General conclusion

A central element in our story has been the importance of the universities in
the Dutch setting. Even though none of the important intellectual develop-
ments originated at a university, the universities picked from current ideas
what suited them best and systematised them into academic programmes of
learning. In this way, intellectual developments became institutionalised, visi-
ble and much more influential. Without the universities, the development
undoubtedly would have appeared much more blurred and chaotic. However,
this role could be played only in constant interplay with the outside world.
For instance, the humanist ideal was accepted at Leiden at an early date. Start-
ing from these foundations, Leiden scholars developed a certain approach to
cosmographic questions, which stressed among other things the harmonious
constitution of the universe. However, it was only when this approach was no
longer confined to academia and reached astronomers whose loyalty to the
Leiden programme was not very deep, that its full potential was discovered
and it was used to support heliocentric astronomy.
On the other hand, the telescopic discoveries by Galileo failed to elicit a
noteworthy reaction at the universities. Because the meaning of these phe-
nomena was not altogether clear at the time, they remained the field of spec-
ulation and intellectual experiments. No university programme could be built
upon such unstable foundations. These speculations therefore remained the
field of independent thinkers, and their speculation was for the time being
very chaotic (although some elements would reappear in the philosophy of
the second half of the century). Only very slowly, and very cautiously, did
university professors begin to pay attention to these things.
It was Descartes who succeeded in formulating the various new insights
into a coherent and convincing intellectual programme. Once this had been
accomplished, the universities enthusiastically adopted the new learning. The
humanist intellectual programme was largely abandoned and the initiative
was seized by the professors of philosophy, notably physics. Even such phi-
losophers who decidedly rejected Descartes' ideas could not resist taking on a
new role and asking new questions. It does not seem that this transition was

âæá general conclusion

 prepared or facilitated by a social shift. The humanists did not fade into ob-
livion with the rise of Cartesianism. Classical philology was to remain a much
respected discipline for centuries to come. But after "åäò, people no longer
believed that philologists had anything to say on the constitution of the uni-
verse, or the workings of nature in general.
It was foremost as an academic programme that Cartesianism could be ac-
cepted by society at large. Still, here again, independent thinkers and philo-
sophers acted more freely. University professors who supported the new phi-
losophy either chose to stick to the letter of Descartes or tried to
accommodate his ideas with Aristotelian notions. Outside academia, the vari-
ety of ideas, either caused by misunderstanding or by daring, was much great-
er.
Newton's ideas were seized upon at the universities and in society at large at
about the same time. One should add that in the two cases, people sought to
achieve different aims. The academic Newtonians in the first place wanted to
build a new mathematical physics and astronomy; outside academia, people
were looking for an alternative to Cartesian philosophy, mainly for religious
reasons. It may appear a lucky coincidence that the two programmes tallied.
Anyhow, it was the authority Newton's theories acquired as a result of being
turned into a university programme which helped to carry the day outside
academia as well.
Important in all this is that in the Dutch setting, the universities were the
only institution where a programme of learning could be shaped. Moreover,
the faculties were to a large degree free to regulate their own business. The
secular character of the Dutch state minimised theological influence. This
may largely account for the fact that only a very few people claimed that
one should regard Copernicus' theories as a mathematical hypothesis for sav-
ing the phenomena. People who did were mostly theologians: Lubbertus,
Rivet and Maresius (the last-mentioned before he turned into an enemy of
Cartesianism). A philosopher like Schoock appears also guided by religious
motives. The argument that heliocentrism could be accepted as a mere hy-
potheses seems first and foremost a theological manoeuvre, aimed at neutra-
lising or suppressing the dangerous consequences of the theory. The principal
propagators of this interpretation in an international setting were also theo-
logians (e.g. Osiander and Bellarmine) and theologically minded people (e.g.
Melanchthon) who for some reason or other had to come to terms with Co-
pernicus' theory. In the early Dutch Republic, it simply was not the theolo-
gian's province. The system of the world was left to astronomers and huma-
nists. (Lubbertus' and Rivet's stance is known only from private letters.) The
difference between the `Leiden' and the `Wittenberg' interpretation largely
stems from their different institutional settings.

general conclusion âæâ

 This also explains why theological positions after "åäò suddenly became so
extreme. Theologians had little chance to influence physics. If they wanted to
have a say on the issue at all, they first had to impose their authority. The
debate on Copernicanism was really on the subordinate position the Church
had in the Dutch state. As such, it was largely motivated by political consid-
erations. Theologians entered the fray because they felt they had powerful
allies and sensed that they could destroy their opponents. Small wonder,
then, that they were not very interested in a compromise.
Perhaps the most striking aspect of the development sketched in the fore-
going is its discontinuity. There were two rather sudden transitions. The first,
which occurred in the middle of the seventeenth century, was a major one: the
introduction of Cartesian philosophy. The second, which occurred at the be-
ginning of the eighteenth century, was a minor one: the introduction of New-
tonianism. These were mainly changes in intellectual outlook, and as such had
a much wider bearing than suggested by the terms `Cartesianism' and `New-
tonianism'. Even those who had remained aloof from Descartes' ideas were
deeply influenced by the `new philosophy'.
To anybody familiar with Thomas Kuhn's concept of `paradigm shift', this
will not come as a surprise. According to Kuhn, a paradigm shift is brought
about by a crisis in the old science, as scientists become aware that they are
unable to solve the problems they encounter in their day-to-day practice.
Kuhn himself regarded the transition from the geocentric to the heliocentric
system as an example of such a shift. Probably, few of today's historians of
science would agree with that. Copernicus can hardly be said to have solved
some new problems which astronomers had met in the course of time. It
would rather seem that some age-old problems had got a new meaning, so
that by the sixteenth century a solution seemed more pressing than in Ptole-
my's time. The fundamental transition around the middle of the seventeenth
century could be described as a paradigm shift, although one may still doubt
whether Kuhn's more detailed description is applicable.
What the story seems to tell is that the big changes were brought about by
transitions in more fundamental layers rather than in the sciences themselves.
The curious thing about the change that occurred around "åäò is, of course,
that it did not solve any of the problems which had made the Copernican
system unacceptable up to that time, save for one: from then on, the helio-
centric system could be regarded as being in line with more general philoso-
phical ideas, on the world, nature, God and man. Nor did Cartesian physics
offer any solution to the original problem, viz. the many anomalies in the
motions of the planets. On the other hand, most earlier arguments which
had favoured the Copernican system (such as those regarding cosmic har-
mony) also proved incompatible with the new physical ideas and were soon

âæã general conclusion

 forgotten. The Copernican system became just the exponent of this new view
of nature. It was no longer debated for its own merits or demerits.
It seems more apt to regard the sharp discontinuities as effected by institu-
tional constraints. Judging from the Dutch evidence, the position of the Co-
pernican system during the scientific revolution was that of an icon, a rally-
ing-cry, a point of reference, or even a shibboleth. The various arguments for
or against proved less important than its simple presence as an ideal, a chal-
lenge to traditional learning or a symbol of the new. It does not seem that the
many discussions centred on the subject had in themselves an important im-
pact on the development of the new learning.

general conclusion âæä

Abbreviations

ara ^ Algemeen Rijksarchief, The Hague.

at ^ Oeuvres de Descartes, C. Adam and P. Tannery eds. (ánd edition, "" vol.,
Paris "ñæâ-"ñæð).
bmgn ^ Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden.
bglu ^ Bronnen tot de geschiedenis der Leidsche universiteit.
blgnp ^ Biografisch lexicon voor de geschiedenis van het Nederlandse protestantisme
(Kampen "ñæð-).
bwn ^ A.J. van der Aa, Biografisch woordenboek der Nederlanden ("ðäá-"ðæð; repr. æ
vol., Amsterdam "ñåñ).
bwpgn -Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland (ä vol.,
The Hague "ñòâ-"ñãñ; not finished).
dms ^ Duisburger Mercator-Studien.
ibj ^ Journal tenu par Isaac Beeckman de "åòã a© "åâã, C. de Waard ed. (ã vol., The
Hague "ñâñ-"ñäâ).
jha ^ Journal of the history of astronomy.
Knuttel ^ W.P.C. Knuttel, Catalogus van de pamflettenverzameling berustende in de
Koninklijke Biblioheek (ñ vol., The Hague "ððñ-"ñáò, repr. "ñæð).
mml ^ Maandelyke mathematische liefhebberij.
nnbw ^ Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek, P.C. Molhuysen and P.J.
Blok eds. ("ò vol., Leiden "ñ""-"ñâæ).
oc ^ Christiaan Huygens, Oeuvres comple© tes (áá vol., The Hague "ððð^"ñäò).
Opsomer ^ C. Opsomer ed., Copernic, Galilëe et la Belgique. Leur rëception et leurs
historiens / Copernicus en Galilei in de wetenschapsgeschiedenis van Belgie« (Brussels "ññä).
pw ^ Simon Stevin, Principal works (ä vol., Amsterdam "ñää-"ñåå).
Reception ^ J. Dobrzycki ed., The reception of Copernicus' heliocentric theory (Dor-
drecht "ñæá).
tggnwt ^ Tijdschrift voor de geschiedenis van de geneeskunde, natuurwetenschappen, wis-
kunde en techniek.

âæå abbreviations
Bibliography

As to the alphabetical order, Dutch readers will notice that the vowel `ij' is
regarded here as a combination of `i' and `j'. Non-Dutch readers should note
that prefixes are disregarded; for instance, `J. van den Berg' is not listed under
V for `van' but under B for `Berg' (i.e. as `Berg, J. van den').

Archives and manuscripts

Amsterdam, University Library:
b b åâ: Dutch overview of the planetary theories of Ptolemy, Copernicus,
Tycho and Lansbergen.
d áñ: letter from Hudde to Velthuysen, "â Oct. "åäæ.
Amsterdam, Maritime Museum:
ms. c. ää: Jacob van Veen, De loopende werlt.
Arnhem, State Archives:
Archives of the reformed (n.h.) synod, no. áâ: Resolutions of the synodal
deputees.
Archives of the States of the quarter of Nijmegen.
Groningen, University Library:
ms. "òå: [Nicolaus Mulerius], Tabularum Frisicarum pars altera. Singulorum pla-
netarum abacum complectens, e fontibus Cl Ptolemaei Regis Alfonsi, anno "å"á construc-
ta.
ms. ããä: Dutch treatise on the use of the globe, "åäå.
Leiden, University Library:
bpl ñòá: Jacob van Veen, De loopende werelt, "åæò.
bpl ñòæ: Johannes de Raeij, comments on Descartes' Principia philosophiae
and other works.
bpl ñòð: n.n., comments on Descartes' Principia philosophiae.
bpl "ääð: Dutch treatise on astronomy and navigation.
Pap. á: Martinus Hortensius, Responsio.
Leiden, Boerhaave Museum:
ms. "á,æâ": Jacob van Veen, Astronomische raadtselen, "åæâ.

bibliography âææ
Leiden, municipal archives:
Archives of the church council, ä: resolutions.
The Hague, Algemeen Rijksarchief [Dutch State Archives]:
".ò".ãå (admiraliteitscolleges) nr. "âåñ: resolutions of the Amsterdam admi-
rality board.
Archief Ned. Herv. Kerk, oud-synodaal archief "äåå-"ð"å, nr. ä, âá"-âáå:
`Notabel verhael van een hoochgeleert ende vermaert persoon [Mulerius], seer dienstich
tot waerschouwinge van alle Christenen, die enige affectie draegen tot de Christelijcke re-
ligie'.
Haarlem, State Archives:
Coll. R. Hooykaas.
Leeuwarden, Provincial Library:
Coll. Gabbema, letters from N. Mulerius.
Utrecht, University Library:
Hs. ð+ c."â: Cornelius Valerius, Physicae seu de naturae philosophia institutio
(Utrecht "å"â) with annotations by Cornelis Booth.
Hs. vi g "ã: Astronomia (Latin).
Utrecht, State Archives:
Archives of the reformed (n.h.) provincial church assembly, no. "ãá: Co-
pies of resolutions of the synod of Gelderland.
Middelburg, Provincial library
Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, manuscript col-
lection no. ãòñá: letter from Andries van der Poest, â" Jan. "ææä.

Printed sources
As some of the works cited, especially disputations and pamphlets, have only
been preserved in rare copies, I deemed it convenient in some cases to indi-
cate where the copies I consulted are kept. This is done by means of an ab-
breviation between brackets behind the title. The following abbreviations are
used:
a ^ Amsterdam, University Library
bl ^ London, British Library
fs ^ Halle, Frankesche Stiftungen
g ^ Groningen, University Library
h ^ Herborn, Evangelisch-Theologisches Seminar
l ^ Leiden, University Library
pbl ^ Leeuwarden, Provincial Library
u ^ Utrecht, University Library
ux ^ Utrecht, University Library, collection of xerocopies
w ^ Wolfenbu«ttel, Herzog August Bibliothek

âæð bibliography
 Maps are referred to only in the notes. In particular the Bodel Nijenhuis col-
lection at Leiden University Library has been consulted.

a. Disputations
(The names of the respondents are written as they occur on the title pages.
The same applies to the indications `resp[ondens]' and `auctor' (where no in-
dication is given, which happens in a few very early disputations, I put `resp.').
Only original disputations are listed; later editions, in collections, textbooks,
etc. are not mentioned here.

Leiden
Johannes Murdison
"åòò Theses ... de mundo (resp.: Leoninus Leo).
"åòò July ä: Themata physica de elementis (resp.: Abraham Antonides Merius).
"åòò Nov. "ð: Disputationum logicarum decima-sexta, de analysi, complectens introduc-
tionem ad libros analysicorum Aristotelis (resp.: Ioannes Vitellius).
"åò" June á: Theses philosophicae de anatomia universae naturae (resp.: Richardus
Bland).
Anthonius Trutius
"äñð July áä: Theses miscellaneae de terra (resp.: Johannes a© Lodensteyn).
"äññ Jan. "â: Theses ethicae de liberalitate (resp.: Joannes Martini F. Lydius).
"äññ July áã: ï oo è  de mundo (resp.: Joannes Georgius Holtzapfel, dic-
tus Milander).
"åòâ Jan. áá: Theses physicae de coelo (resp.: Carolus C.F. Ryckewardus).
Petrus Bertius
"äñð: Theses physicae de elementis (resp.: Theodorus Oortius).
"åòò: Theses philosophicae (resp.: Ioannes Narsius).
"åòâ: Theses peripateticae de natura coeli (resp.: Cornelius a Nieren).
"åòã: Theses miscellaneae de terra (resp.: Joannes Wyringius Marci F.)
"åòä: o logica desumpta ex parte propriaª (resp.: Dionysius Spranck-
husius).
Gilbertus Jacchaeus
"åòã July ã: Theses physicae de natura (resp.: Isaacus Iunius).
"åòã Dec. ã: Theses physicae de principiis, et natura (resp.: H. van der Myle).
"åòæ Dec. áá: Disputationum physicarum septima de coelo (resp.: Gosardus Drem-
mius).

bibliography âæñ
Franco Burgersdijk
"åáæ June "å: Disputationum physicarum septima, de coelo (resp.: Marcus Mamu-
chet). (l)
Adriaan Heereboord
"åå" June áá: Disputatio philosophica, continens postiones miscellaneas, nobiliores, ex uni-
versa philosophia depromptas (resp.: Michae«l Hendrix).
Johannes de Raei
"åä" March å: Disputatio physica de motu locali (resp.: Petrus a© Couwenbergh). (l)
"åå": Disputatio philosophica de mundi systemate and elementis. Prima (resp.: Carolus a
Loten).
"ååð: Disputatio philosophica, de terrae rotunditate (resp.: Johannes Gruterus).
Jacob Revius
"åãæ Sept. "ã: De Terrae stabilitate (resp.: Cornelius Keetmannus).
"åãæ Sept. "ð: De stabilitate Terrae, altera (resp.: Joannes ab Appeldorn).
"åãæ, Oct: Quaestiones aliquot de Terra & Coelo continens (resp.: Johannes
Kischius).
Burchard de Volder
["åðá: Disputatio philosophica de systemate mundi, prima (resp. Casparus Langen-
hert).] This disputation I have not seen.
"åñã: Disputatio philosophica quae est de mundi systemate (resp.: Gysbertus Henricus
Casembroot).

Pro gradu
[The Leiden doctoral disputations up to "å"ò are in the university archives,
inv. nos. âãæ, âäá-âäã. They are available at the University Library.]
Gerardus Joannes Vossius, Universalis philosophiae oo&, "äñð Feb.
áâ. (See also Vossius ("ñää).)
Petrus Pilius, Disputatio physica de cometis, "äñð Feb. áå.
Thomas Johannides Bergensis, Positiones ex praecipuis philosophiae partibus, "åò"
March áä.
Richardus Bland, oè oo& seu positiones philosophicae, "åò" Dec. "â.
Lamouralius de Stembor, Disputatio inauguralis, "åòå Dec. â".
Thomas Erpenius, Aphorismi aliquot philosophici, "åòð May ä.
Willebrord Snellius, Theses philosophicae, "åòð July "á.
Thomas Carbasius Hornanus, Theses philosophicae, "åòñ March "ð.
Cornelius Uythage, Disputatio philosophica inauguralis, continens conclusiones de divinis
& humanis rebus in omni philosophiae genere.

âðò bibliography
 Johannes Uythage, Disputatio philosophica inauguralis, conclusiones nobiliores, per uni-
versam philosophiam continens, "ååá April áä.
Philippus de la Fontaine, Disputatio philosophica inauguralis de aestu marinis, "ååá
Nov. ð.
Cornelius Uythage, Disputatio theologica inauguralis de veritate religionis Catholicae
contra Arminianos, "ååâ Nov. áå.
Cornelius Sevenhuysen, Disputatio philosophica inauguralis de libero arbitrio, virtute,
& summo bono, "ååã May "â.
Antonius a© Coppenoll, Disputatio philosophica inauguralis continens varias ex philoso-
phia desumptas quaestiones, "ååã June âò.
Wolferdus Senguerdius, Disputatio philosophica inauguralis de tarantula, "ååæ Dec.
æ.
Gerardus de Vries, Disputatio philosophica de mundo, "åæ" May áð.
Johannes Annesley, Disputatio philosophica inauguralis, continens varias considerationes
de astronomia vulgari, "åæ" July ð.
Samuel Koleseri, Disputatio philosophica inauguralis de systemate mundi, "åð".
Gilbertus Henricus Casembroot, Disputatio philosophica inauguralis de aestu marino,
"åñå.
Jacob vander Ghiessen, Disputatio philosophica inauguralis de mundo, "æòâ Sept. áò.
Joannes Oosterdijk Schacht, Dissertatio astronomico-physica inauguralis de motu pla-
netarum in orbitis ellipticis, "æáå Sept. áå.
Petrus Mangard, Disputatio astronomici inauguralis, de systemate Copernicano, "æãã
July â.
Johannes Samuel Creutz, Specimen philosophicum inaugurale exhibens varias theses
philosophicas, "ææâ Oct. áæ.

Utrecht
Jacob Ravensberg
"åãò Nov. áä: Disputatio astronomica de mundi systemate, affinibusque materiis. (h)
"åãá: Encyclopedia mathematica (resp.: Al. de Bie, Barth. a Wesel and Andr. Lans-
man).
Henricus Renerius
"åâä June "ò: Disputationum physicarum tertia, de mundi et coelo (resp.: Ludovicus a©
Vosbergen). (h)
Johannes de Bruyn
"åäâ May "ã: Disputatio physica de mundo (resp.: Gerhardus Bornius). (bl)
"åää June áò: Disputatio physica de natura et origine fontium (resp.: Gedeon Deutz).
(ux)

bibliography âð"
"åää Oct. "â: Disputatio physica quarta, de corporis divisibilitate (resp.: Johannes a
Swanevelt). (ux)
"åää Nov. "ã: Disputationum physicarum quinta, de atomorum affectionibus, & corpo-
rum continuitate (resp.: Johannes Kalander). (ux)
"åäå Feb. áæ: Disputationum physicarum octavo, de vacuo (resp.: Abrahamus Marius).
(ux)
"åäå April "ñ: Disputatio physica de coelo (resp.: Samuel Gelei). (ux)
"åäå May á": Disputationum physicarum nona, de metu vacui & studio conservandae ple-
nitudinis (resp.: Petrus Hulsman). (ux)
"åäæ April áä: Disputatio philosophica de libero hominis arbitrio (resp.: Johannes a
Swanevelt). (ux)
"ååò (s.d.): Disputationis physicae de alitura, pars quinta (resp.: Nicolaus Shepheard).
(ux)
"ååò April "ã: Disputationum physicarum decima-octava, de mundo visibili pars prima
(resp.: Petrus Clerquius). (ux)
"åå" Dec. "": Disputatio philosophica aliquot nobilissimas materias ex physica & mathe-
si selectas continens (`Responsurus Author': Henricus a Rhee). (ux)
"ååá May æ: Disputatio physico-optica de presbytia & myopia (resp.: Martinus Mar-
tens). (ux)
Gisbertus Voetius
"åâð Sept. á", Oct. å: De creatione, pars tertia et quinta; resp. Lubertus Sprui-
tius. [Also in Voetius, Disp. selectae.]
"åäå May áã: Disputatio theologica continens positiones aliquot miscellaneas (resp.: Ge-
rardus van Os). (ux)
Andreas Essenius
"åäã June áã: Disputatio theologica de infallibili fide rerum naturalium in Sacra Scrip-
tura passim revelatarum, author et resp.: Johannes Beusechum.
"åäã Oct. ã: Disquisitio philosophico-theologica utrum o "ì  per propositiones et hy-
potheses aliquot, tam solide demonstraverit Solus quietem et terrae duplicem motum, ut S.
Scripturae contrarium asserens accipienda sit, tanquam loquens secundum erroneam vulgi
opinionem?, author et resp. Henricus Troy.
(See also Niepoort, Beusechum and Troy, Disputationes quator.)
Jacobus Odë
"æáå April "ò: Dissertatio astronomico-physica de luna habitabili, auctor: Gulielmus
Arntzenius.
"æãñ Sept. áã: Dissertatio physico-astronomica de obscuritate Solis, Christo in cruce pa-
tiente facta; auctor and resp.: Michael Kerwal.
"æäò June "æ: Dissertatio philosophica de motu terrae diurno et annuo, auctor: Petrus
van Meerwyk.

âðá bibliography
 Johannes Horthemels
"æäò June "ò: Disputatio physico-astronomica continens examen celebratissimi hodie sys-
tematis cosmici copernicani, author and respondens: Guilielmus Henricus s'Ja-
cob.

Pro gradu
Andreas Demetrius, Disputatio philosophica inauguralis, de voluntate Dei, Sole, & for-
titudine, "åãò July á. (fs)
Gualterus de Bruyn, Disputatio philosophica inauguralis, de malo, eo quod invitum ac
spontaneum est, & motu siderum, "åãò Dec. (h)
Bartholdus a Wesel, Disputatio philosophica inauguralis, de materia prima, orbibus co-
elestibus et affectibus, "åãá Aug. áâ. (h)
Alexander de Bie, Disputatio philosophica inauguralis, de ortu spontaneo, motu Solis, et
usuris, "åãá Aug. áä. (h)
Bernhardinus de Moor, Disputatio philosophica inauguralis, de continuo, novis planetis,
et stoicorum erroribus circa affectus, "åãâ Nov. áð. (ux)
Lambertus Velthuysen, Disputatio philosophica inauguralis, de mundo, de vindicti, et de
chalyboclisi seu deviatione versorii magnetici, "åãã March áå.
Nicolaus Shepheard, Disputatio philosophica inauguralis, de concursu Dei, systemate
mundi, & conversionibus rerum publicarum, "åå" April áá.
Daniel Arens, Disputatio philosophica triplex inauguralis. Metaphysica, de natura spi-
ritus in genere. Physica, de vero systemate mundi. Ethica, de bello, "åæ", [..] "ð.
Elias a© Steenbergh, Disputatio philosophica inauguralis, de materia a© facultate philoso-
phica praefixis, "åæä Dec. â.
Johannes Henricus Bert, Disputatio philosophica inauguralis de terra, "åñð.
Jacobus Leusden, Disputatio philosophica inauguralis de mundo, "åññ.
Johannes Blomhert, Disputatio philosophica inauguralis, de systemate mundi, "æ"å
March "å.
Jacobus Odë, Dissertatio philosophica inauguralis, de atmosphaera, "æá" Nov. á".
Alvaro Telles Dacosta, Disputatio philosophica inauguralis, de maculis Solis, "æâã
June "".
Johannes van Herwerden, Disputatio astronomica inauguralis de motu terrae diurno
atque annuo, "æâå March áå.
Daniel van Goens, Disputatio philosophica inauguralis comprehendens examen an Luna
habitabilis sit, "æâð June "ñ.
Casparus van Oort, Dissertatio philosophica inauguralis, de meteoris quibusdam aqueis,
"æãã June áá.

bibliography âðâ
Franeker
Abraham de Grau
"ååä: Disputatio uranoscopia de cometis (resp.: Hermannus Brunsfelt). (u)
"åðâ: Disputatio cosmologica de planetarum delatione (resp.: Adrianus Steengracht).
(l)
Tobias Andreae
"åðã: Exercitatio philosophica de impossibili mundi aeternitate (author: Hadrianus
Steengracht). (a)

Pro gradu
Tjerk Nieuwenhuis, Disputatio philosophica inauguralis de innumerabilibus mundis,
"æâã July ". (pbl)

Groningen
Joachim Borgesius
"åäå March: Disputatio philosophica de lumine Lunae secundario (resp.: Tob. An-
dreae). (fs)
"åäð Sept. áä: Disputatio philosophica de Saturno (resp.: Johannes Petri). (fs)
Martin Schoock
"åãð Jan. áå: Disputatio historico-physica tertia expendens naturalis historiae certitudi-
nem (resp.: Daniel a© Sanden).
"åãð Feb.: Collegii philosophici problematici disputatio septima (resp.: Johannes Ni-
clenius).
"åãð [n.d.]: Collegii philosophici problematici disputatio decima, continens problema phy-
sica (resp.: Engelbertus Alberts).
"åãð June á": Disputationum philosophicarum de convenientia orbis coelestis ac elemen-
taris prima (resp.: Anthonius a Dorth).
Samuel Maresius
"ååæ Feb. "ñ: Disputatio theologica prior refutatoria libelli de Philosophia Interprete
Scripturae, ac opposita Prologo anonymi (resp.: Jacobus Berchius).
"ååæ July: Disputatio theologica sexta refutatoria libelli de Philosophia Interprete Scrip-
turae, & prior opposita ejus capita quinto (resp.: Johannes Blencke).

Pro gradu
Johannes Ravensberg, Disputatio philosophica inauguralis, "åâñ Feb.
Josua van Iperen, Dissertatio philosophica inauguralis de mundi mechanismo, "æäá
Nov. ".

âðã bibliography
 Johannes Fabricius Dinckgreve, Dissertatio philosophica inauguralis exponens non-
nulla memorabilia systematis solaris, "æææ Dec. "ò.

Harderwijk
Antonius Deusing
"åãò June: Disputationum physicarum secunda. De principiis corporum naturalium inter-
nis (resp.: Samuel Neomagus). (h)
"åã" Feb. áä: Disputationum physicarum quinta. Continens continuationem creationis. De
operibus quarti diei (resp.: Joh. Achterkerken). (h)

Amsterdam
Arnold Senguerd
"åäò: Disputatio physica de mundo (resp.: Gerardus Bicker a Swieten).
Alexander de Bie
"åäâ Nov. áå: Disputationum astronomicarum secunda, de cauda cometarum (resp.:
Christianus Wittewrongel).
"åäâ Dec. áá: Disputationum astronomicarum tertia, quae est ultima, de motu cometarum
(resp.: Antonius Haselbroeck).
"åäæ Dec. "ä: Exercitatio astronomica de terra, ac solis, et lunae maculis (resp.: Abra-
ham Boddens).
"åäñ Jan.. á": Disputatio astronomica de systemate mundi (resp.: Ferdinandus
Achilles a Kuffeler).
"åäñ April "á. Quaestionum illustrium tertia de eclipsi Paschali prior (resp.: Lucas
Hooft).
"ååá April ": o oo (resp.: Nicolaus Witsen).
"ååå Sept. "": Disputatio de cometarum significatio (resp.: Moesmannus Dop).

Deventer
Gisbertus ab Isendoorn
"åãò: Quaestionum philosophicarum de mundo (resp.: Andreas Petri).

Duisburg
Christophorus Wittichius
"åää June ä: Disputatio theologica de stylo Scripturae quem adhibet cum de rebus natura-
libus sermonem instituit (resp.: Jacobus Lehnhof). (h)

bibliography âðä
Rostock
Daniel Lipstorp
"åä" Nov.: Disputatio physica de coelo & ejus partibus (resp.: Vincentius Arnoldi).
(w)
De systemate mundi copernicano, discursus physico mathematicus (w). Series of six dis-
putations:
"åäá Jan. "æ:  #"! De Copernicano mundi systemate, et terrae motu triplici, diurno,
annuo, et illo, qui fit in seipsum, quique terrae axem semper sibi ipsi parallelum servat,
exercitatio philosophica prima. Qua ostenditur, illam pythagoricorum opinionem non esse
adeo improbabilem & paradoxam, sicut vulgo appaparentiis [sic!] coelestibus desump-
tis, & physicis rationibus propugnatur, suo modo Ptolemaicae praeferendam, ac probabil-
em esse. (resp.: Henricus Loff).
"åäá Jan: idem, secunda (resp.: Balthasar Jawert).
"åäá Jan: idem, tertia (resp.: Gerardus Elers).
"åäá Feb.: idem, quarta (resp.: Christophorus Prein).
"åäá Feb.: idem, quinta (resp.: Balthasar Ripenow).
"åäá Feb.: idem, sexta & ultima (resp.: Wernerus Releffs).

b. Others
n.n., Epistola apologetica medicorum Mittelburgensium, qua & nothis P.Lansbergij li-
teris respondent et a calumnia Palinodiae ipsius ab eo & filio inusta purgantur (Middel-
burg, s.a.).
n.n., Cartesius renatus, ofte naakte ontblooting der nijdige domme-kracht: onder den schijn
van Gods-ijver, tegen de leere van Descartes verborgen: en eerst in `t Hollands de gemeente
bekend gemaakt door J. du Bois (s.l., "åäå).
n.n., Magni Cartesii manes ab ipsomet defensi; sive N.V. Renati Descartes Querela apo-
logetica... Opusculum antea ineditum, nunc vero opponendum qoutidianiis Voetii & Voe-
tianorum criminationibus, iis nominatim quas sub Theologiae Naturalis Reformatae ti-
tulo haud ita pridem emiserunt (s.l., "åäå).
n.n., Over de woorden van vader Lodesteen van dat vervloekte, hels, duyvels, en ziel-ver-
derflick slapen... (s.l., "åäå).
n.n., De beweeging der aarde, in twee korte en bondige betoogen. Waar in, in het eerste be-
weezen, en met de Schriftuur volkomen over een gebragt word, dat de Aarde zig om zynen
as wenteld. In het tweede dat de Aarde jaarlyks om de zon loopt, en niet om de aarde, zoo
dat niet de aarde, maar de zon het middelpunt onzes weereldstelzel is. Waar by nog een
kort vertoog. Waar uit men, door beschouwing van't geheelal, leeren kan des Scheppers
grootheid en des menschen geringheid (Rotterdam "ææá). (a)
`Alaricus', Zonnenloop en stand der aarde. Volgens de zekerheid der leere Salomons Pred.
".ã. De aarde staat in bestendigheyt. vs. å (De zonne) zy gaat naa het zuiden, ende zy
gaat omme naa't noorden enz: Tegens over het Systema Copernicus, als dat van Pthölomie

âðå bibliography
 diende tot een confessionair berigt (mogt zyn tot overtuiginge) van den Hr: Stuid: opsteller
van het vermaarde tractaatje, pseud: stuid: omtrent desselfs spot-vonnis over Mr: Alari-
cus, Boeren-Philosophie, of ongeleerde aanmerkingen anthi. Renatus Dubitatie of twyf-
felleer: zonder hem ooyt gelezen, of onderzogt te hebben enz. (Groningen "æâð). (g)
`Domingo Gonzales', Het tweede deel van de man in de maen: ofte een kort verhael, van
een reyse, ghedaen in de planeet Marcurio (The Hague "åä"). (w)
`Irenaeus Philalethius' [pseud. of Abraham Heidanus], Bedenckingen, op den staat
des geschils, over de cartesiaensche philosophie, en op de nader openinghe over eenige stucken
de theologie raeckende (Rotterdam "åäå) [a].
^, De overtuigde quaetwilligheidt van Suetonius Tranquillus, blijkende uit seker boeckjen
genaemt Den overtuigden cartesiaan (Leiden "åäå) [b].
`Irenaeus Philalethius, de tweede van die naem', Den gebolden astronomus I.G.H.
swymelende in syn mis-konstich bewys van wegen des Aertrijcx draey (Leiden "åäå).
`Irenaeus Philalethius, de derde van die naem' [= Johannes Hudde?], De ver-
strickte astronomus Jacobus du Boys, die, terwijl hy poocht den strick van't wiskonstigh
bewys van syne onnoselheyt te ontworstelen, sich hoe langer hoe vaster daer in verwert, die-
nende tot antwoort op den gebolden astronomus (Leiden "åäå).
`Liberius Modestinus Philosophus', Specimen philosophiae cartesianae, thesibus ali-
quot expressum (Utrecht "åäå).
`Suetonius Tranquillus' [= Johannes Hoornbeek ?], Staat des geschils, over de car-
tesiaansche philosophie (Utrecht "åäå) [a].
^, Nader openinge van eenighe stucken in de Cartesiaensche philosophie raeckende de H.
Theologie (Leiden "åäå) [b].
^, Den overtyghden cartesiaen, ofte clare aenwysinghe uyt de bedenckingen van Irenaeus Phi-
lalethius, dat de stellingen en allegatien inde nader openinge tot lastte der cartesianen, in
saecken de theologie raeckende, nae waerheyt en ter goeder trouwe zijn by een gebracht
(Leiden "åäå) [c].
^, Verdedichde oprechticheyt van Suetonius Tranquillus, gestelt tegen de overtuyghde quaet-
willigheyt van Irenaeus Philalethius (Leiden "åäå) [d].
i.s. [Jacob Schuts], Vermakelyke boere-praat, over het loopen of niet loopen van de son, en
het draeijen en niet draeijen van de aarde. Tusschen Jaap, Kees, en Piet (Amsterdam
"æ"ã).
j.s.k.b. [Jacob Schuts], De vermakelyke boere-praat over het lopen van de son, en het
stilstaan van de aarde, tegen C. Mennink verdedigt: nevens een ernstige waarschouwing
voor desself sielverderffelykste ketterye (Amsterdam "æ"ã).
j.j., Brief aan een vrint, tegens het nieuw uitgekomen boekje, getiteleert Het schriftuurbe-
storment gevoelen der cartesianen, omtrent het draeien of omloop des aertryks, en de stil-
stant der zonne, door Petrus de Laet, S.S.Th.St. (Rotterdam "æáâ).
Acta der particuliere synoden van Zuid-Holland "åá"-"æòò, W.P.C. Knuttel ed. (å vol.,
The Hague "ñòð-"ñ"å).
Aelbert Hendricksz, see Haeyen, Aelbert.

bibliography âðæ
Aitzema, Lieuwe van, Historie of verhael van saken van staet en oorlogh, in, ende omtrent
de Vereenigde Nederlanden, ix ["åäæ-"ååò] (The Hague "ååã).
Amstel, Salomon van [pseud. of Daniel van Henghel], Vredes-drangh, ofte accu-
raet ende leersaem discours aengaende de dispuyten ende onlusten in de kercke tot Utrecht
(Harlingen "ååá).
Anderson, Alexander, Vindiciae Archimedi. Sive elenchus cyclometriae novae, a Philip-
po Lansbergio nuper editae (Paris "å"å). (w)
Baillet, Adrien, La vie de Monsieur Des-Cartes (á vol., Paris "åñ").
Barlaeus, Caspar, Oratio, de coeli admirandis, habita in Illustri Amstelodamensium scho-
la, xi Feb. mdcxxxvi (Amsterdam "åâå).
Bartholin, Petrus, Apologia pro observationibus, et hypothesibus... Tychonis Brahe...
Contra... Martini Hortensii Delfensis criminationes et calumnias, quas in praefationem
commentationum praeceptoris sui Philippi Lansbergii Middelburgensis, de motu terrae
diurno et annuo etc. consarcinnavit (Hafnia [Copenhagen] "åâá).
[Batelier, Jacobus Johannes], Examen accuratum disputationis primae & quasi inau-
guralis D. Gisberti Voetii, quam proposuit in illustri gymnasio Ultrajecti die â. Sept.
stylo vet. Anno "åâã (s.l. "åâã).
Beaufort, Ludovicus, Cosmopoea divina, seu fabrica mundi explicata (Leiden "åäå).
Beeckman, Isaac, Journal tenu par Isaac Beeckman de "åòã a© "åâã, C. de Waard ed. (ã
vol., The Hague "ñâñ-"ñäâ).
Bekker, Balthasar, Friesche godgeleerdheid (Amsterdam "åñâ).
Bibliothe© que ancienne et moderne "æòâ-"æ"â.
Blaeu, Willem Jansz., Tweevoudigh onderwiis van de hemelsche en aerdsche globen; het een
na de meyning van Ptolemaeus met een vasten aerdkloot; het andere na de natuerlijcke
stelling van N. Copernicus met een loopenden aerdkloot (Amsterdam "åâã).
^, Institutio astronomica de usu globorum & sphaerarum caelestium ac terrestrium, Latin
translation by Martinus Hortensius (Amsterdam "åâã).
^, Institution astronomique de l'usage des globes et sphe© res celestes & terrestres (Amsterdam
"åãá).
Boerhaave, Herman, Boerhaave's orations, E. Kegel-Brinkgreve & A.M. Luyen-
dijk-Elshout eds. (Leiden "ñðâ).
Bois, Jacobus du, Oude-tyds tyt-thresoor ende kerkelikke historie (Leiden "åäò).
^, Dialogus theologico-astronomicus, in quo ventilatur quaestio astronomica, an Terra in cen-
tro universi quiescat, & Sol alaque luminaria coelestia circa eam moveantur: an vero, Sole
quiescente, Terra circa eam feratur: et ex Sacris Literis Terrae quietem, Soli vero motum
competere probatur: adjuncta refutatione argumentorum astronomicorum, quae in contra-
rium proferri solent (Leiden "åäâ).
^, Veritas et authoritas sacra, in naturalibus & astronomicis asserta & vindicata. Contra
Christophori Wittichii... dissertationes duas, de S. Scripturae in philosophicis abusu.
Adjuncta refutatione argumenti ab eodem authore ex Cartesii Principiis pro motu terrae
desumpti (Utrecht "åää).[a]

âðð bibliography
 ^, Naecktheyt van de cartesiaensche philosophie, ontbloot in een antwoort op een cartesiaensch
libel, genaemt Bewys, dat het gevoelen van die geene, die leeren der Sonne-stilstandt, en des
Aerdtrijcks beweging niet strydig is met Gods Woort (Utrecht "åää).[b]
^, Schadelickheyt van de Cartesiaensche philosophie, ofte klaer bewijs, hoe schadelick die phi-
losophie is, soo in het los maecken van Godes H. Woordt, als in het invoeren van nieuwe
schadelicke leeringen. Tot antwoort op de tweede en vermeerderde druck van Doct.
Velthuysens Bewys (Utrecht "åäå).[a]
[-], Den ingetoomden Cartesiaen, ofte korte antwoordt op een Cartesiaensch libel, genaemt
wiskonstich bewys van d'onnoselheyt, &c (Leiden "åäå).[b]
Bontekoe, Cornelis, Alle de philosophische, medicinale en chymische werken (Amster-
dam "åðñ).
Brahe, Tycho, Tychonis Brahe opera omnia, J.L.E. Dreyer ed., "ã vol. (Copenha-
gen "ñ"â-"ñáð, repr. Amsterdam "ñæá).
Brakel, Wilhelmus a© , o  "è , dat is redelyke godts-dienst, i (Rotterdam
"æòæ).
Brandt, Geeraert, Historie der reformatie, en andere kerkelyke geschiedenissen, in en on-
trent de Nederlanden, iv (Rotterdam "æòã).
Braun, Johannes, Doctrina foederum, sive systema theologicae didacticae & eclencticae
(Amsterdam "åðð).
^, Leere der verbonden ofte kort begrip der onderwysige en wederleggige godgeleerdheid (Am-
sterdam "åñã).
Briefe G.M. Lingelsheims, M. Berneggers und ihre Freunde, A. Reifferscheid ed.
(Heilbronn "ððñ).
Bronnen tot de geschiedenis der Leidsche universiteit, P.C. Molhuysen ed., (æ vol., The
Hague "ñ"â-"ñáã) (Rijks geschiedkundige publicatie« n, large series, áò, áñ,
âð, ãä, ãð, äâ, äå).
Burgersdijk, Franco, Idea philosophiae naturalis sive methodus definitionum & contro-
versiarum physicarum (second edition, Leiden "åâä).
^, Collegium physicum, disputationibus xxxii absolutum; totam naturalem philosophiam
compendiose proponens (second edition, Leiden "åâæ).
Burman, Franciscus, Synopsis theologiae, & speciatim oeconomiae foederum Dei, ab ini-
tio saeculorum usque ad consummationem eorum (ánd edition, Utrecht "åð").
^, Synopsis dat is kort begrip der Heilige Godgeleerdheid... (ánd edition, Utrecht "åñæ).
Cardinael, Sybrand Hansz., Mathematische ofte wisconstige bewijs-redenen, waer mede
bewesen wort, dat de aerdcloot stil staet, en de sonne daghelijcx en jaerlijcx sijnen loop doet;
naer de leeringhe van Ptolomaeus. Teghens het gevoelen van N. Copernicus, dat den aer-
dcloot sijnen daghelijckschen en jaerlijckschen loop soude doen, en de sonne stil staen in't
midden vande vaste sterren-hemel (Amsterdam "åâä).
Cartesius renatus, ofte naakte ontblooting der nijdige domme-kracht: onder den schijn van
Gods-ijver, tegen de leere van Descartes verborgen: en eerst in't Hollands de gemeente be-
kend gemaakt door J. du Bois (s.l. "åäå).

bibliography âðñ
Catalogus librorum qui excusi sunt typis Gisberti a© Zyll. Catalogus vande boecken die Gys-
bert van Zyll heeft doen drucken, en die by hem te vinden zijn (Utrecht "ååæ). (w)
Catalogus, variorum & insignorum librorum, in quavis facultate materia & lingua praeci-
pue vero mathematicorum & miscellaneorum: clarissimi viri Jacobi Coccaei, matheseos
& linguarum oriental. ac Latinae peritissimi. Quorum auctio habebitur Haerlemi... á
Martii, "åæá (Haarlem ["åæá]). (w)
Cellarius, Andreas, Harmonica macrocosmica seu atlas universalis et novus, totius univer-
si creati cosmographiam generalem, et novam exhibens (...) (Amsterdam "åå").
[Cheyne, Georges], Den schepper en Zyn bestier te kennen in Zyn schepselen; volgens het
licht der reden en wiskonst. Tot opbouw van eerbiedigen godsdienst, en vernietiging van alle
grondslag van athe|« stery; als mede tot een regtzinnig gebruyk van de philosophie, (Lam-
bert ten Kate ed.) (Amsterdam "æ"å).
Clerc, Jean Le, Opera philosophica, iii, Physica, i (Amsterdam "æòò).
^, Veteris testamenti libri historici (...); ex translatione Joannis Clerici; cum ejusdem com-
mentario philologico, dissertationibus criticis, et tabulis chronologicis (Amsterdam
"æòð)
^, Veteris testamenti libri hagiographi... (Amsterdam "æâ").
Coccaeus, Jacobus, Epistola de mundi, quae circumferuntur, systematis et novo alio illis
certiore dialogismum paradoxum complexa (Amsterdam "ååò)a.
^, Brief over de t'samen-stellinghen des werelts welcke in swangh gaen, ende over een nieuwe
stellingh sekerder als de selve, een onghemeene bedenckinghe behelsende, translated by
i.k.v.w. [Johan Kies van Wissen] (Haarlem "ååò)b.
Copernicus, Nicolaus, Astronomia instaurata, libris sex comprehensa, qui de revolutio-
nibus orbium coelestium inscribuntur, Nic. Mulerius ed. (Amsterdam "å"æ).
^ , On the revolutions, E. Rosen transl. (London etc. "ñæð).
Dee, John, `A translation of John Dee's `Monas hieroglyphica' (Antwerp,
"äåã), with an introduction and annotations', C.H. Josten ed., in: Ambix
"á ("ñåã) ðã-áá".
Descartes, Renë, Oeuvres, C. Adam and P. Tannery eds. (ánd edition, "" vol.,
Paris "ñæâ-"ñæð).
^ Verantwoordingh van Renatus Descartes aen d'achtbare overigheit van Uitrecht, E.-J.
Bos ed. (Amsterdam "ññå).
Deurhoff, Willem, Het voorbeeld der verdraagzaamheid onder de goddelyke bezoekingen,
vertoond in de uitlegging en verklaaring van het boek Jobs (á vol., Amsterdam "æã").
Deusing, Anthonius, Cosmographia catholica & astronomia secundum hypotheses Pto-
lemaei in concinnum, brevem, & perspicuum ordinem digesta (Amsterdam "åãá). (w)
^, Dissertatio de vero systemate mundi, qua Copernici systema reformatur: sublatis interim
infinitis pene orbibus, quibus in systemate Ptolemaico humana mens distrahitur (Amster-
dam "åãâ).
^, Hexaemeron recognitum, seu de creatione meditationes, explicationibus christiano-philo-
sophicis, et animadversionibus necessariis illustratae (Harderwijk "åãä).

âñò bibliography
 Dodonaeus, Rembertus, Cosmographica in astronomiam et geographiam isagoge (Ant-
werp "äãð, repr. Nieuwkoop "ñåâ).
Doorman, G., Octrooien voor uitvindingen in de Nederlanden uit de "åe-"ðe eeuw (The
Hague "ñãò).
Dousa, Janus (jr.), Rerum caelestium liber primus (Leiden "äñ").
Drebbel, Cornelis, Een kort tractaet van de natuere der elementen, ende hoe sy veroor-
saecken, den wint, regen, blixem, donder, ende waeromme dienstich zijn (Rotterdam
"åá").
Effigies & vitae professorum academiae Groningae & Omlandiae; cum historiola fun-
dationis ejusdem Acad: (Groningen "åäã; repr. s.l. s.a.).
Duyn, Nicolaas, Nutte en nodige oeffening; of kort vertoog, dat de natuur- en sterrekunde,
en meer andere weetenschappen, den mensch opleiden en aanzetten tot de kenisse Gods en
zyn dienst: als mede dat een meenigte schriftuurplaatsen door deeze weetenschappen worden
opgeheldert (Haarlem "æãâ).
Emmius, Ubbo, Briefwechsel des Ubbo Emmius H. Brugmans & F. Wachter eds.
(á dln., Aurich "ñ"" ^ The Hague "ñáâ).
Engelhard, Nicolaas, Kort doch ernstig ondersoek nopens het verschil op wat wyze de hei-
lige Schriftuir met de onderstelling van de beweging der aarde moete overeen gebragt worden
(Groningen "æâæ).
Essenius, Andreas, Synopsis controversiarum theologicarum recognita. Et index locorum
totius S. Scripturae; quibus adversarii praecipue ,ad errores suos confirmandos, & Ver-
itatem impugnandam vel declinandam abuti solent (Amsterdam "åå").
Froidmont, Libert, Anti-Aristarchus sive orbis terrae immobilis liber I (Antwerp
"åâ").
^, Vesta sive Ant-Aristarchi vindex. Adversus Jac. Lansbergium, Philippi f. medicum
Mittelburgensem (Antwerp "åâã).
Fruytier, Jacobus, Sions worstelingen, of historische samenspraken over de verscheide en
zeer bittere wederwaardigheden van Christus kerke, met openbare en verborgene vyanden
(second edition, Rotterdam "æ"ä).
Gassendi, Pierre, Institutio astronomica iuxta hypotheseis tam veterum, quam Copernici,
et Tychonis (Paris "åãæ).
^, idem, second impression (The Hague "åäå).
Gaukes, Yvo, Dissertatio de medicina ad certitudinem mathematicam evehenda: continens
certa hujus artis principia; & quomodo ex iis omnia mechanice, & methodo mathematica
demonstrari possint. In ea quoque habentur diversae, cum aliorum, tum maxime Cartesii
& Newtoni de rebus philosophicis sententiae sic, ut justo cuilibet veritatis arbitro appa-
rere queat, uter ex his viris acutissimis felicius rem acu tetigerit (Amsterdam "æ"á)
Geulincx, Arnold, Opera philosophica, J.P.N. Land ed. (â vol., The Hague "ðñ"-
"ðñâ; repr. Stuttgart/Bad Cannstatt "ñåð).
Graaf, Abraham de, De starre-kunst, leerende de hoedanigheden der beweginge van alle
zichtbare hemelsche lighamen, en `t berekenen haarder zichtbare plaatzen. Mitsgaders,

bibliography âñ"
 de hoedanigheden der verduistering van Zon en Maan, en de berekeninge van dien (Am-
sterdam "åäñ).
^, Ontleding van de bril voor de Amsterdamze belachelijke geometristen (Amsterdam
"ååâ).
Graaf, Lieuwe Willemsz, Korte, algemeene en zeedige wederlegging der schriften, driften,
gedachten, stellingen en verstanden van veel sterre-kundigen, die al voor geruime tijd, (en
nog al hedendaags) door den onvasten en menschelyke konst, het licht van Gods klare en
ware woord trachten te benevelen, bysonder in der zonne stil-stand, en aartkloots bewee-
ginge (Amsterdam "åñå).
Gravesande, Willem Jacob 's, Physices elementa mathematica, experimenti confirmata.
Sive introductio ad philosophiam Newtonianam (á vol., Leiden "æá").
^, Oeuvres philosophiques et mathëmatiques, J.N.S. Allamand ed. (á vol., Amster-
dam "ææã).
^, Welzijn, wijsbegeerte en wetenschap, C. de Pater ed. (Baarn "ñðð).
Groenewegen, Oefeningen over den Heidelbergschen Catechismus ofte gronden van de
christelike God-geleerdheid, tot bevorderinge van de kennisse der waarheid die na de god-
zaligheid is (seventh edition, Leiden "æòå).
Grotius, Hugo, Opera omnia theologica, i, Annotationes ad VetusTestamentum (Basel
"æâá).
Haeyen, Aelbert, Een corte onderrichtinge belanghende die kunst vander zeevaert (Am-
sterdam "åòò).
Hartsoeker, Nicolaas, Principes de physique (Paris "åñå).
^, Beginsselen der natuur-kunde (Amsterdam "æòò).
^, Eclaircissemens sur les conjectures physiques (Amsterdam "æ"ò).
Heereboord, Adrianus, Philosophia naturalis, cum commentariis peripateticis antehac
edita. Nunc vero hac posthuma editione mediam partem aucta, & novis commentariis,
partim e© Nob. Cartesio, Cl. Berigardo, H. Regio, aliisque praestantioribus philosophis,
petitis, partim ex propria opinione dictatis, explicata (Leiden "ååâ).
Heidanus, Abraham, Corpus theologiae Christianae. In quindecim locos digestum (Lei-
den "åðå).
^, see (ps.) Irenaeus Philalethius.
Herbinius, Johannes, Famosae, de Solis vel telluris motu, controversiae examen, theol.-
phil., ad S. Script. normam (Utrecht "åää).
^, Dissertationes de admiranddis mundi cataractis supra & subterraneis (Amsterdam
"åæð).
Herls, Cornelius, Examen tractatus medici de moscho a Davide Ultralaeo in lucem editi
(Middelburg "å"â).
Holwarda, Johannes Phocylides, "o& ""  o.
Id est dissertatio astronomica quae occasione ultimi Lunaris anni "åâð deliquii manuduc-
tio sit ad cognoscendum I. Statum astronomiae, praesertim Lansbergianae ii . Novorum
phenomen!n exortum & interitum (Franeker "åãò).

âñá bibliography
 ^, Friesche sterre-konst, ofte een korte, doch volmaeckte astronomia, met de nuttigheden van
dien (Harlingen "åä"-"åäá).
Hooft, Cornelis, Memorie« n en adviezen van Cornelis Pieterszoon Hooft, H.A.E. van
Gelder ed. (á vol., Utrecht "ðæ"-"ñáä) (Werken uitgegeven door het Histor-
isch Genootschap, gevestigd te Utrecht, second series "å, third series ãð).
Hooft, Pieter, De briefwisseling van Pieter Corneliszoon Hooft, H.W. van Tricht ed.,
iii, "åâð-"åãæ (Culemborg "ñæñ).
Hoornbeek, see (ps.) Suetonius Tranquillus.
Horrebow, Petrus, Operum mathematico-physicorum tomus tertius (Copenhagen
"æã").
^, De zegepralende Copernicus of eene verhandelinge over het verschilzicht des jaarlykschen
loopkrings, waar in uit een menigte van sterrekundige waarnemingen de beweginge des
aardkloots rondom de zon betoogt word, translated and commented by Johannes
Lulofs (Zutphen "æã").
Horrocks, Jeremias, Opera posthuma, John Wallis ed. (London "åæâ).
Hortensius, Martinus, Responsio ad additiunculam D. Ioannis Kepleri, Caesarei ma-
thematici, praefixam ephemeridi eius in annum "åáã. In quae cum de totius astronomiae
restitutione, tum imprimis de observatione diametri Solis, fide tubi dioptrici, eclipsibus
utriusque luminaris, luculenter agitur (Leiden "åâ").
^, Dissertatio de Mercurio in Sole viso et Venere invisa: Instituta cum ... D. Petro Gassen-
do... (Leiden "åââ).
^, `Dissertatio de studio mathematico recte instituendo', in: H. Grotius et al.,
Dissertationes de studiis instituendis (Amsterdam "åãä).
[Hudde, Johannes], Demonstratio mathematica ineptiarum & ignorantiae Jacobi du
Bois, ecclesiastae Leydensis, in oppugnanda hypothesi Copernicana, et philosophia Car-
tesiana (Rotterdam "åäå) [a].
[-], Wiskonstigh-bewys der onnoselheyt van Jacobus du Bois, predicant tot Leyden: in het
bestrijden van de hypothesis van Copernicus, en de philosophie van Des Cartes (Rotter-
dam "åäå) [b].
[-], Den hollenden astronomus J.D.B. gecapuchont. Zijnde een antwoord op een blauw boex-
ken genaemt Den ingetoomden Cartesiaen (Leiden "åäå) [c].
[See also Irenaeus Philalethius, de derde van die naam.]
Hues, Robert, Tractatus de globis, coelesti et terrestri eorumque usu, Johannes Isacius
Pontanus ed. (Amsterdam "å"æ).
Huygens, Christiaan, Wereldbeschouwer, of gissingen over de hemelsche aardkloten, en
derzelver cieraad (third impression, Amsterdam "æäã; repr. Utrecht "ñðñ).
Huygens, Constantijn, Gedichten, J.A. Worp ed., iv, "åãã-"åäá (Groningen
"ðñã).
Jacchaeus, Gilbertus, Institutiones physicae (Leiden "åáã).
^, idem, Amsterdam "åãã.
Jacob Jansz., Bewys redenen, verthoonende door onfeilbare gronden, dat niet den aerdtkloot

bibliography âñâ
 door den hemel loopt maer de sonne, ende dat niet de sonne in 't centrum der werelt leyt,
maer den aerdtkloot, krachtelijck bewesen door de heylige Schrifture, door de wercken der
Nature, ende door ons eygen gesicht (Dordrecht "åðð).
Jungius, Joachim, Des Dr. Joachim Jungius aus Lu« beck Briefwechsel mit seinen Schu« -
lern und Freunden. Ein Beitrag zur Kenntniss des grossen Jungius und der wissenschaftli-
chen wie socialen Zusta« nde zur Zeit des dreissigja« hrigen Krieges, R.C.B. Avë-Lalle-
mant ed. (Lu«beck "ðåâ).
Keill, John, Inleidinge tot de waare natuur- en sterrekunde, of de natuur- en sterrekundige
lessen..., translated and annotated by Johannes Lulofs (Leiden "æã").
Kepler, Johannes, Opera omnia, Ch. Frisch ed. (ð parts in ñ vol., Frankfurt and
Erlangen "ðäð-"ðæ")
^, Gesammelte Werke, M. Caspar etc. ed. (Mu«nchen, "ñâæ- ).
Koelman, Jacobus, Het vergift van de cartesiaansche philosophie grondig ontdekt (Am-
sterdam "åñá).
Kyper, Albert, Institutiones physicae (á vol., Leiden "åãä-"åãå).
Laat, Petrus de, Het schriftuur-bestormend gevoelen der cartesianen, omtrent het draaien of
omloop des aardryks, en de stilstand der sonne (Rotterdam "æáâ).
Langendijk, Pieter, De wiskunstenaars of `t gevlugte juffertje, G.W. Wolthuis ed.
(Amsterdam s.a.)
Lange, Jan Jansz. de, `t Samen-spreeckinge gehouden tusschen een schipper ende stierman,
aengaende van't beweghend'firmament ende de son, of de selve stil staet, dan of dese aerdek-
loot haer beweecht, ende alle áã. uyren eens omgewent wert. Seer vermaeckelijck om lesen.
Bewesen deur astronomische fondament-wiskonstige argumenten ende natuyrlijkcke rede-
nen, tot lof vande navigacy ofte zeevaert (The Hague "åâå).
Lansbergen, Jacob, Apologia, pro commentationibus Philippi Lansbergii in motum ter-
rae diurnum & annuum: adversus Libertum Fromondum theologum Lovaniensem; &
Joan. Baptistam Morinum, Doct.Med. & Parisiis mathematum professorem regium
(Middelburg "åââ).
Lansbergen, Philips, Triangulorum geometriae libri quatuor; in quibus nova & perspi-
cua methodo, & o"", tota ipsorum triangulorum doctrina explicatur (Leiden
"äñ"). (w)
^, idem, second edition (Amsterdam "åâ").
^, Catechesis religionis Christianae quae in Belgii et Palatinatus ecclesijs docetur, sermonibus
lii . explicatur (Neostadii Palatinorum [= Neustadt an der Weinstrasse]
"äñä).
^, Catechismus ofte onderwijsinghe inde Christelijcke religie..., Johannes Gys transl.
(third edition, Amstelredam "åãä).
^, Disputatio epistolaris... cum Carolo Franco... de moscho (...) (Middelburg "å"â)
^, Cyclometriae novae libri duo (Middelburg "å"å)
^, idem (Middelburg "åáð).
^, Progymnasmatum astronomiae restitutae liber i . De motu solis (Middelburg "å"ñ).

âñã bibliography
 ^, idem (Middelburg "åáð).
^, Bedenckingen op den dagelyckschen, ende iaerlijckschen loop van den Aerdt-kloot. Mits-
gaders op de ware af-beeldinge des sienelijcken hemels; daerin de wonderbare wercken
Godts worden ontdeckt (Middelburg "åáñ).
^, idem, second edition (Middelburg "åäò).
^, idem, third edition, (Middelburg "ååå).
^, Commentationes in motum terrae diurnum, & annuum; et in verum adspectabilis caeli
typum. In quibus "o!& ostenditur, diurnum, annuumque motum, qui appa-
ret in Sole, & Caelo, non deberi Soli, aut Caelo, sed soli Terrae: simulque adspectabilis
primi Coeli typus, ad vivum exprimitur. Ex Belgico sermone in Latinum versae, a Mar-
tino Hortensio Delfensis: una cum ipsius praefatione, in qua astronomiae Brahaeanae
fundamenta examinantur; & cum Lansbergiana astronomiae restitutione conferuntur
(Middelburg "åâò).
^, Uranometria libri iii (Middelburg "åâ").
^, Tabulae motuum coelestium perpetuae; ex omnium temporum observationibus constructae,
temporumque omnium observationibus consentientes. Item novae et genuinae motuum coe-
lestium theoricae et astronomicarum observationum thesaurus (Middelburg "åâá).
^, Les tables perpëtuelles de Philippe Lansbergue, des mouvemens celestes, construictes sui-
vant les observations de tous temps. Ensemble les thëories urayes & nouvelles des mouve-
mens celestes. Et le thresor d'observations astronomiques, D. Goubard transl. (Mid-
delbourg "åââ).
^, Opera omnia (Middelburg "ååâ).
Leenhof, Frederik van, De keten der bybelsche godgeleerdheit, soo als die in haar draad en
samen-hang van de eerste waarheid af, door alle de wegen Gods aan een geschakeld is (third
edition, Amsterdam "åðã).
Leeuwen, Simon van, Batavia illustrata, ofte verhandelinge vanden oorspronk, voort-
gank, zeden, eere, staat en godtsdienst van oud Batavien, mitsgaders van den adel en reger-
inge van Hollandt (`s Gravenhage "åðä).
Leeuwenhoek, Antoni van, Alle de brieven van Antoni van Leeuwenhoek / The col-
lected letters of Antoni van Leeuwenhoek, xi, ("åñä-"åñå), L.C. Palm ed. (Lisse
"ñðâ).
Leydekker, Melchior, Fax veritatis, seu exercitationes ad nonnullas controversias quae
hodie in Belgio potissimum moventur, multa ex parte theologico-philosophicae (Leiden
"åææ).
^, Idea theologiae reformatae, ex scriptis theologorum, maxime Ultrajectensium delineata
(Utrecht "åñå).
Liens, Cornelis, Cum adversariis D.P. Lansbergij amica consertatio epistolica. (Zierik-
zee "å"ã). [a]
^, Mittelburgensium medicorum responsi postliminij & epistolae apologeticae ex supera-
bundanti cautela refutatio pro D.P. Lansbergio (Zierikzee "å"ã). [b]
^, Eerste en tweede deel van de kleyne werelt: vervatende de verborgen oorsaack der minne,

bibliography âñä
 onderhandelinge van de ziele, en waare proef der selviger onsterffelijkheyt (Amstelredam
"åää).
Lipsius, Justus, Justi Lipsi Epistolae, A. Gerlo etc. ed. (å vol. appeared, Brussels
"ñæð- ).
Lipstorp, Daniel, Specimina philosophiae Cartesianae. Quibus accedit ejusdem authoris
Copernicus redivivus (Leiden "åäâ).
Lulofs, Johan, Onzijdige, dog vrijmoedige aanmerkingen, op het kortbondig onderzoek en
berigt. Dienende tot een rechtelyk bewys dat de hedendaagsche zamenkomsten ende oeffe-
ningen van de zogenaamde fynen ongeoorloft zyn enz.: Voor eenige dagen uitgegeven door
mr. Johan Schrassert rechtsgeleerde (Zutphen "æã").
^, Inleiding tot eene natuur- en wiskundige beschouwinge des aardkloots (Leiden and Zut-
phen "æäò).
Luyts, Joannes, Astronomica institutio. In qua doctrina sphaerica atque theorica, inter-
mixto usu sphaere coelestis, & variis chronologicis, pertractantur (Utrecht "åðñ).
Makreel, Dirck, De lichtende leydt-starre der grote zee-vaert. Zynde een klare, en fonda-
mentele verhandelinge, van alle de voornaemste stucken der navigatie (Amsterdam
"åæ").
^, Waernemingen en consideratien; aengaende de staert-starre, of vuurbalck, soo sich t'zedert
eenige tijdt herwaert aen den Hemel heeft vertoont [Amsterdam? "åð"] (= Knuttel
nr. ""æñä).
Maresius, Samuel, Oartio inauguralis de usu et abusa rationis in rebus theologicis & fidei
(Groningen "åãâ).
^, Hydra Socinianismi expugnata: sive Johannis Volkelii Misnici, De vera religione, (ut
falso inscribuntur) libri quinque (...) cum eorundem refutatione..., i (Groningen
"åä").
^, Sylloge disputationum aliquot selectiorum (á vol., Groningen "ååò-"ååâ).
^, De abusu philosophiae Cartesianae, surrepente & vitando in rebus theologicis & fidei,
dissertatio theologica (Groningen "åæò).
Mastricht, Petrus van, Vindiciae veritatis et authoritatis Sacrae Scripturae in rebus phi-
losophicis adversus dissertationes D. Christophori Wittichii (Utrecht "åää).
^, Novitatum Cartesianarum gangraena, nobiliores plerasque corporis theologici partes ar-
rodens & exedens. Seu theologia Cartesiana, detecta (Amsterdam "åææ).
^, Theoretico-practica theologia, qua, per singula capita theologica, pars exegetica, dogmati-
ca, elenchtica & practica, perpetua successione conjugantur (expanded second edi-
tion, Utrecht "åñð).
Mauricius, Joan Jakob, Onledige ouderdom. Behelzende taallievende en historische uit-
spanningen over `t gebruik en overneeming van vreemde woorden (á vol., Amsterdam
"æåä-"æåå).
Megerlin, Petrus, Systema mundi Copernicanum, argumentis invictis demonstratum, &
conciliatum theologiae (Amsterdam "åðá).

âñå bibliography
 Meij, Johannes de, Sacra physiologia, sive expositio locorum Sacrae Scripturae, in quibus
agitur de rebus naturalibus (Middelburg "åää).
^, Halelu-jah. Of lof des heeren verbreidt op het natuir-toneel, kortelijk en grondelijk vertoo-
nende den ganschen aerdt, oirspronck, gestalte, eigenschappen, werkingen, en uitnemenste
geheimenissen des weerelds, ende deszelfs bysonderste deelen, in `t gemeen aen-gemerkt
(Middelburg "ååæ). [a]
^, Het tweede halelu-jah, ofte lof des Heeren, verbreyt op het genaden-toneel (Middelburg
"ååæ). [b]
^, Alle de Neder-duitsche wercken (Middelburg "åð").
Mersenne, Marin, Quaestiones celeberrimae in Genesim, cum accurata textus explica-
tione (Paris "åáâ).
^ Correspondance du P. Marin Mersenne, religieux minime, P. Tannery, C. de Waard
& A. Beaulieu eds., ("å vol., Paris "ñâá-"ñðå).
Merula, Paullus, Cosmographiae generalis libri tres: item geographiae particularis libri
quator: quibus Europa in genere; speciatim Hispania, Gallia, Italia, describuntur (Lei-
den "åòä).
Metius, Adriaan, Institutiones astronomicae & geographicae, fondamentale ende gronde-
lijcke onderwysinge van de sterrekonst, ende beschryvinghe der aerden, door het ghebruyck
van de hemelsche ende aerdtsche globen (Franeker "å"ã).
^, Primum mobile, astronomice, sciographice, geometrice, & hydrographice, nova methodo
explicatum. Editio nova (Amsterdam "åââ).
Montanus, Janus, Den oorlog der philosophen, of de beroemde veltslag geslaagen tussen de
vermaarde Aristoteles en den grooten Descartes (s.l., "æò").
Moolen, Simon van der, Astronomia of hemel-loop-kunde, leerende de hoedanigheden
der beweginge van alle zigtbare hemel-ligten (...) (Amsterdam "æòá).
Mulerius, Nicolaus, Tabulae Frisicae Lunae-Solares quadruplices: e fontibus Cl. Ptole-
maei, Regis Alfonsi, Nic. Copernici, & Tychonis Brahe... Quibus accessere Solis tabu-
lae totidem; hypotheses Tychonis illustratae: Kalendarium Rom. vetus cum methodo
Paschali emendata (Alkmaar "å"").
^, Institutionum astronomicarum libri duo: quibus etiam continentur geographiae principia,
nec non pleraque ad artem navigandi facientia (Groningen "å"å).
^, idem, reprint Groningen "åãñ.
^, Hemelsche trompet morgenwecker ofte comeet met een langebaart (Groningen "å"ð).
^, Iudaeorum annus lunae-solaris: et Turc-Arabum annus mere lunaris. Recens uterque e
suis fontibus deductus, & cum anno Romano facili methodo connexus (Groningen
"åâò).
Musschenbroek, Petrus van, Beginselen der natuurkunde, beschreven ten dienste der
landgenooten (Leiden "æâå).
Muys, Weyer Willem, Elementa physices methodo mathematica demonstrata (Amster-
dam "æ"").

bibliography âñæ
Newton, Isaac, Mathematical principles of natural philosophy, A. Motte & F. Cajori
transl. and ed. (á vol., Berkeley etc. "ñåá).
^, `Further Newton correspondence', A.R. Hall ed., Notes and records of the Royal
Society of London âæ part i ("ñðá), æ-âã.
Niepoort, Arnoldus, Johannes Beusechum and Henricus Troy, Disputationes
theologicae quator, de usu Sacrae Scripturae in rebus philosophicis, contra Christophori
Wittichii dissertationes. Accedunt vindiciae pro iisdem disputationibus adversus illius
considerationem theologicam de stylo Scripturae (Utrecht "åäå).
Nierop, Dirk Rembrandtsz. van, Nederduytsche astronomia, dat is: onderwys van den
loop des heemels... (second edition, Amsterdam "åäð).
^, Des aertrycks beweging, en der sonne stilstant, bewysende dat dit geensins met de Christe-
lyke religie is strydende. (...) (Amsterdam "åå"). [a]
^, Idem, second impression (Amsterdam "åðâ).
^, Antwoort op een brief van Jacobus Coccaeus, over de `t samenstellingen des werrelds. Waer
in dat wederleyt wort zijn vreemde ongefondeerde stellingh, nu onlanghs by hem voortgeb-
racht: waer meeª dat hy alle oude fondamenten gaet verwerpen, om het zijne staende te hou-
den (Amsterdam "åå"). [b]
^, Eenige oeffeningen, in god-lijcke, wis-konstige, en natuerlijcke dingen (...) (Amsterdam
"åæã).
^, By-voeghsel op de Nederduytse Astronomia en sonne stilstant, welcke zijn eenige aantey-
ckeningen dienende tot verbeteringh en vermeerdering des selfden, en dat so wel op d'eerste
als tweede Druck deser Astronomia. Waer mee dat die vermeerdert zijn met een nieuwe
uytreeckening op de planete Mercurius, voortkomende uyt de twee waergenomen samen-
standen in de Sonne, gedaen by P. Gassendi en J. Hevelius (Amsterdam "åææ). [a]
^, Bijvoeghsel op des aertryks beweging, of de sonne stilstant, waer in dat eenige dingen my soo
nu ende dan voorgevallen sijn, dienende tot nader verklaringhe: als oock eenige tegenwerpin-
gen beantwoordt (Amsterdam "åææ). [b]
^, Tweede deel, op de wis-konstige rekening, welke sijn eenige aenteykeningen, dienende tot
verbetering en vermeerdering des selfden (...) (Amsterdam "åðò).
^, `Dirk Rembrantsz brieven', in: Maandelijke mathematische liefhebberij, åð letters
in the issues "æää-"æåá.
Nieuwentijt, Bernard, Het regt gebruik der wereltbeschouwingen, ter overtuiginge van on-
godisten en ongelovigen (Amsterdam "æ"ä).
Odë, Jacob, Oratio de laudabili priscorum hominum philosophandi methodo (Utrecht
"æáâ).
^, Principia philosophiae naturalis in usum scolarum privatarum conscripta, et captui stu-
diosae juventutis accomodata (á vol., Utrecht "æáæ).
^, Oratio de novis per observationes coelestes recentioris aevi inventis (Utrecht "æãâ).
Outrein, Johannes d', Proef-stukken van heilige sinne-beelden (á vol., Amsterdam
"æòò-"æò").
Ouwens, Rutgerus, Redenvoering, betogende, dat de stelling van Ptolemaeus, aangaande

âñð bibliography
 het lopen der sonne strydig is tegen de H. Schrift, of dat men het lopen der sonne, na de
stelling van Ptolemaeus, verkeerdelyk poogd te bewyzen uit Josua x: v. "á."â. (`s Graven-
hage "ææñ). (l)
[Poest, Andries van der], Aanmerkingen over het gestelde van Copernicus wegens de
jaarlykse beweeging van den aardkloot om de zon (Middelburg "ææð). (kb)
Polacco, Giorgio, Anticopernicus catholicus, seu de terrae statione, et de solis motu, contra
systema copernicanum, catholicae assertiones (Venice "åãã).
Pontanus, Johannes Isacius (ed.), Aur. Theodosii Macrobii opera (Leiden "äñæ).
^, Brieven van en aan Jo. Is. Pontanus, P.N. van Doornick and P.C. Molhuysen ed.
(Haarlem "ñòñ).
Ptolemy, Ptolemy's Almagest, G.J. Toomer ed., (London "ñðã).
Querelle d'Utrecht, La, Th. Verbeek ed. (Paris "ñðð).
Raei, Johannes de, Oratio inauguralis, de gradibus & vitiis notitiae vulgaris circa con-
templationem Naturae, & officio Philosophi circa eandem (Leiden "åä").
^, Clavis philosophiae naturalis seu introductio ad naturae contemplationem, Aristotelico-
Cartesiana (Leiden "åäã).
Reformierten klevischen Synoden im "æ. Jahrhundert, Die, ii, "åãñ-"åæá, W. Petri ed.
(Cologne "ñæñ).
Ranouw, Willem van, Kabinet der natuurlijke historie« n, wetenschappen, konsten en
handwerken (Amsterdam "æ"ñ-"æáâ).
Register van Holland en Westvriesland van de jaaren "åää en "åäå. (s.l., s.a.).
Regius, Henricus, Fundamenta physices (Amsterdam "åãå).
^, Fundamenta medica (Utrecht "åãæ).
^, Philosophia naturalis (Amsterdam "åäã).
^, [idem, new edition] Philosophia naturalis, in qua tota rerum universitas, per clara &
facilia principia, explanatur (Amsterdam "åå").
^, Conciliatio locorum S.Scripturae cum diurna et annua telluris circumrotatione (Utrecht
"åäð).
Reland, Adriaan, Oratio de incremento, quod philosophia cepit hoc saeculo (Amsterdam
"æòò).
Revius, Jacob, Methodi cartesianae consideratio theologica (Leiden "åãð).
^, Statera philosophiae Cartesianae, qua principiorum ejus falsitas, & dogmatum impuri-
tas expenditur ac castigatur, et ad virulentam epistolam, praefixam selectarum disputa-
tionum Adriani Heereboortii volumini primo, respondetur (Leiden "åäò).
^, Anti-Wittichius. Sive, adversus infinitatem mundi, a Cartesio assertam, a Christophoro
Wittichio theologo Duisbergensi defensam diatribe (Leiden "åää).
Riccioli, Giovanni Battista, Almagestum novum astronomiam veterem novamque com-
plectens (á vol., Bologna "åä").
Ridderus, Franciscus, Schriftuerlyck licht, over schijn-strijdende, duystere, en mis-duyde
texten der Heylige Schrifture (ä vol., Rotterdam and Amsterdam "åæä-"åðò).
Roggeveen, Arent, Het nieuwe droevige nacht-licht, ontsteken door Godts toren, ende ver-

bibliography âññ
 toont op den aerdt-kloot, in een comeet ofte staert-starre (...) waerin wort aegewesen den
wonderlijcken loop der selve (Middelburg "ååä).
Ryssenius, Leonardus, Doot-stuypen der cartesianen en coccejanen (Utrecht "åæå).
[Santvoort, Dirk], De oorsaak van de beweeging en de beginsselen der vaste lichamen
(Utrecht "æòâ).
[-], Vervolg van het boek genaamt de oorsaak van de beweeging en de beginsselen der vaste
lichamen (Utrecht "æòæ).
Saurin, Jaques, Discours historiques, critiques, theologiques, et moraux, sur les evenemens
les plus memorables du vieux et du nouveau testament, vol. i-ii (The Hague "æáð).
Scaliger, Joseph Justus, De aequinoctiorum anticipatione diatriba (Paris "å"â)
^, De re nummaria dissertatio, liber posthumus (Leiden "å"å).
Schagen, Gerrit Pietersz (ed.), Wonder-vondt van de eeuwighe bewegingh die den Alck-
maersche philosooph Cornelis Drebbel door een eeuwigh bewegende gheest in een cloot beslo-
ten te weghe ghebrocht heeft, welckers toeeygeningh (in `t vereeren des selvigen aen den groot-
machtigen Coningh Jacob van groot Brittangen) alhier naecktelijck vertoont wordt. (...)
Ooc mede by gevoeght een Boeck Pymander beschreven van Mercurius driemael de grootste
die oock een philosooph en priester en Coningh soude in Egypten gheweest hebben in de tijdt
van Moses (Alkmaar "åòæ).
Schoock, Martin, De scepticismo pars prior, sive libiri quator: quibus, qua antiquorum,
qua recentiorum scepticorum deliria, ex suis principiis solide discutiuntur, atque certitudo
non minus disciplinarum universalium, quam philosophiae theoreticae asseritur (Gronin-
gen "åäá).
^, Physica caelestis. In qua omnia, quae in coelo siderio occurrunt, copiose discutiuntur. Non
modo juxta antiquorum philosophorum placita, verum etiam recentiorum astronomorum
accuratiores observationes (Amsterdam "ååâ).
Schotanus a© Sterringa, Joh., Physica coelestis et terrestris. Inb quae secundum funda-
menta melioris philosophiae, facili & jucunda methodo, coeli terraeque affestiones, et
o" explicantur (Franeker "æòò).
Semeyns, Meindert, Kortbondige redeneering over de gesteltheid van den aardkloot van
binnen, betoogt uit de magneetische werkinge (The Hague "æåò).
Senguerd, Arnold, Physicae exercitationes (Amsterdam "åäð).
Senguerd, Wolferd, Philosophia naturalis, quator partibus primarias corporum species,
affectiones, vicissitudines, & differentias, exhibens (Leiden "åðò).
^, idem, editio secunda, priore auctior (Leiden "åðä).
Smetius, Henricus, Miscellanea medica, cum praestantissimis quinque medicis (...) com-
municata (Frankfurt "å"").
Smit, Pieter Maasz, Cosmographia, of verdeelinge van de geheele wereld, als mede het ma-
ken van de hemelsche en aardsche globe: (...) (Amsterdam, "åñð) (u va)
Smith, Writser Roelefs de, Naturlikke ontdekking of demonstratif bewys i . Van de
grootheid, naturlikke plaats, en beweeging der aard-kloot. ii . Van de grootheid, staat,
naturlikke plaats, snelle loop en declinatie van 't lichaam der maan. iii .Van de grootheid,

ãòò bibliography
 naturlikke plaats, snelle loop en declinatie van 't lichaam der sonne. iv. Van de hooge dis-
tantie des firmaments of sternheemels, van de aard-kloot, en derselver snelle beweeging. Seer
naakeurig ondersogt, maat-kundig beweesen en t'saamen gestelt (Groningen "æáá). (l)
Snellius, Willebrord, " o o oo"&  " oo oo"& re-
suscitata geometria (Lugodini [Leiden] "åòæ).
[-], De maculis in sole animadversis, & tanquam ab Apelle, in tabula spectandum in pu-
blica luce expositis, Batavi dissertatiuncula ([Leiden] "å"á).
^, Eratosthenes Batavus. De terrae ambitus vera quantitate (Leiden "å"æ).
^, Descriptio cometae, qui anno "å"ð mense Novembri primum effulsit (Lugduni Bata-
vorum "å"ñ).
Spinoza, Baruch, Opera, C. Gebhardt ed. (ä vol., Heidelberg "ñáä^"ñâð).
Spoors, Jacob, Oratie van de nieuwe wonderen des wereldts, de nuttigheyd, de waerdigheyd,
der wis ende meet-konsten (Delft "åâð).
Stevin, Simon, Wisconstige gedachtenissen, inhoudende t'ghene daer hem in gheoeffent heeft
den doorluchtichsten hoochgheboren vorst ende heere, Maurits Prince van Oraengen (Ley-
den "åòä-"åòð).
^, Les oevres mathematiques de Simon Stevin de Bruges. Ou sont inserëes les memoires ma-
thematiques, esquelles s'est exercë le Tre© s-haut & Tres-illustre Prince Maurice de Nas-
sau, Prince d'Aurenge, translated by Albert Girard (Leiden "åâã).
^, The principal works of Simon Stevin (ä vol., Amsterdam "ñää-"ñåå).
Stevin, Hendric, Wisconstich filosofisch bedryf (Leiden "ååæ).
^, Plaetboec. Vervangende de figuren of formen gehorig tottet Wisconstich filosofisch bedryf
(s.l. "ååâ).
[Streso, Caspar], Korte aenmerckingen op het onbewesen bewys dat het gevoelen vander
Sonne stillestant ende des aertrijckx beweginghe niet strijdigh is met Godts-Woort, Aen-
geteykent tot onderdrukkinge van een opspringende wortel der bitterheyt tegens de autori-
teyt vande H. Schrifture (The Hague, "åäå). [a]
^, Dissertatio de usu philosophiae inter Christianos (The Hague "åäå). [b]
Ultralaeus, David, Tractatus medicus per-brevis. In quo succincte ac disposite disputatur
an puerperae liceat exhibere moschum (Middelburg "å"â).
`Tëmoignages sur l'ancienne universitë de Nime©gue ("åää-"åæ")', H. Bots ed.,
in: Lias "ñ ("ññá) á"ä-áäâ.
Ursinus, Zacharias, Het schat-boeck der christelycke leere, ofte uytlegginge over de cate-
chismus der gereformeerde kercken in Nederlandt, David Pareus ed., Festus Hom-
mius transl., ánd edition, `inde welcke bij gedaen is uyt Balt. Copius, Hier. Bastin-
gius, Phil. Lansbergius, Georg Spindlerus, ende andere die over de Catechismum
geschreven hebben, wat dient tot breeder verclaringhe', Festus Hommius ed. (á vol.,
Leiden "åòå).
Varenius, Bernhard, Geographia generalis, in qua affectiones generales telluris explican-
tur (Amsterdam "åäò).

bibliography ãò"
[Velthuysen, Lambert van], Bewys, dat het gevoelen van die genen, die leeren der sonne
stilstandt, en des aertrycks beweging niet strydich is met Godts-woort (s.l. "åää).
^, Bewys dat noch de leere van der sonne stilstant, en des aertryx bewegingh, noch de gronden
vande philsophie van Renatus des Cartes strijdig sijn met Godts Woort. Gestelt tegen een
tractaet van J. du Bois, predikant tot Leyden; genaemt Naectheyt vande Cartesiaensche
Philosophie ontbloot, (Utrecht "åäå).
^ Nader bewys dat noch de leere van der sonne stilstant, en des aertryx beweging, noch de
gronden van de philosophie van Renatus des Cartes strijdig sijn met Godts woort. Gestelt
tegen een tractaet van J. du Bois, predikant tot Leyden; genaemt Schadelickheyt van de
Cartesiaensche philsophie (Utrecht "åäæ).
Verqualje, Jan, Uytvindingh der langhte van oost en west (...) (Amsterdam "åå").
^, Klaer bewys, by `t welcke seckerlijck blijckt: ... (Amsterdam "ååâ).
Voet, Daniel, Physiologia, second edition, Gerard de Vries ed. (Utrecht "åæð).
Voet, Paulus, Theologia naturalis reformata (Utrecht "åäå).
Voetius, Gisbertus, Thersites heautontimorumenos. Hoc est, remonstrantium hyperas-
pistes, catechesi, et liturgiae Germanicae, Gallicae, & Belgicae denuo insultans, retusus
(Utrecht "åâä).
^, Sermoen van de nutticheydt der academien ende scholen/ mitsgaders der wetenschappen ende
consten die in de selve gheleert werden (Utrecht "åâå).
^, Selectarum disputationum theologicarum pars prima-quinta (ä vol., Utrecht "åãð-
"åñå).
Vossius, Gerardus Joannes, Universalis philosophiae !o&. Dispute sou-
tenue a© l'universitë de Leyde le áâ fëvrier "äñð. The© ses et dëfense, M. van Straaten ed.
(Leiden "ñää)
^, De theologia gentili, et physiologia christiana, sive de origine ac progressu idololatriae (á
vol., Amsterdam "åã").
Witt, Johan de, Brieven van Johan de Witt, i, "åäò-"åäæ ("åäð), R. Fruin and
G.W. Kernkamp ed. (Werken van het Historisch genootschap (gevestigd
te Utrecht), third series vol. "ð) (Amsterdam "ñòå).
Wittichius, Christophorus, Dissertationes duae quarum prior de S.Scripturae in rebus
philosophicis abusu, examinat, ", An physicae genuinam principium sit Scriptura? á.
An haec de rebus naturalibus loquens accuratam semper veritatem, an potius sensum &
opinionem vulgi saepius sequatur? Altera dispositionem & ordinem totius universi &
principalium ejus corporum tradit, sententiamque nobilissimi Cartesii, de vera quiete &
vero motu terrae defendit (Amsterdam "åäâ).
^, Consideratio theologica de stylo Scripturae quem adhibet cum de rebus naturalibus sermo-
nem instituit (Leiden "åäå).
^ Consensus veritatis in Scriptura Divina et infallibili revelatae cum veritate philosophica a
Renato des Cartes detecta, cujus occasione liber ii . & iii . Principiorum Philosophiae
dicti des-Cartes maximam partem illustrantur (Nijmegen "åäñ).
^, idem, second edition (Amsterdam "åðð).

ãòá bibliography
 ^, Theologia pacifica, in que varia problemata theologica inter reformatos theologos agatari
solita ventilantur, simul usus philosophiae cartesianae in diversis theologiae partibus de-
monstratur, & ad dissertationem celeberrimi viri Samuelis Maresii, de abusu philsophiae
cartesianae in rebus theologicis & fidei, modeste respondetur (third edition, Leiden
"åðâ).
Wyermars, Hendrik, Den ingebeelde chaos, en gewaande werels-wording der oude, en he-
dendaagze wysgeeren, veridelt en weerlegt, byzonder de gevoelens hier omtrent, van T. Lu-
cretius Carus en Dirk Santvoort (Amsterdam "æ"ò).

Secondary literature
Aarsen, P.J., Tot Middelburgh by Richard Schilders, in: Zeeuws tijdschrift "ñ ("ñåñ)
"òã-"òð.
Aiton, E.J., The vortex theory of planetary motions (London and New York "ñæá).
Andersen, K., Stevin's theory of perspective: the origin of a Dutch academic
approach to perspective, in: Tractrix á ("ññò) áä-åá.
Andriesse, C.D., Titan kan niet slapen. Een biografie van Christiaan Huygens (Amster-
dam and Antwerp "ññâ).
Applebaum and Hatch, Boulliau, Mercator and Horrocks's Venus in Sole
visa, in: jha "ã ("ñðâ)
Armogathe, J.-R., La vëritë des Ecritures et la nouvelle physique, in: J.-R. Armo-
gathe ed., Le grand sie© cle et la bible (Paris "ñðñ) ãñ-åò.
Asselt, W.J. van, Amicitia Dei. Een onderzoek naar de structuur van de theologie van
Johannes Coccejus ("åòâ-"ååñ) (dissertation Utrecht "ñðð).
^, Ultimum tempus nobis imminet. Eschatologische structuren van de theologie van Johannes
Coccejus, in: Nederlands archief voor kerkgeschiedenis æå ("ññå) "ðñ-ááå.
Averdunk, H, and J. Mu«ller-Reinhard, Gerhard Mercator und die Geographen unter
seinen Nachkommen (Gotha "ñ"ã; repr. Amsterdam "ñåñ).
Baan, J. van der, Philippus en Petrus Lansbergen. Eene bijdrage, als toevoegsel aan
die van Dr. A.A. Fokker (...) in: Archief. Vroegere en latere mededeelingen voorna-
melijk in betrekking tot Zeeland, vii ("ðåñ) áòä-ááæ.
^, Kerkelijke procedure over de zaak van Philippus en Petrus Lansbergen, in: Kerkhisto-
risch archief ã ("ðåå) ââñ-âðã.
Baldwin, M., `Magnetism and the anti-Copernican polemic', in: jha "å ("ñðä)
"ää-"æã.
Bailly, J.-S., Histoire de l'astronomie moderne depuis la fondation de l'ëcole d'Alexandrie,
jusqu'a© l'ëpoque de "æâò, ii (Paris "ææñ).
Bauer, B., Die Rolle des Hofastrologen und Hofmathematicus als fu«rstlicher Berater, in:
A. Buck ed., Ho« fischer Humanismus (Weinheim "ñðñ) ñâ-""æ.
Baumgartner, F.J., `Scepticism and French interest in Copernicanism to "åâò',
in: jha "æ ("ñðå) ææ-ðð.

bibliography ãòâ
Bennett, J.A., `Cosmology and the magnetical philosophy, "åãò-"åðò', in: jha
"á ("ñð") "åä-"ææ.
Berg, J. van den, Het stroomlandschap van de Gereformeerde Kerk in Nederland tussen
"åäò en "æäò, in: Broeyer and Van der Wall ("ññã) ñ-áæ.
Berkel, K. van, Spiegheling en daet bij Beeckman en Stevin, in: tggnwt á ("ñæñ) ðñ-
"òò.
^, Universiteit en natuurwetenschap in de "æe eeuw, in het bijzonder in de republiek, in:
H.A.M. Snelders and K. van Berkel ed., Natuurwetenschappen van Renaissance
tot Darwin. Thema's uit de wetenschapsgeschiedenis (The Hague "ñð").
^, Isaac Beeckman ("äðð-"åâæ) en de mechanisering van het wereldbeeld (Amsterdam
"ñðâ). [a]
^, De geschriften van Rudolf Snellius. Een bijdrage tot de geschiedenis van het ramisme in
Nederland, in: tggnwt å ("ñðâ) "ðä-"ñã. [b]
^, Descartes in debat met Voetius. De mislukte introductie van het cartesianisme aan de
Utrechtse universiteit ("åâñ-"åãä), tggnwt æ ("ñðã) ã-"ð.
^, In het voetspoor van Stevin. Geschiedenis van de natuurwetenschap in Nederland "äðò-
"ñãò (Meppel "ñðä).
^, `Galileo in Holland before the Discorsi: Isaac Beeckman's reaction to Gali-
leo's work',in: C.S. Maffioli and L.C. Palm ed., Italian scientists in the Low
Countries in the xvii th & xviii th centuries (Amsterdam/Atlanta "ñðñ) "ò"-""ò.
^, Alexandrie« aan de Amstel? De illusies van Martinus Hortensius ("åòä-"åâñ), eerste
hoogleraar in de wiskunde in Amsterdam, in: E.O.G. Haitsma Mulier et al. ed.,
Athenaeum illustre. Elf studies over de Amsterdamse doorluchtige school "åâá-"ðææ
(Amsterdam "ññæ) áòò-ááä.
^ Berkel, K. van, L.C. Palm and A. Van Helden ed., A history of science in the
Netherlands. Survey, themes and reference (Leiden "ñññ).
Berkvens-Stevelinck, C., Nicolaas Hartsoeker contre Isaac Newton ou pourquoi les
plane© tes se meuvent-elles?, in Lias á ("ñæä) â"â-âáð.
Biagioli, M., `The social status of Italian mathematicians, "ãäò-"åòò', in: His-
tory of Science áæ ("ñðñ) ã"-ñä.
^, Galileo courtier. The practice of science in the culture of absolutism (Chicago and Lon-
don "ññâ).
Bierens de Haan, D., Bouwstoffen voor de geschiedenis der wis- en natuurkundige we-
tenschappen in de Nederlanden (á vol., Amsterdam "ðæð-"ððæ).
^, Bibliographie nëerlandaise historique-scientifique des ouvrages importants dont les auteurs
sont nës aux "åe, "æe et "ðe sie© cles, sur les sciences mathëmatiques et physiques, avec leurs
applications (Rome "ððâ; reprint Nieuwkoop "ñåò).
Bisschop, R., Sions vorst en volk. Het tweede-Israe« lidee als theocratisch concept in de ge-
reformeerde kerk van de Republiek tussen ca. "åäò en ca. "æäò (Veenendaal "ññâ).
Bijl, M. van der, De tweedracht van voetianen en cocejanen in politiek perspectief, in:
Broeyer and Van der Wall ("ññã) æã-ñã.

ãòã bibliography
 Bizer, E., Die reformierte Orthodoxie und der Cartesianismus, in: Zeitschrift fu« r Theo-
logie und Kirche ää ("ñäð) âòå-âæá.
Blackwell, R.J., Galileo, Bellarmine and the Bible (Notre Dame and London "ññ").
Blok, F.F., `Isaac Vossius and the Blaeus', in: Quaerendo áå ("ññå) ææ-ðã, ðæ-ñâ.
Blotevogel, H.H., and R.H. Vermij, `Einleitung: Wer war Gerhard Mercator?',
in: idem, Gerhard Mercator und die geistigen Stro« mingen des "å und "æ. Jahrhunderts
(Bochum "ññä), dms â, "-"ä.
Bos, E.P., and H.A. Krop (ed.), Franco Burgersdijk ("äñò-"åâä). Neo-Aristotelian-
ism in Leiden (Amsterdam and Atlanta "ññá).
Bodel Nyenhuis, J.T., `Levensbijzonderheden van den Nederlandschen
geschiedschrijver, Johannes Isacius Pontanus, meest geput uit deszelfs al-
bum', in: Bijdragen voor vaderlandsche geschiedenis en oudheidkunde á ("ðãò) ð"-"òñ.
Boeles, J.J.G., Vondel en de sterrenkunde (Nijmegen "ñòå).
Boogaard, M. Th. uit den, De gereformeerden en Oranje tijdens het eerste stadhouderloze
tijdperk (Groningen and Djakarta "ñää).
Bots, H., `Ismae« l Boulliau, ses voyages en Hollande', in: Lias " ("ñæã) áñ-åá.
Bots, J., Tussen Descartes en Darwin. Geloof en natuurwetenschap in de achttiende eeuw in
Nederland (Assen "ñæá).
Bouman, H., Geschiedenis van de voormalige Geldersche hoogeschool en hare hoogleeraren
(á vol., Utrecht "ðãã-"ðãæ).
Braekman, W.L., `Joos Balbiaen, dokter, alchemist en legerkapitein tijdens de
Gentse calvinistische republiek ("äæå-"äðã)', in: Handelingen der Maatschappij
voor geschiedenis en oudheidkunde te Gent, nieuwe reeks ãò ("ñðå) ðä-ñä.
Breugelmans, R., and E. Dekker, `Adriaan Anthonisz and the Gregorian ca-
lendar', in: T. Croiset van Uchelen, K. van der Horst and G. Schilder, ed.,
Theatrum orbis librorum. Liber amicorum presented to Nico Israel on the occasion of his
seventieth bitrhday (Utrecht "ñðñ) "âæ-"äæ.
Brockliss, L.W.B., French higher education in the seventeenth and eighteenth centuries. A
cultural history (Oxford "ñðæ).
^ , `Copernicus in the university: the French experience', in: J. Henry and S.
Hutton ed., New perspectives on Renaissance thought: Essays... in memory of Charles
B. Smith (London "ññò) "ñò-á"â.
Broeyer, F.G.M., `William iii and the Church in Utrecht after the French
occupation ("åæá-"åæâ)', in: J. van de Berg and P.G. Hoftijzer ed., Church ,
change and revolution (Publications of the Sir Thomas Browne institute, Lei-
den, n.s., "á) (Leiden "ññ") "æñ-"ñ".
^, `Franciscus Burman, een coccejaan in voetiaans vaarwater', in: Broeyer and
Van der Wall ed. ("ññã) "òã-"âò.
Broeyer, F.G.M., and E.G.E. van der Wall ed., Een richtingenstrijd in de gerefor-
meerde kerk. Voetianen en coccejanen "åäò-"æäò (Zoetermeer "ññã).

bibliography ãòä
Brotöns, V.N., `The reception of Copernicus in sixteenth-century Spain. The
case of Diego de Zün¬iga', in: Isis ðå ("ññä) äá-æð.
Brugman, J., `Arabic scolarship', in: Th.H. Lunsingh Scheurleer and G.H.M.
Posthumus Meyjes ed., Leiden university in the seventeenth century: an exchange of
learning (Leiden "ñæä) áòá-á"ä.
Buck, A., Die humanistische Tradition in der Romania (Bad Homburg etc. "ñåð).
Buisman, J.W., Tussen vroomheid en Verlichting. Een cultuurhistorisch en -sociologisch on-
derzoek naar enkele aspecten van de Verlichting in Nederland ("æää-"ð"ò) (Zwolle
"ññá).
Bunge, W. van, `Van Velthuysen, Batelier and Bredenburg on Spinoza's inter-
pretation of the Scriptures', in: P. Cristofolini ed., The Spinozistic heresy. The
debate on the Tractatus theologico-politicus, "åæò-"åææ of Benedictus de Spinoza and the
immediate reception of Spinozism (Amsterdam and Maarssen "ññä) ãñ-åä.
^, `Filosofie', in: W. Frijhoff and M. Spiess, "åäò. Bevochten eendracht (The Hague
"ñññ) áðò-âãñ.
^, From Stevin to Spinoza. An essay on philosophy in the seventeenth-century Dutch Repub-
lic (Leiden etc. áòò").
Burns, R.M., The great debate on miracles. From Joseph Glanvill to David Hume (Le-
wisburgh "ñð").
Burstyn, H.L., `Early explanations of the role of the earth's rotation in the
circulation of the atmosphere and the ocean', in: Isis äæ ("ñåå) "åæ-"ðæ.
Byvanck, `De platen in de Aratea van Hugo de Groot', in: Mededelingen der Ko-
ninklijke Nederlandsche Akademie van Wetenschappen, afd. letterkunde, new series,
"á ("ñãñ) "åñ-áâä.
Cameron, J.K., `Humanism in the Low Countries', in: A. Goodman and A.
MacKay, The impact of humanism on western Europe (London and New York
"ññò) "âæ-"åâ.
Clulee, N.H., John Dee's natural philosophy. Between science and religion (London and
New York "ñðð).
Cohen, I.B., `Perfect numbers in the Copernican system: Rheticus and Huy-
gens', in: Science and history (Wroclaw etc. "ñæð) (Studia Copernicana "å) ã"ñ-
ãáä.
Cohen, G., Eècrivains francais en Hollande dans la premie© re moitië du xvii e sie© cle (Paris
"ñáò).
Cohen, H.F., Quantifying music. The science of music at the first stage of the scientific rev-
olution, "äðò-"åäò (Dordrecht etc. "ñðã).
Conring, E., Kirche und Staat nach der Lehre der niederla« ndischen Calvinisten in der er-
sten Ha«lfte des "æ. Jahrhunderts (Neukirchen-Vluyn "ñåä).
Cragg, G.R., From puritanism to the age of reason. A study of changes in religious thought
within the church of England "ååò to "æòò (Cambridge "ñäò).
Cramer, J.A., Abraham Heidanus en zijn cartesianisme (Utrecht "ððñ).

ãòå bibliography
 ^, De theologische faculteit te Utrecht ten tijde van Voetius (Utrecht "ñâá).
Crone, E., `Afgunst en ruzie tussen leermeesters in de stuurmanskunst', in:
Vereeniging Nederlandsch Historisch Scheepvaartmuseum Amsterdam, jaarverslag
"ñäñ, "ñåò en "ñå" (Amsterdam "ñåá) âæ-ãñ.
Crosland, M., Historical studies in the language of chemistry (London "ñåá).
Dahm, j.j., `Science and apologetics in the early Boyle lectures', in: Church
history âñ ("ñæò) "æá-"ðå.
Dam, H.J. van, `Filoloog en dichter in Leiden', in: H.J.M. Nellen and J. Trap-
man ed., De Hollandse jaren van Hugo de Groot ("äðâ-"åá") (Hilversum "ññå) åæ-
ðå.
Dankbaar, W.F., `De stichting van de Leidse universiteit en de eerste decennia
van haar bestaan', in: idem, Hoogtepunten uit het Nederlandsche calvinisme in de
zestiende eeuw (Haarlem "ñãå) "áå-"å".
Dauphinë, Guillaume de Saluste du Bartas, poe© te scientifique (Paris "ñðâ).
Davids, C.A., `Van Anthonisz tot Lastman. Navigatieboeken in Nederland in
de zestiende en het begin van de zeventiende eeuw', in: Lucas Jansz. Waghe-
naer van Enckhuysen. De maritieme cartografie in de Nederlanden in de zestiende en het
begin van de zeventiende eeuw (Enkhuizen "ñðã) æâ-ðð.
^ Zeewezen en wetenschap. De wetenschap en de ontwikkeling van de navigatietechniek in
Nederland tussen "äðä en "ð"ä (Amsterdam and Dieren "ñðä).
^, `Ondernemers in kennis. Het zeevaartkundig onderwijs in de Republiek
gedurende de zeventiende eeuw', in: De zeventiende eeuw æ ("ññ") âæ-ãð.
Dear, P. `Mersenne's suggestion: Cartesian meditation and the mathematical
model of knowledge in the seventeenth century', in: R. Ariew and M.
Grene, Descartes and his contemporaries. Meditations, objections and replies (Chicago
and London "ññä) ãã-åá.
Deason, G.B., `John Wilkins and Galileo Galilei: Copernicanism and biblical
interpretation in the protestant and catholic traditions', in: E.A. McKee
and B.G. Armstrong ed., Probing the reformed tradition (Louisville "ñðñ) â"â-
ââð.
Decavele, J. (ed.), Het eind van een rebelse droom. Opstellen over het calvinistisch bewind
te Gent ("äææ-"äðã) en de terugkeer van de stad onder de gehoorzaamheid van de koning
van Spanje ("æ september "äðã) (Gent "ñðã).
Dekker, E., `Sterrenkunde in de zeventiende eeuw', in: De zeventiende eeuw á
("ñðå) no.á, ðã-"òò.
Delambre, J.B.J., Histoire de l'astronomie moderne (á vol., Paris "ðá").
D'Elia, A., Christiaan Huygens. Una biografia intelletuale (Milan "ñðä).
Depau, R., Simon Stevin (Bruxelles "ñãá).
Dibon, P.A.G., L'enseignement philosophique dans les universitës nëerlandaises a© l'ëpoque
prë-cartësienne ("äæä-"åäò) (diss. Leiden, "ñäã).
^, Regards sur la Hollande du sie© cle d'or (Napoli "ññò).

bibliography ãòæ
Dijck, G.C.M. van, De Bossche optimaten. Geschiedenis van de Illustere Lieve Vrou-
webroederschap te 's Hertogenbosch, "â"ð-"ñæâ (Tilburg "ñæâ).
Dijksterhuis, E.J., Simon Stevin ('s-Gravenhage "ñãâ).
^, Simon Stevin. Science in the Netherlands around "åòò (The Hague "ñæò).
Dobbs, B.J., and M.C. Jacob, Newton and the culture of Newtonianism (New Jersey
"ññä).
Dobrzycki, J., (ed.), The reception of Copernicus' heliocentric theory. Proceedings from a
symposium organised by the Nicolas Copernicus committee of the International Union of
the History and Philosophy of Science, Torün, Poland, "ñæâ (Dordrecht and Boston
"ñæá) (also published as Colloquia Copernicana, i).
Donahue, W.H., The dissolution of the celestial spheres "äñä-"åäò (New York "ñð").
Dorsten, J.A. van, Poets, patrons and professors. Sir Philip Sydney, Daniel Roger and
the Leiden humanists (Leiden "ñåá).
Drake-Brockman, J.A., `The perpetuum mobile of Cornelis Drebbel', in:
W.D. Hackmann and J.A. Turner, Learning, language and invention: essays pre-
sented to Francis Maddison (Aldershot and Paris "ññã) "áã-"ãæ.
Dreyer, J.L.E., A history of astronomy from Thales to Kepler (second edition, New
York "ñäâ).
Duhem, P., Le syste© me du monde. Histoire des doctrines cosmologiques de Platon a© Coper-
nic ("ò vol., Paris "ñ"â-"ñäñ).
Duker, A.C., Gisbertus Voetius (ã vol., Leiden "ðñæ-"ñ"ä).
Dunin Borkowski, S. von, Spinoza (ã vol., Mu«nster "ñââ-"ñâå).
Eastwood, B.S., `Kepler as historian of science: precursors of Copernicus he-
liocentrism according to De revolutionibus, i, "ò', in: Proceedings of the American
Philosophical Society held at Philadelphia for Promoting Useful Knowledge "áå ("ñðá)
âåæ-âñã.
^, `Origins and contents of the Leiden planetary configuration (Ms. Voss. q.
æñ, fol ñâv), an artistic astronomical schema of the early Middle Ages', in:
Viator "ã ("ñðâ) "-ãò.
Ebels-Hoving, B., `Theorie en therapie. Antonius Deusing ("å"á-"ååå) en de
koorts', in: F. Huisman and C. Santing ed., Medische geschiedenis in regionaal
perspectief: Groningen "äòò-"ñòò (Rotterdam "ññæ) ãñ-åð.
Eeghen, I.H. van., De Amsterdamse boekhandel "åðò-"æáä, (å vol., Amsterdam
"ñåò-"ñæð).
^ `Frederik de Wit, Amsterdams uitgever', in: Jacob Aertz. Colom's kaart van
Holland in "åð" (Alphen aan den Rijn "ññò).
Ellinger, G., Geschichte der neulateinischen Literatur Deutschlands im sechzehnten Jahr-
hundert, iii-", Geschichte der neulateinischen Lyrik in den Niederlanden vom Ausgang
des fu« nfzehnten bis zum Beginn des siebzehnten Jahrhunderts (Berlin "ñââ).
Eschweiler, K., `Die Philosophie der spanischen Spa« tscholastik auf der

ãòð bibliography
 deutschen Universita« ten des "æ. Jahrhunderts', in: Spanischen Forschungen der
Go« rres-Gesellschaft " ("ñáð) áä"-âáä.
Evans, R.J.W., Rudolf ii and his world. A study in intellectual history "äæå-"å"á (Ox-
ford "ñæâ).
Evenhuis, Ook dat was Amsterdam, iii, De kerk der hervorming in de tweede helft van
de zeventiende eeuw: nabloei en inzinking (Baarn "ñæ"); iv, De kerk der hervorming in
de achttiende eeuw: de grote crisis (Baarn "ñæã).
Evers, M., `Pro Newtone et religione: de receptie van Newton en de Engelse
fysicotheologen in de `Bibliothe© que ancienne et moderne' ("æ"ã-"æáæ), Doc-
umentatieblad werkgroep achttiende eeuw áò ("ñðð) pp. áãæ-åæ.
Eyffinger, A., `The Dutch period in the life of Hugo Grotius', in: Hugo Gro-
tius: a great European "äðâ-"åãä. Contributions concerning his activities as a humanist
scholar (Delft "ñðâ) ä-áâ.
Feingold, M., The mathematicians' apprenticeship. Science, universities and society in
England, "äåò-"åãò (Cambridge etc. "ñðã).
Ferguson, J., Bibliotheca chemica. A bibliography of books on alchemy chemistry and
pharmaceutics ("ñòå; repr. á vol. London "ñäã).
Fix, A.C., `Willem Deurhoff ("åäò-"æ"æ): merchant and philosopher', in:
Geschiedenis van de wijsbegeerte in Nederland " ("ññò) "äâ-"åã.
Fokker, A.A., `Philippus Lansbergen en zijne zonen Pieter en Jacob. Bijdrage
tot hun leven', in: Archief. Vroegere en latere mededeelingen voornamelijk in betrek-
king tot Zeeland, i, part ä ("ðåá) äá-"òò.
Fontaine Verwey, H. de la, Uit de wereld van het boek, iii, In en om de `Vergulde
Sonnewyser' (Amsterdam "ñæñ).
Frijhoff, W. Th.M., La sociëtë nëerlandaise et ses graduës, "äæä-"ð"ã. Une recherche së-
rielle sur le statut des intellectuels a© partir des registres universitaires (Amsterdam
"ñð").
Fruin, R., `Een brief van Philippus van Lansbergen', in: Archief. Vroegere en la-
tere mededeelingen voornamelijk in betrekking tot Zeeland ("ñòâ) "ãâ-"ãð.
Fuchs, Th., Die Mechanisierung des Herzens. Harvey und Descartes ^ der vitale und der
mechanische Aspekt des Kreislaufs (Frankfurt am Main "ññá).
Galama, S., Het wijsgerig onderwijs aan de hogeschool te Franeker "äðä-"ð"" (Franeker
"ñäã).
Galuzzi, P. (ed.), Novita© celesti e crisi di sapere. Atti del convegno internazionale di studi
Galileiani (Firenze "ñðã).
Gascoigne, J., `From Bentley to the Victorians: the rise and fall of British
Newtonian natural theology', in: Science in context á ("ñðð) á"ñ-áäå.
Gaukroger, S., Descartes. An intellectual biography (Oxford "ññä).
Gent, R.H. van, `De hemelatlas van Andreas Cellarius: het meesterwerk van
een vergeten Hollandse kosmograaf', in: Caert-thresoor "ñ (áòòò) ñ-áä.
Gerlo, A., `Copernic et Simon Stevin', in: Ciel et terre åñ ("ñäâ) áææ-áðð.

bibliography ãòñ
Geyer-Kordesch, J., `Deutschsprachiche Bu«cher aus Holland: medizinische
Kontroversen und ihr Publikum in Deutschland "åðò-"æâò', in: M.J. van
Lieburg and R. Toellner ed., Deutsch-niederla« ndische Beziehungen in der Medizin
des "æ. Jahrhunderts (Amsterdam "ñðá).
Gibbs, C.G., `The role of the Dutch Republic as the intellectual entrepot of
Europe in the seventeenth and eighteenth centuries, c. "åðò-"æâò', in:
BMGN ðå ("ñæ") áää-áðæ.
Gillespie, N.C., `Natural history, natural theology and social order: John Ray
and the `Newtonian ideology'', in: Journal for the history of biology áò ("ñðæ) "-
ãñ.
Gingerich, O, The eye of heaven. Ptolemy, Copernicus, Kepler (New York "ññâ).
Glazemaker "åðá-"ñðá. Catalogus bij een tentoonstelling over de vertaler Jan Hendriksz
Glazemaker in de universiteitsbibliotheek van Amsterdam (Amsterdam "ñðá).
Graafland, C., `Structuurverschillen tussen Voetiaanse en coccejaanse ge-
loofsleer', in: Broeyer and Van der Wall ed. ("ññã) áð-äâ.
Grafton, A., `Civic humanism and scientific scholarship at Leiden', in: Th.
Bender (ed.), The university and the city. From medieval origins to the present (New
York "ñðð) äñ-æð.
^, `Humanism, magic and science', in: A. Goodman and A. MacKay, The im-
pact of humanism on western Europe (London and New York "ññò) ññ-""æ.
^, `Humanism and science in Rudolphine Prague: Kepler in context', in: idem,
Defenders of the text. The traditions of scholarship in an age of science, "ãäò-"ðòò (Cam-
bridge (Mass.) and London "ññ") "æð-áòâ.
^, Joseph Scaliger. A study in the history of classical scholarschip, ii, Historical chronology
(Oxford "ññâ).
Grant, E., Planets, stars and orbs. The medieval cosmos "áòò-"åðæ (Cambridge "ññã).
Griffin, M.I.J., Latitudinarianism in the seventeenth-century Church of England (Lei-
den "ññá).
Gro«ssing, H., Humanistische naturwissenschaft. Zur Geschichte der Wiener mathema-
tischen Schulen des "ä. und "å. Jahrhunderts (Baden-Baden "ñðâ).
Guhrauer, G.E., Joachim Jungius und sein Zeitalter (Stuttgart and Tu«bingen "ðäò).
Gu«nther, S., `Die Kompromiss-Weltsysteme des xvi, xvii und xviii Jahr-
hunderts', in: Annales internationales d'histoire. Congre© s de Paris "ñòò. äe section.
Histoire des sciences (Paris "ñò") "á"-"ãä.
^, Varenius (Leipzig "ñòä) (Klassiker der Naturwissenschaften, iv).
Guerrini, A., `The Tory Newtonians: Gregory, Pitcairne, and their circle', in:
Journal of British studies áä ("ñðå) áðð-â"".
Haak, S.P., Paullus Merula "ääð-"åòæ (Zutphen "ñò").
Haan, A.A.M. de, `Geschiedenis van het wijsgerig onderwijs te Deventer', in:
H.W. Blom, H.A. Krop and M.R. Wielema ed., Deventer denkers. De geschie-
denis van het wijsgerig onderwijs te Deventer (Hilversum "ññâ) áñ-"áá.

ã"ò bibliography
 Haasbroek, N.D., Gemma Frisius, Tycho Brahe and Snellius and their triangulations
(Delft "ñåð).
Hallyn, F., `Un poe© me inëdit de Philippe Lansbergen sur l'ëtoile nouvelle de
"åòã', Humanistica Lovaniensia ãå ("ññæ) áäð-áåä.
^, `La prëface de Gemma Frisius aux Ephemerides de Stadius ("ääå)', in: Scien-
tiarum historia áã ("ññð) â-"ä.
Hannaway, O., The chemists and the word. The didactic origins of chemistry (Baltimore
and London, "ñæä).
Hartfelder, K., Philipp Melanchthon als praeceptor Germaniae (Berlin "ððñ; repr.
Nieuwkoop "ñåã).
Harris, L.E., The two Netherlanders. Humphrey Bradley and Cornelis Drebbel (Leiden
"ñå").
Heckel, J., Cura religionis, jus in sacra, jus circa sacra (Darmstad "ñåá).
Heesakkers, Ch., and W. Reinders, Genoeglijk bovenal zijn mij de Muzen. De Leidse
neolatijnse dichter Janus Dousa ("äãä-"åòã) (Leiden "ññâ).
Helden, A. van, `Huygens and the astronomers', in: H.J.M. Bos a.o. ed., Stud-
ies on Christiaan Huygens (Lisse "ñðò) "ãæ-"åä.
^, Measuring the universe. Cosmic dimensions from Aristarchus to Halley (Chicago and
London "ñðä).
Heuvel, C.M.J.M. van den, `Papiere bolwercken'. De introductie van de Italiaanse
stede- en vestingbouw in de Nederlanden ("äãò-"åòñ) en het gebruik van tekeningen (Al-
phen aan den Rijn "ññ").
^, `Architectuurmodellen en voorstellingen van een logische orde: Stevin en
Ramus', in: Feit & fictie. Tijdschrift voor de geschiedenis van de representatie á ("ññã)
ñä-""".
^, `De huysbou, de crychconst en de wysentijt. Stevins teksten over architec-
tuur, stede- en vestingbouw in het licht van zijn wetenschappelijk oeuvre',
in: V. Logghe ed., Spiegeling en daet. Simon Stevin van Brugghe ("äãð-"åáò) (Cata-
logue exposition Brugge) (Brugge "ññä) ãã-åñ.
Hooykaas, R., Humanisme, science et rëforme. Pierre de la Ramëe ("ä"ä-"äæá) (Leiden
"ñäð).
^, `The reception of Copernicanism in England and the Netherlands', in: C.
Wilson e.a., The Anglo-Dutch contribution to early modern society. An Anglo-Neth-
erlands symposium (Oxford "ñæå) ââ-ãã.
^, G.J. Rheticus' treatise on Holy Scripture and the motion of the earth (Amsterdam etc.
"ñðã).
Hoppe, B., `Die Vernetzung der mathematisch ausgerichteten Anwendungs-
gebiete mit den Fa« chern des Quadriviums in der Fru«hen Neuzeit', in: I.
Hantsche ed., Der `mathematicus'. Zur Entwicklung und Bedeutung einer neuen Ber-
ufsgruppe in der Zeit Gerhard Mercators (Bochum "ññå) (dsm ã) "-ãò.

bibliography ã""
Huisman, C., Neerlands Israe« l. Het natiebesef der traditioneel-gereformeerden in de acht-
tiende eeuw (Dordrecht "ñðâ).
Huisman, F., Stadsbelang en standsbesef. Gezondheidszorg en medisch beroep in Groningen
"äòò-"æâò (Rotterdam "ññá).
Huisman, G.C., `Boeken en brieven van Nicolaus Mulerius', in: Biblotheek, we-
tenschap en cultuur. Opstellen aangeboden aan mr. W.R.H. Koops bij zijn afscheid als
bibliothecaris der Rijksuniversiteit te Groningen (Groningen "ññò).
Ihsanoglu, E., `Introduction of western science to the Ottoman world: a case
study of modern astronomy ("ååò-"ðåò)', in: E. Ihsanoglu (ed.) Transfer of
modern science and technology to the Muslim world (Istanbul "ññá) åæ-"áò.
Israel, J.I., The Dutch Republic. Its rise, greatness and fall "ãææ-"ðòå (Oxford "ññä).
Jaeger, F.M., Cornelis Drebbel en zijne tijdgenoten (Groningen "ñáá).
Janssen, A., `Wirkung eines Romans als Inspirationsquelle: Francis Godwins
The Man in the Moon', in: Arcadia. Zeitschrift fu« r vergleichende Literaturwis-
senschaft áò ("ñðä) áò-ãå.
Janssen, F.A., `Dutch translations of the Corpus Hermeticum', in: T. Croiset
van Uchelen, K. van der Horst and G. Schilder, ed., Theatrum orbis librorum.
Liber amicorum presented to Nico Israel on the occasion of his seventieth bitrhday
(Utrecht "ñðñ) "âæ-"äæ.
Johnson, F.R., `Astronomical text-books in the sixteenth century', in: E.A.
Underwood ed., Science medicine and history. Essays on the evolution of scientific
thought and medical practice writtenin honour of Charles Singer, i (London etc.
"ñäâ) áðä-âòá.
Johnston, S., `The identity of the mathematical practitioner in "åth-century
England', in: I. Hantsche ed., Der `mathematicus'. Zur Entwicklung und Bedeu-
tung einer neuen Berufsgruppe in der Zeit Gerhard Mercators (Bochum "ññå)
(DSM ã) ñâ-"áò.
Jorink, H.G.M., `Tussen Aristoteles en Copernicus. De natuurfilosofische op-
vattingen van Nicolaus Mulerius ("äåã-"åâò), in: H.A. Krop, J.A. van Ru-
ler, A.J. Vanderjagt, Zeer kundige professoren. Beoefening van de filosofie in Gronin-
gen van "å"ã tot "ññå (Hilversum "ññæ) åñ-ðâ.
Juynboll, W.M.C., Zeventiende-eeuwsche beoefenaars van het Arabisch in Nederland
(Utrecht "ñâ").
Ka«stner, A.G., Geschichte der Mathematik seit der Wiederherstellung der Wissenschaften
bis an das Ende des achtzehnten Jahrhunderts ã vol. (Go«ttingen "æñå-"ðòò, repr.
Hildesheim/New York "ñæò).
Kallinen, M., Change and stability. Natural philosophy at the academy of Turku ("åãò-
"æ"â) (Helsinki "ññä).
Karpp, H., `Der Beitrag Keplers und Galileis zum neuzeitlichen Schriftver-
sta« ndnis', in: Zeitschrift fu« r Theologie und Kirche åæ ("ñæò) ãò-ää.

ã"á bibliography
 Keuning, J., and M. Donkersloot-de Vrij, Willem Jansz. Blaeu. A biography and
history of his works as a cartographer and publisher (Amsterdam "ñæâ).
Kleerkooper, M.M., and W.P. van Stockum, De boekhandel te Amsterdam voorna-
melijk in de "æe eeuw (á vol., The Hague "ñ"ã-"ñ"å).
Korninger, S., Die Naturauffassung in der englischen Dichtung des "æ. Jahrhunderts
(Wien-Stuttgart "ñäå) (Wiener Beitra« ge zur englischen Philologie, åã).
Kossmann, E.F., De boekhandel te `s Gravenhage tot het eind van de "ðde eeuw (The
Hague "ñâæ).
Krogt, P. van der, Globi Neerlandici. The production of globes in the Low Countries
(Utrecht "ññâ).
^, `Commercial cartography in the Netherlands with particular reference to
atlas production ("åth-"ðth centuries)', in: La cartografia dels Pa|« sos Baixos
(Barcelona "ññä) æ"-"ãò.
Kuhn, Th., The Copernican revolution. Planetary astronomy in the development of western
thought (Cambridge, Mass. "ñäæ).
Kusukawa, S., The transformation of natural philosophy. The case of Philip Melanchthon
(Cambridge "ññä).
Laplanche, F., L'ëcriture, le sacrë et l'histoire. Eèrudits et politiques protestants devant la
Bible en France au xvii e sie© cle (Amsterdam and Maarssen "ñðå).
^, `Dëbats et combats autour de la Bible dans l'orthodoxie rëformëe', in: J.-R.
Armogathe ed., Le grand sie© cle et la Bible (Paris "ñðñ) ""æ-"ãò.
Laursen, J.C., and J.P. McDonald, `The beneficial lies controversy in the Hu-
guenot Netherlands, "æòä-"æâ": an unpublished manuscript at the root of
the cas Saurin', in: Studies on Voltaire and the eighteenth century, cccxix (Oxford
"ññã) åæ-"òâ.
Lerner, M.-P., `L' `hërësie' hëliocentrique: du soupcon a© la condamnation', in:
Sciences et religion de Copernic a© Galilëe ("äãò-"å"ò) (Rome "ñññ).
Lieburg, F.A., De nadere reformatie in Utrecht ten tijde van Voetius. Sporen in de gere-
formeerde kerkeraadsacta (Rotterdam "ñðñ).
Lindeboom, J., Frederik Adolf van der Marck, Een achttiende-eeuwsch leeraar van het
natuurrecht (The Hague "ñãæ).
Maanen, J.A. van, `Korrespondenten von G.W. Leibniz: Joachim Nieuwstadt,
geb. um "åáã ^ gest. nach "åðã', in: Studia Leibnitiana "ä ("ñðâ) ""ä-""ñ.
^, Facets of seventeenth century mathematics in the Netherlands (dissertation Utrecht
"ñðæ).
McAdoo, H.R., The spirit of Anglicanism. A survey of Anglican theological method in
the seventeenth century (London "ñåä).
McColley, G., `An early friend of the Copernican theory: Gemma Frisius', in:
Isis áå ("ñâæ) âáá-âáä.
McGahagan, T.A., Cartesianism in the Netherlands, "åâñ-"åæå; the new science and the

bibliography ã"â
 Calvinist counter-reformation (unpublished dissertation, Universiteit of Penn-
sylvania, "ñæå).
Marnef, G., Het calvinistisch bewind te Mechelen "äðò-"äðä (Kortrijk "ñðæ).
Matthey, I., `De betekenis van de natuur en de natuurwetenschappen voor
Constantijn Huygens', in: H. Bots ed., Constantijn Huygens. Zijn plaats in ge-
leerd Europa (Amsterdam "ñæâ) ââã-ãäñ.
Meertens, P.J., Letterkundig leven in Zeeland in de zestiende en de eerste helft der zeven-
tiende eeuw (Amsterdam "ñãâ).
Meinsma, K.O., Spinoza et son cercle. Etude critique historique sur les hëtërodoxes hol-
landais (Paris "ñðâ).
Menk, G., Die Hohe Schule Herborn in ihrer Fru« hzeit ("äðã-"ååò). Ein Beitrag zum
Hochschulwesen des deutschen Kalvinismus im Zeitalter der Gegenreformation (Wiesba-
den "ñð"; Vero«ffentlichungen der Historischen Kommission fu«r Nassau,
âò).
Meskens, A., Wiskunde tussen Renaissance en barok. Aspecten van wiskunde-beoefening
te Antwerpen "ääò-"åáò (Antwerp "ññã) (Publikaties van de stadsbibliotheek
en het archief en museum voor het Vlaamse cultuurleven, ã"-ãâ).
Methuen, C., `The role of the heavens in the thought of Philip Melanchthon',
in: Journal of the history of ideas äæ ("ññå) âðä-ãòâ.
Metzger, H., Attraction universelle et religion naturelle chez quelques commentateurs an-
glais de Newton (â vol., Paris "ñâð).
Michel, H., `Le mouvement perpetuel de Drebbel', in: Physis "â ("ñæ") áðñ-áñã.
Moesgaard, K.P., `How Copernicanism took root in Denmark and Norway',
in: Reception ("ñæá), ""æ-"ä".
^, `Cosmology in the wake of Tycho Brahe's astronomy', in: W. Yourgrau and
A.D. Beck ed., Cosmology, history and theology (New York and London "ñææ)
áñâ-âòä.
Monchamp, G., Galilëe et la Belgique. Essai historique sur les vicissitudes du syste© me de
Copernic en Belgique (Saint Trond and Brussels, "ðñá).
Mormino, G., Penetralia motus. La fondazione relativistica della meccanica in Chris-
tiaan Huygens, con l'edizione del Codex Hugeniorum æA (Florence "ññâ).
Mostert, R., and M. Mostert, `Using astronomy as an aid to dating manu-
scripts. The example of the Leiden Aratea planetarium', in: Quaerendo áò
("ññò) áãð-áå".
Muller, E. and K. Zandvliet (ed.), Admissies als landmeter in Nederland voor "ð""
(Alphen aan den Rijn "ñðæ).
Muller, R.A., Post-reformation reformed dogmatics, i, Prolegomena to theology (Grand
Rapids "ñðæ); ii, Holy Scripture: the cognitive foundation of theology (Grand Rapids
"ññâ).
Nakayama, S., `Diffusion of Copernicanism in Japan', in: Reception ("ñæá) "äâ-
"ðð.

ã"ã bibliography
 Nauta, D., Samuel Maresius (Amsterdam "ñâä).
Nellen, H.J.M., Ismae« l Boulliau ("åòä-"åñã. Astronome, ëpistolier, nouvelliste et inter-
mëdiaire scientifique. Ses rapports avec les milieux du `libertinage ërudit' (Amsterdam
and Maarssen "ññã).
Nelson, A., `Hugo Grotius. Quelques observations sur ses dëbuts comme phi-
lologue, sur ses ëtudes de droit romain et sur ses relations avec J.-A. de
Thou, historien et prësident au Parlement de Paris', in: Kungl. humanistiska
vetenskaps-samfundet i Uppsala. Aîrsbok, "ñäá, ââ-åâ.
Nobbs, D., Theocracy and toleration. A study of the disputes in Dutch Calvinism from
"åòò to "åäò (Cambridge "ñâð).
Nouhuys, T. van, The age of two-faced Janus. The comets of "äææ and "å"ð and the decline
of the Aristotelian world view in the Netherlands (Leiden "ññð).
North, J.D., `The reluctant revolutionaries: astronomy after Copernicus', in:
Colloquia copernicana, iii, Astronomy of Copernicus and its background (Wroclaw
"ñæä) "åñ-"ðã.
Obbema, P.F.J., `Die Handschrift', in: B. Bischoff e.a., Aratea. Kommentar zum
Aratus des Germanicus ms. Voss. lat. Q. æñ. Bibliotheek der Rijksuniversiteit Leiden
(Luzern "ñðñ; companion volume to a facsimile edition of the manuscript).
Oeser, E., `Copernicus und die a« gyptische Hypothese. Ein Beitrag zur Frage
nach der Struktur wissenschaftlicher Revolutionen', in: Philosophia naturalis
"ã ("ñæâ) áæå-âòð.
Ortroy, F. van, Bio-bibliographie de Gemma Frisius fondateur de l'ëcole Belge de gëogra-
phie, de son fils Corneille et de ses neveux les Arsenius (Bruxelles "ñáò, repr. Am-
sterdam "ñåå).
Pagnoni-Sturlese, M.R., `Lazar Zetzner, bibliopola Argentinensis. Alchimia e
lullismo a Strasburgo agli inizi dell'eta© moderna', in: M.J.F.M. Hoenen and
A. de Libera ed., Albertus Magnus und der Albertismus. Deutsche philosophische
Kultur des Mittelalters (Leiden "ññä) âäâ-âæñ.
Pater, C. de, `Experimental physics', in: Th.H. Lunsingh Scheurleer and
G.H.M. Posthumus Meyjes ed., Leiden university in the seventeenth century: an
exchange of learning (Leiden "ñæä) âòñ-âáæ.
^, Petrus van Musschenbroek ("åñá-"æå"), een newtoniaans natuuronderzoeker (diss.
Utrecht "ñæñ).
^, Ds. Hermanus Johannes Krom: worstelen met `geloof en wetenschap', in:
Worstelende wetenschap. Aspecten van wetenschapsbeoefening in Zeeland van de zestiende
tot in de negentiende eeuw (Separate issue from: Archief. Mededelingen van het Ko-
ninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, "ñðæ) "ðá-áòä.
^, `The textbooks of `s Gravesande and Van Musschenbroek in Italy', in: C.S.
Maffioli and L.C. Palm ed., Italian scientists in the Low Countries in the xvii th
and xviii th centuries (Amsterdam "ñðñ) áâ"-áã".
^, `Nicolaus Engelhard ("åñå-"æåä) en zijn kritiek op de Beginselen der na-

bibliography ã"ä
 tuurkunde van Petrus van Musschenbroek ("åñá-"æå"): wolffianisme versus
newtonianisme' in: tggnwt "â ("ññò) "ã"-"åá.
Pedersen, O., `In quest of Sacrobosco', in: jha "å ("ñðä) "æä-áá".
Petersen, P., Geschichte der aristotelischen Philosophie im protestantischen Deutschland
(Leipzig "ñá", repr. Stuttgart-Bad Cannstatt "ñåã).
Philipp, W., Das Werden der Aufkla« rung in theologiegeschichtlicher Sicht (Go«ttingen
"ñäæ).
Pingrë, A.-G., Annales cëlestes du dix-septie© me sie© cle, M.G. Bigourdan ed. (Paris
"ñò").
Poortman, W.C. and J. Augusteijn, Kaarten in bijbels ("åe-"ðe eeuw) (Zoetermeer
"ññä).
Popkin, R.H., `Cartesianism and biblical criticism', in: Th. M. Lennon and
J.M. Nicholas (ed.), Problems of Cartesianism (Kingston and Montreal "ñðá)
å"-ð".
Posthumus Meyjes, E.J.W., Jacobus Revius, zijn leven en werken (Amsterdam "ðñä).
Price, D.J. de S., `Contra-Copernicus: a critical re-estimation of the mathe-
matical planetary theory of Ptolemy, Copernicus and Kepler', in: M. Cla-
gett ed., Critical problems in the history of science (Madison "ñäñ) "ñæ-á"ð.
Pumphrey, S., `Neo-Aristotelianism and the magnetic philosophy', in: J.
Henry and S. Hutton ed., New perspectives on Renaissance thought (London
"ññò) "ææ-"ðñ.
Radelet-De Grave, P., `La reception du Copernicanisme dans les milieux je-
suites belges', in: Opsomer ðñ-"òò.
Rademaker, C.S.M., Life and work of Gerardus Joannes Vossius ("äææ-"åãñ) (Assen
"ñð").
Rappard, F.A. van, Ernst Brinck, eerst secretaris van het Nederlandsche gezantschap te
Konstantinopel, later burgemeester van Harderwijk (Utrecht "ðåð).
Redondi, P., `Libert Froidmont `opposant' et ami de Galilëe', in: A.-C. Berne© s
ed., Libert Froidmont et les resistances aux revolutions scientifiques (Haccourt "ñðð)
ðâ-"òâ.
H. Richter, Willem Janszoon Blaeu with Tycho Brahe on Hven, and his map
of the island: some new facts', in: Imago mundi â ("ñâñ) äâ-åò.
Ridder-Symoens, H. de, `Enkele gegevens over Joos Balbiaens universitaire
studies', in: Handelingen der Maatschappij voor geschiedenis en oudheidkunde te Gent,
nieuwe reeks ãò ("ñðå) ñæ-"òò.
Ridderbos, S., De philologie aan de Leidsche universiteit gedurende de eerste vijfentwintig
jaren van haar bestaan (Leiden "ñòå).
Roorda, D.J., `Prins Willem iii en het Utrechtse regeringsreglement. Een
schets van gebeurtenissen, achtergronden en problemen', in: Van standen
tot Staten. åòò jaar Staten van Utrecht "âæä-"ñæä (Utrecht "ñæä) ñ"-"ââ.
Rothschuh, K.E., `Henricus Regius und Descartes. Neue Einblicke in die

ã"å bibliography
 fru«he Physiologie ("åãò-"åã") des Regius', in: Archives internationales d'histoire
des sciences á" ("ñåð) âñ-åå.
Rudolph, H., `Kosmosspekulation und Trinita« tslehre. Ein Beitrag zur Bezie-
hung zwischen Weltbild und Theologie bei Paracelsus', in: Paracelsus in der
Tradition (Salzburger Beitra« ge zur Paracelsusforschung á") (Wien "ñðò) âá-
ãæ.
Ruestow, E.G., Physics at "æth and "ð th century Leiden (The Hague "ñæâ).
Ruler, J.A. van, The crisis of causality. Voetius and Descartes on God, nature and change
(Leiden etc. "ññä).
^, `Waren er muilezels op de zesde dag? Descartes, Voetius en de zeventiende-
eeuwse methodenstrijd', in: F. Egmond, E. Jorink and R. Vermij ed., Ko-
meten, monsters en muilezels. Het veranderende natuurbeeld en de natuurwetenschap in de
zeventiende eeuw (Haarlem "ñññ) "áò-"âá.
Ruska, J., Tabula smaragdina. Ein Beitrag zur Geschichte der hermetischen Literatur
(Heidelberg "ñáå).
Russel, J.L., `Kepler's laws of planetary motions, "åòñ-"ååå', in: bjhs á ("ñåã)
"-áã.
^, `The Copernican system in Great Britain', in: Reception ("ñæá), "ðñ-áâñ.
^, `Catholic astronomers and the Copernican system after the condemnation
of Galileo', in: Annals of science ãå ("ñðñ) âåä-âðå.
Salman, J., Populair drukwerk in de Gouden Eeuw. De almanak als lectuur en handels-
waar (Zutphen "ñññ).
^, `Van sodanige almanacken, die gevult zijn met ergerlijcke bijvoegselen en
oncuyse en onstigtelijcke grillen', in: Literatuur "ò ("ññâ) æã-ðò.
Sandblad, H., `The reception of the Copernican system in Sweden', in: Recep-
tion ("ñæá), áã"-áæò.
Sandler, Chr., Johann Baptista Homann, Mattha« us Seutter und ihre Landkarten. Ein
Beitrag zur Geschichte der Kartographie (Amsterdam s.a. ["ñåá]).
Sassen, F., Het oudste wijsgerig onderwijs te Leiden ("äæä-"å"ñ) (Amsterdam "ñã")
(Mededeelingen der Nederlandsche Akademie van Wetenschappen, afdeel-
ing letterkunde, new series vol. iv no. "). [a]
^, Henricus Renerius, de eerste `cartesiaansche' hoogleeraar te Utrecht (Amsterdam "ñã")
(Mededeelingen der Nederlandsche Akademie van Wetenschappen, afdeel-
ing letterkunde, new series vol. iv no. áò). [b]
^, `Adriaan Heereboord ("å"ã-"åå"). De opkomst van het cartesianisme te Lei-
den', in: Algemeen Nederlandsch tijdschrift voor wijsbegeerte en psychologie âå ("ñãá-
"ñãâ) "á-áá.
^, Het wijsgerig onderwijs aan de illustere school te Breda ("åãå-"ååñ) (Amsterdam "ñåá)
(Mededelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschap-
pen, afd. letterkunde, nieuwe reeks xxv no. æ).
^, Johan Lulofs ("æ""-"æåð) en de reformatorischeVerlichting in de Nederlanden (Amster-

bibliography ã"æ
 dam "ñåä) (Mededelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie van We-
tenschappen, afd. letterkunde, nieuwe reeks xxviii nr. æ).
Saunders, J.L. Justus Lipsius. The philosophy of Renaissance Stoicism (New York
"ñää).
Savage-Smith, E., and C. Wakefield, `Jacob Golius and celestial cartography',
in: W.D. Hackmann and J.A. Turner, Learning, language and invention: essays
presented to Francis Maddison (Aldershot and Paris "ññã) áâð-áåò.
Schaffer, S., `Newton's comets and the transformation of astrology', in: P.Cur-
ry ed., Astrology, science and society. Historical essays (Woodbridge "ñðæ) á"ñ-áãâ.
Schama, S., The embarrassment of riches. An interpretation of Dutch culture in the Gold-
en Age (London "ñðæ).
Schatzberg, W., `Gottsched as a populariser of science', in: Modern language notes
ðâ ("ñåð) æäâ-æää.
Schenkeveld-Van der Dussen, M.H., `Een dominee als kosmoloog', in: H. van
Dijk a.o. ed., In de zevende hemel. Opstellen voor P.E.L. Verkuyl over literatuur en
kosmos (Groningen "ññâ) "ææ-"ð".
Schilder, G., The world map of "ååñ by Jodocus Hondius the elder and Nicolaas Visscher
(Amsterdam "ñæð).
^, Monumenta cartographica Neerlandica, iii, Twee wandkaarten van de wereld van
Blaeu: "å"ñ en "åãä/ãå. Two wall-maps of the world by Blaeu: "å"ñ and "åãä-"åãå (Al-
phen aan den Rijn "ññò).
^, Monumenta cartographica Neerlandica, iv, Losse kaarten en topografische prenten uit-
gegeven door Willem Jansz. Blaeu. Single-sheet maps and topographical prints published
by Willem Jansz. Blaeu (Alphen aan den Rijn "ññâ).
Schilder, G., and J. Weelu, The world map of "å"" by Pieter van der Keere (Amster-
dam "ñðò).
Schilling, H., `Afkeer van domineesheerschappij: ein neuzeitlicher Typus des
Antiklerikalismus', in: P.A. Dykema and H.A. Oberman ed., Anticlericalism
in late medieval and early modern Europe (Leiden "ññâ) åää-ååð.
Schmitt, C.B., `Philosophy and science in sixteenth-century universities: some
preliminary comments', in: J.E. Murdoch and E.D. Schneider, i., Johannes
Faulhaber "äðò-"åâä. Rechenmeister in einer Welt des Umbruchs (Basel etc. "ññâ).
Schneppen, H., Niederla« ndische Universita« ten und deutsches Geistesleben. Von der
Gru« ndung der Universita« t Leiden bis ins spa« te "ð. Jahrhundert (Mu«nster "ñåò).
Schofield, C.J. Tychonic and semi-Tuchonic world systems (New York "ñð").
Scholder, K., Urspru« nge und Probleme der Bibelkritik im "æ. Jahrhundert. Ein Beitrag
zur Entstehung der historisch-kritischenTheologie (Mu«nchen "ñåå). [English trans-
lation: The birth of modern critical theology. Origins and problems of biblical criticism in
the seventeenth century (London and Philadelphia "ññò)].
Schotel, G.D.J., Bijdrage tot de geschiedenis der kerkelijke en wereldlijke kleeding (á
vol., The Hague "ðäã-"ðäå).

ã"ð bibliography
 ^, De openbare eeredienst der Nederl. Hervormde Kerk in de zestiende, zeventiende en acht-
tiende eeuw, second edition, H.C. Rogge ed., (Leiden s.a.).
Schuster, J.A., Descartes and the scientific revolution "å"ð-"åâã. An interpretation (un-
published PhD dissertation, Princeton university, "ñææ).
Secret, F., `Rëforme et alchemie', in: Bulletin de la Sociëtë de l'histoire du protestan-
tisme franc° ais "áã ("ñæð) "æâ-"ðå.
Seidengart, J., `Les thëories cosmologiques de Christiaan Huygens', in: Huy-
gens et la France (Paris "ñðá) áòñ-ááá.
Shapiro, B., `Latitudinarianism and science in seventeenth-century England',
in: Past and present ãò ("ñåð) "å-ã".
^, John Wilkins "å"ã-"åæá. An intellectual biography (Berkeley and Los Angeles
"ñåñ).
Shirley, R.W., The mapping of the world. Early printed world maps "ãæá-"æòò (London
"ñðâ).
Smet, A. de, `Gemma Frisius et Nicolas Copernic', in: Der Globusfreund á"-áâ
("ñæá-"ñæã) æá-ðò.
^, `Copernic et les Pays-Bas', in: Janus åò ("ñæâ) "â-áâ.
^, `Rembertus Dodoens (Dodonaeus) en Nicolaus Copernicus', in: Studia
Mechliniensia. Bijdragen aangeboden aan dr. Henry Joosen t.g.v. zijn åäe verjaardag (Ma-
lines/Mechelen "ñæå) "ðä-"ðñ.
Smit, J., Dirck Rembrantsz van Nierop "å"ò-"åðá (á vol., private edition [Winkel
"ññá]).
Snelders, H.A.M., `Alkmaarse natuurwetenschappers uit de "åde en "æde
eeuw', in: Van Spaans beleg tot Bataafse tijd. Alkmaars stedelijk leven in de "æde en
"ðde eeuw (Alkmaarse historische reeks, ã) (Zutphen "ñðò) "ò"-"áá.
^, `Antoni van Leeuwenhoek's mechanistic view of the world', in: L.C. Palm
and H.A.M. Snelders ed., Antoni van Leeuwenhoek "åâá-"æáâ. Studies on the life
and work of the Delft scientist commemoratin the âäòth anniversary of his birthday (Am-
sterdam "ñðá) äæ-æð.
^, `Science and religion in the seventeenth century: the case of the northern
Netherlands', in: C.S. Maffioli and L.C. Palm ed., Italian scientists in the Low
Countries in the xvii th and xviii th centuries (Amsterdam "ñðñ) åä-ææ.
Stephenson, B., Kepler's physical astronomy (Princeton "ññã).
Stewart, M.A., `Libertas philosophandi: from natural to speculative philoso-
phy', in: Australian journal of politics and history ãò (ññã) áñ-ãå.
Stimson, D., The gradual acceptance of the Copernican theory of the universe (New York
"ñ"æ).
Strien, T. van, `De zeven planeten volgens Jeremias de Decker', in: H. van
Dijk, M.H. Schenkeveld-van der Dussen and J.M.J. Sicking ed., In de ze-
vende hemel. Opstellen voor P.E.L. Verkuyl over literatuur en kosmos (Groningen
"ññâ) ñá-ñå.

bibliography ã"ñ
Struik, D.J., Het land van Stevin en Huygens (Nijmegen "ñæñ).
Stumpel, Jeroen, `On painting and planets. A note on art theory and the Co-
pernican revolution', in: id., The province of painting. Theories of Italian Renais-
sance art (Utrecht "ññò) áâ"-áäð.
Taub, L.C., Ptolemy's universe. The natural philosophical and ethical foundations of Pto-
lemy's astronomy (Chicago and LaSalle, "ññâ).
Telle, J., `Astrologie und Alchemie im "å. Jahrhundert. Zu den astroalchem-
ischen Lehrdichtungen von Christoph von Hirschenberg und Basilius Va-
lentinus', in: A. Buck (ed.), Die okkulten Wissenschaften in der Renaissance (Wies-
baden "ññá).
Terpstra, H., Friesche sterrekonst. Geschiedenis van de Friesche sterrenkunde en aanver-
wante wetenschappen door de eeuwen heen (Franeker "ñð").
Thiele, R., `Breves in sphaeram meditatiunculae. Die Vorlesungsausarbeitung
des Bartholoma«us Mercator im Spiegel der zeitgeno«ssischen kosmogra-
phischen Literatur', in: H.H. Blotevogel and R.H. Vermij ed., Gerhard Mer-
cator und die geistigen Stro« mungen des "å. und "æ. Jahrhunderts (Bochum "ññä) (dms
â) "ãæ-"æã.
Thijssen-Schoute, C.L., Nederlands cartesianisme (Amsterdam "ñäã; repr.
Utrecht "ñðñ).
^, Uit de Republiek der Letteren. Elf studie« n op het gebied der ideee« ngeschiedenis van de
Gouden Eeuw (The Hague "ñåæ).
Thomassen, K. (ed.), Alba amicorum. Vijf eeuwen vriendschap op papier gezet; het al-
bum amicorum en het poe« ziealbum in de Nederlanden (Maarssen and 's Gravenhage
"ññò).
Thoren, V.E., The Lord of Uraniborg. A biography of Tycho Brahe (Cambridge etc.
"ññò).
Thorndike, L., The sphere of Sacrobosco and its commentators (Chicago "ñãñ).
^, A history of magic and experimental science (ð vol., New York "ñáâ-"ñäð) (several
editions).
Tierie, G., Cornelis Drebbel ("äæá-"åââ) (diss. Leiden "ñâá) (Amsterdam "ñâá) [in
English].
Topper, D., `Galileo, sunspots and the motions of the earth', in: Isis ñò ("ñññ)
æäæ-æåæ.
Trevisani, F., Descartes in Germania. La ricenzione del cartesianismo nella Facolta© filo-
sofica e medica di Duisburg ("åäá-"æòâ) (Milan "ññá)
Trevor-Roper, H., `The Paracelsian movement', in: idem, Renaissance essays
(London "ñðä) "ãñ-"ññ.
Trimp, J.C., Jodocus van Lodensteyn, predikant en dichter (Kampen "ñðæ).
Tuzet, H., Le cosmos et l'imagination (Paris "ñåä).
Valk, J. van der, `Jan van Hout', in: Tijdschrift voor Nederlandsche taal- en letter-
kunde áä ("ñòå) æä-ææ.

ãáò bibliography
 Vandenbossche, H., `Hendrik Wyermars' ingebeelde chaos ("æ"ò): een `tracta-
tus de emendatione Spinozae'', in: Tijdschrift voor de studie van de Verlichting á
("ñæã) âá"-âåñ.
Vanpaemel, G.H.W., Echo's van een wetenschappelijke revolutie. De mechanistische na-
tuurwetenschap aan de Leuvense artesfaculteit ("åäò-"æñæ) (Brussel "ñðå).
^, `Science disdained: Galileo and the problem of longitude', in: C.S. Maffioli
and L.C. Palm ed., Italian scientists in the Low Countries in the xvii th and xviii th
centuries (Amsterdam/Atlanta "ñðñ) """-"áñ.
^, `Gemengde wiskunde en experimentele fysica', in: De zeventiende eeuw æ
("ññ") ãñ-äæ.
^, `Mercator and the scientific Renaissance at the university of Leuven', in:
H.H. Blotevogel and R.H. Vermij ed., Gerhard Mercator und die geistigen Stro« -
mungen des "å. und "æ. Jahrhunderts (Bochum "ññä) (dms â) ââ-ãð. [a]
^, `Het copernicanisme aan de oude Leuvense universiteit', in: Opsomer, "ò"-
"áá. ["ññäb]
Veen, S.D. van, Zondagsrust en zondagsheiliging in de zeventiende eeuw (Nijkerk "ððñ).
Verbeek, Th., `Descartes and atheism: the Utrecht crisis', in: Nederlands archief
voor kerkgeschiedenis æ" ("ññ") á""-áââ.
^, Descartes and the Dutch. Early reactions to Cartesian philosophy "åâæ-"åäò (Carbon-
dale and Edwardsville, "ññá).
^, `From `learned ignorance' to scepticism. Descartes and Calvinist ortho-
doxy', in: R.H. Popkin and A. Vanderjagt (ed.), Scepticism and irreligion in the
seventeenth and eighteenth centuries (Leiden "ññâ) â"-ãä.
^, `Henricus Reneri ("äñâ-"åâñ)', in: H.W. Blom, H.A. Krop and M.R. Wiele-
ma ed., Deventer denkers. De geschiedenis van het wijsgerig onderwijs te Deventer (Hil-
versum "ññâ) "áâ-"âã.
^, `Regius' Fundamenta physices', in: Journal of the history of ideas ää ("ññã) äââ-
ää".
Verdonk, j.j., Petrus Ramus en de wiskunde (Assen "ñåå).
^ , `Vom Einfluss des P. de la Ramëe auf Simon Stevin', in: Centaurus "â ("ñåñ)
áä"-áåá.
Verkerk, C.L., `Aratea: a review of the literature concerning MS. Vossianus lat.
q. æñ in Leiden university library', in: Journal of medieval history å ("ñðò) áãä-
áðæ.
Verkuyl, P.E.L., `Sterren-konst-licht bij Huygens-lectuur', in: Nieuwe taalgids
äð ("ñåä) áâã-áãâ.
^, `Huygens ludens. Een en ander over `Meteorologia' ("åâå)', in: Tijdschrift
voor Nederlandse taal- en letterkunde "òò ("ñðã) ð"-"áð.
^ `Kosmos-beelden in Hoofts lyriek',in: Tijdschrift voor Nederlandse taal-en letter-
kunde "ò" ("ñðä) "-ââ.
^, `Sterren-konst en dichtkonst bij Huygens', in: N.F. Streekstra and P.E.L.

bibliography ãá"
 Verkuyl ed., Huygens in noorder licht. Lezingen van het Groningse Huygens-sympo-
sium (Groningen "ñðæ) åñ-ñð.
Vermij, R.H., Secularisering en natuurwetenschap in de zeventiende en achttiende eeuw:
Bernard Nieuwentijt (Amsterdam "ññ").
^, `Het copernicanisme in de Republiek: een verkenning', in: Tijdschrift voor
geschiedenis "òå ("ññâ) âãñ-âåæ.
^ `The beginnings of physico-theology: England, Holland, Germany', in: H.
Kattenstedt (ed.), `Grenz-Uëberschreitung'. Wandlungen der Geisteshaltung, dargestellt
an Beispielen aus Geographie und Wissenschaftshistorie,Theologie, Religions- und Erzie-
hungswissenschaft, Philosophie, Musikwissenschaft und Liturgie. Festschrift zum æò.
Geburtstag von Manfred Bu«ttner (Bochum "ññâ) "æâ-"ðã.
^, `De typus universitatis', in: M. Watelet ed., Gerardus Mercator Rupelmundanus
(Antwerpen "ññã) áâä-áâñ.
^ `Bijdrage tot de bio-bibliografie van Johannes Hudde', in: Gewina "ð ("ññä)
áä-âä.
^, `Matter and motion: Toland and Spinoza', in: W. van Bunge and W. Klever,
Disguised and overt Spinozism around "æòò (Leiden etc. "ññå) áæä-áðð.
^, `Mathematics at Leiden: Stevin, Snellius, Scaliger', in: I. Hantsche ed., Der
`mathematicus'. Zur Entwicklung und Bedeutung einer neuen Berufsgruppe in der Zeit
Gerhard Mercators (Bochum "ññå) (dsm ã) æä-ñá. [a]
^, `Correspondence of Dirk Rembrandtszoon van Nierop ("å"ò-"åðá)', in: Lias
áâ ("ññå) ãñ-åð. [b]
^, `Nederlandse wereldkaarten en het stelsel van Copernicus in de "æde eeuw',
in: Caert-thresoor "å ("ññæ) ââ-ãò.
^, `Waarom werd Philips Lansbergen copernicaan?', in: Scientiarum historia áã
("ññð) âñ-åã.
^, `Johannes Lulofs als vertegenwoordiger van het newtonianisme in de Re-
publiek', in: Gewina áá ("ñññ) "âå-"äò.
^, `Dirk Santvoort, een achttiende-eeuws materialist', in: Geschiedenis van de
wijsbegeerte in Nederland "" (áòòò) å"-ðò.
Vermij, R.H., and J.A. van Maanen, `An unpublished autograph by Christiaan
Huygens: His letter to David Gregory of "ð January "åñã', in: Annals of
science ãñ ("ññá) äòæ-äáâ.
Vernet, J., `Copernicus in Spain', in: Reception ("ñæá), áæ"-áñ".
Visser, H.B., De geschiedenis van den sabbatsstrijd onder de Gereformeerden in de zeven-
tiende eeuw (Utrecht "ñâñ).
Visser, J.Th. de, Kerk en staat, ii, Nederland (vöör en tijdens de Republiek (Leiden
"ñáå).
Vos, P.D. de, De vroedschap van Zierikzee van de tweede helft der "åde eeuw tot "æñä
(Middelburg "ñâ", repr. Alphen aan den Rijn "ñðá).

ãáá bibliography
 Vrijer, M.J.A. de, Henricus Regius. Een `cartesiaansch' hoogleeraar aan de Utrechtse hoo-
geschool (The Hague "ñ"æ).
Waard, C. de, `Nog twee brieven van Philips Lansbergen', in: Archief. Vroegere
en latere mededeelingen voornamelijk in betrekking tot Zeeland ("ñ"ä) ñâ-ññ.
Walker, D.P., The ancient theology. Studies in Christian Platonism from the fifteenth to the
eighteenth century (London "ñæá).
Wall, B.E., `Anatomy of a precursor. The historiography of Aristarchos of
Samos', in: Studies in history and philosophy of science å ("ñæä) áò"-ááð.
Wall, E. van der, `Profetie en providentie: de coccejanen en de vroege Ver-
lichting', in: P. Bange a.o. (ed.), Kerk en Verlichting (Zwolle "ññò).
^, `Orthodoxy and scepticism in the early Dutch Enlightenment', in: R.H.
Popkin and A. Vanderjagt (ed.), Scepticism and irreligion in the seventeenth and
eighteenth centuries (Leiden "ññâ) "á"-"ã".
^, `Cartesianism and Cocceianism: a natural alliance?', in: M. Magdelaine a.o.
(ed.), De l'humanisme aux Lumie© res, Bayle et le protestantisme (Paris and Oxford
"ññå) ããä-ãää.
Walther, Ch. F., `Catalogue mëthodique des dissertations ou the© ses acadë-
miques imprimëes par les Elzeviers de "å"å a© "æ"á, recueillies pour la pre-
mie© re fois dans la Bibliothe©que Impëriale publique a© Saint-Petersbourg', in:
Bulletin du bibliophile Belge "æ ("ðå") âãæ-âåò; "ð ("ðåá) "-áä, ðñ-"òä, á"æ-ááð,
â"â-âáã, ãòñ-ã"ä; "ñ ("ðåâ) "-"", "ãñ-"äã.
Warner, D.J., The sky explored. Celestial cartography "äòò-"ðòò (New York and Am-
sterdam "ñæñ).
Waterbolk, E.H., `The `reception' of Copernicus' teachings by Gemma Frisius
("äòð-"äää)', in: Lias " ("ñæã) ááä-áãá.
Westman, R.S., `Kepler's theory of hypothesis and the `realist dilemma'', in:
Studies in history and philosophy of science â ("ñæá) áââ-áåã.
^ `The Melanchthon circle, Rheticus and the Wittenberg interpretation of the
Copernican theory', in: Isis åå ("ñæä) "åä-"ñâ. [a]
^, `Three responses to the Copernican theory: Johannes Praetorius, Tycho
Brahe, and Michael Maestlin', in: R.S. Westman (ed.), The Copernican achieve-
ment (Berkeley etc. "ñæä) áðä-âãä. [b]
^, `Magical reform and astronomical reform: the Yates thesis reconsidered', in:
R.S. Westman and J.E. McGuire, Hermeticism and the scientific revolution. Papers
read at a Clark Library seminar, March ñ, "ñæã (Los Angeles "ñææ) "-ñ".
^, `The astronomer's role in the "åth century: a preliminary study', in: History
of science "ð ("ñðò) "òä-"ãæ. [a]
^, `Humanism and scientific roles in the "åth century', in: R. Schmitz and F.
Krafft ed., Humanismus und Naturwissenschaften (Boppard am Rhein "ñðò) ðâ-
ññ. [b]
^, `The Copernicans and the churches', in: D.C. Lindberg and R.L. Numbers

bibliography ãáâ
 ed., God and nature. Historical essays on the encounter between Christianity and science
(Berkeley etc. "ñðå) æå-""â.
Westra, F., Nederlandse ingenieurs en de fortificatiewerken in het eerste tijdperk van de
Tachtigjarige Oorlog, "äæâ-"åòã (Alphen aan den Rijn, "ññá).
Wielema, M.R., `Nicolaas Hartsoeker ("åäå-"æáä): van mechanisme naar vita-
lisme', in: Gewina "ä ("ññá) áãâ-áå".
^, `Nicolaus Engelhard ("åñå-"æåä). De Leibniz-Wolffiaanse metafysica te
Groningen', in: H.A. Krop, J.A. van Ruler, A.J. Vanderjagt, Zeer kundige
professoren. Beoefening van de filosofie in Groningen van "å"ã tot "ññå (Hilversum
"ññæ) "ãñ-"å".
Wiersum, E., `Alchemie te Middelburg in "åòã', in: Archief. Vroegere en latere
mededeelingen voornamelijk in betrekking tot Zeeland ("ñ"ð) ""ñ-"áò.
Wiesenfeldt, G.B., Leerer Raum in Minervas Haus. Experimentelle Naturlehre an der
Universita« t Leiden, "åæä-"æ"ä (diss. Hamburg "ñññ).
Wightman, W.P.D., Science and the Renaissance. An introduction to the study of the
emergence of the sciences in the sixteenth century (á vol., Edinburgh "ñåá).
Wijk, W.E., `De quadratuur van den cirkel', in: Natuur en mens ("ñâð) (separate).
Wijnman, H.F., `De Amsterdamsche rekenmeester Sybrandt Hansz. Cardi-
nael', in: Het boek áá ("ñââ/"ñâã) æâ-ñã.
Wilson, C., `Predictive astronomy in the century after Kepler', in: R. Taton
and C. Wilson (ed.), Planetary astronomy from the Renaissance to the rise of
astrophysics: Tycho Brahe to Newton (The general history of asronomy, ii-a)
(Cambridge etc. "ñðñ) "å"-áòå.
Winter, P.J. van, Hoger beroepsonderwijs avant-la-lettre. Bemoeiingen met de vorming
van landmeters en ingenieurs bij de Nederlandse universiteiten van de "æe en "ðe eeuw
(Amsterdam enz. "ñðð) (Verhandelingen der Koninklijke Nederlandse Aka-
demie van Wetenschappen, afd. letterkunde, nieuwe reeks, "âæ).
Wolthuis, G.W., `Pieter Langendijk en de wiskunstenaars. Een bijdrage tot de
kennis der zeden van onze wiskundige voorvaderen', in: Tijdschrift voor taal
en letteren áã ("ñâå) "åâ-"ðâ, áâð-áå".
Wortel, Th.P.H., `Adriaen Anthonisz., de vestingbouwer', in: idem, Uit de
geschiedenis van Alkmaar en omgeving (Bergen (n.h.) "ññò) "æä-á"ð.
Yates, F.A., Giordano Bruno and the Hermetic tradition (Chicago etc. "ñåã).
Zemplën, J., `The reception of Copernicanism in Hungary. A contribution to
the history of natural philosophy and physics in the xviith and xviiith
centuries', in: Reception, â""-âäå.
Zinner, E., Entstehung und Ausbreitung der Coppernicanischen Lehre (Erlangen
"ñãâ).
Zuidervaart, H.J., `Astronomische waarnemingen en wetenschappelijke con-
tacten van Jan de Munck ("åðæ-"æåð), stadsarchitect van Middelburg', in:
Worstelende wetenschap. Aspecten van wetenschapsbeoefening in Zeeland van de zestiende

ãáã bibliography
 tot in de negentiende eeuw (Separate issue from: Archief. Mededelingen van het Ko-
ninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, "ñðæ) "òâ-"æò.
^, Speculatie, wetenschap en vernuft. Fysica en astronomie volgens Wytze Foppes Dongjuma
("æòæ-"ææð), instrumentmaker te Leeuwarden (Leeuwarden "ññä).
^, (with assistance of H. Hoitsma), `Een Zeeuws planetarium uit de tweede
helft van de "ðe eeuw', Archief van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der We-
tenschappen ("ñðá) åñ-"ãð.
^, Van `konstgenoten' en hemelse fenomenen. Nederlandse sterrenkunde in de achttiende eeuw
(Rotterdam "ñññ).

bibliography ãáä
Index

Abraham, áðâ Bayle, Pierre, "ñò

Adriaansz, Balthasar, áòá
Albategnus, æå
Alfraganus, áã
Allamand, Jean-Nicolas-Sebastien, âãã
Allard, Hugo, ááä, ááð-áâò, áâã
Allard, Jacob, áâá
Alphons, King of Spain, áæ, ãð
Alting, Jacob, âá"
Anaxagoras, ã"
Andreae, Tobias, "äæ, "ðä, âòå
Andreae, Tobias jr., "ææ
Annesley, Johannes, "ðã
Anthonisz, Adriaen, ã, "ð, äã-äæ, åñ, ñä
Apianus, Petrus, â, "ñ
Apollonius, áá, áã
Aratus, âã-âä, âð-âñ
Arens, Daniel, "ðä
Aristarchos of Samos, âá, ã", æñ, áâ"
Aristotle, ã, âä, "âä, "äå
Arminius, Jacob, áãä
Aslaksen, Kort (Aslacus), ðñ, áäð
Augustine, St, áãð
Bacon, Francis, "åå, áäð
Bacon, Roger, ñá
Bacon, Francis, ââä
Baillet, Adrien, "ñâ
Bainbridge, John, ð"
Barlaeus, (Caspar), "òä, "òæ
Bartas, Guillaume de Saluste du, ñâ
Bartholin Kierul, Peder, "áæ
Batelier, Jacobus Johannes, "åâ, áãñ
Beaufort, Ludovicus de, áåñ-áæò
Beauval, Henri Basnage de, "ñò
Beeckman, Isaac, æ, ææ, ðò, ñá, "òã, ""â-
""ð, "äæ-"äð
Bekker, Balthasar, âòâ, âáñ, âåá
Bellarmine, Robert, âæâ
Bernegger, Matthias, "áð, áãæ
Bert, Johannes Henricus, "ðã
Bertius, Petrus, áå-áæ
Beusechum, Johannes, áå", áåâ, áåä-áåå
Bërigard, Claude de, "åæ
Bie, Alexander de, "áä-"áå, "æá, "ðá, "ðä
Blaeu, Joan, æ", "òð, ááâ-ááä, ááæ-ááñ,
áâ", áâä
Blaeu, Willem Jansz, ã, áã, åð-æá, ðð, "òæ-
"òð, """, "áã, "áæ, á"ñ, ááâ, ááð
Blankaart, Stephanus, "ðð-"ðñ
Blok, Ameldonk, "äã
Blomhert, Johannes, "ðã
Boddens, Abraham, á"á
Boer, Tjerk Jansz de, âåò
Boerhaave, Herman, ââå
Bois, Godefridus de, âãã
Bois, Jacob du, "ãã, áäá-áäå, áäð-áäñ,
áåá, áð"-áðä, áðæ-áñ", áñâ-áñã, â"ã-â"ä
Boisseau, Jean, áââ
Bontekoe, Cornelis, "ðð-"ðñ, á"â
Booth, Cornelis, ã"-ãâ
Borgesius, Joachim, "ðå
Bornius, Henricus, "æð, â"ä-â"æ
Boswell, William, ñã

ãáå index
 Boulliau, Ismae« l, ðä, "òð, "áá, "áð, "ãä, Claudianus, ñâ
"ðä, "ñæ, á"" Clavius, Christophorus, â
Bourignon, Antoinette, âåä Cleanthes of Samos, â"
Boxhorn, Marcus Zuerius, "áð Clerc, Jean Le, áãå, âäò-âäá
Boxtel, David van, "åá Clusius, Carolus, "å
Boyle, Robert, ââä, âãñ, âä", âäâ-âäã Cluverius, Philip, "ð
Brahe, Tycho, "ð-áò, áá, áä, âæ-âð, ãò, ãâ, Coccaeus, Jacob, "ñã, áòð-á"â, áâå
ãæ-ãð, åñ, ðò, ðã, ðæ, ñá, ""â, "áò, "áä, Cocceius, Johannes, áäâ, áñð, â"ñ-âáò
"áæ-"áð, "ââ, ááã Colom, Jacob, æò, ááñ
Brakel, Willem a© , ââò Colonius, Paulus, âòá-âòâ
Brandt, Geeraert, åò Conimbricenses, "âá, "å"
Braun, Johannes, â"æ, âáò, âáã, âáå Copper, Jacob, "ðñ
Brinck, Ernst, """-""á Cotes, Roger, âä"-âäá
Brink, Henricus , âáñ Craanen, Theodoor, "ææ
Broeck, Claes Jacobsz, "òå Cudworth, Ralph, âäò-âä"
Brosterhuyzen, Johannes, ""á
Bruno, Giordano, ""á, ""ñ, á"ñ Danckerts, Justus, ááä, áâá
Bruyn, Gualtherus de, áäò Daneau, Lambert (Danaeus), áäð
Bruyn, Johannes de, "äð, "åñ-"æ", "æâ- Davidsz, Dirck, áâ"
"æã, "ææ, "ðå, áäò, áæñ-áðò, â"ä-â"å Dee, John, ñä-ñå
Buchanan, Georg, âä Delambre, J.B.J., "áá
Derham, William, âä"
Burgersdijk, Franco, "æ, ðñ, "âá-"ââ, "äð
Burman, Franciscus, âáò, âáâ-âáã, âáå Desaguliers, John Theophilus, ââæ-ââð
Burnet, Thomas, "ðñ, âãæ Descartes, Renë, ä, ""â, ""ñ, "áä, "âò-"â",
"âã, "âñ-"ãá, "ãä-"ãð, "äá-"äã, "äå-"äð,
Cabbeljau, Petrus, âòæ-âòð "åò, "åã-"åæ, "åñ-"æò, "æâ, "ðð-"ðñ,
Calcagnini, Caelio, âá "ñâ, "ñæ, áòã, á"â, á"å, áäâ, áäñ-áåò,
Callerus, Theodorus, â"á áæð, áðñ, âòå, ââä, âãæ, âãñ, âæá-âæâ
Calvin, Jean, áãã, áäð Deurhof, Willem, áòã-áòä, á"â, áãå, âåã
Capella, Martianus, ââ-âã, âæ-âð, ãñ Deursen, A.Th. van, âòä
Cardano, Girolamo, ""â Deusing, Antonius, "á"-"áâ, "äð
Cardinael, Sybrand Hansz, "òð-""ò, "äæ, Digby, Kenelm, ââä
"ñã, áòð, áãä Diodati, Elia, "áð
Casembroot, Gilbertus Henricus, ââå Does, Jan van der, "æ, âä
Cassini, Giovanni Domenico, "äò Doncker, Hendrik, ááñ, áâ"-áâá
Castel, Louis-Bertrand, ââñ Doppelmaier, Johann Gabriel, áâä
Cellarius, Andreas, á"", áâä Dou, Gerard, äâ
Ceulen, Ludolf van, áò Dousa, Janus Jr., "ñ, âä-âð, ãò, æã
Chamberlayne, John, âäâ Drebbel, Cornelis, ã, ñá-ñæ, ""â
Cheyne, George, âäá-âäâ Droomers, Johannes, áòð
Christina, Queen of Sweden, âã Duke of Alba, âåå
Chrysanthos, presbyter, áâ" Durret, Noe« l, ð"
Cicero, ñâ Duykerius, Johannes, "ñò
Clauberg, Johannes, "ææ, áäæ, áåå

index ãáæ
Eastwood, B.S., âñ Glazemaker, Jan Hendriksz, "ðð-"ðñ
Ecphantus, â" Godwin, Francis, ""á
Eisinga, Eise, âåò Golius, Jacob, áâ-áä, "á", "äæ, "åå-"åæ,
Emmius, Ubbo, ãå, äò-ä", áãæ "æå, áåñ, â"ò
Engelhard, Nicolaus, âåå-âåð Gomarus, Franciscus, áãã
Eratosthenes, áâ Graaf, Abraham de, "äã, "ñð-áòò
Erpenius, Thomas, "ð, áâ Graaf, Lieuwe Willemsz, áòå, âåá
Essenius, Andreas, áå"-áåá, áåã-áåä, Graaf, Reynier de, "äæ
áðá, âáå Grau, Abraham de, "ðò
Eycke, Simon van den, ää 's Gravesande, Willem Jacob, ââå-âãá,
âãã, âãå
Fabri de Peiresc, Nicolas-Claude, "òâ Gregory, David, âäá, âää
Fabricius, Carolus, áæò Groenewegen, Henricus, âáã
Fabricius, David, "òã Grotius, Hugo, "ð, âã, âð-ã", åò, "òæ-"òð,
Fahrenheit, Daniel Gabriel, "ñò áãä, âãò, âäò
Fanianus, Johannes Chrysippus, ñä Gruterus, Jacob, "ñ, æã
Fine, Oronce, ã Guericke, Otto van, ââä
Fontaine, Philippus de la, "æð
Fontenelle, Bernard le Bovier de, "ðñ, Haeyen, Aelbert Hendricksz, äã
âåâ Hainlinus, J.J., "òå
Foscarini, Paolo Antonio, áãæ, áä" Harmensz, Jan, á"á
Francius, Carolus, ñò Harrewijn, Jacob, áâá
Fransz, Claes, æå Harriot, Thomas, "òã
Froidmont, Libert, ðâ, ðä, ñå, áãð Hartsoeker, Nicolaas, "äã, "ñâ-"ñã, áòã,
Fruytier, Jacob, ââò á"ã-á"ä, ââä, ââñ
Harvey, William Harvey, "âñ, ââä
Galilei, Galileo, ä, æ, ãä, ä", ðá, "òã-"òð, Heereboord, Adriaan, "åå-"åñ, "æå, â"ò
""ò-""á, ""å, "áá, "áã, "áå, "áð, "âá, Heidanus, Abraham, áãå, áäæ, áðá, áñð-
"âñ, "ã", "ãñ, "äâ-"äã, "åá, "åã, "åð, áññ, âòã, âòæ-â"", â"â-â"ã, â"å
"æå, "æñ, "ðä, áãâ, áãæ, áñã, âáá, ââä, Heinsius, Daniel, "ð
âåá, âæ"-âæá Hendrikken, Jan, áòá
Gassendi, Pierre, "òâ, "áñ-"âò, "äå, "åå, Heraclides, â"
"æå, "ðä, ááð, áñ", â"å, ââä Herbinius, Johannes, "ðá, áåð-áåñ
Gaukes, Yvo, ââå Hermes (Mercurius), ñ"-ñâ, ñå
Gellibrand, Henry, æâ, ð" Herwart von Hohenburg, Johann
Gemma Frisius, Reiner, ã, "ä, â"-âá, äæ- Georg, ðâ
äð Heuraet, Hendrick van, "äæ
Gent, Pieter van, "ñò Hevelius, Johannes, "ãñ, á"ò-á"á
Germanicus Caesar, âã-âä, âñ Hipparchos of Rhodes, áâ, ãå-ãæ, æñ, áâ"
Geulincx, Arnout, "ææ Hobbes, Thomas, "ðñ, á"å, áæå, áæñ, áðæ
Gheyn, Jacob de, âñ, áâä Hoet, Gerard, ââñ
Gietermaker, Claes Jansz, "ñð Hogelande, Cornelis van, "äæ, âòå
Gilbert, William, åå, ñå-ñæ, "áã, "ðä, ââä Holwarda, Johannes Phocylides, æ, ðá,
Girard, Albert, "òâ, ""æ-""ñ, "ãò, "äð "áò, "áñ-"âò, "äð

ãáð index
 Hommius, Festus, áðã
Hondius, Jodocus, ááã
Hondt, Pierre de, ââñ
Hooft, Arnout H., æ"
Hooft, Pieter Cornelisz, æ", æã, "òä, á"ð-
á"ñ
Hoorn, Jan ten, "ðð, á"ã
Hoorn, Nicolaas ten, "ðñ
Hoornbeek, Johannes, áñð-áññ, âòæ-âòð,
â"á, â"å
Hooykaas, R., ã, æò, ðä, ñá, "òå, áãñ
Horrebow, Peder, âãá-âãâ, âãð
Horrox, Jeremiah, ð", "ñæ
Hortensius, Martinus, æ, æò, ææ, ðá-ðâ, ðå,
"òã, "òæ-"òð, ""á, "áå-"âò, "äð
Horthemels, Johannes, âãæ
Houbraken, Arnold, ââñ
Hout, Jan van, âä
Houtman, Cornelis, ááã
Houwens, Jan, ááñ
Hudde Gerritsz, Johannes, "äæ, "ñã, áðñ-
áñò, áñá, âòæ, â"ä
Hues, Robert, áä
Huygens, Christiaan, "ãð, "äò-"ää, "äæ,
"äñ, "åã, "ðå, "ñ", "ñã, á""-á"á, áâæ,
áñ", â"ã, ââä, âää
Huygens, Constantijn, ""á, "ãð, "äæ, á"ð- Leeuwenhoek, Antoni van, "ñ"
ááá
Jacchaeus, Gilbertus, áæ-áð, ã"
Jacob, Willem Hendrik s', âãæ-âãð, âää
Jager, Jan de, ááæ
James i, King of England, äò, ñâ-ñä
Janssonius, Johannes, áâä
Joannes Chrysostomus, áäð
Joncourt, Elie de, âãã
Joshua, áòå, áã"-áãá, âáð, âãò
Jungius, Joachim, "âò-"â", "åò
Kate, Lambert ten, âäá-âäâ
Kechel, Samuel Karl, áä, áäâ
Keere, Pieter van den, ááñ
Keill, John, âãá
Kepler, Johannes, âð, ãå, äæ, ð", ðâ, ""á, Luchtenburg, Andreas van, ááæ
index
""ä-""å, "áâ-"áã, "áå-"âò, "ãä, "ãñ, "äã,
"åã-"åä, "ðá, "ðä, "ñæ, áãæ-áãñ, ââä-
ââå, âã", âãâ, âãæ, âäá
Keulen, Johannes van, ááæ
Kies van Wissen, Johan, á"á
Kircher, Athanasius, âåá
Klinkenberg, Jan, âäñ
Knuttel, W.P.C., âòæ
Koelman, Jacob, âòæ, âáñ
Ko«lesëri, Samuel, "ææ
Krom, Hermanus Johannes, âäð
Kuchlinus, Joh., æå
Kuhn, Th., âæã
Kyper, Albert, "âã-"âä, áðâ, áññ
Laat, Petrus de, âåä-âåå
Lactantius, ñâ, áãð
Lange, Jan Jansz de, "òð-""ò
Lansbergen, Jacob, ðâ, ðä, ñò, ñå, ááð,
áäã
Lansbergen, Philips, ã, æ, "ñ, æò, æâ-ñá,
ñä-ññ, "òâ-"òã, "òñ-""å, "áá, "áã, "áæ,
"áñ-"âò, "ââ, "äð, "åâ, "åð, áòá, áòã,
áòå-áòæ, ááð, áâ", áãð-áãñ, áä", áåð,
áñ", áñå, âåå
Leenhof, Frederik van, âáä
Lenz, Cyriacus (Lentulus), áäæ
Leusden, Johannes, "æñ
Leydekker, Melchior, âáæ-âáð
Lëmery, Nicolas, "ðñ
Libavius, Andreas, ñ"-ñá, ñä
Liens, Cornelis, ñ"
Linden, Johannes [Antonius van] der,
áðð
Lipsius, Justus, "æ, áñ, âæ-âð, äð, åò
Lipstorp, Daniel, ðä, "áá, "ãá-"ãä, "ãæ-
"ãð, "åá, áäá, áäã, áåð
Locke, John, âäò
Lodenstein, Jodocus van, áðñ
Lom, Johan Hendrik van, âãã
Longomontanus, Johannes, "áð
Lubbertus, Sibrandus, ä", áãæ, âæâ
ãáñ
Lucretius, "ðñ, á"å
Lulofs, Johan, âã"-âãã, âåò
Luyts, Johannes, "ðâ
Machiavelli, Niccolo©, "ðñ
Macrobius, âä, âæ-âð
Maets, Carolus de, áææ, áæñ
Maimonides, áäð
Makreel, Dirk, áò"
Malvasia, ðá
Manfredi, Eustachio, âãá-âãâ
Manilius, "ñ, âä
Marck, Johannes van der, â"æ
Marck, van der (publisher), ââñ
Maresius, Samuel, áãå, áäæ, áðñ, áñæ, âáò-
âáá, âæâ
Marolois, Samuel, ""æ
Martianus Capella, âñ, ã"
Mastricht, Petrus van, áåò-áåá, âáå-âáæ
Maurice of Nassau, äð, å"-åã, áãð, áæä
Mauricius, Joan Jacob, âåñ
Maximilian ii, Holy Roman Emperor,
ñå
Mayow, John, "ðñ
Medici, Leopold de, "äò
Meerwyk, Petrus van, âãæ
Megerlin, Petrus, "òå
Meij, Johannes de, âáá-âáâ
Meijer, Lodewijk, âá"
Melanchthon, Philippus, "ñ, áñ, âá, âæâ
Mennink, C., âåã
Menocchio, Domenico Scandella detto,
""ð
Mercator, Gerard, â", âã, äð
Mersenne, Marin, ñæ, "òæ, ""â, "ãð, "äå,
áãæ
Merula, Paullus, â"-âá, áäâ
Metius, Adriaen, "ð, á"-áá, ãå, äå
Metius, Jacob, "òã
Michelius, Joseph, ñ"
Mijle, Cornelius van der, ãã-ãä
Mohr, Johann Maurits, âäñ
Montaigne, Michel de, á"ð
Montanus, Janus, "äå, "äñ, á"â-á"ã
ãâò
Moolen, Simon van der, "äã, "ññ-áòò,
áòã, á"â
Moor, Bernard de, "áå
Morin, Jean-Baptiste, ðâ, ðä
Moxon, Joseph, æò
Mulerius, Nicolaus, á, ã, áò, âá, ãä-äá, äå,
åä, æá, æð, ðå, ðð, ñä, ñð, "òã, "áá-"áã,
"äð, "æð
Munck, Jan de, âäñ
Murdison, Johannes, áð, â"-ââ, ðñ
Musschenbroek, Petrus van, áòâ, ââå-
ââæ, âã"-âãá, âãä, âãæ
Muys, Wyer Willem, ââå
Myle, Abraham van der, "áæ
Nassau, Maurice of, "æ
Nauta, D., âá"
Nethenus, Mathias, áåä, áðá
Newton, Isaac, âá, á"ã, ââä-ââæ, âãä-âä",
âäã-âää, âå", âæâ
Nicetas of Syracuse, â"
Niepoort, Arnoldus, áå"-áåá, áåä-áåå
Nierop, Dirk Rembrandtsz van, "òä, "äæ,
"äñ, "ðð, "ñâ-áòò, áòá-áòã, áòæ-áòð,
á""-á"á, ááæ, áâá, áãå, áñâ, â"â
Nieuwentijt, Bernard, âäá-âäð, âåã
Nieuwstadt, Joachim, â"ä-â"å
Nobbs, D., áæã
Octoul, ð"
Odë, Jacob, âãã-âãæ, âää
Oort, Casparus van, âãæ
Oosterdijk Schacht, Johannes, ââñ, âãã
Ortelius, Abraham, ááã
Osiander, Andreas, ãð, ñð, áãæ, âæâ
Ottens, Joachim, ááä
Outrein, Johannes d', âáä-âáå
Overcamp, Heidenrijk, "ðð
Paracelsus, ñò-ñ", áâå
Patrizi, Francesco, áæ
Pell, John, ð", "âò
Pena, Jean, âã
Pereyra, Benito, "å"
index
 Peucer, Caspar, ã Roman, Zacharias, ææ-æð
Peyre© re, Isaac de la, âãò Roomen, Adriaan van, áá
Philolaus, âá Roosendael, Aemilius, áá, ãã-ãä
Picart, Bernard, ââñ Ross, Alexander, ðâ
Pingrë, A.-G., ðá Rijssen, Leonardus van, âáð-âáñ
Plancius, Petrus, äã, æä RÖmer, Ole, âãá
Plantin, Christophe, "å, æã
Plato, âä, ðå, ñò Sacrobosco, â
Plutarch, â"-âá Salomon, King of Israel, áãð, áäã, âáð,
Poest, Andries van der, âåò âäå, âäð
Polacco, Giorgio, ñá Sanctorius, Santorio, "âñ
Pompilius, Numa, âá, "ãæ Santvoort, Dirk, á"ã-á"æ
Pontanus, Johannes Isacius, "ñ, áä, âæ-âð, Saurin, Jacques, ââñ-âã"
"áò Sauzet, Henri du, ââñ
Porphyrius, áã Scaliger, Joseph Justus, "â, "æ, "ñ-áò, áá-
Potheunck, â"æ áâ, áä, âñ-ãò, ãå-ãæ, åò, "äæ
Pythagoras, "ãæ Scaliger, Julius Caesar, ã", "âò
Schagen, Gerrit, ñâ-ñå
Rabus, Pieter, "äá, "ñò Scheiner, Christoph, ãã-ãä
Raei, Johannes de, "æã-"æä, "ææ, "ðä-"ðå, Schilder, Richard, ææ-æð
áåå, áñð, âòæ-âòð, â"ä Schoock, Martin, "äð, "åä, "æñ, áäò-áä",
Ram, Johannes, áâá áäæ-áäð, âæâ
Ramus, Petrus, á", ââä Schooten, Frans van, "ãä, "äò, "ää, "äæ,
Ravensberg, Jacob, "áò, "áâ-"áä, "äð, "æå, "åå, "ææ, "ñã, áæä, áñò-áñ", â"ã
"ðá Schotanus, Bernard, "áâ
Ray, John, âä" Schotanus, Johannes, "ð"
Reael, Laurens, "òæ Schotanus, Meinardus, áææ
Recorde, Robert, âá Scho«pffer, C., âåð
Regius, Henricus, "äã, "äæ, "åä-"åð, "æá- Schuts, Jacob, âåá, âåã, âåå
"æã, "æå, "ð", áæò-áæ", áñâ, âáá Semeyns, Meindert, âåò, âåñ
Rehoorn, A., â"å Senguerd, Arnold, "äð, "æá
Reinhold, Erasmus, ãæ Senguerd, Wolferd, "ð"-"ðá, "ðå, ââæ
Reland, Adriaan, ââä Sextus Empiricus, áä"
Renerius, Henricus, "áò, "áä, "äæ, "åã- Shepheard, Nicolaus, "ðâ
"åä, "æå Smit, Baltsar, áòá
Revius, Jacob, "åå-"åñ, áä", áäð, áåò, áåá Smit, Pieter Maasz, áòò, áòð
Rëgis, Pierre Sylvian, "äã Smith, Writser Roelefs de, âå"
Rheticus, Georg Joachim, âæ, ææ, áãñ Snellius, Rudolf, áò-áá, áð-áñ, ""â
Ridderus, Franciscus, âáð Snellius, Willebrord, áá-áâ, ã", ãâ-ãä, äá,
Rieuwerts, Jan, "ðð-"ðñ äñ, åñ, ææ, "òä
Rivet, Andrë, "òæ, áãæ, áäð, âæâ Spinoza, Baruch de, "ãð, "ñ", áòã, á"å-
Robijn, J., ááæ, áâá á"æ, áãå, áãñ, âá", âãò, âäâ-âäã, âåð
Roger, Etienne, ááä Spoors, Jacob, "òä-"òå
Roggeveen, Arent, áò", á"â Stadius, Johannes, âá, åá

index ãâ"
Steenbergh, Elias a© , "ðâ
Steno, Nicolaus, "äæ
Stephen, áðâ
Stermont, Jacobus, áæå
Stevin, Hendrik, "ñã, áòæ-áòð, á"â
Stevin, Simon, áã, ä", äã, äð-åð, æò, æâ,
æå, ðá, ðæ-ðð, ñæ-ññ, "òâ, "òä-"òå, ""â,
""æ, áòæ, áãæ, áñ"
Stochius, Nicolas, åò
Stochius, Paul, åò
Stoopendaal, Bastiaan, ááæ
Stoopendaal, Daniel, ááæ
Streso, Caspar, áðá, áðä-áðæ, âòñ
Struyck, Nicolaes, âäñ
Stuart, Adam, "æð, áåð
Suärez, Fransisco, "å"
Susius, Jacob, "ñ, âã-âä, âð-âñ
Sylvius, Franciscus dele Boe«, "äæ, "æå
Tasse, Johann Adolph, "ãä
Tennulus, Samuel, â"æ
Thabit ibn-Korrah, áã
Theodoricus, Sebastian, ã
Thienen, Adriaan van, áðð-áðñ
Thijssen-Schoute, C.L., âòæ
Thorndike, L., ñâ
Thyard, Pontus de, âá
Thysius, Antonius, â"å
Til, Salomon van, âáå
Torricelli, Evangelista, ââä
Trigland, Jacob, "åå-"åæ
Troy, Henricus, áå", áåâ, áåä-áåå
Trutius, Adrianus, áå-áæ
Tschirnhaus, Ehrenfried Walther von,
"ðñ
Valck, Gerard, ááä
Valerius, Cornelius, ã"
Varenius, Bernard, áä, "áå-"áæ, "âò-"â", Wesel, Barthold van, "áå
"åò, âáå, âæò
Veen, Balthasar van der, ""ð, "ãò
Veen, Jacob van, áòá-áòã, ááð
Velden, Martinus van, "ñ"
Velt, Jacob van den, á"á
ãâá
Velthuysen, Lambert van, áæá, áææ, áæñ-
áðæ, áñò, áñâ, áñä, âòâ, âòå, âòð, â"ã-
â"ð
Venator, Adolphus, äò
Verbeek, Th., âãá
Verqualje, Jan, áòä
Verweij, L.H., âåð
Vinck, Jacob, áðð
Visscher, Nicolaas, ááâ-ááñ, áââ
Vlasblom, Ludovicus, ááæ
Voet, Daniel, "æð, áåâ
Voet, Paulus, áðñ
Voetius, Gisbert, "òæ, "å"-"åâ, "åä, "åñ,
"æá, "æã, "ðå, áãä-áãå, áãñ-áä", áäå,
áåò, áåá, áåä, áæâ-áæã, áææ-áæñ, áðá,
áðä, áðñ, áñä, áñæ-áñð, âòæ-âòð, â"ã,
â"å, â"ð-âáá, âáå, âäâ, âåá
Volder, Burchard de, "ææ, "ð", ââå-ââæ
Volkelius, Johannes, áñæ
Vondel, Joost van den, á"ð-ááò
Vooght, Claes Jansz, "ñæ-"ñð
Vorstius, Conradus, äò
Vossius, Gerard, áã, â"-âá, ãò, "òæ, ""á,
"áæ
Vossius, Isaac, âã
Vries, Gerard de, "æð-"æñ
Vulcanus, Bonaventura, âð
Waesbergen, Johannes van, áãñ
Waghenaer, Lucas Jansz, ää
Walaeus, Johannes, "äæ
Wall, Jacobus van der, âäñ
Warthabeth, Wuscan Theodorus, áââ
Wassenaer van Duyvenvoorde, Arent
van, ââæ
Wassenaer, Jacob van, "äæ, "ðð
Welser, Marcus, ãä
Wendelin, ðá
Westman, R.S., áñ-âò, ñð
Wilkins, John, ðá
William i (the Silent), stadholder, Prince
of Orange, ää, äð, "å"
index
 William ii, stadholder, Prince of Or- Wolff, Christian, âæò
ange, áæã-áæå, â"ð Wowerius, Janus, ãò
William iii, stadholder, king, Prince of Wyermars, Hendrik, á"æ
Orange, áæä, âäæ
Wing, Vincent, ð" Zaragoza, Josë, ðá
Wit, Frederik de, ááä, ááñ, áâ" Zetzner, Lazarus, ñå
Witsen, Nicolaas, "ñ" Zün¬iga, Diego de, áãæ
Witt, Johan de, "äæ, áæä, âòñ-â"", â"ã, â"å Zyll, Gisbert van, "æá, áæò
Wittichius, Christophorus, "ãå-"ãð, "åá,
"åã, áäå-áåñ, áñâ, áñä-áñå, áñð-âòò,
âòá-âòâ, âòä-âòå, â"ã-â"ä, â"æ

index ãââ