Vous êtes sur la page 1sur 6

Imqimen udmawanen Asebter 1/ 6

Imqimen udmawanen
Imqimen udmawanen bḍan ɣef sin yeḥricen: imqimen udmawanen ilelliyen d yemqimen udmawanen
iwṣilen.

1. Imqimen udmawanen ilelliyen


Imedyaten :
Nekk i s-yemlan abrid
Fkiɣ-am-tt-id i kemm
Imqimen udmawanen ilelliyen sɛan snat n talɣiwin: talɣa tawezlant d talɣa taɣezfant. Muqel ɣer
tfelwit.

Udem Awṣil n yisem Amedya


Talɣa tawezlant Talɣa tawezlant (s talɣa twezlant)
Asuf 1ru ml. Nekk Nekkini d nekk i yeldin tawwurt
1ru nt. nekk Nekkini //
wis 2 ml. Kečč Keččini i kečč wi k-ilan ?
wis 2 nt. Kemm Kemmini d axxam-im kemm
wis 3 ml. Netta nettan ayɣer i d-yedda netta
wis 3 nt. Nettat - nettat i yeẓran lecɣal-is
Asget 1ru ml. Nekni - nekni ad nruḥ, kečč qqim
1ru nt. Nekkenti - nekkenti s tulawin
wis 2 ml. Kunwi - muddeɣ-awen-t i kunwi
wis 2 nt. Kunemti - kunemti i yebɣan aya
wis 3 ml. Nutni - nutni d arrac
wis 3 nt. Nutenti - nutenti sut taddart

2. Imqimen udmawanen iwṣilen


Imqimen-agi ttusemman iwṣilen acku ttwaqqanen dima s ucuddu, ur t-nessqdac ara weḥd-sen kan
akka di twinest ; a ten-af zdin ama ɣer yisem, ɣer werbib, ɣer wemyag, ɣer umaɣun, ɣer tenzeɣt neɣ
ɣer iferdisen-nniḍen. Imqimen udmawanen iwṣilen bḍan ɣef tlata leṣnaf :
- wid izeddin ɣer yisem (arbib daɣen)
- wid izeddin ɣer wemyag (amaɣun daɣen)
- wid izeddin ɣer tenzeɣt

2.1. Iwṣilen n yisem


a. Isem amagnu
udem awṣil n yisem Amedya
Talɣa tawezlant Talɣa tawezlant s talɣa twezlant
Asuf 1ru ml. -(i)w -inu taferka-w, axxam-iw
1ru nt. -(i)w -inu taferka-w, axxam-iw
wis 2 ml. -(i)k -inek taferka-k, axxam-ik
wis 2 nt. -(i)m -inem taferka-m, axxam-im
wis 3 ml. -(i)s -ines taferka-s, axxam-is
wis 3 nt. -(i)s -ines taferka-s, axxam-is
Asget 1ru ml. -nneɣ taferka-nneɣ, axxam-nneɣ
1ru nt. -nneɣ taferka-nneɣ, axxam-nneɣ
wis 2 ml. -nwen taferka-nwen, axxam-
Imqimen udmawanen Asebter 2/ 6

nwen
wis 2 nt. -nkent taferka-nkent, axxam-
nkent
wis 3 ml. -nsen taferka-nsen, axxam-nsen
wis 3 nt. -nsent taferka-nsent, axxam-
nsent

b. Isem n timmarewt
Ismawen n timmarewt d wid icudden ɣer twacult. Nesseqdac-asen imqimen-agi :

Udem Awṣil n yisem Amedya


Asuf 1ru ml. - gma
1ru nt. - gma
wis 2 ml. -k gma-k
wis 2 nt. -m gma-m
wis 3 ml. -s gma-s
wis 3 nt. -s gma-s
Asget 1ru ml. -tneɣ gma-tneɣ
1ru nt. -tentaɣ gma-tentaɣ
wis 2 ml. -twen gma-twen
wis 2 nt. -tkent gma-tkent
wis 3 ml. -tsen gma-tsen
wis 3 nt. -tsent gma-tsent

Tamawt :
Amqim deg wudem amezwaru ulac-it, maca anamek-is yettwagzay deg wawal.
yemma = tayemmat-inu
imedyaten:
yemma-s, dadda-m, xalti-nteɣ, ɛemmi-tsen, weltma-tkent, yelli-twen...
Tamawt:
Ismawen n timmarewt ibeddun s teɣri neɣ s “t” n wunti nesseqdac-asen imqimen n yisem amagnu.
amedya: aḍeggal-is/ aḍeggal-ines, ayaw-ik/ayaw-inek, takna-m/takna-inem, tislit-is/tislit-ines, arbib-
im/arbib-inem...

2.2. Iwṣilen n wemyag


2.2.1. Imqimen usriden
Imqimen-agi d isemmaden usriden (Complément d’objet direct) : tettrusu-d fell-asen tigawt:
yuɣ takerrust  yuɣ-itt
Udem Awṣil usrid n wemyag
Asuf 1ru ml - (i)yi
1ru nt - (i)yi
w2 ml - (i)k
w2 nt - (i)kem
w3 ml - (i)t
w3 nt - (i)tt
Asget 1ru ml - (y)aɣ
1ru nt - (y)anaɣ
w2 ml - (i)ken
w2 nt - (i)kent
w3 ml - (i)ten
Imqimen udmawanen Asebter 3/ 6

w3 nt - (i)tent

- y yettban-d melmi tkeffu telɣa tamyagant s tergelt (akken ur ttemlilint ara snat n teɣra)
amedya : yugar-aɣ, teǧǧa-yaɣ, ...
- Nesseqdac talɣa n wemqim s i :
 melmi tkeffu telɣa tamyagant deg wudem wis 3 asuf (ml/nt) d wudem 1ru asget s tergelt.
amedya :
Itett-itt nesseqdec amqim (i)tt s i acku talɣa tamyagant (itett) tkeffu s tergelt (t),
Ntett-itent nesseqdec amqim (i)tent s i acku talɣa tamyagant (ntett) tkeffu s tergelt (t)
imedyaten nniḍen: tif-iyi, nif-iten, yuker-itt, ...
 melmi tkeffu daɣen telɣa tamyagant n wanaḍ (impératif) deg wudem wis 2 asuf s tergelt.
amedya :
EÞÞ-itt nesseqdec amqim (i)tt s i acku talɣa tamyagant (eǧǧ) tkeffu s teɣri (Þ).
imedyaten nniḍen: ssiweḍ-iten, ssengugel-itt, ɛiwen-it, ...
Tamawt
- isekkilen i d y ur ten-nesseqdac ara melmi yefti wemyag deg yimal neɣ yella di talɣa tibawt (wali
tamsirt n tseftit deg wuṭṭunen i d-iteddun)
amedya:
a t-yesserwel, a tent-yeǧǧ, ...

2.2.2. Imqimen irusriden


Imqimen-agi d isemmaden irusriden (Complément d’objet indirect):
ldiɣ tawwurt i gma  ldiɣ-as tawwurt
Udem Awṣil arusrid n wemyag
Talɣa taɣezfant Talɣa
tawezlant
Asuf 1ru ml - (i)yi -yi
1ru nt - (i)yi -yi
w2 ml - (y)ak -k
w2 nt - (y)am -m
w3 ml - (y)as -s
w3 nt - (y)as -s
Asget 1ru ml - (y)aɣ -ɣ
1ru nt - (y)aɣ -ɣ
w2 ml - (y)awen -wen
w2 nt - (y)akent -kent
w3 ml - (y)asen -sen
w3 nt - (y)asent -sent
- Talɣa tawezlant nesseqdac-itt ngum amyag ; ladɣa deg yimal neɣ melmi yefti wemyag di talɣa
tibawt.
amedya :
a s-awiɣ (deg yimal)
ur sent-wwiɣ kra (di talɣa tibawt)
Nesseqdac-itt melmi yella wemyag deffir i/ay
amedya: tacriḥt i m-yeǧǧa
Nesseqdac-itt daɣen deg waddaden-agi:
amedya: asmi (i) s-tefkiḍ (le "i " est sous-entendu)
d acu/ melmi/ayɣer/... (i) m-yenna
aseggas deg/ assen/ mi /... ara sen-nawi
Imqimen udmawanen Asebter 4/ 6

- "y“ yettban-d melmi tkeffu telɣa tamyagant s tergelt.


amedya : yeldi-yas, newwi-yasen, ...
- Nesseqdac talɣa n wemqim s i melmi tkeffu telɣa tamyagant s tergelt.
amedya :
yuɣ-iyi nesseqdec amqim (i)yi s i acku talɣa tamyagant (yuɣ) tkeffu s tergelt (ɣ),
fkan-iyi-d nesseqdec amqim (i)yi s i acku talɣa tamyagant (fkan) tkeffu s tergelt (n),
teǧǧa-yi-d nesseqdec amqim (i)yi war i acku talɣa tamyagant (teǧǧa) tkeffu s teɣri (a).
imedyaten nniḍen:...
ssiwel-iyi-d nesseqdec amqim (i)yi s i acku talɣa tamyagant (ssiwel) tkeffu s tergelt (l),
imedyaten nniḍen: arut-iyi-d, eǧǧ-iyi-d, yefka-yi-d...
2.2.3. Amyeḍfer n yemqimen iwṣilen ɣer wemyag
Melmi myeḍfaren yewṣilen n wemyag, d amqim arusrid i zeggiren amqim usrid.
amedya:
yefka tasarut i Mennac  yefka-yas-tt
asemmad usrid amqim usrid
asemmad arusrid amqim arusrid
a nazen tabrat i uselway  a s-tt-nazen
2.2.4. Iwṣilen umaɣun
Iwṣilen umaɣun (d wid nesseqdac i wemyag) zeggen dima ɣer zdat.
amedya: anwa i s-yennan, win i tt-yewwin, ulac anwa ara s-tt-yefken, ...

2.3. Iwṣilen n tenzeɣt


Nesseqdac i tenzaɣ kraḍ neɣ tlata n talɣiwin-agi n yemqimen:
Udem Awṣil n tenzeɣt
Talɣa 1rut Talɣa tis 2 Talɣa tis 3
(seg, ...) (gar, ...) (ddaw, ...)
Asuf 1ru ml -i -i -i
1ru nt -i -i -i
w2 ml -m - ak - ak
w2 nt -k - am - am
w3 ml -s - as - as
w3 nt -s - as - as
Asget 1ru ml - neɣ - aneɣ/ aɣ - atneɣ/ aɣ
1ru nt - nteɣ - anteɣ - atenteɣ
w2 ml - wen - awen - atwen
w2 nt - kent - akent - atkent
w3 ml - sen - asen - atsen
w3 nt - sent - asent - atsent
- Talɣa tamenzut d tin yettusseqdacen d tuget n tenzaɣ: seg, deg, ɣer, ɣur, deffir, zdat, nnig, yid, yis,
sɣur, ...
- Talɣa tis snat tettusseqdac d tenzaɣ-agi: gar, fell
- Talɣa tis tlata nesseqdac-itt d tenzaɣ-agi: ddaw, d tama
imedyaten:
d tazzla yusa-d ɣur-neɣ, zdat-wen i yekka yilef, sɣur-kent i tekka tiyita, ...
fell-aneɣ i d-yedha, gar-ak yid-s, ...
d tama-atneɣ i d-qqimen, ffren-t ddaw-tsen, ...
Imqimen udmawanen Asebter 5/ 6

Tamawt : tanzeɣ d tama di laṣel-is d isem, ɣef waya i tt-nesseqdac daɣen d yemqimen izeddin ɣer
yisem : d tama-nneɣ, d tama-w, ... (wali §2.1)
Imqimen udmawanen Asebter 6/ 6

Amawal n tjerrumt :
talɣa tamyagant forme verbale (verbe conjugué)
amaɣun participe
amalay masculin
anaḍ impératif
arusrid indirecte
asemmad complément
asemmad arusrid complément d’objet indirect
asemmad usrid complément d’objet direct
asget pluriel
asuf singulier
ibaw négatif
imal future
talɣa tibawt forme négative
udem personne
unti féminin
usrid directe

Amawal amatu
tfelwit: tableau

Vous aimerez peut-être aussi