar arasına yabancılarla dostluk da 15
katılabilir. Akrabalıkla ilgili dostluğun çeşitli biçimleri var

görünüyor, ama hepsi babaya bağlı dostluğa dayanır. Ana-
babalar çocuklannı kendilerinden bir parça diye sever, ço
cuklar ana-babalarını onlann bir parçası olduklanndan.
Ana-babalar kendilerinden olanlan, çocukların onlan onlar- 20
dan geldiklerini bildiklerinden daha çok bilir ve doğuranın

doğana yakınlığı, doğanın doğurana yakınlığından daha
çoktur. Nitekim birinin parçası olan şey, parçası olduğu ki
şiye yakındır, sözgelişi dişler, saç, herhangi bir şey ona sa
hip olana yakın, oysa tersi ya hiç geçerli değil ya da pek az
geçerli. Zaman uzunluğu bakımından da farklı: Ana-babalar 25
çocuklarını hemen sever, çocuklar ise zaman geçtikçe; algı

ladıkça, du)oımsadıkca. Buradan, annelerin niçin daha çok
sevdiği de açık. İmdi ana-babalar çocuklannı kendileri gibi
sever (çünkü onlardan kaynaklanırlar ve onlardan aynl-
makla bir başka 'kendileri' olurlar), çocuklar ana-babalarını
onlardan doğduktan için; kardeşler biribirlerini aynı kişi- 3o
lerden doğdukları için sever: Onlara bağlı aynılık, biribirleri
ni de aynı kılar. Bu nedenle "aynı kandan", "aynı kölrten"
vb. derler. Demek ki ayn bedenlerde olsalar bile, bir biçim
de aynılar. Birlikte yetişme ve yaşıtlık dostluk için önemli.
Nitekim "yaşıt yaşıtını arar", alışkanlık benzerliği arkadaş
yapar. Bunun için kardeş dostluğu arkadaş dostluğuna 35
benzer. Kuzenlerin v<=* öteki akrabalann yakınlığı da ıi6 2 a
bunlara dayanır, çünkü varlıkları aynı kişilere bağlı. Aile

reisinden uzaklığı ya da yakınlığına göre daha yakın ya da
174 VIII. 12 .
Tov ap)(r}ybv €ivat. lorı 8’ ^ fteı; ıtpos yoveîs tİkvois, 5
5 Kal âvdptû'noıs Trpbs öcous, ats Trpbs iyaObp Kal ıtTupiypv'
eS yap Tti-non^Kaai ra p-iyurra’ tov yap iîvai Kal Tpa(f>rj-
paı aÎTioı, Kal ytpop.ipoii rov vaıöfvÛyjpai' i\€ i 5ç Kal to 6
^8v Kol TO xp-qiTip.op fi Toıa’örrı <f>ı\(a p.âXXov tûp Sövcmp,
S<rs €p rols öpoloLS, ocrıp olKCioTcpoı Kal İK
yepfTrjs VTTâp\ov<rı <rT4pyovT€s dAAîjAous, ko.1 oa-oı. Kal Tratbevdcpres
6p.oi<as' Kal fi kuto, top \p6pov hoKipacria 7rXeıoT?j Kal
15 êâıOTaTrı. apoKoyov 8^ Kal ev roîs \oiirols t&p avyye- 7
p&p Ta ^ı\iKa. âv8pl 8e xal yvvaiKl (f>ı\Ca boKcl Karâ
<j)V(rip v'nâpyjiip' âvâpaiiros yap ttj (f>vo'€L avpbvaorrcKdp
p.âX\ov T) ıroKiTiKOV, Sa-<o TtpoTepov koİ avayKaıoTtpov oUıa
TroAeo)s, Kal TfKPOiroUa KOiPOTcpop toîs Côıs. toîs /xev ovv
2 0 aWoıs İttI ToaovTOP fj KOtvcavâ i<rrCp, ol 8* &v$payjrot, ov p.6pov
T^9 T€KVOTToUa9 X^pı-P (TOPoiKOvaıp, oKKa Kal t &v tis töp

^Cop’ evûvs yap bıjjpriTat r«ı İpya, ko.1 İ o t ip ^repa apbpbs
Kal yvpaiKos' iiTapKOV<np ovp oA.\Âot$, eis to kolpop t i 04p -
res ra îbia. bıa raCra 8^ ko.1 r8 tlvaf. boK€Î
2 5 Kal TO fıbv kp TavTjı Trj (j>tXCa. €Îr} 8* &p Kal bı dpen/v,
el eTTteiKeîs eıev* İ ctti yap kKaTİpov aperfl, Kal
Tw TOiovTU). a-vvbea-pios b4 to, TİKPa boKtî eîpai' bıb Oarrov
ol &T€KPOL 8ıaAvovraf rd yap TİKva koipop byadbp ap-
<f)OÎP, (Tvve)(ei 8e to koipop, to 8e w û >s ^ uotİ op avbpl 8
30 TTpbs yvvaÎKa Kal okıos (f>C\<p Trpbs <pC\op, ovSev Ircpoy
<f)aip€Taı ^7;reî<röaı ^ ırcüî bİKaıop’ ov yap Tavrbv âıveraı
1162* 6. Kat post iyaBhy om. K** 18. İ<rtf K*": Kal Kıry vulgf. 19.
TtKvoırottîy K} 29. crv/iPıvrôy T
174
daha uzak olurlar. Çocukların ana-babalanyla ve insanlann

taunlarla dostluğu iyi ve üstün olana duyulan bir yakınlık 5
gibi: Bize en büyük iyiyi sağlamışlardır, varolmamızın, bes

lenmemizin, yetişmemizin nedenidirler. Bu tür bir dostluk
başkalannınkinden daha çok hoşluk ve yarar içerir; onlarla
ne denli ortak bir yaşam söz konusuysa, o denli. Kardeşler
arasındaki dostlukta; arkadaşlar arasındaki, daha çok da 10
doğru kişiler arasındaki, genelde benzer kişiler arasındaki

dostlukta ne varsa onlar var. Doğuştan beri biribirlerini sev
meleri oranında yakın; aynı kişilerce aynı şekilde yetiştirilip-
eğitilmeleri oranında da biribirlerine benzerdirler. Dostlu
ğun en büyük ve en sağlam kanıtı zamana bağlı. Öteki ak- 15
rabalar arasındaki dostluk ilişkileri de bunla orantılı. Kan-

koca arasındaki dostluk doğal görünüyor, çünkü insan do
ğal olarak toplumsal ilişkiden çok, ikili ilişkiye yatkın. Nite
kim aile devletten önce gelir, daha zorunludur, çocuk yap
ma özelliğiyle de öteki hayvanlarla ortak. Ne ki, öteki
hayvanlarda bu ilişki bu kadanyla kalır, oysa insanlar yalnız 20
çocuk yapmak için değil, yaşama ilişkin şeyler için aile ku
rar: Görevler kendiliğinden bölünmüştür, kimi erkeğe, kimi
kadına düşer; kendilerine ait şeyleri ortak sayarak biribirle
rine yardımcı olurlar. Bu nedenle, bu dostlukta hem yarar
hem de hoşluk var. Kişiler doğmysa, erdem üzerine de ku- 25
rulsa gerek. Herbirine özgü bir erdem var ve bu tür

bir dostluktan zevk alınabilir. Çocukların da bir bağ ol
duğu görünüyor, çocuksuz çiftler bunun için çabuk ay-
nlıyor; çünkü çocuklar berikisi için de ortak bir 'iyi',
ortak olan şey birleştirir. Bir adamın kansıyla ve genelde
bir dostun dostuyla nasıl yaşaması gerektiğini araştırmak,
bunlarda 'adil olan'ın nasıl olduğunu araştırmaktan başka 30
bir şey gibi görünmüyor. Nitekim, öyle görünüyor ki,

VIII. 12—13. 175
vpds TÖV ^C K o V KCll t 6 p SO vftO V K dl v b v k v a ıp o p
Kal TÖp avpL<liOiTrfnqp-

X III. TpiTToiv 5’ o{><r&p (fnktâp, Ka$âır€p ^p ipXV 15
Kal Kad' kKİ.(m]p t &p p^P İ p ladnjrı <f>C\<ap opt(op t &p 35
KoO^ vTrepo\Tİjp (»cot yb.p 6poC<ûs iya$ol <j>i\oı ytpopraı Kal

apeCpûip ytipopif 6poCu>s bi Kal ^beîs Kal 5 t â t 6 yj>i]a-ı-1 1 6 2 '
pjoPy t<rdôvT€s Taıs wê\€ôıs (tat bıa<f>4povT(s), tovs tcrovs
p ip Kar* la-brrjra 8 cî r y <f>ıXeîp Kal toîs Aoııroîy ladC^tPj
Toi/s 6 * ipCdOVS tö i,pâX.oyop tcûs bîripoyaıs aTTobıbopaı.
2 yCpfTaı bi TcL iyK^ı^para Kal al pipyjêts İ p Tp Kara 5
t6 xp-q(Tipop <j)i$q tj pdprı rj paklara^ fvkoyttis, ol p\p
yap bı &p€Tqp <f)ikoı SifTes eb bpdp dkkrjkovs ırpoOvpovpraı
(roCro yap dpeTİjs Kal (fitkCas), ırphi t o v t o 8 ’ âpıkk<apepoiP
ovK İoTLv iyKk'J^para ov8 ^ 7 “/® ^lAovı/ra Kal
€v TTOLovpTa o$b(ls bvoyjEpaLp^ı.^ Âkk* b,p ^ )(ap^€is, dpv- xo
peraı t î bpûp. 6 b* vTTfpfiâkkoiP, nryyapap ob i<f)C€Taif
OVK hp iyKokoti} T« <l>tk<p’ İKaoTos yap t o v âyaöov dpiyç-
3 rat. o h tt& p v 8* ohb* i p r o î s bC rıb o p q p ' â p a y â p âp<f>oÎp
y ip e r a t o h S p i y o p r a ij e l r y a v p b ı d y e t p y a lp o v o v p ' y e k o îo s
b* hv <f>a(poıro K al 6 iy K o k & p r y p^ r ip T r o p n , i ^ b v prj 15
4 o v P T jp tp e d fip . fj 8^ 8ta r b yj>-fı<npop iy K k r j p a r i K ^ ' iır

dKf>€k€Cq y d p \p d tp tP O i d k k r j k o ı s d e l tov ırk eC o p o i b i o v r a ı ,
K a l İka T T O P İ \ e w o îo p r a ı to v Trpoan/jKovTOS, K al p4p<f>0PTat
S n o h x S o to p b i o p r a t T o a -o h ra p r u y ^ d p o v o t p & ^ıo ı o p r e s ' o l
8* €Î» iT O to vp res o v b ü v a v r a ı i v a p K e î v T o o a v r a o o iû v ol w<l- 20
5 o y p p T t s b i o if r a t . loiKt 8^, K aO dırep r b b İK a td p i a r ı b iT T d v,
tS p ip &ypa4>op Tb bi Karâ pdpop, Kal Trjs ko tu t6
34. 2^ r Asp. îAidv] rmv ^nKıSy Asp. 35. ^l\ıtv'\ rûy tpiKtty K^*
1162*’ 4. t 2] KOT& t 2 r : r f corr. cod. Par. 1 4 1 7 12. İKcCrcpot
M** r iıpttraı M** F 16. tn/ySırifitptitıy L**
175
dostun dostla; bir yabancıyla, bir arkadaşla ya da bir mes-

lekdaşla ilişkisi aynı değil.
Başta da söylediğimiz gibi, madem üç tür dostluk var
ve bunlann herbirinde dostluklar eşitliğe ve üstünlüğe göre 35
oluyor (iyiler kendi aralannda ve daha iyi biri daha kötü bi
riyle aynı şekilde dost ol^ıyor. Yine hoş kişiler ve yararlı ki 1162b
şiler de öyle, farklı olsalar bile yarar açısından eşitleniyor
lar), dostluktaki eşitliğe göre eşit olanlan başka açılardan
eşitlemek, eşit olmayanlan ise üstünlükteki orana saygı gös
tererek eşitlemek gerekir. Suçlama ve kınamalann yalnızca,
ya da en çok, yarar üzerine kurulmuş dostlukta ortaya çık
ması akla uygun. Çünkü erdem nedeniyle dost olanlar biri-
birlerine iyilik yapmak için can atar (bu erdemin ve dostlu
ğun özelliği); bu konuda yanşanlar için ne suçlama olur ne
de çatışma. Hiçkimse kendisini seven ve kendisine iyilik ya 10
pan kişiye kötü davranmaz, tersine hoş olduğu ölçüde iyilik

le karşılık verir. Bunda aşırıya kaçan ise istediği şeye ulaştı
ğına göre dostunu suçlamasa gerek, çünkü berikisi de iyiyi
arıyor. Hazza dayanan dostluklarda da bu görülmez: Birlikte
yaşamaktan hoşlanıyorlarsa, aradıklan şey herikisi için aynı
anda gerçekleşir. Çünkü onunla gün geçirmemek elindey-
ken, kendisini eğlendirmediği için dostunu suçlayan kişi gü 15
lünç görünse gerek. Ne ki yarar üzerine kurulmuş dostluk

suçlanacak bir şey; bu tür dost olanlar yarar açısından biri-
birlerini kullandıkları için, hep daha çoğuna gereksinim
duyarlar, hep gerekenden azını elde ettiklerini düşünürler,
buna değer olduklan halde gereksinimleri ölçüsünde
elde edemedim diye kızarlar. Oysa iyilik yapanlar, tut
ku içindeki kişilerin istediklerinin tümünü karşılayamaz. 20
Öyle geliyor ki, nasıl adalet, biri yazılmamış. Öteki ya-

savla belirlenmiş olmak üzere iki tür ise; yarar üzerine
176 VIII. 13 -
\prj<nfiov <f>ı\ias ^ ıx(v j) 8e vofUKrj tlvaı. yCveraı.
o tv r o iyK.\^naTa fx6Xı<Td' Srav fir) koto ttjv aiırijı/ trup-
25 oXXdfa)<rt Kat dta\v<t>praı. l o r t 8’ ^ pofUKrı /xfv ^ 6
priToiSf 7} fjL€P TrifiTrav hyopaia İ k X€ipos eîs \€^pa, ^

8e ikfvdtptüiTepa €İs 6p.okoyCap 8 e rl hvrt
t İvoİ. hjjkov 8’ ravrrı rd 6<f>e(X.rjpa kovk ap.<f>(koyoVf
(ptkiKov 6 e TTiv âvaôk^v ^vloıs ovk eZ<rı Tovrtov
30 bUaı, dXV otovrat hetv aripyeiv tovî Kara 'nCarıv <njvaA.A.d”
âvras. rj 8’ ovk ewi prfTots, dAA’ û>y Scopeîraı 7

^ 6 n 8i7iroT€ âAAo' KopC(i<rdaı 5^ dfıoî to tcroj; ^ ttAôv,
â>9 ov 8 e8 a>Kd)y dAAd XPV^^^' optolcaç bi awak~ 8
Adây xal StaAvdftevos iyKok4<r€i. tovto 8 e avp.âlv€i
35 8 td rd ôvketrdaı pifv rrâvrar ^ rovs ırAcıorov? rd KoAd,
ır/)oaıpeîcr6 aı 6 e rd dcêAtfia* Kakov 8 e ro e3 Troıeîv jixîj

tI03" avriTrdÖT}, uêAiftov 8 c ro iifpyfTeîa-dai. bvvap.4v<p9
8 ^ dvrow 8 orôv r^v d£ıav <Sv lıraöev [ıcaı İKo'vrı] (d/covra
ydp d>Âov 08 TtoırjTİov’ a>s 8^ bıapapropra iv rfi âpxfj

Kal eî rradoPTa v<^’ 08 ovk eSeı— 08 ydp vtto <f>lkoVf ovbi bt
5 o8 ro roCro bpâvros— Kadârttp obv İ tti prjToh €V€py€Tr)6ivTa
btakvriovy Kal -f 6p.okoyrj(rat 8’ f bvvdpıevog âvobdo-etv

âbvvarovvTa 8 ’ 088 ’ 6 bıbovg rtîivtrtv &v. &(rr d bvvarov^
dTroSorcov. iv apyğ 8’ iıucrK€Tniov v<f>* 08 ede/jyereîrat Kal
İ ttI rli/t, OTTCüS İ ttI TOTJTots vırop.ivjı rj p.-q. df*^t<r/3t|rîj<rıv 10
10 8’ 4x^t jrÖTfpa 8et rfi rov vaÛdvros ^<êAelç pt^rpeıv Kal
'trpdg radrrjv Troıeîo’0 a 6 Tijv âvravdbotrıvf ^ Tjf rov bpdaav-
Tos €vepy(a-iıı. ol p.iv ydp rraâovres roıavrâ (ftaaı ka ^fîv
23. ^tX/oî K*” A sp .: it<pe\flat vulgf. 25. 8* ^ M^t Sif K**; î4'L**
if om. M*» 29. <pıKiKhv pr. K*»: «|>ı\udıv vulg. pr. K»* 8t8vcp
pr. K*"; Î 18 irap’ vulg. 1103» 2. Kal M yrt om. K'> Asp. 6.
6po\oy^<raı «*] fort. h dı/*o\<{7iJK«v 7 . SıSohs K*>: Sotrs vuJg. Suya-
tSv K*': Suyaris vulg. 9. Asp.
176
kurulmuş dostluğun da bir türü etik, bir türü yasaya bağlı,

îmdi suçlamalar en çok, birleşmelerle aynlmalar aynı şeye
uygun olmadığında ortaya çıkıyor. Yasayla ilgili dostluk söz 25
leşmelere bağlı, ya elden ele değişim biçiminde tecimsel ya

da 'bir şeye karşılık bir şey' uzlaşmasına göre zaman bakı
mından daha seıbest. Burada ödev açık, tartışmasız; dostluk
öğesi de taşır, bu nedenle bazılanna göre, bunlann davası
olmaz, tersine güvene dayanarak uzlaşanlann biribirlerini 30
sevmeleri gerektiğine inanılır. Etik dostluk ise sözleşmeler

üzerine kurulmaz, dosta dost olarak armağan verilir ya da
herhangi başka bir şey yapılır. Sanki vermiş değil de, ödünç
vermiş gibi, bunun eşiti ya da daha çoğu beklenir. Karşılık
böyle olmazsa suçlama gelecektir. Bu durum, herkesin ya 35
da çoğunluğun, güzel şeyleri isteyip yararlı şeyleri tercih et

mesinden ileri geliyor: Karşılık görmek amacıyla olmayan 1163a
iyilik güzeldir, iyilik görmek ise yararlı. Bunun için yapabi

len kişi aldığının değerini karşılamah <hem de isteyerek>
(istemeyerek yapıyorsa dost olarak yapmış sayılmamalı, ti
kede bir yanlış yapmış ve lıaketmediği birinden iyilik gör
müş gibidir - yani bir dosttan ya da dostluk için bunu yapan
birinden değil-. Demek, sözleşmelere dayananlardaki gibi,
iyilik görenin karşılık vermesi gerekir). Karşılık verebilen
vermeli, karşılık veremiyorsa, ısrar etmemeli. Dolayısıyla, ola
naklıysa geri vermeli. Kabul edip etmemek için, başlangıç
ta kimden iyiliğin kabul edilebileceği, hangi koşul içinde iyi
lik görülebileceği incelenmeli. İmdi bir sorun var: Acaba iyi
lik görenin sağladığı yarar açısından mı, yoksa iyilik ya 10
panın yaptığı iyilik açısından mı bir ölçüye vurup,

buna göre karşılık vermeli? İyilik görenler, iyilik eden
VIII. 13— 14. 177
Ttap^ T&v €İepy€Tâv h pnKpii İ kcIvoh koI irap

iripoip Kafieîv, Karaa-fMiKptCovTfS' ot b* ivâ'traKıv ra p.i~
yiara t&p vap airoU, Kal h irap' &Xko>p ovk ^ p, Kal İp 15
11 Kipbi/poıs fj Toioörats yjpetaıs» dtp' obp ö t a p.iv to x P ’JO’ifio*'
T^s <f>ıKlas oü<rT}9 ^ toCvaÖopTos .dKf>ek(ta p.4rpop 4<
tH p î otros
yhp d bidftepoSf Kal ivapKft avr^ as KOfuoöfifpos tt}p
tcrtip" Toa-aörrı ovp y€y4priTaı ^ iıriKovpCa 5a-op obros w4*c\ tj“
rat, ıcal aTrobor4op brı a ir ^ Scrop İTrrıİjpfTO, rj Kal v\4op’ 20
Kdkkıop yap. 4p bk raîs Kar âpcT^v lyKk'fip.ara p€P oİ k
4arıp, p,4rp4poPTaı b4 Kal 4v raîs ıca0’ iırfpo^^p <fn\iats' 16
d^tot yap İKanpos v\4op 4\ € ip, Srap 8^ rovro ylvrıraı, 25
bıakberaı rf <j>ı\Ca. oUraı yâp o rç ^ e k ria v ırpoo-ıjKcıy
ttKİop İ \ f i p ’ yap ayaûâ p4p«rdaı ‘nK4ov' âpo4<as
Kal 6 a<j>€\tpu&T€pos' ayj>tXov yap ovra ov <j>aa-ı betp îaov
4\ € ip’ k€iTovpylav re yap ylve<r6 aı Kal ov <f>ıklav, el
KOT İl^Lop tûp İpyoiP İorat, ra 4k rr}s (fnklas. oîovraı 30
y ip f Kodâvep 4v yjnipÂTcap Koıvavia Trkeîop kap^âvova-ıp
ol crvpâkkopevoı Ttkeîov, aSra beîv Kal İ p tt} <f)iklq. 6
8’ ipberıs Kal 6 xeCpav iv d ıra k ıv <f)[kov yap iyadov eîvai
rb iıtapKelv raîs ipbeia-ıv' r l yâp, <(>ao-Cpy 6 <f>ekos (rTrovbal<p
^ bvpâcrrp (ftikop elvai, prfb4p ye pikkovra âırokaveıv ; 35
2 4oik€ 8’ obp İKarepos Spââs âiıovp, Kal beîp İKar4p<p ırkeop U63 ^
p4peıp İK r^s Şıklaş, o i rov avrov b4, âkkâ ry pev vırep-
4\ optİ Tipfjs r y 8' h b eeî Kİpbovs’ rfjs pev yap âperfis
Kal Tİjs evepyeaias ^ rıp ^ y4pas, rrjs 8’ ipbelas imKOvpla
19. &^f\*tr€u V* M** r 20. 4wr)iptTO L Dindorf : i^tipero pr. K**:

tamipmo V> M*» it koİ] it K»»: ko) T 28. i om. K»» M“ 29. t«
om. r 81. ırX«f» L** T 82. w\tlw r 84. ^ ( y om. K**
1168^ 1. oSy add. 2. S4 om. pr. 4. To?r iyitlcus Sl K*
177
kişilerden aldıklannı küçümseyerek kendileri için önemsiz

olduğunu, bunlan başkalanndan da almalannın olanaklı ol
duğunu söyler, iyilik yapanlar ise en önemli şeyleri kendileri
nin verdiğini, bunlann tehlikelerde ve benzeri gereksinim 15
lerde başkalanndan alınamayacağını ileri sürer, imdi acaba

yarar üzerine kurulan dostlukta, ölçüt iyilik gören kişinin sağ
ladığı çıkar değil mi? O da gereksinimi olan kişi, iyilik yapan
ise eş bir karşılık bekleyerek ona yardım ediyordur. Demek ki,
yardım, iyilik gören ne kadar çıkar sağlamışsa o kadar büyük
olur, iyilik yapana elde ettiği kadar, hatta daha çoğu geri ve 20
rilmeli, bu daha güzel. Erdeme dayanan dostluklarda ise
suçlama olmaz, iyilik yapanın tercihi ölçüt gibi, çünkü erdem
ve kara kterde asıl olan şey tercihte.
Üstünlüğe göre olan dostluklarda da farklılıklar var.
Dostlardan herbiri daha çok sahip olmayı bekler, böyle 25
olunca da dostluk bozulur. Daha iyi olan daha çoğa sahip
olmanın kendisi için uygun olduğunu düşünür, "çünkü iyi
nin payına daha çok düşer"der. Daha yararlı olan kişi de
aynı şekilde düşünür: "Yararlı olmayan eş pay almamalı,
dostluktan kaynaklananlar işlerin değerine göre olmazsa bir
dostluk değil, bir kamu görevi olur; nasıl parasal ortaklıklar 30
da daha çok sermaye ile katılan daha çok alırsa, dostlukta
da böyle olmalı" der. Gereksinimde olan ve daha aşağı bu
lunan kişi ise tersini düşünür: "gereksinimde olanlara yar
dım etmek iyi bir dostun görevidir, hiçbir çıkar elde ede
meyecek olduktan sonra erdemli ya da güçlü biri ile dost
olmanın ne yararı var" der. imdi öyle geliyor ki, berikisi de
kendi açısından haklı, berikisine de dostluktan daha çok 35
bir şey kalmalı: Ama bu aynı şey olmaz, üstün olana daha 1163b
çok saygı, gereksinimde olana daha çok kazanç. Nitekim
erdem ve iyiliğin ödülü saygı, gereksinimin destekçisi ise
178 VIII. 14— IX. I.
5 Kİpbos. oîjTai h' İ\€ iv TOVTO Kai iv r a ti ıroktTflais <l>a(- 3

Vfraı' ov yap rıpAraı 6 pr^hiv iyaOdv koivÇ ‘tropCCmv'
ro Koıvov yap biboraL r Koıvov €V€py€Tovvrt, ^ Tip^ bi
Koıvov. oi yap İarıv &pa ypTiparlêadaı &Tib t &v koiv&v
Kot Ttpaa-dai. iv ıtaaı yap rh ikarrov oiıbels iıropiveı’
10 b^ ırepl yp’^ para ikarrovpivtp Tiprfv âırovipovcrı «aî
ry büipoboKtû j(p77jLiara* rd kot’ iı^Cav yâp İTravio'oî Kal
crtpCcı T^v <f)ikiavt Kaddırep fîprjTaı. oHroi b^ koI toîs dvi-
<roıs 6pı\r}T€ov, Kal €Îs ypripaTa oKpekovpivtp rj €Îs
dperrıv Tip^v âvTaTtoboriov, âırobıbdvra ro ivbeyopeva.
15 ro bvvarbv yap rj <f)iX.Ca ^ırıfrjr«î, o i râ Kar* d^lav’ ovbi ^
yap İarıv iv ttoo-i , Kaddırtp iv raîs ırpos rovs Ö€oi>s rtpaîs

Kal rovs yovfls' ovbels yap TTjV &^Cav ttot* hv â-TToboCr}, els
bruvapıv 5^ 6 Bfpamvoav iıUfiK^g etvai boKCÎ. bıb Kav bd-
İ f ie v ovK iêîvaı vlw Traripa d-nînaadaı^ ırarpi b* viov’
20 6<f>eCX.ovra yap d'noboriov, oibev bi rtovâag &^ıov tQv

{fTTrjpypivtûv bibpaKcv, &or* âei 6(f>fl\€i. ols b* 6<f>eL\eTai,
eôva-Ca d(f>eîvaı' Kal rıp ırarpi bri. &pa b* îa-tûs ovbeıg ıror*
&v drtoarrjvaı boKCÎ iırep^tİKkovros po\6ripltı‘ yoaplg
yap rrjs <ftv<riKrjs <f>ıkCas r^v iıriKOvpiav ivûpounKbv prı
25 buû0€Îorûaı. ry be </>evKrbv rj oi arrovbaarbv rb irrapKelv,
px>\6rıp^ ovTL" d; rraayê^v ybp ol rrokkol fiodkovrauy rb
be rroıeıv (fredyovo’iv «s b-kva-ırekig. rrepl piv ovv rovrcav
irri roacvrov elpT^crdra.
I.
’Eı> rrda-aıs b i raîs iv o p o ıo e ıb e r n rfnkCaıs r b â v i k o y o v
IrriCeı koi a ta le t rrjv <f)t\(av, KaOârrep etprıraı, o lo v Kal
8. y ip ] 8^) pr. K** 14, iıroSıS^Kra K** (et fort. F ): iırreeKoJtıiivTa

vulg. t 8 4ı»3ex^/tt€Voi'M** r 17. İy ırort riır &Çiay V* 22.
iîyaı K** 24.
178
kazançtır. Öyle görünüyor ki, yönetim biçimlerinde de bu

böyle: Kamu için hiçbir 'iyi' sağlamayan kişi onurlandınl-
maz, çünkü kamuya bir iyilik yapana kamusal bir şey verilir,
onur da kamusal bir şey. Kamudan elde edilenlerle aym
anda hem zenginleşmek hem de onurlandınlmak olanaksız.
Her konuda, hiçkimse daha aza razı olmaz, imdi paradan 10
yana az alana onur, parayı isteyene para. Dediğimiz gibi,
değere göre olan şey, dostluğu eşitler ve onu korur. Demek
ki, eş olmayanlan düzeltmeli, paraca ve erdemce yararlanı
lan kişiye olabildiğince karşılık vermeli, çünkü dostluk ola
naklıyı gerektirir, değere göre olanı değil. Tannlar ve ana - 15
babalar ile ilgili onurlarda olduğu gibi, her durumda da bu
olanaklı olmaz. Bunlara hiç kimse değere göre karşılık vere
mez, gücünce saygı gösteren kişinin doğru olduğu düşünü
lür. Bunun için çocuğa babayı geri çevirme izni verilmez
ken, babaya oğlunu geri çevirme izni verilebilir, diye düşü
nülür. Çünkü borçlu olan geri vermek zorunda; çocuk gör 20
düğü iyiliklere değer karşılığı hiçbir zaman veremeyeceğine
göre de hep borçlu kalacaktır. Borçlanılan kişiye de, yani
babaya, geri çevirme izni verilir. Ne ki, hiçkimse kötülükte
aşırıya kaçmadıkça oğluna böyle davranmaz gibi görünüyor
(doğal dostluk bir yana, yardımı esirgememek insanca bir
şey). Ama oğul kötü biriyse, yardımdan kaçınacak ya da 25
buna çaba göstermeyecektir. Pek çok kişi iyilik görmek is
tiyor ama çıkar olmadığında iyilik yapmaktan kaçınıyor.
İmdi bunlar üzerine söylediklerimiz de yeter.
DOKUZUNCU KİTAP
Dediğimiz gibi farklı kişiler arasındaki bütün dost

luklarda orantı eşitliği sağlar, dostluğu korur: Toplumda dî*
IX. I. 179
Tjj TToklTlKjj (rKVTOTOfMip âvtl T&V VTtoht)il&Tmt ÂflOl>
)3^ ylvirai kot i^(av, Kal ry v(f>âvTj} xal toÎs Koıvols. 35
2 ^vravda yikv oZv Tr€Tr6 pı<rraı Koıvbv fUrpov rb vofiurfia, kuI 1164 >
TTpbs ToCro 6 ^ v iv r a Âva^^perat koI ro^îr^p fierptırai' ip
di Tt} İpCDTlKp İvCoT€ pİV 6 ipOOrTpS İyKOkfî S n İTT€p<f>l~
k&p ovK avTnl>ıkiÎTaı, o{i5^v I xû>w<f>ikqT6v, d oCrrcos ctvx€J>,
‘irokkdKis 5’ 6 iptapevos o u Ttpbupov İTTayyeW6 pxvos S
8 TrdvTa vvv obbiv ^‘irırcAcî. avp.âCp€i öe ra rotavra, iır€i~
bav h p iv bC pbovrıv rbv ip<&p€vov <t>ıky» b b i bıâ rb XPV~
<npov rbv ipa<rTpVy r a v r a bi fiî) bpjôlv vTt6ip\p. bta
Tavra y ap Trjs <f>ıkCas ov(rps bıdkva-Ls y lp tra ı, iiTiibav
pp yCvpraı &v İv€Ka i<j>Ckovv‘ o i y ap avrovs İ<rTepyov b k k a lo
ra vıtâpyovray ov p ovtp a ov ra' bıb Toıavraı Kal a l <f>ı-
k iat. p be T&v pd&v Ka6' avrpv o3<ra p ev fi, Kadâırep €Îpp-
4 rai. bıa<l>ipovTaı b' Srav erçpa yCupraı avrols Kal
pp &v dpiyovraL' bpoıov yap ry ppbiv yiveırdaif 5tov
oD i<f)C€Taı pp Tvyx^vp) oîov Kal r<3 Kiâap<j)bp. d p iv oZv İKar€pos tovto iôıukeroy İKav&s
İlv d ^ iv’ d 8’ 8 piv Tİpyf/ıv 8 8c Kİpbos, Kal 8 piv ^x^‘
8 8c pp, OVK hv dp tcL Kara rpv KOivutvLav Kok&s‘ &v 20
yap bebpevos Tvy\âv€i, tojÛtois Kal Trpoari^d, KİLKdvov
5 yc x&.pt>v ravra bcSa-fi. rpv a^Cav be voripop rdâı evrl,
rov Trpo'iepevov p rov rrpokafiovros ; 6 yap rrpo'Upevos İ oik
emrpİTTeıv İKelv<p. Sırep <f>aorl koX üptorayopav rroıelv'
bre yap btbâêıev abpTTore, upparaı rbv padovra İKekevev 25
ScTov doKcî a^ıa İTTİoTa<r$aı, Kal ikâpfiave roaovrov. iv
1164*1. Kal add. L** F 10. yiytjrcUK'’ airohs ed. Belcker 13.
yK**: 8c Kal vulg. 14. tov K** 20. K**: t8 vulg. 23. fort.
ır p o K a fiP d y o v T O i 25. nayOdvovra
179
kunduracının, yaptığı ayakkabılar karşılığında değere göre

bir karşılık almasına ya da terzi ve ötekiler için de söz konu 35
su olan şeye benzer bu. Bunun için ortak bir ölçü olarak 1164a
'para' belirlenmiştir; herşey ona çevrilir, onunla ölçülür.

Aşkta ise kimi kez seven, kendisi çok sevmesine karşın, san
ki kendisinin hiç sevilecek yanı yokmuş gibi karşılık gör
mediğinden yakınır. Çoğu kez de sevilen, önce her söz ve
rilmişken, şimdi hiçbiri yerine gelmiyor, diye yakınır.
Bunlar, biri haz nedeniyle sevileni, öteki de yarar nedeniyle
seveni severse ve berikisi de artık bunları elde etmezse or
taya çıkar, imdi bunlar nedeniyle kunjimuş dostluklarda,
ne için seviyorlardıysa o oluşmayınca çözülme oluyor, çün
kü biribirlerini değil, kalıcı olmayan çıkarları seviyorlardı, 10
bunun için bu tür dostluklar kalıcı olmaz. Oysa sözünü et

tiğimiz, karakterler, alışkanlıklar üzerine kurulmuş dostluk,
'kendi başına' olmasıyla kalıcı: Onlann istediklerinden de
ğişik şeyler oluştuğunda ise görüş farklılıkları ortaya çıkıyor.
Aradığını elde etmeyince, sanki hiçbir şey elde etmemiş
gibi oluyor. Bu şuna benzer: Gitarcıya ne denli iyi çalarsa o 15
denli çok ücret sözü verilmiştir; ertesi gün sözün yerine

getirilmesini istediğinde ona, hazza karşılık haz elde ettiği
yanıtı vêrilmiştir. İmdi herikisi de bunu istemiş olsaydı bu
yeterdi ama biri eğlenceyi öteki kazancı arıyor; biri
istediğim elde edip öteki etmeyince onlann ilişkisi
bakımından bu yerinde olmasa gerek, çünkü neye 20
gereksinim varsa ona bakılır, onun için verilecek şey verilir.

Ne ki, değeri belirlemek kime düşer; alana mı, verene mi?
Veren ötekine güveniyor gibi görünüyor. Bu Protago-
ras'ın yaptığını söyledikleri gibi:^^ O birine bir şey
öğrettiğinde, öğrencinin, bilgisinin değeri kendisine göre 25
ne kadarsa o kadar ödemesini ister ve o kadar alırmış.

180 IX. I.
Toîs TOloiJTOlS 8 ’ İvıoıg âpâ-Keı ro ııurÖbs 8 ’ &vbpi.” ol 8 i (S
Trpo\ap.pâvovT( 9 rd ipyijpıov, etra fiT}8 eı; noıovvres &v İ<f>a-
trav 8 ıa ras iırepôKas t &v İTrayyeAıûv, €Ik6t (os iv iy~
30 K\rjpa<rt yivovraı' ov yap imT€\ovarw t &pok6yr)<Tav. Tovro 7
8 ’ î<ro)s TTOicîv ol <ro<f>ıaTal âvayKdCovraı 8 ıâ t 6 prjbiva &v
bovvai ipydpıov &v iıtlaTavraı. obrot fjLİv obv &v İKafiov rhv
ptadov, TTOtovvTfS elKSroas iv iynK^pacrCv daıv. iv oîs
bi fJL^ ytv€Taı bıop.o\oyia rfjs VTrovpyIas, ol fiiv bı airroi/s
35 TTpoUp.€voL eîprjTaı brı dviyKkriTOi (roıavTtı yap ^ kot*
1164 *• &p€Tr]v <l>ıkıa), t ^ v r t TTOırfTİov Kara rr)y ırpoal-
pea-Lv (aHrq ydp Tov <f>(Kov Kal rrjs ipfrrjsy oOra 8’ loiKe
Kol roîs <[n\o<ro<f>Ca9 Koıvonvâcunv' ob yhp vpbs yjp'ftpaO*
ff d^Ca p.(Tp€Îraı, rı/ııj t’ laroppaıros ovk hv yivoiTo, âX \*
5 ta-iûs Uavdv, KaOdıtfp koİ Trpbs öeovs koI ırpbs yoveU, rb
ivbf\opt€Vov. f*T) ToıaÖTtjs 8’ ovajıs Trjs bocraas İA.\* iırl 8

rıvı, p.d\ıara fiiv t<rtoy b fî tt^v âvrarrdboaıv yCvf<rdat bo-
Kova-av dp,<f>oîv Kar d^Cav (tvai, el bi tovto f*»/ avp.pa(voı,
ov pLOVov dvayKoîov boêıev dv rbv ‘apoiypvra t İ ttuv ,
10 d \k a Kal bUaıov' 8<rov yap otros dKf>€X^drf rj dı/ö* 5<rov
Ti\v rıbov^v eîAtr’ &v, Tocrovrov dvTika^d>v t^ v ırapd
TovTov d^Cav. Kal ydp iv toÎ s d>vCoıs oCtcû <f>a(v€Taı yıv 6p,e-
vov, ivtoôC r ’ eîtrl vopoı r&v İKOVcrCcav avp.ô\aioiv bİKai 9
p,rı Hvaı, «y beov, İTrCoreva-e, bıakvdrjvaı ırpas tovtov
15 Kadânep İKOiv^vr]aev. ^ ydp İTT€Tpâ<t)$r)f tovtov oferoı 8 ı-
KatoTepov elvat rdâı roıJ i ’jUTpi'âvTos. rd 7r o \\d ydp od
TOV X(Tov Tip.&(rıv ol eôvTts Kal ol ôvkdpevoı kaêîv’ rd
ydp oİKeîa Kal & bıbda<rıv İKdarroıs <palv€Taı ttoKKov dfıo*
27. ipKtî M** r postitvSpI add. İpKtos (<rrot L'’ M** (in K** lacuna)
28. Tpo\ap6yrtt M** 34. airot/s Bonitz : ai^roi/t codd. 1164** 5.
ftnts t l/tavSy K** F «ol post KaOdırtp om, K** F 10. 7^^] yhp tir
K^F
180
Bu tür durumlarda kiminin hoşuna giden "adamına göre

ücret"7 ^ Öte yandan önce para alan, sonra da abarta abaıta
verdiği sözlerden hiçbirini yerine getirmeyenler haklı olarak
suçlanır. Çünkü onlar anlaşmalannı yerine getirmiyor. -
Belki de bildikleri şeyler için hiç para verilemeyecek sofist- 30
1er böyle yapmak zomnda kalıyor.- imdi bunlann, ücretini
aldıklan şeyi yapmayınca suçlanmalan haklı. Aralannda gö
rev dağılımı belirlenmemiş olanlar içinde, kendileri nede
niyle verenlerin suçlanmadığını söylemiştik (erdeme daya 35
nan dostluk böyle). Burada tercihe göre karşılık vermek 1164b
gerekir (budur dosta ve erdeme yakışan). Öyle geliyor ki,

felsefe yapmak için biraraya gelenler için de böyle olmalı:
Burada değer, para ile ölçülemez ve ona eşdeğerde bir onur
da olmasa gerek. Ama belki tannlar ve ana-babalar için ol
duğu gibi, olanaklı olan yeterli. Buna karşın verme böyle 5
değil de bir amaç içinse, belki de bu durumda karşılığın her
iki tarafça saptanan değere göre olması gerekiyor. Eğer bu
gerçekleşmezse ilk alanın karşılığı belirlemesi yalnız zorun
lu değil, aynı zamanda adildir gibi görünüyor. Nitekim biri
ötekinin yarar sağladığı ya da haz aldığı ölçüde alırsa bunun 10
değerinde bir karşılık almış olacaktır. Alışverişlerde de böyle
olduğu görünüyor. Kimi yerlerde "isteyerek yapılan söz
leşmeler için dava olmaz, birine güvenildiğinde ilişki ne şe
kilde oluşmuşsa o şekilde uzlaşsınlar" diyen yasalar var. Ücret
belirlemesini, veren değil, güvenilen kişi yaparsa daha adil 15
olur diye düşünülür. Çünkü çoğu kez bir şeye sahip olanlar ile
onu elde etmek isteyenler eş değer biçmez ona, Herbir kişi
için kendilerine ait şeyler ve verdikleri şeyler daha değerlidir.
IX. ı —a. 181
dXX’ 5/üo>s ^ i/xot/3^ yCv€T; od too-ovtov ti /m v o<rov 20
İXOVTt âXv€Taı İ^ıov, İAX* 5orov ırplv ^ e ı v iHpa.
il *Aıtopiav d’ Kat râ rotaCra, otov ttoTfpov 5eî 2
Trivra ırarpl ânovipfiv Kal V€C$€a-daı, rj Kâpvovra
piv larptp ıtı<TTeuew, aTparrjybv 5e \€ipoTovriT4ov tov ıroAe-
Pİk6p ’ âpLoCm 5 ^ <filKo> prj iphf\riTaı. i,p ovv Trâvra ra roıaûra aKpı~
piv bıopCtrca oi ^q,iıov; rrokkâs yap Kal rtavroCas
dıaôpâs Kal pey^ûeı koI piKpoTijrı koI koX^ Kal
8 âifayKaîp. S n 5* ov vâvra adr^ dırodoreov, ovk SSrı- 30
Xov’ Kal rar pJev evepyeaCas ivravoSoTİov &s ^‘irl rd t)o\ v
pSkkov fj xâpıaT4ov iraCpoıs, &<mfp Kal haveıov ^ 6<f>€i-
i Aeı dıroSorôv pkokkop ^ kroLpıp Sotİ op, lo’cor 5' od5^ rovr’
Ae(, otov ry kurpatdipn vapâ kjıarüp rrortpa top Avo-<fc-
p€POP iarrikvTptaTİoPi kSlp Scrrurovp fit fj pfı kaktoKSn 35
SıraiTovpTt S i âıroSorioPt fj t Sp varipa kwpatr4op; Şosete ı ıe s *
5 yâp âp Kal kavrov pâkkop top Ttar4pa. Srtap odv etpıjraı,
KaddAov p^p rd d0 e£Ai}/xa dıroSorôv, 4S,p 5* dırepre^vj; ^
ddo'ir r<(> koAr ed ttovôji, r^ 5 ^ f/ dvra-
TiSSotns yİpriTaı Sp oferaı poxSvpSv eZvat. odd^ ydp r<p
Sapela-avTt ipÇoTf dvrtdoveıoTôv* d fi^v ydp olSptpos Kopı~
fîtrâaı iSdpetaep kvteiKeî ovrı, d d* ovk kkvlCfi Kopıeîorûaı
napa voptjpov. elre toIpvp Tjj âkrıOfitf, odroır 4xftt ovk îa-op 10
20. Xxi$ivrtt 22. rotdft 24. wtartvrtoy : 9turr4w

M ^r 26. ırpocrtforK^: tvrdorvuig. 27. ifi^Ty
vulg. 82. âovtp Kol ArgyropyIus : §awtf : Kal &<nrtp vulg.
35. 1^3 4 m U Aldina.
181
Ne ki, gene de karşılık, alan kişilerin belirlediği kadar olma

lı. Ama belki de bir şeye sahip olan kişiye görünen değerle 20
değil, bu kişinin buna sahip olmadan önce biçtiği değerle
ölçmek gerekir.
Şu tür sorunlar da var: Herşeyi babaya mı bırakmalı,
ona hepten boyun mu eğmeli; hastalıkta doktora, savaşla il
gili işlerde komutana mı güvenmeli? Yine erdemli bir adam
yerine bir dosta mı yardım etmeli? Herikisi birarada olanaklı 25
değilse, bir arkadaşa yardım etmektense, kendine yardım

eden birine mi kaişılık vermeli? Acaba bütün bunlan ke
since belirlemek kolay değil mi? Aslında büyüklük, küçük
lük, güzellik, zorunluluk açılanndan her çeşitten pek çok
farklılıklar var. Herşeyi aynı kişiye vermemek gerektiği açık.
Nasıl ödünç alınan şey arkadaştan önce borçlu olunan ki- 30
şiye verilmeliyse, arkadaşlan hoşnut etmek yerine iyilik ya
panlara karşılık vermeli. Ama belki de her zaman böyle yap
mak gerekmeyebilir: Örneğin kendisini kaçıranlarca fidye
istenen biri, kim olursa olsun kim kendini kurtardıysa, o
kaçırıldığında onun mu fidyesini ödemeli; beriki kaçırılma-
mışsa ama fidye karşılığını istemişse ona hemen parayı 35
vermeli mi, yoksa önce babasınının mı fidyesini ödemeli? 1165a
Daha çok kendi babasını kurtarması gerekir, diye düşünü

lebilir. İmdi dediğimiz gibi, genellikle borç geri verilmeli;
verilen, güzellik ve zorunluluk açısından üstün bir şey ise,
karşılık buna göre olmalı, nitekim kimi zaman göııilen iyili- 5
ğin karşılığı eşit olmayabiliyor: Erdemli biri olduğunu bile
rek ona iyilik yapılan birine, onun kötü olduğunu düşüne
rek karşılık verilebilir. Kimi zaman da verene karşılık ver
mek gerekmeyebilir: Biri doğru kişi olduğu için geri gelece
ğini düşünerek vermiştir, öteki onu kötü sandığı için ondan
geri geleceğini ummamaktadır; durum gerçekten böyle ise 10
182 IX. 2 - 3 ‘
TÖ aî(ûfxa' eÎT İ\€ i fikv oHroiS oîovTaı bi, ovk hv bo-
â u v âroTra ıroıelv. Sırep oxiv trokkaKis etprjraı, oi ırepl r â 6
■ffdÖTj Kal ras Trpdêıs koyoı 6p.oCoiS â>pı<rfX€VOv
TOÎs Trepl & flcıv. ort p.^v oJ/v ov Tavra Traa-ıv â/ıroboTİov,
IS ovbe ırarpl "nivra, Kadâırtp oibi t<3 Aıı öileraı, ovk
âbrfkov' iırel 6 ’ Hrepa yovcvai Kal &b€k<f)OLS Kal ^raCpoıs 7
Kal eiıepyirats, kKAaroıs ra olK€Îa Kal râ h-pp-oTTOvra
a'nov(p.r]T4ov. ovrco be Kal ıroıeıv <f>aCvovraı’ els yipiovs
p.ev yap Kakov<rı tovs avyyeveîs’ toÖtois yap koivov t6 yivos
2 0 Kal al nepl rovro bij ırpâêıs' koI els râ Ki^btj b^ fjuhktoT*
otovraı belv tovs avyyeveîs âıravrav bıa ravro. boête b* 8

rpo<f)fjs [ietf yovev<rı belv p.âkıar iırapKelv, âts 6<l>eCkov-
ras, Kal toîs alrloıs tov eîvat Kakktov hv ^ iavrols els
ravT İTTopKelv’ Kal rifi^v bi yovev<rı KaO&ıtep ûeols,
25 TTcurav b4' ovb4 yap r^v airrrıv ırarpl Kal firjTpl, oib* a î
rrıv rov <ro<f>ov rj r^v tov arpaTrfyov, ik k h r^v ırarptK^y,
6p.oia>s be Kal fir}TpiKi^v. Kal ttavrl 6^ ırpetrfivreptp Tip.ı\v 9
Kaö’ rfkiKlav, vıravaardaeı Kal KaraKkla-eı Kal toîs roıo<5-
roıs* Ttpbs eraCpovs 8’ av Kal &bek<f>ovs vapprja-Cav Kal
30 aTrâvTcov KOLVOTrjra. Kal avyyeveaı bi Kal <f>vkeTaıs Kal
TToktrats Kal toîs konroîs &Tra<rtv ael veıpaTeov râ oİKelov
aTTOvep,eıv, Kal ovyKplveıv rh I kiİotois VTtâpypvTa Kar
oÎKCiorTjra Kal aperr^v fj yjp^<nv. t&v p.4v oZv öp,oyevQv paoiv X0
^ oijyKpıa-ıs, t&v b4 bıa<f>ep6vTo>v 4pya>bearepa. ov fJL^v bıâ
35 ye rovro İTTOorarcov, dAA’ &s hv 4vb4'x^Taı, oiİTû) bıopıar4ov.
3 âTTopCav Kal ırepl tov bıakljea-ûaı râs <f>ık(as I I I .
1165* 11. S6^tıtyM*» T 23. İ y add. L»* 24. rı/ıAr K*» yo-
yevtrı om. L** F 25. #4] Sk yoytvm y L** F 26. rl/y post
add. K** 2 7 . Kal Tİjy firırpiK^y 3i) K** 28. koÖ'K'*:
Tİ/y KaO* vulg. ötrayatrrdtrtı Kal K* 30. 8i M** F : Slf vulg.
34. triyKpurts Ruelle : Kpivıs codd.
182
değerlendirme eşit değil; ama durum böyle değilse, yalnız

ca onlar böyle olduğunu sanmışlarsa anlamsız davranıyorlar
gibi görünmese gerek. Demek ki, sık sık söylediğimiz gibi,
O
tutkular ve eylemler konusundaki temellendirmeler bağlı ol-
duklan koşullara göre belirleme taşımalı, imdi herkese aynı
şeyleri vermemeli; her şeyin Zeus için kurban edilmemesi
gerektiği gibi, her şeyi de babaya bırakmamalı, bu açık. 15
Ana-babaya, kardeşe, arkadaşa, iyilik yapana farklı şeyler
vermek gerekir, herbiri için ona yakışan, uyan şeyler. Kaldı
ki, böyle yapıldığı görünüyor: Düğünlere akrabalar çağnlı-
yor, çünkü bunlar için soy ortak, soyu ilgilendiren eylemler
de ortak olacaktır; aynı nedenle cenazelere en çok akraba 20
ların katılması gerekir, diye düşünülür. Öyle görünüyor ki,

özellikle ana-babaya destek olmalı, çünkü onlara borçlu
yuz, varoluşumuzun nedeni olan kişilere destek olmak,
kendimize yarar sağlamaktan daha güzel. Tanrıları olduğu
gibi, ana-babayı da saymalı; ama her saygı aynı değil: Bir
anaya gösterilen saygı ile bir babaya gösterilen saygı aynı 25
olmaz, bir bilgeye, bir komutana gösterilen saygı da. Ba
baya uyan, anaya uyan var, her yaşlıya yaşına uyan saygı
gösterilmeli: Ayağa kalkma, yer verme vb. Yine arkadaşlar
ve kardeşler arasında sırdaşlık, her şeyde ortaklık olmalı.
Akrabalara, aşiret üyelerine, yurttaşlara ve hiaşka insanlara 30
uygun olanı vermeye, herbiri için yakınlığa, erdeme ya da
ilişkilere göre değerlendirme yapmaya çalışmalı. Aynı soy
dan gelenler arasında bu değerlendirme daha kolay, farklı
soydan olanlar arasında daha zor. Ne ki, bu yüzden işten
kaçmamalı, olabildiğince belirlemeli. 35
Aynı kalmayan kişilerle dostluk bozulmalı mı, bozulmamak

IX. 3- 183
^ firı TTpos Tohs fır} hıafiivovTas. ^ trpbs picv tous 6ıa t6 i i 05**
XPô'ip-ov fi TÖ ffbit <f>(\ovi Svras, orav pufiKİrı ravr €X<ö-
<rw, oihfv &Torrov bıaXv€tr$aı; ^KfCvoov yap îjaav <f>[\oı’ Stv
liTto\n:6vTOiv ivkoyov ro p-fı <f>ı\(îv. ^yKoAeo-eıç 8 ’ âv rıs,
ei bıa t 6 xpT]<rıpx>p rj rb ^ 8 v 6,yaTT&p Ttpo(mroulTo 8 ta 5
t8 fıOoi. 8 yap kp d.pxji ftıropLep, ırAetoTaı bıaôpaı
yCpopTaı Tciîs ^C\oıs, orav p-fı 6poCa>s oîoiPTaı Kal Surı
2 (ptkoi. trop pkp ovp bıa\j/€vcrdf} Tts Kal İTTokâ^p <f>ıXeî-
a-öat bıa rb ı\6os, pr)bkp tolovtop İKfCpov ırparTopTos, kavrbp
alnipT* &p' 8rap 8’ vtto r^s İ kcCpov TrpccrTroı^trftos b/narrıBfı, 10
bUaıop iyKokclp bıraTİja-apTi, Kal pakkop ff roîs ro
popıa-pa KipbrıkeöovaLpy 5a‘t,kr)T4op ; ^ oh bvparSp, etırep pfj irap <f>ıkrı-
Top ik k a râyadop ; ovre 8l ^ıkrjTOP ^râ^ rroprıpbp ovre beî’ 15
ifnkoTTOpripop yap ov xpv ^tvaı, 088’ bpoıovoBaı <j>a6ktp‘ ftprı-
raı 8* 3rı ro bpoıop r y opoCip <f>Ckop, 5 p’ ohp evdvs 8ıoXv-
t4op i fj oh Ttaoıp, b.kkb, rots âptaroii Kara r^y poxBriplav ;
İTTapbpdüjoLp b* lôvtn pBXkop /3oTj0Tjrloy eİs rd fjdos fj r^y

ohoCap, ooip /3l\rtoy Kat r^ s ^ıkCas oÎKtiorepoy. bd^ftf 8’ 30
ay â bıakvopepos ohbep &tottop ttoi€ip ’ oh yap r y toiovt(û
(f)ikos fjp‘ âkkoıa>û4pra ohp bbvpar&p apoo&oaı i.<f>[<rTaTaı.
4 el b' b pep bıapepoı b 8’ emeiKeoTepos yCpoıro koI ıroAv
8ıaXX(irroı rp iperj}, bpa XPV^^^^ <f>ık(p ; fj ohK 4p^4x (T a ı;

h peyikrı 81 biaoTâoeı p ik ıo r a brjkop yıytraı, otoy ly 25
rats ıraı8tKaîs ^ıXtaıs* el yap b pep btap4poı r^y 8ıa-
yotay ıraîs b 8’ bpfıp eXrı olos KpdTiaroSi ır&s bp etep <f>(kot
prfT* bpeoKdpepoı rots ahroîs prjTe kvrroh-
1106*» 6. İ T tp M*» 13. fort. ytvvraı 15. ^pıKrtrhy < t İ ) Stahr:

pt\riTİoy codd. 21. r y ] roh-tf ^ K*" M** T 23. yiyotro L**
183
mı, bu da sorun. Acaba yarar ya da hoşluk nedeniyle dost ıi65b

olanlarla ilgili olarak, bu artık elde edilmeyince, dostluğun
bozulması hiç garip değil mi? Çünkü bunlar için dost idiler,
bunlar ortadan kalkınca dost da olmamak akla uygun. Yarar
ya da hoşluk nedeniyle seven birinin, karakteri için seviyor- 5
muş gibi göründüğünden yakınılabilir, çünkü başta dediği
miz gibi, en çok farklılıklar, dost olduklanna inandıktan bi
çimde dost olmayan kişiler arasında oluşuyor. Demek biri,
karşısındaki hiç de böyle davranmazken, yanılıp da karakte
ri için sevildiğine inanırsa, kendini suçlasın; ama öteki yap
macık davrandığı için aldanmışsa aldatanı suçlaması haklı. 10
Üstelik daha değerli bir şeyle ilgili kötü bir eylem olduğun
dan, onu para ile ilgili hile yapandan daha çok suçlasın, iyi
bir kişi olarak kabul ediliyorsa, kötü olunca ya da böyle gö
rününce hala dost kalmalı mı? Acaba her şey değil, ama iyi
olan sevilir olduğundan ötürü, bu olanaksız mı? Kötü olan, 15
ne sevilir bir şey ne de onu sevmek gerekir. Kötü kişiyle
dost olmamalı, kötü kişiye benzememeli; kaldı ki, benzerin
benzeriyle dost olduğunu söylemiştik, imdi hemen mi kes
indi dostluğu? Yoksa herkesle değil, yalnızca kötülükleri açı
sından iyileşmeyecek kişilerle mi? En çok düzeltilebilecek kişi
lere etik ya da maddi yardım sağlanmalı, çünkü bu daha iyi ve
dostluğa daha çok yakışır. Yine de dostluğu kesen kişi hiç de 20
anlamsız davranmıyor gibi geliyor, çünkü onunla böyle biri
olduğu için dost değildi. Demek ki, değişen kişiyle dostluğu
yürütmek olanaksız olunca ayrılınır. Öte yandan dostlardan
biri aynı kalır, öteki daha doğru olursa ve erdemce farklılık ço
ğalırsa dostluk korunmalı mı? Yoksa olanaksız mı? Bu durum,
en çok, farklılık büyük olunca açıklık kazanıyor, sözgelişi ço- 25
cukluktaki dostluklarda. Biri kafaca çocuk kalır, öteki olabil
diğince güçlü bir "adam" olursa, aynı şeylerden hoşlanmayıp,
aynı şeylerden haz ve acı duymadıklarına göre, nasıl dost
184 IX. 3 - 4 .
fifvoı; ovbi yap ırepı âXX.rj\ovs ravö* vırâpêt avroîs, &vev
30 öf Toîûv ovK ijv <l>i\ovs eîvai' <rvp^ıovv yap ovx oîov
TC. fîptjraı öf ırcpl tovt(ûv. âp* oöı; ovdev â^hoıorepop ırpös 6
avTOP kKT€op rj (l prı kyeyopet <p(kos /Hî/öeVorf; i? öcı
ppiCap ^X'î’P Ttjs yepopeprji auprjdcCas, Kal Kaddır^p <f>C\oLS
pciKKop İ7 ddpeioıs olopeda deîp xapiC€<rdaı, oUro) Kal rols
35 yepophoıs aıropepriTİop t i bıâ t^ p Trpoy€Popipr\p < ^ tX ıa v ,
brap bı viTipôki)P po^dtjpias bıi\v(rıs yepr^Taı.
1160 * T a <f)L\ı,Ka öf Ta Trpös tovs Trikas, Kal ots ai <fnkıaı IV .
^ opCCopTat., loiKcı; ck t&p ırpcs cavTÖv ^krjkvd4paı. rı-
Ûeaa-ı yap <f>Ckop top ôvkopepop Kal npaTTOpra Tayaöâ
rj Ta <l>aıp6p€pa kKeCpov 4p€Ka, ^ top fiovkopepop iıpat koI
5 ^rjp TOP <f>(kop avTov xi.pı.p' bırep al prfTİpes ırpbs tcİ t İ k-
pa Tt€T(6pda<ny Kal t S>p <f>Ck(op ol Trpoa-KCKpovKOT^s. ot öc

TOP avpbtâyopra Kal Tavra aipovpepov, rj top avpakyovpra
Kal avyâlpoPTa t Ş <f>ik(p' pakıarra be Kal rovro rrepl
Tas prjTepas avpâCveı,. rovratp be tipi Kal r^p <f>ık(aj/
10 öpCCopTaı, rrpbs kavrop be TovTutv ckoİTTop tÇ imeiKct vrrâp- 2
Xft {töîs b4 koiTfoîs, fi roıovToı vırokapj3dpovo-ip cıj/at*
eoiK€ be, Kaddırep eıpr/raı, perpop İKdarav ^ aperif Kal
o (TTiovbaîos eîpaty obros yap opoyvtopoveî iavT^, Kal tS p 3
avTcip âpeyeraı Kara rracrap rrjp Kal ôvkeraı
:s 5^ cauTÛ rdyaOd Kal rd <f>aı.p6peva Kal Trpdırcı (tov
ydp dyadov rdyaOov bıarrovelv) Kal eavrov e'peKa (rov
yap bıaporjTiKov bnep İkootos eıpaı boKeı)’ koI (ijv
be ôvkerau kavTOP Kal ondêa-daL, Kal pdkıara tovto <p
ippavel. dyadov yap T<p (nrovbaCtp rh eıpai, İKaoros ö’ 4
35. Tl om, K** ırpoyeytvr)n4vrıv L** 36. Stc£\iMr(s] ^ 9ıi\vtns

Heliodoras 1166* 1. ırcAas] <pi\ovs ırtKas K**: (^l\ovs vulg. 2.
airhv 6. koI— trpoffKtKpovKİrfs seclus. Ramsauer o/] ol fiiı
12. Si K** M**: ykp L** r İKtla'Tuv K**; İKdavy vulg.
184
kalabilirler? Nitekim biribirleri için bunlar aynı şeyler olma

yacak, bunlar olmayınca dostluk da olmayacaktır. Çünkü 30
yaşam paylaşılamaz artık. Ama bunlardan söz etmiştik. İmdi

bu durumda, hiç tanışmamış olsalardı, yapılabilecek olan
başka bir şey de mi yapılmamalı? Yoksa geçmişteki yakınlı
ğın anısını korumalı mı, nasıl yabancılardan çok dostlardan
hoşlanmak gerektiğini düşünüyorsak, aşın bir kötülük yü
zünden kopma olmamışsa, önceki dostluk adına bize dost 35
olanlara bir şeyler ayırmalı mı?
Yakınlarla ilgili sevilir şeyler, dostluklan belirleyen şey- 1166a
1er kendimizle ilgili olanlara bağlı görünüyor. İnsanlar iyi

şeyleri ya da dost için böyle görünenleri isteyen ve yapan
kişiyi; ya da dostun varolmasını, yaşamasını sırf onun adına
isteyen kişiyi dost sayar. Yani annelerin çocuklan için, ayn 5
düşen dostlann biribirleri için duydukları gibi. Kimileri de

birlikte yaşayan ve aynı şeyleri tercih eden; ya da dostla bir
likte neşelenen, acı duyan kişiyi dost sayar. En çok anneler
için böyle oluyor. Dostluğu da bunlardan birine göre belir
liyorlar. imdi bunlardan herbiri doğm kişide kendisiyle ilgili 10
olarak bulunur (başka kişilerde ise böyle olduklannı varsay-

dıklan için: Dediğimiz gibi, öyle görünüyor ki, her birinin
ölçüsü erdem ve erdemli kişi). O kendiyle uyumludur, ru
hunun bütünü aynı şeylere iştah duyar, iyi olanlan ve böyle
görünenleri kendisi için ister, yapar (iyiyi aramak iyi 15
kişinin işi), ve bu kendi adınadır (herbirimizi o kişi kılan

düşünceyle ilgili yanı adına). Kendisinin yaşamasını,
korunmasını ister; düşündüğü şey en çok bu olur, çünkü
erdemli kişi için varolmak iyi bir şeydir. Her kişi iyi olanlan
IX. 4. 185
âvr^ j8oü\eroı riyaBd, yevdfifvos fi* &Wos alpeÎTaı oi- 20

fici? vdvr* İêıv [e/ceîı/o rfi yepdııevop] (4\€L yap Kal pvp 6
deos rdyaöop) iAA.* i>p S ti ttot^ karip' fiofete fi’ &p t6 poovp
6 Hkootos fipoı fj fx(£\«rra. avpbtdyeıp re 6 TotoSroî lavry
ySotÂerat* •^b^cas yap ofirfi voıeî’ t &p re yap Ttiirpayp.i~
poip iıriTfpvfls al fiprjp,aif Kal t &p pcKkdproiv ikıribis 25
dya$aly al Toıavrat fi’ ^fieîaı. Kal d€a>pr}p.dTaiP fi* evıropcl
Trj btapola. (rupoKyei re Kal avprjbiTaı p,dkt(rd' eavr^'
vdpTOTf ydp icTi t 6 ovto kvTtripop re Kal ^fiıî, Kal ovk
oAAor’ 6XKo' dp.€Ta[i4X.rfTOS ydp &s (lTf€Îp. t & öt/ ırpos
avTÖp İKoara Todruiv inrdpyiip ry imciKfî, Trpös bk 30
TOP <l>l\op ^€iP &0 'Tup Ttpos avTOP (loTi ydp 6 <f}Ckos
aWos avTos), Kal r\ <f>ı\Ca Todrap tlvai ti boKeî, Kal
6 </>ı\ot oîs Tavâ* vvdp\€i. Jtpds airop be voTepop 4<rrıp ^
oİ k eoTi <l>ık(a, d<êl<rd<û ^ttI roO ıtapdproi' ötJête fi* hp
TauTT} eîvoLi (fnkia, fi 4arl bdo rj ırkeCa), 4k t &p elprıp.e~ 35
Kal o n fj vTrepfiokrf Ttjs <fnktas Tjj Trpds avrop 6p,otov~ Uö®**
7 rai. 0aıı/eraı fie ro elprıp,epa ko.1 toîs TTokkoU vvdpyêıp,
KoCırep ofim (f>adkoK. dp^ obp ff r ’ dpe<TKov<rip eavroîç koI
intokap.pdpovo'iv ^TrıeiKeîs eıj/aı, toÖtji pLeTeôva-ip avT&p;
eıtel T&p ye Kop,ıbfj <f>adküip Kal dpoa-ıovpy&p ovbepl Tavd* 5
8 vTtdpyjtt,, ikk* ovbi âtpeTai. ayebop be ovbe roU <t>av-
koıs’ bıa^4popTaı ydp kavTOÎs, Kal hepatp p,ep knıdvp.ov'-
<rıp dkka fie fiovkoPTaı, olop ol dıcpaTeîs' aipovprat ydp
dprl T&p boKOVPTüip iavToîs âyaâ&p eîpat Td ^bea /3Xa-
/Sepa 8 pTa' ot fi’ afi fiıa beikCap Kal dpyCap dûrravraı 10
Tov iTpdTTeiP d olopraı eavToîs /34knara eîpai. oh b4 ırokkd
20. o&ficls tUpttTM L** M** r 21. ^kcîvo rb yevâfityoy seclus. Ver*
mehren 22. iXX* oîoy 6t 6t * K** 23. ^ om. K** M** 25.
pyttat M** 30. ovt5i'] airhy fiky M** 32. Kal ante îı om.
K* 35. İk'] 4 İK pr. K"*: fort. «t <t «> uee»» 3. t * add. K>
185
kendisi için ister; hiçkimse bütün iyilere sahip olmayı ola 20
naklı kılacak diye, bir başkası olmayı kabul etmez; tann da

şimdi iyiye sahiptir ama daha önce olduğu şey olarak kal
dıkça. Öte yandan her bireyin usuyla varolduğu ya da en
çok onunla varolduğu görülse gerek. Böyle biri kendiyle ya
şamak ister; bunu hoş bir biçimde yapar, yapmış olduklan-
nın anılan eğlendirici, gelecekte yapacaklannın umudu iyi 25
dir, bunlarsa hoş. Düşünce açısından zengin kurgulan
vardır, en çok kendi kendine acı çeker, haz alır. Onun için
acı, hoş olan şey hep aynıdır, bugün bu, yarın şu değildir.
Deyim yerindeyse o "pişman olamayan" biri, imdi doğru ki
şide bunlardan herbiri kendi başına bulunduğundan ve dos 30
tuyla ilişkisi kendi kendisiyle ilişkisi gibi olduğundan (dostu
bir başka kendidir), bunlann dostluğu da bunlara benzer bir
şey olur ve bu özellikleri taşıyan kişilerle dost olurlar, insa
nın kendisiyle dostluğu olur mu, sorusunu bırakalım. Söyle
diklerimizden iki ya da daha çoğu olduğu ölçüde dostluğun 35
olduğu görülse gerek. Yine dostluk aşınlığı, kişinin kendi ll66b
siyle olan dostluğuna benzer. Söylediklerimiz, kötü olsalar
bile, bir çok kişide bulunuyor, diye düşünülse gerek. Ama,
acaba kendilerinden hoşlandıklan için ve kendilerinin doğ
ru kişi olduğunu varsaydıklan için, bunlann arasına katıl
mamaları mı gerekir? Nitekim bu tür nitelikler kötü ve üçka
ğıtçı kişilerde bulunmaz, diye de düşünülemez, herhalde
aşağılık kişilerde de. Ama onlar kendi içlerinde tutarlı ol
maz, kendine egemen olmayan kişiler gibi başka şeyler arzu
layıp, başka şeyler isterler, kendilerine iyi görünenler yerine,
zararlı bile olsalar hoş şeyleri tercih ederler. Kimileri ise
kendileri için dalıa iyi olduğunu düşündükleri şeyleri yap 10
maktan, korkaklık ya da tembellik yüzünden alıkonur. Öte
186 IX. 4—5 '
KOİ bdva TTiiTpaKTaı K0.1 bıa rrjv p.oy6r\pLav pLitrovvraı, Kai

<f)e6yov<rı ro Kal hvaıpovcrıv kavrovs. C>İTov<t I re ol 9
pox6i]pol ped* <rvvr]p€poj(rov(rıv, iavrohf Se <j>eıSyov<rıv'
15 avapıpvrıa-KOVTaı yap Tro\\&v Kal bva-\ep&v, Kal TOiavd*
erepa (kıriÇovaı, Ka0* karrrovs ovres, p€0* kriptav V ow€S
İTn\av0âvovTaL. ovb^v re <f>t\r}Thv oiıb^v (f>t\tK6v
TTtio-ôuo-ı TTpos kavTo6s. ovbe b^ avyâCpovcnv ovbe avvak-
yova-ıv ol roıoCroı kavroW (rraa-ıdCeı yap avTÛv ^
20 Kal ro pkv b ıâ poyjBrfpıav AAyet dTtiypptvov tiv (ûv, t6
b* ijbeTaı, Kal rd pep bevpo rb 8’ ^Keî<re k\KH &<nt€p bıa~

o ırâ ırra . el 8 e pr/ oîop r e &pa \v7reî(r0aı Kal rjbea-0aı, 10
â k \â p erd piKpop ye Kvırelrat on â-0r), Kal ovk âp
k/3ov\ero ^ b ia rav ra yepea-0aı a i r £ ‘ p e ra p e k e ia s yâp
25 ol <f>avkoı yepovaıp. ov 8 ^ (paCperaı 6 <j>avkoi ovbe Trpbs
eavTop <f>ıkiK&s' bıaK eîa0aı b ıa rb prfbkv k \eıp <f>Lkr)T6p. el
brj rb ovTüts e \ft p kCav k arlp aOkıop, <j>evKr4op rrıp po\0t}~
piap b ıa r e r a p îp m Kal Tteıpariop kTueiKİj eîpai' ovrat yap
Kal Trpbs kavrbp (fnkiKCİs hp 4\ ol Kal erepık[a’ V.
ylveraı yap evpoıa kcI ırpos âyı>5ros »tal kap0âpov<ra, <fn-
kla 8’ ov. Kal TtpoTepop bk ravr* elpr\Taı. bX)C ovbk ^ı-
krjaCs eoTip. ov yap eyeı bıâracnv ovb* ope^ıy, rfj <pıkrf(reı
8^ r a C r ’ a K o X o v ö e î‘ ko X rj ptp <f>lkrı<ns pera ovvrı0ela9, tj 2
35 8 ’ evpoıa Kal İ k 7rpoa"jraıov, oîop Kal Trepl rovs dyuivıcrras
1107 * (TvpŞaCveı' eîpoı yap avroîs ylvopraı koI (rvp04kov<rıp, avp-

ırpdâıep 8 ’ hp ovbe'p' oTrep yap eÎTtopev, Ttpo<ntalm ebpoı
yLvovraı Kal kTUTrokaıois oTepyov(rLV. eoiKe 8 t) dpxv <l>t’b.(as 3
12. ırai ante 8(^ om. L** ptcravvrai] futrovari r t L** ıcal om. M** T
14. ffvyjtfitptitrovtny K**: avySiTffiepeiaovaıv vulg. 20, rh fi^y om.
K** 26. ahrhy K’’ 29. Kat ante vphs om. K*" M** 30. <pt\iKÛı
K**: pı\l(f vulg. 32. roıavr' K** M** T
186
yandan pek çok, korkunç şeyler yapmış olan kişiler, kötü

lük yüzünden kendinden nefret eder, yaşamdan kaçar, hatta,
kendini öldürür. Kötü kişiler hem birlikte gün geçirebilecek
leri kişileri arar hem de kendilerinden kaçarlar. Kendi başla- 15
nna olduklannda pek çok talihsizlikleri anımsayıp bu tür
başka şeyler kurarlar, başkalanyla birlikte olduklannda,
bunlan unuturlar. Ne ki, sevilir hiçbir yanları olmadığından
kendilerince bile sevilir değillerdir, imdi bu tür kişiler kendi
başlarına ne haz alır ne de acı duyar; ruhlan karmakanşıktır,
ruhlarının bir yanı kötülük yüzünden böylesi kimi şeylerden
yoksun olduğu için acı çekerken, öteki parçası bundan hoş- 20
lanır; sanki bölmek ister gibi biri bir yandan, öteki öte yan
dan çeker. Aynı anda hem acı çekmek hem de haz almak
olanaklı olmazsa, haz aldıktan sonra az haz aldığı için acı
çeker, kendisi için hoş şeylerin olmamasını bile isteyebilir,
çünkü kötü kişiler pişmanlık küpüdür, imdi kötü kişi sevilir 25
hiçbir yanı olmadığından, kendisine bile dostça yaklaşmaz.
Demek ki, böyle olmak son derece sefilce bir şeyse, tüm gü
cümüzle kötülütoen kaçmalı, doğru kişi olmaya çalışmalı
yız. Ancak bu şekilde kendimizle dost olabilir, başka biriyle
dostluk kurabiliriz.
Yakınlık duyma dostluğa benzer, ama dostluk değil: Ta
nımadık kişilere de yakınlık duyulur, bu dostluk saklı kalır, ^
oysa dostluk böyle değil; daha önce de bunu söylemiştik. Ne
ki, yakınlık duyma sevgi de değil, çünkü yakınlık duyma bir
eğilim ya da iştah taşımaz, oysa bunlar sevgiye uyan şeyler.
Ayrıca sevgi tanışıklıkla birlikte, yakınlık duyma ise beklen
medik biçimde olabilir, sözgelişi yarışmacılarla ilgili olabilir, 35
onlara yakınlık duyulur, onlarla aynı şey istenir ama onlarla ı i 67a
hiçbir Ortak eylem yapılamaz. Çünkü dediğimiz gibi, insanlar
beklenmedik biçimde yakınlık duyar, yüzeysel sever, imdi
IX. 5 — 6 . 187
«ıvaı, &<nrcp tov ipâv ff bıa Trjs S^€(ıis ^bojrq’ p.^ yap
ırpoT/tröfly rfj Ibea ovbels ^pq, 6 be yatp<ûv T b^ Kal ^ i\o v s ov^ oî6 v r ’ eîvai
evvovs yevopevovsy ol b* eZvoı ovbev pcL\\ov (fnkova-ıv’ Şoii~
\ovTUt yap povov T&yada ots el<rlv evvoL, avpTrpdâıev b*
av ovbev, ovb' âx^\ıjûeîev iırep avr&v. bıb pera<j>epaiv <f>aCrı lo
TIS hv avr^v âpyrjv etvai <f>ı\lav, \pov{,Çppevi]v be Kal els
(Tvırrıdeıav â<f>iKvovp^vT)v yCveo'Oaı <f>t\Cav, ov rifv bıh ro
)çfyq<rıpov ovbi t ^ v bıa To f/bv' ovb^ yap evvoıa iırl toİj-
Toıs yCveraı. 6 p iv yap evepyerrıûels avÖ* &v ıtdıtovdev
dırovipeı t ^ v eiivoıav, ra bUaıa bp&v' 6 bk ^ o v \ 6pev 6 s 15
Tiv etnrpayeîv, ikırCba eyuiv eımopCas bı İKe^vov, ovk İ oik
eivovs kKeCvtp eîvai, ik k â paX \ov kavrıp, Kad6/nep oibi
4 Îkos, el öepaTrrveı airov bıd rıva yjprfaıv. oXa>s 8’ ei-
voıa bı dpeTTfV Kal k-nıeiKeıiv rıva ylveraı, orav ravfi
koX 6 s rts rj avbpeîos rj ti toiovtov, Kaûd-ırep Kal i m t &v 20
dy(ûvı<rr&v ehtopev.
V I. ^ıkiK ov bi Kal fj âpovoıa <f>a(veTaı. bıoırep ovk İcrrıv 6
bpoboîa' TOVTO p iv yhp Kal âyvoovırıv &k\rj\ovs vvApêıev
&v' ovbe Tohs Trepl Srovovv âpoyvûipovovvrag âpovoeîv <f>a~
(tIv, otov Tovs ırepl t &v ovpavLuiv {oi yap <l>ı\tKdv t 6 ırepl 25
totStoİV bpovoeıv), ikK a Tas ırdkeıs âpovoeîv <f>aa-lv, Stov
•nepı T&v o'vpıftepovTtûv 6poyv<ûpov&<rı Kal Taârâ ırpoaı-
2 p&vraı Kal TrpİTTua’i Tci Koıvğ 8 oâvTa. ttepl r â ’tıpaKch.
b^ 6povoov<rıv, Kal Todraıv vepl râ iv peyiOeı koI ivbe~
Xdpeva âp<j)OÎv âTr&pêıv ^ ıtavıv, oîov al vSkeıs, 8tov 30
Troo-t boK^ r i s &px^s alpeTCts etvai, rj crvppaxeîv AaKf-
baıpovloıs, ^ &px^tv lîiTraKhv Sre Kal avTos ^dekev. Srav
1107* 18. 8* K** M*": î’ ^ L** 2î). koI r â iyStxi/ttya L*

187
Öyle geliyor ki, nasıl aşkın başlangıcı görmekle doğan haz

ise, yakınlık da bir dostluk başlangıcı. Hiçkimse önce öteki
nin görünüşünden hoşlanmadıysa aşık olmuyor, ötekinin
görünüşünden hoşlandığı için değil de, daha çok o olmadı
ğında eksikliğini duyduğunda, yanında olmasını arzuladı
ğından aşık oluyor. Demek bu biçimde yakınlık duymayan-
lann dost olması olanaksız, ama yakınlık duyduklan için de
daha çok severler anlamına gelmez bu. İnsanlar yakınlık
duyduklan kişiler için iyi şeyler ister, ama ne onlarla ortak
eylemde bulunabilir ne de onlar adına sıkıntıya katlanabilir. 10
Bunun için eğretileme yoluyla, yakınlık duymanın "uyuşuk
bir dostluk" olduğu söylenebilir. Ne ki uzun sürelidir, tanış
ma olursa yarar ya da hoşluğa dayanmayan bir dostluk ha
line gelebilir, çünkü yakınlık duyma bunlara dayanmaz. Ya
kınlık gören hakça davranırsa elde ettiğine karşılık olarak 15
yakınlık duyar, ne ki, ondan gelecek bir çıkar beklentisiyle
birisine iyilik yapmak isteyen kişinin, ona değil, daha çok
kendine yakınlık duyduğu görünür: Tıpkı bir yarar adına
özen gösteren kişinin dost olmaması gibi. Kısaca yarışmacı
lar için de söylediğimiz gibi, biri bir başkasına güzel, yiğit
vb. göründüğünde erdem ya da belli bir doğruluk ile olu 20
şuyor yakınlık.
Uzlaşma da sevilir görünüyor, bunun için de fikir birli
ğiyle eş tutulamaz; çünkü beriki biribirlerini tanımayan kişi
ler arasında da olabilir. Herhangi bir şey konusunda, sözge
lişi gökyüzü ile ilgili konularda aynı düşüncede olanlann
uzlaştıkları söylenemez (bunlar üzerine uzlaşmak bir dost 25
luk ilişkisi değil). Buna karşın yararlı olan şeylerde anlaştık
ları, bunları tercih ettikleri, ortak olarak uygun gördükleri
şeyleri yaptıklannda devletlerin uzlaştıklan söylenebilir.
Demek ki, yapılan işler konusunda uzlaşılır: Önemli olan
lar, heriki tarafla ya da herkesle ilgili olanlar konusunda:
Sözgelişi devletler ne zaman yöneticilerin seçilmesi ge 30
rektiğinin hepsi için uygun olduğu konusunda; Spaıtalılar-
la müttefik olmak konusunda; kendisi istediğinde Pitta-
kosün yönetici olması konusunda uzlaşabilirler. Ama
188 IX. 6— 7-
5’ UİTepos eavTov J3 o^\rjraı, Saırep ol iv raîs ôıvıcraaıs,

oTciiTtdôvo'iv' o{f ydp i<mv opMvofiv vh ovrd İKdTtpov kvvotıv
3 5 oSîîiroTe, aXXa to iv r y o^r^, olov Srav kul 6 b^p.os
1107 •’ Kal ol İTtuiKiîs TOVS dpôTous dpytıv’ oİjTto yap itaat, yi-
v€Toı OV i<f>i(VTaı. ıroXırtK^ <f}i\ıa <fta(v€Taı ıj â/xo-
voıa, KadâiTfp Kal \iy e r a i’ ıtepl to <rvfi<f>ipovTa ydp ia rı
Kül TO €İS TÖV îov İjKOVTa, loTl Ö* ^ TOtOÎ/TT} dfiOVOia Z
s iv TOÎS iltl€LKİ(TlV' OVTOl ydp KOI laVTOÎf OpLOVOOVai Kai
dXX7jXoıs, İltl T&V avT&v ovres « s dırtîv (t&v rotodratv
yap iJL€V€t ra ôvXripxiTa koI ov pLiTappeî &<mfp evpııtos),
ôdkovrai T€ ra bUaıa Kal r a avp.(l>ipovTa, rovrcov di
Kal Koıvrj i<f)İ€VTaı. rovs bi <f>av\ovs ovy^ otdv t c bp.ovoiXv 4
10 ıtk^v ilil puKpov, Kadâıtip Kal <f>i\ovs eîvoı, 7rXeoyc^lay
i(f>ifp,€vov5 iv TOÎs d>(f>e\(p.oıS) iv bi roîs ırovoıs Kat raîs

keiTovpyiaıs ikkeiıtovras' iavTİâ 5 * İKaaros fiov\6p,€vos t o C t o
rbv ırikas iêrâCfi Kal Kcokdei’ p-n y^P Trjpodvroiv rb kol-
vbv dıtoKkvraL. trvpâivfi obv avroîs araa-ıdC^ıv, dXX7]Xous
1 5 p iv iıtavayK&ôırras, avrovs bi ôvkopivovs t o bİKaıa
ItOliiV.
7 Ol 6’ (vepyiraı rovs «vtpytTtjö^vTos 5 okoS<ti pakkov V I I .
(f)Lkeîv 17 ol €v ıtadovres rovs bpAa-avraSy Kal ats ırapa
koyov yıvopivov cırı^ı^TeiTaı. to Î s p iv ovv ırktiarots <f>aC-
20 vtraı brı ol p iv 6(f>tikov(rt roîs bi â<f>cLk€Tai’ Kaûdıtep obv
iltl T&v bav€İ<ı>v ol p iv 6<f)€lkovT(s fiovkovrat prı « y a t oîs
otpeikovaıv, ol 8e baveiaavres koi im pfkovvraı rrjs r&v
6<f)etk6vT(ûv artoTrjpias, oUrto Kal rovs fvepyenâavras /3ov-
ketrdaı etvaı rovs ıtadovras « s KopıovpÂvovs rds
33, İKartpos Kal tavrby K*" 34. a&r^ K** L** M** F fiyotîy
L** r IIO?** 2. Zil Ramsauer (et ut videtur Heliodorus) : 8i codd.
4. îıcoKTaM^ : tİKİra K** F : iurfiKoyra L** 18. ol om. K** M** 22,
ol Zaytlffttyrts 6i K** iwifi^\oyraı L**
188
PboinissaiĞaJ^ olduğu gibi, herbiri kendi adayını isterse an

laşmazlığa düşerler. Uzlaşma iki taraftan herbirinin ne olur
sa olsun aynı şeyi önermesi değil, bir şeyi aynı şekilde öner 35
mesidir: Sözgelişi halkın ve doğru insanlann aristokrasi 1167b
yönetiminde uzlaşmalan! Ancak bu şekilde herkesin istedi
ği olur. Demek söylediğimiz gibi, uzlaşma toplumsal bir
dostluk gibi görünüyor, yararlı olanlarla, yaşam için uygun
olanlarla ilgili. Bu tür bir uzlaşma doğru kişilerde olur, çün
kü onlar kendileri ile, başkalan ile uzlaşma içindedir. Deyim
yerindeyse "aynı yöne dönüktürler" (bu tür kişilerin istekleri
kalıcıdır, bir sarkaç gibi yön değiştirip durmazlar); adil ve
yararlı olanları ister, bunlan kamu adına ararlar. Oysa kötü
kişiler zorluklarda ve kamu işlerinde geride kalıp, yararlı
olanlarda daha çoğu aradıklanndan, doslluklannda da oldu 10
ğu gibi, pek azı dışında, uzlaşamazlar. Herbiri bunlan ken

disi için istediğinden yakınındakini ezer, ona çelme atar, or
taklık gözetilmeyince ortaklık ortadan kalkar. İmdi biribir-
lerine hrsat vermedikleri, kendileri de adil şeyler yapmak is 15
temedikleri için bunlarda anlaşmazlık ortaya çıkıyor.
öyle görünüyor ki, iyilik yapanlar iyilik yaptıklan

kişileri, iyilik görenlerin onlan sevdiklerinden çok sever,
akla aykın olan bu durum araştınlır. Çoğu kişiye göre,
biri borç verdiği için, öteki borçlandığı için bu böyle, 20
çünkü nasıl ödünç verme konusunda, borçlu olanlar

borçlu oldukları kimselerin olmamasını isterlerse, ödünç
verenler de borçlu olanlann "selamet"leriyle ilgilenirlerse;
aynı biçimde iyilik yapanlar da iyilik görenlerin varol
masını ister, çünkü onlar şükran borcu taşıyacaklardır.
IX. 7. 189
rot; 8’ ovK elvai ivifxf\€s ro âvravoöovvai. *Eır(xapıxos 25
fikv oZv r â \ &v </>a(ıj Tavra \eyeii; avrov; vovrjpov
dcatfiivovs, İoiK€ 5* âvdp<omK^‘ ap.vrfp.ovii y^p ol ıroKKoC,
2 Kol p a K K o v d rraaryâv ^ r r o tiîv i<f>£ivraı. do^m d* &v
<l>va-iK(&Tipov iT v a t r h a ÎT io v , K al o i d ' 8 p o ıo v rd m p l tovs
d a v iia 'o v T a s ’ o v y d p i a r ı (f> t\ıjarii m p l İ K i lv o v s , a \ k a tov 30
a i f ^ i a S a t Şo'8 krı< n s r f j s K o p ıb rji İvfK O ,' o l 5* e î 7r€7roır}K6ns
<ftıXovai Kal Âyaırâo-t tovs v iito v d o r a s k&v p tfb iv 2 ><rt
8 i l i ü a r ip o v y îv o ıv r & v. om p K al i r r l r â v
T ix v iT & v c r v p p îp r iK iv ’ rra s yap to oIkİÎ ov t p y o v â y a ır â
p a k k o v rj â y a m fâ iC r ı â v v ır d toS İ p y o v i p \ j n / \ o v y i v o p i v o v ' 35
p L â k u rra ö* îcrois tovto m p l tovs ıroııjros < r v p ^ a £ v n ’ v m p a ~ 1 1 6 8
yaır& < n y ^ p oüroı ro o İ K iîa irotîîpora, a r i p y o v r i s & < rm p
4 r İK v a . TouyuTif İ o iK i koI t 6 r & v e v i p y i T Û v ' t 6 y a p i v
m rro v d o i İp y o v iarlv a v r û v ’ tovto brı oyaırûo't p c ı k k o v ^
r h i p y o v r b v r r o v /fo a v r a . to8tov b* d r ı o v o n ro iT v a i r t a a i v 5
a lp e r b v koL iln k riT o v , i a p i v 8’ iv ip y iC a (ry (^v yâp ko.1
r r p â T T tıv ), iv € p y il< f b i 6 ır o ı ^ a a g ro İ p y o v İ a n rrtos’ a r i p y i i
8rı t 6 İ p y o v , b i 6 n K al t 6 t l v a t . tovto b i ^ v a i K o v ' 8 y& p
6 ia n b v v d p n , tovto i v i p y iC f f r b İ p y o v p t f v d i t . â p a b i K al
Ttp p iv e v ip y ir r ı K okdv rd K a r â t^ v ı r p â ^ ı v , H an \a ip n v 10
İV ^ TOVTO, r^ 8^ T ta d o v n oibiv Kokov iv ry h p a c a v r ı,
âkk* iîm p , avp<f>ipov’ ^ ttov ^ b ît K al <\>ikr\T6v,
tovto b*
6 ^8610 8* ôTİ roö p iv ırapdvros ^ ivip yn a , tov 8 c pikkovros
if ik v is, TOV bk ytyivrjpivov tf pvqpr\' ijbtarov 8^ t 6 Kara
T^fv ivipynav, koI <f>ıkr)Tbv bpoiüig. r y pkv obv mıroıifKon 15
p iv ii t 6 İpyov ( tö Kokov yhp ’nokv)(j>ovıov), r«j) bk vaOdvn
Tü ^pıjo’tpov rrapoCyiTaı. rf n ptrnPV Koküv ^beîa,
28. 8ı>] hv Kol r 29. obx L*» T rh scripsi : tÇ c o d d .; K<â rk (ut

videtur) r 82. »«»ov^rfToj] c2 ıtvwov96rta F : eiepyfTij«fWoj L**
1168* 7. 84) K»>r
189
jysa ötekiler buna aldırmaz. Epikharmos herhalde bunlan 25

söyleyenlerin kötümser bir görüşten yola çıktıklannı söyle
yecek, ama "insanca" görünüyor, çünkü pek çok kişinin bel
leği kıt, iyilik yapmaktan çok iyilik görmeye bakıyor. Ne ki,
nedenin daha doğal olduğu, ödünç verme konusuyla bir
benzerlik taşımadığı görünse gerek. Nitekim borç alana kar
şı sevgi değil, yalnızca -geri venne bakımından- korunması 30
adına bir istek var. Oysa iyilik yapanlar dostluk duyar, ken
dileri için İliç yararlı olmasalar bile, daha sonra da yararlı
olamayacak olsalar bile, iyilik görenleri sever. Bu, sanatçı
larda da böyle olmuştur; sanatçı kendi eserini, eser canlı ol
saydı onun tarafından sevileceğinden çok sever. Bu her 35
halde en çok ozanlarda böyle oluyor; onlar şiirlerini çocuk 1168a
ları gibi seviyor, onlann üzerine titriyorlar. İyilikseverlerinki

de buna benziyor; görülen iyilik onlann eseri. İmdi bunlar
eserin yapıcısını sevdiğinden daha çok onu seviyor. Bunun
nedeni şu: Herkes için varolma tercih edilecek, sevilecek bir
şey, biz "etkinlikle" vanz (yaşamakla, eylemekle); bir eser 5
ortaya çıkaran kişi bir biçimde etkinlik içinde: Eserini sever,
çünkü varolmayı sever, bu da doğal bir şey; nitekim olanak
halinde varolanı, eser etkinlik halinde kılmakta. Aynı anda
iyilik yapan için eylemine ilişkin olan şey de güzel; dolayı
sıyla bu kimdeyse ondan da hoşlanacaktır, oysa iyilik gören 10
için iyilik yapanda güzel bir şey değil, olsa olsa yararlı bir
şey olur. Bu daha az hoş, daha az sevilecek bir şey. Aslında
hoş olan, şimdikinin etkinliği, gelecektekinin beklentisi,
geçmiştekinin anısı. En hoş olan ise etkinlikle ilgili olan şey:
Sevilecek olan şey de öyle, imdi eylemi gerçekleştirmiş olan 15
için 'eser' kalıcı (güzel olan şey kalıcı olur), eyleme uğrayan
için ise yarar geçmişte kalır. Oysa güzel şeylerin anısı hoş.
190 IX. 7—8.
T&v b€ xpr}<rifx<i)v ov ırâvv rj rjTTOv’ rj TtpoaboKİa b* dviıra-
\ iv ^\€IV ÔlK€V. KOİ ^ fJiİV <f>İKr}<FlS TTOllfo-ei İoLK€V, TÖ
20 \eî(T0aı 8e r <3 Tr<i<rx€iv‘ rots v7r€pe\ov<n bk Trepl rrjif ırpâ-
İCV ^ırcTaı ro <f)c\6tv Kal ra <f>t,\iKâ. İ n 8e to iırtırd- 7
V(as y€vop.€va Trdi'res pB,k\ov a-T^pyovo’iv, olov ko I ra XPV~
p,ara ol KTrjo-âpcvoı r&v ırapaka^âvTtûP' boKeî 81 rb p,ev
eî Triayêıv h/novov eîvai, rb 8’ eC ‘iroifiv ipy&bes. bıa Tavra
25 8e Kal al jüiT/repe? ^ı.\ore/cydrepaı* iımrovaiTepa yap fj y i v -
VT}vıs, Kal pakkov îv a vıv o n abrSiv. 8dêıe 8* hv tovto Kal
Tols evepyeVaıs oI k €Îov etvai.
8 'AiTopcÎTaL 8e ko.1 Ti6rcpov 8eî (j>ıkeîv kavrbv p âkıvra V II
rj akkov Tivâ. İTTinp&aı yap roîs iavrobt p d k ıar' âya-
30 7Tü)(rı, Kal wy iv alv\pavkoî iavTov \&piv Trâvra ırpdrretv, koI oo-co hv
poydr]p6Tcpos fj, Tovobrtp p â kko v—iyKakovvt 8^ avry oîov
o n ovbev &<f)' iavTov ırpdrreı— ö 8’ eırıeiK^s 8ta r8 Kakov, ko.1
5 v<û h v ftekritûv pakkov bıa rb Kokov, koI (f>tkov Ivetca,
35 rb 8’ avrov Trapirjvıv. roîs koyois 8e rovroıs r â Ipya 8ıa- 2
1168 •* <f>oûV€Î, ovK ikoytûs. ^ a v l yap 8eÎ2/ <f>ık€Îv p a k la ra rbv
p â k ıa ra <f>ikov, <j)ikos 8e p â k ıa ra 6 fiovk6p^vos ôbkcraı
rhyadh İKeCvov İv€Ka, Kal el prjbels eîtrerat* Tavra 8’
vTtâpyeı p â k ıa r a vr£ ırpbs avr6v, Kal rh konrh 8^ ırdvÖ’
•5 oty 6 <f)ikos bpLêraı’ eîpıjrat yap S n hır* avrov rt&vra ra
ifnkiKh Kal rrpbs roi»s Skkovs bıqKeı. Kal al napoıplaı 81
Ttaa-aı opoyvatpovovaiv, oîov rb “ pCa ^fvx^ ” Kal “ Koıva
ra <f>ik<üv” Kal *'la6rrıs <f>ık6rrjs” Kal **y6w Kv^prfs iyyıov''*
Trâvra yap ravra ırpbs avrbv p â kıa r hv vırâpyoı' pâkıara
20, ircpl M**: Sh ^ ırepl T : Sil ırepl vulg. 21. rh tpıKtıy om. K*"
23. 5i M**: Sil vulg. 28, Kol om. L** T 30. t * K** T: 5iyulg.
32. oîoy add. K** T 1168»» 2. S K»>: fort. ijy f 9-
5ırdpx*t L»» r
190
yararlı şeylerinki ya hiç hoş değildir ya da daha az hoştur;

yine bunun da pek beklenir bir şey olmadığı görünüyor.
Aynca sevgi bir etkinlik, sevilmek ise edilginlik gibi görü 20
nüyor; sevilecek şeyler, dostlukla ilgili şeyler de eylemde

daha üstün olan kişinin peşinden gelir. Öte yandan, nasıl
zenginliği kazananlar, mirasa konanlardan daha üstünse,
herkes zorlukla olanlan daha çok sever. Öyle göıünüyor ki,
iyilik görmek zahmetsiz, oysa iyilik etmek çaba ister. Bunun
için anneler de çocuklannı daha çok seviyor, doğum zor, 25
çocuklannın kendi 'eserleri' olduğunu daha iyi biliyorlar,
imdi bunun iyiliksever kişilere yakıştığı görülse gerek.
Acaba en çok kendini mi sevmeli, yoksa başka birini

mi, diye sorulabilir. En çok kendini sevenler kınanır, kötü
leyici anlamda "bencil" diye adlandırılır. Öyle görünüyor ki, 30
kötü kişi her şeyi kendisi için yapıyor ve bu ne denli çoksa
o denli kötü oluyor - kendisi için olmayan hiçbir şey yapma
makla suçlanır-. Oysa doğru kişi 'güzel'den ötürü, ne denli
iyi ise o denli güzel bir şeyden ötürü ve dostu adına
eyler, kendi yararını gözardı eder. Ne ki yine de olan 35
bitenler, temellendirmelere uymuyor, bu da akla uygun. 1168b
En çok dost olanı en çok sevmek gerektiği söylenir; en
çok dost olan kişi de, hiç kimse bilmeyecek olsa bile,
iyi şeyleri kimin için istiyorsa, sırf onun adına isteyendir.
Bunlar, dostun niteliği olarak belirlenen bütün öteki
şeyler bizde daha çok kendimizle ilgili olarak bulunur.
Sevilecek her şeyin kendimize bağlı olduğunu ve başka-
lanna yüklendiğini de söylediydik. Bütün atasözleri de
bu konuda uzlaşıyor: "tek ruh", "dostların malı ortaktır",
"dostluk eşitliktir", "diz kaval kemiğinden yakındır" gibi. Bü-
bu atasözleri en çok kendi kendimize uyar, kişi en çok
IX. 8. 191
yâp <ft(kos avTİf' Kal <j>ıkriT4ov fiAkıaB' icatr6p. lo

pfîraı brı elKortas vortpoıs (vGrOaı, ip ^ Î P 4x 6ptoip
3 rd vıırrâp. l<rm oZp rov 9 rotovrovs deî t&p \6yiap bunpeîp
Kal bıopi(^€iP o<rop İKârepoı Kal v y dXrıd€vova'tp. €Î b^
K6.ftoıp€P t6 <f>[Kaxrrop ır«s İKdrcpot \^yov<rıv, t6,\ &p yipoıro
i by\op. ol- p iv obp €İs Sp€ibos &yopT€s avrb <f>ı\a6rovs Kokova-ı 15
rov$ âvroîf âıropipopras rd vktio p ip -yjıypLaa-ı, Kal rıpaU
Kal ybopals raîs <r<apanKaİs' roifr<op yap ol ıroWol dp4~
yopraı. Kal ia-jrovbâKacrt, rupi avrâ m apurra opra, bıb Kal
-n€pıpÂ\i)Tâ ioTiP. ol ırepl tovto ırkeopİKraı
ra îs i-ırtdvpCaıs Kal oAcdç toîs 7râ$€<n Kal âXdyav\ov optos' biKoCots by roîs
5 obru) (f>ıkavToıs opeıbCêrat. Sn rov 9 ra roıavd' oAroîs
cLTTOPİpopras fl4i6atn keyeıp ol TTokkol (fukaSrovs, oSk âbıj-
koP' el yap n s ael a-aovbâCoı râ bUaıa Trpirreıp airbs 25
paklara ttAptiûp rj ra a<a<f>popa ij 6-noıaovp &kka râp «carâ

r a i iıperâs, Kal oAo>9 ael ro Koköp iopr^ ıtepırroıoİTOf ovbels
6 4peî Tovrop <f>lkavTop ovbi Îriêı. boêıe ö’ Sp 5 roıovros
pakkop eıpai (f>lkavros' iırtopipeı yovp iavr^ râ Kİkkıara
Kat paklar âyaûd, Kal favroö r y Kapıatranp, 30
Kat rtapTa rovnp ’neCderaı’ Sa-nep be Kal -nSkıs rb Kvpı<&-
rarop pdkıar* eîpai boKeî Kal irap âkko crvarypa, ovrco Kal
âpûpüi-nos’ Kal (fiCkavros by pdkıara 6 rovro âya-ırâp Kal
ToİJTta iyKparys b4 Kal dKparrıs k4yeraı
T<(> Kparelp rbp povp rj /x»j, «s toİjtov eKaarov optos’ Kal ire'- 35
Tcpayepaı doKovctı; avrol Kal ^Kovc^tos r a p^rd koyov pdkıara. 1109*
oTi pep oZp tovû' İKaaros karıp y fuiAıoTa, ovk &br}kop, Kal
11 . tif scripsi : fi*codd. 15 . otp om. K** 19 . fii 84 .

fij) r 85 . toDto K** m **
191
kendi kendisiyle dost olur, en çok kendini sevmek gerekir, 10
imdi madem beriki görüş de ikna edici, "hangisine uyaca

ğız" sorusu haklı olarak Sörulsa gerek. Herhalde, temellen-
dirmelerin herbiri ne dereceye kadar, ne tarzda doğru, bunu
belirlemek gerekir. Herikisinin de "bencil"i nasıl tanımladığı
nı ele alırsak belki bu açılabilir. Bu sözcüğü yerici anlamda 15
kullananlar; zenginlikte, onurda, bedensel bazlarda daha
büyük kısmı kendine ayıranlara "bencil" diyor; çünkü bun-
lann pek çoğu sanki 'en iyi' bunlarmış gibi, bunlara iştah
duyuyor, bunlara özen gösteriyor, bunun için bu tür şeyler
arzulanır şeyler oluyor. Bunlarla ilgili çıkar sağlayanlar arzu
lardan; genel olarak tutkulardan, ruhun akla aykın yanından 20
hoşlanır, çoğunluk böyledir. Bunun için "bencil" adı kötü

olan çoğunluğa bağlı olarak konmuştur, imdi bu biçimde
bencil olanlar haklı olarak yerilir, çünkü bu tür şeyleri ken
dine ayıranlara çoğunluk "bencil" deyegelmektedir, bu açık. 25
Biri her zaman daha çok adil, ölçülü ya da erdeme uygun
başka eylemler yapmaya çalışırsa, genellikle hep kendisi
için güzel olana özen gösterirse, kimse ona bencil demeye
cek, kınamayacaktır. Ama böyle biri çok daha bencildir,
diye de düşünülebilir, çünkü en güzel şeyleri, daha iyi olan-
lan kendine ayınyor, kişinin kendisiyle ilgili en önemli şey 30
den hoşlanıyor, buna ikna olmuş. Devlet ve bütün öteki ku
rumlar, nasıl özellikle en baştaki kısmıyla kurulursa, insan
da böyle. Demek ki, en çok bu yanını seven, bundan hoşla
nan kişi bencil bir kişi! Herbir kişi kendi usu ile varolduğun
dan, usuna egemen olup olmamasına göre "kendine ege
men", "kendine egemen değil" diye adlandmlır. Öyle gö
rünüyor ki, özellikle isteyerek ve aklın katıldığı eylemlerde 35
bulunmakla b iz eylemde bulunmuş oluruz. Demek herbir 1169a
kişiyi o kişi yapan ustur, ya da en çok odur, bu açık.
192 IX. 8.
Sn â fi<iXıoTa toöt’ âyaırq. bto <f>(Kavro9 fidûrr’
eîrj, KU0 * İnpop elbos rov SveıdtCofM^vov, Kal Sıaipepujv
5 too-ovtov 8<rov râ Kara \6 yo v Cfjv rov Kara vdâos, Kal 6pi-
yurOoL ri rov ko\ ov ^ rov Sokovvtos <rvfi(j)4 p€iv. rovs p iv oSv 7

V€pl Tas Ko\as v p ii^ ıs bıa<f>€p6ifToiS cnrovSdCovras ırdırrcs
d'jTob4xovTaı Kal ivaıvov<nv' Ttdvrmv b4 &fxıX\a>fjÂv6iv Trpbs
To Kakop Kal btareıpofi^poûp râ Kokkıara Trpdrreıp Koıpf} t
lo âp trSpT €Îrj ra b4 opra Kal lbC(^ İKdarta ro pÂyiara tûp
dyad&Pf ilıtfp f/ ip er^ roıovrdp 4 <mp, &(tt€ top /ıkp dyadop
bfi <l>[kavTOP €iPaı ( koI ydp avros dpria-fTaı r a Kokd vpdr-
Ttûp Kal rovs 4AA.OVS AêAô-eı), top b4 p.ox0 rıpbp ov beî'
fikd\jr€i yap Kal eavrbp Kal rovs Trikas, <f>avkoıs TtdOeaıp
15 İTTOpfPOS» Tip P’0xdfjp^ pikp obv btaipCûPtî h bcî VpdTT€lP S
Kal h ırpdrrtt* 6 8 ’ 4 m€iK^s, & 8 « , Tavra Kal ırparreı*
ıros yap povs alpfîraı rb Ş ik n a r o p kavrip, 6 b' İTTifiK^s
<n€i6apx€‘£ r y vy. dkrjdis bi ıtfpl rov <nrovbaıov Kal ro tûp 9
(f)lküiP Sp€Ka nokka ırpdrTcip Kal rrjs ırarpCboSt kS p bir]
ao vTTeparroOpıîrKiıp' ırpoîreTaı yap Kal xp 7jp ara Kal np a s
Kal o k m r â Tt€pf.pidxr\Ta dyaBd, TTcpnroıoijpLfvos iavTİp to
Kakdp' âkCyop yap xpdvov ^crOrjpaı <r<f>6bpa p.dkkop ekon
âp rj iTokvp ‘^pipMy Kal pı&(raı ko\& s ipıavrbp rj ırokk' 4 rr]
TVxdPT<ıus, Kal p.Lav ırpa^ıp Kokrıv Kal p-fydkrjp rj rrokkbs
25 Kal pnKpds. roîs 8 * İTTfpaTTodpâ-Kova-ı rovr tacos avuâlpcı’
aipovpraı br] p-iya Kokbp lavrots. Kal yfirıpara ttpooıvT
âp 4<t>^ ^ rrkcCopa krf\\fOPTaı. ol iftCkoı' ylperat, yap r<jî
pikp ijrikip xP'hpo-'^°’i ovr^ bk rb Kakop’ rb 8 ^
dyadbv kavrip dnopipeı. Kal ırepl njaâs bi Kal dpxâs 6 10
30 avrds rpo'ıros' rrdpra yap rw <f>Ck* *al] iti K«» 29. Si, K>
192
Doğru kişi en çok usu sever, bu da açık. Bunun için o

yerilenlerden farklı biçimde bir "bencir' olsa gerek: Akla uy
gun yaşamak tutkuya göre yaşamaktan; güzele iştah duy
mak yararlı görünene iştah duymaktan ne denli farklı ise o
denli farklı biçimde. İmdi özellikle güzel eylemler için çalı-
şanlan herkes destekler, över. Erdem böyle ise, herkes g ü
z e l için yanşınca, en güzel şeyleri yapmaya eğilimli olunca,
hem kamuya gerekli olan her şey hem de herbir kişiye özgü 10
en önemli iyiler varolabilir. Dolayısıyla iyi kişinin bencil ol

ması gerekir (güzel şeyler yaptığı için sevinecek, başkalan-
na yararlı olacak), oysa kötü kişi bencil olmamalı, çünkü o
çirkin tutku lan izlemekle hem kendine hem de yakınlanna 15
zarar verecektir. Kötü kişinin yapması gerekenler ile yaptık-
lan arasında tutarsızlık olur, doğru kişi yapması gerekenler
ne ise onlan yapar. Her us kendisi için en iyi olanı tercih
eder, doğru kişi usa boyun eğer. Erdemli kişiye gelince:
onun dostlan için, vatanı için, uğruna canını vermek bile ge 20
rekse, pek çok şey yaptığı doğru: Kendisi için güzel olanı
sağlamak istediğinden, zenginliği, onuru, kısaca arzulanan
iyileri bir yana bırakır; az az uzun süre yerine, kısa süre çok
güçlü haz almayı; uzun yıllar gelişigüzel yaşamak yerine tek
bir yıl güzel yaşamayı; sayısız, önemsiz eylemler yerine gü
zel, önemli tek eylemi tercih edebilir. Herhalde kendi ya-
şamlannı feda edenler için bu sonuncusu söz konusu, çün 25
kü onlar kendileri için büyük, güzel tek şeyi tercih ediyor.
Dostlannın payına onlardan daha çok düşsün diye para har
carlar, çünkü dosta para, kendisi içinse g ü z e l oluşuyor, da
ha büyük iyi kendine kalıyor. Onurlar, yönetimler konusun
da da bu böyle: onlar bütün bunlan dostlara bırakacaklardır. 30
IX. 8—9. 193
X6v yap avrtp rovro xal ivaiVfTop. flKOTtas btj öokcÎ aıtov-
da'tof fîvai, İ vt İ Tr&vrutv alpoüp^voi ro kcÛİOv. ivbi\fT aı
b i fcat TTpâ^tıs iffiKtp vpoUaOaı, Kal tlvaı ko^K iov tov
11 avrhv ırpaâı ro alrıov ry ycvia-Oaı. iv ırâat brf rois
ivaıviToıs 6 <nrovbaîos <f>aivfTaı iavT^ tov ko\ ov vKiov 35
vifttûv. oürta p.€v oZv <l>CXavTov (îvai det, Kadâırtp ftprjTai' 1100 ^
b' ol TTokkoi, ov X('V'
IX . *Afi<jn<rfiriT€ÎTai bi Kal ırept töv tvbalpova, et 6 e»î<re- 8
ra t <f>ı\tov rj prf. ovd\v yap <pa<rı öetv <f>l\.a>v toîs pMKa-
pCoiS Kal avT&pKftnv’ vrrâp^tıv yap avToıs rayadd' avrâp- 5
<cets ovv övras ovbevos Ttpoabtladat., tov 6 e <f>iKov, İTtpov
aİTov Svra, Tropiêıv & bt avrov âbvvaTeî' 30fv “ OTav o
2 baCptav eC bıbip, tL det <f>iKtov; ” İ oik€ d’ AroVy ro ■Trdj/r’
âırovipovTas Tayada dbalpovı <plXovs âvobıbdvaı, d
boKeî T&v İ ktos âyaû&v p iyıarov eıvaı. eî re <l>CKov pa\X6v «o
ioTi TÖ c5 ıroLtîv rj ırdoêtı», Kat lo r t tov ayadov Kal Trjs
İLpeıijs To €İ€py€T€Îv, KoAAtop d’ ed rroıtîv <ft(X.ovi 60v€la>v,
T&v ed Ttfıcropivatv de^trerat 6 aırovbdîos. bıb Kal ^mC^retrat
TTOTtpov iv (VTv^Cats pahkov deî <f>(Xu>v rj iv İTV\iai5,
tt>v Kat rov arvôvvTos bfopivov t&v (iffpytTrjaovTtov Kal tQv 15
3 edrt»xowrû)v ods ed Troiii}<rov<rıv. İ tottov d’ î(rwv Kat rd fio-
vd^Ttıv TTOttîv rbv paK&pıov' oibels yap İXoit hv Kaö’ adrdv
rd TrdvT İ\€ iv dyoBâ' ıroAtrtKOV yap d av 0 p<avos koi <rv-
0 jv rt€<f>VKos. Kal r y evbaıpovı brj tov0 ’ VTtdp^fi’ Ta yap
Ttj <^d<ret dyada brjXov d’ wî fierd <}}lXüiv Kal iru fi- 20
K&v KpfÎTTOv rj fter 6 0 vfl<ûv Kal t &v rvypvroiv <rvvrjp€pev€iv.
4 det âpa r ^ ivbaCpovı <f>CX(ov. t L obv Xiyov<nv ot rpû rot, Kal
TTJ âXr}0fvov<nv; ^ drt ol ıroXXol <l>İXovs oîovTaı tovs xprj(r(~
fiors eTi'at; tûv toiotİtoiv p (v obv ovbiv berjatTaı 6 paKdpıos,
1160'’ 6. iwdpx*tT N**: 4vâpx*t vol?* aÛToîs om. iya/fd

18. t 4 rdyr* rrdyr' tx* ır rAyoftî L*
193
çünkü kendileri için güzel, övülmesi gereken bu. Demek er

demli kişinin güzel olanı her şeye tercih eden böyle biri olma
sı akla uygun. Ne ki, kimi eylemlerde dosta bırakılabilir: Dos
tun bunlan yapmasına neden olmak, bizzat yapmaktan daha
güzel. İmdi bütün övülecek şeylerde erdemli kişinin, güzel
olanın daha çoğunu kendine ayırdığı görünüyor. İmdi dediği 35
miz gibi, bu anlamda bencil olunmalı, çoğunluğun olduğu bi 1169b
çimde bencil olmamalı.
Mutlu kişi ile ilgili olarak, dostlara gereksinimi var mı,
yok mu diye de tartışılır. Nitekim kutlu, kendine yeter kişile
rin hiç de dostlara gereksinimi olmadığını söylerler, çünkü
iyi şeyler onlarda bulunuyor, kendilerine yeter olduklann-
dan hiçbir şeye gereksinim duymuyorlar. Ne ki, bir başka
"kendi" olduğundan ötürü dost, tek başına elde edilemeyen
şeyi sağlar. Bundan, "tanrı yardım ederse dostlara ne gerek
var*' d e r le r .N e ki, bütün iyileri mutlu kişiye ayırmak, sonra
da dostlan bunun dışında tutmak garip görünüyor: Oysa dışa
ait iyilerin en büyüğü dostlar olsa gerek. îyi davranmak ve 10
iyilik görmek dalıa çok bir dostun görevi ise, iyilik etmek iyi
kişinin, erdemin niteliği ise; dostlara iyilik etmek yabancılara
iyilik etmekten daha güzelse, erdemli kişi iyilik edeceği kişi
lere gereksinim duyacaktır. Bunun İçin, madem talihsizliğe
uğrayan kişi iyilik göreceği, talihliler ise iyilik yapacaklan
kimselere gereksinim duyuyor, acaba talihli durumda mı 15
yoksa talihsizlikte mi dostlara daha çok gereksinim var, diye
sorulur. Belki de 'tek kişiyi' mutlu saymak anlamsız; nitekim
hiç kimse bütün iyilere sahip olmayı tek kendisi için tercih et
mese gerek, çünkü insan toplumsal, doğa gereği birlikte ya
şamaya yatkın. Bu, mutlu kişi için de böyle: O doğal olarak
iyilere sahip; dostlarla, doğru kişilerle gün geçirmek, yaban
cı, sıradan kişilerle gün geçirmekten daha iyi, bu açık. De 20
mek ki, mutlu kişiye dostlar gerekiyor. İmdi acaba dedikleri

miz ne anlama geliyor? Ne anlamda doğru? Yoksa çoğunlu
ğun dost diye yararlı kişileri düşündükleri sonucu mu çıkı
yor? Oysa kutlu kişi bu tür dostlara hiç gerek duymayacaktır.
194 IX. 9-
25 Tayaöa vırâpêı avr<p' ov6 ^ t &v bıa rb ^bij,
rj niKpov (rjbvç yap 6 fiCos ct)v oibiv betraı i ‘jreı<r6,KTov
rfbovfj^y ov beopicvos be t &v roıovrtûv <f>l\(av ov 5 ok6Î bet<rûat
<f)[\(ûv. TÖ b' ovK earıv îa-cas bXr]6h. h bpyrj yhp eîprfraı 5
3 ti rı evbaıpLOvCa evipyeıâ rıs İ<tt İv, ^ b* iv^pyeıa brj\ov S n
30 yiveraı Kol o v \ vTrâp\€i &(nrep Krrjp.d rı. el be rb evbaı-
pLOveîv iarlv iv tû Cv ^ ivepyeiv, tov b' âyaûov ^ ivip -
yeıa (rırovbala Kal fıbeîa Kaff airı^v, Kaddmep iv bpxji
eîprjraı, e a n 8e Kal tö oİKeıov t &v ^becav, Beonpeıv b\ pıaKKov
Tovs rrikas bvvâpeda fj iavrobs Kal ray İKeCvatv Trpâêıs fj
35 râ? oİKeCas, al t &v (rTtovbaLutv 8c ırpiêıs <f>l\(ûv Svnov
117 0 * ^belaı toîs âyadoîs (&/x<f><o yap ^ <f>vo'€i ^bea)'
6 p,aKâpıos brf <f>i\oiv Toıodnov beıj(reTaı, etırep $ea>peîv npo-
aıpeiTaı ırpti^cts İTueiKeîs Kal oİKelas, roıavraı 8’ at toC
oyaöoC <f>lkov ovtos. oîovral re beiv rıbim Çrjv rbv evbalpıova.
5 pLOvioTrj p,iv ovv xaXeTrbs 6 ^ io s‘ oiı yhp p^bıov Kaö' airbv
evepyelv avvey&s, p-ed' erepaiv bi Kal rrpbs &XXovs pâov, lo ra ı 6
obv T] ivipyeıa (rvve\e(rTİpa, ^beıa oZaa Kad* avn^v, b bel
TTepl TOV pıaKdpıov eıvaı' 6 yap a-Trovbalos, ^ aırovbolos, rals
KaT dper^v ırpdêa-ı KOKias bva\epaı-
lo veı, KaOd-nep b pova-iKos roîs Kokois p.e\e<nv rjberaı, iırı bi
TOÎS <j)av\oıs kvTteÎTaL. yCvoıro 8’ hv Kal &a-Kr}<rls n s t^ s 7
dperrjs İ k tov (TvÇfjv roîy dyaJöoıs, KoBdrrep Kal &eoyvCs
(f>ri(nv. <f>vo'iK(ûTepov b' iırı<rKOTTov<rıv İo iK e v 6 oTTOvbalos <f>i-
kos Tw a"iTovbai(û rrj ^daei aiperbî eıvaı. rb yap rfi ^vcrct
15 dyadbv eîprjTaı o n r ^ (rrrovbalip âyadbv Kal ^bv i a n KaiP
avTO. To bi C^v bplCovTaı TOis bvvdpıeı alaöija’eui,
avûpiûTTOts 8* alo'd‘q(Te(as rj voıâeıas' ^ 8^ bvvapLii eh ttjv
35 . 3i cod. CoH. Corp. Chr. Oxon. : 31) vulg. 1170* 4. rt\ 3i r

15. iyaOby «a)} Kal &<ya05v koI L**: om. K**
194
çünkü iyi şeyler zaten onda bulunur. Hoşluktan ötürü dost 25

olanlara da ya gereksinim duymayacaktır ya da çok az du
yacaktır (madem yaşamı hoş, buna ek bir hazza hiç gerek
yok). Bu tür dostlara gereksinim duymayan biri için dostlara
gerek olmadığı düşünülebilir. Ne ki, bu herhalde doğru de
ğil! Nitekim başlangıçta "mutluluk belli bir etkinliktir", de-
iTîiştik; Etkinlik bir mal gibi bulunan bir şey değil, bir oluştur,
bu açık. İmdi başta dediğimiz gibi, mutlu olmak yaşamakta, 30
etkinlikte bulunmakta ise, iyi kişinin etkinliği kendi başına
erdemli, hoş ise; bu hoş şey de bize yakışır bir şeyse; biz
kendimizden çok yakınlanmızı ve bizim eylemlerimizden
çok onların eylemlerini gözleyebiliyorsak, dost olan erdemli 35
kişilerin eylemleri iyi kişiler için hoş ise (herikisi de hoş şey 1170a
lere doğal olarak sahip); kutlu kişi, doğru, yakışır eylemleri
gözlemeyi tercih ediyorsa; bu tür eylemler dost olan iyi biri
nin eylemleri ise, o bu tür dostlara gerek duyacaktır. Mutlu
kişinin hoş biçimde yaşaması gerektiği de düşünülür; tek
başına yaşayan birinin yaşamı güç olur; sürekli olarak kendi 5
başına etkinlikte bulunmak kolay değil, başkalanyla bir
likte, başkalan adına bunu yapmak daha kolay. Demek ki,
etkinlik, tam da mutlu kişi için olması gerektiği gibi, 'kendi
başına' hoş olduğundan, daha sürekli olacaktır. Nasıl bir
müzisyen güzel ezgilerden hoşlamrsa, kötülerden acı duyar- 10
sa; erdemli olmakla erdemli kişi de erdeme uygun eylemler
den hoşlanır, kötülüğe bağlı olanlardan nefret eder. Ayrıca
Theoginis'in dediği gibi, bir erdem uygulaması, iyi kişilerle
birlikte yaşamakla oluşabilir. Daha doğallığı arayanlar ise, er
demli kişi doğal olarak erdemli kişi tarafından tercih edilecek
bir dosttur, diye düşünür. Kaldı ki, doğal olarak iyi olanın er
demli kimse için 'kendi başına' iyi, hoş olduğunu söylemiş- 15
tik. Hayvanlar için yaşamak duyu olanağına göre, insanlar için
ise duyu ya da düşünme olanağına göre belirlenir. Olanak
9. 195
İv4py€iav İLviyeraı, ro Kvpıov iv rfj hepyîa' İotKC hr}
râ 0İV îlvaı KvpCcoi t 6 aladâvea-öaı rj voflv. rd 8^
Koö* iya d â v Kal fjbitüv' &pi(rp4vov ydp, tö 8 * « p t - 20
<rpÂvov Tİjs Tİycôv <f>ija€<ı>s' rb bi rîı ^ı/o'eı âyaÛbv koI
8 r6 app4 vr{Vt ohb* iv. X t / ‘7 r a t ; ’
hopıcrros yap rf Totavrrjy Kadâır^p ra hvâpôvra ahr^, iv
9 Toîg ixopivoıs bi TTfpl T^s Xhnr}s İaraı <j>av€p4İTfpov. fi 8* *5
ahrb tö Cv^ âyadbv Kal fjbh (foiKf 8c k oi ^fc tov •nâvrag
6 p4yfo-$aı ahrov, Kal pdkıaTa to 8s i'irifiKfh Kal paKapiovg'
Tohroıs yap 6 /8 fos otpcTt^Taros, ıcai ^ Tohrav paKapuoT&Trı
C<ori), 6 8’ 6pâv o n 6pq alad&vfraı koX 6 âKohayv 5 n &KOVfi
Kal 6 PabiC<ov 8rt âbîCfi, Kal iırl t &v &\\a>v Spolm İtrrt 30
Tl ro al(rdav6pfvov S n ivfpyovpfv, «Scrrc hv altrdavdped', Sti
al<r6av6pfda, kSv vo&pfv. S n voovpfv, t S 8 ’ S n aladav6~
pfOa fj voovpfv, S n i<rp4v (to yap fîvai i}v alaOdvetrOaı rj
vofîv), t 6 8’ al<rdâvf<rdaı S n rû v ^b 4 (ov Kad' ahro 1170 *“
(TCt yap dyadov f<07], rb 8* ayaöbv vTt&pyov iv la u r^
aladdvftrOaı qbh), alpfrbv 8^ rd (rjv Kal pSkıara toÎs Aya-
60ÎS, S n rb flvai ayaOov ia rıv avroîg Kal r/bh (avvaıaOavo~
10 pevoı ybp tov Ka0' aûrb AyaOov ijbovTaı)^ &s 8 ^ ırpbs iavrbv s
4 \fi 6 OTTTOvbaîos, Kal vpbs rbv <f>(\ov (İrfpos yap ahrbs 6
<f>(kos iariv)' KoBAıtfp ohv t 8 avrbv fîvai alperSv ia n v İKaamp,
oSto) kal rb rbv <f>(Kov, q ttapatt\r\(rİaig. rb 8 ’ eîvaı ijv
alpfrbv bıA rb ala-OAvforOaı ahrov AyaOov Svros, ff 8 c Toıahrr)
at<rOr](ng rjbfîa Kaff iavrriv. (rvvaurOAvftrOaı &pa bfî koI tov 10
<j>l\ov Sn İan v, tovto 8 ^ yCvoır* A v iv tŞ avÇljv Kal Koıvtavfiv
\&ya>v Kal bıavoiag' ohrıo yap A v bS^ftf rb ovCnv iırl r&v
18 . S^] K** 25 . tırofiivoıs L** M** F 31 . Hart alırOeaniptff

scripsi: fiffTc tdff0ca>6fitff K**: £cr( aMcvolptff ftv F : aMmmlıneBa S*
&ı/ L** M** 3 2 . kk» yoSfuv scripsi: koI voovfttv K**: kvA vooî/ttv vulgr.
195
etkinliğe geçer, asıl olan etkinliktedir. Öyle görünüyor ki,

yaşamak asıl anlamda ya duyumsamaktır ya da düşünmek
tir. Yaşamak, 'kendi başına' iyi, hoş bir şey; çünkü yaşamak 20
belirli bir şey; belirlenmiş olan şey ise 'iyi'nin doğasına

özgü, doğal olarak iyi olan, doğru kişi için de böyledir; işte
bundan ötürü herkes için hoş görünüyor. Ne ki burada
kötü, bozuk ya da acı içinde yaşamı düşünmemek gerekir,
çünkü nasıl onun nitelikleri belirli değilse, bu tür bir yaşam
da belirlenmiş değildir. Bu konu ilerde acı konusundan söz
ederken açıklık kazanacak. İmdi yaşamanın kendisi iyi, hoş 25
sa (herkesin, en çok da doğru, kutlu kişilerin onu istemele
rinden de bu görünüyor: Onlar için yaşam en çok tercih
edilmesi gerekli olan şey, onlannki en kutlu yaşam); gören
gördüğünü, işiten işittiğini, yürüyen yürüdüğünü duyum-
suyorsa, öteki durumlarda da aynı şekilde bizim etkinlikte 30
olduğumuzu duyumsadığımız bir şey varsa; dolayısıyla du
yumsamakta olduğumuzu duyumsuyor, düşünmekte oldu
ğumuzu düşünüyorsak, duyumsamamız ve düşünmemiz var
olmamız demekse (varolmak düşünmek ya da duyum
samaktır, demiştik) ve duyumsamak 'kendi başına' hoş bir 1170b
şeyse (yaşam doğal olarak bir iyi, bizde bir iyinin varoldu
ğunu duyumsamak hoş); yaşamak tercih edilmesi gereken
bir şeydir ve onlar için varolmak iyi, hoş olduğundan ötürü
en çok iyi kişiler için böyledir (onlar kendi başına 'iyi'yi
duyumsamaktan hoşlanır), erdemli kişi de dostuna karşı,
kendine nasıl davranıyorsa öyle davranır (dost bir başka
’kendi'dir). İmdi nasıl herbir kişi için kendi varlığı tercih
edilecek bir şeyse, aynen böyle ya da buna yakın biçimde
dostun varlığı da tercih edilecek bir şeydir. Varolmak,
kendini iyi olarak duyumsamak olmakla, tercih edilir;
bu tür bir duyumsama kendi başına hoş olur, bunu
söylemiştik. Demek ki, dostun varlığını da birlikte du
yumsamak gerekir; bu ise birlikte yaşamakta, söz ve fi 10
kir alışverişinde oluşsa gerek. İnsanlarla ilgili olarak,

birlikte yaşamaktan bu şekilde söz edildiği görünüyor.
196 IX. 9—lo*
ivâpdİTTCüv kiyetrdaı, koI ovx &<nt€p i v l râ v ô<rKqp&T<ûv
rd iv r<j) avr^ vip.«r$aı. fi brı Tij<r€i Sv Kal vapavK^-
<nov bi Kal TO rov <f>lKov iarivy k&v 6 <f>C\os t &v alper&v
ftrj, b 8’ ia rlv avry alperov, tovto beî vırâp^fiv aî/rÇ, rj
Toörrı ivbfrıs loraı. bfrja-fi &pa rl\<ûv
(movbaCoiv.
10 Â/)’ ovp ırkfCorTovs <f>lKovs ırotı^rôv, rj KoBârtfp iırl X.
Tİjs ^fvCas ipipfkâs fiprjcrdai boKfî p,T}T€ rrokii^fivos h^ t
&^€ivos,^’ Kal ^TTi Tİjs <j>ı.klas &pp.6<rfi p,rjT' a<f>ı\ov flvai
prİT* ab TTok6<f)i\ov Kad' v rtfp ô k ^v ; roîs pkv b^ rrpbs XPV~ 2
(Tiv Khv TT&vo bd^fifv âppdCftv t 6 k f^ d iv ’ TTokkoîs yap
25 hvdvTTtipfTflv İ ttCttovov, Kal oix lnavds 6 ^Cos avTo [roSro]
rrpdrrfiv. ol TrkfCovs b^ t &v ırpbs rov oİKfîov ^Cov Uav&v
TtfpUpyot, Kal ipiTobıoı Trpbs rb Kok&s Cw‘ ovdiv obv bel
airr&v. Kal ol rrpbs fjbovrjv 6^ âpKOvaıv âkiyoı, Kaddırep iv
tİj Tpo(f>fj rb jjbva-pa. Toiry 8^ <nrovbaıovs rroTfpov rrkflaTovg 3
30 Kar âpıdpdv, ^ İcrrı rt pdrpov koİ (fnkiKov Trkı/ıdovs, &<rrrfp
rro kem ; obre yap İ k bİKa i.v6p&rra)v yivoır &v vdkıs, obr
İ k bİKa pvpıÂboiv İ ti rrokıs ia rlv. rb 8^ ıroabv ovk İarıv îaois
İv Tl, akXâ Ttdv rb p f r a ^ rıv&v &purp4 v(ûv. Kal (frlkıov
1171* 8îf -iarı rrkfjOos apıapivav, Kal î<ra>s ol ırA e îo ro t peff &v hv
bbvaırd rıs avÇ^v ( tovto ycip ibdKfı <f>ıkiK<&TaTOV eîvoı)* 5 rı 4
8’ o ix oldv re rrokkoîs crvCvv Kal bıavipeıv iavrdv, ovk İbıj-
kov, İ n bi K&Kelvovs beî dkkrjkoıs <f>(kovs eîvai, el pekkovaı
5 ırdvres per ikkı^kıov avvrıpepeveıv' tovto 8* ipy&bes iv
1170'* 14. TÖ 4ı>] fort. r y iv 16. k&i'—17. efij] koİ—tb» ffij L**: «ol—
(fi) r 22. post İ^fiyos add. KdK.totft.riv L** F 24. khv scripsi: Kal
codd. post S6Çfifv add. hv O'* 25. aitrh K'*: atrrÇ M'* F : airots
L'* TOVTO secilisi 26. Si M** Ikovûv O'* F : Ikovûs vulgf. 80.
Koi om. K** 1171* 2. Sivaıvro avC^v K** Sı6rt
196
ama bu aym yerde otlamalan yüzünden sürülerle ilgili kulla

nımdaki anlamı taşımaz. İmdi kutlu kişi için varolmak do
ğal olarak iyi, hoş olduğundan ötürü, 'kendi başına' tercih
ediliyorsa, aym şekilde dost da tercih ediliyorsa, dostun var 15
olması da öyle olur. »Onun için tercih edilecek şeyin kendi

sinde bulunması gerekir, yoksa bundan yoksun kalacaktır.
Demek ki, mutlu kişinin erdemli dostlara gereksinimi ola
caktır.
imdi olabildiğince çok mu dost edinmeli, yoksa konuk

luk konusunda nasıl "ne çok konuk ne de konuksuz" de
mek yerinde görünürse, dostluk konusunda da "ne dostsuz
olmak ne de aşın sayıda çok dostu olmak"^ mı demek uy
gun olacak? Yarar üzerine kurulan dostluklara bu söylediği
miz şeyin çok uyduğu görünebilir, çünkü pek çok kişiye
hizmet etmek zahmetli; bunu gerçekleştirmek için yaşam 25
yeterli değil. Demek ki, yakışır bir yaşama yeterli olandan
daha çok sayıda dost fazla; aynca güzel bir yaşam için en
gelleyici. Öyleyse buna gerek yok. Haz üzerine kurulanlar-
da da, yemekteki tuz-biber gibi az dost yeter.Erdemli kişi
lere gelince, acaba çok olabilirler mi, yoksa kentteki
yurttaşlann sayısı gibi, dost sayısında da bir ölçü var mı? On ki- 30
şiyle bir kent kurulamaz, onbin kişiyle kurulan bir kent de ar
tık bir kent olmaz. Herhalde nicelik belli bir sayı değil, belirli
iki sayı arasındaki her sayı. İmdi dostlann çokluğu belirli, her
halde bir kişinin birlikte yaşayabileceği en çok kişi sayısı ka- 1171a
dar olsa gerek (nitekim bu, en dostça şey diye düşünülüyor);
pek çok kişiyle bir arada yaşamak, kendini onlara ayırmak
olanaksız, bu açık. Ayrıca hepsi birlitae günlerini geçirmek zo
runda iseler onların da biribirleriyle dost olması gerekir, oysa 5
IX. lo—II. 197
6 ‘g ok\6is vTrâpx€tv. xak€'n6v 8^ yIvfTat Kal ro <njy\alp(iv
Kol t 6 <rvvakyfîp oÎK€(<as ıroAAoîs* tİKOS y^p (nıpırlırruv &pa
r y p^v (nnnjieadaA r y bk frvvâyfitaOai. î<r<as ovv <5 i\€ i prj
i s vo\wf>ıK<&TaTov €ivaı, aXka to< totutovs o<roı cZs to
avCvP İKavoC' ovbi yap ipb4x€0‘ûat bo^fttp &p ıroAAoîs fîpai lo
<f>lKop viftobpa. hi6Tt€p oi6* ipâp vX€idp<op' vır€p/3 o \^ yap
TIS «w u âvX traı <fnX.(as, tovto bi vpös İpa' Kal to <r</)o-
6 bpa brl ıtpos dkiyovs. ovro) 5 ’ ^ f t p I oikc Kat ^ırt rûı/ ırpa-
ypâraiP' ov yCpopraı yap <piKoı ıroKKol Kara tt}P İTaıpiKrjv
ifnkiap, al 5 ’ vppodpepoı ip bvol X4yoPTaı. ol bf TroAvt^tAot 15
Kol vcurıp oIk€İ(ûs ipTvyxdpopT€S ovbfpl boKovocp fîpai <pi\oı,
ırk^p ıroAıriKÛs, o^s Kal Kokovoıp âpeoK0 V9 . • ttoAitikûs p€P
oSp lo r t ıroAAoîs eîpai tf>CXop Kal âpfOKOP dpra, â \\* i s
i\i}^ûs ivifiKîj' bı hptr^p 5 e Kat 5 1’ avrovs ovk lo rt ırpds
ıroAAo^St ayaıtrırop b^ Kal 6Xlyovs evpetv toioİjtovs. 20
X I. ndrfpop b* İ p evrt^tats pAXXop <f)lX<ûP 5eî rj ip bv- 11
oTüxâts ; İP ipj<^Xp yhp ivıCjTOVPrat' oî re yap ârvxovpT€S
biopraı İTfiKovpCas, ot r* «rv/ıjSıtaı; Kal o5s e5
vonâovviP’ fiodkopTOi yap e5 bpop, dvayKaıortpop p ip br)
İP raîs irvxâısı 5to r&p yjP^^^P^P ipravda 5et, KâXXtop 25
8’ ^ı> raîs evrv^fats, 5td Kal Toi»$ ^ırtetKeîs toİjtovs
2 yap alpfTfoTfpop tvtpyertip Kal perd Todrtop bıâyeıp. eort
yâp Kal rı napovoia aM ı t &p <f>lX<ap ^5eta Kal ip raîs evrv*
X.£ats Kal ip raîs 5tMrrvxâts. Kov^îôvrat yap ol Avırot/jutevot
owaXyovpr<ûP t &p <ft(XMP. bıb Khv imopôfUp rts Ttonpop 30
&ım€p y3apovs pgTakap.^âpooatp, ^ tovto p^p ov, ^ vapovola
b’ avT&p rıbfîa oZo’a Kal ^ İppoıa rov avpakyûp iXâTTü> t^ p
Xd7njv voifî. el p iv obv 5ti Tavra rj bı* âXXo rt Kov<f>l(ppTat,
10. 0İ K<> M** 12. TinK K>> 15. voÂol ^<Xot K** 19. abrotts
scripsi t aİTohs codd. 23. 8* M** 26. nal om. 28.
Kol İP r o 7 f pbrvxloıs o m . K**
197
pek çok kişide bunun olması zorlu bir şey. Pek çok kişiyle bir
likte yakışır biçimde haz ve acı paylaşmak da zor: Aynı anda
biriyle haz, ötekiyle acı paylaşmak zorunda kalınabilir. De
mek olabildiğince çok dostsever olmak için değil, birlikte ya
şamaya yeterli olacak kadanyla dost olmak için çalışmak her
halde iyi olur. Nitekim çok kişiyle sıkı dost olmak olası gö
rünmese gerek. Bunun için çok kişiye aşık da olmamalı: Aşk lo
bir dostluk aşmlığı olması demektir, bu da yalnızca bir kişiyle
olabilir; öyleyse sıkı dostluk da pek az kişiyle söz konusu.
Olan bitenlerde de bu böyle görünüyor: Pek çok kişi arkadaş
dostluğuna göre dost olmuyor; şiirler de iki kişi arasındaki
dostluklardan sözediyor. Çok dostu olanlar, herkese yakın ıs
davrananlar ise, toplumsal anlam dışında, hiç kimseyle dost
değil, bu görünüyor; bunlara "koltukçu” derler, ama koltukçu
olmadan da birçok kişiyle dost olunabilir: Ancak gerçekten
doğm kişi olunduğu ölçüde! Ne ki, erdem açısından ve bizzat
kendisinden ötürü pek çok kişiyle dost olunamaz: istenecek
bir şey ama bu tür pek az kişi bulunabilir. 20
Acaba iyi günlerde mi, yoksa kötü günlerde mi dostlara
daha çok gerek var? Nitekim heriki durumda da aranıyor-
lar:Talihsizliğe uğrayanlar yardıma gerek duyuyor, talihliler
ise iyilik yapacaklan yaşam arkadaşlarına, çünkü berikiler
iyi bir şey yapmak ister. Demek ki, talihsizliklerde daha
zorunlu; bunun için beriki durumda yararlı kişilere gerek
olur; talihli durumlarda ise daha güzel. Bunun için insanlar 25
doğm kişiler arar, çünkü onlara iyilik yapmak ve onlarla
zaman geçirmek daha çok tercih edilen bir şey. Dostlann
varlığı gerek iyi günlerde, gerekse kötü günlerde kendi
başına da hoş; çünkü acı çekenler dostlan da onlarla birlikte
acı çekince teselli bulur. Bunun için, acaba dostlar ağırlığın
bir parçasını üzerlerinden aldıklarınadan ötüm mü, yoksa 30
bundan değil de, onların varlığı hoş olduğu için ve birlik
te acı çekmenin verdiği duygu acıyı daha aza indirdiği
için mi bu böyle, uıye somisa gerek. Ne ki, bununla mı
yoksa başka bir nedenle mi teselli buluyorlar, somsunu
198 IX. II.
â(f>e{<r$ü)‘ avfiâCvfiv b* oZv <f>a(veTaı rb Hoik€ b' 8
35 17 TTapov(TLa fJUKTrj TIS avT&v flvai. avrb yop rb öpav
1171 '• rovff <f>C\ovs ^bv, &k\( 0 5 re Kal aTVXpvvTi, Kal yCv€ra( rts
İTUKOvpCa ırpbs rb /xi] kvıreîarOat {Trapap.v6r\TiKbv yap 6 <f>C\os
Kal T?7 o\j/€i Kal koyıp, iâv fj İTubî^ıos' oTbe yâp rb fjdos
Kal ^<f)' ols ijbeTaı Kal Auıreîrat)' tö 8^ kvTTO’öp.evov ataOd- 4
5 vitrdaı kın raîs a-brov &Tv\iaıs kvTrrjpov' ırâs ybp <f>eöy€i
kijırtjs aÎTLOs etvai roîs <j>Ckoıs. bıoırep ol pikv b.vbp(&beıs T^v
<f)da‘iv evkaŞovvTaı avkkvTreîv rovg <j}(kovs airols, k&v fxrı
vır^prelvrı rp b.kvırCq, T^v ^KeCvoıs yivop,4vrjv kdTtr\v ovx tJwo-
p.€V€i, 5 k(ûs re avvOprjvovs ob TtpovUraı bıa rb ıırfb* airbs
10 flvai öprjvrjTiKOS’ yvvaıa b4 Kal ol toiovtol İvbpes roîs ov-
otİ vovo'l yalpov<rı. Kal <f>ıkovirıv &s <f>ıkovs Kal avvakyovırras.
fup.do’Oaı 8’ i v dvaaı 8eî brjkov S n rbv /3 eXWa). ^ 8’ ^1/ 6
roîs fVTvy^ıaıs t &v <f>ik<av 'irapovo'Ca Trfv re bıayoay^v ^beîav
iytL Kal T^v İvvoıav 5 n fjbovraı in i roîs airov âyaûoîs.
15 bıb 8 ofeıeı/ &v beîv e h piev r^s evrv\Cas Kakeîv roî»s ^Ckovs
npo6 ijp.u)s (evepyeTLKOv yap elvai Kakov), els bi ros dru-

Xâs dKvovvra' /xerabtb6 vat yap «s rjKicrTa 8 eî t&v KaK&v,
bdev râ “ dXıs iyot bv<m)\&vy pÂkıtrra b\ napaKkr\Tİov
brav fiekkatatv dkCya d^krıdevres p,eyd)C avrbv d><f>ekriareıv.
20 tivai 8 ’ dvânakıv torois ap\x6 Ceı npbs p.ev Toiıs âTVxovvras 6
6 .Kkr\Tov Kal npo6bp.(ûs {(fiikov yap c3 noıeîv, Kal p-âkıara

rovs iv XP^^Ç dûac-avrar dn<f>oîv yap Kdkkıov
Kal ijbtov), eıs 8 c ros evru^^tıs avvepyovvra fiiv npo 6 bıx(ûS
(fcol yap els roCro (f>Ckaiv), npbs evnâdeıav bi oyp-
25 kal(ûs’ ob yhp Kokbv r 8 npoövfieîa-dat a<f>eke'i<r9aı. bââv
8’ âr/bias iv rw 8 ıo)öcî<rdot îa-<as ebka^rjriov' ivlore ydp
1171 '’ 6. 9ı6ırep—7. aöroîs fort. infra post 10. 0prıvifrtK6s ponenda
14. (vvotav V : eHvotav codd. 16. eitpyervriKhv O** 21. fort.
( r b ) tl 22. rb] toSto T : om. M’* ifıtio-ayros K**
198
bırakalım. Kısaca, söylenen şey oluyor, görünen bu! Onlann

varlığı ise karmaşık bir şeye benziyor: Dostlan görmek hoş 35
ama talihsiz biri için özellikle hoş; acıyla ilgili olarak da bir yar- 1171b
dım oluşuyor (nitekim dost, yapabildigince, varlığıyla ve söz
leriyle teselli eder, çünkü o karakterini, neden hoşlanıp neden
acı çektiğini bilir). Öte yandan bizim talihsizliklerimiz yüzün
den bir dostun acı çektiğini hissetmek acı verici; herkes dost- 5
1ar için bir acı nedeni olmaktan kaçınır. Bundan ötürü, doğa
gereği cesur kişi, kendisi acıya katlanamasa bile, kendisiyle
birlikte dostlannın acı çekmesine razı olmaz; onlar için acı ve
ren bir şey olmaya dayanamaz. Aslında kendisi yakınan biri
olamadığından ölürü, yakınan kişilere pek yanaşmaz. Kadın
lar ve kadınsı adamlar ise kendilerine destek olan kişilerden 10
hoşlanır, birlikte acı çekenleri dost gibi sever. Demek her du-
mmda daha iyiye öykünmek gerekir, bu açık. îyi günlerde
dostlann varlığı bizim yaşamımızı hoş kılar; onlann da bizim
iyiliğimizden hoşnut olduklannı hissettirir. Bunun için iyi 15
günlerde dostlan gönülden çağırmak (iyilik yapmak güzel),
kötü günlerde ise onlan istemeye istemeye çağırmak gerekli
görülse gerek: Onlan bizim talihsizliklerimize olabildiğince
az ortak etmeli; bunun için "bir tek benim mutsuz olmam ye
ter" denegelmiştir. Ne ki, küçük bir özveriyle bize çok yardım-
lan dokunacaksa onlan çağırmalı. Talihsizliğe uğrayanlara ise
çağnimadan, seve seve koşmak uygun (çünkü iyilik yapmak 20
dostun görevi, beklemeseler bile en çok gereksinimde olanla
ra: Çünkü heriki durumda da daha güzel, daha hoş); talihli kiş
ilere ise yalnızca iş bölümü yapmak için koşa koşa gitmeli (bu
bakımdan da dostlara gerek var), ama iyilik görmeye ayaklan-
nı sürüyerek, çünkü iyilik görmeye can atmak güzel değil.
Yine de yardımı geri çevirerek "musibet, yanına yanaşılmaz" 25
ününü de herhalde kazanmamak gerekiyor. Kimi kez bu
IX. II, la —X. I. 199
<roıxfialv€i. n ‘irapov<rCa brı t&v ^lKa>v h Aıraaıv alpiT^

<f>a[v€raı.
TCfJ. *A/>’ obv, &<nrfp roîg ip&<n rb opâv ayaıtriTOTarov €<m 1 2
Ka\ pubXov alpovvTat, ravTrjv r^v aîa-drjcrtv ^ tos \onrag 30
Kara raörrjv p&Kıara tov ^p(»Tos Svtos Kal yıvopivov,
ovTûi Kal roîs ^ ik o ts alpeTdrarSv ia rı ro cruCvv; Koıvmia
yap 17 <f)iKıa, Kal ws Ttpbg kavTÖv ırphg t 6v
7[€pl a'İjTov b* jj ato'drfo'is ort 4 arıv alpcTrf, Kal ırtpı
TOV <f>i\ov bıj’ ^ b' hipyçLa yCveraı aİTtjs h tw arvCnv, 35
2 (ooT* cIkotcûs toİjtov ^<f>lfvraı. Kal S ıror iarıv cKdaroıg to 1172*
€ipaı rj od alpovvraı to ^v Tovr(-
\(OP j3od\opraı bıdyeıv' bıdıtep ot pcv (rvpTtıvovo'iVf ol 6e
<rvyKVêuova-ıVf &K\oı b^ avyyvpvdCovraı Kal avyKvvrfyova-Lv
rj avp<f>ı\oo’0(f>ova‘iv, ^Kaaroı €V rodrfp avpripfpcvovTfs o n s
rrep p d \ıa r dyaırbâcı t Qv iv rı\<ı)Vy TavTa rroıovcrt koİ Todrav koiv(ûvovo‘lv
3 oîy olovTOi avCfjv. yCvcTaı odv rf p iv t &v <f>avk.<av ^ ı\( a
poydrfpd ^KOiva>vov(Ti yap (fravkoiv d ^ i^ a ıo ı Svregy Kal po-
yörıpol bi yivovTaı âpoLodpevoı dW ri\oıs), i} 8e t &v İ ttulk&v 10
imtiKrıSy avvavâvopivi] raîs dpikCaLg' boKOvaı bk koİ ^ck-
t £ovç yıveo-ûat ivfpyovvreg Kal biopOovvTfg âkkijkovg’ drropdT-
Tovraı yap Ttap dAXi}\&>ı; ots dpiaKovraı., o6fv “ iadk&v
4 pev yap dır* iadkd** Ttfpl p iv odv <f>ıkCas irrl too-ovtov
tlp‘qa6a>' İTtopevov 8’ h.v eîîj bukdelv rrepl ^bovfjs. *5
K.
Mera 8^ raöra ırepl ijbovrjs îa-m ^Treraı 8ıeXdeîy. pd-
27. Si M*>: 8’ i K’» 35. abrots Arctinus 1 1 7 2 ‘ 1 . «] « ti M”

8. *fj ofoi'raı] d»» oî6y rt K** <rv^y] e2 coni. Bekker 14. iwl
o m . K**
199
oluyor, imdi her durumda dostların varlığı tercih edilecek

bir şey.
imdi acaba nasıl aşıklar için görmek en çok istenen
şeyse; aşk en çok bunda ve bundan doğduğundan ötürü, 30
bu duyumu bütün ötekilerden daha çok tercih ediyorlarsa,

aynı şekilde dostlar için de en çok tercih edilecek şey, bir
likte yaşamak mı? Dostluk bir ilişki; biri kendine karşı nasıl
sa dostuna karşı da öyle. Kendimizle ilgili varlık tercih edile
cek bir duyum; demek ki dost ile ilgili olarak da öyle. Bu
duygunun etkinliği birlikte yaşamakla oluşur, dolayısıyla
bunun aranması usa uygun. Herbir kişi varolmayı ya da ya 1172a
şamayı ne adına tercih ediyorsa, onda dostlarla birlikte yaşa
mak ister. Bunun için kimi birlikte içer, kimi birlikte zar atar,
kimi birlikte spor yapar, avlanır ya da felsefe yapar: Herkes
yaşamda en çok sev^diği şeyle gününü geçirir. Dostlarla bir
likte yaşamak istedikleri için bunlan yapar ve birlikte ne ile
zaman geçireceklerini düşünüyorlarsa onlara katılır. Demek
ki, kötü kişilerin dostluğu kötü olur (nitekim onlar sağlam
olmadıklanndan kötü şeylere katılırlar, biribirlerine benze
yerek kötü olurlar), oysa doğru kişilerinki doğru olur ve on 10
larla ilişkilerde bu olgunluk pekişir. Hatta etkinliklerini uy
gulayarak, biribirlerini düzelterek daha da iyi oldukları gö-
ııinür. Biribirlerinin hoşuna gidenleri öğrenirler: Bu nedenle
"soylulardan soyluca şeyler kazanılır"^® denmiştir, imdi dost
luk üzerine söylediklerimiz yeter. Şimdi haz üzerine konu
15
şarak yol alalım.
ONUNCU KİTAP
Bunlardan sonra hazdansözederek konuyu sürdürelim. Bizim

200 X. I — a.
20 \ı<rra yap boMÎ avv<pK€iâ<r0aı r<p y^veı 6ı6 ıraıö(vov<n

ToifS veovs olaKİCovT€5 fıbovri Kal \vTrrj’ Sokcî Ö6 ıcal ırpâs
T^v Tov rjdovs âperrıv p-iyıarov fîvai. ro \alp€iv oU det Kal
p,ı<riîv h bel. bıareCveı. yap ravra bıa ıravros rov ^(ov, po~
TrrjV eyovTa Kal bvvapıv Trpbs aper/jv re Kal tov evbaCpova
25 ftlov’ Ta pev yâp ^bia TrpoaıpovvTaı, râ 8^ Kv'nrjpâ <^€v-
yovtrıv' vırip 8e tûv tolovtmv •^kiot hv boêıe TrapeTeov eıvaı, 2
&\Kois Te Kal ıroAA.Tjv eôyroıı; dp,^ta/3îjTTj<ra/. ot fiev yap
TayaObv ^bovrıv KeyovinVf ot 8’ ivavrCas Kop,tbfj <j>avkov,
ot piev îarois Treıretorpevoı oHtcd kolL e\eıVy ot 8 ^ ol6p.evot /3eX-
3 0 Tiov eîvai ıtpos tov j^Cov rfpj&v ano<f>aCvetv t^v “ ^bov^v t&v
<â6k(ûVy Kal el p,^ earıv' petreıv yap Tovs 7roXA.ois vpös
avT^v Kal bov\eveıv toIç ^bovaîs, bıb beîv eh TovvavrCov
âyeiv' i\delv yap hv o£»ro»s eırl to pe<rov. prj ırore 6 e ov S
Ka\&s TOVTO \4yeTai. ol yap ırepl t&v ev Toh Trdâeo'c Kai
3 5 raîî ırpâêa-i Koyoı ^ttov el<rı marol t&v epytav' OTav dbv
bıa<p(ûvâa-ı Toh Kara ttjv aîor6rf<rıv, KaTa<f>povovpevoı Kal

1172 *’ T oK rjöes Trpocravaıpov(nv’ ö yap \jfeytov T tıv ^b o vrfv^ â<f>deCs
TTOT i<j)iepevos, aıroKkıvetv boKel Trpbs avTrjv ws Toıadrr]V
ovcrav âıraa-av’ to bioplêtv yap ovk earı t&v ttoKK&v. io(~ i
Karrıv oîv ol â\rj0els t&v \dya>v ov povov ıtpbs to elbevai
5 yjpr](rı.pâ>TaTOL eîvat, âKka Kal Trpbs Tbv pCov' o o ı v ^ d o l yap
ovTes Tols İpyois ırıaTevovTaı, 8 ıd ırporpeırovTaı tovs avvUvTas

(rjv Kar avTovs. t&v pev ovv Totovronv &Kıs' Ta 8’ elprjpeva
Trepi Tİjs ^bovijs iırekdropev.
2 EvSoôs pev ovv tt/v fjbov^v rdyaJÛbv *peT eıvaı 6ıa t 6 II .
10 Trâv6' âpâv irfnepeva avr^s, Kal 4\ \ o y a Kal akoya, iv Ttdcrı
8 ’ ecvat to aipeTbv to İTueiKeSf Kal to pAkıırra KpâTiorov'
Tb 8^ ttİ vt İttI TOVTb <f>epe<r6at prjvveıv &s TToaı tovto &pı-

22. 1172*’ 11. Tİ antc iıeıtiKİs add.
12. Sil K**: 8i vulg. ravra K** rovro om. r
200
cinsimizle son derece içiçe olduğu görünüyor, bunun için 20

gençleri eğitenler onlara haz ve acı ile yön veriyor. Öyle
görünüyor ki, karakter erdemiyle ilgili en önemli şey gere
kenden hoşlanmak, gerekenden nefret etmek. Bunlar er
demle, mutlu bir yaşamla ilgi içinde güç, olanak taşıdıklann-
dan ötürü bütün yaşam boyunca etkili oluyorlar, çünkü
insanlar hoş şeyleri tercih ediyor, acı verenlerden teıçıyor. 25
Özellikle pek çok tartışmaya yol açan bu tür konulardan sö-
zetmeden geçmemeli: Kimi, hazzın 'iyi' olduğunu söylüyor,
kimi tam karşıtı büsbütün kötü olduğunu. Berikilerden kimi
herhalde öyle olduğuna gerçekten inandıklanndan, kimi de
öyle olmasa da, bizim yaşamımız için hazzı kötü gösterme
nin daha iyi olacağını düşündüklerinden ötürü bunu ileri sü- 30
rüyor. Nitekim çoğunluk ona eğilimli, hazlann kölesi; bunun
için onlan karşı tarafa geçirmek gerekiyor, böyleceorfaya gi
dilecektir. Ne ki bu uslamlama doğru olmayabilir, çünkü tut
ku ile eylemler konusunda sözler işlerden daha az inandıncı
olur. İnsanlar duyuma göre olanlarda aykın düştüklerinde 35
aşağılandıklan için doğruyu da saptınyor. Hazzı aşağılayan
kişinin onun peşinde koştuğu görülürse, bu tür her şey gibi 1172b
buna da eğilimli olduğu düşünülecektir. Belirleme yapmak
ise çoğunluğun işi değil, imdi şu görülüyor: Uslamlamalarda
ki doğruluklar yalnız bilmek için değil, yaşam için de son de
rece yararlı. Nitekim insanlar yapıp ettiklerinde tutarlı olduk- 5
lannda güven verirler, onlan izleyerek yaşamayı düşünenlere
bundan ötürü yön verebilirler. Ama bunlar üzerine bu kadar
yeter, haz konusunda söylenenlere gelelim.
Eudoksos hem akıllı hem de akıldan yoksun her canlının
ona yöneldiğini gördüğünden ötürü, hazzın 'iyi' olduğuna; her 10
şey içinde doğru olanın tercih edilir şey olduğuna, en çok da
en güçlü şeyin tercih edildiğine inanıyordu. O herkesin aynı
şeye yönelmesinin, bu şeyin en iyi olması anlamına geldiğini
X. a. 201
tTTOV 6v (UKaoTOV yap rd avrS âyaûop €vp(a-K€iv, &<ntfp Kal

rpoifyı^v), t6 b i vâaıv ayaOov, Kal o5 tt6.vt îpUraı, raya-
0OV €Îvat. İTUorTfVOVTO 8’ ol Aoyot 8 ıa tijv tov ijOovs aper^v i'S
pLOLkkov ^ b ı aİTOİJi' bıa(j>€p6vT(os yap iboKd 0-<a<f>po}v eîvai'
ov brı m <f>ikos Trjs ffbovrjs iboKeı Tavra key^ıv, dAA’ ovrcos
2 akrjdeiav. o v x ^ ttov 8’ o)€t itvai (pavepov €k tov
ivavTİov' TTfV yap \vnr\v Koff avro ıraaı <l>€VKTbv tîvai,
6px>(tûs brı Tovvavriov aiperov' pLâkıara 8’ eıvaı, aiperov 6 p.rı 2 0
öt* İrepop p.rıb* krepov aipovpLeda' toiovto b’ 6p.o\oyov-
pt^ptos €ipaı T1IP rıboprlp' ovbtpa yap İTriptarap t İpos €P€Ka
ijbeTaı., û)s Kad' avrrıp obaap aiperrıp t^ p ^bovrjp. rrpoa-TiOe-
pÂprjp j-f âTipovv T&p âyaOûp aip^Tiartpop ırotcZı», olop rû
biKaıorrpayelp Kal <r(ü<ppoP€iv, av^cadaı 8e ro iyaöop avrw. 25
3 İoiK € brı oJİTOS y e o Adyos t Qv â y a d & p a i ır ^ p a rro â C -
p e ıp , K al o v b ep p a W o p i r e p o v ir a p y a p /xeö’ e r e p o v a y a d o v
alp€T<ûTepop ^ p ,o p o vp .evop. r o ıo v r ip 8^ \ 6 y<p K al IlAdrtüt'
a p a ip e î 8tl ovk lo rtv ^b o p rı r a y a d o p ' a lp e r ta r e p o p y a p e ıp a i
TOP ^ b v p ^L op /terd ^povrıaeois rj \<ûpCs, e l be tö iiiktop 30
KpeÎTTOP, OVK e îp a i t ^ p ^ b o v ^ p T & y a d o p ’ o v b e p o s y a p n p o c rre -
6 İP T 0 S a v T ^ T& yaO dp a l p e r d r e p o p y l p e a d a i . b rjk o p 8* ws ovb*
dAXo o v b iv râ ya d o p b p eîrı, h fxer<£ tipos t <
î»p K od' a v r o
i a y a d & p alpeTt&repop y C p e r a ı. t ( ovp ia r l rotovrov, oD Kat
^ p .e îs Koıpoivwp.ep ; toiovtop y a p emCriTelTaı. o l 8’ Ipıari.- 35
p.epoı OVK byaJdhp oü r r a p r e^terat, piri o v d e p \e y o v a r ip . h

y a p Trâ<n boK ei, raûr’ eÎpaC <ftapep' 8 8’ a p a ip & p T a vın ı v t^ p 1173
v io T ip o v v d p v m o r d r e p a ip e î. e l p e p y a p rd a v â r ır a opeyerat
13. {(y om. L** r H . Si Heliodorus: Sii codd. 24. rüy iyaO&y]
iyaSihy K** 25. ante all^€<r$at add. koI Si Ram sauer: Üı
codd. oör^] oSri a&r<f 26. Si F 32. aS ri pr. K**
36. X 4yw rıy K»* M** S] 3 L»* F 1173* 1. toOt’ V> T 2. eî]
fort. f itpiy^ro
201
(beslenmede de olduğu gibi, her kişinin kendisi için iyi ola

nı bulduğunu); dolayısıyla herkesin yöneldiği şeyin, herkes
için en iyi olan şeyin 'iyi' olduğunu düşünüyordu. Onun bu
sözlerine, sözlerinin değerinden çok, karakterinin erdemi
dolayısıyla inamlıyordu: Çünkü son derece ölçülü biri oldu 15
ğu düşünülürdü. Dolayısıyla onun bunlan, hazzın dostu ol

duğu için değil, gerçekten böyle olduğu için söylediği sanı
lıyordu. Eudoksos karşıt bir uslamlama ile de bunun daha az
açık olmadığını düşünüyordu: Acı, kendi başına, herkesçe
kaçınılması gereken bir şey; aynı şekilde karşıtı da tercih
edilmesi gereken bir şey olacaktır. Yine bir başka şeyden 20
ötürü, bir başka şey adına tercih etmediğimiz şey en çok ter
cih edilesi olandır; hazzın böyle olduğunda uzlaşılır, haz
kendi bakımından tercih edildiğinden ötürü hiç kimse hangi
amaçla haz aldığım sormaz. Ama öte yandan, bir 'iyi'ye her
hangi bir iyi eklenince, sözgelişi adil davranmaya ölçülü
olma eklenince, onu daha tercih edilir kılar. Oysa 'iyi', kendi
başına artar. Demek ki bu uslamlama hazzın bir 'iyi' olduğu 25
nu, ama başka bir 'iyi'den daha iyi de olmadığını gösteriyor.
Çünkü her 'iyi' başlıbaşına 'iyi' değilse, başka iyinin katılma
sıyla daha tercih edilir olur. Kaldı ki Platon, bu tür bir us
lamlama ile hazzın bir 'iyi' olmadığını belirlemiştir:^^ Aklı-
başındalıkla birlikte giden hoş yaşamın ondan ayn olmasın
dan daha tercih edilir olduğunu, bu birleşik olan daha iyi
ise, hazzın bir 'iyi' olmadığını; çünkü 'iyi'nin kendisinin bir 30
şey eklenmeden daha tercih edilir olduğunu söyler O. Açık
ki, kendi başına iyi olanlardan herhangi biri ile birlikte
daha tercih edilir hale gelen başka hiçbir şey de 'iyi' ol
maz. İmdi bizim pay alabileceğimiz bu tür bir iyi ne? Biz
işte bu tür bir şeyi araştınyoruz. Ne ki, herkesin peşine
düştüğü şeyin 'iyi' olmadığında direnenler, anlamlı konuş 35
muyor, çünkü herkesin öyle olduğunu düşündüğü şeylerin
öyle olduğunu ileri sürüyoruz. Bu inancı ortadan kaldı
ran kişi, daha inandıncı bir şey söyleyemeyecektir. Nite 1173a
kim yalnızca akıldan yoksun varlıklar onlara iştah duysa.
202 X. a - 3 .
avT&v, & v Tl KfyofJLfvov, f i 8c k o X ra <f>p6vifj,a, TT<as \fyo ifV
&v T l : t(rm 8e Kal h toÎs ^ a v \o ıs lo r ı n ^vtriKOv hyaObv
5 KpfITTOv T) Kad' airâ, h i<l>l€Taı Tov oIksIov âyaOov. ovk HoiKf 5
ov8 ^ TTcpl TOV fvavTİov kcl\& 5 X.4y€<r6 aı, ov yâp <j>a<rıv, fl
T} \vttr} KUKOV ioTL, T^v Tjbov^v âyaöov fîvai’ âvTiK€Î<r0 aı
yap Kal KaKov kukü Kal Ty p/rıbfTfptp— \ 4yovT€5
TavTa ov KUKCis, ol) p.r\v 4 ^ 1 ye Tâv flpnpÂviav âkrjdeHovTes.
to &p,<f)oîv yap ovToıv (^t&v ') KaK&v Kal êvKra 4 bfi &p.<f><û fîvai,
T&v p,r)bfTepa)V b f p.y\bfT€pov ^ 6p,ola)s' vvv 8 ^ <j>aCpovTaı
TT]v pev (f)€vyovT€s b)s KOKOv, T^v 8 ’ alpovpLfvoı &s h.yaQ6v'
oİjtcû Sîj Kal âvTİKCiTaı. O v p.rjv o{ı8 ’ fi PV t 5)V ttoiottjtiüj; III.
fCTTİp rj Tjbovi], b ıa tovt' ovbi t &v ayaOStv’ oib^ y&p al Trjs
15 âpeTrjç kvâpyfiaı TToıdTtjTes elaıv, ovb' fj eibaıpovCa. Aeyovtrı 2
8 e TO pev &ya6ov â>pî<r6aif ti\v 8 * ^bovrıv adpurrov eîvai, oti
beyfTaı to pâAXop Kal [ to] rjiTOP. eî p fP o ip 4k tov rjbfcröaı
TOVTO Kplpov(riy Kal Trepl Trjp biKaıoaijPTjv Kal Tctî AAAos âperds,
Kaâ’ &s epapyûs (f)a<rl pdKKop ko.1 ^ ttop toİ»s ırotohs İTt&p-
20 y fip Kal (^TTpaTTfip') KaTo. TOS âpfTâs, lo ra ı TaİTa' b U a ı o t
yâp fla ı paX\op kol âpbpfioı, I o-ti 8^ »cai biKaıo-npayfîp Kal
a-a>^pov€Îp paW op Kal rjTTop. eZ 8e toîs ^bopaîs, fiıj ıroT ov
Aeyouo'i to aÎTiovy h.v S)(rıv <â p iv d/xıyeîs ot 8 ^ piKTaL Kal 3
TL KCdAveı, Kaöâıtfp vyUta &pı<rp4vtı oi<ra 8 ex€TOi to /xoA-
2 5 Aov Kal [ to] rjTTOP, ovtco koI TrjP ^boprjp; ov yâp rj aİTr}
avppcTpCa İP TTOLo-iP ia-TLP, ovb* iv T<jî avTip pCa tis deı, İAA*
3. ante \fy6fievoy add. rb T €İ] fort. ^ ku\ om. K** M** 4. tpvffı-
Khy iyaffhy fort. secludenda 8. «al post yitp add. L** F /ırıStripy F :
ftrıSirtpa K'’ L**: fi7)SİTtpoy M** 9. Tavra 8* oi K** F 10. y&p]
/tbv yiıp L'’ İyrtoy K** tûv addidi 11. ftriSirfpoyJı trtpoy K**
F 13. iyrlKeiyreu 14. ^ om. K** 17. rb om. L’’ 20.
Kal om. K** ırpdTTtıy add. Vahlen ' Tavra K** M^s rh atn-h L** F
22. Sb K'’; 8’ iy vulg, 23. koI ri Ku\6tTaı : rt îb Kts\iu F : rl
Ku\ieı 5b L'’ : ri ykp KO)\vfi M** 25.. rh om. O**
202
bu söylenenin bir anlamı olurdu, ama aklı başında varlıklar

da iştah duyuyorsa, bu söylenenin ne anlamı olabilir? Belki
erdemsiz varlıklarda bile, onlara özgü bir iyi arayan, kendi
başına daha güçlü doğal bir 'iyi' var. Yine karşıt görüşle ilgili
olarak da onlann pek yerinde konuşmadığı görülüyor: Onlar
"acı kötü ise, haz iyidir" demeyip "kötü kötüye karşıt olabilir,
berikisi de kötü ya da iyi olmayan bir şeye karşıt olabilir"
derken pek yersiz konuşmuyorlar.-ama )âne de sözünü et
tiğimiz konularda söyledikleri doğru değil. Çünkü berikisi de 10
<hem haz hem de acı> kötü olsa, herikisinin de kaçılacak şey

olması gerekir; berikisi de kaçılacak şey değilse, ikisinden
hiçbiri de kaçılacak şey olmaz, ya da aynı ölçüde kaçılacak
şeyler olurlar. İmdi şu açık: Biz birinden bir 'kötü' diye ka
çıyoruz, ötekini bir 'iyi' diye tercih ediyoruz. Demek ki, onlar
bu anlamda karşıt. Ne ki, "haz bir nitelik olmadığından ötürü
'iyi' değildir" de denemez. Çünkü ne erdemin etkinlikleri ni
teliktir ne de mutluluk. Aynca 'iyi"nin sınırlandınimış olduğu 15
nu, hazzın ise az ya da çok olabilmesinden ötürü sınırlanma
mış olduğunu ileri sürerler. Ama hoşlanma derecesinden
yola çıkarak bu biçimde değerlendirilirse, bu, adalet ile
öteki erdemler için de geçerli olur: Onlara ilişkin olarak da
açıkça insanlann daha az ya da daha çok nitelik taşıdıklan,
erdemlere uygun iş gördükleri ileri sürülür. Nitekim daha
adil, daha yiğit olunabiliyor; daha az ya da daha çok adil, 20
ölçülü davranılabiliyor. Bu bazlarda da gözleniyorsa bile,

yine de nedeni söylemiş olmuyorlar, çünkü kimi hazlar saf
kimi de katışık. Nasıl sağlık belirli bir şey olmasına karşın
daha az ya da daha çok olabiliyorsa,-hazzın da böyle olma
sına ne engel var? Nitekim sağlık herkeste aynı oranda değil, 25
aynı kişide bile her zaman belli bir oranda değil, tersine
X. 3 . 203
avi€fi4vrj 5 (a/üiem İ m rtv6s, koI b ıa ^ p e ı r<p ııa\X.ov Kal

rİTTOv- Toıodrov 8^ Kal rh v tp l ı^ v ^bovrıv h b 4x€Taı, eıvaı.
4 r 4Xfi 6 v T€ Tİiyadov tl64vt€S, ray 8 ^ kivt^(T€i.s Kal râs yevi-
<T€IS İT€\€ÎS, T^V flbov^V KtJ/T}<TlV Kal y 4 vi<TLV d^^0âÎ/€lV 30
'izfıp&VTaı. ov KaX&9 8* 4 oUa<rı k iy n v oib' €ivaı Ktvr)<rıv.
TTacrTf yap oUeîov eîı/aı boKeî râôs Kal fipabvrqs, Kal fi
KOÖ’ aM jv, olov rfj tov Koapov, Trpbs & \\o' Trj 8’ fjbovfj ro6~
T(ûv ovberepov 4nr6p x fi. fı<rdfjvaı pcv yap lo rt raîon &(nt€p
6pyı<r6rjvaı, rjbeaOaı 8’ ov, ovb4 ırp8s İr^pov, âbCC^tv 8e Kal ı i 7 3 ^
av$€<rdat Kal if&ifra rd Toıavra, ptTaŞâkkeıv p iv oîiv els
TTiv ^bov^v Ta\eais Kal Şpab 4 <os İarıv, €V€py€Îv 8^ Kar avr^v
5 oİ k 4 (TTt ra x 4 <as, \ 4ya> b* ijbea-Oaı. y 4 v€trCs re ır&s hv efıj;
8 oKet yap oİ k 4 k tov rvyptfTos rb rvypv yCvea-Oaı, dX\* 4^ 5
o5 y(v€Taı, eZs tovto bıaköfa-OaC Kal ob yeı/e<ns ^ rfbovrj, totu-

6 TOV rf kıuTtıı <l>OopA> Kal \ 4yovcrt b4 t^ v p 4 v \vTrijv 4 vbetav
TOV Korh <fi4)<rıv etvai, ttiv 8’ ^bovrıv ivaırkîpoKTiv. ravra b4
o-apaTuıd 4 < ttl rd ırâdrı. eZ8^ ia r t tov Kara <f>virtv iv a n k ^ -
paoıs T! ifbov^, 4 v rf ivaTtkı^pmoıs, tovt hv Kal ijboLTo' rd lo
<r&pa &pa‘ o i boK€Î b4 ‘ ovb* 4 otip &pa rl ivavk/ipcaarıs ^bovıq,
dAAd yıvop 4vtıs p4v i.vavkıjpi&a'fais rjboır &v Tts, Kal "fre-
pvopevosf kvTroÎTo. ^ boâ 8* aUrrı boKcî yfyevrjoOaı 4 k
T&P Tftpl T^P rpo<f>^p kvıroiv Kal rfbop&p’ ipb^fîs yap y«;o-
7 p4povs KaVtrpo\vTnf64pTas ijbtodai. Tjj ipa’ nkrjp(6a’fi. tovto 8’ *5
oi vepl ‘jrdoas ovpâlvet rd s ijbopAs’ &kviToı yâp iloıv aî
re pa6i]pariKcX Kal t &p Kard rds aloörıOHS al 8td r^s
6<r^pri(T€m, Kal İLKpoâpara 8^ Kal Spâpara ırokkcL Kal pvrjpai
Kal 4kır4beg. t (pos oSp airaı y€v4a-€is İoovTaı; ovb^vos
27. 81. K tı^rçtsK O88 . t $ toŞK*>: roS vulg.

IITS** 5. y tv M c u K* 10. i post $ add. L*» 11. oi**] oi* L** T
krvtcKİfittvıs i ifiovi L*» 12. rtıu>6iJLtvo%] fort. <<v8«^r> yıv6(it»os
14. ytvoııhovt M**: yirofi4nvs vulgr. 18. iroAAİ K*: »oXXal Sh vulgf.
203
belli bir dereceye kadar esneklik taşıyor, daha çok ve daha

az olmakla farklı. Öyleyse haz konusunda da böyle olması
olası. Öte yandan 'iyi'yi tam, devinimleri, oluşlan ise tam ol
mayan şeyler olarak anlayanlar, hazzı bir devinim ve oluş 30
diye göstermeye çalışıyorlar; ama h û zzm bir devinim oldu
ğunu ileri sürmek pek yerinde görünmüyor. Çünkü öyle
görünüyor ki, her devinime özgü bir hızlılık ve yavaşlık var;
kendi başına olmasa da, bir başkasına göre, sözgelişi evre
nin devinimi açısından, bu böyle. Oysa hazda bunlardan
hiçbiri bulunmaz: Öfkelenmekte de olduğu gibi, çabucak
sevinmek olanaklı, ama çabucak haz almak; yürümek, bü 1173b
yümek vb. gibi şeylerde olduğu gibi, bir başkasına bağlı dü
şünülse de olanaksız, imdi hazza yönelmek hızlı ya da ya
vaş olabilir, ama haz içinde etkinlikte olmak, yani haz al
mak hızlı olamaz. Öte yandan nasıl haz bir oluş olabilir?
Çünkü gelişigüzel bir şeyden gelişigüzel bir şey oluşmuyor,
tersine nesne neden oluşuyorsa onda yokoluyor; haz bir
oluş olsa, hazzın oluşu olan şey, acının yokoluşu olurdu.
"Acı, doğaya uygun bir şeyin eksikliği, haz ise bu eksikliğin
doyurulmasıdır" da derler. Oysa bunlar bedenle ilgili duygu
lanımlar, imdi haz doğaya uygun bir şeyin doyurulması
olsa, doygunluk nede ise o haz verecektir - doygunluk da 10
bedende -. Ama böyle görünmüyor. Demek ki, haz doygun
luk değil, doygunluğun oluşması lıaz veriyor; olmayınca da
acı. Öyle görünüyor ki, bu kanı beslenme konusundaki haz
ve acılar dolayısıyla oluşuyor: Nitekim yoksun olunca acı 15
duyuluyor, doyunca haz. Ne ki bu, bazların hepsinde söz ko

nusu değil: Bilgiye dayananlar, duyumla ilgili olanlar, yani
koku alma, işitme, gönne ile ilgili olanlar; anılar, umutlar acı
dan bağımsız hazlar. Bunlar neyin oluşları olacak? Ondan
204 X. 3-
30 yap İvheıa yeyivtjraı, o5 yîvoır i v ivavkı^poiorıs. vpös 8 ^ 8

Tovs Trpo(f)ipovTas ras iırov^ıbiarovs t &v tjhov&v \iy o i rıy iv
Sti ovk İarrı Tav0 * rıbda (ov yap el toÎ s KaKÜs bıaKfipUvoıs
^hia ioTİv, olrjTôv avra Kal fıbia eîvai Trkrjv ro^^Toıs, Kaûdvep
oibi Ta roîs K<ip.vov(nv v y iftv i rj ykvKİa fj TTtKpâ, ovb' aZ
25 ktvKa Ta (f>atvop€va toîs ö<f>da\p.ı&a-ıvy rj oSt<o k 4yoı n s av, 9
8ti ai pev rjboval aipcTai eltrıv, o i p.r]V arro ye TovT<av, &<nT€p
Kal ro TrXovT€ÎVi ırpobovTi 8 * od, Kai ro {ryıaCvfiv, ov p.r]v 6tlovv
âyovTi' ^ €Îb€i bıa<l>4pov(nv al ^bovai' Lı epaı y ip ai 10
İTio T&v Kakâv t Qv İTtb t Qv altryfi&v, Kal ovk İ cttiv i)<rdfjvaı
30 T^v Tov biKaCov p.^ ovTa biKaıov ov8 e ttjv tov p.ov(TiKov prf
SvTa p.ov<riKdv, 6p.oiu>s 8 e Kal iırl t &v âkkoiv. fp.<f>av(C€iv 8 ^ 11
boKel Kal o <j)ikos İTcpos &)V tov KdkaKOs oİ k oZaav ayaOov
Trıv ^bovt}v rj bıa(f>6povs ei8 e f 8 p-cv yap TTpbs T&yadöv opı-
k<ÎV bOKfî, o 8 c TTpÖS fjboViqV, Kal TW p€V 6v€lb(CfTai, TÖV 8 ’
1174 • İTTaıvovcrıv âs Trpos erepa opıkovvTa. o ibds t i v ikoiTO 12
Ttaibiov biâvoıav /3 ıov, r}böpfvos oîs Ta ıraıbCa
û ; oîov re pâkıara, ovbe ya lp n v ttoi&v ti t &v aiayJLcrruiV,
prjbirroTe pekkcav kvTrrjdrjvaı. nepl ırokkâ re aırovb^v Ttoıt)-
5 aaiped* i v Kal el prjbtpCav 4 m<j>4poı rıbovf^v, oîov opav,
pvrjpovevoıv, olbovai, Tas apoTİs avâyKrjs
fTTOvraı TovTots rfbovaı, ovbov 8 ıaêpeı’ kkolpoda yap i v
Tavra Kal el yivoır arr avT&v r\bovq. Sri pkv ovv odre 13
Tayadbv fj ^bovrj ovre ırâara aipoTij, brjkov ooikov eım ı, kuî
10 İ ti fla l tivos alporal Kaö* avras bıa(f>€pov(raı r y el8 eı rj a(f>*
&v. Ta p \v obv keyopova ırcpl r^s fjbovrjs Kal kvırrfs İKa-
v&s olpTâdu).
20. Metal yeykvr)vraı L*" F 21. \eyoir’ Sv T i i 25. Keyoı rıs

seripsi! keyotr' codd. 32. i om. K** 83. ^3 lanı K** 34. r y ]
Tİ L*»: 4 r 1174* 1. T* L*»: y K*» M*»: om. F 9. iyc^h» K»» M“
11. iKay&s om. K*>
204
doygunluğun oluşacağı hiçbir şeyin eksikliği yoktur bunlar 20
da. Daha çirkin hazlan önümüze sürenlere ise, bunlann hiç

de hoş olmadıklan söylenebilir (kötü yatkınlıklan olanlar
için hoş iseler, onlann dışındaki kişiler için de hoş olduğu
sanılmamalı; Tıpkı hasta kimseler için sağlıklı, tatlı, acı şey
ler; ya da gözleri iyi görmeyenler için ak görünen şeyler
gibi). Yine hazlann tercih edilesi şeyler olduğu, ama bunla 25
nn tercih ettiklerinin böyle olmadığı söylenebilir. Sözgelişi

zenginleşmek tercih edilecek bir şeydir ama bir hainin zen
ginleşmesi değil; Sağlıklı olmak tercih edilecek bir şeydir
ama ne olursa olsun yiyerek değil. Yine "hazlar türce farklı
dır" denebilir. Nitekim güzel şeylerden kaynaklananlar, çir
kin şeylerden kaynaklananlardan farklıdır, adil olmayan bir
kişinin adaletten hoşlanması, müziksever olmayanın müzik 30
ten haz alması olanaklı değil; başka şeylerde de bu böyle-

dir. Dost, dalkavuktan farklı biri olduğundan ötürü, hazzın
da bir 'iyi' olmadığının ya da değişik cinsten hazlar olduğu
nun açığa çıktığı düşünülüyor. Nitekim biri 'iyi' ile, öteki
haz ile ilgili olarak ilişki içinde; biri kınanır, öteki farklı bir
amaç için ilişkide olmasından ötürü övülür. Öte yandan 1174a
hiçkimse çocuklann haz aldıklan şeylerden olabildiğince

çok haz alarak yaşam boyu bir çocuk zekası taşımayı tercih
etmese gerek. Bir acı gelecek olmasa bile, çok çirkin bir şey
yaparak haz almak da tercih edilmese gerek. Aynca biz hiç
bir haz getirmese bile, pek çok konuda çaba gösteriyoruz:
Sözgelişi görmek, anımsamak, bilmek, erdemlere sahip ol
mak. Zorunlu olarak bunlann peşinden hazlann gelmesi de
hiç farkctmez, çünkâi biz bunlardan bir haz oluşmasa bile,
bunlan tercih ederiz. İmdi şu açıkça görünüyor: Haz 'iyi' de
ğil, her haz da tercih edilesi bir şey değil; biçim ya da kaynak 10
bakımından farklı olan bazı hazlar kendi başına tercih edilesi

hazlar. İmdi haz ve acı konusunda yeterince konuştuk.
X. 4. 205
rv. T / 8’ ^<rr\v ^ voîov n , Ka.Ta<l>av4<rrfpov yivoır* &p âv* 3

âpxv^ iva\a/3o0<rıv. doKeî yap ^ p4v opa<rıs Kad' âvrıvovv
\p6vov T€\eia eîvai’ ov yâp 4<mv ivbft}s ovbevds 6 eZs Harcpov »5
yıvdpevov reX«U0<r£( aînijs vb eîbos’ roıovr^ 8' 4oik€ Kal
fi fıbovfı. bkop yip Tl İ otC, Kal Kar oib4pa yjp6pop k i^ o ı rıs
h.p fjbopfıp ffs iırl nrkeCm yjpopop yiPop4tnjg T€keıa>dfja€raı rb
2 ctbog. bıOTttp aibe Klprıalg 4< ttip. 4p yjp6vta yap ırdura Klpr\<rıg
Kal r4kovs tip6s, oÎop fi olKobopiKfjf Kal TfkfCa 8rap itoiôtj 20
08 i<l>UTaı. ^ 4p âıravrı 8^ V Tovr<p, 4p 8 ^ roıs
p4p€arı Kal ry XP°^V oreA.€Îy, Kal 4repat r<5 eîbeı rfjs
8kt]s Kal ikkı^kiûp. ff yap t&p klBonp avpöeaıg kr4pa rfjs
Tov kCopos papb<&(T€<ûS, Kal aOrat Ttjs rov paov 7roıij<rea>s‘ Kal
^ p lv TOV vaoS rekeia (obbepos yap 4 pb(fıs iTpos rd ırpoKelpe^ 25
pop), ^ b4 Trjs Kprıırîbos Kal rov rpıyki/ôv âr€kfjs‘ p 4povs
yap 4 Kar4pa> eîb€i obp bıa<f>4pov<rı, Kal ovk I otiv 4 p
OTtpovp Xpov(p kafieîp Kİprıaıp rekiiap elSeı, dAA* flrrcp, 4p
3 İTraPTi. bpolcas 8^ Kal 4ırl âb(<r€<as Kal t &p konrQp. fi
yâp karıp fi <f>opa Kipr\<rıs r t^ fp ttoi, Kal raârrıs bıa<f>opal 30
Kar ftbrı, Trrfjaıs pâbıaıs âkaıs Kal râ roıavra. ov pâvop
8 ’ oİjtcûs, âkkâ Kol İP airfj rfj fiabC<r€i‘ rb yap rrodfp ıroî
ov rb avrb kv r p4peı, Kal kp kr4p<a p4pfi

Kal kp kr4p<p, ofıbk rb bıe£ı4paı rffp ypappf}v rijpbe KâKelınjp’
08 pâpop yâp ypappfjp bıarropeûfraı, â k k a ko İ kp rârrtp 1174 **
obaap, kp krkpip 8* aü n ı kKfivrıs. bı âKpıêCas pkp oftp rrfpl

Kipfjtrftos kp â k k o ıs eîptjraı, 4oik € b' ovk kp &ıtaprı ypâptp
TfkfCa eîpai, âkk* a l v o k k a l ârekfîs Kal bıa<f>4pova-aı r ^
16. fwipwov K**: ytyi/ıtvoy vulg. 17» r4\tıoy K* M** t i yip

20. il om. K** M** koI add« K** 21. 9iı om. K** İj om.
L** M** 22. KOİ Ty XP^’'V * rov xpkyov vulg. (fort. ry XP^V seclu-
dendum) 25. yhp om. K** 29. paSl<rtt>y K** M** 31. «ol
om. K» M** 34. 4y add. K>> 1174» 1. yip om. K»
205
Baştan alırsak, ne olduğu, nasıl bir şey olduğu daha

açık olabilir: Görme, her zaman tam, bu görünüyor, çünkü
önün biçimini tam kılacak, daha sonra oluşacak bir şeyden
yoksun değil. Haz da bu tür bir şeye benziyor, çünkü o bir 15
bütün ve hiçbir zaman, zaman geçince onun biçiminin daha
kusursuz olacağı bir haz alınamaz, işte bu yüzden bir
devinim de değil: Her devinim, bir evin inşaatı gibi, zaman
içinde belli bir amaca ilişkindir, aradığını gerçekleştirince, 20
her zaman için ya da o zaman için tam olur. Devinim
parçalan ise her zaman, tam değildir; biçim bakımından tüm
devinimden, ayrıca biribirlerinden farklıdır bu parçalar:
Taşlann yerleştirilmesi, kolonlann dikilmesinden, bunlar da
bitmiş bir tapınaktan farklıdır. Tapınağınki ise tam:
Öngörülen durumla ilgili hiçbir şey eksik değil. Oysa kolon 25
ayaklannınki, kemerinki tam değil, çünkü berikisi de parça,
biçimce de farklı: Devinimin herhangi bir anı içinde biçimce
tam devinimi almak olanaksız; bu ancak devinimin tümü
içinde olanaklı. Yürüme ile öteki devinimlerinkinde de bu
böyle: Nitekim yer değiştirme bir yerden bir yere devinim 30
ise, bunun biçim bakımından farklılıklan, uçma, yürüme,
atlama vb.dir. Yalnız bu kadarla kalmaz, aynı zamanda
yürümenin kendisi de farklılıklar taşır: Bir yerden bir yere
yürümek, bir stadion yürümek ile, bunun bir parçası kadar
yürümek aynı değil; kaldı ki, bir parçasıyla öteki parçası da
aynı değil; şu ya da öteki şeritten yürümek de aynı değil:
Yalnızca tek şeritten yüıünmez, aynı zamanda biri 1174b
ötekinden farklı bir yerde bulunan bir şeritten yâirümek söz
konusu olur. Aslında devinim konusunda başka yerde
aynntılı sözetmiştik®°. O her an içinde tam değil, bir biçimi
bir yerden başka bir yere gitmek ise, pek çok, biçim
’-'mından farklı, tam olmayan devinimler var görünüyor.
206 X. 4.
5 eîdei, eÎTrep rb Troâev ttoî elhoTTOiov. Trjs fıbovrjs 8’ (v örtpovv i
Xp6vv ti koI rtkfCoiV ff rıbovq. örffcie 6’ b.v
Toöro Kal İ k tov ivb 4\€adaı Kiv<î<rdaı pr} 4 v \p6v<p, rjbe-
(rdaı b i‘ To yap 4 v rw vvv okov ti . 4 k toİjtİûv Ö€ brjKov Kal
lo Sti ov Kokâi \ 4yov(rı Kİvrjtnv ^ yevecrıv fîvai t^ v fıbovrıv. ov
ybp Tt&VTüiv ravTa keyerat, âkkâ râ v pepıarciv Kal prf
8k(ûv’ ovbe yap 6pâa-f<is fo r ı y4v€<ri9 ovb4 arıypijs ovbk popi-
boSf ovbe TovTMP ov0€p Kİpıja-ıs ovbe y 4 v€tns’ ovbe 84 ^bovrjs'
4 Skop y&p Tl. Alcrdriafm 8« Trâorqs ırpbs to aîa-drjTÖP 4v€pyovcn\s, 5
«S Tfke[<os be Tİjs ev bıaKeLp4vrıs Ttpbs Tb Kdkkıcrrop t&p vtto
T^p aîa-ûrja-ıp (toiovtop yap pâAurr etpaı boKeî ^ Teketa 4p4p~
yeıa' avTr}v be k4yeıp epepyeÎPy rj 4p iarC, pt]6ep bıaxf>e-
p4to>), Kaff İK&omiV 8^ êkriorr) iarip fj 4p4pyeıa tov ipıara
bt.aKeıp4vov Trpbs rb KpctTiarop t&p im airqp. avrjj 8’ b.p
2 0 Tekei0T(İTTj eîıj ko.1 ^bia-Trj. kot^ ıracrap yap aîa-drıa-Cv 4<rTiv
rjbopri, öpoCiûS b4 Kal bıdpoıap Kal ûecapiap, ^blarr} 8’ ^ Te~
ketoTârrı, TekeıoTİTt} 8’ ^ tov eb İôptos ıtpos Tb a-TTovbatd-
TüTOP TÛp vTT avJijp’ TekeıoL b4 TT\p ep4pyeıap f) ^bopı^. o i 6
Toy avTbp bi Tpoırop ij re ^boprj Tekeıol Kal tö ataOrfTOP Te
25 Kal rı aîa-6r]<rı?y <nrovbaîa 6vra, &<mep ovb' ^ byCeıa koI 6
laTpbs bpoiüis ahta iarl tov vyıaCpeiP. Kad* kKâ(m\p 8’ ala- 7
di]aıv St i yiveTaı rıboprj, brjkop (<f>ap4p yap bpâpaTa Kal
İKOvapaTa elpai ^8â)' brjkop 8^ Kal Sti pâkıara, irreıbâp rj
Te cladrfaıs ^ KpaTİarr} Kal ırpbs toiovtop ipepy^’ Toıodrarp 8’
30 SpTurp TOV Te aladrjTov Kal tov alaûapop 4pov, âel lo ra ı ^Soprı
6. ir4pa t ’ ta *tıı K** 17. ph K** M* 18. İKdanıy M** Alex-

ander A phrod.: İKuaroy vulg. Lam binus: Si codd. 19. öır*
afrHii' K** r : oM^y vulg. 22. t i om. 23. air^y
r : air^y codd. 26. u r la İorl K*> T : ofTtd «Un U*: (<my o frıa
M»*
206
Hazzın biçimi ise her zaman tam. imdi şu açık: Devinim ile 5
haz biribirlerinden farklı olsa gerek: Haz tam, bütün. Bu
şuradan da görünebilir: Devinmek ancak belli bir zaman
içinde olası, oysa haz alma öyle değil, çünkü o 'an' içindeki
bütün bir şey. Şuradan da hazzın bir devinim ya da oluş ol- 10
duğunu söylemenin yerinde olmadığı açık: Berikiler her
şeyde değil, yalnızca parçalara bölünebilen, bütün olmayan
nesnelerde söz konusu-, nitekim ne görmenin bir oluşu var
ne bir noktanın ne de 'tekliğin' oluşu; yine bunlann hiçbiri
bir devinim de değil bir oluş da. Demek ki, hazzın da devi
nimi, oluşu yok, çünkü bir bütün. Madem her duyum duyu
nesnesine göre etkinlikte olur, duyum altına girenlerin en 15
güzeline göre iyi durumda olunca da tam etkinlik olur (nite
kim böyle bir şeyin özellikle tam etkinlik olduğu görünü
yor; duyumun etkinlikte olduğunu ya da içinde onun bulun
duğu şeyin etkinlikte olduğunu söylemek farketmez), de
mek ki, herbir duyuma göre en iyi etkinlik onun altındaki
şeylerin en iyisiyle ilgili en iyi durumun etkinliğidir. Bu da
tam, son derece hoş olacaktır. Nitekim her duyuma göre bir 20
haz var; aynı şekilde her düşünme gücüne, her 'teori'ye iliş
kin bir haz var. En hoş etkinlik ise en tam olan; en tam et
kinlik de o etkinliğin altına girenlerin en erdemlisiyle ilgili
iyi durumda olanınki. Haz da etkinliği tamamlar. Nasıl sa- 25
ğlık ile hekim aynı açıdan sağlıklı olma nedeni değilse, haz
ile duyum da erdemli olduklannda duyu nesnesini aynı açı
dan tamamlamaz. Demek ki, herbir duyuma göre bir hazzın
oluştuğu açık (görmenin, işitmenin hoş olduğunu söyle
riz). Şu da açık: Ne zaman ki duyum en iyidir, en çok o za
man en iyi şeyle ilgili etkinlikte bulunur. Duyan ile duyulan 30
X. 4 - 5 . m
8 vırâp^ôvTos y f rov t« 7roıi7 <roı>ros Kal toö 'irmroyı.ivov. T€\(ioi
b i t İiv ivipyeıav fj ^bov^ o i \ &s ^ ivvTrâpyovtra, âAA’
0)9 İTTiyıvopfVov rt r 4X.os, olov roÎ9 aKpaion rj &pa. ^<09
av obv t6 re vorjrdv rj ata-ÛTjrov jf oîov bet küi ro Kpîvov ^
deu>povVj lo ra t iv Trj ivepyeCi^ ^ fıbovq" opoCaıv yap ovra>v K al 117B'
ırpbs &\\rıKa tov aurbv Tpovov iyovruiv toö r< ıraÖTjTiKOÖ
9 Kal rov votıjrtKov ravrâ ırcûKe yivfaOaı. tt&s obv ovbils
<n)v«x^^ ^ ö e ra t; rj K&jivtt. ; rtavra yap r i avOp^mıa dSv-
vareî avvex,6İs ivtpytî», ov y lvfra ı oZv ovV ^boırq' lırcrat yap 5
Tjj ivepy€İq. I^vıa bi ripırfi. Kaıvh ovra, üorepop be ovx bp-olm
bıa rairo' rd p iv yap ırpûrov ırapaKİKKrıraı ^ bıdvoıa Kal
bıarerapiviûs rrepl avrâ ivepyeî, w(nrep Karâ r^v o\jnv ol
ip/ 3 Xiırovres, /ier^ırciTa 5 ’ ov TotavTTj ^ ivepyeıa âA.Xâ
10 rraprıpekrıpevr}' bıb Kal rj ^bov^ apavpovraı. bpeyecrOai be 10
T^9 fjbovrjs olr\6tirı r t 9 bv âvavras, 6rı ko.1 tov Cw &tiô.vt€S
iipievrai’ ^ be ivepyeıa ti 9 «ort, Kal İKaaros ırepl Tavra
Kal TOTJToıs ivepyeî & Kal pâKıar ÂyaTrç, olov 6 pev p^va-iKbs
rfj aKofj vepl rh pe\r], 6 be <f>ı\opLadrii rfj bıavo(<ı ırepl t«i
Oeıoprıpara, oötco Kal r&v koırt&v İ koİTTo^' ^ 5’ ^bov^ rekeı- 15
oî Ta9 ivepyelas, Kal t^ ffjv b-q, oö dpeyovrau ev\6ya>s obv Kal
rrjs ^bovrjs i<f>(evTaı’ rekeıoî yâp İKİ-anp ro ^fjv, aiperbv ov.
1 1 rioVepov bi bıa r^v ^bovrıv ro Cv^ alpo’ öpeOa rj bıâ rb Cw 6
■qbovrjv, â,tf>e((r6ûi iv r y •nap6vrı. avveCev^daı pev yap ravra
fâiveraı ko.1 x<ı>pı<rp6v ov be\e(r6aı’ &vev re yap ivepyeCas ov 20
V, yCveraı rıbovrjy rraa-dv re ivdpyeıav T«\€toî ıj ^bovij. ’'Odev
boKOva-ı Kal etbeı bıaıpepeıv. râ yap İrepa r<fi eîbeı v(j> erepıov
31. TCseripsi: yc L**: om. vulg. 82. rj post 6>s om. L** M** 34. rc
add. alc9ffrh» %yoıırhy F 1175* 1. rı fort. secludendum
3, tvAth 7. Tavra M** 9. oh Toıahri) ivipytia
(om. r) oi yiyvTM roıairtı v Mpyna L** F : 3* q roiahrrı Mpytia oh
yiyoraı 16. Aretinus: 84 codd. 21. rc L**: yip M**:
TCybp K*
207
böyle olduğunda, yapan ve uğrayan olduğundan ötürü her

2 aman bir haz olacaktır. Aynca haz, etkinliği, içinde bulu
nan bir huy o la r ^ değil, eklenen bir amaç olarak tanım lar:
Sözgelişi güçlü kişilere zeka eklenmesi gibi. Demek ki dü
şünülen ya da duyulan, hem de karar verilen ya da teori ya
pılan şey gerektiği gibi olduğu sürece haz etkinlik halinde
olacaktır. Nitekim madem aynı şekildedirler ve biribirleriyle 1175a
ilgili aynı tarzı taşıyorlar, hem yapanın hem de uğrayanın

hazzının aynı olması doğal. O halde nasıl oluyor da hiç kim
se sürekli olarak haz almıyor? Yoksa yorulduğu için mi?
Nitekim insanca olan hiçbir şeyin sürekli etkinlik halinde ol
ması olanaklı değil, demek ki, haz da böyle değil. Haz et
kinliği izler. Kimi şeyler de yeni olduklanndan ötürü haz verir
ama daha sonra yine aynı nedenle aynı şekilde haz vermez.
Nitekim ilkin düşünce uyanlır, onla ilgili olarak dikkatle et
kinlikte bulunulur - tıpkı görme konusunda, dikkatle bakan 10
lar gibi - ama sonra etkinlik böyle kalmaz, ilgi azalır. Haz da
bunun için ortadan kalkar. Herkes yaşamayı aradığından
ötürü, herkesin hazzı da aradığı düşünülebilir, oysa yaşam
belli bir etkinliktir, herbir kişi en çok sevdiği şeylerle ilgili
olarak, onlar için etkinlikte bulunur: Sözgelişi müzisyen
melodilerle ilgili olarak işitme gücü bakımından, öğrenmeyi
seven teori yapılacak şeyler konusunda düşünme gücü
bakımından etkinlikte bulunur, ötekilerden herbiri de öyle. 15
Haz ise etkinlikleri tamamlar, dolayısıyla aranan yaşamı da.
İmdi hazzın aranması ussal, çünkü her bir kişi için tercih
edilesi olan yaşamı tamamlıyor. Bu durumda, acaba yaşamı
mı hazdan ötürü yoksa hazzı mı yaşamdan ötürü tercih
ediyoruz, sorusunu bir yana bırakalım, çünkü bunlann bi-
ribirine bağlı olduklan, aynimadıklan görünüyor: Etkinlik
ten bağımsız haz oluşmuyor, haz ise etkinliği tamamlı 20
yor. Buradan biçim bakımından da farklı olduklan gö

rünüyor, çünkü biçim bakımından farklı şeylerin biçim
208 X. 5 .
oiofjLföa T€\€iov(T0M yâp <l>cUv€rai koİ r a ^vcriK^ icat
Tot vırh Tİyyrfs, oîov Kal bivbpa Kal ypa<f>rı Kal İyaKpa
*5 Kal olKİa Kal <rK€vos)’ 6poCa>s bi koI ray ivepyc(as rhs bıa~
<l>fpo'6<ras 6?$6i vTtb bıa<l>€p6vTa)v eîbfi Tf\€iov<r0 aı, bıa- 2
<f)4pov(Ti 8’ al Trjs bıavoCas râ v Karâ ra s altrOria-eıs Kal
ah-al â\\ri\(ûv Kar eîbos' Kal al re\€iova-aı. brj ^boı/aL
(pavfirj b’ b.v tovto Kal 4 k tov avv<pK€ici<r0 at t &v fjbov&v I kİ -
30 orr)v TÎj iv€py€La 4jv rcAcıoî. avvaö^tı yhp t ^ p Ivip ynav f\
oİKcCa fıbopT}. paK\ov ybp İKaara Kpivovtn Kal lâKpt/Sovcrtv
ol p€0 ' -ffbovrjs iv€pyovpT€S, oîov ycioperpiKol yCvopraı ol yaC-
povres t Ç yeoapeTpeîv, Kal Karapoovtnv CKOora fioAAoı;,
opoCcĞs b4 Kal ol <fn\6pov<roı Kal ff>ı\oiKobopoı Kal t &v &\-
35 \(ov ^KaoTOL imbt,b6a<nv el? to oIkcÎop 4pyov \a ip o v n s avrw‘
(Tvvavôva’i 8e al ^boval^ ra 8^ avvaöôvra olKeîa* roî?

1176 *>krîpoLs b\ T(p elbet Kal ra oUeîa İrepa r ^ eî8et. İ n 8e 3
pâ\Xov TovT* hv <f>aveCr] 4k tov raç i<f>' kriptov ^bovhs ipıro-
bCovs rals ivepyeCaıs eıvat. ol yap <f>t\av\oı âboparovat roî?
Aoyoı? TtpoaeyeıVf iav KaraKOİJcrüurip ai\ovvros, paW ov \aC~
S povres av\r\TtK^ rrji 7rapoii<n}s kvepyeLar fj Kara, TTfP a:6krı~
TtK^v obv ^bov^ rrıv rrepl rov koyov ivipyeıav <j>6elpei. âpoCois 4
bi TOVTO Kal hrl t &v &K\<ûv (rvpâCveı, Srav &pa ırepl bi/o
ivepyf/' ^ yap ^blcov t^ v krepav İKKpoveı, kİlv ito\ v 8 ta-
<l>4pri Kora t^ v ^bovrfv, pakkov, âare pr/b' ivepyetv Karh
10 T^ı; krepav. 8to \axpovres 6rwo{)v ortf>6bpa ob vAvv bp&pcv
(repov, Kal &kka ıtoıovpev &.kXoıs ^pipa ipec-Kopevoı^ oîov
Kal kv roî? âedrpoıs ol rpayrfparlôvref, brav 4 >avkot ol
dytûvıôpevoı Skti, rore p â kıa r avrb bpâ<rtv. kvel 8 * ^ p^v 5
24. yptupû r SyaKfia K**: iyd\/ıwra vulg. 2 5 . rkt post iptfjtttu

om. K** M** 28 . o&toİ : aSrat L** M**: a8rcu a4ro) T 29 . r&v\
Ti)i T«v pr. K**: fort. ırp tmi» 31. /nâXAoy3 ıxiyov K** 1176^ 4.
KOTOKoittırıy K** M** 10. Stop&fity K** 11. oîoy om.
208
bakımından farklı şeyler tarafından tamamlandığını düşü

nüyoruz (hem doğal olanlar hem de sanata bağlı olanlar
böyle görünüyor: sözgelişi canlılar, a^ çla r, resimler, hey
keller, ev, araç-gereç). Aynı şekilde biçim bakımından farklı 25
etkinliklerin de biçim bakımından faridı şeyler tarafından ta

mamlandığı görünüyor: Düşünce etkinlikleri duyumlara
bağlı olanlardan, berikiler de biribirlerinden biçimce farklı,
imdi onlan tamamlayan hazlar da biçimce farklı. Bu şura
dan da görünse gerek: Kazlardan herbiri hangi etkinliği ta
mamlıyorsa o etkinlikle aynı doğada: Etkinliği, etkinliğe 30
özgü olan haz artınr: İnsanlar hazla etkinlikte bulundukla-

nnda herbir şeyi daha iyi değerlendirir, daha kesince iş gö
rür; sözgelişi geometriden hoşlananlar geometrici olur, bu
konudaki herbir şeyi daha iyi kavrar. Aynı şekilde müziği,
mimarlığı sevenler, öteki sanatlara düşkün olanlann herbiri
ondan haz aldıklan için alanlannda ilerler. Haz da artar, çün 35
kü birlikte artan şeyler biribirine uyar. Biçim bakımından

farklı şeylere ise biçimce farklı olanlar uyar. Öte yandan bu, 1175b
etkinliklerin değişik etkinliklere dayanan hazlarca engellen
mesinden de daha açıkça görülebilir: Flüte düşkün olanlar
etkinlik halinde iken flüt çalan birini işitirlerse dikkatlerini 5
uslamlamaya vermeleri olanaksızlaşır, demek ki, flüt sesin

deki haz uslamlamadaki etkinliği bozar. Bu aynı anda iki
değişik şeyle ilgili etkinlik olduğu zaman başka dummlarda
da böyle: Daha hoş şeylerin etkinliği ötekini azaltır, bu, haz
za bağlı farklılık ne denli çoksa o denli çok olur; dolayısıyla
ötekine göre hiç etkinlikte bulunamayacak hale gelinebilir.
Bunun için bir şeyden çok fazla hoşlanıyorsak artık başka 10
bir şey yapmayalım; bir şeyi az hoşlanarak yapıyorsak başka

bir şeyi yapmaya girişelim. Örneğin tiyatroda yemiş yiyen
ler, oyuncular kötü oynadıklannda bunu daha çok yapar.
X. 5 . 209
OiK€İa ^bovrı iÇoKpı0 oî râs (Vfpyeias Kal •j^Mvutyripat Kal

ft€Xriovs ırotcı, al h* dAAorptat Kvpaivovraiy brj\ov voKv 15
hnaracrıv. aytbbv yap al âAAorpıaı ^boval ıroıovaıv S-nep al
olK€İaı, Athraı* <p0 €Cpov<n yap t^9 iv€py€(as al oIkcîoi AOırat,
otoy Tip t 6 ypâif>€W irıbis Kal ivikvrrov ^ rd \oy(C€<rdai'
h p€V yhp o i yp6xf>€i, h ö’ ov Xoyı^€Tat, kvmjpas oi<rrfS Tjfs
ip€pyfias. arvp,/3 a(v€i brı ıtfpl rrjs ivepyflas Tovvavrlov ima 20
T&v oIk€1<ûv ^bov&v T€ Kal ktm&v’ oIkcûu d’ clo’iy al ^ırl
^yepy«ç Koff a M ıv yıv6p.€vaı. al b* İKkoTpıaı ^boval ftprı~
rai brı ‘iropaırAıô’tov n rfi k^Tirı ıroıovo-ıv* <f>dfipov(rı yap,
6 ırkrıv ot>x ipaCias. bımfftpovir&v bf tQv ivepyti&v ^vıeiKc^ç
Kal if>avk6nyn. Kal tûv p iv alperâv oinr&v t &v 5c êvKT&v 25
r&v 5’ ovberfpav, âfioCas İxova'i Kal al rıbovai' Kaâ* kKaartıv
yap kvipyeıav olK€İa Tjbovrı lorıy. ^ pikv obv rp <rvovba(a
oUeU im€iKi^s, ^ bk rp <f>abXrı pıoxdripd‘ Kal yap al km -
0 vp.lat T&v pikv KoX&v ivaıvfToC, t &v 5’ alaxp^v \jieKTaC.
olK€toT€pat bk Taîs kvepyeicus al iv avraîs ^boval t &v dpi- 30
^co>y* al pJiv ydp buûpurpLİvca d al Kal toİs ^
if>itr€ii al 5 ^ <röv€yyvs Tats ivtpyîaıs. Kal &bı6pı<rroı o^ro>9
&<rT ^ c ty hpûrp-qTrı<rtv d rovroy i<mv ^ İvipyeıa rp ybovfj.
7 ov p^v İ oikİ ye ^ ^bov^ bıdvoıa etyat ov5* ata-drja-ı? (&tovov
y&p), AXXo 5ta t5 p.rı âlvcTaC rıa t TaİTov. 35

&<TTt€p obv al iv ip y fta t İTcpaı, Kal al ^boval. bıaif)ip€i 5e ^
0^19 â ^ ^ 9 KadapeıoTTjTt, ko.1 oko^ Kal S(r(l>pr}a-ıs yevcreû>9’ 1176«
bpoliûs 5^ 5taêpov<rı Kal al ^bovaC, Kal TO^Tav al ırepl t^ v
8 bı&voıav, Kal İKârepai d \\ri\^ v . doKeî b' ttvaı İKâ<rr İKdimp bi âeiopovvu rovr* i v <f>ave(r}' h ip a 5
19. yitfi om. r 20. tv * pr. K*>: vulg. 22. tl/nıyrıu K**
M**r 29. alırxp& yikK ^ 1 176*1. KoPapıJr^rt codd. 2. 8 i
K‘>MS'
209
Madem uygun haz etkinliklere kesinlik kazandınyor, daha

uzun süreli, daha iyi kılıyor, ona uymayan haz ise etkinlik 15
lere zarar veriyor, hazlar arasında çok fark var demektir, bu

açık. Etkinliğe yabancı hazlar hemen hemen ona özgü olan
acılann yaptığı etkiyi yapar; çünkü ona özgü acılar etkinlik
leri ortadan kaldınr: Sözgelişi biri için yazmak ya da hesap
yapmak sıkıcı, yorucu ise. Etkinlik sıkıcı olduğunda, biri
yazmayacak, öteki hesap yapmayacaktır. Demek ki, etkin
liğe özgü, ona uyan haz ve acılar etkinlikler üzerinde karşıt 20
etkide bulunuyor. Ona özgü hazlar ise, 'kendi başına' etkin
likle ilgili olarak oluşanlar: Etkinliğe özgü olmayan hazlann
hemen hemen acının uyandırdığı etkiyi uyandırdığını söyle
dik, çünkü onlar aynı şekilde olmasa da etkinliğe zarar ve
riyor. Madem etkinlikler doğruluk, eğrilik bakımından farklı
ve onlardan kimi tercih edilecek, kimi kaçılacak, kimi de ne 25
kaçılacak ne de tercih edilecek etkinlikler, ha2dar da öyle
olur. Nitekim her etkinliğe özgü bir haz var: Erdemli bir et
kinliğe özgü doğru bir haz, kötü bir etkinliğe özgü eğri bir
haz olur. Güzel şeylere duyulan tutkular övülür, çirkin şey
lere duyulanlar ise yerilir. Etkinliklerin kendilerindeki haz
lar, onlara duyulan iştahlardan daha özgüdür onlara. Çünkü 30
iştahlar zaman ve doğa bakımından farklı, oysa etkinliklere
özgü hazlar onlardan öylesine aynlamazlar ki, etkinliğin
hazla aynı şey olup olmadığı bir tartışma taşır. Aslında haz
ne düşünme gücü ne de duyumdur (bu saçma olur), ama
hazlar bunlardan aynlmadıklanndan bazı kişilere bunlarla
aynı gibi görünür, imdi nasıl etkinlikler farklı ise hazlar da 35
farklı: Görme duyumu dokunma duyumundan anlık ba
kımından farklı; işitme ile koku alma ise tad alma duyumun
dan. Aynı şekilde bunlara ilişkin hazlar da farklı: Düşünme 1176a
gücüyle ilgili olanlar bunlardan, herbiri de biribirinden fark
lı. Aynca nasıl yaşamını sürdüren herbir canlıya özgü bir iş
varsa, ona özgü bir haz da var görünüyor, çünkü haz etkin
liğe bağlı. Bu her araştıncıya böyle görünse gerek: Bir atın.
210 X. ^ — 6.
yap Vmtov ^bov^ Kal kvvos kox avOpt&Ttov, KaOâtrfp *Hp(&KXc(-

t 6s <t>rja-ıv ovovs <rvppaT* hu i \ 4 <r6 aı /aoAAov rj xpva-6v’ ıjbtov
yhp ypvarov Tpo<f>^ SvoLS. al p iv oZv t &v kriponv t Ş tîbeı
bıa<f>4pova-Lv ftbeı, ra r de râu avr&v âbta<f>6povs €Ü\oyov €Îuaı.
10 bıa\\<İTTov<rt 8 ’ ov a-p,iKp6v iırC ye r&v hvdp^'noav' r a yhp 9
avTo, Toiıs pikv ripTteı roi»s 8^ Auıreî, Kal roîs p.ev kvtruph
Kal fua-TjTâ i a r ı ro îs b4 ^b4a Kal <f)i\r]Tâ, Kal iırl y\vK4iou
b4 TovTO (TvpLâlveı.’ ob yhp r a avrh boKfî r ^ TTvpirTovTi
ıcal r ^ byıaCvouTi, oib4 depp.bv elvaL r ^ â(rûeueî Kal
15 cvcKTiKiŞ. djuıotcos 8 ^ TOVTO Kal 4<f> ir4ptiiv <rup.l3aCvfi. doKCÎ 10
8 ’ 4v â ır a a ı roîr ro ıovroıs eîvaı rd (f>aıv6p.€vov aırovbaUf.
el be TOVTO koK& s A^yerat, Kadiırep boKeî, koI 4otiv 4k4l<ttov
pÂrpov Tf aper^ Kal hyaB6s, ^ toiovtos. Kal ^boval etev
hu a l TovTta <f>aLuSfjt,euaı Kal •^b4a o tr obros \a (p e ı. rX bk
20 TovTiû bvaêpfj el t^ <f>aCveraı ^b4a, ovbiu OavpMorou' -voA-
X al yhp <f)6opal Kal Av/aaı huSptİTronu yCuovraC ^b4a 8 * 081c
4<mu, h X \h TovToıs ko İ oS tcd bıaKeıpi4voıs. rXr oZv 6pL0“ 11
\oyovp.4u<ûS al<r)(pas bfj\ou &s ov <j>aT4ou ^b ou ai eîuat,
Toîs bıe^dapfi4uoK' t &u 8’ İTtuiK&u eıuaı boKova-âu ıroCav ^
25 Tİua (pareou Tov hudp^Ttov eîuaı; fj 4k t &v 4vepyeı&u bfjkov;
ravraıs yap ^Trourat al ^bovaC. eîr’ odu (iCa iarlu efre ırkeCovs
al TOV rekelov Kal p.aKaplov aubpos, al Taıuras rekeıovaaı ^80 -
ual KvplûiS k4yoıuT hu âuOpfûirov f/boual eîuaı, aî 8 ^ koııral
bevT4p(û5 Kal Trokkoar&s, &aı:ep al 4u4pyeıaı.
6 Elp7)p.4u(ûu bk T&u 'irepl r a r hperâs re Kal <f>ıkCas Kal VI.
fjbouhs, koıırbu ırepl evbaifjLouCas vuvıp bıekdeîu, 4‘jreıb^ re'Aor
avTTjv Tİdep-eu T&v hpOpaırCvıav. hvakaôvo'i 8 ^ rh ırpoet-
7. İifov L** r 10. fUKphy L**: a-fUKpoîs K** 11. rdprrtt— ^1177* 30.
İKoyûs om. K'‘ 18. â7 a0^f scrip si: 3 Aldina: i,yo96t codd.
22. Toirott'] fort. rott vel roıoiroıs xa\ roTtoSru 6po\<rfovpivaa
M** r 30. T6 om. L*» r 32. Si L** T
210
bir köpeğin, bir insanın hazzı farklı. Herakleitos'un dediği

gibi "eşekler samanı altına tercih eder",®^ çünkü eşekler için
yiyecek altından daha hoş. Demek ki, tür bakımından deği
şik olanlann hazlan, biçim bakımından farklı olur; aynı tür
den olanlann farklı olmaması da usa uygun. Ne ki, insanlan lo
ilgilendiren şey bakımından da bazlarda farklılık yok değil:
Aynı şeyler kimini sevindiriyor, kimini üzüyor; kimi için acı,
nefret uyandıran şeyler, kimi için hoş, sevilen şeyler oluyor.
Tatlı şeyler konusunda da bu böyle: Ateşi olan biri ile sağ
lıklı biri için aynı değil. Sıcak da, zayıf olan için ile sağlığı
yerinde olan için aynı değil. Bu başka konularda da böyle. 15
Ama öyle görünüyor ki, bütün bu konularda durum, erdem

li kişi için nasılsa öyle olmalı. Göründüğü gibi, bunu söyle
mek yerinde ise, herbir şeyin ölçüsü erdemdir. Erdemli biri
olduğu için kişi iyi olur, iyi kişiye öyle görünenler haz,
onun hoşlandığı şeyler hoş şeylerdir. Herhangi birine hoş
görünen şeyler erdemli kişiye hoş görünmüyorsa şaşmama
lı. İnsanlarda pek çok bozulma, sapkınlık var. Bunlar ger- 20
çekten hoş şeyler değil, yalnızca böyle kişiler için, bu tür

yatkınlığı olanlar için böyle. Demek ki, çirkin olduklan ko
nusunda anlaştığımız hazlann, bozulmuş kişiler için böyle
olmalan dışında, haz olduğunu söylememek gerekiyor, bu
açık. Ne ki, doğru görünen bazlardan hangisi ya da nasıl olanı
insana özgü, bunu söylemek gerekiyor. Acaba açıkça etkinlik- 25
lere bağlı olanlar mı? Çünkü hazlar bunlann peşinden geliyor.

İmdi tam, kutlu bir adamın etkinliği ister bir olsun ister daha
çok, bu etkinlikleri tamamlayan hazlar asıl anlamıyla insana
özgü hazlar olur, bunu söyleyebiliriz. Nasıl etkinlikler öy
leyse, ötekiler de ikinci sırada, çok geride kalırlar.
Madem erdem, dostluk, haz üzerine konuştuk; onu
'insanca şeylerin hedefi' diye düşündüğümüze göre,
mutluluk üzerine biçimsel olarak sözetmek kalıyor geriye.
Önceden söylediklerimizi ele alırsak sözümüz daha kısa
X. 6. 211
2 pr\}xiv<a. avvrofKOTepos hv etrj 6 \6yos. ftıropLev St/ oti oİ k
İarıv ^^ıs* KOt yap r<Ş Kaûeuöovrı 8ıâ ^îo v İTtâpyp^ «v, 0v-
T&v C^VTi îov, Kal b va rvyp vvT i r a p.4yıara. el ravra 35
p,^ ipia-Keı, dAAa paW ov els hipyeıoLV rıva Oereov, KaOi- 1 1 7 6 '
Ttep 4 v Tots npoTepov eîprjraı, TÛy 5 ’ ivepyetâv at p iv eltrıv
avayKatat Kal 8t’ erepa dlperal at 6e Kad' abrâs, brjKov
8ti t^ v tvbaıpoviav t &v Ka0 * avras alpeT&v rıva öereov koI
ov T&v bı &Wo‘ obbevos yap 4 vbeî ^ evbaıpovia dAA’ avrâp- s
3 KTff. Kad* a'&râs b' el<rlv a lp e r a l a(f> & v prjb^v ^7rtf>;reîraı
Traph T ^v k v ip y e ıa v . r o ıa v r a ı 6’ e ıv a ı boKOvaıv al K ar &pe-
rr)v Trpâêıs’ r d ycLp K aka Kal a ıro v b a îa ırpİT T eıv r& v bı
a vrh alper& v. Kal r& v ıta ıb ı& v b"k al fjb e îa ı' ov y a p bı
İre p a a ir h s a ip o v v r a i’ p k â ır r o v r a ı y a p dır* av r& v p a k k o v «o
rj &<f>ekovvraı, ip e k o O p r e s r& v <r<ûp6.Tonv kü I rrjs KTrjaeo»?.
K araıfyevyovtn b' irrl to s r o ı a d r o s b ıa y o iy a f r& v e itb a ıp o v ı-
Çoplvtûv ol Ttokkol, bı6 rta p a r o î s rv p d v v o ıs eib o K ip o vtrıv
ol raîs roıairraıs bıaytoyals evTpâırekoc &v yap i<f>Uv-
raı, iv to8tois ırapeyavcrı <r<fiâs aîırovs ^6eîs, beovraı 8e roıov- >5
TO)y. boKeı pev obv eibaıpoviKa ravra eîvai bıa ro rov 9 iv
4 bvvacrrelaıs iv rol^roıs dTrooôAdêıy, oibev 8 ’ îo-tos oTjpeîov
ol ToıovTol elaıv' ov yap iv r ^ bvvacrreveıv fj iper^ ovb* d vovs,
d 0 * &v al (Tirovbaîai ivepyeıai' ovb' ec dyeuoroı ovroı ovres
^bovrjs elkiKpıvovs Kal ikevOepiov im ras a-topariKas Kara- 20
<f>eTjyov(rıv, 8 ıd roCro Taijras olrjreov alpertaripas eîvai’ Kal
yap ol Traîbes ra itap avroıs rıp&peva Kpiriara oîovraı
eîvai. eikoyov b"q, &<nrep TTOıcrı koI ivbpâ<rıv irepa <âl-
5 veraı rlpıa, o8ra> Kal <f>avkoıs koI imeiKİtrıv. Kadâırep obv
TTokkdKis eîprjraı, Kal rlpıa koİ fjbia i<rrl ra Ty <nTovbaC: 4 8i M*>: o48i vel o48* 4 T
211
olacak. Mutluluk bir huy değil, bunu söyledik. Çünkü bu

durumda yaşam boyu uyuyan, bitki gibi yaşam süren, en
büyük felaketlere uğrayan bir kişide de bulunabilirdi. Bu 35
kabul edilmiyorsa, daha önce dediğimiz gibi, özellikle bir 1176b
etkinlikle ilgili ele almak gerekiyorsa; etkinliklerden kimi
zorunlu, bir başkası için tercih edilen etkinliklerse, kimi de
'kendi başına' tercih edilen etkinliklerse, şu açık: Mutluluğu
bir başkası için değil, 'kendi başına' tercih edilen bir şey ola
rak anlamak gerekiyor. Mutluluk hiçbir şeyden yoksun de
ğildir, kendine yeter. 'Kendi başına ' tercih edilenler, onlar
dan etkinliğin dışında hiçbir şey beklenmeyen etkinliklerdir.
Bu tür olanların da erdeme uygun eylemler olduğu görü
nüyor. Çünkü güzel, erdemli şeyler yapmak kendisinden ötü
rü tercih edilen eylemlerin işi. Hoş eğlenceler de böyle; onlar
başka şeyler için tercih edilmiyor. Nitekim bedenlerini ve
elindekileri onlar için ihmal edenler, onlardan yarardan çok 10
zarar görüyor. Mutlu sayılan pek çok kişi ise bu tür yaşantıya
sığınıyor; bunun için bu tür şölenlerde eğlendirici olan kişiler
tiranlar yanında iyi yer ediniyor. Çünkü onlar berikilerin ara
dıkları şeylerde hoşluk sağlıyor, berikilerin gereksindiği de
bu. Demek ki, iktidarda bulunanlar boş zamanlannı bunlaria 15
geçirdikleri için bunların mutluluk verici olduğu düşünü
lüyor, ama bu tür kişiler hiçbir şeyin kanıtı değil; çünkü er
demli etkinliklerin kaynağı olan, erdem de us da 'iktidarda ol-
mak'ta değil. Yine bunlar saf ve özgür bir kişiye özgü hazdan
anlamaz kişiler olduklarından bedensel bazlara saparlarsa, bu 20
nedenle bedensel bazların daha tercih edilesi olduğunu da
düşünmemeli. Çocuklarda kendilerince daha değerli olanla
rın en önde gelenler olduğunu sanır. İmdi nasıl çocuklara,
büyüklere farklı şeyler değerli görünüyorsa, eğri kişi ile doğru
kişi için de böyle olması usa uygun. İmdi sık sık dediğimiz
gibi, değerli olanlar, erdemli kişiye böyle görünenlerdir. Her- 25
212 X. 6— 7.
rotavra Svra' İKdar(^ d* ^ Korâ t^ v oİKfCav İÇıv alpero)-
T&nı ivdfryeıa. Kal ry aırovbaCif fj Karh dpen/jv. ovk 6
iv vaihıŞ &pa Tf tvbaıpovCa’ Kal yap ârovov tö W\o9 eîvat
Traıbıâv, Kal ırpaypîTfdeffOaı Kal KaKOvaûfîv rbv îov
30 âvavTa rov ıraCêıv \âpıv» İ/navra yap tlıriiv kripov
İvfKa alpoijpeda ır\^v rrjs eibaipLOvCas’ rikos yâp aSrrj.
<rvovbâC€W 5e Kal ıroveîv vaibıds \dpiv ^kldıov <fta(vfraı Kal
kıav vaıbiKdv. ıraC^^ıv 5* Sırats (movbdCıı, küt* *Avdâp<rıv,
dpO&s êıi' 5oKe(* âvaıradcru yhp İoiKiv ^ vaibiij ddvva-
35 Tovvres 5e avvfx&s ıroı/eîv âvaTraij<rew biovraı. oi örf rikoç
1177 * ^ âvd-Trava-ıs' yiveraı yhp İv€Ka rrjs ivepytCas. boKtî b* 6
(vbaipcov /3Cos küt dper^v tîvai' o5 ro9 5^ ptra (nrovbijsj
dkk' oİ k İ v TratdıŞ. fifkrCai re kiyoptv r i aıtovbala r&v 7
ytkoliûv Kal ptra ıraıbıas, Kal tov ^ckrCovos dfl Kal
S popCov Kal dvdp<&ırov (nrovbaioripav t^ v ivipytıav' 5e rov
fiekrCovos Kpelrruv Kal eibaıpoviKtûTfpa ijbrı. dıroka^freıi 8
r* &v T&v <rapart,K&v rıbov&v 6 Tvx<bv Kal ivbpdvobov o5x
fjTTov rov dpCoTOv' fvbatpovCas 5* ov5el; ivhpaırddtp pLeroAl-
buHTiv, €İ p.^ Kal filov. ov yhp iv raîs roiadraıs bıayatyats ^
10 €vbaıpov(a, dkk* iv raîs Kar* âpfr^v ^vepye£at9, KaOdv^p koI
Ttpdr€pov fîprjTai,
7 Ei '5* ôTiV ^ cvbaıputvCa Kar* dperrıv ^vepyeto, evkoyov VII.
Kara r^v KparCımıv' alhrı 5* hv €Îrı rov dpCarov. eTre 5^/ vov;
rovro efre &kko rı, 5 5^ Kara <l>d<rıv boKtî dpx<eıv Kal ^yet
iş a$at Kal İvvouıv vepl Kok&v Kal deUov» efre 0€Îov dv
Kol airh efre t&v İ v ^pxv rh ûfidrarov, ^ rodrov ivipyfta
Kara t^ v oİKtCav dptı^v efi} hv fj rtk tla tviatpovia. 5rı
5’ iari dfiûprıriKJii efpıjraı. opokoyovptvov bi rovr* &v 6 d^€i€V 2
27. Nt V cod. Par. 1417; S i 4 M»* 28. rh om. M* U 77» 4.

Kol TÛy ııtrk
212
bir kişi için ise en çok tercih edilen etkinlik kendi huyuna
uygun olandır, erdemli kişi için erdeme uygun etkinlik en
çok tercih edilen etkinliktir. O halde mutluluk, eğlencede
değil; hedefin eğlence olması, tüm yaşam boyu eğlence
uğruna çalışıp didinmek saçma. Nitekim, söylemek gere- 30
kirse, mutluluk dışında her şeyi bir başka şey uğmna tercih
ediyoruz, çünkü hedef o. Oysa eğlence uğıuna çabalamak,
.didinmek aptalca, çok çocukca görünüyor. Ânakharsis'in
dediği gibi, çalışıp didinmek amacıyla eğlenmek yerinde
görünüyor. Nitekim eğlence bir dinlenmeye benziyor; kişi
ler sürekli didinip duramadıklan için dinlenmeye gereksi
nim duyuyor, dolayısıyla hedef dinlenme değil; çünkü ama- 1177a
cı etkinlik. Mutlu yaşam erdeme uygun olandır, diye düşü

nülüyor; erdemse eğlenmede değil, çalışmakla birlikte olan
bir şey. Yine erdemli şeylerin gülünç, eğlenceli şeylerden
daha iyi olduğunu da söyleriz; insanın daha iyi yanının et
kinliğini daha erdemli sayanz; daha iyi yanının etkinliği
daha değerli, daha mutluluk vericidir. Herhangi bir insan ya 5
da bir köle, bedensel bazlardan en iyi kişiden daha az hoş

lanmayacaktır. Oysa hiç kimse, onu özgür yaşama bağlı tut
tukça, mutluluğu bir köleyle bağdaştıramaz. Mutluluk bu tür
eğlencelerde değildir, daha önce de dediğimiz gibi, mutlu- 10
luk erdeme uygun etkinliklerdedir.

Mutluluk erdeme uygun bir etkinlik ise, en yüksek
erdeme uygun olması ussal. Bu etkinlik de en iyiye özgü
olsa gerek. İmdi bu ister us olsun, ister doğal olarak bizi yö
nettiği, yol gösterdiği, güzel, tannsal şeylere özen gösterdiği
düşünülen başka bir şey olsun; ister kendisi tannsal bir şey 15
olsun, ister bizdeki en tannsal şey olsun, onun kendine

özgü erdeme uygun etkinliği tam mutluluk olsa gerek. Bu
etkinliğin ise teori etkinliği olduğunu söylemiştik. Bunun
X 7. 213
€Îvaı Kal TOÎs Ttponpov Kal r<f> âXıj6fi. KparCa-Tt] re yap

aUkrı karlv ^ ivepycıa ( ko.1 yhp S vovs t &p İ v rfpâvf Kal r&v 20
yvavrr&Vf vtpl & 6 vovs)' İ ti 5t (TVV€\€frrâTTf' d«opfiv [ t «]
3 yap bvvdpfda <rvve\&s pâW ov rj ırpA m ıv ânovv. oldpeûâ
re öeîv ^bovrıv 'itapap,e\û)(fiaı rrj evbaıpovCq, ^blarrı be râv
Kar* iiperrıv ivepyeıâv fj Kara rrıv <ro<t>Cav dpLokoyovpevots
iarLv' boK€Î yovv rf <îko<ro^La davfiaarâ; r\bovas İ\e ıv 35
KaOapetdrrırı Kal r<|! êfiaC<p, evkoyov ro » elbda-ı râ v C>1 ~
i rodvruiv rıbCo) rrıv bıayoay^v eîvai. ij re keyopevr] avrâpKeıa'
rrepl rrıv deoaprıriKrıv p6kı<rr bv etrı' r&v p^v yap rrpbs ro
Ctjv ivayKaCtov koX <ro0 o? Kal bİKaıos Kal ol koırroi bioırraı,
rots be roıovroıs Ikovûs Ke\oprıyripiv<ı>v b pkv bUaıos beîraı 30
rrpbs ots biKaıorrpayri<reı Kal ped* &v, bpoUos b\ Kal 6 <r(o-
(f>pa>v Kcu 6 bvbpeîos ko.1 r&v âkktov ^Kaaros, o be <ro<f>bs
KoX KoJd* avrbv &v bdvaraı deropelv, fcal b<r<p bv oorfuarepos
p a kko v ^ ik r ıo v b' î<r<os avvepyovs e\oiv, akk* o p m
5 avrapKİrrraros, bdâi r* bv avrrı pdvfi Sı’ abr^v byaıra- U 77 *•
<r$aı' ovbiv yap brr* avrijs yiveraı rrapa rd decopâraı, ârro
bi r&v rrpaKriK&v ^ rrkeîov v fkarrov rreptrroıodpeâa rrapa rrıv
6 rrpa^ıv} boKeî re ^ evbaıpovCa iv r^ oyok^ elvac boyo-
kodpeda yap îva arôkdCropev, Kal rrokepovpev îv elpı^vrıv 5
âyapev. r&v p iv odv rrpaKriK&v bper&v iv roÎ9 rrokıriKoıs
rj iv roîs rrokepiKoîs ^ ivipyeıOy al 6 e rrepl ravra rrpdêıç
boKovo’iv aayokoı eîvai, al p iv rrokepiKol Kal rravrek&s
(ovbels yap alpeîraı rb rrokepelv rov rrokepelv eveKa, ovbe
rrapa<rKevdCeı rrdkepov’ bdât yap bv rravrek&s pıat<f>dvos 10
rıs eıvait el ro6 ; <f>Ckovs rrokepCovs rroıoîro, tva pdyaı Kal
(pdvoı yCvoıvro)' lo rı 6^ Kal 17 rov rrokıriKOv dayokos, Kal
19 . Tf om. M” 21 . T«om. F 30 . r&y Si rotoirmy V 1177 '*

1. t’ K*: s*vulg. 8. ırpoKTiKâv K**: vpaitroy vu\g. 12 . ylyrrraı
K'‘; ylyttyraı M'*
213
daha önce söylediklerimize, hakikate uygun olduğu gö

rünse gerek, çünkü o en yüksek etkinlik (us, bizdeki en yük- 20
sek şey, bilinen şeylerin en yüksekleri de us nelerle ilgili ise

onlar). Aynca o en sürekli etkinlik: Biz bir şeyi yapmaktan
çok daha sürekli olarak teori yapabiliriz. Mutluluğa hazzın
da katılması gerektiğine inanıyoruz; erdeme uygun etkinlik
lerin en hoşu ise bilgeliğe uygun etkinlik, bunda uzlaşılıyor.
Aslında felsefenin anlık, sağlamlık açısından en hayranlık 25
verici hazlan taşıdığı görünüyor; yaşamak, lıakikati bilenler

için, onu arayanlardan daha hoş, bu da usa uygun. 'Kendine
yeterlik' dediğimiz şey de en çok teori etkinliği ile ilgili olsa
gerek. Nitekim yaşam için zorunlu olan şeyleri hem bir bil
ge hem adil bir kişi hem de öteki insanlar gereksinir. Bu tür
kişiler bunlara yeterince sahip olsalar bile, adil kişi onlara kar- 30
şı, onlarla adil eylemde bulunacağı kişilere gereksinim du
yar, ölçülü kişi, yiğit kişi, ötekilerin herbiri de öyle. Oysa bil
ge kişi kendi başına olsa bile teori etkinliğinde bulunabilir:
Ne denli bilgeyse o denli çok. Birlikte çalışacağı kişilere sa
hip olursa belki daha iyi, ama yine de kendine en yeter kişi
o. Yalnızca bu etkinliğin 'kendi başına' sevildiği görünse ge- 1177b
rek: Çünkü ondan, teori etkinliğinin dışında hiçbir şey oluş
maz; yapılanlarda ise eylemin kendisi dışında az çok bir şey
elde ederiz. Mutluluğun, dinginlik içinde olduğu da görü
nüyor: Dinginliğe ermek amacıyla dinginliği feda eder, ban- 5
şı sürdürmek amacıyla savaşırız. İmdi uygulamalı erdemle

rin etkinliği siyasal ya da askeri işlerde; ama birincilerle ilgili
eylemler dingince değil, diye düşünülür. Savaşla ilgili olan
lar ise büsbütün böyle (nitekim hiçkimse savaş yapmak adı
na savaşı tercih etmiyor, ya da savaşa yol açmıyor; biri 10
çatışma, ölüm olsun diye dostlannı düşman ediyorsa,

hepten 'cani' diye düşünülse gerek). Siyasetçinin etkinliği
214 X. 7 .
irap’ avrb tu TTo\iT€iİ€(rdat vepıırotovfji^tnj dvpaoTfiag Kal ti-
fiâs fj 7T/V ye evbaifioviav airü Kal toîs trokCrats, kripav
IS oîoroıı Trjç ‘nokiTiKİjs, fjv Kal ÇtjTOVfifv b^kov &s kripav oi<rav.
el T&v pkv Karâ Tas iperas Ttpâêav al TrokiTiKal Kal 7
TTokepiKal Kdkkeı koI peyidet TTpoiyovaıv, abrat b* aayp^
kot Kal Tİkovs TLvbs k<f>C€vraı Kal oi bt avrcts alperaC c2<nv,
fj bk Tov vov kvipyeta aTrovby re bıaxf>ipeıv boK€Î 6ea>prjTiKf\
20 obara, fcat irap’ airfjv ovbevös ktfyleaOaı rekovs, Kal İX€tv TrjV
fjbovijv olKeiav (aijrrj be avvavêı TrjV evipyeıav). Kal rb avrap-
Kes bfj Kal ayokaa-TiKÖv Kal aTpvTov öbs dvdpt&TTip, Kal 5<ra
&kka rp paKaplip âırovipeTaı, ra Kara To&rrjv rfjv kvipyeıav
<f>aCverat 8vra' fj rekela bfj evbaıpovîa aSrtj hv etrj i.v-
25 dp<&TTov, Ao/3o0(ra prjKos /3tou riketov’ ovbkv yap brekis k<Trı
Tutv Tİjs evbaıpovîa''^. 6 bk roıovros &v eîrj fiCos KpeCrrıov rj 8
»car &v6pu)TTov' ov yhp fj &v6pcuTr6s karrıv obra> ^ı^Kreraı, bikkC
fi ûeîdv Tl iv avTiâ vTrdpêı' 8<rov bk bıa<f>ipeı tovto tov avv-
Öİtov, Totrovrov Kal fj ivipyeıa rfjs Karh rfjv akktjv dperyv.
30 el bfj deîov 6 vovs npds rdv âvâptarrov, Kal 6 Kara rovrov pCos
öeıos rrpds tov dvdpı&tnvov ^Cov. ov xpfl bk Kara rof/s •napaı-
vo€ı;ra$ dvOpt&TTiva <f>poveıv ApOputırov 8vra ovbk Ovrjrh rhv
dvTjTov, dkk* k(f> ocrov kvbix€Taı dBavariÇeıv Kal rrdvra Ttoıeîv
Ttpbs rb Kara ro Kpdrıarov t &v iv avrp‘ e l yhp Kal
1178 r<{) 8yK(û piKpdv ecrrı, bvvdpeı Kal rıpıdnjTi rrakfı pdkkov
ırdvTüiv vnepiêı. bdêıe b* &v Kal eîvai İKaarros rovro, etırep 9
r d Kvpıov Kal dpeıvov. droıtov obv ylvovr &V, d pfj rbv
afiTOV fiiov alpoÎTo 6Xkd rıvos âkkov. r b ke/Oiv re ırprfre-
5 pov bppdaeı Kal vvv rb ybp oİKeıov kKdarp ry (f>dcreı Kpd-
20. Kal 1'^*' vulg. 21. oUtiay] r€\e(ay obcttav

K** M** 22. Sh M** iifSp<6ırıyoy L** F 23. rk om. 24,
hvO pût K** 28. İtroy—29. TO<rwroy K**; İ<rfp— ro<roİT^ vulg.
1178« 1. K o ı d n r n K** 2. î* om. K** M** tKcurros (w»v F) t l y c u L»* F
214
de dinginlik içinde değil. Devlet yönetimiyle uğraşmak dı

şında, iktidar, onur ya da kendisi için ve yurttaşlar için siya
setten farklı olan bir mutluluk sağlamaya çalışır; mutluluğu 15
siyasetten farklı bir şey olarak incelediğimiz de açık, imdi

erdeme uygun eylemlerden siyasetle ve savaşla ilgili olan
lar büyüklük bakımından öne çıkıyorsa, bunlar dinginlikle
ilgili değildir, bir amaca yönelir, kendilerinden ötürü tercih
edilesi eylemler değildir. Oysa us etkinliği teori ile ilgili ol
duğundan ötürü, erdemce farklılık taşır, kendisi dışında hiç
bir hedefe yönelmez, kendine özgü bir haz taşır (bu da et- 20
kinliği kamçılar), kendine yeteriidir, dingincedir, bir insan

için olabildiğince kesintisizdir, mutlu bir kişiye yakışan bü
tün öteki özellikler, bu etkinliğe uygun görünür. Demek ki,
bir insanın tam mutluluğu bu olsa gerek: Ama yaşamın ta- 25
marnını kapsarsa, çünkü mutlulukla ilgili konularda tam ol

mayan bir şey olmaz. Ne ki, bu tür bir yaşam bir insanın
doğasını aşacaktır, çünkü bir insan olmakla değil, onda tan-
nca bir özellik bulunmakla, böyle yaşayacaktır; bu, insan
yapısında ne denli farklı ise, onun etkinliği de öteki erdem
lere uygun olan etkinliklerden o denli farklı olur, imdi us, 30
insandaki tannca bir şey ise, usa uygun yaşam da insan ya
şamındaki tanrıca bir şey olacaktır, imdi, insan olduğumuz
dan insanla ilgili şeylerle, ölümlü olduğumuzdan ölümlü
lerle ilgili olan şeylerle ilgilenmemizi öğütleyenleri dinleme-
meli; kendimizi olabildiğince ölümsüzleştirmeli, bizdeki en
üstün şeye uygun yaşamak için her şeyi yapmalı. Nitekim o, 1178a
kütlece küçük olsa bile, olanak, değer bakımından her şeyi

çok çok aşar. Asıl olan, en iyi olan o ise, herbir kişiyi o kişi ya
panın da us olduğu görülse gerek, imdi insan kendi
yaşamını değil, başka birininkini tercih etse, bu saçma olacak
tır. Daha önce söylediğimiz de şimdi söylediğimize uyuyor:
Doğal olarak herbir kişiye özgü olan şey, onun için en asıl 5
X. 7— 8. 215
TiiTTOV Kal ijbıaTov ia rıv İKaartf’ koX avOfmınf 6 Kath

rhv povv 0CoSf etvep rovro yÂKurra &v6p<ûvos» ovros &pa Kal
€vhaıpovi<rraT09 .
V III. AfvripoiS b* 6 Karâ. r^v aWrıv hperqv' al yap Kara 8
raönnv ivipy€uu av$pa>TtiKa(. bİKaıa yap Kal iivbpfîa Kal r â lo
& \\a ra Karâ rhs âptras rrpds &Wıq\ovs TTpârTopfV iv
avvakkâypaaı Koi rrpâiâı rtavrotaır İv re
Tots rrâdffft bıaTt)povvT€s rb Ttpivov İK jtory ra m a 6* ttvai
2 <f>aıv€raı trâvra ApOpcaıUKâ. İvıa Kal avpŞaiveıv iırû
rov a-tiparor boKfî, Kal v o \ \ â trvv(pKeı&a-Oaı rotr vâBea-ıv 15
3 ^ Tov t)0ovs Apenj. avviC^VKraı öf Kal fj ^pAınjo-ır r^ rov
rjâovs Aptrfi, Kal avrrı rfj <f>povâ-eı, tîrtfp al p iv rrjs <ftpo-
vâ€tas Apyal Karh rhs ‘ÔtKâs d a iv AptrAs^ ro 5* op$bv
r&v ^$iK&v KarA r^v <f>p6vrja’iv. avvrıprrıpivaı fi’ avrat Kal
TOÎs v A O f t n TTfpl rb amOerov A v eîfv’ al b \ rov avvBirov o/ae- 20
ra i AvûptûViKaC’ Kal 6 0Cos fi^ 6 Kara roAras ko.1 ^ evbaı-
povCa. rı bi rov vov Keycapıapivr)' roarovrov yap rrepl avrfjs
4 flfyâd<û‘ bıaKpı^&a-aL yap pîÇav rov trpoK€ipÂvov ia-riv. fioêtc
fi’A v Kal rrjs İKrbs \opr\yias in i piKpbv ^ irr* iKarrov fitî-
<röaı rrjs ijÖik^ s . râ v p lv yap avayKaltov Ap(f)oîv
Kal taov İcTTüif (î Kol pakKov bıarroveî rrepl rb a-&pa o
rrokıUKOS, Kal oca roıavra' piKphv yap Av rı bıa(j>ipoı'
rrpbs bi ras ivepyeCas rroKv bıoCaeı. r <3 plv yap i\€V0epi(p
beâ-eı yprjparaiv rrpbs rb rrpârreıv r a iKevGipıa, Kal rÇ
biKaı<f brı €İs ra s Avrartoboa-eıs {al yap /3ovXtjo-€IS afiîjAot, 30
rrpocrrroıovvrai 8^ Kal ol p^ bUatot ôAkeordaı öiKaıOTrpayeîv),
r y AvbpfIip 8^ bvvâpem, eîrrep İTrtreAet rı râv Kara rrfv
9. kot’ uM iv L** r 10 . T İ add. L* 19. ffvmıprtıiiiyn 8* ofrroî»

K** 21. Kor* altrks U‘ 28. tlfHicBt» Aretinus : co<]d
lutftPûaaı K** 78^] 8i codex Victorii 24. 4»1] ^ M K** M** 27.
Stapiptty K** 28. tfvyiıotatı 32. r^y add.
215
olan, en hoş olandır. O halde bir insan özellikle o olduğun

dan ötürü, "insan" için bu, 'akla göre yaşam'dır. Demek ki
en mutlu yaşam da budur.
Karakter erdemine uygun yaşam ikinci sırada gelir, çün

kü buna uygun etkinlikler 'insanıl'. Alışverişlerde, hizmet- lo
lerde, her tür eylemlerde, tutkularda herbir kişiye özgü ola
nı gözönüne alarak biribirimize karşı adil, cesur, erdemlere
uygun başka şeyler yapıyoruz; bütün bunlann da insanıl ol
duğu görünüyor. Karakter erdemi kimi durumlarda bedene
bağlı, çoğu durumda da tutkularla içiçe diye düşünülür. Aklı 15
başındalık karakter erdemiyle, beriki de aklı başındalıkla
içiçe: Aklı başındalığın ilkeleri Isırakter erdemlerine uyuyor;
karakter erdemlerindeki doğruluk aklı başındalığa. Erdem
ler tutkulara bağlı olduğundan ötürü ihsanın birleşik yapı
sıyla ilgili olsalar gerek. Bu birleşik yapının erdemleri de in- 20
sanıl. Demek ki, yaşam ile mutluluk da onlara bağlı. Usunki
ise ayrıbaşına; ama onun üzerine söylediklerimiz yeter,
bunu daha kesince belirlemek elimizdeki konuyu aşıyor. Ne
ki, usa bağlı mutluluğun dışa ait iyilere pek az gereksinim
duyduğu, ya da karakter erdemine bağlı olanlardan daha az
gereksinim duyduğu görünse gerek. Nitekim siyasetçi beden
le, bu tür pek çok şeyle daha çok ilgilense bile, berikisinin de 25
zorunlu şeylere gereksinimleri eşit olacaktır, çünkü beriki
lerde çok az fark olur. Ama etkinliklerle ilgili fark büyük ola
caktır. Nitekim cömert kişi cömertçe şeyler yapmak için, adil
kişi yapılanın karşılığını verebilmek için parayı gereksenecek
(çünkü 'niyet' belirsiz bir şey; adil olmayanlar da adil davran- 30
maya niyetliymiş gibi görünebiliyorlar); yiğit kişi kendi erde
mine uygun bir şey yapacaksa güce gereksinim duyacak,
216 X. 8.
ap€TqVi Kal ry <r<&<l)povı iôvaias' v&s yâp hrjkos İaraı fj
o İ T O s rj râv S X K a > v ns ; iiptpKrfiriTeîrai re v ^ r t p o p Kvpuarc- 6
35 pop Trjs ipfTÎjs ^ ‘irpoalpftrts rj al ırpd^ftç, &s cı/ i^<ftoîp
1178** ovoTjs' rd htj riKtiOP b^\op tas ip ip^dip hp tlrp rrpbs bi
rds rrpâ^fts itoXXûp beîraif Kal Scrtp İlp pelCovs ^<rt Kal
KoKkütvs, v K e ı o p a t p . rtp bi detûpovprı obbtpos râp toio6t<ûp 6
rtpos ye rrfP ipipyeuuf yjtfia^ dA.A* &s €İtt€Îp Kal iprrddıd iarı
5 TTpds ye T tjp ûetapCap' ^ ö’dpdpoiiros iarı Kal ırXeıo<rt o v ^ ,
alpeîraı r i Karo t ^ p dperrjp TTpdmip' de^cerot obp t &p roıai-
T(üP rrpbs rb dpdp<arr€V€<rdaı. tj reAefa tbhaıpopia on deatpıj' 7
TiK'fj n s ôTİv ivipyna, Kal ipnvöip dv <f>ap(Crj. tovs deobs
yap pdkt,ara vruıXrj<l>apiP paKaplovs Kal €vbaCpopas eîpai’
lorrpd^fis 6 ^ rtoias drropfipai ypiOiP abrolsi rrorepa rds 8 t-
Kaias} rj yeAotot (fiapovvTaı <TVpak\dTTOPTfs Kal napaKara-
dı^Kas drtohıbopTûs Kal Şa-a roıavra; âW â râs dpbpetovs**
imopipopras rd ô/ 3 epd Kal Kipbvvevopras S n ko\ op ; rj
Tas i\fv0€p(ovs; t İpi bi bda-ovtrıp; İ tovop b' el Kal Sarat
ıs airoîs poptapa rj n toiovtop. at 8^ a<û<ltpoP€S ri âp eîep;
^ (jropTtKOS b Srraıposy S n ovk Sypvat â vka s im dvpCas;
bte^ıova-t bS rrdvra tfraCpotr* dp ra rrepl rds rrpdêıs ptKpa
Kal dpd^ıa 0 e&p. dkkd prjp Cw rrdpres brreık^tfraatp
avrobs koI ipepyetp dpa' ov yap b^ Koûevbetp &<mep rbp
20 'Epbvplüipa. Ttp b^ C^PTi rot) rrpdrretp dtftaıpovptpov, e n bS
pakkop rov rroıeîp, t CkeCrteTat rrk^p OetopCa ; &are ^ tov Oeov
ipipyeıa, paKapıSrijn bıatêpovaa^ âe<vptjrtK^ dt' eîr\’ Kal
rS>p dp6po>rrtVüiv b^ rj raSrp avyyepeardrrı evbatpoptKCDrdTij.
tnjpetop be Kal rb prj perSyetp ra Aoitrd evbaıpopCas, 8
84. Si L*»: 8^ 7 f r U 7 8 " 6. rh M*» T ri,y add. K»* 12. 8<ra]

Sıra İWa L** T post ivSptiovs exctdisse nonnihti videtur 13.
ft4yoPT€s 15. «/L**: vulg. 18. ^c C o ra es: r c K ^ L ^ : om.
M** r 20. Si Heliodorus 21. StttpIas L» r 23. Sii tutarı i» K**
216
ölçülü kişi de istenç özgürlüğüne.®^ Yoksa öyle ya da

başka türlü biri olduğu nasıl belli olacak? Madem beriki
sinde de var, acaba erdemi tercih mi asıl olan şey, yoksa er 35
demli eylem mi asıl olan şey, sorusu da tartışılır. Açık ki, 117«>
tamlık berikisinde de olacak. Eylemler konusunda pek çok
şeye gerek var: Ne denli önemli iseler o denli çok. Oysa teo
ri yapmakta olan birine etkinliği için bunlardan hiçbiri ge
rekli değil, hatta bunlann teoriye engel olduğu söylenebilir.
İnsan olduğu için ve pek çok kişiyle birlikte yaşadığı için er
deme uygun olanlan yapmayı tercih eder; demek ki, 'insan
ca' yaşamak için böyle şeylere gerek var. Tam mutluluğun
bir teori etkinliği olduğu şuradan da açık olsa gerek: Biz en
çok tanniann bahtlı, mutlu olduklanm kabul ederiz. Öy
leyse onlara hangi eylemleri yakıştırmak gerekiyor? Acaba
adil eylemleri mi? Ama onlar sözleşme yaparlarsa, güvence 10
parası verirlerse ya da buna benzer şeyler yaparlarsa gü

lünç olmazlar mı? Acaba yiğitçe [eylemleri mi onlara yakıştı
racağız]? Güzel olduğu için korkutucu işler yapıp, tehlikelere
mi girerler? Yoksa cömertçe eylemleri mi? Kime verecekler?
Onlann parası ya da buna benzer şeyleri olsa, bu saçma
olur. Ölçülü eylemleri neler olabilirdi? Çirkin arzulan olma 15
dığından onlan övmek densizlik olmaz mı? Eylemlerle ilgili
şeyler düşünülecek olursa, hepsi tannlar için küçük, değer
siz görünecektir. Ne ki, herkes onlann yaşadıklannı, etkin
likte bulunduklannı, Endymion®^ gibi uyumadıklannı kabul
ediyor, imdi bir canlı olarak eylemek çekilip alındıkta ge 20
riye teoriden başka ne kalır? Dolayısıyla tannnm etkinliği,
madem mutluluk bakımından farklı, olsa olsa bir teori
etkinliği olur. Demek ki, insanıl etkinlikler arasında bu
etkinliğe türce en yakın etkinlik en mutluluk verici olur.
Öteki canlılann bu tür bir etkinlikten bütünüyle yoksun
X. 8. 217
Tİjs ToıavTTis ivepYtias kareprıp.iva reAeô)S. to I s pev yhp 25

6tois Attoî 6 /3 /os paKİpıoSf töîs b’ opOpdinoıs, i<f>* o<rov
dpoCaipâ TL rijs Toıotînjs iv tp y d a s v-nApyei’ t û v b' &XXu)v
C<^<ûV oiblv €vbaıpov€Î, İTTub^ ovbapfj Koıpcûvfî dfapıas. i<t>'
5<rov brı bıareiveı ^ 6fa>pCa, Kal ^ evbaıpopia, koI ols paK-
\o p İTtâpytL rb âeapeîp, Kal ivbaıpoptlp^ oii Kara avp^€- 30
ŞriKbs AAAâ Kara t^p dtapCap' aijTrı yap Kad' airrıp rıpla.
&ar ftrı b.p b fvbaıpopıa Ûeupıa ns.
9 Acıfcrcı Kal rıjs İ ktös eınipfpCas ipdpt&Ttfp Sptl’ ov yhp 9
avrdpKTis fj <f>TS<rıç ırpbt rd decopeîı/, okka det Kal ro cr&pa
iyıaCvfip Kol Tpo(f>riP Kal t ^ p komrıp depaiteiap vTtâpyiiv. 35
oh p^ıp olrjTtop y€ TTokküp Kal peydktop beâ-ecrdaı top evbaı- U79*
popıjtropTa, tl p^ı h b ^ e r a t &PfV t &p İ ktos ayad&p pa-
Kâpıop flp a f ov yap kp rjj hrepôk^ tö aiJrapKes ov8’ fj -npa-
10 fts, bvvaTOP bi Kal p ^ &pyppra yrjs Kal öakârrrjs ırpİT-
T€iP Ta Kokâ’ Kal yap aırö ptTploap bİJPaiT âp t is Trparretp 5
Kari T^p âpfrqp ( tovto ö’ İ<rriP Ibetp ipapyâç’ ol yap Ibıâ-
raı T&p bvpaoTUP ov\ ^ ttop boKovaı ra iıruLKrj ‘Trparretı/,
dAAa Kal pakkop)' I kupop bi Toaavû* vTrip\fiP‘ loraı yap 6
11 filos fibalptap Tov Korâ r^p hpet^p iP€pyovpros. Kal SoAeoi'
5e rovs evbalpLOPas Itnas aıttâİpeTo Kokm, tlTtatp perpUns 10
Toîs İKjhs K€\oprıyıjp^povs, veırpayoTas 5e Th k<4AAwtö’, &s
<f€TOf Kal fieîMKdTai a-a><f>p6pb>s' ipbiy^fTaı yap pÂTpıa
K€KTrip^povs Ttp&TTtip h bfî. lotKe 5 ^ Kal *Apo(ay6pas ov
vkoöiTLOP obbi bvpiim ıp vıroAa/3ctp rdv tibalpopOf elıro>ı> Bti
oİ k hp Oavpitrfup ( t t is Broıtos ıâvtlr\ toîs ırokkoîs' obroı 15
12 yhp KptpovoTi TOÎS İ kt6s, toöt<
op aladapoptpoL popop, trvptfuo’-
31. kot' ahriıy K** 1170* 8 . ırpS{<> K**: Kptns obi' ti vpâ^ts F:
KplTu «M* at wpd(9is 4. âpxoyTOS F 6. Kar4J t 4 teori,
11. Tİ o m . kcU A io O’, A f ] « ( U K i o t * K** F 12. ^ ero ]
«r4r TC coni. Lambinus
217
olmaları yüzünden mutluluktan pay almamalan da bunun 25
kanıtı. Tannlar için yaşamm bütünü mutludur, insanlar

içinse, bu tür bir etkinliğe benzer bir etkinlikleri bulunduğu
ölçüde. Oysa hiçbir teori etkinliğinden pay almadıklan için,
öteki canlılardan hiçbiri mutlu olamaz. İmdi, teori olduğu
ölçüde mutluluk olur; daha çok teori etkinliğinde olan kişi
ler için mutluluk söz konusudur; bu da rastgele değil, teori 30
yaşamına göre olur. O kendi başına değerli. Dolayısıyla

mutluluk bir tür teori olsa gerek.
Ne ki, insan olduğu için dış iyilere de gerek duyacak
tır, çünkü doğası, teori yaşamıyla ilgisi içinde 'kendine ye
ter' değil: Bedenin sağlıklı olması, beslenme, öteki gereken
ler de bulunmalı. Dış iyiler olmaksızın mutlu olunamasa 35
bile, sanılmamalı ki, mutlu kişi olmak için pek çok, büyük 1179a
şeylere gerek duyulacak: Kendine yeterlik ile eylem ise aşı-

nlıkta değildir; "denize-karaya egemen olmadan" da iyi şey
ler yapmak olanaklı. Dozunda olanakla da erdeme göre
davranılabilir (bunu açıkça görmek olanaklı: Sıradan yurtta
şın iktidarda olanlardan hiç de daha az değil, üstelik daha
çok doğru şeyler yaptığı görünüyor), bu yeter. Erdeme göre
etkinlikte bulunan kişinin yaşamı mutlu olacaktır. Solon da
dış iyileri dozunca elde etmiş, en güzel şeyleri düşündüğü
gibi gerçekleştirmiş, ölçülü bir biçimde yaşamış kişilere 10
"mutlu" derken, herhalde bunu gereğince onaylar: an

cak dozunca iyi elde etmiş olanlann gerekenleri yapma-
lan olası. Öyle görünüyor ki, mutlu kişi pek çoklarına
garip biri görünüyorsa, buna şaşmamak gerektiğini söyle
yen Anaksagoras da, zengin ya da iktidardaki birini 'mutlu'
diye ele almıyor.®^ Oysa çoğunluk yalnızca bunlan farkede- 15
bildiğinden, mutluluğu dış iyilere göre değerlendiriyor. İmdi

* İİ8 X. 8— 9.
V€Îv Toîs \dyois ioUa(nv ai r&v <ro<fi&v İ6âı. vUm.v
fiiv oZv Kal r h rotaCra T tp<t, t 6 ö* & K r)B h iv t c îs
TtpaKTiKois (K T&v İ p y u iv Kol rov fitov KplveraC iv rovroii

20 yap rh ıcöpıov. <TKOVfîv vpoftptıpiva \PV
Kal TÖv pCov ^povraSi Kal <ntvq.h6vT<av pjiv toîs İpyoıs
di'irob^KTİoVf bıaxl>oiVoı6vTaiv de X(jyov9 ivoAıjırTİov. 6 di Karâ 18
vovv ivfpy&v Kal tovtov Bfpaıreiicov Kal bıOKilpevos &pıara ko.1
Ö€0(pı\iaraTos louceı/. e2 yap rıs im p iktıa t &v ivOpta-
2$ Ttivfüv İTth df&v y^veraı, &cntfp doKet, Kal tîrı hv eiÂo-
yov \aCp€iv re aî/Tovs r y iplarıp Kal arvyytvfarâTtp (roöro
d’ d w €Îrj b voSs) Kal roî»s dyaırûvras pikurra tovto küI rt-
p&vTas bvTftmoıeîv &s t &v <f>(kctiv airoîs imp^kovfUvovs
Kal Sp0&s re Kal Kok&s vpdTTOvrds. on d i vdvra rav ra
30 r^ a-oipŞ pÂkıaff iırdp\€iy ovk ibtjkov. BfotjnkiaraTos &pa.
Tov a v rb v b' eUbs K a l e v b a t p o v i a r a T o V & o t € K â v o lin o s t î f j
6 a-o<f>i>s fU İA ıoT* fib a lp u û V .
10 Âp* obv el Trepl re Todnov Kal t &v âper&v, İ n d i Kal IX .
kC a s Kal ^ b o v ^ S t U a v & s tİp ıp r a ı t o îs T u m o ıst T İ k o s fx € iv
35 oİTfTİov T ^ v ırp o a C p ta ıv f ^ Alyeraı, oİ k lörtı; i v t o î s
K o S d ır tp
1 1 7 9 v p a K T o îs T İ k o s rd df<aprj<r9
dyadol y ı v d p e ö a ; el p i v o b v i f c a v o l k t f y o t a i r d p K d s ırp b s S
5 rd TFOır}o‘a ı i m f i K f î S f ı r o k k o v s h v p ı a d o i t s K al peydkovs b t-
Kai<os İ<j>epov KaTo. to v 0 lo y n v , Kal Ideı &ı; T o d r o v s ıtopCcra-
a-ûaV t'v v di <f>aCvovTaı T tp o T p i^ a a O a ı p i v K al ıta p o p p ^ a - a ı
18. r k om. K** 19. «jpmtroîr L** 20. 8j^ : 8 l vulg. 21. İ k i -
p ip o m u V * T 24. İfoiKcr t b n u ’ ct F M pAm v 26. md]
«rol L^* M** 30. âtö^pıK iararop K** 81. 8* om . 88.
T t om. K** Ka\ post om. F 1170^ 4. yu ro lfu 0 a K * F
6 . / u y i \ o u s om. K**
218
bilgelerin kanılan da bizim dediklerimize uyar görünüyor.

Bunlar belli bir inandıncılık taşıyor, ama yapılanlardaki doğ
ruluk işlere ve yaşama göre değerlendirilir: Çünkü asıl olan 20
bunlarda. Demek ki, önceden söylediklerini işlerine, yaşam-

lanna taşıyorlar mı, buna bakmalı: Sözler işlere uyuyorsa
onlan kabul etmeli, uymuyorlarsa "lafta" kaldığını düşünme
li. Ne ki, usa uygun etkinlikte bulunan, buna özen gösteren
kişinin, en iyi şeylere yatkın ve tannlarca en çok sevilen kişi
olduğu görünüyor. Çünkü düşünüldüğü gibi, tanniann insa
nı! şeylere bir ilgisi varsa; onlann en iyiden, kendilerine en 25
yakın olandan (bu da us olsa gerek) hoşlanmalan; en çok
usu sevenleri, ona değer verenleri; onlarca sevilenlere özen
gösterdikleri için; doğru, güzel davrandıkları için ödüllen
dirmeleri usa uygun. Bütün bunlann ise en çok bir bilgede
bulunduğu açık: İmdi tannlarca en sevilen kişi de o. Onun
en mutlu kişi olması da doğal; dolayısıyla bilge kişi bu açı 30
dan da son derece mutlu olsa gerek.
imdi bunlar üzerine, erdemler üzerine, yine dost

luk, haz üzerine biçimsel olarak yeterince sözettiysek,
acaba bizim tercihimizin hedefine ulaştığını mı dü 35
şünmeliyiz? Yoksa dediğimiz gibi, yapılan işlerde hedef 1179b
tek tek şeyleri araştırmak, bilmek değildir de, daha çok
bunlan yapmak mı? Erdemi bilmek yeterli değildir de,
elde etmeye, onu kullanmaya mı çalışmalı? Acaba
başkaca nasıl "iyi" olabiliriz? Sözler kişileri doğru* kılmak
için yeterli olsalardı, Theognis'in dediği gibi, haklı olarak
sözlere pek çok, önemli ödüller verilirdi, bunun sağ
lanması gerekirdi. Ne ki sözler özgür gençleri güçlü olmaya;
X. 9. 219
r&v vitav rovs ikevûepiovs l<rxjÖ€iv, ijdos r* euyev^s Kal &s

akrf$&s <fn\6Kakov Troıjjiraı &v KaTOK(axifiov in rrjs ipertjs,
roîıy rrokKovs &bwar€Îv vpbs KokoKayaOCav vpoTp4\l/o(r$aı' *o
4 oit yap Tr«ffVKO<nv albot v€iOapx€Îv âXka <ôj3 ^ , ovb* i v i -
X€crOaı t Qv tpa^Katv bıa t 6 alaypdv ÂAA.a bıa ras TipM-
pias' vâ d fi yap rcLs oİKeCas ^bovits bıt^Kova-ı Kal
bt* &v avrat İaovrat, <peHyova-ı bk ros ivriKupevas Ki/vas,
Tov b4 Ka\oi; Kal 6.K.r]d&s ^btos ovb* ivvotav İôva-ıv, &yev“ 15
6 (TToı Svres. rovs brı roıo^/rovs rts hv Aoyos p.erappvOplo'at; oi
yap ol6v T€ fj ov p^bıov râ 4k ıroKatov roîs »/öeo-ı KareıKrjp-

piva K6y(p peTaaTİ}<rai‘ .âyanrjrbv b* X<roiS 4artv €İ ttAvtcüv
{ntap)(6vT<ûV bC «5ı; ^‘irıeiKCÎç boKOvpev yCvforOaı, peraKâôt-
6 p€V rrjs iperijs. yCvfaOaı b* âyaûobs oîovraı oi p4v <f)V(r€i 20
0% b* İdet 0% 8^ bıba\^. rb p€V obv Tfjs <j>^<r€ü}s brj\ov «s
oİ k 4<f) rıpîv bırâp^fi, &Wh b ıi rıvas detas alrıas roîs &s .
dXr}6ûs €İTVx4arıv bırâpêi’ b 8^ X«fyos Kal f\ btbay^ prı
TTOT oİ k 4v âıracrıv l<r\v€t, bW h bet rrpobuıpy&adaı roîs
€Ü€(rı rrıv rov i.Kpoarov ylrv\rıv ırpbs rb Ka\<bs
7 p ta e tv , â a ır c p yrjv rrıv 6pi>ôva-av rb a ır ip p a . ov y a p İLv
(ZKOt/treıe Arfyou ârrorp4rrovros ovb* ad <rvvfCr\ 6 Kara rrdffos
a& v’ r b v b* o d r m İ ^ o v r a rr&s o lo v re pcraT reta-at; 3 \tû s r*
8 ov boKCÎ \dy<p irttilKtıv r8 rr&dor akkb. ^La. 8eî 8^ rb Ôor
Trpovrripêtv ırcoy oIk€Îov rr}s i.p€rr}s, arcpyov rb Kokbv Kal 30
hvay€patvov rb alayfidv. 4 k viov b* üyoĞyrjs dpdrjr n ^ e î r
•TTpbs ap€T^v xa\€irbv drtb rotodrotr rpa<f>4vra vopoır' rb
yap aa)<f>p6va>s Kal KaprepiKÛs ‘iroAAoîs,
ÂAAaif re Kal vioıs. 818 vdpots 8eî rerıi^öaı r^v rpw^^v
Koi r a İTTirrıbet/para' ovk lo ra ı yâp Kvırrıpa <rvvy}0 rj yevo- 35
17. fetö-t r 22. tfs om. K** 24. iyurxh M*» »« M» T i

L*; «^K»- 25. L*» 35. yeyifitya O**: yıy6fi*ya vulgr*
219
alışkanlıklannı soylu, gerçekten güzeli sever, erdemlere

bağlı kılmaya yüreklendiriyor, özendiriyor ama pek çoğunu 10
" î y i - g û z e l " e ulaştıramıyor. Çünkü onlar doğal olarak utan
ma duygusuna değil, korkuya baş eğer, kötüden çirkinlikler
yüzünden değil, cezalar yüzünden uzak dururlar. Tutkuyla
yaşadıklanndan kendilerine özgü hazlann, bunlan sağlaya
cak şeylerin peşinde koşuyorlar; bunlara karşıt acılardan ka
çıyorlar; oysa 'güzel'i, gerçekten hoş olanı- tadına varama-
dıklanndan-, bunlan düşünmüyorlar bile. îmdi böyle insan- 15
lan hangi söz değiştirebilir? Nicedir karaktere işlemiş şeyleri
bir sözle değiştirmek ya olanaklı değildir ya da kolay değil
dir. Ama belki de istenecek şey şu: Onlar aracılığıyla doğru
kişiler olarak göründüğümüz her şey bizde bulunursa er
demden pay alabiliriz. Öte yandan kimi doğal olarak, kimi 20
alışkanlıkla, kimi de eğitimle "iyi" olur, diye düşünülüyor,

imdi doğadan kaynaklananın bize bağlı olmadığı, onun ger
çekten şanslı kişilerde tanrısal bir nedenle bulunduğu açık.
Söz ile eğitim ise her zaman, herkes üzerinde etkili değil;
tıpkı toprağın tohumu yeşertmesi gibi, dinleyenin mhunu
güzelce hoşlanacak, gerekenden nefret edecek şekilde alış 25
kanlıklarla işlemelidir. Çünkü tutkuya göre yaşayan kişi onu
bundan vazgeçirecek söze kulak vermeyebilir, imdi bu tür
birini değiştirmek nasıl olanaklı? Genellikle tutkunun söze
değil, zora başeğdiği görünüyor. Demek ki güzeli seven, çir
kinin düşmanı olan, belli bir şekilde erdeme özgü bir karak 30
terin oluşması gerekiyor. Bunu gerçekleştirebilecek yasalar
la yetiştirilmemişse, gençliğinden itibaren erdeme yönelen
doğru bir eğitim alması zor olur. Ölçülü bir şekilde, sağlam
karakterli yaşamak çoğunluk için, özellikle. dç gençler
için pek hoş değil. Bundan ötürü eğitim ve uğraşlar ya
salarla belirlenmeli: Alışkanlık haline gelen şeyler artık 35
220 X. 9.
1180* ıi€va. ov\ İKavov 5* v4ovs Svras rpo<f)rjs Kal iırifuk^Cas 9
Tvx<eip 6p6rjs, ineıhıı Kal avbpiûOivras 8 « İTurrıbe6€W
avrâ /cat iOCCfadaı, Kal vepl Tavra b(oi/xe6* &v vopM>v,
Kal S\(os br] TTfpl TrâvTa rbv ^Cov' ol yâp ırokkol ^pâyKjı
5 pakkop ^ koys inaKovaopipoiV
T&p im€iK<ûs Toîs €Ö€(Ti TTpor]ypiv<ûPy dıreı0oüo"t be Kal i.<f>ve-
aripoıs ob<rı Kokâa-eıs re Kat Tiponplas imrıdipaı, tovs 8’ dvıd-
10 TOVS oktos iôpCêiP' top pkp yap imeiKİj vpbs rb Kokbp
C&PTa rıŞ koytû top 8 ^ <f}avkop ^boprjs Spe-
yopepop kÖTrr] Kokd(ieaâaı bi<nrep vTto^vyıop. bıb Kal âxn

beîp Toıadras yîpea-daı t o s kv-nas o t pİkıar ipapTiovpraı
TOÎS dyaTr(op4paıs fıbopals. el b* oSı/, KaOdırep eîpıjTaı, top 11
15 iadpepop âyaûdp Tpa<f>rjpaı Kak&s beî Kal İ0ı<r6fjpatj eld*
oÜTus İP İTUTTjbevpaa-ip imeiKeo'i ^rjp Kal pT\T İKopra pT[ff

İKdpra ırpirretp t o <f>avka. Tavra b4 ylpoır bp j3ıovp4-
poıs Kard rıpa povp Kal rd^ıp dpOıjPf İ\ov<rap la^vp’ v 12
ovp TtarpiK^ Trpoara^ıs ovk Itryypbp oybi [6 ^ ] to dpay-
20 Koiop, ovbe by Skois r] ipbs dvbpds, p^ âa-ıkiıos 6 ptos ij tipos
TOioijTov" 6 bi popos dpayKao'TiKriP bvpapıp, Aoyos i)P otto

tipos <f>povqa'€(üs Kal pov. Kal Tap pkp âpâp^ırojp i^Balpovo'i
TOVS ipavTiovpevovs t o îs bppaıs, kİlp 6p6&s avTo bpâ<rıp‘ 6 8 f

popos OVK İarıp İTTa\dys t o t t c o i ; to imeiKİs. ip poPTf be tjj 13
2 5 AaKebaıpovlav TTokeı peT* âkCyap 6 popodİTys impe'keıap
boKeî TreTToıijadaı Tpoıprjs Te Kal imTrjbevpdTap' ip b^ raîs
Trkelaraıs tü p Trdkeap i^TjpekrjTaı vepl t &p toiovtiop, Kal Cfj
1180“ 4. iiı Kal S\<>ıs 7. iıraKou(rofxiytıiy 8 . x p o ı ı y f i 4y u y :

xpoıtypiyois M**; xpor(yovfxiyo»s L**: KpotryovfÂ^yuy (vel —oıı) F 9, t « F :
om. K»> L” M»> 10. ırpJ»ı] Kal xphs L>» F 19. Si, om. T 26. f)
addidi
220
acı verici olmayacaktır. Ama genç olduklan için doğru bir ıis o a
eğitim ve doğru bir kılavuz bulmak herhalde yeterli değil;

'adam' olduktan sonra bunlan gözetmesi, alışkanlık haline
getirmesi de gerekir; işte bunlar için yasalara gerek var; ge
nelde tüm yaşam için de yasalara gerek var. Çoğunluk söz
den çok zorunluluğa, güzelden çok cezalara başeğiyor. Bu- 5
nun için kimileri, yasa koyuculann onlan dinleyecek olan
lar erdemli alışkanlıklar bakımından doğru kişiler olsunlar
diye, onlan 'güzel'i gözeterek erdeme yöneltmeleri, teşvik
etmeleri gerektiğine; baş eğmeyenlere, yola gelmeyenlere
cezalar, caydıncılar koymalan; ıslah olmayanlan da hepten
ortadan kaldırmalan gerektiğine inanırlar. Güzel için yaşa- 10
yan doğru kişinin söze baş eğeceğini, hazza iştah duyan

kötü kişinin ise bir yük hayvanı gibi acı ile cezalandınlacağı-
nı düşünürler. Bunun için, hangi hazlar en çok isteniyorsa,
o bazlara karşıt olan acılann ceza olarak konması gerektiği
ni de söylerler, imdi dediğimiz gibi, iyi olacak insanı gü
zelce yetiştirmek, alıştırmak gerekiyorsa; sonra da onun er- 15
demli uğraşlarla yaşaması, isteyerek ya da istemeden kötü
şeyler yapmaması gerekiyorsa; bu, bir usa, gücü olan doğru
bir düzene uygun yaşayanlar için sözkonusu olabilir. Baba
nın vereceği emirler ne güç taşır ne de zorlayıcılık; kral ya
da bu tür biri değilse genel olarak tek bir insanınkiler de
öyle. Ama "aklı başındalık ile usa bağlı bir söz" olan yasa, 20
zorlayıcı güç taşır. Aynca karşısındakiler doğru yapsalar

bile, insanlar girişimlerine karşı çıkanlara düşman olur; oysa
yasa 'doğru'yu buyurduğundan ötürü ağır gelmez. Ama
öyle görünüyor ki, yalnızca Spartalılann devletinde ya
da pek az başka devlette; yasa koyucu eğitim ve uğ- 25
raşlarla ilgilenmiş. Pek çok devlette ise bu tür konular

X. 9. 221
(Katrros &s /3 ot^\craı, kvk\.(ovik&s Û(fu<mi/anf ıralbcnv
14 Kpârurrov fi^v obv rb ylvevdaı koiv^ v İTUiUkeıcaf Kal
dpBrip [«cal dpâv airb büva<rOai\‘ KOivfi b* iâıi€\ovfi4p<av 30
4kİ 0Ter4pOtg tİ kPOIİ Kal <^l“
Xoi9 ipsT^p (Tvppikkecrdaı, «-N- ^ ıtpoaiptladal ye. paiKKop
b* âp TOVTO b^paaâat bo^nep İ k t &p (Iprıpivonv popoderiKÖs
y€p6p€Pos. ai p*p yâp Koıpal İTnpikfLaı brj\op 3 rc bta pd-
fia>p ylpopraı, im eiK fîf b* al bta tüp <nrov5 aâ>v* ytypap.- 35
pÂpoiP 8’ ^ âypdifKûP, ovb€p hp bdête bıatftipeiPj ovbi bt &p 1180 **
els rj voKKol ıraıb^ûâ-opraı, &tnrep ovb* iırl povcriKijs ^
yvpLpafmKİji koI t &p İkKatp irriTrfbevpÂTUiP. 4i(rv€p yap 4 p
Tiûs vd \€ 9 tp ipıaxd€i r â pdptıpa koL ra ^drj, oHra» Kal İ p
olKİats ot ırarpiKol kdyot Kal ra İ 0 tı, Kal İ n paKKop bta 5
Tîjı» avyyipetap Kal râs evepyfaCas' vpovırdpôvart yap arip-
15 yoPT€S Kal €inr€i$€Îs <f>d(T€i. İ n 81 icat bıa<l>4pova-ip at
Koff İ kcujtop Ttaıbsıaı t&p Kotp&p, âatr^p i v larpiKîjs’ Ka~
ûdkov p ip yhp r y TnpirroPTt avpipipeı rf<rvxia Kal âa-ırCa,
Ttpl b* t<ro)S ob, S re nvıcmco^ î<rû>s 08 va a t t ^ p avrtfp pdy.V*'
V€ptrt07j<rıp. iÔKpıôvo’Oat 8^ bd^tttp hp pakKop ro ko^ lıca-
OTOV Iblas iv tp tk e ia s ytpopdprıs’ pMkkop yap rov vpo<r<f>d-
pov T v y x < itv e ı I k o o t o ; . dXX* ivtpMktjOeCrj p^p { t ı v ) İ p u r r a K a B *
İ p icat tarpbs Kal yvppatrnfs Kal ırar &XAor 6 KaBdKov €lb<is,TC
vcurtP if TOÎS rotourbC (rov Kotpov yhp a t iv u n ijp a ı kiyopraC re 15
16 Kat tlaip)' ov piıp 8X\* ipds tipos ovbkp lo-oır kû>\i;ci KoXâr
impektlBtjpaı xat dv^vurnipapa Svra^ rfBiopipop 8* dutpıfim
29. ytyİ9$aı K** 30. ıcal Spây ainh iivaffBaı infra post 32 trvpPdK-
Xc<r9oı ponenda videntur 82. /id \u rra F IİSO** 1. 3* om.
2. fiovffiKÎft Koi yvpyaffTUt^s L** T 4. (Otı 5.
L** r 9. i t r t T İ a «ol ^<rvxio T 11. It T 13. tuı add.
Bekker 1 4 . ıc a 0 4 \o v K ^ : k o 9 4 \ ov vu lg ^. 8 r t vulg^. 15.
roıourfl corr.* : roıoîs S e t pr. K**: rotaûrSe v u lg -. 1 6 . i w ‘ K*:
âXXk Kal v u l g .
221
savsanıyor, herkes Kykloplar gibi, karısı ile çocuklanna yasa

koyarak dileğince yaşıyor. Demek ki en iyi şey, kamusal,
doğru bir denetim olması <bunun gerçekleştirilebilmesi>. 30
Kamusal denetim olma2sa, herbir kişinin kendi çocuklan ve
dostlanna erdeme yönelmeleri için yardım etmesi ya da
**hiç olmazsa bunu tercih etmesi uygun görünse gerek. Ne
ki söylediklerimizden görünen şu: Bunu daha çok, yasama-
cı olan biri yapabilir. Nitekim ortak denetim yasalarla olu
şur, doğru denetim de erdemli yasalarla, bu açık.. Yazılı ya 35
da yazılmamış olmalan veya müzik, beden eğitimi ve öteki ıisob
uğraşlardaki gibi, bunlar aracılığıyla bir ya da pek çok kişi
nin eğitilmesi arasında da hiç fark olmadığı görülse gerek.
Nitekim nasıl devletlerde yasalar ile gelenekler yürürlükte
ise, aynı şekilde evlerde de babanın sözü, alışkanlıklan yü- 5
rürlüktedir; üstelik akrabalığa dayanarak yapılan iyilikten
ötürü daha çoktur bu; çünkü sevgi, itaat duygulan doğa ge
reği ağır basar. Öte yandan tek tek kişilerin eğitimi, hekim
likte olduğu gibi, kamusal olandan farklı: Ateşi olan birine
genel olarak dinlenme, perhiz iyi gelir ama belli bir kişi için
bu uygun olmayabilir, bir boks çalıştıncısı da her öğrenci- 10
sine herhalde aynı mücadele yöntemini öğretmez. Demek
ki, tek tek kişilere göre özel bir denetim olunca daha kesin
sonuç alınacağı görünse gerek. Çünkü herbir kişi kendine
yararlı olana daha çok ulaşacaktır. Ama herbir kişiye göre
en iyi denetimde bulunabilecek olan kimse de, bir hekim,
bir beden öğretmeni; herkes için veya belli kişiler için neyin
genel olarak uygun olduğunu bilen başka biridir (nitekim
bilimlerin ortak olana özgü olduklannı söylerler, böyledir 15
de). Ama yine de tıpkı kendisi için son derece iyi hekim olan
kimselerin bir başkası için hiç de yararlı olmayabileceğinin
222 X. y.
T a (r v u fta iv o v T a i<f> eKÛ(TT(f b ı ^ıxT t€ipiap, KaOâTTtp K al l a r p o l
İ v ı o ı boK ova-ıv kavT & v â p ıcrro ı eıvaı, h 4 p tp o i b ^ v &v bvvdpLevoı
20 İTTapKea-aı. o v b fv d ’ r jr r o v ta-cas T<j> ye fiov\op.4v< p T€X.viKİp ye-
ve<rdaı Kal Oecapı^TiK^ t 6 K a66K ov ^ a b ı c r r i o p e îv a i b d £ e ıe v
&v, KCLKelvo yvûjpK TT eov « s ivde^frar c tp r jr a ı y a p o T i n f p l T o v if

al kTH(TTr\paı. râycL b^ K ul ôv\opL İv< p bı İTnpiKeias 17
/SeArfous ttoicîv, etre ttoAAovs eîr S K iy o v s , vopL oderiK ^ ıretpa-
&v. o v T iv a y a p
25 t İ ov y e v e a ö a iy çl b ı a v o p o iv d y a ö o l y(voip.€0*
obv Kal TTpoTedevTa bıadelvaı K a \& s ovk e o r ı r o € Tvyovros,

Tov
d \\’ eÎTrep rtvos, tov elbdTos, uKntfp la rp iK rjs K al r&v koıırûv
&v €(TTiv İTnpLÎKfiâ TIS K al <f>povr](Tis. dp otv puro, tovto İ tu- 18
<rKÇTTT€OV TToOeV T} TT&S VOpLoOeTlKOS y İv O lT İlV TIS ; Tf Ka$&TT€p
30 t &v 6 .\\ üİV, ırapd Tâv ttoKitik&v ; p-dpıov y a p ibdKeı
Trjs TTokiTiKrjs e îv a i. ^ ov^ Spioıov (âlvfToı iırl rijs ıroAırı-
K ^s Kal T& v KotiTÎav kT tıarr\p.& v re KOi b v v d p i f ta v ; p iv
y d p TaZs a \ X a ı s ol a İ T o l <f>aıvovTaı rdy re b v v d f i f i s ı ta p a -
b ıb d v T e s K al (v fp y o v v T fS d ır ' a v r & v , o lo v la r p o l ypa<[>eîs’
35 Ta 8^ TTokiTiKa İTTayyfkKovTat ft^v bıbdırKtıv ol <ro<f>urra(,
1181^ TipdTTcı 8* avTÛv oibds, AXX’ ol ‘jroAtrevo/ı.evoı, ot bdâıtv
İlv bvvdfx€i Tivi TOVTO iTpdTT€iv Kal ipiTt€ipC(L pt,aXKov 1j 8ıa-
vo(q‘ ovT€ yap ypd<f}ovT€S oi/Tf k^yopres ırepl râ p roıodrıop
<f>a(povTaı {KaİTOL Kdkkıop jjı> îaais rj kdyovs bınapiKods re
5 Kal brjprıyopiKovs), ovö' ab ırokiTiKOVs TteıroijjKdT^s rohs a<l>€~
T€povs vUîs »; Tij;as âX\ov$ t&p <[>tka)P. evkoyop 8* ‘^jp, (Ivfp 19
kbvpaPTo' ovT€ yap raîs Ttâkcırıp &p,€tvop ovbcp Karikıırop
dpy ovd' aİToîs ınrdpâı Trpodkoıpr dv p.dkkop r^ s Toıadrrjs
bvpdpsuis, ovbe dr/ Toîs (pıkrdToıs» ov p.^v pıiKpdv ye ÜoiKev
10 q Ipıtiipla <np.pdkk€<r0 aı'' ol;8e yap kylpopT* dp bıh r^ s
23. 8’ tty Kal L»> T 83. toÎj SWoıt L*» 34. tarpol M* T: larputol
K»> V>: larpol Kal Bekker 1181* 4. İ)] jca) il pr. K* 8 . ırpool-
aokt’ r
222
görünmesi gibi, bilgiden bağımsız olmasına karşın deneyi

miyle heıbir kişi için uygun olanı seçikçe gören birinin gü
zel bir denetimde bulunmasına da hiç engel yok. Yine sa 20
natçı, teorici olmak isteyen birinin genele yönelmesi ve onu

olabildiğince bilmesi gerektiği de görünse gerek, çünkü bi
limler •genelle,tümelle ilgili, bunu söylemiştik. Demek ki, ya
salar aracılığıyla iyi oluyorsak, deneyimi ile ister çok sayıda
ister az sayıda kişiyi daha iyi kılmak isteyen biri yasa koyu
cu olmaya çalışmalı. Nitekim birini iyi alışkanlıklara yönelt 25
mek rastgele birinin işi değildir; hekimlikte, bir denetim ile
aklı başındalık sözkonusu olan bütün öteki alanlarda oldu
ğu gibi, bilen birinin işidir bu. imdi bundan sonra şunu araş
tırmak gerekiyor: Ne yolla, nasıl yasa koyucu olunabilir?
Yoksa öteki alanlarda olduğu gibi siyaset adamlan aracılı
ğıyla mı olur bu? Bunun siyasetin bir alanı olduğunu düşü 30
nüyorduk. Yoksa siyasette durumun öteki bilim ve uğraşlar
la aynı olmadığı mı düşünülüyor? Nitekim öteki alanlarda
uğraşlan öğretenler ile o alanda etkinlikte bulunanlar aynı
kişiler, bu görünüyor; sözgelişi hekimler, yazmanlar. Oysa
siyaset öğrettikleri söylenen sofistlerin hiçbiri uğraşmıyor 35
da, düşünme gücünden çok deneyimle ve belli bir yetiyle 1181a
uygulamada bulunan siyasetçiler uğraşıyor bu alanda. Beri
kiler bu tür konuları ne yazıyor ne de onlar üzerine konu
şuyorlar (gerçi bu, mahkemelerdeki, halk meclislerindeki
konuşmalanndan daha iyi bir uğraş olsa bile ); yine çocuk-
lannı ya da dostlannı siyasetçi yaptıklan da görünmü
yor. Oysa bunu yapmalan usa uygun olurdu, onlar devlet
için bundan daha iyi bir şey bırakamazlardı; kendileri
ya da en yakın dostları için hiçbir şeyi bu tür bir uğraş
tan daha çok tercih etmeselerdi! Öte yandan deneyimin
de az yardımı olmadığı görünüyor; yoksa siyasetle içiçe 10
X. 9. 223
TiokiTiKijs <n)vr\6tCas ttoKitlkoC' 6to roîs i<f>ıen4poıs ırcpl ıto-
20 ÂiTiK^s «İS^yaı vpofrhiiv 4oiKfv ipvetpİas. t &v 6e cro<f>urr&v
ol İTrayy€XX6p.(voı kCav <f>alvovraL -ıroppo} eıvaı tov bıbââı.
ok(üs yap ovbe ttoİ6v t i karlv tj Trepl Trota laraa-ıv ov y«ıp b.v
rrıv aiiT^v Trj prjTopiKf} ovbe ^rCdea-av, ovb* hv (povro 15
pdbıov eîvai t 6 vopx>d€Tİjo'aı crvvayayovTi tovs evboKipovvras
T&V v6pü)v' İKk4âaûaı yap etvaı tovs âpiarovs, &<nrep ovbl
Ttjv İKkoyrjv obaav <rw^<recûs Kal r d Kpîvai 6p9&s piyıo-Tov,
&(ntep 4v r o î s koto povariKrıv. ot yap epıreıpoı ırepl eKaara
KpCvov<nv Spöâs r o 4pya, Kal bı 4iv ^ ırc3s İTTiTekelraı o-w - 20
laorıv, Kal ır o îa ttoCois arvvabec tols 8’ âıreıpoıs b.yaırr\Tov
To bıakavOiveıv el ed ^ KaK&s TreTroCrjTaL tö epyov, t5<r-
ttep eVt ypa<fnKrjs. ol b i vopoı Trjs ıroktTuajs İpyois 4oUa<nv‘
ırâs obv 4 k tovto)p vopx>0 eTiKos yevoır av rıs, fj rovy ipCarovs 1181 •'
21 K pivai; ov yâp (f>aivovTaı ovb* larpiKol 4k t & v avyypapp6.-
T(ûv ylvea-0aı. KaCrot Tteıp&vral ye k4yew ov povov r a depa-
TreT&para, iıkkci ko.1 ats ladeıev hv Kal «y beî Oepajreveıv
eKâarrovs, bıekopevot r a s İ^ e ıs' r a v r a bk ro îs pev epTreCpoıs 5
&<l>4kıpa eîvai 6 0 /cet, roîy 8 ’ bveTrıarrripoaıv a x p e îa . î<rm
oZv Kal r â v vopcav Kal t&v Trokıreı&v a l arvvaytayal ro îs
p4v bvvap4voıs Öeoiprjaaı kqX Kpıvai t L K a k âs ^ rovvavrlov
Kal TTo'a TToloıs appoTTet ev^prjar hv etrp toI ç b’ avev
eêtûs r a T o ıo v ra 8ıe^ıoCo-t t8 p4v Kplveıv Kak&s ovk hv »o
vırdpôii el prj &pa avro p arov , evavveTiarepoı 8 ’ e h Tavra
22 T<ix yeyoıvTO. TrapaknrovTOiv ovv tûv ırporepcûp âvepcu-
VTjTov tö Trepl Tİjs vopo9e<rlas, avroiıs 4TUcrK4'\jfa<TdaL p ak k ov
^4kTiov to*a>y, Kal Sk<ûs 8îj “Trepl ırokiTelaSf oırtoy e h bvva-
11 . erwv9 tlas /xâAXov ıroKırtKol L** T 20 . (rvrhaerty K'- M * * ; «rvKiâirıi'

& *eı r 22 . rk om. K»* M** tS Ijh K*> 23 . Toîr » oMtmcoij L**
M** r U Sl*» 8 . y e om. K*> 10 . t A om. K*> 14 . t i ı V T : om.
v u lg .
223
olmakla siyasetçi olunmazdı. Bundan ötürü siyaset konu

sunda bilgi edinmek isteyen kişilerin deneyime gereksinimi
olduğu düşünülüyor. Oysa bunlan öğretmeye çalışan sofist
ler, öğretmekten çok uzak görünüyorlar, çünkü onlar siya
setin nasıl bir şey olduğunu, nelerle ilgili olduğunu hiç bil
miyorlar. Yoksa siyaseti retorikle eş, hatta ondan değersiz
saymazlardı;®^ ün kazaçmış yasalan bir araya koyarken ko 15
layca yasa koyucu olunduğunu düşünmezlerdi. Onlar sanki,

müzikte olduğu gibi, seçmek bir doğm yargılama edimi de
ğilmiş gibi; doğru değerlendirme çok önemli değilmiş gibi
en iyilerini seçebileceklerini sanıyorlardı. Tek tek şeylerde
deneyimleri olanlar işleri doğru değerlendirir; neler aracılı 20
ğıyla, nasıl tamamlandığını, nelerin nelere uyduğunu bilir
ler; deneyimsiz kişilere göre aranacak şey ise, yazmanlıkta
olduğu gibi, iş iyi mi kötü mü yapılmış, bunu gözden kaçır
mamak. Yasalar siyasetin işi gibi görünüyor. İmdi biri bun
larla nasıl yasamacı olabilir ya da en iyi yasalan seçebilir?
Nitekim yazılmış olanları bir araya getirerek hekim de olun 1181b
muyor, bu belli. Gerçi hekimler yalnızca tedavileri söyle

meye değil, aynı zamanda nasıl iyileşilebileceğini, beden
huylarını ayırdederek tek tek kişileri nasıl tedavi etmek ge
rektiğini de söylemeye çalışırlar, ama bunlar ancak dene
yimliler için yararlıdır, bilgisizler içinse bir yaran olmaz, bu
görünüyor. Demek ki, aynı şekilde, yasa ile devlet yönetimi
derlemeleri de, neyin iyi ya da karşıtı olduğunu, nelerin ne
lere uygun olduğunu değerlendirebilenler, teori yapabilen
ler için yararlı olabilir. Bu huydan uzak olmalarına karşın,
bunlardan söz edenler için ise, doğru değerlendirmek, bir 10
rastlantı sonucu değilse, söz konusu olamaz, ama belki bun
lara göre daha doğru yargılayan kişiler olabilirler. Madem
bizden öncekiler yasama konusundan pek sözetmeden ko
nuyu bize bıraktılar, insanca şeyler konusundaki felsefe
miz olabildiğince tamamlansın diye, devlet yönetimlerini
2 S4 X. 9.
15 fiıv rj ırtpl ra ivâpdırfta iîKovoıîa TcAeıoıÖ/). ırp&Tov p.€v 23
et n Kara p,4pos etprjTM koX.&s İ tto râ v ırpoyevtar^püiv
Tr€ipad&ıx€v iırfkOfîVf eîra e.c tûv <jvvııypLİvu>v vokıreıâp
0€O)pîj(raı râ voîa 0‘tpC^t icat cfıâelptt râs voKcts koH ra
voîa İKâarras t &v ıroAıretûv, xat 5ıâ rti'as alrCas at pikv
20 KoX&s at öe TovvavTİov ıroAtret/oyraı. detoprıdivTCûv yâp Toii-
TCûV r<4x ’ pLcJckov (TvvCboıp.cv Kal ıroCa ıroAıreta apCarrjy
Kal ır&5 İKaarTT) Toxöeîora, xaı nVı v6pLoıs Kal ^öeaı yjp<ûp.ivr].
keycopev ovv ap^âfxevoı.
15. iydpiimra L'' *22, İSetnM*’

224
incelememiz herhalde çok daha iyi olacaktır, tmdi ilkin biz 15
den öncekiler tarafından parça parça iyi bir şey söylenmiş

mi, bunu incelemeye çalışalım. îkincileyin değişik devlet
yönetim biçimlerinden hangileri devletleri kurtanyor, hangi
leri yok ediyor; ne gibi nedenlerle kimi yönetim biçimleri
iyi, kimi de kötü yönetiyor, bunlan tek tek görmeye çalışa
lım. Bunlar üzerine teori yaparken hangi devlet yönetimi 20
en iyi, herbiri nasıl düzenleniyor, hangi yasalan, gelenekleri
kullanmışlar, bunlan da belki daha iyi bilebiliriz. İmdi baş
tan alalım.
INDEX
94*—99'’= 1094“— *099 '*•

100 *—ı 8 ı^ = ııo o * —1 1 8 1 *’.
+ = recurrit notı semel in eontexiu.
iŞdfiaıot 173^9 ytıa rh 8* ?{»» 152 **33 k\Kârpıov

&/3 \a 3 cî$ ifSoyai 154^4 47083»» 130*>37. 134'’.') V 'TÛV
iy a 6 h s â ır \S s li0 ^ 2 j Kvplo^sI^^^*‘i l iyaBiiy (riMrroı^fa 96*6
Ktt\İL KİyaBİ 99*6 iyaBal nal *A7d8»v I39**4. 140*19
Ko\a\ ırpd(€ts 99* 33 iya$Sy, dist. SydKna 175*34
^8ı5, *?5'**9 riycîy kyaX(jLaroıtoıis 97 ’’ 35
def. 9 4 '*3 . 9 7 * * 8 . I 7 3 ' ’i 4 t 4- ‘Ayafidfiycây 161*14
7 a 98i'Kcü t 8 co 97**37 rh İpurroy rh Sây 146*13
97*38. *>3 3 . 9 8 **3 3 . I 5 3 *'I 3 + . at kyaıcApityaı tjSoyat 180*14
1 5 3 *’ 7 + Tb Apıcrroy »tal rh t i kyarOrjyal rov 145*39
107*8 riyoBby koI rh İpıaroy kyitnıra koI İ<pOapra 139 **34
94*33 rh rtKtioy i,ycS 6 y 97 »-.S iytyyflt 121*36. 1 3 4 '’33
rh Kvpius iyaB 6y 144*’ 7 rh Kur' İytvtrrot 176'•19. 179** •.S
İK'Ôtıay i,ya$4 y rb <(>ou- 4 7 i»oc7i» i î o *>3 4 + . i i 3 ‘*33 + . i »7 *
yifttyoy iyo B iy I l $ * l 6 . 114 * 3 3 . 33. I 3 5 '*3 3 . İ4İ*’19 ^yo tiyrk
riyoBhy t<rax&s Mytrtu ev/iîpoyra tlo ^ il. 141 *’5 bov«
r^ 6yrt 96*33 riyÖBhy Platonis r6y 135*33, 38 kyyo&y wpdrrtıy
9â*2J. 96*11 sqq. rh olntToy 110^35. 135*34 kpMpriyııy 13,6^
iyaû^y 173*5 rh AyBptirtyoy iya- 6 K^ytıy 136^33 rh kyyooi-
B6y 94'*7. 98*16. 103*14 rk Htyoy 135*33
İy0pı6ıriya iyaBi 140^31. I4I**8 4 7 i»oıa 145^ 39. 147^6 İyyotariM
rh ırpaıerhy kyalBiy 97 •3 3 . 141**13 rİKovs 114*4 4 Tp xpoatpi<rtt
rh İKpiraroy r&y ırptucr&y kyaBAy ıto>*3i ^ ko83Xov ııo'>33 8t*
95*16 rkırpeutriiKiû$cnıriıiyaBi 47maı» l ı o * l . *>ı8 -ı-. 144* 16.
9 7*1 (cf. 96 **34) rk wtptıtix'Vra 145*'37 8(* 47»wıai' a/taprdytty
iyoBd 169*31 rleyoBk rk /thy 136*7 8t‘ İyyoıay /ılf avrol
koB' airk Birtpa th tık raSra (>= aXrıot ı i 3 '’34
96 **14 rh kyaûhy rh kyy&rts 136*>25. l 66*>3i
fihy kr\Ss rh th rıyl 152 **36 rk iyopdîoı 158*21 kyopala ^ıXia
kyoBk rk fthy tnrhs rk 8b ntpl 163^36
ntâ a&fJM 98'*13 rk iy kyoptitty 139^14
vA/ıterı kyoBk «col rk inrhs kcü rrjs Sypupoy SUaıoy 163**33 İypaıpot
rixv* 153 **17 trct/iartKk kyoBd ydftot 180^1
1.^4* 15 toD kyoBov rh fiiy İydp- kypotnla ıoS*36
226 INDEX.
İypoiKos 104*24. ıo 8 ‘ a6. 138*9. aİKİa 131*8
^2. I 6 i '* i 3 oT/ıa raiynSy 1 6 1 ••32
iyphv Kpivas 1^7*^ 4 atjpctv o p p . f \ K € i y r h l/ ndrıoy 1 5 0 * * 4
ayvp-vaffia 1 1 4 * 2 4 alp4 <rtıs o p p . fv y a l 1 0 4 ’’3 0 t A ö»-b
ayxiyota 142'*5 ri/y tâptaıv 1 0 4 * * 3 5

iyoıyi} hpQ4\ 179 **3 ' aip^riov 1 1 0 * 3 0 . *’7
â7<6ı/i i 6 ’>13. i i 7*’2 alptrdy, o p p . tpfvKrdy 1 1 9 * 2 3 . 1 4 8 ' ’
oyuyla 1 1 4 * 8 3. 1 7 3 ^ 2 0 alptra KaO'avrd, opp.
âycuı/ı^^/ift'Oi 99*5. I 75***3 AvoyKoîa 147 **24. 176'’3 rhalp«~
âyuvtaral 1 6 6 3 5 . 167*21 rby âyaOöy 1 3 1 **2 3 t İ aiptrhy rb
A5€^5 i l 5 * 3 3 - '’ ı imtiKİs 1 7 2 *> 1 1

&5cta I32*'i5 atffOdyfirOaı ı ı 8 “ 2 i . 1 2 6 * 6 . 1 7 0 *
bSİKaarot 109’’8 29 + . I 7 i ' ’4. 179*16 ala-ed-
aSt\<f>tKİj<pı\la 161 •■6. '*35. 1 6 2 * 1 0 ytırOaı ^ yoety 1 7 0 * 1 9 , 3 3 rb
aSt\<l>ii, opp. hOvtios l6o*6 iit\A o l alırOavdfifyoy 1 7 4 * * 3 °
100*1. 161*4,23. i 6 i ‘* 3 o . 1 6 5 * fiil ahrOayofitytp S4 l O o * a o
16, 2 9 oTiırÖTjo-*! 1 1 8 * 1 9 . I70**I0. 174** +
aS/tnrOTOi oIkİİİTUs lo i *^7 biyafus al<rOi)<rfus 1 7 0 * 1 6 t A
İiıjKa ırûs Aıro/S^ffCTat I I 2'*9 al Kard r^y alaBrifrıy 1 7 2 * 3 6 t o s
0 ov\^Ç‘fiî &Sî]\ot 178*30 alffOiıa'us Ka$€Îv 1 0 ^ * 2 9 koivo-

aBıdp^riros 168”9 rdrı\ rûv al<rBdı<r(uy 1 1 8 •’ ı aXa'$r)-
iiıâtpopos 176*9 aıs oî>x V flyy ISluy oX<f aM ayİ-
dSiKtly iavrdy 1 3 6 ' ’ 1. 138*4 + fit$a İr t rplyuyov 1 4 2 * 2 7 ^ of-
ır6repov İarıv İKİyra idiKtîaOaı <rOr)<ns İ n ttrny 1 7 1 “ 34 al Kari
1 3 6 * 1.S r is alffOrjarfts iyepytıaı 1 7 5 * 2 7
ahİKrj/ia dist. İSiKoy 1 3 5 * 8 s q q . ra ataOiıiTfus r i Kaff IsKaa-ra 1 1 3 * 1
Kard nipos aSiKİifiara 138*24 iy rp al<r$4ı<r€i f) Kpicıs 1 0 9 ' * 23.
âSiKİa I 2 v * 3 s q q . ırphs air6v 134'’ 126•'4 aMriffis Kvpla rûv Kaff
12 fKaara 1 4 7 * 2 6 aİtrOrıats c o n i .
6,Stıtos ı r o ( T a x w y K^ytraı 1 2 9 * 3 4ırayuy 4ı, iOıtruds 9 8 •’3 c o n i . i<ü û s ,
aZıdpıaros I I 2 '’9. 175'’33 İpt^ts 1 3 9 * 1 8 oİffOıtffis ^ yovt
d S o A f V ^ t t * ^ • 7*’ 35 143•'5 (AaBıiffis ^ vİTitrts 1 7 0 * 1 7
A 5 o | / a 1 1 5 * 1 0 , 13. I28*'12 d \6yos ^ 7} tCtaOnvıs 149*3.5 cnJi'e-
aSvvafila 1 2 1 ' ' 14 aıv İl aX<T9rı<nv \afiûy l 6 ı * ' 26 t t }
A S ı i v a T a AXA.b>y I 4 ***^l ultr8İı<rfi (ijy 1 4 9 * 1 0
T o iS^yara İ l i **32 , 32 alaOrıriKİ) 98*2 iırıerr-fifitı 1 4 7 *’
ÛJjS^î 1 0 8 * 3 0 . 1 7 5 * ’1 8 İ7lSÛSl2^^ >7
ı.î rb al<rOr\riy 1 7 4 * ' 1 4 + 83 ( o altrOn-
iaiBla 171 **26 roS l 4 7 * * l o T İ alaOrrrd 1 0 9 * ^ 2 2
oBayaala I I I ’’23 y iv fa ti al<r9rrrh 1 5 2 * » 1 3 . 1 5 3 * 1 3
iBayarlûy 1 7 7 '*33 yorırbv İj alcrBrıriy 1 7 4 * * 34
'ABrfydioi 124“ 17 al(rxpoKfpSfia 1 2 2 * 2
iB\7rHıs I I I *>24. 1i 6*»I3 al<rxpoKtpSiıs 13 3 * 8 , 13
&0Xtof 100*29. *’.'»» 34* 101*6. 102*’ a/(rxpoAo7(a 1 2 8 * 2 3
7. i5o*’5. i 66*’27 iffAloısıoo»ç al<rxpattp«yûy 1 2 0 * 1 3
inh TÛy a$\o6fTÛy 95*’! Alcrx4 \o s 1 1 1 * 1 0
i ö A o v 99*'17. I23'*20, 3 5 at<rxvyv I 3 8 ‘>3 I
alya dveıy I34*’33 o / o ’x w ı ^ « o * ' 1 2 8 **35
aliiifmv lOİ* 12, 3 5 . 1 1 5 * 1 4 . I 38*>17 o / ı r x v y T t } X 3s 138^30
tt/3ıoj96*»3. I3 9 ’*34 rA Â /S ıa iıl* alrifrucis 1 2 0 * 3 3
32. 112*21 alrlai)'&^l. 9 9 ' * 2 3 . 100*3. 109*12.
oiScis 108*33. 116*38, 31. ıa8*> l l O * * 3, 3 3 . 113*25. 174•'36 al-
10 + . 179^*11 rlaı ıpiffts iydyıcrı rix?l 113*31
INDEX. 227
9(la aM a ı79*’a2 ^ İKpeurlas rh /niy » p o ı r ^ e ı a r b 6 ’
«M a s 135'*19 âo-Odpftu i 5 0 * > ı o
alrıS<rOat 1 1 0 ^ 1 3 . ı6 5 * * ıo ifcparthf<r9 aı 1 4 5 * 2 1 , 3 0 . ’ 1 4 6 ^ 2 5 .
alV toî I I 3 ’’ 25 + . U 4 )’ a + a İn o s 147*24. •»!, 1 8 . 152*28
rr}s 113**30
a y v o la s toD t h a ı 4KpoT^î95*9. 102*14,21. 111*13.
iĞ ı^ lö . 162*7. 165**3 r h a İ- 119*31. 136*32. *6. 1 4 5 * 1 1 sqq.
Tjov ToC «|/*ı}5oı»j 154* ** rb ırp«î- 166*8. 168*34 İKpariıs âır\&s
Tov atrıov 1 1 2 ’’ 1 9 146*3, 19. 147*20 İLKpar&s
alı^ylSıot tpSfioı 1 1 7 * 1 8 114*15
İKapıra 1 2 5 * 1 1 İKplfifta 9 8 * 2 7 5 <’ İKptfitfas I 7 4 * *
İm IvSvvoi 1 1 9 * 2 7 İKptfiiıs 1 0 6 * 1 4 . 1 4 * * 9 » *6 rh
İKttnjırla 154’’2 7 iucpıPts 9 4 * 1 3 , 2 4 . 1 0 4 * 6 lucpı-
aKlyrfros I3 4 ‘'25, 143*5. **2 Pijs tırurrfifjcrı l i a * l Spıtr/ıis
İK\r)TO» leyaı 1 7 1 ** 2 1 159*3 İKptjsâs 1 0 4 * 2 . 1 4 6 * 2 7 .
hKfiiÇuv 1 1 81* 1 1 164*27. 180*27 İKpıPitrrtpop
ijtfıalot 1 7 4 ’’3 3 107*15
İpbMfi^ 15,‘^ * 1 4 " 1 5 6 * 2 6 ijcpıPoİlKaıos 1 3 8 * 1
ixo-ff 1 1 8 * 7 . 1 7 5 * 1 4 - 1 7 6 * 1 &Kpifio\oyû<r0aı 1 3 9 * 1 9
aJcoKatria iOJ^6. 1 0 9 * 4 , 1 6 . 1 1 4 * iucptPo\oy!a 1 2 2 * 8
28. i i 7 > ’2 7 . 118*24. •’ ı-*-. 119» İKpodfiara 1 7 3 * 1 8
20. ''31. 1 2 I * ’9. 130*30. 147** İLKpoariıs 9 5 * 2 . 179*’25
28. 1 4 8 ‘* 1 2 . 149*6, 22. >>30. İKpos 1 0 7 * 2 3 . 1 2 3 * 1 4 . 1 3 4 * 1 ol
150*10. 151 ” 31 İl hpOpurrlvrı Ibcpoı 1 0 8 * 7 . * 2 4 . 1 2 5 * 2 5 Tİ
İKo\a<rla 1 4 9 * 2 0 r b 6vop,a rrjs İKpa 106*30. 108*16. *27. 109*
İKoKafflas K a l M ri.s ıraıSiKİLS 33. 125*18. 127*11 İKpai Sta-
h/ıaprlas tfttpoptv 1 1 9 *.3,3 Ottrtıs 1 0 8 * 1 4 rh İKpdrarop rûp
aK6\a<rros 103'’t (j. 1 0 4 * 2 3 . ‘'6. irvaOÛP 9 5 * 1 6 İKpats 1 0 9 * 3 4
i o 8 ‘- 2 i . 114*5,20. ı i 7 ' ’3 * > 3 5 . aKpörııs 1 0 7 * 8
1 1 8 * 4 + . '’ 7, * 4 - 1 1 9 “ ! + . 121'’ İK po xc ip >C <^ /i 6v oı 1 1 1 * 1 5
8. 130*26. i 4 5 ‘’ı 6 + . 146'*2o . kKp6xo\oi 1 2 6 * 1 8
1 4 8 * 6 , 13. i4 9 '’ 3 i- 1 5 0 * ’29 - 1 5 2 “ İKvpa 1 5 1 * 1 5
4- 153*4- 154*10. ^1 5 SoKÛ İk w k 110*2I. 113*15. 117*8. 135*
Kal d 7raı8t(iSr}s İKoK acrros fly a ı 17 - 144*15
13 0 ^ 16 d\a(oP€(a 108*21. 127*13. *28
âKo\a<rra'ıy(ip 10^ * IÇ). 114*12 İKaôPfhtffBat 1 2 7 * 1 7 , 2 1
âK o\ou0 (ÎP 1 0 3 ^ 2 3 . 129*23. 149*»!, i\a^0PiK6p 1 2 7 * 2 9
4. 151 *>34. 152 *'28. 160*29 İAa^civ 1 0 8 * 2 2 . 115*29. 127*21 +
İ ko\ ov0 jitikSs 95*4. 150**28 İAyeÎK 113*28. 117*6. 166*20
iu(6\ovO os 122*18 i\77;5dli'1 1 6 * 3 4 . 117*3
âKo^ciK dLst. 'KapaKo^cti'149* 26 rb i\ra 148*8
İMoidP \vnrip6p I54’’8 coni. \ 4- i X « ( w T 7j* 1 0 6 * 1
yttp 128* I + fi X o î trvpapa\û<rat 1 5 6 * 2 7
cMovffıop l l o l » ı 8 . 1 1 1 * 2 4 + . 1 3 2 ’' &\il$tıa 1 3 9 * 1 8 , 2 6 . * 1 2 def. ipOİ-
31- 135*33- *’2- 136*16 + Tijr 5 d{ıjr 142*11 opp. 5 (f{a 1 2 4 *
iucoveria fiitf fi 5 ı’ İypoıap 5 o k c î
ri 28. 128*23 o p p . r b ^8l} 1 2 8 * 6
109 '*35 İKoitrıa <rvpa\kdyfiara dist. i\aôpe(a, tlpuptla 1 0 8 * 2 0

131*3- *’2 Ö İKoiaıa avyypu/ıo- i\r ı 0 fh€ty 1 2 7 * 1 9 + . 1 3 9 * 1 3 . * 5 -
piKİ, oh (TvyyptDfiopiKd 1 3 6 * 5 İ kov- 141*3- 151*20. 168*13. *69*
alcts 1 1 1 * 2 , 2 8 23. 1 7 .^ 9 ^ .
İKohtrfiara 1 7 4 ' ’2 8 İ \ 7j Ö € ü T I K ( f r l 2 4 * 30. 12 7* 24 +. “ 32
ixov<rriK6 s 1 0 3 * 3 İXıjö^î 1 4 0 * 1 0 , 21. 143* 2A İAl>-
io tp a cla 136*’ 2 ırtp l İK p a ffla s 1 4 5 * Oiis 6ırd\jıtl/ıs 142*33 \öyos 15* *
16 sq q . â v K jj lacpaala 14 9 * 2 34 l(ıj 1 4 0 * 5 , 21 hd(a
228 I NDE X.
I 4 6 >*34 . I 51**4 Tİ\rı$is tca] k/t(Tafi4krıros 1 5 0 * 3 3 . 1 6 6 * 3 9
tlffvSos 139*38 riKfi$4s, opp. rh kfi4ıxayoy Saay 1 4 7 * 8
ilSi 108*13, 19 ırtpl rh km ytîs i)Soya( » 7 3 * 2 3
6 fUoos iXrfii\s TIS \sy 4 f 06t 1 0 8 * kpyif/ıayas al o’okkal 1 6 7 * 2 7
30 kfiaiM » 6 3 * 3 4 - » 6 4 * 1 , 1 9
107*31. 114^11 İpaıpas 1 0 3 * 1 3
Il.«t''4 k/JLvyrtKİs 1 2 6 “ 7
*AXKfLçUuy 6 ZiıpiirlSov 110*28 kp<pıS4 ^ıas »34*34
&XXa74 133*10+, ^11+ İKoio'ios ifitplkayay 1 6 2 * 3 8
iâytı 133^13 kyafiak^ 1 6 2 * 2 9
İÂ cmtikoİ Koiyuytcu I 3 a ’’33 kyayy 4 kktıy ı»3*9
iAAt(Trc<rOat 8 kyayKİCfiy 1 1 0 * 2 8 . * 1 0 . 1 1 6 * 3 3
İW0l6TfMV 165 ••31 kyayKİÇfffSaı 1 1 0 * 2 6 , 3 a . * 1 .
iWotu 0 fyra 165 1*33 116*30. »21*34. *26. 135*6.
&X\^rpıo( opp. o^Kcîos 1 3 0 * 18. 163*3 164*31
i\k6Tpıoy iyaOiy 130*3. 134*5 do'ayKaîov o p p . SfKttioi'1 6 4 * 9 . » 6 5 * 4
iw6Tpıaı ijSovai 153*23. 175“ o p p . #ca\(Jv 1 2 0 * 1 . 155*29. 171*
15 + itMiOrpııirspa 159** 3 4 34 o p p . cdptrhy «aO* avr6 I 4 7 *
i \ 4 yiirT0 i 149*9 24. 176*3 iyayKcûa fi piKpd
&\oyos ^v<m 10a'*13 rk İ\oya 135*9 kvayKaîa fj tpaffiKİ » 3 5 *
111 >»13. i 7 3 ‘»ıo rk İkaya vdBfi 31 t 5 ayayKaîay ^x*»*' 180*19
l l ı “ı rk İkaya fstprı 1 1 7 * 3 4 kyayKotirtpoy alala ıriktus 1 6 2 * 1 8
rh İkayay r^s ^wx9* l 6 8 **3o t İ kyayKcurriKİı Svyajus 1 8 0 * a 1
İkoyayi02‘’2%. **3 0 . I38*>9. 139* kydymı o p p . ^vats, t 4x v 112*32
4 kkiytüs 95*15. 120*» 18. o p p . koyos 1 8 0 * 4 8ı* kydyKTiy
168*1 i i 6*3 ffkydyıcrıs 112^24. 1 3 9 *
’Ak6wrı i) Kapatyav 150*10 33. 140*33
ikixov 180*29 kyaypdıftaı 9 8 * 2 1
İkau 174*31 kyaefı/ıara I 3 3 * 30 . 1 3 3 * 5
i\v ırra 153*31. 171*8 kyatptîy 9 6 * 1 5 . 1 3 3 * 1 0 . 1 3 3 * »4-
lUvırof 119*39. 120*27. 126*14. 146*7. 173*39. 173*1 kytupfty
152*1)5. 153*38. 173*16 kkv- iauTois 1 6 6 * 1 3
ırws 130*36 kyoıaSriirla 1 0 9 * 4 . 119*7
ikv<riTtk4 s 163*37 kyalaBôs 1 0 4 * 2 4 . 107*8. 108*21.
151*13. I5 9 ‘*I3 114*10

k/ıaprdyeıy ırakkaxi*s ftrrty 106*28 4 i'oi«rxw»'T/o 107*11. 128*31
opp. KarapOavv 106*38. 107*15 kyvdffx^^^^ ıo8*35- ı»5*i4
opp. ip9 &s staıs7y 126*34 6ist. kyoKVKkûaOat 1 0 0 * 3
İTvx<<>' 135*18 kftaprdyafiaı kyakyı\vla 1 0 0 * 3 2
106*25. 107*23. 111*34. 1*5“ kydkyyras 1 1 5 * 2 6
19. 137*16. 160*31 kyakoyla d e f . 1 3 » * 3 » ipıİprrrtKİı
kpâprrıpa 137** 7 ı 25 def. 135*12 106*36. 133*! 3 + yttoperpucii
kpaprıpriKİs 104*33 131*13 Stfiptın4 yrı$ arvyex4is 13I *
kfiapria 110*39. »42*21 3a Kar'kyakaylay g 6 ^ 28, 1 3 2 *
opp. ipOirııs 143*11 dist. KOKİa 33. »33*6, 1». 134*6 dist.
148*3 sraıSucal k/ıaprtat II9 * Kar' iptOfiiy 1 3 4 * 2 7 *ts <rx?/*<*
kyakaylas İy tıv 13,3 “ 1
a/tapTttkörapoy 109*33 kydkoyay 1 0 3 * 9 . » 0 8 * 2 6 . 1 3 1 * 3 0
kpMupovTtu 175*10 + . 132*34- > 3 4 '’4 - *48*10.
k/ÂMlıâaİaı riıy xpoCwapx4iy »^5 * 5 1 5 8* 35 . *23. 162*15. *4. 163*
St* kiı4kuay 114*1, 25 32 wapk rh kydkayoy 1 3 1 * 1 1 + .
dficAcîV 1 3 0 * 3 . 134*27. 176*11 I3.^“ 8, 1 2 . 1 3 6 * 3 iyd k a ya X S t * '3
kluToKtydrrtts İx**>' ^^5*33 kyakvtıy 112*20
INDEX. 229
112 23 ivâptüirııtJs 111 ^ 1. 119*7. 126*30.
iv roît iva\mtKoîs I 3 9 ***7> 3 * i 63*’24. i 67**37. 178*14, 21
rb iva/idprrjTov 155**3 ivSpuınKd, opp. tf>vtrucd 155 *’9 iv~
ivduyrıtrıs 1 1 8 * 1 3 $panfiKİı iptrii 102^12 ivipytıa
‘Avaİaydpas ı ? 9**3 178*10
’Ava(avSp(Si}i Ifl 2*22 kvOp^vıvos 137*30 opp. <pv<rtKds
ivdıravffıs 127^33. 1 5 ° ' ’* 7 - *60* 135*4. 136*9 6 ivûpi^tvos plos
24 c o n i . ıroı 5 ıc£ 1 2 8 *’3 . I 76**34 + loo*’9. I 77 **3 i kvBpontlvn kptrlı
ivaırKrjpovfiivTi 153 “ * 102*14. 1*3 evbaı/ıovta 102*14
ivaırA^poıcnı 118 ^ 18. I 73**8 + •pivu 110*35 ivipytia 178'‘23
ivavdSttKTOt tpdffttt 143**** imOuftla 1 28 İKa\curlaı^g* 20
ivaırTpe(p((rOaı Zo3**20 kvBptiırtvov i'VaOıti' 94'’7. 98*16.
‘1’^* Kvoiıras 148 *‘20 103*14. 140*21. İ4 i ''8 t^ o v
kva<rS)<raı 165 **22 100•'12 t A kvBpAmva 99*15.
dvaroKal 1 1 2 * 2 5 113*28. 179*24 t İAos T&v
5 ı’ iıva<popâs loı*’2l Bpanrivttv 1 7 ^ * ' kvBptiınva ıftpo-
'Avdxvtp(ns 176’’33 vûv 177'’33
dvSpdıroSoy 145*’24. 177 * 7 » ® ivOpttvoAdyos 125*5
ivSpaTToSıiSrjf 95*'I9‘ 118*25. *'21. İvBpuvos i i 8**2. 170*’I3 coni.
126*8. 128*21 » 3Xij, triffrtı/ıa 168*33 İvOpanrot
dvSptla 104*18. ıo^*»ı. 107*33. xoXiTUt3i ' 9 7 **ll. 169*18 cvvİva-
I o 8 *’ 3 2 . 109*2 ırepl ivSptfaî otikİ v 163*17 kvOptiırov & \\a
115*6 sqq. Otıdrepa 141*34 ivOpdırov fpyov
âvSpfîos 102‘‘28. ıo3*'i7. ıoS*'i9. 97 **25 İv0p<ınros ip xh tûi» ırpd-
115*11 + . 137*20. İ44*'5. 167* (tu v 112*31. 113*16 iırip İv-
20. 177*.^2. 178*10, 32. *»12 âpanrov opp. kot’ İvOponrov 115 *' 8
ivSpelov Hpya 129 *‘19 rı İvOpuıros 148*20 ivOp<İTo»v
ivSptavTOiroıds 141*11 Kpiarıv 148*22
kvbplÇovraı 115 **4 ivBvrrıptrttv 133*4. 170*25
ivbpoipovla 107*12 İKfoTOI 131*13, 150*23, *33. 165*
ivbpıiSrfs i o 9 * > i 8. İ 2 5 * ’ 1 2 . 126'’ 1. 18, i 8o »9 İ kiiİtms 137'■ 29
17ı *‘6 4 ı/fı;o-ıi'138*33 ivıtfiitru 173*27
ivSpudivras 180*2 Skio-oî 139*1 + . 132*7+ SİVİiTOS
ivtyK\t}roı 1 6 4 * 3 5 İSlKOS 129*33 Oİ &VUT01 159***'
avibnv btdKfiv 1 5 1 * 2 3 162*4
iveiftivus 105 **37 - 114*5 ivdnros 119*’9. 123*4 kvdıtrn
dvİKir\nKros lif**!! 173 **
I07*>10. 119*>27 + . 121* kvofunotıbeîs <pt\(aı 163*32
1 1 + . **13 + . 123*14, 130*19 ivofioıÖTTjs 108*33. 158*5, 11
ivt\ei6fpos ıo7*»i3. ıo8*’22. 121* ivdvrfTOs 95*9
20. I2I*‘I4 + ’. I 33*5 + . 133*16 Aı»ıSır\oıs £)ir\iffixivoi )xdxovrat n 6 *
ivtfiır6Sı<rros ivipyfta 133*13. •’io 13
180** 17* l8ı*‘6 kvoffiovpyol 166*5
iv(viTl/ıi)rov 154 *‘4 âvraToStbivat 126*17, *!• 157 '*3 S-
ivtptivrırov l8l*’l2 167 **25 avTaıroSoTÎovl63 * 2. **I4*
&v€(rıs 150 •‘17 164*26,31
dvetptoi 163*1 ivrardSoa-tı 133*3. 163*11. 164*7.
ivf)p opp. »oîı 176'’ 33 dist. ıro\lTt\s 165*6. 178*30
130** 29 ivTtvtpytTtKds 124*11
İvOtKTİoV 126 *‘9 ivTtvtroitîv 179*38
dvOpdjtvv rpdı^tıs 148 **28 İLVTip\dıtTtov 138*8
iv6p<6ırtıa 173*^. 181^13 ivTiSavtıo’Tİov 165*8
h.vBponefiıto'Baı 178** 7 ivriSocrts^ Kar' ivaAoylav 133*6
230 I NDEX.
iyrıSupea[ 1 2 3 * 3 İıretpos 9 5 * 3 . 1 2 0 *’I 2 . 1 8 1 * 2 1 eîs

iyrıSupeîraı ii ır e t p o t ' 9 4 * 2 0 . 9 7 *’ l 3 - H 3 * *
iı>riKaTaWarr6/i(V0i 15 7 * ** KOKhy rov ivflpov 106^29
İLyrtKa^(iı> 164'’II aripavrov 1 0 1 * 2 6
iu>Tt\vrp(ı>Ttov 164 **35 avıareîy 1 1 2 ** 1 0
rh i»rl(ovy 155'*5 S ttA ijo 't o s i 1 9 * ’8
4;»Two<rx€U'i33’’6. 163*1 iv iv r ı- o i t A-o Cv 13 6 22 â1^KriaKpa(rlaI^^gî
ırtıroye6<rt ifıS'^Zİ rh ivrvKtvoy- f]Sovfı i 54**26 (pîiffis i5 4 '* 2 i +
e6s 132*’2I + â x \ü s \ 4yofi(y rh Kaff ahrd 1 5 1 ** 2
ayrtırKrıy^yat 132’’29 âırAtüs o p p . xayrohaxûs I o ' ) ^ 3 5
ayrurotûy 138*22 o p p . irt5s 1 0 5 * 3 3 o p p . t t ) 5 / l 4 6 ’’ 2 1
iyruptKfty 157 **30 iyrupıKftffOaı fitraıpopdy 1 4 9 * 2 3 o p p .
o p p . Karcı
159*30. 164*4 , „ Kara xp 6 <r8 t<nv 1 4 8 * 1 1 o p p . Kari
ayrı<fti\wıs 155 “ 28. 156*8 avftfifPriKSs 1 5 7 *’4 o p p . Kard rı
ö &yw0ey 149*’9 148*4. **16 o p p . ır pd s T t I 3 9 *’ 2 .

ayiLyvpot 107*’!, 30. 108*5. II5** 142^29 o p p . ırp 5 s c T c p o K I 2 9 ' * 2 6 .
25. 125»>I7, 28. 127*12,14 130*13 o p p . TM'/I29'>3. 152*»27
ayıirtpoy im^-rfTtıy 1 5 5 * * ^ opp. fııûy 95*’3 opp. İKdtrr<ofpfK<yi 95*5 113*23. i 5 5 '*24 - 1 5 7 ‘'2 7
u(tıyos 1 7 0 * ' 2 2 ixoP d\.\traı 1 1 0 * 9
â^la I2 3 ‘'l7 . 131*26. 163*2, 30. ixofio\iı xPVf^druy 1 1 5 * 2 1
164*22. ı>4+ İıruy fi iiîa yo/JLİa- İKeyvtİKaat rfjv aomıplav 1 1 5 ** 2
jttOT» fifTpfîraı 119 **26 ftâWoy İiriÎ70K0t 9 7 * ’ 1 2 . 100*21. 101*22
T^ı â(fas 119*20 Kar’iffoı» 122* İKoSfiKriKİı e(ts 1 3 9 ** 3 *
26. 123*18. '•3. 131*24. 158“ iroSfiKTİy 1 4 0 * * 3 2 , 35
27 - >5 9 *.^5 - i 6 o '*33. i 6 3 ‘»i i ,35 Âır 3fict(cs 94'*27. 140*33. 141*2.
rh Kar’ â(l<ty opp. rh Kari wo<röy 1 4 3 ' ’10. 147*20 İ K a r ir is ir o -
1 5 8 **31 opp. TaÛT^ 1 6 1 * 2 2 dist. hfiêıs yovs 1 4 3 ’’!
rh hvyariy 1 6 1 * 2 2 ırapi rf}y iıroSoreoy 163*7, 20. ’’*0. l64**33.
â((ay 1 2 2 * ' 2 9 . I 3 6 ' » i 6 . i 6 o '*I3, 165*1, 14
36 iroBttytrioy 110*27
avluna 123‘*25. 165*11 a|(o)/xa ivoKrtyyvyat iavrdy 138*6
?X««' 117*24. I2 2 ‘>33 ot iy irdK avcıs 118*30. I27.*’19. 148*5.
d(t(i/taTi 123*2. *>19. 124''19 ol Mg"!
iy i^Kİfiaffi 126**36 Âıro\au(rrtK^s filos 95 "17
i^Korioy 159** 18 avoKKiiJifvos 5 ı* abrdv I2 0 * ı
â\{ıy(roı 151*9 İKOndrrovraı 1 7 2 * 1 2
aopyrıerla 108^8. 126*3 irofJLyrifiayfvfty 125*4
a6pyrıros 108*8 droyoy 168*24
o6piffros 1 2 8 * 2 7 . 1 7 0 * 2 4 . 1 7 3 * 1 6 ixoxff/,x 6 fj.fyoı 109'’ I I
rov ioplffrov Üpiirros 6 Kavdtv 1 3 7 *’ irapla 146*22 sqq. vrh rfjs iroplas
29 eilaros 121*21
iırayopevfty 129** 24. 138*6 ardpptjTa I I I *9
imıypıupiyoı i4 S ''2 i iroarrfifiaffi 100*26
itrdBeıaı 104'* 24 iroarroKal îyuu 123*3
ixaıSay<iyrıros 121 •' 11 ixtaxtSia(rfieyos yofios I 2 9 İ > 2 5
hvalSevros 128*21 ixoaxoi<dÇfiy 176 *’ 17
İTopyovyrat ra ^ySo(a 127 **25 irorplrfıaırOat 105*2
ixapx(il 160*27 ixorvyxdyoıy 119*3
ardrrı 113*34 irovala ıı8**33. 157****
Âırcı0cîi'114* 16. 180*8 ixo<pdyaı opp< Karapdyaı 139^15
iofflvaffOaı vidy 163'’19 ixi<pa<ns opp. Kardâtrıs 139*21
ioKipoKcLKla 107'’ 19. 122*31 irpoKrtly 5ta plov 95 **33
I ND E X. 231
İTpoa(ptra 1 3 5 * ’^ ° İTrpcaıptrus dpıOTcîo 1 0 1 * 2 8
106*3 rd ipıvTtpd 102 * 20
h rp o $ o i\(vro s I 3 5 * » I I . 151*3 of &pı<rT0t 1 2 9 * 1 6 . 167^1
aırpoırr)yop(a 1 5 7 * * * 3 opuTTOKpaTta 1 6 0 * 3 2 . * 1 0 . 1 6 1 * 2 3
itruOovyrat 1 0 8 * 2 3 apKTTOKpaTtKol 1 3 1 * 2 9 dpiOTOKpO»
iır< i\(id TIS aİTOv 1 2 0 * 2 TiKİi Kotytoyla 1 6 0 * 3 2
'Apyûoı 117*26 i p Ko ûj /T Oi y 9 5 * 6 . 102*27
âpyfo 1 0 2 * 7 . 166*10 ipKTeo»'9 5 * 2 . 144*13
ipy6s 9 7 ’’3 0 . 124*24 apy)/ (pı^la âpfjLovia
167*11 apırayfi 131*8
apyipıov 109*27. 127*13. 137*4. t 8 lippty 1 5 0 * 1 6 itppoSlffia toîs &p-
164*28, 32 ptaıy 1 4 8 * 2 9
â/>«(r<f«(rfloı 1 2 1 * 7. 165*28. 172*13. ippaHTTİM 113*2
175*11 itpTTİcrBaı İK Tİjs Trarpıınjs 161*17
İpfffKOS 108*28. 126*12. 127*8. SpTos 113*1
171*17, 18 apTvovrts r d S\l>a 1 1 8 * 2 9
hptr'fı= i\ts ^ıra«/«T^ 103*9 dpx«<o* 113*8. 160*25
0 €\Tl<rTfi e(ıs 139*16 ^ olKtla İpX(tv 134*35 İpxt(rBaı 1 3 4 *
coni.
ipfrii 98*15. 177“ '? ip(Tİ) 15 İpxo>y ipxifieyos 1 3 8 *
cont.
i<pOa\fiov, İ1TV0V 1 0 6 * 1 7 Krîfiaros 12. 15.'!* 13 . 161 “ 3 3 ö İpxo>y
Kol e/jyoı» 122 * 15 t «'x »^î İ 4 '* 1 2 <pvAa( TOV SiKalov 134^1 Th&pxoy
ivOpcoırov 106*22 iperi] ivOpu- 119*7
irfj'jj 102* 14. *3 dvöpcDTnK^ 102* ipxh îAlas 1 6 7 * 3 dpxh f)pii(fv
12 SiTTİ) 17 İPfriı, rı /liy Stavorı- ırayr6s 98*7
TiK^ îj Sk iı9tK7i 103*14 dperol “PX^ (=principium ) 95*6. 98*2, 3.
8 «oi' 07jtiko( 103*5 Ao71)co{ 108*9 139*7- ‘'5. »8, 34. 140*34. *18.
Tİjs Sıayolas 139*1 T)OiKa\ iptral 141*18. 142*19. 144*32,35. 150*
1 0 3 * 5- 178*18 al Tov tjeovs 5- 151“ 15> *6 ol diri TÛy ip-
139*1 al TOV (TvyOfTOV 178*20 XÖ»y Aiyoı, ol M t & s i p x < ^ ^ 9 5 * 3 i
al-ırpoKTiKal ip tra l ijBiKİ) ipBoSo^ûy ırepl T^fy ipx^y 151*19
iptT'fı 1 0 3 * 1 5 . 1 0 4 * 9 . 1 3 9 * 2 2 . dpxal Siy 6 <rvAA.oyt<rp.6s, &y ovk
144*7. 152*5 T] TOV ifBovs &p(T-fı fffTi avX\oyi(rp.6 s 13 9 3 ® ( c f • 1 5 1 *
172*22. *15. 178*16 OptT-fl, 15) ^X®^ ‘1’®!' İTToStlKTÛy I 4 O *
d e f . 1 0 6 * 3 6 (cf. 1 3 9 * 2 2 ) iplvTTi 32 T o O ^ı r u T T i j T o û 1 4 0 * 3 4 TÛy
Kal TeKeıOTİTTi i^ptT^ı 9 8 * 1 7 iptTİ) ırpaKTÛy 1 4 0 * 1 6 yovs iaTİ TÛy
TfKtla 1 0 0 * 4 . 1 0 2 * 6 . 1 2 9 * 2 6 ipxûy 1 4 1 * 8 8 yovs ipxh 15®*5
ırovTtA'^s 1 2 4 * 7 , 2 8 T^s TtAflas (cf. 1 4 3 " 1 0 ) o f T ^ y ^pOV7\fTt<aS
ipfTİjs xPVO'ts tiKaıoffvyjı 129*31 dpx®f 1 7 8 * 1 8 r d İK TÛy ipxûy
Z\ıı ipeTlIı l . ^ o * 9 . 1 4 4 * 5 dist. 81- 141*17 il ipxil * « l ‘i'd aİTioy
Kaıoffvyt! 1 3 0 * 1 3 optTİ} tpvo’tKİ), 102*4 tis d p x d y ivâytıv 1 3 4 * 2 1
dist. Kvpia 1 4 4 * 3 iptTİj fi tftvaiKİı f) Tİjy ipxh>' oİ t 8k dKâ-y*!»' 113*6
İOkttİ) 1 5 1 * 1 8 7) vırip Vfiâs iptTİf t 8 ov iytKa ipxil 1 5 1 * 1 5 (cf- 1 3 0 *
145*19 ^ Aper^ 32) d p x< >l '*■“ *' ov tytKa 1 4 3 * 4

120*7. 122*19 oper^ 159* SBty il KİyTitrıs 1 3 9 * 3 1 4pX^ ‘’’® *
35 7) kut' i.ptTİ)y ıf>ı\la 1 6 4 * 1 Ktytty 1 1 0 * 1 5 4 y avroîs ^ x ® * ® ’*
ipfTVS iy^p ytıa ı 1 7 3 * 1 4 iptT&y Tİıy ipxh>' Kari ^vtsty 1 4 0 * 1 5
^ydpyeıat 113^1). 177*6 ThKo\hy S»y if ipxh ^1' ‘^’V ifotovyTt 1 4 0 * 1 3
t Âos tt)s ipeTİjs 115*13 iy Ttp TtpİTToyTi 1 1 0 * 4 (cf. I I O *
apıOnTjTiKİı dyoAoyla 1 0 6 * 3 5 17. 111*23. 112*28. 113*32)
âpıBfihs /jioyaSiKds 1 3 1 * 3 0 cîs ipıBfi^ » S e v 11 o * 1 d p x ^ > ırpd{€û»y 1 3 6 "
131*16 k o t ’ A pıö/ıdv i 7 o * 3o d i s t . 28. 139*19 7epâ\tuv 112*32.
k o tiyaAoylay 1 3 4 * 2 8
’ ovSerûy 113*18 8ıd 7tpo<upiff(o>s ipX‘fl>'
iptBfiûy ıs tay KartaKtiaôy 9 6 * 1 9 134*21 ipxh "rfit ahlas 135 “19
232 INDEX.
4i ) Y ^ ( « * m a £ r i s t r a t u s ) 1 3 ® * * ’ *55* ^ ’
avrdpıcns 125*12. l6o**4. l6 9 ‘»5.
i 6 o » I 4 + . i 6 i ‘ 2. 167*31. 169* 177 *»!, i 7 8 *>34 . 179’*4 rb otf-
*9 IS****®
Topjter 97^8, 14. I77**2T. 179*3
ip x ry fs 1 6 a * 4 airdpKfis coni. ixptfiiıs lia**!
apXiOta>pos 1 2 2 * 3 5 aîıroivOpotıros 96*35
^61*18
oMTOtKcuTTov 96*35
ipXi’’'fitTovu(6s 9 4 * I4ı 27* *4 *
airripuroy 181 **11
İW o s airhs i <plKos 166*32 trtpos
35 , b oâıris 169** 7. 170**6 fTtpoı av-
ipXtT^ıtr<01/rov TfKovs *
İO'ffi'flS 1 3 3* 6 roi 161 **29
4 o-0 ^ m a 114*35. i 5o '*1 9 . t 4 abrûv ^x***' 132’’17. 133**3
îurOtviıs I 2 4 * ’3 2 . 146*15. ı6l*b. at>XJt^l 112*36
176*14 {(’ i/âtpifftus 142*18
aaıvtffripa 1 5 0 * 4 iypayfs 101*18 t 4 lupayrj 104*13
iartrla 1 8 0 ' * 9 . iupayl^firdai 117'*3
S<rKi7(rij 9 9 ‘’ i 6 . 170*11 ilpavp6y 101 3
4< r w j T ( { i ' 9 9 * * ı o iujtfiSils Tov plou 134'’8
imrlBa fiîıl/aı 130*18 lupfîvat 1 3 7 * itfKtvat 111 * 11. 114*17. 137 * 31 .
31 i 63*’22
4 <rTc 7oi 1 2 3 * ’7
ii<pİKKtıv tis rovvavrlov 109'’5
itrifjtfjLtTpoı 1 1 3 * 3 3 4^4 118*36, 31. ‘‘1 + . 148*9.
iarvvfıBfis 1 2 6 ^ 2 6 150*9. 176*1
iur<l>a\ûs 1 0 0 * 1 6 ijupBapra 139 **34
4 <t x i }M®*'*Ö' 119*30 iupûda 115*11
iurxvH^>^^*'V>' îpti 136^33
İİfnKos 170*’3 3 İ<fu\oy 101*33
&ırxvMî' 1 2 3 * 3 3 , 1 3 7 •* 1 3 iuptKoTtfLia 135’’ 33
4 o ' x o X c 7o'0a ı 1 7 7 * * 4 İuI>i\6 ti/Jİ0s 107 •»29 + . 125 •*10
4 o ' x o A o r 1 7 7 *‘8 + iiplffTcurBat 163 •'23. 165'' 32 . 166 **
4<r«rfa lo ı^ ^ı o. ıo 8 ' * 3 2 . I I 9 * ’3 7 + . 10
131*11 + . 1 3 3 * 1 5 iıpoPla 107^1. 115''24
4 (t « t o s ı o 7 ‘* i 3 . ı o 8 ” a a . ı i 9 ’* 3 a + , iif>o$os 115*16, 19. 117*19
i3o'*a5. 121*8 + . i5i**7 ii(p6pftTOS 126*13
4r 4p a x o î 117*19. 3 '. I 2 5 ‘>34 i<pwpıcrnfyos 113*3. 14Ö*’! ! . 159*'
İ T C f c v M 99''4. 163*38 33 iupoptffTİoy 97.*’34
4 t 6X ^ i 9 5 *»3 3 . 1 7 3 * 3 0 . 1 7 4 * 3 3 + . iuppoSitrta 118*31. 147*15. **37.
I 7 7 ‘’25
148*»39. 149*14. I52‘>i7. 154*
4T < x W a 1 4 0 * 3 1 18
4 rt/t(a 1 0 0 * 3 0 . I 0 7 *’ 3 3 . I 3 3 **3 1 . ’AippoBİTTi 149’’15
134*5. 138*13 luf>poffiyrı 146*27. 149*5
İrtfios o p p . tvTifjLOs 1 1 6 * 2 1 tuppoty 149*9
İroTos 1 7 9 * 1 5 İ T O i r o j r)Soy^ 1 4 9 * lupvtffTtpoi 180*8
4x 04/ı«»>oj I04*’6. 121*6
İrpvrov I 7 7 “ 2 2 ^Xophn'ros 99*33
İ t İxvm^ 1 0 1 * 1 0 , a 8 def. 1 3 5 ** *7 4xp«7oı i38*’a. 163*28. ı8ı*»6
aiBalperos I 1 4 * ’6 İXpv<rros 133*31. 141*’7
attO^KOffTos 1 3 7 * 3 3 İx<ipiO'T0I 102*30
ab\riTİıs 9 7 ‘' 2 5 4+«X« I3 6 '’30. 150*3. I55‘’27.
ah\rpriKİ\ 1 7 5 '’5 157*’3°. i 6 i *’3, 4
ttiAotJı 9 7 * 2 7
103*16. 104*37. I l 9 '’ 4 . /SaSf^ctv 129*16. 173’*!
l54*>ıo. 160*4 $dSi(rıs 1 7 4 * * 9 +
aiı^jlTtıciı (u'fı 98*1 /3dXA€«ı. 135'*14
oİTtlpıtfia 9 7 ‘>7. 134*37. 177*27 Şayauffia 107*’19. 123*31
I NDE X. 233
fidvavffos 123*19 Ppciifiara 1 1 8 * 1 5 . U 9 * ®
)Bdp/3a p o i 1 4 5 * 3 1 . 14 9*“ Pp&ffıt 1 1 8 * 1 9
/3t£poî 1 2 6 * 2 3 . 171*3* 0a)fioKoxt/ıoA<{xoî 1 0 8 * 2 5 . 128*4-1-
0 acrı\€la 1 6 0 * 3 2 + . **24 +
0 aırı\€v 6pfvoı 1 6 1 * 1 1 + ya\Tjy SfSı^yaı 1 4 9 * 8
0 a<rı\evs 1 1 3 * 8 . ISO** 14. 1 5 9 * *• yapLiKÛs itTTiây 1 2 3 * 2 2
i 6 o *>3,+ . 16 1 * 1 1 + . 180*20 yâfjios 1 2 3 * 1 . 1 6 5 * 1 8
0 avKovavovpyoı 1 2 7 **27 yapya\i^«r6aı 1 5 0 * * 2 2
P4 0 atos 1 6 2 * 1 5 rh 0 (0 atoy 1 5 9 * ’8. yaffrplfiapyoı I l 8 * * 1 9
177*26 0 f paiaıs 10$'^ i i y tlru y 137*7
Pf0 aı6T7)t l o o * ’ i 3 yeKoîos ı o ı ‘» i 9 . * 2 3 * * 3 3 . 1 5 9 ’’ 1 7 .
0 e0 atû(Tat 1 5 9 ■‘' 2 2 162'*14. 178 '’ 11 Tİ yekoîoy
t 6 jB cA.Tioi'145'*33. 150*2, 1 5 4 '‘ H 128*4
Tİ 0 e\TİOV u 6piOV 1 7 7 * 4 0 İ\- yekatra #faT6x«*>' ISO**!! ıroitîy
TJO-TOV 1 4 5 * 2 7 . 151*25 128*6, 35
i9^9 * 3 5 * 33- * 7 9 *’2 9 ^ **’ y f ye<rıs 1 7 3 * * 4 + - 174**J2 co ni .

İyvoıav 1 0 9 * ’3 5 aİ^naıs 1 0 3 * 1 6 . 104*27. 1 4 3 * ’2 0
3 PıaaSels 1 l o * ’1 7 coni. Kly7}<rıs 173*30. 1 7 4 * ’1 0
/Sfaıoî 9 6 * 6 . ııo*>ı. 119*3* Tİ dist. 153*16 opp.T^Xoî
/S/oıo;» d e f . 110* 6 . ''15 1 5 2 ' ’23, yeytats
153*9 alaBrırf)
Bfaî 1 3 0 * 1 152''13- *53*13 ’Ttpl ytyeffiy
Pıoreittv 1 1 4 * 1 6 T«x»^ 140*11 iy ry yeytcTfi
Pıtoreov 1 6 2 * 2 9 ırptoroy 1 1 2 * ’2 4
0 \ a 0 tp 6 s 1 2 3 * 3 2 . 144**9. 152*21. İK ytytrfjs 154*33. 162*12
* 5 4 ' ’.‘i- ı 6 6 * ’o 0 Ka0 tp 6 v, o p p . ytyyiSas ı o o * ’3 2
avfKptpoy 104*32 opp. alptriy Tİ ytyyrjtray o p p . t İ ytytyyr\p.4 yov
134*5 opp- d)<ptKıp.oy 134*8 *55*17 Tİ ytyyrıBiv 155*17.
/3A.{f/37) 9 4 *’ i 8 . I 2 6 *>3 4 . 1 3 5 *’ i i + 1 6 1 *’2 0
0 \ i 0 os 1 3 2 * 4 ytyyııiTis 168*25
0 orı0 fiat 1 5 5 * 1 4 ytyyriTİjs rwy ırpd^tuy 1 1 3 *’ ı S
Po^ıOrıpa 9 7 * 6 y 4 yos 94'‘25. i3 7 '’9, 140*’4. 145*
Po-pOhy t İ v ydfioy 138*2 27- *5o '’35 T $ y fy tı 98*8.
Popdv 118*23 106*12. 137*34, 139*9- 148*
/3o(TK<i/taTo 9 5 * ’ 2 0 , I70*>13 23. 149*’28 TV-y«V«t 123*11
PovKtvfaBaı 112*18 sqq. 139*12. iy rtp avrÇ y iy fi 130*1
ı^ o" 20+ . i4i*>9 + . 142*31-1-. yipayos 118*33
152*19 yipas 134'*7. i 63»>4
PoİKfVffIS 11 2 ** 2 2 -1- y tv n s 118*26. 148*9. 150*9.
0 OV\fVTlK6 s 1 4 0 * 3 1 . 1 4 1 •'27, 3 3 . 176* 1
152*19 0 OV\tVTtKİl 6pf^lS 1 1 3 “ yfUfUTpeîy 1 7 5 * 3 3
11. 139*23 yeufterptıs 9 8 * 2 9
/3oii \ € w t 3 v i i 2 » i 8 , 1 9 . *>33 + . H 3*’3 ytufitrpla 143*3
/3o w A ^ 1 1 2 » l Q - f . İ42**l, 2 1 ytcantrpiKol 1 4 2 * 1 2 . 1 7 5 * 3 2 yeu-
0 ov\rıp.a 1 0 3 " 4 , ı 67*’ 7 fierpiKİ) dyakoyla 1 3 1 * 1 2
iBouÂTjfftj 1 1 1 *>1 1 . 113*15. 1 5 5 ’' 7««P7<fı 1 3 3 * 1 7 , .33. •’4
29. 156»31. 1 5 7 * ‘3 6 . 178*30 yîi 1 7 9 * 2 6 yrjs rpd^tts 1 4 8 * 2 8
ırapk vify 0 oi\if(rıy I 3 6 * ’ 5, 7* * 4 yris Kal BakdrTrıs &pxeiy * 7 9 * 4
PovKrjrSy 1 1 3 * 1 7 - 1 - . 1 I 3 ’’ 3 yvpây 135*'2
0 o Cî 9 8 * 3 . Q 9 * ’3 2 . i i 8*20. 1 6 1 •'3 yrjpai 1 0 0 * 7 , 2 3 . 1 2 1 * 1 3
PpaSvrffs 1 7 3 * 3 2 ylyeaOat dist. 6ırdpxfty 1 6 9 * 3 0
Bpa<rfİf Bvfiy I 3 4 * * 2 3 dist. fx***' 1 5 4 ’’ *
PpTBos 101*29 yıydcKuv T İ SfKoıa 1 3 7 * 1 0 rd KoJlt
234 I NDEX.
İKaara 143*34 Oeuprjıraı Kal Seı\ixlyuy 107*18. 137*22
yv&Kaı 179°^ yıydtrKuv (Kpıvtv S tı\ (a 109*3. 119*21, 28. 130*18,
î 36*’34 ,
31, 166'’10 OıipuiSrıs BeıA.fa
rAaÛKor 136 "10 149*8
y\l<rxpoı 12I*>22 5 €«X<fj ıo 3 ‘>l7. 104*21.’>8. 107*’4.
y\vKv 1 4 7 * 2 9 , 3 1 . 1 5 4 ’’2 9 7^ı;- 108^19, 25. 115*20, 23. '*34 +•
«^0113*28. i 7 3 ' ’ 24. 176*12 Il6'> ı6. 138*17
yvdun 1 4 3 '"7 def. I4 3 ‘ I 9 ScScrat v Sıiyoıa 146*24
yyuplCfiy 96^^$. 1 2 9 * 1 7 . I 3 2 * ’2. Bcii» 152*6 Beov 107*32. 145*’28
İ 4 i ‘>i5. 1 5 5 *’I 7 - i 8o »>22 rh S4 oy 94*24. 107*^ 121*1.
yvdpıpos 1 1 5 * 1 . I 2 6 * > 2 5 . I 3 9 *’3 3 . **12. 122*29 Kapdrh Sf oy 118^20.
* 63*’35 rh yvfipifia SiTTÛs 95^2 123*20 To S€ovtoI52*21. 169*
yy&fftt 95*6 + . 97*6. 102*22. 10
139*11. I 41*'34 6 Sfiy<Sf 1 5 2 * 1 0 Suvol 1 4 4 * 2 7 .
yyucrri 177*21 1 4 5 * * 19. 1 4 6 * 2 3 . 158*32 Suya
yoyfîs 9 7 * * 9 , 1 2 . 1 0 0 * 2 6 , 3 0 . 1 1 0 * 1 0 1 * 3 3 . 103*>i 6. 1 1 5 * 2 6 . i 66*‘12
6. 120*>14. 148*31. 158**15 + . Seıydrara 1 1 0 * 2 7
ı6o»ı. * ' 18 + , 1 6 1 * 2 1 . i 6 3 ‘' i 7. Stı|/ı^T7jî 1 4 4 * 2 3 s q q . 152*11
164'>5. 165*16, 24 17 5«fıâ (pvfffi Kpflrruy I 3 4 ’*34 tİ
y6yv KyrifiTjs tyyıoy 1 6 8 * * 8 8«{»c£ 1 0 2 *»19
ypdppara 1 1 2 ° 2 St(Tp.6 s 1 3 1 * 8
ypafifioTtKSi 1 0 5 * 2 0 + 56<nr<{T7js i 6o **29. 161*35
ypafift-f, 1 3 2 * 2 5 . 1 7 4 » ! SeffiroTt/fbi'S/koiov 134**8. 138'’8
ypdıpfiy c o n i . Koyl^tırOaı 1 7 5 ’’ 1 8 Karh rhy Seırrtpoy vôvy 109*34
c o n i . Kİytıy 1 8 1 * 3 y(ypap.fi4 voı S fV T fp a ıs, opp. K-ptiraıs 158 **31
yipoi j 8 o * 3 5 ypaKTfoy ı i 2 * ’2 opp. Kuplus 176*29
ypa/^ûs 1 8 0 •‘3 4 ^rjKıoKhy ixlypapLjj.a 99“ 25
ypa<p4ı 1 1 8 * 4 . 1 7 5 * 3 4 SrifJiTtyopiKol \6yoi 181*5
ypatpiK-fı 1 8 0 * 2 3 riı Srj/ııoı/pyoû/ict'a 9 4'’14
yyuydaıa 1 0 4 * 1 5 . l o 6 * ’4 SripLüjfpoyrfs 1091*9
yupvaarrii 1 8 0 '* 1 4 ^rıpoSoKoi 151*8
yvpyaariKfı 9 6 * 3 4 . 1 1 2 ‘'5. 1 3 8 * 3 > * Sıj/to/cporfa l6o'* 17, 20. 161*6. 1*9
1 4 3 ‘' 2 7 . i 8 o *>3 Sfi/ıoKpariKol 131*27
yvp.viKo\ ayûyfs 1 1 7 '’ 2 5fl/*oy 112*9. 167*35
yvyaıu 1 7 1 ’’ l o Srifiorat 160*18
yu»>ı^ 97*’ ıo. 115*22. 134*20, *’ı6. Sı‘ aûroD 1111*26 5 ı‘ aörûy 112*34
137*20, T48‘’32. I58*’13 + . i 6o *» Sı* r\p,ûv 112*30. **28 rh Sı'
33 + . 161*23. 162*16 + ayOptivov 112*33
5io7«jy iy ır d r o ıt 113*6 (cf. 172*3)
Saı/Li6yıos 122^21, 1 4 i * * 7 S ıd y p a fifia 112 1*21
Saifiuy 169^8 Sıaypa<p4) 107*33
Seacy6/ifvoy Sıarf\(t rh trû/ıa 154^12 Sıayıay^) 1271*34. 1711*13. 177*27
iaytlûy 1^8^2 i. 165*8,9. l67'»22 S ıa y o/ya l 1761*12, 14. 177*9
İdvuov 164•'32. i 67*’2I, 30 SıdStfKoı 1021*5
Sayfurptfs 1 3 1 * 3 S ıd B ttrii 107** 16, 30. 108*24. *’u .
SaTİyrı 120*8. '*27. 121*12. 122* 145 ‘ 33
23. ‘>2 + SıatpeTi'148*25. 1681*12 Sıaıpûa-Oa,
5aır<MT7â 1 2 2 * 2 4 . **4,34. 123*11 + 1111*33. 1171*28. I 3 ii*.'>. 133*
TÛy Sa-KayTjfidraıy riı rlfua 1 2 2 ^ 1 9 28. 162*22 Sif\6iJ.fvoı 1381*35
hawayrıp6s 119î l . I 2 I * ’9 . 1 2 2 * 21 . Sı^pi)p.4yt) a y a \ o y ia 131*32 Stp~
123*4 p7j>t«Voı 158* 28. 161 1*33 S ıa tp u
Bci7TIK(ff 1 2 5 * 1 0 rd o y 139*5
Stîâı Pou\6fifvot iıpfiyat 111*10 S ıa ıp tr d y 106*26
I ND E X . 235
Slaıra 9 6 * 2 7 Sıa\f>€^SeffBat 139*17. 141*3. 144*
BtoKtîffOaı dist. KivttffOoLi 106*5 35 Sıaxl/ev<r0ji 1 6 5 * 8
StaKovoı 149 * 27 itbaKTİ) ırâ<ro tvurriifaı 139*25
SıcutpıPâa-aı 1 7 8 * 2 3 SiTiıcplparrat î ı 5 o<r»taXro 1 0 3 ' * 1 5 . 139*26
112*‘6 btba<rKct\iKhs ipx^ y 15 1*17
5toA«x®'f’J 244*’33 6 StSd(<uy 103*12
5<aA\âTT««v i 6 4 ’’ 24 " S«oA- 3 ı5 a x ^ , opp. ıpvffıt ?0 ot 179*21, 23

\.arr6p.evoı 126*28 8 i7777j t i /c ({î 1 1 7 * 3 4
Sıa\V((r0 aı opp. ylytffOaı Sıa- İUKyeîrrBaı I o ı * ı . 1 0 2 * 9
\vTfoy 165 “ 17 biKaıoırpayûy 9 9 * 1 9 . 1 2 9 * 8 . 135*
Sıd\vaıs 164*9. i 6 5 '’36 16. *5. 136*4-1-. 172*25. 173*
Sidfierpos 1 1 2 * 2 2 . 1 3 3 * 6 21, 177*31. 178*31
Stavffuıv eavrdy 171 “ 2 6 Sıayefiuy biKoıoırpdyrf/ıa 1 3 5 * 1 2 , 2 0
136*18 + SiKatovpayta l 3 3 * . 3 o
StayefiriTiKdt 134*3Staye/jiVriKhy SİKcuos 1 0 3 * 1 , 1 5 . 1 0 5 * 1 8 -H rh
SİKatoy 131 *27 S/ k o i o i / 1 2 9 * 5 - 1 - . 159*26-1-. 161*
iıayooifityoy 98*5 1 1 -f rh bİKoıoy bırriy, Ayptuftoy,
SıayoriTiKİ) iptr-fı 103* 5 , 14 + 6p«^ts Kord yifioy 1 6 2 * 2 1 r&y StKolay
*39'*5 ırpcucTiıchy kcA Stayoif- rh fidKtara <pı\iKdy 1 5 5 * 2 8 Sı-
riKİv 139*29 rb SıayoTtTttcby Ko/wj 10 5* 29 . 124*27. 131*8
tKcurros (îyaı SoKtt 166*17 biKaıoffiyrı 108*16. 120*20. 127*
Stdi'oıa 139*21 sqq.142 •'12. 146*25. 34. l.‘; 5 * 2 4 , 27. 173*18 ai
175*7 + - *’34 - 176*3 opp. SiKaıoavyat w\elovs 1 3 0 * 6 ırepl
«rû/io I i 7 ’*3l coni.x 3yoy 112* lö. biKaıotrvyi}s Kal iSiKlas 1 2 9 * 3 sqq.
170 *>12 coni. 6twp(a 174*21 SiKatovırBaı 13 6 “ 1 8 -f
Coni. ırpoalpfcnt ı.)S *ıo di.st. biKaltofıa 1 3 5 * 9 - * -
i/ıırttp(a 1ıS1 * 2 iptrai rrjf Sıa- SiKayiKol Kdyot 1 8 1 * 4
yolas 139*1 aî ntpl ri/y Sıdyoıay SiKoiTT^y 1 3 2 * 7 +
î)Soyal 176*3 r^y Sıdyoıay vaîs İiKavriKİı 141*33
165*26 (cf. 174*2) ZIkti 132*27, i34*.3i 8(xaı 162*
Sıayop.'fı 13 t *30 rh Iv toîj Sıayofiaîs 30. 164*13
Slnatoy 130*31 rh 4 y fiıai'o/ıp Aıop^Sıjy 1 1 6 * 2 2 . 136*10
SİKaıov 131*10 bıofioKoyla 1 6 4 * 3 4
SıapOpoKTaı 98*22 bıopOovyrti i\K-f)Kovt 172*12
btcunrûyra 166*22 StopBuıriKhy SİKOtoy 131*1. *25-
Sıdaratrıs 165*25 132*24
SıdffTtifia 158*33 SıoplCtıy 1 6 8 * I - t Î» SıoplÇtıy ovk
bıacrTf^ıpeıy İ 4 0 * 13 - *44 * 34 f<rrt rû y voKKûy 172*3 İtaplC*'
aTpafififya 109*6 «rfla» 9 8 * 6 . 102*29. 103*3. 175*
İıdratrıs 166*33 31
SıartTafityus 166*28. 175“ ® Siopur/ıds 1 3 4 * 3 3 . 1 3 6 * 3 , 23. 138*
SıarıOeyat 125*5. 180*26 dıarl- *7
6€<r0aı 147*14 rh Sidrı o p p . rh Sri 9 5 * 7
btcupdpoyrcu iavrots 116*7 S u T T c E f t ı v 1 1 2 * 2 , 8. 146*1. *26
bıaiftOtlptıy 140 * 13 btaıpOefptıy iav- Slxa 132*31
rdy 138*13 btf<p6apraı rh /SeArı- Slxatoy 132*32
«rTovl50*2 SıeÔopêVoy 140*17, Stxaırriıt i tiKaariıs 132*3*
1.70*23. 176*24 8/â 14 8*8. 154*3
Sıaôpd 94* 15. 101*24,34. 103*23. Sı^İKfiy dist. ^dyat 139*26
110*8. 127*2. 132*4. 141*34. bıuKrdy 9 7 * 3 *
149*27. 164*29 bta^phîiKaTh Slu^ıs K id ^ v ^ 1 3 9 * 2 2
Tİ)y lS4 ay 129*29 Sıaôpol lear’ r k SoKoOy 1 1 3 * 2 1 rh Sd(ay p 4\rıoy
174*30 *45**33 *67*28
236 I NDE X.
ioKtfti(oyrts Tohs otyovs 118*38 (<rrıy ti tiıSatfioyla lo li* !! iy rv
SeSoKificur/ifvov 157*33 Svydptı, opp. iy rp rpoaıpiffeı 137 *’
SoKificurla 163*14 14
So\o4>ov/a 131*7 SuKOö-Te/o 134*14, 17. 155*6. 176**
8d(a ISP**!?. I40*>37. 143*8. 17. ] 7 7 *’l 3 ’
“7 + . I43* 2- 1 4 7 * ’^. 3 dist. SvyaffTfitıy 124^22. I 7 0 *’l 8
İTtffT^/jtrı 1^5^36, 146 **24 koB6- 8üyc£<TTi7J 163*35. 179*7.14
\ov S6(a 1 4 7 * 2 5 SS(a alır07jTov Svyarol İ(r/x€y <pi<rtı 106*9 Svyara
147*’9 Sd(a TIS I il* ’ı ı , 31 + h Si' rıpâıy yiyoır’ iy
S6(r/s ip86Ti)s oKi)Of(a 142^12 Svyariy, dist. tö kot’ i^lay 1631*15
XPV(r6 ai rn S6 ^ıı 1 4 3 * 1 4 iva 7r6 - Svaatpalperoy 95 **26
SfiKTOı tpatreıs Kal S6 ât I 4 3 '’I 3 Suerytvfıs 99** 4
al rûy aotpûy S6 âı 179*17 Taly SvffSıd\vTOi 126*20
dt{(aıs iyavrloy 1 0 1 * 2 4 r) olKfla 8 ı5treAırtî 116“ 2
83{a 1 5 9 * 2 3 c o n i . rifj.'fı I 2 7 * ’i 2 Sıîtrep.î 108*30. 126^16. 127*11
co n i . K^pSos 1 2 7 * ’1 6 (cf. 1 3 6 ‘* 2 2 ) SutTKoôj 108*30. i 26'*i 6. 137*10.
dist. i \ ‘/ı6 (ta I 2 4 * ’i 2 SS(a İTjölas 158*3
171 **35 Kari S6 (au, o p p . k o t ’ Sv(TX€UTTOI 1511*6
i\^8 tıa y 1 2 8 ‘" 2 4 Svffxpa^(at 101 1*7
8o{d^«K 112*3 + . I24*>6. I46*'26 + Svırrvx'fıiJiaTa 100'^ ly
TÖ S o ^ a a r i K ^ y 140*’26. 144*’15 Su<rTux^«< 100*21. 1S3İ*19’ 155 “ H ’
S6pv 111*13 171*21, 29
Söırıs 120*23, 26. *’S + . 121*12. Suö’^fPoİKeı»' ııoi*2o. ııs * ’ 3 ’ 'Î. 9 *
*"4 o p p . A^ı//»y xpVP'ö'T<yy l o 7 *’9 . 13. 1361*19 + . 128*8. *’ 3 - 102*’
I I 9 '’25. 120*9, 14. *>28. I2I*' 10. 170*9. 1791*31 ,
18, 20. I25*’6. i 64*’6. 165*4 8u<rx*/>^ı 1661*15. 176*30 To
SoTtos 134*’7 SoTfoy 164'’33 Sva-x*PV A**®*»* 145*’^
SoTiKot 1 21 16 Sup fal 123*3
8ou\arrarla 131*7 S(iprifxa 99 1*11
SovKtia 133 * 1 SupoSİKos 163 1*11
Sou\t6tıy 172*32 SûpoK 123*5, 15
Sov\tK6y 135*1
SoûAoj 160•'28, 29. i 6 i *35 + ôK 138*10
8pofiiK6s lo i *’l6 tap 98*18
Sp^/ıos K a l ırdKtf 106^4 iyyin) 131*4
Svya/us iyayKaartıcfı 180*21 tls iyyvrjTİıs 1331*12
iptT'fıy 172*34 ^ T&y ırKflaruy tytpa-ıs Ovfiov 116^ 30 ,k o »
153*27 Siyafus coni. ırAoSroy
99**3. i 6 i *3 t İiv avTİjy Sö- 33 /yKoA,eMT8oi Tp '
ya/uy 134'’ *6 t V Siyapuy iyKardKfîvfiy vapaSTOrV^ ıfia»
iy T(p ırphs trepoy 130*’ I iyKkiifiara 131^23. 162^6'*'' *
Söya/ıts ri}s tln/xv^ J03 34 synon. 21. 164*29, 33
/ıSpıoy 1 0 3 1*5 dist. ırdOos, f(ts iyK^mariK-^ 1621*16 g.
105*’ 20 sqq. dist. K(ts 1271*14. İyKpdrtıa 1281*34. MS*
139*13. 144*29 synon. İ(ts 14,17. 1*18. 150*34. 15*
143*28 dist. iytpytta 103*26. 152*25 ^1,
153*25’ 168*7 h 8wo/ııs tis iyKpar-hs 102^14, 37. M 5
TİjV ivipytioy iâfiytraı 170*17 146*10 + . 1*10 + . 147^**;.
Siyapus coni. iıCKTriifttı 94*26. 14. 151*39. 1*35 + . lolT 04
129*13. wit8 filay Si-
i 8 o **32 To iyKvK\ta 96*3
yayuy 94*10 al İyrifi6raraı rûv iyK<ifua 101 ®33, 35
8vkc(/İCuv 94^4 8vya/us xpoyoi)~ iyKfXpf^<rfifyoy 105*3
Tutiı 141*38 TÛy İvydftfoty oİK ^8(1.8^ 118*30
I NDE X. 237
103 * 23 . **3 Mfefföoi 103* 142*14. 143*29,32. '*4. 147*3.
20 + . **ı6, 24. i04*'ı. 119*25. 36. •*5 iy ro 7 s Kaf (KOffra ıro\-
121*33. 180*3, 15 Aal hıa(popal llo '* 8 4 »taö* (Kcurra
iBıarfiis 98**4. 119*37 Bı' tOıtrfiov İyyoıa ııo'*33
İKpareîs 152*29 (nPoKal 110*9
İOkttİ s 9. 151*10 (nyoyot 100*34, 30. 161*19
(Bos 103*17, 3f). i 8o *»5. i 8 i *>32 4KKayx<lCova’ty I50**ıl
(0«(,opp.^^<reıSıSaxp 179^^1 (Bt- (KKpovtty ııg '^ 10. 154*27. 175*8
mv 95 **4 (BfO'i ırporrYfi,(yoi 4 K \ 4 (atrBaı 181*17
180*8 (cf. <7 9 '’ 35) #•’ (Bos 154* İHKoyft 181*18
33 8»‘ 148'»17, 34 (Bovs rh İKoiaıoy Kal İKotio’ioy 1C 9**32 sqq.
148** 27, 30 (Bos fiŞoy firreuctyria’aı 135*33. •*!, 9 . İKOİ-
13 6* 16 +
if>iffttı>s 152*30 <rtov, dist. Karh, ırpoalptffıy l l l *’7
flBria'cu 156'’27 tlB(yaı coni. öpây İKoi<rtos &\Kay4ı 1 3 2 •* 1 3 İKoitria
fiyriftoyt6 (iy 174*6 rh fISfyaı 105 <rvfip6\aıa 164 •* 13 (rvya\Kiyftara
2. 152*8. i 72*’4. i79'*3 tlSiıs i3i*sqq. ^ırl roTs İKOvırloıs i)
Hal İK^y 136 19 tîBies koI Btupûy alS^s 1 2 8 •*28 rh ırapii rh İKoit-
153*14 tlS<is, opp. iyyoûy ıio** trıoy 1 3 3 •* 1 9 İKOvalm 1 1 1 * 2 6 .
27 opp. i ft a ^ s 159'*14 dist. i 1 4 * > i 8. 169*1
ırpo$ov\ti<ras I 3 5 ’’30 dist. SA İKKtfftly airois 111*9
srpoaıp(<r«t»s ipX'fl*' 134*^° ^ fK<rrariK6s 1 4 5 •’I l . 1 4 6 * 1 8 . 1 5 1 *
İd>s 109*26. i 8 o *’37 ol fli6 rfs, I+
dist. ol (ffTovyrts 177**6 iıerhs tiyaı 100*17 ^ İKrhs tvtrtıpla
tlSosroAs 174'*5 98 **26 tir ıu tp la ljS ^ ü x ^F fy i»
tlSos TtAeıov 174*’6 T€\«ıovy rh 178*24 t 4 İKr6s 179*11, 16
fTBos 174*16,19 t 5 «fS«ı r 4K«tos Tİ İKrhs iyoB i 9 8 '*13 . 99*31.
174*28 Ty tfStt İrtpa 155*^15 101*15. ı*3**i7> *0. 125*27.
i 74*2 j . 175*23. **ı. 176*9 tX 15.3**'8
Sfi Bıitpopos 173'*33 ttb u İta *Ekt« p 116*22, 33. 145*20
<p4ptıy 156*6. 173*'28. 174*10 İK6yiıo*>20. Ii3 '» i4 . 114*13,21.
*7 . ‘’5 - 175*23+ . 176*9 KOT *3 5 * 4 - 136*3»+• 138*13. 146*
fİSTI Bıaipopal 174*30 ftcuf>4ptty 7 oix itcfiy 110 •'23. 136*33
Kar* cTSoı 175*28 koö* ty tlSos tlhits Kal İK^y 136**19 İ kAk ^
x 4yt<rBaı g6^ 10 r& Platonİs tlSiıs Kal hy Ko) f Kal &s 136*33
96*13 3 i'V *67*5 (cf. 1 3 8 * 9 - »52* » 5)
tlKiHpıylıs fıSoyi) 176 **20 i \a r r o 4)fttyos ı63*’lO
eîyaı Kal Ctjy 166*4 (of* 168*6) rh i\arrotriK 6s I 3 6 *’ ı 8
eTva» 166*19. 168*5. i7 o ‘’8. 173* i\ttfpp6rtpos 101*30
3 ofrıoı Tou eîvo» 161 * 17. 163* iy i\a xiırro ıs 5 ı«r(ı> 131*15 r 4r -
6. 165*23 rh tiyaı ra ir6 130* rapffiv 131* »9 +
13 . 141^34 rh rl Ijy tiyaı i \ 4y x t ı y 1 4 6 * 2 3
1 iKtriffat 105•'35. io 6*>I9 114*37
tifrfıyrı 177‘*5 "E,\ivrı 100^9
ftpuy 108*32. 127*33. •*33 105^23. I09*’33. m * l
tipttytla 108*22. i34**30. 127*14. i\tv B tp la 131*38
•>30 i\tv B 4pıos gg'^ıg. ıo 7 *>ı8 . ıo 8 '‘3».
flptevtvdfttyoı 127 •*31 115*30. 119*23. 120*8 + . 132 *
tıs opp. sr4\ıs 94 •*7 (cf. 141 •*30) t 3 38. •’ıo. 158*31. 162*37. »79*’8
fy 96**6 • coni. ivıtııc/}s 128*18 coni. XB*
4 fItravBıs ^Soy^ 127*6 pitıs 128*33 il roS İKtuBtplou
r â tl<rtytxB4 yra 131 '*31 vaiSii 128*20 (cf. 26) İKtv-
t 8 KaO* tnaarov 142*22 ri, Koff Bipıos iıBoyiı 118^4, 176*20
tKaara I09'*23. ııo**6. 126*>4. i\tvBtpt6rıls 103*6. 107*9, 21.
238 I NDE X.
108'*32. 1 2 5 ’’3 ırtpl i\*vOtpı6 ~ opp. 6wtp0ok-fı 1 0 4 * 1 2 . 1 0 9 * 4 , ' O
TJJTO» 119*'2 2 sqq. disl./tryoAo- opp. iy<nrk-^pua‘ts 1 7 3 * * 7 » 2 0
ıcpiırtıa 1 2 2 * 2 0 s q q . ^vieêcrflaı İkkaıs *40*34-
i\fiOtpot Kal İ(Toı 1 3 4 * 2 7 iy ifX ^ !x e y o y İk k u s ? x * ‘*' * 3 4 * ' 3 > -
iWt$opos • a r ' ı s 1 3 9 ^ 1 . 140*1, 22. 141*1 TO
T İ i\\tîv o y rris trpd^fus i 5 o * * 3 ÜAAtüs fx*‘*' *39**4
71 \laı> İkKfi^ıs 1 2 7 ' • 2 9 Ta iySex^pf*'» Ko^l f^yaı Kal pif eîyaı
fkkoya Kal İkaya 172 **1o 140*12 iyStx<lpfyoy isg'^ 8 . **8.
Âırfî 1 0 0 * 3 . 156*30. 159*20. 166* * 43'*3
25. 167*16. i 6'8*I4. i 73*’I9 fySo(os 98**28. I 2 2 * ’3 2 ret ^ySo(a
f/ifipva I 0 2 > ’ı 127*21. *»25 T İ ?ı»5 o { a , dist. t 4
i fx / i€ k ii î 1 2 7 *'8 . 128*1 İ/X fttk Û S Su<rxfPV * 4 5 **.'» 7
1 0 0 ‘> 2 I. 122*35. 124*31, 128*9. ’EySvpluıy 1 7 8 **20
17o‘’2t Tİ o E e V f « o i p x ‘fl 1 ,"iI * 1 6 Tİ ou
ififttuetv 1 1 0 * 3 1 . 1 4 6 *>20. 1 5 0 *>30. üyeKa ırpo<rka0 fîy 117*5
151*3-, 35 - ''3 + TOV o S fyfKa İ 43*’4
inp.evfTtK6 s İ 4 5 * ’ l l . 1 4 6 * 1 7 . 1 5 1 * i v i p y u a ı 104*29.122*’!. ı6 8 “6 +
26. •'5. 152*18 dist. fp y a 94*4 dist. Bvvapu 103*
'EfnrfSoKkrjs 147*20. *’I2. I 55*’7 27 (cf. 170*17) dist. 6 {«ıj 98’’33.
ifitr fip la n s ^ 4 - I i 6 '*3 , 9. 142*19. 103*>21, 22, I 5 3 ‘’ 33 Kar iy ip -
143**14, 158*1^. ı8o'*ı8. 181* y e ıa y , dist. K o ff t ( ı y 157 **6 reko s
10,20 coni.Yôvor 103*16. 142* Trderrjs i y e p y t la t r b K a rd r i jy f ( ı y
16 dist. Sıayota 181*2 llS ^ 20 dist. ytVfCTfis 153*16
İfinrtıpoı 1^1^18. 181*19. **5 coni. iy ip y tıa ^vxvs 9^*7 (cf. "15)
7rpt<r0 <İTfpoı 143 **1 1 ^pırtıpos oİK I 19**9 ıj T o û 1,00 177 **19
fffrt v 4 os 142*15 " 7) TTfpl r h y k i y o y 175^6 r e k fla
ifiiroSl^tıy 100^ 2g. 1 5 3 * 2 0 ifixoil- i y i p y t ıa 174*’! 6 iyep TriSıerros
(tffdaı 1 5 3 * ’ i 6, 1 8 *53*’*° ^ tûk etûy 178*’2 i
ifiiriSıos 152*>i 6. 153‘’23. i7o>>27. i y tp y t ta ı iy a y K o ta ı, K off a b r h s o lp t-
1 7 5 *>2 , i 7 8 '’4 ra l 176**2 Staep^poueraı İTrifiKfltf.
ifxıroSıariKİ) 1 5 3 " a Kal p a v k b r T ir ı 1 7 5 2 4 a! İpıarraı
4/ıxoS(iv 1 2 7 >»30. 1 3 3 * 3 i y i p y t ia ı 99*29 a l kut* i p t r i ı y
f/jLtppuy 1 0 1 * 1 iv ip r y fia ı ıoo**lo, 13. 177*10 (cf.
ffi^vxot 132*22. 150*4. i6 i *’4 . 178*10) of T^ıipeTİjj 173*15 a l
167 •'35 rû y ip tr û y i l i * ’ *77*’ 7 V iy -
iyakkÂ^ I3I**6 f p y f i a TOV T ta p ly ros 168*13 a/
iy a y r lo s 109*11 + iy a y r la r h ırX«î<r*' i y i p y t ia ı K İp ta ı T^r lo o *’3 3
Toy 4 ır<xoı/Ttt i » ' ik A i/ k e ty 108** i y i p y t i a o i p 6 yoy Kiyiıertevs i k k a Kal
34 Tİiy ivavTİuv 7j avriı SAyofUS İKiyTierias 154*27 i y i p y t i a y ly tr e u
K«il ^jrı«rTi$fuj 129*13 r h iv a y r lo v Kal o v x İ 7r< lpxft 169*29
Tov ty a y r lo v iıp lt r a t 1 5 9 **19 i y t p y t îy 103*31. 114*10 iy tp y t îy
ivta rrıirT is 108 •'27 KaTİ yovy 179*23 epikiKÛs 1 6 7 *’
iyayTtov<rOat i 0 2 ^2 /f.. ı l l ^ l 6 . 1 1 9 ’’ 10 a v y t x ^ s 170*6. 175*5
12. 180*13, 23 iyıaurhy 0 ıS>aaı Kokûs 169*23
iyayrltaffti 1 2 6 *'34 iyı<TT(kptyoı172 *'35
iyapyrj Kal <paytp<l 9 5 * 2 2 iy a p y û s iyıerxy*^y ı 8 o * > 4
İ 4 5 ‘‘2 8 . 173*19. 179*6 iy a p - iyyotîy 167*34
y iffT fp a y 9 7 ** 2 3 ^Kvoıo 1 7 1 * 3 2 . *'14. 177*15. 179**
# v 3 « ^ i 9 7 * ’ i5 . ıı8**ıo. ı.s3*ı. 154* *5
34. i5 7 ‘*2o. 159 *»14 . ı 63*33 + - İy oxos 1 4 6 * 3 4
i7o'>ı8. i7 3' >ı .i . 174**5» 25. İyrı/ıos 94**2. 116*21. 1 2 2 *»35.
i 76'*5 T İ iyStts 97*5 12^*23. ‘• 2 3 . 125*29
lyScıa Il8'>l8. I 2 0 >*13 . 163*^4 İyvwdpXtıy 155*16
INDEX. 239
(t (t o w StS^yat 133 *’9 iıtaya^pd 130*39
t 4 i(al<pyrıt t j ı ^ g . 117*33 ^ıraw(To7 1 3 3 * 2 5 . i 63'»1i
^ f o K p ı / S o S ı / 9 6 * ’3 o . i o i “ 34. 103*3;,. ivayopO ovy 1 3 7 * 2 2
* 7 5 * 3 1 - *’*4- ı 8 o * ’ı ı iıraydpOoffta *35**3- * 3 7 * ’*2, 2 6
iâfu\e 7 a’0 aı 1 8 0 * 3 7 , 3 ^ iıravopO ontKhy SİKaıoy 1 ^2 *’ 1 8 . •’ 3 4
i(rıpyriKtis 9 9 * 2 iıraydpBuarıy *65** * 9
i^(\aiv(iv 154*’I3. 1 5 5 * 3 6 iırax 9 fis l2 ^ ^ 8 . 1 8 0 * 2 4
125*39 infİffoKTOS fıôyfı 1 6 9 * * 2 6
^(frdçeıy 167'*13 iırtKTtIyoyrı 9 7 ’’ *2
«f ıj I 0 4 * ’i 9 . 104*10. 114*10. **3 , ftnj ’E/u7reSoK\4ovs 1 4 7 * 2 0
31. ı i 5 ' ’ 2i. 12 9* 14 +. 147*12. ^ır^3oAoı 9 9 * 6 . 101*13
* 7 4 * ’3 2 coni. KİKtiffts 1 5 4 * * 3 im ıip fT O 1 6 3 * 2 0

dist. irdOoı, Siyafus I 0 5 ' ’2 0 s q q . iır' avrÇ 1 1 4 * 1 8 4 <p‘ vfiîy l * 3*’7
dist. ırdöoî 1 3 8 **!!. I 5 7 '’ 29 , 3 2 . rd 4 <p'fifûy lıı^ İ Q . 1 1 2 * 3 1 . 1 1 3 *
dist. ^W p 7 € ia 9 8 * ’3 3 . I 0 3 * ’2 i , 2 3 . 10. 114*29 o p p . T İ diSıa Kal
117*20. 1 5 2 ‘* 3 3 ^ Toîr T İ ii^*'aTa 1 11 **32
iytpyelaıs öplCfraı Kal &y ivrly im fidnıs 1 0 6 * 2 0
ısa**! Kafi* e^ty, o p p . Kar' iyip- 4mPov\ti<ras *35 **33
yeıay * 5 7 * ’6 ö kutİl rijy f(ty ^ırf/3 o w X o ı 1 4 9 ‘’ 1 3 , 1 4 . 152*18
123*'I. I26*>21 ^ aWT^ €f lî I 4 I ’’ imyıydfityoy t 4a.os 1 7 4 **33
24 iyayrla e(ts 129*14 e(ıs 4 vıBfiKyv/ıeyos 1 2 3 * 2 5
ipua-tK^ *4 4 *’9 - * 5 * ''3 4 ^ffııc^ MSe'fioj 1 2 8 * 1 7 , 33. 17l'*3
*39*34 ır pt ut TM T^ * 4 0 * 4 - '*5, 2 0 ^ırıîefırfrıjr 1 2 8 * 1 7
ıroırıruefı 1 4 0 * 4 + âvoSaıcTiK^ ftrtSıSdatrty 1 7 5 * 3 5
140*4. **5 t ( « ı /iteri A.rfT'ou 1 4 0 ' ’ 4 iT(8 iKdCoyrat rfjs fi4 <rrıs x < & p pp6y 7i<rty 144 *>25 fm S m n tn ıtıtîy * 4 5 * 3 3
vpoaıpfTtK-fı ıofi*’3 6 . 139*22 fi 4-KttlKtıa 1 2 1 ** 2 4 opp. (ftavKİrııs
fi t a ı ı 1 2 6 ' * 5 + . 128*17 fi /8<A- 175*34 ırtpl iırtftKtlat Kal rov
t ((TT7I 1 3 9 * 1 6
iıratytral «fetî iırıtiKovs 1 3 7 * 3 * sqq.
*0 3 * 9V Karh <pv(rty 153*14 ivteiKfıs 1 2 8 ^ 2 1 + . 132*2. 136*20.
fi Twy ırKelaruy t(ıs 1 5 0 * * 5 (cf- 143*30 + . 169*3,16 b imtiKİii
152*26) iır^T^îefewr«îi'oı 14 3'’ 'def. * 3 7 ' ’3 4 i t-KiuKfıs ^ / A o t
26 İytv e(eus l 8 l " l O 126*21 imuKİıs Kal 4\fv $ 4ptov
(Îffrviffiy fi \<uırrı 1 1 9 * 2 3 , 29 f^l. 128*18 ol fırıeiKtît, o p p . ol rv-
«rra ro ı, o p p . ifxp.4 ytı 1 5 * **4 4 ^4 - xd yr(t 1 0 2 * 1 1 opp. ö Bfifioı
(TTi?(f6 1 4 9 ^ 3 5 167*1 fi iır ıtiK İıs B ö a it 1 2 0 * 3 2
iôpl(eıy 1 8 0 “ 10 T İ 4ırtttK4 s 1 3 7 * 3 * s q q . T İ al-
tf outrfa 1 6 1 * 9 . i 63*'22. 178*33 ol ptrby rh 4iti( ik4s 1 7 2 * 1 1
iy TOÎî iôvfflaıs 9 5 '*31 . 158*28. iırlOtroı 4 m 0 vfxiaı 1 1 8 * 9
* 59* * 9 iırıBvııfipMra 1 1 8 * 1 3 , 1 6
ol iûrepiKol \ 6yoi 102^2 J. 140*3 rb İTrıOvprırtKdy 1 0 2 * 3 0 . 1 1 9 * 1 4 ,
4 ırayy(\iat 1 6 4 * 3 9 *5
fırctyuyfı i39**27 + ^ırıflız/tfo 1 0 3 * 1 8 . 11 1* 11 +. 117*1.
fıratytrtKh 1 2 5 * 7 119*4. *5 + . 147*15- *48*2*-
^ıra«y€T«(r 1 0 1 **11, 3 0 . 108*15. 109* 14 9* 26 + iırıOv/ılat Koıyal, tSıot
39. 126'>5. 127*30. '*7. 137'*3. 118*8 sqq. <pv<rtKal 1 1 8 * 1 5 , 1 9
144*26. 146*20. 169*31, 35. T İ 8t* imOvplay 1 1 1 * 2 5 s q q -
* 75*’*9 dist.Tf/2ioîioı*»i2 ivaı- 4vlK \ 7ipot 1 6 1 * 1
y(ToX *03*9 iıriK ovpla 1 6 3 * 1 9 . *4, 24. 171*23.
(vaıyos ıoı**i9. i 0 9 ‘‘3 i . 110*23, *2
33. 120*16. 127*18. i 78'’i 6 İTt\fiıreıy 1 2 1 * 1 7 , 3 4
(irayctyKdCtty 1 6 7 ' ‘1 5 4m \ri‘imKdt 1 4 9 * 1 1 . 1 5 0 * 3 4
240 I NDEX.
/n(\tnrot I I o ‘>19. İ l i * '! ; . 117*33. 4wt<rT-/ifJiuy ıo 6 ‘*5. 147'*6 ir ır r iı-
i 75'*i 8 fioy ı İoiK fy 6 fi t y a \ o x p c x i ı s 133 *
İxın 4 \ tı a 99*’ao. I3 i'» i3 . 179*34.
180*1, 25. ''38 irifiL4\ tı a Koıt^ 3^^ , H
ix ı< r r v r 6 y I 3 9 '*a3 , 25.
b
140**34
180*29, 34 ısla 180'*13 ixı- ivK rtp a k fO T tp a 155*10
H İ\uav xottî<r6aı 99’’30 i v l r a y p a 149*31
\tia i xtp\ Stras dvıarriifirt 138 **26 iv ıra K T iK İ) 143*8
ix ifit\€ 7 (r0 aı 114* 3, 4. 120*> 19. 161 * iv ır d m ıv 143 '*35 . 145 * 9 » **
13. i 67'*23. 179*28. i 8o “ 13, 17 ^wjTox0«»' 158*32
4 xı/l(\es i 6'j ^2^ ^jrı/xe\«f I05**I5 i v t T f l y t ı Kal i v l 7l<rı 138'*33
ixlyo<roi 113*38 4x ı r t p x f î s /ly ijp a ı 166*25
4 xıwfi 0 is \irfs 95**34. 167*3 ivırp tv fiy 164*24. '*15
4 xlxoyos 116*14. 168*25. I7 o ‘’25 4 xırvyxâyfty g7*3. 146*23
ixtx6yus 168* 21 4 xi(payfs 126*23 4 xı<payûs 125*28
4 xitTKtrf/iy voiftffSaı 96*5 ixıxaıp(KaKla 107*10. loS**!
Ma-raaBaı 139'* 21, 34, 146 **28, 30 4x ıx a tp fK o K o s 108 5
Tİ McrrairOaı Sıxûs \eyo/j,ty 146** ’ E x lx a p fio s 167'‘25
31 iviffrdutyoy 145** 31 ivoyfiSıtTTos 118^2. 119*35 ixoytl~
ixiffT-{\nn 139**i 6 + . 141*19. **3. 8«tto{ ^Soyal i7 3 '’2i
143*34. '*ıo coni. Svyafus 94* 4pây 155'‘3. 158*11. 167*4+ . 171*
26. 129*13. l8o**3a coni. Te'xv»7 11. *'29 ipcifityos 157*6. 159''
94*7 (cf. 18), 97*4 coni. fpyoy 16. 164*5, 7
ıo 6 “8 ivt<rrrifiat <pav\aı JS3^S ipayı<rral 123*22. 160*20
hcpıfiûs 1 13 '*1 İKpıfifffTİTt} r&y ip a tr r iıs, opp. ip d p t y o s 157*6, 8.
İTtffrriftûy i) ırotpla 141*16 al 1 5 9 ‘’ 1S, 17 ; 164*3
Kari fifpos ivKrrrjfiat 143*3 4 xı~ ipyaffla xpVH^dr<oy 160^16 ipyatrlaı
<TT^/u7j, dist. Ttxyrı ^p6yt}ffts <ro<pla S.vt\fv6tpot 121'’33
yovs I39**i 6 dist. 112'*7 tpyoy dist. KTTjpa I22'’i5 sqq. rh.
dist. aİ(T0rı<rts 142*37 ij Kvpiui TOV itySptlov (pya 139'’20 (cf. 104**
ixı<rr4)nrt, dist. r} alffOrıriK^ 147'*15 5) İpya, coni. vpâ^fis 97 **29.
i^KTrdıptri, dist. S6â dist. ıoı*’i5 fpyoy h<p0a\pov 106*18
S6(a İlKt)04)s 146'’24 dist. tpp6- 4>^p<iırov97“24 + . 98*7,13. 106*
yıjffn 140'*2. 143*24 dist. yovs 33 (cf. 144*6) iySp6s, yvyatKSs
i4o'*3i dist. trvyf<rıs 143*1 v 162*32 TOV tppoylp.ov 141'’10
ffo<pla yovs Jcal ivurr^firı, &<rxtp SıayofprtKov 139*29 (cf. '’ia ) ^
Kt<pa\iıv imarjı/jii) tüv iptriı xphs rh (pyoy t İ olKfîoy
rifiiurİTuıy 141*19 rwy Koriı 139*17 dist. i y i p y t ıa t
filay iSiay fiia ivurriınrı 96*30 94*5 a u p a r i K İ , ^ X ‘*“
iviffTİifirı TÛy ivavrluy il avrii 129* 101'*33 S iffT t S v y d p tt, tovto
13 Tov Koıyov al ivurrîinaı iSo** i y f p y f la r h tp y o y p n y v fi 168*9
15 K tp \ r i ko B 6 \ ov al İTurr^pLaı T f x y V f tp y o y 152*19. 153*23
ı8o'*33 tvurr^fiııy, dist. Tİ a v r û y tp y o y â y a trâ y 130 *'13
Xp^ff®aı 146'*33 (cf. 143*11) xapa t İ o lK fîo y tp y o y a y a v â y 167 **34
Tİ)y İTiariııuıy x p ir r u y 147 ‘ 3 (cf. tp y a x o \ v x p 6 y ıa 123*8 (cf. 168*
145**23 + ) ^İuKpârrıs 4 ^ 0 ıı ixı~ 16) f i t x o y r a 1 0 6 ^ 1 0 r h tp y o y
ariı/trıy fiyat rijy dySptlay ll6'*5 TOV ffK v ro rd p o v 133*9 (cf. 13 » 33 -
(cf. 1 4 4 *’29) . **5) tprya, opp. x 6 y o ı 168*35.
ixt(rrrıı oytKûs 147 “ 13 t İ İTtcrrı- 172*35. *’6. 179*21 tp y o y i f f r l
lxoytıc6y, dist. t İ KoytCTiKdy 139* (TvovSaîoy fiy a t 109*24 (cf. 25)
vp h ip y o v flv a t 113**28
I ND E X. 241
ipytiİris 102*35. *65*34. 168*24. fiSoKi/ifîy 176^ 1 ı8 l* l6
> 7**5 E C S o(o s ı o ı “ 2 7 . i 7 2 * ’ 9
ili 4/ı ^«r/ 5>jT€Îi' 1 2 5 ’’1 7 fV tK T IK İS 129*20, 23. 138*31. 143''
kot' fpıv ylv«rOat 1.55 ’’6 25. 176*15
iır\ Tİp 'Epfiaitp I I 6** 19 « S eA ır ıı ı i 5 * * 3 . 116*4. 117*9 +
ipvOpadvtırOaı 128 **13 eieffa 1 1 9 * 1 6 . 129*19
Ipcıiı 116*13. i7i*’3i fv tp y ta rla I 2 4 ’’ ı 6 . 155*8. l6l*l2.
^paiTJifJî 1 5 6 *>i , 3. 157*13. 164*3 *63*13. ” 4. i 6 4 * ’3 I . ı 8 o ‘> 6
iffH s 125*30. 127 *'28 fv fp y fT fty i 63**7. i 67*’23. i 69**12,
i<rO\ûy Sır’ İar0\â 172*13 15. 171*27 fiifpyfTftaOaı 1 2 0 *
fo-ırtpos 129*’28 34. 124*'9. 16 3* 1+ . 167*14.
(OTiâ» 122*’33. 123*22 /* 7
€( rx «T Oi > 143*35 taxoiros İpos 14.’ “ fv tp y fT T jfia 161*16
36. I 4 7 * * I 4 T İ ? ( T x a T o ı ı 1 4 i '*28. f v t p y ir ı\ s 163*13. i 6 4 * ’26 . 165*
143*24 + coni. *43** 17. i 67**i 7 +
3 coni. Tİ KoO’ eKaffroy 143*29, t v f p y f T iK İ s 17*'’16
33 rûy T i ı 146*9 Tİ tö fT ijp la 98 '*26. 155*8
? f f x aT O» ' iy T p tipf(reı 112 **19 iy fiC cola 98 **21
T p lLya\i<r€i 112"23 fv riK o d rfp o y 1 0 2 *’27
İToıptKİı <pı\la I57*’33. 161*25. eİTj/tep/a 99*’7. 178*’33
i 6 i *’ i 2, 3 5 . 162*10. 171*14 EUrıyot 152*31
€ T o 7p o î i 5 9 * * 3 2 . 160*2,5. * 6 i *’ 3 5 . fiO a p ffû s **5 ^ 2 1
162*32. i 6 4 * ’2 6 + . 165*16,29 f v 07)y o vy ra IOO“ 6
I r p i t o A A .4 jSıûcrat 1 6 9 * 2 3 tiB r ip a r o s I10*’I4
T İ €0 105*10. 107*15. 109*29. ‘• 2 5. tila r o s 1 2 1 * 2 0 . 1 4 6 * 3 3 . 1 5 2 * 2 7
139*28. 141*25 Tİ a ı Vr oD «i tİKUTdfpopos 1 0 9 * 1 5 . ** 2
142*9 Tİ f i r f Ka\ûs ravrS fV K aTatppoınfrdrtpoı 1 2 7 **27
143*16 fVKOiydtyi)TOS 121*4
fv$ov\ta 142*32 sqq. def. 142•*32 fİ K İ K u s 100**3I
eCfiovKos 1 4 1 ' • 1 3 f v K i f i f ı a r û y al<rxp<yy 121 *>24
6Û7^>/fta 99*’3. 131*28 f u \ a 0 tî(r0 aı 127*3. **6. 171 *’7, 26
ol tiryfytîs 122*’3I. 124*21 ijöoı fb fifr â p io K o s loo*’3. lo ı* o . I54*’30
tlr/fyfs 1 7 9 **8 fif if r iır fit r T O s 151*14. *’6
ftryydpuy * 4 3 * 3 0 eiı^’ ll8**ll
fvSaifioytîy 9 5 * 2 0 . 9 7 ' * 5 * 9 9 * * 2 0 . elyofîy 156*4
i i i *’2 8 . i 6 9 * ’3 o . i 7 o > ’ı8. 178*’ tiyoı I 55*’32 + . I 5 7 *’*8 . *58*7.
28, 30. 179*1 167*2 +
(i S a ı / ı u v f a 9 5 * 1 8 s q q . 144*5. 1 5 2 * ’6. fC y oıa 155'’33* 166'’25 sqq.
* 5 3 * ’* * + • 169^29. 1 7 6 * 3 1 sqq. fîıy o fila y ır o ıtîy 112 **14
tvSaiftayla Kal t 4 p.6pıa avrrjs 129*’ €İiT{£fleıo 159*21. î7l*’24
18 tîtırapaKoKov6 r)Tos 108*19
evSaıpoylCfiy 96*2. 100*9, 10. *’l. fvırtıOdıs **9*’7> *2. l8o*»7
I 0 I * ’2 4 T&y fvSaı/xoyıCo/xfya>y ol eCıreKTToı 151*10
ıroWol 1 7 6 ’’ ! 2 eSıreiTTa Kp4a 141 *’l8
tiSaıiMoyiKİs 9 9 * ’ 3. I 7 6 * ’ı6. 177*6. tiıropftt 158>’34. 167*16
178*>23 ttn rp a y tîy 167*16
(bSaiftoyiffuis I 2 7 * ’j 8 eûırpaffa98*'2 2 . 139*34. *’3. i 4 o '>7
eiıSaf/iCtfv İ 4 3 *’ i 9 . 1 5 3 *’ * 4 + opp. fv n p a ([a ı 100*21. lOl*’6
S 0 \ w î i o o * ’6. 101*7. I 0 2 * ’7. 169*’ «8p*(m 112*27. >»19. I46*’8
3+ 6 tiıSalfieoy $lot 177^3 tiıSaı- fb p fT İıs 98*24
fioy4 <rrtpos 1 1 7 *’ >o rvSatfioyt- EbptvİSrjs 110*28. 136*11. 142*2.
arraros 1 7 8 * 8 . 1 7 9 * 3 1 I 5 5 ‘’ 2 ^
( İ S iiİ A v t o i 156*19 fÖpiıros 1 6 7 ” 7
Z42 I NDE X.
fvtTTOxla 143*33. **2 fv o i'991*34. 1041*35. i i 81*3 . 141*
€İavy€<rla I42*’34. 143*10 31- 155*29- 162*19. 176*3 dist.
tvvvvtroı 143*1, I I , 17» iSl**!! ÜyOpoııroı 1481*16. 170*16 r2XXa
f{><rxvf*'0<fyyv 128*25 <$0111*26. 1*9. 118*17. 141*34.
tvo'X'flf^<y>' 128*7 101*1 1781*28 t 4 Xonr4 <$o 118*25.
(VTfKvta 99**3 119*8. 1781*24 i f l ır o y fîr h ^ ^ o y
firpaırfKla 108*24 154 *’7
€İT/>âır«Aoî 108*34. 128*10 + . 156*
13 - i .‘)7“6. 158*31. i 76**I4 47<7<r0aı 1 7 7 * 1 4 T İ fıy o v u fy p y 113 *
tCrporroı 128*10 6
ıoo*'23. 134*20,31. 125* î}8c(r9at, dist. rjaOîjyat 173*34
31 TlSoyfı 961*18, 24. 99*15. I o i **28.
*iiTux/a 99'’8. 124*14. I53>>22, 34. 104*23,34. 1*4+. 1071*4. io 8İ*3.
i ' 9 ' ' 1 4 . 171*21+ o l i v t İT v - 1091*8. 113*34. 1171*35. 118*17,
Xâıı 124^19 i,ya6it ırepl Sffa 23- 1*27. 119*5+ ırtpl rjSoy^s
«ÛTwx^® 4ti»x ^® 129**3 Kol Aûmjî 153i*! sqq. ır€pl rjSoyris
fvvırepŞ\7iToy 123*17 173*19 sqq. 7)Soyal fSıoı 1181*21
ti/<fn\or(fifiTa 122*’22 ffufiariKal 1041*6. 1491*26. 151*
114^8. 144^34 35. 153'‘34+ opp. ı//ı;x«/fa/1171*
fiı^vta 114^12 28 ayayKoîai, oi>K avayKotai 150*
*{,X<pwî 120*34. 121 * 33 - ‘*8 16 al Sı’ â(f>r}s Kal ytvataıs 150*9
t İ x f o '6 a ı, dist. a lp û ffO a ı 129İ’5 KoKal 148*22 (cf. 1511*19) r)Soyiı
f(ixpv*fftı 181 **9 fl\iKpıyr)s Kal iKfvOfpıos, opp. <ru~
tiw xİa I4 8 ’*2 3 /lOTiKo/1761*20 rinroıovyra fıSo-
f<f>tırıs 114^6 yf)y 1471*24 ol Sı’ f/Soy^/y ıpİKoı
f^ p e p o s 96 *"5 156*12 sqq. KaÖ’ î]Sovf\y I56**ı6
iırtffTİ\<Ta<Tt 144*23 ırphs 7}Soyi)y iıraiyfiy 1261*13 rjSo-
^X*‘»'> dist. ylvftrO aı 154*34 dist. ya\ Kal \virai al iy raıs 6fit\lats
Xpv<reaı 147*11 1261*30 (cf. 1281*8)
^Xflo^P«*»' 1261*24. 180*22 ^ 5u s 4>/A o î 1 0 8 “ 2 7 3 iB/oj 17 2 I *
155*26 30 71 Sıh Tİ ijSv ipı\la 157*1
?x« 150 ” 9 7]Sv, coni. Ko\6y, avp.<^4poy 1041*32.
i^ps 129'’28 105*1 coni. oyaöı/j/1551*21. 156i*
23 opp. ToAnö^y 108*13. 1281*7
A l / 1241*16. 165*15 a /o i 6 o 1*36 rh. aufiariKİı ifSia 152*5 7)Sia
C ^ \os 1051*23 ıpvafij opp. Korh trvp,fit$iiK6s 154'’
fıj/i/a 132*10 + . 180*5 opp. K^pSos 16 T İ TTophy 7]Sv SıtİKfiy 1461*23
1331*18 fiSvapıa 170 1*29
(VMôvv 138*13 (niJLiovtrOaı 130*25 ^Bo7 95^7’ I I I 1*6. 121*26. 1*6.
opp. KtpSalyfiy 132**14, 18 127^23. 139*1. i5 5 '’ ıo. 165i*
Cvy Koi iyepytîy 1691*31 (cf. 1781*18) 6 + . 172*22. 1*15. 178*16,17.
r h (rjy ıcoıi'3»'97 **33 6 ef. 170*16 1801*5 SoK(î fKaara r û y ijOûy
Cîjy vpbs İW o y 1241*31 d vxâpxfty $ı/<r«ı 1 4 4 1 * 4 (cf. 1 7 9 1 * 2 9 )
95*19. 981*31. 140*38 KoAtDj^t' (cıi'ô'eıj rov İİBovt 1 2 8 * 1 1 roD
1701*27 f p f i y f iy r h (rjy 1661*13 ijöovi rh Kİpıoy 1 6 3 * 2 3 roTs
^riTtîy lI2İ*3o dist. jSouAfvco-daı ViOfai Kareı\rııxp.(ya 179** 17
142*31 ırepl Tİ ijOos 1 2 7 * 1 6 t A ırepl t A
Cl'T1)<ril 96*12. 103*13. I12İ*22. fiBr} ıptvKrd 1 4 5 * 1 6 4 rS>y fıBûy
1431*14 <fn\la 1 6 4 * 1 2
98*1, 13. ıooi*33. 170*23, 29 İjBikİi e'fiî 1 3 9 * 3 4 ip triı Kal KoKİa
rı K a r’ i v t p y t ia y 98*6 ^ ilBiKdı 1521*5 İj8ik )i <pt\la 1621*23,
i v i p y t i a TU 175*12 t(>v<rtt â y a - 31 T İ ifBiKİy, opp. T İ SoâariKdy
e 6y 1701*2 I 4 4 '’i 5
INDEX. 243
İ)XletOS l ll * ’2a. 112*20. 121*27. BffiKTTtvuy 180*28
I22*'28. I 2 3 ’’4 - 28. Bfoyyts 170*12. 1791*6
126*5. i 76*’32 &foS(KTov 6 4nXoKTİ\rsfs 150** 9
^Xwc/a95*6. 100*3. 121*20. 128'» Bfdvtfiıtros 99 **15
16. 143'•8. 156*33- 161 *5 - ‘’34 - 96*24. 101*30. 145*26. 154i*
165*28 26. 159*5. 166*22 0€of 1011*19,
îl\tKitirat 161*26 23. I22İ*20. 123*10. ı*l8. 134**
ÎAıf ^Xnea 161 **34 28. 137*28. 145*23. i s 8'’35-
fila iın 4 pa 98*19 rks rıutpas Kara- 159*7. 160*24. 162*5. 1641*5.
rp lP eıy 1 1 7 ^ 35 1781*8 + . 179*35 BtZy Stiprifia
fipnr6yr)pos 152*17 991*11
^ırop 148 *'27 0 ( 6 <rSoTos 991*12
'HpdK\(iros 105*8. I46’’30. 155*’4. Qto<ptX4 <rTaTos 179*24, 30
176*6 Btpaırela 155*13. 157*10. 1781*35
iip tfıa 150*28. 169*23. l75**ll BtpaTTföety I02*ıg. 1631*18. 167*18.
opp.<r^43 p a i ı ı * 6 . I26*’8. 148*18 179*23. 1811*4 6^pasct6t«rBaı 105^
iip t/ ıa ia ıs 14 6 ^ 1 17- / 57 ‘ 8
İipepıla 104 ^ 2^ . 154’*28 flepaırcvjuara 181*3
itpoHKİı TIS hprr-fı 145 * 20 BtpfialyeırBtu 1131*38
"Ha-toSos 95 **9 Btpfiaffla ıı8i*6
fıa‘vxltı 180 *‘9 Bfpfids 113*29. 176*14
ijiTİYiot 116*9 Ofpftdrrıs Kal TaxvT 4\s 149*30
8ı’ i)TTav 150*24 Bİffıy Bıaıpv\dTTCı>y 96*2
rjTTâcOat 149‘’3. 150*12, 36. ıso** 04 t is 12 4 1 * 15
7> 2 4 - 151*3 Btuptîy 139*7. 140*11. 141*35.
1431*19. 153*30 + . 1691*33. 170*
4y BdKirrrı 115*29 777S kcÎL 6aXAr- 2 - 177*33- '’*• 178 ‘"3 , 34 - 181 1*
rrjs İp x ^ y 179*4 18, 30 coni. ırpdrTfty 1001*19
Oa\ârT(oı 115'’! = XpVO'Bat iviffritfi'p 1461*34 Beu-
©oAijî I4I*’4 prjıraı Kal yyûyaı I 7 9 °l
fl<(«'OTOÎ 115*11 + . 1161*20 , 22. 117i* Toû Btupeîy Kal pıavBdvtıy rıSoyai
7, II. 1281*13 conı. St<rfi6s 153*22 (cf. 1) İ(o> rov Bttaptıv
131*8 7e»>^<r0aı 1391*22 rh Kptyoy 1 j Bto>-
6 appa\ 4 os 117*12, 13. 1511*8 rk 'povy 175*1
OoppaAea 1151*10, 17. 117*32 BeupiifiaTa 166*26. 175*15
Bapptîy 103^17. ıo6i*ı8. 1071*2,4. BfupriTiKds, coni. rfxyiK İs l8ol*3i i
115*23. 1*19+. 117*11 06»pıjriK5; j3(of 951*19. 96*4 0e«tf-
edppv 1 0 7 * 3 3 . 115*7. 117*29 edp- priTiKİı Sıdyoıa 139*27 4 y 4pry€la
O-OS 1051*22 177*18, 28. 1*19. 1781*7, 23
âavfidCetrOaı 123*26 0cwp(a 1331*17. 1741*31. 1781*5 +
OavjuaırTiKds 125*2 Beuplas tyeKa 1031*26
6avp,affT6s 1221*17. 1291*29. 147*9. t 8 0Âv, opp. rh dppty 150^15
1501*8. 176*20. 177*25 ırepiT- Brıploy 150*8. 154*33 Brtpla Il6'>
Kal daupLaffrk tîStyaı 1411*6 25.32- 141*27- 144‘’8. 1531*20.
Biafia 99*9 153*28, 31 Btfpiov oîiK 4 trrı Ktucia
OfâffOaı 4k ırovt]pov 1671*27 rcOca- ovS' iptTİı 145*25 (cf. 139*20.
êVoj 97*10. 1801*17 i 4 9 ’’3 i)
Btarfıs 98*31 BtıpıSrıjs, dist. KOKta, İKpaerta 145*17.
iy Bfdrpoıs rpayrjfiarl^dy 175**! 2 149*1. 150*1
0«îoî 94*’ıo. 991*16, 17. 1011*24, tirtpıiiBrıs 118^4. 149*6+.1*39 i
27. 102*4. 1411*1. 145*20, 27. Brjpı^rıs 145*3® BrıptdiSi)s
1 5 3 ’’ 3 2 . I 7 7 ‘ 1 5 . 16. **28 Bf(a 145*25. 1481*19,24 ScıAfaI49*
ôîpa 991*10 o/r/a 1791*22 8 (cf. 6) 118*25
244 I NDE X.
67)(ravpov tSpftns 113*27 ImriK-fı 94*11 IvmKCL opyaya 94*11
$7iTiKol 1 2 5 * 3 îırıroy 98*2. 99*9. '*32. 106*19.
Otturanûy Koıyuvlcu 160*19 161*3. 176*6
Bîâı $ovK6fityos trard^tıty İy ı ı ı * /«râfej»< 1 3 3 * 7 , 10. 133*16. 154*24.
14 158*35- 162*2, 3. 163*33

lo o *’28
0\ lfitı Kat \vftalyerai Ceo-öot 133 *14+ - ‘’ 5> lo- ISÇ***
4 T€ÖV€<ij 100*15 + . 115*27 IffdpıBpa 1 5 6 * 7
OyifTİk <f>poy€Îy 1 l<raxî fip İvTt \iyfiT 0 ai 9 6 * 2 3
6pa<ri0 tı\ot 115*33 la 6ppoıros 1 6 4 * 4
0pturvy6/ifyoı f<roı, c o n i . i\tv0fpot 134*27 f«rot ol
Bpaıris 104*22. lo 7 ’’3. ıo8*’i9 , 25. iy t Q rıpiıpart 160*18 rh tffoy,
ı i 5*>29 + . i 5 i »>7 o p p . rh ıc\ûoy, rh (Karroy I 0 6 *
0pa<riri)t Io8*>3i. 109*1, 9 27 + . 131*13 o p p . rh fi€Î(oy, rh
BpfiTTiKİı (wfı 98*1 rh 0pf 7fTiK6 y (Karroy 108*15 (cf. 30). 153*6
103 *’l l . 144*10 rh Kar’ a^lay, o p p . rh Karh. ıro<r6y
OpjjyrfTiK^s 171 "10 158*30 rh 1 <roy = rh SİKoıoy 129 *
0pl^ 161 **23 rpıxîiy rİK<r€ts 148 **27 34. 130*9599. 131*11599. ırapiı
0 itty 1 3 4 **33 , *3- *65*15 rh İtroy tjyai 1 3 6 * 3
Ov/uufiİTuy i<r/ıal ı l8 * l o i<r6ri)s 131*22. 133*4, 18. 158*1,
0 vfu>€iS-fıs İlâ**26 28. 162*55. *2 l<r6rrıs \iy w y
4 ı;/t((j 105*8. ı ı ı * ’ı ı + . i i 6 * ’2 3 + . 131*31 KOT* la6nıra, o p p . Kar'
147*15. 149*3, 26+ iucpariıs ayaXoylay 132*33 l<r6rns rov
Ovftov 1 4 5 •'20. 1 4 7 **34. 1 4 8 ' > 1 3 134*15
rhy 0vfihy KarixfW 1 2 6 * 2 1 t İ 8t<k \ 6 r 7)S lairus 157*36. 168*8 (cf.
0 vıx6y ı l ı * 2 5 s q q . '’ı 8 . 1 3 5 * ’2 I 1 5 9 **!)
İ k Ovfiov ovK İ k vpoyolas Kplyfraı itrrriKhs oûShy ı ° 4 “4
1 3 5 *’ 26 ırtrat Kcucft 1 4 3 * 2 9
BvfuiSrjs 149^14 /ırxı}*ıv 1 0 5 * 3 . 116*15. 179*8,24
0 ipat 139*31. 149^13 lcrxvpl(€<T0 aı 1 2 4 * 2 3
0v<r/aı 133^30. 160*33,35 BvffIas l<rx»poyyJiıı.oyts 1 5 1 * 5 , 12
fy€Ka tcal <rvyov<rlas 160*20 fcrxt(p3î99*4. 1 0 1 * 1 6 . 104*33. 144*
lo. 146*5 la‘X'>P^ imBvpİa 1 4 6 *
la ris 15D*’32 3, 1 0 T\Soy(] 1 5 0 * 7 . 1 5 4 * 1 4
larptla 152 *>33 . 154*28. ‘*12 la- \{nri] 1 4 8 * 2 2 rh î<rx»phy fx***'
rpeîaı 104'» 17. 154*30, 34 180*19 l(TX'^P<î 1 4 4 * 1 1
/oTpeuetK 97*13. 137*24.' 154‘*l8 Z«rxı5ı 1 0 4 * 1 4 + . 140*28. 180*18
la r p iK İsg j^ ıo . 181*3 larpuefı 94'' lrı\TMtSırarov 116*26
8. 90*33. 9 j'* i 7 , 19. 103 * 21 . lxOis 1 4 1 * 2 3

104*9. 112^4. 138*31. '*31.
141*32. 143*3. ‘>27, 33. 144*4- Ka0 apet6 rr)s 176*1. 177*26
145*8. ı8o“8, 27 KaOcıiSetv 9 5 * 3 2 . 178*19 6 KoOei-
la rp d sg j^ ta . 102*31. 105'*15. ı i 3 ** 8tı»K99*l. 147*13. *7. 176*34
13. 114*16. I27**20. 133*17- KaOÂ.01; 1 0 7 * 2 8 . 1 3 7 * 1 3 + . 1.39*29.
137*17- 148**8. i 64‘*34. i 74‘*26. 147*4. "13» 14 opp.Kaff*?KO<rTo
ı8o**i4-f 104*5. 135*6,8. 141*15- 1 4 3 •’5
lİ 4a 99‘*4- 129*29. 167*5 iS 4a opp. M ftfpovs 1 0 7 * 3 0 opp.
Platonis 96*17599. Kark fi4pos 1 4 7 * 3 o p p . rtyt 1 8 0 *

ISıoyydpoyts 151'*12, 13 8 vtpl rûy koB6 \ ov iır 6 \rplns r\
tSıa (a/<rflıjT«f) 143*27 iıturriıp,rı 1 4 0 * 3 1 (cf. 1 8 0 * 2 2 ) 6
ISıâraı I 3 l * l 8 o p p . SvyJurrM I 7 9 * Ka 03A.ov dpo2 1 4 7 * 1 4 Atfyor 1 0 4 *
6 o p p . iBKıpral 1 1 6 * 1 3 5 4 Ka 03Aoı> &yi'oıa 1 1 0 * 3 2 S 3( a
Up6y 1 3 3 * 1 0 Upiı ov\ây 1 3 3 * 6 147*25,33 ırptfTao-ıı 1 4 7 * 3
'l\M y i 39‘*7 K a Ö t f A o v ( 5Cİ 1. iyaOây) 9 6 * 1 1 sqq.

INDEX. 245
Kaıp6 s 96*32 kotİl rhv Kaipdv 110* Karcvpdyat 139 *'15
ufaToôı»^* 116*3. 174*33
K aKtıyoptıv 1 2 9 ° 2 3 Kardtf>a(rts 139*21
Kcucvyopla 1 3 1 * 9 Karaiptiyfty I 0 5 '’i 3 . 132*20. 176”
^ KaKİa (pSapriK^ 140^19 at 12, 30
rov edıxaroi kokIui 1 1 4 * 2 2 K ara ıpp oytîy 1 0 4 ^ 1 , 124'’4, 5 K a ra -
KaKo\Syos 1 2 5 * 8 ıppoyovfifyoı 172*36
KaKoıraOûv 9 0 * 1 . 1 7 6 2 9 KaraıppovrıriKds 124*29
HaKovoifîv 1 I 4 * ’4 Karcupvyfı 155*12
lcaKovoı6s 1 2 5 * 1 9 KarifyopoApityoy 96 32
KaKhs laTohs Koi Kotchs vTOKptriıs 1 4 8 ^ Kartryopta ç 6 ^ 2 g, 32
8 Tö KOKhy rov tırtİpov 106'’29 KceriiKOoy 1 0 3 '^31
iavrh iır^XAv<rı 126*12 rb fioToy KOTOKdxi/2oy 179*’9
Kox)fy 129*» 12 KOKÛs ftiTfîy 130* KaropOovy lo 6 **3 i. 107*14.
18 i 4 2 ' ’3 0 KoropBovffOaı ı o 6 '’ 36
KaKovpyety 1 1 4 * 6 KaropdurtKds 104’’33
KOKovpyia 1 6 5 “ 1 2 Kavffis Kal rofiiı 137*35
/c <£a a .o î 9 9 * ’3 coni. ^ ^ e ö o î I 7 7 * ’i 7 Kaxt((a 129*20, 23
rb kİ W os iy fifyd\<p ffdnarı /te\«ı56i»'129*’24. 138*7. *‘31. 149*»
13
Ko\oKayaOlai24'^4. Ijg'^ıo K e\rot i I 5 ’’ 28
Ka\a KİyaOd 9 9 * 6 dyaBal Kal K o A a l Keyi/ Spefıs 94*21 Keyd 116 7
ırpdôıs 9 9 * 2 2 Kd\\ı<rroı Koâ ir- Keyrrı<raı, dist. rpâffai I 3 5 *’l 6
Xuporaroi 9 9 * 4 ft,tyd\a Kcd Ko\d Ktpofteîs 1,55*35
101*13 Ko\6 y, dist. (TvfKpdpoy, KtpSalytıy 122*11, 12. 130*34+ .
IjbA 1 0 4 * ’3 2 rb & ı r \ & s Ko\6 y 133 »»H, 18
136'*22 rb Kokby rd\os rrjt ipt- KdpSos I 1 J^2 0 . 1 2 2 * 3 , 8 . 137>»17 + .
rrjs I I 5 ' * I 2 (cf. I 2 2 *'6 ) Ka\us 130*>4. 132*10 + . *’I 2 , 18. 148*
1x 0* ' s y n o n . bioy 1 2 1 * 1 26. 163**3, 5. 164*19 İK p a r i)s
Ka\wpd 1 0 9 * 3 1 KfpSovs 145^20. 147 *’ 33 . M 8 '’ İ 4
Kdfiytıy 1 6 4 ' ’2 3 . 1 7 5 * 4 A Kdftvmy K tffr b s tfids 149’’16
1 5 0 ' ’5 ol Kdfiyoyrts 1 0 5 •'15. ^»1 Kf<ba\alov 107'*14 Ay Kf<f>ıx\al<p
^5*'*33- I73'*^4 0/ KtK/tfiKİrts 109*12
101*35. '■6 Kt<pa\iıy ^xov<ra İırttrr'fı/nı 141 *19
KoyovlÇeıy 1 0 5 * 4 165*20
K a v d y 137'’ 3 ° + coni. {lir p o v 113* KiöapuTT'^î 98*9 + . io 3*34- *’9
.33 KiBaptpbds 164*15
6KapKiyov KtpKvtov 1 5 0 * 1 0 Kİfi$tK€S 131*32
Kdpvifia, o p p . İKopıra 1 2 5 * 1 2 Kivcî ov6hy Sıdyoıa airA) 139 * 3^ Ap'
Kopvûy ovyKOfiıSal 1 6 0 * 3 6 Xİ) rov Kiyeiy i 39 * 3 ÖJcf. 147 * 35 )
Kaprepfîy 1 5 0 * 3 4 KiytîırBaı, dist. SıoKeToBat 106*5
Kaprcp/a 1 4 5 * 3 6 . * * 8. l5o'*ı dist. fıSearBaı 174^8 Ktyovfitya
« a p T « p ı / c 3î 1 4 5 * > 1 5 . i 4 6 ' ’ i 2 . I 4 7 *>2 3 . rb SIkuiu Sp&<Tty 134''27
1 5 0 * 1 4 » 33 KaprtpiK&s İZ «/vTjffu 173*31. 174*19+ ir tK iii,
Karafii^Kuyraı 9 6 * 1 0 re \e (a lj4 * 22,28 opp.İKtyjıırla,
KaraStirrepoı 15 9 * 3 iiptftla 154'»27, 28 coni. y iy tr ts
KardK\ı<rıs 1 6 5 * 3 8 173*29, 30. I 74 ’’i 3 Ta iy
KaraWdrr€<r6 at ı i 7 ’’ 3 0 , 1 5 8 * * 3 Kivi\<Ttı 112*33 Klytta-n (rîjs
Korayofîy 1 7 5 * 3 3 ^vxi}s) lo2**9 rov IfBovt 128*11
KaraırİKrus 1 1 1 * 1 1 dist. İ(ıs 152’>28.^ 154*13 fl-
Ka ra ır x4{ 1 0 8 * 3 4 yn<ns $paSfta rov /t€ya\oı|'ixo*'
KaracTKtvcd 1 2 2 * 2 0 125*13. 128*12
Karo(r/uKpt(oyrfs 1 6 3 * 1 4 Kiyifrdt I34**29, 32
246 IN D E X .
Kİarıpıs 1 1 1 * 1 3 ••26 Kptîrroy 1 3 3 * 1 3 . I 3 7 * * ı ı .
kIovos (lipSucrıs 174*34 145 *’ 32 . i 7 2 '’ 3 I- 173*5 «P«-
KKtIs 1 2 9 * 3 0 rurros ı ı 6 ' ’ i 2 . 1 1 7 * 1 3 . 1 2 9 ' ’2 6 .
«A/ımjî 134*18, 22 i 72’’ i i . i 74*’19, 29. i j 6^22.
KKrıpovofila I 5 3 ’’ 33 19- ‘*34 - i 78 “ 5 - 180*
KKjıpoyrhs fiaaıKfis 1 6 0 ‘‘ö 29
kKİvi) 1 3 3 ‘* 2 4 + KprııriSos ırofıjffir 174*26
k \ ott^ 107*11. 131*6 Kprrrûy Kal AaKtSaift.oylwy yoftoBeraı
Kvf\fiı\s tyyıov y6vv 1 6 8 *’8 102*10
koiv6s, o p p . ISıos \6yos 1 4 8 * 1 koi- Kpfı/€»v 94'’27. 99*23. I o9**8. 111'’
v6repoı, dist. a\rj6tv<irfpoı \iy o i 6. 113*4, 3°- ı i 4 ‘*7 * ''28*
107*30 Koıyhs Plos 1 6 2 * 9 (cf. 12. 135‘’26. 136*>32 + . 143*14.
19) Kotva ra <p(\uv 1 5 9 * * 3 1 * 173*18. 175*31. 179*16, 19.
ı 6 8 ’’8 ra Koıyd 1 2 3 * 5 . ı6.^*’8 181*18, 20. •’! + t 5 Kpîyoy fi
rh Koıy6y I 2 2 * ’2 i . i 3 o * > 2 6 . 1 6 2 * Bfupovy 174'*34
29. 1 6 3 ' ’7. 167'*13 rh Koıyv Kplffis ıi9*’24. 134*31. i .36'’33.
5^(01^0167*28 rh Kotyfi avfi<pf- 143*20. 159*24 Kpt<rts r û y
poy hlnatoy 1 6 0 * 1 4 Koıvp koti)> XV/ıûy 118*28 ty Tjj ai<rBf)irfi v
yopfîaOaı 9 6 *'3 2 KotySy rı xa06 - Kplaıs 1 0 9 *'23. 1 2 6 ‘'.j
Aoı> 9 6 * 2 8 K O T O filay IStay 9 6 Kptrfıs 94 *'28
25 Toû Koıyov al iıntrrrjfiaı l 8 o ^ KptrtKÖs 1 4 3 * 1 0 , 2 3 , 3 0
15 Krri(Tdftfyoi, o p p . v a p a \a $ 6 yrfs 120*’
Koıy6rrji âırdyruy 165*30 II
Kotyuyia 1 3 0 * 2 . 1 3 3 * 1 7 , 24. *’6 + . Krjjfia \2o'‘ ı. I 2 2 * ’ I5. i3.('’ ı o , 1 6
135'*12. i5y''27H. i 6 o “9 + . KTfjoriî y K ' * 3 2 . 120*y. '’ı 6 . 176'’! 1
**24. ı6 ı* * ıı. 162*20. 163*31. KrrırSy g0'‘^4. 97* 1
164*20. I 7 i '’32 ıro\iTiıcfı I2g^ KvfitpyrıriK'fı 104^10. ı i 2 * ' 5
19. 160*9+ âAAOKTlK^ 132^31 Kvfifvrfıs 122*7
Kolvuyla \6 y u y fcol ırpd(fwy I08* k ^kKov rh {liffoy 109*25 rh kvkK Ao Ce ı» 'i i3’’ 2 3 + . I 1 9 ’* 3 , I 2 . 132'' Kvp.ıyoKpio'rns 121'*27
30. i 8o *I2 Kvptf6uv i 6 o ‘*3 S
k({Ao( 108*29. 1 2 1 •>7. 125*2. 127* Kvpıos 110*3, 6. 113 *’32 . 114*3.
10. 159*15. i 7 3 ' ’3 2 32. **32. 116*33. 129*’ i 6. 139*
K6\acrıs 1 0 4 * ’ 16. I 0 9 ’’3 5 coni. 18. 147*26. **10. 178*34 Tİ ki5-
Ti/toıp/o 1 2 6 * 2 8 . 180*9 pıoy 163*23. 178*3. 179*20 rh
Ko\oihv ırorl Kohoıiv 1 5 5 * 3 4 Kvpııirarov 168^ 30, rhıevptti-
KOfttSîjs evtKa 1 6 7 ' * 3 1 TeTolll*8. 145*’6 Kvpla hptr!,
KOfffuörrii 1 0 9 * 1 6 1 4 4 •*4, 1 7 Kvpıurdrrı itrıar-fı/jL ı
KdtTfıos 1 1 2 * 2 2 . 1 4 1 * 2 2 . *’ ! r) 94*26 7} Kvplus iıriffrTip.n 14 7* *
rov K6(TfjLov /cfvTjırtJ 1 7 3 * 3 3 ıc6<r- 15 Kvpitos iyaBds 1 4 4 *’ 7 , 3 1
fjLOS rwy hperûy 1 2 4 * 1 ( oIkov) Kvpltos s y n o n . Trpdrui 157*31
123*7 o p p . 5€ W f p c ü î 1 7 6 * 2 8 Kvpitirara,
Kov<pl(avraı 1 7 1 * 2 9 , 33 coni. ^ o A i o t o 9 8 ' * 1 4
Kovtpa Kpfa 1 4 1 ’’ l 8 t Kvprhy Kal rh Ko7 \oy 1 0 2 * 3 1
İ
Kpâffıs 1 5 4 * ’ 1 3 Kvyhs fıSoyrı 1 7 6 * 6 Kvyfs l ı S * ı 8 .
ı c p o T « Î j ' i 4 5 ' ’ 24 . 149*2. 150*12,35. 1 4 9 * 28
151*22,24. i 6 8 * ’3 4 Kpartîffdaı KuKvriKd 96** 12
I 4 5 ’* 3 5 - 148*29. 149*2 + KU/itpSlaı ai T T o A o t o i Kal al Kaiyal 128*
K p fa i4 i^ ıg . 1 4 8 ^ 2 3 22
Kptlrruy I i 6 '*2 i. 1 5 0 * 1 2 . 177*6. KuutpSoîi x°PV7 ^*' 123*23
INDEX. 247
\a $ û v , opp. ^v ytîy 11 a *3 6 %ytKİ Tiyos 139*32 ipOhs \iy o s
Xayo>&y 6ırfial 118 * 18 ıo 3 ‘*33 - 13 S ‘’34 - 147'’3 =‘ <Ppi'
\aOpata avyctKKiyfiara 131*6 yrıa-ts 144'’28 Karh. \6yoy 95* lo.
Aaxe5aı/xJf'ioıloa*ll. 1 1 2 * 2 9 . 167* 98*7. 101*17. 169*5 Kari
31. 180*25 rhy kSyoy Karh rhy
AİKuyts 1 1 7 * 2 7 . 1 2 4 ‘>i 6. I27'>2S. ipBhv \iy o y 103 *>32. 138 "25.
145*28 1441*23,26. 151*22 ırapİL Koyoy
\aftırpvytO'0ıu 1 2 2 * 3 3 . 1 2 3 * 2 2 1671*19 vapd rhy \6yov 102^ ly ,
Aa»'Wj'6ii'I09’’ 20. I24*>27. 1 2 9 * 2 8 . 24, 148*29. 15 I*’35 - 152*3
1 3 9 **22. 15 0 **36 iyruf>l\r)ais ırap& rhy ipOhy \6yov 138*10.
ov \aydiyov(ra 1 5 6 * 8 (cf. ISS** İ 4 7 '*3 l . 151*12» 21 & ytv\iyov
3 4 + . 1 66 •'31) 1421*3, 12 /16Tİ \6yov 98*14.
\ty « ıy, dîst. ırurTeêıy 142*20 ri i4 0 * 4 -f. **5 , 38 , 33. 144'*30-
\ey<f/ueya 98*’ıo. 145 *>20. 152'’ 169*1 fitriı \6yov iAıjfloOı, (|^€u*
23. 174*11 Sovs 140*10, 22 /x«t İ rov 6 p0 ov
\tiT o vp yla 163*29. i 67*’12 A^yoo 144'*27 i s d Aefyoılıj**
Aefıj (rrâffı/ios 125*14 12.117*8 &s &yâ \<fyoî Iis'^ ıç
A evfila olKoiofila 137’’30 &s &y 6 \6 yo i râ^jj 125**35 (cf.
\tvK6T7ii 96 **23 119** 18) i î i SpOhs \ îy o i 119*
^f<ı)y 118*20 20. 138•*29 Aî îty 6 opöbî A<f70s
ioo*’i7. i 3 S*’3 i. i4 o ‘’29. vpoard^p 1141*29 ws 6 \6 yo t &
i 5 7 '>i2 ipBhs \ t y t t 138'*20 iırıırfiOfs
X4\kvQos 1 2 3 * 1 4 \6y<p, opp. Sıayoovfityoy
\rjfifia 122*10 98*5 (cf. l02İ*3i) r y \6yip
ArjiTTiıcıJî 120*»I5. 1 2 1 * 3 2 ırtı0apxtîy 180*12 â rhy \6yoy
Kpar'fıs 1 2 2 * 7 . 1 3 4 * 1 9 . i 6 4 ’’ 34 (x<y>' 1381*22 \6yoy 98*3-
\ipfns V. S6<rtî 102*28. **32. 103*2 \6yov p tr t-
\l0 o i 103*20. 111*13. 114*17- Xtıy 1021*14, 25, 30 rh \6yoy
i 3 7 *’.'îl- 174*23 <X®>' ^^XV^ 1021* 15 Tİ \<fyoy
\iOovpy6s 1 4 1 * 1 0 lıXoyfidposii8^g. 139*44- ?x*“'
\oyl^(iTBaı 175'’ı8, 19 coni. ^TjTer»' riya \oyoy 95*30 \dyov rvyxd-
142’*15 = fio v \titff6 a ı 139*13 ytıy 951*21 inh \dyov Kal dSfrjT
t i Xoyl(t(T6aı 140*30 aKparfvtffOaı 1 4 7 ' * ! r y \6yı<>
XoyiKa\ aperal I08''9 Sio 102*30 Kari, rhy \6yov
Xoyt(r/x6î 111*34. ıi9**ıo. 141 •>14. İyyhs tîyat 152*13 d Koıyis, 6
I42'*i9. i45*>ıı, 12. 146*33. Ihıoi X6yos 148*1 3 ToO iyBpıiırou
1 4 9 **3 5 - i ö o ’’ 24 İ k \oyttrpov \ i y o i 961*1 (cf. 21 sqq.) Itrirtfs
Ka\ \ 6 y o v 117*21 \6ywy 131*31 (cf. 1*4, 30) a3-
KoyıırriKİy 139*12, 14 yovs ras ip tr is ı^tro SuKpdrıjs
h iy o s I0 2 ‘'i 5 - f . 104*1-»-. *'23. 1441*29
ı°5**i3- 107*1. ıo9*’ 2i. 112* KfKoyx<ıififyoy S6pv 111*13
16. 117*21. ııg I ’ıı-t-, i 3 i ''2 i . \oiSoptiy i2.S*3i
134*35- 1.39*24- 142*26. 144*’ \oıS6prtp.a 128*30
32. I45*’i4. 149*26, 32. ''ı , 3. Avırd/Âtyos 1641*34
150*’28. 151* 1, 17, 2 9 -f . '’ıo, \vfialyt<r0at 100^28. 1751*15
26.180*21 \iyotSitcaytKol 181^4 Aû/taı, coni. (pOopal 176*21
AJ701, coni.)3ıoy 127*24. *’2 coni. Al5ır7j ^{/(TT7j<rt Kai fBtiptı rijy ıftvırıy
ırpâfıs 108*11. 127*20. i-28'’5 119*23 ( c f . 29^ V. rıhoyfı
coni. Tpiyfiara- 126** 11 coni. \ia-is 146 ’’ 7 - 153‘’5
Sıdyoıa 170 •'12 f) vtp\ rhy \6yoy Aw<nT«A«ı 157*16
ivtpytıa i 7.3*’6 (cf. 4) \Syoi iırb AvrpoDffOoı 1341*22. 1641*34 Xı/-
r&y apxûy, M r â ı âpx<^^ 95*31 rpurtoy 165*1
(ro^KTTiKbı Atfyof 146*22 \6yos \onrohirrit 122*7
248 INDEX.
fiaOnnariKSs 94'’26. 102‘’'33. fif ya fpyov I 2 2 ' ' l 6 rb iy İpytp
13. 142*12, 17 fiadıtuaTiKOİ fitya 1 2 3 * 1 3 Tİ İKdffT-p ip try
112'>22 ^Sovaf 1 7 3 *’ I 7 fi4ya 1 2 3 ' * 3 0 t İ iy fitydKtp fitya
r k fiaOTJnartKd 1^2*28. 151*17 123*12 fitya Tl Hal ivbp aiırois

fidOrjffts 9 9 ' ’ 1 5 , 19 95*25 / A €7 d\ o, co ni ./ co A. e£ t o ı * 1 3.
fiadrırd» 9 9 ‘'9. I 3 9 ’*2Ö 110*21 (cf. 1 7 8 * * 2 ) c o n i . oyo-
ficuvd/itPos 1 1 1 '^‘J. 112 * 20 . 115 *>26. fiaffrd 1 2 4 ' * 2 5 fityiffros, co n i .
147*13. İ49"35 HdWi(rros ı i 4 *'9 . 1 1 5 * 3 ' coni.
lxaKoplÇuv 100*4, 16, 33. ı o i ‘’24, İPTifiâraroi 1 2 2 **35 (cf. I 2 3 ' * l 6
27 sqq.)
fjLcucdpıos 98*19. 99*>i 8. 100*33. litytOos 1 2 2 * 2 4 . *'12, 3 2 . I l 7 ’’ i 7
*’ı6 + . 101*7, *9- ^6. fitytBtı Kal fiiKoSrıiTi 1 0 0 ' ' 2 3 . 164''
i 5 2 *’7 . I57'*2i. 158*22. ‘ 169*’ 29 rip fitytOfi ı i 5 ' ’9. 1 2 2 * 2 2 ,
4 + . 1 7 0 * 2,8,27,28. ’>i4. 177** 32. 123''I3 /ıtyefle» 1 3 2 * 2 3 .
2.V I 7^ ‘’9 , 26- 179*2 coni. **18. 123'*6. 167*29 yttofitrpia
Tf\fios 176*27 Tİ ficucdpıov 99** ırtpl fitytOrj 143*4
2. 100 *>29. 101 *>5 fiaKoplus /ı/0o 5 o y 9 4 * 1 . '’l l . 98*29. 129*6
100*22 /ttOûeıı» i i o '’2 6 . ı i 3 ''3 i
poKopıdrrıs 178 *'2 2 fi'tOva-HfffOat 11 117*14. 151*4
/toAcucfa 116*14. 145*35. ‘*9. 150* fifKayxoKiH6s 1 5 0 * * 2 5 . 1 5 2 * 1 9 , 2 8 .
31- ‘‘3. 15
fia\uK6s 147'*23. 148*12. 150*14, fitKtrâv 114*8
.1 .3 -_ ''2, 1 7 /»♦Al >.3 7 * '4
Tİ ııâWoy Hal [ t İ] irra y İ/;(«rtfaı fi*KKi}riı% 12 .}'*25
1 5 5 ''‘5- '73*»7. H İki64x*- fitKn ı ı 8 “ ö , 1 7 0 * 1 0 . 1 7 5 * 1 4 jtapa
<r$aı I55*’i3 /iâAAoi' nal fiİKos 1 2 3 * 2 2
^TToy 173*27 fitfvf/tts 1 6 2 •*5 (cf. 1 8 )
fiopedytıy 94*’l. 103*32. 114'’ 10. fitplffaffOaı 1 3 7 * 2
I 4 3 " 33 - 164*25 =o-vi'teVcui43* fitpurrdy 1 0 2 * 3 0 . i 3 o ' ’3 2 . 1 7 4 ' ' 1 1
12+ coni. 0C0/ICÎI'153*22, 23 Mtpdını 1 1 1 * 1 2
fiavla 147*17. I48'*25. 149*12 ftepos aİTov 1 3 4 *'11 opyaytKk fitpif
/layİTfis trapKİs 129*22 1 1 0 * 1 6 (cf. ı ı 8 ' * 8 ) pt^fpv ^vxvs
futyrtvdfifOa 9 5 2 6 1 3 8 ' ’9. 139*4 fitpos iptTİjs,
fidyrıs 127^20 kokIos 1 3 0 * 9 , 1 0 . 144*5 M
iy Mapylrp 141*14 fitpovs, o p p . HaOdKov 1 0 7 * 3 1 jf
fiaprApıa paytpd 104*13 iy fiiptı iptrris biKaıoaiyt) 1 3 0 * 1 4
fÂ,aa’rtyov<r$aı 115*24 ^ ^1» fitptı biKototriyrı, ÜSınla 1 3 0 °
ûiraıos 94*21. 96'*22 dist. ko/ci^s 16 Kara fitpos oHparifS 1 4 7 ^ * 2 0
127**II âTot«s 95*5 9 Hark fitpos kSınla 1 3 0 * 1 5 s q q .
pdxn>' ıtfpiTlOrıtrty 180“ 10 /ıaxa< T İ Hark fitpos kbiKİifiara 1 3 8 * 2 4
131*23. i 62*’9. I77*’1 i al Hark fitpos isrıarrffiaı 1 4 3 * 3
116^ 14, 117*7 fiiptı İKiyiifftus}) 1 7 4 * 2 2 ty
fifya\OKlySvyos 124'*8 traıBıâs fiiptı 1 2 8 * 2 0
fitya\owp€ir(ia l o j ^ I J . I2 2 * ı8 sq q . fitrlbıoı 1 3 2 * 2 3
I 2 S"3 i fiiffos, o p p . ol İnpoı 1 0 7 * ' 3 2 . 108*
fifya\oırpeırî l o J ° ıJ , 122*27 + 5 + . **24 tf pifftı X’^P^ ' ° 7 ’’,32
fieya\oırptxûs 123*17 €{«ı ı o 8 ' ’ı 6 . i 0 9 ' ’2 4 . i26'>5 + .
fifya\o\puxla 107*»22, 26. 123*34 128*16 btdOtarts I o 8 ' * i 4 t İ
sqq. U5“33. 34- ”3 fiivoy iırtpfioK^s Kal i^ tlıj/tu s

fifya\d\l/vxoı 100*>i2. 123*>2 + 1 0 6 * 2 8 sqq. Kark rb ırpaypa,
ol Mtyapoî ^scil. x ‘>PVyovyTt$) 123*24 ırpbs fifiâs 1 0 6 * 3 4 sqq. t İ fiitroy
fidyas, dist. pirpıos 124** 19 rb p iya i o 8'*28 + . 109*23 + . 121*21

Toû jucâAorpcroûf I 22 *’i 2 ri synon. ri Sioy 121'>12 t İ fiicroy
IN D E X . 249
^rifiias Kal KtpBovs ıp,2‘' l ç ) ftiffau fUKpo\l/vxla 107''23. 125*33
İffrlv f) SiKaıotrvvT} 1 3 3 ' ”33 fi 4 tros ftiKp6^vxos l23'*ıo, 24. 125*17, 19
^pos 142^24. Tİ/i6(Toi'fcü/tAou 109* ftiKrSs 110 * 11 . I28'>34. 171 *35 -
in ırphs roiıs /iecovs fJLÎrptos 124*’ I72'>30 /iiKTal ^ 5o»/af 173*23
20 /ifV&Jî ? x * “ ' ^ ° 5 ^ I I Ö “ 6. MıA^moı 151*9
119‘ n MiKuy 106‘'3
p.e<r6ri)s J04'^ 26. ıo6'>i2 + , 10 7' * fuffovyraı l6 6 ’’i2
33 + . 108*15 + . I 3 3 ‘> 3 2 piff-nriv ıoo*’35- n8'>25. 128*28.
tua6r‘i)rı olcra 1 0 6 *'36 176*12
/t er aj Sc ıA Af iy 1 2 1 * 2 4 . 133*31. 1 5 1 ’’ p.i<rB6s 114^6. 164*27,33. i7 9 '’5
9. i 6 o *>21. I7 3 '’ 2 filffOtaffii 131*4
/xeToj 3oAı^ 1 0 0 * 4 , H- 1 5 4 * ’28, fû(roî 105'’22
31. I56»i /1I/5 ıo6'»ı, 2. 133'’23, 24. I34*>22
fitrdSaa-ıs 1 3 3 * 2 (cf. 10) /lyda 145 *.34 - 1^5 **,33
fi.erajtıv^<raı 1 5 2 * 3 0 /iyrifirı,con\.<l>ayra(rlal4T^ 5 fiyrffxaı
fiera fie\tıa lIO* ’ l 9 , 22. 111*20. 166*25. 168*14, 17. i 73’*i 8
166 **12 fiyrifioyevety 124^12 conİ. 6pây,
/i(Tafif\6/xeyos lı o * * 2 3 (ISeyaı 174*6
fifraft(\r]TtKİs 1 5 0 * 2 1 . 29, 30 /ıyıj<rlKoKos 125*3
fieravetffaı 179'*28 /ıtraw(l$(a'6aı ftoîpa 99’’10
1 4 6 * 3 4 . »>ı. ı s ı l » 1 4 juoıx«f« 107*11. 131*6
fifTaırliTTeıv 1 5 6 * 3 5 . ’’ 4 . 157**10 fioıX fvtıy 107*16. 129'*2I.« 130*29.
fterapptı &<rırtp tdptıras 1 6 7 ’’ 7 j s a 'a - 134*2*- 138*25
fierappvOfiiaaı 179*’ ! 6 fio ıx ii 117*1. 134**9, 22
ptTcupepeı» ı ı g ^ 1 3 7 ' ’ ! . 1 6 7 * 1 0 fio\lpSıyos Koyıiy 137 **3°
kutİl fieTCUpopiy 1 1 5 * 1 5 . 138*’ 5. /(ol'aSiKİr ipıO/ıSs 131*30
1 4 9 * 2 3 . '‘ 32 poyapxla 160''I , II
tıerta-Tt I22'*3i, 137*26 fi6yapxot 115*32
fitrpıos 110*23. 124‘‘20. 125** 13 fioydSoj oiiK fa rt yeytats I 7 4 *’l 2
sy n o n. İ vkiktis i 36 ••30 r i p t- fioyaxâ>s 106'*31
rpıoy 96*25, 33 fiirpıa Keıcrrj- /idyifios ıo o ’’2, 14, 15. I56'*I2, 18.
fifyos 179*12 (cf. 5) fttrpta Kal I58*’9, 22. 159'’ !, 4- 164*11
fiiKpd I 25**5 fıtrpiıos I I9" 14, 17. /toı/oıV*»"»ı 96*'17. 97*’i4. i73*'2S
121*2. 124*6,15. I27*’30. 179" /jioydrifi 99*’4. 157'’2I. 169'’
10 16. 170*5
^«Tpoı/133*’ i 6. 1 6 3 * 1 7 , 3 2 . ı 6 6 * i i . pdpıa Tov acifiaros 102*29. ’’ I9.
I 7 0 *>3 0 . 176 *1. 8 coni. Kuytiy 1 4 7 * 35 /topıoı/T^rı//uxî)î 1 0 2 ' ’ 4.
'13 * 3 3 Koıyhy fidrpoy 1 6 4 * 1 139 "9 - 143''ı6- 144 *2, 9 - I45*3
fiİTpa otynpa Kal tnrıjpa 1 3 5 * 1 , 2 yoriTiKa fidpıa 1 30 ** ı 2 rh $ 4 \rıo y
Tİ /J.4), opp. Tİ yal 1 1 3 ' ’ 8 /irfpıoı, 1 4 5 * 7 . 1 7 7 * 5 pd p ıa rp s
/i.t]SfT€pos 1 5 7 * 1 8 . 1 7 3 * 8 , I I ıroKtriKTjs l 8 o ' ’ 3 eviaifioyla Kal
pfiKOî rîKeıoy 177*’ *5 rh fidpıa avrrjs 1 2 9 ’’ !8
fii)\u y offfıat 1 1 8 * 1 0 /xov(rı/c3ı 1 0 5 * 2 1 . 1 7 0 * 1 0 . 173*’ 30,
fi’firrtp I48'»26. 159*28. l 6 l ’’ 27. 31. 175*13 pLOvatK-fı i 8o '’2.
165*25. 166*5, 9 181*19
firırpiKİ] rlfii) 1 6 5 * 2 7 /ioxÖ7jp faiıo '» 32 . i i 3 ‘’ i 6 . 129*’24.
p.t\rpoKroy^(raı 1 1 0 * 2 9 130*7 + . ” 24. 135*‘24- 144*35-
lxtaı<p6yos 1451*1. 1481*2. 149*16, 17. 150I*
fUKpoKiySvyos 124'* 7 32. 1591*10. 1631*23. 1651*18,
(UKpoırpfvffS 122'*8. 1 2 3 * 2 7 36. i 66İ*20, 27
(iiKpoırpeırfia 1 0 J*‘20, 1 2 2 * 3 0 fivOtvtrat 100*8
oi fiiKpol o i Ko\oi 12 3 **7 iy fUKpf fivp€tltiK^ r 4xyr) 153*20
âıroAcî 1 2 3 * 2 9 fiipuy iapal 118*12
250 IN D E X .
fivs 149*8 vJ/AOS 1291*19. 1301*24. 1 3 2 * 5 . I*l6
fuıariKİ 111*10 1 3 4 * 3 0 , 3 1 - *’ 1 4 - I 37*’13 + - 138
(uapalvtıv 148''3 2 + . 1 8 0 * 2 4 . 1*25. 1 8 1 * 1 7 , 2 3 .
1*7, 22 p6poı 1 0 2 * 1 0 . 1131*34.
rh val, opp. Tİ 113**8 1 1 6 * 1 9 . I 2 9 **i 4 . i 3 7 * n . 1 4 4 * 1 5 .
pautS Ttolriffis i 74 ** 4 j ^6 1 5 2 * 2 1 , 2 4 . 1641*13. i 7 9 ‘*3 2 , 3 4 -
vatnrrtytK'fı 94*8 1 8 0 * 3 , 34 T İ Kara p6pop 137**
veapis 95*7 12 T İ ırapa rhp popop 1 3 0 * 2 4
»'c/içij/134*34. ’’ 3 - 136*’I9. 137* p6pot \ i y o s av6 rıpos <ppop4)<r(ut
16. i 6o *’ i 3. i 63*'3. 169*’! 6 Kal pov 1 8 0 * 2 1 p6pov Kal (Tvp-
vef/Aaı 136*’ i 6 ve/ifo-ûat 12. 0 ‘flKrjs KOiPüipeÎP 1 611*7 p6pos t)P
ı.^7 '‘i 3 - IS?**!- 163*27. i7 o ‘'i 4 eavrip 1 2 8 * 3 2 p6pcp, opp . <pva(i
«“i yepecrOaı 131*24 941*16. 1 3 3 * 3 0
vtfi€(rr)TiK6s 108** 3 voo-eîv 9 5 * 2 4 . 1 1 4 * 1 5 , 1 7
yefj.fffis 108*35 poa-f)para 1491*29. 1501*33
vffoiTiKİtv SİKaıov 132 **24 POffrjparûSrıs 148^2'^. 1 4 9 * 6 + po-
tffovr6Kffxos 146*19. İ5Iİ> i 8 crripartiSofs 148**33
pfos 9.5*3, 6. ıı8*’ı ı . i 28*’ i 9. »»({«roı 9 6 * 3 3 . 1 1 4 * 2 6 . 1 1 5 * 1 1 , 1 7 .
142*12,20. 155*12. 156*26+ . 1381*3. 1 4 9 * 9 . 1501*14 p6<roı
158*5. 20- ‘'13- i 7 9 ” 8 , 34 - 180*1. 115i*!. 1481*25. 149*11
İKPfov P(arı\iKİa 128^ 16 poffûSi] epıa TjSea 1^2 ^2 2 . 153*17
pe6rr)s 154*’10, l ı POvOirrıcrıs 1021*34
4 k prytriou 105*2 povs q6*2S. i*2Q. 971*2. 1 1 2 * 3 3 .
piKÛPÇfS^S- i i i ’’24. 117*11. 150* 139*18,33. ‘*4 , 17 - 141*5,7.19-
36. I 5 i ‘'i 4 1*3. 1 4 3 * 2 5 + . 1 * 7 ,1 0 . 150*5.
i>/k»j 94*9. 97*20. 148*26. 160* i 68*'35. 1 6 9 * 1 7 , 18. 176*18.
17 1 7 7 * 1 3 + - 1771*30. 1 7 8 * 2 2 . 1 7 9 "
N i6$ti 148*33 27 >/o5j , dist. Aıl-yor 1 43 i* ! , 5 6
voerj. 170*19, 32 + poijffaı I52*’ i 8. voCı, ?x«»* 1 1 0 * 1 1 . 1 1 2 * 2 1 . 115'*
1.5,5* *6 +i poovp 'İKaffros tjpcu 9 i'oûı, ^Sıj 1 4 3 * 2 7 f<-f. 1*9
SoKtî 166*22 voûy \a fitîp 144 1* 12 povi- tKaaro'i
p6r}<rts 170*17 ia-rıp 1 6 9 * 2 . 1 7 8 * 2 (cf. 7) Kara
poifTiKcı fi6pıa 139 12 poûp ip fp y û p 1 7 9 * 2 3 PıovcrOaı
ponrip I 7-j •’ 34 j 8o * i 8 i Karit rhp poûp /H(or
popfvs 1 6 1 * 1 4 i 7 7 *'3 o._ 1 7 8 * 7
popi) 117*1. 131*25. ı>8 Tİ ^p r f pvp S\op Ti 174*’9
popiKhp SİKaıop 134İ’I9 + opp. r i
ırpûrop 136 1*34 PopiKİ) <pt\la ( fp (a 1701*21
1621*23, 25 (epiKİf ıpı\(a 156*31. ı6ıi*ı6
p6pıpos 129*33. 1*11 + . 1301*9+. ^fpup inroSoxal 123*3
135*6. i 8o 1»4 Ufp6(papros 1501*12
p6pt(rpa 11^^26. 133*20+ . 1*XI + . ıı8 i* ıo . 147*6. 1591*31
164*1. 1781*15 Pİpiffpa Ki^Srı- ^ i \ a hı«rrpapptpa opOovp 1091*7
\tvetp 1651*12
pofioOfiria 1411*32. 1811*13 Tİ oyKuphp <pfvyoprts 1271*24
j'0/toO«T«ri'941*5. 1091*34. 1301*25. İyKtp ptKp6p 178*1
1341*23. 1371*23. 180*6. ı8 İ* oSovs 1611*23
16 oSvpSpfPOS 123*30
popoOtrrıs 102*11. 1031*3. 1131*23. ’OSvaards 146*21. 1511*20
128*30. 1371*18+. 155*23. 160* oBpttos 1261*27. 160*6. 162*8, 32.
13. 180*25 1651*34. 1691*12, 21
popMOfTiKâs 180*33. *’24, 29 popo- oîaKl^fiP vSop^ Kal \virp I 73*21
9 friK-fı 1291*13. 1411*25 oÎKÛos 155*21. i 6 i **22 . 175*36
IN D E X . 251
olKÛot pios 1 7 0 * ’2 6 olKtla aêr-fı I26*>i i , 31. I28'*2, 9. 158*3.
98*15. 177*17 efıs i 76*'26 172*11
TiSopiı ı'J i 'l i . ‘'14 + . 176*4 6/i/Jia ıpyxV^ ^ 4 4 * 3 0
\virti 1 7 5 * ’17, 21 ırpâfıı I 5 6 * > ı 6 . 4k rrjs ifVK^ıpias 1 4 3 ' ’ 1 4
170*3 şifa 159*23 oIkûov d/Moyeyûy ffiyKpiffis 165*33
epyov i 6 7 ' ’3 4 volrjfıa 1 6 8 * 2 i- dfioyvunoytîy 166*13. 167*24, 27.
yadSv 173*5 otKÛoy 120*17. i 68»7
124*7. i 29*»33. i 69‘>33. 178*5 âjuoSo(la 167*23
rh oİKÛov ivoptfKiP î 65* i 7, 3^ 6/ıotBvfîs 155*19
olKeıSrtpoı,opp. aKKorpttirtpoı 162 * dfio’fıdeıs 157*11. 161*27. 162*12
3,11 olKtlus ııg*‘i3 . 171*7,16 dfioıoTraSûv 'SapSayaTrd\\î 139*11. 165*33 İûoiiİttjj io 8*’31. 139*10. “ 19. 148*'
oİKeTTis I36*’ 31 6. i 5 5 '‘ 3 3 - 156‘’2o . I 5 9 *>3, 4
oîîcfta’ets iSetrıroroı 161 “7 6fioı6TT)ra 115*19. lig * * !.
o//(/a97*20. 133*7,23. *’23 + . 152’’ i o 4 ‘ 3o- I 3 8 ‘’6 . 1 4 7 '’3 5 - i 4 8 *’ 13-
15. i 6 o *>24. 175*25 oİk/o, dist. 149*3. 15 i '’33
•ır6\ıs I 8 o **4 oIk Iu ırp6r(pov ır 6 \tu î 6ıxol<y/ı.a I5 7 '’l . l6o*’22. 178*27
162*18 6fxo\oylat 1 2 7 * 3 3 K o f f öputKoylay
oİKoSo/ıeıy 103*33. '’II i 6 i *15. io 2*’27
oÎKoS6firııns 152'’14 6fi6\oyoı 139*30
oÎKoSo/jda Ti At<r$la 137 **30 ifiovofîy 167*24 +
oÎKoSofUKİi 97*20. 140*7. 174*20 6fkivota 155*24. 167*22 sqq.
oıVo5(l)ttoıi03*33. ’*ıo, ı ı . 133*7 + dfunraBeîs 161*26
oİKOVo/tla 141 *’32. 142*9 dfiuyvpLla 129*27
oiKOVOfUKot 140*’ 10 oIkovo/uk^ 94*9- â/ıdyv/ıa ç6^2J SpLuvifius I2g*20
*’3 otKovo/j.iKhp SIkmop 134*’! 7. T^j 6yrı l<rax&s \ 4yt(rOaı 96*24
13S**8 oyeıBıCıf/ıtyat ydoyaf 152 **21
oipTipa Kal aiTTipa fitrpa 135*2 j(vcı5oy 116*19, 29. 122*3,9. ‘ *3*
o?»/oy 118*28. 133*’9. 137*14. 151* 32. i 68‘>I5
5. 154*18. 155*’ 29 by4\(reraı 169*12
olva>ıı4 vos 147*14. *>7, 12. 152*15. oyofiaffTd 124** 26
154'’10 oyofiaToırotfîy lo’8 * '>8
olvo(p\vyla 1 1 4 * 2 7 Syot 116 ''36. 176*7, 8
oKvrıpol 1 2 5 * 2 4 oferj 116*9. 126*18. i50*’25 6 ( 4 <rt
6 \ıya p xla i 6 o *’ i 2, 161*3 xa(pfty 153*5
oKıyapxiKol 1 3 1 * 2 8 o^vrvT 126*17
oKıyoipflv 1 2 4 * 1 0 6^v<p(ı)vla 125*15
oKtyaıpla 1^ 9 *3 2 i)irKifffx4 yoı 116*12
oKıyiiptos 121 ’’ 1 3ırAo 116*10 Sır\a pnrreîy 119*36.
6 \6 k\ tipos 12 J ^ ıg . 1 2 6 * 1 2 129*21
{(Xtj âp^T^,/ca(câ 1 3 0 * 9 . 1 4 4 * 5 ^5 *’ OTTveıy, bTrieffOaı 148*32, 33
kIu i 3a** 15 TToınipla 138*17 öpdpiara 173'’ l 8 . 174H27
3A.0V Tl 174**9, 14 İiKaKal r^KtıA 3^51/96*17. 106*19. 171*35. 174*5
174“7 6pâv {rhy ipdfifvoy') 1 5 7 * 7 . 171**
6\0<pVpTlK6s 125*9 29 (cf. 167*4) 6 6pûv Sri 6pŞ al-
’OKvfiırlaffiv 9 9 * 3 6 ri. '0\ip.ırta (TÖe£ı/eTaı 170*29 rh 6pây \viriip6y
yıKÛv 147 '* 35 154*8
"0/tıjpor 113*8. 116*21. *>27. I l 8 ‘’ Spaıriî 174*14. *12
I I . I36*>9. 141*14. 145*20. opyavMİ. n 4prı I l 0 * l 6 bpyuyıKÛs
149*’ i 7. i 6 o *’26. 161*14 99*’ 25
Sfu \û y ırphs f]Soy))y Kal Kiırrıy 126*18 iîpyovov 94*12. 97*27. 99*1. 111*
vpbs riyaOSy, rrphs iıSorfıy 173 ‘'3 3 5. 112*29. 161*34. ^4
d/u\la 127*'34. 156*29 6p.t\(at bpyfı 105*22. 108*4. *25'’30. 126*
252 IN D E X .
33. 13 0 *31. i 35’’ 39. i 38* 9 - ovala la o ^ 'ıa . 131*18. ı65*»2o

i49*>2o 6pyal 103*» 18. 135 •'aö Karitriiy obalay 1 2 0 ^ ivhpriiy
al ırepl dpyi/y e(eıs l 36 **ıo hpyiiv oialay 119*18 obaiay tpBflpuy
Kar4 x fiy 126*16 ıreâı 136*24 130*1 (cf. 2) obala synon. rh koO*
ipyrjs İLKparits 148*11 a i r i 96*20 coni. \6yos 6 rh r l Ijy
6 ipyl<ras I35*’37 Ipyıtrriov 109** fiyat \tytoy 107*6
16. 136*34 itp fl\tıy 167*’33 +
opylKos I03*»I9. 108*7. 126*13, 19 i<ptl\rifta i 62**28. 165*3
ipyıK6rrıs 108*7. i25**29 hdpOatKpiiSiyrfi 173 **25
iptKrucdı yovt I 3 9 ’’4 rh hptKriK6y i(pda\/jL6tgf'‘iO. 102*19. 106*17,18
102 **30 ixh.rıpârot 126*25
iptKrSy 113*10 v\ltıs (j6'>2g. ıi4*’7. i4 4 ’’ı ı , 12.
94*21. 95*10. ıo7'*29. 116“ I7i*’3. 175*8 T o 5ıo T ^ r
28. ıi9*’7, *8. i3 5 ’>7. I3 8 '’ i i . 118*3 Stâ Tİjr uıf/fus rıSoylj
139*18 + . 159*'20.‘166'*33. 175*’ 167*4
30 coni. alo’Brıa’is yovs 139*18 İ^tay haptai llS * i2 Sı]/a iprvtty
6pt^ıs $ov\evTiK^ 1 1 3 * 1 1 . 1 3 9 * 118*29 iılôıı x®*V***' *ö 4 * ^^8
23 SıayorıriKrı 139** 5 opO^ı 139* itfıonoırjTtKİı 153*26
24 ffipoSpd 154'’13 o'ôıpayos rıs 118*32
6p0oSo^fîy 151*19
ipO-f) (scil. yuyla) 98*30. 140 *'15 ıriyKaKoı vaîSfs 99*’5
opdi) $6<rts 123*26 ip0hs \6yos iy rots aaB^/jLaat Kal vtpl ra ırâOtı
V. \6 yo i ipOûs, dist. iKi}6ûs 112 “ 6 ptairriTfî 108*31
Kar’ aptriıy rh ipOûs 122^ 2 g •KaOrprtKol 1 0 5 ' ’ 2 4 rh ıraOrırtKhy Kal
6p06rr)s l4 2 ‘>8-r rh TTotrırtKİy 175*2
6pl(fiv 107*2 hpl^fffOat ıi5'*22. TtdÛos, o p p . ırpofıy 1 3 2 * 9 r b ırofloı
122^1. 128*’ i i . 166*3. i 68''5 fitrpûy 132*13 To vdOn koİ rh
i>pla0aı 135*20. i4 3 * 'ıı. 173* &Koyoy rijs *l^vxvs 1 6 8 ’’ 2 0 ırdOvt
16 iıpıafiivos 107*1. 129 **13. dist. hvydfjifis . « { « « 1 0 5 * * 2 0 s q q .
170*20. ‘'33. 171*1. 173*24 ırdOoı, o p p . 1 2 8 * ’ ! I, 15 To
rîtü/Hcr/t/i'oı/165*13. 170*20 6pi- liKoya TrdOyj 111 **1 ırdOıı iyayKatu
(eırOaı (med.) Io 8 ’’34. *^5*9- 1 ) tpvatKd 1 3 5 * ’2 1 Stil ırdBos fiiirf
132*'22. ■166*10. 170*16 dpı- tpvaiKhy fidir' iyBpdatyoy 136*8
ffrtoy 128*25 llyfu vdBovs 1 2 6 ^ 2 3 ırd 0 (i (îıy
ipıiTfx6s 1.30 *33. 159*4 128*’17. 179''13 Karii ırdBos (îjy
1 0 3 ‘*21. I i 6 ‘'30. 180*23 95*8. 156*32. 1 7 9 * ’2 7 ırdBtaty
opylOfta Kpta 141^20 itKoKovBuriKİs 9 5 * 4
iy hpyıarı 155*18 Traıiayuyds I19'’14
Spoi 9 7 '*12 €{aı rw y Spuy r flj Ka- T a ı S c ı a 1 0 4 ^ 13. 161*17 ıraıSda i)
Ki'ar 14 9 *1 1^ 8 ^
S p o s p .f t r o T 'f i T u y ırphs rh Kotydy, i] k o ö ’ (Kaaroy 1 30 *’
23 (cf. 34) (i>Tvxlas 153 "25 26 al kuB' fKaaroy ıratStîaı, al
Spoı v p Û T O i, f(T x a r o ı143*36 htl- Kotyal 180'’8
y i)T O i Kol ı r p Û T O i
143** 2 & y ovk ıratbcvctj/ 172*20 ıratSfveaBaı 162*
İ ffT i \ 6y o s 142*26 i fifffo s Spos 7. i 8o '’2 TtıratSfVfidyos 23.
142^24 ö ?(TXOTOÎ 147*’ 14 Spoi 95*1. 128*21
(mathem.) 131 *'5 + ıroıSıd 108*13, 33, I27*’34. 128*14,
ifffiil 118 *9 30 . ‘'4 ,6 . i5o*’i7. i 76*»9, 28 +
6(r<ppT)(Tis 176*1 at 8tiı rfjs ocrtpp^- ıratSiKİy 176^33 ıratİtKhy iûpoy
fffus 7)Soyat 1 7 3 ’’ ! 8 133*15 raıSiK alâfiaprlaılig^H
rb İ n , dist. rh Sı6n 95 **6 (cf. 98'’2) tpıKlaı 165^26
obScTcpa, opp. aiptra Kal tpfVKri 1 75* ’ raıiloy 119^6. 148^21,2^. 149*14.
26 »»lo. 152*’I9. 153*28,31 ıraıSlov
Tct ovpdvıa 167*25 iıdyotav ^74*^^
IN D E X . 253
■traıSttiSıjs Iğ 0 ^ ı6 , ı8 ırarplSos evfKa vpdrrtıy 169*19
valCuy ıa 8 * ıo . 176*»30, 33 ıraûAa 7fveTo» 126*21
ıroîî 100*2. 142*17. i 66*’27 traîSts ırox®^®î Kal Ti}ır9» 94*’20
99*>5. 111*26. 115*22. I4 4 ’*8. ırueapxeîy 102 »26. 169*18. 179"
176 »>23 11. 180*5, 11
Tra\atSs 98*’!7, 27. 128*22 İk Treı6apxııt6s 102'*31
rra\atov 179*’I7 vtıreîffeaı 146*31. *>1. 151*11, 13
vd\i}j coni. Sp6fios 106*>5 •KtıcfurpLİyos 146**2. 172*39
ırafKpdyov 149 •'34 vuyriy ıii^ 2 i) . ıı6'»36. 118*14
vcu>^lffxris 99^*4 6 ırÂay 123*33. l67'*13 ol ırtKas
vayovpyIa 144*27 io 8 ‘’2. i 37'>19. i 66“ i . 169*14.
vavovpyoı, coni. Sttyol 144*28
ırovreA^jı iperd) 124*8, 29 „
ır«Vi7i 122'’27. K
159*13
wapayye\(tt 104*7 ırevfa 115*10, 17. 116*13. 155*11
vctpdİtıyfia ^1^2. 102*10. ı6o**a3 Ttırepaa'ft.tyoy 106*30
ırapdSo(a i\dyxfi>' 146*22 7r/paı95*l. 115*26
TrapaKOToO^KTj 131*4. 135*’4, 7* 178'’ ırtplaıtTOy 99*16
II trtpıytypdÔu) 98 * 20
ıtapdK\ı\iTis l » 3 * l ırepiypa<pdı 98*23
TtapoKoifiy 149*26 7reptt\Ktıy 145*24. 147*16
ırapa\6yu)i 135*’! 6, 17 vfplepyot 170*27
ıropaAeAu/ifVo p.6pta 102’’ ! 8 TIcpiKA'^y 140*8
ıraprıpt\7ififyr) iv ip ytıa 175*10 ırepl\vıros 124*16
ırapafttpTx6aı 177**3 ■»r«pı/*dxTjTa 168* 19. 169*21
vapdyop.os 129*32. *’ı ı ırapdyonov ırepırrd fIStyaı 141*6
101*32. 129*’!. 13o '>8 + ırtpı<p4pfia 103*31
ırapaffdo'avTi (fifvyfiy 1 2 3 ' ' 3 1 vtpıxap 4ts 124*15
vapaffKtval I l 6 *’i 7 İ k vapatrKtvris iy nipcats 134*26. 160*27
117*20 rı HfpffiK'fı (rrphs vUts Kotyuyla) 160*31
ırapaardTi)v iyKara\ıw€Îy 130*30 ırtmıptû/ı4 yot rrphs iiperi\y 99*19
ırapa<pdp«r8at 102^20, 22 rr’fıpuffts 114*25. 131*8. 145*31.
Trapa<pvdi 96*21 148*17. 149*29
ırap^Kâffis 160*31, 36. 161*30 vıOayo\oy&y 94*26
vaptKKKîyoy 103*18 mOavdntpov 96*5
ırdpepya, dist. Ipya 98 *33 rrıBaydrrıra ?x***' 97*3
ifdpoSos 123*23 rrtKpd 113*28. 153^*5. 173'’24 ol
ırapoı/x/o 146*34. 156’>26. 159^*31. rriKpol 126*19
168 »>6 rrlffvu irri truTtıpia 111*14
ırapoı/ua^dfieyoı 129** 29 m ffreitıy 139*33. 142*19. 146*29.
Toû vapdyros rı iytpyeta 168*13 i 5S'’i4. 159*24- i 64'’14. H
ırapov(rla (tp(\a>y) 167*6. 171*28 + . iipd/Ma mcrTtirıy 146*27 rrt<rrei~
171»>13, 27 €(Tffoı 156*29. 172*6,15
ırappri(r(a 165*29 ırfo-Tiî 154*23. 173*1. 179*17 Kard
vapprjfftaa’T'fif 124** 29 rrlrrrıy (rvyaW drm y 163*30
ırardât, opp. 0î(at 111*15 mffTds 168*12. 172*35. 173*2
ırarV I 35 **9 - M®**!- I 4 9 ‘*8 > U- lUTTOKds 167*32
158*>I2, 16. 160*6. *>24+. 161* ırAıti'aı 155*21 lx< ıi'94*16
19. 163''19, 22. 165*1+ ırarphs nxdTWv 95*33. 104*12. 173*28
103 **32 (cf. 103*3) rrKtoydCtty 106*31
trarpiKol \iy o i l8o*’5 narpucl) ipx'fl ırAcoi'axÂ)y \ 4y t(r 6 at 125*14. 129
i 6 o ’»26 ^lA/a 161*15. '*17 3 4 + . 142*17
165*26 K pdffra^t 180*19 ıra- rr\eoytKT€ty 130*17, 20. 136*22.
rpııthy Sitcatoy 134*9 137*1
254 INDEX.
ırX€OpİKrvs 129*32. »»I, lo. 130* ır6\ıs i03*’3. 123*2. 134 '’34 . 167*
26. i 6 8 * * I 9 26, 30. i7o*’3o, 31. 180*27.
ırXeoı<«(/a I29'*9. ı67*‘lo 181*7. dist. oİKİa
v\evpd 112*23 162*19. i 8 o *’4 dist. fx6yapxoi
ır\tvptris 1 3 8 '*2 115*32 dist. f h 94*’8 coni.
İK ır\rıy v ^ 114*26 «rı}<rTij/io i 6S*’3I ri/y rr6\ty iSf-
ır\Tieot i i 6 '’ i 7. i i 8*»i 8. 120*>8, 25 KfTy airrhy 5’ 08 138 * 11 V irfpl
ır\%Oos 142*15. 161 •'24 ırS\ıy <ppiy7j<rıs 141 **25
4>ıXtKov ıcKfıdovs fitrpav •ıro\iT6(a İ 0 3 *'6 . 160*31 + . >>20,21.
xXriOos &pı<r/ı4 pop 171*1 161*10. i 6 3 * > 5 . i 8 i > > 7 + ula
ırXri(tııtX4s 99 *'24 ırayTaxov V âplarrı 1 .3 5* 5 ıroAi-
i ırX»j<rW 134*5. 137*7 relaî «fSıj K a İ vapeKfiâ<rfis 1 6 0 * 3 1
ırKoîoy 94*9 ıro\ır(iûy avyayuyal l 8 l * > 7 al
x\ovs 109*35. 160»16 apxaîaı ıroKıreîaı 1 1 3 * 8 voKırdas
wA.oı}(rıoj i2i**5. ı.59 *'i 3 . I 79 ‘ i 4 K o n/ ft u' eî i' 13 0* >3 2 &y(v ıroKırflas
ır\ovTfîv 120**14, 18. 124*22. 155* 142*10 voKtrelay Tİjy âıri rifii}-
6. i 6 o *'i 5. 173’’27 fiâruv fhiBaxn \fye iy 1 6 0 * 3 4
ırAoCroy 04*9. *>19. 95*23, 25. 96* ■ıroA«T6Û«(r0ot 1 1 2 * 2 9 . 1 4 1 >>28. 17 7 * *
6. 97*27. 99’'! . 120*5,6. 123* 13. 181*1. >>20
7. 124*14,17. 131*28. İ47*>30. 97>>ıo. 99>>.3i. 102*9. ıo3*>
ıroAfTJjj
161*2 v \o v To p iırıSfiKPVfifyos 3. 116*18. 130*>29. 160*2, 5.
123*25 165*31. ı.77*’i4
ır\<ınrjpts 160*15 6 ıroKtTiKds 1 0 2 * 1 8 , 2 3 . I I 2 > > 1 4 .
yyevfia 110*3 i40*>ıı. 142*2. i77*>i2. 178*27.
Tİ ır({9ev ıroT 174*32. **5 1 8 0 *> 3 0 6 Kar’ a\iıBfiay voKtrtKds
ttSBos 105‘*2 2 102*8 ^ 7roAiTiKi7 9 4 * 2 7 . '>11,
•Tİ ıroKİy ıroWax*^s K İytraı 136'’29 ^5* 9 5 * 2, 16. 9 9 * ’2 9 . 102*12,
ıroıijffaı, opp. vaOfîy 116*'9, 11. 21. 105*12. I 3 o '>28. 141*20,
174 '*3 1 Tİ ıroıovy, opp. t İ ıritrx°^ 29. *> 23 + . 145*10. i52'>ı. 177''
i 3 2 *’ıo. 133*15 opp. Tİ ıroıou- 15. i 8 o ‘' 3 1 . 181*11 İpyarris
p.tyoy 140*13 ıroA(T«/c^yl8l*23 T a ı r o A m K c t 9 5 >’
ıroı-fifiara 168“ 2 5. i 8 o *>3 5 i ı r o A i T i K İ y / 3toy 95 *'
•Koir\<Tis yaov 174*24 rrolrıcrii, dist. 18 vo\ itik)i
Svyafiıs 9 9 ' * ! <rvy7)-
Kpâ^ıs 140*2. •'4, 6 Bfia 181*11 ıroKiTiKal ırpd^fii
■noiriTa.1 l2 o '’l4. l 6 8 * l Korh rh y 177** T) ıroKıriKİ] Koıyuyla 1 2 g^
•Kovfiri\y 154b29 19. 160*11, 2 1 + <pı\la j 6 i ^
ıroır)riK6s 96'ÎI. 129*23. 129*’I7. 13- i 63*>34. i 67'>2 iySpelaUÖ'^
130’’25 opp. ıraBr)rtK6s 175*3 17 Tİ TToAmKİv 5» « o j o v 1 .34*26,
TTOiTiriK^ı dıdyoıa 139*28. '*1 2{»ı 29. '>13+ ıro\ıriKhy 6 İyBpuTTOi
140*4+ dy tuTs ırotTiTiKots (scil. 97'>ıı. i 6 9 ' > i 8 (cf. 1 6 2 * 1 8 ) ri,
8<({oıs?) 147*28 voXiTiKh jityoyra dıroBırfiffKu I l 6 ^ '
Tİ voiT)r6y, dist. t İ ırpaKrdy I 39 '’3 . 18 ıroAirtKÛy 171*17
140*1 ıroAAaxwî âfiaprdyfty lo6*>29. 118*
voikIKos 101*8 22 \iytaB aı 136 *>29
ıroiftiıy X a û y l6 l *15 Ol ^ ^ o A A o ^ , c o n i . <popriK<6raToı 9 . 5 '>16
voi6tvs 173*13, 15 o p p . ol ^ o p f e v T e ı , ı r o^ of 95*18, 2 1

wo\e/iKc<Jj 94*12. 115*20. Ii6*’6. ws ol ıroX\ol I i 8'>23, 2 7 . 151*5
1I9'>24. 164 *>24. 177**7+ ıroAe- (cf. 125'>i 6. 150*12. *>1) ■n TÛy
fiiKfUrraTa 101*4 ı r o A A â v «fiî 152*26 (synon. 17 r&y
ıro\4fuot 106*21. 111*12. I38''5. ırX.€ltrTa>y Svya^ıs 1 5 2 * 2 7 ) iıri
i7 7 ‘’i ı T o C î r o A A o C <paiXov Syros rt lepoart-
ır«<\«/xoj 96*32. 115*30, 35 - ” 7 '’ yopla 168 >>22
14. 160*17. i7 7 “ıo ıroKKoo'rûs 176*29
IN D E X . 255
ıroAw«ı5^s I 2 i ‘*i 6 . i 6 i '’ i 7 yvriıs 1 1 3 * ’ i 8 a / ırpâ{«ij roîs
IloAûifAfiTOj 141* H Koff Uatrra l l o '’6 (cf, I4l|>ı6)
rroAvKOiyoy 99 **18 iv Toîî ırpdêffi rb oS e'yetea dpxi)
ıroAı}{«»voî 170**2I 151*16 (cf. 139*31) Tİ Kİpıa
ıroAınrpdyftoyfs 142*2 vpdêus 139*18^ Tİs
ıroAv<pı\la 155*30 vpdêıs ivd^ıa 6e&y wpd~
ıro\i<pt\os 170*>23. 171*9, 15 (fts ırpotfffOaı <p(Aıp 169*33 <pai-
voKvxpdytos İj 6^4. 123*8. 168*16 Aps tpotreois ırpdêıs 154*32
vo\vtıxpt\4s 95 *^^ ırpâos 103*8, ‘>19. 108*6. I09'»17.
ıroytt rh Cv***' *54'*7 I2 5 ‘'32, 34. 126*2. *’!. I29*>22
ıroınjpfa 130*21. 154 •'29 İKtiirovi)- ırpaiİTjjr 108*6. I2 5 ‘>26sqq. 126*29
p ( a 138 * 17 <rvvtxfis 15°*' 35 ırpâffts 131*3

ıroynp6 s J li^ 15. 1 3 5 '’* 4 - 1 3 8 * 1 6 . ■jrpoTT«iv, opp. BeupeTy Kal yymyaı
152*16, 24. 154'’30. 165*10. 179 •'2 dist. (pdvai 147*28 6
•’15 coni. atrfPiıs 122*6 İK ırpdTTuy 111*7. 122'’24 ırpaK-
•jroyrıpov Otdifieyot 167 **26 Tİoy 128**23, 24
ır3w î l i 7**5 96*34. 104*32. ■npiveıv 122^26, 29 tcpeıeoıy 122*
i 67*’ i I 23. '’3> 4- 128*19 rb ırpiırov
ol Tftpl rhv ndyroy 148 *’ 22 1*22*34. 123*9. 127*2. 178*13
ırrırop67jKfyeu 139 '-7 vpeırdvTUis 122^28. 123*6
ıropyo0 offKol 121''33 ırperrajSicrraroy I22*’9
ıroptpvpav ty rp ırapdSiıı *l(rp4pu>y 123* ırpecrfivrepos 128’>19. 143*’ 12. 155*
13. 158*’12. 165*27
rh ıroahv ovK eartv 1
ey T i 170 , 32 ırpeırPvraı 156*24. 158*5
ıroTo, c o n i . ffirfa 104*16. 118*31 vpeffpvTiKol 158*2
iy TTOTOis Sıdyeıy 114*6 TîpıafiiKal rvxcu 101*8
Kara rb Trpâyfia, o p p . ırpbi rjpâs 106* nplapoj 100*8. 145*21
28 (cf. *’7) OİITOO TOV iTpdy- Ttpodyetv 98*22 vpoıjypeyoı 180*8
fiaros, o p p . r)pwy 109*6, I 2 vpoaycyytla 131*7
TOV ırpdyfiaros, o p p . 4 <p’ e o v T o C 147 * ırpoaıpeîffdaı, dist. fioiAeffOaı 162 **36
5 M TÛy ırpayfidruy 1 7 1 1 3 trpoalpearıs, coni. ırpa^ıs 94*1. 97*
ı r p o 7 ; u a T f ( o 103'’26. 105*6,11 21 coni. yyÛKTts 95*14 rrepl
Trpo7/ioreûto'0aı 102 * 2 2. 122*9. 176'' ırpoaıpe<reus 111'‘5 sqq. 139*33
29 sqq. ırpoalpean ipOİ\ 144*20,
ırpaKTiKbs S ıppayıpos 146*8 (cf. 152* 145*4 ^ırı«iK^s 152*17 vpoal-
9) ırpaKTiKÛrepoı 141*’17. 143'’ ptiTiy (coni. Aoyurfiİy) 149 *’
24,27. 144*11 Oi Kal 34 trpoalpeffiy K a l rb o5 « K « K a
ırpoKTiKof 95 *’22 ırpaKTtKbs Kari Aa0 «Ty 117*5 ırpoaıpe-
ırpoalpea'iv t o ü Sııealov 134*2 rb <r«(, opp. iy rp Svydfifi 127*’14
ırpaKTiteby nal btayorıriKdy 139*29 fi iy rp vpoaıpiireı İyyota IlO**
ırpcucTiKİı (uiı 98*3 Sidyota 139 * 31 iy r p ırpoaıpeo'eı rb Kvptoy 163 *
27,36 «{11140*4. ‘'5,21 wpuK- 23 ^cf. i 64‘*1. 178*35) Stiırpo-
TiKttl apxai 144*35 iperal 177** aıpiffeus ipx'fiy, opp. 5 ıi rdBos 134*
6 d 4 y raîs ırpaKTiKots (scil. iıro- 20 Kardvj)oalpe(rty 134*2
Selêffi'f) yovs 143*’2 İK Trpoaıptffeus 13S*’25. 136*1.
ırpaKTa to koö* eKaara 147*3 "rb 138*21 rp ırpoaıpefftt ififiiyeıy
rrpaKrdy, dist. rb ıroıı\r6y 139*’3. 15®*’3°- 151*30 sqq. vpoaıpi-
140*1. i’3, 16 coni. İ(Tx<i'roy atış rtvis 1) oîik İy tv vpoaıpe<reus
I4İ*>27. 142*25 (cf. 143*35) ol al iperal 106*3
<rvWoyıcrno\ rû y ırpoKrûy 144*31 vpoaıperiKİs 137*’35 «{»* vpoatpe-
ırpâ{iî, coni. iyuyta 114*8 dist. riKİ\ 1o6 '’36. 139*23
ırolriffis 140*2 sqq. **4, 6 npdffus vpoaıperdy 112*14 (cf. 17). H 3
KotyoyyeTy 139*20 ırpdlecoy yev- 4 + . *’4 . 139*’6
256 INDF.X.
ırpoat<r06 fityot Kal vpo'iSJyrts 15®***3 ırp<tra<r»r İ 4 3 * ’3,

1 4 7 ‘‘9 hvo rpbıroı
7rpi$ara Söa Oö«ty 134 **33 yo/ıei/t rûy ırporâ<rfu>y 1 4 7 * 1
trpo^reay 161*14 rh ırpbrfpoy Kal Sffrtpoy 9 6 * 1 S npb-
ırpo$ov\€v<rat 135'’*o -ypofiovKtvffi- rtpoy r p tpiatı 9 6 * 2 1 Ttpbrtpov
Htvoı 135''10 rh ırpoPffiovKfv- Kal ivayKaıirepoy 1 6 2 * 1 8 rh
ftiyoy 113*15 Sarepoy aırh rov ırporipov KaKûrat
■KpoyaprfoKlffayrts 150'’2 3 119'* 2
■KpoyfviffTfpoı l8l*’ı6 vporpi-Kny 1 1 3 ’’ 2 6 , 2 7 KporpfKfffOaı
ıtpoyly«r0 aı 113 * 11 . 165 *'35 1 7 2 •’6 . 1 7 9 **7, 1 0 . 180*7
İK ırpoyıyuffKOftfyuy 139"26 7rpoı>V(£px«*'101* 33- I 2 2 '»3 o . 179*’
ırp<Jyovoı I 23 '*3 l. 161*18 30. ı8o*’6
vp 4 Stı\oı, opp. al<f>ylSioı ıp6Poı 117*19 vpovırapxiiy ifitltpairOaı 1 6 3 * 5
ırpoSt€ipyd(rOai rois İBtat 179'’^4 T o vpoipay^, o p p . rh i(at<l}y7]i H 7
vp6f<ns, opp. A^tf'12 107** 12, 13 ripo'raT'Jpaf 164*24
ırpotrtKds 12 0 **15 ırpofTiKÛs 122'*8 ■Kpurfvety 1 24 *>23
b ırpo4x<>>v ^Ö4**9 tÖ irpür oy SİKoıoy 1 3 6 * * 34 ırpûroı
KpoTjo’Bfls 167*5 opoı 143*’ 2 npıorus 1 5 7 ’ 8 0 -
iTpofeo-ffot 114*17. 120*18. 169*20 + 1 5 8 **31
3 ırpoîe/tei'or 164*23, 35 vpotrfov irrrims 1 7 4 * 3 1
164** 26 TlvOayipdoı 9 6 * ’3. l o 6 ' * 3 0 . • 3 2 * ’2 2
ol vpoX.ap$âyoyrfs 164*28 b vpo- vvKyârıjs 1 2 9 * 2 1 , 2 3
Kafiûv 164*23 ırİKraı H 7*’3
ırpoKvırrıBdyTtt 173*’*5 b itvktik6s i 8 0 1 * 1 o
ırpovorıriKrı Svyafus 141*28 vvp 1 0 3 * 2 2 . 1 3 4 * ’2 6
İK vpoyolas 135 •’ 26 b ırvpfrruv 1 7 6 * 1 3 . l 8 o * ’9
vpoırireıa 150 “ 19 ıruKûv 1 3 2 ” l 5 . 1 3 5 * 3
■ypoınriıs 116*7. 150'*26
ırpoırn\axı^6p.tvov avixf<f0M 126*7 iuırıs kIovos 174*24
TcpoTTTiKaKia’fibs 131*9
rh 'Pahaıxdy0 vos hİKaıov I 3 i '’ 25
■npoffavaıpfîv 17* **I
paBvfitîy 138''28
vpotrSiopICfffOat 139 **32
7rpo(r5o/c{o 115*9. 168*18 pİTrfiy 130*15. 172*31
■KpoaeırırıBeyrts İ48*'6 M pıtroîs 162''26, 31. 163*.'
ırpo<r7/7opto 121 **21. ı68*’2i PifropiKds 9 4 ** 2 7 ^ıjropiKİ) 9 4 ’3 -
rh ırpoaîjKoy ı 6 2 *’ı 8 181*15
ırpiffdtffıs 115*1 Kara TrpbaOftrıv ^■firup 112‘>13
pi(a 161 >*32
148*10. 149*17
vpotTKfKpovKbrts <pi\oı 166*6 ^dStoy 6<rp.al 11S* 1o
ıcpo<r\aıxfidytı>y 130*25 ôırfı 94*23. 98'’6. ıo o '’25. lo i*
wpo<ro<p\4iirfi I24*’ı ı 29. 172*23
İK ırpotrıralov 166** 35 Trpaffualus ^vıralvovffi r b fxaKdpıoy 99 2
,167*2
•Kpoff-KoiftırOaı 127 •'9, 18 + . 159*15. <ra0püs lSpv/i(vos ıoo*’7
i 6 5 » 5 . 178*31 XapSayaırd\\!p bfiotoıraOfîy 9 5 ** * ■*
ırpoaırolrtfia 137*20 ffdpKiyoı 117 *'5
ıcpoaıcoluffis 108*21. ı65*’ıo rrdjt^ 129*22, 23
‘KponrvoiTiTiKbs 11.S*’30. 127*21 Mrvpos b <pi\oırdra>p 148*34
•Kpitncraurpua 138 **4 rra/^fs, dist. â\rı6(S 138^26
vpbarayfia 119*’! 3 OTfîos ayiıp 145*29
‘Kp6<rra(ij 149*28. 180*19 VfllTflds I 1 5 ‘’2 7
vpoırTtOfls 130* 25 vpoffOtrioy 101 * atf^yiy 124*'2I. 146*15
16. 136*» 3. 155 »»34 vfuyvvtffOaı 124'’2l
rh ırp6<r<popoy l8o*’12 ’S.iKvıSıvioı 117*27
IN D E X . 257
^tftan'İSrıs 131*7 r6y I74*’25 (cf. 22) t İ ınrouİaîa,
’ ffiyafuapla 149'’33 opp. Tİ *y«Ao(a 177*3
ffiTijpi ft-irpa 135*3 <rırovScurr6y 163*’25
ffjrfa 104*16. 118*31 oTTOuS^ 174*4. 177*’l9 ptrİKrıroit-
fflrov iâyuyfı 133**9 5t)s, opp. ıraıStç 177*2
(TKfvos 175*35 T^ «rTaS/4» 95 *’ 1. 174*33
trKKrıpoi, coni. &ypoiKot 128*9 o’Toarjof*»»' 167*34. ‘'14 a-raa-ıdCtt
(TKoır6î İ o6''32. i i 9 ‘’ i 6, i 38'’22. rj 166'' 19
144*8, 36 ffKotthv fx^>' 94*24 ffraffipos \^{ıj 125*14
t İlırphi r iy <TKoır6v 144*8 ri^ ırpds ffTİffıv i^ t\a iy u y 155*25
rby iıroTf0 (yra (TKovdy 144*25 Tİ aripytiv ıtpoa>\.a,fid>v 126'’2 2 (cf.
"İkİOm 112*28 SfevOeiy ffatn^fîs 23)
150»’14 (TT^tpavos 117*’4
ffKvrtvs 97 “ 29 o’Tetpayovyraı 99*4
(TKVTTI Tİ SoOfvra lo ı *5 o'Ti'y/i^f oiiK İoTTi y fy « n t 174‘‘12
aKVTorâpLos 101*4. 133*7+ • 6 <rTOX<>iip-*yos Tov p.i<rov 109*30
163"34 <rTOxaö’Ti/fiı 106'*15, 28. 109*23.
(TKÛppa 128*30 141‘>13
(TKcijrTeıi'128*7» 14» 31' 152*22 6 (TTpoTTryociî 97" 10 <rTpaT7j<yuc^ 94*
t l (TKcivruy 128*25 9. 13- *’3‘ 96*32. 97*19
S<f\a>y 100*11, 15. 179*9 trrparrtyis 101*3. 164‘'24. 165*26
(TO<f>la98'‘24. 103*5. 139**I7. 141* ffTparıûraı I l 6 *'7, 15. 117‘*17
2 - , 9 sqq. 1 4 3 *‘I 9 . 34 - *4 4 *5 - crparitcthov 101*3
145*7. 177“ 24 def. 141*19. *<2 trrpv<pvol I57‘‘i4. 158*2, 6
<ro<^ı<rTof 164*31. i 8o ‘'3S. 181*12 iTvyytytta l8o*'6
6 <ro<(n<TriKhs \6yos 146*21 ffvyyftrfıs İ46'>13. İ4 9 ’*.i i . 152 '’İ 4 .
'So<f>oK\jjs 146*19. 15 i '*i 8 178’’33. 179*26 <rvyyoytts 162^
(TO^İî 103*7. 127’’30. 137*10. 141“ 1. 162*15. 165*19,30 rh ffvy.
10 + . ^4. 142*13, 17. İ43*»6. yovis 119*’9
177*29, 33 3 (TOûfs 103*9. 141* ffvyytyiKİ) ^ i\(a l6l*’l2 , 16
2, 17. 165*36. 177*32. 179*30, ırvyyIytffBaı yvytuKl 134*20. 137*6,
33 of (Toôf 9 5 * 31 . 179*17 ot 20
ffo^draroı 159*2 avyyyıifiv 109’’32. 110*2,1. 111*2.
trırtppa 179'*26 143*22. 146*2,3, 149®4 def.
2ır«o<r»ırıroj 96'*7. I 53*’5 143*23
<nr*v(TTJ/ciî 125*14 «ru77v«/ıowıciıl26“ 3. 136*5 + . 143*
(TirovScf^ctı/125*10, 15 opp. ıralCfty 21. 15o ‘’8
17^'‘*32 ffvyyvd»fiwv 143*19, 31
<rırovfiato$ 109*24. 136*’8. I37*’4 + * iTvyypip.ti.ara 181 “ 2
140*29. 141*21. İ4 3 '’29. 145'’ avyyvpyi(tff0M 172*4
8. 146*15,19. 148*23. 151*27. <rvyKtxvp4 y<ys 145*’16
154*31. ‘*3 . 163*35. i 64>'25. ırvyKopıİal Kapırûy 160*26
165*6 3 (nrovSaîoı 99*23. 113* ırvyKplytıy 165*32
25 + . ıi4 '> i9 . 130'’5 * 144*17* eiyKpuTit 165*34
154*6. 166*1.3,19. 169*18,35. ffvyKvfitiay 172*4
*’i 3 . 35 - 170*15* *’6* 170*16. avyKvyjtyoîy 172*4
•'25 6 (TTrovSaTos erırovSaîos 170* ırvyx»lptiy 166*8. *’ı8. 171*6
8 oırovSaîoı 98*14 tp^\os o’i;i'c^cSx0at 175*19. 178*16
170*13. ‘'19,29 KtdapıoTfısgB^g I 3 l ‘’9 * 133*6
Tırıroj 106*30 vi/toj 152*21. 180* <rvCrjy İ26*'i i . 127*18. 156*27.
35 <nrovSalar)Soırfı 1^2*^ 20 iv 4 p~ ‘' 5 * İ 5 7 '’7 » 18. 19- 158 * 23 - 169''
y tia I 75 *’27 * 176^19*^ 177*5 18. 170*12. *'11, 12. 171*2 + .
alffOrtaıs 174 *’25 (TTOvSatov altrBij- *’3a, 35. 172*6,8. i 78''5
258 IN D E X .
<rw*ı\r}Hfitva 107*10 ffvyoKyûy 166*7, 27. ‘*18. 17**7»
o’vM.oyurâftfi'os 149*33 <rvWoyt- 30, 3a. *>11
ffriov Joı*34 0 'i;>'aAAd7 /( a T a l 0 3 '’ 1 4 . 1 3 * * 1 + • 2 5 ı
crvKKoyifffiis l3 o '’a8 + . I42''a3. 33- I35*’29- 178*12
146“ 24 <rvWoyıcrfio\ rûy ıtpoK- ffvyaKKdrrtıy 162^2^ + . I7 8 ‘’ı ı
rûv 144“ 31 (Tv»'e£7rT«»K 156‘>i 8. 157*34
trvKKvırfîy 171^‘î avyapıBfitîtrBaı 97 *7 ' *05 ^
(rv/ifitPr]K6 s, coni. ırapa<pvds 9i'ı*aı ffvyrjprtfufyaı 178*19
KUTİı ffvfifitfiriKds 135*18 Kari <rvyav(fiy 175^30, 30, i77**2l <rw-
ırv/iŞ($TiKhs SİKatoy, İSiKoy 135 '* av^dytcrBaı 172*11
3 sqq. opp. <p6 (Tfi I5 4 ''I7 oi> avydx 9 t<rBcu 171*8
ırdyv avySvd(tTaı to Kari crufifit- ffvySffffios 162*27
firtKdt 167 “ 35 a-vySıdyeıy i37'>2 2. ı62*>i4. 166*7,
ffvpfiluy Seîffdcu 171*23 23
<ru/i/3toCv 126*31. i 65'*30 ıriySov\os 148 **26
ırvfiP\i)Td 133*19 <ruySvd(f(y 1j ı **8 ayyİvdCtaBat 121 *
ffVfifiİKaıa İKciffia 164''13 16. 157*35
ffvfifiovKovs ırapaKafifidyuv 11 a *’ ı o avySuaffrtKdy 162*17
<rvnfiaxlat 157*27 (Tvyfyyvî I I I '*20 . 129*27. 162*3.
<rvp.fi€y€iy 132 **34. 133*2, 12 i 75*’32
ffvpfi,frafiİK\tty 100*28 <rvyelpfiy \6yovs 147*21
aupLpLtrpla 133'’l8. 173*26 <rvyfiriKO<rp.tîy 100 '*26
<rı;/i/(CTpo2 104*18. I2 3 '’7. 133‘’ i 6 + vvyfpytîy ıı6 '* 3 i. I7i**23
<rvftır€İBety 126^2^ 98*24. 99>’28. 177*34
ffvfurtpalytaOaı 94'’2 rh <rv/xırf- aiyfirn 103*5. 142'*34 sqq. I43*
payBfy 146*26. 147*27 26,34. **7‘ i 6 i '*26. 181*18
rvurtipaırpa 98 '’g. 139 *’34 avyfrds 103*8. 143*1 + , 28, 30
ov/tviyeıy 172*3 a vyfX fty I32” 32. 133*27- ‘’7- 155*
ffVftırKoîKal l6 ı* 'i3 23. 162*29
ffvfivKoı 159'*28 «rı/ı»ex^r'06*26. 131*33. '*15. I50**
ffVfiıropfvtaBaı 160*9 34. 170*7. 177*21 «rvi'cxûs
ovfiırpdrrttv 167*1, 9 170*6. 175*4» 5 ” 6*>35. 177*
avfnpfpoy, dist. Ka\6v, rjSv 104^31 22 <rı»vtxe«rTOTa loo'*ı6
dist. Ka\6y 168*12 coni. Ka\6y ffvyrıyopîjırat I0l'*28
126*'29. 127*5 ■ coni. iyaBdy (ruy^Sf<rBaı 166*27. 171*8
140*27 rh Koıy^ Vvfi<pfpoy 129*’ cvvr\hvyuy l26**3o +
15. 160*14 130*5 ffvydıBfia 136^26. 157*11. 158*17.
rh ia vr^ I 4 l '’5. l6 o '’2 rh rra- 165'*33. i 66**34. 167*12. 181*11
p6y 160*22 Tck Kari rh ffvp<pfpoy <rvyf,Bfis 126^23, 27. I54'*9. 161'*
134 **35 Tİ ffvpıpipoy Si(İKfiy 156“ 35 ffvyiıBrı ytydpLfva 179 '*35
27 Tck ffu/xp4poyra iyyoeîy llo'* ((Tvyıjfxfpt6ııy I56'*4. 157'*15, 20.
31. I4l*’5 rh ayrlôvy ffvpKptpoy 158*9. ı6 a ‘'ı6 . i 66**I4. 169'*
^55^5 rh SoKovy <rvfx<pfpfiy, d\st. 21. 171*6. 172*5
rh Ka\6y 169*6 avyBfKfiy 167*1
<rvp<pıKo<ro<^ûy 172*5 aiyBfcrıs \lBuy 174*23
ffup<poiTi)ri\i 162*33 rh (rvy8txoy 177^ 28. 178*20
(rvfiıpopaîs retpı-Ktaiıv 100*7 (TvyBiiKv löı*»^ ffvyB-fiKj) 134''32
aufiipvrjyaı 147*22 K ari ffvyBi\ın)v 133*29. 134'’35
avfiipvtffrtpoy 1 21 **14 aiyBprjyot I 7 I *’9
crvvayioyai ydfiuy Kal ıroKtruûy l8 l ''7 (Tvyûyaı 137*11. 143*13,18. 172'’6.
(cf. 181 *l6. •’I?) i79'*27. 181*20
ffvyaıaBdyarBaı 170"4, 10 ffvyiKyttffBaı 100*30. 101*25
frvyalrıot 114** 23 adyohoı 160*24, 26
IN D E X . 259
&VPOiH€tU 162*21 ffaıtppovttv ly 2^ 2ğ- 173*22
<rvvtf)Kİıâ(yOaı 161.'’2l. 162*2. ı j i " <rw<ppoviKoi 1 4 4 * * 5
20. 175*29. 178*15 ffu<f>po(rvvr) 10^*6, 104*19,25, İ07**
avyopâv 127*17. l 8 ı ‘>21 5. 109*3, 19. M O * ’” - I 4 7 ' ’28.
ffvyopot 160''17 İ48*>I2. 149*22. •’3 0 . I5i'»3i
avyovtrla l6o*20 ırtpl au^potrivvi U T * " 23 sqq.
<rvyrt\tîy trphs İv 96**28 ffdfptvv I 0 2 ’’2 7 , 103*8, 19.
(TvvTOvos 125*15 104*34. 105*18 + . i o 8**2o .
ffvvridpatrraı 105*2 ı i 7 ' ’*33. i i 8 ‘’3*2. 119*11, 20.
<rvvrpo<pof 161^^4. 162*13 *’i 5 » 1 7 . 24. I 2 3 '’5 . I 2 5 ‘’ 13 -
avvtpS6s 9 8 ^İO. 172*’5 i 2 9 * ’2 i . i 4 5 ' ’i 4 , 1 5 . 146*11,12.
crvvdvvfjuts 130*33 148*6, 14. U Ç ^ S i - 150*23.
(Tvpfiara i\(ff6aı 176*7 i5 i ‘ i9- '’3 4 - I52"i. I 5 2 '’ i 5 -
ffvffrivftv i7l*’lo 153*27 + . 177*31. 1 7 8 * 3 3 . ‘' 1 5
vvffTijfio, 168 **32 ırw<t>p6vo)s loö'îo. 179*12. **33
<rv(TToıx(a rû v iyaOûv 96**6
o’uo'TpaTiâiTaı 159*’28. 160“ 16 rd^ıv \(lırttv 1 2 9 * ’2 0 ttard râfıv
a<paîpa 123*14 6 p9 i)v $ıoififvoı 1 8 0 * 1 8 T<((ci,
iffıpaipûaOcu 111*12 o p p . <pv<rtı 1 3 5 * 1 0
<r(ptiWetr9 aı l<rxupdı İ44*’ı l raırtıvol 124.^22. 1 2 5 * 2
a<pd,TTftv favrdv 138*10 TavTİrtfs i 6 i ’’3 1
tİ (TipSSpa ırphs 6 \(y o v t 171*12 rdıpot 1 2 3 * 1 0
ffifıoSpSs ıi9**ıo. 154*29. >»2, 13 » p İ rJuftptov vaparİTTfıv l l ö * * !
atpohpûs 105'*2 7 râxos Kal fipaSvrdıs 1 7 3 * 3 2
<T<poSp6T7)s 150'*27 raxvT^s 1 2 5 * 1 6 . 1 4 9 * 3 0 (cf. 2 7 ) .
tr x m » I 3 7 *’3 i- 160*>25 <rx^fi ara 150>'27
118*4. 125*30 tîs <rxviâ âvo- Tf'#t>/o»'97’’ ı o . 100*20. 110*6. 113'’
\o y (a s İ y t ı v I 3 3 ” ı 19. 148*31. 1 5 8 ’» 1 5 + . 160*1.
<rxoAâC«i'160*27. 177*’5 ‘' 2 5 . 1 6 1 *>18. 162*27,28. 166*5.
171''24 168*3. 180*31 coni. K T ^ / ( a i 3 4 ' ’
rh «rxoAo(rTiıt<(ı> 177*’22 10, 1 6
<rxoA^ 177'*4 TtKvovoıla 1 6 2 * 1 9 , 21
i i 6 ‘’4. 127*’25. İ44'’ i 8, T^KTÖJV 9 7 * 0 . **28. 98*29
28. İ4 5 ‘’23, 25. İ 47''15 T f\tıos 94*8. 97*28 + . 101*19.
ffw/ıo i i 3*’26. i i 6*’I5. i i 8*>7, 123“ ıc2*ı. I 5 3 *’ i 6, 1 7 . i56'>.'?4. 173*
7. 138**.31. I44*>i o . 154*>12. 173* ’ 29. 1 7 4 * 1 5 + . i’4 + c o n i . Â A ı ; 0 ıı/3 t
II. i 76*>i i . 1 7 8 * 1 5 , 26. .'^34 114^11 6 t 4\ ( ios ıtal fioKİpıos
opp. ı|'wx^ 161*35 opp. Stdpoıa 5ivf\p 1 7 6 * 2 7 r c A f lor kcvtİlxpivov
II7**30 (Tci/2aT0S Ka/ffa( 114*23, 1 5 6 * * 34 r i\tıo s xP<^*'os 1 0 1 *1.^
28 t İ adpara, İK rûv Kivf)<rfuv /3foj 9 8 * 1 8 . 100*5. 101*16 r<-
KplvfTat 128*12 \fiov firjKos 0 lov 1 7 7 ' ' 2 5 Tc\tia
(TufiariKİ 128^ 1 4 . I73*’9 t İ <ra»ô- iptT'/ı 1 0 0 * 4 . 1 0 2 * 6 . I 2 9 ‘' 2 6
• t i k (£ i 5 I * ’ 23 trufiariKİi İpya 101*^ Kcucla 1 3 8 * 3 3 KİV7i<rıs 1 7 4 * 2 0
33 154*15 45 »a 152*5 ivtpytıa 1 7 4 ’’1 6 + rh rtKtıov
icf. 147''25, 27) aufiariKoi iıro- 1 7 8 * ’! r e A e ı a , o p p . fp.fipva 1 0 2 * ’ 3
\a i(T fit 148*5 vBoval 104 *'5. r t\tlw s ivtpyûv 1 7 4 ’’ ! 5
H7*’22 (cf. 33). 118*2. İ49*'26. TtKuovv 1 7 4 * 1 6 , 1 8 . •' 23 + . 1 7 5 ®
151*12. ‘*35. 163 '‘ 32 . *’ 33 - 154 “ 1 5 + , 176*27 TcAfioStrOat 103*
8, 26. i 68**I7. i 76’>20. 177*7 25. 175*23, 26 Tf\tovnivwv
AOıraı 150*24 154"!
trtorrıpla ı n “5. H5*’2. ıı6*'20. TtKtvrala ırpiracıs l/^T^9
i3o**2. i 67'’23 m (ruTTtpl^ 96^ rtK ittaıs rrjs pvtrtus 1 5 3 * 1 2
14. 110*10. 111*14 t /Aoj 3po»> 100*11, 32 t Âo s , opp.
260 INDEX.
143 '*19 opp. 7/. 3 + . i 6 4 ' ’4. 165*34, 37. 168*

v€aıs 1 5 2 * ' 1 4 , 2 3 . 1 5 3 * 9 Tt\os 16 Ti/iof 9 6 *'i 8. 1 0 0 * 30 . 115“
ffiroviaîoy 1 4 0 * 2 9 rİKtıov 9 7 * 31. 116*19. ı i 7 * ’4 . I23*aı.
28sqq. iırıyty6nfvoy rh 134*5, *3- 169*30, 39. i 77*’ 13
t 4\ os s y n o n . rh Üpıvroy 1 4 4 * 3 2 opp. KoX<f<r«4i 10 9 * * 3 5 Tifiris i * -
(cf. 9 4 * 2 2 ) t « X jj t 4 fihy iyipytiaı pareîs I 4 5 *'30 . I 4 7 **34 - *4 8 *’i 4
t 4 î 4 94*4 ri\o s , c o n i . Tf/MJM* 1 6 0 * 3 3 . *'19
iyiprfuaı 1 5 3 * 1 0 t 3 W A os, opp. Tifivris 134*35
t 4 » p 3î t 3 T € X o r i i i *’2 6 . i i 2**I2, rlfttos 101 * 11 . 102*1, 4, 30 . 133 *
33* * I 3 * ’3* 145*5 dist. a / ı r p â - 16, 19. 145*26. 165*13, 176*
^«<rii4'**2l t 6 rİKos T%s vpi^ttDS 35, 178*31 Tİt Tt/uiir ar a t
Karh rhv Katp6y l l O * 1 3 r6 Karh 141 •*3 (cf- *20)
r)]y âySpeiay t 4\ os l l j ^ ı rtKos rift^ 4 ri]s 178*1
ırdarfs iytpytiaı r6 k o t 4 r i jy ?(ıy riftoKparla 160*36. *17»
I I 5 ‘' 2 0 dptCfraıtKaaroyr^rdKfi rt/toıtparııcfı 160*34. 161*3, 28
1 J 5 ' ’2 2 Âyi'ota T o C r ^ A o u s 1 1 4 ' ' 4 TjpcKpero-eaı 113*23. 117*6. 126*30
il tovt4\ ovs 4 <l>fms rt\o v s riHfypıtriKds ı a 6 * a
ipiırrt<rBaı 1 1 7 *' 1 6 r 4\ o ı rlBf<r0aı Tipfcip/o 126*22, 28. 137*1. 149*3*-
I i 2 * ' i 5 . l i 4 ‘' 2 4 ro v t 4\ ovsapxt- 179*12. 180*9
TtKTuy 1 5 2 ** 3 rıırjpLa 132*26, 37
TeM«'e»»'i 3 * * * 5 < 1 3 7 * * 4 . 3 5 - 1 7 3 *’* * to7xoi 138*36
rdpvuy 128*27. l62*>15, 175*6. TO«X‘op*'X**’' *38*25
176*11 roKurrai 131 *34
rdp^ıs 164*19 ro/til, coni. Kavtrts 137**5
Ttrpdyuyot İy*v tjfdyov ı o o **32 ro^drat 94*23
TtvKTtKİı iya0oû 1 4 a ''22 rJıry 96*27. 174*1 rdıroı IST~
TfxydCfty 140*11 9, 10
T«X»^ 97 * * 7- *03*32, I 3 3 '>9 . 1 3 3 * rpayriHarlôyrts 175*12
14. 1 3 9 ***4 - * 4 0 * 7 + . 3 0 . i4***o. rpaytpttaı 101*33
153'•18. 153*25, a6 def. 140* rpaİHttra 117*8
30 synon. fi4BoSos 9 4 * 1 synon. rpa^^yat, coni. İBurB^yat 180*15 coni.
ırapeeyytKla 104*7 synon. 4ırı~ ıra ıfıv^ya ı 162*6
(rt^fiT) 9 4 * 7 dist. iiturHnt.1t 1 1 2 '* rpty\dôv •Koii)<ns 174*26
7, 140*2, 34 dist. <pp6yn<rts rpiyuyoy 140*14. 142*29
140**3, 33 dist. ipcT^ 105*36 rpuıpapxıîy 122*23
s q q . (cf. i o 6 ’’ I 4 ) . 140^35 dist. rpı‘tıpapxos 133*34
tpdvıs 9 9 * ’2 3 . i o 6 ‘’I 4 (cf. 175* ^ Sıit rptr^fut Ii8 * 6
34) dist. Tvxıl 1 0 5 * 3 3 . 140*18 rpaâl Kal iyaroKal 113*35
rexyv^ iptriı i 4 o ' ’3 3 . 1 4 1 * 1 3 rpo<p4t 96*33. 104*31. 118*0, 10,
r 4xyv^ fpyoy 152**ıg. 1 5 3 * 2 3 al 133*33, 34. *4. 147*36,165*33.
TÛy Tfxyûy irndöırtıs 9 8 * 3 4 170*39. 173*14. 173*14. 176*8.
Tsx>'»'t 3 j ıtol BtupriTiKds 1 8 0 * ’a o *78*’35 coni. ıratSefa 161*17
rtxyi'tvf 9 7 * 7 - *'*ö- 1 0 1 * 6 . 1 0 6 ' ’ coni. iırifi4h.fia 180* l coni.
13. 161*34. i 67*»34 *c*}/taTo 179*35. l8o*a6
nprıİHfyoı 9 9 3 rpoxi(dfi*yos 153*19
rı/ıâi' (= aestimare) 133’’I5. 164*’ rpvtpûy, coni. fta\oK6s 150*3
*7 + rpvipijı 145 *35; I 5 ° ‘’3
Ti/tfl ( = pretium) 133*15 rift^ ( - iy roîs TpmKots 100*8
honor) 95*23. *»33, 27. 96 **23. rttyxdyuy rov S4 oyros 94*24 toD
97*'2. i o 7 * ’2 2 + . Jtı6*a8. 123*’ fi 4 <rov 109*13. 133*23 rov eî
30 + . 1 3 4 * 8 + . 135*35. *’7 + . 109*36 Tov {(Kofou 133*33 r&y
I 3 7 " I 2 . 130*»2, 31. 134*7. 147** îfiioty 118*31 dydfiaros 107*7-
30. 148*26,30. 159*18 + . 163'* 119*10 Aİôv 95*31 3 Tvx<^*'
in DEK. 261
ı a o ‘*3. 134*10. i 6 9 * ‘3 1 . 177*7 6 hripâs 134** 13 riı Axııpy/ı4 ya
opp. â ftitis i 8 o * * 2 6 alTvx6vTfs, i 6 3 *’ 3 I r6&xdpx^*'
o p p . ol iv i^ııLfxcurt 1 2 6 * * 3 0 oI/k irdpxoyra l » l* 34 . l» 7 “
İK rov rvx6vrot rh t ü y ^ v ylytraı »3 . »5 - V 16 4 *1 1 . 1 6 5 *33 . 170 *34
^73'*5 Tvx^yrws I34°6, 1 6 9 * 3 4 iırtpayaxâv l6 8 * l
Tiîırv s y n o n . 9 4 '3 0 synon. ixtpaxoOyfi(rK«ıy 169*20, 35
K0S6K0V 101*27 ^’P P * iucpıPtis ix tp $ t$ K n p 4 yaıs I l 8 “7
104*1. 1 0 7 ‘' 1 4 Tiîırv 1 2 9 * 1 1 6x *p^ K İ I ip tr fit 1 4 5 * * 4 (M X ^p i* i
Tİroit İKay&s tKpuraı
Toîı 179*34 i 65'*36 ^ ı\la i ı66'»ı. 171*11
TvpayytK6s 1 6 0 *'28, 3 0 ixayytKı&v 164*29 al iırfp0o\al
Tvpayyit l6o'>l + . 1 6 1 * 3 3 . *»9 ixaxOfît 127 *>9 oİK iy rp ix€p-
Tİpctyyos 1 1 0 * 5 . I 2o *’35 . 122*5. /3 o\p Tİ at/rapKfS 179*3
i 3 4 '*ı, 8 . i 6o '*3 , I I . i 7 6 >’ i 3 bıcfp4 x tiv , opp. öır<pex*<i'0«ı 106*34.
TtHp\hs <p6tru 1 1 4 * 3 6 i24**ıo. 132*’4. 158*34 iinrfp*'
Tİx'n 9 9 *’I O + . I O O * » 3 3 . I 3 0 ’’ I 7 . X«»' xtp\ rijy TfM^ıy 168 * ao iırtp*-
1 5 3 * ’* ^ coni. T4xyri 1 0 5 * 2 3 . xdp*yos <pl\os 159**4
140*18 dist. «pAffn iydymı yovs iırtpİırraı 124*30, 29
113*32 4 ırk T(îx»»* 9 6 ’’a 7 . II»* ü ttpoxA 98*11. 134*23. 133*31.
37 t 4 rrjs rixvf ityaBi I 5 3 ’’ l 8 *'3 . 161*13, 30 . 164^4 Koff
t <5x « ‘ 1 0 0 * 6 , 9. *»3 + . 101*1 + 6wtpox^y 158•’l 2, 34. 162*36.
163*24
i0pl(uy i2 g ^ 2 3 . 149^20,31 iır tp tp ı^ y 164*3
fttyot 1 4 8 ** 30 iırfiKoot TÜy yipuyy loa* lo
S/3p ı ı 1 1 5 * 3 3 . 1 3 5 * 9 . 1 4 9 * 3 » . *’» 3 . 3 3 vmıptvİM 158*17
ifipıtrrat 124*29 ihnıpcrciY I 3 4 *’i 8 . 159 **5 i>xııptrfi~
öyıdCciY I I 3 '*13 . 137*24 rioy i 64**25
A y ı a t v c i Y I i l ' ’2 7 , 3 8 . 129*17. 143** Zrtyos ıo a '’4 +
32. 1 7 3 ’’2 7 . I74**a6. 176*14. iır&yvıa 115*34
178”35 incdİripa 101*5. *3 3 * 8 , 32 , 23.
6ylua. 94*8. 9S*»4. 97*“ . *9- 163 •*34
104*14, 17. 111*31. 119*16. AxoSox»l ( 4 ya»y ı»3*3
129*15. 137*16. İ 4 i ‘»i9. 143'* iıroCiyıoy 1 8 0 * 1 3
32. 144*4. 145*8. 153*30. 173* 6xo 9 firfis
151*17 itroOta-euı 128 '*
24. i7 4 ‘>35 30. 133”31
iyıtıy6y 104*5. 113*27. 129*16. İTOKpıydptyoi 147*23
138*30. 141*23. »»19, 30 . 143*3. ivoKplartt x<(^p«*' 118*8
*>»5. 153*18. I7 3 ‘’34 iyıeıyûs ivoKpirijs 111^34. 148 **8
139*16 6xoKap$dya>y İ 4 5 ' ’3 6 (cf. 2 1 )
iyı^s 114*15 rb iırofityoy öyıts iır3A7jı|»ır 1 3 9 *’ I 7 . i 4 o ‘’ i 3 , 3 1 . 1 42 *
l.‘54‘’ '9 33 - 145".36. 147 '*4 »apA t V
iypd rpotpiı 118 '■10 v x 6 \r}\pıy T p d rrtıy 146** 28
Sİtpot i50*’33 il v x 6 \o txo s 4 (ts 15 2'*35
SSara fiapvtrraSpa 142*23 İray rh iıropty*rtK<irtpos 115*^5
C8«p ırvlyp 146*35 İKovoıa 1 2 8 * 3 4
vl6i 111*12. i 4 9 ''ı ı . i5 8 ’’i2, 16. 6 wa<rx4 o'fit 1 6 4 * 1 7
i 6 o *'24, 29. 161*19. ıÖ3*’ i9. ineaOtpdyov İ \ \ o v 1 0 5 * 2 3 S 6 ıro-
181*6 rtO tlt fTKOırdt 1 1 4 * 2 4
S\p 1 16''33 C A tj iıroKtıp^yr) 9 4 ' ’ iıroTvir&aat 9 8 * 2 1
12 . 98*28 il Tûiıy ırpaıcrûjy öKv uxoupyla 1 6 4 * 3 4
137 ’’ 19 Kard T V S\rıy 1 0 4 * 3 i(pdynıs 9 7 * 8 . 163**35
ipyoiptvat (pı\lat 1 7 1 * 1 5
iırİKKvtypa rflı 133* »9 ^palyttrOaı, opp. th aı 15 2 3 2 faıyd-
{nrayaO’rJiiret koI KaroKKltru 165*28 pyyoy, opp. 3ı» 113*16 + . 155 »>26.
262 IN U E X ,
i 66*4, J5 Tİ âtv6fiûnta 1 4 5 ‘‘3 » i 6 6 * ’3 3 , 34. i 67*»30, 168*19
38 dist.<pı\(a 1 5 7 * ’3 8
*d\apıs I4S'>24. 149*14 <pı\rıriK6s 1 1 7 ‘' 3 0
<pivaı, dist. ti(İK€iy 139*35 dist. <pı\rır6s 1 5 6 *’2 9 , 3 1 . 1 5 9 ’’ 1 8 ^nAıj-
•KpİTTtıy 147*37 t ^ v 1 5 6 ' ’2 3 . 1 5 7 ' ’26. 164*4.
âj>tponiffi\s 134*36 14 , 15. 168*6 + . 176*12 rh

<pavtp6s 135*31. 136*17, 129*19, ipt\rır6y 1 5 5 * ' l 8 s q q . (cf. 1 5 6 * 8 )
20. 149 15 êu'tpd, coni. ivapyrj ıpı\la ı o 5 '*23 . 1 0 8 * 2 8 . 1 2 6 “ 3 0 , 2 2
95*33 coni. fUK^ 127^26 (cf. ırtp\ tpıKlas 1 5 5 * 3 s q q .
31) opp. iıpavri 104*13 <Pi\ m 6i 1 5 . 5 * 2 8 . 1 5 7 ‘' M - » 5 8 * 4 ,
âytpd<pi\os 124‘*37 10. i 6 3 ‘' 2 9 . i 6 6 ‘* i 7, 3P. 167*
4 » o m rc ur /a 1 1 4 * 3 2 . ‘>3. İ 4 7 ’’5 . I 4 9 * 22, 35. ^ı\iKhy ırAijfloı
171*2
33. 150*’38 i 7 o ‘* 3 0 ri<pıMKd i 5 6 ‘’3 o . 1 6 2 *

tptuniffpara loz^’io 16. 166*1. i 6 S * 2 i. *'6 <pıM-
ipapfıvatfIa 1 3 1 * 6 Kûs i 6 7 '’ i o . i 6 6 ' ' 2 6 , 2 9
ipappaKfİHv 1 3 7 * 3 5 ipİKımros 9 9 * 9
<pipvy^ 118*33 (pıKoSUaıos 9 9 * 1 1
4)d(rıj İ42>»I3, 14 ^c£(r«J 143''!* ipıKoBdupos 9 9 * 1 0
4>aSXof r b 131 * 3 5 tpavKosS\us 0 iA o (k o S 3/(o i 175*34
13^*15 âırXwî 151 * 25 ırprfjT» 4)»A«İk o A o t 9 9 * 1 3 . 125*>12. 1 7 9 ‘* 9
153*18 opp. aırovSaîos 151'* 28 <pı\oKİyivvos 1 2 4 *'7
opp. imuK^s ı i 3 '’i4. 128*25. <pıKoK6\aKts ol ı r o A A o i 1 5 9 * 1 4
133*2. 157*17. 176''24 coni. İy rÇ tı\oKT^rp tov 2o(pOK\fov? 1 4 6 *
ipev/erds 148 '>4 coni. ^^ ktŞs 143 ** 30 . I 5 I** i 8 ö @foSfKTov 4h\ ok-
10 0aDAa 169*14 S5 ara TİıTtli 1 5 0 **9
143*33 / İ € A ij 170*11 <pı\opdOfta 1 1 7 2 9
<pav\6rrıs 107*10. 150*5. l6o>'lo. <pı\oıxa6^s 1 7 5 * * 4
*7.
‘i '‘ 35 ipıKdfiouffot 1 7 5 * 3 4
*fiSlas 141*10 lpiK6tıudot 1 1 7 •'.34
<pfiSu\ol 121 *'22 ip(\oırdraıp 1 4 8 * 3 4
(pfUKTfoy 166''27 <pı\oTrâyTipos 1 6 5 •’ 1 6
<pfvKr6i 1 1 1 * 3 4 . 1>9'*33. I48'*4, 5. fı Ao ı: l o . S « 2 7 , 126''2|. 1 4 9 * 2 9 coni.
1 5 3 ‘’ 2 . 3 - i 6 3 ’’ 25. 172'M y. 173" •ko\I tijs 9 7 ' ’ 1 0 <pl/\.oı dvhpts 9 6 *
10. I 7 5 ’'35 tüv ırepl r i İfOt) 13 ol 4>İA t o t o « 1 8 1 * 9 âırb
<ptvKTwy ftSrı 145*16 4>l\a>y KtpSalyfiy I 2 2 “ ı ı t o 5 ıi
^BapTiKİ) ipxv^ V ıcaKİa 140 **19 <pl\wy 5 ı’ Tiııûy v m 1 1 2 •* 2 8 <plKos,
ipBaprol 154^33 dist. k 3A o | 173''32 4 > fA oî T^î
(pelffts 150*’33 ^Soytjt 1 7 2 •'17

(pBoytpds 108 **4 <pı\oao<peîy I 0 5 ' * 1 3 , 1 8 . I 5 2 * ’ 2 ol
tpSdvos I05*’22. 107*11. ıo8*’ı. <pı\offo<povyrfs 9 8 *' 1 8
“ 5*33 <pı\oao<t>la gö^’^ı. ı 6 4 > » 3 . 1 7 7 * ^ 5 -
^ o p i 104*38. I I 5 ’’5 . 130 * 3 . 160* 1 8 1 ‘' 1 5
33. 173*7. 176*31 (ptkdırofoı 9 6 * 1 5
p t\a \^$ v s 137’’4 (ptkoTtKyİTtpai al nrpripts 168*25
<fu\dydpa>xot 155*20 ^ iA3t i j s 1. ^7'*36. 1 5 9 ’’3- 1 6 8 ' * 8
^tkdpiTot 99*11 4>|A 0TI/ i /o 1 0 7 ‘> 3 I. 1 1 7 ‘> 29 . I 2 5 ’» 22 ,
4pl\au\ot 175'*3 23, I.î9 * i 3
iplKavTos 168*30. **15 + . 169*3 (pı\6rıııoi 1 0 7 •* 3 9 + . 1 2 5 *»9 +
rb ^l\avToy 168'’14 sqq. ^lAoToıoûroj 99* 9‘ n 8 *’ 2 3 . I 3 5 *’ i 4

^lAcıırOaı, opp. tpi\rıa’is 169*19 <pı\6<pı\oı 1 5 5 * 2 9 - * 5 9 * 3 4
rtoy 165 **14, 168 •’io iptkO^pİtpMTOl I 2 l ’* 1 5
^ıAi|Sc7s 157*33 r b (pofifpdy 1 1 5 * * 7 ô$*pd 104*
^/Aııms 155>’28. 156*6. 158*»I9 + . 1,3. 115*8,24. •'29 + . ıı6*ll.
IN D E X . 263
178** 1 3 ^ $totirtpov I 6 0 * l <pa- û<rıoAİ7ot 147'»8. 1 5 4 ’»7
fitpâro3> d Oayaros I l 5 * î 6 0 ı i ( m , dist. iviym ı t İ xo vovt 113*35
^ i 3o f I 0 5 ‘’3 3 . n o ‘ 4. 110*31, 117" dist. t / x >'’1 9 9 * ' 2 i . i o 6 ‘» I 5 ^ ^ ı t
10. I 3 I*’ 3 8 . I 3 8 **i i , 13 . I 3 5 ‘'5 . a / r f a 14,3'»9. I 4 8 ‘» 3 i (cf. 1 1 4 * 2 4 ,
179^11 def. 115*9 ^$01 Kal a6) Tİ 6vra 1 0 ^ * 2 0 sqq.
»d ppıj 1 0 7 * 3 3 . i i 5* 7« 117*29 rİKaTİ0t}(nv99'>3i.'i4O*i5 rh
iv raîs ôıvl(firaiS 167*33 Kari tpiırty 1 1 8 » 1 8 rh <pi(ru iucl-
ipivoı 1 7 7 1* I I vrprov 1 3 4 ' ' 2 5 TpİTtpoy r p ^ tr tı
<popd 1 7 4 * 3 0 96*31 ^ ^ 13, o p p . tOot l 4 8 ‘» 3 0 .
(poprtKİs 9 5 * ’ i 6 . i 3 4 '»a 3 . 138*5. 1 5 3 * 3 0 . i 7 9 ’» 3 o ( c f . 1 0 3 * 2 0 ) <pi-
i 78'*i 6 trtı 1 0 3 * 1 9 . 1 1 4 ‘» 1 4 , 1 6 opp.
(ppovûvg6îT. 143*3. 1 5 3 * ' i 6. 177** 9 4 ‘* i 6 . 133*30. o p p . T(İ|eı
33 TO V TO ^ (ftp O V tî 166*19 135*10 opp. fOtt ZiSaxp 1 7 9 * *
^pJMj<r«96'»34. 9 8 ‘» 3 4 . 1 0 3 * 6 . 139'' 33 o p p . « c a T İ (TvpfitfinKİs 1 5 4 ' » 1 7
16. I40*>35. 141*5,7,31. •'8 + . s y n o n . k o t ’ İKiıOtıay 1 1 3 * 2 1 fi
143*14, 33, 30. ‘> 3 3 . 143*7 + . riyaSov tpitrıs 1 7 0 * 2 1 fi rov İki-
36. ‘» 20 , 31. 144*7 + . *»3,15 + . ttKOVS tpitrıt 1 3 7 •>2 6 fi rov (xoyôt
146*4. 153*13. 153*21. 172'» pitrtt 1 1 9 * 3 4 fi rov Tpiy/ıarot
30. 178*16 + . 180*22. •»38 »tpl ipiıris 9 4 “ 2 5 . 1 3 7 ' > 1 8 İ A A 1 1 Tir
^povftfffut 1 4 0 * 2 4 s q q . ^povi\- iptia^ıs r^s ^ v)^ t 1 0 2 ' • 1 3 (cf. 1 5 4 ' ’
tffts T İ * aptrâs <peurt 1 4 4 * » 1 8 s q q . 23> 30 ) i>iny ^ x * “ ' ‘Kpî T * 1 0 4 ' •
pp6vifios I 4 0 “ 2 5 + . 1 4 1 * 2 4 + . ‘»9. 20 yivtffıs tis 153*»13
142*1 + . 143*28. ‘> 1 2 , 2 8 . 144* i(t<rrdvat rris ^tmrtus 1 4 9 '*35
36. '>32. 146*6. 1 5 2* 6+ 6 ı r o p i ıp6<Tiy 1 , 3 4 ’» 2 3 <pA<m iva-
<pp6vı/jtos 107*1. 1 4 1 “ 9. 143*30, ırKrıpovpivrı, KaOftrrriKv'ta 1 5 3 * 2
33- ‘ 4 5 '’ ‘ 7 - 146*8. I 5 2 '’ i .İ. ipiffıt, c o n i . f { ı» 1 5 2 ‘» 2 7 , 3 6 . 15 3 * »
ı.‘; 3 * 2 7 . 32 ol <pp6vifiot 95'»28. 29 tpicrıs poxOrıp ‘>39
opp. alptcts 104•>31 o p p . Jfoı- ip v T İ g J ^ İ 4 »pvr&y p los
{if 139*22 opp. 6 pt^ıs 116*29 <pwv^ ıog'‘ı ı . 118*20,21. 125*13
opp. İKtOvfila 150*10
<pv\oKİı 1 2 0 * 9 XoA(irof 1 2 6 * 2 6 , 31
<pv\oKTtK6s i 2 o ‘» i 5 . i 2 9 ‘» ı 8 X<*^t'K6rııs 1 3 0 * 1 8 . 1 4 9 * 6 . •»7
ipi\a( Tov SiKalou 1 34 1 Xa\tyoıroıtKfı 9 4 * 1 1
131 •»25 ^ v A cUC t / o i . I 0 9 ‘»7 XCtpaıKİt»y I O o ' » 6
^V\İTOl 160*18. 165*30 Xapi 105*»33
^ v A c t İ K o ) p t\la ı 1 6 1 ‘> 1 3 xapUu I 3 7 *>*3 , 3 1 . 1 2 8 * 1 5 . • 1 6 2 ' »
tpvvai I 14'»6 ıcttpvKfvai ilvat 134** 1 4 10 6 xApf<ıs 1 3 8 * 3 1 . “ 1 ol
ylvtaOat I 0 4 ‘» ı 8 Ka\ûs I i 4 ‘»8, Xepf«KT«ı 9 5 * 1 8 . '»22. 102*21
II ırpifı T l 1 0 9 * 1 3 , 1 5 . *»3 . 1 3 9 * Xopft«rfloı 1 3 5 * 5 . ı ' İ 4 ‘> 3 2 . ı 6 8 ‘» i 9 +
10 xapiJ 12 0 * 1 5 . 133*4. ‘ 37* 1. 167'*
tfnnrtK^s ıi4'»ı8. 117*4. Ii8'*9+. 24 Xop/TWV/fpifK 1 3 3 * 3
136*8. İ 4 3 * ’6 . I 4 9 ‘»6, 3 8 . 16 7 * » XaSi'os 123'»9, 25 . 1 3 5 * 1 8 , 37
39. 168*8 <pv(TtK6s, c o n i . trotpis Xavy6rrıs 107'»23. 125*33
142*18 Tİ ^vtrtKİ, dist. Tİ ilth X « / p 9 7 *’ 3 ‘ . 1 . 3 5 * 2 7 . ‘ .3 6 '».3 0 . 1 3 7 * 7
T«'xvıj» ‘ 7 5 * 2.3 ^vtriKİı iptrii İK x**P^f 162**26
• 4 4 ' ’3- 151*18 ^lAfa ı 6 3 '‘ 3 .f X « ı p o T / x * ' « ‘ ‘ 4 * ''29
6p*îs I 49'*4 İ 4 4 ‘‘8. J52'' X*tpoToyrırioy 1 6 4 * ’2 4
34 <pvtriKhv tİKatov 1 3 4 1 8. 1 3 5 * pla x< Aı 8( it ' 9 8 * 1 8
3 ırdflor 1 3 6 * 8 âırSprifia 155^8 Xtdy 9 6 • » 2 3
<pv<rtKÛs 1 4 7 * 3 4 ^vvutfirfpov XOpfTftîy 1 2 2 ‘>2 2 . 1 2 3 * 2 3 Kexo*
155*»2. 170*13 pıryı?/ıcVosioı*i5.1 7 7 * 3 0 . 1 7 9 * “
264 IN D E X .
Xopıryfa 178*34 «f'(v8«r0a( 127*19, 31 \litvSdfityos
XP^<rat, opp. t(<«Kciı 163 **33 146*31
Xpfla I 3 3 ‘ a?» >9- ‘'6 , 7. 163*16. ıîfvifıs \S y o s 140^22. 1 5 1 * 3 2 (Tu\-
17I*>24. 178*12,35 xpf(a6f»yd- \oyt(rfi6s 143*22 İpos 142*24
vvy 112*’39 iôStarloty 147 **27 S6â 1 4 6 * 1 8 t Ç ıl/fuStîKal i \t) d fî
&y iffrl )^ t(u (= 1*0*4 SıaıpûffOaı 1 1 1 * 3 3
Xfi^/JMTa 107<>9, 16. 148*35. 163'’ ıjifvSofiapTvpla 131*7
10+ . 178*39 def. 119*36 17 +tC 5 ot 1 2 7 * 2 9 . *5 + . 139*38 rb
ırtpl xp4MOTa fitrdrııs 119*’23 sqq. aİTioy Toû tl/fvSovs 154*33
(cf. 107*'9. 120’’28) al iy x^~ <|»€i5(rT7jj 127*16
fiaaı ırp û r 122*31 xP^M<>ô ^< p(^traı 1 5 2 * 2 0
Kol Sfa S ıi ^ ^ 7 ^ 9 X f^ ' +^4»«<r>ta 137*29, 32. 141*37. 151*
liara Krt)iraır9 aı, wapa\afif7 y loS* 16
33 iwo<rTtprj<rat 160*4 *poU<rOaı İ/rı<pı<rfiaT<iSrı 134*24
169*20, 26 Ti/iây 130*32. *’l6. ilnfiiBıoy 96*23
1*1*5 ıö o * ı6 İı6yos 100*22. 109*31. 110*33
Kotyuyia 163*31 xpı\(jjLrtyy iucpa~ I 0 5 * I 7 > 20. 139*18. *15.
t€Îî 147*’33 147*27. 166*14 ır*pl^wx^* 1®^*
XPVI*ci'rlCfO‘9 M 163 “ 8 23 s q q . 1 3 9 * 2 s q q . /ı6pıa t ^ î
153*18 139 *9 - İ 4 3 ‘* ll. 144*9.
Xp»JM®'»'«ırT^>ı Şlos 96*5 y 145*3 “rn t 9
Xpv/ittTi<TTiK‘lı 112*4 t3 i\o y o y ^ wx5 * 1 6 8 * 2 1 «(ıs
XPâ’<Aioı/ = î ı ’ o5 y ly tr a ı iya B iy t i fi (|»ux^s 1 0 4 * 1 9 . 1 3 8 * 3 2 ly fp y tta
rıSi 115 *19 rb xP'ho’^M’Oy fy 98*7 + . 99*26. 1 0 2 * 5 ,1 7 ip trfı
ırp6s Tl 96*26 7) Sıck t 5 Xfih<f^P-oy 102*17 aptral 1 3 8 * 3 5 KOKİat
«>)»Afa 157*2. I59*’I3 (cf. 1.56*14) 114*23 d/ryfa 1 0 2 * 8 5/i/ıa
7 K a ra T /pfıaifioy ^ıKla 162^6, 2 2 ı|/vX^^ 144*30 (cf. 9 6 * 2 9 ) Tİ
Xpno'is loo^j. . I2 9 '’3 i. 130*20. »r«pl 4 >axhy «yttOd 9 ®** 1 4 » 19
165*33. 167*18 dist. KTjj(m98* ırpbı ırûfıa, coni. T«x>'fT7jj »pbj 5p-
32. 130*8 of ırpbs XP^<1’'*' T'oi'oy 161*35 fj (TÛy M®X*
170*23 xp^*’*ı» coni. ^7 7 o>j ı.?l *4 Orıpûy) iTTaırul^fi 166*19 fiia
Xpv<^Tal 146*13 ^vX'h 168*7
Xpoyı(ofi(yrı 167*11 ı|»uX»fiî98*16. 99*8. 101*34 'h*’
Xp<fwoı 157*11. I 7 5 *’i 4 XiKol fıSoycU I I 7**38
Xpdyos 98*33 XP^yV 96*26. t|/ûxoî 148*8
174*8 *fı XP<^*'®*'lö**"*?
Xpİyoıs Sıupurfj-fyat <75^31 iı/ıols KptatTi xo^P*(*' 148*22
Ktios xp^y<>^ 101*13 Kariı Thy iyeîtrflai 133*15. 135*2
Xp6yoy Te\ctos 156*33 Tİp XP^yv ^ y v 131*3
d T fkfıt 174*32 Toîı ûyloıs 164*12
Xpw<r3ı 122*16. 176*7,8 Spa 157*8. 174*33
XpdfiaTa Kal o'x^MA‘’’o 118*4 i><p(\eıa 108*29. 157*20. *3, 13 .
XVfiûy Kpiffıs 118*28 162*17. 163*10, 17 â>4>(Xcıa
Xwpf^<iy9 6 * i 4 x^P^C^<i'^<*ı 1^1 ^ 19. XP'flpiaTa 127*9 û<f>fKtiaii
134*11. 144*33. I57'*8. 159*5. IffdCfiy 162*2
161*29. 175*35. 178*32 rb iı<p€\ıp.ov, opp. r b fikafi^piy >34*^1
Xa)pi(rnhv 8«'x«r0a( 175*20 10 opp. r b ^5 û 1 5 6 * 2 6 Tİ
Xu>pi(TT6y 96*33 iti(peX(/2a, opp. Tb KaO* a v ri iyaOd
96*15 opp.Tİ K a X d l 6 2 * 3 6 Tİ
\\>tKr6s 108*16. 109*21. 118*28. aÛTOtı â«pcXı/ua 141 *30 i
126*7,17. 127*29,31. *12. 13S" liûrtpos (<pl\os) 158*26. 163*28
32. 145*10. 146*4. 148*6. 175*29 i>Xpıû<rıy 128*14
265
NOTLAR
1. (lOPS** 10-13)
Hesiodos, İşle r v e Günler^ 291t295.
2. (1095*’ 24)
Sardanapallos: Eski Asur hanedanının zevk ve eğlenceye düşkün
lüğüyle tanınmış son kıalt Ayaklanan generallerinden Belesios ve
Aıbakos tarafından Ninos kentinde kuşatılmış, iki yıllık bir kuşat
madan sonra, kendini, hâzinesini, karılarım ve kölelerini yakmış
(Î.Ö. 823).
3. (1096*2)
Thesis: Aristoteles için ‘thesis’ (tez) kamtlanması olanaksız olan
bir şeyin öne sürülmesidir (Topika, 104b 19).
4. 1098*9...)
‘Spoudaios’un karşılığı olarak erdemli sözcüğünü Aıistoteles'in
kendi açıklamasma dayanarak kullanıyomz. Nitekim Aıistoteles,
sözcük türetmelerinde kimi kez aynı kökün kuUamlmadığını be
lirtirken “erdeme salıip olmak açısından ‘spoudaios’ denir, ama
‘spoudaios’ (erdemli), ‘arete’ (erdem) sözcüğünden türetilmez’’
(Arist., K a teg o n a iy 10b 7) demektedir.
5. (1099*27-28)
“Eudem. Elh. A 1 1214a l ”de de bulunan bu dizeler Leto tapına-
ğınuı girişinde yazılıymış. Krş.: Diels-Kranz, Die Fragmente der
Vorsokratiker, 1 ,64,7, dipnot.
266
6 . (1100* 8)
Priamos: Tıoia kıaİL OğuUarımn ölümünü; kızlannm, gelinlerinin
esir olarak götürülüşünü görmüş.
7. (1101*» 27)
Knidos'lu Eudoksos: l.Ö. 367 yılmda Platon'un Akademia'sına ka
tılmış ve Platon'un öğrencisi olmuştur. Özellikle astronomi ve ma
tematik üzerine yaptığı çalışmalarla tanınır.
8. (1102'’ 9; 1137‘’ 31 ...)

Doğru (epieikes): ‘Epieikes’ bütün erdemlerle ilgili olarak o anda
ki duruma en uygun davramşı seçebilen kişidir; en önemli özelli
ği ise adaletle ilgili olan özelliğidir: Aristoteles'in belirttiğine göre
‘epieikes’, aym zamanda adildir ama onun adaleti yasaya tıpa tıp
uyan bir adalet değildir. Yasa, genel olduğu için, kimi ayrıntılarda
yetersiz kalır; işte ‘epieikes’, bu durumda yasa koyucunun o öZel
durumda ne yapabileceğini kestiren ve onu uygulayıp, hakkı sağ
layandır.
9. (1105*7)
Kış.: Diels-Kranz, 1 ,170.
10. (1105*8)
Öfke: T ljytnos
11. (1106‘’ 3)
Milon; l.Ö. VI. yüzyılda yaşamış olan ünlü bir atlet.
12. (1106*’ 35)

Kaynağı bilinmemektedir.
13. (1109*33)
Homeros, O dysseia, XII. 219.
14. (1109^9)
Homeros, llia d a , III. 156 vd.
" Y ü zü n e b a k a n ö lü m s ü z ta n r ıç a la r a b e n z e tir o n u .
A m a g e n e d e b in se g e m iy e k eşke gitse,
G itse de, b iz i, ç o c u k la r ım ız ı b e lâ y a s o k m a s a ”
(Çev. A. Erhat - A, Kadir)
267
15. (1110*28)
Euripies, Alkmaion?
16 . (1111 * 10)
İskenderiye'n Clemens, S tro m a ta , II, 387: Aiskhylos, tragedyala-
nnda kimi sırlan açıkladığı için suçknmca, Aıeopag Meclisinde
kendini böyle savunmuş.
17. (1113*13)
Euripides'in Kresphontes adlı yapıbnda geçen bir kişi.
18. (1112*16)
Proairesis: Tro’ (önce, önde) öntakısı ile “lıaireo’ (seçiyorum, alı
yorum) fiilinden oluşmuş bir sözcüktür.
19. (1116* 24)

Homeros, îlia d a , XXII, 100.
20. (1116* 25-26)

Homeros, ttia d a , VII, 148.
21. (1116* 35)

Homeros, Îliada, II, 391.
22. (1116* 17)

Hermaion: Khaironeia yakınlarmda bir kent.
23. (1116** 28)

Bu bölümde ‘öfke’ diye karşılanan sözcük, ‘örge’ değil, ‘thymos’-
tur.
24. (1116'> 28-30)

Buralarda geçen cümleler sırasıyla Homeros'un şu yapıtlarında
geçer: Îliada, XIV, 151; XVI, 259; V, 470; O dysseia, XXIV, 318.
25. (1119*34)
Akolasia: Kolazo (cezalandırıyorum) sözcüğü ile ‘alplıa’ privati-
vum'dan oluşturulmuştur. Tek başına anlamı ‘cezalandırmama’.
26. (1119^32)
Hovarda: asotos.
268
27. (1121*7)
"Bilge mi yoksa zengin mi olmaİL’" sorusuna Simonides §öyle ya-
mt vermiş: “Zengin olmak daha iyi, çünkü zenginleıin lap ısı
önünde dokm p duran bilgeleri görebilirsin.” (ArisL, R hetorü u ı B
1391a 10.).
28. (1121*31)
Bu bölümde ‘aneleutheros’ sözcüğü Türkçe'de ‘cimri’nin kapsa
madığı pek çok anlamda kullanılmaktadır.
29. (1122*23)
Megaloprepeia (ihtişam), ‘megas-megale-mega’ (büyük) ile ‘pre-
pei’ (yakışır) sözcüklerinden oluşmuştur.
30. (1122*25)
Savaş gemisi finanse eden.
31. Arklıitheoıos: Eski Yunanistan'da bir şölen için, oyunlar için ya

da Delphoi tapmağındaki biliciye danışmak için seçilen delegele
rin başkam.
32. (1122*28)
Homeros, O dysseîa, XVII, 420.
33. (1122»» 13)

Büyüklük: M ega.
34. (1123* 15)

Şişe: le k y th o s =lçine genellikle yağ konan kap.
35. (1123*23)
P arodos; Burada koronun sahneye girdiği yer değil, koronun ken
disinin sahneye girmesi anlammda kulianıhnıştır. Geleneksel Yu
nan komedyalarmda koro oldukça mütevazi giyinirmiş; Megaralı-
larm Atina'daki takma adı “köylü” imiş.
36. (1123*34)
Megalopsykhia (yüce gönüllülük), ‘megas-megale-mega’ (büyük)
ile ‘Psyklıe’ (ruh, gönül) sözcüklerinden oluşmuştur.
269
37. (1124*» 15)

Homeıos, tlia d a , 1,503.
38. (1126*20)
Öfke: Tbym os.
39. (1129*31)
Türkçede de hem kapılan kilitleyen araca hem de test sorularuun
yamtlarım içeren metne ‘anahtar’ denir.
40. (1129*’ 30)

Politik toplum: P o litik e k o in o n ia .
41. (1129*’ 30)

Theogn., 147.
42. (1130*1)
Bias, ünlü yedi bilgeden biridir. t.Ö. VI. yüzyılda yaşamıştır. Me
tinde geçen sözlerin Solon'a ait olduğu da söylenir.
43. (1131*33)
Bölünmüş oranlama: A n a lo g ia dieretn en e.
44. (1132*33)
Aristoteles burada, yazılışları biıbirine çok yakm olan bu sözcük
ler arasında anlam ilgisi de kurmaya çalışmaktadır.
45. (1132*’ 9)
Burada anlatılmak isteneni şu şemayla gösterebiliriz:
a ________ _____________ a’
b _____________________ b’
d _________ c _________ f ___________c’.
46. (1132*» 9-11)

Burada neden yer aldığı pek anlaşılmayan köşeli ayraç içindeki
bu cümle “1133* 14-l6“da yinelenmektedir.
47. (1132*’ 22)

Krş.: Diels-Kıanz, 58 B 4 (I, 452, 26).
48. (1133*3)
Kharisletin tapmağı.
270
49. (1133*30)
Nomo: Uylaşımla, yasa gereği.
50. (1133** 23)

Mna: Eski Yunanistan'da para birimi. 60 gümüş mna bir talent de
ğerindeymiş.
51. (1134'’ 24)

Ispartalı komutan Brasidas'a sunu sunma geleneğine Thouky-
dides de Âmphipolis halkımn gelenekleri üzerine bilgi verirken
değinmektedir İ P e l ^ n n e s o s S a m fi, V, 9).
52. (1135*’ 21)

Öfke: Thym os.
53. (1136*13-14)
Euripides, Alkmaion?
54. (1136'’ 12)

Homeros, tlia d a , VI, 236.
55. (1137* 1)
Olumlu: K h aris; olumsuz: Titnoria.
56. (1139'’ 10)

Agathon, fr,, 5, Dindorf.
57. (1139'* 27)

Krş.: A n a ly tik a H ystera, 71b 21.
58. (1140*19)
Agathon, fr., 5, Dindorf.
59. (1142*5)
Philoktete^ÛG kayıp dizeler.
60. (1143*19)
Anlayış: G n om e.
61. (1145*22)
Homeros, tlia d a , XXTV, 258.
271
62. (1145** 25)

Krş.: Platon, P rotagoras, 352.
63. (1148*34)
Niobe: Bir tragedia kahramanı.
64. (1140*35)
Satyros: Babası öldüğü için kendini öldürmüş.
65. Plıalaris içinbkz.: 114S>* 14.
66. (1149*’ 16)

Homeros, Ilia d a , XIV, 214.
67. (1150*’ 9)
Tlıeodektes: I.Ö. 4. yy.'da yaşamış bir tragedia ozanı; Karkinos
admda iki tragedia ozanı var; biri I.Ö. 5. yy.'da, öteki I.Ö. 4. yy.'da
yaşamış.
68. (1153’’ 27)

Hesiodos, İşler v e G ünler, 763-
69. (1154‘>29)
Euıipides, O testes, 243.
70. (1155* 15)

Homeros, Ilia d a , X, 224.
71. (1155^3)
Euıipides, fr., 890 Dindorf.
72. (1155'’ 4)
Krş.: Diels-Kranz, 22 B 8 (I, 152, 8).
73. (1164*24)
Krş.: ?\axon,Ptx)1agoras, 328b.
74. (1164*27)
Hesiodos'tan almmış. Burada ne amaçla kullanıldığı açık değil.
75. (1167*34)
Euıipides'in PhontssaidiĞ k tregadiasına gönderi.
272
76. (1169^8)
Euripides, Orestes, 667.
77. (1170*’ 22)

Hesiodos, l^ e r v e G ü n ler, 660.
78. (1172*14)
Theognis'den alınmış.
79. (1172*’ 29)

Platon, PhÜebos, 60 c-d.
80. (1174*’ 3)
F izik, 4 ve 7. kitaplar.
81. (1176*’ 6)
Krş.: Diels-Kranz, 22 B 9.
82. (1178*33)
heksousia: özgür istenç.
83. (1178*’ 20)

Endymion, Aplırodite'nin aşık olduğu çoban. Aphrodite bu çoba-
nm güzelliğinin ebedi bir uyku içinde korunmasmı sağlamış.
84. (1179*13)
Krş.: Diels-Kıanz, 59 A 30.
85 (1181* 15)
Aristoteles burada Isokrates'i eleştiriyor olmalı.
273
TÜRKÇE SÖZLÜK
acı: 'k<yjir\-lpye
açık saçık sözvCiXjcr^pokfyi\ja.-aiskhrologia
adalet: b\Ko.\jocf&rı\--dlkaiosyne
adaletli: ötKaıoç-f/ıfea/bs
adaletsizlik; d&\xXa.-adikia
ad bulmak: dvo|xaxo3tOL8Lv-owoma/o/x)i’em
adil eylem: b\Ka\cmçio.‘iUx~dikaiopragia
ağzı bozuk: (çoçmKÖç-phortikos
alılâk: ı^ôç-e//jos
aile hukuku: ölKaıov o l K o v d ^ ı i K o v - oihonomikon
akıl: hSyoç-logismos; logos •
akıldan pay almayan: &}ôç-alogos
akıl erdemleri: dperal koyıKal-aretai logikai
akh başmda: cppövLpoç-phrommos
akh başmdalık: cppdvrıaLÇ-p/jn?nesfe
alan; yivoç-genos
akyh şaka: oKw\ı\ıCL-skotntna
alçakgönüllü: [Lİxpıo^-metrios
algılama: aicrdr\cnz-aistbesis
alışkanlık: '^^ç-ethos
alışveriş: atıvd^âypa; A}0\.a.yr\-synallagma; allage
alma: kf)il)Lç-/c^s/s
amaç: teXoç- / e/os
ana çizgiler: b\jaypo.^-diagrapbe
anımsama: dvdp,vr]aLÇ-a7/fl/rtwesis
anlayış: yv(.o\ır\-gnome
araç: Öpyavoıv-oıganon
274
arakçı; }^ımo^yûrx:t\^-lopodytes
araştırma: (xdûoöoç-JüpaYM.aTeta-Çtt*ôtç-meii&oito5; p ra g m a te ia ;
z e te sis
arsızlık: d.va\jo y(}y\n ia .-a n a isk b yn tia
arzu: fejtr6^|xta; 6ç>z^\ç,-epitbym ia; oreksis
arzu edilen şey: öpeıcröv-oreife/on
aşağılık: xçmz\.v6z,-lapeinos
ayıp: 6vt\boç,-oneidos
ayrıcalık: y^pctç - g e r a s
ayrım: b \ja s ^ p 6 .-d ia p h o m
ayyaşlık: o \vo ffk \y ^ ia .-o in o p h lyg ia
az önem vermek: ö'h .yiû pzıv-oU gorein
bağırma: dŞuıpoıvta-oforjp/joma
bağışlama: a\yYY^f6\ır]-syggnom e
bağışlanabilir nitelikte: sc3vrffV(ji\>oviK6ç,-yggnom onihos
baıbutçu: K v^ zvrvr\ç-kybeu tes
başanlı: K a ro p ^ ftn iK o ç -k a to rth o tik o s
başkalanyla ilişki: öpıXia-^j^)omı/ia
başlangıç: d p fx y i-a rk b e
baş sanat: dpxı-'teKTOVLKT^-flrfe^fteifetom‘^
baştan çıkarma: n p o a y o iy zL a -p ro a g o g e ia
beceriklilik: öetvÖTrıç-r/eıno/es
beden eğitim: y v p y a o i a - g y m n a s i a
bedenin sağlam olmaması: K a % z^ ia -k a k b e k sia
belirleme: bıopvcfp6q-dioıistnos
belirlemek: b p ü ^ z w -(b J o r iz e in
belirsiz: döpıcnoç-aonstos
benzerlik: b\juov6xr\ç-(bjotnoiotes
beşin maddesi: x p o ^ f/\-tro p b e
bezeme: KÖopoç-itosmos
biçimsel olarak: TÛt(p-/j^x)
bilen kişi: kxvax\^ \uûv-epistem on
bilge: o o ^ ç - s o p b o s
bilgelik: 0O(p1xx-sopala
bilgi: YV(5aıç-gnosis
275
bilgisizlik: d.'fvo\jıx-agnoia
bilim: ^\xyv^\)ı.r\-€pistetne
birarada olma: KOLvovta-fe>monte
birincilik ödülü: d.ç>\x3x€\a.-aristeia
borç verme: bavz\jo^6ç,-daneismos
boş: \x d x a \jo q -m a ta io s
bulma: tiSçizau;,-(h)euresis
bütün: tS^6yik(\poÇ-(h)olo}deıx>s
büyüklük: ^b{z% oç^-m egethos
büyük tehlikeleri göze alan: yiz-âkoKİvtmvoç-megalokindynos
canavarlık: •Qy\Çii&a\ı^-thenote5
canlı: Ç o ^ -Z ’o on
çekingen: öKvrjpöç-oêras
cezalandırma: KÖ?âaıç-ô/ası!s
çıkarcılık: ıû\.zo\z^\a-pleoneksia
cimrilik: ûvz'kzvOzpia-aneleutheria
cins: yivoç-genos
cömert: k k z v ^ p ı o ç - e l e u th e r i o s
cömertlik: k X zv d zp ı6 x r]ç -e le u th e rio te s
cüretli: ^CİC t6 ^ th ra sys
cüretlilik: ’&pctcr6Tr]ç,-thrasytes
çaba: kınp-ikzıa-epimeleia
çamur atma: KaKr]yopixx-kakegotia
çetin: b ^ o K o k o ç -d y sk o lo s
çözümleme: d.vdL kvav^ -an alysis
dağdan inme: diypoiKoç-agroikos
dağıtma: b a m iv r \- d a p a n e
dalkavuk: KÖka^-kolaks
değer: öîa-aksia
değişiklik: p £ x a ^ o M \-m e ta b o le
deneyim: k\mzıp\jaL-eTnpeiria
dingin: drdpaôç-atarakhos
dinginlik: ı^pepta; çryph^-eremia; skhole
doğa: (pdoLÇ-pÂîs
doğal yapı: (ç<io\ç,-phy5İs
276
doğru: d^ vfi^ ç^ -aleü tes; epieikes; orth os

doğru eğitim: n aı5eia ö p ^ - p a i d e i a o rtb e
doğru konuşan: dkr\QzKywı:6(;-eUetheut{hos
doğruluk: dX.T^îa- bıC iZiK tia-aİetheia; ep ie ik e ia
doğru ölçü: yâtÇ i\K yv-m etrion
doğru yargılama: a ^ t a u ^ - s y n e s is
dokunma duyusu: Ö x{rf\-(h)aphe
dostluk: (ç \k \a .-p h ilia
dostluksuz; dxçûSxx-‘a p h ilia
duyarsızlık: dvauTÜT|ota-anaı[s/Â&s^
duyu: d (a H r\a \e ,-a isth e sis
duyulara verilen: a’Co6T)rdv-flfe/Âeto«
düşüncesiz: d .v 6 r(zo ç -a n o e to s
düzeltici adalet; ÖCKaıov InavopOonucöv-d/itofon e p a n o rth o tik o n
düzenli yaşam: K o o ^ \ı(m \c ,-k o s m io ^
edepsiz: A oy^ \u ü y\t-askh em on
efendilik; ziiCF/^\iiOçyûvy\-et4skhemosyne
egemenlik: b v v a a r z l a - d y n a s t e i a
eğitim: 3 ta \& z la -p a id e ia ; d id a s k a lia
eğretileme yoluyla: Kaxd pErarpopdv-ibara m e ta p b o r a n
ekonomi: olKovopua^-oiitoTiom/Âe
eksiklik: ^yöeur- ^hlx.\y^\ç,-endeia; eUe^)sis
ele geçirme: Xfjp|jia-/emma
eli sıkı: piKpoTcpejıı^ç-m/ibr^r^^s
eli sıkılık: yivmpoatÇiiıtzvaL-mikrc^repeia
en başta: KÜpıoç-i&vribs
enine boyuna düşünme: ôdkE M aıC rbotdeusis
erdem: dpzxpf[-arete
erdemli: cm o u öoloç-^ u d la/os
eser: Kpyov-eıgon
eşanlamlı: Ö|X(t)vüpoç-6b>>monymos
eşadlılık: Ü ^ıj(sım i^\a.-(h)om onym ia
eşit: '<aoç-iso5
eşitlik^ ICaov-1 -rÖTrıç-feon; isotes
eşit olmayan (eşitliğe aykm): Ü v ia o ç -a n is o s
277
etkılenim: jtdOoç-pathos
etkilenimlerle ilgili: KabK\x\x.6ç,-pathetikos
etkilenmeme: djıddzucı-apatheia
etkili: d^vç-oksrys
etkinlik: kvepyzla-enet;geta
eylem: npö.^ıç-pmksis
felsefe: (çOôoofpia-philosophia
genç: vioç-neos
genel: KaQ6kov-ka/bolou
genel anlamda: öjÛMç-(h)aplos
geveze: d.bdki<jy(y\ç,-adoleskbes
görme: Örptç-ops/s
gösteriş budalalığı: ÛJ[,zıpoKak\xx-apeUx)kal(a
güç: bîivupKÇ-dytmmis
güçsü zlük: döuvapLa-adyrmmia
güvence parası: napay:axo:^Kx\-parakatatbeke
güzellik: Kd^yjoç-kallos
güzel ve iyi: Kaka K dya^d-kala kagatba
güzel ve iyi olma: KakoKayadla-kalokagatbia
hak: 6 lk»i - ötKaıov-rf/’/be; dikaion
hakaret: >.oL6dprı|i.a-/o/r/o/'e///rt
hakikat: dkr\dz\a-alelbeia
haklı: bİKa\açrdikaios
haklı eylem: biKaimpu-diknioma
lıaksız eylem: dbİK\\pa~adikema
halk: öıjpoç-r/e/nos
halk oyu: y^^fçıapa-psepbisma
hareket: Kİ'VY\ayj:^-kinesis
hasetlik: kKiyjaıpİKaKoç-epikbairekakia
hasis: (pEL6o))wöç-/?/je/V/o/os
haydut: X»ıonıç-/es/es
hayvan: Çtjiöv-zoo/r
haz: i\bo\n\-(b)edotıe
haz düşkünü: dKokacytoç-akolaslos
haz düşkünlüğü: dKokuoia-akokısia
278
lıaz peşinde koşmak: & K o } ^ c r c a iv z \y -a k o la s ta tn e in

haz yaşamı: dbıokancmı^ç ^ \o ç,-a p o la ııstih o s b io s
hedef: tâkog-/e/os
herkese açık konuşmalar. felorepiKo'ı kÖYoı-fogoı e k so te tik o i
hesapla: fcKkoytapoii-efe lo g ism o u
hesaplı: Kaxd 'ko'^\jcs\x.6 v - k a t a lo g ism o n
hmç alma: Tipıopia-
lurs: Çfjkoç-ze/os
hırsızlık: K ljojvi\-klope
hoş: i] 6 ı^ ç -(b )e d y s
huy: ^ v ç - ( b ) e k s i s
iddia: â^,L onıa-aks(orna
ide: \& ia - id e a
idea: İ6 i a - i d e a
ilıtişam: pevakoıcp^îte t a - m e g a lo p rep eia
ikiye bölen şey: b ly s f.\o v -d ik b a io n
iktidar: ôM o\jcı.-eksou sia
ilgi kurma: 6 .\a .f ^ p d - a n a p b o r a ; e p a n a p b o ra
ilk: a p y j^ -a r k b e
ima: ixw6 ıv o w L -b y p o n o ia
incelemek: içaKp lPo(3v- e k sa k rib o u n
induksiyon: in a -^ w p ^ -ep a g o g e
infial duyma: vâp.eaLÇ-//e;nes&
insan: dvdpa>Jtoç-ö/ı//j/ppos
insanın işt ^pyoY dv0pöS3iou-e»go» a n tb r o p o u
insanla ilgili: dv0p(iSjavoç-fl7r//j;o/MWOs
isabetli olmak: K a r o ç ^ o îiv -k a to r tb o u n
isteme: paı3X.T]aıç-i)OM/e'sıs
istemeyerek: Ö K io v -a k o n
istemeyerek yapılan (olan): d K o b a ıa v -a k o u s io n
isteyerek yapılmayan: oi) k z K o ^ a ıa v -o u k b (b )e k o u sio n
isteyerek yapmayan: oi)x ^ K iS v-ou kh (b )e k o n
isteyen: alTiıxLKÖç-fl//e///tos
istilıza: 8lp(oveta--e//Dwe/<3
İŞ: ^ p Y o v -e /g o »
279
işe yaramaz: d.%ı;i€yoç-akbreios

iştah duyan: öç)ZKxiK6y/-orektikon
itibar: dûa[ia-aksioma
iyi: dya^öç; xo 2.^-agalhos; to eu
iyi durumda olma: BT!mpa%ia-eupraksia
iyi koşul: eûr\\iBpla-euetena; euemeria
iyilikle karşılık vermeye hazır: d.yn.B\^zp-^BX\x.6ç-anteuergetikos
iyi yaşam: z't!Qio\a.-euzoia
kabasaba: (çopriKÖç-phortikus
kabasabalık: p a v a n o L a - banausia
kalıcı: [iövL|xoç- monimos
kamu: TÖ kolvöv- / o koinotı
kamu işlerine ilişkin: Koıvov-pros to kolnon
kanı: öââ-doksa
kanıt: ÖJi66zı^ıç-apodeiksis
karakter: T)Ooç-e//jos
karamsar: bÔBht{ç,-dyselpis
karşılık alma: dvriboov^-anlidosis
karşı ohna: b^cvn\xaoıç;-enantiosis
karşıt: iv a v r fıo ç -e n a n tio s
karşıtlık: kvavx{j6ra\ç,-enan1iotes
kategori: Kaxx\iopia-kategoria
kavgacı: 6ı 3aepLç-rfysem
kayıtsızlık: d.(çikox\.pia-aphiloUmia
kazanç: Kİphaç^-kerdos
kendine egemen olma: tiK.p6.XBia-egkrateia
kendine egemen olmama: &Kpa.oıa-akrasia
kendine egemen olmayan: d.Kpax\\^-akmles
kendine yeter: cu!'xdpKnç-rt«/rt/-/fe?s
kendine yeterlik: QvbxdpKzıa-aıılarkeia
kendini beğenmiş: ya-ovoç-khaunos
kendini beğenmişlik: ypmv6xx\ç,-kbaunotes
kendisi amaç: xBkeıoç-teleios
kent: nok\ç,-polis
kesin: dyapı^'^ç-akribes
280
kesinlik: &KçM ^z\a.-akribeia

kıskançlık: ^ & /o ç ,- p h th o n o s
kıvrak zekâlı: z'\yzçi6 xzkoç,-~eutrapelos
kin: lita o ç-m to s
kinci: \kvx\aİK aK oç-m n esikakos
kirli kazanç: d \x jy ^ K İÇ ib z\a .-a isk h ro k e rd e ia
koku alma duyusu: öa|xı^-osme
koltukçu: iL pzaK (x,-are5kos
konu: JtpdYâ, ıtpaypaTeta, ii^rı-pragma; pıagmateia; hyle
konuşma: ^dyog-Zogos
korkaklık: b z i k \a - d e i li a
korku: fç6 ^ o ç,-p h o b o s
korkusuzluk: d.< fop\a.-aph obia
korkutucu: (popepöç-pAo&c/os
kölelerin aklını çelme: b o v 'k a K c c tia -d o u la p a tia
kölelik: b o v 'k z ija -d o u le ia
köle ruhlu: d.vbpcmob(.6b \] ç -a n d r a p o d o d e s
kötü: KOKÖg, n a \n \p 6 ç -k a k o s; p o n e tv s
kötü davıanmak: a ia y p o K p a y z iv -a is k fjm p r a g e in
kötü dumra: b v o jtp a ^ v a -d y s p r a k s ia
kötü işler yapmak: K O K O v p y ziv -k a k o ııtg e in
kötülük: pox;0ııpta, J to v t]p 'v a -m o k /jtb e tia ;p o n e n a
kötü muamele yapmak: a İK L a -a ik ia
kötü ün: döo% ,ixx-adoksia
kullanış: y p z \a .-k h r e ia
kuru: oK^rjpöç-sifeieras
kumşu kunışuna hesap etme: d.K p\J^dkoyU x-akribologia
kutlu: paK Ğ .p\xK ,-m akan os
küçük tehlikelerin adamı: piK poK İvbv!voz,-m ih x> kin dyn os
küstahlık: oppıg-/j)j6m
mal: K u \p a -U le m a
mal-mülk: y jp \\p a -k b r e m a
rnaU-müIkü seven: (p\kor/p\\paTOÇrpbilokbretnatos
muhteşem: peya>\.on:p8Jtr|ç- m eg a lo p ıvp es
mutluluk: z‘i > b a i[L o via -etıd a fn ıo n ia
281
mücadeleci: \jı.6 .% ıyjoç-m akh im os

müzik: \j£koç,-ın elos
neden: oYtlov, X.dYoç,TO b\6 x \,-a itio n ; logos; to d io ti
nesne: %p&^\ıxL-pragıtıa
nüktedanlık: z'irtp o jızK U x -eu tm p elia
obur: YCioTpt[xapYoç-5flS/rım«/gos
okuryazar: ■^pa\x\ıaxıyi6 ç -g m m m a tik o s
olanak: öüvapıç-öfynflmis
olanaklı: b v v a r ö v - d y n a t o n
olanaksızlık: d .b v v u [iia -a d jfn a m ia
olumlu: TÖ EÜ-/0 eu
oluş: Y^vecLç-ê/zesis
onur: xi[iy \ - 1 im e
onur düşkünü: (pık 6 xı\xjoç-pbilotim os
onur düşkünlüğü: ( p ık a tıııla -p b ilo tim ia
onurlu: '^ vx ı\ıo ç-en tim o s
onursuz: cfrıpoç-fl/nz/os
onursuzluk: dxıpta-<7//zzzzö
onuıu umursamazlık: d (p ık o x i[d a - a p b ilo tim ia
oran: dvaôjYLa, " koyoç-an alogia; logos
oranlama: d v a k (y {'w .-a n a lo g ia
orantı: d v a .X o y la -a fia lo g ia
Olta: [iz o o ç -n ıe s o s
Oltacı: peotÖLOç- m esid io s
O lt a olma: peadtııç-zzzeso/es
ortak: KOLVöç-ito/zzos
ortak yaşama: cru^fiv-sj^zrezz
ödül: TLpn-/zzzze
öfke: Oupdç, ö ç if^ -tb y m o s
öfkeli: öpYL>v.oç-ozgz7os
öfkelilik: öpYi}v.dTr]ç-ozgz7o/es
öfkeli mizaçlı: üûpoeı6nç-//jyzzzoezWes
öfkesizlik: dopY»l<tîxı-flozgcszrz
öğretim: \ıddr\oıÇr^nolbesis
öğüt verme: vouêrııoLç- n o u tb etesis
282
ölçü: Kavcüv, \ıix ç io \/-k a n o n ; m etro n

ölçülü: n^Tpıog, aoScppov-me/rtös; so p h ro n
ölçülülük: o(û(ppo(j6 v r \-s o p h r o ^ n e
ölüm: ^ d v a T o ç -th a n a to s
ölümsüzlük: d d a v a a i u - a t h a n a s i a
önemli: KÛpvo(^-kyrios
örnek: T ia p d b sıy p a -p a ra d e fg fn a
övgüye değer: k n a ıv e r ö g -e p a in e to s
övülen: tr ıa ıv e z ö ç -e p a in e to s
ÖZ: (pfûavz-physis
özgü dük: âKeuOepta- e leu ih eria
I>ara: vöpujpa, ypx\pa.-tıotnisma; khrema
parça: p^poç-we /05
jjaylaştmcı: vep,T)TLKÖç- n em etikos
paylaştırma: 6 ıa v o p ı ] - d i a n o m e
pısırık: pLicpdtl)uxoç-tn iktopsykh os
pısırıklık: pLKpoıln.'xtct- m ih o p s y k h ia
pişmanlık: p8xapâ>c8La- m e ta m e le ia
rastlantı: TÛxy\-tykhe
rastlantısal: K ardTo aop^z^Tc\Y:6 ç - k a t a to sym bebeh os
resim: y p o sp ^ -g ra p h e
ruh: ■yyf\iyji\-psykhe
sağ: öp^öç-o/ 7/jos
sağ akıl: öpOöç h S y o ç -o r th o s logos
sağlamlık: ei^z^,\xx-eııeksia
sağlık: t3Y'L8ia-/j'j/g/e/ö!
salıip olma: ıcrfiaLÇ-yfe/es/s
sakin: jıp a o ç -p r a o s
sakinlik: n:paÖTr|ç-p/V70/e5
sanat: xiyyy]-tekhne
sanı: 6 6 % a -d o k sa
sapan: K a x c m ü a x ]ç -k a ta p e lte s
sav: X6 y o ç -lo g o s
savurganlık: docox\xx-asotM
saygı: Tipt]-/tme
283
sefil: (i^ ^ K a ç-a th lio s

servet: oâla-oıısia
sevgi: (çiKla-philia
sevimli: xa.piz\ç,-kharieis
sevinç: %a.Ç)ö.-kham
seyretme: Azapla-tbeoria
s mır: Öpoç-(h)oms
sıradan: i\mo6(âv-empodon
sinirli: öpYCXoç-o/g/tos
siyasal düzen: ndk\xzia.-politeia
siyaset adamı: nokırvKoç-politikos
sorun: ÛKopla-apona
soaışturma: ^}f\xt\o\ç-zetesis
soylu: â)ve\)6epLoç-e/e«//jenbs
soyluluk: zX)yzvzıa-eugeneia
SÖZ: k&{oç-logos
SÜS: K6opx)ç-hosmos
şaka: naıbıd-poidia
şakacı: zircpÜKzkoz^-euhapelos
şaklabanlık: ptopoKo^ta- botnolokbia
şarlatan: âka^(.<Sv-alazon
şarlatanlık: âkat^ıoyeia-alazoneia
şuna İlklik: xp v(p\\-tıypbe
şiddet: bp\x:}^-bonne
şükran: xctpLÇ-ı(?/j/7/7s
tadalma duyusu: yzGcnç-geusis
talih: TÛxt]-fybbe
talihlilik: z\.vc\yyyü.-eutykbia
talihsizlik: b\yoxi}yya-nlykbema; dystykbia
talimat: jr;apavYe>wia-/>fl;Y7gge//«
tam: Tzkzıoç-teleıos
tanım: ö p ıa p ö ç-r^ o m m o s
tamı: ^zoç-tbeos
tamı vergisi: OeXa pdıpa-tbeıa moim
tartışma: 'koyoç.-logos
284
tefeci: xovi\ax}f\ç-tokistes
tek başına olan: |xovöİTrıç-wowote5
telâfi edilme: hıo.\6ç>%vi\ı.çı-epanorthoma
temellendirme: hSyoç-logos
teori- 'dztûpla.-tbeona
tercih: npoalpzov^-proairesis
ters adara: yjalmöç-khalepos
tez: 'dzoıç-tbesis
tıp: iarpiKi]-ialtike
tiran: TÜpavvoç-
toplum: KokiTzia-politeia
toy: vzapoz^-nemx>s
tutku: Tiüdoç, avpoç-pathos; tbymos
tutum: bıd^zaıç-diathesis
tuzağa düşürerek öldümie: bo7jo(po!v\ja.-dolopbonia
tür: elöoç, yivoç-eidos; genos
umut:
unutma: \ı^dr\-letbe
us: vovç-nous
utanç: a\ay^bvr\-aiskhyne
utanç verici: a\jayv!vrx\\6ç,-aiskbytıtelos
utangaç: Karcmh^-katapleks
utanma: al6c6ç-rt/Wos
utanmayı bilen: aXb\\\u.'üv-aidefnon
utanmaz: d\aicFyx\snoç-anaiskbyntos
utku: vivi\\-nike
uygun: pCTpıoç, olKeıoç-wıe/r/os,- oikeios
uygun zaman: Ka\jp6ç-kaitx)s
uysal: e vkz lÖiî ç- eup>eitbes
ün: böâ-doksa
ünlü: z\ibo%oz,-endoksos
üstü nlük: tOTEpo^ıî- bypetokbe
varhk: oi\o'\xx-ousia
varsayım: iyKoQzo\:ç,-hypoîhesis
varyemez: YİpîKzç,-kimbikes
285
verme: ööatç-t/los/s
vurdumduymazlık: ^^fa^'(^\diaL-analgesİa
yakm: o\xz\oç,-oikeios
yakmiık duyma: ziy\fO\xx-eunoia
yakınan: öljCK^çmJudç-oiophyrtlkos
yalancı: ıi)8‘öoTr)ç-/weıîtes
yalan yere tanıklık etme: ıl)8u6o[xapTupta-/>5eM<ilowan[yr^âi
yanılgı: (ı^ a.çrA ja-(h )an ıarH a
yan işi: T tdpzçy^ ov-parergon
yapılan iyilik: 8ÛepYEata-eMe/ge«V?
yaratma ile ilgili: jıotTiTLKdç-/x>/e/ıfe>5
yardmi: ^ o ^ ^ n \^ o .-b o e th e m a
yargı: Kptaıç-it/fsK
yargıç: KpiTi^ç-Af«7es
yargıda bulunmak: KpLveıv-krmem
yasa: vo\xoç,-nomos
yasa koyucu: voô%ztx\çrnomotbetes
yasama sanatı: \o\uo^zxiKi{\-notnothetike
yasaya aykırı: n a ç id v o \x ıo ç -p a m tıo m o s
yasaya uygun: vöptpoç-//ow/7«os
yaş: f^ ıv i\ja .-(h )e lik ia
yaşam: ptoç, Çtot^-fı/os; z o e
yaşanan çevre: b la x x a - d ia lta
yer: TÖJtoç-/opos
yerme: fen:LTtprıaıç-e/ı///mesis
yetenek: zii^ n i\a .-e u p h y ia
yiğit: d v b p z i o ç - a n d tm o s
yiğitlik: d vb ç)z\jü .-a n d rein
yol yordam bilme: İK \bz^K ,âtx\ç-epideksiotes
yönetim: dpx»1, n o k iT ziıa -a rk h e; p o llte ia
yurttaş: K o k ix t\g -p o li1 es
yüce gönüllü: \ız-^ aX 6\^ '% oç-m egalopsykh os
yüce gönüllülük: \ız‘âK oy^\y/pa.-m egalopsykhia
>âiksek mevkide olanlar: o'ı fev d çu 6paoL-^ 7j>>ı e n a k s io m a s i
yüzsüz: â v a 'v a % w x o ç -a n a is k b y n to s
286
zafer: vİKt\-nike
zaman: yp6voç,-khronos
zarar: p^d(3ırı t,zyS.a.-blabe; zemia
zayıflık: \i.ahax\a-malakla
zina: \xıoı%zia-moikheia
zor: ^ l a - b i a
zorla yapılan: ptaıoç-öi/zios
zorunlu: Avo.yKdxoç-anagkaios
zorunluluk: A\&^Kx\-anagke

Aristoteles - Nikomakhosa Etik

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Aristoteles - Nikomakhosa Etik

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

NIKOMAKHOS’A ETİK

NIKOMAKHOS’A ETtK • ARİSTOTELES • Çeviren: Saffet Babür •

Aristoteles'in NihomaMjos'a Etikinv^ burada karşılıklı

cod. Marcianus 214

E thica Nicomachea relegenti illud tantum mihi

Etbika Nikomakbeia'yı yeniden okurken, başlangıçta

scribendum orta, omissa homoeoteleuta et cetera quae

busdanı denique locis, quo de scriptura certior fierem,

Tlacra Tİ\vq koX Tratra fi^ûobus, 6ijlol(üs bi ırpa^is re K aıi094'

Her sanat ve her araştırmanın, aynı şekilde her eylem 1094a

başka şey için tercih etmiyorsak (çünkü bu şekilde bu sonsu­

onun ne olduğunu, hangi bilim ya da olanağın işi olduğunu

olduğunu, hangilerini, kimlerin, ne kadar öğrenmesi gerek­

ri; çoğu zaman öyle olanlar hakkında ve onlara dayanarak

sinlik aramak eğitim görmüş kişinin özelliğidir; nitekim bir

olarak da genel eğitim görmüş olan iyi yargıç olur. Bu ne­

ve eylemde bulunanların bunları bilmesi çok yararlı olsa ge­

mutluluğun ne olduğu tartışma konusudur, çoğunluğun on­

kendi bilgisizlilderini bilenlerse, büyük ve onlan aşan şeyler

yeterlidir. Aynca ilklerden yola çıkan ve ilklere doğru gi­

edinmiş ve soruşturmaya çalışmıştı. Bilinenlerden yola çık­

V, *H/xcts 6e Kiyup-ev odfv ırape^e'/Sıj/Lteı/. t 6 yhp dyadbv 3

J 8. 7rpofXovTfs K** önovaOtıv pr. K''

Şimdi konudan ayrıldığımız yere dönelim, iyinin ve

görünmüyor; çoğunluk ve kaba saba insanlar bunlann

İDÜtün köle gibi görünürler; böylelerinden söz edilmesi ise,

landan çok onurlandıranlara bağlı, görünüyor, oysa iyiyi

tezP sonuna dek savunmadığı takdirde— mutlu saymaz. Bu

TpiOV, Kal iv TW Trpos Tl TO

5. 9. Kalroı] k»\ K** M** 17. 5^ codices Morelii:

Geneli araştırmak ve nasıl anlaşıldığım soruşturmak

ve bu gibi başka şekillerde dile getiriliyor), iyinin, ortak

V7T0 [xlav Karryyopiav, olov KaıpoC, ev 7roAe'/x<{) p iv yap ctrpaTi]-

bir şey değildir. Ama bunlara nasıl oluyor da iyi deniyor?

yor; çünkü bunlan incelemek bir başka felsefe dalına daha

ilişkisinde iyiyi tanımanın daha yerinde olduğu; böyle bir 1097a

daha çok kumandan olacağı, bir doktorun nasıl daha çok

Yeniden aradığımız iyiye dönelim; acaba bu iyi ne olabilir?

TTor’ av eîjj. <f>aiv€Taı fi€V yap aKKo ev İKKr} ırpa^et Kal

TtâvTa Te'keca’ to 8’ âpıa-Tov reAetoı; Tt <f)aiveTaL (3ot’ el

ğünden, bunlardan da bazılarını bir başka şeyden ötürü ter­

amaçtır diyoruz. En çok mutluluğun böyle bir şey olduğu

ana-babası, çocuklan, kansı, dostlan ve yuıttaşlanyla bir- io

8 ^ ai<rÖTjTiıcı) n s av «Iı/, <f>aîverat Ö€ kui avrrı Koıvrı Koı tınry

2. aÛT^ aSrrı vuljf. 3. Sk K'’M‘’Asp. 11. Kar^ rijy K*': Kar’

yaşam geliyor, ama bu da at, öküz ve bütün hayvanlarla

ğunu söylüyorsak, bunu da genel olarak her iş konusunda

herkesin yapabileceği bir iş. Daha önce söylenenleri de

31. Ti om. K** lOOS** 6. SıopttrOûffi K**: 6pt<r6w<rt vulg. 7. yiip

'Nitekim marangoz ve geometrici dik açıyı farklı biçimde

ledeni istememeli, bazı konularda bir şeyin öyle olduğunu

üzerine söylenenlere de dayanarak düşünmek gerekir;

söylediğimiz, filozoflar tarafından kabul edilen bu eski

uyuyor; çünkü aşağı yukan bir tür iyi yaşamdan ve iyi

çünkü mutluluğun, kimi erdem, kimi aklı başındalık, kimi

bir başka şekilde eylemden alıkonanlarda olduğu gibi; oysa

kendi içinde taşır. Bu söylediklerimiz bir yana, güzel

povCav. ^aLvfraı 8’ ofuoç K al r û v I ktos dyaOStv npoabfo- 16

dyadol ovreç rf6vd<nv> Kadârrfp ovv ftıropev, coikc Trpoabeî- 1 7

cömertçe eylemlerden zevk almayana da cömert diyemez;

erdeme uygun eylemlerin kendileri hoş olsa gerek. Bu ey­

ayrılmaz, Delos yazıtında söylendiği gibi:

halde. Öyleyse mutluluk, dediğimiz gibi, aynca böyle koşul­

başka şey için tercih etmiyorsak (çünkü bu şekilde bu sonsu

olduğunu, hangilerini, kimlerin, ne kadar öğrenmesi gerek

olarak da genel eğitim görmüş olan iyi yargıç olur. Bu ne

ve eylemde bulunanların bunları bilmesi çok yararlı olsa ge

mutluluğun ne olduğu tartışma konusudur, çoğunluğun on

yeterlidir. Aynca ilklerden yola çıkan ve ilklere doğru gi

edinmiş ve soruşturmaya çalışmıştı. Bilinenlerden yola çık

5. 9. Kalroı] k»\ K M 17. 5^ codices Morelii:

ğünden, bunlardan da bazılarını bir başka şeyden ötürü ter

31. Ti om. K lOOS 6. SıopttrOûffi K**: 6pt<r6w<rt vulg. 7. yiip

erdeme uygun eylemlerin kendileri hoş olsa gerek. Bu ey

halde. Öyleyse mutluluk, dediğimiz gibi, aynca böyle koşul

gereği yaşama tuz-biber katarlar, güzel ve erdemli bir şekil

soylu ve yüce gönüllü olduğundan pek çok önemli talihsiz

Bunlar belirlendiğine göre, mutluluğun övülür şey

kendisi amaç olan şeylerdendir. Bunun böyle olduğu, mut

Madem mutluluk, mhun, kendisi amaç olan erdeme uy

olabilir. Ve eğer bu araştırmayı yapmak siyasete düşü

yapmayı düşündüklerimizden galiba daha fazla iş gerek

matematikçilerin kanıt vermesini değil. Öğüt verme, her tür

gördüğümüz gibi, “bu tür şeyler doğal yapılan gereği eksik