R ecenzenci

p r o f . S T A N I S Ł A W G N IA D E K
JE A N SO L ER
A g ré g é d e s le ttr e s SPIS TREŚCI

Ilu s tra c je
KA RO L FERSTER
PRZEDM OW A ..................................................................................... IX
S Y M B O L E F O N E T Y C Z N E ........................................................................................................ 13
O k ła d k a i k a rta ty tu ło w a
J. CZ. B IE N I E K Lekcja 1 — En guise d’in t r o d u c t io n ................................................................. 15
T ypy zd an ia prostego
Z danie p ro ste z orzecznikiem
L iczba m n og a rzeczow ników złożonych
Essayer, exagérer, paraître, obtenir

Lekcja 2 — U ne rencontre im p r é v u e ................................................................. 23

U ne journée comme les a u t r e s ...................................................24
R od zajn ik przed orzecznikiem
Liczba m n oga nazw isk
R odzaj żeński rzeczow ników
Chose, personne — ro d zaj, znaczenie
Joindre, valoir
Lekcja 3 — Les voyages form ent la je u n e s s e ...................................................31
Quelques chiffres ...................................................................... 34
Zgoda orzeczenia z podm iotem
L iczeb n ik i rzeczow nikow e
Suivre, plaindre
Lekcja 4 — Les voyages form ent la jeunesse ( s u i t e ) ................................41
U ne promenade de Paul à Paris . . . . . . . . 43
Z dan ie p ro ste z dopełnieniem
Z aim k i osobow e
P résen t (In d ic a tif)
L iczba m n oga rzeczow ników złożonych
Z goda im iesłow u czasu przeszłego z dopełnieniem

Lekcja 5 — U ne soirée r é u s s i e .......................................................................52

Les jeunes, toujours les j e u n e s ............................................53
Bezokolicznik
P rzy im ek pour
 6 Spis treści S pis treści 7

Non plus, ni Z d an ie p y ta ją c e n iezależn e i zależne

M iejsce zaim ków osobow ych w zdaniu T ry b y w zd an iach p y ta ją c y c h zależnych
M iejsce ne ... pas w zd a n iu N astęp stw o czasów (I n d ic a tif)
P assé a n térieu r
Lekcja 13 — Les v e n d a n g e s ..........................................................................122
Lekcja 6 — Au centre d’accueil du CIES ............................................61 Lettre d’un participant à un camp de vendanges 123
L’enseignem ent supérieur en F r a n c e ....................................... 63 Z d an ia czasow e
O kolicznik Z d an ia p rzyczynow e
Z d an ie w stro n ie b ie rn e j
Lekcja 14 — Dans un m agasin de c o n f e c t i o n ............................................131
Lekcja 7 — L’âge de r a i s o n ................................................................ 70 Les m agasins de P a r i s ..................................................................133
Un aperçu sur l’histoire de la p r e s s e .......................................72
Z d an ia w zględne
Z d an ie w stro n ie b ie rn e j (c.d.) R o d z ajn ik cząstkow y
P rz y m io tn ik i u ży te ja k o p rzysłó w k i P rz y m io tn ik petit
G éro n d if jak o o kolicznik
O k re śle n ia rzeczo w n ik a Lekcja 15 — Chez le m é d e c i n ................................................... 140
La lu tte contre la m a la d ie .......................................................... 142
Lekcja 8 — La capitale m ’a t t i r e ................................................ 81
U życie try b ó w w zd an iach p o drzęd n y ch
Claudine et les im p r e s s io n n is t e s ............................................82
K o n stru k c je z bezokolicznikiem lu b im iesłow em
D odatkow e o k reśle n ia rzeczo w n ika (c.d.) U życie try b u su b jo n c tif w zd an iach d o p ełn iający ch
Zgoda im iesłow u czasu przeszłego z d o pełnieniem (c.d.)
Lekcja 16 — Il ne su ffit pas d’avoir des idées, il faut savoir les
Lekcja 9 — Un drôle de p r o c è s ......................................................................... 89 e x p r i m e r ....................................................................................... 149
Une disparition m y s t é r i e u s e ................................................... 91
S u b jo n c tif im p a rfa it i p lu s-q u e -p a rfa it
F u n k c ja i znaczenie tout Zgodność czasów z try b e m su b jo n c tif w zdaniu po drzędnym
F u n k c ja i znaczenie en T ry b s u b jo n c tif w zd an iu w zględnym
O rzecznik d o p ełn ien io w y
Lekcja 17 — Le congé de la P e n t e c ô t e .......................................................... 156
Lekcja 10— U ne disparition m ystérieuse ( s u i t e ) ................................ 97 T ry b w a ru n k o w y (C o n d itio n n el)
U życie ro d za jn ik ó w Z d an ia w aru n k o w e
P rz y m io tn ik i i im iesłow y zakończone n a -ant Im p a r fa it (In d ic a tif)
Perm ettre, mener Z aim ek osobow y n ieo k reślo n y on

Lekcja 11 — Dans le bureau de p la c e m e n t..................................................104 Lekcja 18 — Le congé de la Pentecôte ( s u i t e ) ............................................. 164

La v ie ouvrière, les s y n d ic a ts ................................................... 106 Ne „ e x p lé tif”
U życie czasów i try b ó w C zasow niki nieosobow e
Passé com posé Engager, devoir, faillir
S p ó jn ik i
Lekcja 19 — E st-elle coupable? ......................................................................... 172
Lekcja 12 — Pour qui? — P o u r q u o i? ..................................... . . . 113 Z d an ia czasow e (c.d.)
U ne réception i n t i m e ..................................................................115 T ry b su b jo n c tif w zd an iach d o p ełn iający ch
8 Spis treści S p is treści 9

Être sur le point de + in fin itif Lekcja 27 — Am our et m a r i a g e ........................................................................ 227

C zasow nik conclure — o dm iana, sk ła d n ia , znaczenie Les prem iers préparatifs du v o y a g e .................................... 229
Z d an ia sk u tk o w e w sp ó łrzę d n ie i p o d rzę d n ie złożone
Lekcja 20 — À la v e ille des é l e c t i o n s .................................................... 179
A ccroître, s’accroître
L’organisation adm inistrative de la France . . . . 181
W ym ienność sp ó jn ik ó w w zdaniach czasow ych Lekcja 28 — P aul et C hristine font leurs v a l i s e s .................................... 233
L’arrivée à P a r i s .........................................................................235
Lekcja 21 — Comm ent devenir une v e d e t t e ............................................ 186
F u tu r sim p le ja k o fo rm a ro zk azu
„Casque d’Or” .........................................................................188
Z d an ia p rzy czy n o w e (c.d.)
Z d a n ia celow e
W ym ienność sp ó jn ik ó w w zd an iach celow ych Lekcja 29 — U ne lettre de P aul à ses é l è v e s .................................... 239
P assé recen t i fu tu r p roche w przeszłości
Lekcja 22 — U ne visite à la m aison de l ’UNESCO à Paris . . . 194
A peine ...
Z d an ia okolicznikow e p rzy z w a lając e Ne serait-ce que ...
Passé sim p le i p lu s -q u e -p a r fa it (In d ic a tif)
Concevoir Lekcja 30 — Les im pressions de voyage ........................................... 246
Czasy p o d w ó jn ie złożone
Lekcja 23 — Journal d’un critique d’a r t ................................................... 201
M ontmartre et M o n tp a r n a s s e ................................................... 204 Passé su rcom posé
P rz e d ro stk i
Z d an ia p rzy z w a lając e (c.d.)
F u n k c ja i zn aczenie m êm e W YBRANE Z A G A D N IE N I A G R A M A TY C ZN E ...................................................253
F u n k c ja i znaczenie si
KLUCZ DO TEK STÓ W I Ć W IC Z E Ń ........................................................................ 269
Lekcja 24 — D ialogue entre supporters . . ............................... 208 S Ł O W N IK F R A N C U S K O - P O L S K I ........................................................................ 341
Le m atch de b asket-ball T oulouse-B ordeaux . . . . 210 S Ł O W N IK P O L S K O - F R A N C U S K I ........................................................................ 364
Z d an ia p orów naw cze
R zeczow niki o znaczające m ieszkańców m ia st
Combattre

Lekcja 25 — La réalité d ép assera-t-elle la f ic t io n ? ....................................215

La réalité dépasse la f i c t i o n ..................................................216
Z d an ia p o rów naw cze (c.d.)
P a rticip e passé
A tteindre

Lekcja 26 — Le conseil de f a m i l l e ............................. ....................................221

À la recherche d’un a p p a rtem en t........................................... 222
N e „ e x p lé tif” w zd an iach d o pełn iający ch
U życie try b ów w zd an iach d o p ełn iający ch po zw ro tach
nieosobow ych
A voir + à + in fin itif
Résoudre
 PRZEDMOWA

„ Język fra n c u sk i dla za a w a n so w a n y ch ” sta n o w i w zasad zie k o n ty n u a c ję

p o d ręc zn ik a M a rii S zypow skiej „J ę z y k fra n c u sk i dla p o c zą tk u ją c y c h ” w y ­
danego p rzez W iedzę P ow szech n ą, gdyż c h a ra k te r p o d ręc zn ik a i m eto d a
w y k ła d u m a ją w dużej m ie rze n a w zględzie osoby uczące się języ k a sa m o ­
d zielnie, bez pom ocy i k o n tro li w yk ład o w cy .
M a te ria ł ję z y k o w y — le k sy k a ln y i g ram a ty cz n y — z a w a rty został w 30
le k cja ch , z k tó ry c h k a ż d a o b ejm u je : te k sty w ję z y k u fra n c u sk im (dialogi
i o p o w iad an ia), o b ja ś n ie n ia rzeczo w e i lek sy k aln e, k o m e n ta rz g ram aty czn y
i ćw iczenia.
W p o d ręc zn ik u z n a jd u je się p o n ad to klucz do te k stó w i ćw iczeń oraz
sło w n ik fra n c u sk o -p o ls k i i p o lsk o -fra n c u sk i z te rm in o lo g ią dostosow aną
do p o trz e b p o d ręczn ik a.
D w a ro d z a je te k s tó w w p ro w ad zo n y ch w le k cja ch za p ew n ia ją uczącem u
się k o n ta k t zaró w n o z fra n c u sk im języ k iem m ów ionym , ja k i p isanym .
T e m a ty k a te k stó w w p ro w a d za w k rą g rea lió w życia codziennego s ta ra ją c
się jed n o cześn ie u w y p u k lić p ew n e a sp ek ty k u ltu ry i cy w ilizacji fra n c u sk ie j,
zaś sło w n ictw o o b e jm u je ró żn o ro d n e dziedziny za in tereso w ań . W tro sce
o p o p raw n o ść w ym ow y, ta k tru d n e j do o p an o w an ia bez w zorca słuchow ego,
sło w n ictw o fra n c u s k ie zostało za o p atrzo n e w tra n s k ry p c ję fo n ety czn ą.
K o m e n ta rz g ram a ty cz n y n a w ią z u je do w y stę p u ją c y c h w te k ście za g ad ­
n ie ń języ k o w y ch . Z e w zg lęd u n a ścisłe p o w iązan ie z te k stem , k o m e n tarz
o b e jm u je je d y n ie w y b ra n e zag ad n ien ia. S p ecjaln y n ac isk położono n a sk ła d ­
nię ję z y k a fra n cu sk ieg o .
M eto d a o b ja śn ia n ia za g ad n ień g ram a ty cz n y ch i le k sy k a ln y c h u w zg lęd n ia
p ra k ty c z n y c h a r a k te r p o d ręczn ik a, stą d re d u k u je się do niezbędnego m i­
n im u m o b ja śn ie n ia sło w n e n a rzecz poglądow ego p rz e d sta w ie n ia p ro b lem u
za pom ocą o dpow iednio ze staw io n y ch p rzy k ład ó w , ta b el, w y ró żn ień
w d ru k u .
W ażną częścią sk ła d o w ą k ażd ej le k c ji są ćw iczenia p o zw a lając e n a u tr w a ­
le n ie i o p an o w a n ie p o zn an eg o w d an ej le k c ji m a te ria łu językow ego.
W celu ja k n ajp ełn iejsz eg o w y k o rz y sta n ia całego m a te ria łu zaw arteg o
w p o d ręczn ik u , p ro p o n u jem y zasto so w an ie n a stę p u ją c e j m eto d y p racy :
1. P rz e c z y ta n ie d ialo g u b ez p o słu g iw a n ia się sło w n ik iem ;
2. S p ra w d z en ie zn aczen ia n ie zn a n y ch w y razó w z u w zg lęd n ien iem ich
p o p ra w n e j w y m o w y i p o n o w n e g ł o ś n e p rze czy tan ie dialogu;
12 P rze d m o w a

3. U w ażne p rze czy tan ie te k stu n a rra c y jn e g o z zasto so w an iem p o d o b n ej

m eto d y ja k p rz y p ra c y n a d dialogiem ;
4. O p an o w an ie w prow ad zo n y ch do k o m e n ta rz a g ram aty czn eg o now ych
prob lem ó w ję zy k o w y ch w ścisłym p o w iąz an iu z obu te k sta m i;
5. S ta ra n n e p rze ro b ie n ie ćw iczeń;
6. P o ró w n an ie w y n ik ó w w łasn ej p ra c y n a d te k ste m i ćw iczen iam i z ro z ­
SYMBOLE FONETYCZNE
w iązan iem pod an y m w klu czu ;
7. N auczenie się dialogu w całości lu b częściow o n a pam ięć.

Z n a jd u ją c e się w k lu c zu odpow iedzi n a p y ta n ia u w zg lę d n ia ją je d n ą z m o­ U proszczony sy stem zn ak ó w w ed łu g o p raco w an ia M a rii S zypow skiej

żliw ości, co nie p rz e sz k a d z a w k o n stru o w a n iu in n y ch w o p arciu o p o d an y w p o d ręc zn ik u „Jęz y k fra n c u s k i d la p o cz ątk u jąc y ch ” (str. XX IV —XL).
w zór.
W p rz e k ła d a c h n a ję zy k polski sta ra n o się, w m ia rę m ożliw ości, oddać Sam ogłoski ustne
sto su n k o w o d o k ła d n ie s tr u k tu r ę zd a ń fra n c u sk ic h , ab y u ła tw ić uczącym
się zro zu m ien ie sp e cy fik i te k s tu fran cu sk ieg o . W p o lsk ich p rz e k ła d a c h te k ­ Z n ak P rz y k ła d T ra n s k ry p c ja
stó w w n aw ia sa ch p o d a w a n e są: am i, m idi, p y ja m a [am i / m id i / piżam a]
[i]
a) sło w a u ży te w te k ście fra n cu sk im , a opuszczone w polskim , été, p a rle r, n ez [ete / p a rle / ne]
[e]
b) sło w a do d an e w te k ście polskim , m ère, m er, p rê t, ap p el [m e:r / m e :r / p re / apel]
[e]
c) dosłow ne znaczenie słów i zw rotów fra n c u sk ic h — z d o p isk iem „dosł.” ta b le , m al, m a d am e [ta b l / m a l / m adam ]
[a]
[ci] ân e, p âte, b â tir [a:n / p a :t / bciti:r]
[o] repos, beau , sa u t [repos / bo / so]
[o] école, joli, p o rte [ekol / żoli / port]
[u] to u t, douze, chou [ tu /d u :z /s z u ]
[Ü] tu , m u r, lu n e [tü / m ü :r / lün]
[0] d eu x , bleu, feu [d 0 /b l0 /f0 ]
[9] le, v e n ir, p re m ie r [la / w a n i:r / prem je]
[06] seu l, h eu re , sœ u r [ s œ l / œ : r / sœ :r]
[:] zn a k długości sam ogłoski

Sam ogłoski nosow e

m fin , bain , p lein , sy n d ic at [fê / bê / plê / sêdika]

[&] u n , b ru n , p a rfu m [dé / b rœ / parfds]
[5] e n fa n t, cent, a rg e n t [âfâ / sâ / arzâ]
[5] bon, leçon, onze [bô / losô / ô:z]

Sam ogłoski niesylabiczne

[j] np.: p ied [pje], p ie rre [p je:r], b ie n [bjë]

[u] w g ru p a c h ja k : jo u e r [żue], L o u is [lui], p o in t [pus], m oi [m ua] n a ­
leży w y m aw ia ć ja k b ard z o k ró tk ie [u], po k tó ry m n a s tę p u je [e |i|e |a ];
[ü] w g ru p ie: lu i [lüi], n u it [nüi] w y m aw ia się ja k b ard z o k ró tk ie [ii],
po k tó ry m n a s tę p u je [i].
14 S y m b o le fo n e ty c zn e P A Ń S T W O W E W Y D A W N IC T W O „ W I E D Z A P O W S Z E C H N A ” — W A R S Z A W A

Spółgłoski M aria Ł o ziń ska • L u d o m ir P rzesta szew ski

Z nak P rz y k ła d T ra n s k ry p c ja
[b] batea u , bal [bato / bal]
[d] deux, d an s [da / dâ] JĘZYK FRANCUSKI DLA ZAAWANSOWANYCH
[f] fo rt, p h o to g rap h e [fo:r / fotograf]
[g] gare, gros [g a:r / gro] Z eszyt 1 L ek cje 1— 3
[k] cœ ur, kilo, q u a tre [k œ :r / kilo / k atr]
[1] long, b a l [15 / bal]
[m] m on, am i [m5 / am i]
[n] n o tre , neige [notr /n e :ż ] LEÇO N U N E P R E M IÈ R E LEÇO N
[ń] signe, ag n e au [siń / ańo]
[p] pom m e, p ipe [pom / pip]
[r] rose, ru e [ r o :z /r ü ] T y p y zd an ia pro steg o
[s] six, cent, garçon [sis / sâ / garsô] Z d an ie p ro ste z o rzecznikiem
[sz] ch at, chose [sza / szo:z] L iczb a m n o g a rzeczo w n ik ó w złożonych
[t] tu, ta b le, th é [tü / ta b le / te] Essayer, exagérer, paraître, obtenir
[w] vous, w agon [w u / wagô]
[Z] zéro, rose [zero / ro:z]
[ż] jo u rn a l, gorge [ż u rn a l / gorż]
EN G U ISE D ’IN TR O D U CTIO N

L a scène se passe à la F o ire I n te r n a ­ en gu ise de [âgizda] za ­

m ia st, ja k o
tio n ale du L ivre, au P a la is de la C u ltu re.
une introduction
M onsieur P a u l W olski, jeu n e p ro fe sseu r de [ü n ëtrodüksjô] w stę p
français, et M adem oiselle C h ristin e M idak, un rayon [œrejô] dział
u n e c h a rm a n te é tu d ia n te , se sont a rrê té s un m anuel de français
d e v a n t le ra y o n des m an u els de français. [œ m an ü el do frâse]
p o d rę c zn ik ję z y k a
C h ristin e: R egardez, M onsieur! U n n o u ­ fra n c u skieg o
ve a u m an u el de fran çais. Com m e il est paraître [p aretr] u ka za ć
się, w y d a w a ć się
bien présen té! Il se com pose de p e tits
un fascicule [ôsfasikül]
fascicules réu n is d an s u n étu i élégant. ze szy t, fa s c y k u ł
P a u l: Il v ien t se u le m en t de p a ra ître . réuni [reuni] tu : u m ie sz
Nos m aisons d ’édition p u b lie n t m a in te n a n t czo n y
beaucoup de liv re s de fran çais. un étui [ôénetüi] fu te r a ł
C h ristin e: P en sez-v o u s que ce liv re m e une édition [ünedisjô]
w y d a n ie
conviendra? u ne m aison d’édition
P aul: J e ne sais pas. N ous allons le fe u il­ w y d a w n ic tw o (np.
le te r ensem ble. W iedza Pow szechna)
16 L e k c ja pie rw sza L e k c ja pie rw sza 17

C h ristin e: E spérons q u e ce m an u e l ne convcnir [kôwani:r] o d ­ ques m ots. V oyez-vous, le m atin, en robe une robe de cham bre
se ra p a s e n n u y e u x . J e suis fatig u ée de pow iadać, n adaw ać się [ünrob da szâ:br] p o ­
de ch am b re et en pan to u fles, on p a rle
feu illeter [fôjate] p rze ­ do m ka , szla fro k
to u s ces liv re s où on vous casse la tê te glądać, p rzerzu cać d ’une m an iè re trè s spontanée et u n peu spontané, -e [spôtane]
avec d es fo rm u les stéréo ty p ées: la F r a n ­ k a rtk i w k sią żce négligée. C ’est la lan g u e fam ilière. A u sp o n ta n iczn y , -a
ce, b erceau de la civilisation; P a ris, v ille- un berceau [œberso] cours de la jo urnée, a u b u re a u p a r e x e m ­ négligé, -e [negliże] n ie ­
lu m ière . . . koleb k a , k o łysk a d b a ły, -a
faire de l ’auto-critique ple, on fa it d av a n ta g e a tte n tio n , on s’e x ­ la langue fam ilière j ę ­
P a u l: Vous p réfé re z sans do u te des
u p ra w ia ć sa m o k ryty k ę p rim e d ’u n e m an ière plu s correcte. C ’est z y k p o u fa ły , sw o b o d n y
te x te s où les F ra n ça is fo n t le u r a u to -c riti­ davantage [dawâta:z]
la lan g u e co u ran te. D ans c e rtain e s soirées
que, com m e “les C a rn e ts d u m a jo r T h o m p ­ w ięc ej, b a rd ziej
de gala où les m essieu rs sont en sm oking
so n ” ou “S nobissim o” de P ie rre D aninos. s ’exprim er [seksprim e]
“L e F ran çais, d it l ’a u te u r, est u n m onsieur et les dam es en robe du soir, le sty le s’élè­ w yra ża ć się
ve encore. C ’est la lan g u e soignée. D ans la langue courante ję z y k
q u i m an g e beaucoup de pain, n e co n n aît
p o to czn y
pas la géographie e t p o rte la L égion d ’H on- sim pliste [sêplist] tu: ce tte langue, les hom m es politiques font
une soirée de gala u r o ­
n e u r.” u p ro szczo n y le u rs discours à la C ham bre des D éputés, c z y sty w ieczó r (np.
se dire [sadi:r] tu: m ieć
C h ristin e: C ette d é fin itio n m e p a ra ît się z a . . .
les avocats célèbres p ro n o n cen t le u rs p la i­ b an k iet, p rem iera, bal)
tro p sim pliste. doiries, les bons jo u rn a liste s réd ig e n t des une robe du soir su k n ia
m odeste sk ro m n y, -a
w ieczo ro w a
P a u l: V ous avez raison. D aninos tro u v e détenir d zierżyć, za ch o ­ a r tic le s . . . la langue soignée [lalâ:g
ses com p atrio tes beaucoup plu s com pli­ w yw ać C h ristin e: E t la lan g u e litté ra ire alors? su ań e] ję z y k sta ra n n y
qués. “Ils se disen t, a jo u te -t-il, m odestes un flam beau [œflâbo]
pochodnia
m ais p a rle n t de d é te n ir le flam b eau de la écossais, -e [ekose]
civilisation; ils p lac e n t la F ra n ce d ans le u r szkocki, -a
c œ u r m ais le u rs fo rtu n e s à l ’é tra n g e r; inférieur, -e (à) [ëfer-
jœ:r] n iższy, -a (od) Je su is fa tig u é e de to u s ces
ils se m o q u en t des h isto ire s écossaises m ais liv re s où on v o u s casse la
essaien t v o lo n tiers d ’o b te n ir u n p rix in ­ exagérer [egzażere] tê te avec des fo rm u le s stéréo ­
przesa d za ć ty p é e s
fé rie u r au c h iffre m a rq u é . .
un tex te su iv i [œtekst
C h ristin e: C ette fois, il exagère. süivi] te k s t cią g ły
P a u l: E h bien, vous êtes p lu s ro y aliste se fam iliariser tu: z a ­
q u e le roi! M ais rev e n o n s à n o tre liv re. poznać się
J e vois d é jà que les leçons se com posent la lan gue parlée ję z y k P a u l: C ’est celle q u ’on tro u v e d ans les faire un discours w y g ła ­
m ó w io n y szać p rze m ó w ie n ie
de dialogues e t de te x te s suivis, ce qui la langue écrite ję zy k
g ran d e s œ u v re s litté ra ire s . M ais n ’allez
une plaidoirie
p e rm e t de se fa m ilia rise r avec la lan g u e pisa n y su rto u t pas croire q u ’il y a p lu sie u rs la n ­
[ü n p lsd u ari] m o w a
p a rlé e e t la lan g u e écrite. gues en F ran ce. On p o u rra it co m p arer la obrończa
C h ristin e: J e ne vois pas de d iffé re n c e lan g u e fran çaise à u n e belle fem m e, to u ­ suivant que [süiw âka]
e n tre ces d e u x langues. jo u rs la m êm e e t c ep en d an t te lle m e n t d if­ w ed łu g tego ja k , z a ­
P a u l: Si vous p e rm e tte z, je v ais e ssay er essayer [eseje] próbow ać fé re n te su iv a n t q u ’elle p o rte u n m aillo t de leżn ie od tego czy
de vous e x p liq u e r le p ro b lèm e en q u e l- b ain ou u n e robe du soir.

2 J ę z y k f r a n c u s k i d la z a a w a n s o w a n y c h
18 L e k c ja pie rw sza L e k c ja pierwsza 19

OBJAŚNIENIA 2. Z danie p ro ste z orzecznikiem (proposition a ttr ib u tiv e )

ca sse r la tê te à q u e lq u ’u n (fam .) za n u d za ć kogoś a. Ce m a n u e l est nouveau. C ette éd itio n est nouvelle.
se m o q u e r de q u e lq u e chose w y śm ie w a ć się z czegoś, d rw ić sobie z czegoś Ce g arçon est charm ant. C h ristin e est charmante.
se m o q u e r de q u e lq u ’un w y śm ie w a ć się z kogoś P a u l est professeur. C h ristin e n ’est p as professeur.
P a u l n ’est p as étudiant. C h ristin e est étudiante.
P ie r re D aninos — w spółczesny p isa rz fra n c u sk i, k tó ry w sw o jej tw órczości
P a u l et C h ristin e so n t jeunes.
k ry ty k u je w sposób dow cipny d ro b nom ieszczań stw o F ran cu zó w .
L a L égion d’H o n n e u r — najw y ższy o rd er fra n c u sk i, u stan o w io n y w 1802 r. Je śli orzecznikiem .jest rzeczow nik lub p rzym iotnik, m usi się
p rze z N apoleona B o n a p a rte ; dzieli się n a pięć klas. on zgadzać z podm iotem w liczbie i ro d zaju .
D an in o s tro u v e ses co m p atrio te s b ea u co u p p lu s co m p liq u és —- czasow nik
trouver użyty je st tu w znaczeniu u w a ża ć za, u zn a w a ć za, zn a jd o w a ć b. L e F ra n ç a is est un m o n sieu r q u i m an g e b ea u co u p de pain.
ja k im ś . C e tte d éfin itio n m e paraît tro p sim pliste.
L es F ra n ç a is se disent m odestes.

KOMENTARZ GRAMATYCZNY
Ł ącznikiem m ogą być n astę p u jąc e czasow niki: ê t r e , d e v e n ir ,
r e s t e r , s e m b le r , p a r a ît r e (w y d a w a ć się), d e m e u r e r (pozostawać),
a v o ir l ’a ir (wyglądać), itp.
1. T ypy zdania prostego
Czasow niki: n a ît r e , m o u r ir , t o m b e r ty lk o w określonych zw ro­
W języ k u fra n c u sk im w y ró ż n ia m y c z te ry podstaw ow e ty p y
tac h p ełn ią fu n k cję łącznika:
z d a n ia prostego w zależności od części, z jak ich się ono składa:
S orel m ourut m a lh e u re u x . Sorel u m a rł n ie szczęśliw y .
a. P o d m io t O rzeczenie M on fils naquit in firm e. M ój sy n u ro d ził się ka leką .
su je t (S) ve rb e (V) Je a n tom bera am o u reu x . Ja n się zakocha.

II e x a g ère
N iektóre czasow niki w form ie z w ro tn e j m ogą także pełnić
fu n k cję łącznika:
b. P odm iot Ł ącznik O rzecznik Il s ’appelle P a u l. On m a na im ię P aw eł.
su je t (S) ve rb e -c o p u le (V-C) a ttr ib u t (A ) E lle se trouve belle. Ona u w a ża się za ładną.
P a u l se croit in te llig e n t. P a w eł u w a ża się za inteligentnego.
Ils se disent F ra n ça is. O ni podają się za F rancuzów .
Ce m a n u el ne se ra pas en n u y e u x
3. J a k n ależy k o n stru o w ać py tan ia?
c. P odm iot O rzeczenie D o p ełn ien ie a. O podm iot:
su je t (S) ve rb e (V)co m p lé m en t d’o b jet (C) Qu’est-ce qui est n o u v eau ? Ce m anuel est n o u v eau .
Qui est-ce qui est c h a rm a n t? Christine est ch a rm an te .
P a u l et C h ristin e choisissent u n m a n u e l de fra n ç a is Qui est-ce qui est p ro fe sseu r? Paul est p ro fesseu r.
Qui est é tu d ia n t? Christine e st é tu d ian te.
Qui est je u n e? P aul et Christine so n t jeu n es.
d . P odm iot O rzeczenie D opełnienie O rzeczn ik d o p ełnieniow y
su je t (S) ve rb e (V) com pl. d’o b jet (C) attr. d u com pl. d ’obj. (A-C) b. O orzecznik:
Comment est ce m an u el? Il est nouveau.
D aninos tro u v e ses com patriotes p lu s com pliqués
Comm ent est C h ristin e? C h ristin e est charmante.
 L e k c ja p ie rw sza
L e k c ja p ie rw sza 21
20
Cond. prés.: j ’ex a g é re ra is I m p é r a tif: ex ag ère!
Qui est P a u l? P a u l est professeur.
no u s ex a g érerio n s exagérons!
Qui est C h ristin e? C h ristin e est étudiante.
ex ag érez !
Comment sont P a u l et C h ristin e? Ils so n t jeunes.
S u b j. prés.: q u e j ’ex a g ère
c. O ł ą c z n i k : q u e no u s exag ério n s
Ce m a n u e l e st-il n o u v eau ? O ui, il est no u v eau . O ui, il l ’est. P articipe prés.-. e x a g é ra n t
C h ristin e e st-elle ch a rm an te ? O ui, elle est ch a rm an te . passé: ex a g éré
P a u l n ’e s t-il pas p ro fe sseu r? Si, il est p ro fe sseu r.
C h ristin e est-elle p ro fe sseu r? Non, elle n e l ’est pas, elle est é tu ­ C zasow niki zakończone n a -a y e r m a ją p rzed -e n iem y m i lu b y.
diante.
C zasow nik e x a g é re r w y m ien ia w p résent de Vindicatif, présent
P a u l e t C h ristin e so n t-ils je u n es? O ui, ils le sont.
du su b jo n ctif i w p résent de l’im p é r a tif é n a è.
4. L iczba m noga rzeczow ników złożonych
6. O dm iana czasow ników n ie re g u la rn y c h p a ra ître i o b ten ir
P aris, v ille -lu m iè re P a ris, L o n d res, Rom e, M oscou, les
v ille s-lu m iè re s de l ’E urope. paraître
W rzeczow nikach złożonych sk ła d a jąc y c h się z dw u rzeczow ni­ (ja k c o n n a ître )

ków oba sk ład n ik i p rz y b ie ra ją oznakę liczby m nogiej. In d . prés.: je p a ra is C ond. prés.: je p a ra îtra is
n ous p ara isso n s n ous p a ra îtrio n s
5. O dm iana czasow ników e ssay er i e x a g é re r im p f.: je p a ra issa is
S u b j. prés.: q u e je p a ra isse
nous p araissio n s
essayer q u e nous p ara issio n s
p. sim ple: je p a ru s
In d . prés.: j ’essaye Cond. prés.: j essay e ra is nous p arû m e s Im p é ra tif: p ara is!
j ’essaie j ’essaie rais
nous essayons no u s essay erio n s fu t. sim ple: je p a r a îtr a i paraisso n s!
n o u s essaierio n s n ous p a ra îtro n s paraissez!
im pf.: j ’essayais
no u s essayions Subj. prés.: q u e j ’essaye P articipe prés.: p a ra issa n t
q u e j ’essaie passé: p a ru
p. sim ple: j ’essayai
nous essayâm es q u e n o u s essayions
obtenir
fu t. sim ple: j ’essay e ra i Im p é ra tif: essaye! (ja k te n ir )
j ’essaie rai essaie! In d . prés.: j ’obtiens Cond. prés.: j ’o b tie n d rais
nous essay ero n s essayons! n ous o b ten o n s no u s o b tien d rio n s
nous essaiero n s essayez!
im p f.: j ’o b ten ais
P articipe prés.: e ssay a n t S u b j. prés.: q u e j ’o b tien n e
nous o b ten io n s
passé: essayé q u e no u s o b ten io n s
p. sim p le: j ’obtins
no u s obtîn m es Im p é ra tif:
exagérer obtiens!
p. sim ple: fu t. sim ple: j ’o b tie n d ra i obtenons!
In d . prés.: j ’ex ag ère j ’e x a g é ra i
nous o b tien d ro n s obtenez!
nous ex ag éro n s no u s ex ag érâm es
P articipe prés.: o b te n a n t
im pf.: j ’ex a g érais fu t. sim ple: j ’e x a g é re ra i
passé: o b ten u
nous ex a g ério n s no u s ex ag érero n s
22 L e k c ja pierw sza L e k c ja druga 23

ĆWICZENIA d éfin itio n de D an in o s soit v raie ? E st-c e q u e le m a tin , en se le v an t, on

p a rle d ’u n e m a n iè re trè s soignée? P o u rq u o i? E t p e n d a n t la jo u rn ée?
I. W n a s tę p u ją c y c h zd a n ia ch uzgodnić orzeczn ik z p o d m io tem :
Q u’e s t-c e q u e la la n g u e litté ra ire ? A q u i l ’a u te u r c o m p a re -t-il la la n g u e
P a u l est (jeune). Il a l’a ir (négligé). P a u l se cro it to u t de m êm e (élégant). fra n ça ise? E st-c e q u e P a u l vous p a r a ît sy m p a th iq u e ?
P a u l n ’est p lu s (étudiant), il est d ev e n u (p ro fesseu r de fra n ça is). T o m ­
B . D ep u is q u a n d étu d iez-v o u s le fra n ç a is? P o u rq u o i étu d iez-v o u s cette
b e r a - t- il (am oureux) de C h ristin e? C h ristin e est p lu s (jeune) q u e P au l.
la n g u e? D an s q u el m a n u e l a v e z-v o u s-étu d ié ju s q u ’à p ré se n t le fra n ça is?
E lle sem b le (intelligent). C h ristin e r e s te r a en co re (étu d ian t) p e n d a n t
A v ez-v o u s u n e b o n n e p ro n o n cia tio n ? V o u lez-v o u s a p p re n d re le fra n ç a is
d eu x ans. P a r a ît-e lle (am oureux) de P au l? E sp éro n s q u ’ils re s te ro n t
(célib ataire) p e n d a n t q u elq u e tem p s encore! d ’u n e façon ac tiv e ou p assiv e? E st-ce un e la n g u e d ifficile?

II. U zupełnić zd a n ia czasow nikiem paraître, n a stę p n ie p rze tłu m a cz y ć je

n a ję zy k polski: ' •
De n o u v e a u x liv re s . . . (prés.) c h a q u e jo u r. L a d éfin itio n d e D aninos
m e . . . (p. sim ple) tro p sim pliste. L e n o u v ea u m a n u e l de fra n ç a is . . .
LEÇON D EU X D E U X IÈ M E LEÇO N
(fut.) d ans d eu x sem aines. J e n e tro u v e p a s q u e cet étu i . . . (subj. prés.)
élégant. Vos co n sid ératio n s . . . (.impf.) sérieu ses. P e n d a n t u n e so irée
de g ala P a u l . . . (p. com p.) en sm oking.
R o d z ajn ik p rze d o rzecznikiem
III. P rz etłu m ac zy ć n a języ k fra n cu sk i:
L iczb a m no g a n azw isk
N u d n y p o d ręc zn ik s ta je się m ęczący. T w a rz b ęd zie się w y d aw ać sta ra , R o d zaj żeń sk i rzeczo w n ik ó w
lecz serce pozo stan ie m łode. N apoleon u ro d ził się żo łn ierzem , został Chose, personne — ro d za j, znaczenie
cesarzem , a u m a rł ja k o w ięzień. P o lk i u w a ż a ją się za eleg an ck ie. Dzieci Joindre, valoir
często c h o ru ją (to m b er m alade). K o b iety w su k n ia c h w ieczorow ych
w ierzą, że są ła d n e (se croire).

IV. P odać ro d za j żeński n a stę p u ją c y c h rzeczow ników :

A ne, d a n se u r, e x a m in a te u r, b o u la n g er, A lsacien , cousin, citoyen, la u ­
UNE RENCONTRE IMPRÉVUE
ré a t, ch a t;
i przy m io tn ik ó w : P e r s o n n a g e s : M onique, u n e stén o ­ une sténodactylo [ü n -
fav o ri, é tra n g e r, m alin , ro y al, d o u x ,.ro u x , in q u ie t, cadet, poli. sten o d ak tilo ] ste n o ty -
dactylo, C laude, son cousin.
p istk a
Z estaw ić rzeczo w n ik i z p rzy m io tn ik am i w ro d z a ju m ęsk im i żeńskim ,
t
np.: l ’ân e fa v o ri — l ’ân e sse fav o rite.
Claude: B onjour, M onique! C om m ent
V. N apisać n a s tę p u ją c e zd a n ia w 2. osobie liczby p o jed y n czej i liczby v a s-tu ? T u n e vien s jam a is chez nous. Tu
m nogiej fu tu r i im p a rfa it (in d ic a tif): " ' dois, san s doute, t ’e n n u y e r d an s n o tre
J ’o b tiens u n p r ix in fé rie u r au c h iffre m a rq u é . Il essay e d ’e x p liq u e r le m aison. pas du tout [p ad ü tu ]
problèm e.
Monique: P a s du to u t. J ’aim e bien n o tre w ca le n ie
VI. O dpow iedzieć n a p y ta n ia : fam ille to u t e n tiè re . M ais j ’avais des e x a ­
A. Où se p asse ce tte scène? P o u rq u o i P a u l e t C h ristin e so n t-ils allés
m ens . . .
au P a la is de la C u ltu re ? Q uelles so rtes de m a n u e ls C h ristin e n ’a im e -t- C laude: A h oui, je m e ra p p e lle . . . A lors m es félicita tio n s [m efe-
elle pas? C om m ent D aninos d é fin it-il le F ra n ç a is? L e F ra n ça is, selon tu as re ç u to n diplôm e de sténodactylo? lisitasjô] m o je g ra tu ­
D aninos, e s t-il v ra im e n t m odeste? E s t-il av a re ? P en se z-v o u s q u e la M es félicitations! lacje
24 L e k c ja druga L e k c ja druga 25

M onique: M a lh e u reu se m e n t, le p lu s d if­ u ne entreprise [ünâtra-

ficile re s te à faire. Il fa u t tro u v e r d u t r a ­ pri:z] p rzed sięb io rstw o
respectable [respektabl]
v ail dans u n e e n tre p ris e resp ectab le.
tu: p o w a żn y
C laude: M ais tu as to u t ce q u ’il fa u t le tour de poitrine [la-
p o u r ê tre u n e s e c ré ta ire de d ire c tio n id é­ turdopuatrin] obw ód Il en ten d le r é v e il sonner
ale: ta ille 1 m 70, to u r de p o itrin e au k la tk i p ie rsio w ej
m oins 99 cm, to u r de h a n c h es 90 cm, de le tour de hanche [la-
turdoćusz] o b w ó d b io ­
m ag n ifiq u es ch e v eu x . . .
d er
M onique: T u es b ien g e n til de m e faire faire des com plim ents
des com plim ents. T u sais p o u rta n t que de [ferdekôplimâ] p ra w ić
nos jo u rs les d ire c te u rs fo n t de m oins en k o m p le m e n ty A h u it h e u re s e t q u a rt, M. R acan so rt bien que [bjska] m im o
m oins a tte n tio n à ces q u a lité s e x té rie u re s. pourtant [purtâ] je d n a k że, chociaż
de la m aison e t se re n d a u tra v a il d an s sa
de nos jours obecnie le bureau d’études [la-
O n doit p a sse r u n concours d ’adm ission P e u g e o t 504. B ien q u ’il com m ence son t r a ­
ex térieu r,-e [£ksterjœ:r] bürodetüd] biuro p ro ­
d iffé re n t de l ’élection de „M iss F ra n c e ” . z e w n ę tr z n y -a v a il à 9 h e u re s, il aim e b ien a rriv e r au je k to w e
E t toi, tu passes le bac dans u n m ois, n ’e st- b u re a u d ’é tu d e s q u e lq u e s m in u te s p lu s tôt. une entreprise de cons­
ce pas? Q ue fe ra s -tu après? un concours d’admission Il est in g é n ie u r d an s u n e im p o rta n te e n ­ truction [ünâtrapri:z
C laude: J e v o u d rais m ’in sc rire à la F a ­ k o n k u r s o w y eg za m in dokôstrüksjâ] p r ze d ­
tre p ris e de co n stru c tio n connue d an s le
w s tę p n y sięb io rstw o b u d o w la n e
c u lté de M édecine m ais m on p ro fe sseu r m onde e n tie r sous le nom de „S ociété
le bac (fam.) [labak], le
m e ré p è te to u jo u rs q u e j ’ai des disposi­ baccalauréat [labaka- T ech n iq u e p o u r l ’U tilisatio n d u C im ent
tio n s spéciales p o u r ê tre a v ia teu r. lorea] m a tu ra P ré c o n tra in t” . Il est trè s estim é de son d i­ la com pétence [lakôpe-
M onique: C om m ent ça? s’inscrire [sËskrkr] z a p i­ re c te u r e t des tec h n icie n s q u r tra v a ille n t tS:s] k o m p e te n c je ,
C laude: P a rc e q u e je suis to u jo u rs dans sać się
avec lu i c ar il a to u jo u rs su jo in d re à une k w a lifik a c je
les nuages, d it-il. un aviateur
h a u te com pétence pro fessio n n elle de g ra n ­ professionnel, -le za w o ­
[œ naw iatœ :r] lo tn ik
M onique: T u n ’as jam ais é té sérieu x , d o w y , -a
des q u a lité s de cœ ur.
C laude. la cantine [lakâtin] sto ­
V ers m id i e t dem i, il d é je u n e à la c a n ­ łó w k a
tin e , pu is il re p re n d son tra v a il p o u r fin ir
UN E JO U R N É E COMME L E S A U TR ES à d ix -h u it h e u re s tre n te . Le soir, les R a ­ délier les langues [delije
can se tro u v e n t e n fin ré u n is a u to u r de la lel5:g] ro zw ią zy w a ć
M. R acan se fro tte les y e u x . Il se d e- se frotter les y eu x [sa- tab le . M m e R acan s e rt u n d în e r p lu tô t ję z y k i
m an d e q u elle h e u re il est. E n guise de r é - f râtelez je] przecierać a b o n d a n t et son m a ri débouche u n e b o u ­
ponse, il e n te n d le rév e il sonner. P e n d a n t oczy te ille de bon v in q u i délie les langues.
q u ’il fa it sa to ilette, sa fem m e lu i p ré p a re O n cause beaucoup, on rac o n te les p e tits
le p e tit d é je u n e r. Q u a n t à ses d e u x fils, év én em en ts de la jo u rn é e . C laude ra p p e lle
J e a n e t C laude, ils fo n t a u jo u rd ’h u i la sa co n v ersatio n avec M onique, sa cousine.
grasse m atin ée car c’est m ercred i et, en P u is C laude e t J e a n p a rle n t de le u rs p ro ­
F rance, il n ’y a pas de classe ce jour-là. je ts d ’a v e n ir, ils d isc u te n t d u choix d ’un
26 L e k c ja druga L e k c ja druga 27

m é tie r ou d ’une profession. D ans u n mois, le m étier [lam etje] r z e ­ KOMENTARZ GRAMATYCZNY
d it C laude, q u an d j ’a u ra i passé m on bac, m iosło,
la profession [laprofesjô] 1. K ied y staw iam y, a k ied y opuszczam y ro d za jn ik (l’article) przed
je m ’in sc rira i à la F a c u lté de M édecine; za w ó d
rie n de plu s p a ssio n n a n t que de tra v a ille r orzecznikiem (A)?
à g u é rir les m alad es ou, m ie u x encore, à a . Il e st | | in g én ieu r. O n je st in ży n ie rem .
p ré v e n ir la m aladie. E t m oi, in te rv ie n t
in tervien t Jean [êterv jê I l est | | hom m e de cœ ur. O n je st c zło w ie k ie m serca.
Je an , je se ra i p ro fe sseu r. Ces d e u x p ro ­
ża] w trą ca Jan Il est | | socialiste. O n je s t socjalistą.
fessions sont assez rap p ro ch ées, a jo u te M.
R acan, on soigne le corps et l’e sp rit. E v i­
P rz e d rzeczow nikiem p ełniącym fu n k c ję orzecznika a oznacza­
d e m m e n t j ’a u ra is p ré fé ré que vous soyez
jący m zawód, narodow ość, w yznanie, stan , cechę sta łą opuszcza
to u s les d e u x in g én ieu rs. R ien ne v a u t
się ro d zajn ik .
c e tte profession. V ous e t m oi, nous p o u r­ valoir [w a lu a :r] tu : r ó w ­
rio n s ré a lise r en sem b le de g ran d es choses. nać się b. M. R a ca n est |T]in g é n ie u r de l ’en - P. R acan je st in ż y n ie re m w p rze d -
tre p ris e X. się b io rstw ie X .
M. R acan est |un | h o m m e q ui a P. R a ca n je st c zło w ie kiem , k tó r y m a
b ea u co u p de cœ u r. du żo serca.
I l est | u n | so cialiste co nvaincu. O n je s t socjalistą z przeko n a n ia .

N ie opuszcza się ro d zajn ik a, jeśli rzeczow nik p ełn iący fu n k cję

orzecznika je st bliżej o k reślo n y p rzym iotnikiem , rzeczow nikiem
lu b zdaniem .
c. C’est un in g én ieu r.
C’est jün socialiste.
C’est [une] sténodactylo.

P o zw rocie c’est sta w ia m y przed orzecznikiem ro d za jn ik n ie ­

Ils fo n t a u jo u rd ’h u i la grasse
m a tin é e
o k reślo n y (article indéfini).

2. L iczba m noga nazw isk

OBJAŚNIENIA L es R acan R a ka n o w ie, rodzina RakdTlów
L es B ochet B o szeto w ie, ro d zin a B o szetó w
ê tre d an s les nu ag es bu ja ć w obłokach L es B o n a p a rte B on a p a rto w ie, rodzina B o n a p a rtych
f a ir e la g rasse m a tin é e długo spać, w y le g iw a ć się L es S tu a rts S tu a rto w ie , d yn a stia S tu a rtó w
ê tre estim é de q u e lq u ’u n być ce n io n y m p rze z kogoś Les B ourbons B u rb o n o w ie, d yn a stia B u rb o n ó w
e stim e r q u e lq u ’u n cenić, szanow ać kogoś Les F ra n ça is F rancuzi, naród fra n c u sk i
p ré v e n ir q u elq u e chose zapobiegać czem u ś L es A m éricain s A m e r y k a n ie , naród a m e ry k a ń sk i
P eu geot, R e n au lt, C itro ë n ... — m a rk i zn a n y ch sam ochodów fra n cu sk ich .
S ociété T ec h n iq u e p o u r l ’U tilisatio n du C im en t P ré c o n tra in t P rze d sięb io r­ P rz e d n azw isk am i rodzin, rodów i n azw am i narodow ości staw ia
stw o T ech n iczn e S to so w a n ia B eto n u Sprężonego. się ro d z a jn ik o k reślo n y (article défini) w 1. m n. R zeczow nik n a j-
28 L e k c j a druga L e k c ja druga 29

częściej pozostaje w liczbie p o jed y n czej. N azw y narodow ości, d y ­ Je że li chose (rzecz) i p erso n n e (osoba) u ż y te są jako rzeczow niki
n a stii k ró le w sk ic h i k siążęcych m a ją i rzeczo w n ik w liczbie m n o ­ (noms) to o k reśla ją c y je p rzy m io tn ik (adjectif) je s t ro d za ju ż e ń ­
giej. P o lsk iem u „ P a ń stw o R ak an o w ie” odpow iada fo rm a: „M on­ skiego. Je śli chose (coś) i p erso n n e (nikt) u ż y te są jako zaim ki
s ie u r e t M adam e R a c a n ” . rzeczow ne n ieokreślone (pronoms indéfinis), to odnoszący się do
n ich p rzy m io tn ik je s t ro d z a ju m ęskiego.
3. R odzaj żeński rzeczow ników
un ingénieur une fem m e ingénieur 5. O dm iana czasow ników jo in d re i v a lo ir
un m édecin u ne fem m e m édecin
un professeur une fem m e professeur joindre
In d . prés.: je joins Cond. prés.: je joindrais
nous joignons nous joindrions
im p f.: je joignais
nous joignions S u b j. près.: que je joigne
que nous joignions
p. sim p le: je joignis
nous joignîm es Im p é ra tif: joins!
fu t. sim p le: je joindrai joignons!
nous joindrons joignez!
P a rticip e prés.: joignant
passé: joint
aie:
un avocat une avocate ou une fem m e avocat; valoir
un secrétaire une secrétaire In d . prés.: je vau x Cond. prés.: je vaudrais
un aviateur une aviatrice il vaut nous vaudrions
nous valons
4. R odzaj i znaczenie słów chose i p ersonne im p f.: je valais
S u b j. prés.: que je v a ille
nous valions que nous valions
a . C’est une chose précieuse. T o je s t cen n a rzecz. qu’ils vaillen t
J ’ai acheté quelque chose K u p iłe m coś cennego. p. sim p le: je valus
de précieux, nous valûm es Im p é ra tif: vaux!
réaliser de grandes choses rea lizo w a ć w ie lk ie rzeczy (p rze d ­
fu t. sim p le: je vaudrai valons!
sięw zięcia)
nous vaudrons valez!
réaliser quelque chose de rea lizo w a ć coś w ielk ieg o
grand P a rticip e prés.: valant
p a ssé : valu
b . C ette personne est coura­ T a osoba je s t odw ażna.
geuse.
P ersonne n’est courageux N ikt tu n ie je s t o d w a żn y. ĆWICZENIA
ici.
M onique est une personne M o n ika je s t osobą pow ażną. I. W staw ić lub opuścić rodzajnik w następujących zdaniach:
sérieuse. E lle est restée... institutrice, jusqu’à la fin de sa vie. Monique sera,
Personne n ’est sérieu x ici. N ikt tu n ie je s t p o w a żn y. secrétaire de l ’avocat, m ais elle aurait préféré devenir... secrétaire
30 L e k c ja druga
de d irectio n d an s u n e e n tre p rise . M. R a ca n est... in g é n ie u r de l’e n ­
tre p ris e de co n stru c tio n : “S ociété T ec h n iq u e p o u r l ’U tilisatio n du
C im en t P ré c o n tr a in t”. L a cousine de C laude, q u i est... b o n n e sté n o ­
dactylo, tr o u v e r a fa c ile m e n t du tra v a il. E tes-vous... m édecin?
II. P rz etłu m ac zy ć n a ję zy k fra n c u sk i:
R a k an o w ie ja d a ją (p re n d re ) o b fitą kolację. B u rb o n o w ie k ró lo w ali
w e F ra n c ji, a S tu a rto w ie w A nglii. B o n a p a rto w ie n ie b y li rodem
k ró lew sk im . W łosi są g a d a tliw i (bavards). P olacy m a ją dużo sy m p a tii
d la F rancuzów . P ań stw o B oszetow ie m a ją (auto) R e n a u lt 5.
III. P odać ro d za j żeński
rzeczow ników : u n pilote, un p e in tre , un d o cteu r, un p a rtisa n , un
em p ereu r, un é c riv a in , un a u te u r, u n m o n ite u r (nauczyciel, w y ch o ­
w aw ca)
przy m io tn ik ó w : m e ille u r, grec, h a r d i (śm iały, odw ażny), d ern ie r,
avoué, conscien cieu x , d iscret, m uet.
Z estaw ić rzeczo w n ik i z p rzy m io tn ik am i, np. le m e ille u r p ilo te (i od­
pow iednio w ro d z a ju żeńskim ) a n a stę p n ie ułożyć k ró tk ie zd an ia
z je d n ą z form , np.: L e m e ille u r p ilo te g a g n e ra le concours.
IV. P o d an e w n a w ia sa c h p rzy m io tn ik i i im iesłow y n ap isać w e w łaściw ej
liczbie i rodzaju:.
Q u elq u e chose s’est (passé) d ans la ru e. Il y a d an s ce liv re des choses
(intéressan t). T o u t le m o n d e s’in té re sse a u x liv re s q u i co n tien n e n t
q u e lq u e chose d ’(intéressan t). On dit q u ’u n e p e rso n n e (cu rieu x ) a le
nez a p la ti (spłaszczony). P e rso n n e n ’est (passé) p a r là.
V. U zupełnić zd a n ia czasow nikam i joindre lu b valoir:
Je... (prés.) les d e u x b o u ts en e m p ru n ta n t de l ’a rg e n t à l’am ie de m on
m a ri. N otre m aison... (im pf.) la v ôtre. L a m è re p ria , les m ains... (part,
passé). C e tissu... (im pf.) 25 F. le m ètre. L ’h o m m e q u i ne... (prés.)
p as g ra n d chose s ’ap p e lle “u n v a u rie n ”. M. R acan... (p. sim ple) de
g ra n d e s q u a lité s de cœ u r à u n e h a u te co m p éten ce p ro fe ssio n n e lle
VI. U zasadnić u życie czasów w zd a n iu (p a trz 1 .11):
Q uand j ’a u ra i p assé m on b ac je m ’in s c rira i à la F a c u lté de M édecine.
VII. P rz ek sz tałcić n a s tę p u ją c e zd a n ia sto su jąc fu tu r a n térieu r i fu tu r
sim ple, w zo ru ją c się na zd a n iu z ćw iczenia V I:
D ’abord je tr o u v e ra i du tra v a il, en su ite je p a s se ra i un ex am en
d ’adm ission. M. R a ca n f e r a d ’a b o rd sa to ilette, il p re n d ra son p e tit
L e k c ja trzecia 31
d é je u n e r ap rès. M m e R acan s e rv ira d ’ab o rd le d în er, en su ite to u te la
farp ille se tro u v e ra ré u n ie a u to u r de la ta b le. L es en fa n ts p a rle ro n t
d’ab o rd de le u rs p ro je ts d’av e n ir, M. R acan p r e n d ra la p a ro le après.
D ’ab o rd , les R acan se ré u n iro n t a u to u r de la ta b le et e n su ite ils se
ra c o n te ro n t les p e tits év én em en ts de là jo u rn ée.
VIII. O dpow iedzieć n a p y ta n ia :
A. Q uel diplôm e M o n iq u e a - t- e lle reçu? E st-c e q u ’il su ffit d ’ê tre
jo lie p o u r tro u v e r du tr a v a il com m e se c ré ta ire ? M onique e s t-e lle
m odeste? E st-c e q u ’elle vous p la ît?
P o u rq u o i J e a n et C lau d e n e v o n t-ils p as à l ’école a u jo u rd ’hui? C om ­
m e n t M. R acan se re n d - il au tra v a il? C om bien d ’h e u re s M. R acan
tr a v a ille - t-il p a r jo u r? P o u rq u o i le d în e r en F ra n c e e s t-il u n re p a s
im p o rta n t? D e q uoi les R acan p a rle n t-ils p e n d a n t ce rep as? Q uels
so n t les p ro je ts d ’a v e n ir de C laude? M. R acan p a r ta g e - t- il les o p i­
nions de ses en fa n ts?
B. F a ite s -v o u s encore des étu d es? O ù? Q uels so n t vos p ro je ts d ’a v e ­
n ir? Q uelle est v o tre p ro fessio n ? A q u elle h e u re com m encez-vous
v o tre tra v a il? O ù tra v a ille z -v o u s? Q uel m oyen de tra n s p o rt u tilise z-
vous p o u r vous re n d re au tra v a il? E te s-v o u s c o n te n t de v o tre m étier?
C om bien g ag n ez-v o u s p a r m ois? V o u d riez-v o u s q u e vos en fa n ts a ie n t
la m êm e p ro fessio n q u e vous? Q uelles sont, d ’a p rè s vous, les p ro fe s­
sions les p lu s estim ées?
LEÇO N T R O IS T R O ISIÈ M E LEÇON
Z goda orzeczen ia z p o d m io tem
L iczeb n ik i rzeczow nikow e
Suivre, plaindre
L E S V O YA GES FO RM EN T LA JE U N E S S E
A p rès p lu sie u rs m ois d ’absence, P a u l
re n c o n tre C h ristin e d an s u n salon de th é
de V arsovie. D ev an t u n e tasse de th é, ils
p a rle n t des vacances passées.

32 L e k c ja trzecia
Christine: . . . V ous n ’avez pas beaucoup
ch an g é d epuis v o tre d é p a rt. J ’ai c ru q u ’a­
p rès u n sé jo u r de trp is m ois en F ran ce,
vous rev ie n d rie z m aig re com m e u n clou.
Paul: E t p o u rq u o i donc?
Christine: L a fa tig u e d ’u n long voyage,
le s im pressions nouvelles, les excursions,
le tra v a il . . . voilà de quoi fa ire m a ig rir
u n hom m e. E t p u is s u rto u t les économ ies
s u r la n o u rritu re . Nos b o u rsiers se s e rre n t
so u v en t la c e in tu re p o u r p ouvoir a c h ete r
. . . u n e v o itu re d ’occasion.
V o ilà
Paul: V ous faites des allusions m éch an ­
tes! J e n ’ai p a s a c h eté de v o itu re , cepen­
d a n t j ’ai u n p e tit cadeau à vous o ffrir.
Christine: Oh, que c’est g e n til d ’avoir
pensé à moi! Com m e elle sen t bon, cette
e a u de Cologne.
Paul: Q u an t à m on voyage, il n ’é ta it pas
fa tig a n t. A l ’alle r, j ’ai voyagé d an s u n e
A irbus d ’A ir F rance. Il y a v a it une cin­
q u a n ta in e de p assagers à bord. A u re to u r
j ’ai p ris un TU 154 de la Lot. J e vous
assure que le vol a été trè s agréable.
m aigre com m e un clou
[m egr kom œ klu]
c h u d y ja k p a ty k (dosł.
ch u d y ja k g w ó źd ź)
un boursier [œ bursje]
sty p e n d y s ta
serrer [sere] ściskać, z a ­
ciskać
de q uoi fa ire m a ig rir un
hom m e
l’altitude [laltitü d ] w y ­
sokość (nad poziom
m orza)
L e k c ja trzecia 33
L ’avion volait à u n e a ltitu d e de six à sept im peccable [ëpekabl]
m ille m ètres. On ne s e n ta it aucune se­ b ez za rzu tu
une hôtesse de l’air
cousse. Je n ’avais p as le m a l de l’air. Le
[ünotesdole:r] ste w a r­
service su r les d e u x lignes e st v raim en t desa
im peccable, les hôtesses de l ’air, trè s sym ­
pathiques.
Christine: Q uand j ’étais plus jeu n e je
voulais d e v e n ir hôtesse de l ’air. E st-ce
v ra i que les hôtesses fran çaises doivent
ê tre célib ataires e t q u ’il le u r est in te rd it célibataire [selibate:r]
de se m a rie r a v a n t l ’e x p ira tio n de le u r n ie żo n a ty, n ie za m ężn a \
co n trat?
T o u t le se rvic e a été très
sy m p a th iq u e
Paul: J e crois que c’est exact. M ais re ­
venons à m on voyage. A l ’aller, j ’ai suivi
la ro u te V a rso v ie -P ra g u e -P a ris et au r e ­
to u r, P a ris-Z u rich -V arso v ie. P ra g u e vue
à vol d ’oiseau est trè s p itto re sq u e . . .
Christine: J e connais un peu P ra g u e, j ’y
ai passé deu x sem aines. La v ille est v ra i­
m ent jolie. Il fa u t absolum ent la v isiter.
Paul: Si vous voulez m e se rv ir de guide,
je vous su iv rai à P ra g u e . . . M ais où en où en suis-je? [uâ
suis-je? A h oui, . . . à l ’aérodrom e d ’O rly, süi:z] na c z y m s ta ­
i ’ai eu u n p e tit in cident. Au lieu de p re n ­ n ą łe m ?
d re le car p o u r l ’a é ro -g are des Invalides,
je suis m onté dans celui qui allait à la
Potote M aillot. J u s te au dern ier m om ent je
me suis aperçu de m on erreu r.
3 ffe n v g ë s k i d la z a a w a n s o w a n y c h
34 L e k c ja trzecia L e k c ja trzecia 35

Christine: Vous êtes to u jo u rs d istra it, riennes, les fleuves e t les c a n au x n a v ig a ­ la voie ferrée
P au l, com m e to u s les p rofesseurs. Et la la douane [laduan] k o ­ bles. T o u t ce rése a u occupe 700.000 h e c ta ­ [law uafere]' droga że-
m ora celna lazna
douane française? re s du te rrito ire fran çais. Ce so n t des s u r­
Paul: Les d o u an iers n ’é ta ie n t pas bien faces considérables! M ais les hom m es ne
m échants. Et puis, je n ’avais rie n à d écla­ sont pas m oins nom breux: 4% de la po­
re r. T rois bouteilles de vodka et d eu x cents pu latio n active, 850.000 personnes tra v a il­
cig arettes, ce n ’est pas de la contrebande. le n t dans les tran sp o rts.
Christine: Et à P aris, est-ce que vous Si vous voulez vous déplacer, vous
restie z du m a tin a u soir à la B ib liothèque l’em barras (m.) du
n ’au re z que l’e m b a rra s du choix. Avec
choix [lâb a ra d ü szu a ]
N ationale? leu rs 17.000.000 de vo itu res particu lières kło p o t z w y b o re m
Paul: J ’ai adopté le systèm e de tra v a il les F ran çais p e u v e n t p a rc o u rir 5.500 km
français. Cinq jo u rs p a r sem aine de t r a ­ d ’a u to ro u tes et 400.000 km de ro u tes n a ­
v ail intense, e t le repos com plet le sam edi tionales e t dép artam en tales. B eaucoup de
et le dim anche. P e n d a n t les w eek -en d s j ’ai F rançais voyagent cep en d an t en chem in
v isité su rto u t les en v iro n s de P aris. P a r ­ le chem in de fer [leszmë
de fe r dont le rése a u couvre 36.000 km.
d afe:r] k o le j żela zn a
fois m es am is m ’em m en aien t plu s loin, à 10.000 km de lignes sont électrifiées et les
D ieppe, p ar exem ple, qui est la sta tio n une station balnéaire tra in s électriques fran çais sont les plus
b aln éaire du p a risie n m oyen. [ü n stasjâ b aln ee:r] k ą ­
rapides du m onde; le TGV p a rc o u rt en
Christine: V ous aviez de la chance. Je p ielisko
le parisien m oyen p r z e ­ deux h eu res le tra je t P a ris— Lyon (512 km).
vous envie. E t voici la devise des chem inots: „S écu­ la sécurité [lasekürite]
c ię tn y p a ry ża n in
Paul: V ous n ’avez p o u rta n t pas à vous envier quelqu’un z a ­ rité, vitesse, p o n c tu a lité ” . b ezp iec zeń stw o
p lain d re puisque vous aussi, vous avez fait zdrościć k o m u ś
P o u r u n voyage d ’affaires, je vous p ro ­
u n b eau voyage. E t c’est à v o tre to u r de se plaindre [s9plê:dr]
żalić się, sk a rży ć się,
pose l ’avion. U n g ra n d n o m b re de c a p ita ­
m e d ire vos im pressions. V ous p ren d re z les p ro v in ciales p o ssèd en t des aérodrom es.
n a rzeka ć
encore qu elq u e chose? G arçon, d eu x v e r ­
P a ris, M arseille e t N ice ont des aé ro d ro ­
re s de T okay, s’il vous p laît. capable de [kap ab lad a]
m es capables d e rec e v o ir les gros avions zd o ln y do
à réaction. P o u r a lle r a u x E tats-U n is, p ar
QUELQUES CHIFFRES * exem ple, vous n ’a u re z q u ’à p re n d re un
Boeing d ’A ir F rance, lequel, en 5 heures,
Si vous reg ard ez a tte n tiv e m e n t u n e c a r­ vous déposera à N ew -Y ork. E t si les
te de F ran ce avec le réseau des voies de le réseau [lorezo] sieć voyages aériens vous font peur, m ontez sur
(k o m u n ik acy jn a) une de ces villes flo tta n tes com m e p ar
com m unication, vous v e rre z u n e multitu*- une v ille flottan te
une m ultitude [ü n m ü l-
de de lignes m ultico lo res q ui re p ré s e n te n t exem ple le „ F ra n c e ” *. En deux jo u rn ées et [ü n w il flotćut] p ły w a ­
titü d ] m n ó stw o , o-
Les routes, les voies ferrées, les voies aé- g rom na ilość d em ie vous serez à N ew -Y ork. E t de plus, jące m ia sto
vous jo u ire z d ’u n e tra v e rs é e a g réab le et
* D a n e lic z b o w e z a c z e r p n i ę t e z „ G r a n d D i c t i o n n a i r e E n c y c l o p é d i q u e ” , L a r o u s s e 1985 vous vous rep o serez en cours de ro u te.
* S t a t e k — s p r z e d a n y N o r w e g ii — n a z y w a s ię t e r a z „ N o r w a y
36 L e k c ja trzecia
L e k c ja trzecia 37

T out le co nfort m o d ern e a été p ré v u su r

cet énorm e p aq u eb o t qui, si on le d ressait
v e rtica lem e n t, d ép asserait la T our E iffel.
S i l ’on en c ro it les jo u rn alistes, les m aî-
tres-co q s vous g â te ro n t avec les 2.000 bou­
teille s de vins fins, vous ré g a le ro n t avec
les 200 kg de caviar, les 400 poulets, les
500 kg de salades et les 4.000 p e tits pains
q u i c o n stitu e n t la consom m ation jo u rn a ­
liè re de base.
O B JA Ś N IE N IA
V oilà de quoi fa ire m a ig rir un hom m e. Oto z czego czło w ie k chudnie.
P ra g u e v u e à v o l d ’oiseau. Praga w id zia n a z lo tu p ta ka .
se s e rre r la c e in tu re przyciągnąć, zacisnąć pasa
s e rre r u n e vis dokręcać śrubę
s e rre r la m ain u ścisnąć dłoń
Si l’on en cro it les jo u rn a liste s . . . . J e śli w ie rzy ć d z ie n n ik a r z o m . . . .
TG V — tr a in à g ra n d e vitesse
K O M EN TA R Z G RA M A TY CZN Y
1. Zgoda orzeczenia (V) z podm iotem (S)
un m aître-coq
[œ m ertrakok] k u c h a rz
(na statk u )
gâter [gâte] psuć, ro z­
p ieszczać
régaler [regale] u ra czyć
journalier, -ère [żu rn a-
Ije] d zie n n y, -a
Je śli podm iotem jest słow o w y rażające p ew ną zbiorowość, ilość,
liczbę (rzeczow niki zbiorow e jak: la p lu p art, une foule, u n e m u l­
titu d e, liczebniki rzeczow nikow e jak: u n tiers, une v in g tain e . . .)
określone rzeczow nikiem w liczbie m nogiej, to orzeczenie sta w ia ­
m y w liczbie m nogiej lub pojedynczej w zależności od tego, na co
m a być położony w iększy nacisk. Częściej jed n a k stosuje się liczbę
m nogą.
— La fatigue d ’u n long voyage, le travail... fait m a ig rir u n h o m ­
m e — znaczy ty le co: L a fa tig u e f a it m a ig rir un hom m e, le tr a v a il
f a it m a ig rir un h o m m e ...
Le TU 154 com m e l’Airbus a u n service im peccable — znaczy ty le
co: L e TU 154 a u n service im peccable com m e l ’A irb u s a u n s e r­
vice im peccable.
Je śli każd y z podm iotów tra k tu je się z osobna, orzeczenie m oże
stać w liczbie pojedynczej.
— Le TU 154 ou l’Airbus vous servira de m oyen de tra n sp o rt.
Je śli podm ioty w liczbie pojedynczej w y k lu czają się w zajem nie,
orzeczenie m usi stać w liczbie pojedynczej.
— L es hô tesses de l ’air, le ste w ard , les n av ig ateu rs... tout le service
de l’A irb u s a été trè s sy m p ath iq u e.

a. W zdaniu obow iązuje zgoda orzeczenia z podm iotem :
— Je d en podm iot: Nos boursiers se serrent so u v e n t la ce in tu re.
Tout ce réseau occupe 700.000 h e c ta re s du t e r ­
rito ire fra n ça is.
— K ilka podm iotów : L a fa tig u e d ’un long voyage, le travail...
font m a ig rir u n hom m e.
Le TU 154 com m e l’Airbus ont u n serv ice
im peccable.
b. Ję zy k fra n c u sk i dopuszcza jed n a k odstępstw a od te j reg u ły :
— La plupart des F ra n ça is voyagent en ch em in de fer.
U ne foule de v o y ag eu rs quitte la gare.
U ne foule de voyag eu rs quittent la gare.
U ne m ultiplicité de lignes m u ltico lo res représentent les ro u tes,
les voies fe rré e s, etc.
Je śli p rzy w yliczeniach o statn i z podm iotów (w liczbie po je­
dynczej) rea su m u je w szystkie w ym ienione podm ioty, orzeczenie
rów nież sta w ia m y w liczbie pojedynczej.
— M es am is m ’em m en aien t à D ieppe qui est la sta tio n b a ln é a ire d u
p a risie n m oyen.
Vous v e rre z un e m u ltitu d e de lignes qui représentent les ro u tes.
W zdaniu w zględnym zaczynającym się od zaim ka w zględnego
qui orzeczenie zgadza się zaw sze — w liczbie i osobie — z rzeczo­
w n ik iem lu b zaim kiem , do którego qui się odnosi.
2. N azw y statków
. . . u n e d e ces v illes flo tta n te s com m e p a r ex em p le le “France”.
W języ k u fra n c u sk im n azw y statk ó w (le bateau) są rodzaju
m ęskiego.
 38 L ekc ja trzecia L e k c ja trzecia 39

3. L iczebniki rzeczow nikow e plaindre

a. W języ k u fra n c u sk im oprócz liczebników p rzy m iotnikow ych Ind. prés.: je p lain s Cond. prés.: je p la in d rais
głów nych i porządkow ych istn ieją tak że liczebniki rzeczow niko­ il p la in t
w e. Są nim i: nous p laig n o n s S u b j. prés.: q u e je p laig n e
im pf.: je p la ig n ais
L iczebniki przy m io tn ik o w e u ż y te rzeczow nikow o: Im p é ra tif: plains!
p. sim ple: je p laig n is p laignons!
Trois et trois fo n t six. 3 + 3 = 6.
J e suis le deuxièm e de m a classe. J e ste m d ru g im w klasie. fu t. sim ple: je p la in d ra i plaignez!
J e vous ai p rê té u n e c u illè re de sel et vous m e re n d e z le triple. P a rticip e prés.: p la ig n a n t
P o zyc zy la m P ani ły że c zk ę soli, a P ani m i oddaje 3 ra zy tyle. passé: p la in t
R zeczow niki określające ilość przybliżoną (od 10 po­
cząw szy) utw orzone za pom ocą p rz y ro stk a -aine:
ĆWICZENIA
un e dizaine, u n e ving tain e, (ale: u n m illier)
I. U zgodnić o rzeczenie z p o d m iotem :
— U łam ki:
P a u l et C h ristin e (se re n c o n tre r — p. com p.) d an s un salon d e thé.
Les tro is q u a rts de v o tre ré c it ont été in v en tés. U n e arm é e d ’hô tesses d e l ’a ir (être — prés.) a u se rv ic e des v oyageurs.
T rzy czw a rte pańskiego opow iadania zo sta ło zm yślo n e. N i P a u l n i C h ristin e n e (fa ire — fu t.) d e la co n treb an d e. M a m è re
— N iek tó re liczebniki jak , np.: ain si q u e m on p è re (aim er — im p f.) au ssi les voyages. L ’avion com m e
le tr a in (serv ir — prés.) de m oyen d e tra n s p o rt. B eaucoup d ’h ôtesses
un m illion, un m illiard , un billion... de l’a ir (ab an d o n n er — p. sim ple) le u r tra v a il p o u r se m a rier. A c h a ­
q u e in s ta n t u n e fo u le de v o y ag eu rs (so rtir — im p f.) de l ’aéro g are. P lu s
b. Rzeczow nik (w liczbie m nogiej) o k reśla ją c y liczebnik rz e ­ d ’un m illio n d e p erso n n e s (tra v a ille r — prés.) d an s les tra n sp o rts.
czow nikow y w prow adzony jest przez p rzy im ek de: U n e m u ltitu d e de lig n es m u ltico lo res (re p ré se n te r — prés.) le rése au
D es m illie rs de k ilo m ètres de lignes sont élec trifiés. des voies de com m u n icatio n .
Il y a v a it une c in q u a n ta in e de p assag e rs à bord. II. P rzep isać z cz y ta n k i „Q uelques c h iffres” zd an ia, w k tó ry ch w y stę p u ją
P lu sie u rs m illio n s de k ilo m ètres de lignes so n t électrifiés. cy fry ; cy fry n ap isać słow nie.

4. O dm iana czasow ników n ie re g u la rn y c h suivre i plaindre III. Od n a s tę p u ją c y c h liczb: 40, 60, 100, 30 u tw o rzy ć liczeb n ik i rzeczo w n i­
k o w e i zastosow ać je w zd an iach w g m odelu:
suivre U ne d izain e d ’avions q u itte (q u itten t) l ’aéro d ro m e.
Ind. prés.: je suis Cond. prés.: je su iv rais IV. U zasadnić opuszczenie ro d z a jn ik a w zd an iach (patrz l. 2):
il su it
nous suivons L es h ôtesses de l’air d o iv en t ê tre cé lib ataires.
S u b j. prés.: q u e je su iv e
im p f.: Si vous êtes guide, je vous su iv rai.
je su iv a is
p. sim ple: Im p é ra tif: su is V. P rzetłu m aczy ć:
je suivis
suivons!
fu t. sim ple: je su iv ra i L udzie, k tó rz y p o k a z u ją celnikom sw e w alizy, p rzy je ch a li z P rag i.
suivez!
P aw eł, k tó ry p o je c h a ł's a m o lo te m do P ary ża , m iał p rzy je m n ą podróż.
P articipe prés.: s u iv a n t Ty, k tó ra je ste ś m o ją uczen n icą, m u sisz zw iedzić F ra n cję . „ F ra n c e '’,
passé: su iv i k tó ry je s t p ły w a ją c y m m ia ste m , re p re z e n tu je F ra n c ję n a m orzu. W y,
40 L e k c ja trzecia P A Ń S T W O W E W Y D A W N IC T W O „ W I E D Z A P O W S Z E C H N A " — W A R S Z A W A

k tó re jesteście niezam ężne, m ożecie zostać ste w ard esa m i. W ielu P a -

M aria Ł o ziń ska • L u d o m ir P rzesta szew ski
ry ż a n odw iedza D ieppe, k tó re je st kąp ielisk iem .

V I. B ezokoliczniki p ostaw ić w odpow iednich czasach:

D em ain, je vous (suivre) à P ra g u e. A u jo u rd ’hui, à l’aéro d ro m e, les JĘZYK FRANCUSKI DLA ZAAWANSOWANYCH
avions (se suivre) san s a rrê t. P e n d a n t nos d e rn iè re s ex cu rsio n s à
P a ris je (suivre) to u jo u rs le guide. Ce n ’est p as v ra i q u e je vous
(suivre), M adam e! H ier, les hôtesses de l’a ir (suivre) u n cours p ro fe - Zeszyt 2 Lekcje 4—7
sionnel. N ous (plaindre) les d o u an iers, le u r tr a v a il est difficile. C h ris­
tin e n e (se p la in d re) pas, elle a voyagé beaucoup. L es v o y ag eu rs q ui
a u ro n t re sse n ti des secousses (se p la in d re) du m a l de l ’air. Les F r a n ­ LEÇO N Q U ATRE Q U A TR IÈM E LEÇON
çais ne (se p la in d re) p as de la p o n c tu a lité de le u rs train s.

V II. O dpow iedzieć n a p y ta n ia :

Z d an ie p ro ste z d opełnieniem
A. O ù P a u l et C h ristin e se re n c o n tre n t-ils ? P a u l a - t- il b eau co u p Z aim k i osobow e
changé? P o u rq u o i nos b o u rsiers m a ig risse n t-ils so u v en t? Q u’est-ce P résen t (In d ic a tif)
q u e P a u l a ac h eté p o u r C h ristin e? C om m ent e st le se rv ice dans les L iczb a m n o g a rzeczo w n ik ó w złożonych
avions? Q uel avion P a u l a - t- il p ris p o u r a lle r à P a ris? Q u ’e st-il a rriv é Zgoda im iesło w u czasu przeszłego z do p ełn ien iem
à P a u l à l’a é ro d ro m e d ’O rly? E st-ce q u e les d o u an iers so n t sévères?
Q ue fa isa it P a u l à P a ris p e n d a n t la sem aine? E t p e n d a n t les w e e k -
ends? Où se tro u v e D ieppe? Le ré se a u ro u tie r fra n ç a is e s t-il im p o r­
ta n t? Q uelle est la devise des chem inots fra n ç a is? C om bien de tem ps LES VOYAGES FORMENT LA JEUNESSE {suite)
fa u t- il p o u r aller, en avion, de P a ris à N ew -Y ork? L es g ran d s p a q u e ­
bots so n t-ils co n fo rtab les? C om m ent s’ap p e lle le p lu s g ra n d p a q u e ­ Paul: U n v e rre de T okay, cela vous fe ra
bot fra n ça is?
du bien. L a co n v ersatio n d ev ien d ra plus
B. A vez-vous voyagé à l ’é tra n g e r? D ans quels pays? Y êtes-v o u s allé anim ée. E t alors, ce voyage à P ra g u e?
en chem in de fer? en avion? en b a tea u ? C om bien de te m p s a d u ré
Christine: J ’ai fa it le voyage en tra in .
v o tre voyage? Q uel m oyen de tra n s p o rt p ré fé re z -v o u s et p o u rq u o i?
C om m ent s’ap p e lle le lieu de d é p a rt et d ’a rriv é e des avions? N om m ez
Je n ’aim e pas les cars où l ’on doit re s te r
q u elq u es g ra n d e s C om pagnies de N avig atio n A érien n e. A v ez-v o u s été assis to u t le tem ps. D ans le tra in on peu t
d ans u n g ra n d p o rt de m er? Q ue co n stru it-o n d an s les c h a n tie rs n a ­ se p ro m e n e r d ans le couloir, on p e u t a lle r
v als (stocznia)? m an g er au w a g o n -re sta u ra n t.
Paul: E t vos voisins? N ’éta ien t-ils pas un tas [œta] stos, dużo,
ennuyeux? m n ó stw o
drôle [dro:l] śm ieszn y,
Christine: P as du to u t, ils rac o n taie n t -a, za b a w n y, -a
des ta s d ’h isto ires drôles. J e m e rap p elle un horaire [œ nore:r]
celle-ci: u n v o y ag eu r se p laig n a it du r e ­ ro zkła d ja zd y , pracy
ta rd des tra in s à u n em ployé: „A quoi s e r­ être en retard być sp ó ź­
v e n t vos ho raires, si vos tra in s sont to u ­ n io n y m , o p ó źn io n ym
jo u rs en re ta rd ? ” E t l ’em ployé de rép o n ­
dre: ,,A quoi s e rv ira ie n t nos salles d ’a tte n -
42 L e k c ja czwarta L e k c ja czw arta 43

te, si nos tra in s é ta ie n t to u jo u rs à l ’h e u ­ UNE PROMENADE DE PAUL À PARIS

re ? ”
— Il n ’en a pas p a rlé à C h ristin e —
Paul: C ’est excellent! A m on to u r, je
v ais vous ra c o n te r u n e h istoire. D ans un à mon tour [am 5tu:r]
D ix heures! J e suis au J a rd in du L u ­
z ko lei ja, na m n ie k o ­
c o m p artim en t il y a u n jeu n e couple. Le xem bourg, assis s u r u n banc (les chaises
lej
tra in passe sous u n tu n n el. A la sortie, le à votre tour z ko lei pan sont p ay an tes) et j ’a tte n d s. J ’atte n d s M ar­
jeu n e m arié d it à sa fem m e: „Si j ’avais su, (pani, w y) g u e rite qui doit v en ir d ’u n m om ent à l ’a u ­
V ictorine, que ce tu n n e l é ta it si long, je tre. Au bout de v in g t m inutes, je la vois
t ’a u ra is em brassée . .. ,,Et la jeu n e fem m e au bout de [obuda] po
em brasser [âbrase] v e n ir d ’un pas rap id e et léger. Nous allons
u p ły w ie
su rp rise répond: „C om m ent, ce n ’é ta it pas uściskać, (po)calować, nous pro m en er, to u te la journée, dans P a ­
o b ejm ow ać, ogarniać le biyut [lobu] koniec,
to i? ” ris. T out d ’abord, on va boire quelque kra n iec
Christine: On a dû vous ra c o n te r de chose à la te rra s s e d ’u n café qui se tro u v e je la vois venir w id zę ją
b onnes h istoires en F rance, je vois . . . ju ste à l ’angle du bou lev ard Saint-M ichel nadchodzącą, w idzę,
Paul: Et vos im pressions de P rague? touché [tusze] tu : z n i­ ja k nadchodzi
et de la ru e S oufflot. De là, on voit trè s
Christine: La v ille a é té p eu touchée szczo n y un angle [œ nâ:gl] kąt,
un m onum ent bien le P an th éo n , avec ses colonnes et son róg
p e n d a n t la g u e rre et les v ieu x m o n u m en ts [œrnonüm â] p o m n ik, vaste dôme. à l’angle [alârgl] na rogu
sont bien conservés. za b y te k
Paul: Com m e to u te fem m e, vous avez, com m e toute fem m e ja k
sans doute, passé plu s de tem p s d ans les ka żd a ko b ieta
sous- estim er
m agasins que dans les m usées?
[suzestim e] nie d o ce­
Christine: V ous m e sous-estim ez. J ’ai niać
v isité la vieille ville, le M usée N ational, s’intéresser (à)
le P o n t de C h arles orné de m agnifiques [sEterese (a)] in te re so ­
w ać się (czym ś)
sta tu e s . . . J e m e suis aussi intéressée aux
m agasins. J ’ai re m a rq u é que beaucoup
le libre-service [lalib ro -
p ra tiq u a ie n t le lib re-serv ice.
serw is] sam oobsługa,
Paul: Le lib re -se rv ic e ou le „S e lf-se r­ s k le p y sam oobsługow e S u r la riv e gauche on p e n ­ .. su r la riv e droite, on
v ice” s’est beaucoup développé en E urope se, ta n d is que... dépense
a p rès la d euxièm e g u e rre m ondiale. On
un sac de voyage
L e P a n th éo n , m ’ex p liq u e M arg u erite, se
tro u v e des m agasins de ce g en re dans tous
[œ sak d aw u aja:z] to r ­ dresse au som m et de la m ontagne S a in te -
les p ays d u m onde. M ais q u ’est-ce que
ba podróżna G eneviève; c’est le p o in t le plus élevé de
vous avez a c h eté à P rague? un briquet [œ brike] z a ­ la riv e gauche. „C ’est la riv e où l ’on pense,
Christine: P e u de choses. U n sac de p a ln iczka tan d is que su r la riv e d ro ite, on d ép en se”. dépenser [depâse] w y ­
voyage et u n e jolie p a ire de chaussures, L ’a rc h ite c te S o ufflot dresse, v ers 1750, les daw ać (pieniądze)
et pour vous, voilà, u n b riq u e t. plan s de ce g ra n d édifice qui devait, to u t
 L e k c ja czw arta 45
44 L e k c ja czwarta

.suivi le tr a je t classique de tous les to u ris­

d ’abord, re m p la c e r l ’église, à dem i ruinée, à dem i ruiné, -e
[ad m irü in e] na w p ó ł tes du m onde, nous rev ie n d ro n s voir la
de l ’abbaye Ste G eneviève. En 1791, l ’égli­
zru jn o w a n y , -a Féerie N otre-D am e, spectacle unique, au
se est tra n sfo rm é e en tem p le de la R e­ une abbaye [ünabei] cours du q u el se d éro u le l ’H istoire de F ra n ­
nom m ée; il re c e v ra ,,les cendres des opactw o ce de S aint-L ouis, au sacre de N apoléon,
g ra n d s hom m es de l ’époque de la lib e rté
et ju s q u ’à ce sam edi 26 août 1944 où sous une voûte [ünwut] skle'
fra n ç a ise ”. p ie m e
la renom m ée [laranom e] les voûtes de la c a th é d ra le délivrée re - retentir [rotâtr.r] roz-
A p rès a v o ir fa it le to u r du P an th éo n , te n tissa ie n t les accen ts du Te D eum . b rzm iew a ć
sław a
nous descendons v e rs la Seine en tra v e r ­ la cendre popiół
sa n t le Q u a rtie r L a tin . N ous suivons ces les cendres (f.) [le sâ:d r] OBJAŚNIENIA
p ro ch y
ru e s d o n t G oethe d isait q u ’à chaque to u r ­
se dérouler [saderule] L e J a rd in du L u x em b o u rg — duży ogród p u bliczny, obok D zielnicy Ł a c iń ­
n a n t s ’é ta it d éro u lée u n e page d ’H istoire roztaczać się, rozw in ą ć sk iej, gdzie p rzy ch o d zą zw łaszcza dzieci i m łodzież ak ad em ick a.
ta n d is q u e B alzac pro clam ait: „U ne ru e się L e Q u a rtie r L a tin — D zielnica Ł aciń sk a, gdzie z n a jd u je się S o rb o n a i k ilk a
de P a ris, c ’est to u t u n m onde”. Oui, c’est sły n n y c h liceów.
M a rie -A n to in ette — k ró lo w a F ra n c ji, żona L u d w ik a X V I.
to u jo u rs vrai, ici on v oit u n m onde jeune,
L a riv e g au ch e — S e k w a n a dzieli P a ry ż n a „ riv e g a u c h e” i „riv e d ro ite ”
d y n am iq u e, cosm opolite. De n o m b re u x (lew y i p ra w y b rzeg S ek w an y ). N a lew y m b rzeg u sk u p ia się życie in te ­
jeu n e s gens que nous croisons é tu d ie n t le k tu a ln e : d zielnica u n iw ersy te ck a , liczn e m iejsca sp o tk ań pisarzy , d zien ­
n ik arzy ... N ato m iast ła tw o je s t w y d ać p ien iąd ze w licznych lo k alach ro z ­
d ans les d iv erses Écoles S u p é rie u res du fam eux, -se [fama] ry w k o w y c h z n a jd u ją c y c h się n a p ra w y m brzegu.
Q u a rtie r et s u rto u t à la S orbonne. C ette sła w n y, -a, sły n n y , -a 26 ao û t 1944 — d a ta w y zw o len ia P a ry ż a
S orbonne fam euse, devenue tro p étro ite, étroit, -e [etru a] w ą ski,
-a, ciasny, -a
a été divisée en plu sieu rs un iv ersités indé­ KOMENTARZ GRAMATYCZNY
p en d an tes (treize dans la région parisienne).
1. Z danie p ro ste z dopełnieniem (proposition verbale)
N ous nous d irigeons le n te m e n t v e rs la s’entasser [sâtase] tło ­
czyć się a. bliższym (Cj):
Seine, to u t en re g a rd a n t au passage les
P o d m io t O rzeczenie D o p ełn ien ie
p e tits re s ta u ra n ts avec le u rs m en u s a ffi­ su je t (S) ve rb e (V) co m p lém en t d ’o b jet
chés à la p o rte. N ous tra v e rso n s le pont
S aint-M ichel e t nous voilà p rès de la C on­ C h ristin e a ach eté b ra k un sac de v oyage
ciergerie. P e n d a n t la R évolution, on l ’ap ­ une anticham bre p rzy -
Le je u n e m a rié a u ra it em b rassé V icto rin e
[ü n âtiszâ :b r] p rze d p o ­ im k a
p e la it l ’a n tic h a m b re de la g u illotine. L a
kó j
rein e M a rie -A n to in ette, C h a rlo tte C orday b. dalszym (C2):
q ui a tu é M arat, le poète A n d ré C h én ier y
un ravalem ent [œ raw al-
o nt passé le u rs d e rn ie rs in sta n ts. De là on Je m e su is in té ressé e au x m agasins
mâ] o ty n k o w a n ie , o d ­
voit le L ouvre dont la façade nous sem ble n o w ien ie (zew n ętrzn e L es to u riste s se se rv e n t de guides
bien accueillante. E t ce soir, ap rès avoir domu)
 L e k c ja czw a rta L e k c ja czw arta 47
4G

D opełnienie m oże być w prow adzone bez p rzy im k a (dopełnienie Qui le je u n e m a rié a u ra it-il
em brassé? Il a u r a it em b rassé Victorine.
bliższe ■ — c o m p lé m e n t d’objet direct = Cj) i z przy im k iem (do­
Qui est-ce que le je u n e m a rié
pełn ien ie dalsze — co m p lé m e n t d ’objet indirect — C2). a u ra it em brassé?

2. O rzeczenie a dopełnienie (zm iany znaczeniow e) A quoi m e s u is -je in téressée? J e m e suis in té re ssé e aux m agasins.
D e quoi se se rv e n t les to u ­ Ils se se rv e n t de guides.
a. N ous suivons ces ru es. Idziem y ty m i u licam i. ristes?
Nous suivons u n voleu r. Gonimy złodzieja. A qui p en se P au l? Il p en se à M arguerite.
L es é tu d ia n ts suivent les S tu d e n c i słuchają w y k ła d ó w . De qui p a r le -t-il avec C h ris­ Il p a rle des P arisiennes.
cours. tine?
W zależności od treści d o p ełnienia może zm ienić się znaczenie
b. O o r z e c z e n i e (patrz. i. iy .
orzeczenia.
L e garçon, sert-il un v e rre de O ui, il sert un v e rre d e T o k ay à
b. P a u l ne b oit pas. P a w eł nie p ije (nie u p ija się).
T okay à P a u l et à C h ris ti­ P a u l et à C h ristin e.
P a u l boit u n v e rre de T okay. P a w eł pije k ie lis z e k T o ka ju .
ne?
N ous descendons. Schodzimy. Que fait le garço n ? Il sert u n v e rre de T okay.
L es v o y ag eu rs descendent P odróżni zdejm ują sw e to rb y pod- E st-ce que le je u n e m a rié a Non, il n ’a pas em brassé V ictorine.
le u rs sacs de voyage. różne. em brassé V icto rin e?
L e je u n e m arié, qu’aurait-il II aurait em brassé V ictorine.
Znaczenie orzeczenia zm ienia się także zależnie od tego, czy fait?
je st ono u zupełnione dopełnieniem , czy też nie.
c. L e garçon sert u n v e rre de K e ln e r podaje k ie lisze k T o k a ju Pa-
4. Z aim ki osobowe
T okay à P a u l e t à C hristine. w ło w i i K r y s ty n ie . J a k zastąpić poszczególne części zdania zaim kam i osobow ym i
Q uand nous m angeons nous G dy je m y , posługujem y się ły żką .
(pronoms personnels)?
nous servons d ’u n e cu illère.
Vos h o ra ire s ne servent à W asze ro zk ła d y n ie służą do niczego.
a. P o d m io t
rien.
L ’em ployé répondit à la U rzę d n ik odpow iedział na p y ta n ie rzeczow nik j L es v o y ag eu rs | ra c o n ta ie n t des ta s d ’histoires,
questio n du voyageur. podróżnego. zaim ek ___
C h aq u e com pagnie répond de K a żd e biuro p o d ró ży odpowiada za n ie ak e en to w a n y |Ils| ra c o n ta ie n t des ta s d ’h isto ire s,
la sé c u rité d e ses clients. bezp ieczeń stw o sw oich k lie n tó w . zaim ek _________
ak cen to w a n y [E u x , ils| ra c o n ta ie n t des tas d’h isto ires.
Z m iana p rzy im k a w prow adzającego dopełnienie pociąga za sobą
zm ianę znaczenia czasow nika. b. D o p e ł n i e n i e
— bliższe
3. Ja k n ależy k o n stru o w ać pytania?
rzeczow nik Les v o y ag eu rs ra c o n ta ie n t
a. O d o p e ł n i e n i e : 1des h isto ire s am usantes. |
zaim ek ___
Qu’est-ce que C h ristin e a n ie ak e en to w a n y L es v o y ag eu rs |les| rac o n taie n t,
acheté? E lle a ach eté u n sac de voyage. zaim ek
C h ristin e, q u ’a - t- e lle acheté? ak c en to w an y —
48 L e k c ja czw arta L e k c ja czw arta 49

— dalsze Z aim ek le (przykład 2 i 3) postaw iony w m iejsce p rzy m io tn ik a

rzeczow nik L es voisins ra c o n ta ie n t ces h isto ire s à C h ristin e. lub rzeczow nika bez ro d ząjn ik a jest ro d zaju nijakiego i nie od­
zaim ek m ien ia się.
n ie ak e en to w a n y L es voisins |lui| ra c o n ta ie n t ces h isto ires.
zaim ek 5. Présent (Indicatif)
ak c en to w a n y C’e s t ]à elleI q u e les voisins ra c o n ta ie n t ces h is ­
toires. Czas tera źn ie jsz y try b u oznajm ującego (présent de l’indicatif)
służy do w y ra ż an ia czynności (lub stanów ) a k tu a ln y c h w m o m en ­
rzeczow nik P a u l a v a it p en sé à C h ristin e J
cie w ypow iadania zdania. Prócz tego czasem teraźn iejszy m m ożna
zaim ek
n ie ak e en to w a n y się posługiw ać dla w yrażenia:
zaim ek — ja k ie jś m yśli o c h a ra k te rz e ogólnym :
ak cen to w a n y P a u l a v a it p en sé à elle. L a riv e gauche, c’est la riv e où l’on pense.
rzeczow nik Ils ont p a rlé des P arisie n n es. — czynności, k tó ra się pow tarza:
zaim ek
n ie ak e en to w a n y C h aq u e jo u r à h u it h e u re s et q u a rt M. R acan so rt de sa m aison.
zaim ek — czynności, k tó ra za chw ilę m a się dokonać:
ak c en to w an y Ils o n t p a rlé d ’elles.
L e sp ectacle com m ence d an s 2 m in u tes.
Z aim ków osobow ych ak cen to w an y ch u ż y w am y w fu n k c ji pod­
— czynności przeszłej w opow iadaniach (prés, de narration):
m io tu lub do p ełn ien ia w tedy, gdy na te części k ładziem y sp ecjal­
n y nacisk, gdy je p o d k reślam y (np. za pom ocą zw ro tu c’est... que, V ers 1750 S o u fflo t d resse les p la n s de ce g ra n d édifice.
c’est... qui) oraz w ted y , gdy poprzedza je p rzyim ek. 6. Liczba m noga rzeczow ników złożonych
c. O r z e c z n i k a. u n w a g o n -re s ta u ra n t des w a g o n s-re s ta u ra n ts
un w a g o n -lit des w ag o n s-lits
rzeczow nik J e suis |la re in e | de F ran ce.
b. un lib re -s e rv ic e des lib re s-se rv ice s
zaim ek
n ie ak e en to w a n y un c o u rt-c irc u it des c o u rts-c irc u its
Je [la] suis.
zaim ek W rzeczow nikach złożonych sk ład ający ch się z dw u rzeczow ­
a k c en to w a n y
ników lu b z rzeczow nika i p rzy m io tn ik a oba sk ład n ik i p rz y jm u ją
rzeczow nik Ces garço n s d ev ie n d ro n t av iate u rs. końców kę liczby m nogiej.
zaim ek
n ie ak e en to w a n y Ces garço n s Jïë] d ev ien d ro n t. 7. Zgoda im iesłow u czasu przeszłego z dopełnieniem
zaim ek S i j ’av ais su, V ictorine, qu e ce tu n n e l é ta it si long, je t ’a u ra is e m ­
ak c en to w a n y b rassé e (te = V ictorine).
p rzy m io tn ik L es étu d ia n te s sont serieuses. W języ k u fra n c u sk im obow iązuje zgoda im iesłow u czasu p r z e ­
zaim ek szłego (participe passé) z d o pełnieniem bliższym (C2), o ile to d o ­
n ie ak e en to w a n y E lles Jïë] sont.
p ełn ien ie stoi p rzed orzeczeniem .
zaim ek
a k cen to w an y
*Z a g a d n i e n i e t o o m a w i a n e j e s t s z e r z e j w l e k c j i 25.

4 J q z y k f r a n c u s k i d la z a a w a n s o w a n y c h
50 L e k c ja czwarta L e k c ja czwarta 51

ĆWICZENIA ... l’Ile S ain t-L o u is.

... ta m ère.
I. P o d k re ślo n e słow a zastąpić za im k a m i osobow ym i, np.: ... de la sé cu rité des v oyageurs.
La conversation d ev ien d ra p lu s anim ée. ... au x q u estio n s de P au l.
E lle d ev ien d ra p lu s anim ée. ... à C h ristin e.
J ’aim e les voyages en train.
III. P rzetłu m aczy ć:
Je les aime.
A. U n je u n e hom m e em b rasse Victorine. P a u l a tte n d Marguerite. Nous S am o o b słu g a ro zw in ęła się w E u ro p ie po d ru g iej w o jn ie św iato w ej.
tra v e rs o n s le Quartier Latin. Il v e r r a la Féerie Notre-D am e. Les
S k lep y sam oobsługow e z n a jd u ją się w e w szy stk ich k ra ja c h . Około ro k u
é tu d ia n ts é c o u te n t les cours m agistraux. P a u l é c rit à Christine. E lle
1750 a rc h ite k t S o u fflo t sp o rząd za p la n y b u d y n k u , k tó ry za stą p i n a pół
offre u n b riq u e t à Paul. Il envoie u n e le ttr e à ses élèves. V ous m o n tre z
zru jn o w an y kościół. K ry sty n a odbyła podróż pociągiem . M łodzi p rze­
les photos à vos parents.
ch ad zają się po D zielnicy Ł acińskiej.
B. Mes voisins n e sont p as ennuyeux. V ous n ’êtes pas un professeur
sérieux. P a u l so u s-estim e Christine. C h ristin e ra c o n te ses im pressions
de Prague à P a u l. Nous visito n s la v ieille v ille. L es P a risie n n e s sont IV. U zupełnić zd an ia zw rotem : com m e toute (f.) comme tout (m.) a n a ­
élégantes. Christine ne se ra p as u n e P arisie n n e. L e g arço n s e rt u n v e rre stęp n ie p rze tłu m aczy ć:
de T o kay à P aul et à Christine.
. . . a v ia te u r, v o u s êtes courag eu x . . . . p ro fe sseu r, vous p o rtez des lu ­
II. Z estaw ić elem e n ty gru p y A. i B. w ta k i sposób, b y o trzy m ać p ełn e n ettes. . . . hom m e, P a u l n ’a p a s été fidèle. . . . je u n e fille, tu aim es les
zdania: jo lies ch au ssu res. . .. P arisie n n e, M a rg u e rite p o ssé d ait u n ch arm e p a r ­
A. L e g arçon s e rv ira . . . ticu lier.
L e p la n de P a ris nous s e r v a i t . . .
V. O dpow iedzieć n a p y ta n ia :
Ce m a n u e l se rv ira . . .
M a rie -A n to in e tte a v a it été condam née . . . A . P o u rq u o i C h ristin e n ’a im e -t-e lle pas v o y ag er en car? C h ristin e a v a it-
elle des com pagnons de voyage en n u y eu x ? D e q uoi p a rla ie n t-ils?
C h ristin e r é p o n d i t ...
Q u’est-c e q u ’un m a g asin lib re -se rv ice ? Q uels ach ats C h ristin e a -t-e lle
L es com pagnies aé rien n e s r é p o n d e n t. . .
fa its à P ra g u e? E st-c e q u e M a rg u e rite est a rriv é e à l’h e u re au ren d e z-
A v an t d ’a lle r à l’école, tu em b ra sse ra s . . . vous? Q ue v eu t d ire le dicton: „S u r la riv e g au c h e on pense, s u r la
L a S ein e em b rasse .. . r iv e d ro ite on d ép en se” ? E n q u elle an n ée a -t-o n com m encé à co n s­
Q ui v e u t b ien c o n n a ître la la n g u e fra n ç a is e d o it em b ra sse r .. tr u ir e le P an th é o n ? Q ue v o it-o n d an s le Q u a rtie r L a tin ? C onnaissez-
A la d iffé re n c e de l’a n i m a l. . . v ous la d ate de la fo n d atio n de la S orbonne? E t de l ’U n iv ersité de
L ’a v a re p e n s e ra . . . C racovie? P o u rq u o i la C onciergerie é ta it-e lle ap p elée p e n d a n t la R évo­
P a u l a p en sé . . . lu tio n F ra n ç a is e „L ’an tic h a m b re de la g u illo tin e” ? Q ue p ré se n te -t-o n
d a n s la F é e rie N otre-D am e?
B. . . . l’hom m e p en se et p arle .
... des h e u re s en tières à ses dépenses.
B. A im ez-v o u s re g a rd e r les v itrin e s des g ran d s m agasins? Q uels so n t
... d eu x v e rre s de T okay.
les m ag asin s et les b o u tiq u es q u i se tro u v e n t dans v o tre q u a rtie r?
... de guide. Q u ’est-c e q u ’on p eu t a c h eter dans ces m ag asin s? C onnaissez-vous bien
... à l ’enseignem ent. V arsovie? Q uels m o n u m en ts se tro u v e n t d an s le p arc „Ł azien k i” ? Si
... to u s les p ro b lèm es de la g ram m aire. vous étiez guide, q u els m o n u m en ts de V arsovie m o n tre rie z-v o u s to u t
... à m ort. d’ab o rd à des to u riste s étran g ers?
52 L e k c ja piąta
L e k c ja piąta 53

LEÇON CINQ CINQUIÈME LEÇON Monique: Q uel m alh e u r, je viens de t a ­

cher la robe du soir! Et je n ’ai rie n d ’au tre.
M ais toi, tu n ’as pas, non plus, de chem ise
B ezokolicznik
P rz y im e k pour
blanche! V oyons, tu ne p e u x pas a lle r au
c a b are t en pull-over! tacher [tasze] poplam ić
Non plus, ni
voyons [wuajô] no p ro ­
M iejsce zaim ków osobow ych w zd an iu Jacques: E t pourquoi pas? C ’est u n caba­
szą, tu : ależ, p rzecież
M iejsce ne . . . pas w zdan iu re t p o u r les jeunes. Les sm okings et les
Passé antérieur robes du soir y fo n t ra re m e n t le u r a p p a ri­
tion.
.Monique: Q uel est ce tapage? Q u elq u ’un
UNE SOIRÉE RÉUSSIE v e u t défoncer la porte! J e vais ouvrir. le tapage [la tap a:ż] h a ­
Un chauffeur: P ard o n , M adem oiselle. łas, stu k a n ie
Personnages: Jacques, M onique, Est-ce q u ’elle est à vous, la R en au lt beige défoncer [defose] w y ­
la m ère de M onique. w a żyć
qui est d ev an t la porte?
Monique: Elle a p p a rtie n t à ce m onsieur. accrocher [akrosze] za ­
Le télép h o n e sonne. w adzić, zahaczyć
M ais de quoi s ’agit-il?
Monique: M am an, v e u x -tu rép o n d re? une aile [ünel] sk rzyd ło ,
U n chauffeur: J e vien s d ’accrocher l ’a r ­
Jacques: Allô, ah, bo n jo u r M adam e, je b ło tn ik
riè re avec m on cam ion; l ’aile est arrach ée,
v o u d rais p a rle r à M onique.
et l ’essence coule p a r te rre .
La mère: B o n jo u r Jacques, je vous la
Jacques: J ’y cours! M alh eu r de m alheur!
passe.
P o u r u n e soirée, c’est u n e soirée réussie!
Monique: Allô, tu as tro u v é des billets
J e crois que F rançoise H a rd y c h a n te ra
p o u r ce soir . . . ?
sans nous.
Jacques: Oui, j ’ai re te n u d e u x places au
retenir [ro tan i:r] za re­
“C heval d ’O r” . zerw o w a ć
Monique: Où donc? LES JEUNES, TOUJOURS LES JEUNES
Jacques: A u “C heval d ’O r”. C ’est un
L a jeunesse, l ’espoir d u m onde! Les l ’espoir (m) [lespua:r]
p e tit c a b are t connu des initiés. A v an t de n a d zieja
connu des initiés [konü jeunes, on les adm ire, on s ’e n p lain t, on
la n c e r le u rs œ u v re s d e v a n t le g ran d p u ­ dezinisje] zn a n y w ta ­
blic les c h a n te u rs v o n t là-b as tâ te r le t e r ­ les loue, on le u r fa it des rep ro ch es am ers. louer [lue] ch w a lić
je m n ic zo n y m
rain . C ’est trè s in té ressa n t. J e v ie n d ra i te tâter le terrain [ta te la - A u fait, il y e u t to u jo u rs des jeu n e s gens un reproche [œ rsprosz]
c h e rc h e r à 10 heures. terê] badać g ru n t (te ­ sé rie u x e t des jeu n e s gens frivoles. On se za rzu t, w y m ó w k a
re n ) p la in t de nos jo u rs — et à ju ste titre — frivole [friw ol] p łochy,
Monique: V iens plu s tôt. T u d în era s -a, le k k o m y śln y , -a
des in ca rta d e s des jeunes. M ais le re fra in
avec nous. A 8 h e u re s 30, ça te convient? Une incartade [ü n ëk ar-
Jacques: C ’est entendu. A trè s bientôt! n ’est pas nouveau. D ans son liv re “La tad] w y b r y k
c’est e n te n d u [setâtâd ü ] R a b o u illeu se”, Balzac nous p a rle de jeunes
Il est h u it h e u re s tre n te . Jacq u es est un refrain [œ rafrê] re ­
m a się ro zu m ieć, n a ­
gens de bonne fam ille groupés dans une fre n , tu : śp ie w k a
déjà chez M onique. tu ra ln ie, dobrze, zgoda
 54 L e k c ja piąta
association appelée “Les ch ev aliers de la un chevalier [œ szaw alje]
ryce rz
d é sœ u v ran c e ”. E t voici qu elq u es to u rs
la désœ uvrance [la de-
q u ’ils ont jo u és a u x bourgeois ro y alistes
zcew rà:s] lenistw o,
de la p e tite v ille d ’Issoudun.
;p różniactw o
U n jo u r, nos “ch e v alie rs” ad re ssè re n t
jouer un tour jzueôêtu:rj
à tous les h é ritie rs d ’une vieille dam e fo rt spłatać fig la
a v a re un p e tit m ot qui le u r an n o n çait sa
un héritier, une h éritiè­
m o rt. On les in v ita it à v e n ir a ssiste r au re [ôëneritje] sp a d k o ­
p a rta g e de l ’h é ritag e . bierca, sp a d k o b ie rc zy ­
ni
Dès que ces h é ritie rs e u re n t reç u l ’in ­
un héritage sp a d ek
vitatio n , ils se re n d ire n t à Issoudun, tous
un petit m ot liścik, s łó w ­
en g ra n d deuil, m ais assez jo yeux. Im ag i­ ko
nez les scènes e n tre la se rv a n te de la v ieil­ le deuil [ladœ j] żałoba
le dam e e t les p re m ie rs arrivés! P u is les im aginer [im ażine] w y ­
obrazić sobie
c o n su ltatio n s chez le notaire! Ce f u t com ­
m e une rév o lu tio n dans la p e tite ville.
N i sa fe m m e , n i sa se rva n te, n i p e r­
sonne selon lui, n e sa va it fa ire cuire
u n œ u f co m m e il le fa lla it
punir [püni:r] u ka ra ć
Le so u s-p ré fe t v o u lu t p u n ir les “cheva­
se venger [soważe] (ze)-
lie rs ”. A ussitôt, ils décid èren t de se v e n ­ m ścić się
ger. Ce fo n ctio n n aire av ait l ’h a b itu d e de l’habitude (f.) [lab itü d ]
p re n d re deu x œ u fs à la coque au p e tit zw y c z a j
un œ u f à la coçjue [œ -
d é je u n e r. Il élev ait des poules dans sa bas­
n œ f alakük] ja jk o na
se-cour et jo ig n ait à la m anie de m an g er
m ię k k o
des œ u fs à la coque celle de les fa ire cuire une basse-cour k u r ze
lui-m êm e. N i sa fem m e, ni sa serv an te, ni p o d w ó rko
L e k c ja piąta 55
personne selon lui, ne savait faire cuire un faire cuire [ferküirr] go­
tow ać
œ uf com m e il le fa lla it (il re g a rd a it sa
se vanter [saw âte] c h w a ­
m o n tre et se v a n ta it d ’ê tre le plus habile lić się
hom m e en ce tte m atière). Il p ré p a ra it ses
œ ufs depuis deu x ans avec un succès qui une plaisanterie [ün
lui v a la it m ille plaisan teries. Or, p e n d a n t p lezâtri] żart
un mois, to u tes les n uits, les “c h e v alie rs” enlever [àlowe] zabrać
e n le v è re n t les œ u fs de ses poules et les rem placer [râplase] z a ­
rem p lac è re n t p a r des œ u fs durs. Le sous- stąpić
p ré fe t n ’y com prit rie n et fit l ’objet des
p laisa n te rie s de to u te la ville. Il fin it p ar
d o n n er sa dém ission.
OBJAŚNIENIA
J e v ien s de tacher la ro b e du soir. W ła śn ie poplam iłam su k n ię w ieczorow ą.
Tâchez de f a ir e c u ire les œ u fs à la coque, com m e m oi! Spróbujcie u gotow ać
ja jk a na m ię k k o , ta k ja k ja!
H onoré de B alzac (1799— 1850) — zn ak o m ity p isa rz fra n cu sk i, a u to r „K o ­
m ed ii lu d z k ie j”, w k tó re j u k az u je okres u p a d k u feu d alizm u i zw ycięstw a
b u rżu a zji.
L a v ille d ’Isso u d u n — m iasto Isso u d u n ; la v ille de P ra g u e — m ia sto P ra g a ;
la v ille de V arso v ie —• m iasto W arszaw a; de n ie m a tu żadnego zn aczenia
i n ie n ależy go tłum aczyć.
KOMENTARZ GRAMATYCZNY
1. B ezokolicznik
a . J e v o u d rais parler à M onique.
J e v ie n d ra i te chercher à 10 h eu res.
B ezokolicznik w y ra ż a czynność lu b sta n nie zaznaczając ani
osoby, ani liczby.
Il v o u la it les faire cuire lu i-m êm e.
A vant de lancer le u rs œ u v re s d ev a n t le g ran d p u b lic les ch a n te u rs
tâtent là le te rra in .
Après avoir tâ té là le te rra in , ils lancent le u rs œ u v re s d e v a n t le
g ran d p ublic.
56 L e k c ja piąta L e k c ja piąta 57

Je śli w zd an iu w y stę p u ją 2 czynności, z k tó ry c h jed n a w yrażona 3. Non plus, ni

je s t bezokolicznikiem , to bezokolicznik te n m oże w yrażać czyn­
Zdania tw ierdzące Zdania przeczące
ność
— odbyw ającą się rów nocześnie z d ru g ą czynnością Ja cq u e s a, lu i aussi, une chem ise Ja cq u e s n ’a pas, lu i non plus, de
b lan ch e. chem ise b lanche.
— n a stę p u jąc ą po niej (avant d e + bezokolicznik)
(Et) Ja cq u e s et M onique p e u v e n t Ni Ja cq u e s ni M onique ne p e u v e n t
— poprzedzającą ją (après + bezokolicznik czasu przeszłego).
so rtir ce soir. so rtir ce soir.

b. K o n stru k c je z bezokolicznikiem (pow tórzenie) W zdaniu przeczącym w m iejsce aussi sta w ia m y non plus. S p ó j­
La m è re laisse M onique sortir avec Ja cq u e s. M a tka p o zw a la M onice nik ni pełni w zdaniu przeczącym tę sam ą fu n k cję co et w zdaniu
w y jść z Ja c kiem . (Laisser — pozw olić, ze zw o lić) tw ierdzącym . O ile użycie ni w zdaniu tw ierd zący m jest niem oż­
J e la fais venir. K ażą je j przyjść. (Faire — p ozw olić, spraw ić, ka za ć) liw e, o ty le użycie et w zdaniu przeczącym jest dopuszczalne.
Il entend le ré v e il sonner. S ły szy , ja k (że) b u d zik d zw oni.
J e la vois venir. W idzę, że ona nadchodzi. (Entendre, écouter, voir, 4. M iejsce zaim ków osobow ych w zdaniu
regarder + bezokolicznik z a stę p u je zdanie podrzędne)
J e viens d’accrocher l ’a rriè re . Z a w a d ziłem (przed chw ilą) o ty ł (sa­ Ja c q u e lin e est é tu d ia n te . E lle l ’est.
m ochodu). Lin_____ r
M onique vien t de tacher sa ro b e d u soir. M o n ika p o p la m iła (dopiero Ja cq u e lin e é tu d ie le fra n ç a is. E lle l’étu d ie.
co) sw ą su k n ię w ieczorow ą. (Passé récent)
î _____J
Ja c q u e s va descendre. Ja k u b (zaraz) zejd zie. P a u l enseigne le fra n ç a is au x en fa n ts. Il le le u r enseigne.
T u ne vas pas m ettre ta robe d u soir. N ie w ło ży sz sw e j su k n i w ie ­
czorow ej. (F u tu r proche) î__________ t_________ î
V enez assister au p a rta g e de l ’h é rita g e . P rzyjed źcie, a b y u czestn iczy ć
w podziale sp a d k u . P a u l m e m o n tre le liv re . P a u l m e le m o n tre,
Ja c q u e s ira voir l’accident. J a k u b p ó jd zie o b ejrzeć w y p a d e k . (Aller, t____________ t__i
venir, partir, sortir + bezokolicznik w y ra ż a cel) t _______ :
Il fin it par donner sa dém ission. W ko ń c u podał się do d ym isji. P a u l lu i m o n tre le liv re . P a u l le lu i m o n tre.
L e u rs p ro je ts p o u r ce soir finissen t p a r échouer. Ic h p r o je k ty na te n
w ieczó r w ko ń c u u padły. (F in ir+ p a r+ b e z o k o lic z n ik n ie d a się do­
słow nie p rze tłu m a cz y ć n a języ k polski, odpow iada p o lsk iem u : w k o ń ­ T 1 1 I
cu, w reszcie) P a u l le m o n tre à Ja cq u e lin e. P a u l le lu i m o n tre.

2. U życie p rzy im k a pour t =

A lors, tu as tro u v é des b illets pour ce soir. (Pour na — ja k iś okres).
C ’est un c a b a re t pour les je u n es. C e tte chanso n est pour to u t le monde. 5. M iejsce n e . . . pas w zdaniu
(Pour dla — kogoś, czegoś)
a. C zasow nik T u n ’as pas de chem ise b lan ch e,
Pour un e soirée, c’est u n e soirée réussie! (Pour, służy tu do w y su n ięcia w czasie p ro sty m L e r e fra in n ’est pas nou v eau .
p ew nej części zd a n ia n a p ierw szy plan). L e so u s-p réfet n e se fâch e pas.
58 L e k c ja piąta L ekc ja piąta 59

b. C zasow nik T u n ’as pas eu de chem ise b lan ch e. Les plaintes n e s e rv e n t à rien.
w czasie złożonym L e r e fra in n ’a pas é té n o u v eau . Le partage d ’u n h é rita g e crée des ennuis.
L e so u s-p ré fe t ne s ’est p as fâché. U n bon com m encem ent c’est la m oitié de l’ouvrage.
J ’aim e les voyages à l’étra n g er.
c. C zasow nik Ne p as av o ir de chem ise b lan ch e.
w bezokoliczniku Ne p as ê tre no uveau. J ’aim e le travail à la bib lio th èq u e.
N ous in v ito n s nos le cte u rs à la lecture de ce livre.
Ne p as se fâch er.
Ne pas s’en p la in d re. B. A vant notre prom enade nous allons p re n d re un café.
Ne p as y courir. A vant de nous prom ener nous allo n s p re n d re un café.
Ne pas le le u r ad resser.
A vant notre déjeuner nous nous lav o n s les m ains.
d. Z d an ie o 2 d o p ełn ie­ Ils ne le le u r ad re sse n t pas. A vant votre départ n o u s nous em b rasso n s.
n ia ch w y ra żo n y c h z a ­ Ils ne le le u r o nt p as adressé.
A vant notre arrivée à la ville, nous avons ac h eté un guide.
im kam i.

c. Z d an ie o 2 d o p ełn ie­ Ils ne l’a d re sse n t pas là to u s les h éritiers!. II. Z o d p ow iednich elem en tó w A. i B. ułożyć zd an ia:
n ia c h w y ra żo n y c h z a ­ t A. Czynność w cześn iejsza
im kiem i rzeczo w n i­
kiem . A p rès av o ir ap p ris l'in te n tio n du so u s-p ré fe t de les p u n ir . . .
Ils ne le u r a d re sse n t pas ce Ipetit m ot . . . . d ’av o ir jo u é u n bon to u r au fo n ctio n n aire.
A p rès av o ir re te n u d eu x places au „C h ev al d ’O r” .. .
f. ne . . . p as + en, y On ne s’en p la in t pas.
. . . d’av o ir ac h eté les billets.
J e n ’y cours pas.
A p rès avoir accroché l’a rriè re de v o tre R e n au lt . ..
g . Z d an ie z dopełnieniem Ils d é c id è re n t de ne pas se venger. A p rès av o ir a p p ris la no u v elle de l’accid en t . ..
w y rażo n y m bezokolicz­ Ils n ’o sè re n t p as se venger.
B. Czynność pó źn iejsza
n ik ie m Ils ne les fa isa it p as v en ir lu i-m êm e.
L es je u n es é ta ie n t co n ten ts . . .
6. Passé antérieur . . . Ja c q u e s c o u rt le v o ir su r place.
. .. m on cam ion a d û a rra c h e r l ’aile gauche.
Dès q u ’ils eurent reçu l’in v ita tio n , ils se rendirent à Isso u d u n .
. . . ils d éc id è re n t de se venger.
D la w y ra ż e n ia czynności w cześniejszej zastosow ano passé a n té ­ Ja c q u e s e st c o n t e n t. . .
rieur (ils eurent reçu), dla w y ra ż en ia czynności późniejszej — . . . Ja c q u e s in v ite M onique à p asser la so irée avec lui.
passé simple. O bie czynności d o k onują się w przeszłości i jedna
III. W staw ić o dpow iednio czasow niki entendre, faire, laisser, venir, aller,
n a stę p u je bezpośrednio po d ru g iej. T aki u k ład czasów spotyka się envoyer, finir, voir:
przed e w szy stk im w języ k u pisanym .
L a m è re de M o n iq u e .. . Ja cq u e s p a rle r. M onique . .. a rriv e r l’auto
de Ja c q u e s d u coin de la ru e. Le c h a u ffe u r . . . d ’accro ch er l ’a rriè re
ĆW IC ZEN IA avec son cam ion. L ’essence . .. p a r co u ler p a r te rre. J ’ .. . c h a n te r
m on c h a n te u r p ré fé ré . Les h é ritie rs .. . d ’assiste r au p a rta g e de
I. W m iejsce p o d k reślo n y c h rzeczow ników w staw ić odpow iednie bezoko­
l’h éritag e. Ce fo n c tio n n a ire .. . c h a q u e jo u r dans son p o u la ille r
liczniki i dokonać niezbędnych przek ształceń w zdaniu, np.:
ch e rch er 2 œ ufs. I l . . . p a r se d em an d e r p o u rq u o i les œ u fs so n t du rs
A. Les v isite s de P a ris m e fo n t p la isir. au lieu d ’ê tre fra is. I l les . . . b o u illir p en d a n t un tem ps donné. La
V isiter P a ris m e fa it plaisir. m ère .. . M o n iq u e d a n se r au C h ev al d ’Or.
60 L e k c ja piąta L e k c ja szósta 61

IV. O dpow iedzieć na p y ta n ia sto su jąc zaim ki osobow e le, la, lui, leur IX . O dpow iedzieć n a p y ta n ia :
Oui, ils l’o n t vue.
O n t-ils v u cette comédie? Non> üg ne 1>ont pas vue A. P o u rq u o i Ja c q u e s té lé p h o n e -t-il à M onique? O ù a - t- il re te n u les
places? Q uel g e n re de sp ectacle d o n n e -t-o n „A u C h ev al d ’O r”? Q uel
M onique o u v re -t-e lle la porte? m a lh e u r e s t-il a rriv é à M onique? E st-c e q u e la chem ise b la n ch e et
Ja cq u e s a - t- il ac h eté les billets? la c ra v a te so n t o b lig ato ires au th é â tre ? P o u rq u o i le ch a u ffe u r e st-il
Ja c q u e s a - t- il ferm é la fenêtre? v en u à la m aison de M onique? E st-ce q u e nos am is iro n t au cab aret?
A vez-vous éc rit à Monique? E st-ce q u e les „ch ev aliers de la d é s œ u v ra n c e ” é ta ie n t de p are n ts
A vez-vous é c rit à vos amis? p au v re s? Q uel to u r o n t-ils jo u é à la v ie ille dam e? P o u rq u o i les h é r i­
A vez-vous d onné ce billet à Monique? tie rs q u i so n t a rriv é s à Isso u d u n , é ta ie n t-ils assez jo y eu x ? Q uelle
A vez-vous o ffe rt ces fleurs à Monique? é ta it la m an ie du so u s-p réfet? De q uoi se v a n ta it-il? Q uel to u r les
A vez-vous m o n tré ces im ages à vos enfants? „c h ev a lie rs” o n t-ils jo u é au so u s-p réfet?
A vez-vous envoyé cette lettre à votre mère? B. A vez-vous é té d an s un c a b a re t com m e celu i' du „C h ev al d’O r” ?
A vec q u i vous y êtes allé? E st-ce q u e vous vous êtes bien am usés?
V. P o d k re ślo n e rzeczow niki zastąp ić zaim k am i osobow ym i, zaś p o d k re ­
ślone zaim ki zastąpić odpow iednim i rzeczo w n ik am i:

Je viens de ta c h e r ma robe. E lle a p p a rtie n t à ce m onsieur. (Les je u ­

nes) on les adm ire, on s’en p la in t, on les loue, on leur fa it des r e ­
LEÇO N S IX SIX IÈ M E LEÇON
proches am ers. On se p la in t des incartades des jeunes. U n jo u r, ils
ont a d re ssé un petit mot à tous les héritiers. Ils leur an n o n ç aien t
sa mort. Il v o u la it les fa ire c u ire lu i-m ê m e. Ce succès lui v a la it
m ille p la isa n terie s. O kolicznik
Z d an ie w stro n ie b ie rn e j
Y I. P rz ek sz tałco n e w ćw iczeniu V. zd a n ia pod ać w fo rm ie p rzeczącej:

VII. Z aprzeczyć:
Ja cq u e s, lu i aussi, a m is son sm oking. M onique, elle aussi, a envie AU CENTRE D ’ACCUEIL DU CIES*
de so rtir ce soir. S a fem m e, sa s e rv a n te et to u t le m onde, selon lui,
sa v a ie n t fa ire c u ire un œ u f com m e il le fa lla it.
J a n M alinow ski, jeu n e physicien polo­ un centre d’accueil [ôë-
sS trd ak œ j] pour les
V III. Do p o danych zdań utw orzyć p y ta n ia p o słu g u jąc się słów kiem w n a ­ nais, a rriv e au c e n tre d ’accueil pour les
w iasie: boursiers biuro przyjąć
b o u rsie rs de l’A STEF, à P aris. dla sty p e n d y stó w
Ja c q u e s té lép h o n e à M onique, (qui e st-c e qui) M alinowski: B on jo u r M adem oiselle, je
Je vois M onique au c a b a re t, (qui) suis J a n M alinow ski de V arsovie. J e suis
L e so u s-p ré fe t p ré p a ra it les œ ufs à la coque, (que) b o u rsier de l ’A ST E F et je v o udrais vous
J e v ie n d ra i te ch e rc h e r ce soir, (quand) d e m a n d e r des ren se ig n em e n ts concernant un renseignem ent [œ-
J ’ai re te n u d eu x places au „C heval d ’O r”. (com bien) m on stage. raseń am a] in fo rm a cja
Ce soir, j ’ira i au th é â tre , (où) L a se cré ta ire : B onjour M onsieur. A s­
Il est d ix h eu re s, (quelle)
seyez-vous, je vous prie. N ous vous a tte n -
J e ne p e u x a lle r au c a b a re t p a rc e q u e je n ’ai p as de chem ise b lan ch e,
(pourquoi) * C e n tre I n te r n a tio n a l d e s E tu d ia n ts e t S ta g ia ire s
62 L e k c ja szósta
dons depuis p lu sie u rs jo u rs, je suis bien
co ntente que vous soyez arriv é. J e vois
que vous parlez bien le français, cela va
vous fa c ilite r les contacts h u m ain s d u ra n t
v o tre séjo u r en F rance.
M alinow ski: Je suis a rriv é avec q u e l­
ques jo u rs de re ta rd p our des raisons de
fam ille . . .
L a secrétaire: Je vais v oir v o tre dossier.
V ous avez le diplôm e d ’E tudes S u p é rie u ­
res. Vous devez fa ire v o tre stage au C en­
tre de P h y siq u e N u cléaire de G renoble
à p a rtir du p re m ie r novem bre.
M alinow ski: A u jo u rd ’hui, nous som m es
le 5 octobre. Q u ’est-ce que je dois faire
p e n d a n t ces tro is sem aines?
L a se cré ta ire : En principe, vous devriez
su iv re p e n d a n t u n m ois u n stage de p e r­
fec tio n n e m en t p our le fran çais. M ais, je
vois que ce s e ra it une p e rte de tem p s pour
vous. De to u te façon, vous v iendrez d e ­
m ain p a sse r u n te s t su r vos connaissances
de la langue.
M alinow ski: P ard o n , M adem oiselle, où
est-ce que je se ra i logé?
L a se cré ta ire : Ah, j ’ai oublié l ’essentiel.
Voici un chèque de 5000 F, c’est le m on­
ta n t de v o tre bourse. Vous p o u rrez to u ch er
ce tte som m e à la B anque N ationale. Q u an t
à v o tre logem ent, m alh e u re u se m e n t, nous
n ’avons plus de place dans nos m aisons
d ’étu d ian ts. Vous serez obligé de tro u v e r
vous-m êm e u n hôtel, ou alors voyez vos
centres d ’accueil polonais.
un dossier [œdosje] akta
la physique nucléaire
[lafizik n ü k le e:r] f i ­
zy k a ją drow a
un stage de perfection­
nem ent pour le fra n ­
çais sta ż dla u d o s k o ­
na len ia (zn a jo m o ści)
ję z y k a fra n c u skieg o
logé, -e [loże] za k w a te -
roioany, -a loger [l.iże]
m ieszka ć
le m ontant [lom ôtà] w y ­
sokość (sty p e n d iu m )
L e k c ja szósta 63
L ’EN SEIG N EM EN T SU PÉ R IE U R EN FR A N C E
L ’u n iv ersité fran çaise est u n e trè s a n ­
cienne in stitu tio n p u isq u ’elle rem o n te au
M oyen Age. M ais laissons le passé et occu- le Moyen  ge [lam u a-
pons-nous du présent. Les établissem ents jena:ż] Ś red n io w iecze
d ’enseignem ent su p é rie u r co m p ren n en t les
u n iversités, les g ran d s établissem ents u n éta b lisse m e n t [œ ne-
scientifiques et litté ra ire s com m e le Col­ tab liso m â] tu : uczel­
lège de F ran ce et les grandes écoles com ­ nia
m e l ’Ecole N orm ale S u p é rie u re ou l ’Ecole
P oly tech n iq u e.
Une un iv ersité est composée de p lu ­
une université se com­
sieurs u n ités d ’enseignem ent et de re ­ pose de . . . u n iw e r­
cherche. Elle est dirigée p ar un p résid en t
sy te t składa się z . . .
élu p ar le conseil de l ’université. Les
études en vue de l ’obtention de la m aîtrise la m aîtrise m a g iste riu m
d u re n t q u a tre ans. Au bout de deux ans
l ’é tu d ia n t p e u t o b ten ir le diplôm e d ’Etudes
U niversitaires G énérales (le D.E.U.G.), en vue de [â w ü do]
(avoir quelque chose
puis la licence et enfin la m aîtrise. Deux en vue) m a ją ce coś na
fois dans l ’année les étu d ian ts p eu v en t se
w id o ku , zm ierza ją ce
p rése n ter aux exam ens: à la session de do, w celu
ju in e t à celle d ’octobre.
L ’é tu d ia n t français s’in téresse à
to u t, a u x livres, a u x jo u rn a u x , à la
p o litiq u e et a u s s i. . . à ses jolies
vo isin es
64 L e k c ja szósta L e k c ja szósta 65

L ’étu d ia n t fra n ç a is s ’in té resse à tout, récem m ent [resam â] o s­

au x livres réc e m m e n t p aru s, a u x jo u r­ ta tn io
naux, à la politique, a u x pièces de th é â tre une v ie m onacale [ünw i
et aussi à ses jolies voisines assises près m o n ak al] ży cie z a k o n ­
de lui p e n d a n t les cours. M ais six sem ai­ ne
souffrir des dents [suf-
nes av an t la d a te des exam ens c’est une rird e d â ] cierpieć na
vie m onacale qui com m ence d a n s tous les ból zę b ó w
cen tres u n iv ersita ire s. L ’é tu d ia n t oublie bûcher [büsze] (g w ara
q u ’il é ta it a m o u reu x , é criv ait des vers, uczniow ska) ku ć
occuper q u e lq u ’u n de q u elq u e chose s’occuper de q u elq u e chose
so u ffrait des dents, se passio n n ait p o u r la se m aintenir en form e
u tr z y m y w a ć się w
politique. Il bû ch e du m a tin au soir et du fo rm ie
so ir au m atin . Il fum e beaucoup et boit une épreuve [ü n ep rœ :w ]
des litre s de café p o u r se m a in te n ir en f o r ­ tu : eg za m in
me. S ’il a passé avec succès les épreuves recalé [rakale] (g w ara
écrites, il est adm is à l ’oral. S ’il est r e ­ uczn.) obcięty, o b la n y
(na egzam inie)
calé, il p eu t re p a sse r le m êm e exam en à délivrer un diplôm e [de-
la session su iv an te. liw reœ d ip lo :m ] w y d a ć
Vous vous dem anderez, sans doute, si d yp lo m
les diplôm es su p é rie u rs déliv rés p a r l ’u n i­ valable p ra w o m o cn y, -a,
v e rsité d ’un p ay s sont valables d ans d ’a u ­ w a żn y, -a
un accord bilatéral [œ -
tre s pays. E n général, non. C ependant il n a k o rb ila te ra l] u m o ­
y a des accords b ila té ra u x qui rè g le n t ces w a d w u stro n n a , p o ro ­ d irig er q u e lq u ’u n se d irig er q u elq u e part
questions. zu m ie n ie

KOMENTARZ GRAMATYCZNY
OBJAŚNIENIA
1. O kolicznik
occuper q u e lq u ’un de q u e lq u e cnose zająć kogoś c z y m ś a. J ’a rriv e de Varsovie. D’où? . . . de V arsovie
s’occuper de q u elq u e chose zająć się czym ś J ’a rriv e en r e ta rd pour des raisons de fam ille. P o u rq u o i? .. . p o u r
d irig e r q u e lq u ’un ou q u elq u e chose kiero w a ć k im ś lub czym ś des raiso n s de fam ille
se d irig e r q u elq u e p a r t u dać się, skierow ać się gdzieś
V o tre stag e com m ence le prem ier novem bre. Q uand? . . . le p re m ie r
p ré se n te r q u elque chose ou q u e lq u ’u n p rze d sta w ić coś lub kogoś n o v em b re
se p ré se n te r zjaioić się, zgłosić się
in té re sse r q u e lq u ’un interesow ać kogoś A by bliżej określić, sch arak tery zo w ać czynność (V), p o słu g u je ­
s’in té re sse r à q u elq u e chose in te reso w a ć się c zy m ś lu b k im ś m y się licznym i okolicznikam i (les c o m p lé m e n ts circonstanciels).
é ta b lir założyć, sporzą d zić; l’étab lissem en t założenie, za kła d (n a u ko w y)
o b te n ir o trzym ać, u zy ska ć, osiągnąć; l ’obtention, o trzym a n ie, u zy sk a n ie b . Les étu d es d u re n t quatre ans.
un e u n ité d’en seig n e m en t et de rech erch e je d n o stk a d y d a k ty c zn a odpow ia­ I l a p assé avec succès les ép re u v es écrites.
dająca p o lskim in s ty tu to m u n iw e rsy te c k im Ils é tu d ie n t en vue de l’o b te n tio n de la m a îtrise .

5 J ę z y k f r a n c u s k i d la z a a w a n s o w a n y c h
66 L e k c ja szósta L e k c ja szósta 67

O kolicznik w y ra ż o n y rzeczow nikiem w p ro w ad zo n y je s t przez L es étu d ia n ts re n o n c e n t au x Pourquoi re n o n c e n t-ils a u x d istra c -

p rzy im ek (np.: avec) lu b zw ro t przy im k o w y (np.: en vue de). Są d istra ctio n s à cause des tions?
exam ens.
p ew n e okoliczniki, gdzie p rzy im ek je st zbędny; zdarza się to np. Ils re m e rc ie n t les p ro fesseu rs Pourquoi re m e rc ie n t-ils les p ro fe s­
w w y p ad k u okolicznika czasu, m ia ry (np. la valise pèse v in g t pour le u r d évouem ent. seurs?
kilos), m iejsca (np. j ’h ab ite Paris). U n bon é tu d ia n t étu d ie par Pourquoi u n bon é tu d ia n t étu d ie-
am our de la science. t-il?
C. N ous vous a tte n d o n s depuis plusieurs jours. Il ré u ssit à ses étu d es grâce Grâce à quoi ré u ssit-il à ses é tu ­
A ujourd’hui nous som m es le 6 octobre. à son tra v a il. des?
Vous devez su iv re pendant un m ois u n cours de p erfectio n n em en t.

O kolicznik nie m a stałego m iejsca w zd an iu fran cu sk im . le b u t, la d e s tin a tio n — cel, p rzezn a czen ie

2. P odstaw ow e okoliczniki w prow adzane przez p rzy im k i i zw roty

przyim kow e:
le tem ps — czas
Nous vous a tte n d o n s depuis
p lu sie u rs jo u rs.
V ous devez su iv re pendant
u n m ois ce cours.
Il p e u t re p a sse r le m êm e e x ­
am en à la session su iv a n te .
P a u l est p a r ti pour un mois.
A près les ex a m e n s il y a u ra
des vacances.
le lie u — m iejsce
M. M alin o w sk i se p ré se n te
au C e n tre d ’A ccueil.
T u a rriv e s de V arsovie.
P a u l est p a r ti pour P a ris.
M. M alinow ski se r e n d chez
la se c ré ta ire du C entre.
O n étu d ie en vu e de l ’o b te n ­ En vu e de quoi é tu d ie -t-o n ?
tio n de la licence.
U n b o n sp é cia liste te n d à A quoi te n d -il?
la p e rfe c tio n dans son
m é tie r.
Depuis quand n o u s atten d e z-v o u s?
le m oyen, la m a n ière, środek, sposób,
Pendant com bien de tem ps d evez- l’in stru m e n t narzędzie
vous su iv re ce cours?
Quand p e u t-il re p a sse r cet ex am en ?
Il a p assé avec succès les C om m ent a - t- il p assé ses ép reu v es?
Pour com bien de tem ps e s t-il p a rti? ép re u v es écrites.
Quand est-ce qu’il y a u ra des v a ­ C h ristin e a v oyagé en train. Comment C h ristin e a -t-e lle voyagé?
cances? P e n d a n t les ex am en s, il fa u t Comment fa u t- il tr a v a ille r p e n d a n t
tr a v a ille r sans interruption. les exam ens?
L es ex a m e n s ap p ro c h en t à Comment a p p ro c h en t les ex am en s?
g ran d s pas.
A vec des c ig a re tte s et du A vec quoi se m a in tie n n e n t-ils en
Où se p ré se n te M. M alinow ski? café, ils se m a in tie n n e n t en form e?
form e.
D ’où a rriv e s -tu ?
Où est p a r ti P a u l?
Où se re n d M. M alinow ski? l ’opposition, p rze ciw ie ń stw o ,
la concession p rzy zw o le n ie

la cause — p rzy c zy n a M algré ses effo rts, il a été M algré quoi a - t- il été re c a lé a u x
re c a lé a u x ex am en s. exam ens?
J e suis a rriv é en r e ta rd pour Pourquoi su is-je a rriv é en re ta rd ? Il est d ifficile d ’ag ir contre Contre quoi e s t-il d ifficile d ’agir?
des raisons de fam ille. sa p ro p re volonté.
68 L e k c ja szósta L e k c ja szósta 69

II. N apisać w stro n ie b ie rn e j:

l ’acco m p ag n em en t — to w a rzyszen ie
L a se c ré ta ire du c e n tre d’accu eil reço it tous les é tu d ia n ts é tra n g ers
avec b eau co u p de g entillesse. Des raiso n s de fa m ille a v a ie n t re te n u
Ja c q u e s s o rt avec M onique A vec qui so rt Ja cq u e s? M. M alinow ski à V arsovie. M. M alinow ski s u iv ra un cours de p e r f e ­
m ais sans sa P eugeot. S ans quoi so rt Ja cq u es? ctio n n em en t p o u r le fra n ça is. P arfo is, les é tu d ia n ts é c riv e n t des vers.
D epuis le M oyen Âge, les étu d ia n ts réd ig e n t des ép reu v es. L ’étu d ian t
3. Z danie w stro n ie biern ej (pow tórzenie) p o u rra re p a sse r le m êm e ex a m e n à la session su iv a n te . L ’é tu d ia n t
ou b lia ses m a u x de d en ts et de cœ ur.
Le recteur ad m in istre l’université.
L’université est a d m in istré e par le recteur. III. P rzetłu m aczy ć:

Le m inistre nom m e le recteur. T rzeb a, ab y uczniow ie zajęli się sw ą p rac ą. In aczej in te re s u ją się oni
Le recteur est nom m é par le m inistre. rzeczam i, k tó re ich in te reso w ać n ie p o w in n y ; z a jm u ją się zabaw kam i,
albo k an a p k am i, k tó re p rzy n ie śli z dom u. Ich w zro k k ie ru je się k u
D opełnienie bliższe (com plém ent d ’objet direct) czasow nika oknom . T am , n a p o d w ó rk u , nauczyciel g im n a sty k i p ro w a d zi (kieruje)
przechodniego (verbe transitif) sta je się w stro n ie b iern e j p o d ­ m ecz p iłk i nożnej. J a k ie ż to in te resu ją ce ! G dy p ro fe so r p ro si ich, by
m u p o k azali (p résen ter) zeszyty, n ie w iedzą, o co chodzi. W k o n se k w e n ­
m iotem (sujet) a podm iot spraw cą czynności (com plém ent d’agent).
cji rodzice m u szą się zgłosić u d y re k to ra szkoły.
C o m p lé m en t d’agent stoi po orzeczeniu w stro n ie b iern ej i jest
w prow adzony p rzez p rzy im ek par: IV. Do p o d an y ch zd ań u tw o rzy ć p y ta n ia p o słu g u jąc się słów kiem w n a ­
w iasie:
— jeśli czasow nik w y ra ż a jak ą ś czynność k o n k retn ą , a nie a b ­ J. M alin o w sk i fe ra un sta g e à Grenoble, (où)
stra k c y jn ą ; Il est so rti du Centre d’A ccueil, il y a cinq m inutes, (d’où, q uand)
Il p a r tira p o u r G ren o b le dans un mois, (quand)
— jeśli czasow nik u ż y ty je st w e w łaściw ym , a nie przenośnym Il est à P a ris depuis le 5 octobre, (depuis q uand)
znaczeniu. M onique est a rriv é e en r e ta rd à cause de la pluie, (pourquoi)
P ie r re a échoué (nie zdał egzam inu) parce qu’il n’a pas assez travaillé,
(pourquoi)
P a u l p en se à son voyage, (à quoi)
ĆWICZENIA
L ’étu d ia n t fra n ç a is s’in té re s se à tout, (à quoi)
Ja c q u e s se prom ène a v ec ses amis, (avec qui)
I. U zupełnić zd an ia odpow iednim i p rzy im k am i: Ja cq u e s est p ru d e n t; il ro u le en v o itu re lentem ent, (com m ent)

L ’u n iv e rsité fra n ç a ise existe... le M oyen Âge. ... F ra n c e on étu d ie au V. O dpow iedzieć n a p y ta n ia :
m oins 4 ans. L es g ran d s étab lissem en ts scien tifiq u es et litté ra ire s sont
A. Q uelle b o u rse M. M alin o w sk i a - t- il reçue? Q ue d e m a n d e -t-il à la
fré q u e n té s... les je u n es et... les vieux. Il fa u t p a sse r p lu sieu rs ex am en s...
se crétaire? P o u rq u o i e s t-il a rriv é en re ta rd ? O ù M. M alinow ski f e r a - t- il
o b te n ir la licence. ... la session des e x a m e n s les é tu d ia n ts se tie n n e n t
à l’é c a rt de la vie... tro is sem aines. ... des ra iso n s de fam ille, M. M ali­ son stage? O ù s e ra -t-il logé? Q ui est à la tê te d ’une u n iv e rsité?
n ow ski n ’a p as p u se p rése n ter... la s e c ré ta ire du centre... la d ate C om bien d’an n ées d u re n t les é tu d es su p é rie u rs en F ran ce? Et en Pologne?
p révue. ... ses h ab itu d es, Ja c q u e lin e a voyagé... auto. ... a u x cig arettes A quoi s’in té resse l’é tu d ia n t fra n ça is? A q u el m om ent co m m en ce-t-il
et au café, ils se m a in tie n n e n t en form e. ... les ex am en s, ... tro is se­ à b û ch e r du m a tin au soir? Q ue fa it-il p o u r se m a in te n ir en form e?
m aines, on ira... la cam pagne... les vacances. O n lira... p la isir b eau co u p
de rom ans.
 70 L e k c ja siódm a L e k c ja siódma 71

B. A q u el âge les e n fa n ts d o iv e n t-ils a lle r à l ’école? J u s q u ’à q u el âge M adeleine: E t toi, q u ’est-ce que tu lis
l ’en seig n em en t e s t-il o b lig ato ire en P ologne? C o m m en t s’ap p e lle le
actuellem ent?
diplôm e q u e re ç o iv e n t les élèves à la fin des étu d es seco n d aires en
P ologne, en F ra n ce ? E t à la fin des étu d es su p é rie u res? A vez-vous été Monique: J e viens de fin ir „Les trois
b o u rsie r p e n d a n t vos études? Q uel é ta it le m o n ta n t de v o tre b ourse? D um as” d ’A n d ré M aurois.
A vez-vous f a it u n stag e d ’études à l ’é tra n g e r? D o it-o n ab o lir les e x a ­ Madeleine: J e ne connais que d e u x D u­
m ens?
m as, le p ère et le fils. Q uel est donc le
troisièm e?
Monique: C’est le g én éral D um as, père
et g ran d -p è re des d e u x écrivains. C’était
LEÇO N SEP T S E P T IÈ M E LEÇON
u n soldat e x tra o rd in a ire qui a fa it une
c a rriè re aussi rap id e que courte p e n d a n t
Z d an ie w stro n ie b ie rn e j (c. d.)
la R évolution F rançaise.
M adeleine: „Les tro is M o u sq u etaires”. enchanter [âszâte] ocza­
P rz y m io tn ik i u ży te ja k o p rzy słó w k i
row ać
G éro n d if ja k o okolicznik „M onte C risto ”, voilà des ro m an s qui ont
O k re śle n ia rzeczo w n ik a en ch an té n o tre jeunesse.
Monique: E h oui, je m e rap p e lle avec
cacher [kasze] schow ać
q uelle passion je lisais „L a D am e a u x Ca­
un oreiller [œ noreje] p o ­
m élia s”. J e cachais p arfo is le liv re sous d u szk a
L ’Â G E DE R A ISO N
l ’o reille r et q u an d m es p a re n ts étaien t tard dans la nuit
couchés, j ’allum ais d an s m a c h am b re une [ta :r / dâ lanüi] do p ó ź­
P e r s o n n a g e s : M onique, M adeleine n a w nocy
p e tite lam pe et je lisais ta r d dans la n u it.
âge (m.) de raison [aż verser des larm es [w erse
Madeleine: Com m e je suis h e u re u se de M adeleine: M oi aussi j ’aim ais beaucoup
darezô] w ie k d o jrza ły, d elarm ] w y le w a ć łzy,
te voir! ce liv re et en le lisa n t je versais parfois za p ła k iw a ć się
w ie k m ę s k i
Monique: J e ne te d é ra n g e pas dans ta déranger quelqu’un des larm es.
lectu re? [d em że kelkœ ] p r z e ­ Monique: J ’ai vu d e u x a d a p ta tio n s ci­
szka d za ć k o m u ś n é m a to g ra p h iq u es des „T rois M ousquetai­
Madeleine: C ’est to u jo u rs u n p la isir de
bavarder [bavarde! p o ­ re s ” et u n e a d a p ta tio n th é â tra le faite p ar
b a v a rd e r avec une vieille am ie com m e toi. gaw ędzić, pogadać
Monique: Q u ’est-ce que tu lisais? la tro u p e de P lanchon. m anquer [mâke] b ra k o ­
Madeleine: Le d e rn ie r ouvrage de J e a n - M adeleine: A v ra i dire, je n ’aim e pas w ać
dresser le bilan [drese
P a u l S a rtre , ,,Les M ots”. S a rtre dresse ici les a d a p ta tio n s cin ém ato g rap h iq u es. Cela
labilct] sporządzić b i­
le bilan de son activ ité d ’écrivain. Le liv re lans sonne fau x , il y m an q u e q u elq u e chose.
n ’est pas facile à lire m ais il m e p laît. Monique: V e u x -tu s o rtir avec m oi pour
Monique: Les ouvrages de S a rtre ont a c h e te r u n rom an?
to u jo u rs été ad m irés des jeu n es lectrices M adeleine: Bien, je v ais p ro fite r de
qui se v e u le n t in te lle c tu e lle s, com m e toi. l ’occasion p o u r a c h e te r q u elq u es jo u rn a u x
72 L e k c ja siódm a L e k c ja siódm a 73

et h eb d o m ad aires. M ais toi, M onique, n ’a ­ un hebdom adaire Il abaisse le ta r if des ab o n n em en ts et in ­ abaisser o b n iżyć
ch ète s u rto u t p as “L ’Age de R aison” de [œ nebdom ade:r] ty ­ tro d u it dans ses colonnes, trè s larg em en t, introduire [ëtrodüi:r]
g o d n ik w p ro w a d zić
S a rtre . la publicité. C elle-ci doit ê tre , selon lui,
un m ensuel [œ m âsüel] largem ent [larżmćt] w
M onique: E t pourquoi? m ie się c zn ik concise, sim ple, fra n c h e . La publicité, ainsi sze ro kim za kresie
M adeleine: Il y a qu elq u es sem aines j ’ai com prise, se ré d u it à dire: “D ans telle rue, la publicité re kla m a
dem an d é à u n lib ra ire : “M onsieur, s’il vous à tel num éro, on ven d te lle chose, à tel concis, -e [kosi] zw ię zły ,
p r ix ” . P o u r g a g n e r u n n om bre p lu s grand -a
p laît, avez-vous “L ’A ge de R aiso n ”?” , et un libraire [œ lib retrj
franc, franche [frâ /
il m ’a rép o n d u : “Moi, je l ’ai d epuis long­ księg a rz d ’abonnés, il pu b lie dans chaque n u m éro
frâ :sz ] tu : rze teln y,
tem ps, m ais vous, vous n e l ’avez pas en­ de son jo u rn a l “L a P re sse ” u n ro m a n - -a
core” . feu ille to n d o n t l ’action se développe su r se réduire à sprow adzać
300 ou 400 n u m éro s successifs. P a rm i les się do
c o lla b o ra teu rs de “L a P re sse ” notons: B al­ un abonné [œ nabone]
a b o n en t
zac, D um as, H ugo . . .
un rom an-feuilleton
C ependant, les in fo rm a tio n s de la p ro ­ [œ rom âfœ jtS] pow ieść
v ince e t de l ’é tra n g e r a rriv a ie n t avec w o dcinkach
— A vez v o u s „L’âge de R a iso n ”, beaucoup de re ta rd . C harles-L ouis H avas s’efforcer (de) [seforse]
M onsieur? starać się (o coś)
— M oi, je l’ai d ep u is lo n g tem p s . . . fo n d a à P aris, en 1832, u n e p e tite agence
de tra d u c tio n . U tilisa n t les réc e n te s d é­
couvertes: chem in de fer, télég rap h e, il
s ’e ffo rça de recev o ir le p re m ie r les n o u ­
v elles de l ’é tra n g e r q u ’il v e n d a it en su ite
à la presse parisien n e. V ingt ans plus ta rd ,
U N APERÇU SUR L ’HISTOIRE DE LA PRESSE son c o lla b o ra teu r J u liu s R e u te r o u v rit une
agence analogue à L o n d res, d evenue plus
L ’h isto ire du jo u rn a l, si l ’on e n te n d par diffuser [difüze] ro zp o w ­ ta r d la célèbre A gence R eu ter. P o u r tra n s ­
jo u rn a l u n m oyen écrit de d iffu se r des szechniać m e ttre plus rap id e m e n t les inform ations,
in fo rm atio n s, est aussi vieille que le m on­ u n in g én ie u r a m éricain in v e n ta u n e m a­
de. D ’a p rès c e rta in s h isto rien s, les Chinois, chine au to m atiq u e, connue a u jo u rd ’hui
il y a plus de m ille an s déjà, a v a ie n t le u r sous le nom de té lé sc rip te u r.
la Cour [la k u :r] d w ó r
jo u rn a l, dont le titr e é ta it “D ern iè re H eu ­ k r ó le w s k i De nos jo u rs la p resse est d evenue un un téléscripteur
re de la C a p ita le ”. En F ran ce, le p rem ier apparaître [ap aretr] besoin social p o u r tous les hom m es. D ans [œ te le sk rip tœ :r] d a le­
jo u rn a l p a ru t en 1631. Il s ’a p p e la it “La zja w ia ć się, poja w ia ć ko p is
to u s les p ays le n o m b re des jo u rn a u x et
G a z e tte ”. On y p u b lia it des p e tite s an n o n ­ się
des rev u e s de diverses ten d an ces est e x trê ­
bouleverser (q u elq u e
ces e t les n o u v elles de la Cour. chose) [bulw erse] d o ­ m em e n t riche. C itons qu elq u es ch iffres
le tirage n a kła d
V ers 1835, a p p a ra ît u n hom m e qui va ko n a ć p rze w ro tu (w p o u r m o n tre r le tira g e m oyen de certain s un quotidien [œ kotidjs]
b o u lev e rser la p resse, É m ile de G irard in . czymś) q u o tid ien s ou hebdom adaires: g azeta codzienna
74 L e k c ja siódm a L e k c ja siódm a 75

Q uotidiens: jeśli orzeczenie w y ra ż a stan, sy tu a c ję w y n ik a ją c ą z jak ie jś

czynności.
„P ravda” 10.700.000 ex em p laires
,T ry b u n a L u d u ’ 500.000 ex em p laires b . L a p u b lic ité a été in tro d u ite R e k la m a zo sta ła w p ro w a d zo n a w
„Le M onde” 450.000 e x e m p laires tr è s la rg e m e n t par Em ile sze ro k im za k re sie przez E. de G.
de Girardin.
„France Soir” 430.000 ex em p laires
440.000 ex em p laires L ’œ u v re de S a r tr e est estim é e T w ó rczo ść S a rtr e ’a je st ceniona
„The T im es”
de ses contem porains. przez w spółczesnych.
Les in fo rm atio n s sont tr a n s ­ W iadom ości są p rze k a z y w a n e d a le­
m ises par le téléscripteur. kopisem .
H ebdom adaires:
L e v isag e de M o n iq u e é tait T w a r z M o n ik i b yła ro zja śn io n a ra­
illu m in é par la joie. dością.
„ H u m a n ité-D im a n ch e” 350.000 e x e m p laires
„P aris-M atch” 1.100.000 e x e m p laires
J e śli sp raw cą czynności jest osoba lu b p e rso n ifik o w an a rzecz
w zględnie pojęcie, w tłu m ac z e n iu n a jęz y k polski p o słu g u jem y
się przy im k iem i rzeczow nikiem w b ie rn ik u (np. p rzez E m ila
G irard in , p rzez w spółczesnych).
O BJA ŚN IEN IA
J e śli sp raw cą czynności je s t rzecz lu b pojęcie, u ży w am y tylko
rzeczow nika w n a rz ę d n ik u (np. dalekopisem , radością).
J e a n - P a u l S a r tre — u r. w 1905 r., fra n c u s k i filozof, p isa rz , d ziałacz sp o ­
łeczny, czołow y p rz e d sta w ic ie l eg z y sten cjalizm u . „L’A g e de R a iso n ”
2. P rz y m io tn ik i u ż y te jako przysłów ki
je s t p ie rw sz ą częścią try lo g ii zn an ej w P olsce p o d ty tu łe m “D rogi
W olności”. C’est u n e fau sse in fo rm atio n . T o fałszyw a w iadom ość
C e tte in fo rm a tio n so n n e fau x. T a in fo rm a c ja b rz m i fałszyw ie.
KOMENTARZ GRAMATYCZNY
W d ru g im zd an iu p rzy m io tn ik f a u x je st u ż y ty jak o przysłów ek
l . Z danie w stro n ie b iern e j (c.d.) i nie odm ienia się.
a. L es o u v rag e s de S a r tre ont été to u jo u rs adm irés des je u n e s le ctric es
q u i se v e u le n t in te lle c tu e lle s. In n e p rzy m io tn ik i u ż y te jako przysłów ki:
L es je u n e s le c tric e s o n t to u jo u rs a d m iré les o u v rag e s d e S artre .
«■bas cicho
Je suis fatigu ée de tous ces livres... ►haut głośno
T ous ces liv re s m e fa tig u e n t... p a rle r
►juste mówić słu szn ie
sucho
N azw a sp ra w cy czynności m oże być w prow adzona przez p rz y ­
im ek d e : ►
bas ■cicho
►
haut ■głośno
- jeśli w ro li orzeczenia w y stę p u je czasow nik w y ra ż a ją c y jakieś c h a n te r
►
ju s te sp iew a c ■dobrze
uczucie, w zruszenie; ►
fa u x ■fa łs zy w ie
76 L e k c ja siódma L e k c ja siódm a 77

v o ir -clair w idzieć - ■jasno

►bas
voler
►haut
m a rc h e r droit
tra v a ille r d u r
couper co u rt
p eser lourd
3. G érondif jako okolicznik
la m a n iè re — sposób
E lle m a rc h a it en sautant.
la cau se — p rzy czy n a
En publiant d ans chaq u e n u ­
m éro un ro m an -feu illeto n
E m ile de G ira rd in ré u ssit à
gagner u n p lu s g ra n d nom ­
b re d ’abonnés.
le tem ps — czas
En lisant ce liv re je versais
parfo is des larm es.
la co n d itio n — w a r u n e k
- n isk o
latać — ■w yso ko
En dem andant “L ’A ge de A q u elle condition r is q u e s -tu de
R a iso n ”, tu risq u es de t ’a t- t ’a ttir e r u n e p la isa n te rie ?
iść prosto
tir e r u n e p la is a n te rie de la En d em an d an t...
ciężko pracow ać
p a r t du lib ra ire . Si tu dem andes...
k ró tk o uciąć, obciąć
dużo w ażyć
Im iesłów w spółczesny p rzy słó w k o w y (géro n d if = en + p a rti­
cipe p r é se n t: en lisant) słu ży tak że do w y ra ż an ia pew nych oko­
liczności. W prow adza on zaw sze do zdania d ru g ą czynność to w a ­
rzyszącą czynności w y ra ż o n ej p rzez orzeczenie. M ożna się nim
posługiw ać ty lk o w ted y , gdy obie te czynności w y k o n u je jed e n
C om m ent m arc h ait-e lle ?
i te n sam podm iot:
. . . en sa u ta n t E lle m a rc h a it e t elle sa u ta it. E lle m a rc h a it en sa u ta n t,
aie:
M o n iq u e m a rc h a it et C lau d e sa u tait. M onique m a rc h a it p e n d a n t q u e
C lau d e sa u ta it.
P o u r q u elle raiso n E. de G irard in
rè u ssit-il à g ag n e r u n p lu s g ran d 4. O k reślen ia rzeczow nika
no m b re d ’abonnés?
E n publian t... a. un so ld at e x tra o rd in a ire
P a rc e q u ’il publiait... le d e rn ie r o u v rag e de S a r tre
cet o u v rag e
son ac tiv ité
W śród o kreśleń rzeczow nika ro zró żn iam y takie, k tó re są n ie ­
zbędne, konieczne, bez k tó ry c h rzeczow nik obejść się nie może.
Q uand est-c e q u e je v ersa is des la r-
m es? O k reślen ia te sto ją zaw sze przed rzeczow nikiem i w y k lu czają się
En lisant... w zajem n ie. Do o k reśleń ty c h należą:
P e n d a n t q u e je lisais...
W szystkie ty p y rodzajników :

l ’opposition, la co n c essio n — p rzeciw ień stw o , p rzy zw o len ie ro d z a jn ik n ieo k reślo n y (l’article indéfini):
un, une, des
L a jeunesse, to u t en admirant L a je u n e sse ad m ire les ro m an s des ro d z a jn ik określony (l’a rticle défini):
les ro m an s des deu x D u ­ deu x D u m as m ais elle n ’est pas
le, la, les
m as, n ’est p as en c h an tée e n c h a n té e p a r le u rs ad ap tatio n s
p a r le u rs ad a p ta tio n s ci­ ciném ato g rap h iq u es. ro d za jn ik cząstkow y (l’article p a r titif):
ném ato g rap h iq u es. du, de la, des
78 L ekc ja siódma L e k c ja siódma 79

W szystkie ty p y zaim ków przym iotnych: te u r et... techniciens. L a D am e au x C am élias, m alad e et m a lh eu reu se,
f u t abandonnée... ses am an ts. Les jo u rn a u x fra n ça is so n t surchargés...
zaim ki przy m io tn e dzierżaw cze (les adjectifs possessifs): p etites annonces.
mon, ton, no tre, nos, leu rs . . .
zaim ki przym iotne w skazujące (les adjectifs démonstratifs): II. U zupełnić zd an ia odpow iednim i czasow nikam i (p a trz k o m e n ta rz gram a­
ty c z n y p k t 2):
ce, cette, ces, cet . . .
zaim ki przy m io tn e p y tają ce (les adjectifs interrogatifs): Un c h a n te u r q u i a la v oix h a u te peut... (in f.) h a u t ou bas, m ais il doit...
(inf.) ju ste. Ce bon fro m a g e qui... (prés.) si m auvais... (p. comp.) cher.
quel, quelle, quels, quelles L e juge, ay a n t u n e v u e claire de l’affaire, p ro n o n ça un ju g em en t juste:
zaim ki p rzym iotne nieokreślone (les adjectifs indéfinis): on ra c o n ta it en su ite q u ’il... (p. sim ple) sec et... (p. sim p le ) clair. Mes
certain , chaque, telle, quelques. longues tresses me... (prés.), je vais me... (inf.) les ch ev eu x court.
Uwaga: tu m ożliw e są w y ją tk i, np.: III. P rzek ształcić p o d k reślo n e zdania sto su jąc w zam ian g érondif, np.:
Z aw sze staw ia się je d n o z określeń koniecznych p rzed m êm e, autre, np.: M. Racan entend le rév e il so n n er e t il se lève.
la m êm e h isto ire En en te n d a n t le rév eil sonner, M. R acan se lève.
une a u tre a d a p ta tio n J e reg a rd a is le spectacle et je l ’admirais beaucoup. Si l’étudiant
passe avec succès les épreuves écrites, il est adm is à l’oral; s’il échoue
M ożna postaw ić jed n o z określeń koniecznych p rzed certain, quelques, à ses exam ens, il p eu t les re p a sse r à la session su iv an te. Quand les
tel, np.: étudiants se préparent au x exam ens ils b o iv en t beaucoup de café.
un c e rta in so ld a t p e w ie n żo łn ierz Quand on dort on n e m an g e pas. P a u l et C h ristin e re g a rd a ie n t le
les quelques sem aines te k ilk a tyg o d n i m a n u el et le feuilletaient. Les b o u rsiers m aig risse n t parce qu’ils font
une telle robe m e p la ît ta k a w ła śn ie su k n ia m i się podoba des économ ies sur la nourriture.

b . U ne a d a p ta tio n théâtrale IV . W ypisać z u ry w k a: “C e p en d an t les in form ations... p resse p arisien n e”

le gén éral D um as, père et grand-père... rzeczow niki w ra z z ich o k reślen iam i i p o d k reślić o k reśle n ia niezbędne
les nouvelles de l’étranger... i dodatkow e, np.: les m ots, un grand plaisir...
une m ach in e à écrire
un livre qui n’est pas facile à lire V. P rzetłu m aczy ć:

M agdalena i M onika sp o ty k a ją się od czasu do czasu. M onika je st

Obok określeń koniecznych w ym ienionych pod a. m ogą (ale nie
m uszą) w ystępow ać dodatkow e (niekonieczne) określenia, za po­
m ocą których opisujem y, c h a ra k te ry z u je m y i p recy zu jem y rz e ­
czownik. Są nim i: przym iotnik, rzeczow nik, rzeczow nik z przyim -
kiem , bezokolicznik, a n a w e t całe zdanie.
ste n o ty p istk ą, a M agdalena stu d iu je n a Sorbonie. D w a la ta tem u p rz y ­
gotow yw ały się do m a tu ry w ty m sam ym liceum i w te j sam ej klasie.
M agdalena, k tó ra b y ła p ierw sza w k lasie, p o m ag ała M onice. T eraz
M onika pom ag a M agdalenie pisać n a m aszynie (tap er) jej prace. T a
w sp ó łp raca je st bardzo cenna, zw łaszcza dla M agdaleny. M onika pisze
n a m aszynie szybko, a M agdalena n ie m usi drogo płacić.

Ćw i c z e n i a V I. O dpow iedzieć n a p y ta n ia:

A. Q uel liv re M adeleine lisait-e lle ? E st-ce un liv re facile à lire? D ites
I. U zupełnić zd an ia przyim kiem (préposition ) par lu b de, a n astęp n ie qu elq u es m ots su r le g én é ral D um as. E st-ce q u e les p a re n ts de M onique
przetłum aczyć je:
lu i p e rm e tta ie n t de lire ta rd , la nuit? A im ez-vous les ad ap tatio n s ciné­
Je a n -P a u l S a rtre est connu... to u t le m onde. L e p rix des ab o n n em en ts m a to g rap h iq u e s des ro m an s célèbres? Q uand p a ru t le p rem ier jo u rn al
av a it été abaissé... E. de G irard in . M. R acan est estim é... son d irec - fran çais? C om m ent s’a p p e la it-il? Q uelles d o iv en t être, d’ap rès E. de
80 L e k c ja siódm a P A Ń S T W O W E W Y D A W N IC T W O „ W I E D Z A P O W S Z E C H N A ” — W A R S Z A W A

G irard in , les q u alité s de la publicité? Q u’a fa it E. de G irard in p o u r

Maria Łozińska • Ludom ir Przestaszew ski
gagner un p lu s g ra n d n o m b re d’abonnés? Q u’est-ce que C h a rles-
L ouis H avas a fondé à P aris? Q u’est-c e q u ’un e agence de presse?
Nommez quelq u es agences de presse connues dans le m onde en tier.
B. Q uel est v o tre jo u rn a l p référé? A q uel m om ent de la jo u rn ée lisez-
JĘZYK FRANCUSKI DLA ZAAWANSOWANYCH
vous v o tre jo u rn al? C om m encez-vous la le c tu re de v o tre jo u rn a l p a r
les p etites annonces (drobne ogłoszenia)? ou p a r les nouvelles de l’é tra n ­
ger? A im eriez-vous ê tre jo u rn aliste ? P ourquoi?
Zeszyt 3 Lekcje 8— 11

LEÇON H U IT H U IT IÈM E LEÇON

D odatkow e o k reśle n ia rzeczow nika (c.d.)

Zgoda im iesłow u czasu przeszłego z dopełnieniem (c.d.)

LA CAPITALE M’ATTIRE . . .

P e r s o n n a g e s : M. F e rra n , p ro p rié ­ un propriétaire

ta ire d ’un m agasin d ’a n tiq u ité s à N îm es, [œ p ro p riete:r] w ła ści­
ciel
M lle C laudine, jeu n e vendeuse. un m agasin d’antiquités
[œ m agazË dâtikite]
M. Ferran: J ’espère, M adem oiselle, que a n ty k w a ria t
vous n ’avez pas oublié que du 1er au 15
août, c’est la fe rm e tu re ann u elle de n o tre la ferm eture [laferm a-
tü:r] za m kn ięc ie
m agasin.
Claudine: C’est u n e chose q u ’on n ’oublie
pas! J e pense depuis longtem ps à ce congé.
M. Ferran: E t com m ent allez-vous p as­
ser ces deu x sem aines?
Claudine: T out d ’abord, je re ste ra i cinq
jo u rs à N îm es, dans m a fam ille, et puis
je p a rtira i pour P aris.
M. Ferran: Je vous envie u n peu, je ne
suis pas allé à P a ris depuis tro is ans.
Claudine: Moi, c’est la p rem ière fois
que j ’y vais. L a capitale m ’a ttire et je

h J ę z y k f r a n c u s k i d la z a a w a n s o w a n y c h
82 L e k c ja ósma
v oudrais su rto u t v isite r les M usées. D ans
n o tre m agasin je vois tous les jo u rs ta n t
de jolis m eubles anciens, de tab leau x , de
rep ro d u ctio n s de gran d s m aîtres. Les ori­
g in au x doivent ê tre bien plus beaux! Et
puis, voyez-vous, M onsieur, à m es h eu res
de loisir, je dessine u n peu et je fajs de la
p e in tu re . . .
M. Ferran: Ça m e fa it p laisir de voir
que vous vous intéressez au x œ uvres d ’art.
D ans n o tre m étier, il fa u t co m p ren d re et
aim er l ’art, sans quoi on est un m auvais
m arc h an d d ’an tiq u ités. Je vous souhaite
u n bon voyage, M adem oiselle.
La fe rm e tu re annuelle
CLAUDINE ET LES IM PRESSIONNISTES
A vec ses économ ies d ’une année, C lau­
dine p a rtit pour P a ris. D ans son sac de
voyage, en dehors de quelques vêtem ents,
elle a v a it le p lan de la capitale, u n guide
des M usées, u n e liste d étaillée des m onu-
L e k c ja ósma 83
m en ts à visiter, u n calepin p our notes et un calepin [œkalapë]
croquis. notes
un croquis [œ krokil
Le troisièm e jour, après avoir visité le szk ic
L ouvre, elle se re n d it au M usée du J e u de
les heures de loisir P aum e, appelé encore M usée des Im p res­
[lezœ rd alu azi:r] w o ln e
sionnistes, parce que depuis 1947 la p lu ­
ch w ile une toile [üntual] płótno
p a rt des toiles de cette École y sont e x ­
obraz (olejny)
posées."
pénétrer [pénétré] do­
Elle p é n é tra à l ’in té rie u r, ach eta au gui­
trzeć, zapuścić się
chet un tick et d ’e n tré é et déposa son im ­ un im perm éable [œnê-
sans quoi [sâkua] bez p erm éable au v estiaire. Au rez-d e-ch au s- perm eabl] płaszcz n ie ­
czego sée, p rès de l ’escalier, elle a p erçu t q u a tre p rze m a k a ln y
p a n n e au x d ocum entaires où elle p u t lire un panneau documen­
un b ref aperçu su r l ’origine, l ’histo ire et taire tablica in fo rm a ­
cy jn a
les principes de l ’Im pressionnism e. Au
accroché, -e [akrosze]
m u r d ’en face éta ien t accrochées deux
za w ieszo n y, -a
g randes toiles décoratives de Toulouse-
L au trec. Elle en av ait vendu beaucoup de
rep ro d u ctio n s à N îm es e t pour cette ra i­
son, elle contem pla longtem ps les origi­
naux, en p en san t aussi au film q u ’elle
avait v u su r la vie de ce p e in tre célèbre
m ais m alh eu reu x .
B eaucoup de personnes passaient p a r là,
s’a rrê ta ie n t, re g a rd a ie n t, échangeaient échangeaient leurs im ­
pressions dzielili się
le u rs im pressions à voix basse. C laudine
w ra żen ia m i
se dirigea v e rs u n e a u tre salle où é ta it ac­
croché le fam eu x “D éjeu n er sur l ’h e rb e ”
de M anet, objet de scandale lors de son
exposition en 1863. Elle n ’av ait jam ais
vu ce tableau. Elle so rtit son calepin
les économ ies [lezeko- et essaya de n o te r ses im pressions. Le
nomi] oszczędności tab le au lui plaisait à cause de la ric h e s­
en dehors [âdao:r] poza se de ses couleurs. Les nuances du v e rt
e t du jau n e d o n naient u n aspect n a tu ­
re l au paysage. Ce q ui l ’éto n n a et la
* B e a u c o u p d e t a b l e a u x im p r e s s i o n n is te s se t r o u v e n t d e p u is 1986 a u M u s é e d ’O rs a y
 L e k c ja ósma L ekc ja ósma 85
84

nu, -e [nü] nagi, -a KOMENTARZ GRAMATYCZNY

choqua u n peu, ce fu t la présence d ’une
fem m e to u te nue à côté de deu x jeunes 1. D odatkow e określenia rzeczow nika (c.d.)
gens habillés à la m ode du X IX e siècle. a. P rzy m io tn ik
D ans les ta b le a u x classiques q u ’elle avait
vus au L ouvre, les fem m es re p ré se n ta ie n t R odzajnik P rzy m io tn ik Rzeczow nik P rzy m io tn ik
des déesses ou bien sym bolisaient les arts, une déesse [ündees] bo­
gini
m ais ici? Dès son re to u r à N îm es, elle en les jeunes gens
dem an d era l ’explication à M. F e rra n . les gran d s m a îtres
un b ref ap erçu
Elle m onta au p re m ie r étage. Elle vit
un m au v ais m a rc h an d
des tab le au x aux lignes to u rm en tées, aux un e légère iv resse
couleurs vives. Elle reco n n u t V an Gogh. le p e in tre célèb re m ais m a l­
Elle reg a rd a de p rès la surface d ’une toile la surface [lasü rfas] h e u re u x
couverte de grosses taches de p e in tu re à p o w ierzch n ia des rep ro d u ctio n s p lates
une tache [üntasz] p la ­ un aspect n a tu re l
l ’huile. C ’é ta it bien d iffé re n t des re p ro ­ ma la fe rm e tu re an n u e lle
ductions plates. P lu s loin, on vo y ait des la peinture à l ’huile les jolis m eubles anciens
tab le au x de R enoir, e n tre au tres, “Le bal [lapË türalüil] fa rb a les gran d es toiles décoratives
du M oulin de la G a le tte ” au x tons bleus olejn a
et roses. Des couples enlacés dan saien t plat, -e [pla] pła ski, -a,
gładki, -a W języku fran cu sk im przy m io tn ik może stać p r z e d lub (czę­
dans un sq u are sous la lu m ière des la m ­ ściej) p o rzeczow niku.
les couples enlacés
pions. Cela la fit sourire m ais, en m êm e [lekuplzâlase] pary
tem ps, elle pensa au 14 ju ille t à N îm es — P rzed rzeczow nikiem staw iam y tak ie przym iotniki, k tóre
splecione (ze sobą)
où l ’on dansait dans les ru es ta rd dans la w raz z rzeczow nikiem tw orzą pew ną całość pojęciow ą, stanow ią
nuit. jego cechę stałą, nie p rzeciw staw iają go innym rzeczow nikom , np.:
P e n d a n t deu x h e u re s encore, elle con­ les je u n es gens m łodzież
l’allégresse [lalegres] ra ­ un m a u v ais m a rc h a n d n ie u d o ln y ku p ie c (taki, ja k ic h je st wielu)
tin u a à ad m irer les œ uvres des grands dość u n e lég ère iv resse p e w ie n rodzaj oszołom ienia
p e in tres de la deuxièm e m oitié du X IX e s’emparer (de) [sâpare]
siècle et du déb u t du X X e siècle. En sor­ ogarnąć, opanow ać —- Po rzeczow niku staw iam y takie przym iotniki, k tó re o kreśla­
ta n t, un se n tim e n t d ’allégresse s ’em para l ’ivresse [liw res] tu : jąc rzeczow nik w y ró żn iają go spośród innych rzeczow ników .
podniecenie P rzy m io tn ik i te w skazują na cechę jednorazow ą, tylko w d a ­
d ’elle . Elle ne se n ta it aucune fatig u e m ais
dû, due [dü] (à q u elq u e
seulem ent une légère ivresse due à cette n ym m om encie a k tu a ln ą, np.:
chose) spow odow any,
féerie de couleurs. -a (czymś) la fe rm e tu re an n u e lle — p rzy słu g u jąc e ra z do ro k u zam k ­
nięcie sk lep u n a o k res u rlo p u
des rep ro d u ctio n s p lates — określony ro d zaj rep ro d u k cji
p łask ich , m ało plastycznych,
złych. Cechy te w y o d rę b n ia ją tę
g ru p ę re p ro d u k c ji spośród
w szy stk ich innych.
86 L e k c ja ósm a L e k c ja ósm a 87

P rzy m io tn ik jednosylabow y ze w zględów eufonicznych um iesz­ Uwaga: K o n stru k c ję p o ję tą p rzy m io tn ik o w o w ję z y k u fra n cu sk im nie
cza się (raczej) p rzed aniżeli po rzeczow niku w ielosylabow ym , np.: zaw sze d a się p rzetłu m aczy ć n a języ k polski za pom ocą p rzy m io tn ik a, np.:

un bref, aperçu les œ u v re s d ’a r t dzieła s z tu k i (a n ie arty sty czn e)

le s h eu re s d e lo isir g o d zin y w y p o c zy n k u (a n ie w ypoczynkow e)
P rzy m io tn ik w ielosylabow y niem al z re g u ły stoi po rzeczow ni­
ku jednosylabow ym , np.: R zeczow nik określający, poprzedzony p rzyim kiem w skazuje na:
une liste détaillée w łaściciela, tw órcą, np.: L e ta b le a u de M anet
m iejsce, np.: L a co n v ersatio n dans le m agasin
Z m iana m iejsca p rzym iotnika m oże pociągnąć za sobą zm iany p rzezn a czen ie, np.: Un ca le p in p o u r croquis
znaczeniow e, np.: rodzaj, np.: L a p e in tu re à l’h u ile
un g ran d p e in tre w ie lk i (sła w n y) m a la rz m ateriał, np.: Les ca d res en bois, etc.
un p ein tre g ra n d m a la rz w y so k i
un m a u v ais m a rc h a n d n ie u d o ln y ku p iec Rzeczow nik o k reślający nie poprzedzony p rzy im k iem (dopowie­
un m a rc h an d m a u v ais ku p iec zły (złośliw y, niedobrego dzenie — l’apposition) w y stę p u je zw ykle bez ro d zajn ik a i po p rz e ­
ch arak teru ) cinku. Oznacza zawsze tę sam ą rzecz lub osobę, k tó rą określa, np.:
b. Rzeczow nik o k reślający in n y rzeczow nik M. F e rra n , propriétaire d’un m agasin d’antiquités.
L e fa m e u x “D éje u n er su r l’h e rb e ” de M anet, objet de scandale...
R o d zaj­ R zeczow nik R zeczow nik
określany P rzyim ek Z n aczenie P rz y tłu m aczen iu na języ k polski dopow iedzenie staw iam y zaw ­
n ik o k reślający
sze w m ianow niku.
les œ u vres d’ art dzieła sz tu k i
un sac
c. L iczebnik ok reślający rzeczow nik
de voyage torba podróżna
le film sur la vie film o ży ciu E lle a p e rçu t | | q uatre p a n n e a u x d o cu m en taires.
le d éjeu n er su r l ’h erb e śniadanie na tra w ie
le 14 ju ille t à N îm es 14 lipca w N îm es Je śli rzeczow nik poprzedzony jest liczebnikiem głów nym , ro ­
les ta b lea u x aux tons bleus o b ra zy o n ieb ieskich
et roses
d zajn ik zazw yczaj opuszczam y.
i ró żo w ych barw ach
la p e in tu re à l’h u ile m a la rstw o olejne C om m ent allez-v o u s p asser |ces| d e u x sem aines?
M. F e rra n p ro p rié ta ire p. Ferran, w łaściciel
d’un m agasin sk lep u L e p è re et le g ra n d -p è re |des| d e u x écriv ain s.

P ostaw ienie ro d zajn ik a (lub jego ek w iw alen tu np. mon, ce . . .)

Rzeczow nik o k reślający stoi po rzeczow niku określanym . jest m ożliw e, gdy odw ołujem y się do tego, co znane, o czym już
Rzeczow nikom określającym poprzedzonym przez przyim ek od­ była m ow a lub w celu specjalnego podkreślenia.
p ow iadają w języ k u polskim różne przy p ad k i (por. tabelę).
W języku fran cu sk im opuszcza się ro d zajn ik przed rzeczow ni­ 2. Zgoda im iesłow u czasu przeszłego z dopełnieniem
kiem określającym , w prow adzonym przez p rzy im ek w tedy, gdy W zdaniu: “D ans les tableaux classiques q u ’elle avait vus au
tra k tu je się go przym iotnikow o, np.: L ouvre les fem m es re p ré se n ta ie n t des déesses . . . ” participe passé
une ro b e de soie je dw abna su k n ia vus jest w liczbie m nogiej, poniew aż zgadza się on z les tableaux
le sac de voyage podróżna torba classiques (patrz l. 4, 5 i 25)
88 L e k c ja ósm a L e k c ja dziew iąta 89

ĆWICZENIA A q uoi p e n s a -t-e lle en re g a rd a n t le ta b le a u “L e b al du M oulin de la

G a le tte ”? E n so rta n t du M usée é ta it-e lle fatig u ée?
I. U m ieścić p rzy m io tn ik i p rze d lub po rzeczow niku, uzgodnić je z nim
w liczbie i ro d zaju , a n astę p n ie p rzetłum aczy ć zd an ia n a języ k polski: B. A vez-vous des ta b le a u x ou des rep ro d u ctio n s dans v o tre a p p a rte ­
m en t? C om m ent s’ap p e lle n t les p e in tre s q u i o n t fa it ces ta b lea u x ?
d e rn iearr \ D écrivez un de ces ta b lea u x . Q uel est, d’ap rès vous, le p lu s g ran d
m on d ial ) son . . . ta b le a u . . . lu i a p p o rta l a . . . g lo ir e . . . p e in tre polonais du X IX e siècle? Y a - t- il un m u sée d ’a r t d an s v o tre
célèb re \ ville? E n vous in sp ira n t du te x te de la leçon d écriv ez en 3 o u 4 p h rases
gros I C e s . . . t o i l e s . .. sont c o u v e r te s ... d e . . . ta c h e s .. . ce m usée.
ja u n e /
g ra n d ) Ce . . . bon hom m e . . . dev in t u n ---- p e i n tr e . . .
rosG fît \
b le u ) Les ' ' 'cou-'-eu rs • • • dom inent d ans la p e in tu re de R enoir LEÇO N N EU F N EUVIÈM E LEÇON

p a risie n \
am érica in J L es . . . m onum ents . . . a ttire n t les . . . to u riste s . . . F u n k c ja i znaczenie tout
F u n k c ja i znaczenie en
II. P o staw ić odpow iedni przyim ek przed rzeczow nikiem o k reślający m
O rzecznik dopełnieniow y
in n y rzeczow nik:
L e calepin . . . notes et croquis p e rm e ttra à C lau d in e de m ie u x p ro fite r
de son voyage . . . P aris. E lle lisait b eaucoup . . . le u r vie. L es ca d res . . .
bois doré . . . toiles . . . T oulouse L a u tre c é ta ie n t rich e m en t ornés. Un UN DROLE DE PROCÈS
ti c k e t . . . en tré e . . . 5 fra n c s lu i a p erm is de v isiter le m u sée et le p an o ­
ra m a . . . T uileries. L es voyages . . . ch ev al n e sont p lu s à la m ode. C lau ­
dine, je u n e fille . . . y eu x b ru n s e t . . . ch e v eu x n o irs. L es h ab its . . .
Personnages: M onique, Jacques
C lau d in e sont sim ples m a is de bo-n goût. E lle p a r le ra à M. F e rra n de (nos am is de la leçon 5)
ce sé jo u r . . . P aris, de ces pro m en ad es . . . les m usées.
Monique: T u es bien joyeux, a u jo u rd ’­
III. P rz etłu m aczy ć n a fra n c u sk i n a s tę p u ją c e ty tu ły d ro b n y ch ogłoszeń, hui! Q uelle est la cause de cette joie? la cause [lako:z] p r z y ­
rek la m , szyldów : Jacques: J e reviens du trib u n a l correc­ czyna, pow ód
S przedaż biletów . Dom do sprzedania. N a w rażliw e n ogi — m od n e obu­ tionnel . . . le tribunal correctionnel
w ie. M iędzynarodow e T a rg i P oznańskie. Bon n a b ez p łatn ą d o k u m e n ­ sąd k a rn y
M onique: Ah! Tu com m ences bien. Et
tację. W yprzedaż posezonow a. N ap raw a to re b e k skórzanych.
q u ’est-ce que tu faisais là?
IV. O dpow iedzieć n a p y ta n ia : Jacques: J ’ai assisté à u n procès. Il s’a­ il s’agit de [ilsażida]
A. Q uan d a u ra lie u la fe rm e tu re d u m agasin d e M. F e rra n ? O ù C la u ­ gissait d ’u n e escroquerie. chodzi o
dine p a s s e ra -t-e lle son congé? A quoi s’in té re sse -t-e lle ? E n a lla n t à Monique: Tu n ’avais pas a u tre chose à une escroquerie [ünes-
P a ris, a -t-e lle p ris beaucoup de valises? Q u’est-c e q u ’un guide? faire? Je vois que tu as beaucoup de tem ps k ro k ri] oszu stw o
Q uel m u sé e a-t-edle v isité d’abord? Q uelles toiles so n t exposées
libre m ais pas assez p our moi.
au M usée du J e u de P aum e? Où a -t-e lle déposé son im p erm éab le?
Q u’est-ce q u ’elle a ap e rçu au rez-d e -c h au ssé e? A vez-vous v u le film Jacques: C’est un ing én ieu r de n o tre en­
q u i rac o n te la vie de T oulouse L au tre c? Q uel e s t son titre ? P o u rq u o i tre p rise qui a d é to u rn é une som m e d ’a r­ détourner [d etu rn e] tu:
le ta b le a u de M anet “D éjeu n er su r l ’h e rb e ” a - t- il choqué C laudine? gent assez im p o rtan te. J ’y suis allé p a r sp rzen iew ierzyć
90 L e k c ja dziew ią ta L e k c ja dziew iąta 91

curiosité, c’était la dernière séance. Le un réquisitoire [œ rek izi- le bras de mon client ne constitue pas tou­ un bras [œ bra] ram ią,
procureur a prononcé un réquisitoire très tu a :r] m o w a o sk a rży- te sa personne et il serait injuste de con­ tu : ręka
cielska profiter [profite] k o r z y ­
sévère. Puis le président a donné la parole éloquent, -e [elokâ] elo-
dam ner mon client pour une folie com­
stać
à l ’avocat qui a fait une plaidoirie élo­ k w e n tn y , -a mise uniquem ent par un de ses m em bres”. se glisser w śliznąć się
quente. Finalem ent le juge a condamné le “P arfaitem ent raisonné”, répond le juge. injuste [eżiist] n ie sp ra ­
coupable à deux .ans de prison et à 30 000 F condamner [kôdane] En conséquence, le tribunal condamne le w ied liw y, -a
skazać raisonné, -e [rezone] tu :
d’amende. bras de l ’accusé à un an de prison. L ’ac­
u zasadniony, -a
Monique: Ce n ’était pas très am usant, cusé peut, au choix, suivre ou ne pas sui­
je suppose. Je ne vois pas pourquoi tu es vre le m em bre coupable. Là-dessus, l’ac­ artificiel, -le [artifisjel]
la condamnation [lakô- sztu czn y , -a
tellem ent content. cusé se lève, enlève son bras artificiel qu’il
danasjô] w y ro k s k a ­ s’en aller [sânale] w y ­
Jacques: Ce n ’est pas à cause de la con­ zu ją c y
pose devant le juge et s’en va.
n ieść się, odejść
dam nation. Mais, après le procès, je suis une am ende [ünam â:d] Monique: Bravo! C’est vraim ent très
allé prendre un café avec un am i d ’enfan­ g rzy w n a drôle. J ’espère que tu me raconteras à l’oc­
ce qui travaille au barreau parisien. Il m ’a le barreau [lobaro] ad­ casion d’autres histoires de ce genre.
w o k a tu ra
raconté beaucoup d ’histoires vraies ou
im aginaire [im ażine:r]
im aginaires au su jet de procès. La der­
zm y ś lo n y , -a
nière m ’a fait beaucoup rire. UNE DISPARITION MYSTÉRIEUSE

Les enlèvem ents d ’enfants étaient assez une disparition [ündis-

fréquents aux Etats-U nis jusqu’à ce q u ’on p arisjô] zn ikn ięcie
m ystérieux, m ystérieuse
ait voté la loi qui punit de m ort les ravis­
[m isterjo] ta je m n iczy,
seurs. En France, les enlèvem ents sont -a
très rares bien que la presse ait beaucoup un enlèvem ent [œ nâlëw -
il m ’a fa it r i r e . . .
parlé du rapt d ’un enfant, le petit-fils du m â] porw anie, u p ro ­
propriétaire des usines Peugeot. Mais a-t- w a d zen ie
voter [vote] u ch w a lić
on jamais enlevé un train tout entier avec
la loi [lalua] praw o, u s­
ses passagers? P ourtant la chose s’est pro­ ta w a
duite en 1912.
Le 5 mai de cette année, à 3 heures de un ravisseur [œ raw i-
sœ :r] p o ryw a ją cy (ko­
Monique: V eux-tu me la raconter? l ’après-midi, un certain m onsieur Car-
goś)
Jacques: Eh bien, voilà, je te la repro­ valho, originaire du Mexique, vint à la ga­ un rapt [œ rap t] p o rw a ­
duis textuellem ent. "Mon client”, plaide re de Lyon-Perrache, en compagnie d ’une n ie
l’avocat, “est innocent du vol dont on l ’ac­ jeune femme très belle. Il devait être à jam ais [żams] nigdy,
cuse. Il a trouvé ouverte la fenêtre du bal­ M arseille le soir même pour prendre le ba­ k ie d y k o lw ie k , k ie d y
teau. Comme il avait m anqué l’express ré ­ originaire [oriżine:r] p o ­
con et son bras droit en a profité pour s’y
chodzący, -a
glisser et ram ener quelques objets. Mais gulier, il dem andait pour lui un train spé-
92 L e k c ja d ziew iąta
cial. Il ne regardait pas au prix et acceptait
toutes les conditions de la Compagnie.
Le chef de gare, M. Dubois, après avoir
consulté ses supérieurs, prom it de tout ar­
ranger en trois qu arts d ’heure. A 16 heu­
res précises, le tra in spécial qui em portait
M. Carvalho, la jeune femm e et un em­
ployé quitta la gare de Lyon-Perrache. La
voie étant libre, il devait rouler sans arrêt
jusqu’à Valence où on l ’attendait vers 19
heures.
A 19 heures 15 la gare de Valence ne
donna aucune nouvelle. M. Dubois envoya
un télégram m e. La réponse était brève:
“Train spécial pas arriv é.” Les autres ga­
res interrogées donnèrent les réponses sui­
vantes: Train spécial passé à 16 heures
25 — G are de Givors. Train spécial passé
à 17 heures — G are de Vienne. Train spé­
cial passé à 17 heures 20 — G are de Cha-
vanay. Aucun train spécial n ’est passé
ici — Gare de Roussillon.
(A suivre)
KOMENTARZ GRAMATYCZNY
1. Funkcja i znaczenie tout
a . M ais le b ra s de m on clien t
ne co n stitu e p as toute sa
personne.
Tout le co n fo rt m o derne a
été p ré v u su r ce géant.
Il a accepté toutes les condi­
tions de la C om pagnie.
Com m e toute fem m e . . .
P o u r toute rép o n se . . .
ne pas regarder au prix
n ie liczyć się z k o s z ta ­
mi
rouler [rule] to czyć się,
jechać
L ecz rę ka m ego k lie n ta n ie sta n o w i
całej jego osoby
W szelki now o czesn y k o m fo r t został
p rze w id zia n y na ty m o lb rzym ie.
Zgadzał się na w szystk ie (b ez w y ­
ją tk u ) w a r u n k i to w a rzystw a .
J a k każda ko b ieta . . .
Za jedyną (w y łą c zn ą ) odp o w ied ź . . .
L e k c ja d ziew ią ta 93
Tout pełni tu taj funkcję przym iotnika (adjectif) i zgadza się
w liczbie i rodzaju z rzeczownikiem, do którego się odnosi.
b . M. D ubois p ro m it de tout P. D ubois obiecał w szystko załatw ić.
arran g e r.
Ils se re n d ire n t à Issoudun, Udali się do Isso u d u n , w szyscy w
tous en g ran d deuil. cię żk ie j żałobie.
Tout jest tu taj zaimkiem (pronom indéfini). W liczbie pojedyn­
czej jest tylko jedna forma: tout; w liczbie mnogiej: tous, toutes.
C. M ais a -t-o n ja m ais enlevé A le czy porw ano k ie d y k o lw ie k cały
u n tr a in tout e n tie r avec pociąg z pasażeram i?
les passagers?
. . . un e fem m e toute n u e ................ko b ieta całkiem naga . . .
Tout jest przysłówkiem (adverbe) i nie odmienia się, ale przed
przym iotnikam i rodzaju żeńskiego zaczynającymi się od spółgłoski
lub przydechowego h zmienia rodzaj i liczbę, np.: toute nue, toutes
hautes.
2. Funkcja i znaczenie en
/ il p a rle de ce livre à son am i.
a . Je a n achète un liv re : x -, , ,
’ \ i l en p a rle a son am i.
/ n o u s rio n s de ces anecdotes.
P a u l raco n te des anecdotes; ^ noug en riong_
(Por. 1.5 „Les jeu n es, on les adm ire, on s ’en p la in t, on les lo u e . . . ”)
Zaimek en zastępuje rzeczowniki nieżywotne lub zaimki oso­
bowe poprzedzone przyim kiem de.
b. C lau d in e re g a rd e les toiles A l y a deux toiles de T.L.
de T oulouse L au tre c; \ i l y en a deux.
y elle v en d b eaucoup de ces reproduc-
A N îm es, elle v en d des r e - / tions
p ro d u ctio n s de ces toiles; \ eUe en y end b eau co u p .
(Por. 1.8 „E lle en a v a it v e n d u beaucoup de rep ro d u ctio n s à N îm es” —-en
n astęp u je zw rot deux grandes toiles décoratives de Toulouse Lautrec z n a j­
d u ją cy się w p o p rzed n im zdaniu).
Jeśli .rzeczownik poprzedzony jest liczebnikiem głównym, przy­
słówkiem ilościowym itp., można go zastąpić zaimkiem en.
94 L e k c ja d ziew iąta L ekc ja d ziew ią ta 95

/ i l s sont trè s co n ten ts d’avoir fait de e. Ja c q u e s v o u d ra it re n d re M onique h eu re u se e t la v o ir to u jo u rs

C. P a u l et C h ristin e o n t fa it d e / b e a u x voyages.
joyeuse.
b e a u x voyages, \ j l s en EOnt t r ^s conten ts.
Ja cek chcia łb y u czyn ić M o n ikę szczęśliw ą i w id zieć ją za w sze r a ­
L e p e tit Ja c q u e s a tro u v é u n / i l est to u t fie r d’avoir trouvé ce clou, dosną.
clou; \ i l en est to u t fier.
f. L e m in istre a nom m é ces p ro fe sseu rs d ire c te u rs des p rin cip ales
(Por. I. 9 „II a tro u v é o u v erte la fe n ê tre du balcon et son b ra s d ro it en
écoles su p é rie u res de P aris.
a p ro fité pour s’y g lisser”).
M in ister m ia n o w a ł ty c h profesorów re kto ra m i n a jw a żn ie jszy c h u c z e l­
Zaimek en może zastępować całe zdanie i znaczy w tedy z tego n i Paryża.
(z tego powodu). g. M m e X rac o n te qu e ses collègues l’o nt élue doyen de la F acu lté
y il est re v e n u de Paris il y a q u el- des L ettre s.
/ ques jo u rs; P ani X opowiada, że ko le d zy w y b ra li ją d zie ka n e m W yd zia łu F ilo ­
d . P a u l é ta it à P a ris; \ il en est rev e n u il y a q u elques logicznego.
\ jours.
/ e l l e v ie n t de là-bas.
W zdaniach z dopełnieniem bliższym (Cj), po takich czasowni­
M onique d it q u il y a u n e/ kach jak trouver, juger, considérer comme, prendre pour, déclarer,
b elle expo sitio n au M uséeX^
rendre, croire, élire, nommer, appeler. . • w ystępuje w języku
d ’A rt M oderne; e^ e en v ient-
francuskim tzw. orzecznik dopełnieniowy określający dopełnienie.
En znaczy stamtąd, stąd, jeśli zastępuje okolicznik miejsca. Zgadza się on w liczbie i rodzaju z dopełnieniem, do którego się
odnosi.
e. En conséquence, en F rance, en dehors ...
W tłum aczeniu na język polski orzecznik dopełnieniowy w yra­
W zwrotach tych en jest przyimkiem. żam y przez:

3. Orzecznik dopełnieniowy (A ttrib u t du com plém ent d’objet — — narzędnik (przykład e., f., g.);
A-C{) (patrz. I. 1) — biernik (przykład b.);
a . Il a tro u v é o u v e rte la fe n ê tre d u balcon. •—■ zdanie złożone (przykład d.).

S V A — Cx Ci
(On) zastał o tw a rte okno balkonu. ĆWICZENIA
b. D aninos tro u v e ses com patriotes beaucoup plus com pliqués.
I. W staw ić odpow iednio tout, toute, tous, toutes:
S V C1 A— C1
D aninos uw aża sw ych ro d a kó w za dużo bardziej sk o m p liko w a n ych . L a sa lle é ta it . . . re m p lie de gens. L ’accusé . . . én e rv é, avec u n e m in e . . .
confuse fu t in tro d u it p a r les g ard ien s. E n fin e n trè re n t . . . les m em bres
C. L e ju g e a d éclaré ces garçons coupables.
d u T rib u n a l. L es juges, les avocats et le p ro cu reu r, . . . p o rtaien t des
S ędzia u zn a ł ty c h chłopców za w in n ych . toges. . . . le p u b lic se leva. Les fem m es é ta ie n t en m a jo rité ; . . . étaienl
en deuil. E lles assista ie n t au procès . . . en p le u ra n t. E lles sa v aien t qu e
d . O n cro y a it cet in g é n ieu r innocent. rie n n e s a u v e ra it ce b ig am e obstiné qui, p o u r . . . excu se disait: „P arce
W ierzono, że ten in ży n ie r b ył n ie w in n y . q u ’elles m e p la isa ie n t . . . ! ! ”
 L e k c ja dziesiąta 97
96 L e k c ja dziew ią ta

II. A. Z astąpić p o d k reślo n e słow a zaim kiem en: LEÇO N D IX D IX IÈ M E LEÇON

J e reviens du tribunal correctionnel. J e vois q ue tu as b eau co u p de

tem ps libre. M on clien t est in n o cen t du vol. C et in g é n ieu r est accusé
U życie ro d za jn ik ó w
d’escroquerie. L e v o leu r est c o n ten t de son vol. D ans le m a g asin il
P rz y m io tn ik i i im iesłow y zakończone n a -ant
y a v a it beaucoup de m a n te a u x -fo u rru re s; il a p ris p lu sie u rs m anteaux -
Perm ettre, m ener
fourrures. Il ne se v a n te ra p a s d ev a n t ses com plices d’avoir commis
un vol tellem ent avantageux, s u rto u t q u e p erso n n e n e l’a v a it v u so rtir
de ce magasin.

B. W staw ić w m iejsce en odpow iedni te k st: UNE DISPARITION MYSTÉRIEUSE (suite)

Vous m ’avez rac o n té u n e drôle d ’h isto ire ; j ’en suis rav i. Q u an t au x
anecdotes, je n ’en connais p as beaucoup. T u es p lein de joie, q u elle P e r s o n n a g e s : M. Dubois, chef de
en est la cause? L e café, je n ’en p re n d s q u ’u n e tasse. Ja cq u e s a peu gare et l’inspecteur G auchet
d e tem ps lib re ; M onique n ’en est p as rav ie.
M. Dubois: Il n ’y a aucun doute pos­
III. Z podanych elem en tó w ułożyć zd an ia w zo ru jąc się n a p rzy k ła d ac h sible, le train a dû dérailler. dérailler [deraje] w y k o ­
z k o m en tarza gram atycznego, p k t 3: leić się
L’inspecteur: P eu t-être s’agit-il d ’une
Ce, jam ais, que, jo u r-là , belle, Ja cq u e s, plu s, a tro u v é, M onique. panne mécanique. une panne [ünpan] z e ­
M onique, p eu poli, Ja cq u es, a déclaré. psu cie się (m aszyny)
M. Dubois: Non, ce n ’est pas possible car
Son, triste, m a n q u e de tem ps, to u jo u rs, ren d a it, la.
E lle, autre, voyait, d ’une, Ja cq u es, am oureux. un tra in de m archandises est passé depuis
D ans, m enacé, son b o n h eu r, ces, M onique, m om en ts de déception, su r la m ême ligne et on n ’a rien rem ar­
croyait. qué. la voie ferrée [law ua-
E t p o u rta n t, cœ ur, M onique, la, Ja cq u es, de son, a v a it nom m é, rein e. fere] tor k o le jo w y
L’inspecteur: P artons tout de suite pour . . . en question [âkestjS]
Il, com pagne de sa vie, a v a it élu, l ’u nique, M onique.
Chavanay, nous allons exam iner toute la o któ ry c h m o w a
IV. O dpow iedzieć n a p y ta n ia : voie en tre cette gare et celle de Roussillon. un em branchem ent [œ -
Entre temps, je vais étudier le plan de la n âb râszo m â] odgałę­
A . D ’où rev ie n t Jacq u es? Q ue f a is a it-il au trib u n a l co rrectio n n el? De zienie, bocznica
quoi l’ingénieur a - t- il été accusé? Q ue pro n o n ce le p ro c u re u r? Et voie ferrée sur ce secteur.
une forge [Unforż] k u ź ­
l’avocat? Q uelle a été la sentence? L es enlèv em en ts d ’en fa n ts so n t-ils M. Dubois: Je connais par cœur tout ce nia, h u ta żelaza
fré q u e n ts au x E tats-U nis? E t en F ra n ce ? Où M. C arv a lh o v o u la it-il plan. E n tre les deux gares en question, une carrière [ü n k arje:r]
se ren d re? P o u rq u o i n ’a - t- il pas p ris le tra in rég u lier? C om bien de tu : ka m ien io ło m
la ligne possède 5 em branchem ents con­
tem ps a duré la p ré p a ra tio n du tr a in spécial? A q u elle h e u re le tra in abandonné, -e [abâdone]
a - t- il q u itté Lyon? L e tra in spécial e s t-il a rriv é à V alence? duisant aux forges et aux carrières. Deux
porzucony, -a o p u sz­
de ces em branchem ents m enant aux car­ czony, -a
B. R acontez quelques h istoires am usantes. rières abandonnées, sont inutilisables car inutilisable [inütilizabl]
on a enlevé les rails les plus proches de la n ie do u życia, n ie c zy n ­
grande ligne. n y, -a
un rail [œ raj] szyna
L’inspecteur: Il faudra donc exam iner latéral, -e [latéral] bocz­
les trois autres voies latérales. P eut-être n y, -a

7 Języ k fra n c u sk i dla z aaw ansow anych

98 L e k c ja dziesiąta L e k c ja dziesiąta 99

que le train s’y est engagé p ar erreu r ou valho. L ’enquëte sera poursuivie et les
par une fausse m anœ uvre. coupables arrêtés. Voici pour le mom ent
Un employé en tre et tend à M. Dubois mon hypothèse sur le déroulem ent des
un télégram m e. s’engager [sagaże] za a n ­ un m alfaiteur [ćfemalfe-
faits. tœ :r] złoczyńca
M. Dubois (lit) „Regrets de vous aviser gażow ać się, tu : w je ­
chać
Les m alfaiteurs qui avaient décidé la raccorder [rakorde] po­
qu’on vient de trouver à 3 km de la gare, m ort de M. Carvalho ont raccordé cette łączyć
une erreur [ü n erœ :r]
cadavre du mécanicien. E xam en des lieux błąd voie latérale à la ligne principale et ils un aiguillage [œ negui-
n’a pas perm is de trouver le train m an­ une fausse m anœ uvre ont tourné l’aiguillage de telle façon que ja:ż] zw ro tn ica
quant. Joucla, chef de gare de Roussillon.” [ü n fo sm an œ :w r] w a d ­ le tra in a changé de direction. V oyant que
C’est affreux! liw y m a n ew r ralentir [ra lâ ti:r] z w o l­
un cadavre [œ kada:w r]
le train s’était engagé dans une fausse di­ nić (bieg)
L’inspecteur: Partons, nous n ’avons pas rection le mécanicien a dû ralentir. A ce
tru p , z w ło k i
une m inute à perdre. mom ent les m alfaiteurs ont pénétré dans
* le train et ont tué le mécanicien ainsi que une pente [ü n p â:t] stok,
* *
M. Carvalho. Ensuite, ils ont sauté du pochyłość
M. Dubois, l ’inspecteur et une équipe poursuivre [p u rsiii:w r]
train, lequel, suivant la pente descendan­ descendant, -e [d esâd î]
ścigać, ciągnąć dalej
de policiers poursuivirent leur recherches te, s’est précipité dans la carrière profon­ obn iża ją cy, -a się
pendant trois jours, mais sans résultat. de d ’une trentaine de m ètres. Q uant à la
L’exam en m édical du corps établit que la établir [etab li:r] u sta lić jeune femme, on n ’a pas pu retrouver son
m ort était due à la chute du mécanicien corps. On peut donc supposer qu’elle était
hors de la locomotive en m arche. Mais la complice des ennem is de M. Carvalho.
comment il était tombé, personne ne pou­
D’après Conan Doyle
vait le dire d’une m anière sûre.
„Contes m ystérieu x”
La presse accusa d ’incom pétence tout
l’appareil policier. Le m inistre de l’Inté­
rie u r très énervé envoya sur les lieux le KOMENTARZ GRAMATYCZNY
m eilleur de ses inspecteurs, M. Aubert.
un débris [œ debri] szczą ­ 1. Użycie rodząjników
Au bout de 24 heures, le nouvel inspec­
te u r retrouva le train ou p lutôt ses débris. te k
P e u t- ê tre qu e |lë] tr a in s’y est engagé p a r | | e rre u r ou à cause
Et voici le rappo rt q u ’il publia: d ’june| fau sse m a n œ u v re .
Mon prédécesseur a fait une erreu r fon­
dam entale en oubliant d ’exam iner les a. Rodzajnik określony staw iam y przed rzeczownikami ozna­
deux voies latérales m enant à des carriè­ czającymi:
res abandonnées. Au fond de l’une d ’elles — rzeczy, osoby lub pojęcia, znane, wiadome, jedyne (co
brisé, -e [brize] ro zb ity,
nous avons trouvé la locomotive et les w ynika z kontekstu lub okoliczności):
-a
trois wagons entièrem ent brisés. Nous a- dégager [degaże] w y d o ­ . . . Ie tra in s ’y est engagé p a r e rre u r — pociąg, o k tó ry m cały czas
vons dégagé aussi le cadavre de M. Car- być je st m ow a;
100 L e k c ja dziesiąta L e k c ja dziesiąta 101

. . . je vais é tu d ie r le p la n de la voie fe rré e s u r ce se cteu r — o k re ś­ z ro d zajn ik iem ściąg n ięty m (de 4- les-»- des):
lony p la n w iad o m ej lin ii; . . . la com plice des en n em is de M. C arv alh o
. . . on a enlevé les ra ils les p lu s proches de la g ra n d e ligne — dzięki t
(article contracté)
p rec y zy jn e m u o k reśle n iu rzeczow nika „les ra ils ” w iadom o, o j a ­
kie szyny chodzi. M. C arv alh o a v a it des ennem is
t
— rodzaj, gatunek, całokształt zjawisk, rzeczy lub istot (article in d é fin i)
(charakter uogólniający); c. Nie staw ia się rodzajnika przed rzeczownikami, które za­
L a p resse accusa d’incom pétence to u t l ’a p p a re il p o lic ie r—■cala p rasa , traciły swą w artość rzeczownikową:
p ra sa w ogóle . . . le tra in s’y est engagé p a r ___ e rr e u r . . . — om yłkow o, przez
L ’hom m e est m o rte l — człow iek ja k o ta k i, człow iek w ogóle. pom yłkę

Rodzajnik określony może mieć w artość zaim ka przymiotnego
wskazującego (ce, cet, cette, ces):
E n tre les d eu x g ares en q u estio n . . . = E n tre ces d eu x g ares . . .
Q u an t à la je u n e fem m e, . . . = Q u a n t à ce tte je u n e fem m e . . .
b. Rodzajnik nieokreślony staw iam y przed rzeczownikami oz­
naczającymi:
— rzeczy, osoby lub pojęcia nie określone bliżej przez oko­
liczności lub kontekst:
A cause d ’u n e fau sse m a n œ u v re — n ie w iadom o, czy w ogóle ja k iś
fałszyw y m a n e w r m iał m iejsce, a ty m b ard z iej ja k i on był.
U w aga: O becność dodatkow ego o k reśle n ia rzeczo w n ik a n ie w y k lu cza
użycia ro d z a jn ik a nieokreślonego: u n tr a in de m a rchandises; u n e p an n e
m écanique; des c a rriè re s abandonnées.
— tylko jedną rzecz lub osobę w yodrębnioną z całokształtu
rzeczy lub istot. R odzajnik stoi wówczas w liczbie po­
jedynczej:
Stąd brak często rodzajnika:
— przed rzeczownikami wprowadzonymi przez przyim ek de, à,
pour, en, sans, a określającym i inny rzeczownik:
le tr a in de |_ | m a rc h an d ises -pociąg to w a ro w y
— w zw rotach przyim kowych (przyimek + rzeczownik) pełnią­
cych funkcję okoliczników:
s’en g ag er p a r e rre u r; y a lle r p a r cu rio sité; v o y ag er en auto, p a r
tra in , à cheval; c o n n a ître p a r cœ u r; éco u ter avec a tte n tio n ; p a rle r
san s a rrê t, à v o ix b asse; co u ler p a r te rre ; é tu d ie r avec succès.
— przed rzeczownikami tworzącym i w raz z czasownikiem ca­
łość pojęciową, u ta rty zw rot czasownikowy, którem u często
w języku polskim odpowiada pojedynczy czasownik:
av o ir p e u r bać się; ê tre en re ta rd spóźniać się; fa ire a tte n tio n u w a ­
żać; av o ir faim być g ło d n ym ; p re n d re p a rt u czestn iczyć; m e ttre
en m a rc h e uruchom ić.
U w aga: P o jaw ie n ie się ro d z a jn ik a w w y m ien io n y ch w y p ad k a ch p rz y ­
w ra c a rzeczow nikow i jego w arto ść, np.:

L e tr a in s’y est engagé p a r e rre u r — om yłkow o

u n e p resse q u i d o nne des n ouvelles p érim ées ne v a u t rie n
un hom m e v ie n t de m o u rir L e tra in s’y est engagé p a r une e rre u r com m ise p a r
le m écan icien — w sk u te k om yłki p o p ełn io n ej p rzez m aszynistą.
U w aga: R o d z ajn ik a n ieokreślonego nie należy m ylić:
z liczebnikiem : d. Opuszcza się także rodzajnik po niektórych czasownikach
. . . nous n ’avons pas u n e m in u te à p e rd re
i przym iotnikach w prow adzających swe określenie rzeczowniko­
il a fa it u n e e rre u r . . . we przez de:
102 L e k c ja dziesiąta L e k c ja dziesiąta 103

accuser d ’incom pétence c h a rg e r de ch arb o n ĆWICZENIA

changer de d irectio n se com poser de dialogues
o rn er de sta tu e s v ê tir de costum es du X IX e siècle I. P rz ep isa ć zdanie z te k s tu ciągłego — M. D ubois . . . ré s u lta t; p o dkreślić
m alad e de p e u r rzeczo w n ik i i u stalić, czy i ja k ie ro d z a jn ik i je p o p rze d zają; uzasadnić
co u v ert de neige . . . ra y o n n a n t de jo ie . . . zarów no użycie, ja k i opuszczenie ro d zajn ik ó w .
II. W ypisać z te k stu i dialo g u odczasow nikow e fo rm y n a -ant i ustalić,
2. Przym iotniki i imiesłowy zakończone na -ant k tó re z n ich są im iesłow am i, a k tó re p rzy m io tn ik am i i dlaczego.
L e tra in su iv a n t la p e n te d escen d an te s’est p réc ip ité dans la c a r riè ­
III. U zupełnić zdania od p o w ied n ią fo rm ą n a -ant u tw o rzo n ą od czasow nika
re ... um ieszczonego w n aw iasach , np.:
a. Z dwóch form na -ant c’est un e p e n te (descendre) — c’est u n e p e n te d escen d an te.
L ’éq u ip e (exam iner) les lieu x a envoyé un télég ram m e (choquer). L ’in s­
— przym iotnikiem jest ta, która w yraża stan lub jakość, p e c te u r (étudier) le p la n de la voie fe rré e s’est re n d u com pte de la
np.: situ atio n (suivre): la lig n e possède 5 em b ra n ch e m en ts (conduire) aux
Les poissons c h a n ta n ts ne se re n c o n tre n t p as d an s to u te s les eau x . fo rg es et au x ca rriè re s. Ja c q u e s a in v ité M onique à u n e so irée (danser).
M onique, (danser) u n e valse, a b eau co u p de charm e.
— imiesłowem zaś ta, która w yraża czynność odbywającą
IV. P rzetłu m aczy ć n a języ k fra n c u sk i, z w rac ają c szczególną u w agę n a
się i ograniczoną w czasie, np.:
użycie i opuszczenie ro d zajn ik ó w :
. . . la ligne possède 5 e m b ra n ch e m en ts co n d u isan t au x forges e t au x
L e k c ja d ziesiąta je s t in te re su ją c a . In sp e k to r A u b e rt b y ł b ard ziej k om ­
ca rrières. p e te n tn y niż in sp e k to r G au ch et. Pociąg to w aro w y załad o w an y drzew em
zm ien ił k ie ru n e k . N ie lu b ię zm ieniać m ie jsc a w czasie podróży. P an
b. Przym iotnik na -ant jest odm ienny i nie może mieć swego D ubois, b lady ze zm ęczenia, n ie opuszcza (ab an d o n n er) sw ego p o ste­
dopełnienia (inne określenia są możliwe): ru n k u . M ężczyzna p o w in ien być odw ażny. O dw aga m ężczyzny jest
On ne p e u t p as s’asseoir su r u n e ch aise p a y a n te san s la p ay er. bez g ran ic (les bornes). N iem nące k oszule m ęsk ie u ła tw ia ją p racę ko­
biet. Z au w aży łam dziecko, k tó re z n ad zw y czajn ą u w ag ą słuchało b a j­
Imiesłów czasu teraźniejszego jest nieodm ienny i może mieć ki. S pędzę te d w a ty g o d n ie u rlo p u w P ary żu . P an X b ra ł u dział w w y ­
staw ach .
swoje dopełnienie:
V. N apisać n a s tę p u ją c e zd a n ia w im p a rfa it, passé com posé, fu tu r sim ple,
P a y a n t u n e chaise, tu p e u x t ’y asseoir.
co n d itio n n el p résen t.
c. Niekiedy przym iotniki m ają inną pisownię niż imiesłowy: Ces ra ils m è n e n t a u x fo rg es et au x ca rriè re s. Les ré s u lta ts de ses r e ­
ch erch es p e rm e tte n t de m ie u x v o ir les faits.
P rz y m io tn ik Im iesłów
VI. O dpow iedzieć n a p y ta n ia :
d iffé re n t d iffé ra n t A. P o u rq u o i M. D ubois e t l’in sp e cteu r v o n t-ils à C h av an ay ? Où con­
p réc éd en t p réc éd an t d u ise n t les e m b ra n ch e m en ts p a r ta n t de la voie p rin cip ale ? S o n t-ils
fa tig a n t fa tig u a n t to u s u tilisab les? Q u ’est-c e q ue M. D ubois ap p re n d en lis a n t le té lé ­
co n v a in c an t c o n v a in q u a n t gram m e? P e n d a n t com bien de jo u rs l ’in sp e cteu r et les p o liciers o nt-ils
3. Czasownik permettre odmienia się tak jak czasownik mettre fa it le u rs rech erch es? P o u rq u o i le m in istre de l ’In té rie u r é ta it-il très
én erv é? Où M. A u b e rt a - t- il re tro u v é la locom otive? C om m ent les
je perm ets, j ’ai permis, je p e rm e ttra i. . . m a lfa ite u rs o n t-ils réu ssi à d irig er le tra in su r la voie la térale? Q uel
czasownik mener — jak czasownik peser — zm ienia e [a] na était le rô le de la je u n e fem m e dans ce crim e?
è [e] przed e niem ym : je mène, nous m e n o n s. .. B. R acontez le ré c it „U ne d isp a ritio n m y sté rie u se ”.
104 L e k c ja jedenasta L e k c ja jedenasta 105

LE Ç O N ONZE ON ZIÈM E LEÇON L’employé: Dites donc, mon vieux, re ­

venez avec votre femme, peut-être qu’à
trois on arriv era à trouver un emploi in­ un em ploi [œ nâplua] z a ­
U życie czasów i try b ó w
Passé com posé
téressant. jęcie, za tru d n ien ie
S p ó jn ik i (M. Vannée ren tre à la maison)
M. Vannée: Hélas, je n ’ai rien trouvé
de convenable. Et c’est de ta faute car tu convenable [kowonabl]
me tiens attaché à la maison, tu ne me odpow iedni, -a
DANS LE BUREAU DE PLACEMENT laisses prendre aucune initiative!
P e r s o n n a g e s : L ’Employé, M. V an­
née, Mme Vannée.
L’employé: Alors, vous êtes en chôm a­ le chômage [laszom a:ż] — m a fe m m e v e u t que je r e n ­
ge? bezrobocie tre à la m a iso n to u s les s o ir s .. .
M. Vannée: Oui, m onsieur.
L’employé: Il fau t d ’abord que vous une fiche [ünfisz] k a r ­
rem plissiez cette fiche. Quelle est votre tk a (k ontrolna) fo r ­
spécialité? m u la rz Mme Vannée: Mais voyons, chéri, ne te
M. Vannée: C harpentier en m étal. un charpentier en m étal fâche pas. Je pense que tu trouveras bien­
L’employé: Hum, nous n ’avons rien [œ szarp â t j eâm etal] tôt un bon travail.
dans cette branche à P aris m ais on a be­ m o n te r k o n s tru k c ji M. Vannée: Je ne croyais pas qu’il était se fâcher [safasze] g n ie­
soin de charpentiers à N antes où l ’on cons­ m eta lo w y ch w ać się
si difficile de tro u ver un emploi à Paris.
la branche [labrâ:sz]
tru it une très grosse usine. gałąź, branża Mme Vannée: Ah, j ’ai une idée, voyons
M. Vannée: C’est trop loin, je ne peux les petites annonces. Achats et ventes .. .
pas laisser ma femme et mes enfants . . . Demandes d ’emplois . .. Offres d’em­
Je possède à P aris un joli appartem ent et ploi . . .
je ne voudrais pas l ’abandonner. un poids lourd [œ p u a- M. Vannée: Je ne trouve rien, on rech er­ une dem ande [ündo-
L’employé: Voyons au tre chose: les lu :r] sam ochód cięża ­ che seulem ent des ingénieurs, des comp­ m â:d] prośba
ro w y une offre [ünofr] zg ło ­
transports routiers? On cherche trois bons tables, des sténodactylos, des traducteurs
routier, -ère [ru tje] d ro ­ szen ie, oferta
chauffeurs de poids lourds. Vous avez le . . . et des secrétaires! ça y est [saje] stało się,
gow y, -a
perm is de conduire? Mme Vannée: Ça y est, voilà: Im p o rt­ zrobione, óto je st
un permis de conduire
M. Vannée: Je n ’ai que le perm is de [ôéperm idakôdüi:r] ante Société de Construction recherche un m açon [óemasS] m u ­
conduire pour voitures particulières. Et praw o ja zd y ouvriers qualifiés: maçons, charpentiers, ra rz
un plombier [œplôbje]
puis les “routiers” passent souvent les un routier [œ ru tje] tu : plombiers, couvreurs; se présenter tous h y d ra u lik
n uits sur les routes et ma femm e veut que kiero w ca sam ochodu les jours de 14 à 18 heures, sauf samedi: un couvreur [k u w rœ :r]
je ren tre à la maison tous les soirs. ciężarow ego 21, Quai de Grenelle, Paris 15e. d ek a rz
106 Lekc-ja jedenasta
LA VIE OUVRIÈRE, LES SYNDICATS
Au XIXe siècle n aît la grande industrie
qui attire vers les villes les paysans ré ­
duits, par les conditions de trav ail et les
bas salaires, à une vie m isérable. En face
d’eux, les bourgeois s’enrichissent et la
société se trouve, peu à peu, partagée en
deux classes sociales: capitalistes, d ’une
part, possédant les usines et tous les
moyens de production, prolétaires, d’autre
part, ne possédant rien d’autre que la fo r­
ce de leurs bras.
Les travailleurs ne se résignent pas à
leur misère. Ils se groupent dans des syn­
dicats. Le droit d ’association et de grève
a été reconnu en 1864 et vingt ans plus
tard les syndicats obtiennent une recon­
naissance légale.
La plupart des syndicats français sont
groupés en confédérations. On distingue
ainsi:
—■ la C.G.T. (Confédération Générale
du Travail) créée à Limoges en 1895.
D’inspiration communiste, c’est elle qui dé­
fend le m ieux les intérêts des ouvriers et
compte dans ses rangs près de deux m il­
lions d ’adhérents.
-— la C.G.T.-F.O. (Force O uvrière),
d’inspiration socialiste, groupe environ
un million d’adhérents.
■—• la C.F.T.C. (C onféd. Française des
Travailleurs Chrétiens) a été fondée en
1919.
— la C.F.D.T. (Confédération Française
Démocratique du Travail), née en 1965
d’une scission de la C.F.T.C.
un syndicat [œ sêdika]
sto w a rzyszen ie, z w ią ­
ze k za w o d o w y
naître [netr] rodzić się,
p o w sta w a ć
réduit, -e [redüi] ogra­
niczo n y, -a tu : dopro­
w a d zo n y, -a
le salaire [losaleir] p ła­
ca, w yn a g ro d zen ie
en face de [âfas da] n a ­
p rzeciw ko , tu : z d ru ­
giej stro n y
les m oyens de produc­
tion [lem u ajëd ap ro d ü -
ksjô] śro d ki p ro d u k cji
se résigner à [sarezińea]
tu : poddaw ać się cze­
m uś
le droit [lodrua] praw o
une association [ünaso-
sjasô] tu : zrzesza n ie
się
une grève [üngre:w ]
str a jk
la reconnaissance p r z y ­
znanie, u zn a n ie
légal, -e [légal] legalny,
-a
général, -e [żeneral] tu :
p o w szech n y, -a
une inspiration [ünêspi-
rasjô], tu : n a sta w ien ie
compter [kôte] liczyć
un rang [œ râ] rząd, sze­
reg
un adhérent [œ naderâ]
zw o le n n ik , tu : zrz e ­
szo n y członek
L e k c ja jed en a sta 107
Le but principal de ces confédérations
est de protéger les droits des travailleurs protéger [proteże] ochra­
et de relever leur niveau de vie. Grâce à niać, tu: bronić
l ’action syndicale la durée du travail a relever [rolawe] p o d n o ­
sić
dim inué (en 1848 elle était fixée à 12 heu­
le niveau [laniwo] p o ­
res p ar jour, actuellem ent c’est 40 h eu rts zio m
par semaine) et les conditions de travail la durée [ladüre] czas
se sont améliorées. En 1952 on créa le trw a n ia , trw a n ie
S.M.I.G. (salaire m inim um interprofession­ s’am éliorer [sam eljore]
popraw ić się
nel garanti).
croissant, -e [kruasâ] ro ­
A ujourd’hui, les problèm es économiques snący, w zm a g a ją cy się
et sociaux exigent la participation sans un patron [œpatrS] p ra ­
cesse croissante des travailleurs. M alheu­ codaw ca
reusem ent, la coopération entre les pa­ un salarié [œ salarje]
w y n a g ra d za n y, tu : za ­
trons et les salariés n ’est pas toujours h a r­
tru d n io n y
monieuse et des conflits surgissent sou­ surgir [sürzi:r] w yła n ia ć
vent. Pendant de longues semaines parfois się, w y n ik a ć, p o w sta ­
les syndicats ouvriers discutent avec les w ać
patrons pour obtenir une juste augm enta­
se m ettre en grève [so-
tion de salaires. Enfin, si le patron refuse, m ctràg re:w ] p rz y s tą ­
les travailleurs se m ettent en grève. pić do stra jku
KOMENTARZ GRAMATYCZNY
1. Użycie czasów i trybów
a. W pierw szych 10 lekcjach stosowano następujące czasy
i tryby:
I n d ic a tif: P résen t, Im p a rfa it, Passé sim ple, Passé a ntérieur,
P assé com posé, P lu s-q u e-p a rfa it, F u tu r im m éd ia t,
F u tu r sim ple, F u tu r antérieur, F u tu r dans le passé
(anal, do C on d itio n n el p ré sen t)
C o n d itio n n e l: P résen t
S u b jo n c tif: P résen t
Im p é ra tif: P résen t, Passé.
Czasy sytuują czynności (fakty, stany) w teraźniejszości, prze­
szłości lub przyszłości; posługując się nimi ustalam y czasową ko­
lejność tych czynności:
108 L e k c ja jedenasta L e k c ja jed en a sta 109

— jedna (lub kilka) czynność poprzedza drugą lub po niej nastę­ c. Jeśli za punkt odniesienia przyjm iem y przeszłość, otrzym a­
puje, np.: m y następujący układ znanych czasów i trybów :
M. V année est allé chez l’em ployé (d’abord) et (m ain ten an t) il lu i
p ré se n te sa situation.

— obie (wszystkie) czynności odbyw ają się równocześnie, np.:

L ’em ployé in te rro g e M. V année et p ren d (en m êm e tem ps) des notes
nécessaires.

b. Jeśli za punkt odniesienia przyjm iem y teraźniejszość, otrzy­

m am y następujący układ znanych czasów i trybów :

2. Passe composé (czas przeszły złożony)

a. Czas przeszły złożony w skazuje na czynność przeszłą, która
dokonała się w prawdzie przed teraźniejszością, ale jest z nią jesz­
cze luźno związana, np.:
M. D ubois: Non, ce n ’est p a s p o ssib le c a r un tr a in de m a rch an d ises
est passé d epuis su r la m êm e ligne.
110 L e k c ja jeden a sta L e k c ja jed en a sta 111

b. Czas przeszły złożony jest charakterystyczny dla dialogów, ĆW ICZENIA

korespondencji, reportaży (czynności, fak ty przeszłe odnosi się
I. O dróżnić p ré sen t od passé sim ple:
do m om entu, w którym się mówi lub pisze):
J e n ’ai rie n trouvé de co nvenable et c’est de ta fau te. M. V an n ée a r riv e au b u re a u et re m p lit u n e fiche. P e n d a n t q u e
M. V année a tte n d a it, l ’em ployé choisit d eu x offres d ’em plois. I. dit
c. W opowiadaniach w czasie teraźniejszym (présent de narra­ à M. V an n ée de choisir l’u n e d’elles. In satisfa it, M. V année ne cl.oisit
tion) czas przeszły złożony w skazuje na czynność wcześniejszą, np.: rie n et r e n tre à la m aison.
L e d ro it d ’association et de grève a été reco n n u en 1864 e t v in g t
II. O dróżnić co n d itio n n el p ré sen t od fu tu r dans le passé (pam iętam y, że
ans plus ta rd les syndicats o b tie n n en t u n e reco n n aissan ce légale.
co n d itio n n el p résen t i fu tu r dans le passé m a ją jed n ak o w ą form ę, choć
3. Spójniki należą do in n y ch try b ó w ): \
a. J ’ai u n jo li a p p a rte m e n t à P a ris et je n e v o u d rais p as l ’abandonner.
J e possède à P a ris un jo li a p p a rtem e n t, je ne v o u d rais pas L ’o u v rier d isait q u ’il n e q u itte ra it p as son a p p a rte m e n t. En principe
l’ab an d o n n er. vous d ev riez su iv re un stage. M ais ce se ra it u n e p e rte de tem p s pour
vous. L a se c ré ta ire m ’a v a it ex p liq u é q u e je serais obligé de tro u v er
b. m o i-m êm e un h ô te l et q u e je to u c h erais 5000F p a r m ois. P a u l in fo rm ait
J e possède à P a ris un jo li a p p a rte m e n t | e t [ je n e v o u d rais pas ses é tu d ia n ts q u ’ils d e v ra ie n t p a sse r le u rs ex am en s en ju in . J ’étais
l ’ab a n d o n n er. sû r q u e nous tro u v e rio n s fac ilem en t du tra v a il.
c. £11. C zasow niki w n a w ia sa c h p o staw ić odpow iednio w p résen t (présent de
|P u isq u e | je possède à P a ris un jo li a p p a rte m e n t, je n e v o u d rais na rra tio n ) lu b passé com posé:
pas l ’ab a n d o n n er. L es p ay san s q ui (abandonner) le u rs te rre s (tra v aille r) dans des condi­
Zdania możemy ze sobą zestawiać oddzielając je tylko przecin­ tio n s m isérab les. D ’abord, le g o u v ern em en t (reco n n aître) le d ro it d is s o ­
ciation et de grève. P lu s ta rd , les sy n d icats (obtenir) la reco n n aissan ce
kam i (a.) lub łączyć za pomocą spójników (b. i c.).
légale. L es bourgeois q u i (s’en rich ir) (constituer) alors la classe ca p ita ­
d. Rozróżniam y spójniki w prow adzające liste. L es tra v a ille u rs q u i (s’o rg an iser) d an s les sy n d icats (défendre)
le u rs droits. D ’ab o rd (se fo rm er) de p e tits sy n d icats m u ltip le s qui (se
z d a n i a n i e z a l e ż n e : et, mais, car, donc, ni, ou, o r . . .
g ro u p er) en su ite au sein de g ran d e s confédérations.
z d a n i a z a l e ż n e ( p o d r z ę d n e ) ; pendant que, quand, lors­
que, puisque, parce que, que, comme, pour que, afin que, bien IV. W staw ić odpow iednio sp ó jn ik i et, car, ni, ou, mais, donc:
que, quoique, si . . . M. V année v a au b u re a u de p la ce m en t . . . il est en chôm age. L ’em ployé
Uwaga: U m iejętność odróżnienia zdania niezależnego od zależnego je st lu i te n d u n e fich e . . . M. V année la rem p lit. Il y a un bon tra v a il
k onieczna d la w łaściw ego użycia czasów i try b ó w , np.: à N an tes . . . M. V année n e v eu t p as q u itte r P aris. Il ne v eu t . . . ne
p e u t accep ter cette offre. Il n ’a rien tro u v é de convenable, il re n tre . . .
J e re n tre à la m aison to u s les soirs, m a fem m e le v eu t.
zd. n iezależn e zd. niezależne
à la m aison. Il d it à sa fem m e: ,,Tu m e laisse ra s p re n d re l’in itia tiv e . . .
no u s m o u rro n s de f a im ”.
M a fem m e v e u t q u e je r e n tre à la m aison to u s les soirs,
zd. n iezależne zd. zależne
V. O dpow iedzieć n a p y ta n ia :
R em plissez ce tte fiche, il le fa u t,
zd. n iezależne zd. niezależne P o u rq u o i M. V année e s t-il allé au b u re a u de placem en t? Q uelle est
I l fa u t que vous rem plissiez ce tte fiche, sa p rofession? P o u rq u o i n e v e u t-il p as tra v a ille r à N antes? L e tra v a il
zd. niezależne zd. zależne des „ro u tie rs” e s t-il facile? P o u rq u o i? Q uelles so rtes d’em ploi p eu t-o n
 L e k c ja je d en a sta PAŃSTW OW E WYDAWNICTWO „W IEDZA POW SZECHNA” — WARSZAWA
112

tro u v e r fa c ile m e n t à P a ris? A q u e lle ép o q u e n a ît la g ra n d e in d u strie ? JJ Maria Łozińska • Ludom ir P rzestaszew ski
Q u elle d iffé re n c e y a - t- il e n tre u n c a p ita liste et un p ro lé ta ire ? E st-ce
q u e les tra v a ille u rs se ré sig n e n t à le u r m isère? C om m ent so n t gro u p és
les sy n d ic ats fra n ç a is? C om bien d ’a d h é re n ts com pte la CG T? Q uel est JĘZYK FRANCUSKI DLA ZAAWANSOWANYCH
le b u t p rin c ip a l des sy n d icats? Q u’est-c e q u e le SM IG ? L a coopération
e n tre p a tro n s et sa la rié s e s t-e lle to u jo u rs h arm o n ieu se? Q u ’est-c e qu e
le chôm age? E t la grève?
Zeszyt 4 Lekcje 12— 15

LEÇON DOUZE DOUZIÈME LEÇON

Zdanie pytające niezależne i zależne

Tryby w zdaniach pytających zależnych
N astępstw o czasów (In d ic a tif)

POUR QUI? — POURQUOI?

Je me demande souvent pourquoi ou

pour qui on fait telle ou telle autre chose.
Pourquoi mange-t-on? Evidemment pour
vivre. Et pour qui mange-t-on? Voilà une
question qui paraît stupide.
stupide [stüpid] t/łupi,
Et pourtant, lorsqu’on veut faire man­ id io tyc zn y
ger un petit enfant, on fait appel à ses faire m anger [ferm ôie]
bons sentiments, en lui présentant la cuil­ daw ać jeść
lère. faire appel odw ołać się,
apelow ać
— Une bouchée pour maman . . . , une une beuchée [Unbusze]
bouchée pour papa . . . , une bouchée pour kęs, ły k
tante Agathe. Depuis ma propre enfance,
ce procédé m’a paru toujours bizarre. En
quoi cela pouvait engraisser maman, papa engraisser [âgrese] tu­
et tante Agathe que l’enfant mange la sou­ czyć
pe . . .
— Mais, mon petit gars, il ne s’agit pas un gars [œga] chłopak

« Ję z y k fra n c u sk i d la zaaw ansow anych

114 L e k c ja d w u n a sta L e k c ja d w u n a sta 115

de les faire engraisser mais de leu r faire UNE RÉCEPTION INTIME

plaisir en grandissant. grandir [grâdi:r] rosnąć
em bêter (fam.) [âbete] M. et Mme A ubry sont bien contents une réception [ü n re-
— Alors, on m ’em bête pour le u r faire sspsjô] p rzy jęc ie
za n u d za ć aujourd’hui car leur fille Monique vient
plaisir? se taire [sote:r] m ilczeć, intim e [êtim] p o u fn y , -a,
de se fiancer avec Jacques Boulègue, un za ży ły, -a tu: ro d zin ­
— Tais-toi et mange, sans quoi, tu au ­ b yć cicho
jeune technicien de 26 ans. Ils attendent
u ne fessée [ünfese] lanie n y, -a
ras une fessée, su rto u t q u ’on te fait m an­ les invités qui vont bientôt arriver. — Tu se fiancer [safjâse] za ­
ger pour ton bien. surtout que zw łaszcza, sais, dit Mme A ubry à son mari, au début ręczyć się
■— Ah, bon, alors ce n ’est plus pour że je me suis souvent dem andé si Jacques un invité [œ nëw ite] gość
m am an, papa et ta n te Agathe? était un garçon sérieux. Il sortait trop sou­
•— Non, c’est pour toi . . . m ais mange! vent avec Monique et il la ram enait tard
M aintenant que je suis grand (ce qui dans la nuit. Et puis, vois-tu, il me parais­
prouve que j ’ai m angé m es soupes), je ne sait un peu drôle. — Les prem ières im ­ drôle [drol] śm ieszn y, -a
pressions ne sont pas toujours les m eilleu­ za b a w n y, -a, d ziw a cz­
fais pas ta n t d ’histoires mais j ’entends une une histoire [ü n istu a :r] n y , -a
au tre chanson. k w e stia , historia res, répond M. Aubry. Ce garçon m ’a tou­
Ma fem m e me dem ande: un plat [œ pla] potraw a, jours plu car il savait ce qu’il voulait . . .
danie Mais voilà, on sonne. Je vais ouvrir.
— Pourquoi ne m anges-tu pas de sa­ les n ouilles [lenuj] k l u ­ un télégraphiste [œ tele-
— C’était un petit télégraphiste, dit M.
lade? sk i grafist] telegrafista,
Aubry. V eux-tu lire le télégram m e? — tu : d ep eszo w y
— M erci, je n ’ai plus faim. A ttends, il faut que je prenne mes lunet­ les lunettes (f.) [lelünet]
— Je voudrais savoir, si les plats que tes. „Chers amis, avec mes félicitations, o ku la ry
j ’ai préparés sont bons? mes vœ ux de bonheur pour vos enfants, à peine [apen] zaledw ie,
Amélie”. A peine ont-ils fini de lire le té ­ ledw o
— Mais certainem ent. un coup de sonnette
— Alors il fau t fin ir le plat . . . et finir légram m e qu’un deuxièm e coup de son­ [œ kudsonet] d zw o n ek
le saladier [lasaladje]
les nouilles, elles ne seront plus bonnes sa la terka (zaw artość nette reten tit. Cette fois-ci c’étaient les retentir [ra tâ ti:r] roz­
demain. sa laterk i) sałata invités. brzm iew a ć
la v a isselle [law esel] z a ­
■
— Je ne m ange donc plus pour faire sta w a stołow a, tu .
plaisir à m am an et à tan te A gathe mais z m y w a n ie
pour faire plaisir au saladier et aux nouil­ jeter [żate] rzucać, w y ­
Qui est M onique?
les? rzucać, w rzu ca ć
D is-m o i q u i est M onique?
boîte à ordures [b u a ta -
— Mais, non, c’est pour faciliter la vais­ o rd ü :r] s k rzy n ia na
selle. On ne peut pas je te r les alim ents. śm ieci, śm ie tn ik
— Alors on les jette dans moi . . . je sers
de boîte à ordures! Une vingtaine de personnes sont m ain­ une sa lle à m anger [ün-
D’après Henri Crespi tenant réunies dans la salle à manger: la salam aże] jadalnia
„Heures Claire” février 1962 Camille et les proches amis. Le buffet est un b uffet [œbüfe] b u fet
116 L e k c ja dw u n a sta L e k c ja d w u n a sta 117

bien garni, le vin coule à flots. On porte garnir [g arn i:r] p r z y b ie ­ vieille tante, infirm ière, trouve que Moni­ une infirm ière [ünëfir-
des toasts à la santé et à la prospérité des rać, zaopatrzyć m je:r] p ielęg n ia rka
que a beaucoup m aigri. Les jeunes ne se
à flots [aflo] stru m ie n ia ­
fiancés. La conversation devient de plus mi nourrissent pas rationnellem ent. Ils ne
en plus animée. L ’oncle de Monique, un la prospérité p o m y ś l­ savent pas ce q u ’il faut m anger ni com­
bon vivant et un fin gourm et, parle de ność, dobrobyt, szc zę­ ment m anger. Ils préfèrent le coca-cola au
la cuisine et de la gastronom ie françaises, ście verre de lait, la saucisse-frites au pot-au- la saucisse [lasosis] k ie ł­
citant des sentences que tout le monde un bon vivan t [œbôw i- basa
feu, la charcuterie aux légumes verts. Et
w â] lu b ią cy p r z y je m ­ les frites [lefrit] fr y tk i
a déjà entendues mille fois: ,,Dis-moi ce n e życie puis, ils aim ent fréquenter des snack-bars un p ot-au-feu [œpotofe]
que tu manges et je te dirai qui tu es . . . fin, -e [fë|fin] w y tr a w ­ où l’on mange sur le pouce, où l’on ab­ sztu k a m ięsa z roso­
Les affaires de politique se traiten t à ta ­ n y, -a, d elika tn y, -a. sorbe trop de sodas et de cafés. łem
ble . .. Tout en p arlant il vide un grand w y k w in tn y , -a — Ne soyons pas trop pessimistes, in­ la charcuterie [laszarkii-
nom bre de verres, si bien que Mme A ubry un gourm et [œ gurm e] tri] w ę d lin y
tervient Mme Aubry, quand ils se seront
sm a ko sz les légum es verts zie le ­
lui dit: A ttention, l ’alcool tue! — Un vrai mariés, ils m angeront plus rationnelle­ nina, św ieże ja r z y n y
Français n ’a pas peur de m ourir, réplique ment. ■— Et m aintenant, ajoute M. Aubry, m anger sur le pouce
l ’oncle. venez danser. Dis, Jacques, m ets un dis­ zje ść naprędce
Les jeunes, qui s’ennuyaient un peu, que de valses afin que to u t le monde puis­ absorber [apsorbe]
filent à l’anglaise dans le salon où Jacques filer à l’anglaise w y n ie ść se s’amuser. w chłaniać, pochłaniać
a mis en marche un tourne-disque. On en­ się po a n g ielsku *
* *
tend des airs de jazz, de twist, de blues. un tourne-disque [œ
Pendant que les jeunes dansent, les tu rn ad isk ] adapter Jacques ren tre à la maison et annonce:
vieux messieurs et les vieilles dames p ar­ un air [œ ne:r] aria, m e ­ — Je viens de me fiancer avec Monique. elle n’a pas un sou ona
lent de la cérémonie du m ariage qui aura lodia — Mais elle n ’a pas un sou, dit le père. n ie m a ani grosza
lieu dans six mois. Ils ne se gênent pas, — Elle a des dettes, dit la mère. une dette [ündet] dług
se gêner [sażene] kr ę p o ­
non plus, pour critiquer les jeunes. Une w ać się — Elle n ’aime pas les sports, dit le
l'rère.
—■ Elle a le nez trop long, dit la sœur.
— Elle passe des heures à lire et à écri­
re, dit l’oncle.
— Elle s’habille mal, dit la tante.
— P eut-être, dit Jacques. Mais elle n ’a
pas de famille.
D’après François Chalais,
„France-Dimanche”

Ils a im en t fré q u e n te r les snack-bars, où

l’on m ange sur le pouce
118 L e k c ja d w unasta L e k c ja d w u n a sta 119

OBJAŚNIENIA b.
E st-ce que mes plats sont
. . . ils aim en t fré q u e n te r des sn a c k -b a rs où l ’on m an g e su r le pouce, où bons? D is-m oi si m es p la ts sont bons.
l ’on ab so rb e tro p de sodas et de cafés — 1’ nie m a tu żadnej w arto śc i g r a ­ Mes plats son t-ils bons?
m aty cznej. S taw ia się je tylko dla u n ik n ię cia nad m iern eg o n ag ro m ad zen ia
sam ogłosek, np. où l’on m ange, et l’on m ange, qu e l’on m an g e itp. J e st to P rzy pytaniach o orzecznik szyk wyrazów w obu typach zdań jest
tzw. “1” eufoniczne. jednakowy.
Qu’est-ce qu’il voulait? )
Que v o u la it-il? j D is-moi ce qu>il v o u la it‘
KOMENTARZ GRAMATYCZNY
Qu’est-ce qui se passe? D is-m oi ce qui se passe.

1. Zdanie pytające niezależne i zależne (Interrogation directe et Form ułce est-ce que oraz inw ersji w zdaniu pytającym niezależ­
indirecte) nym odpowiada si w zdaniu pytającym zależnym. Qu’est-ce que
oraz que w zdaniu pytającym niezależnym w ym ienia się na ce
Interrogation directe Interrogation indirecte que w zdaniu zależnym, a qu’est-ce qui na ce qui.

Z d an ie niezależne Zd. podrzędne 2. T ryby w zdaniach pytających zależnych

słowo Zd. nadrzędne słowo
pytające V S pytające
S V Indicatif:
J e m e d em an d e pourquoi ou pour qui on fait te lle ou te lle a u tre
Qui es- tu? J e ne sais pas qui tu es. chose.
Pour qui m ange-t- on? Je m e dem ande pour qui on mange. Conditionnel:
Quelle est- il? Dites-moi quelle il est. J e m e d em an d e si tu répondrais de la m êm e façon à cette question.
heure heure
In fin itif:
Pourquoi fa it- on D ites-nous pourquoi on fait Us n e sa v en t p as quoi m anger n i com m ent manger.
telle ou telle ou
telle a u tre telle au tre 3. Następstwo czasów (Indicatif)
chose? chose.
Zdanie nadrzędne Zdanie podrzędne
Où allez - vous? Je suis cu­ où vous allez.
rieuse de 3* 'I' 'I'
savoir Présent Czas teraźniejszy albo jeden z czasów
— Sont- ils Je voudrais si m es sont bons. Futur simple przeszłych lub przyszłych — zależnie od
bons? savoir plats okoliczności czasowych, w których odby­
Que voulait Jean? J ’ignore ce que Je an voulait. wa się czynność
/ m a ig rit actu ellem en t.
a. Qui est M onique? D ites-m oi qui est M onique. / / m a ig rira dans 10 jo u rs.
L a ta n te croit q u e M onique \ ^
Quels sont ces gens? D is-m oi quels sont ces gens. m a ig rissa it to u t le tem ps,
Comment sont m es p la ts? D is-m oi com m ent sont m es p lats. a m a ig ri réellem en t.
120 L e k c ja d w u n a sta L e k c ja d w u n a sta 121

Zdanie nadrzędne Zdanie podrzędne Passé sim ple — dla zaznaczenia czynności (faktu) całkowicie za­
m a ig rit actu ellem en t, kończonej w przeszłości:
m a ig rira ce rtain em en t.
L a ta n te cro ira q u e M onique L es d ern ie rs in v ités entraient q u an d h u it h eu re s sonnèrent.
a u ra m aigri,
F utur sim ple — dla zaznaczenia czynności, która na pewno się
a m a ig ri réellem en t.
dokona i to w najbliższej przyszłości (w stosunku do momentu,
b. w którym się mówi):
Jeden z czasów Im parfait — dla zaznaczenia, że obie czyn­ J e te dem an d e (a u jo u rd ’hui) si on t’a dit (hier) q u e M onique se
przeszłych ności są równoczesne lub też, że czynność fiancera (dem ain).
zdania podrzędnego jest jeszcze niedoko­
nana: ĆWICZENIA
J e tro u v ais
J e tro u v ai I. W y jaśn ić b ra k ro d z a jn ik a (por. 1.10):
q u e M onique m aigrissait.
J ’ai tro u v é L e v in coule à flots. L es qu estio n s p o litiq u es se tr a ite n t à ta b le. Il v id a
J ’avais trouvé u n g ran d n o m bre de v erres. Ja cq u es a m is en m arch e u n to u rn e-d isq u e.
On. en ten d des a irs de jazz, de tw ist, de blues.
Plus-que-parfait — dla zaznaczenia, że
czynność zdania podrzędnego dokonała się II. Z am ienić n a zd an ia p y ta ją c e zależne:
wcześniej: Q uand M onique s’e s t-e lle fian cée avec Ja cq u es? J e n e sais pas . . .
J e savais Q ui v ie n t de se fia n c e r avec Ja cq u es? D ites-m oi .. .
J ’ai su ce q u ’il a v a it fait. Q ui é ta it Ja cq u es? L a ta n te d em an d ait . . .
J e sus O ù tra v a ille -t-il? Nous som m es cu rie u x d e sav o ir . . .
D e q u i les je u n es re c e v ro n t-ils des télég ram m es? On se d em an d e . . .
F utur dans le passé dla zaznaczenia, że Q uel tem p s f a is a it-il le jo u r de ses fian çailles? M onique n e se ra p p e la it
czynność zdania podrzędnego dokonała się p lu s . . .
S ero n t-ils h eu re u x ? D ans d eu x ans on v e rra . . .
po czynności zdania nadrzędnego:
E st-c e q u e l’oncle de M onique boit beaucoup? On v eu t sav o ir . ..
J e voulais savoir L ’oncle de M onique p a r a ît- il in té ressa n t? Vous m e d em andez . . .
J ’ai voulu savoir Q ue rac o n ta it-il? Il n e sa v a it p lus, le p au v re , . . .
si tes plats se ra ie n t en fin bons.
J e voulus savoir
J ’avais voulu savoirJ III. W edług w zo ru ułożyć 2 p a ry zdań z czasow nikam i: croire i juger
(p a trz 1.9):
Prócz tych czasów podstawowych można jeszcze — dla zdań L a v ieille ta n te tro u v e qu e M o- L a v ie ille ta n te tro u v e M onique
nadrzędnych w czasie przeszłym — zastosować w zdaniach pod­ n iq u e a b eau co u p m aig ri. trè s am aigrie.
rzędnych następujące czasy:
IV. P rzetłu m aczy ć:
Présent — dla zaznaczenia, że czynność zdania podrzędnego
zawsze trw ała, trw a i trw ać będzie lub tylko, że jeszcze w tej M ój w u j — opow iada M onika — u d ał się pew nego ra z u (dosł. dnia) do
V ichy w celach zdrow otnych (dosł. d la przyczyn zdrow otnych). W siadł
chwili trw a: do nocnego pociągu i ra n o p rzy b y ł n a dw orzec w Vichy. P oniew aż
L a ta n te a trouvé que les je u n es ne savent pas m an g er. ag en ci (hotelow i) o czekują ta m zaw sze podróżnych, m ógł zaraz w y n ająć
L a ta n te a trouvé q u e M onique m aigrit (encore). pokój. Podczas w izyty (k tó rą odbył) u lek arza, te n zapew nił go, że
122 L e k c ja trzyn a sta L e k c ja trzyn a sta 123

w róci do P a ry ż a m łody, szczupły i w dobrym zdrow iu. Oto co lek arz vail sain, facile et bien payé. Jeunes gens, sain [sê] zd ro w y
poradził w ujow i: W ypije p a n dziennie 3 szk lan k i w ody Vichy, w eźm ie étudiants, ouvriers et employés, engagez- une exploitation [ün-
je d n ą kąpiel, je d e n m asaż i w ypali p a n ty lk o 3 p apierosy dziennie. ek sp lu atasjâ] gospo­
vous dans les exploitations viticoles!
W czasie w izyty k o n tro ln e j mój w uj ośw iadczył, że czuje się gorzej niż d arstw o
przedtem , i że to p rzez te p rze k lęte papierosy. — D oktorze, dorzucił, Et voici les conditions m atérielles des viticole [witicol] w in o -
p rzecież ja nigdy nie paliłem (papierosów)! vendangeurs. Les frais de voyage jusqu’à g rodniczy
la gare la plus proche du lieu de destina­ les frais [lefre] ko szty
V. O dpow iedzieć n a p y ta n ia :
tion sont à la charge des participants. Le à la charge de [alaszarż-
P o u rq u o i m a n g e -t-o n ? Q ue d it-o n à l ’e n fa n t p o u r le fa ire m anger? d.i] na ko szt
logement et la nourriture sont gratuits. La
Q uel est le g ra n d arg u m e n t q u ’on em ploie q u an d l’e n fa n t n e v eu t pas une rémunération [ü n -
m anger? Q ue d ise n t les fem m es q u an d le u rs m a ris n e v e u le n t pas rém unération est fixée par des conven­ rem ünerasjS ] w yna­
ac h ev er les p la ts? A im ez-vous fa ire la vaisselle? A q u o i se rt un e b o îte tions syndicales et varie entre 80 et 100 F. grodzenie
à ordures? E st-ce q u ’en P ologne on cé lèb re so len n ellem en t les f ia n ­ par jour. On travaille dix heures par jour. être assuré [etrasüre]
çailles? Q uelles é ta ie n t les p rem ières im pressio n s de M m e A u b ry à l’é­ Les vendangeurs sont assurés contre tout być u b ezp ieczo n ym .
g ard de Jacq u es? M. A u b ry é ta it-il du m êm e avis? De q uoi p a rle corporel [korporell cie­
accident corporel survenant sur le lieu
l ’oncle de M onique? Q u’est-ce q u ’un gourm et? Q uelles danses les jeu n es lesn y
aim en t-ils? L es je u n es se n o u rrisse n t-ils ratio n n elle m e n t? Q ue v eu t
de travail. survenir [sürwaniT]
d ire l ’expression „m anger su r le pouce” ? A ttention, m arquez les adresses, s’il w y d a rzy ć się
vous plaît:
VI. A pprenez p a r cœ u r la p e tite histoire, à la fin du tex te.
Bourgogne (Côte d’Or) *, se présenter le
24 août à la gare de Dijon, chez M. Su-
dres.
LEÇO N T R E IZ E TR EIZIÈM E LEÇON Champagne (Marne) *, se présenter le
26 août à la gare d ’Epernay, chez M. Da-
m o n t. ..
Z d an ia czasow e
Z d an ia przyczynow e
LETTRE D ’UN PARTICIPANT À UN
CAMP DE VENDANGES
Ma petite Lucie, un participant [p artisi-
LES VENDANGES
Ne t ’inquiète pas. Tout va bien jusqu’à obóz
Un com muniqué de la Radio, France- la vendange [lawadćt:ż] présent. Je ne t ’ai pas écrit parce que
In ter *, émissions régionales d ’inform a­ w in o b ra n ie nous avions beaucoup de travail. Quand
tions. tu auras lu ces quelques mots, tu me par­
. . . Les vendanges viennent à peine de donneras, sans doute, m on silence.
commencer et déjà, de toutes parts, on de toutes parts [d o tu t- Tu m e demandes com m ent on vit ici et
lance des appels dem andant des vendan­ p a:r] ze w szy stk ic h com m ent on travaille. Eh bien, voilà. Le
geurs. Inutile de dire que c’est un tra ­ stron matin, dès que le soleil se lève, on nous
* F ra n c e -In te r: Jeden z fran c u sk ic h pro g ram ó w radiow ych * Côte d ’Or, M arne — nazw y d e p artam e n tó w
124 L e k c ja trzyn a sta L e k c ja trzy n a sta 125

réveille. Chacun se lave où il peut. Je fais trop fatigués, dansent et chantent tard se rassurer [sarasüre]
ma toilette au bord d’un charmant ru is­ dans la nuit. u sp o ko ić się
le bord [labo:r] brzeg
seau qui coule à une cinquantaine de m è­ un ruisseau [œrüiso] Un tableau idyllique, diras-tu? Hélas,
tres de la ferm e. C’est très sain, paraît-il. str u m y k c’était vrai, mais cela ne l’est plus. Il pleut, un os, des os [œ nos/de-
Mais moi, pauvre citadin j ’ai besoin d’eau il fa it froid, on est m ouillé jusqu’aux os zo] kość, ko ści
chaude pour m e raser car j ’ai une barbe une barbe [ünbarb] bro­ malgré les im perm éables. Le patron est un
très dure. A six heures et quart on nous da, zarost brave homme. Hier, dans l’après-midi, pleuvoir à verse [ple-
sert un petit déjeuner copieux et à sept copieux [kopj 0 ] o b fity com m e il pleuvait à verse, il nous a em ­ w u araw e rs] lać ja k z
une vigne [ünw in]
heures, tout le monde travaille d la vigne. w in n ica
m enés en camion à Reims. Nous avons vi- cebra
D eux personnes sont placées de chaque
côté d’une rangée de ceps. On coupe des un cep [œsep] w inorośl
grappes, et quand on n’a pas la bouche
pleine de raisin, on raconte des histoires.
Lorsque les paniers sont pleins, un por­ un panier [œ panje] k o ­
szy k boire to u t son soûl
teur les em porte jusqu’au camion avec des
un camion [œ kam jâ]
cuves. Et celui-ci transporte le raisin au cięża ró w ka
pressoir. Vers midi, aussitôt que le patron
nous a fait signe, on laisse tout et on va une cuve [ünkü:w ] ka d ź
casser la croûte. Une heure plus tard, casser la croûte [k asela-
le travail reprend. k ru t] p rzeką sić sité les fam euses caves où l’on fait du une cave [ü n k atw ] p iw ­
champagne. Mais que v e u x -tu ? Puisque la n ica
vendange doit être term inée dans cinq
jours, nous somm es■bien obligés de tra ­
vailler sous la pluie.
Cinq jours encore. Je compte les heures
qui m e séparent de toi. Je ne chante plus
de chansons à boire dans le genre “C heva­
liers de la table ronde, goûtons voir si fredonner [frodone] n u ­
le vin est bon”. Je fredonne: “Quand tu cić
seras dans mes bras, je verrai la vie en
casser la croûte
rose”.
Le soir on se réunit dans une grange une grange [üngrâ:z]
stodoła
A bientôt chérie,
pour dîner. Comme tout le monde a faim, Charles.
boire tout son soûl [bu-
on mange beaucoup et on boit tout son artu so su ] pić do w o li
soûl. Mais personne ne s’enivre, rassure- s’enivrer [sàniw re] upić
toi. Après le repas, ceux qui ne sont pas się
126 L e k c ja trzy n a sta L e k c ja trzy n a sta 127

OBJAŚNIENIA Czynność zdania nadrzędnego trw a tak długo

L es fra is de v o y a g e . . . sont à la charg e des p a rtic ip a n ts.
U cze stn ic y p o k r y w a ją k o s z ty podróży.
la ch a rg e — w znaczeniu dosłow nym — ciężar, w aga, np.: jak czynność zdania podrzędnego.
la ch a rg e d ’un cam ion ła d u n e k cięża ró w ki
u n e c h a rg e de b lé ła d u n e k zboża b. Jedna z czynności rozpoczęła się nieco wcześniej, trw a nadal,
la ch a rg e — w znaczen iu przen o śn y m — w y d a te k , ko szt, np. a na jej tle realizuje się druga czynność (równoczesność niecał­
les ch arg es de fa m ilie w y d a tk i rodzinne kowita, częściowa):
ê tre à la charg e de q u e lq u ’u n być na c zy im ś u trz y m a n iu
H ier, il p le u v a it / q u a n d \ , , /e m m e n a \
à v e rse \ l o r s q u e / e Patro n nous \ a e m m e n é s / à R eim s-
KOMENTARZ GRAMATYCZNY Q u an d \ /e m m e n a \
C o m m e /11 p le u v a it à v e rse - le Pa tro n no u s \ a e m m e n é s / à R eim s-
1. Zdania czasowe (Propositions tem porelles)
Czynność zdania nadrzędnego (lub podrzędnego)
Q u an d est-c e q u e je v e r r a i la vie en rose?

/■ dem ain; d ans u n e se m ain e . . .

J e la v e rra i en r o s e \ q uancj tu se ra s d an s m es b ras.
Okolicznik czasu (patrz l. 6) może być także w yrażony za po­
mocą zdań podrzędnych, które w skazują, w jakich okolicznościach
czasowych realizuje się czynność zdania nadrzędnego. Czynność
zdania nadrzędnego może się odbywać równocześnie z czynnością
zdania podrzędnego, może ją poprzedzać lub następow ać po niej.
Czynność zdania podrzędnego (lub nadrzędnego)
Jed n a czynność pokryw a się w czasie z drugą czynnością tylko
częściowo.
Uwaga: Z d an ie czasowe, poza zd an iem w p ro w ad zo n y m p rze z com m e (k tó re
sto i zaw sze p rze d zd an iem n ad rz ęd n y m ) m oże stać p rzed lu b po zd an iu
n ad rz ęd n y m . P o com m e w zd an iach czasow ych o b o w iązu je użycie czasu
im p a rfa it (in d ic a tif).

a. Czynności zdania nadrzędnego i podrzędnego odbyw ają się c. Czynność zdania czasowego jest wcześniejsza od czynności
całkowicie równocześnie (równoczesność całkowita); zdania nadrzędnego (nierównoczesność) :
l’a tte n d a f a it signe
est en F ra n c e l’a tte n d a it p. com p.
P endant que é ta it en F ra n c e
T an d is q u e l ’a a tte n d u fit signe
C h a rles a été en F ra n c e L u cie A p rès que p. sim p le laisse
Q u an d en P ologne
se ra en F ra n c e D ès q u e la issa it
A ussi lon g tem p s q u e l ’a tte n d r a a v a it f a it signe
se ra it en F ra n c e D ep u is q u e Vl.-q u e -p a rf. a laissé
l’a tte n d r a it •
A u ssitô t q u e le p a tro n nous on la issa it tout.
a u ra fa it signe
Q u an d f u t. ant. la isse ra
czek a n a niego
je st w e F rancji L o rsq u e la isse ra it
K ie d y czeka ła na niego a u ra it fa it signe
b ył w e F rancji cond. passé laissa
P odczas gdy K arol Ł u c ja b ęd zie n a n iego czeka ła
będzie w e F rancji
T a k długo ja k w P olsce eut f a it sig n e
b y łb y w e F rancji p. ant.
czek a ła b y n a niego
128 L e k c ja trzyn a sta L e k c ja trzyn a sta 129

Z ch w ilą gdy zo sta w ia m y p o n ie w a ż

G d y ty lk o [ dał n a m zn a k zo sta w ia liśm y b o w iem , , .
N ie p isa łem do Ciebie, ko m ie liś m y duzo pracy.
K ie d y w łaściciel da n a m zn a k zo sta w iliśm y w szy stk o ,
O dkąd d a łb y n a m zn a k zo sta w im y gdyż
itp. zo sta w ilib y śm y
c. Spójniki vu que i attendu que są charakterystyczne dla ję ­
Czynność zdania czasowego dokonuje się zyka sądowego i adm inistracyjnego:
Vu que le b ra s d e m on clie n t n e c o n stitu e p as to u te sa p erso n n e,
il s e ra it in ju s te de le co n d a m n e r p o u r u n e fo lie com m ise u n iq u e ­
przed czynnością zdania nadrzędnego m e n t p a r un de ses m em b res.

2. Zdania przyczynowe (Propositions causales) d. W zdaniach przyczynow ych używ a się try b u Indicatif.

J ’ai besoin d’eau c h a u d e p o u r m e ra se r, car j ’ai u n e b a rb e tr è s du re.

Comme to u t le m o n d e a fa im on m an g e beau co u p e t on b o it to u t son ĆWICZENIA
soûl.
I. W n a s tę p u ją c y c h zd a n iach złożonych je d n o ze zd ań p rze k szta łc ić n a
a. Powód, przyczyna jakiejś czynności lub stanu mogą być w y­ zd a n ie czasow e, np.:
rażone zdaniem niezależnym w prowadzonym (lub nie) przez spój­ J ’é ta is p lu s je u n e et je v o u la is ê tre h ô te sse de l’air.
nik car i zdaniem podrzędnym w prow adzonym przez spójniki: Quand j ’étais p lu s je u n e, je v o u lais ê tre h ô te sse d e l’air
comme, parce que, puisque, vu que, attendu que. alb o : J e v o u la is ê tre h ô te sse d e l ’a ir quand j ’é ta is p lu s jeu n e.
T o u s les m a tin s, je fa isa is m a to ile tte et j ’éco u tais F ra n c e -I n te r (quand).
b. Zdanie przyczynowe może stać przed lub po zdaniu nad­
V ous tra v a ille re z et vous serez a ssu ré s co n tre to u t ac cid en t co rp o rel
rzędnym . su rv e n a n t s u r le lie u d e tr a v a il (ta n t que). T u lira s (d’abord) ces q u e l­
Zdanie podrzędne Zdanie nadrzędne q u es m ots e t tu m e p a rd o n n e ra s (après) san s d o u te m o n silen ce (quand).
S u r la r iv e g a u c h e on p e n s e et su r la r iv e d ro ite on d ép e n se (tandis
S k u tek que). M. R a ca n f a it sa to ile tte et sa fem m e lu i p r é p a re le p e tit d é je u n e r
P rzy czy n a
(p en d a n t que). L es p a n ie rs so n t p lein s, u n p o rte u r les e m p o rte ju s q u ’au
nous som m es b ien o b li­ cam io n avec les cuves (lorsque). L e so leil se lè v e e t (to u t de su ite après)
P a rc e que la v e n d a n g e doit ê tre
te rm in é e d an s cinq gés de tra v a ille r sous on no u s ré v e ille (dès que). P a u l et M a rg u e rite o n t f a it (d’abord) le to u r
P u isq u e
du P a n th é o n et ils d esce n d en t (après) v e rs la S ein e (ap rès que).
Com m e jo u rs, la p luie.
je ste śm y zm u sze n i pra- II. U stalić, czy w p rz e k szta łc o n y ch zd a n iach z ćw iczenia I czynności są
„ ■ ■ (w in o b ra n ie m u si być u - . , c a łk o w ic ie ró w n o czesn e (k o m e n ta rz g ra m a ty c zn y p k t 1. a), ty lk o czę­
P oniew aż > cow ac w czasie desz-
I ko ń czo n e za piąć dni. czu. ściow o ró w n o c ze sn e (k o m e n ta rz g ra m a ty c zn y p k t 1. b), czy też n ie ró w -
n o czesn e (k o m e n ta rz g ra m a ty c zn y p k t 1. c).

Zdanie nadrzędne Zdanie podrzędne III. W n a s tę p u ją c y c h zd a n ia ch złożonych je d n o ze zd ań p rze k szta łc ić n a

zd a n ie p o d rzę d n e przy czy n o w e, np.:

S k u tek P rz y cz y n a L es v itic u lte u rs o n t b eso in d e m a in d ’œ u v re e t la R ad io la n c e des

a p p e ls d e m a n d a n t des v en d a n g eu rs. Comme les v itic u lte u rs o n t besoin
de m a in d’œ u v re , la R ad io la n c e des ap p els d e m a n d a n t des v e n d a n ­
J e ne t ’a i pas é c rit \ p u i s q UeUe^'>nous avions b eau co u p de tra v a il. g eu rs.

9 Ję z y k fra n c u s k i dla zaaw a n so w a n y ch

130 L e k c ja trz y n a sta L e k c ja cztern a sta 131

O n a la b o uche p le in e de ra isin ; on ne p e u t ra c o n te r des h isto ires LEÇO N Q U A TO RZE Q U A TO R ZIÈM E LEÇON

(puisque). C h arles f a it sa to ile tte au b o rd d ’un ru isse a u ; la salle
d e b a in s de la f e rm e n ’a p a s été m ise à la disp o sitio n des v e n d a n g eu rs
(p arce que). L e tr a v a il à la vig n e se te rm in e ra d an s cin q jo u rs; C h arles Z d an ia w zg lęd n e
se ra p p e lle (alors) q u ’il f a u t é c rire u n e le ttr e b ien te n d re à L u cie (puis­ R o d zajn ik cząstkow y
que). V otre d em an d e d ’em ploi a été re je té e ; v o tre d o ssier é ta it in co m ­ P rz y m io tn ik p e tit
p le t (vu que, a tte n d u que).

IV. O dpow iedzieć n a p y ta n ia :

A. E n q u elle saiso n de l ’a n n é e se fo n t les v en d a n g es? Q u els com m u ­ DANS UN MAGASIN DE CONFECTION
n iq u é s d o n n e -t-o n so u v e n t à la R adio p e n d a n t la saiso n d e v en d an g es?
Q uelles sont les cond itio n s m a té rie lle s des v en d a n g e u rs? L es v e n d a n ­
Personnages: Un vendeur et M.
g e u rs so n t-ils a ssu ré s? A q u i C h a rles é c rit-il ce tte le ttre ? A q u elle
h e u re se lè v e -t-il? O ù se la v e -t-il? P o u rq u o i a - t- il besoin d ’eau Lebeau.
c h a u d e p o u r se ra se r. L es v e n d a n g e u rs ra m a s s e n t-ils le ra is in en s i­
Le vendeur: M onsieur, q u ’y a-t-il pour
lence? Q ui e m p o rte les p a n ie rs plein s? O ù v e rs e -t-o n le co n ten u (za­
w arto ść ) des p a n ie rs? O ù le cam ion tr a n s p o r te - t- il le ra isin ? E st-ce votre service?
q u e les v e n d a n g e u rs v o n t se coucher im m é d ia te m e n t ap rè s le d în er? M. Lebeau: Je voudrais un slip de un slip de bain [œ
P o u rq u o i C h a rles é c r it- il q u e le ta b le a u n ’est p lu s id y lliq u e? Q u ’est-ce bain. slipdbê] sp o d en ki k ą ­
q u e les v e n d a n g e u rs o n t v isité à R eim s? A q u i C h a rles p e n s e -t-il Le vendeur: Jetez un coup d ’œil, nous p ielo w e
m a in te n a n t? avons un grand choix de modèles, de cou­ jeter un coup d’œ iî [żo-
te œ k u d œ j] rzu cić o-
B. Q uelles so n t les p rin c ip a le s régions v itico les d e la F ra n ce ? Q uel leurs, de m arques. J e vous conseille un k ie m , sp o jrzeć
est, d ’a p rè s vous, le m e ille u r v in fra n ç a is? Q uels p a y s p ro d u ise n t b e a u ­ slip Jantzen en laine-nylon qui est en la lain e [lalen] w ełn a
coup de vin? Y a - t- il des v ignes en P ologne? O ù? A vec q u els p lats vogue actuellem ent. Avec des raies hori­ être en vogue [etrâw og]
d o it-o n se rv ir le v in ro u g e? E t le v in b la n c? P ré fé re z -v o u s le v in sec
(w ino w y tra w n e ) ou le v in doux?
zontales, évidem m ent. być w m o d zie
M. Lebeau: Je crois que celui-ci fera une raie [ünre] k resk a ,
p a sek
V. U zu p ełn ić dialog m ięd zy d z ien n ik a rz em (le jo u rn a liste ) a w łaścicielem mon affaire. horizontal, -e [orizôtal]
w in n ic y (le v ig n ero n ): Le vendeur: Si vous voulez, vous pouvez p o zio m y , -a
L e jo u r n a lis te : L a ré c o lte e s t-e lle b o n n e ce tte an n ée? L e vig n ero n : . . .
l’essayer dans le petit salon qui se trouve celu i-ci fait m on affaire
L e J E te s-v o u s le p r o p rié ta ire de to u te s ces v ig n es q u ’on voit s u r les
là à droite. ta k i w ła śn ie będzie,
coteau x ? L e V.: . . . L e J.: D an s com bien de te m p s les v en d a n g es se­
M. Lebeau: Il me va parfaitem ent. o d p o w ied n i
ro n t-e lle s fa ite s? L e V.: . . . L e J.: E t ces v e n d a n g e u rs q u e je vois, d ’où
.. il m e va . . . j est m i
v ie n n e n t-ils ? L e V.: . . . L e J.: L e clim a t de la rég io n e s t-il bon p o u r Le vendeur: Vous allez p a rtir au bord do tw a rz y , p a su je m i
la c u ltu re de la vigne? L e V.: . . . L e J.: V ous d ev ez a v o ir u n e g ra n d e de la m er, n ’est-ce pas? D ’après les prévi­ frais, fraîche [frs/fre:sz]
cave avec des cuves én o rm es? L e V.: . . .
sions m étéorologiques, cet été sera assez tu : chło d n y, -a
frais. Je m e perm ets de vous conseiller un peignoir [œ perïua:r]
d ’acheter un peignoir. A près le bain vous p en iu a r, p ła szcz k ą ­
p ie lo w y
n ’attrap erez pas de rhum e de cerveau et le rhum e de cerveau [le-
puis c’est très à la mode. rü m d o serw o ] (albo: le
M. Lebeau: C’est combien? rh u m e) ka ta r
132 L e k c ja cztern a sta
L e k c ja cztern a sta 133
Le vendeur: 150F. Vu la qualité et la fa ­ être à la m ode być m o ­
assorti, -e [asarti] do­
dnym Le vendeur: Encore une cravate, avec
çon, ce n ’est pas cher. brany, -a, p a su ją cy, -a
vu (quelque chose) z w a ­ des chaussettes assorties? Celle-ci, peut-
M. Lebeau: Bon, je le prends. ż y w s z y , w obec, biorąc m arin [marê] m o rsk i
être, avec un paysage m arin. C’est le d er­
Le vendeur: J e vois, m onsieur, que vous pod u w a g ę n ier cri.
vou^ intéressez à ces costum es en tergal. un costum e stró j, k o s ­ irrésistible [irezistibl]
tiu m , u b ra n ie m ę s k ie
M. Lebeau: Oui, ça va. (Il pense: Je se­
Quel beau coloris! J ’en vends des dizaines n ieo d p a rty, -a, tu : z a ­
à m erv eille [am erw ej] rai irrésistible).
par jour. Je crois que celui-ci vous ira bójczy, -a
w sp a n ia le, św ie tn ie Le vendeur: Voici la facture. Je vous la facture [la fa k tü :r] r a ­
à m erveille. Vous faites du 46, n ’est-ce
fais un seul paquet? chunek
pas? Essayez-le donc — ça ne vous engage
M. Lebeau: Combien je vous dois?
à rien.
1400F! Pas possible!
M. Lebeau: (se reg ard an t dans la glace,
M onsieur Lebeau a pâli un peu. Tout
se d it en lui-m êm e: C’est vrai, la veste
en payant il constate q u ’il n ’aura pas assez
n ’est ni trop large, ni tro p étroite, faite
d ’argent pour p a rtir avec M adeleine au
sur m esure, chez un tailleur, elle ne serait
bord de la m er. Adieu Madeleine!
pas m ieux ajustée). ajusté, -e [ażiiste] do­
Quel est le prix? p a so w a n y, -a
LES MAGASINS DE PARIS

Au lieu de visiter les m onum ents histo­

Le vendeur: 900 F.
M. Lebeau: C’est un peu cher!
Le vendeur: Mais il vous va vraim ent
bien. Et puis c’est infroissable, le pli du
pantalon est perm anent. A près le bain,
c’est idéal pour se prom ener en ville.
M. Lebeau: (Lebeau su rex cité se dit: Il
plaira à la petite Madeleine).
je te r u n coup d ’œ il
infroissable [ëfru asab l]
n ie g n io tą cy, -a się
un pli [œpli] zm a rszc zka ,
■fałda, k a n t
perm anent, -e [perm an â]
trw a ły , -a
riques, que vous connaissez sans doute
déjà, je vous propose, Madame, de faire
un to u r dans les m agasins et les bouti­
ques.
Tout à côté de l ’hôtel où vous habitez
se trouve une petite rue com m erçante le
long de laquelle s’alignent de nom breux
m agasins spécialisés. Ici, à gauche, un
m agasin de chaussures avec sa réclam e s’aligner [salińe] tu : cią­
“A ndré, le chausseur sachant chausser”, gnąć się szeregiem
un chausseur [œszo-
un peu plus loin un m agasin alim entaire sœ :r] szew c
avec sa devise “Chez Dupont, to u t est chausser [szosę] robić
bon”. De l ’au tre côté de la rue vous voyez b u ty , obuw ać
une charcuterie, une boulangerie et une une charcuterie [ü n szar-
droguerie. Dans le passage qui s’ouvre au k ü tri] w ę d lin ia rn ia
un teinturier [œ tëtü rje]
p rem ier plan, se sont installés des artisans fa rb ia rz
(teinturiers, horlogers, coiffeurs . . .). En­ un horloger [cenorloże]
fin, le long du tro tto ir stationnent de nom­ ze g a rm istrz
 134 L e k c ja czternasta L e k c ja cztern a sta 135

breuses ch arrettes de m archands des q u a­ u n e c h a rre tte [ü n szaret] O BJAŚN IEN IA

tre-saisons qui vendent des fru its et des
légumes.
Vous n ’avez pas l ’air de vous y in téres­
ser beaucoup, Madame. Alors prenons le
m étro pour nous ren d re dans un de ces
grands m agasins, vraie exposition d ’objets
de to ute nature, où vous pourrez tout
acheter. Les grands m agasins ont de bon­
nes traditions et une longue expérience
qui garantissent la qualité des objets v en ­
dus. Ils datent du Second Em pire (Le Lou­
vre: 1855, Le P rintem ps: 1865) ou du d é ­
but de la Troisièm e R épublique (Les Ga­
leries L afayette: 1894). Zola en parle déjà
dans son rom an “Au bonheur des dam es” .
Nous y voilà. Que désirez-vous M ada­
me? Ici on peut acheter de la vaisselle,
m eubler son appartem ent, tro u v er des a r­
ticles de voyage . . . Ah! c’est le rayon de
confection qui vous intéresse. Il est au u n asc e n se u r [œ n a sâ-
deuxièm e étage. Prenons l’ascenseur ., .
Vous préférez l’escalier roulant? Vous
avez raison, c’est plus am usant. A vous de
choisir m aintenant. C’est du p rê t à porter. p r ê t à p o rte r [p re ta -
Vous pouvez vous h ab iller des pieds à la
tête: tailleurs, robes, pull-overs, vestes,
jupes . . .
Et savez-vous quelle est la spécialité du
rayon qui se trouve au fond? Le sommeil. u n m a te la s [œ m atla]
Si vous souffrez d ’insomnie, adressez-vous
à cet hom m e vêtu d ’une blouse blanche. u n e c o u v e rtu re [ü n k u -
Il vous indiquera l ’épaisseur du m atelas,
la form e de l ’oreiller, la couleur de la cou­
v ertu re qui vous assureront un sommeil
calme et reposant.
w ózek
un m a rc h a n d des q u a ­ la lig n e linia, rząd, szereg
s’alig n e r ciągnąć się szereg iem
tre -s a is o n s [œ m arszâ -
dekatrosezô] sp rze ­ la ré c la m e re k la m a (np. h an d lo w a)
d aw ca ja r z y n i o w o ­ f a ir e de la ré c la m e re kla m o w a ć (w zn aczen iu h an d lo w y m )
ców ré c la m e r re kla m o w a ć , żądać, u p o m in a ć się, k w estio n o w a ć
a u to ta l [ototal] ogółem la ré c la m a tio n re kla m a c ja , za ża len ie
fa ire de la récla m e r é c la m e r . . .
KOMENTARZ GRAMATYCZNY
sce:r] w in d a
u n e sca lier r o u la n t [œ n -
e sk a lje ru lâ ] ru c h o m e
1. Zdania w zględne (Propositions relatives)
sch o d y a.
T o u t à côté de l ’h ô tel ou vous h a b ite z se tro u v e u n e p e tite ru e
parte] g o to w e do n o ­
szen ia co m m erçan te, le long de "laquelle I s’a lig n e n t de n o m b re u x m a ­
le so m m eil [lasam ej] sera gasin s sp écialisés.
u n e in so m n ie [ünêsam ni] C ’est ce lle -c i | q u i Jm e p la ît.
bezsenność M a in te n a n t q u e je suis g ra n d , ce qui p ro u v e q u e j ’ai m a n g é m es
soupes, je n e fa is p a s ta n t d ’h isto ire s . . .
m a tera c
Zaim ki w zględne qui, que, lequel, quoi, d o n t. . . oraz przysłów ek
w e rtü :r] ko łd ra w zględny où w prow adzają zdania podrzędne zwane względnym i.
Zdanie w zględne może odnosić się do jednego z rzeczowników
lub zaimków zdania nadrzędnego względnie do całego zdania n a d ­
rzędnego.
136 L e k c ja cztern a sta
b. Zdanie w zględne odnoszące się do jednego z rzeczowników
(lub zaimków) zdania nadrzędnego:
Je v o u s conseille un slip J a n tz e n e n la in e -n y lo n | q ui | e s t trè s en
v o g u e ac tu e lle m en t.
Les jeunes | qu i | s ’e n n u y a ie n t un peu, file n t à l ’an g laise d an s le
salon.
Qui jest podm iotem dla osób i rzeczy obu liczb i rodzajów.
Le vendeur | à q u i] M. L e b e a u s’est ad ressé, lu i co n seilla u n m aillo t
J a n tz e n .
Przyim ek + qui jest dopełnieniem dalszym tylko dla osób.
L e co stu m e | que | M. L e b e a u a ac h eté coûte 250 F.
Que jest dopełnieniem bliższym dla osób i rzeczy obu liczb i ro ­
dzajów.
Ils o n t s a u té du train, j le quel | s u iv a n t la p e n te d e s c e n d a n te s ’est
p ré c ip ité d a n s la c a rriè re .
Lequel jest podmiotem .
. . . S pectacle unique, d u r a n t lequel j se d éro u le l’H isto ire de F ra n ce .
Lequel, laquelle (lesquels, lesquelles) pełnią rów nież funkcję
dopełnienia dalszego, okoliczników i określeń rzeczownika. W ystę­
pują często z przyim kiem (auquel, avec lequel, itp.).
B eaucoup de F ra n ç a is u tilis e n t le ch em in de fe r | d o n t | le rése au
co m p te 36.000 km .
N ous su iv o n s ces ru e s | dont | G o eth e d isa it . . . (G o eth e d isa it de
ces ru e s . . . )
D ont (de q u i . . . ) rep rezen tu je rzeczy i osoby. Może być dopeł­
nieniem dalszym , okolicznikiem, określeniem rzeczownika.
A lo rs p re n o n s le m é tro p o u r nous r e n d re d an s u n d e ces g ran d s
m agasins, . . . , où | vous p o u rre z to u t a c h e te r. (Vous p o u rre z
a c h e te r d a n s u n de ces g ra n d s m agasins).
V ous h a b ite z à l’h ôtel [ d ’o ù [ on v o it u n e p e tite ru e com m erçante.
(On v o it c e tte r u e de l ’hôtel).
L e k c ja cztern a sta 137
Przysłów ek w zględny où (d’où, par où) pełni funkcję okoliczni-
ka m iejsca i czasu.
U w ag a: Z aim k i w zg lęd n e o raz p rzy słó w e k w zg lęd n y où p e łn ią
w zd a n ia ch w zg lęd n y ch ta k ą sam ą fu n k c ję , ja k ą p ełn iłb y w n ich
rzeczo w n ik lu b zaim ek (ze zd an ia n ad rzęd n eg o ), k tó ry one r e p r e ­
z e n tu ją .
c. Zdanie w zględne odnoszące się do całego zdania nadrzęd­
nego:
M. Lebeau a acheté beaucoup de n ouvelles choses élégantes, ce qui |
le re n d h e u re u x .
Ce qui, ce que, ce dont, ce à q u o i. . . w prow adzają zdanie
w zględne odnoszące się do całego zdania nadrzędnego.
Il fa u t com prendre et aim er l’art, sans quoi | on est u n m a u v ais
m a rc h a n d d ’a n tiq u ité s.
|Ce à q u o i| il n e r e g a rd a it pas, c’é ta it a u p rix .
Quoi — zaim ek w zględny rodzaju nijakiego używ any jest zaw ­
sze z przyim kiem (en quoi, à q u o i...) . Odnosi się do zaimków
w skazujących (ce, cela) lub nieokreślonych (rien, quelque cho­
s e . . . ) rodzaju nijakiego lub do całych zdań.
Nie m ylić quoi w z g l ę d n e g o z quoi p y t a j ą c y m !
2. R odzajnik cząstkow y (A rticle partitif) du, de la
R odzajnik cząstkow y staw iam y:
a. P rzed rzeczow nikam i oznaczającym i m aterię, surowiec dla
w skazania n a ich bliżej nieokreśloną ilość, np.:
P a u l b o it d u th é . P a w e ł p ije h erb a tę (n ie o kre ślo n ą ilość h erbaty).
b. P rzed rzeczow nikam i abstrakcyjnym i, np.:
a v o ir d a co u la g e m ie ć odw agę
to u t
c. P rzed rzeczow nikam i konkretnym i dla zaznaczenia, że stają
się one teraz m aterią, surowcem, np.:
v e n d re d u b œ u f sp rzed a w a ć w o ło w in ę
138 L e k c ja czternasta
d. Po czasowniku faire przed rzeczownikiem określającym
jakiś rodzaj zajęcia;
fa ir e de la m u siq u e u czyć się m u z y k i
f a ir e d u sp o rt up ra w ia ć sport
f a ir e d u sk i je źd zić n a nartach
e. Po czasowniku faire i zwrocie il y a przy oznaczaniu po­
gody.
il fa it d u v e n t je st w ietrzn o
il y a du b ro u illa rd je st m glisto.
3. P rzym iotnik petit
Ça p la ira à la p e tite M adeleine. T o spodoba się M agdalence.
P rzym iotnik p etit+ rzeczownik mogą być użyte zam iast zdrob­
niałej (często nieistniejącej) form y tego rzeczownika.
ĆW ICZENIA
I. W staw ić o dpow iednie zaim ki w zględne odnoszące się do części (lub
całości) zd an ia, np.:
L es slips de b a in . . . nous v o u s p ré se n to n s so n t d e p re m iè re q u alité.
L es m a illo ts de b a in que no u s vous p ré se n to n s so n t de p re m iè re q u alité .
V oilà u n m a illo t de b ain . . . a des ra ie s horizontales. M. L eb e au ad m ire
le p eig n o ir . . . p a rle le v e n d e u r. V oyez-vous le p e tit salo n . . . la p o rte
e s t o u v erte . L e p eig n o ir, p o u r . . . vous ne p a y e re z p as p lu s de 150 F, vous
v a tr è s bien. L e co stu m e . . . vous vous intéressez, M o n sieu r, est en
te rg a l. Son coloris est a g ré a b le . . . p la ira à M onique. L e m iro ir d an s . . .
v o u s p o uvez vous re g a rd e r se tro u v e à gauche. C’e s t trè s com m ode,
des p a n ta lo n s . . . le p li e s t p e rm a n e n t. Vous p asserez p re sq u e to u te la
jo u rn é e au b o rd de la m er, a p rè s . . . il vous fa u d r a m e ttre u n costum e
p o u r so rtir le soir. J ’a im e ra is te lle m en t a c h e te r en co re u n e c ra v a te et
des ch a u sse tte s asso rties . . . m e r e n d ra ie n t irré sistib le . A d ressez-v o u s
à la caisse No 3 . . . vous ré g le re z v o tre fac tu re .
II. W ypisać te części (lub całe) zdania, do k tó ry c h odnoszą się zaim ki
(przysłów ki) w zględne, np.:
Ic i s ta tio n n e n t les m a rc h a n d s des q u a tre -s a iso n s dont les c h a rre tte s
so n t te lle m e n t p itto re sq u e s — dont = (les charrettes) des marchands
des quatre-saisons.
L e k c ja cztern a sta 139
L e m a g asin a lim e n ta ire a u n e a u tre devise avec la q u e lle il p en se
a ttir e r des clients. D ans le p assag e q u i s’o u v re au p re m ie r p lan , se
s o n t in sta llé s des a rtisa n s. A u p re m ie r p lan , s’o u v re le p assag e où les
a rtis a n s se so n t in stallés. L es fru its et lég u m es q ue v e n d e n t les m a r ­
c h a n d s des q u a tre -s a iso n s so n t frais. E n fin , elle a p u v isite r les G aleries
L a fa y e tte , ce dont elle rê v a it 'depuis longtem ps. L ’in so m n ie d o n t vo u s
so u ffre z e st à év iter. L ’h o m m e à q u i vous vous a d re sse re z g u é rira v o tre
in so m n ie. Il fa u t f a ire a tte n tio n à l ’ép a isse u r du m a telas, à la fo rm e
d e l’o reiller, à la co u leu r de la c o u v e rtu re , san s quoi v o tre som m eil
n e p o u r ra ê tre calm e e t rep o sa n t. Vous d o rm irez bien, ce q u e vous
so u h aitez, je suppose.
III. W staw ić o d p o w ied n ie ro d z a jn ik i i n azw ać je, np.:
C’est le ra y o n .. . p r ê t à p o rte r — c’est le ra y o n du p rê t à p o rte r (du =
= a rtic le co n tracté).
A ch etez . . . p rê t à p o rte r, co n seille la réclam e. L ’oncle . . . fam ille
A u b ry a im e b o ire . . . vin. E n a b s o rb a n t . . . soda et . . café on n ’am élio ­
r e p a s sa san té. V a c h e rc h e r . . . la it, . . . m o u to n et . . . p ain . A u b o rd . . .
m e r il f e r a . . . v en t. L es je u n e s a im e n t fa ire . . . b ic y c le tte e t . . . a u to ­
m o bile. P o u r fa ire . . . th é â tr e il fa u t av o ir . . . ta le n t. J ’e n te n d s L éon
jo u e r . . . jazz. A p rè s le bac, C lau d e fe ra . . . m édecine. P a s s e -m o i.. .
fro m a g e s ’il te p la ît.
IV. O dpow iedzieć n a p y ta n ia :
A. Q ue v e u t a c h e te r M. L ebeau? Les slip s d e b a in avec des raie s
h o rizo n tale s so n t-ils en v o g u e ac tu e lle m en t? En q u e lle saiso n de l ’an n ée
s ’e n rh u m e -t-o n fac ilem en t? P o rte z -v o u s des com plets su r m esu re?
A q u i p e n se M. L e b e a u to u t en essa y a n t le com plet? U ne c ra v a te avec
u n p a y sa g e m a rin e s t-e lle de bon goût? P o u rq u o i M. L eb e au n e p o u rra -
t- il p a s p a r tir avec M a d ele in e au b o rd de la m e r? Q uels m ag asin s
v o it-o n d an s la p e tite ru e co m m erçan te? C om posez u n e réc lam e p o u r
u n e d ro g u erie. Q ue p o u v ez -v o u s a c h e te r d an s u n e b o u la n g erie? Q uand
a - t- o n o u v e rt les G a le rie s L afay e tte ?
B. Q ui e st-c e q u i v en d du p ain ? De la v ia n d e? C hez q u i p o u v ez-v o u s
a c h e te r des fru its e t des légum es? Q ui est-c e q u i ré p a re les m o n tres?
O ù allez -v o u s p o u r a c h e te r des m é d icam en ts? E t p o u r vous fa ire co u ­
p e r les ch ev eu x ?
V. V ous allez d an s u n e é p ice rie p o u r a c h e te r d u sucre, du café, d u b e u rre
et d es œ u fs. C om posez u n p e tit d ialogue.
 L ekcja piętnasta 141
140 L ekcja piętnasta

fois il devait recevoir une piqûre. Il de­ une piqûre [ünpikü:r]

LEÇON QUINZE QUINZIÈME LEÇON ukłucie, zastrzyk
m ande à l ’infirm ière où elle allait le p i­
quer. “A la cuisse”, dit l ’infirm ière. Sur une cuisse [ünküis] udo
Użycie trybów w zdaniach podrzędnych quoi P ierre tend son bras musclé où il
K onstrukcje z bezokolicznikiem lub imiesłowem s’était fait tato u er une jolie fille avec de
Użycie try b u subjonctif w zdaniach dopełniających longues cuisses.
M. Sendal: Il n ’a pas perdu sa verve à la verve [lawerw] w er­
l ’hôpital. Allongé sur la table d ’opération, wa, żywotność, humor
allonger [aloże] rozcią­
il voit le chirurgien arriver, avec un m as­
CHEZ LE MÉDECIN gnąć, wyciągnąć
que sur la bouche. Alors il lui dit: “Vous
Deux jeunes techniciens, M. D ufort et pouvez enlever votre m asque, docteur, je
M. Sendal vont p a rtir pour le S ahara où vous ai reconnu tout de suite”.
ils participeront au forage de puits de pét­ le forage [lafora:ż] w ier­ M. Dufort: Est-ce qu’il restera long­
role. Ils doivent se faire exam iner p ar le cenie tem ps à l ’hôpital?
m édecin pour obtenir un certificat m édi­ un puits [œpüi] studnia, M. Sendal: Je crois que oui.
tu : szyb M. Dufort: Tu as vu son médecin?
cal;. En a tten d an t l ’arrivée du docteur, ils un certificat [œsertifika]
bavardent. św iadectwo zaświad­ M. Sendal: Non, j ’ai vu son infirm ière.
czenie Elle a l ’air de s’occuper sérieusem ent de
M. Dufort: Pourquoi est-ce que P ierre b avarder [bawarde] ga­ lui.
n ’est pas venu? dać, gawędzić Le docteur: M. D ufort, entrez s ’il vous
M. Sendal: Comm ent, tu ne sais pas? Il plaît. C’est pour le certificat médical,
a eu u n accident et il est à l ’hôpital. n ’est-ce pas?
M. Dufort: Pas possible. Ce farceu r qui un farceu r [œ farsœ :r] f i ­ M. Dufort: Oui, docteur. Voici ma fiche
se faisait toujours m e ttre à la porte du glarz, kaw alarz une santé de fer [ünsâ-
médicale.
dispensaire de la Compagnie, il est à l’hô­ ted9fe:r] żelazne zdro­
le dispensaire [lodispâ - Le docteur: Bon, je vois que vous avez wie
pital? se:r] przychodnia, am ­ une santé de fer, rien q u ’une fluxion de une fluxion de poitrine
M. Sendal: M alheureusem ent oui. bulatorium
poitrine à l’âge de douze ans. M aintenant, [ünflüksjôdapuatrin]
M. D ufort: Il aim ait p o u rtan t se ficher se ficher (fam.) [safisze] ôtez v otre veste et votre chemise. Respi­ zapalenie płuc
du personnel médical. Il est allé une fois nic sobie nie robić, respirer [respire] oddy­
rez . . . to u sse z . . .
chez le m édecin en lui disant: “Docteur, kpić chać
M. Dufort: Alors, docteur, je n ’ai rien tousser [tuse] kaszleć
il y a un an, je suis venu chez vous pour aux poumons? les poumons [lepu^nô]
mes rhum atism es et vous m ’aviez dit de Le docteur: Ça va. Je vais vous exam i­ pluca
ne pas m ’exposer à l ’h u m id ité’ . Le m éde­ s’exposer [sekspoze] na­ n er le cœ ur et m esurer la tension arté­ la tension artérielle [la -
cin le voyant pour la prem ière fois, m a r­ rażać się tâsjôarterjel] ciśnienie
rielle. Hum, vous avez une légère hy p er­
m otte: “O u i. . . , eh bien . . J e voulais krw i
tension. une hypertension [ün-
m aintenant vous dem ander, dit P ierre, si m arm otter [marmote] M. Dufort: C’est grave, docteur? ipertâsjô] nadciśnienie
je peux déjà prend re un b ain”. Une autre m ruknąć, bąkać
142 L ekcja piętnasta L ekcja piętnasta 143

Le docteur: Non, m ais il fau d ra surveil­ surveiller [sürweje] do­ tire r des conclusions scientifiques. Dans u n homme de génie [œ-
ler ça. Vous fumez? . . . Vous buvez beau­ glądać, przypilnować, nomdożeni] człowiek
“L a vie de sir A lexander F lem ing” , A ndré
dbać z talentem , geniusz
coup de vin? désorm ais [dezorme] od­ M aurois parle précisém ent de ce problèm e.
M. Dufort: T rente gauloises et un litre tąd, od tej chwili Flem ing gardait ses cultures parfois deux
de vin p ar jour. une culture [ün kültür]
risq u er de [riskeda] n a ­ ou trois sem aines et avant de les jeter, les
uprawa, hodowla, roś­
Le docteur: Désormais, pas plus de 10 rażać się na reg ard ait avec attention pour voir si par lina
cigarettes et un q u a rt de vin. Sinon, votre un m irage [óśmirarż]
h asard un phénom ène inattendu ne s’était
złudzenie, urojenie,
tension m ontera et vous risquez de voir fata morgana pas produit. Un soir il observa longuem ent se produire [saprodüi:rj
tro p de m irages dans le désert. le désert [ladeze:r] p u st­ une culture dans laquelle il avait m is un nastąpić, zaistnieć
(M. D ufort sorti, le docteur appelle M. kow ie, pustynia peu de son propre m ucus nasal. Il re m a r­ le m ucus nasal [lamü-
Sendal). qua une zone où des microbes avaient été küsnazal] śluz z jam y
tués. Il essaya ensuite l’effet des larm es. nosowej
LA LUTTE CONTRE LA MALADIE une zone [ünzon] tu:
Une seule larm e dissolvait, en quelques,
m iejsce
secondes, certains organismes. Pendant un effet [œnefe] w ynik,
L a m aladie a toujours été et reste en­ les cinq ou six sem aines qui suivirent działanie
core un fléau qui afflige l ’hum anité. On un fléau [œfleo] plaga,
y voyait jadis la m alédiction des dieux klęska
ou un sort jeté p ar des sorciers. Dès les affliger [afliże] m artw ić,
gnębić, nawiedzać
tem ps très anciens, les m édecins essayè­ jadis [żadis] niegdyś
re n t de lu tte r contre ce mal. Le nom la m alédiction [lam ale-
d ’H ippocrate, qui vivait q u atre siècles diksjâ] przekleństw o
av an t n otre ère, est toujours célèbre et le sort [laso:r] los
les jeunes médecins, avant de q u itter la un sorcier [œsorsj e]
czarnoksiężnik
Faculté, prononcent un serm ent qui s’ins­ prononcer un serm ent
pire d ’une form ule rédigée p ar le père przysięgać, składać
de la médecine. przysięgę L es volontaires touchaient trois pen­
ces pour chaque dose de larmes
De nos jours, la lu tte contre la m aladie
s’organise de m ieux en mieux, parallèle­ Flem ing continua ses expériences. P our une larm e [ünlarm ] łza
m ent au développem ent des sciences. Bio­ dissoudre [disu:dr] roz­
faciliter l ’écoulem ent des larm es Flem ing
logistes, physiciens, chim istes collaborent puszczać
et ses collaborateurs m ettaient du jus de l ’écoulem ent [lekulmâ]
avec les m édecins pour a rrê te r le dévelop­ citron dans leurs yeux. V isiteurs et visi­ odpływ, wyciekanie
pem ent des maladies. teuses se voyaient tous mis à contribution. le jus [lażii] sok
On a dit souvent que le hasard était à Les volontaires touchaient trois pences la contribution [lakôtri-
le h asard [laaza:r] p rzy ­ büsjo] przyczynek, u~
l ’origine de nom breuses découvertes m é­ padek pour chaque dose de larm es. Après avoir
dział
dicales. Oui, sans doute, mais il a fallu une découverte [ünde- fait de nom breuses expériences Flem ing une dose [ündo:z] daw ­
quand m êm e des hom m es de génie pour kuw ert] odkrycie conclut que dans les larm es il y avait une ka
144 L ekcja piętnasta
L ekcja piętnasta 145
substance capable de dissoudre, donc de KOMENTARZ GRAMATYCZNY
tuer, certains microbes. Cette substance
fu t appelée Lysozyme. C’était un pas géant, -e [żećt] olbrzym i, 1. Użycie trybów w zdaniach podrzędnych (patrz l.ll)
géant vers la découverte de la pénicilline. -a
Zdanie nadrzędne Zdanie podrzędne Tryb zdania podrzędnego
A côté des vrais médecins, il y a to u ­
un guérisseur [œgeri- a.
jours eu des guérisseurs qui ne sont le
sœ :r] uzdrowiciel, On a dit sou­ que le hasard était à Indicatif
plus souvent que d ’audacieux charlatans.
znachor vent l’origine de nom breuses (po czasowniku dire w
La litté ra tu re nous en fournit de nom breux découvertes médicales. zdaniu nadrzędnym )
exem ples. Ne citons que l’ouvrage de Le-
On n ’a jam ais que le hasard ait été à S u bjonctif
sage “H istoire de Gil Blas de S antillane”. dit l’origine . . . (po negacji w zdaniu
Voici com m ent le docteur Sangrado a r é ­ révéler [revele] odkryć, nadrzędnym )
vélé à Gil Blas l’a rt médical en une leçon objawić
b.
“Voilà le secret de g u érir toutes les m ala­ Il a fallu des pour qu’on ait pu en Subjonctif
dies du m o n d e . . . Ce simple secret est hom m es de gé­ tire r des conclusions. (w zdaniu celowym)
ren ferm é dans ces deux points: dans la la saignée [laseńe] upływ
nie
krw i, puszczenie krw i
saignée et dans la boisson fréquente . .. la boisson [labuaso] na­ On en a pu t i ­ parce qu’il y av ait des Indicatif
Je n ’ai plus rien à t ’apprendre, tu sais la pój, trunek, tu: picie re r des con­ hommes de génie. (w zdaniu przyczyno-
m édecine à fond”. w ody clusions wym)

Użycie trybów w zdaniach podrzędnych uzależnione jest:

OBJAŚNIENIA
— Od treści zdania nadrzędnego — dla zdań podrzędnych
w prow adzonych przez spójnik que (zdania dopełniają­
A ndré M aürois (1885—1967) — właściwe nazwisko Em ile Herzog — pisarz c e — propositions complétives);
francuski, pisał powieści psychologiczne, np. „ K lim aty”, biografie słynnych — Od treści zdania podrzędnego — dla zdań okoliczniko-
ludzi, np. „Les Trois D um as”, prace historyczne, np. „Dzieje A nglii”. wych.
la technique technika; le technicien technik
2. K onstrukcje z bezokolicznikiem lub im iesłow em (patrz 1.5)
la m écanique m echanika; le m écanicien m echanik
la physique fizyka ; le physicien fiz y k a. W zdaniach podrzędnych m ożna również, zam iast osobowej
les m athém atiques m atem atyka; le m athém aticien m atem atyk form y czasownika, zastosować konstrukcje z bezokolicznikiem
p ren d re un repas zjeść posiłek lub im iesłow em (tzw. rów now ażniki zdań podrzędnych). Pozwala
p ren d re du thé w ypić herbatę to często na uniknięcie użycia try b u łączącego (subjonctif):
p ren d re un bain w ykąpać się pour obtenir un certificat.
Ils doivent se fa ire exam iner
p ren d re un engagem ent zobowiązać się p a r le m édecin pour qu’ils obtiennent un certificat.
p ren d re un m édicam ent zażyw ać lekarstwo
Allongé sur la table d’opé-\
p ren d re garde uważać
ration
p ren d re congé pożegnać się il voit le chirurgien arriver.
p ren d re l’avion w ybrać samolot jako środek lokomocji P en d an t qu’il est allongé
su r la tab le d’opération

10 Ję z y k fra n c u s k i d la z aa w a n so w a n y ch
146 Lekcja piętnasta L ekcja piętnasta 147

b. Zarówno bezokolicznik, jak imiesłów mogą mieć swój w łas­ C’est dommage que vous ne l’ayez pas visitée.
Uczucie Je suis contente que vous soyez arrivé.
ny podmiot, np.:
P ie rre voit | le chirurgien arriver. Negacja Nous ne voyons pas que Philippe fasse du ski.
S V S V
P ierre voit que le chirurgien arrive.
Pytanie Pensez-vous que Philippe fasse du ski?
M. D ufort sorti, | le docteur appelle M. Sendal.
S V S V Uwaga: Po takich czasownikach jak: dire, conclure, penser, constater,
A près que M. D ufort sort, le docteur appelle M. Sendal. déclarer, dém ontrer itp. (les verbes d’opinion) w form ie tw ierdzącej
używam y w zdaniu dopełniającym try b u indicatif.
Częściej jednak bezokolicznik i imiesłów m ają podmiot w spólny
z podm iotem czasownika głównego w zdaniu, w którym w y stę­
ĆWICZENIA
p u ją np.:
/ d e voir trop de m irages. I. Z am iast zdania podrzędnego zastosować konstrukcję z imiesłowem, np.:
Vous risquez \ q Ue vous an ez voir trop de mirages.
Puisque la voie était libre, le train devait rouler sans a rrê t ju sq u 'à
Valence.
/c o n tin u a n t ses expériences, constata . . .
Fleming:, \ p e n d a n t q u ’il continuait ses expériences, c o n sta ta .. La voie é ta n t libre, le tra in devait rouler sans a rrê t ju sq u ’à Valence.
Puisque le tra in avait suivi la pente descendante, il s’est précipité
Jeśli podm iot jest wspólny, to w języku francuskim częściej dans une carrière profonde d ’une tren tain e de m ètres.
w ystępuje konstrukcja z bezokolicznikiem, np.: Comme le m écanicien voyait que le tra in s’est engagé dans une fausse
direction, il a dû ralentir.
pour être
M ais tu as tous ce q u ’il fa u t ----------------------- une se c re ta ire . . . II. Z am iast k o n strukcji z imiesłowem zastosować zdania podrzędne w pro­
pour que tu sois
w adzone przez różne spójniki, np.:
Uwaga: W niektórych w ypadkach konstru k cja bezokolicznikowa jest je ­ V oulant p a rtir pour le Sahara, il doit se faire exam iner par le m é­
dyną możliwą k onstrukcją, np.: decin.
Il aim e a rriv e r au bureau d’études quelques m inutes plus tôt. S ’il veu t p a rtir pour le S ahara, il doit se faire exam iner par le m é­
Il a su toujours joindre à une h aute compétence professionnelle de decin.
grandes qualités de cœur. Un certificat m édical éta n t nécessaire, M. D ufort et M. Sendal se
3. Użycie try b u subjonctif w zdaniach dopełniających (proposi­ présentent chez un médecin. Pierre, ayant une n atu re de farceur, ne
supporte pas les gens tristes. M. D ufort sorti, le docteur appelle
tions complétives) M. Sendal. La tension artérielle m esurée, le docteur constate une
Je veux que vous me piquiez au bras. légère hypertension.
Życzenie, J ’ordonne que vous fum iez seulem ent trois cigarettes III. K onstrukcje z bezokolicznikiem zamienić n a zdania podrzędne, np.:
chęć, p a r jour.
rozkaz Je la vois v en ir d ’un pas rapide et léger.
M. R acan désire que ses fils soient ingénieurs.
Je vois qu’elle vient d’un pas rapide et léger.

M. Sendal doute fo rt que P ierre sorte vite de l’hôpital. L e docteur lui dem ande de ne pas s’exposer à l’hum idité. A près avoir
Pow ątpiew anie,
obaw a, M. D ufort crain t que cela ne soit vrai. prononcé un serm ent les jeunes m édecins quittent leur Faculté. Bio­
przestroga P renez garde que personne ne vous voie! logistes, chim istes, physiciens collaborent avec les m édecins pour a rrê te r
le développem ent des m aladies.
148 L ekcja piętnasta p ~J PAŃSTW OW E WYDAWNICTWO „W IEDZA POW SZECHNA” — WARSZAWA

IV. Z dania podrzędne zamienić na konstrukcje z bezokolicznikiem, np.: Maria Łozińska • Ludomir Przestaszewski
Nous écoutons P ierre qui raconte des blagues.
Nous écoutons P ie rre raco n ter des blagues.
A près que le m édecin a ausculté F abien, il constate une toux asthm a­
JĘZYK FRANCUSKI DLA ZAAWANSOWANYCH
tique. Il l’envoie à la pharm acie pour q u ’il y achète un m édicam ent
contre la toux. L e pharm acien est d istra it ce jo u r-là (à force d’être...), Zeszyt 5 Lekcje 16—22
il lui vend un m édicam ent contre la dysenterie. M aintenant, je propose
que vous acheviez cette histoire!
V. Przetłum aczyć stosując zw roty z prendre:
LEÇON SEIZE SEIZIÈME LEÇON
Moja żona pragnie, żebym jadał (posiłki) w restauracji. Boję się, że
będę m usiał potem zażywać lekarstw a. Jestem bardzo nieszczęśliwy, że
m oja żona pow zięła ta k ą decyzję. S u b jo n ctif im parfait i plus-que-parfait
VI. Odpowiedzieć na pytania: Zgodność czasów z trybem subjonctif w zdaniu podrzędnym
Tryb subjonctif w zdaniu względnym
A. Pourquoi M. D ufort et M. Sendal sont-ils allés chez le m édecin?
Racontez le to u r que P ie rre a joué à son docteur. Pourquoi P ierre
re s te ra -t-il longtem ps à l’hôpital? Q uelle m aladie M. D ufort a -t-il
eue dans son enfance? Nommez quelques m aladies qui affligent a u ­
jo u rd ’hui l’hum anité. Q uelle découverte a faite Fleming? De nos jours IL NE SUFFIT PAS D’AVOIR DES IDÉES,
pratiq u e-t-o n encore la saignée? IL FAUT SAVOIR LES EXPRIMER
B. Q uand allez-vous chez le médecin? Si vous étiez gravem ent m alade
auriez-vous p eu r d’aller à l’hôpital? Pourquoi? Nommez quelques Georges D uroy arriv a devant la maison
m édecins spécialistes. Q uelle différence y a -t-il entre un oculiste et de M me F orestier. Il sonna. Le dom esti­
un opticien? Les soins m édicaux sont-ils g ratuits en Pologne? Que que v int lui ouvrir. D uroy lui dit: “De­
portent les gens qui ne voient pas bien? E st-ce que vous fum ez
beaucoup? Le tabac est-il dangereux p our la santé?
m andez à Mme F orestier si elle peut me
recevoir, et prévenez-la que je viens de la prévenir [prewoni:r] u-
p a rt de son m a ri”. Puis il attendit. L ’hom ­ przedzić
de la p a rt [delapa:r]
m e rev in t et annonça: “M adame vous a t­ tu: z polecenia
te n d ”.
Mme F o restier était assise sur un fau ­
teu il devant un bureau. Elle se tourna, tendre la m ain [tâdrala-
souriante, et lui ten d it la main. D uroy bal­ mê] tu: podać rękę
butia: “Oh, m adam e, je ne voulais pas balbutier [balbüsje] beł­
m onter; m ais votre m ari m ’y a forcé. -Je kotać, jąkać się
suis tellem ent confus que je n ’ose pas dire forcer [forsę] zm usić
am ener [amne] p rzy­
ce qui m ’am ène!” prowadzić
Elle m o n trait une chaise. “Asseyez-vous m u rm u rer [m ürm üre]
et p arlez”. Il m urm ura, en hésitant: wyszeptać,
150 L ekcja szesnasta L ekcja szesnasta 151

“V o ilà . . . m ais v ra im e n t. . . je n ’ose oser [oze] ośmielać się ges rencontrés. L ’ayant fait p arler ainsi
p a s . . . C’est que j ’ai travaillé hier soit- pendant un q u art d ’heure, elle l’interrom ­
trè s ta rd . . . et ce m atin très t ô t . . . pour pit tout à coup: “M aintenant, nous allons
faire cet article su r l ’A lgérie et je n ’ai rien commencer. D’abord nous supposons que supposer [süpoze] p rzy ­
pu faire de bon . . . j ’ai déchiré to u t ce que vous racontez à un am i vos impressions. puszczać
avoir l’habitude [avuar-
j ’avais é c r i t. . . Je n ’ai pas l ’habitude de labitüd] m ieć z w y ­ Commencez:
ce tra v a il-là . . . Je voudrais que vous czaj, m ieć w praw ę, “Mon cher H enri, tu m ’as dem andé de
m ’aidiez un peu, M adam e”. być przyzw yczajonym te décrire mon voyage. Je vais t ’envoyer
interrom pre [ëter5:pr]
Elle l ’interrom pit, en rian t de tout son une sorte de journal de ma vie, jour par
przerwać
cœ ur, heureuse, joyeuse et flattée: “Et fla tté ,-e ujęty,-a po­ jour, heu re p ar heure. L ’Algérie est un
M. F orestier vous a d it de ven ir me tro u ­ chlebstw em grand pays. A lger est la porte, la porte
v er?” — “Oui, m adam e”. Elle se leva: ,,Je tro u v er [truwe] tu: blanche et charm ante de cet étrange con­
suis contente que vous soyez venu. Ce sera zwrócić się do tin e n t”.
charm ant q u ’on collabore ensemble. T e­ Elle se leva et se m it à m archer. Elle
nez, asseyez-vous à m a place, car on con­ im aginait m aintenant les péripéties de la une péripétie [ünperi-
n aît m on écriture au jo u rn al”. Il s’assit, route, faisait les p o rtraits des compagnons pesi] tu: przygoda
p rit une plum e, m it devant lui une feuille de voyages inventés p ar elle, et décrivait inventé, -e [ëwâte] zm y ­
de papier et attendit. une aventure d ’am our avec la fem m e d ’un ślony, -a
Mme F orestier allum a une cigarette et capitaine d ’infanterie. Elle term ina par un l’infanterie [lêfâtri] pie­
dem anda: “Voyons, q u ’allez-vous raco n ­ séjour à Saïda et p ar une jolie petite in ­ chota
te r? ” Il leva la tête vers elle avec étonne­ trig u e en tre le sous-officier Georges D u­
m ent. “Mais je ne sais pas, moi, puisque roy et une ouvrière espagnole.
je suis venu vous tro u v er pour ça”. Elle rep ren d re [roprâ'.dr] z a ­ E nfin elle prononça d ’une voix joyeu­
rep rit: “Oui, je vous aiderai. Je ferai la cząć na nowo se: “La suite à dem ain!”
sauce, mais il fau t que vous me donniez le un p la t [dépla] danie, D uroy resta u n in stan t stupéfait, puis stupéfait, -e [stüpefe]
p la t” . potrawa zaskoczony, -a, osłu­
rom pit le silence: “M adame, vous êtes une piały, -a
Il était em barrassé, enfin il prononça, em barrassé -e [ćtbarase]
zakłopotany, -a
fem m e extraordinaire, l ’unique fem m e qui rompre [rô:pr] przeła­
avec hésitation: “Je pense raco n ter mon puisse m ’apprendre à écrire”. mać, przerwać
voyage depuis le com m encem ent”. Alors Elle sourit: “C’est comme ça q u ’on écrit le silence [losilâ:s] m il­
elle s ’assit, en face de lui: “Eh bien, racon­ un article, mon cher m onsieur. Signez, czenie, cisza
tez-le moi d ’abord, pour moi seule, sans s’il vous p la ît”. Il hésitait.
rien oublier, et je choisirai ce q u ’il faut “M ais signez donc!”
p ren d re”. Mais comme il ne savait pas p ar A lors il se m it à rire, et écrivit au bas
où com mencer, elle se m it à l’interroger, de la page: Georges Duroy.
posant des questions précises qui lui ra p ­ D’après Guy de Maupassant
pelaient des détails oubliés, des personna- „Bel-Ami”
152 L ekcja szesnasta L ekcja szesnasta 153

liczby pojedynczej i mnogiej oraz form y czasowników posiłkowych

zachow ują większą żywotność.
U waga: S u b jo n ctif p lus-que-parfait oraz tzw. druga form a conditionnel
passé brzm ią tak samo, np.:
subjonctif plus-que-parfait: qu’il eût raconté
qu’il eût choisi
conditionnel passé 2e form e: il eût raconté
il eût choisi (bez spójnika que)

D ruga form a conditionnel passé jest rów nież bardzo rzadko

używ ana w języku francuskim i dlatego nie omawia się jej w tym
podręczniku.

avoir peur . . .
2. Zgodność czasów z trybem subjonctif w zdaniu podrzędnym
(patrz 1.15)

KOMENTARZ GRAMATYCZNY a.
Z danie nadrzędne Zdanie podrzędne Czynność
1. Sub jo nctif im parfait i plus-que-parfait Indicatif: S u b jo n c tif:
présent równoczesna lub przyszła
présent
Koniugacja fu tu r passé wcześniejsza
Subjonctif im parfait: II J e suis contente que vous soyez venu.
que je racontasse que je choisisse Jeden z czasów Subjonctif:
tem at odmienianego równoczesna lub przyszła
que tu racontasses que tu choisisses przeszłych im parfait
czasow nika (tu: ra - q u ’il racontât plus-que-parfait wcześniejsza
q u’il choisît
cont- i chois-) +
que nous racontassions que nous choisissions
końców ki subj. im ­ que vous racontassiez que vous choisissiez M. F orestier n e croyait pas que Duroy
parfait q u ’ils racontassent qu’ils choisissent pû t écrire un article intéressant.
Conditionnel: S u b jo n c tif:
Subjonctif plus-que-parfait: présent im parfait (jęz. pisany)
que j’eusse raconté que j ’eusse choisi présent (jęz. mówiony)
subj. im parfait czas. que tu eusses raconté que tu eusses choisi Ce serait ch arm ant qu’on collabore en ­
posiłkowego + part, qu ’il eût raconté qu’il eût choisi semble.
passé czasow nika od­ que nous eussions raconté que nous eussions choisi
m ienianego b . Jeśli w zdaniu nadrzędnym orzeczenie jest w którym ś z cza­
que vous eussiez raconté que vous eussiez choisi
q u ’ils eussent raconté qu’ils eussent choisi sów przeszłych, to w zdaniu podrzędnym można użyć subjonctif
présent, jeżeli:
Subjonctif imparfait i plus-que-parfait są rzadko używ ane w ję­ — fakt, o którym mowa, m a charak ter tak ogólny, że aż poza-
zyku francuskim ; mówi się naw et o ich zanikaniu. Jedynie 3 osoba czasowy, np.:
154 L ekcja szesnasta
Il était nécessaire que le septièm e jour de la sem aine devienne
(a nie devînt) un jo u r de repos.
B yło rzeczą konieczną, żeby siódm y dzień tygodnia został dniem w y ­
poczynku.
— fakt, o którym mowa, m a w yraźny związek z teraźniejszoś­
cią, np.:
M. D uroy a fait un voyage en A lgérie afin qu’il puisse écrire à son
reto u r une série de reportages.
P. D uroy odbył podróż do A lgierii, żeb y m óc po sw ym powrocie
(wiadomo, że już wrócił) napisać serię reportaży.
— posługujem y się językiem mówionym. Zam iast subjonctif
imparfait i plus-que-parfait staw iam y wówczas odpowiednio
subjonctif présent i passé, np.:
M. D uroy av ait p eu r que M me F o restier ne lu i re fu sât son aide,
(język pisany)
M. D uroy av a it p e u r que M me F orestier ne lu i refuse son aide,
(język mówiony)
Podobnie:
Les collègues de D uroy étaien t étonnés q u ’il eût si bien réussi dans
le journalism e (język pisany).
Les collègues de D uroy étaien t étonnés q u ’il a it si bien réussi dans
le journalism e (język mówiony).
3. T ryb subjonctif w zdaniu w zględnym
M adame, vous êtes une fem m e extraordinaire, l’unique fem m e qui
puisse m ’ap p ren d re à écrire.
M onsieur, vous êtes le plus m odeste journaliste que m on m ari m ’ait
envoyé.
T ryb subjonctif obowiązuje w zdaniu w zględnym , jeśli odnosi
się ono do rzeczownika określonego przym iotnikiem w stopniu
najw yższym lub też przym iotnikiem o anologicznej w artości (uni­
que, seul, premier, dernier . .. ).
L ekcja szesnasta 155
ĆWICZENIA
I. W następujących zdaniach uzasadnić użycie trybów i czasów w zda­
niach podrzędnych:
P révenez-la que je viens de la p a rt de son m ari. M. D uroy ne voulait
pas que Mme F orestier se dérangeât. Je voudrais que vous m ’aidiez.
J e suis contente que vous soyez venu. Ce sera charm ant qu’on colla­
bore ensem ble. J e suis venu pour que vous m ’aidiez. D’abord nous
supposons que vous racontez à un am i vos im pressions. Tu m ’as de­
m andé que je te décrive mon voyage.
II. Bezokoliczniki postaw ić we w łaściw ym czasie try b u su b jo n ctif:
Nous souhaitons tous que les journalistes nous (offrir) des articles in té ­
ressants et bien rédigés. Personne ne croyait que ce bonhom m e (pouvoir)
réussir dans le journalism e. Il au rait fallu que l’agence X (recevoir)
notre com m ande la veille. Les enfants attendent que vous (reprendre)
l’enseignem ent dans leur classe. Je ne m e rappelle pas que tu m e
(prévenir) de ce danger. Nous désirons que >les cousins (venir), m ais
où les loger? Que pensiez-vous donc qu’il (pouvoir) faire?
III. Przetłum aczyć:
P rofesor nie wierzy, że egzaminy mogą się skończyć przed południem ,
ale wierzy, że wszyscy jego studenci zdadzą (tu: réussir). Studenci nie
m yśleli, że ich profesor mógł być tak miły. Byli przekonani, że ich
„obetnie” jednego za drugim . A tymczasem on życzył sobie jedynie,
żeby m u wytłum aczyć jedno bardzo łatw e zagadnienie. Nie w ym agał,
żeby student znał na pam ięć (dużą) ilość drobnych (dosł. małych) w ia­
domości (dosł. detali). Na pewno pragnęlibyście (dosł. lubilibyście)
także, żeby w as pytano w ten sam sposób.
IV. N astępujące zdania napisać w e w skazanych czasach':
Le dom estique p révient Mme Forestier de l’arrivée de 'M. D uroy
(fu tu r sim ple i passé simple). J e rep ren d rai mes études après mon re ­
to u r à V arsovie (p. composé). Nous apprenons ce tex te p a r cœ ur
0im p f.).
V. Odpowiedzieć na pytania:
Mme Forestier reçu t-elle M. Duroy avec am abilité? M. D uroy était-il
un journaliste doué (zdolny, utalentow any)? E xpliquez pourquoi on
connaît l’écriture de Mme Forestier à la rédaction du journal. Com­
m ent Duroy a -t-il raconté son voyage à Mme Forestier? Quel genre
de questions posait-elle? Sous quelle form e cet article a -t-il été écrit?
Mme Forestier av ait-elle de l’im agination? Pourquoi D uroy hésitait-il
à signer cet article?
156 L ekcja siedem nasta L ekcja siedem nasta 157

LEÇON D IX -SEPT DIX -SEPTIÈM E LEÇON — B onjour Jacques! un chauffard [œszofa:r]

— Bonsoir Monique! szofer (w znaczeniu
ujem nym : zły szofer)
T ryb w arunkow y (C onditionnel) — Je m ’excuse d ’être en retard. Si le résolu,-e [rezolü] roz­
Z dania w arunkow e m étro n ’avait pas été tellem ent bondé, je w iązany,-a, rozstrzyg­
Im p a rfa it (Indicatif) serais arrivée à l ’heure. Mais j ’ai une bon­ n ię ty ,-a
Zaim ek osobowy nieokreślony on dispos,-e [dispo] żw aw y,
ne nouvelle à t ’annoncer. Jean-C laude or­
-a, rześki,-a,
ganise une excursion de trois jours. Il y
un imbécile [œnêbesil]
au ra au to tal six voitures et une vingtaine idiota, niedołęga
LE CONGÉ DE LA PENTECOTE de personnes. Il veut nous em m ener dans un garagiste [œgarazist]
sa propre voiture. Il a deux places dispo­ właściciel garażu
19 heures. Elle n ’est pas encore là! Et un congé [œkôzej urlop nibles. bondé, -e [bôde] prze -
Pentecôte [pâtko:t] Z ie ­ — J ’accepte bien volontiers mais à con­ pełniony,-a, zatłoczo­
pourtant, je lui ai bien d it d ’être à l ’heure. n y ,-a
lone Św ią tki
Ah, ces femm es, si elles savaient un peu dition que sa sœ ur ne vienne pas. Elle est em m ener [âmone] za ­
à l’heure [alœ :r]; à
m ieux organiser leu r journée, elles a rri­ tem ps [atâ] na czas, tellem ent ennuyeuse avec les histoires brać (ze sobą)
v eraien t bien à tem ps. A p a rtir de dem ain, w porą stupides qu’elle ne cesse de raconter. cesser [sese] ustać, prze­
samedi, et ju sq u ’à lundi y com pris c’est le compris, -e [kôpri] za ­ — Ecoute, Jacques, c’est to u t de m ême stać
congé de la Pentecôte. A près de longues w arty, -a, włącznie bien plus agréable de faire un to u r dans
journées de trav a il on a besoin de se repo­ la vallée de la Loire que de passer les fê­
ser, d ’au tan t plus que la vie parisienne est tes au Bois de Boulogne. faire un to u r [ferœ tu:r]
abrutissante. B ruit assourdissant de voi­ d ’a u ta n t plus que [do- — Ah, si l ’on va visiter les châteaux objechać, obejść, okrą­
de la Loire, je pars. T ant pis pour la sœ ur żyć
tures, air vicié, agitation de tous ces hom ­ tâplüko] ty m bardziej,
m es qui courent on ne sait où, ni pour­ że de Jean-C laude. Si elle m ’énerve, je l’é­ ta n t pis [tapi] ty m go­
ab ru tissan t,-e [abrütisâ]
quoi, et si vous ajoutez la chaleur q u ’il tran g le et je je tte son cadavre dans un rzej
ogłupiający,-a
fait m aintenant, vous aurez l’image de fossé. étran g ler [etrâglej u d u ­
un b ru it [œbrüi] zgiełk, sić
l ’enfer parisien au mois de juin. hałas, h u k — Calme-toi, tu deviens sa d iq u e . . . Le
u n fossé [œfose] rów
Si ce chauffard n ’avait pas abîm é m a assourdissant [asurdisâ] départ est fixé pour dem ain à 9 heures.
voiture, le problèm e au rait été résolu. ogłuszający,-a On nous donnera tous les détails sur pla­
un a ir vicié [œnerwisje]
Nous irions avec M onique dans une petite ce. Q uant aux frais d ’essence, on les p a r­
zepsute powietrze, złe les frais [lefre] koszty
ville norm ande au bord de la mer, nous pow ietrze
tage . ..
nous coucherions su r le sable fin, écoutant une agitation [iinażita- Et ce soir, nous irons au cinéma, n ’est-ce
le b ru it des vagues et resp iran t l’air pur. sjô] niepokój, ru chli­ pas Jacques? J ’ai bien envie de voir “La
On reviendrait lundi soir, frais et dispos wość C hute de l ’Em pire Rom ain”.
la chaleur [laszalœ:r] une chute [ünszüt] spa­
pour recom m encer une nouvelle sem aine — Mais c’est cher, au G aum ont-Palace dek, upadek
ciepło, upał
de travail. Mais cet im bécile de garagiste un enfer [œnâfe:r] pie­ les billets doivent coûter au moins 30
n ’a pas encore rép aré m a voiture. kło francs. A ttendons que ce film soit joué
On sonne. M onique entre. dans un ciném a de quartier.
158 L ekcja siedem nasta L ekcja siedem nasta 159

— Mais c’est un film en cinéram a, il ne cinéram a [sinerama] k i­ w arunku. W języku polskim można używ ać tego try b u zarówno
sera jam ais joué dans un ciné ordinaire. no trójw ym iarow e w zdaniach podrzędnych (w arunkowych), jak i nadrzędnych, w ję ­
ordinaire [ordinerr] zw y ­
Moi, je n ’ai pas encore été au cinéram a. zyku francuskim zaś tylko w zdaniach nadrzędnych.
k ły ,-a, zw ycza jn y,-a
Je crois, Jacques, que tu deviens de plus
en plus avare. Depuis nos fiançailles tu ne Conditionel stosuje się również:
m ’as fait aucun cadeau! Eh bien, c’est moi — w zw rotach grzecznościowych, np.:
qui paierai les billets. Pourriez-vous m e m o n trer ce livre?
— Allons, M onique, ne te fâche pas. Je
gaspiller [gaspije] m a r­
— oraz dla w yrażenia życzenia, np.:
ne suis pas avare, mais je n ’aime pas gas­
nować, trwonić Je voudrais voir ce livre.
piller mon argent. C’est entendu, on va
aller voir ce film. b. Czasy try b u conditionnel:
(A suivre)
Koniugacja
Présent: II
je gagnerais j ’accom plirais
bezokolicznik +
tu gagnerais tu accom plirais
końców ki czasu
il gagnerait il accom plirait
ind. im pf.
nous gagnerions nous accomplirions
vous gagneriez vous accompliriez
ils gagneraient ils accom pliraient

Passé (1ère forme):

j ’aurais gagné j ’aurais accompli
prés. cond. cza­
Je m ’excuse d’être en retard tu aurais gagné tu aurais accompli
sow nika posiłko­
il au rait gagné il a u rait accompli
wego être albo a-
OBJAŚNIENIA nous aurions gagné nous aurions accompli
voir + part, passé
vous auriez gagné vous auriez accompli
ennuyer nudzić la ciném atographie kinem atografia ils auraient gagné ils auraient accom pli
l’ennui nuda le cinéma kino
ennuyeux, -euse nudny, -a le ciné kino (potocz.) c. Conditionnel jako czas przyszły w przeszłości (futu r dans
le cinéram a kino trójw ym iarow e le passé)

KOMENTARZ GRAMATYCZNY Zdanie nadrzędne Zdanie podrzędne

Présent Futur simple
1. T ryb w arunkow y (Conditionnel)
— dla jednej czynności przyszłej
a. Conditionnel służy do w yrażania czynności niepewnych, Jacques prom et qu’il je tte ra la sœ ur de Jean-C laude dans un
przypuszczalnych których realizacja uzależniona jest od jakiegoś fossé.
160 L ekcja siedem nasta L ekcja siedemnasta 161

Jeden z czasów Conditionnel présent (w funkcji futu r dans
przeszłych le passé)
— dla jednej czynności przyszłej
Jacques p rom ettait q u ’il je tte ra it la sœ ur de Jean-C laude dans un
fossé (uwaga: je tte ra it w rzuci a nie wrzuciłby)
Présent Futur simple + Futur antérieur
— dla dwóch czynności przyszłych, z których
jedna jest w cześniejsza (fut. ant.), a druga
późniejsza (fut. simple)
q u ’il je tte ra la sœ ur de Jean -C lau d e dans un
Jacques prom et
fossé, dès q u ’il l’a u ra étranglée.
3. Zdania w arunkow e ze spójnikiem si
Użycie czasów i trybów w zdaniach w arunkow ych w prow a­
dzonych przez si uzależnione jest od tego, czy spełnienie w arunku
jest:
a. Całkowicie możliwe:
— w teraźniejszości
Si nous partons samedi, nous revenons lundi soir.
t t
Ind.: p ré se n t pré se n t
Jeżeli w yjeżdżam y w sobotę, w racam y w poniedziałek wieczorem.

Jeden z czasów Conditionnel présent (w funkcji fu tu r — w przeszłości

przeszłych dans le passé) Si nous partions samedi, nous revenions lundi soir.
+ Conditionnel passé (w funkcji fu tu r î t
Ind.: im p a rfa it im p a rfa it
antérieur dans le passé) (lub in n y cz. przeszły) (lub in n y cz. p rze s zły )
— dla dwóch czynności przyszłych, z których
Jeżeli w yjeżdżaliśm y w sobotą, w racaliśm y w poniedziałek w ie­
jed n a jest w cześniejsza (fut. ant. dans le czorem.
passé), a druga późniejsza (fut. dans le passé)
Jacques prom it q u ’il je tte ra it la sœ ur de Jean -C lau d e dans un — w przyszłości
fossé, dès q u ’il l’a u ra it étranglée (uwaga: je tte ­
ra it w rzu c i; au rait étranglée udusi). Si nous partons samedi, nous reviendrons lundi soir.
t t
In d .: p ré se n t fu tu r sim ple
2. Zdania w arunkow e (Propositions conditionnelles)
Jeżeli w yjedziem y w sobotę, w rócim y w poniedziałek wieczorem.
si Si elles savaient un peu m ieux or- Indicatif
ganiser leu r journée, elles a rriv e ­ Si vous partez samedi, revenez lundi soir.
raien t à tem ps. t t
Ind..: p ré se n t Im p é ra tif
à condition que; J ’accepte bien volontiers, m ais à S u b jonctif
pourvu que; condition que sa sœ ur ne vienne Jeżeli w yjedziecie w sobotę, wróćcie w poniedziałek wieczorem.
à m oins que pas.
Uwaga: W języku francuskim , odmiennie niż w języku polskim, nie
dans le cas où; Au cas où elle ne v ien d rait pas, Conditionnel używa się czasów przyszłych po si w arunkow ym .
au cas où j ’accepterais bien volontiers.
selon que; On p o u rra it com parer la langue Indicatif b. Przypuszczalnie możliwe w przyszłości:
su iv an t que française à une belle femme, to u ­ Si nous partions demain, nous reviendrions lundi soir.
jo u rs la même, et cependant te lle ­
î î
m ent différente su iv an t q u ’elle porte Ind.: im p a rfa it Cond.: p ré se n t
un m aillot de bain ou une robe du
G dybyśm y w yjechali jutro, w rócilibyśm y w poniedziałek wieczorem.
soir.

11 Ję z y k fra n c u sk i d la z aa w a n so w a n y ch
162 L ekcja siedem nasta L ekcja siedem nasta 163!u
__

c. Zupełnie niemożliwe: ĆWICZENIA

■
— w teraźniejszości I. Ustalić, czy w arunek je st możliwy, przypuszczalnie możliwy lub n ie­
Si nous partions m aintenant (mais c’est impossible), nous możliwy:
reviendrions lundi soir. Si vous voulez me servir de guide, je vous suivrai à Prague. Si vous
t voulez vous déplacer, vous n ’aurez que l’em barras du choix. Si j ’avais
In d .: im p a rfa it Cond.: p ré se n t
su, V ictorine, que ce tu n n el était si long, je t ’aurais em brassée . . . S’il
G dyb yśm y w yjechali teraz (ale to jest niem ożliwe), w rócilibyśm y est recalé, il peut repasser le mêm e exam en à la session suivante. S;
w poniedziałek wieczorem. le patron refuse, les travailleurs se m ettent en grève. Si le chauffard
— w przeszłości n ’avait pas abîm é m a voiture, le problèm e au rait été résolu. Si le m étro
Si nous étions p artis samedi, nous serions revenus lundi soir. n ’avait pas été tellem ent bondé, je serais arrivée à l’heure. Si
t f l’on va visiter les châteaux de la Loire, je pars. Si elles savaient un
In d .: p lu s-q u e -p a rfa it Cond.: passé peu m ieux organiser leur journée, elles arriv eraien t bien à temps.
G dyb yśm y byli w yjechali w sobotę, w rócilibyśm y w poniedziałek
II. Przetłum aczyć:
w ieczorem .
Jeśli nie będzie padało, to nasza wycieczka będzie bardzo przyjem na.
4. Im parfait (Indicatif) Gdyby siostra Jean -C lau d e’a nie opowiadała głupich historyjek, Jacek
bardziej by ją szanow ał (estimer). Gdyby wszyscy ludzie byli łysi
Czasem tym posługujem y się w języku francuskim dla w yraże­
(chauve), nie byłoby fryzjerów . Gdybyś był do m nie wczoraj zatelefo­
nia: nował, byłabym czekała na ciebie w domu.
— czynności przeszłej (niedokonanej) równoczesnej z inną
czynnością przeszłą (dokonaną): III. Bezokoliczniki podane w naw iasach postawić w odpowiednich czasach
i trybach (patrz kom entarz gram atyczny p k t 2):
Jacques dorm ait encore quand M onique entra.
Jacek jeszcze spał, gdy weszła M onika. M onsieur, vos rêves (s’accomplir) à condition que vous (jouer) à la
— czynności przeszłej pow tarzającej się: Loterie N ationale. Vous (pouvoir) y gagner un million, ou seulem ent
notre sym pathie, selon que vous (avoir) de la chance ou non! Au cas
M onique a rriv a it souvent en retard.
où vous (avoir) des difficultés avec le choix d’un num éro vous (penser)
M onika często się spóźniała.
à n ’im porte quelle date historique et vous (prendre) un billet, avec
— czynności przeszłych w opowiadaniu: ces chiffres. Si vous nous (dire): „Je (jouer) volontiers pourvu que m a
. . . il dem andait la form ation d’un tra in spécial. Il ne regardait pas fem m e n ’en (savoir) rien ” nous vous (garantir) toute discrétion. Vous
au p rix et acceptait toutes les conditions. (pouvoir) tranquillem ent rêver à votre Lancia à m oins qu’il ne vous
(arriver) d ’en p a rle r pendant que vous dormez.
— w zdaniach w arunkow ych — w arunku, od którego uza­
leżniona jest realizacja czynności zdania nadrzędnego
IV. Dokończyć zdania w arunkow e:
(patrz p u n k t 3 b.)
Le soleil b rillera à condition q u e . . . . Nous partirons en voiture pourvu
5. Zaim ek osobowy nieokreślony on que . . . . Nous visiterons les châteaux de la Loire, ou nous passerons
les fêtes au Bois de Boulogne selon que . . . . On s’am usera en plein
On rev ien d rait lundi soir frais et dispos pour recom m encer une
air à moins que . . . .
nouvelle sem aine de travail.
V. W zdaniu: „Après de longues journées de trav a il on a besoin de se
On w języku potocznym w ystępuje często zam iast nous i może reposer, d ’au ta n t plus que la vie parisienne est ab ru tissante” zwrot
być tłum aczone na język polski przez my. spójnikow y „d’autant plus que” odpowiada zw rotow i spójnikowem u
164 L ekcja osiem nasta L ekcja osiemnasta 165

„su rto u t parce que” i w prow adza zdanie przyczynowe. Ułożyć cztery Jean-Claude: L ’au tre jour, tu as fait g arer [gare] zaparko­
zdania z obydwoma zw rotam i spójnikow ym i w zorując się na przytoczo­ wać
nym przykładzie (patrz 1.13).
onze fois de la m arche arrière pour garer
n otre voiture le long d ’un tro tto ir où il caser [kaze] umieścić,
VI. Odpowiedzieć na pytania: y avait assez de place pour caser un ca­ ulokow ać
Pourquoi les fem mes arriv en t-elles souvent en retard? E st-il ag ré­ h e u rte r [œrte] uderzyć
mion de vingt-cinq tonnes. Et m algré cela
able de vivre au mois de juin à P aris? Où irait Jacques si sa voiture un poteau [poto] slup
tu as failli h e u rte r un poteau. faillir [fajir] brakować,
n’était pas abîmée? M onique app o rte-t-elle de bonnes nouvelles,?
Pourquoi Jacques n ’aim e-t-il pas la sœ ur de Jean-C laude? Pourquoi
Michelle: Tu exagères .. . chybiać
ce film ne se ra -t-il pas joué dans un cinéma de quartier? Jacques est- Jean-Claude: Les fem m es feraient rep riser [roprize] cero­
il avare? Où se je tte la Loire? Quelles villes arrose-t-elle? m ieux de rep riser des chaussettes . . . wać
Michelle: J e te croyais plus intelli­
gent . . . P rem ièrem ent, les chaussettes en
nylon ne se rep risen t pas. Et deuxièm e­ provoquer [prowoke]
LEÇON D IX -H U IT DIX-HUITIÈM E LEÇON m ent, ce sont les hom m es qui provoquent w yw oływ ać, powodo­
wać
tous les accidents . ..
Jean-Claude: C’est entendu pour au­ le volant [lawolâ] k ie ­
Ne „e x p lé tif”
jo u rd ’hui, tu vas conduire. Mais je ne rownica
Czasowniki nieosobowe
te laisserai jam ais seule au volant. En cas fre in er [frene] hamować
Engager, devoir, faillir
klaxonner [klaksone]
de panne, les fem m es resten t désem parées. trąbić
Tout ce q u ’elles savent faire, c’est m ettre interdit, -e [sterdi] za­
la voiture en m arche, freiner brutalem ent kazany, -a
LE CONGÉ DE LA PENTECÔTE (suite) et klaxonner là où c’est interdit.
Michelle: Au cas où une fem m e au rait se débrouiller [sodebru-
Sam edi m atin à 9 heures exactes, Jac­ une panne sur la route, elle saurait se je] poradzić sobie, dać
ques et M onique sont arrivés devant la débrouiller m ieux que tu ne le penses. sobie radę
maison de Jean-C laude. Ils ont assisté
à une scène tragi-com ique. Jean-C laude
se disputait avec sa sœ ur Michelle. se disputer [sodispüte]
Michelle: Tu crois que j ’ai passé le p er­ kłócić się, sprzeczać
mis de conduire pour le garder dans un się
tiroir? Cette fois-ci, c’est moi qui vais un tiroir [œ tirua:r] szu f­
conduire. lada
Jean-Claude: Oui, je te laisserai con­
duire mais à condition que tu fasses très
attention.
Michelle: Mais tu n ’as rien à dire, je
conduis aussi bien que t o i . . . Il su ffit qu’elle lève le capot et qu’elle attende
un peu, en prenant une pose avantageuse
166 L ekcja osiem nasta L ekcja osiemnasta 167

Jean-Claude: Et comment donc? . . . l’heure. Nos am is ne m anquèrent pas de m anquer [mâke] brako­
Michelle: Il suffit q u ’elle lève le capot un capot [œkapo] m aska
visiter le m usée in tern atio n al de l ’autom o­ wać, (nie)omieszkać
et q u ’elle attende un peu, en p ren an t une samochodu
avantageux, -se [aw â- bile. On peut y su iv re toute l’histoire de
pose avantageuse. Elle tro u v era toujours l ’automobile, depuis Les voitures à vapeur
tażo] korzystny, -a, do­
un homm e com plaisant pour l ’aider. datni, -a ju sq u ’aux bolides de course. une voiture à vapeur
Monique: Bravo Michelle! On voit que com plaisant, -e [kôple- [ünw uatüraw apoe:r]
Ils poursuivirent en su ite leur route ju s­
tu es une fem m e émancipée. zâ] u przejm y, -a, u s­ samochód o napędzie
łużny, -a q u ’à La Flèche, p e tite ville située au bord parow ym
Jean-Claude: En voiture, s’il vous plaît.
une fem m e émancipée du Loir, où ils devaie:nt passer la nuit. Le
A dix heures trente, nous serons à C har­ soir, un dîn er ch am p être réu n it tous les un bolide de course [œ-
[ünfam emâsipe] e-
tres, à moins q u ’un em bouteillage ne su r­ m ancypantka excursionnistes dans un petit bois. A la baliddakursl samochód
vienne. w yścigow y
un em bouteillage [œ nâ- fin du repas, on décida que tous, catholi­ cham pêtre [szâpe:tr] pol­
Q uelques m inutes après cette querelle buteja:ż] butelkow a­ ques et athées, ira ie n t le lendem ain m atin ny, -a, w iejski, -a
de famille, la ,,R” de Jean-C laude dé­ nie, zablokow anie, za­ à l’abbaye de Solesm.es; les uns pour ac­
tor, korek com plir leur devoir d e chrétien, les autres accom plir [akôpli:r]
m arra. C’était M ichelle qui conduisait. A-
su rv en ir [siirw ani:r] w y ­ spełnić, dokonać
près avoir trav ersé la ville, la voiture s’en­ pour entendre de m agnifiques chants gré­
darzyć się, nastąpić
gagea sur l ’autoroute très encombrée, puis une querelle [ünkorel] goriens exécutés p a r les Bénédictins. On
devait passer le r e s te de la journée à se exécuter [egzeküte] w y ­
sur la nationale 827. Une légère brum e kłótnia
konać
couvrait l ’horizon. Si le tem ps avait été d ém arrer [demare] ru ­ reposer au bord d ’u n e rivière où tous
szyć z m iejsca, odje­ p o u rraien t se baigner,, faire du canotage et
plus clair, on au rait déjà aperçu les deux
chać
hautes tours de la cathédrale. V ingt m inu­ p ratiq u er d ’au tres sp o rts nautiques.
encom brée, -e [âkôbre] les sports nautiques [le
tes plus tard, M ichelle garait la voiture zatłoczony, -a, La journée la p lu s intéressante pour
-spornotik] sporty
près de ce m agnifique édifice religieux. Jacques fut le lundi d e la Pentecôte con­ wodne
Le groupe to u t entier se retro u v a à l’in ­ sacré à la visite de châteaux. Dès le XVème
té rie u r de la cathédrale baignée d ’une siècle, les seigneurs firen t construire de
douce lum ière qui filtra it à trav ers les vi­ filtre r [filtre] przenikać nom breux ch âteaux le long de la Loire et
tra u x aux tons rouges et bleus. de ses affluents. Ces «châteaux ne sont pas
un affluent [œnaflüâ]
L ’étape suivante, ce fu t le Mans. Tout tous sem blables. L es uns, aux m urailles
dopływ
le m onde connaît cette ville à cause des massives, sont d ’anciens châteaux-forts
château-fort [szatofo:r]
“V ingt-Q uatre H eures du M ans”, course une course [iinkurs] bieg, entourés de fossés profonds. D ’autres, da­ zam ek obronny
d ’endurance où sur un circuit ferm é les w yścig ta n t de la R enaissance, ont une architec­
voitures tien n en t (24 heures, p ar défini­ l’endurance (f) [lâdürâ:s] tu re très élégante e t délicate. Il au rait fal­
w ytrzym ałość lu plusieurs semaines; pour visiter ta n t de
tion) une m oyenne qui se rapproche cha­
une m oyenne [ünm ua-
que année de 200 km à l’heure. Quel pro­ jen] średnia, przecię­
châteaux. Aussi nos am is décidèrent-ils
grès quand on pense q u ’en 1894, dans la tna d ’en voir seulem ent trois: celui du Lude,
prem ière course autom obile du monde, la celui de C henonceaux et celui de Cham -
m oyenne réalisée avait été de 21 km à bord.
168 L ekcja osiem nasta L ekcja osiemnasta 169

OBJAŚNIENIA Prócz tego, należą tu konstrukcj ^nieosobow e, których podstaw ą

re ste r désemparé(e) nie wiedzieć co robić, być zb itym z tropu jest il est, il y a:
la faillite = la banqueroute upadłość, bankructw o il est bon, il est ju ste jest (rzeczą) dobrą, słuszną; il est nécessaire
Le L oir — dopływ Loary jest potrzebne; il est indispensable jest konieczne; il y a du trav ail
pour tous jest praca dla w szystkich
KOMENTARZ GRAMATYCZNY
— m niej lub bardziej u ta rte zw roty nieosobowe:
1. Ne “explétif” (ne, k tóre nie zaprzecza) il s’agit de chodzi o (coś); il est question de jest m ow a o (czymś)
. . . , elle sa u ra it se débrouiller m ieux que tu ne le penses. b. Czasowniki osobowe, które mogą być użyte nieosobowo.
. . . , ona potrafiłaby dać sobie radę łepiej, n iż ty sądzisz (myślisz).
Są to:
A dix heures trente, nous serons à C hartres, à m oins qu’un em bou­
teillage ne survienne. — czasowniki nieprzechodnie (verbes intransitifs):
O pół do jedenastej będziem y w Chartres, chyba że zaskoczy nas Les accidents arriv en t cha- W ypadki zdarzają się codziennie.
ja k iś zator.
que jour.
W języku francuskim przysłów ek ne (bez pas) znajdujący się H ier il est arriv é 5 accidents. W czoraj zdarzyło się 5 wypadków .
w zdaniach podrzędnych w prowadzonych przez spójniki: de peur L a lecture de ce livre devient L ektura tej k sią żki staje się coraz
que (cel), avant que (czas), à moins que (warunek) oraz w zdaniach de plus en plus fatigante. bardziej męcząca.
porów naw czych w prowadzonych przez plus . . . que, moins . . . que, Il devient de plus en plus fa - (dosł.:) Staje się coraz bardziej mę~
tig an t de lire ce livre. czące czytać tę książkę.
m ieux . . . que, nie m a w artości przeczenia i nie tłum aczy się go
n a język polski. — czasowniki w form ie zw rotnej (verbes pronominaux):
D eux ans se sont écoulés de- Dwa lata u p łynęły od twego przy-
2. Czasowniki nieosobowe puis ton arrivée. jazdu.
Il su ffit q u ’elle lève le c a p o t. . . Il s’est écoulé deux ans de- Upłynęło dwa lata od twego przy-
II a u ra it fa llu plusieurs sem aines . . . puis ton arrivée. jazdu.

a. Czasowniki nieosobowe, tzn. odmieniane tylko w 3 os. liczby Des cris s’élèvent dans la K rzyk i podnoszą się na sali.
salle.
pojedynczej i poprzedzone zaimkiem nieosobowym ii. Oznaczają Il s’élève des cris dans la K rzy k i podnoszą się na sali.
one: salle. (tłumaczenie dosłowne jest nie­
— zjaw iska atm osferyczne: możliwe w języku polskim)
il p leu t pada deszcz; il neige pada śnieg; il grêle pada grad; il vente Uwaga: Po ii nieosobowym orzeczenie staw iam y w 3 osobie liczby po­
w ieje w iatr; il fait du vent jest wietrzno; il fait beau jest ładnie; jedynczej bez względu na to, czy następujące po nim dopełnienie jest
il fa it chaud jest ciepło; il fa it hum ide jest wilgotno w liczbie mnogiej czy pojedynczej.
— pory dnia, czas:
3. Czasowniki: engager (s’engager), devoir, faillir
il fa it jo u r jest dzień; il fa it nuit jest noc; il est m idi jest południe;
il est trois heures je st trzecia godzina; il y a q u atre ans . . . cztery a. Engager, podobnie jak manger (I koniugacja) zachowuje
lata te m u . . . w pisow ni (nie w wymowie) e przed końcówkam i zaczynającym i
— konieczność: się na o lub a:
il fa u t trzeba, należy j ’engageais, ale: nous engagions; j ’engage, ale: nous engageons.
170 L ekcja osiemnasta
b. Czasownik devoir w połączeniu z bezokolicznikiem oznacza:
— konieczność lub chęć w ykonania pew nej czynności w nie­
określonej bliżej przyszłości:
Je dois aller en France. M am (albo: m uszę w znaczeniu chcę) w y je ­
chać do Francji.
■— konieczność w ogóle:
Les enfants doivent être sages. Dzieci m uszą być grzeczne.
— przypuszczenie, prawdopodobieństwo:
E lle doit être belle. Ona m usi (prawdopodobnie) być ładna.
Il doit arriv er p ar le tra in de nuit. Ùn przypuszczalnie przyjedzie
pociągiem nocnym .
c. Czasownik f a i l l i r jest nieregularny. Używa się go tylko
w niektórych czasach:
Ind. p. sim p le: je faillis, nous faillîm es
fu tu r : je faillirai, nous faillirons
Condit. p résen t: je faillirais, nous faillirions
P. passé: failli (nieodmienny).
W połączeniu z bezokolicznikiem czasownik f a i l l i r w yraża czyn­
ność, k tóra już się m iała dokonać, ale nie doszła jednak do skutku:
. . . tu as failli h e u rte r un poteau. O mało co nie uderzyłaś w słup.
CWICZENIA
I. Dokończyć zdania (zw racając uwagę stosowanie ne „explétif”):
Term inons notre querelle avant q u e . .. Je te laisserai conduire à moins
q u e . . . De peur que . . . , Jean-C laude lui refu se de toucher au volant.
Et p o u rtan t M ichelle se croit plus habile q u e . . . .
II. Przetłum aczyć:
Za 2 godziny będziem y w C hartres, chyba że spóźnimy się (manquer)
na pociąg. W siadają do taksów ki z obawy, że spóźnią się na pociąg.
Umiem zorganizować swe życie lepiej, niż ty to robisz. W ycieczkowicze
przygotow ują połową kolację (obiad), zanim zapadnie noc.
III. Przekształcić osobową form ę orzeczenia na form ę nieosobową, np.:
Une pluie rafraîch issan te tom be — Il tom be une pluie rafraîchissante.
Je peux p a rtir dem ain — Il se peut que je pars demain.
L ekcja osiemnasta 171
Je le v e rrai certainem ent. Dix candidats se présen tèren t à l’examen.
Q uatre trains de Lyon sont arrivés à b ref intervalle. Un grand silence
se fit. P lusieurs élèves, sont restés dans la classe. U ne centaine de sol­
dats passent dans la rue. D eux sem aines suffisent pour term in er ce
travail. Recevoir des cadeaux est agréable. R ire vaut m ieux que pleurer.
IV. N astępujące zdania napisać w podanych czasach, np.:
Mes tan te s failliren t éclater de rire (p. composé, cond. présent).
Mes tantes ont failli éclater de rire.
Mes tan tes failliraient éclater de rire.
P hilippe fa illirait fa ire faillite (p. composé p. simple). L a direction
de l’usine engage de nouveaux ingénieurs (p. simple, im pf., cond.
présent). Vous êtes-vous engagée, Madame, à m anger dix gâteaux à la
suite? (p. simple, im pf., cond. présent).
V. Uzupełnić zdania czasownikiem devoir, staw iając go w odpowiednim
czasie, następnie cały tek st przetłum aczyć n a język polski:
Un grand s a v a n t. . . venir dans une petite ville de province. I l . . .
y particip er à une fête régionale. Les pauvres bourgeois . . . être bien
em barrassés p ar cette visite. Ils se cassaient la tête pour savoir com­
m ent ils . . . accueillir cet homme qui . . . être barbu. Les non-barbus . . .
- ils laisser pousser leur barbe pour lui faire plaisir, ou bien les b a r­
bus . . . -ils se faire raser la leur, pour ne pas avoir une barbe plus
belle ou plus longue que celle de leur hôte? Chacun . .. avoir songrand
problèm e à résoudre.
VI. Odpowiedzieć na pytania:
A. A quelle heure Jacques et Monique sont-ils arrivés devant la maison
de Jean-C laude? M ichelle sait-elle bien conduire? Quels reproches
Jean -C lau d e fait-il à sa sœur? Ses reproches sont-ils justifiés? Que
fait une fem m e quand elle a une panne sur la route? Où nos amis ont-
ils retrouvé leurs compagnons de route? Que savez-vous sur les „V ingt-
Q uatre H eures du M ans”? En quelle année a eu lieu la prem ière cour­
se autom obile? Pourquoi tout le m onde est-il allé à l’abbaye de So-
lesmes? Est-ce que les châteaux de la Loire sont tous sem blables?
B. Avez-vous un perm is de conduire? Depuis combien de tem ps con­
duisez-vous? A vez-vous eu un accident de route? Etes-vous satisfait
de votre voiture? E st-ce vrai que les femmes conduisent moins bien
que les hommes? E st-il facile de g arer une voiture dans une grande
ville? Quelles m arques de voitures connaissez-vous?
 L ekcja dziew iętnasta L ekcja dziewiętnasta 173
172

LEÇON DIX -N EU F DIX-NEUVIÈM E LEÇON copropriétaire d ’une papeterie qu’il d iri­ une dot [ündot] posag
geait avec son associé M. Bianchini. Celui- une papeterie [ünpapo-
ci, originaire de Corse, était un person­ tri] sklep papierniczy
Zdania czasowe (c. d.) nage assez m ystérieux.
Tryb subjonctif w zdaniach dopełniających
Tout allait pour le m ieux dans le m é­
Etre su r le point de + in fin itif
Czasownik conclure — odm iana, składnia, znaczenie nage ju sq u ’à ce que Mme Durac découvrît trom per [trôpe] zdradzać
que son m ari la trom pait. La jeune fem m e (żonę)
s’enfuit chez ses parents à Lyon, m ais r e ­
vint au bout de deux semaines. Le couple
EST-ELLE COUPABLE? sem blait de nouveau heureux bien que en cachette [âkaszet] po
M. D urac continuât, en cachette, à chan­ kry jo m u
Dans les bistrots, chez le coiffeur, chez le bistrot [lobistro] bis­ ger de fem m e comme de chemise. des m aux d ’estomac [de
le boulanger, comme aussi dans les salons tro Deux mois après, c’était au printem ps, modestoma] bóle żo­
M. D urac se plaignit de m aux d ’estomac łądka
de l ’aristocratie locale, to u t le monde se
s’aliter położyć się do
posait cette question. et dut s’aliter. Mais grâce aux soins éner­
łóżka
La p lu p art des gens, les fem m es sur­ giques du médecin, il put bientôt rep ren ­
tout, y répondaient par l ’affirm ative. Elle dre le travail. Cependant, le 2 juin, il eut
prendre soin de sa p e r­ une rechute [ünraszüt]
p renait trop de soin de sa personne pour une rechute et m ourut le 12. Le médecin naw rót choroby
sonne dbać o siebie -
être honnête, deux fois par mois elle al­ honnête [onet] uczci­
qui le soignait conclut à une m ort n a tu ­
lait, toute seule à Lyon; d ’où la conclu­ w y, -a relle.
le bilan [labilS] bilans
sion un peu hâtive que cette fem m e était hâtive [ati:w] przed­ Le bilan de l ’entreprise présenté par l’entreprise [lâtrapriiz]
wczesna Bianchini à la veuve s’avéra désastreux. przedsiębiorstwo
une débauchée. Et puis elle m éprisait ses
une débauchée [ündebo- la faillite [lafajit] ban­
voisins, cette fière étran g ère venue à Voi- C’était presque la faillite. On vendit donc
sze] kobieta rozpust­ kructw o
ron il y a deux ans. Et enfin, faute im ­ na l’usine et Jeanne D urac était sur le point
pardonnable aux yeux des fem m es du m épriser [meprize] po­ de reto u rn er chez ses parents quand, la la veille [lawej] wigilia,
pays, elle était très jolie et assez coquette. gardzać veille de son départ, elle fu t arrêtée. La przeddzień
bref [bref] krótko (m ó­ bonne qui servait chez les D urac avait
Bref, l’opinion publique était m ontée con­ la m aîtresse [la métrés]
w iąc) ju ré avoir vu sa m aîtresse verser une pou­
tre Mme Jean n e D urac dont le procès se pani domu
déroulait devant la Cour d ’Assisses de dre blanche dans le lait destiné à son mari.
l’Isère. Q uant à B ianchini dont le témoignage
née M orelle [ne M ord]
Qui est Mme Jeanne Durac, née Mo- z domu M orelle pouvait avoir une grande im portance, il
relle? Une lyonnaise âgée de 22 ans, fille une lyonnaise [ünljo- p a rtit pour une destination inconnue a-
d ’un soyeux. Deux ans plus tôt, elle avait ne:z] m ieszkanka van t que le procès ne commençât.
L yonu Au procès qui allait occuper treize séan­
épousé P ierre D urac qui cherchait une un soyeux [œsuajo]
compagne et su rto u t une dot afin d ’ag ran ­ w łaściciel fa b ryki jed ­ ces, il s’agissait d ’abord de savoir si D urac
dir son usine. P ierre D urac était, en effet, w abiów avait été vraim ent empoisonné. On procé-
174 L ekcja dziew iętnasta L ekcja dziew iętnasta 175

da à l ’exhum ation puis à l ’autopsie. Deux l’exhum ation [legzüma- ru t et lu t la sentence: Jeanne D urac fu t les circonstances attén u -
experts ne tro u v èren t pas d ’arsenic dans sjô] ekshum acja déclarée coupable d ’avoir em poisonné son antes [lesirkâstà:s ate-
■nüâ:t] okoliczności ła­
le corps; m ais q u atre autres en tro u v è­ l’autopsie [lotopsi] sek ­ m ari, m ais les jurés lui accordèrent les
cja (zwîok) godzące
re n t et on conclut à l ’em poisonnem ent de circonstances atténuantes. C’est pourquoi la peine capitale [lapen
Durac. elle fu t condam née aux trav a u x forcés à kapitał] kara śmierci
Le fam eux expert parisien, P ierre Ro- p erp étu ité et non pas à la peine capitale.
chebillard, affirm a avec au to rité q u ’un ca­
davre en terré depuis qu atre mois pouvait enterré [âtere] pogrze­
bany OBJAŚNIENIA
contenir naturellem en t des traces d ’arse­
nic. tout allait pour le m ieux w szystko było ja k najlepiej
S ’il y avait eu em poisonnem ent, quels changer de fem m e comme de chemise zm ieniać kobiety ja k rękaw iczki (dosł.
les mobiles m . [lemobil] jak koszule)
au raien t été les mobiles du crime? La hai­ pobudki se plaindre de m aux d ’estomac skarżyć się na bóle żołądka
ne? Il est certain que Jeanne M orelle avait la haine [laen] nienawiść les tra v a u x forcés à p erp étu ité dożyw otnie ciężkie roboty
été m al m ariée par des p arents pressés de établir [etabli:r] zapew ­
l’établir. nić kom uś przyszłość plus tôt w cześniej
plutôt raczej
Elle n ’ignorait pas, non plus, que son
m ari la trom pait. Mais selon tous les té ­ Je an est a rriv é plus tô t que P ierre puisque P ierre aim e plutôt a rriv e r en
retard . Jan przyszedł w cześniej niż Piotr, ponieważ Piotr lubi raczej
moins de la défense, c’était une jeune
le divorce [ladiwors] spóźniać się.
fem m e équilibrée qui songeait au divorce rozwód
et non pas au crime. D ’au tre p art, l ’accu­
sation ne put établir que Mme D urac avait
une liaison [ünljezô]
eu une liaison. Elle passa alors à un autre romans
mobile: l ’intérêt.
Jeanne M orelle avait des p arents riches
m ais très avares. La vente de l ’usine lui
procurait une somme modeste, il est vrai,
m ais suffisante pour m ener une vie indé­
pendante.
le verdict [lawerdik] En attendant que m on tour vienne
Le verdict dans un cas aussi compliqué w yrok sędziów p rzy­ je lis m on jo u rn a l. . .
était d ’au tan t moins facile que la preuve sięgłych
form elle du crim e n ’avait pas été apportée.
Les délibérations du ju ry d u rèren t long­ KOMENTARZ GRAMATYCZNY
tem ps. En atten d an t que le président de
la sentence [lasâtâis] 1. Zdania czasowe (Propositions temporelles) (c. d.)
la Cour prononçât la sentence, le public w yrok
m anifesta à grands cris son hostilité à l’é­ a. Czynność zdania czasowego dokonuje się po czynności zdania
l’hostilité f. [lostilite]
gard de l ’accusée. Enfin le P résident appa- wrogość nadrzędnego:
 Lekcja dziew iętnasta Lekcja dziew iętnasta 177
176

Zdanie nadrzędne Zdanie podrzędne Jeśli w zdaniu nadrzędnym czasowniki w yrażające przeczenie
(czynność wcześniejsza) (czynność późniejsza) lub pow ątpiew anie (nier, ignorer, contester, dou ter. ..) użyte są
Tout allait pour le m ieux ju sq u ’à ce que Mme D urac découvrît w form ie przeczącej, to w zdaniu podrzędnym , mimo że z reguły
dans le m énage • que son m ari la trom pait. przew idyw any jest tu try b subjonctif, można użyć try b u indicatif
M. Bianchini est p a rti avant que le procès commençât. dla podkreślenia prawdziwości faktu, o którym mowa.
Le public m anifestait à 3. Être sur le point de+ infinitif
en atten d an t que le président de la
grands cris son hostilité
Cour prononçât la sentence. Zw rot: être sur le point de-i-infinitif w yraża podobnie jak fu tur
à l’égard de l’accusée
proche (aller-{-infinitif) czynność, która ma się dokonać w n a j­
Zdanie czasowe w yrażające czynność późniejszą od czynności bliższej przyszłości, np.:
zdania nadrzędnego zaczyna się od zw rotów spójnikowych: avant On vendit donc l’usine et Jean n e Durac était sur le point de reto u rn er chez
que, jusqu’à ce que, en attendant que. itp., po których obowiązuje ses parents.
użycie try b u subjonctif. Jeśli w zdaniu nadrzędnym użyto présent Sprzedano więc fa b rykę i Janina Durac ju ż miała wrócić do sw ych ro­
lub fu tu r (indicatif), to w zdaniu podrzędnym należy zastosować dziców.
subjonctif présent. Jeżeli natom iast w zdaniu nadrzędnym jest
4. Czasownik nieregularny conclure
jeden z czasów przeszłych to w zdaniu podrzędnym obowiązuje
subjonctif imparfait. a. Odmiana:
Ind. prés.: je conclus Subj. prés.: que je conclue
b. Jeśli zdanie nadrzędne i podrzędne ma ten sam podmiot, to nous concluons que nous concluions
zdanie czasowe w yrażające czynność późniejszą niż czynność zda­ im pf.: je concluais im pf.: que je conclusse
nia nadrzędnego może mieć konstrukcję: avant de + infinitif nous concluions q u ’il conclût
p. simple: je conclus Im pératif: conclus, concluons
(patrz l. 5), np.: fu tur: je conclurai Part, prés.: concluant
M. B ianchini est p a rti avant d’être entendu au procès. Cond. prés: je conclurais passé: conclu
Pan B ianchini w yjechał, zanim został przesłuchany na procesie.
b. Składnia i znaczenie:
2. T ryb subjonctif w zdaniach dopełniających (propositions com­ — conclure quelque chose — czasownik przechodni, np.:
plétives) zaczynających się od spójnika que (patrz l. 15)
conclure une affaire zakończyć sprawę
Zdanie nadrzędne Zdanie podrzędne conclure la paix zawrzeć pokój
— przeczenie — conclure une chose d’une autre — czasownik przechodni
La p lu p a rt des gens q u ’elle fû t innocente, Subjonctif podw ójny = z jednego wywnioskować drugie, np.:
n iaient De sa conduite on conclut qu’il trom pait sa femme.
Elle ignorait que son m ari la trom pât. Subjonctif Z jego zachowania w yw nioskow ano, że zdradzał żonę.
— przeczenie zaprzeczone — conclure à quelque chose — stwierdzić (coś), wnieść
L a p lu p a rt des gens ne q u ’elle était innocente. Indicatif o (coś), np.:
niaient pas L e médecin conclut à une m ort naturelle.
Elle n ’ignorait pas q u ’elle était belle. Indicatif Lekarz stw ierdził śmierć naturalną.

12 ję z y k fra n c u s k i d la z aaw an so w an y ch
178 Lekcja dziew iętnasta L ekcja dw udziesta 179

La p lu p art des juges conclurent à la peine capitale.
W iększość sędziów wniosła o karę śmierci.
— conclure — czasownik nieprzechodni — zakończyć w y ­
wód, wydać opinię, sąd, np.:
E t m ain ten an t au travail! conclut le père.
A teraz do pracy, zakończył ojciec.
ĆWICZENIA
I. Bezokoliczniki postaw ić w e w łaściw ym trybie i czasie:
Que fa it l ’écrivain ,en a tten d an t que l’inspiration (venir)? Il ronge son
crayon ju sq u ’à ce q u ’il n ’en (rester) rien. A près q u ’il (s’apercevoir) de ce
q u ’il v ien t de faire, il tom be en désespoir d’avoir d étru it son in stru ­
m ent de trav ail. Quel em barras si l’inspiration lui (venir) avant q u ’il
(trouver) un a u tre crayon.
pour l’étranger (où). Le verdict n ’était pas facile parce que la preuve
form elle du crim e n’avait pas été apportée (pourquoi). Elle fut con­
damnée aux trav au x forcés à perpétuité (à quelle peine).
VI. Odpowiedzieć n a pytania:
De quoi p arlaient les gens de la petite ville? Que lui reprochait-on? Où
h ab itait Mme Durac av ant son mariage? Où se déroulait le procès
de Mme Durac? Qui était P ierre Durac? E tait-il un m ari fidèle?
Jouissait-il d’une bonne santé? Est-ce que les opinions des experts
au sujet de la m ort de M. Durac étaient unanim es? Quelle était l’opi­
nion de la défense au sujet de Mme Durac? Quelle sentence la Cour
a-t-elle prononcée?
LEÇON VINGT VINGTIÈME LEÇON

II. Ułożyć k ró tk ą rozmowę o procesie pani Durac toczącą się pomiędzy

klientkam i u fryzjera. Wymienność spójników w zdaniach czasowych

III. P odkreśloną część zdania prostego przekształcić na zdanie podrzęd­

ne np.:
Je nie la vérité de cette histoire. À LA VEILLE DES ÉLECTIONS
J e nie q u e cette histoire soit vraie.
Je doute de sa réussite. On ne contestait pas la beauté de cette femme. M. Kowalski: Dès que je suis arrivé
Vous contestez la banqueroute de cette papeterie, M onsieur? D’ici nous à Paris, je me suis aperçu q u ’une atmos­
ne v errons pas l’o u verture des m agasins. Les étudiants ignoraient phère de nervosité régnait dans la ville .. .
l’existence de ce livre. Il voit le coucher du soleil. Le professeur ne M. Dupont: C’est la cam pagne électorale
doute pas du succès de son élève. Ils n ’ont pas ignoré la nécessité de
lire ce livre.
qui bat son plein. Dans quatre jours nous
allons élire nos députés.
IV. W staw ić odpowiednio conclure, conclurait, conclurent, conclusions, a n a ­ M. Kowalski: Je m ’en suis rendu com­ élire [eli:r] wybrać
stępnie przetłum aczyć zdania: pte bien que je sois à P aris depuis vingt
De chaque discussion il fau t tire r d e s . . . . De la faiblesse de l’arm ée qu atre heures seulem ent. P arto u t j ’ai vu bien que [bjèko] m im o
ennem ie, la population p o u v a it. . . que bientôt on . . . la paix. Après des panneaux couverts d ’affiches qui v an­ że, chociaż
de longues délibérations, les ju g e s . . . à la peine capitale.
te n t à la fois les program m es et les m éri­
V. Do podanych zdań ułożyć pytania posługując się słów kiem w naw iasie: tes personnels des candidats. H ier soir,
Dans les bistrots on p arlait de Mme D urac (de qui). Mme Durac s’en­ j ’ai entendu q u atre chefs politiques à la
fu it chez ses p aren ts parce que son m ari la trom pait (pourquoi). radio. Tous, ils ont prom is de m eilleurs les salaires [l9sale:r]
M. D urac se p laignait de m aux d’estomac (de quoi). B ianchini est p a rti salaires, des écoles, des logements, des płace
 L ekcja dw udziesta L ekcja dw udziesta 181
180

piscines, des terrain s de s p o r t. . . Tien­ la piscine [lapisin] ba­ tions des députés et celles du président de
dront-ils leurs prom esses après les élec­ sen kąpielow y
la République mais chaque p arti a son
une prom esse [ünpro-
tions? propre program m e social et politique.
mes] obietnica
M. Dupont: Hum, ça dépend . . . Quand
les nouveaux députés auront été élus, on M. Kowalski: Vous êtes très au courant
v erra si les choses iro n t m ieux qu’avant. des problèm es politiques, une vraie ency­
M. Kowalski: Si je ne me trom pe, il y a clopédie! Pourriez-vous me dire encore ce
au moins sept partis politiques en France qui caractérise le député de droite?
tandis q u ’en Pologne il n ’y en a que trois. M. Dupont: Il est plutôt nationaliste et attaché przyw iązany
généralem ent très attaché à l ’Eglise. Il est les m ilieux d’affaires
M. Dupont: Oh, on compte plus de dix
plus ou moins lié aux m ilieux d ’affaires środowiska ludzi in ­
partis en F rance dont six sont im portants. teresu
M. Kowalski: Alors, com ment faites- et pense que la concentration monopoliste
vous pour y voir clair? des capitaux et des entreprises est la con­ se m éfier de nie ufać,
M. Dupont: En France, voyez-vous, on dition nécessaire de l ’expansion économi­ nie dowierzać
distingue les partis de gauche et les p a r ­ que. Et puis, il se m éfie du peuple . . .
les partis de gauche
tis de droite. La ligne de dém arcation en­ [lepartidogo:sz] partie Le p arti de droite le plus im portant
tre ces partis est difficile à établir. Cepen­ lewicowe c’est le RPR (Rassemblement pour la Ré­
les partis de droite publique) créé en 1976 par J. Chirac.
dant on peut dire q u ’un député de gauche
partie prawicowe M. Kowalski: Et vous, pour qui allez-
est généralem ent rationaliste, dém ocrate,
anticolonialiste. Il croit au progrès et pen­ vous voter?
se que le peuple peut se gouverner lui- le peuple [la pœpl] na­ M. Dupont: Le vote est secret, m onsieur.
même. Il est contre les monopoles capi­ ród Et pour assurer l’indépendance de l ’élec­ le bureau de vote lokal
le progrès postąp teur, dans chaque bureau de vote il y a w yborczy
talistes et contre l ’au to rité de l ’Eglise.
l’Eglise kościół un isoloir. un isoloir [œnizolua:r]
M. Kowalski: Et en dehors du parti en dehors du p arti nu tu: kabina
com muniste, quels sont les autres groupe­ zew nątrz tu: poza
M. Kowalski: Et qui va gagner ces élec­
tions, la droite ou la gauche?
m ents de gauche?
M. Dupont: Il y a actuellem ent plusieurs M, Dupont: Il est difficile de répondre
groupem ents socialistes issus de la SFIO à cette question, car beaucoup de Français
(Section Française de l’Internationale se ré fé re r à powoływać ont le cœ ur à g a u c h e . . . et le portefeuille
się à droite.
Ouvrière). P arm i les plus im portants on
compte le P a rti Socialiste (P.S.), qui a été
dirigé par François M itterrand ju sq u ’à son m odéré [modéré]
um iarkow any L’ORGANISATION ADMINISTRATIVE DE LA FRANCE
élection à la présidence de la République
en 1981, et le P a rti Socialiste Unifié
(P.S.U.). Les communistes et les socialistes A l ’inverse de ce qui se passe dans les à l’inverse [alêwers] w
coopèrent souvent pour préparer les élec- E tats à caractère fédéral (comme la Suisse przeciw ieństw ie
182 L ekcja dw udziesta L ekcja dw udziesta 183

p ar exemple), la vie adm inistrative est OBJAŚNIENIA

centralisée en F rance dans les m inistères apercevoir quelque chose spostrzegać coś, np.: Paul aperçoit un beau livre
dont le siège est à Paris. le siège siedziba dans la vitrine. Paweł spostrzega ładną książkę na wystaw ie.
A la tête de chaque m inistère est placé s’apercevoir de quelque chose zorientować się (dosł. spostrzegać się), że . . . ,
np.: P au l s’aperçoit de la perte de son argent. Paweł zorientował się, że
un m inistre, assisté dans sa tâche p ar un
zgubił pieniądze.
sous--secrétaire d’Etat. Chaque m inistère
rendre quelque chose à quelqu’un oddać coś kom uś, np.: Paul rend le livre
com prend une adm inistration centrale
à la bibliothécaire. Paweł oddaje książkę bibliotekarce.
composée de fonctionnaires. se ren d re compte de quelque chose zdać sobie z czegoś sprawę, np.: Paul
Alors que les m inistres changent, les ne se rend pas bien compte de sa situation. Paweł nie zdaje sobie dobrze
adm inistrations dem eurent, ce qui assure spraw y ze sw ej sytuacji.
la continuité de l’action adm inistrative. com pter liczyć élire wybierać
le m inistre de la Justice le compte rachunek les élections w ybory
Les m inistres sont fort nom breux. Nom­ m inister Spraw iedli­ le com ptable księgow y un électeur wyborca
m ons-en quelques-uns seulem ent. Le m i­ wości la com ptabilité księgowość électorale wyborczy, -a
nistre de la Justice, appelé encore G arde le G arde des Sceaux
[lagarddoso] strażnik isoler izolować
des Sceaux, est le chef de la m agistrature. pieczęci une isolation izolacja, odosobnienie
Le m inistre des A ffaires E trangères dont la m agistratu re [lama- un isoloir kabina
le siège se trouve au Q uay d ’Orsay dirige żistratU:r] sądownic­
la politique extérieure de la France et two KOMENTARZ GRAMATYCZNY
des A ffaires E trangè­
com mande un réseau de postes diplom a­ res Spraw Zagranicz­ W ymienność spójników i zw rotów spójnikow ych w prow adza­
tiques qui couvrent le monde entier. Le nych jących zdania czasowe (patrz 1.13 i 19)
m inistre des Finances et celui des A ffai­ un réseau [œrezo] siat­
— Czynności całkowicie równoczesne:
res Economiques contrôlent les finances, ka, sieć
Indicatif
font voter les impôts, s’occupent du com­ les im pôts podatki Aussi longtem ps que \ j ’étais petit je ne savais
le commerce handel czasy
m erce, de l ’industrie et de l ’ag riculture .. . Quand / rien au sujet des élections.
l’industrie przem ysł jednakow e
Tandis que l ’adm inistration des affaires Inne spójniki: Pendant que, comme ( + im p f.), tant que.
générales est centralisée à Paris, les affai­
— Czynności całkowicie równoczesne, ale przeciwstawne-
res d ’in térêt local dépendent des adm ini­ dépendre [depćhdr] za­
leżeć Il y a au m oins sept partis politiques en France.
strations départem entales et communales.
Indicatif
En France, il y a quatre-vingt-seize dé­ tandis qu’\ czasy
alors qu’ / en Pol°gne ü n ’y en a ^ue trois-
partem ents adm inistrés p ar des préfets'. Le jednakow e
préfet renseigne les m inistres et, en p ar­ — Czynności całkowicie równoczesne; jedna z nich pow ta­
ticulier, celui de l ’Intérieu r, sur tout ce rza się:
qui se passe dans le départem ent. La plus Indicatif
petite unité adm inistrative est la commune la com m une [lakomün] Chaque fois que \ l e s élections approchent, la cam - czasy
dirigée par un m aire. gmina Toutes les fois que / pagne bat son plein. jednakow e
184 L ekcja dw udziesta L ekcja dw udziesta 185

— Czynności całkowicie równoczesne, n atężają się, rozw i­ CWICZENIA

jają i n arasta ją proporcjonalnie:
I. Z podanych elem entów ułożyć zdania:
Indicatif
A m esure que les élections approchent, l’atm osphère czasy
de nervosité augm ente dans la ville. jednakow e Zdania nadrzędne Spójniki Zdania podrzędne
Ce p a rti se dit révolu­ quand .. l’adm inistration des a f­
— Czynności niecałkowicie równoczesne; jedna z czynności tionnaire alors que faires générales est cen­
trw a krócej niż druga: avant que tralisée à P aris
Un des chefs politiques p a rla it encore à la radio —• les adm inistrations alors que .. les nouveaux députés
Indicatif dem eurent. tandis que auront été élus
q uand \ . m e sujg en(j orrni. czasy
lorsque / różne — les affaires d’in té ­ toutes les .. en réalité il a un pro­
rê t local dépendent fois que gram m e social assez mo­
— Czynności całkowicie nierów noczesne; czynność zdania des adm inistrations pendant que déré
czasowego jest późniejsza: départem entales et à m esure que .. les m inistres changent
En atte n d a n t que \ m on tour vienne, je lis communales. depuis que
S u b jo n ctif
A vant que / le journal. — on v e rra bien si les .. nous nous approchions
choses iront m ieux de la m aison
— Czynności całkowicie nierów noczesne; jedna czynność q u ’avant.
trw a dopóty, dopóki nie nastąpi druga:
Je m e suis levé .. nous nous prom enions
J e lirai le jo u rn al Jusqu’à ce que m on to u r vienne. | S u b jonctif
— je m ’endors. .. je regarde la télévision
— Czynności całkowicie nierów noczesne; czynność zdania
— nous sentions de .. P ierre fu t élu député
czasowego dokonała się przed czynnością zdania nad­ plus en plus la f a ­
rzędnego: tigue.
Indicatif
— il commença à p leu ­ .. le réveil sonnât
Depuis que N le p a rti com m uniste a été créé, la czasy
voir.
Une fois que. > SFIO ne représente plus les g ra n ­ różne lub
des m asses ouvrières. — il ne reconnaît plus
jednakow e
ses amis.
Inne spójniki: Quand, lorsque, après que.
II. Napisać 4 zdania stosując zwroty: apercevoir quelque chose; s’a p e r­
— Czynności całkowicie nierównoczesne; czynność zdania
cevoir de quelque chose; rendre quelque chose à quelqu’un; se rendre
czasowego dokonała się tuż przed czynnością zdania nad­ compte de quelque chose.
rzędnego:
Indicatif III. Przetłum aczyć:
Dès que \ suis a rriv ® a P a r is, 3e me suis czasy
A ussitôt q u e / aperçu qu’une atm osphère de n e r ­ różne lub Księgowy, który p racuje w księgowości pewnego m inisterstw a, robi swe
vosité rég n ait dans la ville. jednakow e rachunki na m ałych kaw ałkach papieru. Przed w yboram i jest za każdym
razem kam pania wyborcza, podczas której w yborcy zapoznają się z k a n ­
W obrębie każdej z grup w ym iana jednego spójnika lub zw rotu dydatam i. K abina przeznaczona jest dla tych, którzy pragną wypełnić
spójnikowego na drugi jest możliwa; w ym iana pom iędzy spójni­ swą kartę wyborczą w tajem nicy. Silnik elektryczny m usi być dobrze
kam i należącym i do różnych grup pociąga za sobą zm iany znacze­ izolowany. Izolacja cieplna nowoczesnych budynków zapew nia przy­
niowe. jem ną tem peraturę pomieszczeń.
 186 L ekcja dw udziesta pierw sza Lekcja dw udziesta pierwsza 187

IV. Odpowiedzieć n a pytania: Une jeune fille, bien faite, au nez

légèrem ent retroussé .. .
Pourquoi une atm osphère de nervosité règ n e-t-elle à P aris? Les chefs
politiques ont-ils fait beaucoup de prom esses? C aractérisez un député
de gauche. Et celui de droite. L’ad m in istratio n française est-elie cen­
tralisée ou décentralisée? Qui assiste le m inistre dans son travail?
Nommez les prin cip au x m inistres. Com m ent s’appelle le m inistère
auquel sont subordonnées les affaires adm inistratives? Com bien de dé­
p artem en ts y a -t-il en France? Qui est à la tête d ’un départem ent?
Com m ent s’appelle la plus p etite unité adm inistrative de la France?

Le metteur en scène: H u m ,.. . Asseyez-

LEÇON VINGT ET UNE VINGT ET UNIÈME LEÇON
vous.
La jeune fille s ’assied de m anière à faire
voir ses genoux et la dentelle de sa com­ la dentelle [ladâtel] k o ­
Z dania celowe binaison. Le m etteu r en scène amusé, dé­ ronka
W ymienność spójników w zdaniach celowych
tourne la tête de peur q u ’elle ne voie son
sourire ironique.
La jeune fille: J ’ai entendu dire dans
COMMENT DEVENIR UNE VEDETTE les m ilieux artistiques que je fréquente,
que vous aviez quelque difficulté pour dis­
Un illu stre m e tteu r en scène est en train une vedette [ünwodet] trib u er les rôles dans votre nouveau film.
d’étudier le scénario d ’un film qu’il va gwiazda (film ow a, te ­ Le metteur en scène: Si j ’ai bien com­
atralna) pris, vous posez votre candidature pour un
bientôt to u rn er. On frappe discrètem ent
illustre [ilüstr] sław ­ de ces rôles?
à la porte. Une jeune fille, bien faite, au ny, -a
nez légèrem ent retroussé en tre dans le un m etteu r en scène
La jeune fille: Depuis longtemps, je rêve
bureau. [œ m etœ :râsen] reżyser de jouer un rôle im portant dans le film
La jeune fille: Est-ce que vous pourriez être en tra in (de) d ’un m etteu r en scène aussi ém inent que ém inent, -e [eminâ] w y ­
[etrâtrê] robić w łaśnie vous. Et comme le prem ier rôle reste to u ­ bitny, -a
m e recevoir? Ju ste pour cinq m inutes.
(coś), być (czymś) za­ jours vacant, je suis venue afin que vous vacant, -e [wakâ] nie-
Le metteur en scène: Vous venez, sans ję ty m
puissiez vous ren d re compte de mes pos­ obsadzony, -a
doute, à cause de l’annonce. Oui, nous bien fa it [bjêfe] p rzy ­
avons besoin de figurantes. Mais c’est mon stojny, ładny sibilités . ..
assistant qui s’en occupe. C’est en face, au retroussé, -e [ratruse] Le metteur en scène: H u m ,.. . mais vous
zadarty, -a avez déjà joué dans un film? P our que
n° 18.
un fig u ran t [œfigürâ] mon film réussisse pleinem ent, il me faut
La jeune fille: Je vous en prie, M on­ statysta réussir [reüsi:r] udać
sieur, accordez-m oi cinq m inutes d ’e n tre ­ un en tretien [ôënâtratjê]
une excellente actrice, avec de l’expé­ się, m ieć (osiągnąć)
tien. tu: rozm ow a
rience. pow odzenie
188 L ekcja dw udziesta pierwsza L ekcja dw udziesta pierwsza 189

La jeune fille: On m ’a toujours dit, et paux interprètes. L’action se passe vers un in terp rète [œ nëter-
je l ’ai d ’ailleurs rem arqué moi-même, que 1900. pret] tłum acz, in ter­
j ’étais très photogénique et que je ressem ­ pretator, tu: w y k o ­
Manda travaille chez un artisan. Il doit
nawca
ble à B rigitte Bardot. épouser la fille de son patron quand il ren­
Le metteur en scène: Oui, des centaines contre la belle Casque d’Or. C’e& .1 coup
de jeunes filles ressem blent à B rigitte B ar­ de foudre. une foudre [ünfudr]
dot. Vous aussi vous portez la même coif­ piorun, błyskaw ica
Dans la scène qui suit nous assistons à un coup de foudre
fu re et vous avez la m êm e couleur des un bal populaire, à “L’Ange Gabriel”. Par­ [œ kudfudr] tu: miłość
cheveux. Mais, au fait, dans quels film s mi les gens qui s’amusent il y a également od pierwszego w ejrze­
au fa it [ofe] w łaściwie
avez-vous joué? . .. Sous la direction de une bande de malfaiteurs. Au milieu du nia
quels m etteurs en scène? bal deux “landaus” s ’arrêtent devant le égalem ent [egalmâ] je d ­
La jeune fille: J ’ai joué dans les film s nakowo, rów nież
restaurant. Des hommes en frac sautent un landau [œlâdo] lando
“U n dim anche ensoleillé” et “Une valse”. ensoleillé, -e [âsoleje] à terre. Us tendent la main, pour aider ten d re [tâ:dr] tu: w y ­
Le metteur en scène: Si je ne m e tro m ­ słoneczny, -a leurs compagnes à descendre. ciągać, podać (rękę)
pe, le prem ier de ces film s est un docu­ Une dame: C’est ici? . . . Mais c’est un
m entaire sur l ’inauguration d ’une piscine. une piscine [ünpisin] veritable coupe-gorge!. . . Nous allons un coupe-gorge [œkup-
Q uant au second, c’est un reportage sur pływ alnia, basen k ą ­ nous faire assassiner!. . . gorż] „mordownia”,
un concours de valse. pielow y spelunka
Un monsieur, riant: Ou violer peut- violer [wjole] naruszyć
La jeune fille: A lors vous m ’avez vue? rem porter [râ porte] od être? . . . (prawo), zgwałcić (ko­
Tous ceux qui ont vu “Un dim anche en­ nieść (zwycięstwo),
Une autre dame, riant: Mon Di e u, . . . bietę)
soleillé” disent que je ressem ble comme zdobyć (nagrodę)
un p rix [œpri] tu: n a ­ vous nous défendrez, j’espère?
une sœ ur à B rigitte B ardot. Dans “Une
valse” , j ’ai rem porté le troisièm e prix. groda Un autre monsieur: Allez, entrez! Je intim idé, -e [êtimide]
ciném atographique [si - vous ai dit que tout irait très bien!
Le metteur en scène: Vous avez v ra i­ onieśm ielony, -a
nem atografik] k in e m a ­
m ent une vaste expérience ciném atogra­ Les femmes entrent les premières. Très la gêne [lażen] zakłopo­
tograficzny, -a, film o ­
intimidées, elles s’efforcent de sourire tanie, zażenowanie
phique! Je vous conseille cependant de w y, -a
affecter [afekte], tu:
vous inscrire au Conservatoire. Et puis, pour cacher leur gêne. Les hommes affec­ przejąć, udawać
le C onservatoire [la
allez, quand mëhie, chez mon assistant. kôserw atua:r] Szkoła tent une grande assurance. une assurance [ünasü-
Bonne chance, M ademoiselle. Teatralna Le patron: M esdam es!. . . M essieurs!. . . râ:s] zapew nienie, rę ­
Tenez, vous avez là deux bonnes tables. kojm ia, pewność sie­
bie
“CASQUE D’OR” Un monsieur: Allons-y, ça ira très bien. tiens! tenez! [tjë/tone]
Pendant ce temps la bande de malfai­ masz! patrz! proszę!
Ce film a été réalisé p ar Jacques Bec­ un casque [œkask] hełm, le vin chaud [lawêszo]
kask
teurs, assise à une table avec Marie et Ju­
ker en 1952. Simone Signoret (appelée lie, consomme du vin chaud contenu dans grzane wino
Casque d’Or ou Marie) et Serge Reggiani une louche [ünlusz]
un saladier. Ils remplissent de temps en ły żka wazowa, choch­
(appelé M anda ou Jo) en sont les princi-
temps leurs verres à l’aide d’une louche. la
190 L ekcja dxvudziesta pierw sza L ekcja dw udziesta pierw sza 191

Ils o b serv en t avec in té rê t les n o u v eau x un fêtard [œfeta:r] h u ­ P e n d a n t que R oland danse, a rriv e M an­
arrivés. laka, birbant da. L a veille, il a fa it connaissance avec
Le patron (s’a d re ssa n t a u x fê ta rd s élé­ M arie. Il s ’approche de la tab le où M arie
gants): E t p o u r ces m essieurs-dam es, est assise avec les m em b res de la bande.
q u ’est-ce que ça sera? Manda: J e suis v e n u te ch ercher, M arie.
Un monsieur: E t les a u tre s, q u ’est-ce Marie: C’est bien, ça!
q u ’ils boivent d ans le u r saladier? Manda: V iens, M arie.
Le patron: C ’est du v in ch au d sucré. ravi, -e zachw ycony, -a Marie: Tiens, reg a rd e , il y a des m es­
Le monsieur: A lors du vin c h a u d . . . sie u rs qui v ie n n e n t te d ire b onjour.
quitter [kite] opuścić
(aux a u tres) ça vous va? M anda to u rn e la tê te . Il voit R oland, brusquement [brüskmS]
U ne dame: Moi, je suis ab so lu m en t r a ­ l ’a m a n t de M arie, q u i q u itte b ru sq u e m e n t szorstko, nagle
vie, c’est bien sim ple! J e m ’am use m e r­ surgir [sürzitr] pojawić son é lég an te danseuse et se d irige ra p i­ rapidement [rapidm â]
v eilleu sem en t. się (nagle), w yłonić się d e m e n t v e rs lui. szybko
Son voisin: T a n t m ieux, ch è re a m ie ! . . . s’incliner [sêkline] schy­ Roland, s e rra n t les d en ts: M onsieur,
R oland, un de la bande, s u rg it d ev an t lić głowę, kłaniać się
vous désirez?
la ta b le des fê ta rd s élég an ts. Il s ’incline Manda: J e ne t ’ai pas appelé! Cil se to u r­
lég è rem e n t d e v a n t la p lu s jolie fem m e. chuchoter [szüszotej s’amener (fam.) [sama-
ne v e rs les a u tres) V ous non plus, hein! . . . ne] przyjść
Roland: M adam e? szeptać
attirer [atire] przyciągać, Roland: A m ène-toi p a r ici m on p e tit causer [kozę] rozmawiać
La dame: Moi? ściągnąć na siebie g a rs . . . , on v a te causer . . .
Roland: U ne p e tite valse? l’ennui (m) [lânüi] nnda, Manda, so u ria n t: Si tu veux.
L a p lu s p ro ch e voisine de la d am e en przykrość, n iep rzy­ Roland: Alors?
q u estio n lu i chuchote: jem ność une bagarre [ünbaga:r]
Manda: P asse d e v a n t . . . J e te suis.
A ccepte, ou tu vas nous a ttir e r des e n ­ zgiełk, zam ęt, bójkd
U ne b a g a rre tra g iq u e a u ra lieu dans la une courette [ünkuret]
nu is . . . c o u re tte du re s ta u ra n t. podwórko
La dame: M ais c'est im possible, voyons.
D ’après le scénario du film
Le m ari de la dame: M ais en fin . . . ,
„Casque d’O r”
p o u rq u o i ne d a n s e ra is -tu pas? P u isq u e
M onsieur est assez aim able p o u r t ’inviter! désemparé, -e [dezâpare]
zb ity, -a z tropu, zm ie­ KOMENTARZ GRAMATYCZNY
La voisine: V as-y, je t ’en p r i e . . . ou
szany, -a
ça va fa ire u n d ra m e . . . rejoindre [rażue:dr] 1. Z dania celow e (Propositions finales)
L a dam e, v isib lem e n t désem parée, se podejść, połączyć się,
a. Pour que mon film réussisse pleinem ent il m e fau t une excellente
lève. E lle re jo in t R oland s u r la p iste en dogonić
a c tric e ,. . .
so u ria n t d ’u n a ir gêné. C elui-ci p asse les une piste [ünpist] tu:
parkiet Z danie celow e w p ro w a d z a ją spójniki: afin que, pour que, de
b ras a u to u r de la ta ille de son élé g a n te entraîner [âtrene] po­
crainte que, de peur que. W zdaniu celow ym , odm iennie niż
d anseuse et l ’e n tra în e v e rs le c e n tre de ciągnąć (za sobą), u -
w zdaniu przyczynow ym , obow iązuje S u b jo n c tif (p a trz l. 16)
la piste. nieść
192 L ekcja dw udziesta pierw sza L ekcja dw udziesta pierwsza 193

b. Pourquoi la dam e ne voulait-elle pas danser avec Roland? Uwaga 1: Ne “e x p l é t i f patrz l. 18.
Uwaga 2: M onsieur est assez aim able pour t ’inviter — bezokolicz­
Zdanie nadrzędne nik w prow adzany przez a ssez . . . pour w yraża skutek, a nie cel.
Elle ne voulait pas danser avec Roland
Z danie przyczynow e Z danie celow e Ćw i c z e n i a
parce qu’elle avait peur. pour que son m ari ne se sentît pas
I. Na każde p y tanie należy dać 2 odpowiedzi, jedną w skazującą na przy­
vexé.
czy n ę— drugą n a cel czynności, np.:
N a p y ta n ie zaczynające się od pourquoi m ożem y odpow iedzieć Pourquoi allez-vous au cinéma?
za pom ocą zd ania przyczynow ego (patrz l. 13) lu b zd ania celowego. J ’y vais,
c. Ils ten d en t la m ain pour aider leu rs compagnes à descendre. a) parce que je m ’ennuie à la maison.
b) po u r que M onique ne se plaigne pas.
Je śli zdanie p o drzędne i n a d rz ę d n e m a jed n a k o w y podm iot, sto­ Pourquoi étudions-nous la langue française? Pourquoi envoie-t-on
su je się k o n stru k c ję z bezokolicznikiem . les enfants à l’école prim aire? Pourquoi le m etteur en scène a -t-il
conseillé à la jeune fille d’étudier au Conservatoire? Pourquoi les
Z am iast pow iedzieć: M ów im y: parents cachent-ils parfois certains livres à leurs enfants?
Vous apprenez la gram m aire Vous apprenez la gram m aire pour
pour que vous saisissiez les saisir les m écanism es de la langue II. Uzupełnić zdania spójnikam i w prow adzającym i zdania celowe:
m écanism es de la langue française, Sortez v i t e . . . le train ne p arte pas sans vous. Vous é tu d ie z ... on ne
française. vous recale au x exam ens. M algré sa m aladie, le père tr a v a illa it. . .
Ils sont p artis dans la m on- Ils sont partis dans la m ontagne sa fam ille e û t de quoi vivre. Le père tra v a illa it. . . sa fam ille ne
tagne afin q u ’ils y rétablis- afin d’y rétablir leur santé, tom bât dans la misère.
sent leu r santé. III. Dokończyć zdania podając cel w ym ienionych czynności. Zastosować
Le m etteu r en scène d étourna Le m etteur en scène détourna la konstrukcję z bezokolicznikiem, np.:
la tête de peur qu’il ne gênât tê te de peur de gêner la jeune fille, J ’ouvre la fen être pour aérer la chambre.
la jeune fille.
On m ange .... On ne vit pas .. . Jacques porte des lunettes . . . Elles
L a m ère reg ard e son fils-sol- L a m ère regarde son fils-soldat de entren t chez le c o iffe u r. . . Tu ne portes pas ton b ra c e le t. . . Vous
dat de crainte q u ’elle ne le crainte de ne plus le revoir, portez, M adam e, une robe lo n g u e . . . .
revoie plus.
IV. Podać tryb, czas i bezokolicznik podkreślonych form czasownikowych:
2. W ym ienność spójników w zdan iach celow ych Est-ce que vous pourriez me recevoir? Monsieur, accordez-moi cinq
m inutes d’en tretien . Asseyez-vous. . . . de peur qu’elle ne voie son
Les hommes en frac ten d en t la m ain aux dames sourire ironique. J’ai entendu dire que vous aviez quelque d iffic u lté ...
de crainte qu’elles fni~| se fassent | | du m al en descendant du Je suis venue afin que vous puissiez vous rendre compte de mes pos­
“lan d au ”. sibilités. . . . Vous nous défendrez, j’espére? Je vous ai dit que tout
irait très bien.
pour q u ’elles | ne | se fassent |p a s| de m al en descendant du
“lan d au -’. V. Odpowiedzieć: na pytania:
de peur que 1 af*n ft*16 ) Décrivez cette jeune fille. A -t-elle joué dans un film de long métrage?
+ne ... pas Quels conseils le m etteur en scène a -t-il donnés à la jeune fille? Avez-
de crainte que I ' ne exp e pour quef

13 Ję z y k f ra n c u s k i d la zaaw an so w an y ch
194 L ekcja dw udziesta druga L ekcja dw udziesta druga 195

vous vu le film “Casque d’O r”? P a r qui sont interprétés les principaux A v a n t d’entrer il adm ira longtem ps
rôles? Qu’est-ce q u ’un “coupe-gorge”? Pourquoi les passagers des la n ­ ce m agnifique édifice
daus sont-ils allés dans ce restau ran t? M arie faisait-elle p a rtie de la
bande? Que pensez-vous du m ari de la dame qui est allée danser
avec Roland? P ourquoi M anda est-il venu à “l’A nge G abriel”? M anda
é ta it-il courageux?

LEÇON VINGT-DEUX VINGT-DEUXIÈME LEÇON

Zdania okolicznikowe przyzw alające a d m ira lo n g tem p s ce m ag n ifiq u e en sem ­

Passé sim ple i pius-ąue-parjait (In dicatif)
Concevoir
UNE VISITE Â LA M AISON DE L’UNESCO À PARIS
B ien que M. C orani e û t été d e u x fois à
P aris, il n ’av ait pas eu le tem p s de v isite r pourtant [purtâ] jednak
la M aison de l ’UN ESCO. E t p o u rta n t, il
s’in té re ssa it v iv em e n t à l ’u rb an ism e et à
l ’a rc h ite c tu re . Les nom s de l ’A m éricain
M arcel B reuer, de l ’Ita lie n P ie r L uigi N e r­
vi e t d u F ra n ça is B e rn a rd Z e h rfu ss n e lui précisément [presizemâ]
é ta ie n t pas inconnus. O r, ce sont précisé­ w łaśnie
m e n t ces tro is g ran d s a rc h ite c te s qui ont
conçu le siège de l ’UN ESCO à P a ris.
lors [lt>:r] podczas
L ors de son tro isièm e sé jo u r à P a ris, il
p u t e n fin ré a lise r son p ro je t. Il e u t de la
chance. U n am i de son père, M. A youb, délégué permanent
q ui é ta it délégué p e rm a n e n t à l ’UNESCO, [delegeperm anâ] stały
l ’in v ita d ans son b u re a u de la place de delegat
F ontenoy.
M. C orani v in t au ren d ez-v o u s avec u n e
d e m i-h eu re d ’avance. A v an t d ’e n tre r, il
l’ensemble m . [lâsâbl]
ble de tro is b â tim e n ts d o n t le p lu s h a u t, zespół
u n édifice de se p t étages, a v a it la fo rm e
de la le ttr e Y. Q u o iq u ’u n e c lô tu re e n to u ­ quoique [kuaka] chociaż
r â t la cour — on é ta it en tra in de fa ire une clôture [ünklotü:r]
des tra v a u x s o u te rra in s — il p u t a p e rc e ­ ogrodzenie
v o ir d e v a n t la façade p rin c ip ale la s ta tu e
trè s o rig in ale de H e n ri M oore.
Il e n tr a d a n s le h a ll. C’é ta it u n e v é ri­
ta b le to u r de B abel, on e n te n d a it p a rle r
to u te s les lan g u es, on v o y a it des gens de la race [laras] rasa
to u te s les rac e s e t de to u te s les couleurs.
D es fo n ctio n n aires, des délégués, des to u ­
ris te s a lla ie n t e t v e n a ie n t d an s de larg es
couloirs.
A p rès a v o ir exposé les m o tifs de sa v e ­
n u e à u n em ployé, M. C o ran i a lla s’asseoir le rez-de-chaussée [la
redaszose] parter
d an s la c a fe te ria d u rez-d e-ch au ssée. au bout [obu] po (pod
M. A youb a rriv a au b o u t d ’u n q u a rt d ’h e u ­ koniec)
re et ils c o m m en cèren t la v isite d u b â ti­ la sobriété [lasobrjete]
m en t. M. C orani f u t fra p p é p a r l ’h arm o n ie um iarkow anie
des lig n es e t la so b rié té de la décoration: le tableau mural [latablo
m üral] obraz m alow a­
à p e in e q u e lq u e s m o saïq u es e t q u elq u es n y na ścianie
ta b le a u x m u ra u x . L es a rc h ite c te s se sont mettre en valeur [metr
efforcés de m e ttre en v a le u r les p ossibili- âw alœ :r] podkreślić
196 L ekcja dw udziesta druga L ekcja dw udziesta druga 197

tés e sth é tiq u e s de d iv e rs m a té ria u x em ­ les matériaux [lemate- niq u e et m o n tè re n t au sep tièm e étag e où
ployés: le béton n u , le tra v e rtin , le g ra n it rjo] m ateriały se tro u v a it le r e s ta u ra n t de la M aison de
le béton nu goły beton
de B retag n e, la q u a rtz ite de N orvège . . . le travertin [latrawertê]
l ’UNESCO.
tu f w apienny A u cours du repas, M. A youb ex p liq u a
B ien q u e ce f û t le m ois de ju in , il faisait à M. C orani le sens des in itia les anglaises les initiales [lezinisjal]
fra is dans la g ra n d e salle des conférences L ’UN ESCO qui sig n ifien t "O rg an isatio n pierw sze litery w yra ­
c a r la clim atisatio n é ta it ex cellen te. Il n ’y des N atio n s U nies pour l’E ducation, la zów
a v a it p as de fe n ê tre s et ce p en d a n t une Science et la C u ltu re ” . Il p a rla e n su ite des contribuer [kôtribüe]
douce lu m iè re b a ig n a it to u te la salle. Un b u ts e t des a c tiv ité s de cet organism e. przyczynić się
silence p a rfa it y ré g n a it. A gauche, M. Co­ le maintien [lamëtjë]
L ’UN ESCO créée en 1946 se propose “de
utrzym anie
ra n i re m a rq u a cinq grandes cabines c o n trib u e r au m ain tie n de la p a ix e t de la la sécurité [lasekürite]
p o u r les in te rp rè te s . J e crois, d it M. C o­ sécu rité, en re s s e rra n t p a r l ’éducation, la bezpieczeństwo
ran i, que les lan g u es officielles de l ’ONU science et la c u ltu re la collab o ratio n e n tre resserrant [raserai za­
sont l ’anglais, le français, le russe et les n atio n s, a fin d ’a s su re r le resp ect u n i­ cieśniając
le chinois. Q uelle est donc la cinquièm e assurer [ąsiirel zapewnić
v e rse l de la loi, des d ro its de l ’hom m e et
le respect [larespe] po­
lan g u e em ployée à l ’ONU? — C ’est l ’es­ des lib e rté s fo n d am e n ta les p o u r to u s ” . Les szanowanie
pagnol, rép o n d it M. A youb. D ans cette a c tiv ité s de c e tte in stitu tio n sont trè s n o m ­ la loi [lalua] prawo
salle o nt lieu des conférences plénières. breuses. E lle o ffre des bourses de p e rfe c ­ les droits [ledrua] pra­
C haque p a rtic ip a n t dispose d ’un écouteur le participant uczestnik wa (przysługujące)
tio n n e m e n t, organise des expositions,
un écouteur [œ neku- upraw nienia
et d ’un bouton placé su r son p u p itre . Il tœ :r] słuchaw ka m ène des cam pagnes d ’a lp h ab étisatio n ,
convoquer [kôwoke]
su ffit de to u rn e r le bouton p o u r e n te n d re le bouton [labutô] gałka convoque des conférences de sa v an ts p o u r zw oływ ać
l ’une des cinq langues. d iscu ter, p a r exem ple, des m oyens d ’aug­
m e n te r les resso u rces des régions d é s e rti­
A p rè s av o ir v isité p lu sie u rs salles, ils agrémenté [agrem âte] désertique [dezertik] p u ­
ques ou de c o n serv e r les m o n u m e n ts h is­ stynny
a llè re n t d a n s le p e tit ja rd in jap o n ais a g ré ­ upiększony
minuscule [minüskül] to riq u e s qui risq u e n t d ’ê tre d é tru its . . . Le
m e n té de bassins m in u scu les e t d ’a rb u ste s
bardzo m ały siège de l ’UN ESCO, lu i-m êm e, est l ’édifice
ra re s. De là, on v o y a it la façade E st p re s ­
Est [est] wschód, w scho­ le plu s in te rn a tio n a l de P a ris. D ans ce tte
q u e e n tiè re m e n t en v e rre et u n c u rie u x dni M aison, conclut M. A youb, le F ra n ça is cô­ côtoyer siedzieć obok,
escalier à vis. C et escalier n e co n stitu e un escalier à vis być obok, przechodzić
toie l ’A lgérien, l ’A m éricain tra v a ille dans
pas se u le m en t u n é lé m en t de décoration. [œ neskaljeaw is] k rę ­ obok
cone schody le m êm e b u re a u q u e le Russe, l ’A nglais
En cas d ’incendie, il p e u t ê tre u tilisé p a r
on incendie [œnêsâdi] m ange à la m êm e ta b le que l ’E gyptien.
les pom piers.
pożar
le pompier [lapôpje]
M. A youb in v ita en su ite son je u n e am i strażak OBJAŚNIENIA
à d é je u n e r. Ils p rire n t u n a scen seu r en ­
tiè re m e n t a u to m a tiq u e à contrôle é le c tro - aller et v en ir chodzić w tę i z pow rotem
le va-et-v ien t chodzenie w tę i z powrotem
198 L ekcja dw udziesta druga L ekcja dw udziesta druga 199

la tour w ieża le tour obrót, zw rot, kolejność
à tour de rôle, po kolei, kolejno
jouer un tour splatać figla
cinquante tours m inute 50 obrotów na m inutą
un tour de ville przechadzka, przejażdżka po m ieście
le T our de France w yścig dookoła Francji
c’est votre to u r to w asza (Pani, Pana) kolej (kolejność)
KOMENTARZ GRAMATYCZNY
1. Z dania okolicznikow e p rzy zw alające (Propositions concessives)
a. Comme M. C orani avait été . . . il eut le tem ps de v isiter la m ai-
deux fois à P aris . . . son de l’UNESCO.
M. Corani s’intéressait à . . . alors il a trouvé le tem ps de vi-
l’urbanism e et à l’architec- siter la maison de l’UNESCO.
tu re ...
P rż y cz y n a by ła w y sta rc z a ją c a i w y w o łała spodziew any skutek.
b. Bien que M. C orani eût été . . . il n ’avait pas eu le tem ps
deux fois à P aris . . . visiter la m aison de l’UNESCO.
P rz y cz y n a by ła n iew y sta rcz a ją c a i w yw ołała s k u te k p rzeciw ny
od spodziew anego. S to su je m y tu zd ania podrzędne przy zw alające
w prow adzone przez spójniki: bien que, quoique, po k tó ry c h obo­
w ią z u je użycie try b u subjonctif.
c. M. Corani s’intéressait à . . . et pourtant il n ’avait pas trouvé
l’urbanism e et à l’architec- le tem ps de visiter la m aison de
tu re . . . l’UNESCO.
O koliczność przy zw o len ia m ożna tak że w y razić za pom ocą zdań
n iezależnych połączonych spójnikam i: pourtant, cependant, mais;
orzeczenie sta w ia m y w te d y w try b ie indicatif.
2. Passé sim ple i plu s-q u e -p a rfa it (In dicatif)
a. Ils prirent un a sc e n se u r. . . et montèrent au septièm e étage où se
tro u v ait le re sta u ra n t de la M aison de l’UNESCO.
Passé sim ple, podobnie ja k passé composé, je st to czas przeszły
dokonany. O dm iennie je d n a k niż passé composé w y ra ż a on czy n ­
ność przeszłą całkow icie zakończoną i daw no m inioną (dokonaną
w odległym okresie czasu), stą d sto su je się te n czas w opow iada­
niu. T akie użycie passé sim ple je s t c h a ra k te ry sty c z n e też d la ję ­
zy k a literack ieg o (por. I. 5 “L es je u n e s, to u jo u rs les je u n e s”).
Passé sim ple m oże rów nież w y rażać czynność, k tó ra — choć do­
ko n ała się niedaw no — w sk azu je n a b ra k jak ie jk o lw ie k więzi
z teraźniejszością.
b. Or, c’étaient précisém ent ces trois architectes qui avaient coqçiu le
siège de l’UNESCO à Paris.
P lu s-q u e -p a rfa it sto su je się:
— g d y trz e b a zaznaczyć, k tó ra z czynności przeszłych do­
ko n ała się w cześniej (p lu s-q u e -p a r fa it), a k tó ra później
(imparfait, passé composé, passé sim p le );
— w zdan iach w a ru n k o w y c h po si (p a tr z 1.16) dla oznacze­
n ia w a ru n k u , k tó ry nie m ógł być sp ełn io n y w przeszłości.
3. C zasow nik n ie re g u la rn y concevoir począć, odczuwać, rozum ieć
odm ienia się ta k ja k czasow niki recevoir i apercevoir.
de
Ćw i c z e n i a
I. W stawić odpowiednio spójniki bien que, quoique, pourtant, cependant,
m ais:
. . . ce fû t le mois de juin, il faisait fra is dans la grande salle des
conférences. Il n ’y av ait pas de fenêtres e t . . . une douce lum ière
baignait toute lâ salle. . . . une clôture entourât la cour, il put aperce­
voir la statue de H enri Moore. On adm ire votre beauté . . . on ne vous
aim e pas. La récolte des fraises (truskaw ki) est a b o n d a n te . . . , p ra ti­
quem ent, il n ’y ait pas eu de printem ps. Vous voulez que je signe
votre dem ande de congé e t .. . je n ’ai pas le droit de le faire.
II. Z dania z ćwiczenia I przekształcić tak, aby spójniki bien que, quoique,
zastąpione zostały (dowolnie) przez pourtant, cependant, m ais i na
odwrót, np.:
Bien q u ’il fasse beau, il ne sort pas de la maison.
Il ne so rt pas de la m aison, et pourtant il fa it beau.
III. Bezokoliczniki postaw ić we w łaściw ym try b ie i czasie:
Bien q u ’il (étudier) sans difficulté, il n ’a pas obtenu son diplôm e
de fin d’études. Quoique M. Corani (arriver) avec une dem i-heure
d’avance, il ne s’ennuyait pas. Bien que l’employé (avoir) l’air sévère,
200 L ekcja dw udziesta druga PAŃSTW OW E WYDAWNICTWO „W IEDZA PO W SZECHN A” — WARSZAWA

M. C orani réu ssit à le p ersu ad er de l’im portance de sa visite M aria Ł o ziń ska - L u d o m ir P rze sta szew ski
à l’UNESCO. Q uoique la décoration (être) très sobre, l’in térieur du
b âtim en t sem ble accueillant et de bon goût. Dans la salle de con­
férences il y a q u atre cabines p our les interprètes, et po u rtan t
l ’UNESCO ne (reconnaître) que trois langues officielles. JĘZYK FRANCUSKI DLA ZAAWANSOWANYCH
IV. Bezokoliczniki postaw ić w plus-que-parfait lub passé com posé:
Z eszyt 6 Lekcje 23— 30
M. Ayoub qui (commencer) son tra v a il à l’UNESCO deux ans plus
tôt (pouvoir) se rv ir de guide à M. Corani. M. C orani (arriver) avec
une dem i-heure d’avance; M. Ayoub (venir) un q u art d’h eu re plus
tard . LEÇON VINGT-TROIS VINGT-TROISIÈM E LEÇON
V. Bezokoliczniki postaw ić w im parfait lub passé simple:
M. C orani (adm irer) l’arch itectu re de la Maison de l’UNESCO lors­ Zdania przyzw alające (c.d.)
que (survenir) un employé, qui (faire) son service à l’entrée. Il (vou­ F unkcja i znaczenie même
loir) savoir ce que M. C orani (chercher). Celui-ci lui (exposer) alors F unkcja i znaczenie si
le m otif de sa venue. M ais l’em ployé (être) m éfiant — on avait dû le
duper plus d’une fois — il (décider) alors de vérifier cette histoire
p a r téléphone. P en d an t q u ’il (faire) un num éro après l ’aïutre, sans
résu ltat, M. C orani (attendre) patiem m ent. Enfin il (sourire) un peu JOURNAL D ’UN CRITIQUE D ’ART
quand il (se rappeler) la devise de tra v a il de son ami: “Comme je
suis Ayoub, cherchez-m oi au club”. P a ris 19.VI.1988. — H ier, nous étions
VI. Przetłum aczyć: invités, G e rtru d e e t m oi, au v ern issag e
d ’une exposition q u ’u n couple d ’a rtiste s un couple [œkupl] para,
M oja droga, nie spiesz się, robim y przechadzkę po m ieście, a nie w y­ dw oje ludzi
ścig dookoła F rancji. Aby lepiej widzieć wieżę, skręćm y (dosł. zrób­ p ré s e n ta it d ans le u r a te lie r parisien . L ui
la sculpture [laskültü:r]
m y skręt) na lewo. Zw iedzający wchodzą kolejno po w ąskich scho­ est p e in tre e t sa fem m e fa it de la scu lp ­ rzeźba
dach wieży. P ew na grupa, k tó ra wchodziła (do góry), chcąc spłatać tu re . Il y a v a it là u n e tre n ta in e de p e r­
fig la pozostałym (dosł. innym) zaczęła nagle schodzić. W yobraźcie sonnes: q u elq u es jo u rn a liste s e t s u rto u t
sobie, co za “k o rek ” (embouteillage) (zrobił się) n a schodach!
de ric h e s snobs. Com m e il n ’y a v a it pas
VII. N astępujące zdanie napisać w passé sim ple i passé compasé: g ran d -ch o se à voir, je m e suis c o n ten té
L e p etit P ie rre conçoit le p ro jet d’une nouvelle fusée (rakieta). d ’éco u ter ce q u ’on disait.
VIII. Odpowiedzieć na pytania: U n vieu x monsieur: Elle est m e rv e ille u ­
se, v o tre scu lp tu re! A vec des fils de fer le fil de fer [lafildafe:r]
Quels architectes ont conçu le p lan de la Maison de l’UNESCO?
drut
Qui a facilité à M. Corani la visite de cette maison? Connaissez-vous tord u s, d u p lâ tre et v o tre é to n n a n te im a­ to rd re [tordr] wykręcać,
un b âtim en t en form e d ’Y à Varsovie? Qui est H enri Moore? La dé­ gin atio n , vous avez réalisé, ch ère M ada­ w ykrzyw ia ć
coration de la M aison de l’UNESCO est-elle surchargée (przełado­ m e, u n v é rita b le c h e f-d ’œ u v re. C ela m e tordu [tordü] w ykręco­
wana)? Quel est le rô le de l’interp rète? Décrivez le jard in japonais.
rap p e lle u n peu le “P e n s e u r” de R odin . . . ny
De quoi nos am is ont-ils p arlé pend an t le déjeuner? Quelles sont les
E v idem m ent, la tec h n iq u e e st to u te d iffé ­ le plâtre [lopla:tr] gips
activités de l’UNESCO?
re n te m ais c’est la m êm e p ro fo n d e u r d ’ex-
202 L ekcja dw udziesta trzecia Lekcja dw udziesta trzecia 203

pression . . . C ’est u n coup de génie! N ous Gertrude (qui é c o u ta it n o tre co n v ersa­

en re p a rle ro n s encore, M adam e . . . tion): Voyons, G eorges, tu es in su p p o rta ­
Elle: (d’u n ton fau sse m e n t tim ide) V ous ble!
trouvez, M onsieur . . . ? V ous m e fla tte z . . . Moi: A llons-nous-en. Ce vern issag e
U ne dame (s’a d re ssa n t au p ein tre): Ce m ’ennuie. Q uand bien m êm e on m e se rv i­
ta b le a u m e p la ît beaucoup. J e ne le com ­ ra it le m eille u r cham pagne d u m onde, je
p re n d s pas trè s bien m ais il s’en dégage une inquiétude [ünëkje- ne rev ie n d ra is plu s ici. Tous ces snobs
u n e atm o sp h è re d ’in q u ié tu d e , je d ira is tüd] niepokój m ’agacent. J ’aim erais bien le u r jo u e r la
une angoisse [ünâguas] farce que F ra n cis C arco re la te d ans u n de re later
m êm e, d ’angoisse. C ’est u n e œ u v re trè s [rolate] przyta-
trwoga, niepokój
m oderne. E t q u e vouliez-vous e x p rim er, ses livres! czać
au ju ste , dans ce tab leau ?
Lui: V ous avez, M adam e, p a rfa ite m e n t
com pris le sens p ro fo n d de c e tte œ u v re.
D ans l ’a r t m o d ern e le c ré a te u r e x p rim e ce
q u ’il s e n t . . . M êm e si l ’on ne co m p ren ait
pas m on a rt, je serais obligé de p ein d re
de la m êm e m an ière. C ’est u n e nécessité
in té rie u re . déçu [desü] zaw iedziony
D éçu p a r to u te s ces œ u v re s sans orig i­ agacer [agase] drażnić
n alité, agacé p a r ta n t de g ran d s m ots, je
interpeller [ëterpele] . . . d’un barbouillage sans nom
m e suis assis dans u n coin. T out à coup
zapytyw ać, żądać w y ­
u n e je u n e fille m ’a in te rp ellé . jaśnienia G e rtru d e : Q uelle farce? R aconte-m oi ça.
La jeune fille: P ard o n , M onsieur, pou­ M oi: U n jo u r q u elq u es a rtiste s décident
vez-vous m e d ire si le ta b le a u qui e st d e r ­ d ’e n v o y er au S alon des In d é p e n d a n ts u n e
riè re vous re p ré se n te le le v e r ou le cou­ to ile p e in te p a r u n âne. Ils a tta c h e n t u n un âne [œna:n] osioł
ch er d u soleil? pinceau à la q u eu e de l ’a n im al e t lui un pinceau [œpêso] p ę ­
Moi: C e rta in em e n t le coucher d u so­ dzel
d o n n e n t à m anger. A m esu re que l ’âne r e ­
leil. m u a it la queue, la su rfa c e de la toile se
La jeune fille: O n voit que vous con­ c o u v ra it d ’un barb o u illag e sans nom . Ce
un barbouillage sans
naissez bien la tec h n iq u e de la p e in tu re tab le au , p o rta n t le titre “Et le soleil se nom [óebarbuja:ż/sćtn5]
m oderne. V ous êtes c ritiq u e d ’a rt, n ’e st- coucha s u r l ’A d ria tiq u e ” , f u t envoyé à bazgranina nie do opi­
ce pas? l ’exposition. Il y o b tin t u n énorm e suc­ sania
Moi: P as p récisém ent, m ais je connais cès. L es snobs d isc u tè re n t lo n g tem p s de la
le p e in tre e t je sais q u ’il n e se lève ja ­ v a le u r de cette œ u v re et du génie de son
m ais av a n t m idi. a u te u r.
204 L ekcja dw udziesta trzecia Lekcja dw udziesta trzecia 205

MONTMARTRE ET M ONTPARNASSE com m e S outine, M odigliani, Picasso se

Si vous disposez d ’u n p e u de tem p s, a l­ réu n issaie n t d ans les p e tits cafés du bou­
lez fa ire u n to u r à M o n tm a rtre e t à M o n t­ lev a rd . C e rta in s cafés com m e le “D ôm e”
p a rn a sse . Il y règ n e u n e a tm o sp h ère to u te ou la “C oupole” les a ttira ie n t s u rto u t p a r ­
p a rtic u liè re . E t celui q u i vous g u id e ra ne ce q u ’on p o u v ait y re s te r to u te u n e n u it
m a n q u e ra pas d ’évoquei les so u v en irs sans ren o u v e le r sa consom m ation. Et
d ’u n passé “h é ro ïq u e ” qui fa it d é jà fig u re q u a n d ils n ’a v a ie n t pas d ’a rg e n t, ils p a y a i­
de légende. e n t l ’a d d itio n en o ffra n t au p a tro n du
L a B u tte M o n tm a rtre est pleine de con­ la butte [labüt] w zgó­ café le u rs dessins. Les b rav e s p a tro n s
tra ste s. Des p è le rin s m o n te n t v e rs la b asi­ rze je ta ie n t so u v en t ces dessins à la cave et
le pèlerin [lopelrë] piel­ les r a ts g rig n o ta ie n t des œ u v re s q u i au ­ le rat [lora] szczur
liq u e d u S a c ré C œ u r q u i se d resse a u som ­ grignoter [grińote] chru­
grzym ra ie n t a u jo u rd ’h u i u n e v a le u r in estim ab le.
m e t d e la colline. D es délégués de d iv ers pać, gryźć
m o u v em e n ts de gau ch e v isite n t avec ém o­ D epuis, ce q u a rtie r a beaucoup c h a n ­
tio n ces lie u x où les C o m m u n ard s se sont gé. L es p e tits cafés se so n t tra n sfo rm é s en
som ptueuses b rasse rie s fré q u e n té e s s u r ­ somptueux [soptiio]
d é fe n d u s ju sq u ’au b o u t co n tre les fo r­ jusqu’au bout [züskobu] okazały
ces é c ra sa n te s d e l ’a rm é e de T h iers. D es do ostatka to u t p a r les to u riste s. M ais de tem p s en
une brasserie [ünbrasri]
a m a te u rs de co u le u r locale en v ah issen t envahir [âw ai:r] w tar­ tem p s u n v ieu x garçon de café au quel piw iarnia
gnąć, w ypełnić u n p o u rb o ire g é n é re u x a u ra délié la la n ­
la p lace d u T e rtre où des p e in tre s o nt in ­ un chevalet [œszowale]
s ta llé le u r ch ev alet. gue, vous p a rle ra d ’A m edeo M odigliani,
sztaluga
L e soir la p e tite p lace p re n d u n e to u te une fête nocturne [ün- des in n o m b ra b le s w h isk ies qui o nt é b ra n ­
a u tre physionom ie: les a m a te u rs de fête s fetnoktürn] zabawa lé sa santé, et de J e a n n e H é b u te rn e q u i a ébranler [ebrâle] pod­
n o c tu rn e s v ie n n e n t s ’a m u se r dans les ca­ nocna suivi l ’a rtis te d ans la m o rt en se je ta n t de kopać (zdrowie),
la fe n ê tre de sa ch a m b re située au cin­ wstrząsnąć
b a re ts e t les b istro ts.
Si vous descendez q u e lq u e s ru es, vous quièm e étage.
a rriv e re z à la place P ig a lle et au b o u le­
OBJAŚNIENIA
v a rd de C lichy où l ’on v e n d des d istra c ­
un coup de feu strzał
tio n s et des p laisirs. L es enseignes des une enseigne [ünâseiî]
un coup d ’œil spojrzenie, rzut oka
b o îtes d e n u it, les p h otos des s trip -te a s e u - szyld
un coup de foudre uderzenie pioruna; (przen.) m iłość od pierwszego w e j­
une boîte de nuit [ün
ses v ê tu e s so m m a ire m e n t vous in v ite n t à rzenia
buatdaniii] nocny lo­
e n tre r. L es ailes lu m in eu se s du M oulin un coup de génie genialne dzieło
kal
R ouge év o q u en t les m erv e ille u x dessins un coup d’E tat zam ach stanu
vêtu sommairement
un coup de pied kopnięcie („kopniak”)
de T o u lo u se-L a u ti ec. [wetü somermâ] skąpo
1 un coup de m ain pomóc
A la fin du X IX e e t a u d é b u t d u X X e ubrany (odziany) donner \ „
J un coup de fer przeprasowac
siècles des p e in tre s tra v a illa ie n t à M o n t­ A uguste R adin (1840—1917), •—- w ybitny rzeźbiarz francuski. Jego n a jb a r­
m a rtre , m ais en su ite beaucoup d ’e n tre eux dziej znane dzieła to: „M yśliciel”, „Mieszczanie z Calais”.
ont ém igré à M o n tparnasse. Des a rtiste s A dolphe T hiers (1797—1877), — francuski polityk i historyk.
 L ekcja dw udziesta trzecia Lekcja dw udziesta trzecia 207

KOMENTARZ GRAMATYCZNY si — jako przysłówek

Son attitu d e é tait si timide. Jego postawa była tak (bardzo) nie­
1 Użycie try b ó w w zd aniach p rzy z w ala ją c y c h (patrz l. 22) śmiała.
Vous n ’êtes pas critique d’a rt Pan nie jest k ry ty k ie m sztuki? —
uuoique Bien que ce fû t le mois de juin, il Su b jonctif M o n sie u r? — Mais si, je le suis. A leż tak, jestem nim.
bien que faisait frais dans la grande salle.
môme si Même si l’on ne com prenait pas mon Indicatif ĆWICZENIA
art, je serais obligé de p eindre de la I. Uzupełnić zdania:
même m anière. Même s i . . . , prenez votre parapluie. Quand bien m ê m e . . . , l’oiseau
C onditionnel p référerait la liberté. Bien q u e . . . , il se sent offensé (obrażony). Quoi­
quand bien Quand bien même on m e se rv ira it le
que . . . , elle préfère voyager en train.
même m eilleur cham pagne du monde, je ne
reviendrais plus ici. II. W każdym z uzupełnionych już zdań przyzw alających z ćwiczenia I za­
stosować pozostałe spójniki i dokonać niezbędnych przekształceń, np.:
2. F u n k c ja i znaczenie m êm e
Quoique l’avion soit plus commode, elle préfère voyager en train.
même — jako przym iotnik Même si l’avion est plus commode, elle préfère voyager en train.
Quand bien mêm e l’avion serait plus commode, elle p référerait voyager
C’est la même profondeur d’ex- To jest ta sama głębia w yrazu.
en train.
pression.
Bien que l’avion soit plus commode, elle préfère voyager en train.
I,<■ peintre lui-même ne sait pas Sam (osobiście) m alarz nie potrafi
expliquer son œ uvre. w yjaśnić swego dzieła. III. Wpisać odpowiednio même, mêmes w wolne m iejsca w tekście:
Depuis, ce q u artier n’est plus l e . . . . Ce n’est plus l e . . . genre de
même — jako przysłów ek v isiteurs qui m ontent vers la B utte M ontm artre. Tous, chargés des . . .
h dirais même qu’il s’en dégage P ow iedziałbym nawet (także), że appareils, photographient les . . . objets. Ils trahissent la . . . ignorance
lu»* atm osphère d’angoisse. w yłania się z niego atm osfera n ie ­ au sujet de l’art. Il ne s’a g it. . . pas d’apprendre quelque chose en
pokoju. faisan t du tourism e m ais d’avoir de quoi se vanter. . . . le silence
10st-il vrai que même les ânes C zy to prawda, ze nawet (także) sacré de la Basilique ne les empêche pas de p arle r de leurs “exploits”.
«ont capables de statisfaire aux osły są zdolne uczynić zadość w ym o ­ Le garçon . . . qui a connu e t . . . servi des peintres célèbres n ’intéresse
exigences de la p ein tu re m o­ gom nowoczesnego malarstwa? plus ce genre de touristes pressés, quand bien . . . il po u rrait leur r a ­
derne? conter beaucoup de choses sur “Modi”, par exemple.
Uwaga: même w obu funkcjach może wchodzić w skład zwrotów spój­ IV. Przetłum aczyć, zw racając uwagę na właściwe użycie si:
nikowych w prow adzających zdania podrzędne (patrz l. 22, 23, 24). Gdybym był w Paryżu, zwiedziłbym M ontm artre. Niech mi pan powie,
czy widział pan M ontm artre. Nie chodzi pan tam często, niepraw daż?
i Ktinkćja i znaczenie si Ależ tak. odpowiada pan, dachy (Paryża) widziane z M ontm artre są tak
piękne!
si — jako spójnik
NI vous disposez d’un peu de Jeśli dysponujecie chwilą czasu, pój- V. Uzupełnić zdania zw rotam i z rzeczownikiem un coup:
tf’inps, allez faire un tour . . . dźcie na spacer . . . La rencontre de M anda et de la jolie Casque d’Or fu t pour celui-ci
si — jako słówko p ytające un . . . . Dans la peinture, les . . . ne se voient pas chaque jour. Jetez
un . . . sur cette vitrine. Dans la forêt on entendait des . . . , les chas­
Monsieur, pouvez-vous me dire M ógłby m i pan powiedzieć, czy ten
seurs tiraient. Si vous voulez me donner u n . . . dans mes travaux de
«I tu- ta b le a u . . . représen te le obraz przedstaw ia wschód czy za-
m énage, donnez un . . . à ce linge que je n ’ai pas encore repassé.
jf- n i' ou le coucher du soleil? chód słońca?
208 L ekcja dw udziesta czwarta L ekcja dw udziesta czwarta 209

VI. Odpowiedzieć n a pytania: p lu s q u e l ’h o n n e u r à sa u v e r d e v a n t les

Qui est venu au vernissage de ce couple d’artistes parisiens? Le vieux F ran çais.
m onsieur était-il un critique d’art ou un snob? Le n a rra te u r adm irait- — E t d ire q u ’au stade de Colom bes, le
il les tab leau x exposés? Qu’est-ce que la jeune fille lui a demandé? tem p s se m b la it jo u e r co n tre les tricolores.
Le n a rra te u r lui a -t-il donné une réponse satisfaisante? Racontez la les tricolores [letriko-
Il a v a it p lu p e n d a n t tro is jours. E t la boue lo:r] noszący trójbar­
farce relatée p a r F rancis Carco. Où se dresse la basilique du Sacré
Cœ ur? Quand a commencé la Commune? P a r qui a-t-elle été écrasée? a to u jo u rs fav o risé les A nglais. w ne oznaki, tu: F ra n ­
Nommez quelques peintres m odernes et dites de quelle nationalité — M ais le m a tin du m atch, to u t a ch a n ­ cuzi
ils sont. Avec quoi les peintres de M ontparnasse payaient-ils souvent gé: le soleil s ’est m is à b rille r. E t avec le la boue [labu] bïoto
leurs repas? E st-ce que M ontparnasse a beaucoup changé depuis soleil, n o tre victoire.
l’époque “h éroïque” dont on p arle dans le texte? — L e m é rite en rev ie n t, p o u r u n e g ra n ­
de p a rt, a u c ap itain e de n o tre équipe n a ­
tio n a le qui a jo ué com m e u n enragé. un enragé [ćfenćtraże]
furiat, szaleniec
— Oui, il s’est m o n tré p lu s com batif combatif [kôbatif] bojo­
LEÇON VINGT-QUATRE VINGT-QUATRIÈME LEÇON
q u e je n e l ’a u ra is cru. wy

Z dania porów naw cze

Rzeczowniki oznaczające mieszkańców m iast
Combattre

DIALOGUE ENTRE SUPPORTERS

un supporter [ôësüpor-
— A vez-vous assisté au d e rn ie r m atch
tœ :r] kibic
de ru g b y France-E cosse?
—- C ette jo u rn é e a m a rq u é u n e d a te
im p o rta n te d an s l ’h isto ire de n o tre équipe
natio n ale. On dit qu’il a perdu sa culotte et une
■
— S u rto u t q u e no u s n ’avions rie n à g a ­ oreille dans la m êlée
g n e r d a n s ce tte a v e n tu re , m ais to u t à p e r ­
— O n d it q u ’il a p e rd u sa c u lo tte et une une culotte [ü n k ü b t]
dre, v u que les Ecossais é ta ie n t les g ran d s un tournoi [ôëturnua]
o reille d an s la m êlée. spodenki
fav o ris d u tou rn o i. turniej, rozgryw ka,
m ecz — Oh, ce sont les m éc h a n te s langues
— E n effet, la v icto ire des Ecossais ne
une déception [ündessp- q u i le d isen t. L ’essentiel, c’est q u ’il a su
sem b lait faire au cu n doute. la conception du jeu
sjô] rozczarowanie im poser a u x Ecossais sa conception du jeu.
— E t ce fu t une déception d ’a u ta n t plus [lakôsepsjô düz0] ko n ­
terrible [teribl] straszny, — A h, lui, il possède à fond la science
te rrib le p our eu x que l ’espoir de gagner okropny cepcja, ta k ty k a gry
du jeu . M ais son plus g ra n d m érite , c ’est reforger [raforże] prze­
a v a it été plus grand. un espoir [œnespua:r]
nadzieja
d ’avoir su re fo rg e r le m o ra l de son équipe. kuć, um ocnić
— A la fin du m atch , il ne le u r re s ta it

14 Ję z y k fra n c u s k i dla z aaw an so w an y ch

210 L ekcja dw udziesta czwarta Lekcja dwudziesta czwarta 211

— E t d ire q u ’a v a n t le m a tc h to u t le des rem p laçan ts. L a s itu a tio n est e x trê ­

m onde tre m b la it p o u r elle: l ’an d e rn ie r, trembïer [trâble] drżeć
la finale final
m em e n t confuse. L a p a rtie va fin ir d ans confus, -e [kafü] n ie w y ­
en finale, m alg ré u n e résista n c e h éroïque, q u a tre m inutes. raźny, -a
la résistance [larezis-
elle av ait perdu. tâ:s] opór M ais atte n tio n , l ’e n tra în e u r de l ’équipe un entraîneur trener
— Q ue voulez-vous? Les F ra n ç a is ne l’index [lêdeks] palec
to u lo u sain e a levé la m ain gauche e t l ’in ­ w skazujący
jo u e n t bien q u e lo rsq u ’ils re n c o n tre n t de d e x de la m a in d ro ite p o u r d e m a n d e r u n e
g ran d e s équipes. m in u te d ’a rrê t. Les jo u eu rs se ré u n isse n t
d an s u n coin du te rra in . T rem pés com m e trempé [trâpe] zm oczo­
s ’ils av aien t p ris u n e douche, ils éco u ten t ny
LE MATCH DE BA SK ET-BA LL TOULOUSE-BORDEAUX une douche [ündusz]
a tte n tiv e m e n t le u r e n tra în e u r.
(en ten d u à la Radio) prysznic
S ifflet. M ain ten an t, to u t v a se décider.
le basket-ball [labasket-
B o rd eau x g a g n e ra - t- il? ___ Ah! voilà
“M esdam es, M esdem oiselles, M essieurs,
bo:l] k o szykó w ka B onnefoy q u i s ’e m p are de la balle, F a b re s’emparer de [sâpareda]
les d e u x éq u ip es e n tre n t s u r le te rra in . zawładnąć czym ś
un maillot [œmajo] k o ­ essaie de la lu i re p re n d re , c ’est en vain!
L es T o u lo u sain s jo u e n t à d ro ite, m aillot szulka c’est en vain [setâvê]
P a ssa n t com m e u n éclair, B onnefoy lance
jau n e , les B o rd elais jo u e n t à gauche, m a il­ na próżno
la balle avec précision d an s le p a n ie r. T o u ­ un éclair [œnekle:r]
lo t bleu. A rb itre : M. B ru n n e r, H ollandais.
ainsi que [êsika] tak jak louse m ène d ’1 point. V ous enten d ez les błyskaw ica
A insi que nous l ’avions annoncé h ier, l ’in ­
cris des su p p o rte rs. Les T oulousains sont mener [mane] prowadzić
te rn a tio n a l C a lle rin ne p re n d ra p as p a rt
fous de joie.
au m atch . Le sta d e m u n icip al de T oulouse
plein à craquer [plëna- M ais q u e se passe-t-il? P re sq u e en
est p le in à c ra q u e r. krake] nabity, prze­ m êm e tem p s que le coup de siffle t final,
D ès la p re m iè re m in u te, le T oulousain ładowany u n B ordelais a shooté de loin. L a balle est
B onnefoy passe la balle à D origo; celui-ci passer podać une fusée [ünfüse] ra­
to m b ée com m e u n e fusée dans le p a n ie r
c o u rt avec la balle e t essaie de la p lacer kieta
un panier [œpanje] de Toulouse. C ’est la fin de la p a rtie. B or­ battre [batr] bić, tu: po­
d a n s le p an ier. L a balle lan cée c o n tre le kosz d e a u x b at T oulouse p a r 50 à 49. konać
p a n n e a u reb o n d it. L e B o rd elais F a b re la un panneau [œpano]
saisit e t la p asse à son ca m a ra d e C abanier. tablica kosza
rebondir [rabôdi:r] od­
Ça y est! C a b a n ier a m a rq u é le p re m ie r OBJAŚNIENIA
bić się
p an ier: 2 à 0 p o u r B o rd e a u x ..............
C om battre walczyć, zwalczać
C hers a u d ite u rs, je vous ra p p e lle que com batif, -ive bojowy, -a; w ojow niczy, -a
nous en som m es à 48 p o in ts p o u r B o rd eau x le combat walka, bitwa, bójka
e t 47 p o u r T oulouse. Le je u d e v ie n t plus
une faute [ünfo:t] tu: rem placer zastępować
p a ssio n n a n t que nous ne l ’a u rio n s pensé.
faul le rem plaçant zastępca
A p rès la cin q u ièm e fau te , le m e rv e ille u x le banc des remplaçants le rem placem ent zastępstwo, zastąpienie
C abanier, q u i a m a rq u é 20 points, a dû ław ka graczy rezer­
q u itte r le te r r a in e t s’asseoir s u r le banc w ow ych
 L ekcja dw udziesta czwarta L ekcja dwudziesta czwarta 213
212

KOMENTARZ GRAMATYCZNY Je śli e le m en ty po ró w n y w an e m a ją c h a ra k te r przypuszczenia,

h ip o tezy (e.) stosujem y: spó jn ik comme si ja k g d y b y — try b : I n ­
1. Z d an ia porów naw cze (Propositions comparatives) dicatif.

P ie rw sz a część p o ró w n an ia D ru g a część p o ró w n an ia Uwaga: W zdaniu porównawczym opuszczamy orzeczenie o ile jest

Zdanie nadrzędne
a . . . . l ’in tern atio n al C allerin ne
p ren d ra p as p art au m atch
b. Le capitaine a joué
C. Il s’est m ontré plus com-
b atif
cf. Ce fu t une déception d’a u ta n t
plus te rrib le pour eux
e. Trem pés
Je śli e le m e n ty p o ró w n y w an e są jed n ak o w e lu b podobne (a. i b.)
sto su jem y :
spójniki
de même que . . . ta k samo ja k
ainsi que . . . ta k ja k
comme . . . ja k
a u ssi. . . que ta k ... jak
a u ta n t. . . que ty le . . . ile
ono takie samo ja k w zdaniu nadrzędnym , np. zam iast mówić: Le
Zdanie podrzędne capitaine a joué comme joue un enragé; mówimy: Le capitaine
Ainsi que nous l’avions annoncé; a joué comme un enragé.
h ier . . .
2. R zeczow niki oznaczające m ieszkańców m iast
comme (joue) un enragé.
Toulouse — un Toulousain, une Toulousaine
que je ne l’aurais cru. Strasbourg — un Strasbourgeois, une Strasbourgeoise
B ordeaux — un Bordelais, une Bordelaise
que l’espoir de gagner av ait été M arseille — un M arseillais, une M arseillaise
plus grand. P aris — un Parisien, une Parisienne
comme s’ils avaient pris une
douche.
R zeczow niki te, ja k w idać, m ają bardzo różnorodną postać.
T oteż jeśli nie zn am y w łaściw ej n azw y m ieszkańca któregoś
z m iast, zaw sze m ożem y się uciec do określenia opisowego, np.:
un habitant de Toulouse
tryby une habitante de Bordeaux . . .
Indicatif
albo 3. C zasow nik n ie re g u la rn y combattre odm ienia się ja k battre.
Conditionnel
ĆWICZENIA

Je śli e le m e n ty p o ró w n y w an e nie są jed n ak o w e (c.) stosujem y: I. Podkreślić spójniki w prow adzające zdania porównawcze; przetłum a­
spójniki tryby czyć tekst:
plus . . . que bardziej . . . niż Indicatif Le stade fu t am énagé comme il avait été prévu dans les plans. Us ont
moins . . . que m n iej ... n iż albo été applaudis ainsi que leur entraîneur. Les Ecossais, persuadés de
autre . . . que in n y . . . . n iż Conditionnel leur supériorité, n ’étaient pas aussi combatifs que l’étaient les F ra n ­
m i e u x . . . que lepiej . . . niż çais. Le m atch est déclaré nul quand une équipe m arque au tan t de
points q u ’en m arque l’équipe adverse. De même que le public aplaudis-
Uwaga: P rzy moins . . . que, plus . . . , que w ystępuje ne “e x p lé tif”. sait les Français, il applaudissait l’excellent jeu des Ecossais. Le stade
de Colombes est plus grand que ne l’est le stade de Varsovie. Les
J e śli e le m en ty p o ró w n y w an e są p ro p o rcjo n aln ie jed n ak o w e (d.) F rançais ont joué m ieux qu’on ne l’espérait. Cette fois-ci, l’équipe
sto su jem y : française a employé une autre tactique que celle qu’elle avait em ­
spójniki tryby ployée auparavant. Cette nouvelle tactique s’est avérée d’au tan t plus
précieuse que la victoire des Français sem blait moins sûre.
d’autant plus . . . que o ty le w ięcej . . . ze Indicatif
214 L ekcja dwudziesta czwarta Lekcja dw udziesta piąta 215

II. W ćwiczeniu I w yszukać te zdania, w których można opuścić orzecze­ LEÇON VINGT-CINQ VINGT-CINQUIÈME LEÇON
nie zdania porównawczego. Napisać je w uproszczonej postaci, np.:
Ma robe est plus jolie que n ’é tait la tienne.
Zdania porównawcze (c.d.)
Ma robe est plus jolie que la tienne.
Participe passé
III. Ułożyć zdania (porównawcze) porów nując: Atteindre

b) koszulki tuluzyjczyków z koszulkam i bordyjczyków (bez orzeczenia

w zd. podrzędnym );
b) ilość widzów na stadionie z ilością miejsc siedzących (bez orzeczenia
w zd. podrzędnym );
c) Bonnefoy z C abanierem jako rów nych sobie graczy (bez orzeczenia
w zd. podrzędnym );
d) zbliżanie się końca gry z narastan iem niepokoju w śród publicz­
ności;
e) objaw y radości tuluzyjczyków z (przypuszczalnie) pew nym zwycię­
stw em ich drużyny.
IV. N astępujące zdania napisać w 1. i 3 os. 1. mnogiej czasu Im parfait
i Passé sim p le:
Chacun com bat ses propres défauts.
J ’ai rem placé mon stylo abîm é p ar un autre.
V. Odpowiedzieć na pytania:
A. Le rugby est-il un sport populaire en Pologne? Où est située l’Ecos­
se? Pourquoi le m auvais tem ps a -t-il toujours favorisé les Anglais?
A qui rev ien t pour une grande p a rt le m érite de la victoire? Où a eu
lieu le m atch Toulouse-Bordeaux? Quel m aillot portent les Toulousains?
et les B ordelais? Qui a m arqué le prem ier panier? Pourquoi C abanier
a -t-il dû q u itter le terrain ? Qui a gagné la partie?
B. Quels sports aim ez-vous le m ieux? P référez-vous les sports d’hiver
ou les sports q u ’on p eut p ratiq u er en été? Nommez les principales dis­
ciplines sportives qui sont en vogue en Pologne. Quels sports dévelop­
pent le m ieux to u t le corps? Combien de joueurs y a -t-il dans une
équipe de football? de rugby? de basket-ball? de volley-ball? Un
“exam en de n atatio n ” d ev rait-il être obligatoire à l’école secondaire
et pourquoi? Connaissez-vous des sports dangereux? Que pensez-vous
de la boxe? D evrait-on la supprim er?
LA RÉALITÉ DÉPASSERA-T-ELLE LA FICTION?
L ’hom m e a com m encé p a r se d éplacer se déplacer [ssdeplase]
à q u a tre p a tte s, puis, u n beau jour, sur przenosić się, tu: po­
ruszać się
deu x pieds, puis dans une v o itu re tiré e la patte [lapat] łapa
p a r des an im au x , puis . . . il a voulu s’éle­
v e r d ans les airs. D ans la m ythologie
grecque nous trouvons, en effet, la d e s­ grec, grecque [grek]
grecki, grecka
crip tio n d étaillée du p rem ier vol et du
un vol [ôéwol] lot
p re m ie r accident a rriv é dans l ’espace aérien [aerjê] p o w ie trz­
a é rien à cause de la m auvaise q u alité du ny
m a té ria u em ployé. “Icare s’e n fu it du la ­
b y rin th e de l ’île de C rête au m oyen d ’ailes
fix ées à son corps p a r de la cire. M ais la cire [lasi:r] w osk
s’é ta n t tro p ra p p ro c h é du soleil, la cire
fondit, ses ailes se d éta c h è re n t, et le m a l­ fondre [fô.dr] topnieć,
h e u re u x fu t p réc ip ité dans la m e r”. roztopić się
décourager [dekuraże]
C et accident, si te rrib le q u ’il fû t, ne d é ­ zniechęcić
couragea ce p en d a n t pas les in v en te u rs.
P o u r é v ite r de p a re ils accidents, ils fix è­
re n t u n e b a rq u e sous u n avion. Ce qui
la naissance [lanesâ:s]
donna n aissan ce à l ’h y dravion.
narodziny, powstanie
C ependant, la possibilité de se d éplacer
lib re m e n t d ans les a irs ne c o n ten ta pas à mesure que [amazür-
l ’im ag in atio n de l ’hom m e. A m esu re que ka] w miarę jak
la v itesse des d iv ers m oyens de tra n s p o rt
a u g m e n tait, son d ésir de c o n q u érir d ’a u ­
tre s p lan è tes g ran d issait.
216 L ekcja dw udziesta piąta L ekcja dw udziesta piąta 217

D ans son ro m a n -fictio n “De la te r r e à la a d é m o n tré que les fem m es sont aussi
lu n e ” , Ju le s V erne donna to u te s les p r é ­ courageuses et aussi douées que les hom ­ doué, -e [due] uzdolnio­
cisions tech n iq u es p o u r a tte in d re l ’a stre atteindre [atë:dr] osiąg­ m es. ny, -a
nąć
des nu its. A insi, p o u r lan c e r le pro jectile, E t voilà q u ’au m ois de m a rs 1965 P a v e l
une livre [ünli:w r] fu n t
il fa lla it m e ttre q u a tre cent m ille liv res un pied [œpje] stopa B eliaiev e t A lexis L eonov ont accom pli un
de po u d re de q u a lité su p é rie u re d ans un (jako jednostka miary) nou v el exploit. L eonov m uni d ’un sca­
canon de n eu f cen t pieds de long. Trois p h a n d re spécial, a q u itté “V oskhod I I ”
hom m es, u n F ra n ça is et deux A m éricains, p o u r se p ro m e n e r lib re m e n t d ans l’espace.
p r ir e n t place à l ’in té rie u r du pro jectile. “J ’ai resse n ti, d it-il à son re to u r a u x jo u r ­
P lu s ils s ’éloig n aien t de la te rre , p lu s ils n alistes, l ’im m en sité e t la p ro fo n d e u r de
re g re tta ie n t de l ’avoir qu ittée. H e u re u se ­ l ’u n iv ers. L a v isib ilité é ta it p a rfa ite m ais
m e n t p o u r eux, à cause d ’une e rre u r de je n ’ai re n c o n tré p erso n n e, a jo u ta -t-il, en
calcul de l ’O b serv ato ire de C am bridge, ils r ia n t”.
n ’a tte ig n ire n t pas la lune. A près qu elq u es D es so rties d a n s l ’espace, com m e celles
spatial [spasjal] p rze­
jo u rs de voyage sp atial, ils re to m b è re n t strzenny de L eonov et q u e lq u e tem p s ap rès de E.
d an s l ’O céan où un n a v ire am éricain les W h ite so n t n écessaires p o u r p e rm e ttre aux
repêcha.
Le second voyage à la lune, d é c rit p ar
H.G. W ells dans le ro m a n “Les p re m ie rs
h om m es dans la lu n e ” — fu t m ie u x o rg a­ alunir [aliini:r] w ylądo­
nisé. Le sa v an t C avor et son am i B edford wać na księżycu
ré u s s ire n t à a lu n ir. M ais arriv és s u r la Les pièces détachées de grands la­
lune, les deux hom m es y tro u v è re n t des boratoires seront livrées par fusées
ê tre s étra n g es avec lesquels ils e u re n t des un être [œnetr] istota
un démêlé [œdemele]
dém êles d ra m a tiq u e s. A ussi ju g è re n t-ils spór, zatarg
q u ’il v a la it m ieu x v iv re tra n q u ille m e n t su r aussi [osi] toteż
n o tre vieille p la n è te te rre s tre .

cosm onautes de p a sse r d ’un v aisseau cos­ un vaisseau [œweso] sta­

LA RÉALITÉ DÉPASSE LA FICTION tek
m iq u e à u n a u tre e t p o u r la c o n stru ctio n
Le p re m ie r pas d ans la conquête du cos­ une conquête [ünkSket] d an s le cosm os de g ra n d s lab o ra to ire s vo­ des pièces détachées
m os a été fa it p a r le pilo te-co sm o n au te podbój la n ts d o n t les pièces détach ées se ro n t li­ [depjesdetasze] posz­
un engin [œnâzê] pocisk, czególne części, części
so v iétiq u e Y ouri G agarine. P u is les engins v ré e s p a r fusées.
pojazd zam ienne
sp a tia u x so v iétiq u es et am éricains se sont accélérer [akselere] Il s ’agit de ra c c o rd e r ensem ble d e u x ou livrer [liwre] dostarczyć
succédés à un ry th m e accéléré. V a le n tin a przyspieszać p lu sie u rs engins ■év o lu a n t à 11 k m à la raccorder [rakorde] po­
T erechkova, p re m iè re fem m e-cosm onaute, seconde. C ’est u n p eu com m e si l ’on v ou- łączyć, złączyć
218 L ekcja dw udziesta piąta L ekcja dw udziesta piąta 219

la it ra tta c h e r l ’u n e à l ’a u tre deux v o itu re s — czasow ników zw rotnych, np.:

ro u la n t à 200 k m à l ’h eu re. Les Com m unards se sont défendus ju sq u ’au bout.
audacieux [odasj0]
L es p ro je ts a u d acieu x de Ju le s V ern e śm iały, zuchw ały
se ro n t-ils b ien tô t réalisés? Le 6 fé v rie r — stro n y b iern e j, np.:
1966 le v aisseau so viétique “L u n a 9” se se poser en douceur [sg Cette substance fu t appelée Lysozyme.
pose en douceur s u r la lune. Et le 21 ju il­ pozeâdusue:r] m iękko — jeśli p rzed participe passé z n a jd u je się dopełnienie bliż­
le t 1969, l ’a stro n a u te am éricain N eil A rm ­ lądować
sze (Cj), np.:
stro n g m e t pied su r la surface de la lune.
Plus ils s’éloignaient de la terrre, plus ils reg rettaien t de l’avoir
La voie de la T e rre à la L une est désor­ quittée. (Ils reg rettaien t d’avoir quitté la te rre — P = terre C,).
m ais ouverte.
Les petits cafés se sont transformés en som ptueuses brasseries,
(se transform er = transform er soi-m êm e; se = Cj).
KOMENTARZ GRAMATYCZNY
■
— jeśli vous w y stę p u je w znaczeniu pan, pani, np.:
1. Z dania porów naw cze (patrz 1.24) Monsieur, vous êtes arrivé trop tard.
Madame, vous êtes arrivée trop tard.
Plus ils s’éloignaient de la terre, plus ils re g rettaien t de l’avoir q u it­
tée. b. Participe passé pozostaje bez zm ian:
Autant de têtes, autant d’avis.
Moins le tra v a il est bien fait, moins on en tire de profit. — jeśli w y s tę p u je w czasach złożonych odm ienianych
z czasow nikiem posiłkow ym avoir i n ie poprzedza go do­
P o ró w n u ją c e le m e n ty p ro p o rcjo n aln ie jed n ak o w e m ożem y po­ p e łn ie n ie bliższe, np.:
sługiw ać się zw ro ta m i spójnikow ym i:
Valentina Terechkova a démontré que les femmes sont co u ra­
plus . . . plus im bardziej .. . ty m bardziej In dicatif geuses.
moins . . . moins im m niej ... ty m m niej Conditionnel
•— jeśli w y stę p u je w czasach złożonych czasow ników nie-
au tan t. . . autant ty le . . . ile
osobow ych, bez w zględu na m iejsce dopełnienia, np.:
2. Participe passé (p a trz l. 3, 4, 8) Hier, il est tombé une pluie rafraîchissante.
a. R odzaj i liczba participe passé (im iesłow u czasu przeszłego)
ulega zm ianie: 3. C zasow nik n ie re g u la rn y atteindre odm ienia się ja k peindre:
— jeśli (podobnie ja k przym iotnik:) odnosi się do rzeczow ni­ Ind. prés.: j ’atteins, Cond. prés.: j ’atteindrais,
ka, np.: nous atteignons nous atteindrions
im pf.: j ’atteignais, Subj. p ré s: que j ’atteigne,
En effet, la veste n ’est n i trop large n i trop é tro ite . . . , faite sur
nous atteignions que nous atteignions
m esure chez un tailleu r, elle ne serait pas m ieux • ajustée.
p. simple: j ’atteignis, im pf.: que j ’atteignisse,
— jeśli w y stę p u je w czasach złożonych o d m ienianych z cza­ nous atteignîm es q u ’il atteignît
sow nikiem posiłkow ym ê tre , co m a m iejsce w w yp ad k u : p. composé: j ’ai atteint, que nous atteignissions
— n ie k tó ry c h czasow ników nieprzechodnich, np.: nous avons a ttein t Im pératif: atteins, atteignons
fut. simple: j ’atteindrai, Part, prés.: atteignant
Les filles sont sorties de la salle. nous atteindrons passé: atteint
220 L ekcja dw udziesta piąta L ekcja dw udziesta szósta 221

ĆWICZENIA son rcm an “De la te rre à la lu n e”? Combien de voyageurs y avait-il

à l’in térieur du projectile? A tteignirent-ils la lune? Le second voyage
I. W ypisać z tek stu zdania porównawcze. à la lune fu t-il plus heureux? Qui est Youri G agarine? Décrivez
II. U zupełnić zdania zw rotam i: p l u s . . . plus; mo i n s . . . moins; aut ant . . . l’exploit. d’Alexis Leonov Des sorties dans l’espace sont-elles néces­
autant: saires? Quand a eu lieu le prem ier alunissage en douceur? Qui fut le
. . . les voyages in terp lan étaires étaien t autrefois irréels, . . . ils nous prem ier à m ettre pied sur la Lune?
sem blent a u jo u rd ’h u i fam iliers. . . . les hom m es se m éfient des exploits
(nie dow ierzają wyczynom) des cosm onautes, . . . deviennent irré ali­
sables les com m unications in terp lan étaires. . . . la vitesse des divers LEÇON VIN G T-SIX VINGT-SIXIÈM E LEÇON
moyens de tra n sp o rt augm entait, . . . le désir de conquérir d’autres
planètes grandissait. . . . V alentina Terechkova est courageuse, . . . moi, Ne “e xp lé tif” w zdaniach dopełniających
je suis peureuse (bojaźliwa). Użycie trybów w zdaniach dopełniających
po zwrotach nieoscbowych
III. Po czym możemy poznać, jak i jest rodzaj podkreślonych rzeczowników: Avoir + à + in fin itif
. . . la description du prem ier accident arriv é dans l’espace a é rie n . . . Résoudre
Icare s’enfuit au m oyen d’ailes fixées à son corps par de la cire. . . . , les
deux hom m es y tro u v è re n t d’étranges êtres vivants . . .

IV. Bezokoliczniki w naw iasach zastąpić przez participe passé: LE CONSEIL CE FAMILLE
L e récit de l’exploit de Y ouri G agarine. Les p a re n ts de Ja c q u e s B oulègue e t de
C’est à 8 heures précises que Radio Moscou a (diffuser) l’inform ation
que l ’on avait (attendre) depuis tre n te -six heures: L a fusée p o rta n t le
M onique A u b ry se so n t ré u n is afin de d is­
vaisseau cosm ique “V ostok” de 4725 kilos, (occuper) p a r le com m an­ c u te r du m ariag e de le u rs en fan ts.
dant Y ouri A lexeivitch G agarine, avait été (lancer) à 7 h. A 7 h. 22, le M me Aubry: . . . Il est tem p s q u ’ils se
“V ostok” ' survolait l’A m érique du Sud, et son passager faisait savoir
m a rie n t, à m oins que Jacq u es n ’a it changé
p a r radio que to u t allait bien. A 8 h. 15, il était au-dessus de l’A fri­
que. A 8 h. 25, les rétro -fu sées (silniki ham ujące) (destiner) à am orcer d ’avis. Ils se sont fiancés il y a plus d ’un
(do rozpoczęcia) p a r freinage (wyham owanie) le reto u r sur T e rre e n ­ an déjà!
tre n t en action. A 8 h. 55, le “Vostok” se pose sur la base d ’atterrissage Mme Boulègue: Vous avez p a rfa ite m e n t être très gêné [etratre-
(prévoir), dans la p a rtie occidentale de l’Union Soviétique. Son pilote raison, M adam e. M ais voyez-vous, Jacq u es żens] być bardzo za ­
est sain et sauf. L a révolution com plète au to ur du globe q u ’il a (accom­ est trè s gêné c ar il n ’a pas pu tro u v e r żenow anym
plir) s’est (effectuer) à une altitu d e v a ria n t entre 175 et 380 kilom ètres à l’étroit [aletrua] w
en 89,1 m inutes. 1 h. 48 m inutes s’étaient (écouler) entre son départ
d ’a p p a rte m e n t. E t chez nous, on est à l ’é­
tro it. ciasnocie, niew ygodnie
' et son reto u r au sol.
D’après l’H um anité 13.IV.1961. Mme Aubry: Ils p e u v e n t h a b ite r chez
nous. La ch a m b re de M onique est assez
V. Zdanie: Ils n’atteignirent pas la lune napisać w e w szystkich znanych g ran d e . . . E t je pense que Jacq u es n ’a u ra
czasach, w 2 q s . 1. pojedynczej i m nogiej. pas à se p lain d re de sa belle-m ère.
VI. Odpowiedzieć n a pytania: M. Boulègue: L es jeu n es d ’a u jo u rd ’hui
C om m ent Icare s’e n fu it-il de l’île de C rête? Pourquoi to m b a-t-il dans aim e n t m en e r u n e vie in d ép e n d a n te . . .
la m er? Q uelle é ta it la longueur du canon dont parle J. V erne dans Mme Aubry: C’est en ten d u . Il fa u t ce-
222 L ekcja dw udziesta szósta L ekcja dw udziesta szósta 223

p e n d a n t se re n d re com pte q u ’il y a à P a ris En v in g t m in u tes, ils a rr iv e n t 5, ru e un immeuble [œni-

u n e crise du logem ent. E t je crains que la
situ atio n ne devienne encore p lu s difficile.
Il est im possible de lo u er un a p p a rte m e n t
à u n p rix raisonnable.
M. Aubry: C h erch o n s alors u n a p p a r­
te m e n t d ans la b an lieu e. Ja c q u e s a u n e
v o itu re , ce qui p e rm e ttra de réso u d re le
p ro b lèm e du tra n s p o rt.
M. Boulègue: B ien, achetons le u r un a p ­
p a rte m e n t à c ré d it d an s la b an lieu e. J ’ai
q u e lq u e s économ ies; je crois q u ’elles su f­
firo n t p o u r p a y e r le p re m ie r v ersem en t.
M. Aubry: E t com bien p e u t c o û te r u n
tro is pièces d an s u n H.L.M.?*
M. Boulègue: D ans les cent cin q u an te
m ille fran cs (150.000 F).
M me Aubry: Il n ’y a pas à d iscu ter.
L ’a ffa ire e st conclue. V ous payez le p r e ­
m ie r v e rse m en t, nous, nous p aiero n s le
second.
M me Boulègue: Ce se ra u n m ag n ifiq u e
cadeau de noces p o u r nos en fan ts.
À LA RECHERCHE D ’U N APPARTEM ENT
P e n d a n t d e u x sem aines, les deu x fa m il­
les ne fire n t rie n d ’a u tre que de c h e rc h e r
u n a p p a rte m e n t convenable. P uis, u n beau
jo u r, M. B oulègue r e n tr e à la m aison to u t
jo y eu x . -— Ça y est, j ’ai tro u v é , d it-il à
Ja cq u e s. L e len d em ain , M. B oulègue, M.
A ubry, M onique e t Ja c q u e s p a rte n t en voi­
tu re p o u r a lle r v isite r le nouvel a p p a rte ­
m en t.
* H. L. M. — H a b ita tio n à lo y er m odéré
V ictor H ugo, d e v a n t u n im m eu b le to u t mœbl] nieruchomość,
dom
n e u f q ui d ressa it fiè re m e n t ses douze é ta ­
ges. U n re p ré s e n ta n t de la société im m obi­
louer [lue] w ynająć
liè re “L es M atins C la irs” les y a tte n d a it.
un prix raisonnable
[œprirezonabl] cena —- Tiens, d it M. A u b ry , l ’année d e rn iè re
um iarkow ana q u a n d je suis passé p a r là, on ne vo y ait
une banlieue [ünbâlj0] q u ’u n v a ste c h a n tie r et m a in te n a n t c ’est un chantier [œszâtje]
okolica podm iejska u n e belle cité. B ientôt, on ne p o u rra plus plac budow y
re c o n n a ître la tra d itio n n e lle ban lieu e p a­
risien n e, les m aisons po u ssen t com m e des
cham pignons. — C elle-ci, rép o n d it le r e ­ un champignon [œszct-
p ré s e n ta n t a été c o n stru ite en u n tem p s pińo] grzyb
rec o rd grâce à l ’u tilisa tio n d ’élém en ts p ré ­
un versement [œwers-
mâ] wpłata, rata fab riq u és. C e tte m éth o d e p e rm e t de b â tir
dans [dâ] około v ite e t bon m arch é. M ais suivez-m oi, c’est
au onzièm e.
Ils ont v isité d ’a b o rd la v a ste salle de une salle de séjour
[ünsaldasezu:r] po­
sé jo u r d o n n a n t à l ’O uest, et deu x c h a m ­ kój, w k tó ry m razem
b res avec des p lac a rd s m u ra u x , d o n n a n t się przebyw a
le cadeau de noces au N o rd -E st. L a cuisine é ta it p e tite m ais les placards muraux
[lakadodanos] prezent bien équipée: cuisin ière é le c triq u e et à gaz, [leplaka:r m üro] sza­
ślubny évier, c h a u ffe -e a u . D ans la salle d ’eau, il fy w nękow e
un évier [œnewje] zlew
y a v a it u n e jolie b aig n o ire et u n lavabo une salle d’eau [ünsaldo]
avec d e u x ro b in ets, l ’u n p o u r l ’eau chaude, łazienka
l ’a u tre p o u r l ’eau froide.
A c e tte h a u te u r, d it le re p ré s e n ta n t, le
b ru it a rriv e trè s a ffa ib li et de plus, l ’a p ­ affaibli [afebli] osłabio­
p a rte m e n t est p o u rv u d ’u n e x c elle n t sys­ ny
tèm e d ’isolation. J e v o u d rais a jo u te r en ­ une isolation [ünizolasjâ]
core que s u r la te rra s s e se tro u v e u n e p e­ izolacja (przeciw-
tite piscine. Q u a n t à vos achats, vous dźwiękowa)
ils n’auront qu’à tra­
p o u rre z les fa ire au su p e rm a rc h é situ é à
verser [ilnorôkatra-
d e u x cen ts m è tre s d ’ici. E t si, u n jour, werse] będą m ieli do
vous avez des e n fa n ts, ils n ’a u ro n t q u ’à przebycia tylk o . ..
tra v e rs e r la ru e p o u r se re n d re à l ’école.
224 L ekcja dw udziesta szósta L ekcja dw udziesta szósta 225

KOMENTARZ GRAMATYCZNY m y (przeczącej lu b p y tają ce j) ty ch zw rotów , k tó re stanow ią zda­

nie nadrzędne:
1. N e “e x p lé tif” w zdaniach dop ełn iający ch (propositions com plé­
tives) (p atrz l. 15, 18) Il est sûr que Jacques trouvera un
pewność bon appartem ent.
N e “e x p lé tif" w y stę p u je w zd an iu d o p ełniającym , jeśli w zd a­ Indicatif
Il est certain que . . .
n iu n a d rz ę d n y m orzeczeniem jest: Il est v rai que . . .
a. craindre, avoir peur w fo rm ie tw ierd zącej lu b p y ta ją c e j:
praw dopodo­ Il p a ra ît que je trouverais un bon Conditionnel
Je crains que la situation ne devienne encore plus difficile. appartem ent. albo
bieństwo
O bawiam się, że sytuacja stanie się jeszcze trudniejsza. Indicatif
J ’ai peur q u ’on ne soit trop nom breux chez nous, à la maison.
O bawiam się, że będzie nas zb y t dużo w domu.
niepewność jj est douteux qu’il vienne au jo u rd ’hui.
b. empêcher, éviter w fo rm ie tw ierd zącej, p y ta ją c e j lu b p rz e ­
czącej: Il est faux q u e . . . Subjonctif
niepraw da
E st-il possible que . . .
Cela n ’em pêche pas que vous ne soyez contents . . . w ątpliwość
Il se peut q u e . . .
To nie przeszkadza, że będziecie państw o za d o w o len i. . . możliwość
Il n ’est pas vrai que . . .
Evitez que les enfants ne se penchent aux fenêtres.
U nikajcie (tego), żeby dzieci wychylały się przez okna. Il fa u t que tu viennes dem ain chez
konieczność nous.
c. douter, nier, contester w fo rm ie przeczącej lu b p y ta ją c e j:
D outez-vous que je ne puisse être une belle-m ère supportable?
Il est nécessaire que . . . Subjonctif
Czy państw o wątpicie, że mogę być znośną teściową?
potrzeba II est im portant que . . .
Nous ne nions pas que l’utilisation d’élém ents préfabriqués ne fasse Il est tem ps que . ..
gagner du tem ps dans la construction d’une maison. Il est indispensable q u e .. .
Nie n egujem y, że zastosowanie elem entów prefabrykow anych po­
zwala zyskać na czasie przy budow ie domu. U suffit q u ’ils payent le prem ier ver-
ocena, sąd sement.
Uwaga: Jeśli fa k t je st bezsporny, całkowicie pewny, to ne “e x p lé tif” ------------------- U est bon que . . . Subjonctif
może być opuszczone w zdaniu podrzędnym , np.: U est juste q u e .. .
J ’ai p eu r que vous riiez de nous tous et de moi (R . Boylesve). U est triste q u e . . .
Il est n a tu re l que . . .
O bawiam się, że będziecie się (na pewno!) śmiać z nas w szystkich
i ze mnie.

2. U życie try b ó w w zdan iach d o p e łn ia ją c y c h (patrz l. 15, 18) 3. K o n stru k c ja : avoir + à + in fin itif

I l est tem ps q u ’ils se m arien t (su b j. présent). W k o n stru k c ji te j czasow nik posiłkow y avoir znaczy ty le co
Czas już, żeb y się pobrali. devoir, être obligé, np.:
U życie try b ó w w zdan iach p o d rzę d n y c h w y stę p u ją c y ch po Jacques n ’au ra pas à se plaindre de sa belle-m ère = Jacques 'n e devra
zw ro tach nieosobow ych uzależnione je s t od treści, a tak że od fo r­ pas se plaindre de sa belle-m ère.

15 Ję z y k fra n c u sk i dla zaaw ansow anych

226 L ekcja dw udziesta szósta L ekcja dw udziesta siódma 227

4. Czasow nik n ie re g u la rn y résoudre
Ind. prés.: je résous Subj. prés.: que je résolve
nous résolvons que nous résolvions
im pf.: je résolvais impf.: que je résolusse
p. simple: je résolus q u ’il résolût
fu t simple: je résoudrai Im pératif: résous, résolvons
Cond. prés.: je résoudrais
Participe prés.: résolvant
passé: résolu
ĆWICZENIA
I. Odróżnić ne przeczące (négatif) od ne “explétif":
Il est tem ps q u ’ils se m arient, à moins (chyba) que Jacques n ’ait chan­
gé d’avis. Il s’est enfui comme s’il av ait peur q u ’on ne le poursuivît.
Depuis, il n ’osa plus passer p a r cette ruelle. Je ne pratiq u erai jam ais
ce sport. Doutez-vous, Madame, que les jeunes n’aim ent m ener une
vie indépendante? L e professeur ne nie pas que m adem oiselle X ait
fa it des progrès. J e doute fo rt que l’ascenseur ne s’abîm e pas. Rien
n ’em pêche que les enfants ne jou en t dans la cour. On ne p o urra plus
reco n n aître la traditio n n elle banlieue parisienne.
II. Bezokoliczniki postaw ić we w łaściw ym try b ie i czasie:
Il est tout à fa it possible que Jacques (changer) d’avis. Il est v rai que
les hommes ne (tenir) pas souvent le u rs promesses. Cette fois il était
nécessaire que les p arents (intervenir). Il est triste que les jeunes
n ’(avoir) pas les m oyens de se pro cu rer un logement. Il est bon que
les p arents le leu r (offrir) comme cadeau de noces, m ais il serait
m ieux que les jeunes se le (procurer) eux-m êm es. Il suffit qu’une chpse
nous (être) offerte pour qu’on ne se ren d e plus compte de sa valeur.
Il est im portant que, dès l’enfance, on (apprendre) aux jeunes à res­
pecter le tra v a il des autres.
III. Przetłum aczyć stosując konstrukcję avoir + à + infinitif:
Janek: Mam Ci coś do powiedzenia, ojcze. Gdy pójdę do szkoły nie
będziesz m usiał się skarżyć na swego syna. Ojciec: Jakżeż to? Janek:
Nauczę m ą papugę (le perroquet) lekcji, a ona będzie tylko m usiała
odpowiadać za m nie (dosł. w moje miejsce). Ojciec: Uwaga, mój mały!
Skąd (jak) będzie wiedziała, że na pytanie: “Co to jest leń (un fainé­
ant?” nie pow inna odpowiedzieć: “To jest Ja n e k ”.
IV. Zdanie: Tu résous des équations sans effort. (R ozw iązujesz równania
bez w ysiłku ) napisać w 2 os. 1. pojedynczej i mnogiej w p. composé
i p. simple.
V. Odpowiedzieć na pytania:
A. Pourquoi les parents de Jacques et de Monique se sont-ils réunis?
Les parents de Jacques ont-ils un appartem ent assez grand pour
recevoir Monique? Quel cadeau de noces veulent-ils offrir à leurs
enfants? Combien d ’étages compte l’im m euble devant lequel nos amis
se sont arrêtés? Combien de pièces com prend le fu tu r appartem ent de
Jacques et de Monique? Décrivez la cuisine. M onique pourra-t-elle
faire facilem ent ses achats?
B. Où habitez-vous? A quel étage? De combien de pièces se compose
votre appartem ent? Décrivez votre salle de séjour. Une pièce sans
tableaux est-elle bien m eublée? Si vous deviez m eubler votre a p p ar­
tem ent, choisiriez-vous un seul style ou plusieurs?
LEÇON VINGT-SEPT VINGT-SEPTIÈM E LEÇON
Zdania skutkow e w spółrzędnie
i podrzędnie złożone
Accroître, s’accroître
AMOUR ET MARIAGE
— B on jo u r M adam e!
— B o n jo u r M onsieur! J ’ai des nouvelles
de C hristine.
— De C h ristin e? . . .
— V otre ancienne élève, C h ristin e M i-
dak. Im aginez-vous q u ’elle va fin a lem e n t
se m a rie r avec P a u l W olski, p ro fesseu r de s’imaginer [simażinej
lycée. Elle m ’a envoyé u n e le ttre e n th o u ­ se figurer [sofigüre]
siaste. E t fig u rez-v o u s q u ’elle n ’a encore w yobrazić sobie
rie n d it à ses p a re n ts.
228 L ekcja dw udziesta siódma L ekcja dw udziesta siódma 229

elle se marie et ne se laisse pas LES PREMIERS PRÉPARATIFS DU VOYAGE

m arier

C h ristin e n ’a jam a is été en F ra n ce , aussi

éc o u te -t-elle a tte n tiv e m e n t ce que P a u l
lu i d it s u r ce b e a u pays:
R eg ard e c e tte c a rte de F rance. Ce pays
a u n e su p erficie de 551 m ille kilo m ètres une superficie [ünsüper-
c a rré s. Il a la fo rm e d ’u n h ex ag o n e dont fisi] pow ierzchnia

— Q ue voulez-vous, C h ristin e a to u ­ cinq côtés c o n stitu e n t des fro n tiè re s n a ­ un hexagone [œnegza-
jo u rs été in d ép e n d a n te . R ien d ’é to n n a n t tu re lle s et le sixièm e u n e fro n tiè re tra c ée gon] sześciobok,
p a r les hom m es. L e tra c é de ce tte d e rn iè re sześciokąt
q u ’elle se m arie et ne se laisse pas m arier. un côté [œkote] bok
— M ais, cher M onsieur, le m ariag e fro n tiè re a été p lu sie u rs fois m odifié à la
une frontière [ünfr5tje:r]
d ’u n e fille est u n e chose te lle m e n t d élicate su ite de g u e rre s e n tre la F ran ce e t son granica
se laisser marier [salese
que les p a re n ts d e v ra ie n t ê tre au co u ra n t voisin de l ’Est. un tracé [œtrase] za­
m arje] dać się wydać
de ses projets! za m ąż L a F ra n c e est u n p ay s de p lain es e t de rys, w yznaczenie
m o ntagnes. A u Sud, les P y ré n é e s la sépa­ une plaine [ünplen]
— L ’am our, ch ère M adam e, s e ra it u n e être au courant [etroku- równina
chose sim ple si nous ne la com pliquions râ] być poinform ow a­ r e n t de l ’E spagne, à l ’E st, les A lpes la sé­
pas. n ym p a re n t de l ’Ita lie e t s’élèv en t ju s q u ’à
— L ’origine de ces com plications v ie n t 4.800 m a u M ont-B lanc. Q u a n t a u x cours un cours d’eau [œkurdo]
précisém en t du m au v ais choix du p a rte ­ d ’eau, je te signale la L oire, le fle u v e le bieg wody, tra kt w od­
p lu s long, e t le R hône, q u i ro u le ses eau x ny
n aire.
signaler [sińale] sygna­
— C ertes, le m ariag e n ’est pas u n b a d i­ trè s ra p id e m e n t e t qui, p a r conséquent,
un choix [œszua] w y ­ lizować, zwrócić uw a-
nage et d eu x jeu n e s gens doivent bien se bór est d iffic ile m en t navigable. Sę (na)
c o n n a ître a v a n t de s ’engager. un badinage [&badina:ż] — E t com bien d ’h a b ita n ts com pte la navigable [nawigabl]
— H élas! les coups de fo u d re d u re n t figle, żarty F ran ce? splaw ny, -a, żeglow ­
ny, -a
peu, si bien q u ’ap rès les p rem ière s folies, s’engager [sagaże] zobo­ — D epuis la fin de la d euxièm e g u e rre
s’accroître [sakrua:tr]
on fin it p a r d ivorcer. Les b o n h eu rs les wiązać się m ondiale la p o p u latio n fra n ç a ise s ’accroît powiększać się
p lu s solides sont co n stru its patiem m en t. rap id e m e n t, de so rte q u ’elle dépasse a u ­
— R ien de plu s ju ste, M adam e. En divorcer [diworse] roz­ jo u rd ’h u i 55 m illions d ’h a b ita n ts, dont
am our, on a gagné beaucoup de tem p s wieść się, w ziąć roz­ 4 m illions é tra n g ers.
lo rsq u ’on a su en p e rd re u n peu. wód — Si tu v e u x bien, nous allons fix e r
— C’est exact. C ’est p ourquoi je m e d e ­ m a in te n a n t l ’itin é ra ire de n o tre voyage de un itinéraire [œnitine-
m an d e si le m ariag e de C h ristin e sera ré ­ noces. — N ous iro n s d ’abord à P a ris où re:r] szlak, m arszruta
ussi. n ous re ste ro n s en v iro n u n e sem aine. P u is un voyage de noces
— Soyons p lu tô t optim istes, et espérons [œ w uaja:z da nos]
nous d escendrons p a r étap es v e rs le Sud. podróż poślubna
que ce m ariag e sera des plu s h e u re u x . N ous nous a rrê te ro n s s u rto u t à L yon et
230 L ekcja dw udziesta siódma Lekcja dw udziesta siódma 231

à A vignon. Et s u r la Côte d ’A zur, ce sera P aul et C hristine se sont ils font donc les projets pour leur
une lune de miel [ün- m ariés, voyage de noces.
n o tre v é rita b le lu n e de m iel.
C hristine n ’a jam ais été en aussi écoute-t-elle attentivem ent ce
— Et où logerons-nous? — E n F ra n c e lündam jel] m iodow y France que Paul lui dit.
miesiąc
il y a beaucoup d ’hôtels. Ils sont ré p a rtis
réparti, -e [reparti] po­ Z dania w spółrzędnie złożone w y rażające skutek, re z u lta t mogą
en q u a tre catégories (indiquées p a r des dzielony, -a
étoiles) et chaque catégorie est subdivisée indiqué, -e [sdike] w sk a ­ być w prow adzone przez: par conséquent, donc, alors, aussi. W zda­
en classes (A, B, C). Je pense q u ’à P a ris zany, -a, oznaczony, -a niach tego ty p u sto su je się Indicatif lu b Conditionnel.

Uwaga: po aussi — inw ersja.

— Z d ań podrzędnie złożonych:

Przyczyna Skutek

La pluie est si forte que j ’hésite à sortir.

Le m ariage d’une jeune fille que les parents devraient être au
est une chose tellement déli- courant de ses projets.
cate
Nous coucherons à la belle étoile L a population française s’ac- de sorte qu’elle dépasse aujourd’hui
nous serons obligés de loger dans u n h ô tel subdivisé, -e [sübdiwize] cro ît rapidem ent 49 millions d ’habitants.
à u n e étoile de classe C. En cours de ro u ­ podzielony, -a
. . . à la belle étoile pod W zdaniach sk u tk o w y ch podrzędnie złożonych w prow adzonych
te, nous coucherons dans des A uberges de gołym niebem
Je u n esse ou à la belle étoile. Et s u r la Côte przez spójniki s i . . . que, te lle m e n t. . . que, t a n t . . . que, si bien
d ’A zur, on v e rra ; p e u t-ê tre gag n ero n s- que, de sorte que, de m anière que, de façon que obow iązuje I n d i­
la roulette [larulst] r u ­
nous u n e fo rtu n e à la ro u le tte . letka
catif lu b Conditionnel. S u b jo n c tif u żyw am y ty lk o w tedy, gdy
s k u te k ma c h a ra k te r zam ierzenia, celu, a nie je st fa k te m rze c z y ­
w istym . Po sp ó jn ik ach assez . . . pour que, tr o p . . . pour que obo­
KOMENTARZ GRAMATYCZNY
w iązu je S u b jo n ctif, np.:
1. Z dania skutkow e (Propositions consécutives) (p a trz l. 7 i 21) Christine connaît assez bien pour que P aul ne soit pas obligé de
le français lui servir d’interprète.
Okoliczność s k u tk u m ożna w yrazić za pom ocą
— Z dań w spółrzędnie złożonych: — B ezokolicznikow ych rów now ażników zdań:
(w spólny podm iot d la obu orzeczeń)
Przyczyna S kutek
Przyczyna Skutek
Le Rhône roule ses: eaux et par conséquent il est difficile-
très rapidem ent m ent navigable. M onsieur est assez aim able pour t’inviter.
232 L ekcja dw udziesta siódma L ekcja dw udziesta ósma 233

2. C zasow nik n ie re g u la rn y accroître odm ienia się ja k croître: III. Bezokoliczniki postaw ić we w łaściwym trybie i czasie:
Ind. près.: j ’accroîs Subj. prés.: que j ’accroisse C ette robe est trop décolletée pour que je (pouvoir) la p o rter au bureau.
nous accroissons qu’il accroisse C ette robe est assez décolletée pour que m on parten aire (apercevoir)
im pf.: j ’accroissais im pf.: que j ’accrûsse mon joli dos. Nous avons trop de trav a il pour que les visites de nos
p. simple: j ’accrûs qu’il accrût amis nous (réjouir). Vous aviez suffisam m ent de trav ail pour que
fut. simple: j ’accroîtrai Im pératif: accroîs, accroissons l’ennui ne vous (menacer) pas.
Cond. prés.: j’accroîtrais
IV. Zdanie: La population française s’accroît rapidement napisać w fut.
Participe prés.: accroissant
simple, p. composé, im pf. (indicatif).
passé: accru
V. Odpowiedzieć na pytania:
ĆWICZENIA C hristine a-t-e lle a v e rti ses parents de ses projets de m ariage?
Pourquoi? A pprouvez-vous sa conduite? Combien de tem ps devraient
I. Uzupełnić zdania przysłów kam i si, tant, tellement (wchodzącymi durer les fiançailles de futurs époux? Quelle est la superficie de la
w skład zwrotów spójnikow ych w prow adzających zdania skutkowe): France? Combien d’habitants compte la France? Nommez les prin ci­
C hristine m ’a écrit une l e t t r e . . . intéressan te que je vais vous la lire: p au x fleuves français. Quel itinéraire nos amis vont-ils suivre en
“C hère Madame, Je s u i s . , . heureuse que j ’ai envie de le dire à tout France? Où logeront-ils?
le monde. P au l avait f a i t . . . d’efforts pour gagner mon cœ ur que j ’ai VI. Composez six questions simples sur le tex te de la leçon.
consenti à devenir sa femme. N otre m ariage s’est décidé . . . vite que
nous n ’avons pas encore eu le tem ps de le dire à nos parents. Mais
nous sommes a l l é s . . . de fois leu r ren d re visite ensem ble q u ’ils
devraient s’en douter. Q uant à mes parents, P a u l leur a . . . plu
q u ’ils ne m e reprocheront pas d’avoir fa it ce choix. E t moi, je me
réjouis . . . de pouvoir m ’appeler W olska que je commence déjà à oublier LEÇON V INGT-HUIT VINGT-HUITIÈM E LEÇON
le nom de Midak! Alors, pour le m om ent, je signerai cette le ttre seule­
m ent: Votre Christine.
Futur sim ple jako form a rozkazu
II. Przetłum aczyć na francuski w edług wzoru:
Zdania przyczynowe (c.d.)
A. Mówi w tak i sposób, że wszyscy go rozum ieją. Il parle de telle
manière que tout le monde le comprend.
B. Mówi w tak i sposób, żeby wszyscy go zrozumieli. Il parle de ma­
nière que tout le monde le comprenne.
PA UL ET CHRISTINE FONT LEURS VALISES
A. W ysyłano m i listy na poste restante, ta k że nikt nie mógł k o n tro ­
lować mej korespondencji. M atka podnosi dziecko w tak i sposób, że
— Voyons, P au l, laisse to n jo u rn a l et
lepiej widzi zabaw ki na w ystaw ie. W razie uszkodzenia (samochodu)
M ichalina podniesie m askę i będzie czekać, z m iną bezradną, w taki ap p o rte les d e u x valises qui se tro u v e n t
sposób, że wszyscy zrozum ieją, że trzeb a jej pomóc. au grenier! un grenier [œgranje]
B. W ysyłano m i listy na poste restante, tak żeby nikt nie mógł ko n ­ — U ne m in u te chérie, je te rm in e cet strych, spichrz
trolow ać mej korespondencji. M atka podnosi dziecko w tak i sposób, że­ a rticle su r u n n o u v eau coup d ’E ta t à . . .
by lepiej w idziało zabaw ki na w ystaw ie. W razie uszkodzenia sam o­
chodu M ichalina podniesie m askę i będzie czekać z m iną bezradną, — J e sais bien que tu n ’aim es pas ê tre
w tak i sposób, żeby wszyscy zrozum ieli, że trzeba jej pomóc. d é ra n g é q u an d tu lis to n jo u rn a l, m ais
 234 L ekcja dw udziesta ósma L ekcja dw udziesta ósma 235

en fin , le tra in p o u r P a ris p a rt dans q u a tre déranger [deraże] prze­

h e u re s e t rie n n ’est p rêt! szkadzać
être prêt [etrapre] być
— N e t ’énerv e pas, m on p e tit chou, si­ gotowym , być przygo­
n on d an s dix ans to n sy stèm e n e rv e u x tow anym
se ra d é tra q u é . J ’y cours, j ’y vole . . . ... mon petit chou [mâ- Les charges doivent être
ptiszu] (zw rot piesz­ réparties égalem ent en ­
Q uelques m in u tes p lu s ta rd P a u l re v ie n t
czotliwy) np. m ój tre les d eu x conjoints
avec les deu x valises.
kotku; le chou kapusta
— E t m ain te n a n t, q u ’est-ce q u e je dois détraqué, -e [detrake]
faire? popsuty, -a, zniszczo­
— Eh bien, p re n d s u n chiffon e t épous­ ny, -a
se tte les valises; en su ite, tu y ra n g e ra s un chiffon [œszifô] ścier­
tes affaires. ka
épousseter [epuste] od­ les charges doivent ê tre ré p a rtie s é g ale­ une charge [iinszarż]
— C h ristin e, est-ce que ça v a u t la peine
kurzyć m e n t e n tre les d e u x conjoints. tu: obowiązek
de p re n d re le com plet gris? . . . E t m a c ra ­ ranger [râze] tu: zapa­ un conjoint [œkôzuê]
v a te rouge? kować — Ça se voit, que tu as fa it to n d roit.
w spółm ałżonek, m a ł­
— P re n d s ce que tu veu x ; tu n ’es p lu s ça vaut la peine [sawo- Q uand on d iscute avec une f u tu re avocate, żonek
u n gosse. E st-ce que c ’est la p re m iè re fois
lapen] warto on a to u jo u rs to rt. M ais bouclons nos v a ­ avoir tort [aw uarto:r]
un complet [œkôple] lises. nie m ieć racji
q u e tu voyages? garnitur boucler [bukle] zam knąć
— N e te fâch e pas, C hristine. J u s q u ’à un gosse [œgos] dzieciak
p rése n t, c’est m am a n q u i p ré p a ra it to u t. L’ARRIVÉE À PARIS
— T u as été g â té p a r ta m ère et tu ne une feuille de papier
[ünfœ jdapapje] kartka A d ix -se p t h e u re s tre n te , le rap id e V ar-
sais rie n faire. A lors, p re n d s u n e feuille un rapide [œrapid] po­
papieru so v ie -P a ris a rriv a à la gare du N ord. S u r
de p a p ie r et m a rq u e to u t-c e q u e tu v e u x ciąg pospieszny
les quais il y a v a it beaucoup de m onde.
e m p o rte r avec toi. E nsuite, tu m e ttra s to u t un quai [œke] bulwar,
P e rd u s dans la foule, P a u l et C h ristin e peron
cela d an s u n e valise. repasser [ropase] tu:
prasować a v an çaien t le n te m e n t v e rs la sortie. avancer [awâse] posu­
. . . J ’ai fin i e t toi, tu rep asses encore wać się
se dépêcher [sadepssze] — P re n o n s u n tax i, d it C hristine, non
tes robes! D épêche-toi! spieszyć się que je sois trè s fatig u ée m ais parce que
-—■ P a u l, p rép a re , s ’il te p laît, des sa n d - un sandwich [œsâduicz] j ’a im erais v oir to u t de su ite la v ille de
w iches, rem p lis le th e rm o s de th é e t v é ri- kanapka
m es rêves.
.fie si to u s les ro b in e ts sont ferm és. vérifier [werifje] spraw ­
—• C hérie, tu te crois a u x E ta ts-U n is dzić — J e com prends ton im patience, r é ­
où les fem m es co m m an d en t e t les hom m es pond P aul, m ais le m é tro est aussi rap id e
fo n t to u s les tra v a u x de m énage! . . . que le tax i. E t avec les économ ies que
nous fero n s su r le tax i, nous p o u rro n s nous
— Ce n ’est pas v rai, tu le sais bien. Je fidèlement [fidslmâ] p a y e r un bon p e tit d în er.
n e fais q u ’o b serv er fid è lem e n t le p a ra ­ w iernie, dokładnie
g rap h e 98 du code de fam ille qui d it que un code [œkod] kodeks L a sta tio n d u m étro se tro u v a it à la
236 L ekcja dw udziesta ósma Lekcja dw udziesta ósma 237

g a re m êm e. A près avoir acheté u n c a rn e t un carnet de tickets OBJAŚNIENIA

de tic k e ts de deu x ièm e classe, nos am is [œkarnedotike] blo­
czek biletow y faire ses valises pakować się
su iv ire n t u n long couloir qui m e n a it au à force de chercher na skutek poszukiw ań
quai. fau te de m ieux z braku czegoś lepszego
E n a tte n d a n t l ’a rriv é e du tra in , ils r e ­
g a rd è re n t les affiches p u b licitaires e t th é ­ publicitaire [püblisite:r]
â tra le s qui co u v raien t les m urs. T out à reklam ow y KOMENTARZ GRAMATYCZNY
une rame [ünram] skład
coup, u n e ra m e com posée de q u a tre
(pociągu) 1. F u tu r sim ple jako fo rm a rozkazu
w agons de deuxièm e classe et d ’u n w agon
de p re m iè re classe s’a rrê ta d e v a n t eux. Eh bien, prends un chiffon et époussette les valises; ensuite tu y ran­
Ils n ’e u re n t pas besoin de c h a n g er de changer de train [szâze- geras tes affaires.
dotrê] przesiadać się A więc weź ściereczkę i odkurz w alizki; następnie zapakuj tam swoje
tra in car la sta tio n “G are du N o rd ” est
reliée p a r une ligne d ire c te à la sta tio n rzeczy.
“O déon” où ils a v a ie n t l ’in te n tio n de des­ Rozkaz, zalecenie, ra d a w yrażone w f u tu r sim ple są łag o d n ie j­
cendre. sze niż w yrażone w try b ie rozkazującym .
D ans le Q u a rtie r L a tin il y a beaucoup afficher [afisze] w y w ie ­
sić ogłoszenie, obw ieś­
d ’hôtels. M alh eu reu sem en t la p lu p a rt a ffi­ 2. Z d an ia przyczynow e (Propositions causales) (patrz l. 13)
cić
c h a ie n t “co m p let” , ou bien le p e tit d é je u ­ inclus, -e [êklü] załą­
n e r é ta it inclus dans le p rix de la ch am ­ a. Prenons un taxi, . . . , non que je sois très fatiguée mais parce que
czony, -a, w łączo­
j ’aim erais voir tout de suite la ville de mes rêves.
bre, ce q ui au g m e n tait a u to m a tiq u e m e n t ny, -a
les fra is. A force de ch ercher, P a u l et à force de [aforsdo] S p ójnik non que, po k tó ry m używ a się try b u subjonctif, w p ro ­
w sku tek, w rezultacie
C h ristin e tro u v è re n t une cham bre bon w adza zdania podrzędne, k tó re m ów ią o przyczynie nierzeczyw is­
(czegoś)
m arché, ru e D u p u y tren . te j, fałszyw ej, k tó rą się odrzuca (tu ta j — zm ęczenie K ry sty n y )
Ils re m p lire n t d ’abord deu x fiches, puis p rzy taczając w to m iejsce inną, p raw dziw ą przyczynę (tu ta j —
le p a tro n les conduisit à la cham bre n° 34, chęć n aty ch m iasto w eg o zw iedzenia m iasta).
située au troisièm e étage. L a p e tite cham ­
bre é ta it assez som bre, c ar l ’unique fe ­ sombre [s5:br] ponury, b. A force de chercher, P a u l.et C hristine ont trouvé une cham bre bon
-a, ciem ny, -a m arché.
n ê tre d o n n ait su r u n e cour in té rie u re . Faute d’avoir trouvé quelque chose de mieux, nous passerons ici
F a u te de m ieux, d it P aul, nous passe­ quelcnies jours.
rons ici quelques jo u rs ou p lu tô t quelques
n uits. Et m ain te n a n t, nous allons nous K o n stru k c je à force de + in f in i t if oraz faute de in fin itif są
laver, c h an g er de v êtem en ts, et nous irons tzw . bezokolicznikow ym i rów now ażnikam i zdań przyczynow ych
une conquête [ünkôket] i sto su jem y je w tedy, gdy podm iot zdania nadrzędnego i. p o d ­
“à la conquête de P a ris ” . — Com m e je zdobycie, podbój
suis h e u re u se d ’ê tre enfin à P aris, d it rzędnego jest jednakow y.
C hristine, et elle se je ta dans les b ras de
P au l.
238 L ekcja dw udziesta ósma
ĆWICZENIA
I. Przetłum aczyć:
K rystyna: Posłuchaj m nie, Pawle! Niedawno pobraliśm y się, a ty już
m nie nie słuchasz. J a ci m ówię: zostaw swoją gazetę! — a ty mi od­
powiadasz: pozwól m i czytać! Ja cię proszę: przynieś nasze walizki
ze strychu! — a ty schodzisz do piw nicy i przynosisz mi ziemniaki.
Paw eł: Nie denerw uj się, mój kotku! W skutek ciągłego słuchania:
“Pomóż m i posprzątać w szafach! Nie m ieszaj się w spraw y gosoo-
darstwa! Pocałuj mnie! Nie przeszkadzaj mi ciągłymi czułościami itd.” —
tracą w końcu głowę.
II. Z przetłum aczonego tek stu ćwiczenia I.:
a) w ybrać zdania z trybem rozkazującym
b) zdania w form ie tw ierdzącej napisać w form ie przeczącej
c) zastąpić w zdaniach rzeczowniki zaim kam i osobowymi
d) napisać te zdania w form ie przeczącej.
III. N astępujące zdania zmienić w ten sposób, aby jedna przyczyna była.
fałszyw a, a druga praw dziw a, np.:
N otre excursion n ’a pas été réussie, parce qu’il pleuvait, et (parce)
qu e l’itin éraire avait été m al choisi.
N otre excursion n ’a pas été réussie, non que l ’itinéraire eût été m al
choisi, m ais parce q u ’il a plu.
P au l lit le jou rn al parce q u ’il v eut én erver C hristine et (parce) q u ’il
s’intéresse à la politique. P au l et C hristine doivent se dépêcher parce
que le tra in p a rt dans 4 heures et (parce) que des amis les attendent.
P au l et C hristine voyagent en tra in parce que c’est m eilleur m arché
et (parce) que C hristine supporte m al les voyages en avion. Notre
couple reg ard ait les affiches publicitaires car elles étaient in téres­
santes et parce que c’était leu r prem ier contact avec la vie parisienne.
Une cham bre d’hôtel avec p etit déjeuner compris ne leur convient
pas parce q u ’ils ne pren n en t pas de p etit déjeuner et (parce) que le
p rix augm ente autom atiquem ent.
IV. Uzupełnić zdania zw rotam i à force d e . . . , faute d e . . . :
. . . avoir de l’argent, ils ont renoncé à un hôtel luxueux. . . . étudier,
on fin it p ar apprendre. . . . apprendre, on finit p a r savoir quelque
chose. . . . avoir le tem ps, nous n ’avons pas assisté à la fête du 14 ju il­
let. . . . forger, on devient forgeron.
L ekcja dw udziesta dziewiąta 239
V. N astępujące zdania napisać w podanych czasach i osobach:
Le couvercle couvre la cocotte. (3 os. 1. pojedynczej i 1. mnogiej —
p. composé, p. simple, im parfait (indicatif).
Le m alade est bien couvert. (3 os. 1. pojedynczej i 1. mnogiej — fu tu r
sim ple i subj. présent strony biernej)
VI. Znaleźć w tekście drugie (prócz podanego w kom entarzu gram atycz­
nym) zdanie, gdzie fu tu r sim ple m a w artość trybu rozkazującego.
VII. Odpowiedzieć na pytania:
A. Pourquoi M onique est-elle énervée? Qu’est-ce qu’elle dem ande
à Paul? O nt-ils beaucoup de tem ps pour faire leurs valises? Pourquoi
les valises sont-elles couvertes de poussière? Que faisait C hristine
pendant que P aul rangeait ses affaires dans la valise? E st-ce que
P aul aime faire les trav au x de ménage? Que dit le paragraphe 98 du
code de fam ille? Pourquoi C hristine voudrait-elle p rendre un tax i pour
aller à l’hôtel? Que lui répond Paul? Où se trouve la statio n du
m étro? De combien de w agons se compose une ram e? P au l et Chri­
stine ont-ils trouvé facilem ent une cham bre d’hôtel? Dans quel
q u artie r se tro u v ait leur hôtel? Pourquoi leu r cham bre était-elle som ­
bre? Sont-ils restés longtem ps à l’hôtel?
B. Vous cherchez une cham bre à Paris. Composez un court dialogue
avec le patron de l’hôtel.
LEÇON VINGT-NEUF VINGT-NEUVIÈME I ESÇON
Passé récent i fu tu r proche w przeszłości
A peine . . .
Ne serait-ce que . . .
UNE LETTRE DE PAUL À SES ÉLÈVES
Chers A m is, Paris, le 26 juillet; 1988
C’est avec u n v i f plaisir que je viens
de lire la lettre collective que vous
m ’a v e z envoyée. T o u t d’abord, je tiens
à féliciter Barbara K alina et Piotr K a ń s k i
240 L e k c ja d w u d ziesta dziew ią ta
pour leur succès au concours d’admission
à la Philologie Romane. Et puis, je suis
très content que vous vous soyez inscrits
au cours de vacances pour perfectionner
votre français.
Vous m e dem andez m es im pressions sur
la France et sur Paris. Mais vos questions
sont tellem ent nom breuses qu’elles dépas­
sent le cadre d’une sim ple lettre. Ne m ’en
voulez donc pas si m es réponses sont brè­
ves et incomplètes. A m on retour en Po­
logne, je lâcherai de com bler toutes ces
lacunes.
La prem ière prom enade que j ’ai faite
à Paris m enait de l’Arc de Triom phe du
Carrousel à celui de l’Etoile.
Com me vous le savez, l’Arc de T riom ­
phe du Carrousel a été élevé en 1808 pour
célébrer les victoires de Napoléon. Sa dé­
coration est très jolie: huit colonnes de
m arbre gris et rose sont surm ontées de
statues de soldats et sur la plate-form e,
une déesse conduit un quadrige. Un
peu plus loin s’étend le Jardin des
L ’A rc de T rio m p h e
L e k c ja d w u d ziesta d ziew ią ta 241
un concours d’adm ission Tuileries tracé par Le Nôtre qui était un quadrige [d'kadri:ż]
[ækôkurdadmisjS] ry d w a n za p rzę żo n y w
le plus grand dessinateur de jardins et
egzam in w stęp n y , czw ó rkę k o n i
de parcs sous le règne de Louis X IV . Des
k o n k u rso w y
d eu x côtés de l’allée centrale, on voit de
nom breuses statues représentant surtout
un dieu [œdjo] bóg
des dieux, des déesses, des héros Grecs
et Romains. Il y vient beaucoup d’enfants
un cadre [œka'.dr] ra ­ qui fo n t des pâtés de sable, jouent au un pâté de sable
m a, za ry s ballon ou se cham aillent . . . [œpatedasabl] b a b ka
en vouloir à q. m ieć z p ia sk u
A la sortie du Jardin, on débouche sur se cham ailler [saszama-
k o m u ś za złe, m ieć
urazę do kogoś
la place de la Concorde au m ilieu de la­ je] szam otać się, ba­
quelle s’élève l’Obélisque, u n très vieu x ra szko w a ć
combler une lacune
[kâbleünlakün] za p e ł­ m o n u m en t égyptien couvert d’hiérogly­ déboucher sur [debusze-
nić lu kę, u zu p e łn ić phes. A ce propos, je dois rectifier une er­ sür] w ych o d zić na
brak rectifier une erreur
reur que j’avais faite pendant nos leçons. [rektifje ünerce:r]
Ce n ’est pas Napoléon qui fit venir l’Obé­ sprostow ać p o m y łk ę
lisque d’Egypte. Il fu t offert à Charles X
en 1829 par M éhém et Ali, vice-roi d’Egyp­
te.
A près avoir traversé la place de la Con­
corde, il suffit de suivre les Champs-
une p late-form e [ün- Elysées pour parvenir à l’Arc de Triom phe parvenir [parwani:r]
platform] p la tfo rm a , de l’Etoile. Mais ne pensez pas que ce dojść, osiągnąć
p ła sk i dach tra jet soit facile à parcourir. Les vitrines une maison de couture
[ünmezôdokutütr] dom
de magasins de luxe, de maisons de cou­
m ody
ture, de salons d’autom obiles attirent l’a t­
tention du prom eneur. Et que vous le
vouliez ou non, vous êtes obligés de vous
arrêter, ne serait-ce qu’un instant. inutile [inütil] n ie p o ­
Il serait inutile de vouloir décrire l’Arc trz e b n y , -a, zb ę d n y, -a
de Triom phe de l’Etoile que tout le monde
a vu sur des cartes postales ou sur des
affiches touristiques. Je vous signale néan­
m oins que ce m onum ent a 50 m de haut
sur 45 de large et que de sa plate-form e
du C arrousel on a une vue adm irable sur toute la ca-
16 Język francuski dla zaaw ansow anych
242 L e k c ja d w u d zie sta d ziew ią ta L e k c ja d w u d ziesta d ziew iąta 243

pitale. Il est orné de sculptures représen­ il y a des cafés, des restaurants et des
ta n t différentes scènes de l’épopée napo­ kiosques où l’on vend des souvenirs, A u
léonienne. Sous le m o n u m en t se trouve som m et de la Tour on a installé des anten­
le tom beau du Soldat
le tom beau du Soldat Inconnu, m o rt pour nes de T.S.F. qui relient Paris au monde T.S.F. (Télégraphie sans
Inconnu G rób N ie zn a ­
la France pendant la prem ière guerre nego Ż o łn ierza
entier. fil) te le g ra f b ez drutu,
m ondiale. Je m ’arrête là et je vous souhaite à tous tu : R a d io w a S ta cja
Je passe m aintenant a u x questions que de bonnes vacances. N adaw cza
quelques-uns d’entre vous m ’ont posées A vec m es sentim ents les m eilleurs
sur la Tour Eiffel. La construction de cette
T our de 300 m de haut a com m encé Paul W olski
en 1887 et s’est poursuivie non sans d iffi­ à peine [apen] za led w ie,
cultés. A peine les ouvriers venaient-ils de led w o OBJAŚNIENIA

T o u t le m on d e tie n t à la vie. W s z y s tk im lu d zio m za le ży na życiu .

(Tenir à + rzeczo w n ik za leżeć n a czym ś).
J e tie n s à fé lic ite r B a rb a ra . Chcę p ogratulow ać B arbarze.
(Tenir à + bezokolicznik chcieć, pragnąć)
— N e m ’en v o u le z pas
a d m e ttre d opuścić u n e adm ission d o p u szczen ie (np. do egzam inów )
si m e s rép o n ses sont
d essin er ryso w a ć un dessin r y s u n e k
b rè ve s et in c o m p lète s
le d e ssin a te u r r y s o w n ik la d e ssin atrice ry so w n ic zk a

KOMENTARZ GRAMATYCZNY

les coups de pioche [le- 1. Passé récent i fu tu r proche w przeszłości (patrz l. 5)

donner les prem iers coups de pioche dans
kudgpjosz] u d erzen ia L es o u v riers o n t donné les p re m ie rs coups de pioche d an s le sol;
le sol qu’une forte opposition s’est fo r­
k ilo fe m ils allaien t attirer l’a tte n tio n des P arisie n s.
m ée. Des artistes et écrivains ont rédigé vigoureux, -se [w ig u r0]
une protestation vigoureuse “contre l’é­ A p ein e les o u v rie rs v e n a ie n t-ils de donner les p re m ie rs coups
siln y, -a
de p io ch e d an s le sol q u ’u n e fo rte opposition s’est form ée.
rection en plein cœ ur de Paris de l’in u ti­ une érection [ünereksjô]
le et m onstrueuse Tour E iffel”. La con­ w y sta w ie n ie , w z n ie s ie ­ a. Jeśli, w odniesieniu do teraźniejszości, chcem y wyrazić
n ie (pom nika)
struction a été achevée en 1889. Quelle czynność, która:
m onstrueux, -se [mô-
est la hauteur exacte de la Tour? Il est strü a] p o tw o rn y , -a, d o k o n a się w n a j­ p o słu g u jem y się: J e vais sortir.
difficile de répondre avec précision car o lb rzym i, -a bliższej przyszłości fu tu r p roche (aller Z a ra z w y jd ę .
sa hauteur peut varier de 15 cm suivant w p ré s.+ in f.)
la tem pérature. La Tour a trois plates- do k o n ała się w d o ­ passé ré ce n t (venir J e v ien s de sortir.
form es qui se tro u ven t à 57 m , à 115 m et p iero co m inionej w p r é s .+ d e + in f.) D opiero co w yszed łem .
przeszłości
à 274 m de haut. S u r ces plates-form es
 L e k c ja d w u d ziesta dziew ią ta L e k c ja d w u d z ie sta d zie w ią ta 245
244
III. B ezokoliczniki p o staw ić w passé récent odnoszącym się do teraźniej­
b. Jeśli, w odniesieniu do przeszłości, chcemy w yrazić czyn­ szości lu b przeszłości:
ność, która:
P a u l é ta it to u t jo y e u x ; il (lire) la le ttr e d e ses élèves. Barbara racon­
d o k ona się w n a j­ p o słu g u jem y się: L a p lu ie a v a it cessé; P a u l ta it q u e l ’ex am en q u ’elle (passer) n ’é ta it pas difficile. Cette fem m e
bliższej przyszłości fu tu r proche dans allait rentrer à la m aison. so u ffra it b eau co u p ; elle (se casser) u n e jam b e. J e (sortir) de la m aison
le passé (aller w D eszcz ustał, P a w e ł (zaraz) et v o ilà que la p lu ie m ’oblige à re n tre r. P aul et C h ristin e (arriver)
im p f.+ in f.) w ró ci do dom u. à P a ris et ils s’in sta lle n t d an s u n p e tit hôtel. Nous (monter) à la
passé récent dans L ’e n fa n t so u rit; il venait tro isiè m e p la te -fo rm e de la T o u r E iffel, d ’où nous a d m iro n s Paris.
d o k o n ała się w do­
p ie ro co m inionej le passé (venir w d’apercevoir u n chien. IV. B ezokoliczniki p o staw ić w fu tu r p roche odnoszącym się do teraź­
przeszłości im p f.+ d e + inf.) D ziecko u śm ie ch n ę ło się; niejszości lu b przeszłości:
w ła śn ie za u w a żyło psa.
P a u l é ta it to u t jo y eu x , il (lire) la le ttr e en v o y ée p a r ses élèves. B ar­
b a r a ra c o n ta it q u e l ’ex am en q u ’elle (passer) s e ra it c e rtain e m e n t d if­
2. Szyk słów po à peine . . . ficile. L es élèv es d éc id è re n t d ’é c rire u n e le ttr e à le u r p ro fe sseu r; ils
lu i (poser) b ea u co u p de q u estio n s. J e sors d e la m aiso n ; je su is
A peine su is -je r e n tré e q u ’on m ’oblige à so rtir.
s û r q u e la p lu ie m e (obliger) à r e n tr e r b ien tô t. P a u l et C h ristin e
Z a led w ie w róciłam , a ju ż (albo: k ied y , gdy) zm u sza się m n ie do
a rriv e n t à P a ris ; ils (s’in staller) d an s u n p e tit hôtel. Nous m o n to n s
w y jśc ia (b y m w yszła).
à la tro isiè m e p la te -fo rm e de la T o u r E iffel, d’où nous (admirer)
P aris.
Po à peine (podobnie jak po aussi) stojącym na początku zdania
V. P rz etłu m ac zy ć :
w ystępuje inw ersja podmiotu. Zdanie wprowadzone przez à peine
L e m éd ecin te n a it à in fo rm e r son client, q u i te n a it b eau co u p à la
w yraża czynność wcześniejszą od czynności w yrażonej w zdaniu vie, q u e sa sa n té n ’é tait p as du to u t m en acée p a r le cancer. L e j a r d i ­
w prow adzonym przez que. n ie r q u i te n a it le ja rd in voisin n e te n a it p a s du to u t à le b ien c u lti­
ver. Ces élèv es tie n n e n t b eau co u p à te n ir to u jo u rs le p re m ie r ra n g
3. Zw rot ne serait-ce que . .. d an s les co m p étitio n s sp o rtiv es.
V ous êtes obligés de vous a rrê te r, ne serait-ce q u ’un in sta n t. VI. P rzetłu m aczy ć:
Vous êtes obligés de vous a rrê te r, m êm e si c’est p o u r un in sta n t Z aled w ie w zeszło słońce, k ied y k o g u t zaczął p iać (chanter). Z aled w ie
(seulem ent). zap ad ła noc, a ju ż (gdy) ulice m ia sta p u stoszały. L edw o w szedł do
w ag o n u , a ju ż m eg afo n ogłasza odjazd pociągu.
Zw rot ten m a w artość zdania przyzw alającego wprowadzonego
VII. O dpow iedzieć n a p y ta n ia :
przez même si (patrz l. 22 i 23).
D e q uoi P a u l fé lic ite -t-il d e u x d e ses élèves? En q uelle année et pour­
q uoi a -t-o n é le v é e l’A rc de T rio m p h e du Carrousel? D écrivez le
CWICZENIA J a rd in des T u ileries. L ’O bélisque e s t-il un m onum ent français?
Q u ’est-c e q u i a ttir e le re g a rd du p ro m e n e u r dans le s Champs E ly-
sées? Q uelles so n t les dim ensions de l’Arc de Triom phe de l’E toile?
I. W ypisać z te k s tu zdania, w k tó ry c h w y stę p u je zgoda p a rticip e passé
(cyfry n ap isać słow nie) Q u’est-c e q ui se tro u v e sous l ’Arc de T rio m ­
z dopełnieniem (patrz l. 3, 4, 25).
p h e? E st-c e q u e la co n stru ctio n de la T o u r E iffel a suscité l ’e n th o u ­
II. W ypisać z te k stu : siasm e de to u t le m onde?
a) zd an ia z orzeczeniem w stro n ie b ie rn e j i ok reślić ich czasy. V III. W le k cji 29 P a w e ł o d pow iada n a p y ta n ia z a w a rte w liście, k tó ry
b) N apisać te zd a n ia w stro n ie b ie rn e j p. com posé, fu t. sim p le o trzy m ał od sw oich uczniów . P ro szę o d tw orzyć lis t u czniów n ap isan y
do P aw ła.
i p. sim ple.
246 L e k c ja d w u d ziesta dziew ią ta L e k c ja trzy d zie sta 247

LE Ç O N TR E N T E T R E N T IÈ M E LEÇON m odernes, dans le domaine de la con­ frappé, -e p o ru szo n y, -a,

struction par exem ple. Le barrage de Don- za sko czo n y, -a
le barrage zapora
zère-M ondragon sur le Rhône, la Cité R a­ la Cité R adieuse [lasite
C zasy p o d w ó jn ie złożone
P assé surcom posé dieuse de M arseille conçue p ar Le Cor­ rad ja :z] R a d o sn e
P rz e d ro stk i busier . . . et le tunnel sous le M ont-Blanc, O siedle
voilà des réalisations dont les Français conçu, -e [kôsü] p o m y ­
p euvent être fiers. ślany, -a
Jacques: Ça me fait plaisir de vous en­
LES IMPRESSIONS DE VOYAGE
ten d re p arler ainsi. La p lupart des étra n ­
s’extasier w padać w z a ­
P aul et C hristine bavardent avec Jac­ gers s’extasient devant nos m onum ents, c h w y t, za ch w yca ć się
ques et M onique Boulègue dont ils ont adm irent nos œ uvres littéraires, aim ent la la variété [law arjete]
fait la connaissance à Paris. v ariété de nos paysages mais sous-estim ent różnorodność
tout ce que la F rance a fait dans le do­
Christine:. . . Ce m atin, quand j ’ai eu m aine de la technique.
term iné m es valises, je me suis sentie Monique: On voit bien que c’est un tech ­
toute triste. Ce mois passé en F rance a filé nicien qui parle! P our moi, c’est tout n a­
filer [file] u p ły n ą ć, p r z e ­ une course de taureaux
trop vite. tu re l que le touriste s’intéresse plus aux
lecieć [ü n k u rsd ato ro ] w a lk a
Jacques: Que voulez-vous, c’est la vie. un proverbe [œ prow erbl courses de tau reau x q u ’au progrès de no­
byków
Un de nos proverbes d it à ju ste titre p rzy sło w ie tre industrie chimique.
“P artir, c’est m ourir un peu”. Christine: Pour faire plaisir à Jacques,
Monique: Voyons, ne tom bez pas dans je dois dire que j ’ai été étonnée par le circuler [sirk ü le] jeźd zić,
la mélancolie, racontez-nous plutôt vos nom bre de voitures qui circulent sur les ku rso w a ć
im pressions sur votre séjour en France. routes françaises.
Christine: Je suis vraim ent enchantée. enchanté, -e [âszâtel Jacques: La voiture est devenue en
o cza ro w a n y, -a, z a ­ F rance un in stru m en t de travail. Evidem ­
Certes, nous n ’avons pas tout vu. Mais
ch w yc o n y, -a
même un bref séjour comme le nôtre p er­ certes [sert] za p e w n e
m ent, parfois c’est une question de presti­
un rang [dsrâ] szereg,
m et d ’affirm er que la France est un très ge: pour conserver son rang, il faut en rząd, ranga, p o zy cja
beau pays. J ’ai beaucoup aimé cette atm os­ avoir une. Je connais un couple de petits
phère de gaîté, de gentillesse q u ’on trouve ren tiers qui ne vit que de pain et d ’eau reposer [rapoze] o d p o ­
partout: dans les rues, dans le m étro, dans mais dans leur garage repose une „Re­ czyw ać, spo czyw a ć
les m agasins . . . Et puis, vous avez ta n t de n a u lt” toute neuve; „repose” est le mot
juste car elle ne bouge q u ’une ou deux bouger [buże] ru szy ć się
jolies villes, ta n t de jolies provinces!
z m iejsca
Paul: Nous avens su rto u t visité de vieux fois p ar mois. A cette occasion, on ouvre . . . au vu et au su de
monum ents, tém oins de la civilisation deux les portes du garage et dans la rue, au tous [ow ü eosüdgtus]
m illénaire [milenie:r]
fois m illénaire de la France. J ’ai été n éan ­ ty się c zn y , -a, ty sią c - vu et au su de tous, m ari et fem m e pas­ w o b ec w s zy stk ic h
moins frappé p ar vos réalisations u ltra - le tn i, -a sent la m atinée à nettoyer avec am our
248 L e k c ja trzy d zie sta L e k c ja trzyd zie sta 249

une voiture propre. Ensuite, ils font un Paul: Nous avons en ce m om ent tant
p etit to u r de trois kilom ètres — l’essence d ’im pressions et ta n t de beaux souvenirs
est si chère — pour que tout le monde les q u ’il est impossible de répondre à votre
voie. question.
Christine: Paris, Avignon, la Côte
d ’A zur et su rtout vous, chers amis, voilà
nos plus beaux souvenirs. Et nous vous
attendons l ’année prochaine en Pologne!
N e n o u s fâ c h o n s pas!

OBJAŚNIENIA

f a ir e la co n n aissan ce de q u e lq u ’un za w rzeć z k im ś znajom ość, np.: Ils o n t

f a it la co n n aissan ce de Ja c q u e s et d e M onique. (Oni) za w a rli zn a jo m o ść
z J a c k ie m i M oniką.

Paul: C’est un aspect de la vie qui échapper [eszape] w y ­

m y k a ć się, u m y k a ć KOMENTARZ GRAMATYCZNY
échappe à l ’étranger. P a r contre, j ’ai été
garder za ch o w a c
bien am usé en voyant des voitures p o rtan t 1. Czasy podw ójnie złożone (les tem ps surcomposés)
su r la glace “Ne nous fâchons pas”, “G ar­ s ’insulter [sêsülte] z n ie ­
dons le sourire” et dont les conducteurs Ce m a tin , q u an d j’ai eu term iné m es valises, je m e suis se n tie to u te
w a ża ć się, w y m y śla ć triste .
s’insultaient comme des ivrognes. sobie
D ziś rano, g d y sp a ko w a ła m sw o je rzeczy, zro b iło m i się bardzo sm u tn o .
Jacques: Que voulez-vous, le Français se m uer [sam üe] p rze ­
qui est un gentlem an p arfait dans ses r e ­ kszta łca ć się, p rze o b ­
J’ai eu terminé — passé surcomposé
lations m ondaines se m ue au volant en rażać się
Czasy podwójnie złożone tw orzym y przez dodanie do czasów
ours m al léché. un ours [œ nurs] n ie d ź ­
w ie d ź złożonych jeszcze jednej form y czasownika posiłkowego.
Christine: Puisque vous parlez des p ara­
un ours m al léch é gbur In d ica tif:
doxes de la vie française, je dois vous n ie o k rze sa n y
avouer que j ’ai été fo rt surprise p ar le titre passé co m p o sé: j ’ai ép ro u v é
passé su rc o m p o sé: j ’ai eu ép ro u v é
“M adem oiselle” donné aux vieilles filles
de soixante ans et m êm e aux filles-m ères p lu s -q u e -p a rfa it : j ’avais ép ro u v é
p lu s-q u e -p a r fa it su rc o m p o sé: j ’av ais eu ép ro u v é
que vous appelez „m ères célibataires”.
Monique: Au fait, c’est une vieille cou­ fu tu r a n té rie u r: j ’a u ra i ép ro u v é
tum e. Et je crois q u ’il n ’y a rien de spé­ fu tu r a n térieu r su rco m p o sé: j ’a u ra i eu ép ro u v é
cialem ent péjoratif dans cette appellation. péjoratif, -v e [peżoratif] C o n d itio n n e l:
Jacques: Mais q u ’est-ce qui vous a le u je m n y , -a p a ssé : j ’a u ra is ép ro u v é
pîus intéressé chez nous? passé surcom posé: j ’a u ra is eu ép ro u v é
250 L e k c ja trzy d zie sta L e k c ja trzy d zie sta 251

S u b jo n c tif: ĆW ICZENIA
p a ssé : - q u e j ’aie éprouvé
passé surcom posé: q u e j ’aie eu éprouvé I. B ezokoliczniki p o staw ić w passé surcom posé lu b passé com posé:

Czasy podwójnie złożone najczęściej w ystępują z czasownikiem Q uand C h ristin e (term in er) ses v alises elle (devenir) to u te triste . Q u an d
Ja c q u e s (citer) u n p ro v e rb e fra n ç a is, tous (faillir) to m b e r d an s la
odm ienianym z avoir, natom iast bardzo rzadko z czasownikiem
m élancolie. A u ssitô t q u e M onique le (re m arq u er) elle (passer) à un
odm ienianym z être. a u tre su je t. Dès q u e P a u l et C h ristin e (co n stater) q u ’ils d ev a ie n t m ie u x
U w aga: N ie należy m ylić czasów p o d w ó jn ie złożonych z czasam i złożo­ c o n n a ître la F ran ce, Ja c q u e s et M onique (se m e ttre) à les in v ite r à p ro ­
n y m i w stro n ie b ie rn e j lo n g er le u r séjo u r. Q uand P a u l le u r (répondre): “C h a q u e chose en son
te m p s” ils (rire) en d isa n t: C’est v rai. “I l n ’y a p as de b o n n e fê te san s
P assé surcom posé (stro n a czynna) Passé com posé (stro n a b iern a)
le n d e m a in ”.
(avoir)
II. P rzetłu m aczy ć:
J ’ai eu fa it m es valises. L es v alises o n t été fa ite s p a r m oi.
P odczas sw ego p o b y tu w e F ra n c ji K ry s ty n a i P a w e ł W olscy z a w arli
(être)
znajom ość z M oniką i Ja c k ie m B oulègue. Ich p rz y ja ź ń je s t u za sad n io n a
Il a été a rriv é . — b ra k —
(justifier), p o n iew aż je d n i i d ru d zy są m łodzi i n ie d aw n o po ślubie
2. Passé surcomposé (dosł. p o b ran i). T ym ra z e m M onika i Ja c e k b y li g ospodarzam i, a K r y s ­
ty n a i P aw eł gośćm i (dosł. zaproszonym i). K ry s ty n a i P a w e ł b ęd ą cze­
Passé surcomposé, czas spotykany zwłaszcza w języku mówio­ k ać z n iecie rp liw o ścią, aż ro le b ęd ą m ogły się zm ienić. Z ależy im na
nym , w ystępuje najczęściej w zdaniach czasowych dla w yraże­ ty m (pragną), ab y p a ń stw o B oulègue (dosł. B o u lèg u e’owie) p rzy b y li
nia czynności w cześniejszej od innej czynności przeszłej w yrażo­ do P o lsk i, ażeby m óc im pokazać zdobycze (les acq u isitio n s) k ra ju .
C hociaż są one m n ie j liczne, (to jed n ak ) p o lsk ie za b y tk i h isto ry c zn e są
nej w passé composé (patrz l. 5, 13, 29):
ró w n ie in te re su ją c e ja k z a b y tk i fra n cu sk ie. J a c e k b ęd zie m ógł p o ró w ­
Ce m a tin , q u a n d j ’ai eu te rm in é m es valises, je m e suis se n tie to u te n ać n asze o siąg n ięcia te ch n iczn e z o siąg n ięciam i (tymi) F ra n c ji. P o n ie ­
tris te . w aż r u c h sam ochodow y (1’au to m o b ilism e) je st (tu: étan t) w P o lsce m n iej
ro zw in ię ty niż w e F ra n c ji, Ja c e k pozw oli M onice nieco częściej p ro w a ­
U w aga: T ę sam ą re la c ję czasow ą o d d aje w ję zy k u p isa n y m passé
dzić sw ą Sim cę.
a n té rie u r (p. sim p le czas. posiłkow ego + p a rticip e passé) w p o łączen iu
z passé sim p le (patrz 1. 5): I II. O dpow iedzieć n a p y ta n ia :

Q uan d le soleil se f u t levé, on a p e rç u t l ’ennem i. P a u l s ’in té re s s a it-il se u lem en t a u x v ie u x m o n u m en ts fra n ç a is? Ja c q u e s

G dy w sta ło słońce, za u w a żo n o w roga. est-il f ie r des ré a lisa tio n s te c h n iq u e s de la F ra n ce ? C om m ent ex p li­
q u erie z-v o u s q u ’en F ra n c e la v o itu re soit un in stru m e n t de tra v a il?
Ze w zględu n a lite ra c k i c h a ra k te r ty ch zdań n ie b yły one b liżej o m aw ian e
P o u rq u o i P a u l a - t- il été, u n jo u r, trè s am u sé? Q ue p en sez-v o u s du
w te j książce. titre “M ad em o iselle” d o nné a u x vieilles filles? Q uels so u v en irs C h ristin e
e m p o rte -t-e lle d e la F ran ce?
3. P rzedrostki ultra-, super-, sur-, extra-, archi-
IV . N apisać k ilk a zn an y ch p rzy słó w fra n cu sk ich , ja k np. “P a rtir, c’est
Vos ré a lisa tio n s u ltra -m o d e rn e s
m o u rir un p e u ”.
P rzedrostki te służą do tw orzenia tzw. absolutnego stopnia
najwyższego, zwłaszcza w języku mówionym, np.:
u n tr a in arc h ico m b le
d u su c re e x tra -fin , su p e rfin , su rfin
des opinions u ltra -ro y a lis te s
/
p ! PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO „WIEDZA POWSZECHNA” — WARSZAWA

-L I Maria Łozińska • Ludom ir P rzestaszew ski

JĘZYK FRANCUSKI DLA ZAAWANSOWANYCH

Zeszyt 7 Gramatyka

WYBRANE ZAGADNIENIA GRAMATYCZNE

OD M IA N A C Z A SO W N IK Ó W PO SIŁ K O W Y C H

avoir mieć
INDICATIF

P résen t Im p a r fa it F u tu r P assé sim p le

j ’ai j ’a v a is j ’a u ra i j ’eus
tu as tu av a is tu a u ra s tu eus
il a il a v a it il a u ra I l eu t
no u s av o n s nous av io n s nous au ro n s no u s eûm es
vo u s avez vous av iez v ous au rez vous eû tes
ils o nt ils a v a ie n t ils a u ro n t ils e u re n t

P assé com posé P lu s-q u e -p a rfa it F u tu r an térieu r P assé a n térieu r

j ’ai eu j ’av a is eu j ’a u ra i eu j ’eus eu
tu as eu tu av a is eu tu a u ra s eu tu eus eu
il a eu il a v a it eu il a u ra eu il e u t eu
n o u s avons eu nous av io n s eu no u s au ro n s eu n o u s eûm es eu
v ous avez e u vous av iez eu v o u s a u re z eu v ous eû tes eu
ils o n t eu ils a v a ie n t eu ils a u ro n t eu ils e u re n t eu

SUBJONCTIF CONDITIONNEL

P résen t P assé P résen t Passé

q u e j ’aie q u e j ’a ie eu j ’a u ra is j ’a u ra is eu
q u e tu aies q u e tu aies eu tu a u ra is tu a u ra is eu
q u ’il a it q u ’il a it eu il a u ra it il a u ra it eu
q u e n o u s ayons q u e no u s ayons eu nous a u rio n s n ous a u rio n s eu
q u e vous ayez q u e vo u s ayez eu vous au riez v o u s a u rie z eu
q u ’ils a ie n t q u ’ils a ie n t e u ils a u ra ie n t ils a u ra ie n t eu
254 W y b ra n e zagadnienia g ra m a tyczn e W yb ra n e zaga d n ien ia g ra m a tyczn e 255

IMPÉRATIF PARTICIPE INFINITIF ODMIANA CZASOWNIKÓW I i II KONIUGACJI

P résen t P résent P résen t
aie! ayant avoir Koniugacja
ayons!
ayez!
P assé P assé I n
eu avoir eu
INFINITIF

ê tre być P résen t gagner choisir l. 5, 12, 15, 19

P assé avoir gagné avoir chosi
INDICATIF
P résen t Im p a r fa it F u tu r Passé sim p le PARTICIPE

je suis j’étais je serai je fus P résen t gagnant choisissant l. 10, 15

tu es tu étais tu seras tu fus Passé gagné choisi
il est il était il sera il fut
nous sommes nous étions nous serons nous fûmes INDICATIF
vous êtes vous étiez vous serez vous fûtes P résen t je gagne je choisis l. 4, 11, 12, 15,
ils sont ils étaient ils seront ils furent tu gagnes tu choisis 23, 24, 26, 27
il gagne il choisit
P assé com posé P lu s-q u e p a rfa it F u tu r a n térieu r P assé a n térieu r nous gagnons nous choisissons
j’ai été j’avais été vous gagnez vous choisissez
j ’a u r a i été j ’eu s été
tu as été ils gagnent ils choisissent
tu a v a is été tu auras été tu eus été
il a été il a v a it été il aura été il eut été
nous avons été nous avions été nous aurons été nous eûmes été Im p a r fa it je gagnais je choisissais l. 12, 17
vous avez été vous a v iez été vous aurez été vous eûtes été tu gagnais tu choisissais
ils ont été ils avaient été ils auront été ils eurent été il gagnait il choisissait
nous gagnions nous choisissions
SUBJONCTIF CONDITIONNEL vous gagniez vous choisissiez
ils gagnaient ils choisissaient
P ré se n t P assé P résen t P assé
que je sois que j’aie été je serais j’aurais été Passé sim p le je gagnai je choisis l. 12, 22, 30
que tu sois q u e tu aies été tu serais tu aurais été tu gagnas tu choisis
qu’il soit q u ’il a it été il serait il a u r a it été il gagna il choisit
que nous soyons que nous ayons été nous serions nous aurions été nous gagnâm es nous choisîm es
que vous soyez que vous ayez été vous seriez vous auriez été vous gagnâtes vous choisîtes
qu’ils soient qu’ils aient été ils seraient ils auraient été il gagnèrent ils choisirent

IMPÉRATIF PARTICIPE INFINITIF Passé com posé j’ai gagné j’ai choisi l. 11, 12, 30
tu as gagné tu as choisi
P résen t P résen t P résen t il a gagné il a choisi
sois! étant être nous avons gagné nous avons choisi
soyons! P assé Passé vous avez gagné vous avez choisi
soyez! été avoir été ils ont gagné ils ont choisi
256 W y b ra n e zagad n ien ia g ra m a tyczn e W yb ra n e zagadnienia g ra m a tyczn e 257

P assé a n térieu r j ’eu s gagné j ’eus choisi l. 5, 30 nous gagnerions nous choisirions
tu eu s gagné tu eus choisi vous gagneriez vous choisiriez
il e u t gagné il e u t choisi ils g ag n e raie n t ils ch o isiraien t
n o u s eûm es gagné nous eûm es choisi
v o u s eû tes gagné vous eû tes choisi Passé j ’a u ra is gagné j ’a u ra is choisi l. 17
ils e u re n t gagné ils e u re n t choisi tu a u ra is gagné tu a u ra is choisi
il a u ra it gagné il a u ra it choisi
P lu s-q u e -p a rfa it j ’av a is gagné j ’av a is choisi l. 12, 22 nous a u rio n s gagné no u s au rio n s choisi
tu a v a is gagné tu av a is choisi vous au riez gag n é vous a u rie z choisi
il a v a it gagné il a v a it choisi ils a u ra ie n t gagné ils a u ra ie n t choisi
n o u s avions gagné n o u s avions choisi
vo u s aviez gagné vous aviez choisi Passé su b jo n c tif p lu s-q u e -p a rfa it bez au© l. 16
ils a v a ie n t gagné ils a v a ie n t choisi (d ru g a form a)

F u tu r sim ple je g a g n e ra i je choisirai l. 2, 12, 28 SUBJONCTIF

tu g ag n e ras tu choisiras P résen t q u e je gagne q u e je choisisse l. 11, 15,
il g a g n e ra il choisira q u e tu gagnes q u e tu choisisses 16, 23,
n o u s g ag n ero n s n o u s choisirons q u ’il gagne q u ’il choisisse 26, 27
vo u s gagn erez vo u s choisirez q u e no u s gagnions q u e nous ch o i­
ils g a g n e ro n t ils ch o isiro n t sissions
q u e vous gagniez qu e vous ch o i­
F u tu r a n térieu r j ’a u r a i gagné j ’a u ra i choisi l. 2, 12 sissiez
tu a u ra s gagné tu a u ra s choisi q u ’ils g ag n en t q u ’ils ch o isissen t
il a u r a gagné il a u r a choisi
n o u s a u ro n s gagné no u s au ro n s choisi Im p a rfa it qu e je g agnasse l. 16
q u e je choisisse
vo u s a u re z gagné vous a u re z choisi
q u e tu g agnasses q u e tu choisisses
ils a u ro n t gagné ils a u ro n t choisi q u ’il g ag n â t q u ’il ch o isît
q u e n o u s g ag n a s­ q u e n o u s ch o isis­
IMPERATIF sions sions
gagne! choisis! l. 28 q u e vous g ag n a s­ q u e vo u s choisis­
P résen t
gagnons! choisissons! siez siez
gagnez! choisissez! q u ’ils g ag n a sse n t q u ’ils choisissent

P assé aie gagné! aie choisi! l. 28 Passé q u e j ’aie gagne q u e j ’aie choisi l. 16
ayons gagné! ayons choisi! q u e tu aies gagné q u e tu aies choisi
ay e z gagné! ayez choisi! q u ’il a it gagné q u ’il a it choisi
q u e nous ay o n s q u e nous ayons
CONDITIONNEL gagné choisi
q u e vous ayez q u e vous ayez
P résen t je g ag n e rais je choisirais l. 11, 12,
gagné choisi
tu g ag n e rais tu choisirais 15, 17, 23,
q u ’ils a ie n t gagné q u ’ils a ie n t choisi
il g a g n e ra it il c h o isira it 24, 26, 27

17 Język francuski dla zaawansowanych

258 W y b ra n e za gadnienia g ra m a tyczn e W y b ra n e za g a d n ien ia g ra m a tyczn e 259

P lu s-ą u e -p a r- q u e j ’eusse gagné q u e j ’eusse choisi l. 16 Czasowniki zakończone na -eler

fa it q u e tu eusses que tu eusses
gagné choisi appeler geler
q u ’il e û t gagné q u ’il e û t choisi
Ind. Prés.: j ’ap p elle, no u s appelons je gèle, no u s gelons
q u e nous eussions q u e nous eussions
Im p f.: j ’ap p elais, no u s ap p e lio n s je gelais, nous gelions
gagné choisi
F u tu r: j ’ap p e lle ra i, no u s ap p e lle ro n s je g èlerai, no u s gèlerons
q u e vous eussiez qu e vous eussiez
P art. Prés.: a p p e la n t g e la n t
gagné choisi
Passé: ap p e lé gelé
q u ’ils eu ssen t q u ’ils eu ssen t
gagné choisi
Czasowniki zakończone na -eter
jeter acheter
C ZA SO W N IK I I K O N IU G A C JI — zm iany w piso w n i In d . Prés.: je je tte , n o u s je to n s j ’ach ète, n o u s ach eto n s
Im p f.: je je ta is, no u s je tio n s j ’ach etais, no u s achetions
Czasowniki zakończone na -cer, -ger F u tu r: je je tte ra i, no u s je tte ro n s j’a c h è te ra i, no u s ac h ètero n s
P art. Prés.: je ta n t a c h e ta n t
avancer engager P a ssé: je té ach eté
Ind. Prés.: j ’avance, nous av an ço n s j ’engage, no u s en g ag eo n s
I m p f j ’av an çais, nous avan cio n s j ’engageais, no u s engagions Czasowniki, które m ają e niem e
F u tu r : j ’a v a n c e ra i, nous a v a n c e ­ j ’en g ag erai, no u s e n g a g e­ lub e zam knięte w przedostatniej sylabie
ro n s ro n s
semer exagerer
Part. Prés.: a v a n ç a n t en g a g ea n t
In d . Prés.: je sèm e, n o u s sem ons j ’ex a g ère, no u s ex ag éro n s
Passé: av an cé engagé
Im p f.: je sem ais, no u s sem ions j ’ex a g érais, no u s ex ag ério n s
F u tu r: je sèm erai, n o u s sèm ero n s j’e x a g é re ra i, no u s e x a g é re ­
Czasowniki zakończone na -yer, -ayer ro n s
P a rt. Prés.: se m a n t e x a g é ra n t
nettoyer essayer P assé: sem é e x a g éré
In d . Prés: je n etto ie, nous n etto y o n s j ’essaye (essaie)
il essaye (essaie)
nous essayons W Y B RA N E C Z A S O W N IK I Ł Ą C ZĄ C E S IĘ Z B E Z O K O L IC Z N IK IE M
ils essay en t (essaient) LU B R Z E C Z O W N IK IE M
Im p f.: je n etto y ais, nous n etto y io n s j ’essayais, nous essay io n s
F utur: je n e tto ie ra i, nous n e tto ie ­ j ’essay e ra i (essaierai) I. Czasowniki łączące się z bezokolicznikiem
ro n s nous essay ero n s
P art. Prés.: n e tto y a n t essay a n t a. B e z p r z y i m k a :
Passé: n etto y é essayé
aim er * J e n ’aim e p as r e s te r seul,
aim er m ieu x J ’aim e m ie u x re s te r à la m aison,
avoir beau J ’ai b e a u tra v a ille r, je n e réu ssis pas.
com pter J e co m p te p a r tir d an s d eu x jo u rs.

* czasow niki oznaczone gw iazdką w ystępują w kilku wariantach.

260 W y b ra n e zagadnienia gra m a tyczn e W yb ra n e zag a d n ien ia g ra m a tyczn e 261

croire J e crois vous av o ir d é jà re n c o n tré . c. Z a p o m o c ą p r z y i m k a d e:

désirer D ésirez-v o u s f a ire connaissan ce d e ce tte p erso n n e?
devoir J e dois a p p re n d re c e tte leçon. accepter de J ’accepte de f a ire ce tra v a il.
entendre J ’ai e n te n d u d ire q u e vo u s v o u lie z v o y ag er. avoir besoin de J ’ai b eso in de m e rep o ser.
espérer J ’esp ère re v e n ir d a n s q u elq u es jo u rs. avoir en vie de J ’ai en v ie de v o ir ce film .
fa illir Il a fa illi m o u rir. avoir honte de Vous n ’avez p a s h o n te de vous co n d u ire ainsi?
falloir (il faut) Il fa u t étu d ier. avoir raison de J ’ai eu raiso n de s u iv re vos conseils.
laisser L aissez-m o i dorm ir! avoir peur de J ’ai p e u r de vous en n u y er.
oser J e n ’ose vous d é ra n g e r si tôt. avoir tort de J ’ai eu to rt de n e pas su iv re vos conseils.
paraître Il p a ra issa it dorm ir. cesser de I l a cessé de tra v a ille r.
penser J e p e n se p a r tir d an s q u elq u es jours. craindre de J e c ra in s d’a rr iv e r en re ta rd .
pouvoir P u is -je vous aider? charger de On m ’a ch arg é de vous su rv eiller.
préférer J e p ré fè re vous p a r le r p erso n n e lle m en t. continuer de* Il co n tin u e de p a rle r.
savoir S av ez-v o u s nag er? conseiller de J e vo u s co nseille de tra v a ille r d av an tag e.
voir J e vois les e n fa n ts jo u e r d an s la cour. défendre de Ma m è re m ’a d éfe n d u d’a lle r chez vous.
vouloir J e v o u d ra is c o n n a ître to u te la v érité. dem ander de J e vous d em an d e de re s te r ici.
dire de J e vo u s dis de vous taire.
douter de J e d o u te d e p o u v o ir ré so u d re ce problèm e.
b. Z a p o m o c ą przyimka à: s ’efforcer de I l s ’effo rce de d é c h iffre r cette le ttre .
aider à A idez-m oi à é c rire ce tte com position. em pêcher de I l m ’em p êch e de tra v a ille r.
aim er à * Il aim e à p la isa n te r. s’em presser de J e m ’em p re sse de vous ré p a n d re .
s’appliquer à I l s’a p p liq u e à b ie n é tu d ie r ses leçons. essayer de J ’essaie de vo u s co m p ren d re.
apprendre à Il ap p re n d à é c rire co rrec tem en t. éviter de E vitez de p a rle r en m a n g ean t.
avoir à J ’a i u n e le ttr e à écrire. s’excuser de J e m ’ex cu se d’a r r iv e r si ta rd .
( = devoir) finir de Il a fin i de tra v a ille r.
chercher à Il ch e rc h e à f a ir e p la isir. m enacer de Il m e n ac e de vous tu e r.
com m encer à J e com m ence à com pren d re. ordonner de J e vous o rd o n n e de re s te r à la m aison.
continuer à* E lle co n tin u e à p le u re r. oublier de J ’ai o u b lié de p re n d re m on chapeau.
consentir à J e consens à f a ir e ce tra v a il. perm ettre de P erm ettez -m o i de vous accom pagner.
contribuer à I l a co n trib u é à c o n s tru ire c e tte école. prier de J e vous p rie de vous asseoir.
se décider à Il s ’est décidé à p a r tir p o u r l’é tra n g e r. se proposer de J e m e p ro p o se d’é c rire un rom an.
recom m ander de J e vous rec o m m an d e de lir e ce livre.
s’habituer à J e m e suis h a b itu é à m e le v e r à six h eu res.
hésiter à J ’h é s ite à p a r tir p a r ce m a u v a is tem p s. refuser de J e re fu se de f a ir e ce tra v a il.
rem ercier de Je vous re m e rc ie de m ’av o ir envoyé ce livre.
in viter à J e vous in v ite à v e n ir chez m oi.
se m ettre à se souvenir de J e m e so u v ien s de vous av o ir re n c o n tré l’an n ée
Il s’e s t m is à siffler.
obliger à d ern ière.
P a p a m ’oblige à re s te r à la m aison.
tâcher de J e tâ c h e ra i d e to u t arra n g e r.
parvenir à I l est p a rv e n u à av o ir ce q u ’il v o u lait.
se préparer à I l se p r é p a re à e n tre r au lycée.
renoncer à J e ren o n c e à vous suivre. d. Z w r o t y czasownikowe bezosobowe
réussir à Il a ré u ssi à p a y e r ses d ettes.
servir à L e cou teau s e rt à couper. il s’agit de II s’a g it de te rm in e r ce tra v a il,
tenir à J e tie n s à vous v o ir dem ain chez m oi. il est bon de II s e ra it bon de no u s rep o ser u n peu.
travailler à I l tra v a ille à g u é rir les m alad es. il est n écessaire de II est n éc essaire d ’a c h e te r ces liv res.
262 W y b ra n e za gadnienia g ra m a tyczn e W y b ra n e zagadnienia g ra m a tyczn e 263

il est question de Il est q uestion de c o n s tru ire ici u n e usine. C o n ten tez-v o u s de cette som m e d’arg en t.
se contenter de
il su ffit de Il su ffit de fa ire u n e ffo rt su p p lé m e n ta ire (être content de) J e suis co n ten t de v o tre arriv ée .
il est tem ps de Il est tem ps de p a r tir. Il a co u v ert le sol de b ran c h es.
couvrir de
(être couvert de) L a te rre est co u v e rte de neige.
II. Czasowniki łączące się z rzeczownikiem se débarasser de J e vais vous d é b a ra sse r de v o tre p aq u e t.
J e m e suis d é b a rassé de m on m a n teau .
a. Za pomocą przyimka à: s ’em parer de L es en n em is se sont em p arés de la ville.
être vêtu de E lle é ta it v ê tu e d’u n e jo lie robe.
s’abonner à J e m e suis ab o n n é à ce tte rev u e. se m éfier de J e m e m é fie de ce tte p erso n n e.
s’adresser à A d ressez-v o u s au d ire c te u r de l’école. se m oquer de E lle se m o q u e de ses am is.
assister à N ous avons a ssisté à u n e b e lle cérém o n ie. s’occuper de J e m ’o ccu p erai de ce tte affaire.
s’attacher à Il s’est a tta c h é à ses m a ître s. parler de* Il m ’a p a rlé de sa fam ille.
coopérer à Il a coopéré à la c o n stru c tio n de la M aison se passer de Il a dû se p a sse r de v acan ces.
de l ’UNESCO. penser de* Q ue p en sez-v o u s de ce tte a ffa ire ?
croire à* J e crois au p ro g rè s de la science. rem plir de Il a re m p li la b o u te ille d ’eau.
dem ander à J ’ai d em an d é à m on chef l’au to risa tio n de so rtir se servir de V ous pouvez vous s e rv ir du d ictio n n aire.
p lu s tôt. tém oigner de Il m ’a tém o ig n é de l ’am itié.
échapper à Il a éch ap p é à u n g ra n d d an g er. triom pher de Il a trio m p h é de to u te s le s d ifficu ltés.
envoyer à Il a envoyé u n e le ttr e à s a m ère.
être réduit à Il a é té ré d u it à la m isère. c. Z a p o m o c ą p r z y i m k ó w avec, contre, en, pour, sur
s’in téresser à Il s ’in té re sse à la m u siq u e m o d ern e.
jouer à Ils jo u e n t a u x échecs. s’appuyer contre Il é ta it fatig u é, il s’est ap p u y é co n tre un arb re.
obéir à I l o b éit à ses p a re n ts. s’appuyer sur Ce v ie il h o m m e s’a p p u ie s u r u n b âto n p o u r m a r ­
participer à Il a p a rtic ip é à l ’expo sitio n de p e in tu re . cher.
penser à* P en sez à vos am is! changer contre* Il a ch an g é sa v ie ille a u to co n tre u n e m oto neu v e.
prendre part à I l a p ris p a r t à c e tte conférence. changer en* Il v o u la it ch a n g er les m é ta u x en or.
prêter à J ’ai p rê té u n liv re à P ie rre . croire en* Il cro it en D ieu.
se rapporter à C e tte h isto ire se ra p p o rte à m on d e rn ie r voyagei. se fam iliariser avec J e m e su is fa m ilia risé avec ce tte la n g u e é tr a n ­
réfléchir à R éfléchissez d a v a n ta g e à ce p ro b lèm e. gère.
renoncer à E lle v e u t re n o n c e r à ses biens. se m arier avec E lle s ’est m a rié e avec P au l.
répondre à R épondez à m a q uestion. m éditer sur J ’ai m é d ité lo n g tem p s s u r ce p ro b lèm e.
ressem bler à Il resse m b le à sa m e r n se passionner pour Il se p assio n n e p o u r les sports.
songer à S ongez à vos ex am ens. p rotester contre Il a p ro te sté co n tre cette in ju stice.
succéder à L e fils su ccéd era à son p ère. (se) renseigner sur I l m ’a re n se ig n é su r les p r ix des hôtels.

b. Z a p o m o c ą przyimka de:
avertir de Il nous a a v e rtis du d an g e r q u i nous m e n aç ait.
avoir besoin de J ’ai besoin de ce livre.
avoir peur de E lle a p e u r de l’orage.
changer de* Il a changé d ’avis. E lle a ch an g é d e robe.
charger de Il ch a rg e sa v o itu re de m a rc h an d ises.
se composer de C et a p p a rte m e n t se com pose de q u a tre pièces.
 CZA SO W N IK I N IER EG U L A R N E

P assé sim p le Participe T ak samo

In fin itif P résen t F u tu r sim ple S u b jo n c tif p ré sen t
passé odmieniają się:

accroître j ’accroîs j ’accrûs j ’accroîtrai accru q ue j ’accroisse croître

nous accroissons nous accrûm es nous accroîtrons
aller je vais, tu vas, j ’allai j ’irai allé (être) que j ’aille
il va, nous allons, nous allâm es nous irons que nous allions
vous allez, ils q u ’ils aillent
vont
s’asseoir je m ’assieds je m ’assis je m ’assiérai assis . que je m ’asseye
nous nous nous nous que nous nous
asseyons, assîm es je m ’assoirai asseyions,
je m ’assois que je m ’assoie
nous nous que nous nous
assoyons assoyions
battre je bats je battis je battrai battu que je batte abattre
nous battons nous battîm es nous battrons que nous battions combattre
boire je bois je bus je boirai bu que je boive
nous buvons nous bûmes nous boirons que nous buvions
qu ’ils boivent
bouillir je bous je bouillis je bouillirai bouilli que je bouille
nous bouillons nous boullîm es nous bouillirons que nous bouillions
conclure je conclus je conclus je conclurai conclu que je conclue exclure
nous concluons nous conclûm es nous conclurons que nous concluions
conduire je conduis je conduisis je conduirai que je conduise construire
conduit
nous conduisons nous conduisîm es nous conduirons que nous conduisions cuire, détruire
instruire
introduire
produire
réduire
traduire
connaître je connais je connus je connaîtrai connu que je connaisse disparaître
nous connaissons nous connûmes nous connaîtrons que nous connaissions paraître
reconnaître

coudre je couds je cousis je coudrai cousu que je couse découdre

nous cousons nous cousîm es nous coudrons que nous cousions

courir je cours je courus je courrai couru que je coure accourir

nous courons nous courûmes nous courrons que nous courions recourir

craindre je crains je craignis je craindrai craint que je craigne contraindre

nous craignons nous craignîm es nous craindrons que nous craignions plaindre

croire je crois je crus je croirai cru que je croie

nous croyons nous crûmes nous croirons que nous croyions
qu’ils croient

cueillir je cueille je cueillis je cueillerai cueilli que je cueille accueillir

nous cueillons nous cueillîm es nous cueillerons que nous cueillions

devoir je dois je dus je devrai dû, due que je doive

nous devons nous dûmes nous devrons que nous devions
qu’ils doivent

dire je dis je dis je dirai dit que je dise

nous disons nous dîm es nous dirons que nous disions
vous dites
ils disent

dormir je dors je dormis je dormirai dormi que je dorme s ’endormir

nous dormons nous dorm îmes nous dormirons que nous dormions
écrire j’écrirai
j ’écris j ’écrivis écrit que j ’écrive décrire
nous écrivons nous écrivîm es nous écrirons que nous écrivions inscrire
prescrire
souscrire

entendre j ’entends j ’entendis j ’entendrai entendu que j ’entende attendre

nous entendons nous entendîm es nous entendrons que nous entendions vendre
rendre
répondre
tondre

envoyer j ’envoie j ’envoyai j ’enverrai envoyé que j ’envoie renvoyer

nous envoyons nous envoyâm es nous enverrons que nous envoyions
qu ’ils envoient
 P articipe S u b jo n c tif T ak sam o
I n fin itif P résen t Passé sim p le F u tu r sim p le p résen t
passé o d m ien iają się

faire je fais je fis je ferai fait que je fasse refaire

nous faisons nous fîm es nous ferons que nous fassions satisfaire
vous faites
ils font
falloir il faut il fallut il faudra fallu qu’il faille
(v. im p e rso n ­
nel)

fuir je fuis je fuis je fuirai fui que je fuie s’enfuir

nous fuyons nous fuîm es nous fuirons que nous fuyions
qu’ils fuient

haïr je hais je haïs je haïrai haï que je haïsse

nous haïssons nous haïm es nous haïrons que nous haïssions

joindre je joins je joignis je joindrai joint que je joigne rejoindre

nous joignons nous joignîm es nous joindrons que nous joignions

lire je lis je lus je lirai lu que je lise relire

nous lisons nous lûmes nous lirons que nous lisions élire

m entir je m ens je m entis je m entirai m enti que je m ente sentir

nous m entons nous m entîm es nous mentirons que nous m entions

m ettre je m ets je m is je m ettrai mis que je m ette adm ettre

nous m ettons nous m îm es nous m ettrons que nous m ettions omettre
rem ettre
promettre
perm ettre
mourir je meurs je mourus je mourrai mort que je meure
nous mourrons nous m ourûmes nous mourrons que nous m ourions
qu’ils m eurent

naître je nais je naquis je naîtrai né (être) que je naisse renaître

nous naissons nous naquîm es que nous naissions

offrir j ’offre j ’offris j ’offrirai offert que j ’offre souffir

nous offrons nous offrîm es nous offrirons que nous offrions

ouvrir j ’ouvre j ’ouvris j ’ouvrirai ouvert que j ’ouvre couvrir

nous ouvrons nous ouvrîm es nous ouvrirons que nous ouvrions découvrir
partir je pars je partis je partirai parti que je parte
nous partons nous partîm es nous partirons (être) que nous partions
plaire je plais je plus je plairai plu que je plaise déplaire
nous plaisons nous plûmes nous plairons que nous plaisions
pleuvoir il pleut il plut il pleuvra plu qu’il pleuve
(v. im p e rso n ­
n e l)
pouvoir (je puis) je peux je pus je pourrai pu que je puisse
tu peux, il peut nous pûmes nous pourrons que nous puissions
nous pouvons
ils peuvent

prendre je prends je pris je prendrai pris que je prenne apprendre

nous prenons nous prîm es nous prendrons que nous prenions comprendre
qu’ils prennent entreprendre

recevoir je reçois je reçus je recevrai reçu que je reçoive apercevoir

nous recevons nous reçûmes nous recevrons que nous recevions
qu ’ils reçoivent

résoudre je résous je résolus je résoudrai résolu que je résolve dissoudre (bez

nous résolvons nous résolûm es nous résoudrons que nous résolvions passé sim ple)
rire je ris je ris je rirai ri que je rie sourire
nous rions nous rîm es nous rirons que nous riions

savoir je sais je sus je saurai su que je sache

nous savons nous sûmes nous saurons que nous sachions
servir je sers je servis je servirai servi que je serve desservir
nous servons nous servîm es nous servirons que nous servions
sortir je sors je sortis je sortirai sorti que je sorte
nous sortons nous sortîm es nous sortirons que nous sortions
suffire je su ffis je su ffis je suffirai su ffi que je su ffise
nous su ffisons nous su ffîm es nous suffirons que nous su ffision s
 0/ PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO „WIEDZA POWSZECHNA” — WARSZAWA

odmieniają si
Tak samo

se souvenir
convaincre
poursuivre

appartenir
—U Maria Łozińska • Ludom ir Przestaszew ski

pourvoir
parvenir
convenir

prévenir

survivre
contenir

soutenir

devenir

prévoir
obtenir

revivre
revenir
retenir

revoir
nous nous taisions JĘZYK FRANCUSKI DLA ZAAWANSOWANYCH
p ré sen t

que nous vainquions

Zeszyt 8 Klucz

que nous voulions

que nous venions
nous suivions

que nous voyions

que nous vivions
que nous valions
que nous tenions

qu’ils veuillent
je me taise

que je vainque

qu’ils viennent

que je veuille
que je vienne
qu’ils vaillent
qu’ils tiennent
que je tienne

qu’ils voient
que je vaille
je suive

que je vive

que je voie
Subjonctif

KLUCZ DO TEKSTÓW I ĆWICZEŃ

que
que
que
que

! venu (être)
Participe

LEKCJA PIERWSZA
passé

vaincu

j voulu
vécu
suivi

valu
tenu

vu
3 Zam iast w stępu

1
|

nous tiendrons

nous viendrons

nous voudrons
nous vaincrons

Rzecz się d zieje n a M ięd zy n aro d o w y ch T a rg a c h K sią żk i w P a ła c u K u l­

nous vaudrons
Futur sim ple

nous suivrons

nous verrons
nous vivrons
je me tairai

tu ry . P a n P a w e ł W olski, m łody n au czy ciel ję z y k a fra n cu sk ieg o , i p a n n a

je viendrai

je voudrai
je vaincrai
je tiendrai

je vaudrai
nous nous
je suivrai

je verrai
je vivrai K ry s ty n a M id ak ó w n a, u ro cza stu d e n tk a , zatrzy m a li się p rze d działem p o d ­
tairons

ręc zn ik ó w ję z y k a fra n cu sk ieg o . K rysty n a : N iech p an sp o jrzy ! N ow y p o d ­

ręc zn ik ję z y k a fra n cu sk ieg o . J a k ła d n ie w y k o n an y (dosł. p rzed staw io n y )!
S k ła d a się z m a ły ch zeszytów um ieszczonych (dosł. zeb ran y ch ) w eleg an ck im
etui. P a w e ł: D opiero co się ukazał. N asze w y d a w n ic tw a w y d a ją o becnie
nous vainquîmes

nous voulûmes
sim p le

nous vécûmes

dużo k sią że k ję zy k a fra n cu sk ieg o . K r y s ty n a : Czy m y śli p an , że ta k sią żk a

nous valûmes
nous suivîmes

nous vînmes
nous tînmes

nous vîmes

b ęd zie m i o d p o w iad ała? P aw eł: N ie w iem . P rz e jrz y jm y ją razem . K ry sty n a :

je vainquis
nous nous

je voulus
je me tus

je vécus

M iejm y n ad zieję, że te n p o d ręczn ik n ie b ęd zie n u d n y . Je ste m zm ęczona

je suivis

je valus

je vins
je tins

je vis

C/3
ty m i w szy stk im i k siążk am i, w k tó ry ch (dosł. gdzie) za n u d za się (czy teln i­
Passé

<1>
B ka) ste re o ty p o w y m i fo rm u łk am i: F ra n c ja k o le b k ą cy w ilizacji; P a ry ż m ia ­
~r-“
*
stem św iatła... P aw eł: W oli p a n i za p ew n e te k sty , w k tó ry c h (dosł. gdzie)
F ra n c u z i u p ra w ia ją sam o k ry ty k ę, ja k (np.) “D zien n ik m a jo ra T h o m p so n a”
nous vainquons

alb o "S n o b issim o ” P ie r re D aninos. " F ra n c u z ”, m ó w i au to r, ”to je st (taki)

nous voulons
nous suivons

nous voyons
nous venons

nous vivons
nous valons

ils viennent
nous tenons
ils tiennent

ils veulent

p a n , k tó ry je dużo Chleba, n ie zna g eo g rafii i nosi (odznakę) L egii H o n o ­

P résen t

nous nous
je me tais

je vaincs

ro w e j”. K ry sty n a : T a d e fin ic ja w y d a je m i się zb y t uproszczona. P aw eł:

je veux
je viens
je vaux
il vainc
je tiens

je vois
taisons
je suis

je vis

M a p a n i ra c ję . D an in o s u w aż a sw oich ro d a k ó w za (dużo) b ard z iej sk o m p li­

k o w an y ch . “U w aża ją sie b ie”, d o d aje on, “za sk ro m n y ch , a le m ów ią, że
dzierżą po ch o d n ię cy w ilizacji; um ieszczają F ra n c ję w sw oim sercu, .lecz
sw o je k a p ita ły za g ra n ic ą ; d rw ią sobie z h is to ry je k szkockich, a le ch ętn ie
H-, s ta ra ją się u zy sk ać cenę n iższą od (ceny) w y zn aczo n ej...” K r y sty n a : Tym
taire

g
vouloir

raz em (on) p rzesad za! P aw eł: No ta k , p a n i je st b a rd z ie j k a to lic k a niż sam

vaincre

•c*
valoir
suivre

vivre
venir

H—.
tenir

p ap ież (dosł. w ięk szą m o n a rc h istk ą n iż król)! A le pow ró ćm y do .n aszej

voir

S książk i. W idzę już, że le k c je sk ła d a ją się z d ialo g ó w i te k stó w ciągłych,

se
270 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
co p o zw ala zapoznać się z ję zy k ie m m ów ionym i języ k iem p isan y m . K r y s ­
ty n a : N ie w idzę różnicy m iędzy ty m i dw om a języ k am i. P aw eł: Je ś li p a n i
pozw oli, sp ró b u ję p a n i w y tłu m aczy ć za g ad n ien ie w k ilk u słow ach. W idzi
p an i, ra n o w sz la fro k u i w p a n to fla c h , m ów i ,się w sposób b a rd z o sp o n ta ­
n iczn y i tro c h ę n ie d b ały . T o je s t ję zy k poufały. W ciąg u d n ia, n a p rz y k ła d
w b iu rze , zw raca się (już) w ięcej uw agi, w y ra ż a się w sposób b a rd z ie j p o ­
p ra w n y . T o je st języ k potoczny. N a n ie k tó ry c h u ro czy sty ch w ieczorach,
gdzie p an o w ie są w sm o k in g ach a p a n ie w su k n ia ch w ieczorow ych, sty l
się jeszcze p o p ra w ia (dosł. podnosi). To je s t ję zy k sta ra n n y . W ty m ję zy k u
p o lity cy p rz e m a w ia ją w Izb ie D ep u to w an y ch , sły n n i ad w o k aci w y g łaszają
sw o je m ow y obrończe, d o b rzy d z ien n ik a rz e re d a g u ją (sw oje) arty k u ły .
K r y s ty n a : No a ję z y k lite ra c k i? P aw eł: To te n , k tó ry z n a jd u je m y w w ie l­
k ic h d ziełach literac k ich . A le p rze d e w szy stk im n iech p an i n ie sądzi, że
w e F ra n c ji je st k ilk a języków . M ożna by p o ró w n a ć języ k fra n c u s k i do
p ię k n e j kobiety , zaw sze te j sam ej, a je d n a k ta k ró żn e j, zależn ie od tego,
czy n osi ko stiu m k ąp ielo w y , czy su k n ię w ieczorow ą.
Ćw iczenia
I. je u n e — négligé — é lé g a n t — é tu d ia n t — p ro fe sse u r de fra n ç a is — am o u ­
r e u x — je u n e — in te llig e n te — é tu d ia n te — am o u re u se — cé lib ataires.
II. p a ra is s e n t — p a r u t — p a r a îtr a — p a ra isse — p a ra is s a ie n t — a p aru .
N ow e k sią żk i p o ja w ia ją się codziennie. D efin ic ja D an in o s’a w y d a ła m i się
zbyt uproszczona. N ow y p o d ręc zn ik ję z y k a fra n cu sk ieg o u k aż e się za dw a
ty g o d nie. N ie uw ażam , żeby to etu i było (dosł. w y d aw ało się) eleganckie.
W asze ro zw aż an ia w y d a w a ły się pow ażne. Podczas p ew n eg o uroczystego
w ieczo ru P aw eł p o ja w ił się w sm okingu.
III. U n m a n u e l e n n u y e u x d ev ien t fa tig a n t. L e visag e p a r a îtr a v ieu x , m ais
le c œ u r r e s te ra je u n e. N apoléon n a q u it so ld a t, d ev in t em p e re u r, et m o u ru t
p riso n n ie r. L es P o lo n aises se disen t élégantes. Les e n fa n ts to m b e n t so u ­
v e n t m a lad e s. L es fem m es en ro b es du soir se c ro ie n t jolies.
IV. A nesse — d an seu se —- e x a m in a tric e — b o u la n g è re — A lsa cie n n e —
•cousine — cito y en n e — la u ré a te —■ c h a tte ; fa v o rite — é tra n g è re ■ — m a­
lig n e — ro y a le — douce — ro u sse — in q u iè te — c a d e tte — polie. L ’ân e
fa v o ri — l’ân e sse fa v o rite — le d a n s e u r p o li — la d a n seu se p o lie — l ’e x a m i­
n a te u r m a lin —• l’e x a m in a tric e m a lig n e — le b o u la n g e r ro y a l — la b o u la n ­
g ère ro y a le — l ’A lsacien ro u x — l’A lsacien n e ro u sse — le cousin ca d et —
la co usine c a d e tte — le cito y en é tra n g e r — la cito y en n e é tra n g è re — le
la u ré a t in q u ie t — la la u ré a te in q u iè te — le ch a t doux — la c h a tte douce.
V. tu o b tie n d ra s — vous o b tie n d rez — tu o b ten ais — vous obteniez; tu
essay e ra s — vous essay e re z — tu essayais — vous essayiez.
K lu c z do te k stó w i ćw iczeń 271
VI. A. E lle se p asse à la F oire In te rn a tio n a le d u L iv re a u P a la is de la C u l­
tu re . Us so n t allés a u P a la is de la C u ltu re a c h e te r u n m a n u e l d e fra n ça is.
E lle n ’aim e p a s les m a n u els en n uyeux. C’est u n m o n sie u r q u i m a n g e b e a u ­
coup de p ain , etc. ... N on, il se d it m odeste. Oui, il e st u n p eu av a re. Non,
je la tro u v e exag érée. Non, on p a rle -d’u n e m a n iè re sp o n tan ée, q u a n d on
est chez soi e t q u ’on se dépêche. P e n d a n t la jo u rn ée , on s’ex p rim e d ’un e
m a n iè re p lu s co rrecte. C’est selle q u ’on tro u v e d a n s les g ra n d e s œ u v re s
litté ra ire s. Il la co m p are à une b e lle fem m e. Oui, il m e p a r a ît sy m p a th iq u e .
B. J ’é tu d ie le fra n ç a is d ep u is d e u x an n ées. J ’é tu d ie le fra n ç a is p a rc e q u e
je dois f a ir e un stag e en F rance. J ’ai étu d ié le fra n ç a is d an s le m a n u e l. . . .
J e crois q u e oui. J e v e u x a p p re n d re le fra n ç a is d’u n e faço n active. C’est un e
la n g u e assez difficile.
LEKCJA DRUGA
N iespodziew ane (dosł. nieprzewidziane) spotkanie
O s o b y: M onika, ste n o ty p istk a, K lau d iu sz, je j k u zy n . K la u d iu sz: D zień
dobry, M oniko! Co słychać? N igdy do n a s n ie przychodzisz. N udzisz się z a ­
p ew n e w n aszym dom u. M onika: S kądże. B ardzo lu b ię całą naszą rodzinę.
A le m ia ła m e g z a m in y ... K la u d iu sz: A ta k , p rzy p o m in am s o b i e .. . A w ięc
o trzy m ała ś sw ój dyplom sten o ty p istk i? M oje g ra tu la c je ! M onika: N iestety ,
n a jtru d n ie js z e p o zo staje do zrobienia. T rz eb a znaleźć p ra c ę w p o w ażn y m
p rze d sięb io rstw ie. K la u d iu sz: P rzecież ty m asz w szystko, co je st p o trze b n e,
ab y być id e a ln ą s e k re ta rk ą d y rek cji: w zro st 1,70 m , obw ód k la tk i p ie rsio ­
w ej co n a jm n ie j 99 cm, obwód w b io d rac h 90 cm , w sp a n ia łe w ło s y . . . M o ­
n ika : Je ste ś b ard z o m iły p raw iąc m i k o m p lem en ty . W iesz je d n a k , że o becnie
d y re k to rz y z w ra c a ją co raz m niej u w ag i n a te z e w n ętrzn e w alory. N ależy
zdać egzam in k o n k u rso w y , różniący się od w y b o ru (na) “Miss F r a n c ji”. A ty,
zd ajesz za m iesiąc m a tu rę , p raw d a? Co b ędziesz ro b ił potem ? K la u d iu sz:
Chciałbym, zapisać się n a W ydział M edyczny, a le m ój p ro fe so r p o w tarz a
m i n ie u sta n n ie (dosł. zawsze), że m am sp e c ja ln e dyspozycje, ab y zostać
lo tn ik iem . M o n ika : J a k to? K la u d iu sz: P o n iew aż (ja k m ówi)- s ta le b u ja m
w obłokach. M onika: T y nigdy n ie b y łeś p o w ażny, K lau d iu szu .
Dzień jak co dzień (dosł. jak w szystkie pozostałe)
P a n R acan p rz e c ie ra oczy. Z a sta n a w ia się, k tó r a je s t godzina. Z am iast
odpow iedzi słyszy, ja k dzw oni b u dzik. P odczas gdy się u b ie ra , (jego) żona
p rzy g o to w u je m u śn ia d an ie. Je śli chodzi o jego dw óch synów , J a n a i K la u ­
diusza, (to) w y leg u ją się (oni) d zisiaj, pon iew aż je s t to śro d a, a w e F ra n c ji
tego d n ia n ie m a lek cji. K w ad ran s po ósm ej p. R acan w y chodzi z dom u
 272 K lu c z do te k stó w i ćw iczeń
i u d a je się do p ra c y (w) sw oim P e u g e o t 504. C hociaż zaczyna (sw oją) p ra c ę
o godzinie d ziew iątej, b ard z o lu b i p rzy je żd ż ać do b iu r a p ro jek to w e g o k ilk a
m in u t w cześniej. J e s t in ż y n ierem w w ażn y m p rz e d się b io rstw ie b u d o w la ­
ny m , znanym w całym św iecie pod n az w ą “P rz e d się b io rstw o T ech n iczn e
S to so w an ia B e to n u S prężo n eg o ”. J e s t b ard z o cen io n y p rzez sw ojego d y r e k ­
to ra o raz te ch n ik ó w , k tó rz y z n im p ra c u ją , p o n iew aż u m ia ł zaw sze łączyć
d u że w alo ry c h a r a k te ru (dosł. serca) z w y so k im i k w a lifik a c ja m i zaw o d o ­
w y m i. O koło w pół do p ierw szej je obiad (dosł. śn ia d an ie) w stołów ce, p o ­
te m n a now o b ie rz e się do p rac y , k tó rą kończy (dosł. ab y zakończyć)
o o siem n astej trzydzieści. W ieczorem R a k an o w ie z b ie ra ją się w re szc ie razem
(dosł. z n a jd u ją się w reszcie zgrom adzeni) p rz y (dosł. w okół) stole. P a n i R a ­
ca n p o d a je k o la c ję (dosł. obiad) ra c z e j o bfitą, a je j m ą ż o tw ie ra b u te lk ę
d o b reg o w in a, k tó re ro zw ią zu je języki. R ozm aw ia się w iele, o p o w iad a się
d ro b n e w y d a rz e n ia dnia. K la u d iu sz w sp o m in a o sw o jej rozm o w ie z k u z y n k ą
M oniką. P o tem K la u d iu sz i J a n m ów ią o sw oich p ro je k ta c h n a przyszłość,
d y s k u tu ją n a te m a t w y b o ru (rzem iosła lub) zaw odu. Z a m iesiąc, m ów i K la u ­
diusz, k ie d y zrobię (dosł. skończę) m a tu rę , zapiszę się n a W y d ział M edyczny:
n ic b a rd z ie j p asjo n u ją ceg o , ja k p rac o w a ć n a d u z d ra w ia n ie m chorych, albo,
lep iej jeszcze, n ad zapobieganiem chorobie. A ja, w trą c a J a n , b ęd ę n a u c z y ­
cielem . T e d w a zaw ody są dość sobie blisk ie, d o rzu ca p. R acan , p ie lęg n u je
się ciało i um ysł. O czyw iście w olałbym , żebyście b y li obaj in ż y n ieram i. Nic
n ie d o ró w n u je te m u zaw odow i. W y i ja, m o g lib y śm y dokonać razem w ie l­
k ic h rzeczy.
Ć w iczenia
I. in s titu tric e — la s e c ré ta ire — se c ré ta ire — l ’in g é n ie u r — u n e b o n n e s té ­
n o d ac ty lo — m édecin
II. L es R acan p re n n e n t u n d în e r a b o n d a n t. L es B o u rb o n s ré g n a ie n t en
F ra n c e , et les S tu a r ts en A n g le te rre . L es B o n a p a rte n ’é ta ie n t pas u n e f a ­
m ille royale. L es Ita lie n s so n t b a v a rd s. L es P o lo n ais o n t b eau co u p de sy m ­
p a th ie p o u r les F ra n ça is. M on sieu r et M adam e B ochet onit u n e R e n a u lt 5.
III. u n e fem m e p ilo te — u n e fem m e p e in tre — u n e d o cto resse (albo: u n e
fem m e d octeur) — u n e p a rtis a n e — u n e im p é ra tric e — u n e fem m e é c ri­
v ain — u n e fem m e a u te u r — u n e m o n itric e ; m e ille u re — g rec q u e — h a r ­
die — d e rn iè re — av o u é e — co n sciencieuse — d isc rè te ■ — m u e tte ; un p ilo te
h a rd i — u n e fem m e p ilo te h a rd ie — un p e in tre m u e t — u n e fem m e p e in tre
m u e tte — un d o c te u r d isc re t — u n e d o cto resse d isc rè te — un p a rtis a n
av o u é — u n e p a rtis a n e avo u ée — le d e rn ie r e m p e re u r — la d e rn iè re im p é­
r a tr ic e — u n é c riv a in m e ille u r — u n e fem m e é c riv a in m e ille u re — un
a u te u r grec — u n e fem m e a u te u r g rec q u e — un m o n ite u r co n scien cieu x —
u n e m o n itric e consciencieuse. J e a n n e est u n e fem m e p ilo te h ard ie. L es
K lu cz do te k s tó w i ćw iczeń 273
ta b le a u x du p e in tre m u e t tra h isse n t un g ra n d ta len t. M m e X est u n e docto­
re sse discrète. F ré d é ric Jo lio t-C u rie é ta it un p a rtis a n avoué de la paix .
C a th e rin e la G ra n d e é ta it la d e rn iè re im p é ra tric e de R ussie. Je tro u v e cet
é c riv a in m e ille u r q u e les autres. Ce liv re est é c rit p a r u n e fem m e a u te u r
g recq u e. U n m o n ite u r consciencieux est to u jo u rs trè s estim é.
IV. p assé — in té re ssa n te s — in té re ss a n t — cu rie u se — passé
V. jo in s — v a la it — jo in te s .— v a la it — v a u t — jo ig n it
VI. d w a czasy p rzyszłe; le fu tu r a n té rie u r — czynność w cześniejsza, le f u tu r
sim p le — czynność późniejsza.
VII. Q u an d j ’a u ra i tro u v é du tra v a il, je p a sse ra i u n ex am en d’adm ission.
Q u an d M. R a ca n a u ra fa it sa to ile tte , il p r e n d r a son p e tit d éjeu n e r. Q uand
M m e R a ca n a u ra se rv i le dîner, to u te la fa m ille se tro u v e ra ré u n ie a u to u r
d e la ta b le . Q u an d les en fan ts a u ro n t p a rlé de le u rs p ro je ts d’av e n ir, M.
R a ca n p re n d ra la p aro le. Q uand les R acan se se ro n t ré u n is a u to u r d e la
ta b le , ils se ra c o n te ro n t les p e tits év én em en ts d e la jo u rn ée.
VIII. A. M onique a reçu le diplôm e de stén o d acty lo . N on, cela n e su ffit pas.
O ui, elle est m odeste. E lle m e p la ît b eau co u p . Us n ’y v o n t p as p a rc e q u ’a u ­
jo u r d ’h u i c’est je u d i et en F ra n c e il n ’y a p a s de classe ce jo u r-là . I l se
re n d a u tr a v a il d an s sa P eu g eo t .504. M. R acan tr a v a ille en v iro n h u it h e u ­
re s p a r jo u r. C’est u n rep a s im p o rta n t p a rc e q u e p e n d a n t le d în e r to u te la
fa m ille se tro u v e en fin réu n ie. P e n d a n t ce rep as, ils se ra c o n te n t les p etits
év é n em en ts de la jo u rn ée. C lau d e v e u t ê tre m édecin. N on, il n e les p a r ­
ta g e pas.
B. Oui, j ’étu d ie en co re à l ’U n iv ersité, à l ’Ecole P o ly tec h n iq u e , au L ycée
T e c h n iq u e ... J e v o u d rais d ev e n ir in g én ieu r. J e suis o u v rier spécialisé,
co m p tab le (księgow y), tech n icien . . . J e com m ence m o n tra v a il à 7 h eu res.
J e tr a v a ille à l’usine, a u M in istère du C o m m e rc e . . . P o u r m e re n d re au
tra v a il je p re n d s l’au to b u s, le tr a in . . . P lu tô t oui. J e g ag n e . . . p a r mois.
Non, je v o u d rais q u e m es en fa n ts fa sse n t des études su p é rie u re s p o u r d ev e­
n ir in g é n ie u r ou m éd ecin . . . L es p ro fessio n s les p lu s estim ées ce so n t celles
de . . .
LEKCJA TRZECIA
Podróże kształcą (dosł. kształtują młodzież)
P o k ilk u m ie sią ca ch nieobecności, P a w e ł sp o ty k a K ry s ty n ę w h e rb a c ia rn i
w W arszaw ie. P rz y (dosł. przed) filiżan ce h e rb a ty ro zm a w iają o m in io n y ch
w ak a cja ch . K r y sty n a : N iew iele zm ien ił się p a n od (swego) w yjazdu. M y śla­
18 Język francuski dla zaawansowanych
274 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
łam , że po trzy m iesięczn y m p o bycie w e F ra n c ji w ró ci p an ch udy ja k
p a ty k (dosł. gwóźdź). P a w e ł: A leż dlaczego? K r y s ty n a : Z m ęczenie d łu g ą
p odróżą, now e w ra że n ia, w ycieczki, p ra c a . . . oto dlaczego (dosł. z czego)
człow iek chudnie. A poza ty m p rze d e w szy stk im oszczędności n a odży w ia­
n iu się. N asi sty p en d y ści z a cisk ają często p asa, ab y m óc k u p ić o k azy jn ie
sam ochód (dosł. sam ochód okazyjny). P aw eł: R obi p a n i złośliw e aluzje! N ie
k u p iłe m sam ochodu, n a to m ia st m am dla p a n i m ały p re z e n t (dosł. do o fiaro ­
w a n ia pani). K ry sty n a : O, ja k to m iło, że p a n o m n ie pom yślał! J a k (ona)
ła d n ie p a c h n ie ta w o d a kolońska! P aw eł: Je ś li chodzi o m o ją podróż, (to)
n ie była ona m ęcząca. W ta m tą stro n ę podróżow ałem „A irb u sem ” F ra n c u s ­
k ic h L in ii L otniczych. N a p o k ład zie było około p ięćd ziesięciu p asażeró w .
Z p o w ro tem leciałem (dosł. w ziąłem ) T U 154 P o lsk ich L in ii L otniczych.
Z ap e w n iam p a n ią , że lot b y ł b ard z o p rz y je m n y . S am olot leciał n a w ysokości
od sześciu do sie d m iu ty sięc y m etró w . N ie odczuw ało się żad n y ch w s trz ą ­
sów. N ie czułem się źle w p o w ietrz u (dosł. n ie m ia łe m ch o ro b y p o w ietrzn ej).
O b słu g a n a obu lin ia c h je st rzeczyw iście bez zarzu tu , ste w a rd e sy b ard zo
sy m patyczne. K r y sty n a : G dy by łam m łodsza, ch ciałam zostać ste w ard esą.
Czy to p ra w d a , że fra n c u sk ie ste w ard esy m u szą być n iezam ężn e i że n ie
w olno im w y jść za m ą ż przed w y g aśn ięciem (ich) k o n tra k tu ? P aw eł: S ą ­
dzę, że to p ra w d a (dosł. że to je st ścisłe). P ow ró ćm y je d n a k do m o jej p o d ­
róży. W ta m tą stro n ę je ch a łem tr a s ą W a rsz a w a -P ra g a -P a ry ż , a z p o w ro tem
P a ry ż -Z u ry c h -W a rsz a w a . P ra g a w id z ia n a z lo tu p ta k a je st b ard zo m a lo w n i­
cza . . . K r y sty n a : Z n am tro ch ę P ra g ę, sp ęd ziłam ta m dw a tygodnie. M iasto
je s t rzeczyw iście ła d n e. T rz e b a je k o n ie cz n ie zw iedzić. Paioeł: Je śli zechce
m i p a n i służyć za p rze w o d n ik a, p o ja d ę z p a n ią do P ra g i . . . A le n a czym
(to) sta n ąłem ? A ta k , . . . n a lo tn isk u O rly m iałem m a ły in cy d en t. Z am iast
w siąść do a u to k a ru (jadącego) n a dw orzec lo tn iczy n a pl. In w alid ó w ,
w siad łem do tego, k tó ry jech ał n a P o rte M aillot. D osłow nie w ositat-
n ie j ch w ili spostrzegłem sw oją pom yłkę. K ry sty n a : P a n je st zaw sze ro z ­
ta rg n io n y , (panie) P aw le, ja k w szyscy nauczyciele. A (jak) fra n c u s k a k o n ­
tro la celna? P aw eł: C elnicy nie b y li ta cy źli. A zresztą, n ie m iałem nic
do za d ek laro w a n ia . T rzy b u te lk i w ódki i dw ieście p ap iero só w , to n ie je st
p rzem y t. K ry sty n a : A w P ary żu , czy siedział p a n od r a n a do w ieczo ra
w B ibliotece N arodow ej? P aw eł: P rz y ją łe m fra n c u s k i sy stem p rac y . P ięć
d ni tygodniow o in te n sy w n e j p rac y , i k o m p le tn y odpoczynek w sobotę
i w niedzielę. P odczas w e e k -e n d ’ów zw iedzałem p rze d e w szy stk im okolice
P ary ża . C zasem m oi p rz y ja c ie le z a b ie ra li m n ie d alej, n a p rz y k ła d do D ieppe,
k tó r e je st k ąp ielisk iem (dla) przeciętn eg o P a ry ż a n in a . K ry sty n a : M iał p an
szczęście. Z azdroszczę p an u . P aw eł: N ie m a p a n i p o w o d u się skarżyć, gdyż
p a n i rów nież o d b y ła p ię k n ą podróż. A te ra z n a p a n ią k o lej, żeby o p o w ie­
dzieć m i sw oje w ra ż e n ia . Czy p a n i m a jeszcze n a coś ochotę (dosł. czy p a n i
jeszcze coś w eźm ie)? K eln e r, poproszę dw a k ie lisz k i to k aju .
K lu c z dc te k s tó w i ćw iczeń 275
K ilka cyfr
Je ś li b ędziecie u w ażn ie oglądać m ap ę sieci k o m u n ik a c y jn e j F ra n c ji, zo­
baczy cie ogrom ną ilość różnokolorow ych lin ii, k tó re ozn aczają drogi b ite
(sam ochodow e), drogi żelazne, drogi p o w ietrzn e, rze k i i k a n a ły n aw ig acy jn e.
C ała ta sieć za jm u je 700.000 h e k taró w te ry to riu m fran cu sk ieg o . Są to ogrom ­
ne obszary. A i lu d zi też n iem ało (dosł. n ie są m n iej liczni): 4°/o (całej) lu d ­
ności p ra c u ją c e j (dosł. czynnej) (350.000 osób), p ra c u je w tran sp o rc ie. Je śli
chcecie (gdzieś) pojechać, będziecie m ie li k ło p o t ty lk o z w yborem . Sw oim i
sam ochodam i p ry w a tn y m i w liczbie 17.000.000 F ra n cu z i m ogą p rz e je ­
chać 5.500 k m a u to stra d i 400.000 k m dróg p ań stw o w y ch i okręgow ych.
W ielu F ran cu zó w p o d ró żu je jed n ak ko leją, k tó re j długość sieci w y ­
n osi (dosł. p okryw a) 36.000 km. 10.000 k m lin ii j e s t . z e le k try fik o w a­
nych, a fra n c u sk ie pociągi elek try czn e są n ajszy b sze n a św iecie; (pociąg)
TG V p rzeb y w a w ciągu dw óch godzin tra s ę P a ry ż —L y o n (512 km ). A oto
d ew iza k o le jarzy : “B ezpieczeństw o, szybkość, p u n k tu a ln o ść ”. N a podróż
w sp ra w a c h służbow ych (dosł. w interesach) p ro p o n u ję w am sam olot. D uża
ilość stolic p ro w in cjo n a ln y ch poisiada lo tn isk a. P ary ż, M a rsy lia i N icea
m a ją lo tn isk a, m ogące p rzy jm o w ać duże odrzutow ce. A b y p o jech ać do S ta ­
n ó w Z jednoczonych n a p rzy k ła d , w y starczy po p ro stu (dosł. tylko) w siąść
do B oeinga 707 F ra n c u sk ic h L in ii L otniczych, k tó ry w ciągu 5 godzin za­
w iezie w as do Nowego Y o rk u . A je śli p rz e ra ż a ją w as p odróże p o w ietrzn e,
w siąd źcie n a jedno z ty ch p ły w ając y ch m iast, ja k n a p rz y k ła d “F ra n c e ”.
W d w a i pół d n ia b ęd ziecie w N ow ym Y orku. I, co w ięcej, będziecie się
cieszyli p rz y je m n ą p odróżą i odpoczniecie w czasie drogi. P e łn y now oczesny
k o m fo rt został uw zg lęd n io n y (dosł. p rzew id zian y ) n a ty m o lbrzym im sta tk u ,
k tóry, g d y b y się go u staw iło pionow o, p rzew y ższy łb y w ysokość W ieży E iffla.
J e ś li m o żn a w ierzyć d ziennikarzom , k u c h a rz e b ęd ą w a s rozpieszczać 2.000
b u te le k p rze d n ich w in , u rac zą w as 200 kg k aw io ru , 400 k u rcz ak am i, 500 kg
sa łaty i 4.000 b u łek , co stan o w i p odstaw ow e w y ży w ien ie dzienne.
Ć wiczenia
I. se so n t ren c o n tré s — est (ou sont) — fe ra (où fero n t) — a im a ie n t — se rt
(ou se rv e n t) — a b a n d o n n è re n t — so rta it (ou so rta ie n t) — tra v a ille n t — r e ­
p ré se n te n t
II. sep t ce n t m ille h e c ta re s — q u a tre p o u r cen t de la p o p u la tio n — h u it
cen t c in q u a n te m ille p erso n n es — d ix -s e p t m illio n s de v o itu re s — cinq
m ille cinq cen ts k m d ’a u to ro u te s — q u a tre ce n t m ille k m de ro u te s —
tr e n te h u it m ille h u it cen t c in q u a n te k m — d ix m ille k m dé lig n es — cinq
ce n t douze k m — six h eu re s — les d eux m ille b o u teilles — le s d eu x cents
kg de c a v ia r — les q u a tre cen ts p o u lets — les cin q cen ts kg de salad es — les
q u a tre m ille p e tits p ain s
 276 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
III. U ne q u a ra n ta in e de v o itu re s p a s se n t p a r le p o n t. U ne so ix a n ta in e
d’élèves so rte n t de l ’école. U ne ce n ta in e de p erso n n e s p a rle n t à la fois.
U ne tr e n ta in e de m aisons ont é té d étru ites.
IV. c é lib a ta ire s — orzecznik oznaczający sta n ; g u id e — orzecznik o zn acza­
ją c y zawód.
V. L es gens q u i m o n tre n t au x d o u an iers le u rs v alise s so n t a rriv é s de P r a ­
gue. P a u l q u i est a llé à P a ris en avion, a f a it u n v oyage ag réab le. T o i q ui
es m on élève, tu dois v isite r la F ra n ce . Le “F ra n c e ”, q u i est u n e v ille f lo t­
ta n te , re p ré se n te la F ra n c e su r la m e r. V ous q u i êtes cé lib ataires, vous
p o u v ez d ev en ir hôtesses de l ’air. B eaucoup de P a risie n s v isite n t D ieppe
q u i est une sta tio n b aln éa ire .
VI. su iv ra i — se s u iv e n t — su iv ais — suiv e — o n t su iv i — p laig n o n s — n e
se p la in t p a s — se p la in d ro n t — se p la ig n e n t
VII. A. Ils se re n c o n tre n t dans un salon de th é de V arsovie. Non, il n ’a
p a s beau-coup changé. Us m a ig risse n t so u v e n t p a rc e q u ’ils fo n t des éco ­
nom ies su r la n o u rritu re . Il lu i a ac h eté de l’eau de Cologne. Il est im p e c ­
cable. P o u r y aller, il a p ris u n A irb u s d ’A ir F ran ce. A u lieu de p re n d re le
c a r p o u r l ’a é ro g a re des Invalides, il est m o n té d an s celui q ui a lla it à la P o rte
M aillot. Non, les d o u an iers n e sonit p as sévères. P e n d a n t la sem aine, il
tr a v a illa it à la B ib lio th è q u e N atio n ale. P e n d a n t les w e e k -e n d s, il v isita it
les en v iro n s de P a ris. D ieppe se tro u v e s u r la M anche. O ui, il est im p o rta n t.
E lle est la su iv a n te : “S écu rité, vitesse, p o n c tu a lité ”. P o u r y aller, il fa u t
5 h eu re s. O ui, ils so n t trè s c o n fo rtab les (albo: O ui, ils le sont). L e p lu s
g ra n d p aq u e b o t fra n ç a is s’ap p elle le “F ra n c e ”.
B. O ui, j ’ai voyagé à l’é tra n g e r. J e suis allé(e) en A n g le te rre . J ’y suis allé
en . . . Mon voyage a d u ré . .. h eu re s. J e p ré fè re la v o itu re , p a rc e q u e c ’est
u n m oyen de tr a n s p o r t co n fo rta b le et bon m a rc h é (tani). C ’est l’aérodrom e.
Ce sont la L ot, l’A ir-F ra n c e . . . Oui, j ’ai é té à . . . D ans les c h a n tie rs n a ­
v als on co n stru it des b a te a u x .
LEKCJA CZWARTA
Podróże kształcą (ciąg dalszy)
P a w e ł: K ieliszek to k a ju , to p a n i d o brze zrobi. R ozm ow a sta n ie się b a r ­
dziej ożyw iona. A w ięc ta podróż do P rag i? K ry sty n a : O d b y łam podróż p o ­
ciągiem . Nie lu b ię au to k aró w , w k tó ry c h cały czas trz e b a siedzieć. W p o ­
ciągu m ożna sp acero w ać po k o ry ta rz u , m ożna p ójść zjeść (coś) w w ag o n ie
re sta u ra c y jn y m . P aw eł: A p an i sąsiedzi? Czy n ie b y li n u d n i? K rysty n a :
B y n a jm n iej, opow iad ali m nóstw o zab aw n y ch h isto ry je k . P rzy p o m in am sobie
tę oto: P ew ien p o d ró żn y (tak) się żalił u rzę d n ik o w i n a spóźnianie się p o ­
K lu cz do te k stó w i ćw iczeń 277
ciągów : “Do czego służą w asze ro zkłady jazdy, je śli w asze pociągi zaw sze
się o p ó źn iają ?” A u rzę d n ik na to: “Do czego służyłyby n asze poczekalnie,
g d y b y nasze p ociągi przychodziły zaw sze o czasie?” P aw eł: To św ietne!
Z k o lei ja opow iem p an i anegdotę. W p rzed ziale z n a jd u je się m ło d e m a ł­
żeństw o. P ociąg p rzejeżd ża przez tu n el. K ied y (z niego) w y jeżd ża (dosł.
przy w yjściu), m łody m ałżonek m ów i do sw o jej żony: “G dybym w iedział,
W iktorio, że te n tu n e l będzie ta k i długi, p o cało w ałb y m cię . . . ” A m łoda
ko b ieta, zaskoczona, odpow iada: “J a k to (więc) to n ie b y łeś ty ? ” K rysty n a :
M usiano p a n u (jak) w idzę opow iadać w e F ra n c ji d o b re an eg d o ty . . . Paw eł:
A p a n i w ra ż e n ia z P rag i? K rystyn a : M iasto zostało n ie w iele zniszczone (dosł.
d o tk n ięte) podczas w o jn y , (stare) z a b y tk i zach o w ały się dobrze (dosł. są
d ob rze zachow ane). P a w e ł: J a k k aż d a k o b ieta, sp ęd ziła p a n i zap ew n e w ięcej
czasu w sk le p ac h niż w m uzeach? K ry sty n a : P a n m n ie n ie docenia. Z w ie­
dziłam s ta re m iasto , M uzeum N arodow e, M ost K a ro la ozdobiony w s p a n ia ­
ły m i p o sąg am i . . . In tereso w a łam się ró w n ież sk lep am i. S tw ierd ziłam , że
w iele (z nich) stosow ało sam oobsługę. P a w e ł: S am o o b słu g a (albo “s e lf-se r­
v ic e”) b ard zo się ro zw in ę ła w E u ro p ie po d ru g iej w o jn ie św iato w ej. S k lep y
teg o ro d z a ju z n a jd u ją się w e w szy stk ich k r a ja c h (św iata). A le co p a n i k u ­
p iła w P ra d ze ? K r y sty n a : N iew iele (rzeczy). T o rb ę p o d ró żn ą i ła d n ą p a rę
b u tó w , a d la p a n a (oto) zapalniczkę.
Spacer P aw ła w Paryżu
(Nie m ów ił o n im K ry sty n ie)
G o dzina d ziesiąta! Je ste m w O grodzie L u k sem b u rsk im , siedzę n a ław ce
(k rzesła są p ła tn e) i czekam . C zekam n a M ałg o rzatę, k tó r a p o w in n a p rzy jść
la d a chw ila. Po (upływ ie) d w u d ziestu m in u ta c h w idzę, ja k n ad ch o d zi szy b ­
k im i le k k im k ro k iem . B ędziem y sp acero w ać cały dzień po P ary żu . N a j­
p ie rw w y p ijem y (dosł. w y p ije się) coś n a ta ra s ie k a w ia rn i, k tó ra z n a jd u je
się d o k ła d n ie n a ro g u b u lw a ru Ś w iętego M ich ała i u licy S o u fflo t. S tąd
b ard z o dob rze w id ać P a n te o n z jego k o lu m n a m i i ro zleg łą ko p u łą. P a n ­
teon, tłu m aczy m i M ałg o rzata, w znosi się n a szczycie g ó ry Ś w iętej G en o ­
w efy ; je s t to n ajw y ższy p u n k t n a lew y m b rze g u (Sekw any). “T o je s t brzeg,
gdzie się m yśli, podczas gdy n a p raw y m b rze g u w y d a je się” (pieniądze).
A rc h ite k t S o u fflo t sp o rzą d za około 1750 ro k u p la n y tego w ielkiego
b u d y n k u , k tó ry m ia ł początkow o zastąp ić n a w pół zru jn o w a n y kościół
o p actw a św . G enow efy. W ro k u 1791 kościół zo staje p rzero b io n y n a św ią ty ­
n ię S ław y ; p rzy jm ie on a “p ro ch y w ielk ich lu d z i epoki w olności fra n c u s k ie j” .
Po o bejściu P a n te o n u schodzim y k u S ek w an ie p rzech o d ząc p rzez D zielnicę
Ł aciń sk ą. Id ziem y ty m i u licam i, o k tó ry c h G oethe m ów ił, że n a każdym
zak ręcie dosł: ro zw in ę ła się stro n ic a h isto rii, n a to m ia st B alzac głosił:
“J e d n a u lic a p a ry sk a to (jest) cały św ia t!” T ak , to pow ied zen ie je st zaw sze
a k tu a ln e (praw dziw e), tu w id zi się św iat m łody, dy n am iczn y , ko sm o p o li­
 278 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń K lu cz do te k s tó w i ćw iczeń 279

tyczny. W ielu m ło d y ch ludzi, k tó ry c h m ijam y , s tu d iu je w ró żn y c h W yższych IV. com m e to u t — com m e to u t — com m e to u t — com m e to u te — com m e
S zk o łach D zielnicy, a zw łaszcza n a S orbonie. T a sły n n a S o rb o n a s ta ła się to u te. J e s t p an odw ażny, ja k k a ż d y lo tn ik . N osi p a n o k u la ry , ja k k ażd y
zb yt ciasn a i zo stała podzielona na k ilk a n iezależn y ch u n i­ p ro feso r. P aw eł nie b y ł w iern y , ja k k aż d y m ężczyzna. L u b isz ła d n e p a n ­
w e rsy te tó w (trz y n aście w reg io n ie pary sk im ). K ie ru je m y się tofle, ja k k ażd a m ło d a dziew czyna. M a łg o rz ata m ia ła szczególny urok, ja k
pow oli ku S ekw anie, p rz y g lą d a ją c się po d ro d ze m ałym k a ż d a P a ry ż a n k a .
re sta u ra c jo m z w yw ieszonym i n a drzw iach (ich) jad ło sp isam i. P rz e ­ V. A. E lle n ’aim e p as v oyager en car, p a rc e q u ’on d o it y re s te r assis tout
chodzim y p rzez m o st Ś w iętego M ich ała i oto je ste śm y k oło C onciergerie.
le tem p s. Non, elle n ’a v a it p as d e com pagnons d e v o y ag e en n u y e u x . Ils
P o dczas rew o lu c ji n az y w an o ją p rze d p o k o jem gilotyny. K ró lo w a M a ria -
ra c o n ta ie n t des h isto ire s drôles. C’est u n m a g asin où on se sert soi-m êm e.
- A n to n in a , K a ro lin a C orday, k tó ra zab iła M a ra ta, p o eta A n d rzej C h é n ie r E lle a ac h eté à P ra g u e u n sac d e v o y ag e e t u n e p a ire de ch a u ssu res. Non,
sp ęd zili ta m sw o je o sta tn ie ch w ile (życia). W idać stą d L o u v re, k tó reg o
elle n ’est p a s a rriv é e à l ’h eu re. C ela v e u t d ire q u e su r la riv e g au ch e se
fa s a d a w y d a je się p rz y ja ź n ie za p raszać (dosł. b a rd z o goś­ tro u v e n t des m usées, des édifices h isto riq u e s et les écoles s u p é rie u re s du
cinna). A w ieczorem , po p rze jściu k lasy czn ej drogi w sz y st­ Q u a rtie r L atin , ta n d is q u e su r la riv e d ro ite il y a de g ra n d s re s ta u ra n ts ,
k ic h tu ry stó w św ia ta, w ró cim y zobaczyć “F e e rię N o tre -D a m e ”. W idow isko des h ô tels les p lu s ch ers et des g ra n d s m ag asin s. O n a com m encé à le
je d y n e (na św iecie), podczas k tó reg o p rz e su w a się (przed n aszy m i oczam i) c o n s tru ire en 1750. On y voit u n m on d e je u n e, d y n am iq u e et cosm opolite.
h is to ria F ra n c ji od Ś w iętego L u d w ik a aż po k o ro n ac ję N ap o leo n a i aż po Oui, 1253. O ui, c’é ta it en 1364. L a C o n cierg erie é ta it appelée „l’a n tic h a m b re
tę sobotę 26 sie rp n ia 1944 roku, kied y pod sk le p ie n iam i osw obodzonej k a ­
d e la g u illo tin e ”, p a rc e q u ’on d é te n a it là ceu x q u i d ev a ie n t ê tr e g u illo tin és.
te d ry ro zb rzm iew ały to n y “T e D eu m ”.
D an s la F é e rie N o tre-D am e on p ré se n te u n sp ectacle au co u rs d u q u el se
d éro u le l ’H isto ire de F ra n c e de S ain t-L o u is à la L ib ératio n .
Ć wiczenia
B. Oui, j ’aim e b ie n fa ire d u lè c h e -v itrin e (léch er lizać). D an s m on q u a rtie r
I. A . U n je u n e hom m e l ’em b rasse. P a u l l ’a tte n d . N ous le tra v e rs o n s. Il la il y a b eau co u p de m ag asin s e t de b o u tiq u e s: u n e ép icerie, u n e b o u la n ­
v e rra . L es é tu d ia n ts les éco u ten t. — P a u l lu i écrit. E lle lu i o ffre u n b r i ­ gerie, u n e c h a rc u te rie , u n e c ré m e rie (m leczarn ia, sklep n ab iało w y ) . . .
q u et. I l le u r envoie u n e le ttr e . V ous le u r m o n tre z les photos. D an s u n e é p ice rie on p e u t a c h e te r de la fa rin e , d u su cre, d u café . . . D an s
u n e b o u la n g erie on p e u t a c h eter d u p ain , des cro issan ts . . . D ans u n e
B. Ils n e le sont pas. V ous n e l ’êtes pas. P a u l la so u s-estim e. C h ristin e les c h a rc u te rie on p e u t a c h e te r d u ja m b o n , des sau cisses . . . D ans u n e c ré ­
ra c o n te à P a u l. N ous la visito n s. L es P a risie n n e s le sont. E lle n e s e ra p as m e rie —• des œ u fs, du fro m ag e, du b e u rre , d u la it. O ui, je con n ais bien
u n e P a risie n n e . L e g arç o n le u r se rt u n v e r r e de T okay. V arsovie, p a rc e q u e j ’h a b ite d a n s c e tte v ille d ep u is q u in ze ans. A Ł azien k i
il y a le P a la is s u r l’E au, l ’O ran g erie, le m o n u m e n t d e C h o p i n ... J e le u r
II. L e g arçon se rv ira d e u x v e rre s de T okay. L e p la n d e P a ris no u s se rv a it m o n tre ra is to u t d ’a b o rd la V ieille-V ille.
de guide. Ce m a n u e l s e rv ira à l’en seig n em en t. M a rie -A n to in e tte a v a it é té
co n d am n ée à m o rt. C h ristin e ré p o n d it a u x q u estio n s de P a u l. L es co m p a­
gnies a é rie n n e s ré p o n d e n t de la sé c u rité des v o y ag eu rs. A v a n t d’a lle r
LEKCJA PIĄ TA
à l ’école, tu e m b ra sse ra s t a m è re . L a S ein e em b ra sse l ’île S ain t-L o u is. Q ui
v e u t b ie n c o n n a ître la la n g u e fra n ç a ise d o it e m b ra sse r to u s les p ro b lèm es
U dany w ieczór
d e la g ra m m a ire . A la d iffé re n c e de l ’an im al, l ’h o m m e p en se et p arle .
L ’a v a re p e n s e ra des h e u re s e n tiè re s à ses dépenses. P a u l a p en sé à C h ri­ O s o b y : Ja ce k , M onika, m a tk a M oniki. D zw oni telefon. M o n ik a : M amo,
stin e. czy m ożesz odeb rać (dosł. zechcesz odpow iedzieć)? Ja cek: H alo, a, dzień
dobry, p an i, chciałbym m ów ić z M oniką. M atka: D zień do b ry Ja c k u , ju ż
III. L e lib re -se rv ic e s’est développé en E u ro p e ap rè s la d eu x ièm e g u e rre ją p ro szę (dosł. ju ż ci ją daję). M o nika: H alo, dostałeś b ile ty n a dziś w ie ­
m o n d iale. L es m a g asin s lib re -se rv ic e se tro u v e n t d an s to u s les pays. V ers czór . . . ? Ja cek: T ak , za rezerw o w ałem dw a m ie jsc a w “ Z łotym K o n iu ”.
1750 l’a rc h ite c te S o u fflo t d resse les p la n s de l ’édifice q u i re m p la c e ra l’ég lise M onika: G dzie (więc)? . . . Jacek: W “ Z łotym K o n iu ”. To je s t (taki) m a ły
à d em i ru in ée. C h ristin e a f a it le voyage en tra in . Les je u n es se p ro m èn e n t k a b a re t zn an y (tylko) w tajem n iczo n y m . P rz ed zap rezen to w an iem sw oich
d a n s le Q u a rtie r L atin . u tw o ró w szero k iej publiczności, p io se n k arze p ró b u ją ta m sw oich sił (dosł.
 280 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
id ą ta m badać grunt). To (jest) bardzo ciekaw e. P rz y jd ę po cieb ie o d zie­
sią te j. M o n ik a : P rz y jd ź w cześniej. Z jesz z n am i ko lację. O 830, o d pow iada
ci to? Jacek: Z goda. Do (bardzo) szybkiego zobaczenia! J e s t ó sm a tr z y ­
dzieści. Ja ce k je s t ju ż u M oniki. M o n ik a : Co za pech (dosł. nieszczęście),
p o p la m iła m (a k u ra t) sw o ją su k n ię w ieczorow ą. A n ie m am n ic innego. A le
tjy, ró w n ież n ie m asz białej koszuli! P rzecież n ie m ożesz iść do k a b a re tu
w p ulow erze? J a c e k : A dlaczego n ie ? To k a b a r e t d la m łodych. S m okingi
i su k n ie w ieczorow e rz a d k o się ta m w id u je (dosł. p o ja w ia ją ). M o nika: Cóż
to za łom otanie? K toś chce d rzw i w yw ażyć?! (N aty ch m iast) idę otw orzyć.
S z o fe r : P rzep raszam , p anienko. Czy to je st p an i ta beżow a „R ”, k tó ra
sto i (dosł. z n a jd u je się) p rze d b ram ą ? M o n ik a : T o je s t (w łasność) (dosł. on a
należy do) tego p an a. A le o co chodzi? S z o fe r : Z aw ad ziłem ją z ty łu (dosł.
zaw adziłem tył) m o ją ciężaró w k ą; b ło tn ik je st o d erw an y i b en z y n a w y ciek a
(na ziem ię). J a c e k : B iegnę tam ! N ieszczęście n ad nieszczęściam i! A le n am
się “w ied zie” tego w ieczoru! (dosł. J a k n a je d e n w ieczór, to w ieczór udany!)
M yślę, że F ra n ç o ise H a rd y b ęd zie śp ie w a ła b ez nas.
Młodzi, zaw sze (ci) m łodzi
M łodzież, n a d z ie ją lud zk o ści (dosł. św ia ta)! M łodzi, p o d ziw ia się ich,
n a rz e k a się n a nich, ch w a li się ich, ro b i się im g o rzk ie w ym ów ki. W r z e ­
czyw istości, zaw sze istn ie li m łodzi lu d zie p o w ażn i i m łodzi lu d zie le k k o ­
m yślni. W naszych czasach n a rz e k a się — i słu szn ie — n a w y b ry k i m ło ­
dych. A le (ta) śp ie w k a nie je s t now a. W sw ojej k siążce “L a R a b o u illeu se”
B alzac m ów i (nam ) o m łodych lu d z iac h z dobrego dom u (dosł. rodziny)
zg ru p o w an y ch w sto w arzy szen iu n a z y w an y m “R y cerze p ró ż n ia c tw a ”. A oto
k ilk a “k a w a łó w ”, k tó re s p ła ta li m ie sz cza n o m -m o n arch isto m (z) m ia ste cz k a
Isso u d u n . P ew nego d n ia n a si “ry c e rz e ” w y sła li do w szy stk ich sp a d k o b ie r­
ców p ew n ej sta re j, b ard z o skąp ej d am y liścik, k tó ry z a w iad a m ia ł ich o jej
śm ierci. Z ap raszan o ich do w zięcia u d ziału w p o d ziale sp a d k u . S k o ro ty lk o
sp a d k o b iercy o trz y m a li zaproszenie, u d a li się do Isso u d u n , w szyscy w cięż­
k ie j żałobie, ale dosyć w eseli. W yobraźcie sobie sceny m iędzy słu żącą sta re j
d am y i p ierw szy m i przybyszam i! (A) potem n a ra d y u n o ta riu sza ! To było
(zupełnie) ja k re w o lu c ja w m ałym m ieście. P o d p re fe k t chciał u k a ra ć “r y ­
cerzy . N a ty c h m ia st (więc) p o stan o w ili się zem ścić. U rz ęd n ik te n (p o d p re ­
fe k t) m ia ł zw yczaj ja d a ć n a śn ia d an ie d w a ja jk a n a m iękko. H odow ał (on)
n a sw oim p o d w ó rk u k u ry i do m a n ii je d ze n ia ja je k n a m ięk k o dołączał
i tę, że sam je sobie gotow ał (dosł. gotow ania ich sam em u). A n i jego żona,
a n i jego służąca, a n i n ik t in n y nie u m iał w ed łu g niego ugotow ać ja jk a ta k
ja k trz e b a (p atrzy ł n a ze g arek i p rze ch w ala ł się, że je st n a jb a rd z ie j b iegłym
człow iekiem w te j sztuce). P rz y rz ąd z ał (dosł. p rzy g o to w y w ał sw oje) sobie
ja jk a od dw óch la t z pow odzeniem , k tó re w yw o ły w ało (dosł. zasługiw ało
na) ty siąc e żartów . O tóż, w ciągu m iesiąca, co noc p o d b ie ra li “ry c e rz e ”
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń 281
ja jk a jego k u r i zam ien iali je n a ja jk a (gotow ane) n a tw ard o . P o d p re fe k t
nic z tego n ie ro zu m iał i s ta ł się p rzed m io tem żartó w całego m ia sta . W k o ń ­
cu p o d ał się (dosł. skończył p o d an iem się) do dym isji.
Ć w iczenia
I. A. Se p la in d re n e s e rt à rie n . P a r ta g e r u n h é rita g e crée des en n u is. B ien
com m encer, c’est la m o itié de l’o u v rag e. J ’aim e v o y ag er à l ’é tra n g e r. J ’aim e
tra v a ille r à la b ib lio th èq u e . N ous in v ito n s nos le cte u rs à lire ce liv re.
B. A v a n t de d é je u n e r no u s no u s lav o n s les m ains. A v a n t de p a r tir no u s
nous em b rasso n s. A v a n t d ’a r r iv e r à la v ille, nous av o n s ac h eté un guide.
II. A p rès av o ir a p p ris l ’in te n tio n du so u s-p ré fe t de les p u n ir, ils d éc id è re n t
de se v en g er. L es je u n e s é ta ie n t c o n te n ts d ’avoir jo u é u n bon to u r au
fo n c tio n n a ire . A p rè s av o ir re te n u d eu x p laces au “C h ev al d ’O r” Ja cq u e s
in v ite M onique à p a sse r la so irée avec lui. Ja cq u e s est c o n te n t d’av o ir
ac h eté les b illets. A p rès a v o ir accroché l ’a rriè re de v o tre S im ca m on c a ­
m io n a d û a rra c h e r l ’aile g auche. A p rès av o ir a p p ris la n o u v elle de 1 a c ­
cid en t Ja c q u e s c o u rt le v o ir s u r place.
III. laisse — v o it — v ie n t — f in it — e n ten d s — v ie n n e n t — v a — fin it —
fa is a it — envoie
IV. Oui, M o n iq u e l’o u v re. N on, M o n iq u e n e l ’o u v re p as. O ui, Ja c q u e s les
a achetés. Non, Ja c q u e s n e les a pas ach etés. Oui, il l ’a ferm ée. Non, il n e
l ’a p as ferm ée. O ui, je lu i ai é c rit. N on je n e lu i ai p a s écrit. O ui, je le u r
ai écrit. N on, je n e le u r ai p a s écrit. O ui, je le lu i a i donné. N on, je n e le
lu i ai p as donné. Oui, je les lu i ai o ffe rtes. N on, je n e les lu i ai p as o ffertes.
O ui, je les le u r ai m o n tré es. N on, je n e les le u r ai p a s m o n trées. O ui, je
la lu i ai envoyée. Non, je n e la lu i ai p a s envoyée.
V. J e v ie n s d e la ta c h e r. E lle lu i a p p a rtie n t. O n a d m ire les jeu n es, on se
p la in t des je u n es, on lo u e les je u n es, on f a it a u x je u n es des rep ro ch es
am ers. On s’en p la in t. U n jo u r, ils le le u r o n t adressé. Us l ’an n o n ç aien t au x
h é ritie rs. Il v o u la it fa ire c u ire ces œ u fs lu i-m ê m e. Ce succès v a la it au
fo n c tio n n a ire m ille p la isa n te rie s.
VI. J e n e v ien s p as de la ta c h e r. E lle n e lu i a p p a rtie n t pas. On n ’a d m ire
p as les je u n es, on n e se p la in t pas des jeu n es, on n e lo u e p as les je u n es,
on n e f a it p as a u x je u n e s de rep ro ch e s am ers. O n n e s’en p la in t pas. U n
jo u r, ils n e le le u r o nt p as ad ressé. Ils ne l ’a n n o n ç a ie n t pas a u x h é ritie rs. Il
n e v o u la it pas fa ire cu ire ces œ u fs lu i-m ê m e. Ce succès n e v a la it p a s au
fo n c tio n n a ire m ille p la isa n te rie s.
V II. Ja cq u e s, lu i non p lus, n ’a pas m is son sm oking. M onique, elle n o n p lu s,
n ’a pas en v ie de s o rtir ce soir. N i sa fem m e, n i sa se rv a n te , n i p erso n n e,
selon lui, n e sa v a it fa ire cu ire un œ u f com m e il le fa lla it.
 282 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
VIII. Q ui e st-c e q u i té lép h o n e à M onique? Q ui v o yez-vous au c a b aret? Que
p r é p a ra it le so u s-p ré fe t? Q uan d v ie n d ra s -tu m e c h e rch er? C om bien de
p la ce s a s -tu (avez-vous) re te n u e s? O ù ir a s - tu (irez-vous) ce soir? Q uelle
h e u re e s t-il? P o u rq u o i n e p e u x -tu pas (ne p o uv ez-v o u s pas) a lle r au c a ­
b a re t?
IX . A. Il lu i té lép h o n e p a rc e q u ’il a tro u v é des b illets p o u r ce soir. Il les
a re te n u e s au “C h ev al d ’O r”. O n y d o nne des ch ansons. E lle a ta c h é sa
ro b e d u soir. E lles d e v ra ie n t ê tre obligatoires. Il e s t v e n u d ire q u ’il a v a it
accroché l’a rr iè r e de la S im ca avec son cam ion. Non, ils n ’iro n t pas au
ca b a re t. Non, c’é ta ie n t des je u n es gens de fa m ille rich e. Ils o n t in v ité ses
h é ritie rs à v e n ir a ssiste r au p a rta g e de son h éritag e. Ils l’é ta ie n t p a rc e q u ’ils
sa v a ie n t q u e la dam e é ta it riche. S a m a n ie é ta it de m a n g e r des œ ufs
à la coque et de les fa ire cu ire lu i-m ê m e. Il se v a n ta it de sa v o ir m ie u x
q u e p e rso n n e fa ire c u ire u n œ uf. Ils e n le v a ie n t les œ u fs de ses p o u les et
les re m p la ç a ie n t p a r des œ u fs durs.
B. O ui, j ’ai é té d an s u n c a b a re t an alogue à C racovie. J ’y suis allé avec des
am is. O ui, nous n o u s som m es trè s b ie n am usés.
LEKCJA SZÓSTA
W biurze przyjęć dla stypendystów CIES
J a n M alinow ski, m łody fizy k polski, przy ch o d zi do b iu ra p rzy ję ć d la
sty p e n d y stó w C IES w P a ry ż u . M a lin o w s k i: D zień do b ry p an i, jestem
J a n M alinow ski z W arszaw y. Je s te m sty p e n d y stą C IES i chciałbym p an ią
p rosić o in fo rm ac je d o tyczące m ojego stażu. S e k r e ta r k a : D zień dobry p an u .
P roszę, niech p a n siad a. C zekam y n a p an a od k ilk u dni, b ard zo się cieszę
(dosł. je ste m b ard z o zadow olona), że p an p rzy je ch a ł. W idzę, że p an dobrze
m ó w i po fra n c u sk u , to p a n u u ła tw i k o n ta k ty z lu d źm i podczas p a n a p o b y tu
w e F ra n c ji. M a lin o w s k i: Z pow odów ro d zin n y ch p rzy je ch a łem z k ilk u ­
dn io w ym o późnieniem . . . S e k re ta rk a : Z ajrz ę do p ań sk ich akt. M a pan m a ­
g iste riu m (w ydziału n a u k ścisłych) . . . M a p an odbyć staż w O śro d k u F i­
zyki Ją d ro w e j w G renoble, od p ierw szego listopad a. M a lin o w s k i: Dziś m am y
5 p aź d ziern ik a. Co m am ro b ić p rz e z te trz y tygodnie? S e k r e ta r k a : W z a ­
sadzie p ow inien p a n uczęszczać p rzez m iesiąc n a k u rs w celu u d o sk o n a le­
n ia (znajom ości) ję z y k a fran cu sk ieg o . A le, w idzę, że b y łab y to s tr a ta czasu
dla p an a. W k ażdym ra z ie niech p an p rzy jd zie ju tro w celu sp ra w d z e n ia
(dosł. p rze jść test) p a ń s k ie j znajom ości języka. M a lin o w s k i: P rz ep rasz am
p an ią, ale gdzie zostanę za k w ate ro w a n y ? S e k r e ta r k a : A ch, zap o m n iałam
o n ajw a żn iejsz y m . O to czek n a 5 000F, to je st w ysokość p ań sk ieg o sty p e n ­
dium . B ędzie p an m ógł p o d ją ć tę sum ę w B a n k u N arodow ym . Co do p a ń ­
K lu c z do te k stó w i ćw iczeń 283
skiego za k w a te ro w a n ia (to), n iestety , n ie m am y ju ż m iejsca w n aszy ch do­
m ach ak ad em ick ich . B ędzie p a n m u siał znaleźć sobie sam hotel, albo, niech
p an za jrzy do w aszych ośrodków polskich.
Szkolnictw o w yższe w e Francji
U n iw e rsy te t fra n c u sk i je st in sty tu c ją b ard zo sta rą , p o n iew aż (jego is tn ie ­
nie) sięg a średniow iecza. A le pozostaw m y przeszłość i za jm ijm y się te ra ź ­
n iejszością. Z ak ład y szk o ln ictw a w yższego o b ejm u ją u n iw ersy te ty , w ielk ie
zak ład y n au k o w e i literac k ie, ja k C ollège de F ran ce, oraz w yższe szkoły, ja k
W yższe S tu d iu m N auczycielskie czy P o litech n ik a. U n iw ersy te t sk ład a się
z k ilk u (z w ielu) in sty tu tó w (jed n o stek d y d aktyczno-badaw czych). K ie­
ru je n im „p re zy d en t” (dosł. je st za rząd zan y przez p rezy d en ta) w y b ra n y
p rzez ra d ę u n iw e rsy te tu (senat). S tu d ia zm ierzające do u zy sk an ia m a g iste­
riu m tr w a ją cztery lata. Po (upływ ie) dw óch la ta c h stu d e n t m oże u zy s­
kać dyplom ogólnych stu d ió w u n iw ersy teck ich , n astę p n ie ab so lu to riu m
i w końcu m ag isteriu m . D w a razy w ro k u stu d en ci m ogą przy stęp o w ać
do egzam inów : w sesji czerw cow ej i p aź d ziern ik o w ej. S tu d e n t fra n c u s k i in ­
te re s u je się w szy stk im , k sią żk a m i o sta tn io w y d an y m i, p ra są (dosł. gazetam i),
p o lity k ą, sz tu k am i te a tra ln y m i, a ta k ż e sw oim i ła d n y m i sąsiad k am i, s ie ­
dzącym i koło niego podczas w y k ład ó w . A le (na) sześć ty g o d n i p rzed d atą
egzam inów w e w szy stk ich o śro d k ach u n iw ersy te ck ich zaczyna się życie
zak o n n e. S tu d e n t zapom ina, że b y ł zakochany, p isał w iersze, cierp iał n a
b ó l zębów , p asjo n o w ał się p o lity k ą. K u je od ra n a do w ieczo ra i od w ieczo ra
do ra n a . Dużo p ali i p ije litra m i kaw ę, ab y u trzy m ać się w form ie. Je że li
zdał z p ow odzeniem eg zam in y pisem ne, zo staje dopuszczony do u stn y ch ,
je ż e li został obcięty, m oże zdaw ać n a now o te n sam egzam in w n astęp n e j
sesji. Z ap y tacie (się) zapew ne, czy d y plom y w yższych stu d ió w w y d an e przez
u n iw e rsy te t jed n eg o p a ń s tw a w ażn e są w in n y ch p a ń stw a c h . N a ogół nie.
N iem n iej istn ie ją d w u stro n n e um ow y, k tó re re g u lu ją te sp raw y . .
Ćwiczenia
ï. dep u is — en — p a r — p a r — p o u r — p e n d a n t — p o u r — p o u r — d e ­
v a n t — à — m a lg ré — en — g râce — ap rè s ■
— d a n s — à — p o u r — avec —
II. T ous les é tu d ia n ts é tra n g e rs so n t reç u s p a r la se c ré ta ire du C e n tre
d ’A ccueil av ec b ea u co u p de gen tillesse. M. M alin o w sk i é ta it re te n u à V a r ­
sovie p o u r des raiso n s de fam ille. L e cours de p e rfe c tio n n e m e n t p o u r -le
fra n ç a is sera suivi p a r M. M alinow ski. P a rfo is des v e rs so n t écrits p a r les
é tu d ia n ts. D epuis le M oyen  ge des ép reu v es so n t réd ig ées p a r les é tu ­
d ian ts. L e m êm e ex am en p o u rra ê tre rep a ssé p a r l’é tu d ia n t à la session
su iv a n te . L es m a u x de d en ts et de cœ u r f u re n t o ubliés p a r l’étu d ian t.
 284 K lu c z do te k stó w i ćw iczeń
III. Il fa u t que les élèves s’o ccupent de le u r tra v a il. S inon, ils s’in té re sse n t
à des choses qui ne d e v ra ie n t p as les in té re sse r; ils s’occu p en t des jo u e ts
ou des san d w ich s q u ’ils o n t ap p o rté s de chez eux. L e u rs re g a rd s se to u r ­
n e n t v ers les fen ê tre s. L à-b as, dans la cour, le p ro fe sse u r de g y m n a stiq u e
d irig e un m a tch de football. C om m e c’est in té re ssa n t! Q u an d le p ro fe sseu r
le u r d em an d e de p ré se n te r le u rs cahiers, ils n e sa v e n t p as de q uoi il
s ’agit. E n conséquence, les p a re n ts so n t obligés de se p ré se n te r d ev a n t le
d ire c te u r de l’école.
IV. O ù J. M alinow ski f e r a - t- il son stage? D ’où e s t-il so rti? Q uand e st-il
so rti? Q uand p a r ti r a - t- il p o u r G renoble? D epuis q u a n d e s t-il à P a ris? P o u r ­
q u o i M onique e s t-e lle a rriv é e en re ta rd ? P o u rq u o i P ie r re a - t- il éc h o u é’
A q uoi P a u l p e n s e -t-il? A quoi l’é tu d ia n t fra n ça is s’in té re sse -t-il? A vec q ui
Ja c q u e s se p ro m è n e -t-il? C om m ent ro u le -t-il en v o itu re?
V. A. Il a reç u u n e bou rse du CIES. Il lui d em an d e des ren seig n em en ts
c o n c e rn a n t son stage. Il est a rriv é en r e ta rd p o u r des raiso n s de fam ille.
Il le fe ra au C e n tre de P h y siq u e N u cléaire de G ren o b le. Il se ra logé d an s
un h ôtel ou dans un ce n tre d ’accueil polonais. U ne u n iv e rsité com plète com ­
p re n d cinq facultés. A la tê te d ’une u n iv e rsité il y a u n p résid e n t. E lles
d u re n t au m in im u m q u a tre ans. En Pologne elles d u re n t cinq ans. Il s’in ­
té re sse à tout, au x livres, au x jo u rn a u x , à la po litiq u e, au x pièces de
th é â tre et à ses jolies voisines, assises p rès de lui p e n d a n t les cours.
Il com m ence à le fa ire six sem aines a v a n t la d ate des exam ens. P o u r se
m a in te n ir en form e, il fu m e beaucoup et boit des litre s de café.
B. L es e n fa n ts d o iv en t a lle r à l ’ècole à l ’âge de se p t ans. En Pologne, l’e n ­
se ig n em en t est o b lig a to ire ju s q u ’à 15 ans. E n Pologne, c’est “m a tu r a ” (d i­
p lôm e de m a tu rité); e n F ran ce, c’e s t le b ac ca la u ré at. C ’est la m a îtrise . Oui,
j ’ai été b o u rsier. J e recev ais ... zlotys p a r mois. Non, p a s encore. C ’est
u n p ro b lèm e d iscutable, m ais je suis co n tre l ’abo litio n des exam ens.
LEKCJA SIÓDMA
W iek dojrzały
O s o b y : M onika, M agdalena. M a g d a len a : J a k a je ste m szczęśliw a, że
cię w idzę (dosł. ciebie w idzieć)! M o n ik a : N ie przeszk ad zam ci w czy tan iu ?
M a g d a len a : To (jest) zaw sze p rzy jem n o ść pogaw ędzić ze sta rą p rzy jació łk ą,
ja k ty. M o n ik a : A co czytałaś? M agdalena: O sta tn ią k siążk ę Je a n -P a u l
S a r tr e ’a, “S ło w a”. S a r tre sporządza tu b ila n s sw o jej działaln o ści p isarsk iej.
K sią żk a nie je st ła tw a do czytania, ale podoba m i się. M onika: D zieła
S a r tr e ’a były zaw sze podziw iane przez m łode czytelniczki, k tó re u w ażają
się za in te le k tu a listk i, ta k ja k ty. M agdalena: A ty, co czytasz teraz? M o ­
n ika : (Dopiero co) skończyłam “T rzech D u m as” A n d ré M aurois. M agdalena:
K lu c z do te k stó w i ćw iczeń 285
Z n am ty lk o dw óch D um as, o jca i syna. J a k i je st w ięc trzeci? M o nika: To
g e n e ra ł D um as, ojciec i d ziad ek dw óch p isarzy . To b ył zn a k o m ity żołnierz,
k tó ry zro b ił k a rie rę ró w n ie (dosł. tak) szy b k ą ja k k ró tk ą w czasie R e w o ­
lu c ji F ra n c u sk ie j. M agdalena: “T rzej m u sz k ie te ro w ie ”, “ (H rabia) M onte
C risto ”, oto pow ieści, k tó re zach w y cały (nas) w n aszy ch la ta c h m ło d zień ­
czych (dosł. o czaro w ały n aszą młodość). M onika: A ta k , p rzy p o m in am sobie,
z ja k im zap ałem czy tałam “D am ę K am e lio w ą”. C h o w ałam n ie k ied y k siążk ę
p o d po d u szk ę, a g d y (moi) ro d zice położyli się spać, za p alała m w m oim
p o k o ju m a łą la m p k ę i czy tałam do późna w nocy. M agdalena: J a ró w n ież
b ard zo lu b iłam tę k siążk ę i cz y ta jąc ją czasam i w y lew a łam łzy. M o n ik a :
W id ziałam d w ie a d a p ta c je film o w e “T rz ec h m u sz k ie te ró w ” i je d n ą a d a p ­
ta c ję te a tra ln ą , w w y k o n a n iu tru p y P la n c h o n ’a. M agdalena: P ra w d ę m ó ­
w iąc, n ie lu b ię a d a p ta c ji film o w y ch . To w ychodzi (dosł. b rzm i) sz tu cz­
nie, b r a k w ty m czegoś. M o n ika : Czy zechcesz w y jść ze m n ą (aby) k u ­
pić ja k ą ś pow ieść? M agdalena: D obrze, sk o rzy stam z ok azji, żeby k u p ić
k ilk a g azet i ty g o d n ik ó w . A ty , M oniko, n ie k u p u j w żad n y m ra z ie “W iek u
d o jrza łeg o ” (w tłu m . J. R ogozińskiego — “W iek m ę sk i”) S a r tre ’a. M onika:
A dlaczego? M agdalena: K ilk a ty g o d n i te m u za p y ta łam p ew n eg o k się g arza :
“P ro sz ę p an a , czy m a p a n “W iek d o jrz a ły ” ?, a on m i odpow iedział: “J a ,
m am go od d aw n a , a le p a n i jeszcze go n ie m a ”.
Rzut oka na h istorię prasy
H isto ria g azety, je śli ro zu m ie się p rze z g azetę p isa n y sposób ro zp o w ­
sz ec h n ian ia w iadom ości, je st ta k s ta ra , ja k św iat. W edług n ie k tó ry c h h is ­
to ry k ó w , C hińczycy ju ż ty siąc la t te m u m ieli sw o ją gazetę, k tó re j ty tu ł
b rzm iał (dosł. był) “O sta tn ia G o d zin a S to licy ”. W e F ra n c ji p ierw sza g azeta
u k a z a ła się w ro k u 1631. N az y w a ła się “G a z e ta ”. P u b lik o w an o w n ie j
d ro b n e ogłoszenia i w iad o m o ści z D w oru (K rólew skiego). O koło ro k u 1835
zjaw ia się człow iek, k tó ry d o k o n a p rz e w ro tu w p ra s ie — E m ile de G irard in .
O b n iża on ce n ę p re n u m e ra ty i n a sw oich k o lu m n a ch w b ard zo szero k im
za k re sie w p ro w a d z a re k la m ę . T a o sta tn ia p o w in n a być, w ed łu g niego,
zw ięzła, p ro sta , rz e te ln a . R e k la m a ta k zro zu m ian a sp ro w ad za się do p o ­
w ied zen ia: “N a ta k ie j ulicy, pod ta k im n u m erem , sp rze d aje się ta k ą rzecz,
za ta k ą ce n ę”! A by p o zyskać w ięk szą ilość ab o n en tó w , w k ażd y m n u m e rz e
sw o jej g azety “P r a s a ” p u b lik u je pow ieść w o d cinkach, k tó re j ak c ja ro z ­
ciąga się n a 300 czy 400 k o le jn y ch n u m eró w . W śród w sp ó łp raco w n ik ó w
“ P ra s y ” zan o tu jm y (tak ie n az w isk a jak) B alzac, D um as, H ugo .. . T y m cza­
sem , in fo rm a c je z p ro w in c ji i z zag ran icy p rzy b y w ały z duży m op ó źn ie­
niem . C h a rles-L o u is H av a s założył w P a ry ż u w 1832 ro k u m a łą ag en cję
tłu m aczeń . K o rz y sta ją c z o sta tn ic h o d k ry ć (jak) kolej żelazna, te le g ra f,
s ta ra ł się o trzy m y w ać(jak o ) p ierw szy w iadom ości z zagranicy, k tó re z kolei
sp rze d aw ał p ra sie p a ry sk ie j. D w adzieścia la t p óźniej, jego w sp ó łp raco w n ik ,
286 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
J u liu s R e u te r, otw o rzy ł analo g iczn ą ag e n cję w L o n d y n ie, k tó ra s ta ła się
p ó źniej sły n n ą A g en c ją R e u te ra . A by in fo rm a c je p rze k azy w a ć szybciej,
p ew ie n in ż y n ier a m e ry k a ń sk i w y n a la z ł m aszy n ę au to m aty cz n ą, zn an ą
dzisiaj pod n azw ą d alekopisu. W naszy ch czasach p ra s a s ta ła się p o trze b ą
spo łeczną (dla) w szy stk ich (ludzi). W e w szy stk ich k ra ja c h liczb a gazet
i p rze g ląd ó w o ró żn y c h te n d e n c ja c h je st n ie zm iern ie o b fita. Z ac y tu jm y
k ilk a cyfr, aby pok azać śre d n i n ak ład n ie k tó ry c h g azet co d zien n y ch i ty ­
g o d ników :
Ćw iczenia
I. d e — p a r — de — des — p a r — de. J e a n - P a u l S a r tr e je s t zn a n y p rzez
w szy stk ich . C ena p re n u m e ra ty zo stała o bniżona p rzez E. de G ira rd in . P.
R a ca n je s t ceniony p rz e z sw ojego d y re k to ra i p rzez te ch n ik ó w . D am a
K am elio w a, ch o ra i nieszczęśliw a, zo stała p o rzu c o n a p rze z sw oich k o ­
ch anków . G azety fra n c u sk ie są p rz e ła d o w a n e d ro b n y m i ogłoszeniam i.
II. c h a n te r — c h a n te r — se n t — a coûté — p a r la — v it — p è s e n t — couper.
III. J e re g a rd a is le sp e cta cle en l’a d m ira n t b eauco u p . E n p a s s a n t avec s u c ­
cès les ép re u v es écrites, l ’é tu d ia n t est adm is à l ’o ra l; éc h o u an t a u x e x a ­
m en s, il p e u t les re p a s s e r à la session su iv a n te . E n s e p r é p a ra n t a u x
ex am en s, les é tu d ia n ts b o iv e n t b ea u co u p d e café. E n d o rm an t, on n e m a n g e
pas. P a u l et C h ristin e r e g a rd a ie n t le m a n u e l en le fe u ille ta n t. L es b o u rsiers
m a ig risse n t en fa is a n t des économ ies s u r la n o u rritu re .
IV . les in fo rm atio n s — la p ro v in ce — l ’é tra n g e r — u n e p e tite agence de
tra d u c tio n — les ré c e n te s d éc o u v erte s — ch em in d e fe r — té lé g ra p h e — les
n o u v elles de l’é tra n g e r — la p re sse p a risie n n e
V. M a d ele in e et M o nique se re n c o n tre n t de te m p a en tem ps. M o n iq u e est
stén o d acty lo , et M a d ele in e é tu d ie à la S orbonn e. Il y a d e u x ans, elles
p r é p a ra ie n t le u r b a c c a la u ré a t d ans le m ê m e lycée et d an s la m êm e classe.
M ad elein e q u i é ta it la p re m iè re de sa classe, a id a it M onique. M a in te n a n t
M o n iq u e a id e M a d ele in e à ta p e r ses tra v a u x . C ette co llab o ratio n est trè s
p réc ieu se , su rto u t p o u r M adeleine. M o n iq u e ta p e à la m a c h in e v ite, et
M a d ele in e n ’est p as obligée de p a y e r cher.
V I. A. M adeleine lis a it “L es M ots” de J e a n - P a u l S a rtre . Non, ce n ’est p a s
un liv r e fa c ile à lire. L e g é n é ra l D um as, p è r e et g ra n d -p è re des d eu x
éc riv ain s, é ta it un so ld a t e x tra o rd in a ire q u i a fa it u n e c a rriè re ra p id e m ais
co u rte p e n d a n t la R évo lu tio n F ra n ça ise. N on, ils n e le lu i p e rm e tta ie n t pas.
N on, je ne les aim e p a s (Oui, je les aim e). Il p a r u t e n 1631. Il s ’ap p e la it
“L a G a z e tte ”. D ’après E. de G ira rd in , la p u b lic ité doit ê tre concise, sim ple
et fra n c h e . I l p u b lia it to u jo u rs d ans son jo u rn a l un ro m an -feu illeto n .
K lu c z do te k stó w i ćw iczeń 287
C h a rle s-L o u is H av a s a fo n d é à P a ris u n e p e tite ag e n ce de tra d u c tio n .
C’est u n b u re a u où l ’on reç o it les in fo rm atio n s d e l’é tra n g e r e t d’où l’on
en v o ie les in fo rm atio n s à l ’é tra n g e r. A g en ce P o lo n aise d e Presse, A gence
F ra n c e -P re ss e , A gen ce R e u te r, A gence TASS.
B. M on jo u rn a l p ré fé ré c’e s t . . . C’e st e n a lla n t a u tr a v a il q u e je lis m on
jo u rn a l. J e com m ence p a r les n o u v elles de l’é tra n g e r. Oui, j ’a im erais
b ie n ê tre jo u rn a liste p a rc e q u e c’e s t u n m é tie r q u i p e rm e t d e v o y ag e r
b ea u co u p et de c o n n a ître des gens et des choses.
LEKCJA ÓSMA
Pociąga m nie stolica
O s o b y : P a n F e rra n , w łaściciel sk le p u z a n ty k a m i w N îm es, p a n n a
K la u d ia , m ło d a sp rzed aw czy n i. P an F e rra n : Mam n a d z ie ję , że n ie z a ­
p o m n ia ła p an i, iż od 1 do 15 sie rp n ia m a m y d o ro czn e zam k n ięcie n aszego
sk lep u . K la u d ia : To je s t coś, o czym n ie zap o m in a się. Od d aw n a m y ślę
0 ty m u rlo p ie. P . F erran: I ja k sp ęd zi p a n i te d w a ty g o d n ie? K laudia: N a j­
p ie rw zo stan ę pięć d n i w N îm es u sw o jej ro d zin y , a p o te m p o ja d ę do P a ­
ry ża. P . F erran: Z azdroszczę p a n i tro ch ę , nie b y łem w P a ry ż u od trz e c h
la t. K la u d ia : J a , (to jest) p ie rw sz y raz, (jak) ta m ja d ę. S to lica p rzy c iąg a
m n ie i ch c ia łab y m p rz e d e w szy stk im zw iedzić m u zea. W n aszy m sk le p ie
w id zę codzien n ie ty le ła d n y c h sta ry c h m eb li, o b razó w , re p ro d u k c ji (w ie l­
kich) m istrzó w . O ry g in a ły m u szą b yć dużo p ięk n iejsze ! A poza ty m ,
w id zi p an , w w o ln y ch ch w ilac h ry s u ję tro c h ę i m a lu ję ... P . F erra n : S p ra w ia
m i p rzy je m n o ść w idzieć, że in te re s u je się p a n i d zieła m i sztu k i. W n a szy m
zaw odzie trz e b a ro zu m ieć i k o ch ać sz tu k ę, b e z teg o (dosł. czego) je s t
się złym sp rze d aw cą an ty k ó w . Ż yczę p a n i d o b rej p o dróży.
K laudia i im presjoniści
Z e sw oim i ro czn y m i oszczędnościam i K la u d ia p o je c h a ła do P a ry ż a .
W to rb ie p o d ró żn e j, p o za k ilk o m a rzeczam i do u b r a n ia (dosł. u b ra n ia m i),
m ia ła p la n stolicy, p rze w o d n ik po m u zeach , szczegółow ą listę za b y tk ó w
do zw ied zen ia, n o te s do zap isk ó w i szkiców . N a trz e c i dzień, po zw ied zen iu
L u w ru , u d a ła się do M uzeum “J e u de P a u m e ”, n azy w an eg o ró w n ież M u ­
zeu m Im p re sjo n istó w , p o n iew aż od ro k u 1947 w ięk szo ść p łó cien te j szkoły
b y ła ta m w y sta w ia n a . D o ta rła do w n ę trz a , k u p iła w o k ie n k u b ile t w ejśc ia
1 zo staw iła sw ój p łaszcz p rzeciw d eszczo w y w szatni. N a p a rte rz e , koło sc h o ­
dów , za u w aż y ła cz te ry ta b lic e in fo rm ac y jn e, n a k tó ry c h (dosł. gdzie) m o g ła
p rze czy tać k r ó tk i za ry s n a te m a t p o w sta n ia, h is to rii i założeń im p re s jo ­
n izm u . N a ścian ie n a p rz eciw k o zaw ieszo n e b y ły d w a d u że p łó tn a d e k o ­
ra c y jn e T o u lo u se L a u tre c ’a. S p rz e d a ła dużo ich re p ro d u k c ji w N îm es
 288 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
i dlateg o (dosł. z tego pow odu) p rz y g lą d a ła się długo o ry g in ało m , m y śląc
z a raze m o film ie, k tó ry w id ziała, n a te m a t życia słynnego, lecz n ieszczęśli­
w ego m a la rz a . D użo osób tę d y przechodziło, z a trz y m y w a li się, oglądali,
w y m ie n ia li cichym głosem sw oje w ra ż e n ia . K la u d ia sk ie ro w a ła się k u
in n e j sali, gdzie było zaw ieszone sły n n e “Ś n ia d a n ie n a tr a w ie ” M a n e t’a,
p rz e d m io t sk a n d a lu podczas jego w y sta w ie n ia w 1863 ro k u . N igdy n ie
w id z ia ła tego o brazu. W y ciąg n ęła (sw ój) n o te s i sp ró b o w a ła zan o to w ać
sw o je w ra ż e n ia . O b ra z p o d o b ał je j się z pow o d u b o g ac tw a jego kolorów .
O d cienie zielonego i żółtego d aw a ły k ra jo b ra z o w i n a tu ra ln y w y g ląd . To co
ją zdziw iło i zaszokow ało tro ch ę , to (była) obecność z u p e łn ie n ag iej k o ­
b ie ty obok dw óch m ło d y c h lu d zi u b ra n y c h w ed łu g m ody X IX w iek u . N a
o b ra z a c h k lasyczn ych, k tó re w id ziała w L u w rz e, k o b ie ty p rz e d sta w ia ły
b o g in ie lu b też sym b o lizo w ały sztu k i, n a to m ia st tu ? Po sw oim p o w ro cie
do N îm es, p o p ro si p a n a F e r ra n o w y tłu m a cz en ie (tego). W eszła n a p ie rw ­
sze p ię tro . Z obaczyła o b ra z o lin iac h niesp o k o jn y ch , o ży w y ch k o lo rach .
R o zpoznała V an G ogha. O b e jrz a ła z b lisk a p o w ierz ch n ię p łó tn a p o k ry teg o
g ru b y m i p la m a m i fa rb olejn y ch . Było to całk iem o d m ie n n e od p ła sk ic h
re p ro d u k c ji. D alej w id ać by ło o b razy R e n o ir’a, m ięd zy in n y m i “B a l w M o u ­
lin de la G a le tte ” w n ie b ie sk ic h i różow ych to n a cja ch . S p lecio n e p a ry t a ń ­
czyły n a sk w erze p rz y św ie tle lam pionów . W yw ołało to u n ie j uśm iech,
a le je d n o cz eśn ie (dosł. w ty m sa m y m czasie) p o m y śla ła o 14 lip c a w N îm es,
gdzie tań czo n o n a u lic ac h do pó źn a w nocy. Jeszcze p rzez d w ie godziny
p o d ziw iała dzieła w ie lk ic h m a la rz y d ru g ie j poło w y X IX w ie k u i p o cz ątk u
X X w iek u . G dy w y ch o d z iła (dosł. w ychodząc), o p an o w ało ją uczucie r a ­
dości. N ie czu ła ża dnego zm ęczenia, lecz ty lk o le k k ie p o d n iecen ie sp o w o ­
d o w an e ty m c z aro d ziejstw em kolorów .
Ć w iczenia
I. Son d e rn ie r ta b le a u lu i a p p o rta la g lo ire m o n d iale. Ces cé lèb res to iles
so n t co u v e rtes de gro sses ta c h e s ja u n e s. Ce g ra n d b o n h o m m e d e v in t u n
g ra n d p e in tre . L es co u leu rs ro se e t b le u e d o m in e n t d a n s la p e in tu re de
R e n o ir. L es m o n u m e n ts p a risie n s a ttir e n t les to u riste s am érica in s
Je g o o sta tn i o b ra z p rzy n ió sł m u św ia to w ą sław ę. T e sły n n e p ó tn a p o k ry te
są g ru b y m i żółtym i p la m am i. T en w ie lk i poczciw in a s ta ł się w ielk im m a ­
la rz e m . K olory różow y i n ie b ie sk i p rz e w a ż a ją w m a la rs tw ie R e n o ir’a. Z a ­
b y tk i p a ry s k ie p rz y c ią g a ją tu ry s tó w am ery k ań sk ich .
II. p o u r — à — s u r — en — des — de — d ’ — à — des — à — a u x —
a u x — de — à — d ans
III. V en te des b illets. M aison à v en d re. P o u r les p ie d s sen sib les — des c h a u s ­
s u re s à la m ode. L a F o ire In te rn a tio n a le d e P o zn ań . B on p o u r u n e d o cu ­
m e n ta tio n g ra tu ite . S oldes de fin de saison. R é p a ra tio n des sacs en cuir.
K lu c z to te k s tó w i ćw iczeń 289
IV. A. E lle a u ra lieu du l er au 15 août. C lau d in e p a s se ra son congé d ’abord
d an s sa fam ille, à N îm es, puis à P aris. E lle s’in té re sse au dessin et à la p e in ­
tu re . Non, elle n ’a p ris q u e son sac de voyage. C’est un liv re q ui co n tien t
des ren se ig n em en ts. D ’abord, elle a v isité le L o u v re. A u M usée du Je u
de P a u m e sont exposées les to iles des im p ressio n n istes. E lle l’a déposé dans
le v estia ire . E lle y a ap e rçu q u a tre p a n n e a u x d o cu m en taires. Oui, je l’ai
v u (Non, je n e l ’ai pas vu). Son titr e est “M oulin R o u g e” (Je ne le connais
pas). Il l’a cho q u ée p a r la p rése n ce d’u n e fem m e to u te n u e e n tre deux
je u n e s gens v êtu s de costum es du X IX e siècle. E n re g a rd a n t ce tab leau ,
elle p e n sa au 14 ju ille t à N îm es. Non, elle n ’é ta it p as fatig u ée, elle se n ta it
se u le m e n t u n e lég ère ivresse.
B. D ans m on a p p a rte m e n t, il y a p lu sie u rs rep ro d u ctio n s et un ta b le a u
o riginal. C e s o n t . . . Ce ta b le a u re p ré s e n te u n p aysage. A u p re m ie r p la n
on v o it des a rb re s et au fo n d d ’u n e allée se d resse u n e m aison au to it rouge.
Il est d ifficile d e ré p o n d re à ce tte q u estion. C e p en d a n t je crois q u e c’e s t . ..
Oui, il y en a un. (Il n ’y en a pas).
LEKCJA DZIEWIĄTA
Zabaw ny proces
O s o b y : M onika, Ja c e k (nasi zn a jo m i z le k c ji 5). M o n ika : Je ste ś dzisiaj
b ard zo w esoły! Co (dosł. jak i) je s t p ow odem te j rad o ści? Jacek: W racam
z są d u k a r n e g o . . . M onika: A ch! Ł ad n ie zaczynasz. A co ty ta m robiłeś?
Jacek: P rz y słu ch iw a łe m się (dosł. asy sto w ałem ) ro zp raw ie. Chodziło
o oszustw o. M o nika: N ie m iałeś nic innego do roboty? W idzę, że m asz dużo
w olnego czasu, ale za m ało (dosł. n ie dosyć) dla m nie. Jacek: (To) jed en
in ż y n ier z naszego p rze d sięb io rstw a sp rze n iew ie rz y ł dość p o k aźn ą sum ę
pieniędzy. P o szed łem ta m p rzez ciekaw ość, to było o sta tn ie posiedzenie.
P ro k u ra to r w ygłosił b ard zo o strą m ow ę o sk arży cielsk ą. N astęp n ie p rz e w o d ­
niczący u d zielił głosu ad w o k ato w i, k tó ry w y p o w ied ział b ły sk o tliw ą m ow ę
obrończą. O stateczn ie sędzia sk azał w in n eg o n a d w a la ta w ięzien ia i n a
30.000F grzyw ny. M onika: To n ie było b ard zo zab aw n e, sądzę. N ie ro z u ­
m iem (dosł. nie w idzę) dlaczego je ste ś ta k i zadow olony. Jacek: To nie
z p ow odu w y ro k u skazującego. A le, po sp raw ie, poszedłem n a k aw ę
z je d n y m p rzy ja cie le m z d zieciństw a, k tó ry p ra c u je w p ary sk ie j a d w o k a ­
tu rze. O pow iedział m i dużo p raw d ziw y ch i zm yślonych h isto ry je k n a te m a t
procesów . O sta tn ia b ard zo m n ie rozśm ieszyła. M onika: Może (dosł. czy
zechcesz) m i ją opow iesz? Jacek: No dobrze, o d tw arzam ci ją dosłow nie.
“Mój k lie n t”, w n o si ad w o k at, “n ie je st w in n y k rad zieży , o k tó rą się go
osk arża. Z a sta ł o tw a rte okno b alk o n u i jego p ra w a r ę k a sk o rzy stała z tego,
ab y się ta m w ślizn ąć i p rzy ciąg n ąć k ilk a przed m io tó w . A le r ę k a m ojego
19 Język francuski dla zaaw ansow anych
 290 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
k lie n ta nie sta n o w i całej jego osoby i by ło b y n ie sp ra w ie d liw e sk a za n ie
m ojego k lie n ta za sz ale ń stw o popełn io n e w y łączn ie (dosł. jed y n ie) p rzez
je d n ą z części jego c ia ła ”. “D oskonale u z a sa d n io n e ” o d p o w iad a sędzia.
W rez u ltac ie , sąd sk a z u je rę k ę oskarżonego n a ro k w ięzien ia. O skarżo n y
m oże, do w yboru, iść za w in n ą częścią sw ego ciała lu b nie. N a to, o s k a r­
żony w sta je , o d e jm u je sw o ją sztu czn ą ręk ę, (k tó rą) k ła d z ie p rzed sęd zią
i odchodzi. M o n ik a : B raw o! To isto tn ie b ard zo zab aw n e. M am n ad zieję, że
m i opow iesz p rzy o k az ji in n e anegdoty tego ro d zaju .
Tajem nicze zniknięcie
U p ro w a d za n ie dzieci zdarzało się dość często w S ta n a c h Z jed n o czo n y ch
aż do u ch w a le n ia u sta w y (w m y śl k tó re j) k a ra n o p o ry w a ją c y c h (k arą)
śm iercią. W e F ra n c ji u p ro w a d ze n ia są b ard zo rza d k ie, chociaż p ra s a dużo
m ó w iła o p o rw a n iu dziecka, w n u k a w łaścic iela sły n n y c h fa b ry k P eugeot.
A le czy po rw an o k ie d y ś cały pociąg z (jego) p a saż eram i? A je d n a k z d a ­
rzyło się coś ta k ieg o w ro k u 1912. 5 m a ja tego ro k u , o 3 po p o łu d n iu , n ie ­
ja k i p a n C arvalho, pochodzący z M eksyku, p rzy b y ł n a sta c ję L y o n -P e rra c h e
w to w arz y stw ie b ard z o p ię k n ej, m łodej kob iety . M iał być w M arsy lii tego
sam ego w ieczoru, żeby w siąść n a sta te k . P o n iew aż sp ó źn ił się n a r e g u la r ­
n ie k u rsu ją c y (dosł. re g u la rn y ) eksp res, p ro sił (dla siebie) o pociąg s p e c ja l­
ny. N ie liczył się z k o sz tam i i zgadzał się n a w szy stk ie w a ru n k i T o w a ­
rz y stw a (K olejow ego). N aczelnik sta cji, p an D ubois, po n a ra d z e n iu się ze
sw oim i przełożonym i, obiecał w szystko z a ła tw ić w trz y k w a d ra n se . P u n k tu ­
a ln ie o godzinie 16 pociąg sp ecjaln y , w iozący (dosł. k tó ry unosił) p a n a C a r­
v alho, m ło d ą k o b ie tę i u rzę d n ik a, opuścił sta c ję L y o n -P e rra c h e . P o n iew aż
d ro g a b y ła w olna, m ia ł je ch ać b ez z a trz y m a n ia się aż do V alence, gdzie
o czekiw ano go około godziny 19. O 1915 s ta c ja w V alen ce n ie d ała żad n ej
w iadom ości. P a n D ubois w y sła ł te leg ram . O dpow iedź b y ła k ró tk a : “Pociąg
sp e c ja ln y nie p rz y b y ł”. In n e za p y ta n e sta c je d ały n a s tę p u ją c e odpow iedzi:
P o ciąg sp e cja ln y p rzeszed ł o godzinie 1625 — S ta c ja w G ivors. P ociąg s p e c ja l­
n y przeszedł o godzinie 17 — S ta c ja w V ienne. Pociąg sp e c ja ln y p rzeszed ł
o godzinie 1720 — S ta c ja w C h av an ay . Ż ad en pociąg sp e c ja ln y tę d y n ie
p rzeszed ł — S ta c ja w R oussillon.
Ćwiczenia
I. T o u te •—• to u t — to u te — to u s — tous — to u t — to u te s — to u t — to u te —
to utes.
II. A. J ’en rev ien s. J e vois que tu en as beau co u p . M on clien t en est in ­
nocent. C et in g é n ie u r en e s t accusé. L e v o le u r en est content. . . . il en
a p ris p lu sieu rs. Il n e s’en v a n te ra pas, s u rto u t q u e p erso n n e , n e l ’a v a it vu
en so rtir.
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń 291
B. J e su is r a v i de ce tte h isto ire. J e ne connais p a s b eau co u p d ’anecdotes.
Q uelle e s t la cause de ta joie? J e n e p re n d s q u ’u n e ta sse de café. M onique
n ’e s t p as ra v ie q u e Ja c q u e s ait peu de tem p s libre.
III. Ce jo u r -là Ja c q u e s a tro u v é M onique p lu s b elle q u e jam ais. M onique
a d éc la ré Ja c q u e s p eu poli. Son m a n q u e d e tem p s la re n d a it to u jo u rs
triste . E lle v o y ait Ja c q u e s a m o u re u x d ’u n e a u tre . D an s ces m om en ts de
déception, M onique cro y ait son b o n h e u r m enacé. E t p o u rta n t Ja cq u e s
a v a it n o m m é M onique la re in e de son cœ u r. Il a v a it élu M onique l ’u n iq u e
co m pagne de sa vie.
IV. A. Ja c q u e s re v ie n t du trib u n a l co rrec tio n n e l. Il y assista it à u n procès.
Il a été accu sé d ’u n e escro q u erie. L e p ro c u re u r p ro n o n ce un réq u isito ire.
L ’av o c at p ro n o n ce u n e p la id o irie. E lle a été la su iv a n te : d e u x ans de p riso n
et 5.000 F d ’am ende. Us y é ta ie n t assez fré q u e n ts ju s q u ’au v o te de la loi
p u n iss a n t les ra v iss e u rs de la p ein e de m o rt. E n F ra n ce , ils so n t trè s r a r e s .'
M. C a rv a lh o v o u la it se r e n d r e à M arseille. I l n ’a p a s p ris le tr a in ré g u lie r
c a r il est a r riv é en re ta rd . E lle a d u ré tro is q u a rts d ’h eu re. I l l ’a q u itté
à 16 h e u re s p récises. N on, le tr a in sp écial n ’y est p a s a rriv é .
LEKCJA DZIESIĄTA
Tajem nicze zniknięcie (ciąg dalszy)
O s o b y : P a n D ubois, n ac zeln ik s ta c ji o raz in sp e k to r G au ch et. P . D ubois:
N ie m a żad n ej w ątp liw o ści, pociąg m u siał się w y k o leić. In sp e k to r: Może
n a s tą p ił (dosł. chodzi o) ja k iś d efe k t (m echaniczny). P. D ubois: N ie, to nie
je st m ożliw e, gdyż p o te m (dosł.: od te j pory) p rzeszed ł tą sam ą lin ią pociąg
to w aro w y i niczego 'n ie zauw ażono. In sp ek to r: Je d źm y za ra z do C h av an ay ,
zb a d am y c a łą tr a s ę po m ięd zy t ą sta c ją i sta c ją (dosł. i tą) w R oussillon.
W m ięd zy czasie p rz e stu d iu ję p la n d ro g i żelaznej n a ty m o d cinku. P. D u ­
bois: Z n am te n cały p la n n a pam ięć. P o m iędzy d w o m a sta cjam i, o k tó ­
ry c h m ow a, lin ia m a 5 bocznic p ro w ad zący ch do h u t żelaza i do k a m ie ­
niołom ów . D w ie z ty c h bocznic, w io d ące do opuszczonych k am ieniołom ów
są n ieczy n n e, gdyż zd jęto szyny położone b ezp o śred n io p rz y (dosł. n a j ­
bliższe) g łów nej lin ii. In sp e k to r: T rz eb a w ięc b ęd zie zb adać trz y pozostałe
drogi boczne. M oże p o ciąg w je c h a ł ta m p rzez o m y łk ę albo w sk u te k
n iew łaściw eg o m a n e w ru . W chodzi u rz ę d n ik i p o d a je p. D ubois teleg ram .
P an D u b o is cz y ta : „Z p rzy k ro ścią donoszę, że znaleziono o 3 km od sta cji
zw ło k i m aszy n isty . P rz e sz u k a n ie te re n u n ie pozw oliło o d naleźć zaginionego
pociągu. Jo u c la, n ac ze ln ik sta c ji w R o u ssillo n ”. T o straszn e ! In sp ek to r:
Jed źm y , n ie m am y an i ch w ili (dosł. m in u ty ) do s tra c e n ia . P. D ubois, in ­
sp e k to r i p a tro l p o lic y jn y p ro w a d zili (sw oje) p o sz u k iw an ia p rzez trz y dni,
 292 K lu c z to te k s tó w i ćw iczeń
ale b ez (żadnego) re z u lta tu . B a d an ie le k a rsk ie zw łok (dosł. ciała) u staliło ,
że śm ierć n a s tą p iła w sk u te k w y p ad n ię cia m a szy n isty z lo k o m o ty w y (b ę d ą ­
cej) w biegu. A le ja k (on) z niej w y p ad ł, n ik t n ie m ógł (tego) pow iedzieć
n a pew no. P ra s a o sk a rż y ła o n ieudolność cały a p a r a t p o licy jn y . M in ister
S p ra w W ew nętrznych, b ard zo zden erw o w an y , w y sła ł n a m ie jsc e n a jle p ­
szego ze sw oich in sp e k to ró w , p. A u b ert. Po 24 godzinach n o w y in sp e k to r
o dn alazł pociąg, a raczej jego szczątki. A oto sp raw o zd an ie, k tó re p o d ał
do w iadom ości: M ój p o p rze d n ik p o p ełn ił zasadniczy b łą d zap o m in ając
zbadać dw ie drogi boczne, w iodące do opuszczonych kam ien io ło m ó w . N a
d nie jed n eg o z n ich zn aleźliśm y lo kom otyw ę i trz y w ag o n y zu p e łn ie ro z ­
bite. W ydobyliśm y ta k ż e zw łoki p. C arv alh o . D ochodzenie b ęd zie n a d a l
p row adzone, a w in n i (zostaną) za trzy m a n i. Oto, n a razie, m o ja h ip o teza
co do p rze b ieg u w y p adków . Złoczyńcy, k tó rz y zad ecy d o w ali o śm ierci
p. C arv a lh o , dołączyli tę boczną lin ię do lin ii g łó w n ej i u sta w ili zw ro tn icę
w te n sposób, że pociąg zm ienił k ie ru n e k . M a szy n ista w idząc, że pociąg
w je c h a ł n a n iew łaściw y to r (dosł. k ie ru n e k ), m u sia ł (w idocznie) zw olnić.
W tym m om encie złoczyńcy dostali się do pociąg u i zab ili (zarów no) m a ­
szynistę, ja k i p. C arv a lh o . N astęp n ie w yskoczy li z p ociągu, k tó ry , p o su ­
w a ją c się po sp a d zistej pochyłości (dosł. o b n iżającej się), stoczył do k a ­
m ien io ło m u o głębokości (dosł. głębokiego) około trz y d z ie stu m e tró w . Co
do m ło d ej kobiety , nie m o żn a było odnaleźć je j ciała. M ożna w ięc p rz y ­
puszczać, że b y ła ona w sp ó ln iczk ą n ie p rz y ja c ió ł p. C arv alh o .
Ć wiczenia
I. L ’in sp e cteu r — rodz. określ. — in sp e k to r je st n am zn an y z czy tan k i; u n e
éq u ip e — rodz. nieokreśl., e k ip a bliżej n ie o k re ślo n a (une c e rta in e équipe);
de policiers — rzeczo w n ik z a tra c a tu w a rto ść rzeczo w n ik a (policyjny);
le u rs rech erch es, tro is jours, — obecność o k reśleń le u rs, tro is — zw a ln ia
od użycia ro d z a jn ik a ; san s r é s u lta t — zw ro t przy im k o w y , p ełn iąc y fu n k c ję
okolicznika.
II. co n d u isan t — im iesłów ; m e n a n t — im iesłów ; m a n q u a n t— p rzy m io tn ik ;
m e n a n t — im iesłów ; v o y a n t — im iesłów ; s u iv a n t — im iesłó w ; d esce n d an te —
p rzy m io tn ik .
III. e x a m in a n t — c h o q u a n t — é tu d ia n t•— su iv a n te •— c o n d u is a n t■
— dansan­
t e —• d an san t.
IV. L a leçon dix est in té re ssa n te . L ’in sp e c te u r A u b e rt é tait p lu s co m p éten t
q u e l ’in sp e cteu r G auchet. U n tr a in de m a rc h an d ises ch arg é de bois ch angea
de direction. Je n ’aim e p as ch a n g er de p la c e p e n d a n t le voyage. M onsieur
D ubois, p âle de fatig u e, n ’ab an d o n n e p as son poste. L ’hom m e d o it être
courageux. L e courage de l’hom m e est san s bornes. L es chem ises d ’hom m e
in fro issab les fa c ilite n t le tr a v a il des fem m es. J ’ai re m a rq u é un en fa n t qui
K lu c z to te k s tó w i ćw iczeń 293
éc o u ta it le conte avec u n e atte n tio n e x tra o rd in a ire . J e p a s se ra i ces 2 se­
m a in e s de congé à P aris. M onsieur X p a rtic ip a it à des ex positions.
V. m e n a ie n t —• o n t m en é —■ m è n e ro n t — m è n e ra ie n t — p e rm e tta ie n t —
o n t 'p erm is .— p e rm e ttro n t — p e rm e ttra ie n t.
VI. Ils v o n t à C h av an ay p o u r ex a m in e r la voie e n tre c e tte g are et celle
de R oussillon. Ils co n d u isen t a u x forges et a u x c a rriè re s. N on, d eu x de ces
e m b ra n ch e m en ts so n t in u tilisa b les. E n le lisan t, il a p p re n d la m o rt du
m écan icien . Ils les o n t fa ite s p e n d a n t tro is jo u rs. Il é ta it trè s é n e rv é p arc e
q u e la p re ss e accu sait d ’in c o m p éten ce to u t l ’a p p a re il po licier. Il l ’a re tr o u ­
v ée au fo n d d ’une c a rriè re ab an d o n n ée. Ils o nt ré u s s i à le fa ire en r a c ­
c o rd a n t la v o ie la té ra le à la lig n e p rin cip ale . L a je u n e fem m e d ev ait ê tre
u n e com p lice des m a lfa ite u rs (albo: des en n em is de M. C arvalho).
LEKCJA JEDENASTA
W urzędzie zatrudnienia
O s o b y : U rzęd n ik , p a n V année, p a n i V année. U rzęd n ik: A w ięc p an
je s t b ezro b o tn y . P . V a n n é e : T ak , p ro szę pan a. U r zę d n ik : N a jp ie rw m u si
p an w y p ełn ić ten fo rm u larz. J a k a je s t p a ń s k a specjalność? P. V année:
M o n ter k o n stru k c ji m etalo w y ch . U rzęd n ik: H m , nie m am y nic w te j b ran ży
w P a ry ż u , a le p o trz e b u ją m o n te ra w N an tes, gdzie b u d u je się b ard zo dużą
fa b ry k ę . P . V année: To zb y t daleko, n ie m ogę zostaw ić (sw ojej) żony
i (swoich) d z ie c i. . . M am w P a ry ż u ła d n e m ieszk an ie i n ie chciałbym go
opuszczać. U rzęd n ik: Z obaczm y co innego: tra n s p o rt drogow y? P o szu k u ją
trz e c h d o b ry ch sz o feró w ciężarów ek. M a p a n p raw o jazd y ? P. V année:
M am p ra w o jazd y ty lk o n a sam o ch o d y p ry w a tn e . A p o za ty m kierow cy
sam ochodów ciężarow ych często sp ęd zają noce n a dro g ach , a m o ja żona
chce, żeb y m co w ieczó r w ra c a ł do dom u. U rzęd n ik: W ie p a n co, m ój drogi'
(dosł. sta ry ), n iech p a n p rz y jd z ie ze sw o ją żoną, m oże w e tro je u d a n am
się znaleźć ja k ie ś in te re su ją c e zajęcie. (Pan V année w ra c a do domu.)
P. V année: N iestety, n ie zn alazłem n ic odpow iedniego. I to je st tw o ja w in a,
gdyż trzy m asz m n ie u w iązan eg o w dom u, n ie d a je sz m i żadnej sw obody
d ziałan ia! P a n i V année: A leż k o chanie, n ie g n iew aj się. M yślę, że znajdziesz
w k ró tc e d o b rą p racę. P . V année: N ie p rzypuszczałem , że ta k tru d n o z n a ­
leźć zajęcie w P ary żu . P a n i V année: A ch, m am m yśl, p rz e jrz y jm y d ro b n e
ogłoszenia. K u p n o i sp rzed aż . . . P o szu k iw an ie p ra c y . .. P ra c e o ferow ane
(dosł. o ferty zatru d n ien ia). P . V année: N ic n ie zn a jd u ję , p o sz u k u je się ty lk o
in ży n ieró w , księgow ych, ste n o ty p istek , tłu m aczy . . i se k re tarek ! P a n i V a n ­
née: Oto jest! P o w ażn e P rz ed sięb io rstw o B u d o w lan e p o sz u k u je ro b o tn ik ó w
w y k w alif.: m u ra rz y , cieśli, h y d rau lik ó w , dek arzy , zgł. się codz. 14— 18,
z w y ją tk ie m sobót: 21, Q uai de G renelle, P a ris 15e.
 294 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
Życie robotników (dosł. robotnicze) zw iązki zaw odow e
W X IX w iek u p o w sta je w ielk i przem ysł, k tó ry p rzy c iąg a do m ia st w ie ś ­
niaków , d o prow adzonych do nędzy (dosł. nędznego życia) n a sk u te k w a ­
ru n k ó w p rac y i n isk ic h w ynagrodzeń. W p rze ciw ie ń stw ie do nich, m ie sz­
czanie bogacą się, a społeczeństw o u leg a stopniow o po d ziało w i (dosł. z n a j­
d u je się, podzielone) n a dw ie k la sy społeczne: z je d n e j stro n y k ap italiści,
p o sia d ający fa b ry k i i w szy stk ie śro d k i p ro d u k cji, z d ru g iej stro n y p r o le ­
ta riu sze , nie m a ją c y nic (innego) poza siłą sw oich rą k . R o b o tn icy n ie p o d ­
d a ją się nędzy. Z rz eszają się w zw iązkach . P ra w o zrzeszan ia się
i s tra jk o w a n ia zostało p rzy z n an e w ro k u 1864, a d w ad zieścia la t p óźniej
zw iązki zo stają za legalizow ane (dosł. o trz y m u ją le g a ln e p raw o is tn ie ­
nia). W iększość fra n c u sk ic h zw iązków je s t z g ru p o w a n a w k o n fe d e ­
rac je. I ta k ro zro zm a się: — C.G.T. (Pow szech n a K o n fe d e ra c ja P racy),
p o w sta ła w L im oges w 1895 ro k u . O n a s ta w ie n iu k o m u n isty cz n y m (jest tą,
k tó ra) b ro n i n a jle p ie j in te resó w ro b o tn ic zy ch i zrzesza (dosł. liczy) w sw oich
szereg ach p ra w ie d w a m iliony członków . — C.G .T .-F.O . (Siła R obotnicza)
o n a s ta w ie n iu socjalisty czn y m , g ru p u je okołol.000.000 członków . — C.F.T.C.
(F ra n c u sk a K o n fe d e ra c ja P ra c u ją c y c h C h rześcijan ) zo stała założona w ro k u
1919. C.F.D.T. (F ra n c u sk a K o n fe d e ra c ja D em o k ra ty cz n a P racy ) p o w sta ła
w 1965 ro k u z ro zła m u C.F.T.C. G łów nym celem ty c h k o n fe d e ra c ji je st
ob ro n a p ra w ro b o tn ik ó w i p o d n ie sie n ie ich poziom u życia. D zięki d z ia ła l­
ności zw iązkow ej zm n iejszy ł się czas p ra c y (dosł. trw a n ie p racy ) (w ro k u
1848 u sta lo n y b y ł on n a 12 godzin dziennie, o becnie w y n o si 40 godzin t y ­
godniow o) i p o p raw iły się w a ru n k i (pracy). W 1952 ro k u u tw o rzo n o
S.M .I.C . (z a g w a ra n to w a n e m in im u m w y n a g ro d z e n ia d la w szy stk ich za w o ­
dów ). D zisiaj p ro b le m y ekonom iczne i społeczne w y m a g a ją coraz w ię k ­
szego (dosl. sta le w zrastają ce g o ) ud ziału p ra c u ją c y c h . N iestety , w za jem n e
sto su n k i (dosł. w sp ó łp rac a) m iędzy p ra c o d a w c a m i a z a tru d n io n y m i (dosł.
w y n ag rad z an y m i) n ie zaw sze u k ła d a ją się h a rm o n ijn ie (dosł. są h a rm o ­
n ijn e ) i często p o w sta ją k o n flik ty . C zasam i p rzez d łu g ie ty g o d n ie zw iązki
ro b o tn icze p ro w a d zą rozm ow y z p rac o d aw ca m i, ab y o trzy m ać sp ra w ie d liw ą
p o d w y żk ę płac. W końcu, je śli p ra c o d a w c a o dm aw ia, p rac o w n icy p r z y ­
stę p u ją do stra jk u .
Ć wiczenia
I. P résen t — passé sim p le — p ré sen t — présen t.
II. C onditionnel p ré sen t — fu tu r dans le passé — co n d itio n n e l p ré sen t —
co n d itio n n el présen t — fu tu r dans le passé (X 2) — fu tu r dans le passé —
fu tu r dans le passé
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń 295
III. o n t ab an d o n n é — tra v a ille n t — a re c o n n u — o b tie n n en t — se so n t
e n rich is — c o n s titu e n t — se so n t o rg an isés — d é fe n d e n t — se so n t fo rm é s —
se g ro u p en t.
IV. ca r —- e t — m ais ■
—■n i — donc — ou.
V. Il y est allé car il est en chôm age. Il est c h a rp e n tie r en m é tal. I l n e le
v e u t p as p a rc e q u ’il p ossède à P a ris u n jo li a p p a rte m e n t. Il est difficile.
P a rc e q u ’ ils p assen t so u v e n t les .nuits su r les ro u tes. On p e u t y tro u v e r
fac ilem en t des em plois d ’in g én ieu r, de com p tab le, de stén o -d acty lo , de
tra d u c te u r e t de se créta ire. L a g ra n d e in d u strie n a ît au X IX e siècle. L e
ca p ita liste dispose d e g ran d s c a p ita u x et l’o u v rie r n e dispose q u e d e la
fo rce de ses b ra s. Non, ils n e s’y ré sig n e n t p as. Ils so n t groupés en co n ­
féd é ra tio n s. L a CGT com pte p rès de d e u x m illio n s d ’ad h é ren ts. L e u r b u t
p rin c ip a l est de p ro té g e r les d ro its des tra v a ille u rs e t de re le v e r le u r
n iv e a u de vie. L e SM IG est le sa la ire m in im u m in te rp ro fe ssio n n e l g a ra n ti.
Non, elle n ’est p as to u jo u rs h arm o n ieu se. L e chôm age, c’est le m a n q u e de
tra v a il. L a lu tte en v u e d ’am élio re r la situ a tio n des tra v a ille u rs.
LEKCJA DW UNASTA
D la kogo? — Dlaczego?.
Często za p y tu ję sam siebie, dlaczego albo d la kogo ro b i się ta k ą lu b in n ą
rzecz. D laczego się je? O czyw iście, żeby żyć. A d la kogo się je? Oto p y ­
tan ie, k tó re w y d a je się idiotyczne. A je d n a k , k ied y się chce, żeby m ałe
dziecko jad ło , p o d a ją c m u łyżkę a p e lu je się do jego (dobrych) uczuć. —
Je d e n ły k za m a m u się . . . je d en ły k za ta tu s ia . . . je d e n ły k za ciocię A gatę.
Od czasów m ojego w łasn eg o d zieciń stw a te n p ro c e d e r w y d aw ał m i się
zaw sze dziw aczny. W ja k i sposób (dosł. w czym) to, że dziecko je zupę,
m oże u tu czy ć m am u się, ta tu s ia i ciocię A gatę. — A leż m ój m ały chłopcze,
n ie chodzi o to, ab y ich u tuczyć, lecz ab y ro sn ąc zrobić im p rz y je m n o ść .—•
A w ięc zan u d za się m nie, ab y im zrobić p rzy jem n o ść? — B ąd ź cicho i jedz,
w p rze ciw n y m raz ie (dosł. bez czego) d o stan iesz lan ie, ty m b ard z iej że
k aże ci się je ść d la tw ojego dobra. — A ha! dobrze, w ięc to ju ż n ie je st dla
m a m u si, ta tu s ia i cioci A g aty ? — Nie, to je s t d la ciebie . . . ale jedz! T eraz
k ie d y je ste m doro sły (co dow odzi, że zjad a łem sw o je zupy), n ie ro b ię ty le
histo rii, ale słyszę in n ą pio sen k ę. M oja żona m n ie p y ta : — D laczego n ie jesz
sa łaty ? — D ziękuję, n ie je ste m ju ż głodny. — C h c ia łab y m w iedzieć, czy
d an ia, k tó re p rzy g o to w ałam , są dob re? — A leż n a tu ra ln ie . — A w ięc
trz e b a skończyć d an ie . . . i zjeść (dosł. skończyć) k lu sk i, ju tro n ie b ęd ą
ju ż dobre. — N ie je m ju ż zatem w ięcej, aby zrobić p rzy je m n o ść m a m u si
i cioci A gacie, ale ab y zrobić p rzy jem n o ść sa la te rc e i k lu sk o m ? — A leż nie,
to (dlatego), żeby u ła tw ić zm yw anie. N ie m ożna w y rzu cać pożyw ienia. —
A w ięc w rz u ca się je w e m n ie . . . służę za w iad ro n a śm ieci.
 296 K lu c z to te k s tó w i ćw iczeń
Przyjęcie rodzinne (dosł. intym ne)
P a ń stw o A u b ry są dzisiaj b ardzo zadow oleni, p o n iew aż ich córka, M onika,
zaręczy ła się z Ja ck ie m B oulègue, m łodym , 26 -letn im tech n ik iem . C zekają
n a gości, k tó rzy w k ró tce n ad e jd ą . _ W iesz, m ów i p a n i A u b ry do (swojego)
m ęża, początkow o z a sta n a w ia ła m się często, czy Ja c e k je st pow ażnym
chłopcem . W ychodził z M oniką zbyt często i o d p ro w ad zał ją późno w nocy.
A poza tym , w iesz, w y d aw ał m i się tro c h ę dziw ny. — P ierw sze w ra że n ia
nie zaw sze są najlep sze, odpow iada p an A u b ry . T en chłopiec zaw sze mi
się podobał, gdyż w iedział, czego chce. . . . A le oto k to ś dzw oni. Idę o tw o ­
rzyć. — To b y ł chłopiec z te leg ram em (dosł. m a ły depeszow y), m ów i pan
A u b ry . Czy m ożesz przeczy tać depeszę? — P oczek aj, m uszę w ziąć (swoje)
o k u la ry . “D rodzy p rzy ja cie le , w ra z z m oim i g ra tu la c ja m i, życzen ia szczęścia
d la w aszych dzieci — A m elia.” L edw o skończyli czytać depeszę, k ied y dzw o­
n ek zadźw ięczał po ra z dru g i. T ym raz em b y li to goście. O koło d w u d ziestu
osób zgrom adziło się te ra z w ja d a ln i: ro d z in a i b liscy zn ajo m i. B u fe t je st
dobrze zaopatrzony, w ino p ły n ie stru m ie n ia m i. W znosi się to a sty za zdrow ie
i pom yślność zaręczonych. R ozm ow a s ta je się coraz b ard z iej ożyw iona.
W uj M oniki lu b ią c y p rz y je m n e życie, w y ra fin o w a n y sm akosz, m ów i o k u c h ­
n i i g astro n o m ii fra n c u sk ie j, c y tu ją c sen ten c je, k tó re w szyscy sły szeli ju ż
ty siąc e razy: “P o w iedz mi, co jesz, a ja ci pow iem , k im je ste ś . . . S p ra w y
p o lity czn e om aw ia się p rz y stole . . . ”. M ów iąc, o p ró żn ia dużo (dosł. dużą
liczbę) kieliszków , ta k że p a n i A u b ry m ó w i do n ieg o : U w aga, alk o h o l za­
b ija ! P ra w d z iw y F ra n c u z nie boi się u m ierać, re p lik u je w u j. Młodzi,
k tó rz y nudzili się trochę, w y m y k a ją się po an g ielsk u do salonu, gdzie
Ja c e k u ru ch o m ił a d a p te r (gram ofon). S łychać m elodie jazzu, tw ista (dosł.
jazzow e, tw istow e) i bluesa. P odczas gdy m łodzi tań czą, sta rsi p a ­
n ow ie i p an ie ro z m a w ia ją o uroczy sto ści ślu b n e j, k tó ra odbędzie się za
sześć m iesięcy. N ie k r ę p u ją się, zresztą, k ry ty k o w a ć m łodych. Je d n a s ta ra
cio tka, p ie lę g n ia rk a , stw ie rd z a, że M onika b ard z o sch u d ła. M łodzi n ie o d ­
ż y w ia ją się ra c jo n a ln ie . N ie w iedzą, co (trzeb a) jeść an i ja k jeść. W olą
co ca-co lę od sz k la n k i m leka, k ie łb asę z f ry tk a m i od sz tu k i m ięsa z rosołem ,
w ęd lin y od św ieżych ja rz y n . A po n ad to , lu b ią chodzić do b aró w , gdzie
z ja d a się n ap ręd ce, gdzie p o ch łan ia się zb y t dużo w ody sodow ej i k aw y .
N ie b ąd źm y ta k im i (dosł. zbyt) p esy m istam i, w trą c a p a n i A u b ry , ja k się
p o b iorą, b ęd ą je d li b a rd z ie j rac jo n aln ie. — A te ra z , d o d aje p an A u b ry ,
chodźcie tańczyć. S łu ch a j, Ja c k u , puść p ły tę z w alcem , aby w szyscy m ogli
się baw ić. — Ja c e k w ra c a do dom u i o zn a jm ia: Z aręczy łem się z M o n ik ą .__
A leż ona nie m a an i grosza, m ów i ojciec. — O na m a długi, m ów i m a tk a.
N ie lu b i sportów , m ów i b ra t. — M a za d łu g i nos, m ó w i sio stra . — S pędza
(całe) godziny n a cz y tan iu i p isa n iu , m ów i w u j. — Ź le się u b ie ra , m ów i
ciotka. M ożliw e, m ów i Ja ce k . A le (dom yślne: o n a m a je d n ą w ielk ą z a ­
letę) nie m a rodziny.
K lu cz to te k s tó w i ćw iczeń 297
Ćwiczenia
I. à flo ts — u ta rty zw rot p rzy im k o w y (okolicznik sposobu); à ta b le — u ta r ­
ty zw ro t p rzy im k o w y (okolicznik m iejsca); d e v e rre s b ra k ro d z ą jn ik a
po zw rocie o k re śla ją c y m ilość; m e ttre en m a rc h e — u ta rty zw ro t czaso w ­
n ik o w y ; de jazz, de tw ist, de y é -y é — rzeczo w n ik m a w a rto ść p rzy m io tn ik a
(jak ie? — jazzow e, tw isto w e . . . )
II. J e n e sais p as q u a n d M onique s’est fian c ée av ec Ja cq u e s. D ites-m o i q u i
v ie n t de se fia n c e r avec Ja cq u es. L a ta n te d e m a n d a it q u i é ta it Jacq u es.
N ous som m es cu rie u x de sav o ir où il tra v a ille . O n se d em an d e de q ui
les je u n es re c e v ro n t des télég ram m es. M o n iq u e n e se ra p p e la it p lu s quel
te m p s il fa isa it le jo u r d e ses fian ç ailles. D an s d e u x ans, on v e rra s ils
se ro n t h e u re u x . On v e u t sav o ir si l ’o n cle de M o n iq u e b o it beau co u p . Vous
m e d em an d ez si l’oncle d e M onique p a ra ît in té re ssa n t. Il n e sa v a it plus,
le p a u v re , ce q u ’il ra c o n ta it.
III. E lle cro it q u ’elle est jolie. E lle se cro it jolie. Vous ju g ez q u e nous
som m es coupables. V ous nous ju g e z coupables.
IV. M on oncle — ra c o n te M o n iq u e — s’é ta it re n d u u n jo u r à V ichy p o u r
des ra iso n s de santé. I l a v a it p ris le tr a in d e n u it et é ta it a rriv é , au m atin ,
à la g a re de V ichy. C om m e des a g e n ts y a tte n d e n t to u jo u rs les voyageurs,
il p u t to u t de su ite lo u e r u n e ch a m b re. A u cours de la v isite q u ’il f it chez
le m éd ecin , c e lu i-c i l’a v a it assu ré q u ’il r e n tr e r a it à P a ris je u n e, m ince et
en b o n n e san té. V oici ce q u e co n seilla le m éd ecin à m on o ncle: V ous p re n ­
d rez 3 v e rre s d’ea u d e V ichy, u n b ain , un m a ssag e et vous fu m e re z se u ­
le m e n t 3 cig arettes p a r jo u r. P e n d a n t la v isite de co n trô le, m on oncle d é­
c la ra q u ’il se s e n ta it p lu s m a l q u ’a u p a ra v a n t et q u e c’é ta it à cause de ces
m a u d ite s cig arettes. “D o cteu r, je n ’av a is ja m a is fu m é ” — a jo u ta -t-il.
V. O n m a n g e p o u r v iv re. On lu i d it de m a n g e r p o u r f a ire p la isir à ses
p a re n ts. On le m e n ac e d ’u n e fessée. E lles d ise n t q u ’on n e p e u t p as je ter
le s alim en ts. N on, je n ’aim e pas cela. E lle s e rt à se d é b a rra sse r des ordures.
N on, on n e les cé lè b re pas so le n n ellem e n t. Ses p re m iè re s im p ressio n s à
l ’ég ard de Ja c q u e s é ta ie n t m au v aises. Non, il n e l ’é ta it pas. Il p a rle de la
cu isin e et de la g a stro n o m ie fra n ça ises. C’e st q u e lq u ’u n q u i aim e bien m a n ­
ger. Ils a im e n t les d an ses les p lu s m o d ern es. Non, ils n e se n o u rris e n t p as
ratio n n e lle m e n t. C ela v e u t d ire q u ’on m a n g e trè s vite.
LEKCJA TRZYNASTA
W inobranie
K o m u n ik a t r a d i o w y , (p ro g ram ) F ra n c e -In te r, au d y c ja : w iadom ości re g io ­
n aln e. D opiero co zaczęło się w in o b ra n ie a ju ż ze w szy stk ich stro n n a d a je
 298 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
się (dosł. rzu ca się) a p e le w zy w ając e “w in o b rań c ó w .” (Je st rzeczą) zbyteczn ą
m ów ić, że je st to p ra c a zdrow a, ła tw a i d o brze p ła tn a . M łodzieży, stu d e n c i”
ro b o tn ic y i urzędnicy, an g a żu jcie się (do pracy ) w g o sp o d a rstw a c h -w in n i-
cach! A oto w a ru n k i m a te ria ln e “w in o b ra ń c ó w ”. K o szty podróży (aż) do
sta c ji n a jb liż sz e j m ie jsc a p rze zn ac ze n ia p o k ry w a ją uczestnicy. M ieszkanie
i w yży w ien ie (jest) b ez p ła tn e. W y n ag ro d zen ie u sta lo n e je s t p rzez um ow y
zw iązkow e i w a h a się m iędzy 80 a 100F. dziennie. P ra c u je się 10 godzin
d ziennie. “W in o b ra ń cy ” są ubezpieczeni od w szelk ich w y p ad k ó w (cieles­
nych) za istn ia ły c h n a m ie jsc u p rac y . U w aga, p ro szę zapisać ad resy : B u r-
g u n d ia (Côte d ’Or) zgłosić się 24 sie rp n ia n a sta c ji w D ijon u p a n a S u d res.
S z a m p a n ia (M arne) zgłosić się 26 sie rp n ia n a d w o rc u w E p e rn a y u p a n a
D am ont.
List uczestnika obozu (pracy) przy w inobraniu
M oja m a ła Ł ucjo, N ie niep o k ó j się. J a k dotąd w szy stk o w p o rz ą d k u N ie
n ap isałem do C iebie, po n iew aż m ie liśm y dużo p rac y . K ied y p rzeczy tasz
te k ilk a słów , w y b aczy sz m i, zapew ne, m o je m ilczenie. P y ta sz m n ie ja k tu
ży jem y i (jak) p ra c u je m y . A w ięc, ta k : R ano gdy ty lk o słońce w sta n ie
b u d zą n as. K ażd y się m yje, gdzie m oże. R obię sw o ją to a le tę n ad b rzeg iem
u roczego stru m y k a , k tó ry p ły n ie (w odległości około) 50 m e tró w od ferm y
To je s t podobno b ard z o zdrow e. A le ja, b ie d n y m ieszczuch, p o trz e b u ję
ciep łej w ody, ab y się ogolić, po n iew aż m am b ard zo tw a rd y zaro st. O 6-tej
p ię tn a śc ie p o d a ją n am o b fite śn ia d an ie, a o 7-m ej w szyscy p ra c u ją w w in ­
nicy. D w ie osoby sto ją (dosł. są u sta w io n e) z obu stro n (dosł. z k ażd ej s tr o ­
ny) jed n eg o rz ę d u w inorośli. O bcina się g ro n a i, k ie d y n ie m a się u st p e ł­
nych w inogron, o p o w iad a się h isto ry jk i. Z chw ilą gdy ko szy k i są pełn e
ro zn osiciel (tra g arz) zanosi je do ciężarów ki z k ad z ia m i. O koło p o łu d n ia,
gdy ty lk o w łaściciel d a ł n a m zn ak p o zo staw ia się w szy stk o i idzie się coś
p rze k ąsie . Po godzinie, p r a c a rozpoczyna się (na now o). W ieczorem z b ie ­
ra m y się w stodole n a kolację. P o n iew aż w szyscy są głodni, je się dużo
i p ije się do w oli. Ale, b ąd ź sp o k o jn a, n ik t się n ie u p ija . P o p osiłku, ci
k tó rz y m e są zb y t zm ęczeni, ta ń cz ą i śp ie w a ją do pó źn ej nocy. O braz id y l­
liczny, pow iesz. N iestety, to było p ra w d ą , ale ju ż n ią n ie je st. P ad a, je s t
zim no, je s t się zm oczonym do kości m im o płaszczy n ie p rz em a k aln y ch . W łaś­
ciciel je st poczciw ym człow iekiem . W czoraj po p o łu d n iu , p o n iew aż lało
ja k z cebra, zaw iózł n as cięż aró w k ą do R eim s. Z w ied ziliśm y sły n n e p iw nice,
gdzie p ro d u k u ją sz am p a n . No, ale cóż? P o n iew aż w in o b ra n ie m u si być
zakończone za pięć dni, m u sim y (więc) p rac o w a ć p odczas deszczu. Jeszcze
pięć dni. L iczę godziny, k tó re m n ie dzielą od C iebie. N ie śp iew am ju ż
p io sen ek w sty lu “R ycerze o krągłego stołu, sp ró b u jm y , czy w in o je st d o ­
b r e ”. N ucę: “K ied y będziesz w m oich ram io n ach , życie w y d a m i się różow e
(dosł. zobaczę życie n a różow o)”. Do zobaczenia w k ró tce , k o ch an ie. K arol.
K lu cz do te k stó w i ćw iczeń 299
Ćwiczenia
I. T ous les m a tin s, q u an d je faisais m a to ile tte j ’éco u tais F ra n c e -In te r.
T a n t q u e vous tra v a ille re z vous serez assu ré s co n tre to u t accid en t c o rp o ­
r e l su rv e n a n t su r le lieu du tra v a il. Q u an d tu a u ra s lu ces q u elq u es m ots
tu m e p a rd o n n e ra s, sans doute, m on silence. S u r la riv e g a u c h e on p en se
ta n d is qu e s u r la riv e droite on dépense. P e n d a n t q u e M. R acan fa it sa
to ilette, sa fem m e lu i p ré p a re le p e tit d éjeu n er. L o rsq u e les p a n ie rs sont
pleins, un p o rte u r les em p o rte ju s q u ’au cam ion avec les cuves. Dès qu e
le soleil se lève, on nous rév eille. A p rès q u e P a u l et M a rg u e rite o n t fa it
le to u r du P an th é o n , ils descen d en t v e rs la Seine.
IL rów n o czesn e — ró w noczesne — nieró w n o czesn e — ró w n o czesn e — r ó w ­
noczesne — nieró w n o czesn e — nieró w n o czesn e — n ieró w n o czesn e
III. P u isq u ’on a la bou ch e p le in e de raisin , on ne p e u t ra c o n te r des h isto i­
res. C h arles fa it sa to ilette au b o rd d’un ru isse a u p a rc e q u e la salle de
b ain s de la fe rm e n ’a pas été m ise à la disposition des v en d a n g eu rs. P u is ­
q u e le tra v a il à la vig n e se te rm in e ra d an s cin q jo u rs, C h a rles se ra p p e lle
q u ’il fa u t é c rire u ne le ttre bien te n d re à L ucie. V o tre d em an d e a. été r e je ­
tée v u qu e v o tre dossier é ta it incom plet.
IV. A. Les v en d a n g es se fo n t en au to m n e. On la n ce des ap p els d e m a n d a n t
des v en d a n g eu rs. Les conditions m a té rie lle s des v e n d a n g e u rs so n t assez
bonnes: le log em en t et la n o u r ritu re so n t g ra tu its . . . Oui, ils le sont.
C h arles é c rit cette le ttre à L ucie. Il se lè v e très tôt, v e rs cinq h eu re s et
dem ie. Il se la v e dans un ru isse au . P a rc e q u ’il a la b a rb e d u re. Non, ils
b a v a rd e n t, ils ch a n te n t. Un p o rte u r em p o rte les p a n ie rs pleins. On v erse
le co n ten u des p a n ie rs dans les cuves. L e cam ion tra n s p o rte le ra isin au
presso ir. N on, la p lu p a rt ch an te et d an se ta rd dans la n u it. P a rc e q u ’il p le u t
et q u ’il f a it fro id . Ils o nt v isité les fam eu ses caves où l ’on fa it du c h a m ­
pagne. Il p e n se à L ucie.
B. Ce so n t la C h am pagne, la B ourgogne, le B o rd elais (okolice B ordeaux), le
L anguedoc (L angw edocja). J e crois qu e c’est . . . A p rès la F ra n ce , ce sont
l’Italie, l’E sp ag n e, la Y ougoslavie, la H ongrie, la R o u m an ie. Oui, il y a des
vignes en Pologne, s u rto u t dans les en v iro n s de Z ielo n a G óra. On doit s e r ­
v ir le v in ro u g e avec la v ia n d e et le vin b lan c av ec le poisson, le fro m a ­
ge . . . J e p ré fè re . . .
V. Oui, je ne m ’en p la in s pas. Non, je possède se u lem en t douze h ec ta re s
de vignes. Si to u t v a bien, on fin ir a les v en d an g es d an s d eux jours. Ils v ie n ­
n en t de d iffé ren te s v illes de la région. E n g én éral, oui. A h, oui, j ai de g ro s­
ses cuves. V enez voir. J e vous fe ra i g o û te r le v in n o uveau.
300 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
LEKCJA CZTERNASTA
W sklepie konfekcyjnym
O s o b y : S p rzed aw ca, p an L ebeàu. S p rze d a w c a : S łu ch am p an a, czym
m ogę p a n u służyć? Pan L e b e a u : C hciałbym spodenki k ąpielow e. S p rze ­
daw ca: P roszę spojrzeć, mam,y duży w y b ó r m odeli, kolorów , g atu n k ó w . R a ­
dzę p a n u spodenki Ja n tz e n z w ełn y z nylonem , k tó re są obecnie (bardzo)
m odne. N a tu ra ln ie w p ask i poprzeczne. P an Lebeau: M yślę, że ta k i w łaśn ie
b ęd zie odpow iedni. S p rze d a w c a : Je śli p an zechce, m oże p an p ójść p rz y ­
m ierzyć go w m a ły m gabinecie, k tó ry z n a jd u je się tam , n a p raw o . P an
L ebeau: D oskonale na m n ie leży... S p rzedaw ca: Je d z ie p an nad m orze
(dosł. n a w ybrzeże), p ra w d a ? W edług p rze p o w ied n i m eteo ro lo g iczn y ch t e ­
goroczne (dosł. to) la to będzie dosyć chłodne. P ozw olę sobie d o rad zić p a n u
k u p n o p łaszcza kąpielow ego. Po k ą p ie li nie n a b a w i się p an k a ta ru , a poza
ty m je s t to b ard zo m odne. P an L e b e a u : I le to k o sztu je? S p rzed a w ca : 40 F.
B io rąc pod u w ag ę ja k o ść i fason, to nie je st drogo. P an L eb ea u : D obrze,
b io rę go. Sprzed a w ca : W idzę, że p a n in te re s u je się ty m i u b ra n ia m i z te r -
galu. J a k i p ię k n y kolor! S p rz e d a ję je codziennie d ziesiątk a m i. M yślę, że
w ty m będzie p a n u św ietnie. P a n nosi n r 46, p ra w d a ? P ro sz ę przy m ierzy ć.
To p a n a do niczego n ie zobow iązuje. P an L ebeau: (O g ląd ając się w lu strz e,
m ó w i do siebie: W istocie, m a ry n a rk a n ie je st a n i za szero k a, an i zbyt
ciasn a ; zro b io n a na m ia rę u k ra w c a nie b y ła b y le p iej dopasow ana.) J a k a
je st cena? Sprzed a w ca : 900 F. P an L ebeau: Och, to tro c h ę drogo! S p r z e ­
dawca: A le on n a p ra w d ę dobrze leży n a p a n u . A p o za ty m to się n ie g n ie­
cie, k a n t n a sp o d n ia ch je s t trw a ły . Po k ą p ie li d o sk o n a le n a d a je się do
sp a ce ró w po m ieście. P an L ebeau: (podniecony m y śli sobie: Będzie się
p o dobał M agdalence.) Sp rzedaw ca: Je szcze k ra w a t i p a s u ją c e sk a rp e tk i.
Może te n z k ra jo b ra z e m m orskim . To o sta tn i k rz y k (m ody). P an L ebeau:
T ak, dobrze. (M yśli: b ęd ę zabójczy.) Sprzed a w ca : O to ra c h u n e k . Czy zrobić
p a n u je d n ą paczkę. P. L ebeau: Ile je ste m p a n u w in ie n ? 1400 F. N iem ożliw e!
P a n L e b e a u tro c h ę zbladł. W tra k c ie p ła ce n ia dochodzi do w n io sk u , że nie
w y sta rc zy m u (dosł. n ie b ędzie m iał dość) pieniędzy, żeby p o jech ać z M ag ­
d alen ą n ad m orze. Ż eg n aj, M agdaleno!
P aryskie sklepy
Z a m ia st zw iedzać z a b y tk i histo ry czn e, k tó re p a n i zap ew n e ju ż zna, p r o ­
p o n u ję p rze jść się po sk le p ac h i sk le p ik a ch . T uż obok h o telu , gdzie p an i
m ieszka, z n a jd u je się m a ła h an d lo w a uliczka, w zdłu ż k tó re j ciąg n ą się sze­
reg iem liczne sklepy różn y ch b ra n ż (dosł. specjalności). T u, n a lew o, sk lep
z o b uw iem ze sw o ją re k la m ą “A n d rz ej, szew c u m ie ją cy o b u w ać”, tro ch ę
d alej sklep spożyw czy ze sw o ją dew izą “U D u p o n t w szy stk o je s t d o b re”.
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń 301
Po d ru g iej stro n ie u licy w id zi p a n i w ę d lin ia rn ię , p ie k a rn ię i d ro g erię.
W p rzejściu , k tó re w y su w a się (dosł. o tw ie ra się) n a pierw szy p lan , u lo ­
k o w ali się rzem ieśln icy (fa rb iarze, zeg arm istrze, fry z je rz y ...) . W reszcie,
w zd łu ż chodnika, sto ją liczne w ózki sp rzed aw có w ow oców i ja rz y n (dosł.
sp rzed aw có w 4 pór), k tó rzy sp rz e d a ją ow oce i ja rz y n y . N ie w y g ląd a p an i
n a b ard zo (tym ) zain te re so w an ą . A w ięc w siąd źm y do m e tra , ab y u d ać się
do jed n eg o z ty c h dom ów to w aro w y ch , p raw d ziw e j w y sta w y p rzed m io tó w
w szelkiego ro d za ju , gdzie b ęd zie p a n i m o g ła k u p ić w szy stk o . D om y to w a ­
ro w e m a ją d o b re tra d y c je i d łu g ie dośw iadczenie, co g w a ra n tu je jak o ść
sp rze d aw an y c h rzeczy. P o w stały one w (czasach) D rugiego C e sarstw a
(L o u v re: 1855, L es P rin te m p s: 1865) albo ma p o cz ątk u T rzeciej R ep u b lik i
(Les G ale ries L a fa y e tte : 1894). M ów i ju ż o nich Z o la w sw ojej pow ieści
“W szystko d la p a ń ” (tłum . B oya-Ż eleń sk ieg o ). O tóż (tu) jesteśm y . Co p a n i
sobie życzy? M ożna tu k u p ić n ac zy n ia k u ch e n n e, u m eb lo w ać (swoje) m ie sz ­
k an ie, znaleźć p rzy b o ry podróżne. A ha! to d ział k o n fek cy jn y , k tó ry p a n ią
in te re su je . J e s t n a d ru g im p ię trze. W siądźm y do w in d y . . . Ach, p an i w oli
ru ch o m e schody? M a p an i ra c ję , to zab aw n iejsze. T e ra z w y b ó r n ależ y do
p an i. To (jest) k o n fe k c ja g o to w a (dosł. do noszenia). Może p an i u b ra ć się
od stóp do głów : k o stiu m y , su k n ie, p u lo w ery , k u rtk i, s p ó d n ic e . . . A czy
p a n i w ie, ja k a je st sp ecjaln o ść działu, k tó ry z n a jd u je się w głębi? Sen.
J e ś li p a n i c ie rp i n a bezsenność, n iech się p a n i zw ró ci do tego m ężczyzny,
u b ran e g o w b ia ły fa rtu c h . W sk aże on p a n i g ru b o ść m a te ra c a , k s z ta łt p o ­
duszki, k o lo r k o łd ry , k tó re zap ew n ią p a n i sp o k o jn y i w zm acn iający sen.
Ć w iczenia
I. q u i — d o n t — d o n t — le q u e l — a u q u e l — ce q u i — le q u el — d o n t —
q u o i — q u i — où
II. avec la q u e lle = avec un e a u tre d ev ise; q u i = le p assag e; o ù = d a n s le
p assag e ; q u e = les f ru its e t lég u m es; ce d o n t = de p o u v o ir v is ite r les G a ­
le rie s L a fa y e tte ; d o n t = de l ’in so m n ie; à q u i = à l ’hom m e; san s q uoi = san s
f a ir e a tte n tio n à l’é p a isse u r du m a telas, . . . etc., ce q u e = d o rm ir bien.
III. du (a rticle p a r titif); de la (de + a rticle d é fin i); du (article p a r titif); du
(a rticle partitif)', d u (article p a rtitif); du (a rticle p a r titif); du (a rticle p a r­
titif); d u (a rticle p a rtitif); d e la ( d e + a rticle d é fin i); du (article p a r titif);
d e la (a rticle p a rtitif); de 1’ (article p a rtitif); du (a rticle p a r titif); d u (ar­
ticle p a rtitif); de la (a rticle p a r titif); du (a rticle p a rtitif).
IV. A. Il v e u t a c h e te r u n slip de bain. O ui, ils sont a c tu e lle m e n t
en v o gue (Oui, ils le sont). O n s’e n rh u m e fac ilem en t en au to m n e. Oui
je les p o rte (Non, je n e les p o rte pas). Il p en se à M adeleine. Non, elle n ’est
p a s de bon goût. I l n e p o u rra p a s le f a ire p arc e q u ’il a dépensé tro p d ’a r ­
g e n t d an s le m a g asin de confection. On y v o it des m ag asin s spécialisés.
 302 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
L es m e ille u rs sav o n s chez M a u ric e L elo n g ”. J e p e u x y a c h e te r du pain
e t des croissants. On le s a o u v ertes en 1894.
B. L e b o u la n g er. L e bo u ch er. C hez le m a rc h a n d des q u a tre -s a iso n s . L ’h o r­
lo g er. C hez le p h a rm a c ie n . Chez le coiffeur.
LEKCJA PIĘTNASTA
U lekarza
D w aj m łodzi technicy, p. D u fo rt i p. S endal, ja d ą w k ró tc e n a S ah arę,
gdzie w ezm ą udział w w ierc en ia ch szybów n afto w y ch . M uszą iść n a b a ­
d a n ie do le k a rz a (dosł, dać się zb adać lekarzow i), aby o trzy m ać zaśw iad cze­
n ie le k a rsk ie . C zekając n a p rz y jśc ie d oktora, gaw ędzą. P . D u fo r t: D laczego
P io tr nie przyszedł? P. S e n d a l: J a k to, n ie w iesz? M iał w y p ad e k i je s t
w sz p italu . P. D u fo r t: N iem ożliw e! T en k a w a la rz , k tó reg o w a m b u la to riu m
T o w arzy stw a zaw sze w y rz u ca n o za drzw i, je s t w sz p italu ? P. Sendal: N ie­
ste ty , ta k . P. D ufort: A przecież on lu b ił sobie p o k p ić z p e rso n e lu le k a r ­
skiego. P oszedł k ied y ś do le k a rz a i p ow iedział (dosł. m ów iąc m u): “D oktorze,
ro k te m u przy szed łem do p a n a w zw iązk u z m oim reu m a ty zm em i p an m i
p ow iedział, żebym n ie n a ra ż a ł się n a w ilgoć”. L e k a rz w id ząc go po ra z
pierw szy, b ąk a: “T a k . . . , no dobrze . . “C hciałem te ra z sp y ta ć p an a,
p o w iad a P io tr, czy m ogę ju ż w ziąć k ą p ie l”. In n y m ra z e m m ia ł dostać
zastrzy k . P y ta p ie lęg n iark ę, gdzie m u zrobi zastrzy k . “W u d o ”, m ów i p ie ­
lę g n ia rk a . N a co P io tr w y ciąg a sw oje m u sk u la rn e ram ię, gdzie k az ał sobie
w y ta tu o w a ć ła d n ą dziew czynę z p ię k n y m i (dosł. długim i) u d am i. P. Sendal:
W sz p ita lu n ie stra c ił (sw ojego) h u m o ru . L eżąc (dosł. w y ciąg n ięty ) n a stole
o p era cy jn y m , w idzi n ad chodzącego c h iru rg a z m a s k ą n a u sta ch . W ięc m ów i
do niego: “Może p a n zdjąć sw o ją m ask ę, doktorze, ro zp o zn ałem p a n a od
ra z u ”. P. D ufort: Czy długo zo stan ie w sz p italu ? P. S endal: M yślę, że tak .
P. D ufort: W idziałeś jego lek arza? P. Sendal: N ie, w id ziałem jego p ie­
lę g n iark ę. R obi w ra że n ie, że z a jm u je się nim p ow ażnie. D o k to r: P a n ie
D u fo rt, p roszę w ejść. To chodzi o zaśw iad czen ie le k arsk ie , p ra w d a ? P.
D u fo rt: T ak, doktorze. Oto m o ja k a r ta zd ro w ia (dosł. k a r ta m edyczna).
D oktor: D obrze, w idzę, że p a n m a żelazne zdrow ie, n ic poza zap alen iem
p łu c w w ie k u d w u n a stu lat. T eraz n iech p a n zd ejm ie k u rtk ę i koszulę.
P ro sz ę oddychać . . . kaszleć . . . P. D ufort: A w ięc, doktorze, n ie m a nic
w p łu cach ? D oktor: W p o rzą d k u . Z b ad am p a n u se rc e i zm ierzę ciśn ien ie
.k rw i. H m , p an m a le k k ie nadciśnienie. P . D ufort: To pow ażne, doktorze?
D oktor: N ie, a le trz e b a b ędzie zadbać o t o ......... P a n p ali? . . . p ije p an
dużo w in a? P. D ufort: T rzydzieści galu azó w (papierosy fra n cu sk ie) i litr
w in a dziennie. D oktor: Od tej ch w ili n ie w ięcej ja k 10 p ap iero só w i ć w ia rt­
k ę w ina. Je śli nie, p a ń s k ie ciśn ie n ie pod n iesie się i n a ra z i się p a n n a zbyt
częste o g ląd an ie f a ta m o rg a n a n a p u sty n i. (Z chw ilą, gdy p a n D u fo rt w y ­
szedł, d o k to r w zy w a p a n a S endal.)
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń 303
W alka z chorobą
C h o ro b a zaw sze b y ła i p o zo staje n a d a l p lag ą n a w ie d z a ją c ą ludzkość.
N iegdyś, w id zian o w n iej p rze k leń stw o bogów albo u ro k rzu co n y przez
czarn o k siężn ik ó w . Od b ard z o d aw n y ch czasów le k a rz e u siło w ali w alczyć
p rzeciw k o tem u złu. Im ię H ip o k rate sa, żyjącego cz te ry w iek i p rzed n aszą
erą, je st zaw sze sław ne, a m łodzi lek arze, p rze d opuszczeniem W y d ziału
s k ła d a ją p rzy sięg ę w ed łu g fo rm u ły n ap isan e j p rzez o jca m edycyny. W n a ­
szych czasach, w a lk a przeciw ko chorobom je st coraz lep iej o rg an izo w an a
(dosł. o rg a n iz u je się), ró w n o leg le z ro zw o jem n au k . B iolodzy, fizycy, ch e­
m icy w sp ó łp ra c u ją z lek arza m i, ab y p o w strzy m ać rozw ój chorób. C zęsto
m ów i się (dosł. m ów iono), że u źró d ła liczn y ch o d k ry ć m ed y czn y ch leżał
(dosł. był) p rzy p a d ek . T ak, zapew ne, ale trz e b a było m im o w szy stk o lu d zi
g en ialn y c h , a b y w y ciąg n ąć w n io sk i n aukow e. W “ Ż y ciu p a n a A le k sa n d ra
F le m in g a ”, A n d ré M au ro is m ó w i w ła ś n ie o ty m zag ad n ien iu . F lem in g p rz e ­
c h o w y w ał sw o je p o ży w k i czasem d w a alb o trz y ty g o d n ie i, zan im je
w y rzu cił, o g lą d ał je u w ażn ie, ab y zobaczyć czy p rzy p ad k o w o n ie zaszło
(jakieś) n ieo czek iw an e zjaw isk o . P ew n eg o w ieczo ru długo o b serw o w ał p o ­
żyw kę, do k tó re j d ał tro c h ę (sw ojego) w łasn eg o ślu z u z ja m y nosow ej. Z a u ­
w ażył strefę , w k tó re j m ik ro b y zo stały zabite. S p ró b o w ał n astę p n ie d zia­
ła n ia łez. J e d n a je d y n a łza ro zpuszczała, w k ilk a se k u n d , n ie k tó re o rg an iz­
m y. P rz ez p ię ć czy sześć n a stę p n y c h ty g o d n i F lam in g k o n ty n u o w a ł sw o je
dośw iadczenia. A by u ła tw ić s p ły w a n ie łez, F lem in g i jego w sp ó łp raco w n icy
w p u szczali do oczu sok cy try n o w y . W szyscy goście m u sieli b ra ć w tym
u d ział (dosł. Z w ied z ają ce i zw ied zający w id zieli się o p o datkow ani). O ch o t­
nicy d o sta w ali trz y p en sy za k ażd ą d a w k ę łez. Po d o k o n an iu w ielu d o św iad ­
czeń F lem in g w y w n io sk o w ał, że w łzach istn ieje s u b s ta n c ja zdolna do ro z­
p u szczan ia, a w ięc za b ija n ia n ie k tó ry ch m ik ro b ó w . S u b sta n c ja ta została
n a z w a n a L ysozym e. B ył to o lb rzy m i k ro k do o d k ry cia p en icy lin y . Obok
p raw d ziw y c h le k a rz y istn ieli zaw sze znachorzy, k tó rz y są n ajczęściej po
p ro stu zu c h w ały m i sz a rla ta n a m i. L ite ra tu r a d aje n am liczne ich p rzy k ład y .
Z ac y tu jm y choćby dzieło L esag e’a “H isto ria G il B lasa z S a n tilla n e . Oto
ja k d o k to r S an g ra d o w je d n e j le k c ji o d k ry ł p rzed G il B lasem sz tu k ę m e­
dyczną. “O to ta je m n ic a leczen ia w szy stk ich chorób św ia ta . . . T en p ro sty
s e k re t z a w a rty je s t w ty c h dw óch p u n k ta c h : w p u szczan iu k rw i i w częs­
ty m p iciu w o d y . . . N ie m ogę cię niczego w ięcej n auczyć, zn asz m edycynę
do g łęb i”.
Ćwiczenia
I. A y a n t su iv i la p e n te d esce n d an te , le tr a in s’est p réc ip ité d an s u n e c a r­
r iè r e p ro fo n d e d ’u n e tre n ta in e de m è tres. V oyant le tra in s’eng ag er dans
u n e fa u sse d irec tio n , le m écan icien a d û ra le n tir.
 304 K lu c z do te k s tó w i ćw ic zeń
II. P u is q u ’u n c e rtific a t m é d ic a l est n écessaire, M. D u fo rt et M. S en d al se
p ré s e n te n t chez un m édecin. P ie r re n e su p p o rte p a s les gens triste s p a rc e
q u ’il a u n e n a tu re de fa rc e u r. A p rès q u e M. D u fo rt est so rti, le d o cteu r
a p p e lle M. S endal. A u ssitô t q u ’il a m e su ré la tension a rté rie lle , le d o cteu r
c o n sta te u n e lé g ère h y p e rte n sio n .
III. L e d o cteu r d em an d e q u ’il n e s ’expose pas à l ’h u m id ité. A p rès q u ’ils
o n t p ro n o n cé u n se rm e n t, les je u n e s m é d ec in s q u itte n t le u r fac u lté. B iolo­
g istes, chim istes, p h y sicien s co llab o ren t avec les m éd ecin s p o u r q u e le
d év e lo p p e m en t des m a la d ie s s ’a rrê te .
IV. A p rè s a v o ir a u sc u lté F ab ie n , le m édecin co n state u n e to u x a s th m a ti­
qu e. I l l ’en v o ie à la p h a rm a c ie (pour y) a c h e te r un m é d ic a m e n t c o n tre la
toux. A fo rc e d ’ê tre d istra it ce jo u r-là , le p h a rm a c ie n lu i v en d un m é d i­
ca m e n t co n tre la d y se n terie . M a in te n a n t je vous p ro p o se d ’ac h e v e r cette
h isto ire!
V. M a fem m e d ésire q u e je p re n n e des re p a s a u re s ta u ra n t. J e cra in s q u e
je n e doive p r e n d re des m é d icam en ts. J e su is trè s m a lh e u re u x q u e m a
fem m e a it p ris u n e te lle décision.
VI. A. Ils sont allés chez le m éd ecin p o u r o b te n ir u n c e rtific a t m édical.
(L,a rép o n se dans le te x te , p. 140) Il y r e s te ra lon g tem p s p a rc e q u ’il s ’in té ­
re sse b eaucoup à son in firm iè re . A l ’âge de douze ans, il a eu u n e flu x io n
de p o itrin e . L e cancer, la tu b e rc u lo se e t les rh u m a tism e s a fflig e n t a u -
jo u rd h u i l ’h u m a n ité . Il a d éc o u v ert la p én icillin e. On la p ra tiq u e trè s r a r e ­
m ent.
B. J e vais chez le m édecin q u a n d je suis m a lad e . N on, ca r on v a à l’h ô p ita l
p o u r g u é r ir e t non p as p o u r m o u rir. O culiste, gynécologue, ch iru rg ie n ,
p sy c h ia tre . U n ocu liste soigne les y e u x ; un opticien f a it des lu n ettes. Oui,
p o u r to u s les tra v a ille u rs. Ils p o rte n t des lu n ettes. N on, je fu m e m o d éré­
m en t, 10 cig arettes p a r jo u r. O ui, il fa v o rise le can cer.
LEKCJA SZESNASTA
N ie w ystarcza m ieć pom ysły, trzeba um ieć je w yrażać
Je rz y D uroy z a trz y m a ł się (dosł. przybył) p rze d dom em p a n i F o re stie r.
Z adzw onił. O tw orzył m u służący. D uroy pow iedział m u : “P ro szę zapytać
p. F o re stie r, czy m oże m n ie p rz y ją ć i u przedzić ją, że przy ch o d zę z p o le­
cenia je j m ę ż a ”. Po czym zaczekał. S łużący (dosł. m ężczyzna) pow rócił
i ozn ajm ił: “P a n i oczekuje P a n a ”. P a n i F o re stie r sied ziała w fo telu p rzed
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń 305
b iu rk ie m . O d w ró ciła się, u śm iec h n ięta , i w y ciąg n ęła do niego ręk ę. D u ro y
w y b ełk o tał: “Och, p ro szę p an i, n ie ch ciałem p rzy jść (dosł. w ejść); a le m ąż
p a n i zm u sił m n ie do tego. J e s te m ta k speszony, że n ie śm iem pow iedzieć,
co m n ie sp ro w ad za !” W sk azała k rzesło : “ N iech p an sia d a i m ó w i”. W yszep­
ta ł w a h a ją c się: “A w ięc . . . a le d o p raw d y . . . n ie śm iem . . . Otóż, p ra c o w a ­
łem w czo raj w ieczorem do późnej nocy . . i dziś od w czesnego r a n a . . . aby
n ap isać (dosł. zrobić) ten a r ty k u ł n a te m a t A ig ierii i n ie udało m i się zrobić
nic dobrego . . . p o d arłe m w szystko, co n ap isałem . . . N ie m am w p ra w y w
te j p rac y . . . C hciałbym , żeby p a n i m i tro ch ę p o m o g ła”. P rz e rw a ła m u
śm iejąc się z całego serca, szczęśliw a, u ra d o w a n a i u ję ta p o ch leb stw em :
“A p a n F o re stie r pow iedział, żeby się p an zw rócił do m n ie ? ” — “T ak,
p roszę p a n i”. P o d n io sła się: “ Cieszę się, że p an p rzyszedł. B ędzie b ardzo
m iło, że będziem y w sp ó łp raco w ać ze sobą. Proszę, n iech p an sia d a n a m oim
m iejscu , p o n iew aż w re d a k c ji (dosł. w dzien n ik u ) z n a ją m ój c h a ra k te r p is ­
m a ”. U siadł, w ziął p ióro, położył p rzed sobą k a r tk ę p a p ie ru i czekał. P a n i
F o re stie r za p aliła p a p ie ro sa i z a p y ta ła : “No, co p a n chce n ap isać (dosł.
opow iedzieć)” ? O d w ró cił głow ę w je j stro n ę ze zdziw ien iem : “A leż ja nie
w iem i d lateg o p rzy szed łem , ab y zw rócić się (w te j sp raw ie) do p a n i”.
O dp o w ied ziała: “O w szem , ja p a n u pom ogę. J a d o robię sos, ale trzeb a, żeby
p an p rzy rzą d ził p o tra w ę ”. B ył zak ło p o tan y , w reszcie (w y)pow iedział z w a ­
h an iem : “C hyba opow iem (dosł. m yślę, że opow iem ) o sw ojej po d ró ży od
(samego) p o c z ą tk u ”. U sia d ła w ięc n ap rzeciw niego: “No dobrze, n a jp ie rw
n iech p a n o n ie j opow ie ty lk o m nie, o niczym n ie zap o m in ając, a ja w y ­
b io rę to, co trz e b a (wziąć). A le p o n iew aż n ie w iedział, od czego zacząć, p rz y ­
s tą p iła do sta w ia n ia m u k o n k re tn y c h p y ta ń , k tó re p rzy p o m in ały m u o za­
p o m n ia n y ch szczegółach i sp o tk a n y c h osobach. P ozw oliw szy m u m ów ić
w te n sposób p rzez k w a d ra n s, n ag le p rz e rw a ła m u: “ T e raz zaczniem y. N aj­
p ie rw załóżm y, że o p o w iad a p a n sw o je w ra ż e n ia p rzy jacielo w i. N iech pan
zaczyna: “D rogi H en ry k u , p ro siłeś, żebym Ci opisał sw o ją podróż. B ędę ci
p rzy sy ła ł coś w ro d z a ju d z ien n ik a (z) m ego życia, dzień po d n iu , godzina
po godzinie. A lg ie ria je st dużym k ra je m . A lgier je st b ra m ą , b ia łą i cza­
r u ją c ą b ra m ą tego dziw nego k o n ty n e n tu .” W stała i zaczęła chodzić. S tw a ­
rz a ła te ra z w w y o b ra źn i p rzy g o d y w drodze, k re śliła p o rtre ty tow arzyszy
podróży, w y m y ślo n y ch p rze z siebie i o p isy w ała p rzy g o d ę m iło sn ą z żoną
k a p ita n a p iech o ty . Z ak o ń czy ła p o b y tem w S aïd a i n ie w in n ą (dosł. ładną)
m iło stk ą m ięd zy p o d o ficerem Je rz y m D u ro y a h isz p a ń sk ą ro b o tn ic ą. W resz­
cie w esoło o zn ajm iła (dosł. w y m ó w iła w esołym głosem ): “ C iąg dalszy n a ju ­
tro !” D u ro y pozostał p rzez ch w ilę o słu p iały , w reszcie p rz e rw a ł m ilczenie:
“ P a n i je st w sp a n ia łą k o b ietą, je d y n ą (kobietą), k tó ra m oże n auczyć m nie
p isać”. U śm iech n ęła się: “ T a k w ła śn ie pisze się a rty k u ły , m ój drogi panie.
P roszę, niech y an p o d p isze”. W ah ał się. “A leż n ie ch p a n podpisze!” A więc
zaczął się śm iać, i p o d p isał n a dole stro n y : Je rz y D uroy.
20 Ję z y k fra n c u s k i d la z aaw an so w an y ch
306 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
Ć wiczenia
I. In d ic a tif po p ré v e n ir; p ré sen t (czynność odnosi się do teraźn iejszo ści).
S u b jo n c tif po vouloir, s u b jo n c tif im p a rfa it po im p a rfa it (in d ic a tif) w zd an iu
n ad rzęd n y m . S u b jo n c tif po v o u lo ir; su b jo n c tif présen t po co n d itio n n e l p ré ­
sen t w zd a n iu n ad rz ęd n y m (język m ów iony). S u b jo n c tif po ê tre co n ten t
su b jo n c tif p ré se n t po p ré sen t (in d ic a tif) w zd an iu n ad rzęd n y m . S u b jo n c tif
po c’est c h a rm a n t; s u b jo n c tif p ré se n t po fu tu r (in d ic a tif) w zd a n iu n a d ­
rzęd n y m . S u b jo n c tif w zd a n iu celow ym ; m im o czasu przeszłeg o w zd an iu
n ad rz ęd n y m , w zd a n iu p o d rzęd n y m su b jo n c tif p ré sen t (język m ów iony).
In d ic a tif po su p p o ser; p ré sen t (indicatif), bo obie czynności są rów noczesne.
S u b jo n c tif po d em an d e r; s u b jo n c tif présen t, m im o czynności p rzeszłej
w zd a n iu n a d rz ęd n y m (język m ów iony).
II. o ffre n t (s u b j. présent)-, p û t (s u b j. im pf.); a it reç u (s u b j. passé); r e p r e ­
n iez (subj. prés.); aies p ré v e n u (subj. passé); v ie n n e n t (subj. prés.); p û t
(subj. im pf.)
III. L e p ro fe sse u r ne croit pas q u e les ex a m e n s p u iss e n t fin ir a v a n t m idi,
m ais il croit q u e to u s ses é tu d ia n ts ré u ssiro n t. L es é tu d ia n ts n e p en sa ie n t
p as q u e le u r p ro fe sse u r p û t (albo: puisse) ê tre te lle m e n t aim ab le. Ils é ta ie n t
p e rsu a d é s q u ’il les c o lle ra it l’un ap rè s l ’a u tre . E t ce p e n d a n t il d é s ira it q u ’on
lu i e x p liq u â t (albo: explique) un p ro b lèm e trè s facile. Il n ’ex ig ea it pas
q u e l ’é tu d ia n t sû t (albo: sache) p a r cœ u r u n e q u a n tité de p e tits détails.
C e rta in e m e n t vous aim erie z au ssi q u ’on v o u s in te rro g e (albo: in te rro g e â t) de
la m êm e m an ière.
IV. L e d o m e stiq u e p ré v ie n d ra M m e F o re stie r de l ’a rriv é e de M. D uroy. Le
d o m estiq u e p ré v in t M m e F o re stie r de l’a r riv é e de M. D uroy. J ’ai re p ris m es
é tu d es ap rè s m on r e to u r à V arsovie. N ous a p p re n io n s ce te x te p a r cœ ur.
V. O ui, elle lu i te n d it la m a in avec le so u rire, elle le p r ia de s’asseoir.
N on, p u isq u ’il n e sa v a it m êm e pas com poser u n sim p le re p o rta g e . E lle
d o it san s do u te é c rire beau co u p d ’a rticle s p o u r ce jo u rn a l. Il p a r la it san s
a u c u n o rd re et n ’a rie n d it de concret. E lle p o sait des q u estio n s p récises
q u i ra p p e la ie n t à M. D uroy des d étails oubliés, des p erso n n a g es re n c o n ­
trés. Il a été é c rit sous la fo rm e d ’u n e le ttr e ad re ssée à u n am i. O ui, p u is ­
q u ’elle a su im a g in e r les p é rip é tie s de la ro u te, f a ir e des p o rtra its de
com pagnons de v o yage et in v e n te r des a v e n tu re s am o u reu ses. Il h é s ita it
à s ig n e r cet a rtic le p a rc e q u ’il se re n d a it com p te q u ’il n ’en é ta it p as le
v é rita b le au teu r.
K lu c z do te k s tó w i ćw ic zeń 307
LEKCJA SIEDEM NASTA
Urlop na Zielone Ś w ięta
G odzina 19-ta. Jeszcze je j n ie m a! A p rzecież w y ra ź n ie je j pow iedziałem ,
żeby b y ła n a czas. Ach, te k o b iety , gdyby u m iały tro c h ę lep iej zo rg an izo ­
w ać sw ój dzień, p rzy ch o d ziły b y w sa m ą p o rę. Od ju tr a (soboty), aż do
p o n ie d zia łk u w łącznie, m a m y u rlo p (dosł. je s t urlop) n a Z ielone Ś w iątk i.
Po d łu g ich d n ia ch p ra c y czuje się p o trze b ę odpoczynku, ty m b ard z iej że
życie w P a ry ż u (dosł. p ary sk ie ) je s t o tęp iające. O g łu szający h a ła s sa m o ­
chodów , złe p o w ietrze, n iep o k ó j ty c h w szy stk ich ludzi, k tó rz y b ie g n ą n ie
w iadom o dokąd, a n i dlaczego, a je śli dodać (do tego) up ał, ja k i je s t teraz,
b ęd ziecie m ie li o b raz p ie k ła p a ry sk ie g o w czerw cu. G d y b y te n szo ferzy n a
n ie uszk o d ził m ojego sam ochodu, p ro b lem b y łb y ro zw iązan y . P o je c h a li­
b y śm y z M o n ik ą do jak ieg o ś n o rm an d z k ieg o m ia ste cz k a n a d b rzeg iem
m orza, po ło ży lib y śm y się n a m ia łk im p ia sk u , słu c h a ją c szu m u f a l i o d ­
d y c h a ją c św ieżym p o w ietrzem . W ró cilib y śm y w p o n ie d zia łe k w ieczorem ,
odśw ieżeni i rześcy, ab y rozpocząć n ow y ty d z ień p rac y . A le te n sam ocho-
d ziarz n ied o łęg a n ie z re p ero w a ł jeszcze m ojego sam o ch o d u . K toś dzw oni.
W chodzi M onika. — D zień dobry, Ja c k u ! — D zień d o b ry , M oniko! — P rz e ­
p ra sz a m cię, że się spóźniłam . G d y b y m e tro n ie było ta k zatłoczone, p rz y -
szłab y m w porę. A le m am ci do z a k o m u n ik o w a n ia d o b rą now inę. J a n
K lau d iu sz o rg an iz u je trz y d n io w ą w ycieczkę. B ędzie ogółem sześć sa m o ­
chodów i około d w u d zie stu osób. C hce n as za b rać sw o im (w łasnym ) sa m o ­
chodem . M a d w a w o ln e m iejsca. •—- Z g ad zam się b ard z o ch ętn ie, ale pod
w a ru n k ie m , że jego sio s tra nie pojedzie. O n a je s t ta k n u d n a ze sw oim i
głu p im i h isto ry jk a m i, k tó ry c h n ie p rz e s ta je o pow iadać. — S łu ch a j, Ja c k u ,
(to) m im o w szy stk o dużo p rz y je m n ie j je st zw iedzić (dosł. objechać) dolinę
L o a ry niż spęd zać ś w ię ta w L a sk u B u lo ń sk im . — A, je ś li m a m y zw iedzać
zam k i n ad L o arą, ja d ę . T y m gorzej d la sio stry J a n a K lau d iu sza . J e ś li m n ie
zd e n erw u je, u d u szę ją i w rz u cę jej zw łoki do ro w u . — U spokój się, sta je sz
się s a d y s t ą . . . O djazd je s t u sta lo n y n a ju tro n a godzinę 9 -tą. W szy stk ich
szczegółów d ow iem y się (dosł. d ad zą nam ) n a m iejscu . Co do k o sztó w b e n ­
zyny to d zielim y je (dosł. d zieli się j e ) . . . A dziś w ieczó r p ó jd ziem y do
k in a , p ra w d a J a c k u ? M am w ie lk ą ochotę zobaczyć „U p ad ek C e sa rstw a
R zy m sk ieg o ” . — A le to drogo, w G au m o n t-P alace , b ile ty m u szą k osztow ać
co n a jm n ie j 30 fra n k ó w . P o czek ajm y , aż te n film będzie g ran y w k tó ry m ś
z k in dzielnicow ych. — A le to je st film tró jw y m ia ro w y , on n ie b ędzie n ig d y
g ra n y w zw y czajn y m k in ie. J a n ie b y ła m jeszcze (na film ie) tr ó jw y ­
m iaro w y m . Sądzę, Ja ck u , że sta je sz się coraz b ard ziej skąpy. Od n aszy ch
zaręczy n n ie dałeś (dosł. n ie zrobiłeś) m i żadnego p re z e n tu . D obrze w ięc,
to ja zap łacę za b ilety . — No, M oniko, n ie g n iew aj się. N ie je ste m sk ąp y ,
a le n ie lu b ię trw o n ić sw oich p ien ięd zy . P o stan o w io n e, p ó jd ziem y zobaczyć
te n film .

308 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
Ćwiczenia
X. W a ru n ek m ożliw y — w a ru n e k m ożliw y — w a ru n e k n iem ożliw y ■ — w a­
ru n e k m ożliw y — w a ru n e k m ożliw y — w a ru n e k n iem ożliw y — w a ru n e k
n iem ożliw y — w a ru n e k m ożliw y — w a ru n e k p rzy p u szczaln ie m ożliw y
II. S ’il n e p le u t pas, n o tre ex c u rsio n se ra ag réab le. Si la s œ u r de J e a n -
C lau d e n ’a v a it pas ra c o n té des h isto ire s stupides, Ja c q u e s l ’a u ra it estim ée
d av a n ta g e. Si tous les hom m es é ta ie n t chauves, il n ’y a u ra it p as de co if­
fe u rs. Si tu m ’av a is té lép h o n é h ie r, je t ’a u ra is a tte n d u à la m aison.
III. s ’ac co m p liro n t — jo u iez — p o u v ez — au re z — a u rie z — p en sez —
p re n e z — d ites — jo u e ra is — sache — g a ra n tisso n s — p o u v ez — a rriv e
IV. . . . il n ’y a it p as de nuages. . . . le g a ra g iste la ré p a re . . . J e a n -C la u d e
no u s em m a n e ra dans sa v o itu re ou non. . . . le tem ps n e nous jo u e un m a u ­
vais to u r.
V. J e v e u x vo ir ce tte pièce de th é â tre , d ’a u ta n t p lu s q u ’elle est c o n te m ­
p o rain e . Il fa u t se dépêch er, d ’a u ta n t p lu s q u e m a m è re no u s atten d . N ous
aim ons la p aix , s u rto u t p a rc e q u e nous connaissons la g u erre. Les jeu n es,
eu x aussi, lu tte n t p o u r la p aix , s u rto u t p a rc e q u ’ils n e v e u le n t pas co n n a ître
la g u erre.
VI. L es fem m es a r r iv e n t so u v e n t en r e ta rd p arc e q u ’elles n e sa v e n t pas
b ien o rg a n ise r le u r jo u rn é e . Non, p a rc e q u e le b r u it et la c h a le u r fo n t
de P a ris u n v é rita b le enfer. Il ir a it d an s u n e p e tite v ille n o rm an d e au
b o rd de la m er. O ui, elle a p p o rte u n e b o n n e n o u v elle. Je a n -C la u d e , q ui
a d eu x places disp o n ib les v e u t les e m m en e r d an s sa p ro p re v o itu re. Ja c q u e s
n e l’aim e p as p a rc e q u ’elle ra c o n te des h isto ire s stu p id es. C’est un film
en c in é ra m a et il doit ê tre joué d ans un cin ém a spécial, u n cin ém a a d a p té
à ce g e n re de film s. Non, il n ’est p as a v a re , il est économ e. L a L o ire se
je tte d an s l ’O céan A tla n tiq u e . N antes, T ours, O rléan s et d ’a u tre s villes e n ­
co re so n t a rro sée s p a r la L oire.
LEKCJA OSIEM NASTA
U rlop na Zielone Ś w ięta (ciąg dalszy)
W sobotę ran o , d o k ła d n ie o godzinie 9 -tej, Ja ce k i M o n ik a p rzy szli pod
dom J a n a K lau d iu sza . B y li św ia d k am i trag ik o m iczn ej sceny. J a n K lau d iu sz
k łó cił się ze sw o ją sio strą M ichaliną. M ic h a lin a : M yślisz, że zro b iłam p raw o
ja z d y p o to, b y je chow ać w szufladzie. T y m razem to ja b ęd ę p row adzić.
Ja n K la u d iu sz: T ak, pozw olę ci prow adzić, a le pod w a ru n k ie m , że będziesz
b ard zo uw ażać. M ichalina: C h y b a n ie m asz n ic do p o w ied zen ia, p ro w ad zę
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń 309
ta k sam o dob rze ja k ty. Ja n K la u d iu sz: N iedaw no je d en a ście razy w łą c z a ­
łaś w steczny bieg, aby zap ark o w ać (dosł. um ieścić) n asz sam ochód p rzy
chodniku, gdzie było dosyć m iejsca n a um ieszczenie 25-tonow ej ciężarów ki.
I m im o to, o m ało co n ie u d erzy łaś w słup. M ichalina: P rz e s a d z a s z ...
Ja n K la u d iu sz: K o b iety ro b iły b y lep iej (zajm ując się) cero w an iem s k a r ­
p e te k . . . M ichalina: U w ażałam cię za b ard ziej in telig en tn eg o . Po p ierw sze,
sk a rp e te k n y lo n o w y ch się n ie ceru je. A po drugie, to m ężczyźni p o w o d u ją
w szy stk ie w y p a d k i ... Ja n K la u d iu sz: N a dzisiaj — zgoda, będziesz p r o w a ­
dzić. A le n ie pozostaw ię cię nigdy sam ej p rzy k iero w n icy . W razie a w a rii
k o b iety s ta ją się b ezrad n e. W szystko, co p o tra fią (dosł. u m ie ją zrobić), to
u ru ch o m ić sam ochód, g w ałto w n ie h am o w ać i trą b ić ta m , gdzie to je st
zabronione. M ichalina: W w y p a d k u gd y b y kobiecie z d a rzy ła się n a dro d ze
a w a ria sam ochodu, p o tra fiła b y dać sobie rad ę lep iej, niż przypuszczasz.
Ja n K la u d iu sz: A ja k ? . . . M ichalina: W ystarczy, że p o d n iesie m ask ę i z a ­
czeka tro ch ę, p rz y b ie ra ją c k o rz y stn ą pozę. Z aw sze zn ajd zie uczynnego
m ężczyznę, k tó ry je j pom oże (dosł. ab y jej pomóc). M o n ika : B raw o, M ich a­
lino! W idać, że je ste ś k o b ie tą em an cy p o w an ą. Ja n K la u d iu sz: Do sam o ­
chodu, proszę. O d ziesiątej trzy d zieści będziem y w C h a rtre s, o ile n ie n a ­
p o tk am y n a „ z a to r” (dosł. n ie n a s tą p i zator). W k ilk a m in u t po ro d zin n ej
k łó tn i, „R ” J a n a K lau d iu sza ru szy ła z m iejsca. P ro w ad z iła M ichalina.
P rz eje ch a w szy (dosł. po p rze jec h an iu ) p rzez m iasto, sam ochód w je c h a ł n a
b. zatłoczoną a u to strad ę , potem n a d rogę głów ną 827. L e k k a m gła z a k ry ­
w a ła h o ry zo n t. P rz y ła d n iejsze j pogodzie sp o strzeg ło b y się ju ż dw ie w y ­
sokie w ieże k a te d ry . D w ad zieścia m in u t później M ich alin a za p ark o w ała
sam ochód koło te j w sp a n ia łe j b u d o w li (relig ijn ej). C a ła g ru p a o d n alaz ła się
w śro d k u k a te d ry , sk ą p a n e j w łag o d n y m św ietle, k tó re p rze n ik ało p rze z
cz erw o n o -n ieb iesk ie w itra ż e (dosł. w itra ż e w to n a c ja c h czerw o n y ch i n ie ­
bieskich). N astęp n y m etap e m b yło L e M ans. W szyscy zn a ją to m iasto
z (pow odu) „D oby w L e M an s”, w yścigu w y trzy m ało ści, gdzie n a z a m ­
k n ię ty m te re n ie sam ochody o siąg ają (w ciągu 24 godzin — ja k w y n ik a
z nazw y) śre d n ią (szybkość), k tó ra zbliża się z każd y m ro k iem do
200 km /godz. Ja k iż p o stęp w szybkości, gdy się po m y śli, że w ro k u 1894,
podczas pierw szeg o w yścigu sam ochodow ego n a św iecie, śre d n ia szybkość
w y n o siła 21 km /godz. N asi p rz y ja c ie le n ie om ieszkali zw iedzić m ię d z y n a ­
rodow ego m u zeu m sam ochodow ego. M ożna ta m b yło prześledzić całą h i­
sto rię sam ochodu, od sam ochodów o n ap ęd zie p a ro w y m aż do sam ochodów
w yścigow ych. P o tem p o je ch a li d alej (w yznaczoną) tr a s ą aż do L a F lèche,
m ia ste cz k a położonego nad b rzeg iem (rzeki) L o ir, gdzie m ieli spędzić
noc. W ieczorem , w ie jsk a k o la cja (dosł. obiad) zg ro m ad ziła w szy stk ich w y ­
cieczkow iczów w m a ły m la sk u . P od ko n iec p o siłk u zdecydow ano, że w szy s­
cy, k ato lic y i ateiści p ó jd ą n a z a ju trz ra n o do o p actw a Solesm es; je d n i,
ab y sp ełn ić sw ój obow iązek ch rześcijań sk i, d rudzy, ab y usłyszeć w s p a ­
n ia łe śp iew y g re g o ria ń sk ie w w y k o n an iu (dosł. w y k o n y w a n e przez) b e n e ­
 310 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
d y k ty n ó w . R esztę d n ia m iano spędzić n a odpoczynku n ad b rzeg iem rzeki,
gdzie w szyscy b ęd ą m ogli k ąp a ć się, p ły w ać łó d k ą i u p ra w ia ć in n e sp o rty
w odne. N ajciek aw szy m dniem d la J a c k a był p o n ied ziałek Z ielonych Ś w ią ­
tek, p rzeznaczony n a zw iedzanie zam ków . P ocząw szy od X V w iek u p an o w ie
b u d o w ali dużo zam ków n ad b rzegiem L o a ry i je j d o pływ am i. N ie w sz y s t­
k ie te zam ki są p o d obne do siebie. Je d n e , o m asy w n y ch m u rac h , otoczone
g łęb o k im i ro w a m i są d aw n y m i zam k am i o b ronny m i. In n e, o b ard zo e le ­
g an ck iej i d e lik a tn e j a rc h ite k tu rz e , pochodzą z (czasów) R en esan su . T rz eb a
by b yło w ielu tygodni, ab y zw iedzić ty le zam ków . T a k w ięc n asi p r z y ja ­
ciele po stan o w ili zobaczyć ty lk o trz y z n ich: L e L ude, C h e n o n ce au x i C h a m -
bord.
Ć w iczenia
I. . . . Ja c q u e s et M onique n ’a rriv e n t. . . . tu n e dépasses le c e n t à l’h eu re.
. .. M ichelle ne lu i ab îm e sa S im c a ,...............son f rè re n e le pense.
II. D ans d eu x h e u re s nous se ro n s à C h a rtre s, à m oins q u e no u s n e m a n ­
q u io n s le tra in . Us p re n n e n t le ta x i de p e u r q u ’ils n e m a n q u e n t le tra in .
J e sais o rg a n ise r m a v ie m ie u x q u e tu n e le fais. L es e x c u rsio n n iste s p r é ­
p a re n t un d în e r c h a m p ê tre a v a n t q u e la n u it n e tom be.
III. Il est c e rta in q u e je le v e rra i. Il se p ré se n ta d ix ca n d id a ts à l ’ex am en.
U est a rriv é , à b re f in te rv a lle , q u a tre tra in s de L yon. Il se fit un g ra n d
silence. Il est re sté p lu s ie u rs élèves d an s la classe. Il p asse d an s la r u e une
c e n ta in e de soldats. U s u ffit de d e u x sem ain es p o u r te rm in e r ce trav a il.
Il est ag ré a b le de re c e v o ir des cad eau x . Il v a u t m ie u x r ire q u e p le u re r.
IV. P h ilip p e a fa illi f a ir e faillite . P h ilip p e fa illit fa ire faillite . L a d irectio n
de 1 u sin e en g a g ea de n o u v e a u x in g én ieu rs. L a d irectio n de l ’u sin e e n g a ­
g ea it de n o u v e a u x in g é n ieu rs. L a d irec tio n de l ’u sin e en g a g e ra it de n o u ­
v e a u x in g én ieu rs. V ous vous engageâtes, M adam e, à m a n g e r d ix g â te a u x
à la su ite? Vous vous engagiez, M adam e, à m a n g e r d ix g â te a u x à la suite?
Vous vous engageriez, M adam e, à m a n g e r d ix g â te a u x à la suite?
V. d ev ait(X 2) — d ev a ie n t — d ev a ie n t — d ev a it — d ev aien t — d ev a ie n t — d ev ait.
P ew ien w ielk i uczony m ia ł przy b y ć do m ałego p ro w in cjo n a ln eg o m iasta.
M iał on ta m uczestniczyć w m iejscow ym św ięcie. B ied n i m ieszczan ie byli
b ard zo (dosł. m u sie li być dobrze) zak ło p o tan i tą w izy tą. Ł am ali sobie
głow y (dosł. głowę), by dow iedzieć się, ja k m a ją p rz y ją ć tego, podobno b ro ­
d atego m ężczyznę. Czy n ie b ro d ac i m a ją sobie zapuścić brodę, aby m u
sp raw ić przyjem ność, czy też b ro d a c i p o w in n i sobie zgolić sw ą (brodę),
żeby nie m ieć ła d n ie jsz e j lub dłuższej od bro d y ich gościa. K ażd y m iał
(dosł. m u siał m ieć) sw ój w ielk i p ro b lem do ro zw iązan ia.
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń 311
VI. A. Ils y so n t a rriv é s à n e u f h e u re s exactes. N on, M ich elle n e sa it p as
b ien conduire. J e a n -C la u d e lu i re p ro c h e d’ê tre d is tra ite a u v o lan t. C e rta in e ­
m en t, m a is M ich elle a en co re tro p p eu d ’e x p é rie n c e p o u r co n d u ire san s
f a ir e de fau te s. E lle lè v e le cap o t et a tte n d q u ’un ho m m e co m p la isa n t v ie n ­
n e l ’aid er. U s les o n t re tro u v é s à l ’in té rie u r de la ca th é d ra le. C’est u n e
co u rse au to m o b ile d’en d u ra n ce. L a p re m iè re co u rse au to m o b ile a eu lie u
en 1894. Ils so n t allés à l’a b b a y e de Solesm es p o u r e n te n d re les m a g n i­
fiq u e s c h a n ts g rég o rien s ex écu tés p a r les B én éd ictin s. N on, les uns, au x
m u ra ille s m a ssiv e s sont . . . (p a trz tekst), d ’a u tre s d a ta n t de la R e n a issa n ­
c e . . . (p a trz tekst).
B. Oui, j ’en ai u n (Non, je n ’en ai pas). J e conduis d ep u is tro is ans. Oui,
u n cam ion a h e u r té l’a ile g a u c h e de m a v o itu re. O ui, m a v o itu re est e x c e l­
le n te, m a is e lle d é m a rre tro p le n tem en t. N on, je n e le crois p as; d a ille u rs
(zresztą) les fem m es p ro v o q u e n t m o in s d’ac cid en ts q u e le s hom m es. N on,
p a rc e q u e to u te s le s p la ce s le long des tro tto irs so n t d éjà occupées. J e co n ­
n a is b ea u co u p de m a rq u e s d e v o itu re s: „ F ia t”, „C itro ën , „P eugeot
LEKCJA DZIEW IĘTNASTA
Czy jest w inna?
W b a ra c h , u fry z je ra , u p ie k a rz a , ja k ró w n ież w sa lo n ac h m iejsco w ej
a ry s to k ra c ji w szyscy za d aw a li sobie to p y ta n ie. W iększość ludzi, zw łaszcza
k o b iety , o d p o w iad a ła n a n ie tw ierd ząco . Z b y t d b a ła o siebie, ab y być
uczciw ą, d w a raz y w m iesiącu je ź d z iła zu p e łn ie sa m a do L y o n u ; stą d
w n io sek , zb y t pochopny, że b y ła to k o b ie ta le k k ich obyczajów . A poza ty m ,
g a rd z iła sw o im i są siad a m i, ta d u m n a cudzoziem ka, p rz y b y ła do V oiron
p rzed d w o m a l a t y . . . A w reszcie, b łąd n ie do w y b ac ze n ia w oczach
m iejsco w y ch k o b iet, b y ła b ard zo ła d n a i dosyć zalo tn a. K ró tk o (m ów iąc),
o p in ia p u b lic z n a p o tę p iła (dosł. b y ła n a sta w io n a przeciw ) p a n ią J a n in ę
D u rac, k tó re j p ro ces toczył się p rze d sąd em p rzy sięg ły ch (d ep a rta m e n tu )
Isère. K im je s t p a n i J a n in a D u ra c z dom u M orelle? M ieszk an k a L y onu,
2 2 -letn ia c ó rk a w łaścic iela fa b ry k i je d w a b iu . D w a la ta te m u p o ślu b iła P io tra
D u rac, k tó ry p o sz u k iw ał to w arzy szk i, a p rze d e w szy stk im posagu, ab y r o z ­
w in ą ć sw o ją fa b ry k ę . P io tr D u ra c b y ł, W rzeczyw istości, w sp ó łw łaścicielem
p a p ie rn i, k tó rą p ro w a d ził ze sw oim w sp ó ln ik iem , p an e m B ian ch in i. Ten, p o ­
chodzący z K o rsy k i, b y ł osobistością dosyć ta jem n icz ą. W szystko u k ład ało
się ja k n a jle p ie j w pożyciu m a łżeń sk im aż do chw ili, gdy p a n i D u rac o d k ry ­
ła, że (jej) m ąż ją zd rad za. M łoda k o b ie ta u ciek ła do sw oich ro d zicó w do
L yonu, ale p o w ró c iła po dw óch ty g o d n iach . M ałżonkow ie ro b ili w rażen ie
po n o w n ie szczęśliw ych, chociaż p a n D u rac n ad al, po k ry jo m u , zm ien iał k o ­
b iety ja k rę k a w ic z k i (dosł. koszule). D w a m ie sią ce później, b yło to n a w io s­
 312 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
nę, p a n D u rac (zaczął) się sk a rż y ć n a bóle żołąd k a i m u sia ł położyć się do
łóżka. A le, dzięki energ iczn y m s ta ra n io m le k arza , m ógł w k ró tc e n a now o
w ziąć się do p rac y . T ym czasem 2 czerw ca n a s tą p ił n a w ró t choroby, a 12-go
zm arł. L ek arz, k tó ry się nim zajm ow ał, stw ie rd z ił śm ierć n a tu ra ln ą . B ilan s
p rz e d się b io rstw a p rze d staw io n y w dow ie p rzez B ian ch in ieg o o k azał się f a ­
ta ln y . To było n ie m a l b a n k ru c tw o . S p rz ed a n o w ięc fa b ry k ę , a J a n in a D u rac
m ia ła ju ż w rócić do (sw ych) rodziców , gdy w p rzed d zień (sw ojego) o d jazd u
zo stała za trzy m a n a. S łu żąca, k tó ra p ra c o w a ła (dosł. służyła) u D u ra c ’ôw,
p rzy sięg ała, że w id ziała sw o ją p a n ią w sy p u ją cą b ia ły p ro szek do m le k a
p rzeznaczonego d la (jej) m ęża. Co do B ianchiniego, k tó reg o zezn an ia m ogły
m ieć d u że znaczenie, (to) w y je c h a ł w n ie zn an y m k ie ru n k u , zan im zaczął
się proces. N a ro zp raw ie, k tó ra m ia ła m ieć trzy n a ście p osiedzeń, chodziło
p rz e d e w szy stk im o u sta le n ie, czy D u ra c został rzeczy w iście o tru ty . Z a ­
rządzono e k sh u m ac ję, potem se k c ję zw łok. D w aj b ieg li n ie zn aleźli w o r­
g an izm ie (dosł. w ciele) arsz en ik u , a le cz te re j in n i go znaleźli i stw ierd zo n o ,
że D u ra c został o tru ty (dosł. stw ie rd z ili o tru cie D u raca). S ły n n y biegły
p a ry sk i, P ie rre R o c h eb illard , zap ew n ił w sposób bezsp o rn y , że zw łoki
p o g rze b an e od cz te re ch m iesięcy m ogły, w sposób n a tu ra ln y , za w ierać ślady
arsz en ik u . Je że li m iało m iejsce o tru cie, ja k ie m ogły by ć p o b u d k i zbro d n i?
N ienaw iść? W iadom o, że J a n in a M orelle zo stała źle w y d a n a za m ąż p rzez
rodziców , chcących szybko zap ew n ić jej przyszłość. O n a ró w n ież n ie m iała
w ątp liw ości, że (jej) m ąż ją zd ra d zał. A le w ed łu g w szy stk ich św iad k ó w
obrony, b y ła to k o b ie ta zró w now ażona, k tó ra m y ślała o rozw odzie, a n ie
0 zb rodni. Z d ru g iej stro n y , o sk a rż en ie nie m ogło u stalić, że p a n i D u rac
m ia ła z k im ś ro m a n s (dosł. m ia ła ja k iś zw iązek). (O skarżenie) przeszło
w ięc do in n e j pob u d k i: k o rzy ści m a te ria ln y c h . J a n in a M o relle m ia ła r o ­
dziców b o g aty ch , lecz b ard z o sk ą p y ch . S p rz ed a ż fa b ry k i d o sta rc z a ła jej
su m y sk ro m n ej, to p ra w d a , a le w y sta rc z a ją c e j (na to), ab y p ro w ad zić
życie niezależne. W yrok sądow y w p rz y p a d k u ta k sk o m p lik o w an y m n ie
b y ł ła tw y , ty m b a rd z ie j że n ie został p rze d staw io n y rzeczo w y dow ód zbrodni.
N a ra d y sąd u trw a ły długo. C zekając n a ogłoszenie w y ro k u p rzez p rz e w o d ­
niczącego sądu, p ub liczność m a n ife sto w a ła głośno sw ój w ro g i sto su n ek
(dosł. sw o ją w rogość) do oskarżo n ej. W reszcie p o ja w ił się p rzew o d n iczący
1 o d czytał w y ro k : J a n in a D urac z o stała u z n a n a w in n ą o tru c ia sw ego m ęża,
ale sędziow ie p rz y z n a li je j okoliczności łagodzące. D latego też zo stała s k a ­
zan a n a dożyw otnie ciężkie roboty, a nie n a k a rę śm ierci.
Ćwiczenia
I. v ie n n e — re s te — s’est a p e rç u — v e n a it — tro u v â t
II. M m e X.: B onjour, M e ssie u rs-D am e s; alo rs q u ’e s t-c e q u e vo u s en p e n ­
sez? L e c o iffe u r: A u su je t de quoi? M m e X .: M ais, au su je t du p rocès de
M m e D urac, n a tu re lle m e n t! L e c o iffe u r : J e doute f o rt q u ’elle soit coupable.
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń 313
M m e X.: Vous?! Vous q u i l ’avez coiffée au m oins d eu x fois p a r sem aine?
E lle a dû vo u s d o n n er b eau co u p d’a rg e n t p o u r to u s ces m assages, ces
m aq u illag es, e t ces co iffures, p u isq u e vous la défendez! M m e Y.: Oh, vous
êtes com m e to u s les hom m es. Il vous su ffit q u ’u n e fem m e soit b e lle et
cela vous est b ien é g a l si c’est u n e espèce de déb au ch ée! Le co iffeu r: M es­
dam es, m esd am es — p as si vite! E tre jo lie n e sig n ifie p as ê tre crim in elle.
Si M m e D u ra c a lla it so u v en t à L yon, c’é ta it p o u r v o ir ses p a re n ts et pas
u n am an t. M êm e l ’accu satio n est de cet avis! M m e Y.: L e bon côté de to u te
ce tte h isto ire, c’est q u ’on a au m o in s de q uoi b a v a rd e r. A u rev o ir, je cours
chez la b o u lan g ère. P e u t- ê tre q u ’elle a u ra p lu s d e détails!
III. J e d o u te q u ’il réu ssisse. On n e c o n testait pas q u e c e tte fem m e é ta it
(fût) b elle. V ous contestez, M onsieur, q u e ce tte p a p e te rie a it fa it b a n q u e ro u ­
te? D ’ici, n o u s n e v erro n s pas q u e les m ag asin s s’o u v ren t. L es é tu d ia n ts
ig n o ra ie n t q u e ce liv re ex istâ t. I l v o it q u e le soleil se couche. L e p ro fe sse u r
n e d o u te p as q u e son élèv e n ’a it du succès. Ils n ’o n t p a s ignoré q u ’il é ta it
n éc essaire d e lire ce liv re.
IV. con clu sio n s — co n c lu re •— c o n c lu ra it — co n c lu ren t
Z k aż d ej d y sk u sji n ależ y w y ciąg n ąć w n io sk i. L u d n o ść m o g ła w y w nioskow ać
ze słab o ści a rm ii n ie p rz y ja c ie lsk ie j, że n ie d łu g o zaw rze się (zostanie z a w a r­
ty) pokój. Po d łu g ich n a ra d a c h sędziow ie w n ieśli o k a rę śm ierci.
V. D e qui p a r la it-o n d an s les b istro ts? P o u rq u o i M m e D u rac s’en fu it-e lle
chez ses p a re n ts? D e q uoi se p la ig n a it-il? O ù est p a r ti B ian ch in i? P o u r ­
q uoi le v e rd ic t n ’é ta it-il p as fac ile? A q u e lle p e in e f u t-e lle condam née?
VI. Ils p a rla ie n t du p ro cè s de M m e D u rac. O n lu i re p ro c h a it de p re n d re
tro p de soins de sa p erso n n e. E lle h a b ita it L yon. L e p ro cès de M m e D u rac
se d é ro u la it d e v a n t la C o u r d’A ssise de l’Isère. P ie r re D u rac, le m a ri de
l ’accusée, é ta it c o p ro p rié ta ire d ’u n e p a p e te rie . N on, il tro m p a it so u v e n t sa
fem m e. Non, il s o u ffra it de m a u x d ’estom ac. Non, q u e lq u e s-u n s ont tro u v é
de l ’arse n ic d an s son corps, d’a u tre s n ’en o n t p as tro u v é. L a d éfen se é tait
d ’av is q u e c’é ta it u n e fem m e éq u ilib rée , in c a p a b le d ’un crim e. L a C our
l ’a co n d am n ée a u x tr a v a u x forcés à p e rp é tu ité .
LEKCJA DW UDZIESTA
W przededniu w yborów
P an K o w a lsk i: O d ch w ili m ojego p rz y ja z d u do P a ry ż a zauw ażyłem , że
w m ieście p a n u je n a p ię ta (dosł.. n erw o w a) a t m o s f e r a ... P an D upont: To
k a m p a n ia w y b o rcza je st w p ełn y m to k u . Z a cztery d n i b ęd ziem y w y b iera ć
 314 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
naszych posłów . P. K o w a lsk i: Z dałem sobie z tego sp raw ę, m im o że je ste m
w P a ry ż u dopiero od d w u d ziestu czterech godzin. W szędzie w id ziałem
ta b lic e p o k ry te afiszam i, k tó re chw alą zarów no p ro g ra m y , ja k i zasługi
osobiste k an d y d a tó w . W czoraj w ieczorem (u)słyszałem p rzez rad io czterech
przy w ódców politycznych. W szyscy oni obiecyw ali lep sze zaro b k i, szkoły,
m ieszk an ia, b asen y kąpielow e, te re n y s p o r to w e ... Czy d o trzy m ają sw oich
o b ietn ic po w y b o ra ch ? P . D u p o n t: H m , to z a le ż y ... G dy zo stan ą w y b ra n i
n o w i posłow ie, zobaczy się, czy b ędzie lepiej niż p rze d tem (dosł. czy sp raw y
p ó jd ą lep iej niż p rzedtem ). P. K o w a ls k i: Je śli się nie m ylę, w e F ra n c ji je st
co n a jm n ie j siedem p a r tii politycznych, n a to m ia st w P olsce je st ich ty lk o
trzy . P. D u p o n t: Och, w e F ra n c ji je st (dosł. liczy się) w ięcej niż dziesięć
p a rtii, spośród k tó ry ch sześć je st w ażnych. P. K o w a ls k i: A w ięc, ja k p a n
to ro bi, żeby się d obrze w tym o rien to w ać (dosł. w idzieć jasno)? P. Dupcmt:
W e F ra n c ji, w id zi pan, ro zró żn ia się p a rtie lew icow e i p a rtie praw icow e.
G ran icę (dosł. lin ię g raniczną) m iędzy ty m i p a rtia m i tru d n o je s t ustalić.
A je d n a k m ożna pow iedzieć, że poseł lew icy je st, ogólnie b iorąc, r a c jo ­
n a listą , d em o k ra tą, an ty k o lo n ia listą . W ierzy on w p o stę p i u w aża, że n a ­
ró d m oże się sam rządzić. J e s t p rzeciw ko m onopolom k ap italisty c zn y m
i p rzeciw w ład zy kościoła. P. K o w a ls k i: A poza p a r tią k o m u n isty czn ą,
ja k ie są in n e u g ru p o w a n ia lew icow e? P. D upont: Je st
n ie k ilk a u g ru p o w ań socjalistycznych w yw odzących się z SFIO
(F ra n c u sk a S ek cja M iędzynarodów ki R obotniczej). Do n a jw a ż n ie j­
szych zalicza się P a r tia S ocjalistyczna, k tó ra b y ła k ie ro w a n a przez
F. M itte rra n d a aż do jego w y b o ru n a p rez y d en ta R e p u b lik i w ro k u
1981 oraz Z jednoczona P a r tia S ocjalistyczn a. K om uniści i so­
cjaliści w sp ó łp ra c u ją często, a b y przygotow ać w y b o ry posłów i p re ­
z y d e n ta R epubliki, ale k aż d a p a rtia ma w łasn y p ro g ra m
łeczny i polityczny. P. K o w a lski: P a n je st d o sk o n ale zo rie n to ­
w an y w za g ad n ien ia ch politycznych, p raw d ziw a encyklopedia! Czy
m ógłby mi p a n jeszcze pow iedzieć, co c h a ra k te ry z u je p osła praw icow ego?
P. Dupcmt: J e s t on ra c z e j ( . . . . z w łasn ej w oli) n a c jo n a listą i n a ogół b a r ­
dzo p rzy w ią zan y do K ościoła. J e s t w w iększym lu b m n iejszy m sto p n iu
zw iązan y ze środ o w isk iem ludzi in te re su i je st zdania, że m o n o p o listy czn a
k o n c e n tra c ja k a p ita łó w i p rz e d sięb io rstw je s t n iezb ęd n y m w a ru n k ie m e k s­
p a n s ji ekonom icznej. A poza tym , on n ie dow ierza lu d o w i. . . N a jw a ż n ie j­
szą p a rtią p raw ic o w ą je st R P R (Z grom adzenie n a rzecz R epubliki) u tw o ­
rzo n e w ro k u 1976 p rzez J. C h iraca. P. K o w a lski: A p an , n a kogo będzie
p a n głosow ał? P. D upont: G łosow anie je st ta jn e, p roszę p an a . I ab y za­
p ew n ić w yborcy niezależność, w k aż d y m lo k a lu w y b o rczy m zn a jd u je się
(sp ec jaln a oddzielna) k ab in a. P. K o w a lski: A k to w y g ra te w ybory, p r a ­
w ica czy lew ica? P. D upont: T ru d n o je st odpow iedzieć n a tO' p y ta n ie, po­
n iew aż w ielu F ra n cu z ó w m a serce po lew ej, a p o rtfe l po p ra w e j stronie.
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń 315
Ustrój adm inistracyjny Francji
W p rze ciw ie ń stw ie do tego, co je s t w p a ń stw a c h (o ch a ra k te rz e ) f e d e ra l­
n y ch (ja k n a p rz y k ła d S zw ajcaria), w e F ra n c ji życie a d m in is tra c y jn e sk u p ia
się w m in iste rstw a ch , k tó ry c h sied zib ą je s t P ary ż. N a czele każdego m in i­
s te rs tw a stoi m in iste r, k tó re m u p o m ag a p o d se k re ta rz s ta n u (dosł. w sp o m a­
g an y w sw ojej p rac y p rzez p o d s e k re ta rz a stan u ). K ażd e m in iste rstw o m a
(dosł. zaw iera) a d m in istra c ję c e n tra ln ą s k ła d a ją c ą się z u rzęd n ik ó w . P o d ­
czas gdy m in istro w ie zm ien iają się, a d m in is tra c ja p o zo staje, co zap ew n ia
ciągłość d ziałaln o ści a d m in istra c y jn e j. M in istró w je st b ard z o w ielu. W y ­
liczm y (ich) ty lk o k ilk u . M in ister S p raw ied liw o ści, n az y w an y ró w n ież
s tra ż n ik ie m P ieczęci, je s t zw ierzch n ik iem są d o w n ictw a. M in ister S p ra w
Z ag ran iczn y ch , k tó reg o sied zib a z n a jd u je się n a Q u ai d ’O rsay, k ie ru je p o ­
lity k ą za g ran ic zn ą F ra n c ji i za rząd z a siecią p lacó w ek d y p lom atycznych,
k tó r a o b ejm u je (dosł. p o k ry w a) cały św iat. M in ister F in a n só w i m in iste r
(dosł. ten ) S p ra w E kono m iczn y ch k o n tro lu ją fin an se , w n o szą o u ch w alen ie
p o d atk ó w , z a jm u ją się h an d lem , p rzem y słem i ro ln ic tw em . . . P odczas gdy
a d m in istra c ja sp ra w ogólnych je s t sc e n tra liz o w a n a w P ary żu , sp raw y
o c h a ra k te rz e lo k a ln y m n a le ż ą do (dosł.: zależą od) a d m in is tra c ji d e p a r ­
obec­ ta m e n tó w i gm in. W e F ra n c ji je st d ziew ięćd ziesiąt sześć d ep a rtam e n tó w ,
za rząd z an y c h p rzez p refek tó w . P re fe k t in fo rm u je m in istró w , a w szczegól­
ności (M inistra) S p ra w W ew n ętrzn y ch , o ty m w szystkim ,, co d zieje się w d e­
p arta m en c ie . N ajm n iejszą je d n o stk ą a d m in istra c y jn ą je s t g m ina, za rząd zan a
przez m era.
Ć wiczenia
spo­
I. Ce p a r ti se d it ré v o lu tio n n a ire , alo rs q u ’en ré a lité il a un p ro g ra m m e
so cial assez m odéré. T an d is q u e l’ad m in istra tio n des a ffa ire s g én é rale s est
c e n tra lisé e à P a ris, les a ffa ire s d ’in té rê t lo c al d é p e n d e n t des a d m in is tra ­
tio n s d é p a rte m e n ta le s et co m m unales. A lors q u e les m in istre s ch an g en t,
les ad m in istra tio n s d em eu ren t. Q u an d les n o u v e a u x d ép u tés a u ro n t é té
élu s, on v e r r a b ie n si les choses iro n t m ie u x q u ’a v a n t. J e m e su is lev é
a v a n t q u e le ré v e il so n n ât. A m e su re q u e no u s n o u s ap p ro c h io n s de la
m aiso n , nous se n tio n s de p lu s en p lu s la fatig u e. T o u tes les fois q u e je
r e g a rd e la té lév isio n , je m ’endors. P e n d a n t q u e no u s no u s p ro m en io n s, il
co m m ença à p leu v o ir. D epuis qu e P ie rre f u t élu d ép u té, il n e re c o n n a ît
p lu s ses am is.
II. J a c q u e lin e a p e rço it l ’o rag e q u i ap p ro ch e. E lle s’a p e rço it q u ’elle n ’a p as
p ris son p a ra p lu ie . L e d o u an ier re n d le p a sse p o rt a u v o y ag e u r. L e v o y a ­
g e u r n e se re n d p as en c o re b ien com pte q u e les fo rm a lité s de d o u an e sont
term in ées.
 316 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
K lu c z ilo te k s tó w i ćw iczeń 317

III. L e co m p tab le q u i tr a v a ille d ans la co m p tab ilité d ’un m in istè re fa it

n iczn a i p o d o b n a do B rig itte B ardot. R eżyser: T ak , se tk i m ło d y ch dziew cząt
ses com ptes s u r de p e tits b o u ts de p ap ier. A v a n t les élections, il y a ch aq u e
są po d o b n e do B rig itte B ardot, P a n i też nosi to sam o u czesan ie i m a p an i
fois u n e cam pagne é le c to ra le au cours de la q u elle les élec teu rs fo n t la
te n sam k o lo r w łosów . Ale, w łaściw ie, w ja k ic h film a ch p a n i g rała ? . . .
co n n aissan ce des candidats. L ’isoloir est d estin é à ceu x q u i d ésire n t re m p lir
P o d k ie ru n k ie m ja k ic h reżyserów ? D ziew czyna: G ra ła m w film a ch „ S ło ­
le u r b u lle tin d an s le secret. U n m o te u r élec triq u e doit ê tre bien isolé.
neczna n ie d zie la” i „W alc”. R iżyser: Je śli się nie- m ylę, p ierw szy z ty ch
L isolation th e rm iq u e des m aiso n s m o d e rn e s a ssu re u n e te m p é ra tu re a g ré ­
film ów je st film em d o k u m en taln y m (zrobionym ) o o tw arc iu p iyw alni.
ab le d ans les ap p a rte m e n ts.
Co do drugiego, (to) je st to rep o rtaż z k o n k u rsu w alca. D ziew czyn a : A w ięc
IV. C e tte a tm o sp h è re de n erv o sité s’e x p liq u e p a r l’ap p ro c h e des élections. p an m n ie w idział? Ci w szyscy, k tó rzy w id zieli „Słoneczną niedzielę m ów ią,
O ui, ils o n t p ro m is de m e ille u rs salaire s, des écoles, des logem ents, e t c . . . że je ste m p o d o b n a do B rig itte B a rd o t ja k (jej) sio stra. W „W alcu ” zd oby­
Un d ép u té de g a u c h e est g é n é ra le m e n t ra tio n a lis te , d é m o c r a te . . . Un ła m trze cią n ag ro d ę. R eżyser: P a n i m a rzeczy w iście ogrom ne d o św iad ­
d ép u té de d ro ite est p lu tô t n a tio n a liste ... E lle est ce n tralisée. Le m in istre czenie film ow e! R adzę p an i je d n ak zapisać się do szkoły te a tra ln e j. A poża
est assisté p a r de n o m b reu x fon cio n n aires. L es p rin c ip a u x m in istres sont: tym , n iech p a n i idzie, m im o w szystko, do m ojego asy sten ta. P ow odzenia.
le m in istre de la Ju stice , le m in istre des A rm ées, le m in is tre de l ’E d u ­
catio n N atio n ale, le m in istre des A ffa ire s C u ltu relles. C ’est le m in is­
„Złoty kask”
tè re de l ’In té rie u r. U y a 96 d é p a rte m e n ts e n F ran ce. A la tê te d ’u n d é­
p a rte m e n t se tro u v e le p réfet. L a p lu s p e tite u n ité a d m in istra tiv e c’est F ilm ten został zrealizo w an y p rzez Ja c q u e s B e ck era w 1952 ro k u . S im one
la com m une. S ig n o ret (zw ana Z łotym K ask iem alb o M arią) i S e rg e R eg g ian i (zw any
M an d a alb o Jo) są jego g łów nym i odtw órcam i. A k c ja toczy się około
1900 ro k u . M an d a p ra c u je u pew nego rze m ieśln ik a. M a p o ślu b ić có rk ę sw o­
LEKCJA DW UDZIESTA PIERW SZA jeg o ch leb o d aw cy , k ied y (to) sp o ty k a p ię k n ą (dziew czynę) Z łoty K ask .
J e s t to m iłość od pierw szego w ejrz en ia . W n a s tę p n e j scen ie je ste śm y
św ia d k am i za b aw y ludow ej u „A n io ła G a b rie la ”. P o m ięd zy b aw ią cy m i się
Jak zostać gw iazdą (film ową)
je st ró w n ież b a n d a złoczyńców . W p o ło w ie b a lu p rze d re s ta u r a c ją z a trz y ­
m u ją się d w a lan d a. P an o w ie w e fra k a c h ze sk a k u ją n a ziem ię. P o d a ją ręk ę ,
Z n a n y (dosł. sław ny) re ż y se r stu d iu je w łaśn ie sc e n a riu sz film u, k tó ry
ab y pom óc w y siąść sw oim tow arzyszkom . Je d n a z pan: To tu ? . . . A leż to
w k ró tc e będzie kręcił. K toś p u k a d y sk re tn ie do d rzw i Do g ab in etu w chodzi
(jest) p ra w d z iw a s p e lu n k a ! . . . Z o stan iem y (tu) z a m o rd o w a n i!. . . Je d e n z p a ­
m łoda, p rz y sto jn a dziew czyna, o lek k o za d arty m nosku. D zie w c z y n a : Czy
n ów , śm ieją c się: A lbo m oże zgw ałceni? In n a pani, śm ieją c się: M ój B o ż e ,. . .
m ó g łby m n ie p an p rzy ją ć? T ylko n a pięć m in u t. R e ż y s e r : P rzy ch o d zi p an i
p an o w ie n as ob ro n ią, m am n ad z ie ję? I n n y p a n : W chodźcie! P o w ied ziałem
zap ew n e z ogłoszenia. T ak, p o trze b u jem y sta ty ste k . A le to m ój asy sten t
w am , że w szy stk o p ó jd zie doskonale. P a n ie w chodzą p ierw sze. B ard zo o n ie­
ty m się zajm u je. To naprzeciw ko, pod n r 18. D zie w c z y n a : B ard zo p a n a p r o ­
śm ielone, s ta ra ją się uśm iechać, ab y u k ry ć sw oje zak ło p o tan ie. P an o w ie
szę, niech m i p an pośw ięci pięć m in u t rozm ow y. R e ż y s e r : H m , . . . p roszę
u d a ją w ielk ą pew n o ść siebie. W łaściciel: P a n ie ! . . . P a n o w ie ! . . . Służę,
usiąść. D ziew czyna sia d a w sposób p o zw a lając y zobaczyć k o la n a i k o ro n k ę
m acie p a ń stw o tu ta j dw a d obre stoły. Je d en pan: Chodźm y, to n a m będzie
(jej) h alk i. R eżyser, rozbaw iony, od w raca n a chw ilę głow ę w obaw ie, ab y
b ard z o odpow iadało. P rz ez ten czas b a n d a złoczyńców , sied ząca p rzy je d n y m
n ie zobaczyła jego ironicznego uśm iechu. D ziew czyn a : S ły szałam w śro d o ­
ze sto łó w z M a rią i Ju lią , p o p ija (dosł. spożyw a) g rz a n e w ino z n a jd u ją c e
w isk a ch arty sty cz n y ch , w k tó ry c h byw am , że m ia ł p a n p ew n e tru d n o ści
się w w azie (dosł. salaterce). N a p e łn ia ją od czasu do czasu (swoje) szk lan k i
(dosł. ja k ą ś tru d n o ść) z rozd ziałem ró l w p a ń sk im no w y m film ie . . . R e ­
(przy pom ocy) ły ż k ą w azow ą. O b se rw u ją z zain te re so w an iem now o p r z y ­
żyser: Je że li d o brze zrozum iałem , p a n i sta w ia sw o ją k a n d y d a tu rę n a je d n ą
byłych. W ła ściciel zw ra c a ją c się do ro zb aw io n y ch eleg an tó w (dosł. e le ­
z ról. D ziew czyn a : Od d a w n a m a rz ę o z a g ra n iu dużej ro li w film ie ta k w y ­
g an c k ic h b irb a n tó w ): A d la (tych) p anów , p ań , co p o d ać (dosł. co będzie).
b itn ego reż y sera, ja k p an . A poniew aż głów na ro la n a d a l w ak u je , p r z y ­
Je d e n pan: A co ci in n i p iją z te j (dosł. ich) w azy! W łaściciel: To je st
szłam , aby p a n m ógł zorien to w ać się w m oich m ożliw ościach . . . R eżyser:
słodzone g rz a n e w ino. Pan: A w ięc g rza n e w in o . . . (Do innych) czy to w am
H m ,. . . a le p a n i g ra ła ju ż w film ie? A by m ój film o siąg n ął p ełn e pow odze-
odpow iada? Je d n a pani: J a je ste m a b so lu tn ie zachw ycona, to b ard zo pro ste,
nie, p o trze b a m i dosk o n ałej a k to rk i, z dośw iadczeniem . D ziew czyna: Z aw sze
b aw ię się w y śm ien icie. J e j sąsiad: T ym le p iej, d ro g a p r z y ja c ió łk o . . . R o ­
m i m ów iono, co zresztą i ja sam a zauw ażyłam , że je ste m b ard zo fotoge-
lan d , je d e n z b an d y , p o ja w ia się n ag le p rzed stołem ro zb aw io n y ch e le ­

318 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
g antów , sk ła n ia się le k k o przed n a jła d n ie jsz ą z k o b iet. R oland: Czy m ogę
P a n ią prosić? P ani: M nie? R oland: W alczyka? N a jb liższa sąsiadka pa n i,
o k tó re j m ow a, szepcze do n ie j: Zgódź się, bo inaczej ściągniesz n a n as n ie ­
p r z y je m n o ś c i.. . P ani: A leż to niem ożliw e. M ąż (tej pani): A le o sta te c z ­
n i e . . . , dlaczego m ia ła b y ś nie zatańczyć? S k oro P a n je st tà k m iły, że cię
zaprasza! S ą sia d k a : Idź, p roszę c i ę . . . bo m oże w y n ik n ąć z tegd (jakieś)
nieszczęście (dosł. z tego w y n ik n ie d ram a t) . . . P a n i, w y ra źn ie zm ieszana,
podnosi się. N a p a rk ie c ie podchodzi do R oland a, u śm iec h ają c się z za­
żenow aniem . T en o p asu je ram io n am i kibić sw ej eleg an ck iej ta n c e rk i i unosi
ją n a śro d ek p a rk ie tu . P odczas gdy R oland tańczy, p rzy b y w a M an d a. P o ­
p rzedniego d n ia pozn ał M arię. Z bliża się do stołu, gdzie M a ria siedzi z człon­
k am i bandy. M a n d a : P rzy szed łem po ciebie M ario. M aria: To dobrze!
M a n d a : Chodź, M ario! M aria: O, p o p atrz, (dosł. są tu) p anow ie, chcą (dosł.,
k tó rzy idą) p rz y w ita ć się z tobą. M an d a o d w ra c a głow ę. W idzi R olanda!
k o c h a n k a M arii, k tó ry n a g le opuszcza sw ą eleg an ck ą ta n c e rk ę i szybko
k ie ru je się k u niem u. R oland, zacisk ają c zęby: Czego p an sobie życzy?
M anda: N ie w ołałem cię! (O dw raca się do innych). W as ró w n ież nie, hę!
Roland: Chodź tu ta j (dosł. tędy) m ój (mały) c h ło p c z e . . . , porozm aw iam y
s o b i e .. . M anda, u śm iec h ają c się: Je śli c h c e s z ... R oland: W ięc? M anda:
P rz e jd ź p ierw szy (dosł. p rze d e m ną) . . . Id ę za to b ą. T ra g ic zn a b ó jk a o d ­
będzie się na p o d w ó rk u re sta u ra c ji.
Ć w iczenia
I. N ous étudions la la n g u e fra n ç a ise , a) p a rc e q u e la la n g u e fra n ç a ise
nous p la ît, b) a fin q u e les F ra n ç a is nous com p ren n en t. On envoie les
e n fa n ts à 1 école p rim a ire , a) p a rc e q u e c’est o b lig ato ire, b) p o u r q u ’ils
a p p re n n e n t à lire et à éc rire . L e m e tte u r en scène l ’a env o y ée a u C on­
se rv a to ire , a) p a rc e q u e les q u a lific a tio n s de la je u n e fille é ta ie n t in s u ffi­
sa n tes, b) afin q u ’elle étu d ie le d ifficile m é tie r d ’artiste. L es p a re n ts les
le u r cachent, a) p a rc e q u e ce n e sont p a s des liv re s d estin és au x en fan ts,
b) de p e u r q u ’ils ne les lisent.
II. afin que — de p e u r q u e — p o u r q u e — de c ra in te q u e
III. . . . p o u r vivre. . . . p o u r m an g er. .. . afin de m ie u x voir. . . . afin de
se fa ire fa ire u n e m ise en plis. . . . de p e u r de le p e r d r e ..........de c ra in te de
m o n tre r vos genoux.
IV. conditionnel p ré sen t — p o u v o ir; im p é r a tif — ac co rd er; im p é ra tif —
s’asseoir; su b jo n c tif p ré sen t (ne e x p lé tif) — voir; in d ic a tif p. com posé —
en ten d re; in d ic a tif im p a rfa it — av o ir; in d ic a tif p. com posé — v e n ir;
su b jo n c tif p ré sen t — p o u v o ir; in d ic a tif fu t. sim p le — d éfen d re; in d ic a tif
p ré sen t -esp é re r; in d ic a tif p . com posé — dire; fu tu r da n s le passé — aller.
K lu cz do te k s tó w i ćw iczeń 319
V. C e tte je u n e fille est b ie n faite, elle a le n e z lé g èrem e n t re tro u ssé et des
ch ev eu x b lo n d s; elle resse m b le un p eu à B rig itte B ard o t. Non, elle a jo u é
se u lem en t d an s d eu x film s d o cu m en taires. I l lu i a conseillé de s ’in sc rire au
C o n serv ato ire. O ui (Non), je l ’a i v u (je n e l ’ai p as vu). L es p rin c ip a u x rô les
so n t in te rp ré té s p a r S im one S ig n o ret et S erge R eggiani. C’est u n r e s ta u r a n t
d e m a u v a is e rép u ta tio n . Ils y sont allés p o u r p a s se r le tem p s d u n e m a n ière
orig in ale. C e rtain e m e n t, elle é ta it la m a ître ss e de R oland. J e p en se qu e
c’est u n lâ ch e; il a v a it v isib lem en t p e u r de s’o pposer à ce tte in v itatio n . Il
e st v e n u à “ A nge G a b rie l” p o u r ch e rc h e r M arie. O ui, p a rc e q u ’il a accepté
de se b a ttr e av ec R oland.
LEKCJA DW UDZIESTA DRUGA
Zw iedzanie gm achu UNESCO w Paryżu
C hociaż p. C o ran i b y ł dw a razy w P ary żu , n ie m ia ł czasu n a zw iedzenie
g m ach u UN ESCO . A in te re so w a ł się przecież żyw o u rb a n is ty k ą i a rc h ite k ­
tu rą . N azw isk a A m ery k a n in a M a rc ela B reu era, W łocha P ie ra L uigi N ervi
i F ra n c u z a B e rn a rd a Z eh rfu ss n ie b y ły m u obce. Otóż, są to (w łaśnie ci)
trz e j w ielcy arc h itek c i, k tó rzy za p ro jek to w a li siedzibę U N ESCO w P ary żu .
W czasie sw ego trzecieg o p o b y tu w P ary żu , m ógł on w reszcie zrealizow ać
sw ój zam iar. M iał okazję. P rz y ja c ie l jego ojca, p. A youb, k tó ry b y ł sta ły m
d eleg a tem p rzy UNESCO, zap ro sił go do sw ego b iu r a p rzy p la c u de F o n -
ten o y . P. C o ra n i p rzy szed ł n a s p o tk a n ie o p ół godziny w cześn iej. Z anim
w szedł, długo po d ziw iał te n w sp a n ia ły zespół trz e c h b u d y n k ó w , z k tó ry ch
n ajw y ż sz y gm ach o sied m iu p ię tra c h m iał k s z ta łt lite ry Y. C hociaż o g ro ­
d zen ie otaczało dziedziniec — w y k o n y w an o w ła śn ie p r a c e p o d ziem ne —
m ógł zauw ażyć p rzed głów nym fro n te m b ard zo o ry g in aln y posąg H en ry k a
M oore. W szedł do h allu . B yła to p ra w d z iw a w ież a B abel, sły ch ać było
rozm ow y w e w szy stk ich językach, w id ziało się lu d zi w szy stk ich ra s i w szyst­
k ich kolorów . F u n k cjo n a riu sze , delegaci, tu ry śc i chodzili w tę i z p o w ro tem
po szero k ich k o ry ta rz a c h . Po p rz e d sta w ie n iu u rzę d n ik o w i pow odów sw ego
p rzy b y cia, p. C o ran i u sia d ł (dosł. poszedł usiąść) w k a fe te rii n a p arte rz e.
Po k w a d ra n s ie p rzy szed ł p. A youb i zaczęli zw ied zan ie gm achu. P. C o ran i
u d erzo n y b y ł h a rm o n ią lin ii i u m ia rem d ek o racji: zaledw ie k ilk a m ozaik
i k ilk a ob razó w ściennych. A rc h ite k c i s ta ra li się p o d k reślić w łaściw ości
estety czn e ró żn y ch zasto so w an y ch (tu) m a teria łó w : b eto n u , tu fu w apiennego,
g ra n itu z B re ta n ii i k w a rc y tu z N o rw e g ii. . . C hociaż b ył to m iesiąc c z e r­
w iec, d zięk i d o sk o n ałej k lim a ty z a c ji (dosł. p o n iew aż k lim a ty z a c ja b y ła
doskonała), w w ielk iej sa li k o n fe re n c y jn e j było chłodno. N ie było (w niej)
okien, a je d n a k cała sa la b y ła sk ą p a n a w łag o d n y m św ietle. P a n o w a ła ta m
id e a ln a cisza. N a lewo, p. C o ran i zau w aży ł pięć d użych k a b in dla tłum aczy.
320 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
S ądzę, Dow iedział p. C orani, że o ficjaln y m i ję zy k a m i O N Z są angielski,
fra n c u sk i, ro sy jsk i i chiński. J a k i je st w ięc p ią ty języ k u ży w an y w
ONZ? — H iszpański, pow iedział p. A youb. W te j sali o d b y w ają się
k o n fe re n c je p le n arn e. K ażdy u cz estn ik d y sp o n u je słu c h aw k ą i g ałk ą
p rzy m o co w an ą do p u lp itu . W ystarczy obrócić gałkę, ab y usłyszeć je ­
d en z pięciu języków.. Po zw iedzeniu w ielu sal u d ali się do m a ­
łego ja p o ń sk ieg o ogrodu upiększonego m in ia tu ro w y m i b a se n a m i i rza d k im i
k rze w a m i. S tą d w id ać było fa sa d ę w sch o d n ią (w y k o n an ą) p ra w ie całk o w icie
ze sz k ła i o ry g in aln e k rę te schody. T e schody n ie sta n o w ią li ty lk o e le ­
m e n tu d ek o racy jn eg o . W p rz y p a d k u p o ż a ru m ogą by ć w y k o rz y sta n e p rzez
straż ak ó w . P a n A youb za p ro sił n a s tę p n ie sw ego m łodego p rz y ja c ie la n a
śn ia d an ie. W siedli do w in d y całkow icie za u to m aty zo w an ej i k o n tro lo w an e j
e lek tro n ic zn ie i p o je ch a li n a siódm e p ię tro , gdzie z n a jd o w ała się re s ta u r a c ja
g m ach u UN ESCO . W czasie p o siłk u p an A youb w y tłu m a cz y ł p a n u C o ran i
zn aczenie an g ielsk ich in ic ja łó w U N ESCO , k tó re znaczą: O rg a n iz acja N a ro ­
d ó w Z jednoczonych do s p ra w n a u c z a n ia , n a u k i i k u ltu ry . N a stę p n ie m ó w ił
0 celach i d ziałaln o ści te j o rg an iz ac ji. U N ESCO u tw o rzo n e w 1946 r . s ta ­
w ia sobie za cel „p rz y czy n ian ie się do u trz y m a n ia p o k o ju i b ezpieczeństw a,
za cieśn ia ją c p rzez ośw iatę, w iedzę i k u ltu r ę w sp ó łp rac ę m ięd zy n a ro d a m i
w c e lu z a p ew n ie n ia pow szechnego p o szan o w an ia p ra w a , p ra w człow ieka
1 p o d staw o w y ch w olności d la w szy stk ich ”. D ziałalność te j in s ty tu c ji je st
b ard z o ro zleg ła (dosł. liczna). P rz y z n a je ona sty p e n d ia n a p o d n o szen ie k w a ­
lifik a c ji, o rg an iz u je w y staw y , p ro w a d zi w a lk ę z an a lfab e ty zm em , zw ołuje
k o n fe re n c je uczonych w celu p rz e d y sk u to w a n ia , n a p rz y k ła d , śro d k ó w
zw ięk szen ia zasobów re jo n ó w p u sty n n y c h lu b k o n se rw a c ji za b y tk ó w h isto ­
ry czn y ch , k tó ry m grozi z n isz c z e n ie . . . S a m a siedziba U N ESCO je s t n a jb a r ­
dziej m ięd zy n a ro d o w y m g m achem w P ary żu . W g m ach u ty m , kończy
p. A youb, F ra n c u z siedzi obok A lgierczyka, A m e ry k a n in p r a c u je w ty m
sam y m b iu rz e co i R o sjan in , A n g lik je p rz y ty m sam y m sto le co i E g ip ­
c ja n in .
Ćwiczenia
I. b ien q u e — c e p e n d a n t — q u o iq u e — m ais — b ien q u e — p o u rta n t
II. C’é ta it le m ois de ju in ; ce p en d a n t, d ans la sa lle des co n féren ces il
fa isa it fra is. B ien q u ’il n ’y eû t p as de fe n ê tre s, u ne douce lu m iè re b aig n ait
to u te la salle. U n e c lô tu re e n to u ra it la cour, m ais il p u t ap e rcev o ir la s ta ­
tu e de H e n ri M oore. B ien q u ’on a d m ire v o tre b ea u té , o n n e vous aim e pas.
L a réc o lte des fra ise s est a b o n d a n te et p o u rta n t, il n ’y a p ra tiq u e m e n t p as
eu de p rin te m p s. V ous vou lez q u e je sig n e v o tre d em an d e d e congé q u o i­
q u e je n ’a ie p as le droit- de le fa ire .
III. é tu d iâ t — fû t a rriv é — e û t — soit — a rec o n n u
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń 321
IV. a v a it com m encé — a p u — é ta it a rriv é — est v en u
V. ad m ira it — s u rv in t —- fa isa it — v o u la it — c h e rc h a it — ex p o sa — é ta it —
d écida — fa isa it — a tte n d a it — so u rit — se ra p p e la
VI. M a ch ère, ne te d ép êch e p as, n o u s faiso n s un to u r d e v ille et n o n le
T o u r d e F ra n ce . P o u r m ie u x v o ir la to u r, faiso n s un to u r à gauche. L es
v isite u rs m o n te n t l’esca lier é tro it de la to u r, à to u r de rô le. U n g ro u p e q u i
m o n ta it, v o u la n t jo u e r u n to u r a u x a u tre s com m ença, to u t à coup, à d e s ­
cendre. Im a g in e z q u el em b o u teillag e d an s l’escalier!
VII. co n çu t — a conçu
VIII. Ce so n t M.M. B r e u e r . . . q u i o n t conçu le p la n de la M aison de
FUNESCO. U n am i de son p è re , M. A youb, lu i a fa c ilité la v isite de cette
m aison. O ui, il y en a d eu x : l ’u n — r u e W aw elsk a, l ’a u tre — r u e Ś w ięto ­
k rzy sk a . H e n ri M oore e s t u n é m in e n t s c u lp te u r an g lais. N on, elle n e l’est
p as, a u c o n tra ire elle est sobre. L ’in te rp rè te tra d u it o ra le m e n t le s disco u rs
des con féren ces. J e su p p o se q u e ce se ra . . . L e p e tit ja rd in ja p o n a is se
tro u v e p rè s de la fa ç a d e Est, il est a g ré m en té de b assin s m in u scu le s et
d ’a rb u s te s ra re s. P e n d a n t le d é je u n e r, nos am is o nt p a rlé des ac tiv ités de
l’UNESCO. L ’U N ESCO o ffre des b o u rses etc. . . . (p a trz tekst).
LEKCJA DW UDZIESTA TRZECIA
Z dziennika k rytyka sztuki
P ary ż, 19.VI. 1988 r. — W czoraj zo staliśm y zaproszeni, G e rtru d a i ja n a
o tw arc ie w y sta w y , k tó r ą ptewna p a r a a rty stó w zo rg an izo w ała w sw ej p a ­
ry sk ie j p raco w n i. O n je s t m alarze m , jeg o żona rzeźbi. Było ta m około tr z y ­
d ziestu osób: k ilk u d zien n ik a rz y a zw łaszcza bogaci snobi. P o n iew aż n ie
było ta m w iele do o b ejrz en ia , zadow oliłem się słu c h an iem tego, co m ów iono.
S ta rs zy p a n : P a n i rze źb a je s t cudow na! Z p o sk ręc an y c h p rę tó w żelaznych,
g ip su i sw ej zd u m iew a jąc ej w y o b ra źn i zrealizo w ała d ro g a p a n i p raw d ziw e
arcy d zieło . To m i p rz y p o m in a tro c h ę “M yślicie la ” R o d in ’a. . . . O czyw iście
te c h n ik a je st zu p e łn ie o d m ien n a, ale je st to t a sam a g łę b ia w y ra z u . . . To
je s t g e n ia ln e dzieło! Jeszcze o ty m p o ro zm aw iam y , p ro szę p a n i . . . Ona
(to n em fałszy w ie nieśm iały m ): T a k p a n u w a ż a ? ... P a n m i p o c h l e b ia ...
P ew n a P a n i (zw racając się do m a larza ): T en o b raz b ard zo m i się podoba.
N ie b a rd z o go rozum iem , ale w y ła n ia się z niego a tm o sfe ra n iep o k o ju , p o ­
w ied z ia łab y m n aw e t, trw o g i. To je s t b ard z o now oczesne dzieło. A co chciał
p a n w y ra zić n a p ra w d ę w ty m obrazie? On: P a n i d o sk o n ale zro zu m iała g łę ­
b o k i sen s tego dzieła. W now oczesnej sztuce tw ó rc a w y ra ż a to, co czuje . . .
N aw et gdyby n ie ro zu m ian o m o jej sz tu k i, b y łb y m zm uszony m alo w ać w te n
sam sposób. J e s t to w e w n ę trz n a p o trz e b a . . . Z aw ied zio n y w szy stk im i ty m i
21 Ję z y k fra n c u sk i dla zaaw an so w an y ch
 322 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
dziełam i pozbaw ionym i oryginalności, ro zd raż n io n y n a d m ia re m w ielk ich
słów , u sia d łe m w kącie. N agle ja k a ś m ło d a dziew czyna za p y ta ła m nie.
D ziew czyna: P rz ep rasz am p an a , m oże m i p an pow iedzieć, czy te n obraz,
k tó ry je st za pan em , p rz e d sta w ia w schód czy zachód słońca? Ja: N a p ew n o
zachód słońca. D ziew czyna: W idać, że p a n zn a dobrze te c h n ik ę w sp ó łczes­
nego m a la rstw a . P a n je st k ry ty k ie m sztu k i, n ie p ra w d a? Ja: N iezupełnie,
ale znam m a la rz a i w iem , że on n ig d y n ie w sta je p rze d p o łu d n iem . G e rt­
ru d a (k tó ra słu c h a ła naszej rozm ow y): A leż, J u r k u , je ste ś nieznośny! Ja:
C hodźm y stą d . T a w y sta w a m n ie nu d zi. G d y b y n a w e t p o d an o m i n a jle p s z e ­
go w św iecie szam p an a, n ie w ró ciłb y m tu w ięcej. W szyscy ci sn o b i d ra ż n ią
m nie. C hciałbym b ard zo sp ła ta ć im figla, o jakim F ra n c is C arco o p ow iada
w je d n e j ze sw ych książek! G ertruda: Ja k ie g o figla? O pow iedz m i to. Ja:
P ew n eg o d n ia k ilk u a rty stó w postan o w iło w y słać do “S alo n u N iezależnych”
p łó tn o n a m alo w a n e przez osła. P rz y w ią z u ją pędzel do o g o n a zw ierzęcia
i d a ją m u jeść. W m ia rę ja k osioł p o ru sz a ł ogonem , p o w ierz ch n ia p łó tn a
p o k ry w a ła się b a z g ra n in ą n ie do opisania. O b raz ten, noszący ty tu ł “I słońce
zaszło n ad A d ria ty k ie m ”, został w y sła n y n a w y staw ę. O dniósł on ogrom ny
sukces. S nobi długo d y sk u to w a li o(w ielkiej);w artości tego d zieła i o geniuszu
jego tw órcy.
M ontmartre i M ontparnasse
Jeżeli d y sp o n u je cie chw ilą czasu, idźcie przejść się po M o n tm artre
i M o n tp a rn a sse . P a n u je ta m atm o sfe ra zu p ełn ie w y ją tk o w a . A te n k to w as
b ęd zie o prow adzał, n ie om ieszka w y w ołać w spo m n ień z “ b o h a te rsk ie j”
przeszłości, k tó ra odtąd należy ju ż do legendy. W zgórze M o n tm artre je st
p ełn e k o n trastó w . P ielg rz y m i w sp in a ją się k u bazy lice S acré C œ ur, k tó ra
w znosi się n a szczycie p ag ó rk a . D elegaci różnych u g ru p o w a ń lew icow ych
zw ied zają ze w zru sze n ie m te m iejsca, gdzie K o m u n ard z i b ro n ili się aż do
ko ń ca przeciw k o p rz y g n ia ta ją c y m siłom a rm ii T h ie rs’a. A m ato rz y lo k a l­
nego k o lo ry tu (folkloru) tłu m n ie o d w ied z ają p la c “du T e r tr e ”, gdzie m a ­
la rz e z a in sta lo w a li sw e sztalugi. W ieczorem , te n m ały p la c p rz y b ie ra zu ­
p e łn ie in n e oblicze: am ato rzy nocnych ro zry w e k p rzy ch o d zą ta m zabaw ić
się w k a b a re ta c h i b a ra c h . Je śli zejdziecie kilk o m a u licam i, to dojdziecie
do p la cu P ig alle i do b u lw a ru Clichy, gdzie “sp rze d aje się” ro zry w k i i p rz y ­
jem ności. S zyldy nocnych lokali, fo to g ra fie skąpo u b ra n y c h kobiet, u p r a ­
w iając y ch strip -te a se , z a p ra sz a ją w as do w ejścia. O św ietlo n e sk rzy d ła
“M oulin R ouge” p rzyw odzą n a m y śl w sp an iałe ry su n k i T oulouse L a u tre c ’a.
P od koniec X IX i n a p o cz ątk u X X w iek u m a la rz e p ra c o w a li n a M o n tm a r­
tre, po tem w ielu z n ich “w yem ig ro w ało ” w k ie ru n k u M o n tp arn asse. A r ­
ty ści ja k S outine, M odigliani, P icasso zb ierali się w m a ły ch k aw ia rn iac h
b u lw a ru . P ew n e k a w ia rn ie ja k “le D ôm e” lu b “la C oupole” szczególnie ich
p rzy ciągały, po n iew aż m o żn a było ta m p rzeb y w ać całą noc b ez w zn a w ian ia
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń 323
k o n su m p cji. A k ied y n ie m ie li pieniędzy, p ła c ili ra c h u n e k o fe ru ją c w ła śc i­
cielow i k a w ia rn i sw e ry su n k i. Z acn i w łaściciele rz u c a li często te ry su n k i
do piw n icy , a szczury g ryzły dzieła, k tó re m ia ły b y dziś n ie o ce n io n ą w artość.
O d tego czasu dzieln ica ta b ard zo się zm ieniła. M ałe k a w ia re n k i zam ieniły
się w e w sp a n ia łe p iw ia rn ie, uczęszczane zw łaszcza p rz e z tu ry s tó w . A le od
czasu do czasu ja k iś sta ry k e ln e r k a w ia rn ia n y , k tó re m u szczodry n ap iw ek
ro zw iąże język, opow ie w am o A m edeo M odigliani, o niezliczo n y ch (k ie­
liszkach) w h isk y , k tó re p o d k o p ały jego zdrow ie i o Jo a n n ie H éb u te rn e,
k tó r a poszła za a r ty s tą w (objęcia) śm ierci, rz u c a ją c się z o k n a sw ego
p o k o ju położonego n a p ią ty m p iętrze.
Ć wiczenia
I. il n e p le u t p a s — sa cage s e ra it en o r — je lu i a ie d it la v é rité — l ’av io n
soit p lu s com m ode
II. Q u an d b ien m êm e il n e p le u v ra it p as, p re n e z v o tre p a ra p lu ie . B ien q u ’il
ne p le u v e pas, p re n e z v o tre p a ra p lu ie . Q u o iq u ’il n e p le u v e pas, p ren e z
v o tre p a ra p lu ie . M êm e si sa cage é ta it en or, l ’oiseau p ré fé r e r a it la lib erté.
B ien q u e s a cage so it en or, l ’oiseau p ré fè re la lib e rté . Q u o iq u e sa cage
so it en or, l ’oiseau p ré fè re la lib e rté. M êm e si je lu i dis la v é rité , il s e sen t
offensé. Q u an d b ien m êm e je lu i d ira is la vérité» il se se n tira it offensé.
Q u o iq u e je lu i aie d it la v é rité , il se se n t offensé.
III. m êm e, m êm e, m êm es, m êm es, m êm e, m êm e, m êm e, m êm e, m êm e, m êm e.
IV. S i j ’é ta is à P a ris, je v is ite ra is M o n tm artre. D ites,-m oi, M onsieur, si
vous av ez v u M o n tm artre. V ous n ’y allez p as so u v en t, n ’e st-c e pas? — M ais
si, rép o n d ez-v o u s, les to its v u s de M o n tm a rtre so n t si b eau x !
V. coup d e fo u d re — coups, de g én ie — coup d ’œ il — coups de fe u — coup
de m a in — coup de fer.
VI. D es jo u rn a liste s, des c ritiq u e s d’a r t et s u rto u t des snobs sont v en u s à ce
v ern issag e. J e p en se q u e c ’é ta it p lu tô t un snob. N on, le n a r r a te u r a été
déçu p a r to u te s ces œ u v re s san s o rig in alité, il s’e n n u y a it p a rc e q u ’il n ’y
a v a it p as g ra n d -c h o se à voir. E lle lu i a d em an d é si le ta b le a u q u i se tr o u ­
v a it d e rriè re lu i re p r é s e n ta it le co u ch er ou le le v e r du soleil. Non, le n a r ­
r a te u r a v o u lu p la isa n te r un p eu et il s’est co n ten té de lu i ra c o n te r u n e
b la g u e (kaw ał). (La ré p o n se se tro u v e d an s le te x te). L a b a siliq u e du S acré
C œ u r se d resse a u som m et de la co llin e M o n tm artre. L a C om m une a com ­
m en cé le 18 m a rs 1871. E lle a été éc rasé e p a r l ’arm è e d e T h iers. M odigliani
est un p e in tre ita lie n q u i a vécu à P a ris ; P icasso . . . C om m e ils n ’av a ie n t
p a s d ’arg e n t, ils o ffra ie n t le u rs dessins au p atro n . Oui, ce q u a r tie r a b e a u ­
coup c h a n g é et ce so n t s u rto u t les to u riste s q u i fré q u e n te n t de so m p tu eu ses
b rasseries.
 324 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
LEKCJA DW UDZIESTA CZWARTA
Rozm owa m iędzy kibicam i
Czy p a n b y ł n a o sta tn im m eczu ru g b y F ra n c ja — S zk o cja? — T en dzień
w y znaczył w ażn ą d a tę w h isto rii naszej d ru ży n y n aro d o w ej. — Z w łaszcza,
że n ie m ieliśm y nic do w y g ra n ia w ty m sp o tk an iu , ale w szy stk o do s t r a ­
cen ia z u w ag i n a to, że Szkoci b y li w ielk im i fa w o ry ta m i ro zg ry w k i. —-
Isto tn ie , zw ycięstw o S zkotów zdaw ało się n ie budzić żad n y ch w ątp liw o ści.
— A by ło to d la n ich rozczaro w an ie ty m straszn ie jsz e, im w ięk sza b y ła
n a d z ie ja w y g ra n ia . — P od koniec m eczu pozostało im ty lk o b ro n ić h o n o ru
p rze d F ra n cu z am i. — I pow iedzieć, że n a sta d io n ie w C olom bes pogoda
z d a w a ła się grać p rze ciw tró jk o lo ro w y m . P a d a ło p rze z trz y dni. A błoto
zaw sze sp rzy ja ło A nglikom . — A le ra n o w d n iu m eczu w szy stk o się zm ie­
niło : słonce zaczęło św iecić. A ze słońcem nasze zw ycięstw o. — Z asłu g a
w ty m p rz y p a d a w dużym sto p n iu k a p ita n o w i n aszej d ru ż y n y n aro d o w ej,
k tó ry g ra ł ja k szalony. — T ak, on o kazał się b a rd z ie j bo jo w y niż (to) p rz y ­
puszczałem . — M ów ią, że w zam ieszan iu stra c ił sw o je sp o d e n k i i je d n o
ucho. — O, to złośliw e ję zy k i tak m ów ią. N ajw a żn ie jsz e je s t to, że u m iał
n arz u cić S zkotom w ła sn ą ta k ty k ę gry. — A ch, on p o sia d a dogłęb n ą z n a ­
jom ość gry. A le jego n a jw ię k sz ą zasługą je s t to, że p o tra fił w zm ocnić d u ch a
sw ej d ru ży n y . — I pow iedzieć, że p rze d m eczem w szyscy d rżeli o n ią
(o n aszą d ru ży n ę): w ubiegłym roku w fin ale, m im o b o h atersk ie g o oporu,
p rz e g ra ła . — No, cóż p a n chce? F ra n c u z i g ra ją d o b rze ty lk o w ted y , k iedy
sp o ty k a ją w ielk ie d ru ży n y .
Mecz k oszyków ki Tuluza — B ordeaux (tra n sm isja rad io w a)
“ P an ie , (P anienki) P a n o w ie obie d ru ży n y w chodzą n a boisko. T u lu z y j-
czycy g r a ją po p ra w e j — koszu lk i żółte, b o rd y jczy cy g ra ją po lew ej — k o ­
sz u lk i n ieb iesk ie. S ędzia: P a n B ru n n e r, H olender. J a k to w czo raj zap o ­
w ied zieliśm y, m ię d zy n aro d o w y (gracz) C a lle rin n ie w eźm ie u d ziału w m e ­
czu. M iejsk i stad io n w T u lu z ie je st n ab ity . J u ż w p ierw szej m in u c ie tu lu z y j-
czyk B o n n efo y p o d aje p iłk ę do D origo; te n bieg n ie z p iłk ą i p ró b u je um ieścić
ją w koszu. P iłk a, rzu c o n a n a ta b lic ę kosza, o d b ija się, B o rd y jczy k F a b re
ch w y ta ją i p o d a je do sw ego kolegi C a b an ier. Je st! C a b a n ie r strz e lił p ie rw ­
szego k osza 2 : 0 d la b o rdyjczyków .
D rodzy słuchacze, p rzy p o m in am w am , że m a m y 48 p u n k tó w d la B o rd ea u x
i 47 dla Tuluzy. G ra s ta je się b ard z iej p a sjo n u ją c a , n iż przy p u szczaliśm y .
P o p ią ty m fa u lu w sp a n ia ły C ab an ier, k tó ry strz e lił 20 koszy, m u siał opuścić
boisko i usiąść n a ła w c e d la graczy rezerw o w y ch . S y tu a c ja je s t b ard zo
sk o m p lik o w an a. G ra skończy się za cztery m in u ty . A le u w aga, tre n e r
d ru ż y n y tu lu z y jsk ie j p odniósł lew ą rę k ę i p alec w sk az u ją cy p ra w e j ręk i,
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń 325
ab y prosić o m in u tę p rzerw y . G racze g ro m ad zą się w n a ro ż n ik u b oiska.
Zm oczeni, ja k b y w zięli p rysznic, słu c h a ją uw ażn ie sw ego tre n e ra . G w izdek.
T e ra z się ro zstrzy g n ie. Czy B o rd e a u x w y g ra ? . . . A ch! O to B onnefoy z a ­
g a rn ia p iłk ę, F a b re p ró b u je m u ją o d eb ra ć,(a le)n a próżno! P rz e b ie g a ją c ja k
b ły sk a w ica B onnefoy rzu c a p iłk ę p rec y zy jn ie w kosz. T u lu z a p ro w a d zi
je d n y m p u n k te m . S łyszą p ań stw o o k rzy k i kibiców . T u lu zy jczy cy sz ale ją
z rad o ści. A le co to się dzieje? P ra w ie jed n o cześn ie z gw izd k iem końcow ym
je d e n z b o rd y jcz y k ó w d o konał rz u tu z d alek a. P iłk a w p a d ła ja k ra k ie ta
w kosz T uluzy. To ju ż ko n iec gry. B o rd ea u x p o k o n u je T u lu zę 50 : 49.
Ćwiczenia
I. com m e — a in si q u e — au ssi . . . q u e — a u ta n t . . . q u e — de m êm e q u e —
p lu s’ . . . q u e — m ie u x . . . q u e — a u tre . . . q u e — d ’a u ta n t p lu s . . . q u e
S tad io n został za g o sp o d aro w an y ta k , ja k to było p rze w id zia n e w p lan ach .
O ni b y li o k lask iw an i, ta k ja k i ich tre n e r. Szkoci, p rze św iad c zen i o sw o ­
je j w yższości, n ie b y li ta k b o jo w i ja k (dosł. ja k im i byli) F ra n cu z i. M ecz
u z n a je się za rem isow y, gdy je d n a d ru ż y n a m a tyle p u n k tó w ile (ma) d r u ­
ż y n a p rzeciw n a. P u b liczn o ść o k la sk iw ała ta k sam o F ra n cu zó w , ja k
i (o k lask iw ała) d o sk o n ałą g rę S zkotów . S tad io n w C olom bes je s t w ięk szy
niż (dosł. n im je st) sta d io n w arszaw sk i. F ra n c u z i g ra li lep iej niż się tego
spodziew ano. T ym raz em d ru ż y n a fra n c u s k a zasto so w ała ta k ty k ę in n ą niż
(tę k tó rą zastosow ała) u p rzed n io . T a n o w a ta k ty k a o k azała się ty m c e n ­
n iejsza, im zw ycięstw o F ra n cu z ó w w y d aw ało się m n iej p ew ne.
II. L es E cossais, p e rsu a d é s de le u r su p é rio rité , n ’é ta ie n t p as au ssi co m b at-
tifs q u e les F ra n ça is. L e m a tch est d éclaré n u l q u a n d u n e éq u ip e m a rq u e
a u ta n t de p o in ts q u e l’é q u ip e ad v erse. L e sta d e de C olom bes est p lu s g ran d
qu e le sta d e de V arsovie. C ette fo is-ci l ’éq u ip e fra n ç a ise a em ployé u n e
a u tre ta c tiq u e q u ’a u p a ra v a n t.
III. L es m a illo ts des T o u lo u sain s sont d ’u n e a u tre co u leu r q u e les m a illo ts
des B ordelais. A u stade, il y a v a it p lu s de sp e c ta te u rs q u e de p laces assises.
B onnefoy s’est av éré un au ssi bon jo u e u r q u e C ab an ier. A m e su re q u ’a p ­
p ro c h a it la fin du m atch , l’in q u ié tu d e du p u b lic au g m en tait. Les T o u lo u sain s
é ta ie n t fo u s de jo ie com m e si le u r v ic to ire é ta it sûre.
IV. N ous co m b attio n s nos p ro p re s d éfau ts. Ils co m b attaie n t le u rs p ro p re s
d éfau ts. N ous com b attîm es nos p ro p re s d éfau ts. Ils c o m b a ttire n t le u rs p r o ­
p res d éfau ts. N ous rem p lacio n s nos stylos abim és p a r d ’a u tre s. Ils re m p la ­
ça ie n t le u rs stylos ab im és p a r d’au tre s. N ous rem p laçâm es nos stylos a b i­
m és p a r d ’a u tre s. Ils re m p la c è re n t le u rs stylos abim és p a r d au tres.
V. A. Non, le ru g b y n ’est p as b ie n co n n u en Pologne; c’e st u n sp o rt p r a ti­
q u é s u rto u t en F ra n c e et en A n g leterre. L ’Ecosse est situ é e au N ord de la
 326 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
G ra n d e B retagne. L e m a u v ais te m p s a to u jo u rs fa v o risé les A n g lais p a rc e
q u e les éq u ip es ang laises ont l ’h a b itu d e de jo u e r s u r un te rra in m ouillé.
L e m é rite en re v ie n t, p o u r une g ra n d e p a rt, au c a p ita in e de l’éq u ip e f r a n ­
çaise q u i a su im poser sa ta c tiq u e a u x Ecossais. Ce m a tch a eu lieu au
sta d e m u n ic ip a l de Toulouse. L es T oulo u sain s p o rte n t un m a illo t ja u n e et
les B ordelais, un m a illo t bleu. C ’est C a b an ier, de l’éq u ip e b o rd ela ise q ui
a m a rq u é le p re m ie r pan ier. Il a dû q u itte r le te rra in p arc e q u ’il a v a it
com m is cinq fau te s. L ’équ ip e de B o rd e a u x a b a ttu T o u lo u se p a r 50 p o in ts
à 49.
B. J ’aim e le m ie u x le b a s k e t-b a ll . . . C om m e je suis sk ie u r, je p ré fè re les
sp o rts d ’h iv er. L es p rin c ip a le s discip lin es sp o rtiv es en v ogue en P ologne
ce sont: la boxe, l ’ath létism e, le fo o t-b a ll, le v o lle y -b all, la n a ta tio n , le
cyclism e. J e crois q u e c ’est là n a ta tio n et le ski. D an s u n e é q u ip e de fo o tb all
il y a onze jo u e u rs. D ans celle de ru g b y il y en a tre iz e ou quinze. D ans
celle de b a s k e t-b a ll il y en a cinq. D ans celle de v o lle y -b a ll il y en a six.
Oui, il d e v ra it ê tre oblig ato ire p arc e q u ’en P olo g n e b ea u co u p de je u n es
gens se n o ie n t (topią się) c h a q u e année. Oui, p a r ex em p le la boxe, les
cou rses de m otos s u r p iste ce n d rée (na żużlu), les cou rses d ’autom obiles.
En p rin c ip e c’est un b e a u sp o rt m ais so u v en t il d ev ien t b ru ta l. Non, m a is
il a besoin d ’ê tre réfo rm é.
LEKCJA DW UDZIESTA PIĄ TA
Czy rzeczyw istość w yprzedzi fikcję?
C złow iek zaczął od p o ru sza n ia się (dosł. od p rzen o szen ia się) n a czterech
ła p ac h , potem pew nego p ięknego d n ia — n a dw óch nogach, n astęp n ie (za­
czął podróżow ać) p o jazd em ciągnionym przez zw ierzęta, p o tem . . . chciał
w znieść się w p rzestw o rza. W m itologii greck iej z n a jd u je m y isto tn ie szcze­
gółow y opis pierw szego lotu i pierw szego w y p ad k u , ja k i zd arzy ł się w p rz e ­
strze n i p o w ietrzn ej z pow odu złej ja k o ści zastosow anego m a te ria łu . “ Ik a r
u ciek ł z la b iry n tu w yspy K re ty przy pom ocy sk rzy d eł przy m o co w an y ch
do c iała w oskiem . A le gdy zbliżył się zbytnio do słońca, w osk sto p ił się, jego
sk rzy d ła oderw ały się i nieszczęsny w p ad ł (dosł. został strąco n y ) w m o rze”.
W yp adek ten, ja k k o lw ie k był straszn y , n ie zniechęcił w ynalazców . A by
u n ik n ą ć p odobnych w y padków , p rzym ocow ali oni do spodu sam olotu
łódź. W ten sposób p o w stał h y d ro p lan . Je d n a k m ożliw ość sw obodnego p o ­
ru sz a n ia się w pow ietrzu , nie zadow oliła w y o b ra źn i człow ieka. W m ia rę
ja k w z ra sta ła szybkość różnych środków tra n sp o rtu , w zrastało ró w n ież jego
p rag n ie n ie podboju in n y c h p lan et. W sw ojej pow ieści fan ta sty c zn e j “ Z ziem i
na k sięży c”, Ju le s V ern e podał w szy stk ie szczegółow e d an e tech n iczn e ja k
(dosł. aby) osiągnąć gw iazdę nocy. T ak w ięc, żeby w y strzelić pocisk, trze b a
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń 327
było w łożyć c z te ry sta ty sięcy fu n tó w p ro ch u n ajw y ższej ja k o ści do a rm a ty
długości d ziew ięćset stóp. T rzech ludzi, jed en . F ra n c u z i dw óch A m e ry ­
k an ó w , zajęło m ie jsc a w e w n ą trz pocisku. Im b ard z iej o d d a la li się od ziem i,
ty m b ard z iej żałow ali, że ją opuścili. N a ich szczęście, z p ow odu b łę d u
w obliczeniu O b serw ato riu m w C am b rid g e, n ie o siąg n ęli księżyca. P o k ilk u
d n ia ch po d ró ży w p rze stw o rz ac h o p ad li n a ocean, sk ąd w y ło w ił ich o k rę t
a m ery k ań sk i. D ru g a p odróż n a księżyc, o p isan a p rzez H.G. W ells’a w p o ­
w ieści “P ie rw si lu d zie n a k sięży cu ”, b y ła le p iej zo rg an izo w an a. U czonem u
C a v o r’ow i i jego p rzy ja cie lo w i B e d fo rd ’ow i u d ało się w y ląd o w ać n a k s ię ­
życu. A le po p rzy b y c iu n a księżyc, obaj m ężczyźni zn aleźli ta m dziw ne
isto ty , z k tó ry m i m ieli d ra m a ty c z n e za ta rg i. T oteż osądzili, że le p iej b yło
żyć sp o k o jn ie n a n aszej sta re j p la n ec ie ziem skiej.
R zeczyw istość w yprzedza fikcję
P ierw szy k ro k w p o d b o ju kosm osu zo stał u czyniony p rze z radzieckiego
p ilo ta -k o sm o n a u tę J u r ija G ag a rin a. P o tem p o jazd y k o sm iczn e ra d z ie c k ie
i a m e ry k a ń sk ie n a s tę p o w a ły po sobie w te m p ie p rzy sp ieszo n y m . W a le n ty n a
T ierieszk o w a, p ie rw sz a k o b ie ta -k o sm o n a u tk a , w y k az ała , że k o b iety są ró w ­
n ie o dw ażne i u zd o ln io n e ja k i m ężczyźni. A oto w m a rc u 1965 r. P a w e ł B ie-
lia je w i A lek sy L eonow d o k o n ali now ego w yczynu. L eonow , zao p atrzo n y
w sp e cja ln y sk a fa n d e r, o p u ścił “W oschod I I ”, ab y sw o b o d n ie p o ru szać się
w p rz e strz e n i. “O d czułem — p o w ied ział po p o w ro cie d zien n ik arzo m
ogrom i g łę b ię w sze ch św ia ta . W idzialność b y ła d o sk o n ała, a le nikogo n ie
sp o tk a łe m ” — d o d ał śm ieją c się. W y jścia w p rz e strz e ń ja k to, k tó reg o do­
k o n a ł L eo n o w i nieco p ó źn iej E. W h ite są k o nieczne, ab y um ożliw ić k o sm o ­
n au to m p rz e jśc ie z je d n eg o s ta tk u kosm icznego n a d ru g i a ta k że w celu
z b u d o w a n ia w k o sm o sie w ie lk ic h la ta ją c y c h la b o ra to rió w , k tó ry c h poszcze­
gólne części b ęd ą d o starczo n e p rzy pom ocy ra k ie t. C hodzi o to, żeby p o łą ­
czyć d w a lu b w ięc ej p o jazd ó w , p o ru sz a ją c y c h się z szybkością 11 k m n a
se k u n d ę. To tro c h ę ta k , ja k b y się ch ciało połączyć d w a sam ochody ja d ąc e
z szybkością 200 k m n a godzinę. Czy śm iałe p la n y J. V erne zo stan ą w k ró tce
zrealizo w an e? 6 lu teg o 1966 r. rad zieck i sta te k kosm iczny „Ł u n a 9” m ięk k o
lą d u je n a księży cu . A 21 lip c a 1969 r., a s tro n a u ta a m e ry k a ń sk i N. A rm stro n g
sta w ia stopę n a p o w ierzch n i księżyca. D ro g a z Z iem i n a K siężyc je st od tej
ch w ili o tw arta .
Ćwiczenia
I. P lu s ils s’é lo ig n a ie n t de la te rre , p lu s ils r e g re tta ie n t d e l’a v o ir q u ittée.
C’est u n p e u co m m e si l’on v o u la it r a tta c h e r en sem b le d e u x v o itu re s r o u ­
la n t à 200 km à l ’h eu re .
II. A u ta n t . . . a u ta n t; m o in s . . . m oins; p lu s . . . p lu s; a u ta n t . . . a u ta n t.
 328 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
I II . R odzaj ich m ożna poznać po ro d z a ju o k reśla ją cy c h je p rzy m io tn ik ó w
i im iesłow ów : l’esp ace — rodz. m ęski, bo aérien — w rodz. m ęsk im ; d ’ailes
rodz. żeński, bo fix ée s — w rodz. żeńskim ; des ê tre s — rodz. m ęski, bo
v iv a n ts — w rodz. m ęskim .
IV . d iffu sé — a tte n d u e — occupé — la n cé e — d estin é es — p ré v u e — a c ­
co m p lie — effec tu ée — écoulées
V. T u n ’a tte in s pas la lune. V ous n ’a tteig n ez p as la lu n e. T u n ’as p as a t ­
te in t la lune. Vous n ’av e z p as a tte in t la lune. T u n ’a tte ig n a is p as la lune.
Vous n ’a tte ig n ie z p a s la lune. T u n ’a tte ig n is p as la lune. V ous n ’a tte ig n îte s
p as la lune. T u n ’a tte in d ra s p as la lune. Vous n ’a tte in d re z p a s la lu n e. Tu
n a tte in d ra is p as la lunie. Vous n ’a tte in d rie z p as la lune. Q ue tu n ’atteig n es
p as la lune! Q ue vous n ’atteig n ez pas la lune! Q ue tu n ’atteig n isse s p as la
lune! Q ue vous n ’a tte ig n îte s p as la lune!
V I. Ic a re s’e n fu it de l ’Ile de C rête au m oyen d’ailes fix ées à son corps p a r
d e la cire. Il to m b a d an s la m er p a rc e q u ’il s’é tait tro p ra p p ro c h é du soleil
e t ses ailes, collées avec de la cire, se d étac h èren t. Ce canon m e s u ra it n eu f
ce n ts p ieds de long (en v iro n tro is cents m ètres). A l ’in té rie u r du p ro je c tile
il y av a it, tro is v o y ag eu rs, un F ra n ç a is et d eu x A m éricain s. Non, à cause
d ’u n e e r r e u r de calcul, ils ne ré u s s ire n t p as à se p o se r s u r la lune. Oui,
C a v o r et son am i B ed fo rd ré u s s ire n t à a lu n ir. Y o u ri G a g a rin e est le p r e ­
m ie r hom m e q u i a p é n é tré d ans l ’esp ace cosm ique. O ui, elles so n t n é c e s­
sa ire s p o u r p e rm e ttre a u x cosm onautes de p a sse r d ’un v aissea u cosm ique
à un au tre . L e p re m ie r a lu n issa g e en d o u ce u r a eu lie u le 6 fé v rie r 1966.
Ce fu t N. A rm stro n g , u n a s tro n a u te am éricain .
LEKCJA DW UDZIESTA SZÓSTA
N arada rodzinna
R odzice J a c k a B oulègue i M oniki A u b ry ze b rali się, ab y poro zm aw iać
n a te m a t m a łż e ń stw a ich dzieci. P ani A u b r y : . . . Ju ż czas, żeby się p o b ra li
ch y b a że Ja c e k zm ienił zdanie . . . Z aręc zy li się p rzeszło ro k tem u! Pani
B o u lè g u e : M a p a n i z u p e łn ą ra c ję . A le, w id zi pani, Ja c e k je s t b ard zo s k r ę ­
p o w an y , gdyż n ie m ógł znaleźć m ie sz k an ia , a u nas je s t ciasno. P ani A u b r y
M ogą m ieszkać u nas. P okój M oniki je st d o stateczn ie d uży . . . I m yślę, że
Ja c e k n ie będzie n a rz e k a ł n a sw oją teściow ę. P an B o u lè g u e : D zisiejsi m łodzi
(ludzie) lu b ią p ro w ad zić życie n ie za leż n e . . . P ani A u b r y : Z ro zu m iałe. T rz e ­
ba je d n a k zdać sobie spraw ę, że w P a ry ż u je s t k ry zy s m ie szk an io ­
wy. I boję się, że sy tu a c ja sta n ie się jeszcze tru d n ie jsz a . N ie sposób
w y n a ją ć m ie sz k an ia za u m ia rk o w a n ą cenę. Pan A u b r y . P o szu k a jm y w ięc
m ie sz k an ia n a przed m ieściu . Ja c e k m a sam ochód, co pozw oli rozw iązać
sp ra w ę k o m u n ik acji. P an B o u lè g u e : D obrze, ku p m y im m ie sz k an ie n a k r e ­
K ltc z do te k s tó w i ćw iczeń 329
d y t w dzielnicy podm iejskiej. M am tro ch ę oszczędności; m yślę, że w y s ta r ­
czą n a zap łacen ie pierw szej ra ty . P an A u b r y : A ile m oże kosztow ać tr z y ­
pokojow e m ieszk an ie w H.L..M.? P an Boulègue: Około 150 ty sięcy fran k ó w .
Pani A u b ry: N ie m a co dyskutow ać. S p ra w a je st załatw io n a. P ań stw o p ła cą
p ierw szą ra tę , m y zapłacim y d ru g ą. P o n t B oulègue: To będzie w sp an iały
p rez en t ślu b n y dla n aszy ch dzieci.
W poszukiw aniu m ieszkania
P rz ez d w a ty g o d n ie obydw ie ro d zin y nie ro b iły nic poza szu k an iem o d ­
p o w iedniego m ieszk an ia. W reszcie pew nego dnia, p a n B o u lèg u e w ra c a do
dom u uszczęśliw iony. — Zrobione, znalazłem — p o w ied ział Jack o w i. N a ­
za ju trz p a n B oulègue, pan A u b ry , M onika i Ja c e k w y jeż d ża ją sam o ch o ­
dem zobaczyć now e m ieszkanie. W ciągu d w u d ziestu m in u t p rzy je żd ż ają na
ul. V. H ugo 5, p rzed (zupełnie) now y dom, k tó ry w znosił d u m n ie sw o je
d w an aście p ię te r. O czekiw ał ich ta m p rze d staw ic ie l to w arz y stw a n ie ru ­
chom ości (pod n azw ą) “P ogodne p o ra n k i”. — P ro szę p o w ied ział p an A u b ry
— w zeszłym ro k u , k ie d y p rzejeżd żałem tęd y , w id ać b yło ty lk o w ielk i p lac
budow y, a te ra z to je s t p ięk n e osiedle. N iedługo n ie b ęd zie m ożna poznać
d aw nego (dosł. trad y cy jn eg o ) p ary sk ieg o p rzed m ieścia — dom y ro sn ą ja k
grzyby. — T en — odpow iedział p rz e d sta w ic ie l (to w arzy stw a) został zb u ­
dow an y w rek o rd o w y m czasie d zięki użyciu elem en tó w p refab ry k o w an y ch .
M etoda ta po zw ala n a b u d o w an ie szybko i tan io . A le p roszę za m n ą, to
je st (m ieszkanie) n a je d e n a sty m (piętrze). N a jp ie rw o b ejrzeli o bszerny p o ­
kój (dosł. salę. gościnną), w ychodzący n a zachód, i d w a (pokoje) z szafam i
ściennym i, w ych o d zące n a p ółnocny w schód. K u c h n ia b y ła m ała, lecz do­
b rze w y p o sażo n a: k u ch e n k a elek try cz n a i gazow a, zlew , b u lie r. W łazien ce
zn a jd o w a ła się ła d n a w a n n a i u m y w alk a z d w om a k ra n a m i, je d en do cie­
p łej (wody), d ru g i do zim nej w ody. N a tej w ysokości, p o w ied ział p rz e d s ta ­
w iciel (to w arzy stw a), h ałas dochodzi b ard z o stłu m io n y a p o n ad to m iesz­
k a n ie m a (dosł. je st zaopatrzone) dosk o n ały sy stem izo lacy jn y . C hciałbym
jeszcze dodać, że n a ta ra s ie z n a jd u je się m ały b asen kąp ielo w y . J e śli ch o ­
dzi o zak u p y , m ożecie je ro b ić w h a li ta rg o w e j, położonej o dw ieście
m e tró w s tą d . A jeżeli k iedyś będziecie m ieli dzieci, to w y starczy , że
p rz e jd ą p rz e z ulicę, ab y u d ać się do szkoły.
Ćwiczenia
I. N e “e x p lé tif” — n e “e x p lé tif” — n e n ég a tif — n e n ég a tif — ne “e x p lé ­
t if ” — n e n ég a tif — ne n ég atif — n e “e x p lé tif” — ne n ég atif
II. a it c h a n g é — tie n n e n t (indic.) — in te rv ie n n e n t {subj.) — aien t — o ffre n t
(subj.) — p ro c u re n t (subj.) — soit — a p p re n n e
 330 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
III. J e a n : J ’a i q u elq u e chose à te dire, p ap a. Q uan d j ’ir a i à l’école, tu n ’a u ­
r a s p as à te p la in d re de to n fils. L e p ère : C om m ent ça? J e a n : J ’a p p re n d ra i
à m on p e rro q u e t la leçon et il n ’a u r a q u ’à ré p o n d re à m a place. L e p ère:
A tte n tio n , m on p etit! C om m ent s a u ra -t-il q u ’à la q u estio n : Q u ’est-c e q u ’un
fa in é a n t, il n e doit p as rép o n d re: C ’est Je a n ?
IV . Tu as ré so lu des éq u atio n s san s effo rt. V ous av ez ré so lu des éq u atio n s
san s effo rt. Tu ré so lu s des éq u atio n s sa n s effo rt. Vous ré so lû te s des é q u a ­
tio n s sa n s e ffo rt.
V. A. Ils s,e sont ré u n is p o u r d isc u te r en sem b le du m a ria g e de. le u rs e n ­
fa n ts. N on, le u r a p p a rte m e n t n ’est p as assez g ra n d ; ils n e p e u v e n t p as
rec ev o ir M onique ca r ils so n t tro p n o m b re u x à la m aison. Ils v eu len t o f­
f r ir à le u rs e n fa n ts un a p p a rte m e n t. C et im m eu b le com pte douze étages.
L e f u tu r a p p a rte m e n t de Ja c q u e s et d e M oniqu e co m p ren d tro is pièces
et u n e cu isin e. L a c u isin e est p e tite m a is elle est bien éq u ip ée. O ui, car
à d eu x cents m è tre s de l’im m eu b le où ils o n t l’in te n tio n d’h a b ite r se tro u v e
un su p e rm a rc h é .
B. J ’h a b ite à V arsovie, 5 r u e G ró jeck a. A u six ièm e étage. M on a p p a r te ­
m e n t se com pose de tro is pièces. L a sa lle de sé jo u r e s t la p lu s g ra n d e pièce
d e m on a p p a rte m e n t; elle a u n e p o rte fe n ê tre q u i d o n n e s u r le b alcon; au
fo n d de la sa lle se tro u v e u n divan, d e v a n t la f e n ê tre u n e ta b le e t trois
ch a ise s, d ans un coin il y a un p o ste de télév isio n e t à côté des étag ères
rem p lies de liv re s . . . U ne p iè ce san s ta b le a u x p a ra ît triste . P o u r ch aq u e
p ièce je ch o isirais un sty le d iffé ren t.
LEKCJA DW UDZIESTA SIÓDMA
M iłość i m ałżeństw o
D zień dobry pani! — D zień dobry p an u ! M am w iadom ości od K ry sty -
n y- o d K ry sty n y ? . . . — P a n a d a w n a uczennica, K ry s ty n a M idaków na.
N iech p a n sob ie w yobrazi, że (ona) w k o ń cu w ychodzi za m ą ż za P a w ła W ol­
skiego, nauczy ciela z liceum . W ysłała do m n ie en tu zjasty czn y list. I proszę
sobie w yobrazić, że jeszcze nic nie pow ied ziała (sw oim ) rodzicom . — No
cóż? . . . K ry s ty n a zaw sze b y ła b ardzo niezależna. N ic dziw nego, że w ychodzi
za m ąż, a n ie d a je się w ydać. — Ale, drogi panie, m a łżeń stw o có rk i je st
ta k d e lik a tn ą sp raw ą, że rodzice p o w in n i być p o in fo rm o w a n i o je j p r o ­
je k ta c h . Miłość, d roga pani, b y ła b y sp ra w ą p ro stą, g d y b y śm y je j nie
k o m p likow ali. — P o czątek ty ch k o m p lik ac ji tk w i (dosł. pochodzi) przed e
w szy stk im w złym w y borze p a rtn e ra . — Z p ew no ścią m ałżeń stw o n ie je st
zab aw ą (dosł. żartem ), i obydw oje m łodzi p o w in n i dob rze się poznać p rzed
p o d jęciem decyzji. — N iestety'. M iłość od pierw szeg o w e jrz e n ia tr w a k ró tk o ,
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń 331
do tego sto p n ia, że po p ierw szy ch sz ale ń stw ac h dochodzi do rozw odu. N a j­
trw a lsz e szczęście b u d u je się cierp liw ie (dosł. n a jtrw a lsz e szczęścia są b u ­
do w an e cierpliw ie). — N ic b ard z iej słusznego, proszę p an i. W m iłości
zy sk u je się dużo czasu, je że li się u m ia ło tro c h ę go strac ić . S łu szn ie.
To d lateg o zasta n aw ia m się, czy m ałżeń stw o K ry s ty n y b ędzie ud an e.
— B ądźm y rac zej o p ty m ista m i i m iejm y n ad zieję, że to m ałże ń stw o b ęd zie
(jednym ) z n ajszczęśliw szych.
P ierw sze przygotow ania do podróży
K ry s ty n a n ig d y n ie b y ła w e F ra n c ji, słu c h a w ięc u w aż n ie tego, co P a w e ł
jej m ów i n a te m a t tego p ięk n eg o k r a ju . — P o p a trz n a m a p ę F ra n c ji. K ra j
ten m a p o w ierzch n ię 551 ty sięcy k ilo m etró w k w ad rato w y c h . M a k sz ta łt
sześcioboku, k tó reg o pięć b oków sta n o w ią g ran ic e n a tu ra ln e , a szósty
g ran ic ę w y zn aczo n ą p rze z ludzi. L in ia te j o statn iej g ra n ic y w iele razy
się zm ien iała w sk u te k w o jen m iędzy F ra n c ją a jej w sch o d n im sąsiadem .
F ra n c ja je s t k ra je m ró w n in i gór. N a p o łu d n iu P ire n e je o d d ziela ją ją od
H iszpanii, n a w schodzie A lpy, k tó re dochodzą do 4.800 m n a M o n t B lanc,
o d d ziela ją ją od W łoch. Je ś li chodzi o sz lak i w odne, to zw racam ci u w agę
n a L oarę, n ajd łu żs zą rze k ę i n a R odan, k tó ry toczy sw o je w ody b ard zo
szybko i, (który) n a sk u te k tego je s t m ało sp ław n y . — A ile m ieszkańców
m a F ra n c ja ? — Od zak o ń czen ia d ru g iej w o jn y św iato w ej lu d n o ść F ra n c ji
(dosł. fra n c u sk a ) p o w ięk sza się szybko, do tego sto p n ia, że p rz e k ra c z a
d zisiaj 55 m ilio n ó w 'm ieszkańców , w czym 4.000.000 cudzoziem ców . Je śli
m asz ochotę, u sta lim y te ra z m a rsz ru tę n aszej p odróży p o ślu b n e j. N a j­
p ie rw p o jed ziem y do P ary ża , gdzie zo stan iem y około ty g o d n ia. P o tem
u d am y się, etap a m i, n a p o łu d n ie. Z atrz y m am y się p rze d e w szy stk im
w L y o n ie i w A vignon. A n a L azu ro w y m W ybrzeżu, to b ęd zie n asz p r a w ­
dziw y m iodow y m iesiąc. — A gdzie b ędziem y m ieszkać? — W e F ra n c ji
je s t dużo ho teli. S ą one podzielone n a cztery k ateg o rie (oznaczone g w iazd ­
kam i), a k a ż d a k a te g o ria p o d zielona je st n a k la sy (A, B, C). M yślę, że
w P a ry ż u b ędziem y m u sieli zam ieszkać w h o te lu z je d n ą g w iazd k ą, k la sy C.
W dro d ze b ędziem y sp ali w S ch ro n isk ac h M łodzieżow ych alb o pod gołym
n ieb em . A n a L azu ro w y m W ybrzeżu, zobaczym y; m oże w y g ra m y m a ją te k
w ru le tk ę .
Ćwiczenia
I. te lle m e n t (albo Si) — si (albo tellem en t) — ta n t — si (albo tellem en t) —
ta n t — te lle m e n t — te lle m en t
II. A. On m ’en v o y ait des le ttre s p o ste re sta n te , de so rte q u e p erso n n e
n e p o u v a it co n trô ler m on co u rrier. L a m è re soulève son en fa n t, de so rte
q u ’il v o it m ie u x les jo u e ts d an s la v itrin e . E n cas de p an n e , M icheline lè v e -
 332 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
r a le capot et a tte n d ra avec un a ir d ésem paré, de m a n iè re qu e to u t le
m o n d e co m p re n d ra q u ’il fa u t l ’aider.
B. On m ’en v o y ait des le ttre s p o ste r e s ta n te de so rte q u ’on n e p u isse pas
c o n trô le r m on co u rrier. L a m è re soulève son e n fa n t de faço n q u ’il voie
m ie u x les jo u ets d ans la v itrin e . ...M icheline lè v e ra le cap o t et a tte n d ra
avec un a ir d ésem p aré de m a n iè re q u e to u t le m on d e c o m p re n n e q u ’il fa u t
l ’aid er.
III. p u isse — ap erço iv e — ré jo u isse n t — m e n aç ât
IV. L a p o p u la tio n fra n ç a ise s’a c c ro îtra ra p id e m en t. L a p o p u la tio n f r a n ­
çaise s ’est accru e rap id e m en t. L a p o p u la tio n fra n ç a ise s ’ac cro issait ra p id e ­
m en t.
V. E lle n e les a p as a v e rtis p a rc e q u e c’est u n e je u n e fille trè s in d é p e n ­
d a n te et q u e ses p a re n ts n ’h a b ite n t p e u t-ê tre pas la m êm e ville. Non, je
n ’a p p ro u v e pas sa conduite, car les p a re n ts, qui ont d e l ’ex p érien ce, p eu v e n t
aidei u n e je u n e fille de le u rs conseils. Il est d ifficile de ré p o n d re à cette
q u estio n , je pense, c e p en d a n t, q u e les je u n es gens d e v ra ie n t se co n n a ître
a u m oins six m ois a v a n t de se m a rier. L a F ra n c e a u n e su p e rfic ie de 551
m ille km-. L a F ra n c e com pte p lu s de 55 m illio n s d ’h a b ita n ts. L es p rin c ip a u x
fleu v e s fi an ç ais so.nt: la L oire, la S eine, le R hône et la G aro n n e. Ils iro n t
d a b o rd à P a ris . . . A P aris, ils lo g ero n t d ans u n h ô tel et en cours de ro u te
ils co u ch ero n t d a n s des A u b erg es de Je u n e sse ou m êm e à la b elle étoile.
VI. A vec q u i C h ristin e v a - t- e lle se m a rie r? D eux je u n e s gens d o iv e n t-ils
bien se co n n a ître a v a n t de se m a rie r? L e m a ria g e de C h ristin e s e ra -t-il
réu ssi? C om m ent s’ap p elle le p lu s h a u t som m et d es A lpes? Q uels p ay s se
tro u v e n t à l ’E st de la F ra n ce ? Où nos am is v e u le n t-ils p a s s e r le u r lu n e
de m iel?
L E K C JA D W U D ZIESTA ÓSMA
P a w e ł î K ry s ty n a p a k u ją się
No, P aw le, zostaw (sw oją) g azetę i p rzy n ie ś te dw ie w alizk i, k tó re
z n a jd u ją się n a stry ch u ! — C hw ileczkę, k ochanie, kończę ty lk o te n a r ty ­
k u ł n a te m a t now ego zam ach u sta n u w . . . — W iem dobrze, że n ie lubisz,
ja k ci się p rzeszkadza, kied y czytasz gazetę, ale w k o ń cu pociąg do P a ry ż a
o djeżdża za cz te ry godziny, a nic n ie je s t p rzygoto w an e! — N ie d en e rw u j
się, k o tk u , w p rzeciw n y m ra z ie za dziesięć la t tw ó j sy stem n erw o w y
b ędzie zru jn o w a n y . J u ż ta m biegnę, ju ż ta m lecę . . . W k ilk a m in u t później
P a w e ł p o w ra c a z dw om a w alizk am i. — A te ra z , co m am robić? — A w ięc,
w eź śc ierk ę i o d k u rz w alizk i; po tem z a p ak u j ta m sw o je rzeczy. — K ry sty n o ,
czy w a rto b rać p o p ie la ty g a rn itu r? . . . A m ój cz erw o n y k ra w a t? — B ierz
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń 333
co chcesz; n ie je ste ś ju ż dzieciakiem . Czyż po ra z p ie rw sz y w y b ie ra sz się
w p odróż? — N ie g n iew aj się, K ry sty n o . Do te j p o ry m a m a w szystko
p rzy g o to w y w ała. — Z o stałeś rozpieszczony przez sw o ją m am ę i n ie um iesz
n ic zrobić. A w ięc w eź k a r tk ę p a p ie ru i zaznacz w szy stk o (to), co chcesz
ze sobą zab rać. N astęp n ie w łóż to w szy stk o do w alizk i. — . . . S kończyłem ,
a ty jeszcze p ra s u je s z sw o je su k n ie. P o sp iesz się! — P aw le, p rzy g o tu j, proszę
cię, k a n a p k i, n ap e łn ij te rm o s h e rb a tą i sp raw d ź, czy w szy stk ie k ra n y są
z a m k n ięte. — K o ch an ie, w y d a je ci się, że je ste ś w S ta n a c h Z jednoczonych,
gdzie k o b ie ty ro zk a zu ją , a m ężczyźni z a jm u ją się w szy stk im i p ra c a m i do­
m o w y m i!. . . — To n ie p ra w d a , w iesz to dobrze. J a ty lk o d o k ła d n ie p rz e ­
strze g am p a r a g ra fu 98 k o d ek su rodzinnego, k tó ry m ów i, że obow iązki p o ­
w in n y by ć ró w n o po d zielo n e m ięd zy m ałżonków . — W idać, że skończyłaś
p raw o . G d y d y sk u tu je się z p rzy szły m ad w o k atem , n ig d y n ie m a się racji.
A le, za m y k a jm y n asze w alizy .
Przyjazd do Paryża
O g odzinie sie d e m n a ste j trzy d z ieści pociąg pośp ieszn y W a rsz a w a -P a ry ż
w je c h a ł n a D w orzec P ó łn o cn y . N a p e ro n a c h b yło dużo ludzi, z a g u b ie n i
w tłu m ie, P a w e ł i K ry s ty n a p o su w a li się p o w o li do w y jśc ia. — W eźm y
ta k só w k ę, m ó w i K ry s ty n a n ie d la teg o żebym b y ła b ard z o zm ęczona, ale
d la teg o że ch c ia łab y m od ra z u zobaczyć m iasto m o ich m a rz eń . R ozu­
m iem tw o ją n iecierp liw o ść, o d p o w iad a P aw eł, ale m e tro je s t ró w n ie szybkie
ja k ta k só w k a. A z a oszczędności, k tó re zrobim y n a tak só w ce, będziem y
m ogli zjeść (dosł. zapłacić) d o b rą k o la cy jk ę . S ta c ja m e tra z n a jd o w ała się
n a (sam ym ) d w o rcu . P o k u p ie n iu b lo czk a b ile tó w d ru g iej k la sy , n a s i p rz y ­
ja c ie le poszli d łu g im k o ry ta rz e m , k tó ry p ro w a d ził n a p ero n . C zek ając n a
n a d e jśc ie pociąg u , o g lą d ali afisze re k la m o w e i te a tra ln e , k tó ry m i p o k ry te
b y ły ścian y . N agle sk ła d z czterech w ag o n ó w d ru g iej (klasy) i jed n eg o w a ­
gonu p ie rw sz ej k la sy z a trz y m a ł się p rze d nim i. N ie p o trze b o w ali p rz e ­
sia d ać się, p o n iew aż p rz y sta n e k „D w orzec P ó łn o cn y ” je s t p ołączony b e z ­
p o śre d n ią lin ią z (p rz y sta n k iem ) „O d éo n ”, gdzie m ieli z a m ia r w ysiąść.
W D zielnicy Ł ac iń sk ie j je st dużo h o teli. N iestety , w iększość w y w iesiła
ogłoszenie „ z a ję ty ” (dosł. p ełn y ), albo też (koszt) śn ia d a n ia b y ł w łączony
do cen y p o k o ju , co au to m aty cz n ie zw iększało koszty. W re z u lta c ie (usilnych)
p o sz u k iw ań , P a w e ł i K ry s ty n a zn aleźli ta n i p okój n a u licy D u p u y tre n . N a j­
p ie rw w y p e łn ili dw ie k a r ty (m eld.), p o te m w łaściciel h o te lu zaprow adzi!
ich do p o k o ju n r 34, zn a jd u ją ce g o się n a trzecim p ię trze. P o k o ik b y ł dość
ciem ny, gdyż je d y n e okno w y ch o d ziło n a w e w n ę trz n e podw órze. Z b ra k u
czegoś lepszego, m ó w i P a w e ł, spędzim y tu ta j k ilk a dni, a raczej ^kilka
nocy. A te ra z u m y je m y się, p rze b ierze m y i pó jd ziem y „n a podbój P a ry ż a .
J a k a je ste m szczęśliw a, że w re szc ie z n a jd u ję się w P ary żu , p ow iedziała
K ry s ty n a , i rz u c iła się w ra m io n a P aw ła.
 334 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
Ćwiczenia
I. C h ristin e . E coute-m oi, P aul! I l n ’y a p as longtem ps q u e nous nous so m ­
m es m a rié s et tu ne m ’obéis plus. J e te dis: la isse to n jo u rn a l! et tu m e
ré p o n d s, la isse-m o i lire! J e te p rie : va c h e rc h e r nos v alises au g ren ie r,
e t tu descends d ans la cave et m ’ap p o rte s des pom m es de te rre . P a u l: Ne
t ’én e rv e pas, m on p e tit chou! A fo rce d ’éc o u te r to u t le te m p s: A id e-m o i à
r a n g e r les arm oires! N e te m êle p as des a ffa ire s du m énage! E m b rasse-m o i!
N e m e d é ra n g e p as p a r tes caresses! etc. etc. — je fin is p a r p e r d r e la
tête.
II. a) E coute-m oi, P au l! L aisse ton jo u rn a l! L aisse-m o i lire! Va ch e rch er
nos v alises a u g ren ie r! Ne t ’en e rv e pas m o n p e tit chou! A id e-m o i à ra n g e r
les arm o ires! N e te m êle p as des a ffa ire s d u m énage! E m b rasse-m o i! Ne m e
d é ia n g e p as p a r te s caresses! b) N e m ’éco u te pas, P au l! Ne laisse p as ton
jo u rn a l! N e m e laisse pas lire! Ne m ’a id e pas à ra n g e r les arm o ires! Ne
m em b ra sse pas! c) L aisse-le! V a les y ch erch er! A id e-m o i à les ran g e r!
d) N e le laisse pas! N e va p as les y ch e rch er! Ne m ’aid e p as à les ran g e r!
III- P â u l lit le jo u rn a l, noo q u ’il v eu ille é n e rv e r C h ristin e, m ais p arce
qu il s in té re sse à la p o litiq u e. P a u l et C h ristin e d o iv e n t se d ép êch er, non
q u e des am is les a tte n d e n t m a is p a rc e q u e le tra in p a r t d an s q u a tre h eures.
P a u l et C h ristin e v o y ag en t en tra in , non q u e ce so it m e ille u r m a rc h é rńais
p a rc e q u e C h ristin e su p p o rte m a l les voyages e n avion. N o tre co u p le r e ­
g a rd a it les affich e s p u b lic ita ire s, non q u ’e lle s fu sse n t in té re ssa n te s , m a is
p a rc e q u e c’é ta it le u r p re m ie r co n tact avec la vie p a risien n e . U n e ch a m b re
d ’h ô te l avec p e tit d é je u n e r com pris n e le u r co n v ien t p as, non q u ’ils ne
p re n n e n t p as de p e tit d é je u n e r m ais p a rc e q u e le p rix a u g m e n te a u to m a ­
tiq u e m e n t.
IV. fa u te d ’ — à fo rc e d ’ — à fo rce d ’ — fa u te d ’ — à fo rce de
V. L e couvercle a co u v e rt la cocotte. L es co uvercles o n t co u v e rt les cocot­
tes. L e co u v e rcle c o u v rit la cocotte. Les co uvercles c o u v rire n t les cocottes.
L e co u v e rcle c o u v ra it la cocotte. L es couvercles c o u v ra ie n t les cocottes.
L e m a la d e se ra b ien couvert. L es m a lad e s se ro n t bien co u v erts. Q ue le m a ­
la d e soit bien co uvert! Q ue les m a lad e s so ie n t b ien co u v erts!
VI. E n su ite tu m e ttra s to u t d an s là valise.
VII. A. E lle est é n e rv é e p a rc e q u e P au l, au lieu de se p r é p a re r p o u r le
d ép a rt, lit tra n q u ille m e n t son jo u rn a l. E lle lu i d em an d e d’a p p o rte r les v a li­
ses q u i se tro u v e n t au g re n ie r. Non, ils n ’ont q u e q u elq u es h eu re s, le tra in
p o u r P a ris va p a r tir d an s q u a tre h eu res. L es valises so n t co u v ertes de
p o u ssiè re p a rc e q u elles o n t été lo n g tem p s a u g ren ie r. E lle re p a s s a it ses
robes. Ncwi, il c ro it q u e ces tr a v a u x d o iv en t ê tre fa its e x c lu siv em e n t (w y­
łącznie) p a r les fem m es. C e p a ra g ra p h e nous dit q u e les ch a rg es doiv en t
K lu c z do te k stó w i ćw iczeń 335
ê tre ré p a rtie s ég alem en t e n tre les d eu x conjoints. E lle v o u d ra it p re n d re
un ta x i p o u r v o ir to u t de su ite la ville. P a u l lu i ré p o n d qu e le m étro est
a u ssi ra p id e q u e le ta x i et su rto u t q u ’il est m e ille u r m a rc h é . L a sta tio n de
m é tro se tro u v e à la g a re m êm e. U ne “ra m e ” se com pose de q u a tre w agons
d e d eu x ièm e classe et d ’u n w agon de p re m iè re classe. N on, ca r la p lu p a rt
des hô tels a ffic h a ie n t “co m p let”, ou b ie n le p rix de la c h a m b re é ta it tro p
élev é p o u r le u r b ourse. L e u r h ô tel se tro u v a it d an s le Q u a rtie r L atin . L e u r
ch a m b re é ta it so m b re ca r l ’u n iq u e fe n ê tre d o n n ait s u r u n e cour in té rie u re .
Non, ils se so n t se u lem en t lav és et o n t ch an g é de v êtem e n ts.
B. __ B o n jo u r, M o n sieu r. — B o n jo u r, M essieu rs-D am es. Vous cherchez
u n e ch a m b re? — Oui, u n e ch am b re bon m a rc h é, p o u r u n e sem aine. — H um ,
ce se ra difficile. U n o u s re s te u n e c h a m b re m ais avec sa lle de b ain . — E t
q u e l est le p rix ? — 150 P. — C ’e s t tro p ch e r. A u re v o ir, M onsieur. — M ais
atten d ez. S i vo u s vo u lez v e n ir m e v o ir à 18 h eu res, je crois qu e j ’a u ra i ce
q u ’il vous fa u t. — Et q u el se ra le p rix de ce tte ch a m b re? — 80 F, le p e tit
d é je u n e r co m p ris. — J e dois v e rse r les a rrh e s? (zad atek ) Non, ce n est
p as n écessaire. A to u t à l ’h eu re , M onsieur. — A u re v o ir, M essieu rs-D am es.
LEKCJA DW UDZIESTA DZIEW IĄTA
List P aw ła do (jego) uczniów
P ary ż, 26 lip c a 1988. M oi D rodzy (dosł. D rodzy P rzy jaciele). Z w ielk ą
(dosł. żyw ą) p rzy je m n o śc ią p rze czy tałe m zbiorow y list, k tó ry m i p rz y s ła ­
liście. N a jp ie rw chcę p o g ra tu lo w a ć B a rb a rz e ICalina i P io tro w i K ań sk iem u
ich su k c esu n a eg zam in ie w stę p n y m n a F ilologię R o m ań sk ą. A poza ty m
b ard z o się cieszę, że zap isaliście się n a k u rs w a k a c y jn y d la p o g łęb ien ia
w aszej (znajom ości) fra n cu sk ieg o . Z a p y tu je c ie m n ie o (moje) w ra ż e n ia
z F ra n c ji i z P ary ża . A le W asze p y ta n ia są ta k liczne, że (odpow iedzi na
nie) p rz e k ra c z a ją ra m y zw ykłego listu . N ie m ie jc ie m i w ięc za złe, jeśli
m o je odpow iedzi b ęd ą k ró tk ie i n iep ełn e. Po m oim p o w ro cie do P o lsk i p o ­
sta ra m się u zu p ełn ić te w szy stk ie b ra k i. P ierw szy sp a ce r, ja k i odbyłem
w P ary żu , p ro w a d z ił od Ł u k u T riu m faln e g o C a rro u se l dc Ł u k u T riu m fa l­
nego (n a p lacu ) G w iazdy. J a k w iecie, Ł u k T riu m fa ln y C a rro u se l został
w zn iesio n y w ro k u 1808 d la u czczenia zw y cięstw a N apoleona. Jeg o d e k o ­
ra c ja je s t b ard z o ła d n a : osiem k o lu m n z szarego i różow ego m a rm u ru ,
n ad k tó ry m i w zn o szą się p o sąg i żołnierzy, a n ad n im i (dosł. n a p la tfo rm ie)
b o g in i p ro w a d zi ry d w a n zaprzężony w czw ó rk ę koni. T ro ch ę d alej rozciąg a
się ogród T u ile ries, w y ty czo n y p rze z L e N ô tre’a, k tó ry b y ł n ajw ięk sz y m
p ro je k ta n te m (dosł. ry so w n ik iem ) ogrodów i p a rk ó w za p a n o w a n ia L u d w i­
k a X IV . Z dw ó ch s tro n g łów nej a lei w id ać liczn e p o sąg i p rz e d sta w ia ją c e
p rze d e w sz y stk im bogów , boginie, b o h a te ró w g reck ich i rzy m sk ich . P rz y ­
 336 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
chodzi tu dużo dzieci, k tó re ro b ią b a b k i z p ia sk u , g ra ją w p iłk ę lub b a ­
ra sz k u ją . W ychodząc z O grodu w chodzi się n a p la c Zgody, n a śro d k u
k tó reg o w znosi się O belisk, bardzo s ta ry za b y te k egipski, p o k ry ty h ie ro ­
g lifam i. W zw iązku z ty m m uszę sp ro sto w ać p om yłkę, k tó r ą p o p ełn iłem
podczas m oich lekcji. To n ie N apoleon sp ro w ad ził O belisk z E g ip tu . Z o stał
on o fiaro w an y K aro lo w i X w 1829 ro k u p rzez M ah o m ed a A li, w ic e -k ró la
E giptu. Po p rze jściu p la c u Zgody, w y sta rc z y iść w zd łu ż P ó l E lizejsk ich , ab y
dojść do Ł u k u T riu m faln e g o (na placu ) G w iazdy. A le n ie m y ślcie, że tę
d ro g ę ła tw o przebyć. O k n a w y sta w o w e lu k su so w y c h sklepów , dom ów
m ody, salonów sam ochodow ych, p rz y c ią g a ją u w ag ę p rzech o d n ia. I czy
ch cielibyście (tego), czy nie, m usicie się ta m zatrzy m ać chociaż n a chw ilę.
B y ło by zbęd n e silić się n a o pisyw anie Ł u k u T riu m faln e g o (na p lacu ) G w iaz­
dy, k tó ry w szyscy w id zieli n a k a rta c h pocztow ych lu b n a afiszach tu r y s ­
ty czn ych. (Chcę) je d n a k zaznaczyć, że p o m n ik te n m a 50 m w ysokości i 45
szerokości, i że z jęgo d ac h u m a się w sp a n ia ły w id o k n a całą stolicę. J e s t
on przyozdobiony rzeźbam i, k tó re p rz e d sta w ia ją ro zm a ite scen y z epopei
n ap o leo ń sk iej. P od p o m n ik iem z n a jd u je się G ró b N ieznanego Ż o łn ierza
poległego za F ra n c ję podczas p ierw szej w o jn y św iato w ej.
P rzech o d zę te ra z do p y ta ń , k tó re n ie k tó rz y z w as p o sta w ili m i n a te m a t
W ieży E iffla. B udow ę te j w ieży, 300 m w ysokiej, rozpoczęto w ro k u 1887
i k o n ty n u o w an o ją n ie bez tru d n o ści. Z aled w ie ro b o tn ic y p o ru szy li ziem ię
(pierw szym i) u d erz en ia m i kilofów , u tw o rz y ła się siln a opozycja. A rty ści
i p isa rz e zre d ag o w ali o stry p ro te s t „przeciw ko w zn o szen iu w sam ym
se rc u P a ry ż a zbędnej i p o tw o rn e j W ieży E iffla ”. B u d o w a zo stała za k o ń ­
czona w 1889 ro k u . J a k a je st d o k ła d n a w ysokość W ieży? T ru d n o je s t ściśle
odpow iedzieć (na to p y tan ie), po n iew aż w ysokość je j w a h a się o 15 cm w z a ­
leżności od te m p e ra tu ry . W ieża m a trz y p ię tra , k tó re z n a jd u ją się n a w y ­
sokości 57, 115 i 274 m. N a p ię tra c h ty c h z n a jd u ją się k a w ia rn ie , re s ta u ra c je
i kioski, w k tó ry c h sp rz e d a je się p a m ią tk i. N a szczycie W ieży zain stalo w an o
a n te n y s ta c ji rad io w e j, k tó ra łączy P a ry ż z całym św iatem . N a ty m kończę
i życzę W am w szy stk im dob ry ch w ak a cji. M oje n ajlep sze pozd ro w ien ia,
P a w e ł W olski.
Ć wiczenia
I. . . . je v ie n s de lire la le ttr e co llec tiv e q u e vo u s m ’avez envoyée. L a
p re m iè re p ro m en a d e q u e j ’ai fa ite à P a ris m ’a m en é de l’A rc d e T rio m p h e
d u C a rro u se l à celui de l’E toile. . . . J e dois r e c tifie r u n e e r r e u r q u e j ’avais
fa ite p e n d a n t m es leçons. J e p asse m a in te n a n t a u x q u estio n s q u e q u elq u es-
u n s d’en tre -v o u s m ’ont posées au s u je t de la T o u r Eiffel.
II. a) . . . l’A rc de T rio m p h e du C a rro u se l a é té élevé en 1808 — p. com posé.
. . . h u it colonnes de m a rb re g ris et ro se so n t su rm o n té es de sta tu e s de sol­
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń 337
d ats — prés. I l fu t o ffe rt à C h a rles X en 1829 p a r M éh ém et A li — p. sim p le.
.. . vous êtes obligés de v o u s a r r ê te r — p rés. I l est o rn é d e sc u lp tu re s r e ­
p ré s e n ta n t d iffé re n te s scènes de l’épopée n ap o léo n ie n n e — prés.
b) . . . l ’A rc de T rio m p h e du C a rro u se l se ra élevé (fu t élevé) en 1808.
. . . h u it co lo n n es de m a rb re g ris et ro s e o nt été su rm o n té es (sero n t s u r ­
m ontées, fu re n t su rm o n té es) de sta tu e s d e so ld ats. Il a é té o ffe rt (sera offert)
à C h a rles X en 1829 p a r M éh ém et Ali. . . . vous av ez été obligés (serez
obligés, fû te s obligés) de vo u s a rrê te r. Il a été o rn é (sera orné, f u t orné)
de sc u lp tu re s r e p ré s e n ta n t d iffé re n te s scènes de l’ép o p ée n ap o léo n ien n e.
III. v e n a it de lir e — v e n a it de p a s s e r — v e n a it d e se ca sse r — v ie n s de
s o rtir — v ie n n e n t d’a rriv e r — v en o n s d e m o n te r
IV. a lla it lir e — a lla it p a sse r — a lla ie n t lu i p o ser — v a m ’o b lig er — v o n t
s’in s ta lle r — allo n s a d m ire r
V. L e k a rz p ra g n ą ł p o in fo rm o w ać sw ego p a c je n ta (dosł. k lie n ta ), k tó ry b ył
b ard zo p rz y w ią z a n y do życia, że jego zd ro w ie n ie je st zagrożone p rzez ra k a .
O grodnik, k tó ry m ia ł pod sw o ją o p iek ą są sie d n i og ró d ek w ca le n ie p ra g n ą ł
dob rze go u p raw iać. Ci uczniow ie chcą u siln ie u trz y m a ć p ie rw sz e m iejsce
w zaw o d ach sp o rto w y ch .
VI. A p ein e le so le il s ’é ta it-il lev é q u e le co q se m it à c h a n te r. A p e in e la
n u it f u t-e lle to m b é e q u e les ru e s d e la v ille se v id è re n t. A p ein e é ta it-il
m o n té d an s le w ag o n q u e le h a u tp a r le u r an n o n ç a le d é p a rt du tra in .
VII. I l les fé lic ite d e le u r succès au con co u rs d’ad m issio n à la P h ilo lo g ie
R om ane. L ’A rc de T rio m p h e d u C a rro u se l a é té élevé en 1808 p o u r cé lé b re r
les v icto ires de N apoléon. C’est u n ja rd in à la fra n ç a ise a u x allées r é g u ­
lières, o rn é de n o m b re u se s sta tu e s; de n o m b re u x e n fa n ts y v ie n n e n t jo u er.
Non, il n e l ’est p as; c’est u n m o n u m e n t ég y p tien o ffe rt à la F ra n c e p a r M éhé­
m e t A li. Ce so n t de m ag n ifiq u es v itrin e s, tr è s v ariées, q u i a ttir e n t le r e ­
g ard d u p ro m en e u r. Ce m o n u m e n t a c in q u a n te m è tres d e h a u t s u r q u a ra n te -
cinq de larg e. Sous l’A rc de T rio m p h e se tro u v e le to m b e a u du S o ld at
In co n n u . U n ce rtain n o m b re d’a rtiste s et d’écriv ain s ont p ro te sté v io lem ­
m e n t c o n tre la co n stru ctio n de la to u r.
VIII. Z akopane, le 20 ju ille t 198 . . . C h e r M onsieur, N ous som m es h e u re u x
de p o u v o ir vo u s é c rire ces q u elq u es m ots. N ous voulons, to u t d ab o rd , vous
re m e rc ie r p o u r to u t ce q u e vous av e z fa it p o u r no u s a u co u rs de 1 an n ée
scolaire. B a rb a ra K a lin a et P io tr K a ń sk i ont été reç u s à la P h ilo lo g ie R o ­
m ane. B a rb a ra a eu u n “ cin q ” p o u r le fra n ç a is et P io tr u n “q u a tre p lu s ” !
N ous som m es m a in te n a n t à Z ak o p a n e où no u s su iv o n s des co u rs de f r a n ­
çais. L e m a tin no u s av o n s des leçons; les a p rè s-m id i sont, en g én é ral, lib res.
L e soir, on p ro je tte des film s fra n ç a is ou b ien on v a au clu b p o u r b a v a rd e r
avec des m o n ite u rs fra n ça is. L ’a u tre soir, no u s av o n s p a rlé d e P a ris et
nous v o u d rio n s v o u s p o ser à ce su je t q u elq u es q u estio n s: 1. Q uelle est la
22 Ję z y k fra n c u s k i d la zaaw a n so w a n y ch
 338 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
h a u te u r e x a c te de la T o u r E iffel? 2. E n q u e lle an n é e a été ach ev é e sa con­
stru c tio n ? 3. Q ui a f a it v e n ir l’O b élisq u e d ’E gyp te? . . . E t p o u r te rm in e r
u n e q u estio n p lu s p e rso n n e lle : Q uelles so n t vos im p re ssio n s s u r la F ra n c e
e t s u r P a ris? . . . Nous a tte n d o n s avec im p a tie n c e de vos n o u v elles et nous
vo u s p rio n s d ’ag ré er, c h e r M onsieur, l ’ex p re ssio n de nos se n tim e n ts re c o n ­
n aissan ts.
LEKCJA TRZYDZIESTA
W rażenia z podróży
P a w e ł i K ry s ty n a g aw ęd zą z Ja ck ie m i M onik ą B oulègue, k tó ry c h p o ­
z n a li w P ary żu . K r y s ty n a : . . . Dziś ra n o , gdy za p ak o w a łam sw o je rzeczy,
zro b iło m i się b ard zo sm utno. T en m iesiąc spędzony w e F ra n c ji p rz e le c ia ł zb y t
szybko. J a c e k : Cóż, ta k ie je s t życie. Je d n o z naszy ch p rzy słó w słu szn ie p o ­
w iad a : “ O djeżdżać to (tak ) ja k b y tro c h ę u m ie ra ć ”. M o n ik a : No n ie w p ad a jcie
w m e lan ch o lię, opow iedzcie n am rac zej sw o je w ra ż e n ia z (waszego) p o ­
b y tu w e F ra n c ji. K r y s ty n a : Je ste m n a p ra w d ę oczaro w an a. Z ap ew n e, nie
w id zieliśm y w szystkiego, A le n a w e t k ró tk i pobyt, ta k ja k nasz, pozw ala
stw ierd zić, że F ra n c ja je s t b ard zo p ię k n y m k ra je m . B ard zo p o lu b iłam tę
a tm o sferę w esołości, uprzejm o ści, k tó rą się sp o ty k a w szędzie: n a ulicach,
w m e trze, w sk le p a c h . . . A poza tym , w y m a cie ty le ła d n y c h m iast, ty le
ła d n y c h p ro w in cji! P a w e ł: Z w iedziliśm y p rz e d e w szy stk im s ta re zab y tk i,
dow ody (istn ie ją ce j) od dw óch ty siącleci cyw ilizacji F ra n c ji. N iem niej z a ­
skoczony b y łe m w aszy m i u ltra n o w o c ze sn y m i osiąg n ięciam i w dziedzinie
b u d o w n ic tw a n a p rz y k ła d . Z a p o ra w D o n zère-M o n d rag o n n a R o d an ie, R a ­
d o sn e O sied le w M a rsy lii — p ro je k to w a n e p rze z L e C o rb u sie r’a .........i tu n el
pod M o n t-B lanc, oto osiągnięcia, z k tó ry c h F ra n cu z i m ogą być dum ni.
J a c e k : S p ra w ia m i to p rzy jem n o ść, gdy słyszę, że to m ó w icie (dosł. słu ch ać
w as w te n sposób m ów iących). W iększość cudzoziem ców w p a d a w zachw yt
p rze d n aszy m i zab y tk am i, podziw ia nasze dzieła lite ra c k ie lu b ró żno ­
ro d n o ść n aszy ch k rajo b raz ó w , ale n ie docenia tego w szystkiego, co F ra n c ja
zro b iła w dziedzinie tech n ik i. M o n ik a : Od ra z u w idać, że to m ów i tech n ik !
D la m n ie to zu p ełn ie n a tu ra ln e , że tu r y s ta in te re s u je się b ard z iej w alk a m i
byków niż p o stęp em naszego p rze m y słu chem icznego. K r y s ty n a : A by zro­
bić p rzy jem n o ść Jack o w i, m uszę pow iedzieć, że b y ła m zd u m io n a liczbą
sam ochodów k u rsu ją c y c h po fra n c u sk ic h d rogach. Ja cek: S am ochód sta ł
się w e F ra n c ji n arzęd ziem p racy . O czyw iście, czasem je s t to k w e stia p re s ­
tiżu : aby u trzy m ać sw o ją pozycję, trz e b a go m ieć. Z nam p a rę d ro b n y ch re n -
tieró w , k tó rz y ży ją (niem al) o chlebie i w odzie, ale w ich g ara żu stoi b ez­
czynnie (dosł. spoczyw a) zupełnie now y „R e n a u lt” ; „spoczyw a” je s t w łaś­
ciw ym o k reślen iem , gdyż n ie ru sz a się on (z m iejsca) (częściej niż) jed en
albo d w a razy w m iesiącu . P rz y tej o k azji o tw ie ra się d rzw i g ara żu i n a
339
K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
ulicy, w obec w szy stk ich , m ąż i żona s p ę d z a ją ra n e k n a czyszczeniu z w ie l-
k im p rze jęc iem (dosł. z m iłością) czystego sam ochodu. P o tem u d a ją się n a
m a łą trz y k ilo m e tro w ą p rze jaż d żk ę (dosł. długości trz e c h kilom etrów )
b en z y n a je st ta k d ro g a — po to, ab y w szyscy ich w id zieli. P aw eł: To jest
ta s tro n a życia, k tó r a u m y k a (uw adze) cudzoziem ca. W p rzeciw ień stw ie
do tego, b y łe m b ard zo u b aw io n y w id o k iem sam ochodów m ający ch n a
szybie (napisy): „N ie g n ie w a jm y się”, „Z ach o w ajm y u śm iec h ” , k tó ry ch k ie ­
row cy w y m y śla li sobie ja k p ijacy . Ja cek: No cóż, F ra n cu z , któi/y je st d o ­
sk o n a ły m d że n te lm e n em w sto su n k ach to w arzy sk ich , p rz y k ie ro w n ic y p rz e ­
ob raża się w n ieo k rzesan eg o g b u ra. K r y s ty n a : P o n iew aż m ów icie o p a r a ­
d o k sach życia w e F ra n c ji, m u szę w yznać, że b y łam b ard z o zd ziw io n a zw ro ­
te m „ P a n n a ” d aw a n y m sześćdziesięcioletnim sta ry m p an n o m , n aw e t dziew ­
czynom m atk o m , k tó re n azy w acie „m atk i n ie zam ężn e”. M onika: W isto ­
cie, to je s t sta ry zw yczaj. I m yślę, że w te j n azw ie n ie m a nic spe­
cja ln ie ujem n eg o . Ja cek: A le co w a s n a jb a rd z ie j u n a s zainteresow ało?
P aw eł: W te j ch w ili m a m y ty le w ra ż e ń i ty le p ię k n y ch w spom nień, że
n iem o żliw e je s t odpow iedzieć na to p y ta n ie . K ry sty n a : P ary ż, A vignon,
L az u ro w e W ybrzeże, a p rze d e w szy stk im w y, d ro d zy p rz y ja c ie le , oto nasze
n a jp ię k n ie jsz e w sp o m n ien ia. A m y czekam y n a w as w p rzy szły m ro k u
w Polsce!
Ćwiczenia
I. a eu te rm in é — e s t d ev e n u e; a eu cité — o n t fa illi; l’a eu re m a rq u é
est p assé; o n t eu co n staté —• se so n t m is; a eu rép o n d u — o n t r i
II. P e n d a n t le u r sé jo u r en F ra n ce , P a u l et C h ristin e W olski o n t fa it la
co n n a issa n ce de Ja c q u e s et de M o n iq u e B oulègue. L e u r am itié est ju s ti­
fié e p a rc e q u e le s u n s et les au tre s so n t je u n es et ré c e m m e n t m ariés. C ette
fo is-ci, Ja c q u e s et M o n iq u e é ta ie n t des h ô tes et P a u l et C h ristin e des in v i­
tés. P a u l et C h ristin e a tte n d ro n t av e c im p a tie n ce q u e les rô les p u issen t
ch an g er. Ils tie n n e n t à ce q u e les B o u lèg u e v ie n n e n t en P ologne p o u r
p o u v o ir le u r m o n tre r le s acq u isitio n s d u pays. B ien q u ’ils so ien t m oins
n o m b reu x , les m o n u m e n ts h isto riq u e s p o lo n ais so n t au ssi in té re ssa n ts qu e
les m o n u m e n ts fra n ç a is. Ja c q u e s p o u rra co m p arer nos ré a lisa tio n s te c h n i­
q u es avec celles de la F ra n ce . L ’au to m o b ilism e é ta n t e n P o lo g n e m o in s
dév elo p p é q u ’en F ra n ce , Ja c q u e s la is se ra M onique, u n p e u p lu s souvent,
co n d u ire sa Sim ca.
III. Non, il s’in té re ssa it ég alem en t a u x ré a lisa tio n s m o d ern es d e la F ra n c e ;
il a v isité e n tre a u tre s le b a rra g e de D onzère, la C ité R adieuse. O ui, il
en est fie r e t il tro u v e q u e les é tra n g e rs d e v ra ie n t s’in té re sse r d av a n ta g e
a u x ré a lisa tio n s te c h n iq u e s de la F ran ce. P o u r b ea u co u p de F ra n ç a is, un e
v o itu re est in d isp e n sa b le p o u r se re n d r e a u tra v a il, déposer les en fa n ts
340 K lu c z do te k s tó w i ćw iczeń
P A Ń S T W O W E W Y D A W N IC T W O
à l’école, f a ir e des achats, etc , .. L e co n tra ste q u ’il y a v a it e n tre les in sc rip ­
tio n s collées s u r la glace des v o itu re s et le co m p o rtem en t des co n d u cteu rs M aria Ł o ziń sk a
l’a f a it rire . E n F ra n ce , cet u sage est n o rm al. C h ristin e em p o rte de la F ra n ­
ce u n e im age trè s b e lle e t trè s ra d ie u se ; elle a b ea u co u p aim é l’atm o sp h è re
de g aieté et de g en tille sse qui ré g n a it p a rto u t e t elle est h e u re u se d ’av o ir JĘZYK FRANCUSKI DLA ZAAWANSOWANYCH
tro u v é de n o u v e a u x am is.
IV. L ’a p p é tit v ie n t en m a n g ea n t. Q ui d o rt dîne. L o in des yeu x , loin du
Zeszyt 9
cœ ur. Q ui va à la chasse, p e rd sa place. C h assez-le p a r la p o rte, il re v ie n ­
d ra p a r la fe n ê tre . A p ère a v a re , fils prodigue. Qui te rr e a, g u e rre a. C h e r­
chez la fem m e. Il a d éjà un pied d an s la tom be.
SŁOWNIK FRANCUSKO.POLSKI
abaisser [abese] ob n iżyć, p o n iżyć
abandonner [abâdone] opuścić, p o ­
rzucić
abbaye [abei] (f) o pactw o
abord [abo:r] (m) dostąp
d’abord [dabo:r] n a jp ie rw
aborder [aborde] p rzy b ić do brzegu,
zw ró cić się do kogoś
aboutir [ab u ti:r] dojść, dotrzeć
abrutir [a b rü ti:r] ogłupiać, p r z y ­
tępiać u m y s ł
absorber [absorbe] w ch ła n ia ć, p o ­
chłaniać
accélérer [akselere] p rzy sp ie szyć
accident [ak sid â] (m) w y p a d e k
accom pagner (quelqu’un) [akopańe]
to w a r zy s zy ć (kom uś)
accom plir [ak5pli:r] d okonać, spełnić
accrocher [akrasze] za w iesić, za cze­
pić, za w a d zić
accueillant, -e [ak œ jâ ] g ościn n y, -a
accueillir [a k œ ji:r] p rzy jm o w a ć
accuser [aküze] o ska rżyć
addition [adisjô] (f) dodaw anie, ra ­
ch u n e k (w re sta u ra c ji)
adhérent [ad erâ] (m) stro n n ik, z w o ­
le n n ik , zrze szo n y
admirer [ad m ire] podziw iać
„ W IE D Z A P O W S Z E C H N A " — W A R S Z A W A
• L u d o m ir P r z e s ta s z e w s k i
_____ Słownik
A
admission [adm isjo] (f) do p u szczen ie
aérodroiie [aerodrom ] (m) lo tn isko
affaire [jfe:r] (f) spraw a, rze cz
affirm er [afirm e] p otw ierdzić,
stw ierizić
affliger [afliże] m a rtw ić, gnębić
affluent [aflü â] (m) d o p ły w
agacer [igase] dra żn ić
âge [ct:ż (m ) w ie k
moyer âge [m uajenci:ż] (m) śred-
n io w ü cze
agir [aż::r] działać
il s’ag t fle [iisażido] chodzi o
agitatioi [ażitasjo] (f) podniecenie,
ruchliwość
aider [eje] pom agać
aiguillaie [egüija:z] (m) zw ro tn ic a
aiguille [egüij] (f) igła
aile [el] (f) sk rzy d ło
aim er [ime] kochać, lubić
air [e:r] (m ) p o w ietrze, w yg lą d
ajouter ażute] dodać, dorzucić
ajuster ażiiste] dopasow ać
aligner klińe] u sta w ia ć szereg iem
allégres'e [alegres] (f) radość
aller [a>] iść, pójść, chodzić
s’en a(er [sćtnale] odejść, pójść
sobie, w y n ie ść się
 342 S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
alors [ala:r] w ted y , w ięc
altitude [altitüd] (f) w y so ko ść (nad
poziom m orza)
am éliorer [am eljare] p olepszyć, p o ­
p raw ić
am ende [am â:d] (f) g rzy w n a
amer, -ère [am e:r] go rzki, -a
am i [ami] (m) p rzy ja ciel, d o b ry zn a ­
jo m y
âne [a:n] (m) osioł
angoisse [âguas] (f) n ie p o k ó j, trw oga
annexer [anekse] dołączyć, w cielić
annonce [ana:s] (f) ogłoszenie
apercevoir [ap e rsa w u a:r] (irr.) spo­
strzec
aperçu [apersü] (m) r z u t oka na, z a ­
ry s
aplati [aplati] sp ła szczo n y
appartenir [ap a rto n i:r] należeć
appel [apel] (m) w e zw a n ie
faire appel [ferapel] odw ołać się,
apelow ać
approuver [apruw e] aprobow ać, p o ­
ch w alić
après [ap rt] po
arracher [arasze] w y ry w a ć
arrêter [arete] za trzy m a ć
s’arrêter [sarete] za tr zy m a ć się
art [a:r] (m) sztu k a
artificiel, -le [artifisjel] sztu c zn y , -a
artisan [artizâ] (m) rze m ie śln ik
ascenseur [asâscs:r] (m) w in d a
bac [bak] (m) m a tu ra (skrót od
“b a c c a la u ré a t”)
baccalauréat [bakalorea] (m) m a tu ra
bagarre [bagci:r] (f) b ójka
se baigner [sabeńe] kąp a ć się
bâiller [baje] zieiuać
banc [bâ] (m) ła w ka
a ssa ssin e r [asasine] za m o rd o w a ć
assez [ase] dosyć
association [asosjasjô] (f) sto w a r zy ­
szenie, zrzeszen ie
associé [asosje] (m) w s p ó ln ik
assom brir [asobri:r] za ciem n ia ć
assorti, -e [asorti] d ob ra n y, -a; p a ­
sują cy, -a
assourdir [asu rd i:r] ogłuszać
assurer [asüre] zapeiunić, u p ew n ić
attache, -e [atasze] p rzy w ią z a n y , -a
attacher [atasze] p rzy w ią za ć, z w ią ­
zać
atteindre [atê:d r] (irr.) dosięgnąć,
osiągnąć
attendre [atâ.'dr] czekać, o czekiw a ć
attirer [atire] przycią g a ć
aucun, -e [okoć] ża d en , -d n a
aujourd’hui [ożurdiii] d zisia j
aussi [osi] ta k że, r ó w n ie ż
aussitôt [osito] n a ty c h m ia st
autre [o:tr] in n y , -a
avant [aw â] przed
avant-hier- [aw âtje:r] p rzed w czo ra j
avare [aw a:r] sk ą p y, -a
avec [awek] z
avenir [aw ni:r] (m) p rzyszło ść
aviateur [a w ja tœ :r] (m) lo tn ik
avion [awjô] (m) sam olot
avion à réaction [aw jô areak sjô ] (m)
odrzu to w iec
avouer [aw ue] w yzn a ć, p rzy zn a ć (się)
banlieue [b âlje] (f) okolica p o d m ie j­
ska, przed m ieście
barreau [baro] (m) a d w o ka tu ra , p a-
lestra
bâtim ent [batim à] (m) gm ach, b u ­
dynek
bâtir [bciti:r] budow ać
S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
battre [b atr] (irr.) bić
bavarder [b aw ard e] g a w ęd zić
berceau [berso] (m) ko leb k a , k o ły sk a
berge [berż] (f) sto k , brzeg
bien [bjë] dobrze
bien que [bjêka] chociaż
boisson [buasâ] (f) n a p ó j, tr u n e k
boîte à ordures [b u ata o rd ü ir] (f)
sk rzy n ia na śm ieci, ś m ie tn ik
bon m arché [bâm arsze] ta n i
bondé, -e [bade] p rze p ełn io n y, -a,
za tło czo n y, -a
bouche [busz] (f) u sta
bouchée [busze] (f) kęs, ły k
boue [bu] (f) błoto
bouger [buże] ru szy ć się, p o ru szyć
się
boulangerie [bulóżri] (f) p ieka rn ia
bouleverser [b u lw erse] poruszyć,
w strzą sn ą ć
bourse [burs] (f) sa k ie w k a , giełda,
s ty p e n d iu m
C
ça [sa] to
cacher [kasze] schow ać, u k r y w a ć
cadavre [kadcr.w r] (m) tru p , zw ło k i
cadeau [kado] (m) u p o m in e k , poda­
ru n e k
cadet, -tte [kade] m ło d szy , -a
cadre [k a:d r] (m) ram a, za ry s
calepin [kalpë] (m) n o te s
cancer [kâse:r] (m) ra k
capable de [k ap ab ld a] zd o ln y do
capot [kapo] (m) m a sk a (sam ochodo­
w a)
car [ka:r] p o n ie w a ż
car [k a:r] (m) a u to k a r (sk ró t od
„ a u to c a r”)
carrière [k a rje :r] (f) ka riera , k a m ie ­
n io ło m
343
boursier [b u rsje] (m) sty p e n d y sta
bout [bu] (m) ko n iec, kra n iec
au bout de [obuda] po u p ły w ie , na
końcu
bouton [buto] (m) g u zik , g ałka
branche [brâtsz] (f) gałąź, branża
bras [bra] (m) ra m ię
brasserie [brasri] (f) p iw ia rn ia
bref, -v e [bref] k r ó tk i, -a
bref [bref] k ró tk o m ó w ią c
briser [brize] rozbić
bruit [briii] (m) hałas, szu m
brunir [b rü n i:r] opalać się
brusquem ent [brüskom â] szo rstko ,
nagle
bureau [büro] (m) biuro, b iu rko , ga­
b in et
bureau de placem ent [b ü ro d a p las-
m â] (m) u rzą d za tru d n ie n ia
but [bü] (m) cel
butte [büt] (f) w zg ó rze
cas [ka] (m) p rzy p a d e k , spraw a
casser [kase] złam ać, rozbić
casser la tête à q. [k aselatet] z a n u ­
dzać kogoś
cause [ko:z] (f) p rzy c zy n a
à cause de [akozda] z p o w o d u
causer [kozę] spow odow ać
causer [kozę] ro zm a w ia ć
ceinture [sêtü:r] (f) p a sek
cela [sala] to
célèbre [selebr] s ły n n y -a, zn a n y , -a
célibataire [selib ate:r] ka w a le r, p a n ­
na (jako sta n cyw ilny)
celle [sel] p ro n . dém . ta
celui [salüi] p ro n . dém . te n
cendre [sâ:dr] (f) popiół
cendres [sâ:d r] (f. pl.) prochy
 344 S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
centre [sâ:tr] (m) środek, ośrodek
cependant [sapâdâ] je d n a k
certificat [sertifika] (m) św iadectw o,
za św ia d czen ie
cesser [sese] przestać, przerw a ć
chaîne [szen] (f) łańcuch
chaleur [szalœ :r] (f) ciepło, up a ł
cham p [szâ] (m) pole
cham pêtre [szâpetr] po ln y, -a, w ie j­
sk i, -a
cham pignon [szâpinô] (m) grzyb
changer [szSże] zm ien ia ć
se changer [soszaże] zm ie n ić się;
p rzeb ra ć się
chansonnier [szâsonje] (m) p io se n ­
k a rz
chantier [szâtje] (m) plac b u d o w y
chapelle [szapel] (f) ka p lica
chapiteau [szapito] (m) k a p ito l k o ­
lu m n y , g zy m s
chapitre [szapitr] (m) rozdział
chaque [szak] k a ż d y , -a
charcuterie [sza rk ü tri] (f) w ę d lin y ,
s k le p z w ę d lin a m i
charge [szarż] (f) ciężar, o b o w ią zek
charger [szarże] ładow ać, obarczać
charm ant, -e [szarmćt] uro c zy, -a,
cza ru ją cy, -a
charrette [szaret] (f) w óz, w ó ze k
chasser [szase] polow ać
chasseur [szasœ :r] (m) m y ś liw y
chauffard [szofa:r] (m) z ły szofer
(„szofer” w se n sie p ogardliw ym )
chausser [szosę] obuw ać, robić o b u ­
w ie
chaussure [szosü:r] (f) p a n to fe l, o b u ­
w ie
chem inot [szomino] (m) ko le ja rz
cheval [szowal] (m) ko ń
chevalier [szaw alje] (m) ry c e rz
chez [sze] u, do
chiffon [szifô] (m) ścierka
choisir [szuazi:r] w y b ra ć
ch oix [szua] (m) w y b ó r
chôm age [szom a:ż] (m) bezrobocie
chôm eur [szom œ :r] (m) b ezro b o tn y
choquer [szoke] za d ziw ić (zgorszyć)
chou [szu] (m) k a p u s ta
chou à la crèm e [szu alak rem ] (m)
p ty ś
chute [szüt] (f) u p a d ek, sp a d ek
ciel [sjel] (m) niebo
cire [si:r] (f) w o sk
circonstance [sirkôstâ:s] (f) o k o lic z­
ność
cloche [klosz] (f) d zw o n
clôture [k lo tü :r] (f) ogrodzenie
clou [klu] (m) g w ó źd ź
cocotte [kokot] (f) ro n d el, („k o k o ta”)
cœ u r [kœ :r] (m) serce
cogner [końe] stu ka ć, u d erza ć
com bien [kSbjë] ile
com bler [kable] u zu p e łn ić , w y p e łn ić
com m ander [kom âde] ro zk a zy w a ć
com m e [kom] ja k , ja k o , gdy, p o n ie ­
waż
com m encer [kom âse] za c zyn a ć
com m ent [koma] ja k
com m ent ça [kom âsa] ja k to, w ja k i
sposób
com m erce [kom ers] (m) h a n d el
com m un, -e [kam œ ] w s p ó ln y , -a,
z w y k ły , -a, p o sp o lity, -a
com m une [kom ün] (f) g m in a
com pétence [kôpetâ:s] (f) k o m p e te n ­
cja, k w a lifik a c ja
com plaisant, -e [koplezâ] u p rze jm y ,
-a
com plet, -ète [kopie] zu p e łn y , -a, cał­
k o w ity , -a
com plet [kôple] (m) g a rn itu r
com plice [koplis] (m, f) w s p ó łw in n y ,
-a, w sp ó ln ik , -c zk a
com poser [kôpoze] składać, u kła d a ć
se com poser [sokôpoze] składać
się
S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
com prendre [k5 p rd :d r] ro zu m ie ć; z a ­
w ierać, składać się
com pter [k5te] liczyć
consciencieux, -se [kSsjâsjo] s u m ie n ­
n y , -a
concis, -e [kosi] z w ię zły , -a
conclure [kôklü:r] (irr.) w n io sko w a ć
condam ner [kódane] ska za ć
condition [kôdisjô] (f) w a r u n e k
confus, -e [kôfü] zm ie sza n y, -a
congé [k5że] (m) u rlo p
connaître [konetr] (irr.) znać
faire la connaissance (de q uel­
qu’un) [ferlakonesćr.s] p oznać k o ­
goś, za w rzeć z k im ś zn a jo m o ść
conquérir [k 5 k eri:r] zd o b yć, podbić
conquête [kôket] (f) zd o b y cie , p o d ­
bicie
conquis, -e [koki] zd o b y ty , -a, p o d ­
b ity , -a
considération [kô sid erasjô ] (f) ro z­
w a ża n ie, sza c u n ek , sza co w a n ie
considérer [kôsidere] rozw ażać, brać
pod u w a g ę
constituer [kôstitüe] u tw o rzyć , u s ta ­
n o w ić
construire [k ô strü i:r] (irr.) b udow ać
contenir [k5toni:r] za w iera ć
contribution [k ô trib ü sjô ] (f) u dział,
przyczynek
convenable [kôw anabl] o dpow iedni,
-a, sto so w n y, -a
convenir [kôw onitr] odpow iadać, n a ­
daw ać się, b yć sto so w n y m
convoquer [kówoke] w ezw a ć, zw ołać
coq [kok] (m) k o g u t
corps [ko:r] (m) ciało
côté [kote] (m) b ok
côtoyer [k o tu aje] iść obok, iść w z d łu ż
brzegu
345
couleur [kulce:r] (f) kolor, fa rb a
coup [ku] (m) cios, u d erzen ie
coup d’œ il [k u d œ j] (m) rz u t oka
coupable [kupabl] w in n y , -a
couple [kupi] (m) para
cour [ku:r] (f) p o d w ó rko , p o d w ó rze
courant, -e [k u râ] b ieżą cy, p o to czn y
être au courant [etro k u râ] b yć p o ­
in fo r m o w a n y m
cours [ku:r] (m) k u rs, w y k ła d
course [kurs] (f) w yścig , ja zd a
cours d’eau [ku rd o ] (m) rze ka , bieg
rzeki
couvercle [k u w erk l] (m) p r z y k r y w k a
couverture [k u w e rtih r] (f) ko łdra,
ko c
couvreur [ku w rœ :r] (m) d e k a rz
craindre [krê:dr] bać się, obaw iać
się
craquer [krake] trza ska ć, sk rzy p ie ć
crém erie [krem ri] (f) s k le p n a b ia ło ­
wy
croire [k ru a :r] (irr.) w ierzy ć, sądzić
se croire [sokrua:r] m ie ć się za, u w a ­
żać się za
croiser [kruaze] krzyżo w a ć, n a p o ty ­
ka ć
croissant [k ru asâ] (m) ro g a lik
croissant, -e [k ru asâ] ro sn ą cy, -a,
w zm a g a ją cy, -a się
croître [k ru a rtr] (irr.) rosnąć, w z m a ­
gać się
croquis [kroki] (m) szk ic
c u ire [küi:r] (irr.) gotow ać
cuisse [küis] (f) udo
culinaire [küline:r] k u lin a rn y , -a
culotte [külot] (f) sp o d en ki
culture [k ü ltü rr] (f) k u ltu ra , u p ra w a ,
ho d o w la (roślin)

346 S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
dans [dâ] w
danse [dâ:s] (f) taniec
d avantage [dawata:ż] w ięc ej, bar­
d zie j
débauché, -e [debosze] ro zp u stn y, -a
déboucher [debusze] odko rko w a ć,
p rzeczyścić coś
déboucher sur [debuszesür] w y c h o ­
d zić na (np. ulicę)
débris [debri] (m) szc zą te k
se débrouiller [sadebruje] radzić so­
bie, d aw ać sobie radę
d écevoir [desw u a.r] zaw ieść, rozcza­
row ać
découverte [d ek u w ert] (f) o d kryc ie
déesse [dees] (f) bogini
d éfaut [defo] (m) w ada
défendre [defćtrdr] (irr.) obronić, za ­
b ronić
défoncer [defâse] w y w a ży ć , w y ła m a ć
dégager [degaże] w y d o b y ć
déjà [deża] ju ż
déjeuner [deżcene] (m) obiad
déjeuner [deżcene] je ść obiad
délier [delje] rozw ią za ć
d élivrer [deliw re] u w o ln ić
dem ain [damë] ju tro
dem ande [dam â:d] (f) prośba, żą d a ­
n ie
dém arrer [dem are] ru szy ć z m iejsca
dent [dâ] (f) ząb
d en telle [dâtel] (f) k o ro n k a
dépendre [d ep â :d r] za leżeć
dépenser [depâse] w y d a w a ć (p ien ią­
dze)
déposer [depoze] składać, zło żyć
se déplacer [sodeplase] zm ie n ić
m iejsce , w y je ch a ć
depuis [dapüi] od
dérailler [d eraje] w y sk o c z y ć z szyn ,
w y k o le ić się
déranger [deraże] p rzeszk a d za ć
déroulem ent [derulxnâ] (m) p rzeb ieg
(spraw y)
se dérouler [sad eru le] roztaczać się,
o d b yw a ć się
descendre [d esâ:d r] (irr.) schodzić,
zjech a ć
désem paré, -e [d ezâp are] bezra d n y,
-a, zb ity , -a z tro p u
désert [dezerr] (m) p u sty n ia , p u s tk o ­
w ie
désœ uvrem ent [dezœ w ro m â] (m)
bezczynność, n ie ró b stw o
désorm ais [desorm e] odtąd, od te j
c h w ili
dès que [deko] skoro, ja k ty lk o
dessiner [desine] ryso w a ć
(au)-dessous [odsu] p o n iże j
(au)-dessus [odsii] nad, ponad
détenir [detonirr] d zierżyć, z a c h o w y ­
w ać
détourner [d etu rn e] odw rócić, sp rze ­
n ie w ie rzy ć
deuil [dœ j] (m) żałoba
devant [daw â] p rzed
d even ir [daw ani :r] sta ć się, zostać
(czymś)
d evin er [dowine] odgadnąć, d o m yślić
się
devoir [davu :ar] (irr.) m u sieć, b yć zo ­
b o w ią za n ym
dieu [d j0] (m) bóg
d ifféren ce [d iferâ:s] (f) różnica
d ifficile [difisil] tru d n y , -a
diffuser [difüze] ro zp o w szech n ia ć
dîner [dine] (m) ko la cja
diner [dine] jeść ko la cję
S ło w n ik fra n cu sko -p o lski 347
dormir [d arm i:r] spać
dire [d ix ] p ow iedzieć, m ó w ić
se dire [sadi:r] podaw ać się, u w a ­ dos [do] (m) p lecy
dossier [dosje] (m) akta , oparcie
żać się
krzesła
diriger [diriże] kiero w a ć
se diriger [sodiriże] kiero w a ć się dot [dot] (f) posag
douche [dusz] (f) p ryszn ic
discours [d isk u :r] (m) p rze m ó w ie n ie
doué, -e [due] zd o ln y , -a, u zd o ln io ­
dispensaire [dispâse:r] (m) a m b u la ­
to riu m , p rzych o d n ia ny, -a
doux, douce [du/dus] słodki, -a, ła ­
dispenser [dispâse] rozdaw ać, u w o l­
godny, -a
nić, zw o ln ić
dresser [drese] w zn o sić (np. b u d y ­
dispos, -e [dispo] rze śki, -a, żw a ­
nek), sporządzać (np. plan)
w y , -a
droit [d ru a] (m) praw o
disputer [dispüte] rozpraw iać, sp ie­
droit, -e [drua] p ra w y, -a, prosty,
rać się
se disputer [sodispüte] sprzeczać -a, lo ja ln y, -a
à droite [a d ru a :t] n a p raw o
się, kłó cić się
drôle [dro:l] śm ie szn y, -a, d ziw a cz­
dissoudre [disudr] (irr.) rozpuszczać
divorce [d iw srs] (m) ro zw ó d n y, -a
durée [düre] (f) trw a n ie , czas tr w a ­
dom m age [dam a:ż] (m) szkoda
c’est domm age! (to) szkoda! nia
E
élire [eli:r] (irr.) w yb ra ć
eau [o] (f) w oda embarras [â b a ra ] (m) kło p o t, tr u d ­
ébranler [eb râle] w strzą sn ą ć, p o d ­
ność
ko p a ć (zdrow ie)
em bêter [âbete] (fam.) za n u d za ć
échapper [eszape] w y m k n ą ć się
em branchem ent [âb râsz m â] (m) o d ­
échouer [eszue] n ie zdać
gałęzienie, bocznica
éclair [ek le.r] (m) b ły ska w ica
ém inent [em inâ] w y b itn y , -a
école [ekol] (f) szko ła
e m m e n e r [âm ne] zabrać ze sobą
économ ies [ekonom i] (f pl) oszczęd ­
s’emparer de q.ch. [sâpare(da)] z a ­
ności w ładnąć c zym ś, zagarnąć, opano­
Ecossais, -e [ekose] (m, f) S zk o t, -k a
wać coś
édition [edisjô] (f) w y d a w n ic tw o
em pêcher [âpesze] p rzeszkadzać,
édifice [edifis] (m) gm ach, b u d y n e k
u n iem o żliw ia ć
effet [efe] (m) s k u te k , w y n ik ; d zia ­
em pereur [â p rœ :r] (m) cesarz
łanie em ploi [âp lu a] (m) użycie; zajęcie,
s’effo rc er [seforse] usiłow ać, starać
posada, za tru d n ien ie
się em ployé, -e [âp lu aje] u ż y w a n y , -a,
égal, égaux [égal ego] ró w n y , je d ­
za tru d n io n y, -a
nakow y
e m p lo y é [âp lu a je] (m) u rzę d n ik-
église [egli:z] (f) kościół

348 S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
em poisonner [âpuasone] otruć
em porter [âporte] zabierać
enchanté, -e [Sszâte] oczarow any,
-a, za c h w yc o n y, -a
encombré, -e [âkôbre] zatłoczony, -a,
p rzep ełn io n y, -a
encore [àko:r] jeszcze
encre [âk r] (f) a tra m e n t
endurance [âdürârs] (f) w y trzy m a ło ść
enfer [âfe:r] (m) p iekło
enfin [âfê] w reszcie, nareszcie, w
ko ń c u
engager [flgaże] zaangażow ać, zobo­
w iązać
s’engager [sagaże] zaangażow ać się,
zo b o w iązać się
s’engager dans la rue zapu ścić się w
ulicę, w jec h a ć w ulicę
engin [Sże] (m) pocisk, m a szy n a , p o ­
ja zd
engraisser [âgrese] tu c zy ć
enjoué, -e [Sżue] w eso ły, -a
enlacer [âlase] spleść, oplątać
en lèvem en t [àlew m à] (m) porw anie,
u p ro w a d zen ie
enlever [âlow e] porw ać, uprow adzić,
zabrać
enlever les œ u fs [âlow elezœ ] p od­
bierać ja jk a
ennem i [enmi] (m) n ie p rzyja cie l,
w ró g
ennuyer [ân ü ije] nu d zić
s’ennuyer [sân ü ije] nu d zić się
ennuyeux, -se [3nüij0/0:z] n u d n y , -a
enragé, -e [draże] w ś c ie k ły , -a, sza­
lony, -a
enrichir [âriszi:r] w zbogacić
ensem ble [âsâble] razem
ensem ble (m) zespół
en soleillé, -e [âsoleje] sło n eczn y, -a
ensuite [àsüit] p o tem , następ n ie, z
k o le i
s ’entasser [sâtase] n a g ro m a d zić się,
n a tło c zy ć się
entendu (c’est entendu) [âtâd ü ] zg o ­
da, n a tu ra ln ie
enterrem ent [âteram à] (m) pogrzeb
enterrer [âtere] pochow ać, p o g rze­
bać
entraîner [âtren e] pociągnąć za so ­
bą, u n ieść ze sobą
entre [âtr] m ię d zy
entreprise [âtropri:z] (f) p rze d się ­
w zięcie, p rzed sięb io rstw o
entretien [âtrotjê] (m) u tr z y m y w a ­
nie; rozm ow a
envahir [âw ai:r] w ta rg n ą ć, zagarnąć,
ogarnąć
en vie [âw i] (f) ochota
avoir envie [aw u aràw i] m ieć o ch o ­
tę
environ [âw irô] około
environs [âw irô] (m pl) okolice
épaisseur [epesœ :r] (f) grubość
épouser [epuze] po ślu b ić
éprouver [epruw e] doznać, d o św ia d ­
czyć, w yp ró b o w a ć
équation [ekuasjS] (f) ró w n a n ie
erreur [erœ :r] (f) błąd, p o m y łk a
escalier [eskalje] (m) sch o d y
escroquerie [eskrokri] (f) o szu stw o
espace [espars] (f) p rze strze ń
espoir [espua:r] (m) n a d zie ja
essayer [eseje] próbow ać
essen ce [esârs] (f) b en zy n a
Est [est] (m) w sch ó d (jak o stro n a
św iata)
estim er [estime] cenić, szanow ać
établir [etab li:r] u sta lić
s ’établir [seta b li:r] u rzą d zić się,
osiedlić się
état [eta] (m) p a ń stw o , stan
étoile [etual] (f) gw iazda, g w ia zd ka
S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
étonner [etone] d ziw ić, za d ziw ić
étranger [etraże] (m) cu d zo ziem iec,
o b cy
à l’étranger [aletm że] za granicą
étrangler [etrâgle] u d u sić
étroit, -e [etru a] w ą ski, -a, ciasny, -a
à l’étroit [aletru a] w ciasnocie, w
n ie w y g o d zie
évoquer [ewoke] w y w o ły w a ć , p r z y ­
w o ływ a ć
exagérer [egzażere] przesadzać
F
face [fas] (f) oblicze, tw a rz
en face de [ôfasda] w obec, n a p rze ­
ciw k o
se fâcher [sofasze] gniew ać się
facu lté [fak ü lte] (f) zdolność; w y ­
d zia ł (u n iw ersy teck i)
fa illite [fajit] (f) b a n kru ctw o
fainéant [feneâ] (m) leń
fait [fe] (m) fa k t, c zy n
au fait [ofe] w istocie, w r z e c z y ­
w isto ści
fam eux, -se [fam 0/0 :z] sły n n y , -a,
sła w n y, -a
se fam iliariser [sofam iljarize] osw oić
się, o b zn a jm ić się
fam ilier [fa m ilje] p o u fa ły , za ży ły
farce [fars] (f) fa rsa , ka w a ł, fig iel
fascicule [fasikül] (m) ze szy t, fa sc y-
kuł
fatigant [fatigà] m ęczą cy, n u żą c y
il fa u t [ilfo] trzeb a
faute [fo:t] (f) błąd
faux, fausse [fo/fo:s] fa łs z y w y , -a
féliciter [felisite] gra tu lo w a ć
fém inin, -e [fem in ë/-n in ] że ń sk i, -a
ferm eture [fe rm stü tr] (f) za m kn ięc ie
fessée [fese] (f) lanie
fête [fet] (f) św ięto
349
exiger [egziże] w ym a g a ć
expiration [ek sp irasjô ] (f) ko n iec
um ow y, w ydech
exposer [ekspoze] w ysta w ia ć, p rze d ­
staw ić
s’exposer [sekspoze] narażać się
exprim er [eksprim e] w yra ża ć
s’exprim er [seksprim e] w yra ża ć się
s’extasier [sekstazje] za ch w yca ć się
extérieur, -e [ek ste rjœ ir] z e w n ę tr z ­
n y , -a
feu illeter [fœ jte] p rzew ra ca ć k a r tk i
w ksią żce
fiancé [fjâse] (m) n a rzeczo n y
se fiancer [safjâse] za ręczyć się
fiche [fisz] (f) k a r tk a (ko n tro ln a),
fo rm u la rz
se ficher [sofisze] nic sobie n ie robić,
kp ić sobie
figurant [fig ü râ] (m) sta tysta
se figurer [sofigüre] w yo b ra ża ć so ­
bie
fil [fil] (m) n ić
fil de fer [fildofe:r] (m) d ru t
filer [file] prząść; u m kn ą ć , w y n ie ść
się
fille [fij] (f) córka, d zie w c zyn a
fils [fis] (m) sy n
filtrer [filtre] przen ika ć, filtro w a ć
fin, -e [fë/fin] dro b n y, -a, d e lik a tn y ,
-a, w y s m u k ły , -a, su b te ln y , -a
fin [fë] (f) ko n iec
flam beau [flâbo] (m) pochodnia
fléau [fleo] (m) plaga, k lę sk a
flotter [fb te ] p ły w a ć po w ierzch u ,
u trz y m y w a ć się na p o w ierzch n i
wody
fois [fua] (f) ra z
une fois p ew n eg o razu
350 S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
fond [fô] (m) dno, spód, głąb, tło
à fond [afa] g ru n to v m ie
fondre [f5:dr] to p n ieć
forcer [forsę] zm u sić
à force de [afarsd a] za pom ocą,
w s k u te k , w re zu lta c ie
forge [forż] (f) k u ź n ia
forger [farże] k u ć
form er [form e] form o w a ć, k s z ta łto ­
wać, tw o rzy ć
fossé [fosę] (m) rów , fosa
gagner [g ań ej w yg ra ć, zarabiać
garage [gara:ż] (m) garaż, stacja o b ­
słu g i sam o ch o d ó w
garagiste [g araż ist] (m) m e c h a n ik
sa m o ch o d o w y
garçon [gar,sa] (m) chłopiec
garder [garde] strzec, p r z e c h o w y ­
wać
garer [gare] garażow ać, p a rko w a ć
garnir [g a rn i:r] p rzyozdabiać, za ­
o p a try w a ć
gars [ga] (m) ch ło p a k
gaspiller [g aspije] trw o n ić, m a rn o ­
tra w ić, m a rn o w a ć
gâter [gcite] psuć, rozpieszczać
gauche [go:sz] le w y , -a
à gauche [agorsz] na lew o
géant [żeS] (m) o lb rzy m , gigant
se gêner [sożene] kręp o w a ć się
gen til, -Ile [żćiti/żótij] m iły , -a
genre [żćtrrj (m) rodzaj
s’habiller [sabije] u bierać się
haine ['en] (f) n ien a w iść
hanche ['â :sz ] (f) biodro
hardi ['a rd i] śm ia ły , o d w a żn y
h â te ['a t] (f) p ośpiech
fou le [ful] (f) tłu m
frais, -ch e [fre/fresz] św ieży , -a,
ch ło d n y, -a
frapper [frape] u d erzyć; za d ziw ić
freiner [frene] h a m o w a ć
frivole [friva!] fr y w o ln y , -a, p ło ch y,
-a, le k k o m y śln y , -a
frontière [fr5 tje:r] (f) granica
frotter [frote] trzeć, nacierać
fum er [füm e] p alić papierosa, d y m ić
fu sée [füze] (f) ra k ie ta
glace [glas] (f) lód, lustro, szyb a
se glisser [saglise] w ślizn ą ć się
gosse [gas] (m, f) d ziecia k
gourm et [gurm e] (m) sm a k o sz
grâce [grct:s] (f) ła ska , p rze b a cze n ie,
p o d zię k o w a n ie
grâce à q.ch. d z ię k i czem u ś
grandir [g râ d i:r] rosnąć, w zra sta ć
gras, -ssc [g ra/g ras] tłu s ty , -a
Grec [grek] (m) G rek
grec, -cque [grek] g recki, -a
grenier [g ra n je] (rn) stry c h , sp ich rz
grève [gre:w ] (f) s tr a jk
grignoter [grińate] ch ru p a ć, g ryźć
grincer des dents [grêsededâ] z g r z y ­
tać zę b a m i
guérir [geri:r] w y le c zy ć , w y zd ro w ieć
guérisseur [g erisœ :r] (m) u z d r o w i­
ciel, znach o r
en guise de [âgizda] zam iast, ja k o
h âtif, -v e ['a tif] p rze d w c ze sn y , -a
(w pośpiechu)
hauteur ['o tœ :r] (f) w yso ko ść, w z n ie ­
sie n ie
h élas ['elci:s] n ie s te ty
S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
hebdom adaire [ebdam ade:r] (m) t y ­
g o d n ik
héritage [erita:ż] (m) sp a d ek, d z ie ­
d zictw o
héritier [eritje] (m) spad ko b ierca
hésiter [ezite] w a h a ć się
hésitation [ezitasjâ] (f) w a h a n ie
heure [œ :r] (f) godzina, pora
arriver à l ’heure p r zy jść w porę
heureux, -se [œ r0/œ r 0 :z] szc zęśli­
w y , -a
hom m e [om] (m) m ę żc zy zn a , czło ­
w ie k
honnête [anet] u czciw y, -a
hôpital [opital] (m) szp ita l
I
ici [isi] tu , tu ta j
id ée [ide] (f) m y śl, p o m y sł
il y a [ilja] je st, są, zn a jd u je(ą ) się
im aginaire [im ażin e:r] u ro jo n y , -a,
zm y ś lo n y , -a
s ’im aginer [sim ażine] w y o b ra ża ć so­
bie
im bécile [ëbesil] (m) g łupiec, idiota,
nied o łęg a
im m euble [im m œ bl] (m) n ie ru c h o ­
m ość, do m
im portance [ëp artâ:s] (f) w ażność,
zn a c zen ie
im portant, -e [èp artâ] w a żn y, -a,
zn a c zn y, -a, d o niosły, -a
im pression [ëpresja] (f) w ra żen ie
im prévu, -e [ëprew ü] n ie p r z e w id z ia ­
n y, -a
incartade [êk artad] (f) w y b r y k
incendie [ësâdi] (m) pożar
inclus, -e [ëk lü/ëklü:z] za łą c zo n y, -a,
w łą czo n y , -a
infanterie [ëfâtri] (f) p iech o ta
inférieur, -e [ë fe rjœ :r] n iżs zy , -a,
gorszy, -a
351
horaire [arerr] (m) ro zk ła d (np. ja z­
dy)
horizon [ariza] (m) w id n o krą g , h o r y ­
zo n t
horizontal, -e [arizatal] p o zio m y , -a
horloge [arla:ż] (f) zegar
horloger [arlaże] (m) ze g a rm istrz
hors ['o :r] poza, na ze w n ą trz
hostilité [astilite] (f) w rogość
hôte ['o :t] (m) gość, gospodarz
hôtesse [otes] (f) gość, g o sp o d yn i
hôtesse de l ’air [otesdale:r] (f) s te ­
w ardesa
h uile [üil] (f) o liw a , olej
hum idité [üm idite] (f) w ilg o ć
infirm ière [ëfirm je:r] (f) p ie lę g n ia r­
ka
infroissable [ëfruasabl] n ie g n io tą ­
cy (a) się
initié, -e [in isje] w ta je m n ic zo n y , -a
in ju ste [ëzüst] n ie sp ra w ie d liw y , -a,
n ie słu szn y , -a
inquiétude [ëk jetü d ] (f) n ie p o k ó j
s’inscrire [sêsk ri:r] (irr.) zapisać się
insom nie [êsam ni] (f) b ezsen n o ść
inspiration [ësp irasjâ] (f) n a tc h n ien ie
instituteur, in stitu trice [ëstitütœ:r]
założyciel, -k a
instrum ent [êstrü m â] (m) n a rzęd zie,
in stru m e n t
interdire [ëte rd i:rj (irr.) zabraniać
intérieur, -e [ëterjce:r] w e w n ę tr z ­
n y , -a
international, -e [ëte rn a sja n al] m ię ­
d zy n a ro d o w y , -a
interpeller [ëterpele] in terp elo w a ć,
żądać w y ja śn ie n ia , za p y ty w a ć
interprète [ëterp ret] (m) tłu m a c z
intervenir [ëterw an i:r] in te rw e n io ­
w ać, w trą cić
352 S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
in tim e [ëtim] in ty m n y , -a, p o u fn y ,
-a, za ży ły , -a
intim ider [Ëtimide] onieśm ielać
introduction [êtrodüksjS] (f) w stęp
introduire [ëtrodtii:r] (irr.) w p ro w a ­
dzić
inutile [inütil] n ie p o trze b n y, -a, da­
re m n y , -a, zb ę d n y , -a
inutilisable [in ü tilizab l] n ie do u ż y t­
ku
jam ais [żame] n ig d y
jeter [żate] rzucać, w rzucać, w y r z u ­
cać
jeu [Ż0] (m) gra
jeu n e [żoen] m ło d y , -a
jeu n e filie [żoenfij] (f) m ło d a d zie w ­
czyna, d zie w c zy n k a
jeu n e hom m e [żoenom] (m) m ło d y
c zło w ie k, m ło d zien iec
jeu nesse [żoenes] (f) m ło d zie ż, m ło ­
dość
joindre [żueidr] łączyć
jouer [żue] grać, baw ić się
jouir [żui:r] cieszyć się
klaxonn er [klaksone] trąbić
là [la] ta m
là-b as [laba] ta m
lain e [len] (f) w e łn a
lancer [lâse] rzucać; lansow ać
larm e [larm ] (f) łza
latéral [latéral] boczny, -a
lavabo [law abo] (m) u m yw a ln ia ,
u m y w a lk a
inventer [êw âte] w yn a leźć, w y m y ś lić
invention [êw âsjô] (f) w y n a la ze k
in vité [êwite] (m) gość
inviter [êw ite] zaprosić
irrésistible [irezistibl] n ieo d p a rty, -a
itinéraire [itin ereir] (m) trasa, szla k,
m a rszru ta
ivre [i:w r] p ija n y , -a
ivresse [iw res] (f) p ija ń stw o ; u p o je ­
n ie
journal [żurnal] (m) gazeta, d zie n n ik
journalier, -ère [ż u rn a lje /-e :r] d zie n ­
n y , -a
journaliste [żu rn alist] (m) d zie n n i­
karz
juge [żii:ż] (m) sędzia
jus [żii] (m) so k
juste [żiist] sp ra w ie d liw y , -a, słu s z­
n y, -a
juste au dernier m om ent
[żiistodernjem om a] a k u ra t w o sta t­
n ie j chw ili
justem ent [züstm â] w ła śn ie, a k u ra t
justice [iü stis] (f) sp ra w ied liw o ść,
słuszność
lécher [lesze] lizać
lendem ain [lâdm ê] (m) n a za ju trz, n a ­
stępnego d nia
lent, -e [lâ] p o w o ln y, -a
liaison [ljezô] (f) zw ią ze k , p o łą cze­
nie, sto su n ek (m iło sn y )
liberté [liberte] (f) w olność
libre [libr] w o ln y, -a
S ło w n ik fr a n c u sk o -p o lsk i 353
lib re-service [libroserw is] (m) sa ­ localité [lokalite] (f) m iejsco w o ść
m oobsługa logem ent [lożoma] (m) m ieszka n ie ,
licence [lisćus] (f) a b so lu to riu m (m a ­ kw a te ra
g iste riu m ), licen cja loger [loże] m ieszka ć
licencié [lisâsje] (m) a b so lw en t loi [lua] (f) praw o, u sta w a
licencié ès lettres [lisâsjeesletr] long, -u e [15/15 :g] długi, -a
a b so lw en t w y d zia łu h u m a n isty c z­ longueur [15gœ:r] (f) długość
nego longtem ps [15tâ] długo
lier [lje] w iązać, zw ią za ć lorsque [lorsk] gdy, skoro
lieu [lj0] (m) m iejsce louer [lue] w y n a jm o w a ć , chw alić
avoir lieu [aw u arljo ] m ieć m iejsce, lourd, -e [lu:r] ciężki, -a
o d b yw a ć się lu n e [lün] (f) k s ię ży c
au lieu de [oljeda] za m ia st lunettes [liinet] (f pl) o k u la ry
M
maçon [maso] (m) m u ra rz m anquer [m âke] brakow ać; n ie udać
m aigre [megr] ch u d y, -a się; ch yb ić
m anquer le train [m âkelotrë] sp ó ź­
m aigrir [m egri:r] chudnąć
m aillot de bain [m ajodbë] (m) k o s ­ nić się n a pociąg
tiu m k ą p ie lo w y , k ą p ie ló w k i m anuel [m anüel] (m) p o d rę czn ik
m ain [më] (f) ręka m anuel, -lie [m anüel] ręczn y , -a
m aintenant [m ëtnâ] teraz, obecnie m archand [m arszâ] (m) ku p ie c
se m aintenir [som ëtani:r] u trz ym a ć m ari [m ari] (m) m ą ż, m a łżo n e k
się m ariage [m arja:ż] (m) m a łże ń stw o ,
m ais [me] ale, lecz ślub
m aître [m etr] (m) m istr z , pan (do- se m arier [som arje] ożenić się, w y jść
m u), gospodarz, n a u czyc iel za m ą ż
m al [mal] (m) ból, zło m asculin, -e [m ask ü lë/-lin ] m ę sk i, -a
m al [m al] źle m échant, -e [m eszâ] zły , -a, zło śli­
m alédiction [m alediksjS] (f) p r z e ­ w y , -a
kle ń stw o m édical, -e [m edikal] m e d y c zn y , -a,
m alfaiteur [m alfetœ :r] (m) zło c zy ń ­ le ka rsk i, -a
ca m édecin [medsë] (m) le ka rz
m algré [m aigre] m im o , p o m im o se m éfier [sam efje] nie ufać, n ie d o ­
m alheureux, -se [m alœ ro] n ie szczęś­ w ierzać
liw y , -a m eilleur, -e [m ejœ :r] lep szy, -a
m alheureusem ent [malœrozm â] na m em bre [m â:br] (m) czło n ek, (np.
n ieszczęście o rg an izacji), ko ń c zy n a
m alin, m aligne [m ale/m aliń] zło śli­ m ener [m ane] p row adzić
w y , -a m ensuel [m âsüel] (m) m ie s ię c zn ik
m anœ uvre [m anœ :w r] (f) m a n ew r, m ensuel, -lie [m âsüel] m iesięc zn y, -a
obrót m épriser [m eprize] pogardzać
23 Ję z y k f ra n c u s k i dla z aaw an so w an y ch
 354 S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
m ériter [m erite] za słu żyć
m erveilleu x, -se [m erw ej0/ - 0:z]
w sp a n ia ły, -a, cu d o w n y, -a
m esure [m azü:r] (f) m ia ra
à m esure que [am azürka] w m ia ­
rą ja k
m étier [m etje] (m) zaw ód
m etteur en scène [m etœ râsen] (m)
re żyse r
m ettre [m etr] kła ść
m ettre à la porte [m etra lap o rt] w y ­
rzu c ić za d rzw i
m idi [m idi] (m) p o łu d n ie
m iel [m jel] (m) m ió d
m ieu x [mjo] le p iej
m odeste [modest] sk ro m n y , -a
m oine [m uan] (m) m n ic h , za k o n n ik
m ois [m ua] (m) m iesią c
nager [naże] p ły w a ć
naître [netr] (irr.) u ro d zić się, p o ­
w stać
nation [nasjô] (f) naród
national, -e [n asjo n al] narodow y,
-a; k ra jo w y , -a
nationaliser [nasjonalize] u narodo­
w ić, u p a ń stw o w ić
navigable [naw igabl] sp ła w n y, -a,
że g lo w n y , -a
n aviguer [naw ige] p ły w a ć (statkiem ),
żeg low ać
néanm oins [neâm uë] n ie m n ie j, je d ­
nak
négliger [negliże] za niedbyw ać, le k ­
cew a żyć
niveau [niwo] (m) po zio m
noces [nos] (f pl) ślub, w esele
noces d’argent [nosdarża] (f pl) sre ­
b rn e w esele
nom [no] (m) nazw a, n a zw isk o
m oitié [m u atje] (f) połow a, pół
m onacal, -e [m onakal] m n is zy , -a,
za k o n n y , -a
m onde [m5:d] (m) św ia t
se m oquer [sam oke] śm ia ć się (z k o ­
goś), w y śm ie w a ć się, d rw ić, k p ić
m ort [m o:r] (f) śm ierć
mort, -e [m o :r/-o rt] zm a rły , -a, n ie ­
ż y w y , -a
mourir [m u ri:r] (irr.) u m rze ć
m oyen [m uajë] (m) sposób, śro d ek
se m uer [sam üe] p rzeobrażać się,
prze kszta łca ć się
m uet, -tte [m üe/-et] n ie m y , -a
m ultitude [m ü ltitü d ] (f) m n ó stw o ,
d u ża ilość
m ystérieux, -se [m iste rj0 !-a \z] ta ­
je m n ic zy , -a
nom breux, -se [nôbra] liczn y, -a
Nord [no:r] (m) północ (jako stro n a
św iata)
n ou illes [nuj] (f pł) k lu s k i
nourrir [nu rirr] ka rm ić, ży w ić , od­
ży w ia ć
nouveau, -e lle [nuwo/nuweli] n o ­
w y , -a
de nouveau [danuw o] od n o w a
nouvelle [nuw el] (f) no w in a , w ia d o ­
m ość
nu, -e [nii] nagi, -a
nu [nü] (m) nagość, a k t
nuage [niia:ż] (m) ch m u ra
nucléaire [n ü k lee:r] n u k le a rn y , -a,
ją d ro w y, -a
nul, -lie [nül] ża d en , -na, n ie w a ż­
n y, -a
n u lle part [n ü lp a:r] n ig d zie
nullem ent [n ü lm â] w ża d n y m razie,
b y n a jm n ie j
S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
O
obliger [obliże] zobow iązać, zm u sić
obtenir [o b tan irr] u zy sk a ć , o tr z y ­
m ać
obtention [abtâsj5] (f) u zy sk a n ie
occasion [okazjS] (f) o ka zja , sposob­
ność
à l’occasion [alokazjô] p r zy o ka zji,
z o k a zji
œ il [cej] (m) o ko
œ u f [œf] (m) ja jk o
œ u f à la coque [œ falak o k ] (m) ja jk o
n a m ię k k o
œ uvre [œ :w r] (f) dzieło
offre [ofr] (f) o ferta , zg ło szen ie
offrir [afri:r] ofiarow ać, podarow ać
oléoduc [oleodük] (m) rurociąg
oncle [ô:kl] (m) w u j
pain [pë] (m) chleb
petit pain [ptipë] (m) b u lk a
pâlir [p ali:r] blednąć
panier [p an je] (m) ko sz, k o s z y k
panne [pan] (f) ze p su cie się (m aszy­
ny)
panneau [pano] (m) ta b lica ogłosze­
n io w a
pantalon [pâtalô] (m) spodnie
par [par] p rze z
paraître [p aretr] (irr.) u ka za ć się, po­
ja w ić się, w y d a w a ć się
parce que [p arsak a] p o n iew a ż, g d yż
parcourir [p a rk u ri:r] przebiegać
pardon! [pardo] p rzep ra sza m !
pareil, -Ile [parej] p o d o b n y, -a
parents [p ara] (m pl) rodzice, k r e w ­
ni
parfois [parfua] czasem , czasam i
355
ordinaire [ordine:r] z w y c z a jn y , -a,
z w y k ły , -a
d’ordinaire [dordineir] z w y k le , ja k
z w y k le
ordures [ordü:r] (f pl) śm ieci
oreille [orej] (f) ucho
oreiller [oreje] (m) p o d u szk a
originaire de [oriżinerdo] pochodzą-
cy(-a) z
origine [oriżin] (f) pochodzenie, p o ­
c zą te k
oublier [ubije] za pom inać
oser [oze] o śm ielić się, o d w a żyć się
ôter [ote] zdjąć, u su n ą ć
Ouest [uest] (m) zachód (stro n a św ia ­
ta)
ours [u rs] (m) n ie d źw ie d ź
ouvrage [uw ra:ż] (m) dzieło, robota
parfait, -e [parfe] d o sko n a ły, -a, z u ­
p ełn y, -a, id ea ln y, -a
parm i [parm i] w śród, p o m ię d zy
parole [parol] (f) słow o, w y r a z
prendre la parole [p râ d ra la p a ro l]
zabrać głos
part [pa:r] (f) część, u d zia ł
de la part de [d o lap ard a] z p o le ­
cenia, w im ie n iu
partage [p a rta :ż] (m) podział
partager [partaże] dzielić
partenaire [p artan e :r] (m) pa rtn er
parti [parti] (m) partia, stro n n ictw o
particulier, -ère [p a rtik ü lje ] p o szc ze­
gólny, -a, szczególny, -a, o so b is­
ty, -a
particulièrem ent [p artik ü ljerm â]
szczególnie
partie [p arti] (f) część
 356 S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
partir [p a rti:r] w y je ch a ć
à partir de [ap a rtird o ] p o czą w ­
sz y od
partout [p artu ] w szęd zie
passer [pase] p rzejść, u p ływ a ć,
(zdaw ać egzam in)
se passer [sopase] dziać się, zd a rzyć
się
passion [pasjo] (f) pasja, nam iętn o ść
passionnant, -e [pasjonâ] p a sjo n u ­
ją cy, -a
pâte [pa:t] (f) ciasto
patrie [patri] (f) o jczyzn a
patron [patro] (m) patron, opieku n ,
w łaściciel, szef, chlebodaw ca
patte [pat] (f) łap(k)a
pays [peji] (m) k ra j
paysan [pejzâ] (m) w ie śn ia k , chłop
pêcher [pesze] łow ić (ryby)
peindre [pê:dr] (irr.) m a low ać
p eine [pen] (f) kara, kło p o t, tro ska
peine de m ort [pendm o:r] (f) kara
śm ie rci
à peine [apen] za le d w ie , ledw o
peintre [pë:tr] (m) m a la rz
peinture à l ’huile [p en tü ralü il] (f)
fa rb a olejna, obraz o le jn y
pendant [pâdâ] podczas
pénétrer [p en e tre ] p rze n ika ć , do­
cierać
pente [pâ:t] (f) stok, pochyłość
perdre [perdr] tracić, zg u b ić
perfectionner [perfeksjone] u d o sk o ­
nalać
période [period] (f) o kres
perm ettre [perm etr] pozw olić, um o -
żliioić
perm is [perm i] (m) p o zw o len ie
perm is de conduire [perm idakôdüirr]
(m) p raw o ja zd y
perroquet [peroke] (m) papuga
personnage [persona:ż] (m) osobis­
tość, postać
personne [person] (f) osoba
personne [person] n ik t
perte [pert] (f) zguba, stra ta
pétrole [petrol] (m) n a fta
peu [p0] m ało
peuple [pœ pl] (m) naród, lud
peur [pœ :r] (f) strach
avoir peur [aw u arp œ ir] bać się
p eu t-être [p œ tetr] m o że
pied [pje] (m) noga, stopa
pinceau [peso] (m) p ęd zel
piqûre [p ik ü :r] (f) u k łu c ie , z a strzy k
piscine [pisin] (f) p ły w a ln ia , basen
(kąpielow y)
piste [pist] (f) bieżn ia , p a rk iet, ślad
placard [p lak a:r] (m) sza fa ścien n a
place [plas] (f) m iejsce , plac
plaider [plede] p rocesow ać się, b ro ­
n ić się
plaidoirie [pleduari] (f) m o w a o b ro ń ­
cza
se plaindre [soplë:dr] (irr.) ża lić się,
sk a rży ć się, n a rzeka ć
plaine [plen] (f) ró w n in a
plaisanterie [plezâtri] (f) ża rt
plat [pla] (m) danie, p o tra w a
plat, -e [p la/p lat] p ła sk i, -a
pli [pli] (m) zm a rszc zka , fałda, k a n t
(spodni)
plom bier [plôbje] (m) h y d r a u lik
plupart [plü p arr] (f) w ięk szo ść
plusieurs [p lü zjœ :r] (pl) k ilk a , k ilk u ,
w iele, w ie lu
plutôt [pliito] ra czej
poids [pua] (m) ciężar, w aga
poids lourd [p u alu :r] (m) c ięża ró w ­
ka
point [puê] (m) kro p ka , p u n k t
n e . . . point, n e . . . pas n ie (p rze­
czenie)
point de v u e [puêdaw ü] (m) p u n k t
w id zen ia
poison [puazô] (m) tru c izn a
S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
poisson [puasô] (m) ryb a
poitrine [p u a trin ] (f) p ierś
population [popülasjS] (f) ludność
portail [portaj] (m) p ortai
posséder [posede] posiadać
poteau [poto] (m) słup
pouce [pus] (m) k c iu k , cal
poule [pul] (f) ku ra
poum on [pumô] (m) płuco
pour [p u r] dla
pourquoi [p u rk u a] dlaczego
poursuivre [p u rsü itv r] (irr.) ścigać,
p rześladow ać, ciągnąć dalej
pourtant [p u rtâ] je d n a k , p rzecież
p récisém ent [presizem â] d o kładnie,
ściśle, w ła śn ie
prédécesseur [p red esesœ :r] (m) p o ­
p r ze d n ik
préférer [p référé] w oleć, p rzekła d a ć
nad ...
prénom [prenô] (m) im ię
présent [prezâ] (m) tera źn iejszo ść,
ch w ila obecna
à présent [aprezćt] obecnie, tera z
prêt, -e [pre] g o to w y, -a, p rzy g o to ­
w a n y , -a
prévenir [p rew o n i:r] u p rzed zić, p rze­
strzec, zapobiec
prison [prizô] (f) w ięzie n ie
p rix [pri] (m) cena, nagroda
prochain, -e [proszë] p rzy szły , -a,
b lisk i, -a
quai [ke] (m) w y b rze że , pero n
quand [kćt] k ie d y
quant à [k ata ] co się ty c z y , je śli ch o ­
d zi o
quartier [k artje ] (m) d zieln ica
quel, -He [kel] k tó ry , -a, ja k i, -a
quelconque [kelkôk] k tó r y k o lw ie k ,
357
proclam er [proklam e] obw ieszczać,
ogłaszać
profession [profesjo] (f) za w ó d , r z e ­
m iosło
professionnel, -lie [profesjonel] z a ­
w o d o w y, -a
profiter [profite] ko rzysta ć
profond, -e [profô] głęb o ki, -a
profondeur [profôdœ rr] głębokość
progrès [progre] (m) postęp
prom esse [prom es] (f) obietnica
prom ettre [prom etr] (irr.) obiecać
prononcer [pronôse] w ym a w ia ć , w y ­
głaszać
propre [propr] c zy sty , -a, w ła sn y, -a
propriétaire [p ro p rje te:r] (m) w ła śc i­
ciel
propriété [p ro p rjete] (f) w łasność
protéger [proteże] ochraniać, osła­
niać, popierać
prouver [pruw e] dow ieść
proverbe [prow erb] (m) p rzy sło w ie
publicité [p ü b lisite] (f) re k la m a
publier [p ü b lje] p u b lik o w a ć , w y d a ­
w ać
puis [püi] p o tem , n a stę p n ie
puisque [püisk] p o n iew a ż, g d y ż
puissance [p ü isâ:s] (f) potęga, w ła ­
dza, siła
puissant, -e [püisâ] p o tę żn y, -a, s il­
n y , -a
puits [püi] (m) stu d n ia , szyb
punir [pünitr] karać
k tó r a k o lw ie k , ja k ik o lw ie k , ja k a ­
k o lw ie k
quelque chose [kelkoszo:z] (f) coś
quelque part [k elk o p a:r] gdzieś
quelquefois [kelkofua] czasam i, n ie ­
k ie d y
quelques [kelk] k ilk u , k ilk a
358 S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
quelqu’un [kelkœ ] k to ś
q uerelle [kareł] (f) kłó tn ia
question [kestjô] (f) p yta n ie, spraw a,
za g adnienie
en question [âkestjô] o k tó ry m i-e j)
m ow a
raccorder [rakarde] p rzy łą czyć , z łą ­
czyć
rail [raj] (m) szyn a
raison [rezô] (m) ro zu m , racja
ram e [ram ] (f) wiosło; sk ła d (pocią­
gu)
rang [rS] (m) rząd, szereg
ranger [rSże] układać, porządkow ać
se rappeler [sarapale] p rzyp o m in a ć
sobie
rapide [rapid] szy b ki, -a, posp iesz­
n y, -a
rapt [rapt] (m) p o rw anie
ravalem ent [rawalm ct] (m) o d n o w ie­
n ie (zew nętrzne), o ty n k o w a n ie
ravir [raw i:r] za chw ycić, porw ać
rayon [reja] (m) p rom ień, dział, pół­
ka
rebondir [rabadirr] odskoczyć, odbić
się
récem m ent [resam â] niedaw no,
ostatnio
récent, -e [resa] n ie d a w n y , -a. osta t­
ni, -a
réception [resepsja] (f) p rzy jęc ie
(gości), p rzy ję c ie (tow aru)
recevoir [ra saw u a :r] p rzyją ć, o trz y ­
m yw ać
rechute [raszüt] (f) n a w ró t (choroby)
(ponow ny) u p a d ek
reconnaissance [rakanesâ:s] (f)
w dzięczność, u zn a n ie
reconnaître [ra k an e tr] (r o z p o z n a ­
w a ć, uznać, p rzyzn a ć się
quitter [kite] opuścić
quoique [kuak] chociaż
quotidien [kotidjê] (m) gazeta co ­
dzienna, d zie n n ik
quotidien, -nne [kotidjë/-en] co d zien ­
ny, -a
rectifier [rektifje] sprostow ać
réduire [rediii:r] (irr.) zm n ie jszy ć ,
ograniczyć
se réduire à [sared ü ira ] ograniczać
się do, sprow adzać się do
se référer à [sareferea] p o w o ływ a ć
się na
refuser [rafüze] odm ów ić, odrzucić
regretter [ragrete] ża ło w a ć
regrets [ragre] (m pl) u b o lew a n ia
reine [ren] (f) k ró lo w a
relever [ralaw e] podnosić
rem ède [ram ed] (m) śro d ek za ra d ­
czy, leka rstw o na
rem onter à [rom ôtea] sięgać aż do
rem orqueur [ram ark œ rr] (m) h o ­
lo w n ik
rem placer [râp lase] za stą p ić
rem porter [râporte] zabrać, odnieść
(zw ycięstw o), zd o b y ć (nagrodę)
rencontre [râ k a :tr] (f) sp o tk a n ie
rendre [râ:d r] oddać, zw ró cić
se rendre [sarćudr] u dać się (dokąd)
renferm er [râferm e] za m kn ą ć , z a ­
w ierać
renom m ée [rsn am ej (f) rozgłos, sła­
wa
renseignem ent [m seń am a] (m) in fo r­
m acja, w ska zó w ka
(pl) — dane
repas [ropa] (m) p o siłek
repasser [rapase] prasow ać, p rzy jść
p o n ow nie
S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
repasser un exam en [ropaseœ negza-
m ë] p o w tó rzyć eg za m in
repêcher [repesze] w y ło w ić
répéter [repete] p o w ta rza ć
répondre [repô:dr] o dpow iedzieć
répondre de ręczyć, odpow iadać za
se reposer [sarapaze] o d poczyw ać
repriser [raprize] cerow ać, n a p ra ­
w ia ć
reproche [raprosz] (m) w y m ó w k a ,
za rzu t
reprocher [raprasze] w y m a w ia ć , z a ­
rzucać
réquisitoire [re k iz itu a :r] (m) m o w a
o sk a rżyc ie lska
réseau [rezo] (m) sia tka , sieć
se résigner à [sarezińea] zgodzić się
na, poddać się (czemuś)
résistance [rezistâ:s] (f) opór
R ésistance [rezistâ:s] (f) R u ch O poru
résister à [rezistea] sta w ia ć opór,
opierać się (czemuś)
résolu, -e [rezalii] ro zw ią za n y , -a,
ro zstrzy g n ię ty , -a, sta n o w czy, -a
respect [respe] (m) sza c u n ek
respectable [respektabl] god n y, -a
sza c u n ku , p o w a ża n y, -a
respecter [respekte] szanow ać
respirer [respire] o ddychać
retard [ra ta :r] (m) sp ó źn ien ie, op ó ź­
n ien ie
retenir [ra to n i :r] p o w strzy m a ć , z a ­
trzym a ć, za rezerw o w a ć, z a p a m ię ­
tać
S
sable [scubl] (m) p ia se k
sacre [sakr] (m) n a m a szczen ie, ko ro ­
n acja
saigner [seńe] k r w a w ić
saison [sezô] (f) p ora ro k u
359
retentir [ra tâ ti:r] ro zb rzm iew a ć
retour [ra tu :r] (m) p o w ró t
reunir [re ü n û r] zbierać, grom adzić
réussi, -e [reiisi] u d a n y, -a
réussir [reü sir] u dać się, p o w ieść się
réveil [rew ej] (m) o b u d ze n ie się, b u ­
d z ik
révéler [rew ele] ob ja w ić, o d kryć
rêver [rew e] m a rzy ć, śn ić
revoir [raw u a:r] zo b a czyć n a now o
au revoir [o ra w u a tr] do w id zen ia ,
do zoba czen ia
rez-d e-ch aussée [redaszose] (m) p a r­
te r
rhum e [rüm ] (m) k a ta r
rire [ri:r] śm ia ć się
risquer de [riskeda] narażać się na
rive [ri:w ] (f) brzeg
robe [rab] (f) su k n ia
robe de cham bre [rab d aszâ:b r] (f)
szla fro k
robinet [robine] (m) k u r e k , kra n
ro i [rua] (m) k ró l
roman [rom â] (m) pow ieść
rom pre [rô tp r] (irr.) zerw a ć, złam ać,
p rzerw a ć
ronfler [rôfle] chrapać
rouler [rule] to c zyć się, jechać
routier [ru tje] (m) k iero w ca sa m o ­
ch o d u ciężarow ego
routier, -ère [ru tje /-tje :r] drogo­
w y , -a
royal, -e [ru a ja l] k r ó le w sk i, -a
rue [rü] (f) u lica
salaire [salerr] (m) płaca, w y n a g ro ­
dzen ie
salarié [salarje] (m) p ra c o w n ik n a ­
je m n y
salle [sal] (f) sala
 360 S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
sa lle de bain [saldobê] (f) ła zien k a
sa lle à m anger [salam dże] p o kó j sto ­
ło w y, jadalnia
sang [sâ] (m) k r e w
sans [sâ] bez
sans doute [sâd u t] bez w ą tp ien ia ,
n ie w ą tp liw ie
santé [sâte] (f) zd ro w ie
saucisse [sosis] (f) kiełb a sa
science [sjâ:s] (f) n a u ka , w ied za
scolaire [skole:r] szk o ln y , -a
secousse [sakus] (f) w strzą s
sécu rité [sek ü rite] (f) b ezp iec zeń ­
stw o
seigneur [seńce:r] (m) pan, w ładca
séjour [seżu:r] (m) p o b y t
séjourner [seżurne] p rze b y w a ć
selon [solo] w e d łu g
sem aine [somen] (f) ty d z ie ń
sem blable [sâblabl] pod o b n y, -a
sem bler [sâble] w y d a w a ć się
senten ce [sâtâ:s] (f) w y ro k
sentir [sâti:r] czuć, o dczuw ać
sérieu x, -se [se rj0/- 0 :z] p o w a żn y, -a
serm ent [serm â] (m) p rzysięg a
faire le serm ent [ferlaserm â] s k ła ­
dać p rzysięg ę
serrer [sere] Ściskać, za c iska ć
sérum [serom ] (m) surow ica
service [serw is] (m) przy słu g a , w y ­
d zia ł
servir [serw i:r] słu żyć (za coś), słu żyć
(kom uś), podaw ać (do stołu)
servir à słu ży ć (do czegoś)
se servir de [saserw irda] po słu g i­
w a ć się, u ży w a ć (czegoś do . . . )
seul, -e [sœl] sam , -a
seulem ent [sœ lm â] ty lk o
sév ir [sew i:r] sro żyć się, w y s tę p o ­
w a ć z całą ostrością
siècle [sjekl] (m) w ie k
sièg e [sje:ż] (m) sied zib a
siffle t [sifle] (m) g w izd e k
signer [sińe] podpisać
silen ce [silâ:s] (m) cisza, m ilc zen ie
sim ple [sêpl] zw y c z a jn y , -a, p ro sty,
-a, p o je d yn c zy, -a
sim plem ent [sëplom â] po prostu
sim pliste [sèplist] u p ro szczo n y, -a,
n a iw n y, -a
soie [sua] (f) je d w a b
soigner [suańe] o p ieko w a ć się, tro s z­
czyć się, p ielęgnow ać, leczyć
soir [sua:r] (m) w ieczó r
sol [sol] (m) ziem ia , gleba
soldat [solda] (m) żo łn ierz
soldes [sold] (m pl) posezo n o w a w y ­
p rze d a ż to w a ru
som bre [sâ:br] c iem n y, -a, p o n u ­
ry , -a
som m e [som] (f) su m a
en som m e [âsom] w su m ie, ogółem
som m eil [somej] (m) sen
som m et [some] (m) szc zy t
som ptueux, -se [so p tu 0/- 0 :z] w y ­
sta w n y , -a, o ka za ły, -a
son [so] (m) d ź w ię k
sorcier [sorsje] (m) cza rn o księżn ik ,
cza ro w n ik
sort [so:r] (m) los
sou [su] (m) sou (m oneta), grosz
souffrir [su fri:r] cierpieć
soulever [sulow e] podnosić, u nosić
sourire [su ri:r] (m) u śm iech
sourire [su ri:r] (irr.) u śm ie ch a ć się
sous [su] pod
sou s-estim er [suzestim e] n ie d o ce­
niać
sous-m arin, -e [su m a rë /-rin ] p o d ­
w o d n y , -a, p o d m o rsk i, -a
sous-produit [suprodüi] (m) p r o d u k t
u b o czn y
souvenir [su w an i:r] (m) p a m ią tka ,
w sp o m n ien ie
se souvenir de [sasu w an ird a] w sp o ­
m inać, p rzy p o m in a ć sobie
S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i 361
supporter [süporte] w y trz y m y w a ć ,
souvent [suw â] często
znosić, p o d trzy m y w a ć
spatial, -e [spasjal] p rze strze n n y , -a,
supposer [süpoze] p rzyp u szcza ć, d o ­
k o s m ic zn y , -a
m yśla ć się
spectacle [sp ek tak l] (m) p rze d sta w ie ­
sur [sür] na
nie, w id o w isk o
sûr, -e [sü:r] p e w n y , -a
spontané, -e [spótane] ży w io ło w y , -a
sûrem ent [süram â] na p ew n o
stage [sta:ż] (m) p r a k ty k a , sta ż
surface [sürfas] (f) p o w ierzch n ia
stupéfait, -e [stüpefe] za sko czo n y, -a,
surgir [siirżi:r] u k a z y w a ć się n a ­
zd u m io n y , -a, o słu p ia ły, -a
gle, pow stać
stupide [stüpid] g łupi, -a, id io ty c z­
surm onter [sürm ôte] pokonać,
n y , -a w zn ieść się ponad
se succéder [sasüksede] n a stęp o w a ć surprendre [sü rp râ :d r] (irr.) za sk o ­
po sobie czyć, za d ziw ić
sud [süd] (m) p o łu d n ie (stro n a św ia ­ surpris, -e [sü rp ri] zd ziw io n y , -a,
ta) za sko czo n y, -a
su ivant que [süiw âko] w e d łu g tego, surprise [siirpri:z] (f) n iesp o d zia n k a
ja k surtout [sü rtu ] zw ła szcza
su ivre quelqu’un [suiw rakelkœ ] iść su rveiller [sü rw eje] m ieć nadzór, d o ­
za k im ś, to w a rzy szy ć k o m u ś, śc i­ glądać, p iln o w a ć
gać, śled zić kogoś survenir [sü rw a n i:r] n adejść, w y d a ­
su perficie [süperfisi] (f) p o w ie rzc h ­ rzy ć się
syndicat [sëdika] (m) zw ią ze k (zaw o­
n ia
dow y), sy n d y k a t
supporter [sü p o rtœ :r] kib ic
tableau [tablo] (m) ta b lica , obraz tas [ta] (m) stos, m n ó stw o
tache [tasz] (f) pla m a tâter [tate] d o ty ka ć się, m acać, b a ­
tacher [tasze] p o p la m ić dać
tâche [ta:sz] (f) za d a n ie tâter le terrain [tatela terë] badać t e ­
tâcher de [taszeda] starać się, u siło ­ re n
wać ta x i [taksi] (m) ta k só w k a
teinturier [tëtü rje ] (m) fa rb ia rz
ta ille [taj] (f) k r ó j, w zro st, talia
tém oin [tem uë] (m) św ia d ek
se taire [sate:r] (irr.) m ilczeć, z a m il­
tem ps [tâ] (m) czas
kn ą ć
tandis que [tâd ik a] podczas gdy, gd y de tem ps en tem ps [d atâzâtâ] od
czasu do czasu
ty m c za se m
arriver à tem ps [ariw ea tâ] p rzy b y ć
tant [tel] ty le
(przyjść) n a czas
tant pis [tâp i] ty m gorzej
tendre [tâ:d r] czu ły, -a, tk liw y , -a
tapage [tapa:ż] (m) w rza w a , hałas
tendre [ta :dr] (irr.) napiąć, w y c ią g ­
tard [ta:r] późno
nąć, podać (np. ręk ę)
tartine [tartin ] (f) ka n a p k a
 362 S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
tension [tâsjS] (f) ciśnienie
terrible [teribl] stra szn y, -a
tête [tet] (f) głow a
thé [te] (m) herbata
tim ide [tim id] n ie śm ia ły
tirage [tira:ż] (m) n a k ła d ; losow anie
tiroir [tiru a ir] (m) szu fla d a
toile [tuai] (f) płótno, obraz
tombeau [tabo] (m) grób, grobow iec
tom ber [tâbe] upaść
tôt [to] w cześn ie
toujours [tużu:r] za w sze
tour [tu:r] (f) w ieża
tour [tu :r] (m) o krążenie, obrót
c’est mon tour [sem atu:r] na m n ie
ko lej, m o ja ko lej
faire un tour [fe rœ tu :r] obejść,
o krą żyć, przespacerow ać się
jouer un tour à q. spłatać k o m u ś
fig la
tourner [turne] kręc ić się, p r z e k r ę ­
cić
tourm enter [tu rm âte ] niepokoić, m ę ­
czyć
tournant [tu rn â ] (m) sk rę t, za k rę t
se tourner vers [satu rn ew er] zw rócić
się k u
tournoi [tu rn u a ] (m) tu rn ie j
tout [tu] w s zy stk o
unanim e [ünanim ] je d n o m y śln y
univers [üniw e:r] (m) w szec h św ia t
u sage [iiza:ż] (m) zw y c z a j
user [üze] u żyw ać, ko rzy sta ć
vaisseau [weso] (m) sta tek , o k r ę t
v a isselle [wesel] (f) n a czyn ia (stoło-
w e, k uch en n e)
faire la vaisselle [ferlaw esel] z m y -
w ać
tout, -e [tu] cały, -a, w s zy ste k , -a
tout à coup [tu tak u ] nagle
tout à fait [tu tafe] ca łkie m , zu p e łn ie
tout de m êm e [tudam em ] m im o
w s z y s tk o
tout de suite [tu d asü it] z'araz
tout d’un coup [tu d œ k u ] od ra zu
tracer [trasę] w y ty c za ć , n a kreślać,
za ry so w y w a ć
train [trê] (m) pociąg
être en train de [etrâtrê d a] b yć w
tra k cie (czegoś)
transm ettre [trâsm etr] p rze ka zy w a ć
transport [trâ sp a :r] (m) transport,
p rze w ó z
travail [tra w aj] (m) praca
travailler [tra w aje ] pracow ać
trem bler [trâ b le ] drżeć, trzą ść się
trem per [trâp e] na m o czyć, zm o czyć
très [tre] bardzo
tribunal [trib ü n a l] (m) sąd, try b u n a ł
tribunal correctionnel [trib ü n a lk a -
reksjanel] (m) sąd k a r n y
triste [trist] sm u tn y
tromper [trâpe] o szu kiw a ć, zdradzać
se tromper [satrap e] p o m y lić się
trouver [truw e] zn a leźć
tuer [tüe] zabić
u sine [üzin] (f) fa b r y k a
u tile [util] p o ży tec zn y, -a, u ż y te c z ­
n y, -a
utiliser [ütilize] u ży tk o w a ć , u ży w a ć
valab le [w alabl] w a żn y, -a, w artoś-
cio w y, -a
valise [w ali:z] (f) w a lizk a
faire ses v a lises [fersew ali:z] pa-
ko w a ć się
S ło w n ik fra n c u sk o -p o lsk i
v a llée [w ale] (f) dolina
vanter [w âte] chw alić
se vanter [saw âte] ch w a lić się
vaurien [w orjë] (m) n icp o ń
v e ille [wej] (f) w ilia, p rze d d zie ń
vendange [w âdârz] (f) w in o b ra n ie
vendre [w â:d r] (irr.) sp rzed a w a ć
se ven ger [saw aże] m ścić się
vent [wâ] (m) w ia tr
v en te [w â:t] (f) sprzedaż
vérifier [w erifje] spra w d za ć
vers [w er] k u
vers [w e:r] (m) w iersz
versem ent [w ersam â] (m) w p ła ta
verser [w erse] nalew ać, przelew ać,
nasypać, w płacić
vid e [wid] p u sty
vider [w ide] opróżniać
v ie [wi] (f) ży cie
vieux, v ie ille [w ja/w jej] sta ry, -a
v ie ille sse [w jejes] (f) starość
vign e [w iń] (f) w in n ica , w in o ro śl
vigoureux, -se [w ig u ro /-0 :z] siln y,
-a, ży w io ło w y , -a
v illage [w ila:ż] (m) w io ska , m ałe
m ia ste czk o
v ille flottan te [w ilflatâ :t] (f) m ia sto
p ły w a ją c e
y eu x [j0] (m p l od œ il) oczy
363
v ille [wil] (f) m ia sto
violer [w jale] zgw ałcić, n a ru szy ć (np.
praw o )
v ite [w it] p ręd ko , szy b k o
vogue [vog] (f) w ziętość, rozgłos
être en vogue [etrâw og] m ieć p o ­
w o d zen ie, być w m o d zie
v o ic i. .. [w uasi] oto ( tu ) . . .
voie [w ua] (f) droga, tra k t
voilà . . . [w uala] oto (ta m ) . . .
voiture [w u atü :r] (f) w ó z (fu rm a n ­
ka), w ó z (sam ochód)
v o ix [w ua] (f) głos
vol [wal] (m) lot, k ra d zie ż
volant [w ala] (m) kiero w n ica (w sa ­
m ochodzie)
voler [wale] fru w a ć, latać, kraść
volontaire [w alate:r] (m) och o tn ik
volontiers [w alatje] ch ętn ie
vote [wat] (m) głos, głosow anie,
u c h w a le n ie
voyage [w u aja:ż] (m) podróż
voyager [w uajaże] podróżow ać
vrai, -e [wre] p ra w d ziw y , -a
vraim ent [w rem â] n a p ra w d ę, isto tn ie
vue [wü] (f) w zro k, w id o k
en vue de [âw üda] m a ją c n a w id o ku ,
m a ją c na u w a d ze, w celu
 S ło w n ik :p o lsk o -fra n c u sk i 365

SŁOWNIK POLSKO-FRANCUSKI ciśn ien ie ten sio n (f) czekać a tten d re

coś q u elq u e chose część p a rtie (f), p a rt (f)
cudow ny, -a m e rv e ille u x , -euse, m i ­ często so u v en t
ra c u le u x , -eu se członek m e m b re (m)
ab so lu to riu m (na w yższych stu d iach ) aie m a is czarn o k siężn ik sorcier (m) człow iek h o m m e (m)
licence (f) a n i . . . ani ni . . . ni czas te m p s (m) czuć sen tir
ab so lw en t licencié (m) apelow ać fa ire ap p el czasem p a rfo is, q u elq u efo is czysty propre
ab y pour, pour que, a fin que areszto w ać arrêter
ad w o k a t avocat (m) au to b u s auto b u s (m)
a d w o k a tu ra barreau (m) a u to k a r autocar (m)
a g e n t agent (m) aw a n s ava n c em e n t (m)
d an e d o n n ées (f. pl.); re n se ig n e ­ d o sk o n alić p erfec tio n n e r
a je n t agent (m) a w a ria p a n n e (f)
m e n ts (m. pl.) d oskonały, -a p a rfa it, -e
a k ta dossier (m) aż do ju s q u ’à
d a n ie p la t (m) d o stateczn ie s u ffisa m m e n t
d aw n y , -a ancien, -en n e d o stateczn y , -a su ffisa n t, -e
d b ać se soucier de, soigner d o stęp accès (m), abord (m)
d la p o u r dosyć assez
b ać się a voir p eu r b le d n ąc pâlir
d laczego p o u rq u o i d ośw iad czen ie ex p érien c e (f)
b ad a ć ex a m in er, fa ire des re c h e r­ blisk i, -a prochain, -e, proche d lu g i, -a long, -ue dotyczyć concerner
ches bo car d ługo lo n g tem p s dow ieść p ro u v er
b ad a ć te re n tâ te r le te rra in boczny, -a latéral, -e długość lo n g u eu r (f) d raż n ić irriter, agacer
b ard zo trè s bon to w aro w y bon (m) dno fo n d (m) d ro g a ro u te (f), vo ie (f)
b asen p ły w ac k i piscin e (f) ból m a l (m), d o u leu r (f) do à, chez
baw ić się s’am u ser, jo u e r d drogow y, - a ro u tier, -ère
b ra n ż a branche (f) d o b ran y , -a assorti, -e d rw ić se m o q u er
bez sa n s dob rze bien
b ro n ić protéger, d é fe n d re (irr.) d rżeć tre m b le r
bezp ieczeństw o sécurité (f) do d ać a jo u ter
bezsenność in so m n ie (f) brzeg r iv e (f), riva g e (m), bord (m) d użo b eaucoup, (bien du, des)
d o g ląd ać su rv e ille r
bieżący courant b u d ow ać bâtir dyp lo m d ip lô m e (m)
d ojść a rriver, aboutir
b io d ro h a nche (f) b u d y n e k éd ifice (m), im m e u b le (m) dział ra yo n (m), section (f)
d o k o n ać accom plir
b iu ro , b iu rk o bureau (m) b u d zik ré v e il (m) d ziałać agir
d o k o n ać p rz e w ro tu b o u leverser, r é ­
v o lu tio n n e r d zieciak gosse (m)
C d o lin a va llée (f) d ziedzictw o h érita g e (m)
d ołączyć a n n ex er, jo in d re dzięk i (czem uś) grâce à
cal pouce (m) chudy, -a m a ig re dom m a iso n (f), im m e u b le (m) dzielić partager, d iv ise r
cen a p r ix (m) chw alić louer, v a n te r dopaso w ać a ju ster dzieło œ u v r e (f), ou vra g e (m)
cero w ać repriser chybić m a n q u er do p ły w a fflu e n t (m) d zien n ik jo u rn a l (m), q u o tid ien (m)
ch ę tn ie volo n tiers ciasto p â te (f) d o rzu cić a jo u ter d ziew czyna fille (f), je u n e fille (f)
c h m u ra nuage (m) ciągnąć d a le j p o u rsu ivre (irr.), co n ­ d o sięg n ąć a tte in d re (irr.) dźw ięk son (m)
chociaż quoique tin u e r
chodzi o . . . il s’agit d e . . . ciem ny, -a som bre, fo n cé, -e
choroba m a la d ie (f) ciep ln y th e rm iq u e
chorow ać être m a la d e cierpieć so u ffrir
ch ra p ać ro n fle r ciężaró w k a poids lourd (m) egzam in e x a m e n (m) egzam in w stę p n y e x a m e n d ’a d m is­
ch u d n ą ć m a ig rir ciężki lourd sion

24 Ję z y k fra n c u sk i d la zaaw ansow anych

366 S ło w n ik p o lsk o -fra n c u sk i S ło w n ik p o lsk o -fra n c u sk i 367

jak co m m e, co m m en t jed ynie u n iq u e m e n t, se u lem e n t,

jednak p o u rta n t, to u t de m ê m e , ce­ n e . . . que
fabryka u sin e (f) fałszyw y, -a fa u x , fa u sse pendant jutro d em a in
fa k t fa it (m) farbiarz te in tu rie r (m) jed nom yśln y u n a n im e już déjà
fa łd a p li (m; fryzjer co iffe u r (m) jedw ab soie (f)

G K
gad atliw y bavard gorzki, -a am er, -ère kanapka ta rtin e (f), sa n d w ich (m) korzystać p r o fite r
gałąź bra n ch e (f) gościnny, -a h o spitalier, -ère, ac­ kara p ein e (f) kosz p a n ier (m)
garnitur m ęski co m p let (m) cu eilla n t, -e kara śm ierci p e in e d e m o r t (f) kościół église (f)
gazeta jo u rn a l (m) gość hôte (m), in v ité (m) karać p u n ir kostium co stu m e (m)
gazeta codzienna q u o tid ie n (m) gospodarz h ô te (m) karm ić n o u rrir kostium kąpielow y m a illo t de bain
gleba sol (m) gotow y, -a prêt, -e katar r h u m e (m) (m)
gdzie indziej ailleurs gra je u (m) każdy, -a chacun, -e kradzież v o l (m)
głęboki p ro fo n d grać jo u e r kąpać się se baigner kraj p a y s (m)
głębokość p ro fo n d e u r (f) gratulow ać fé lic ite r kibic su p p o rter (m) kran ro b in e t (m)
głos v o ix (f) grozić m ena cer kiedy q u a n d , lorsque kraść vo ler
głosić proclam er grób to m b e (f), to m b ea u (m) k iełbasa sa u cisse (f), saucisson (m) krew sang (m)
głosow anie vo te (m), su ffra g e (m) grubość épaisseur (f) kierow ać d iriger
grzyw na a m en d e (f) król roi (m)
głow a tê te (f) kierow ca c h a u ffe u r (m), conducteur
głupi, -a sot, -tte , bête, stu p id e gust goût (m) królew ski, -a royal, -e
(m) królow a rein ç (f)
godzina h eu re (f) gw iazda étoile (f) kierow ca sam . cięż. ro u tier (m)
godzić się (na) se résig n er (à) krótki, -a court, -e
kierow nica vo la n t (m)
krw aw ić saigner
k ilka q u elq u es, p lu sieu rs
H księgow ość co m p ta b ilité (f)
k lusk i n o u ille s (f.pl.)
k łaść m e ttr e (irr.) księgow y co m ptable (m)
h ałas b ru it (m) herbata th é (m) k siężyc lu n e (f)
k łótn ia q u erelle (f), d isp u te (f)
ham ow ać fre in e r holow nik re m o rq u eu r (m) który, -a quel, -lie, q ui
kolebka b erceau (m)
ham ulec fr e in (m) ku vers
kończyna m e m b re (m)
koronacja co u ro n n em en t (m), sacre kupiec m archand (m)
(m) kura p o u le (?)
idiota im b é c ile (m), id io t (m) inny, -a autre
igła a ig u ille (f) iść aller
ile co m bien iść sobie s’en aller
im ię p ré n o m (m) iść za su iv re q u e lq u ’u n lecieć vo ler lepiej m ie u x
inform acja in fo rm a tio n (f), rensei izolacja iso la tio n (f), so litu d e (f) lecz m a is lepszy, -a m eilleu r, -e
g n e m e n t (m) ledw o d p ein e lew y, -a gauche
lekarski, -a m éd ica l, -e le w y gauche
lekarstw o m é d ic a m e n t (m), rem èd e na lew o d gauche
(m) liczny, -a n o 'n b reu x, -se
jadalnia salle à m a n g er jajko œ u f (m) lekarz m éd e cin (m) liczyć com pter
jądrow y, -a n u cléa ire jajko na m iękko œ u f à la coque (m) leń fa in é a n t (m), p a re sse u x (m) list le ttre (f)
 368 Słow nik, p o lsk o -fra n c u sk i S ło w n ik p o lsk o -fra n c u sk i 369

liścik u n p e tit m ot lotnik a via teu r (m) najpierw d ’abord, a va n t to u t nie doceniać so u s-estim er
los sort (m) lotnisko aérodrom e (m) nakład tirage (m) nie dowierzać se m é fie r
losow anie tirage (m) lud p eu p le (m) nakreślić tra cer niedźw iedź ours (m)
lot vo l (m) ludność p o p u la tio n (f) należeć a p p a rte n ir niem nący, -a się in fro issa b le
nam iętność passion (f) niem niej n éa n m o in s
na pew no a ssu rém en t, ce rta in em en t n ienaw iść haine (f)
Ł
naprawdę v ra im e n t, vé rita b le m e n t nieodparty, -a irrésistib le
łapa p a tte (f) łysy chau ve narażać się s’exp o ser à, risq u er de niepokój in q u ié tu d e (f)
łazienka salle de bain (f) łza larm e (f) nareszcie e n fin niepotrzebny, -a in u tile
łow ić pêcher naród n a tio n (f), p e u p le (m) nieprzew idziany, -a im p r é v u , -e
narodowy, -a n a tio n a l, -e niesłuszny, -a in ju s te
naruszyć (np. prawo) vio ler, tro u b ler niespraw iedliw y, -a in ju s te
M
narzekać se p la in d re (irr.) n iestety hélas
m alarstw o p e in tu re (f) narzędzie in s tr u m e n t (m) nieszczęście m a lh e u r (m)
m ilczenie silence (m)
m alarz p ein tre (m) następny, -a su iv a n t, -e, su ccé­ n ieszczęśliw ie m a lh e u re u se m e n t
m ilczeć se taire, garder le silence
m alow ać p ein d re d a n t, -e n ieśm iały tim id e
mimo m algré
m ało peu następow ać succéder nigdy ja m a is
miód m ie l (m)
m ałżeństw o m ariage (m) natychm iast a u ssitô t, to u t de su ite
m łodość je u n esse (f) nigdzie n u lle p a rt
m anew r m a n œ u v re (f) nauczyciel p ro fe sse u r (m), m a ître (m)
m łody, -a je u n e nikt, perso n n e
m artw ić a fflig er naw a n e f (f)
m łodzieniec je u n e h o m m e (m) niski, -a bas, -sse
m arzyć rê ve r nazajutrz le le n d em a in
m łodzież je u n e sse (f) niższy, -a p lu s bas (-sse), in fé ­
m atura baccalauréat (m), bac (m) nazw a n o m (m)
m nich m o in e (m) rieu r, -e
mąż m a ri (m), é p o u x (m) nazw isko n o m (m)
m nóstw o m u ltitu d e (f), ta s (m) now y, -a no u vea u , -elle, n e u f, -v e
m ęczący fa tig a n t nieczynny, -a in u tilisa b le, in a ctif,
m odny, -a à la m o d e, en vo g u e -v e nudny e n n u y e u x , -eu se
m ęski, -a m a scu lin , -e, v iril, -e
m ężczyzna h o m m e (m) być w m odzie être d la m ode, niedaw ny, -a récen t, -e nurek sca p h a n d rier (m)
m iasto v ille (f) être en vogue
m iara m esu re (f) m ow a obrończa (w sądzie) p la id o i­
m iędzy en tre rie (f)
m iędzynarodow y, -a in tern a tio n a l, -e m ow a oskarżycielska ré q u isito ire obawiać się craindre ochraniać protéger
m iejsce lieu (m), place (f) (m) obciąć (na egzam inie) coller od d ep u is, dès
m ieć m iejsce (odbywać się) avoir m oże p e u t-ê tre obecnie a ctu ellem en t, m a in te n a n t, odbić się reb o n d ir, se re flé te r
lieu m ścić się se v e n g er à p ré sen t odbyć się a voir lieu, se dérouler
m iesiąc m o is (m) murarz m açon (m) obiad d é je u n e r (m) oddać ren d re
m iesięcznik m en su e l (m) m ylić się se tro m p e r obiecyw ać p ro m ettre (irr.) oddychać resp irer
m ieszkać habiter, loger m yśl p ensée (f), id ée (f) obietnica p ro m esse (f) odejść s’en aller, p a rtir
objaw iać ré vé ler, m a n ife s te r odczuwać sen tir, re ssen tir
oblać (egzamin) échouer odkryć découvrir, ré vé ler
N
oblew ać arroser odm ówić re fu ser
na sur nafta pétro le (m) obniżyć abaisser odnieść rapporter
naczynia vaisselle (f) nagi, -a nu, -e obraz ta b lea u (m) odnieść zw ycięstw o re m p o rter la
nad au-dessus, dessus nagroda p r ix (m) obudzenie (się) ré v e il (m) victo ire
nadejść su rven ir, a rriver ochotnik vo lo n ta ire (m) odosobnienie so litu d e (f), isolation (f)
naiw ny, -a n a ïf, -ve , in g én u , -e
 370 S ło w n ik p o lsk o -fra n c u sk i S ło w n ik p o lsk o -fra n c u sk i 371

odpoczyw ać se reposer opierać się (czem uś) résister à podlew ać arroser potwierdzić a ffirm e r
odpow iedź réponse (f) opór résista n ce (f) podnieść soulever, re lev er poważany, -a resp ecta b le
odrzutowiec a vio n à réaction (m) Ruch Oporu R ésista n c e (f) podobny, -a pareil, -lie, sem bliable poważny, -a sérieu x, -eu se
odwaga courage (m) opóźnienie re ta rd (m) podręcznik m a n u el (m) pow iedzieć dire
odważyć się oser opuścić q u itter, ab a n d o n n er podróż voyage (m) powierzchnia su rfa ce (f), s u p e rfi­
odwiedzić re n d re v isite osiągnąć a tte in d re (irr.) podróżować voyager cie (f)
oferta o ffr e (f) osioł âne (m) poduszka oreiller (m) pow ieść ro m a n (m)
ogłoszenie annonce (f) oskarżać accuser podwórze, -rko cour (f), c o u r e tte (f) powolny, -a lent, -e
ogłuszać assourdir osłupiały, -a stu p é fa it, -e podział partage (m) pow oływ ać się se référe r
ośm ielić się oser podziw iać adm irer powód cause (f), raison (f)
ograniczać się se borner, se réduire
osobą p erso n n e (f) pogardzać m ép riser z powodu à cause de
ojczyzna p a trie (f)
ośrodek cen tre (m) pojaw ić się paraître, a p p a ra ître powrót reto u r (m)
okazja occasion (f)
ostatnio ré ce m m e n t, d ern iè re m e n t pójść aller, partir powstrzym ać reten ir
okazały, -a so m p tu e u x , -eu se
oszczędny économ e polecenie re co m m a n d a tio n (f)% ordre powtarzać rép éter
okrążenie tour (m)
oszołom ienie ivresse (f) (m) poza hors de, en dehors de
okulary lu n e tte s (f.pl.) z polecenia de la p a rt de poziom n iv e a u (m)
oto voici, vo ilà
oliw a h u ile (f) otruć em p o iso n n er polepszyć am éliorer poziomy, -a h orizontal, -e
onieśm ielać in tim id e r otrzymać recevoir, o b ten ir połow a m o itié (f) pozw olić p e rm e ttre
opactwo a b b a ye (f) ożenić się se m a rie r południe m id i (m), S u d (m) późno tard
północ m in u it (m), N o rd (m) pożar in cen d ie (f)
pomim o m algré praca tra v a il (m)
P
pomoc aide (f) pracować tra v a iller
pakow ać się fa ire ses valises płótno toile (m) pomóc aider pracownik tra v a illeu r, em p lo yé
papuga p erro q u et (m) płuca p o u m o n s (m.pl.) poniew aż car, p u isq u e, parce qu e prasować repasser
parter re z-d e -c h a u ssé e (m) płaski, -a p la t, -e ponury, -a som bre prawdopodobnie p ro b a b lem en t
partia p a rti (m) p ływ ać nager, flo tte r , n a vig u er poplam ić ta ch er praw dziw y, -a vrai, -e
pasjonujący, -a passionnant, -e po après poprzednik préd écesseu r (m) prawo loi (f), droit (m)
pasujący, -a assorti, -e pobyt séjo u r (m) portai po rta il (m) prawo jazdy p erm is de conduire (m)
pędzel pinceau (m) pochłaniać absorber porwać ra vir na prawo à droite
peron quai (m) porw anie ra p t (m) en lèv em en t (m) produkt p ro d u it (m)
pochodzący, -a originaire
pew ny, -a sûr, -e porzucić a b a ndonner produkt uboczny so u s-p ro d u it (m)
pochodzenie o rigine (f)
piasek sable (m) posiadać posséder prom ień ra yo n (m)
pochodzić (z) tir e r son origine, être
piechota in fa n te rie (f) posiłek repas (m) prowadzić conduire (irr.) m en e r
originaire de
piekarnia boulangerie (f) jeść posiłek p re n d re u n repris pryw atny, -a privé, -e, p a rticu lier,
pochyłość p e n te (f)
pielęgniarka in firm iè re (f) poślubić épouser -ère
pocisk en gin (m), obus (m)
pieniądz, -e a rg en t (m) posługiw ać się se se rvir przebiec parcourir
początek co m m en c em e n t (m), o rig i­
pierś p o itrin e (f) n e (f) pośród p a rm i przebieg (spraw y) d éro u lem e n t (m)
pijaństw o ivro g n erie, iv resse (f) pod sous posterunek poste (m) przebywać séjourner
pijany, -a ivre podać rękę te n d re la m a in postęp progrès (m) przed a va n t, d ev a n t
pilnow ać su rv eiller podarować o ffr ir potęga puissa n ce (f) przeddzień la veille
pisarz écrivain (m) podaw ać (do stołu) se rv ir potem puis, après, en su ite przede w szystkim a v a n t to u t
plac place (f) podczas p e n d a n t potężny, -a p u issa n t, -e przedstaw ienie spectacle (m), p ré ­
płaca salaire (m) podczas gdy ta n d is que potrawa p la t (m) sen ta tio n (f)
 372 S ło w n ik p o lsk o -fra n c u sk i S ło w n ik p o lsk o -fra n c u sk i 373

przedw czesny, -a p ré m a tu ré, -e przyjęcie récep tio n (f) S

przedwczoraj a v a n t-h ie r przyjm ować accueillir, recevo ir (irr.)
sam ochód auto (f) spostrzec a p ercevo ir (irr.)
przekazyw ać tra n sm e ttre przyjść v e n ir
sam olot a vio n (m) spotkanie re n co n tre (f)
przekleństw o m a léd ictio n (f) Przypom nieć sobie se so u v en ir de sam oobsługa lib re-serv ic e (m) spow odow ać causer
przekonać co nvaincre, p ersu a d er q.ch., se ra p p eler q.ch. sąd ju g e m e n t (m), trib u n a l (m) spóźniać się a rriver en retard, être
przem ów ienie discours (m)
przypuszczać supposer sąd karny trib u n a l correctio n n el (m) en reta rd
przenikać pén étrer, s’in filtre r
przysięga se rm en t (m) ścigać p o u rsu ivre (irr.) spóźnić się na pociąg m a n q u e r le
przeobrażać się se tra n sfo rm er, se
przysłow ie p ro verb e (m) ściskać serrer, presser tra in
m uer
przyspieszyć accélérer, h â ter, p re s­ schow ać cacher spóźnienie re ta rd (m)
przerw ać rom pre, in te rro m p re (irr.)
ser sen so m m eil (m), rê ve (m), songe (m) spraw a a ffa ire (f), qu estio n (f)
przez par
przybić do brzegu aborder przyszły, -a prochain, -e, fu tu r , -e serce cœ u r (m) spraw dzić v é rifie r
przyczyna cause (f), raison (f) przyw iązać atta ch er sędzia ju g e (m) spraw iedliw ość ju stic e (f)
przyjaciel a m i (m) przyw iązany, -a a tta ch é, -e siedziba siège (m) spraw iedliw y, -a ju s te
przyjaźń a m itié (f) przyznać re co n n a ître silnik m o te u r (m) sprostow ać re c tifie r
silny, -a fo rt, -e, vig o u re u x , -e u se
przyjąć recevo ir pusty vid e sprzedawać ve n d re (irr.)
skąpy, -a avare
przyjem ny, -a agréable p ytanie questio n (f) sprzedaż v e n te (f)
skarżyć się se p la in d re (irr.)
średniow iecze m o y e n -â g e (m)
skład co m p o sitio n (f)
skład pociągu ra m e (f) środek m ilie u (m), cen tre (m)
skrom ny, -a m o d este starość vieillesse (f)
rachunek (w re s ta u ra c ji) addition (f) rozm aw iać causer stary, -a v ie u x , v ie ille
racja raison (m) skrzydło aile (f)
rozstrzygnięty, -a décidé, -e réso ­ statek va issea u (m)
raczej p lu tô t ślub m a ria g e (m), noces (f.pl.)
lu, -e staw iać opór résiste r
radość joie (f), allégresse (f) sław a re n o m m é e (f)
rozw ażać considérer stew ardessa h ô tesse de l’air
ram ię bras (m) słow o m o t (m), parole (f)
rów nina p la in e (f) stok p en te (f)
rano m a tin (m) słup p o tea u (m)
różnica d iffé re n c e (f) stopa p ied (m)
raz fo is (f) służyć servir
różny, -a d iffé r e n t, -e stow arzyszenie association (f)
sm ak goût (m)
razem en sem b le ruch m o u v e m e n t (m), circu la tio n (f) sm akosz g o u rm et (m) strach p eu r (f)
reżyser m e tte u r en scène (m) ruchliw ość a g ita tio n (f) straszny, -a te rrib le
ręka m a in (f) sm utny tris te
rurociąg oléoduc (m) śm ieci ordures (f.pl.) strata p erte (f)
reklam a p u b lic ité (f), propagande (f) ruszać się bouger stronnictw o p a rti (m)
śm ierć irn r t (f)
rodzaj g enre (m) ruszać a mïe-jsca à em a rrer śniadanie (pierw sze) p e tit d éjeu n e r stronnik p a rtisa n (m), a d h éren t (m)
rodzić się n a ître (irr.) rząd g o u v e rn e m e n t (m), ra n g (m) stypendium bourse (f)
(m)
rok a n n ée (f), an (m) rzadki, -a rare stypendysta b o u rsier (m)
spacer pro m en a d e (f)
rozbić briser, casser rzadko ra rem en t suknia robe (f)
spacerow ać se p ro m en er
rozbrzm iewać re te n tir rzecz chose (f), a ffa ire (f) surow ica sé ru m (m)
spadek hérita g e (m)
rozgryw ka to u rn o i (m) rzeka riv iè re (f), cours d ’eau (m) św iadek té m o in (m)
spadkobierca h é ritie r (m)
rozkład (np. jazdy) horaire (m) rzem ieślnik a rtisa n (m) św iat m o n d e (m), u n iv e rs (m)
spektakl spectacle (m)
rozm aity, -a divers, -e rzut oka coup d ’œ il (m), a p erçu (m) szafa arm oire (f)
splaw ny, -a n a vig a b le
spodnie p a n ta lo n (m) szafa ścienna placard (m)
spontaniczny, -a spontané, -e szanow ać resp ecter, estim er
sposób m o y e n (m), m é th o d e (f) m a ­ szczególny, -a p a rticu lier, - ère
n iè re (f) szczęście b o n h eu r (m)
374 S ło w n ik p o lsk o -fra n c u sk i S ło w n ik p o lsk o -fra n c u sk ą 375

szczęśliw ie h e u re u se m e n t sztuczny, -a a rtificiel, -lie uśm iech sourire (m) utrzym ać Sgję Se m a in te n ir
szczęśliw y, -a h e u r e u x , -eu se sztuka art (m) uśm iechać się so u rire (irr.) uznanie re*co n n aissance (f)
szczyt so m m e t (m) szuflada tiro ir (m) u staw a loi (f) uzyskać o b te n ir
szereg; rang (m) szyb p u its (m) ustaw iać szeregiem aligner używ ać u tiiiiser> user
szkoła école (f) szyba v itr e (f)
szlafrok robe de ch a m b re (f) szybki, -a rapide
szlak itin éra ire (m) szybko v ite
szpital hôp ita l (m) szyna ra il (m) w dans w łaściciel ;p ro p riéta ire (m)
w agon w agon (m) w łaśn ie ju stem en t
w ahać się h ésiter w łasność p r o p r ié té (f)
w akacje vacances (f.pl.) w łączony, -_a in clu s, -e
ta ce tte (adj.), celle (pron.) tow arzyszyć (komuś) accom pagner w alizka va lise (f) w nętrze in fé r ie u r (m)
tablica ta b lea u (m), pa n n ea u (m) q u e lq u ’u n w artościow y, -a va la b le w oleć préf(grer
tajem nica m y stè re (m) trąbić kla x o n n e r w ażny, -a im p o rta n t, -e w olność lib e r té (f)
tajem niczy, -a m y s té r ie u x , -euse transport tra n sp o rt (m) w chłaniać absorber w olny, -a kibre
trochę u n p eu w cześnie tôt w óz voitur-e (f)
taksów ka ta x i (m)
troszczyć się soigner wczoraj hier w płata ve r'Sem ent (m)
także aussi, de m ê m e
trucizna poison (m) w dow a v e u v e (f)
talia taille (f) wprow adzi^ in tro d u ire (irr.)
trw oga angoisse (f) w dow iec v e u f (m)
tam là, là -b a s w rażenie im p r e ssio n (f)
trzeba il fa u t w dzięczność recon n a issa n ce (f)
tani bon m a rch é w reszcie einj m
tutaj ici w edług tego jak su iv a n t que
ten ce (adj.), celui (pron.) w rogość h o s tilité (f)
turniej to u rn o i (m) w ejść en trer
teraz m a in te n a n t tydzień sem a in e (f) w rzaw a v ą Carm e, tapage (m)
w ełn a laine (f)
tłum acz tra d u c te u r (m), in te rp rè te tygodnik heb d o m a d a ire (m) w ew nętrzny, -a in té rie u r, -e w siadać do, (autobusu) p ren d re
to cela, ça tyle ta n t w ęd lin y, w ędliniarnia ch a rcu terie (f) (l’autobuig)
toczyć się rouler tylko se u lem e n t w iatr v e n t (m) w spaniały, _a m e r v e ille u x , -eu se
w idok v u e (f) w spólnik a SSocié (m)
w ięc alors, donc w stęp in tro d u c tio n (f)
w ięcej d a va n ta g e w strząs seco u sse (f)
u ch e z uniw ersytet u n iv e rsité (f) w ieczór soir (m) w szędzie p a rto u t
ubierać się s’h a b iller upaństw ow ić n a tio n a liser w iek âge (m); siècle (m) wtajemnic%ony, -a initié, -e
ubranie v ê te m e n t (m), h a b it (m) upew nić assurer w ięk szość p lu p a rt (f) w trącić (sł0wo) in te rv e n ir, a jo u ter
uczciw y, -a ho nnête w iersz v e rs (m) w u j oncle (m)
upływ ać s’écouler
ucho oreille (i) w ięzien ie p riso n (f) w ybierać 6 u re, choisir
uprawa cu ltu re (f)
udać się do se rendre w ięzień p riso n n ier (m) wyborca é iecteu r (m)
uprzedzić p ré ve n ir w ybory élbctio n s (f.pl.)
udany, -a réussi, -e w ieża to u r (f)
urlop congé (m) w ybór ch o ix (m)
udział part (f) w ilgoć h u m id ité (f)
ukazać się paraître, apparaître, su r­ urojony, -a im a g in a ire w inda ascenseur (m) w ybryk in ca rta d e (f)
gir urząd zatrudnienia burea u de pla~ w innica vig n e (f) w ycieczka excu rsio n (f)
układać ranger c e m en t (m) w inobranie v e n d a n g e (f) wydarzyć su rv e n ir
ulica ru e (f) urzędnik em p lo y é (m), fo n c tio n n a ire w ioska v illa g e (m) w ydaw ać Ąję paraître
um ożliw ić p e rm e ttre (m) w iosło ra m e (f) w ydaw nictw o éd itio n (f)
umrzeć m o u rir u siłow ać tâch er w izyta v isite (f) w ygłaszać prononcer
376 S ło w n ik p o lsk o -fra n c u sk i S ło w n ik p o lsk o -fra n c u sk i 377

w ygłaszać m ow ę obrończą plaider w ypadek accident (m) zaw iesić accrocher znaleźć tro u v e r
w yjech ać pa rtir w yrok se n ten c e (f) zawód p ro fe ssio n (f) znosić su p p o rter
w y jść sortir w yrw ać arracher zaw odow y, - a p ro fessio n n el, -lie znow u de n o u v e a u
w yjść za mąż se m a rier w yrzucić za drzw i m e ttr e à la po rte zaw sze to u jo u r s zresztą d’a illeu rs
w ykład cours (m) w ysoki, -a h a u t, -e zażyły, -a in tim e zrzeszenie a sso cia tio n (f)
w yk w alifik ow any q u a lifié w ysokość h a u te u r (f), a ltitu d e (f) zbędny, -a in u tile zrzeszony, -a associé, -e, a d h éren t, -e
w y ło w ić repêch er w yśm iew ać się se m o q u er zbocze co tea u (m) zupełnie to u t à fa it, c o m p lè te m e n t
w ym yślić in v e n te r w ytrzym ałość en d u ra n ce (f) zdać (egzam in) réu ssir zw iązać lier
w ynagrodzenie salaire (m) w ytyczyć tracer zdecydow any, -a résolu, -e zw iązek zaw od ow y sy n d ic a t (m)
w ynająć louer w zbogacić enrich ir zdobycz co n q u ê te (f) a cq u isitio n (f) zw łaszcza su rto u t
w ynalazek in v e n tio n (f) w zdłuż le long zdradzać tro m p e r zw rotnica aig u illa g e (m)
w ynaleźć in v e n te r w zn iesien ie h a u te u r (f) zdrow ie sa n té (f) zw yczaj h a b itu d e (t)
w ynieść się s’en aller w znosić się s’élever zdziw iony, -a étonné, -e, su rp ris, -e zw yczajny, -a o rdinaire, h a b itu el,
wyobrażać sobie s’im aginer w zrost ta ille (f) zebrać ré u n ir -lie
zegarm istrz horlo g er (m) zw yk le d ’ord in a ire
Z zespół e n se m b le (m) źle m a l
zgubić p erd re żaden, -na aucu n , -e, n u l, -lie
z a vec zam ordow ać assassiner zgw ałcić vio ler żałow ać reg retter
zabić tu e r zam ykać fe rm e r, e n fe r m e r ziem ia te r r e (f), sol (m) żart p la isa n terie (f)
zabrać (R e m p o rte r zaniedbyw ać n ég lig er ziew ać b â iller żądać ex ig e r
zabrać głos p re n d re la parole zapakować ranger złam ać ro m p re (irr.), briser żądać w yjaśnienia ex ig e r des e x p li­
zabronić in te rd ire (irr.) zapam iętać re ten ir zło m a l (m) cations
zachorować to m b e r m a la d e zapew nić assu rer złoczyńca m a lfa ite u r (m) żeglow ać n a vig u er
zachow anie co m p o rtem en t (m), con­ zapisać się s’in sc rire (irr.) złośliw y, -a m é c h a n t, -e, m a lic ieu x , żeglow ny, -a n a vig a b le
d u ite (f) zapobiegać p ré v e n ir -eu se żenić się se m a rier
zachód O u est (m) zapom inać o u b lier zm ieszany co n fu s (m) żołnierz soldat (m)
zachw ycać ra vir zaprosić in v ite r zm niejszyć ré d u ire (irr.) żona fe m m e (f), épouse (f)
zachw ycać się adm irer, s’e x ta sie r zaraz to u t de su ite zm usić obliger życie v ie (f)
zachw ycony, -a ra vi, -e zarezerw ow ać réserv er, re te n ir zm yślony, -a im a g in a ire żyw ić n o u rrir
zaciem niać a ssom brir zarobek salaire (m) znaczenie sig n ific a tio n (f) żyw iołow y, -a im p é tu e u x -eu se
zaciskać serrer zarzut rep ro ch e (f)
zaczepiać (coś) accrocher zasadniczy, -a p rin cip a l, -e
zadziw ić su rp re n d re (irr.), étonner, zaskoczony, -a su rp ris, -e, stu p é ­
ch o q u er fa it, -e
zagadnąć in te rp e ller, aborder zaskoczyć su rp re n d re (irr.)
zagadnienie p ro b lè m e (m), question zasługiw ać m é rite r
(f) zastąpić re m p la ce r
zakazać in te rd ire (irr.) zastrzyk p iq û re (f), in je c tio n (f)
zakonny, -ą m onacal, -e zatrudniony, -a em p lo yé, -e, sa la ­
zakręt to u rn a n t (m) rié, -e
załadow ać charger zatrzym ać re ten ir, a rrêter
załadow any chargé (de) zaw adzić accrocher
zam iast au lieu de zaw ierać re n fe rm e r, co n ten ir