Evropske Integracije

VLADA CRNE GORE
UPRAVA ZA KADROVE
Siniša Bjeković
EVROPSKE INTEGRACIJE
PRIRUČNIK ZA POLAGANjE STRUČNOG ISPITA
Podgorica, 2008.
E VROPSK E INT EG R ACI J E
PRIRUČNIK ZA POLAGANjE STRUČNOG ISPITA
Izdavač
Uprava za kadrove CG
Urednik
Svetlana Vuković
Autor
Siniša Bjeković
Lektor
Itana Stanišić
Tehnička obrada
Tatjana Vukčević
Dizajn
Studio “KNB”, Podgorica
Lidija Savković-Vuković
Štampa
Digital Print Centar, Podgorica
Tiraž
1000 primjeraka
Uprava za kadrove
Jovana Tomaševića bb, 81000 Podgorica
tel/fax: 081/201-036, info@uzk.cg.yu
Štampanje ove publikacije stručno i finansijski je podržao projekat „Program

za razvoj kapaciteta“-zajednička inicijativa Vlade Crne Gore ,Fondacije Insti-
tut za otvoreno društvo i Programa Ujedinjenih nacija za razvoj.
SADRŽAJ
UVODNA RIJEČ 5
UVOD 9
1. ISTORIJAT IDEJE JEDINSTVENE EVROPE 11
2. RAZVOJ EVROPSKIH INTEGRACIJA 17
3. STVARANJE EVROPSKE UNIJE 25

3.1 Institucije Evropske unije 29
3.2 Ostali organi unije 36
3.3 Postupak donošenja odluka u EU (legislativni postupak) 37
4. PRAVO EVROPSKE UNIJE 41

4.1 Izvori komunitarnog prava 43
4.2 Dejstvo pravnih akata 45
4.3 Harmonizacija 46
4.4 Prava i slobode u EU 47
4.5 Sloboda kretanja kapitala i sloboda plaćanja 50
4.6 Ljudska prava u EU 51
5. USTAV EU 55
6. ODNOSI SA TREĆIM ZEMLJAMA 59

6.1 Pakt za stabilnost jugoistočne Evrope
i odnos prema zemljama regiona 61
6.2 Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju 62
PITANJA 65
LITERATURA 67
UVODNA RIJEČ
Priručnik za polaganje stručnog ispita za rad u državnim organima predstavlja rezultat saradnje
Programa za razvoj kapaciteta,Ministarstva pravde i Uprave za kadrove.
Saradnju sa ovako stručnim institucijama Uprava za kadrove vidi kao ključan elemenat svojih program-
skih aktivnosti i ovom prilikom zahvaljujem se Programu za razvoj kapaciteta što su prepoznali značaj i
finansirali cjelokupni projekat.
Važnost projekta „Priručnika za polaganje stručnog ispita “koji je započet u julu mjesecu 2007 go-
dine, je u težnji da omogući svim zainteresovanim licima a prvenstveno pripravnicima i novozaposlenim
da što lakše savladaju predmetnu materiju s obzirom da je to sada objedinjeno na jednom mjestu.
Zbog toga je Uprava za kadrove modul“ Osposobljavanja pripravnika i novozaposlenih za rad

u državnim organima“ uvrstila kao temu u Program stručnog usavršavanja za 2008/9 godinu i time
dala mogućnost svim zainteresovanim licima da pohađaju obuku prije nego pristupe samom polaganju
državnog ispita.
Priručnik je izradila grupa autora,eksperata pravnih i ekonomskih nauka i sam priručnik daje
odličnu bazu za dalje stručno usavršavanje državnih službenika i nameštenika.
Na kraju bih željela da se zahvalim svima koji su doprinijeli da ovaj priručnik bude urađen i
ističem da će Uprava za kadrove i dalje sprovoditi slične projekte i time unaprijediti kvalitet znanja
državnih službenika i nameštenika.
Direktorica
Svetlana Vuković
Demokratske reforme i razvoj procesa evropskih integracija u Crnoj Gori zahtijevaju obrazovane i
stručno osposobljene državne službenike i namještenike bez kojih nema efikasne državne uprave i kvalitet-
nog rada državnih organa u cjelini. U tom smislu veoma je važno, kako dodatno usavršavanje državnih
službenika, tako i osposobljavanje novozaposlenih u državnim organima za njihov redovan rad. Garan-
cija posjedovanja neophodnih znanja za rad u državnim organima obezbjeđuje se polaganjem posebnog
stručnog ispita.
Posebna Uredba o Programu i načinu polaganja stručnog ispita za rad u državnim organima
donesena je 2005. godine, ali niz razloga ukazuje na potrebu njenog inoviranja i usklađivanja sa novim
potrebama i tokovima ukupnih reformi u državnoj upravi. Prvo, ona je donesena u vrijeme funkcion-
isanja državne zajednice i starog Ustava RCG, tako da se sadržaj Programa morao uskladiti sa novim
ustavno-pravnim poretkom. Drugo, u njemu nije bilo sadržaja o evropskom pravnom poretku, pa se zbog
daljeg toka procesa evropskih integracija, morao ugraditi poseban i izuzetno važan segment evropskog
pravnog poretka (acquis communautaire) u ovaj Program. Treće, u međuvremenu su učinjene i značajne
daljne reforme u oblasti radnog i privrednog prava koje, takođe, treba da budu unesene u novi Program.
Na osnovu toga logično je proizašla i potreba za obezbjeđivanjem jednog specifičnog, namjenski urađenog
priručnika za polaganje ispita po novom Programu. Svi koji polažu stručni ispit do sada su bili prinuđeni
da tragaju za brojnim zakonima, različitim fakultetskim udžbenicima ili skriptama, što je izazivalo do-
datne probleme.
Priručnik za polaganje stručnog ispita za rad u državnim organima rezultat je saradnje Programa
za razvoj kapaciteta sa Ministarstvom pravde i Upravom za kadrove. Radi njegove izrade oformljena je
posebna ekspertska grupa koja je analizirala raniji Program i način polaganja stručnog ispita i na temelju
aktuelnih potreba i uporednih iskustava pripremila novi program usklađen sa tokovima reformi u društvu
i, posebno, obavezama državne uprave u procesu evropskih integracija. Novi program i ovaj priručnik su
urađeni sa ciljem da doprinesu povećanju kapaciteta svih državnih organa tako što će unaprijediti kvalitet
znanja državnih službenika i namještenika koji su dužni da polažu stručni ispit za rad u državnim org-
anima.
Program razvoja kapaciteta (Capacity Development Programme - CDP) se razvija kao specifičan
model izgradnje administrativnih i institucionalnih kapaciteta u Crnoj Gori za dalji razvoj procesa
evropskih integracija. Ključna podrška CDP-a usmjerava se na građenje i jačanje struktura za imple-
mentaciju Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju, potpisanog 15. oktobra 2007. godine. S obzirom
da je cilj Programa za razvoj kapaciteta da pomogne kvalitet rada državne administracije logična je i
podrška CDP stvaranju reformisanog Programa polaganja stručnog ispita za rad u državnim organima i
štampanju odgovarajućeg priručnika za sve one koji imaju visoku ili višu školsku spremu.
Nadamo se da će Priručnik za polaganje stručnog ispita za rad u državnim organima doprinijeti

kvalitetnijem i efikasnijem radu administracije i daljem toku reformisanja državnih insitucija u sklopu
procesa evropskih integracija.
Dragan Đurić
Program za razvoj kapacieta
UPRAVA ZA KADROVE
8
EVROPSKE UNTEGRACIJE / Siniša Bjeković
Uvod autora
Govoreći o evro-atlantskim integracijama u konceptu međunarodnih odnosa na global-

nom i regionalnom planu Evropska unija se prosto nameće kao formalni i suštinski izazov svim
ostalim regionima u svijetu. Nekoliko je bitnih razloga zbog čega se ona koristi kao pojam i model
integracije koja je dostigla najviši domet u odnosu na sve postojeće integrativne procese. Kada to
kažemo imamo u vidu njene korijene, nastanak i razvojnu dinamiku.
U današnjim okvirima Evropska unija čini grandiozan projekat jedinstva zasnovan na

učešću 27 vrlo heterogenih zemalja i brojem od nešto preko 490 miliona stanovnika u svim zem-
ljama članicama. Ako ovim statističkim podacima dodamo još jedan broj zemalja koje se nalaze
pred njenim vratima, onda imamo u vidu da se njen uticaj i njena struktura protežu na cijeli
geografski pojam Evrope i sve njene demografske, ekonomske i političke potencijale. Tim prije što
se razvoj Unije kao cjeline vrlo često prepliće sa još nekoliko integrativnih procesa koji se dešavaju
na tlu Evrope i van njenih granica.
U geografskom smislu Evropska unija čini 7,3 % ukupnog stanovništva lociranog na 3 %

zemljine površine.
Isto tako, u ekonomskom smislu Evropa čini vrlo snažan institucionalni potencijal sa vi-
sokim stepenom učešća u bruto društvenom proizvodu na globalnom planu (trećina svjetskog
ekonomskog output-a), kao i u oblasti spoljno trgovinskih odnosa. Tako Evropska unija ostvaruje
jednu od dominantnih uloga u globalnom ekonomskom prostoru.
Kao poseban fenomen EU se shvata i kao para-državna tvorevina jer ima sve elemente
jedne države: teritoriju (čine je teritorije država članica), stanovništvo (pojam građanstva EU),
organizaciju vlasti i sopstveni pravni okvir (jurisdikciju). Ali isto tako EU ima sve elemente
međunarodne organizacije: stvorena je međunarodnim ugovorom, ima države članice tog ugovora,
svoja tijela, oblast regulisanja prava i obaveza (predmet ugovora) i poseban status (subjektivitet) u
međunarodnom pravu iako Unija svojstvo pravnog lica “pozajmljuje” od Evropskih zajednica.
9
ISTORIJAT IDEJE
JEDINSTVENE EVROPE
1
UPRAVA ZA KADROVE
1 ISTORIJAT IDEJE JEDINSTVENE EVROPE
Moderni istorijat evropskih integracija vezuje se za vrijeme nakon Drugog svjetskog

rata kada ideje evropskog jedinstva dobijaju svoj formalni okvir u zaključivanju međudržavnih
ugovora i svoj materijalni izraz kroz djelovanje institucija na unutrašnjem i spoljašnjem planu.
Međutim, ideja evropskog zajedništva znatno je starijeg datuma i skoro da ne postoji ni jedan
period istorije civilizacije od antičkih vremena do danas koji nema utemeljenje u postojećem
konceptu Evropske unije, bilo da se radi o strateškim političkim pitanjima ili pak kulturnoj
matrici na kojoj počivaju evropske integracije.
Ako se za period antičke Grčke ili Rima ne može govoriti o jasnom profilu zajedništva
kao specifičnom cilju povezivanja, onda se već od Srednjeg vijeka i kasnije jasno prepoznaju
obrisi današnje Evrope i njenih integrativnih tokova. Naročito je to vidljivo od vremena no-
vovjekovnih filozofskih kretanja u kojima se mislioci tog vremena jasno okreću ka mod-
elima povezivanja unutar evropskih granica. Izbjegavajući navođenje svih mislilaca i njihovih
ideja prožetih kroz filozofske spise toga vremena moguće je sublimirati najveći broj njihovih
razmišljanja u jedinstveni stav o potrebi stvaranja čvršće integracije (kroz federalni ili neki
drugi oblik zajedništva), koji će omogućiti opšti razvitak Evrope na načelima ravnopravnosti
njenih država i nesmetanim tokovima društvenih resursa kao što su ljudi i ekonomska dobra.
Istovremeno, ove težnje se dopunjavaju zahtjevom za stvaranjem prostora bezbjednosti, sta-
bilnosti i nesmetanog napretka u okviru zajedništva putem plediranja za opštom evropskom
moći.
Ovakvu sublimaciju možemo naći kod Viktora Igoa koji je dao vrlo ubjedljivu viziju
evropskih integracija svodeći je na sljedeću tezu: “Naš kontinent biće država jednog naroda,
bez granica, bez carina, bez zabrana, sa slobodnim protokom ljudi i roba...“, u isto vrijeme
najavljujući uvođenje jedinstvene monete kroz pokriće koje obezbjeđuju sve evropske države.
Sličnu poziciju ustanovio je i Pan-evropski pokret koji u svom manifestu i tokom
kongresa 1926. godine osnažuje ideju ujedinjene Evrope po ugledu na organizaciju Sjedin-
jenih Američkih Država, uz ravnopravnost nacionalnih država i prevazilaženje francusko-
njemačkog konflikta, pouzdane garancije za državne granice, sklapanje saveza sa Rusijom,
stvaranje carinske unije i jedinstvenog privrednog područja.
Uočljivo je da kroz sve navedene projekte dominira zahtjev za ravnopravnošću članica,
bez dominacije bilo koje države ili cijelog saveza, s tim što se posebno potencira uloga pojed-
inih država na kojima leži posebna odgovornost za uspjeh cijelog procesa. Pri tome se najčešće
pominju tri države: Velika Britanija, Njemačka i Francuska, bilo da se radi o prevazilaženju
njihovih međusobnih konflikata, bilo da je u pitanju vodeća uloga u evropskim integraci-
jama.
Period tokom i nakon Drugog svjetskog rata samo je dao dodatni argument u prilog
ujedinjenju Evrope čemu su doprinos dale države, jednako koliko i političari koji su obilježili
12
postratovsku političku scenu u Evropi. Imajući u vidu njegovu ulogu u svim događajima toga
vremena hronolozi evropskih integracija posebno apostrofiraju težinu podsticaja koji je dao
britanski političar Vinston Čerčil, pledirajući za novom političkom strukturom u Evropi u
cilju stvaranja prostora mira, sigurnosti i slobode. Njegova viziija ide ka modelu sjedinjenih
evropskih država pri čemu se insistira na aktivnom učešću država koje su spremne za je-
dan takav projekat, uz ostavljen prostor za sve one države koje nijesu spremne da se odmah
uključe, ali svoju budućnost vide u toj zajednici. Prvi korak na tom putu Čerčil vidi u part-
nerstvu između Njemačke i Francuske konstatujući da nema preporoda Evrope bez duhovno
velike Francuske i duhovno velike Njemačke:
«Zašto ne bi postojala Evropska grupa koja može dati jedinstven osjećaj širenju patri-
otizma i zajedničkog državljanstva razorenim narodima ovog turbulentnog i moćnog konti-
nenta i zašto da ona opravdano ne zauzme svoje mjesto sa drugim velikim integracijama u
određivanju sudbine čovječanstva...».
U ovom periodu snažan uticaj na razvoj evropskih integracija ostvario je Evropski
pokret federalista koji je okupljao nešto oko 60 udruženih nacionalnih grupa sa preko 100.000
članova, kao i Pokret za ujedinjenu Evropu koji je 1947. godine formirao sam Vinston Čerčil.
Ovaj proces je kulminirao održavanjem Evropskog kongresa u Hagu u maju 1948. godine,
na kojem su izložena dva koncepta budućnosti evropskog zajedništva: jedan federalistički sa
naglaskom na supranacionalnu evropsku organizaciju i drugi nešto umjereniji koji je zastupao
tezu o konfederalnom udruživanju. Prevagu je odnio koncept međudržavne organizacije na
kojemu će se zasnivati sve nastupajuće forme organizovanja evropskih država u tom peri-
odu.
Značajan impuls evropskim integracijama dolazio je i sa prostora van teritorije Ev-
rope, naročito Sjedinjenih Američkih Država. Svakako da je najpoznatiji instrument bio tzv.
Maršalov plan projektovan da potpomogne ekonomsku obnovu ratom razorene Evrope. Kao
jedan od proizvoda ove strategije uslijedilo je formiranje Organizacije za evropsku ekonom-
sku saradnju (OECD), čije su članice međusobno ukinule trgovinske barijere i promovisale
koncept privredne saradnje.
Pa ipak, najznačajniji događaj u postratnoj Evropi bilo je formiranje Savjeta Evrope,
koji je za svoje ciljeve postavio formiranje sistema koji se zasniva na demokratiji, vladavini
prava, poštovanju ljudskih prava i sloboda i slobodi tržišta. Pored izvjesne podudarnosti sa
ciljevima drugih integrativnih procesa, Savjet Evrope je uspio da poveže interes većeg broja
evropskih država, od kojih će neke znatno kasnije postati sastavni dio Evropskih zajednica,
odnosno Evropske unije. Osim toga, u okviru ovog tijela će se javiti prilično efikasna sudska
kontrola ugovornih obaveza kao jedinstven primjer u svjetskim razmjerama.
Konačno, još jedna organizacija ima značajnu ulogu u procesu evropskih integracija,
iako se radi o organizaciji sa posebnim organizacionim, funkcionalnim i strateškim karakter-
istikama. Organizacija za evropsku bezbjednost i saradnju (OEBS/OSCE) je formirana u pe-
riodu nakon okončanja hladnog rata radi učvršćivanja procesa saradnje i prevazilaženja konf-
likata na teritoriji Evrope, dok je EU kreirana upravo da onemogući nastajanje unutrašnjeg
13
UPRAVA ZA KADROVE
konflikta putem ekonomske (a kasnije i političke) integracije država članica i razvoja suprana-
cionalnih institucija. Primarni cilj osnivanja OEBS-a bio je da smanji tenzije blokovske podi-
jeljenosti i omogući nesmetan dijalog i međusobne kontakte u Evropi. Dalji razvoj ove orga-
nizacije zasnovan na završnim dokumentima iz Helsinkija i posebno dijelovima koji se tiču
razrade njihove tzv. ljudske dimenzije, umnogome korespondira sa ciljevima EU kada se to
tiče bezbjednosti i političke stabilnosti evropskog prostora u kojemu koegzistiraju sadašnje i
buduće članice Unije.
14
15
RAZVOJ EVROPSKIH
INTEGRACIJA
2
UPRAVA ZA KADROVE
2 RAZVOJ EVROPSKIH INTEGRACIJA
Iako ideološki polarizovana, slika Evrope nakon Drugog svjetskog rata i naročito am-
bicije političkih ideologa pružale su sasvim drugačiju viziju perspektive od one koja se desila.
Naime, ideja evropskog jedinstva prožimala se iznad društvenog uređenja evropskih država
pokušavajući da obuhvati i zemlje socijalističkog bloka. Nakon neuspješnog pokušaja da se i
ove zemlje pridobiju za nastavak integrativnog procesa, uslijedilo je formiranje Savjeta Evrope
koji je preteča svih ostalih evropskih integracija.
Nekako u isto vrijeme javljaju se težnje za većim stepenom integracija u ekonomskoj
sferi. Razlozi su bili vrlo praktične prirode: rekonstrukcija razvojnog privrednog ambijenta,
stvaranje zajedničkog tržišta i otklanjanje istorijskih antagonizama između pojedinih država
unutar tog sistema.
Osnovna ideja potekla je od francuskog komesara za planiranje Žana Monea i fran-
cuskog ministra spoljnih poslova Roberta Šumana, koji su u osnovi bili pragmatični federal-
isti. No, i pored toga oni su bili mišljenja da se integracija može ostvariti metodom malih ko-
raka u kojima je nacionalni suverenitet manje dovođen u pitanje u odnosu na „više političke“
oblasti kakve su odbrana i spoljna politika. Na inicijativu francuskog ministra spoljnih poslo-
va Roberta Šumana (Šumanov plan iz 1950. godine) i po ideji Monea ovaj metod funkciona-
lne integracije zaživljava već naredne godine kada dolazi do osnivanja Evropske zajednice za
ugalj i čelik sa ciljem obezbjeđenja zajedničkog tržišta, odnosno njegove zajedničke kontrole,
planiranja i korišćenja ovih resursa i njihovih derivata. Osim što je to bio trenutak utemeljen-
ja evropskih integracija, radilo se i o otklanjanju prepreka u odnosima između Francuske
i tada još uvijek nesuverene Njemačke, kojoj je ovakav aranžman omogućavao da vodi i
međunarodne pregovore.
Ključni principi integracija na kojima se zasniva plan o formiranju prve zajednice projekto-
vani su tako da omoguće ostvarenje sljedećih ciljeva:
|| Postepeno ujedinjenje Evrope na osnovama stvarne solidarnosti i politike malih ko-
raka
|| Ukidanje antagonizma između Francuske i Njemačke sa njihovom primarnom ulogom
u ujedinjenju i otvorenošću za pristupanje ostalih evropskih država
|| Prvi koraci sprovode se u tačno određenim oblastima (ugalj i čelik), tako da se one
stavljaju pod zajedničku upravu
|| Jedinstvo ekonomskih interesa treba da se odrazi na životni standard stanovništva i
bude osnov zajedništva u Evropi
|| Odluke zajedničke uprave moraju biti obavezne za zemlje članice i prinudno spro-
vodljive, a sama uprava sastavljena od nezavisnih lica po principu jednake zastupljenos-
ti.
18
Zajednica dobija i svoje organe: Zajedničku skupštinu, Visoku vlast sa izvršnim

ovlašćenjima, Ministarski savjet i Sudsko vijeće koje je nadgledalo tumačenje ugovora. Na
ovom modelu se razvijalo i kasnije ustrojstvo evropskih zajednica. Tako je po prvi put došlo
do formiranja nadnacionalne strukture koja je kontrolisala vrlo važne oblasti ekonomije, pa
i donošenje političkih odluka u ovim oblastima koje su do tada bile u isključivoj nadležnosti
država članica. Osnivački ugovor u Parizu potpisalo je šest država (pored Francuske i Njemačke
to su bili još Italija, Belgija, Holandija i Luksemburg).
Bilo je više nego očigledno da se početne ambicije znatno razlikuju od onoga što sama
integracija podrazumijeva i čemu su njeni kreatori težili. Zato će period sredinom pedesetih
godina biti obilježen pokušajima za stvaranje čvršćih političkih i bezbjednosnih mehanizama
(stvaranje Evropske političke zajednice i Evropske odbrambene zajednice). Međutim, u prego-
vorima o osnivanju ovih zajednica dominirao je čvrst stav nacionalnog suvereniteta po ovim
pitanjima (naročito se Francuska nije htjela odreći prava da na nacionalnom nivou reguliše
ova pitanja). Nakon što je ova ideja propala, čitava integracija se vraća na funkcionalni model,
sa idejom da se ostvare dalje integracije u novim oblastima koje nijesu bile pokrivene prvim
ugovorom.
Tako započinju pregovori o zaključivanju novih ugovora koji se okončavaju stvaranjem
dvije nove zajednice – Evropske ekonomske zajednice i Evropske zajednice za atomsku en-
ergiju (Rimski ugovori). Kada se povežu oblasti regulisanja u sve tri zajednice lako je zapaziti
da se osim integrativnih procesa radi o vitalnim i strateškim razvojnim resursima koji imaju
direktan uticaj na razvoj, političku stabilnost i bezbjednost unutar granice zajednica, ali i van
njih.
U fazi pregovaranja jasno su se iskristalisali vrlo heterogeni interesi zemalja učesnica u
tom procesu. Ovaj faktor će bitno uticati na dinamiku širenja evropskih integracija i produ-
bljivanju oblasti koje one regulišu. Sama integracija je očigledno bila projektovana tako da njen
uspjeh stoji u neposrednoj vezi sa funkcionisanjem integracije kao cjeline, a ne samo njenih
djelova. Tako bi recimo uspjeh EUROATOM-a bio u direktnoj korelaciji sa zaživljavanjem
zajedničkog tržišta. U isto vrijeme neke ideje koje nije bilo moguće sprovesti samostalno
imale su izgleda na uspjeh samo ako bi se postigao kompromis na višem stupnju u okviru
zajednica kao cjeline.
Namjera daljeg širenja oblasti regulisanja u okviru zajednica bila je jasna, pogotovo u
ekonomskoj sferi: išlo se ka daljem ekonomskom jedinstvu sa ciljem da se stvori zajedničko
tržište se slobodnim protokom ljudi, roba, usluga i kapitala. Ovaj plan je postepeno sporovođen
u život sa dosta oscilacija u dinamici i prepreka njegovom punom zaživljavanju, u čemu je
uvijek u fokusu bio odnos prema pristupu regulisanja: međudržavno u odnosu na nadna-
cionalno. Problem se odražava kako po pitanju dubine samih integracija (oblasti djelovanja),
tako i u odnosu prema načinu funkcionisanja samih zajednica, odnosno njenih institucija.
Obzirom da se stvarao utisak o sporosti implementacije Rimskih ugovora početkom
60-ih učinjen je još jedan pokušaj stvaranja jednog opšteg političkog okvira. Tzv. Fušeov plan
19
UPRAVA ZA KADROVE
ili Fušeovi pregovori imali su za cilj da ustanove koncept labavog političkog usaglašavanja
država članica, čime se napušta nadnacionalni koncept i vraća na oživljavanje međudržavnog
modela kao dominantnog. Međutim, ni ovaj projekat bliže političke saradnje nije uspio.
Istovremeno se aktiviraju i neki procesi koji nijesu vezani samo za unutrašnji prostor
koji pokrivaju zajednice. Na insistiranje Velike Britanije u Štokholmu je stvorena Evrop-
ska asocijacija slobodne trgovine (EFTA), obuhvatajući i dio zemalja koje nijesu bile članice
EEZ.
Tako dolazimo do nove etape u razvoju Evropske unije koja obuhvata vrijeme od stupanja
na snagu Rimskih ugovora 1958. godine do prve opširne revizije ugovora, tzv. Jedinstvenog
evropskog akta 1987. godine. U ovoj fazi su posebno važni sljedeći aspekti integracija:
|| razvoj institucionalne strukture i oblasti uređenja odnosa unutar zajednica;

|| razvoj materijalne saradnje;
|| razvoj članstva zajednice, i konačno
|| novine koje su bile povezane sa nastankom širih integracija u oblasti trgovinskih slo-
boda
Ovu fazu razvoja EU karakterišu promjene u njenoj funkcionalnoj i materijalno-

pravnoj strukturi. To se ponajprije odnosi na osnivanje zajedničkih institucija za tri postojeće
zajednice (EZUČ, EEZ, EUROATOM), što je učinjeno tzv. fuzionim (spajajućim) ugovorom
po kojem izvršna tijela tri zajednice dobijaju jedinstvenu Komisiju i Savjet. Fuzioni ugovor je
ratifikovan tokom 1965. godine, a stupio je na snagu 1967. godine. Od toga trenutka objed-
injeni su organi sve tri zajednice koji su do tada djelovali potpuno odvojeno i samostalno.
Odmah na kraju ovih promjena u institucionalnoj strukturi na dnevni red je došla
odluka o promjeni u načinu njenog finansiranja, tako što se umjesto dotadašnjeg davanja
finansijskih priloga od strane država članica uvode stabilniji i veći prihodi koje Evropske
zajednice ubiraju samostalno i bez posredovanja države. To je uzrokovalo potrebu uspostav-
ljanja Evropskog finansijskog (revizorskog) suda, kao i prenošenje većih nadležnosti vezanih
za budžet na Evropski parlament.
U političkoj strukturi važan događaj predstavlja uvođenje direktnih izbora za Evrop-
ski parlament, što je bilo zaključeno 1976. a ratifikovano od strane svih država članica već
1978. godine. Prvi direktni izbori za Evropski parlament održani su 1979. godine, pri čemu
je učešće građana na tim izborima iznosilo u prosjeku nešto iznad 60%.
Ove djelimične promjene nijesu bile toliko značajne za razvoj Ustava, koliko su to pre-
thodno bila druga dva faktora:
Prvi faktor je bio tzv. Luksemburški kompromis s početka 1966. godine. Na samom
početku dogovor je bio da Savjet ministara (centralni organ EEZ-a), ugovorom od 1966. go-
dine sa donošenja jednoglasnih odluka pređe na donošenje odluka većinom. Francuska vlada
pod vođstvom De Gola je ovo odlučno odbila.
20
Kada se sredinom 1965. godine nije mogao postići dogovor o finansiranju agrara, fran-
cuska vlada je povukla svog predstavnika iz Savjeta ministara. Ova tzv. politika “prazne stolice”
bila je prva kriza EEZ-a, a prevaziđena je u januaru 1966. već pomenutim Luksemburškim
kompromisom po kome u slučajevima kada su u pitanju vitalni interesi jedne od država
članica nema odlučivanja većinom, odnosno preglasavanja.
Drugi faktor uticaja predstavljalo je odlučivanje Evropskog suda pravde (Sud Zajed-
nice). Nizom odluka ovog suda faktički je promijenjena sadržina EEZ-Ugovora (koji je u
svojoj prvobitnoj formi jasno predstavljao ugovor između dvije ili više država) čime su mu
dodijeljene karakteristike Ustava.
U vezi sa statusom Suda uveden je princip neposrednog i direktnog primjenjivanja
prava Evropske zajednice - što znači da se na svakom građaninu Evropske zajednice direktno
i neposredno, dakle bez uplitanja matične države, moralo primjenjivati pravo Evropske zajed-
nice, čime je uveden primat prava zajednice nad pravom nacionalnih država. U nacionalne
sudove jednom veoma ciljanom i razumnom strategijom uvedeno je pravo Evropske zajed-
nice, tako da su oni pri pravnim nejasnoćama u pitanjima iz oblasti ovog prava bili obavezni
tražiti mišljenje Evropskog suda. Na ovaj način, putem prakse Evropskog suda pravde, sasvim
ispravno možemo reći da je - tiho i nenametljivo - ustanovljeno pravno uređenje koje je ličilo
na pravna uređenja nacionalnih država, ali se prostiralo znatno iznad svega što je do tada bilo
poznato kao forma u oblasti međudržavnih odnosa.
Razvoj materijalne saradnje okarakterisan je sprovođenjem ciljeva definisanih u Ugo-
voru. Tako su, kao primjer, realizovani ciljevi u dva ključna područja: Zajednička agrarna
politika i Carinska unija. Ova posljednja, koja je zapravo bila predviđena tek za decembar
1969. godine, profunkcionisala je već od juna 1968. godine, dakle punih 18 mjeseci ranije.
Uspostavljanje Carinske unije ustanovilo je jedinstven režim unutrašnjih carina koje su se
primjenjivale prilikom uvoza, odnosno izvoza robe između zemalja članica EZ, ali istovreme-
no i jedinstven sistem carina u odnosu na treće zemlje. Carinska unija je donijela višestruko
koristan ekonomski efekat na način što je trgovinska razmjena između zemalja članica
višestruko uvećana u narednoj deceniji, a isto tako i bruto nacionalni proizvod je zabilježio
visoku stopu rasta.
Vrijeme od stvaranja evropskih zajednica do prve revizije ugovora 1987. godine
karakteriše intenzivna debata o osnovnim procesima unutar evropskih integracija: proširenju
i produbljenju. Ovaj prvi u suštinskom smislu znači novo političko i geografsko dimenzi-
onisanje evropskog prostora (nove članice), dok je suština produbljenja orijentisana na nove
oblasti saradnje između država i djelovanje unutar institucija zajednice.
U geografskom i političkom smislu proširenje u tom periodu obuhvatilo je dvije faze:
prvu, koja se odnosila na širenje ka sjeveru (Velika Britanija, Republika Irska i Danska 1973.
godine) i drugu koja je označila širenje ka jugu (Grčka 1981.godine, odnosno Španija i Por-
tugalija 1986. godine).
Na taj način Zajednici je uspjelo da u manje od 20 godina postojanja broj članica
poveća tačno za dva puta, s čime je povezan cijeli niz njenih funkcija i različitih uticaja. Veći
21
UPRAVA ZA KADROVE
broj država članica pokazao je porast heterogenosti interesa i stavova pred pitanjem čemu služi
EEZ (Evropska ekonomska zajednica) i na koji način bi se ona trebala dalje razvijati.
U oblasti materijalne politike stavljeni su novi akcenti. Na primjer, razlozi uvođenja
Evropskog fonda za regionalni razvoj 1975. godine, te stalna nadgradnja regionalne politike
bez sumnje se trebaju objasniti pristupanjem strukturalno slabih zemalja, kao što su Grčka i
Portugal.
Tako dolazimo do kraja ove etape evropskih integracija, odnosno do prve velike revizije Ugo-
vora putem Jedinstvenog evropskog akta (Single European Act). Novine koje se mogu vezati
za ovaj dokument su, ukratko, sljedeće:
|| Preuzimanje jednog cijelog niza političkih oblasti u okvir politike koja se bazirala na
Ugovoru. Ovdje pripada politika zaštite životne sredine, koju smo ranije već pominjali,
ali i istraživačka i tehnološka politika, kao i regionalna politika.
|| Preuzimanje ostvarenja slobodnog, povezanog tržišta kao posebnog cilja i njegovo
definisanje Ugovorom.
|| Modifikacija i dopuna postojećih modela odlučivanja. To je, pored ostalog, i uvođenje
novog procesa odlučivanja, koji je predviđao da se odluke u Savjetu ministara donose
kvalifikovanom većinom kao i bitan porast mogućnosti uticaja Evropskog parlamenta
koji je do tada imao samo savjetodavnu funkciju.
|| Po prvi put, donose se ugovorna pravila za spoljnopolitičku saradnju država članica.
Ovdje se, doduše, radilo o spoljno-političkoj saradnji sa državama van Evropske zajed-
nice.
Jedinstveni evropski akt se smatra posebno značajnim sa aspekta budućnosti evropskih

integracija. Ovaj akt je označio kraj perioda letargije u razvoju Zajednice koji se često naziva
“evrosklerozom” i pokretanje procesa punog zaživljavanja prevashodno ekonomskih sloboda
unutar Zajednice, postavljajući osnove buduće Evropske unije kao zajednice bez ekonomskih
granica. U tom smislu kao jedan od ciljeva projektovano je sada već jedinstveno unutrašnje
(a ne samo zajedničko) tržište, sa jedinstvenim pravilima, u kojemu će se ovaj proces realizo-
vati.
Sljedeća etapa EU-razvoja obuhvata period od Jedinstvenog evropskog akta do stu-
panja na snagu Ugovora o Evropskoj uniji, krajem 1993. godine. Od prve revizije Ugovora
do ove revizije proteklo je samo pet godina, što u velikoj mjeri govori o stepenu postignutog
jedinstva u odnosu na budućnost EU.
Razlozi su interni i eksterni:

|| Interni faktori uticaja imali su prije svega veze sa očiglednom sopstvenom dinamikom
koju je integracijski proces dobio stvaranjem slobodnog tržišta i jedinstvenim evrop-
skim aktima. Tako su se stvorile nove dodirne tačke, između ostalog, u monetarnoj
politici, useljeničkoj i politici azila, suzbijanju kriminala i u socijalnoj politici. Osim
22
toga, načelno se sticao opšti utisak “deficita demokratije” unutar Evropske zajednice.
|| Eksterni faktori, koji su uzrokovali produbljenje integracija bili su: rastuća nesigurnost
u međunarodnim i regionalnim odnosima zbog procesa transformacija u socijalističkim
zemljama; perspektiva mogućeg pristupa bar nekih od ovih zemalja, koja nije bila
moguća bez revizije postojećih ugovora; ekonomska globalizacija koja je povećala
neefikasnost privrednih i socijalno-političkih mjera unutar samo jedne države.
Svi ovi faktori zajedno djelovali su na Evropsku komisiju i Parlament, ali i većinu
država članica u smislu potrebe daljeg produbljivanja unutrašnjih odnosa. Od strane Velike
Britanije vršena je opstrukcija produbljivanja samog nivoa integracija. Zbog toga je put ka
daljim integrativnim procesima bio u vremenskoj dimenziji relativno dug, a istovremeno i
sadržinski težak.
23
STVARANJE
EVROPSKE UNIJE
3
UPRAVA ZA KADROVE
3 STVARANJE EVROPSKE UNIJE
Ugovor o Evropskoj uniji potpisan je 7. februara 1992. godine i stupio na snagu 1.

novembra 1993. godine. On je bio rezultat različitih unutrašnjih i spoljašnjih faktora. Na
spoljašnjem planu, pad komunizma u istočnoj Evropi i posljedice ujedinjenja Njemačke dali
su novi podsticaj osnaženju međunarodnog položaja Zajednice. Na unutrašnjem planu zemlje
članice su izražavale snažnu podršku nastavku pozitivnih trendova koji su zabilježeni nakon
donošenja Jedinstvenog evropskog akta. Ovakva situacija bila je solidna politička i sociološka
platforma za održavanje nekoliko međuvladinih konferencija koje su se bavile pitanjima
budućnosti Evropske zajednice i prethodile samom postupku zaključivanja ugovora.
Najprije moramo reći da je ovim ugovorom napravljena jedna nova organizaciona forma,
Evropska unija, koja pod zajedničkim krovom ima tri stuba: Evropske zajednice, zajedničku
spoljnu i bezbjednosnu politiku i saradnju u oblasti pravosuđa i unutrašnjih poslova.
EU
|| Evropska zajednica
|| Carinska unija
|| Slobodno tržište
|| Zajednička agrarna Saradnja u oblasti
Zajednička spoljna i bezb-
politika pravosuđa i unutrašnjih
jednosna politika
|| Zaštita životne sre- poslova
dine
|| Ekonomska i mon-
etarna unija
26
Ovim Ugovorom Unija je kao sopstveni zadatak postavila ostvarenje sljedećih ciljeva:
|| Ostvarenje ekonomskog i društvenog napretka, kao i visokog stepena zaposlenosti
|| Stalan i izbalansiran razvoj, stvaranje područja bez unutrašnjih granica i jačanje ekonom-
ske i društvene kohezije uz ostvarenje ekonomske i monetarne unije
|| Potvrđivanje sopstvenog identiteta na međunarodnoj sceni kao proizvod zajedničke
spoljne i bezbjednosne politike u okviru koje se načelno kreira zajednička odbrambena
politika
|| Poboljšanje zaštite prava i interesa građana država članica ustanovljavanjem građanstva
Unije
|| Održavanje i razvoj Unije kao prostora slobode, sigurnosti i pravde uz garancije slo-
bode kretanja u skladu sa odgovarajućim mjerama
|| Realizacija postavljenih zadataka i izgradnja odgovarajućih resursa za obezbjeđenje
efikasnog funkcionisanja institucija zajednice
|| Konzistentnost spoljne politike Unije kao cjeline, posebno u oblasti bezbjednosti,
ekonomske i razvojne politike.
U strukturnom smislu stubovi EU su činili različita polja djelovanja koja su se iskristal-

isala u prethodnom periodu kao model budućeg ugovornog ustrojstva:
“Prvi stub” čine Evropske zajednice, dakle forma koja se naslanja na Pariški ugovor
(EZUČ), Rimske ugovore (EEZ i EUROATOM) i Jedinsteni evropski akt.
Zajednička spoljna i bezbjednosna politika kao “drugi stub”, čine osnove
međudržavne saradnje sa početka 70-ih godina u oblasti spoljne politike.
Zajednička spoljna i bezbjednosna politika ima međuvladin ili međudržavni karakter. Njen
cilj je postavljen tako da uskladi spoljnu i bezbjednosnu politiku država članica, kako bi EU
mogla jedinstveno da djeluje na spoljnopolitičkom planu. Ugovor o EU navodi pet glavnih
ciljeva ove politike:
o Očuvanje zajedničke vrijednosti i osnovnih interesa Unije
o Obezbjeđenje sigurnosti Unije
o Očuvanje mira i doprinos međunarodnoj bezbjednosti
o Promocija međunarodne saradnje
o Razvoj demokratije i vladavine prava, uključujući i ljudska prava
Saradnja u oblasti prava i unutrašnjih poslova kao “treći stub” nije nastala ni iz
čega, već se oslanja na dotadašnje pokušaje ostvarivanja evropskog jedinstva u ovim oblas-
tima, koji su u kvalitativnom i političkom smislu do tada bili vrlo marginalni. Ona obuhvata
sudsku saradnju između država članica EU u građanskim i krivičnim predmetima, carinsku
i policijsku saradnju. Ciljevi ove saradnje su projektovani kao uspostavljanje bezbjednosti na
teritoriji EU i borba protiv rasizma i netrpeljivosti prema strancima, terorizma, trgovine lju-
dima, krivičnih djela protiv djece, trgovine drogom i oružjem, korupcije i prevare.
27
UPRAVA ZA KADROVE
Unutar prvog stuba Evropske zajednice napravljene su mnoge promjene u institu-

cionalnoj oblasti u odnosu na politike koje su bile obuhvaćene Ugovorom, a koje pokazuju
održivu supranacionalizaciju, odnosno regulisanje ove materije na nadnacionalnom nivou.
To se posebno odnosi na uvođenje novog sistema odlučivanja u organima Unije (Parlament i
Savjet ministara), više odluka po principu kvalifikovane većine u Savjetu ministara, uvođenje
Odbora za regije, proširenje mogućnosti sankcionisanja od strane Evropskog suda pravde za
slučaj da zemlje članice ne poštuju njegove odluke ili da u za to određenom roku ne sprovedu
komunitarno pravo, proširenje odgovornosti Zajednice na oblasti koje su dodate Jedinstven-
im evropskim aktom kao što su istraživačka i tehnološka politika ili politika zaštite životne
sredine i regionalna politika, monetarna unija i neke nove oblasti kao što su politika zaštite
potrošača ili obrazovna politika. Poseban aspekt je bila do tada prilično neuobičajena kon-
strukcija za saradnju u oblasti socijalne politike. U ostala dva stuba uspjeh je bio ograničen.
Dijelom zbog toga, a još više usljed očite perspektive daljeg širenja (1995. pristupile Austrija,
Finska i Švedska - novo širenje na sjever), nova revizija ugovora nastupila je u vrlo kratkom
vremenu zaključivanjem Ugovora iz Amsterdama (1999).
Ugovor iz Amsterdama rezultat je prethodnog rada međuvladine konferencije započete
u Torinu 1996. godine. Tekst Ugovora je pripremljen tokom 1997. godine i potpisan u no-
vembru iste godine od strane ministara spoljnih poslova zemalja članica. Ugovor je stupio na
snagu u junu 1999. godine.
Najvažnije izmjene uvedene Ugovorom iz Amsterdama bile su:

|| podsticaj jačanju uloge Evropskog parlamenta definisanjem većeg broja odluka koje se
donose u postupku zajedničkog odlučivanja,
|| uvođenje principa fleksibilnosti,
|| mogućnost suspenzije države članice iz postupka donošenja odluka,
|| prenošenje dijela odredaba koje se odnose na saradnju u području pravosuđa i
unutrašnjih poslova (treći stub) u prvi stub EU (vizni režim, azil, sudska saradnja u
građanskim stvarima - čime je pravosudna saradnja u okviru trećeg stuba Unije dobila
krivično pravni karakter),
|| uvrštavanje Šengenskog sporazuma u Ugovor,
|| izmjene odredaba o Zajedničkoj spoljnoj i bezbjednosnoj politici,
|| uključivanje socijalnog protokola u tekst Ugovora,
|| isticanje zahtjeva za većom zaposlenošću kao specifičnog cilja Unije.
Samo dvije godine kasnije zaključen je Ugovor iz Nice kojim su postavljene osnove
za dalje širenje Unije i reformu u odnosu na sastav i način rada institucija EU. Ugovorom je
projektovan i cilj bliže saradnje, a posebno interesantnu oblast reforme ugovornog prava čine
ljudska prava i slobode (Povelja o temeljnim pravima zajednice).
Ugovor iz Nice usaglašen je i potpisan na sastanku Evropskog savjeta 26. februara
28
2001.godine, nakon dugih i iscrpljujućih pregovora. Stupio je na snagu 1. februara 2003.

godine.
Ugovor iz Nice sadrži sedam aneksa koji se odnose na postupak proširenja, postupak i
način odlučivanja, kao i na još jedan broj pitanja kojima se definišu odnosi u Uniji. Poseban
aneks ovog ugovora čini i Nacrt protokola o finansijskim posljedicama prestanka Ugovora
o osnivanju Evropske zajednice za ugalj i čelik, kao i uspostavljanju i vođenju istraživačkog
fonda za ugalj i čelik.
Jedan od temeljnih razloga revizije koja je urađena Ugovorom iz Nice jeste bila potreba
rješavanja pitanja institucionalnog prilagođavanja već evidentnom novom proširenju Uni-
je. Naime, pregovori sa državama kandidatima za članstvo ušli su u vrlo dinamičnu fazu
pokazujući značajan napredak.
Najvažnije odredbe Ugovora iz Nice odnose se na sastav institucija, način odlučivanja
u Savjetu (neka pitanja iz područja za koje je ranije bilo predviđeno jednoglasno odlučivanje
sada zahtijevaju donošenje odluke kvalifikovanom većinom), uspostavljanje Eurojust-a (tijela
za borbu protiv kriminala), razvoj pojačane saradnje koja mora uključivati najmanje osam
država i biti otvorena svim državama članicama. Pojačana saradnja ne smije stvarati prepreke
ili diskriminaciju u trgovini među članicama ili ugrožavati konkurenciju.
Najveći dio ovih pitanja kasnije će se pokušati regulisati Ugovorom o evropskom Usta-
vu, čije je sprovođenje blokirano izostankom ratifikacija (potvrda) od strane nekih zemalja
članica (među kojima i Francuske, kao jedne od najvećih autoriteta u okviru EU).
Ustavni ugovor podijeljen je na četiri jednako važna poglavlja. Nakon uvoda u kojem
se navodi istorijat i evropsko nasljeđe, kao i njena odlučnost da prevaziđe svoje podjele, prvi
dio Ustava posvećen je načelima, ciljevima i institucionalnim odredbama koje uređuju novu
Evropsku uniju.
Drugi dio Ustavnog ugovora inkorporirao je Evropsku povelju o fundamentalnim
pravima koju čini sedam podnaslova: dostojanstvo, slobode, jednakost, solidarnost, prava
državljana, pravda i opšte odredbe.
Treći dio obuhvata odredbe koje uređuju politike i funkcionisanje Unije, dok je četvrti
dio grupisao opšte i završne odredbe Ustava, uključujući stupanje na snagu, postupak za re-
viziju Ustava i opoziv ranijih Ugovora.
Konačno noviju istoriju evropskih integracija obilježava “širenje na istok” (“veliki
prasak”) koje je obuhvatilo prijem deset novih članica: Kipar, Češka Republika, Estonija,
Mađarska, Letonija, Litvanija, Malta, Poljska, Slovačka i Slovenija 2005.godine, odnosno
prijem novih članica Rumunije i Bugarske početkom 2007.godine.
3.1 INSTITUCIJE EVROPSKE UNIJE

Strukturu EU institucija možemo podijeliti na one koje izražavaju nacionalni karakter:
Evropski savjet i Savjet ministara (danas Savjet EU), odnosno one koje se definišu kao supra
29
UPRAVA ZA KADROVE
(nad) nacionalne: Evropski parlament, Evropska komisija i Evropski sud pravde.

Evropski savjet čine šefovi država i vlada zemalja članica, kao i predsjednik Evropske
komisije, potpomognut ministrima spoljnih poslova i jednim članom Evropske komisije. Po
pravilu zasjeda najmanje dva puta godišnje, ali u praksi to čini tri do četiri puta. Odluke
donosi najčešće konsenzusom, ali i putem kvalifikovane većine. Ustanovljen je kao vanugov-
orni mehanizam dogovorom vlada država članica 1974. godine. To je najviše političko tijelo
Unije koje donosi načela i opšte smjernice djelovanja u odnosu na ključna strateška pitanja.
Savjet ministara (prema sopstvenom zaključku od 1993. godine ovaj organ se prozvao
Savjet EU) čine ovlašćeni predstavnici zemalja članica (zavisno od teme zasjedanja). Sjedište
je u Briselu, a dio zasjedanja se obavlja u Luksemburgu. Savjet je glavni zakonodavni organ
Unije. Osim toga, u određenim pitanjima Savjet dijeli zakonodavnu ulogu sa Evropskim
parlamentom. U strogo formalnom smislu Savjet je jedinstveno tijelo, ali je iz praktičnih
razloga konfigurisano u devet različitih cjelina koje djeluju zavisno od tematske oblasti ko-
jom se bave: generalni poslovi i spoljna politika; privredni i finansijski poslovi; pravosuđe i
unutrašnji poslovi; zapošljavanje, socijalna politika, zdravstvo i zaštita potrošača; konkuren-
cija (unutrašnje tržište, industrija i istraživačka djelatnost); saobraćaj, telekomunikacije i en-
ergetika; poljoprivreda i ribarstvo; životna sredina; obrazovanje, mladi i kultura. Međutim,
kada se donose odluke u konkretnim stvarima ova konfiguracija nema značaj i sama odluka
slovi uvijek kao odluka Savjeta u cjelini.
Savjet EU zastupa interese država članica u političkom sistemu Unije i time uspostavlja
direktnu vezu između dva nivoa: nacionalnog i nadnacionalnog.
Na čelu Savjeta je rotirajuće predsjedništvo (na svakih šest mjeseci) koje organizuje i
predsjedava sjednicama Savjeta i ima značajnu ulogu u formulisanju dnevnog reda. U ovoj
fazi značajnu ulogu ima i Komitet stalnih predstavnika (Committee of Permanent Representa-
tives – COREPER), koji djeluje kao pomoćni organ i vrši većinu poslova u pripremi sjednica
Savjeta. Obzirom da ovo tijelo čine predstavnici zemalja članica u rangu ambasadora pri EU,
to je on i značajan mehanizam za obezbjeđenje konzistentnosti u radu i prethodno razma-
tranje i rješavanje brojnih tehničkih i političkih pitanja prije nego što ona dođu na dnevni red
na samoj sjednici Savjeta.
Savjet ima i svoj generalni sekretarijat na čijem je čelu istovremeno visoki predstavnik
za spoljnu i bezbjednosnu politiku.
Osnovni zadaci ovog organa su definisani ugovornim pravom i odnose se na:

|| zakonodavnu djelatnost, samostalno ili u postupku saodlučivanja sa Parlamentom.
|| U određenim pitanjima ustanovljen je sistem savjetovanja sa Parlamentom prilikom
donošenja odluka
|| vrši koordinaciju privredne politike država članica
|| u ime EU zaključuje međunarodne ugovore kojima prethodi sistem pregovaranja koji
je u nadležnosti Evropske komisije
30
|| u postupku saodlučivanja usvaja budžet Unije

|| donosi odluke u pogledu definisanja i sprovođenja zajedničke spoljne i bezbjednosne
politike na osnovu opštih smjernica Evropskog savjeta
|| koordinira aktivnosti i usvaja mjere u oblasti policijske i pravosudne saradnje u krivičnim
stvarima.
Odluke Savjeta se donose putem:

|| proste većine (proceduralne odluke),
|| kvalifikovane većine (koja se koristi u brojnim pitanjima kao što su unutrašnje tržište,
ekonomski poslovi i sl.) i
|| konsenzusom/jednoglasnošću (u oblasti spoljne politike, odbrane, policijske i pravo-
sudne saradnje, poreza i sl.). Konsenzus podrazumijeva odsustvo protivljenja pred-
stavnika države članice, a ne i njegovu izričitu saglasnost, uz uslov da predstavnik države
mora biti prisutan na sjednici Savjeta. U protivnom, ne može se primijeniti pravilo
prema kojemu uzdržavanje ne smeta donošenju odluke, odnosno sami čin neprisustvo-
vanja predstavlja protivljenje donošenju odluke konsenzusom.
Kod postupka odlučivanja u Savjetu se vrši tzv. ponderacija (vrednovanje) glasova poje-
dinih država, zavisno od njihove veličine, ekonomske snage i drugih ekonomskih i političkih
karakteristika. Ukupan zbir ponderisanih glasova u Savjetu iznosi 345 (Njemačka, Fran-
cuska, Velika Britanija i Italija 29, Španija i Poljska 27, Rumunija 14, Holandija 13, Grčka,
Portugalija, Belgija, Češka Republika i Mađarska 12, Švedska, Austrija i Bugarska 10, Dan-
ska, Slovačka, Finska, Irska i Litvanija 7, Letonija, Slovenija, Estonija, Kipar i Luksemburg 4
i Malta 4).
Po strukturi glasova kada se zahtijeva kvalifikovana većina, a Evropska komisija pod-
nosi predlog, potrebno je 255 ponderisanih glasova u Savjetu i najmanje 14 zemalja članica
koje participiraju u takvoj odluci. Ako se ne odlučuje po predlogu Komisije potrebna je saglas-
nost najmanje 18 država članica. Osim toga, po zahtjevu države članice u ovim slučajevima
primjenjuje se i tzv. test većinske populacije u EU, odnosno odluka mora odražavati stav
država članica sa najmanje 62 % građana u odnosu na ukupan broj u EU.
U postupku odlučivanja u Savjetu primjenjuje se i tzv. sistem blokirajuće manjine pre-
ma kojemu je za blokadu odluke potreban najmanje 91 ponderisani glas ili 14 zemalja članica,
a ako se primjenjuje test većinske populacije najmanje 38 % građana predstavljenih država
članica.
Evropska komisija je izvršni organ vlasti unutar EU sa sjedištem u Briselu. Njeni osnovni
zadaci su:
|| nadgledanje poštovanja prava
|| kontrola regularnog funkcionisanja i razvoja zajedničkog tržišta
31
UPRAVA ZA KADROVE
|| “čuvar” je prava zajednice

|| pokretanje inicijativa
Ona ima isključivi monopol na pokretanje zakonodavnih incijativa, sprovodi odluke,

samostalno donosi sekundarno zakonodavstvo u nekim slučajevima (kada se to tiče njenog
sastava i rada), donosi preporuke ili zauzima stavove po određenim pitanjima i zastupa EU
pred trećim državama i međunarodnim organizacijama.
U postojećem mandatu (2004-2009. godina) Komisija ima predsjednika i 26 kome-
sara koje imenuju države članice. Karakteristično za ovaj mandat komisije je i to što su u njoj
zastupljene sve države članice u punom sastavu, te da za razliku od ranijeg perioda, iz svake
zemlje članice dolazi po jedan član Komisije, uključujući i najnovije zemlje članice Rumuniju
i Bugarsku.
Komisija je raščlanjena na generalne direktorate prema pojedinim oblastima (ribarstvo,
trgovina, finansije, poljoprivreda). Komisija priprema odluke Savjetu i u svakom trenutku
može promijeniti predlog. Kod odstupanja od inicijalnog predloga Savjet EU mora imati
saglasnost Komisije. Njen monopol u nekim oblastima je ograničen (spoljne granice, azil,
imigracija). Sprovođenje odluka vrši, po pravilu, putem donošenja neophodnih akata, a sama
je odgovorna kada sprovodi budžet. Kod postupka kontrole vrši dvostepenu funkciju: ako
pravo povređuje država ili organ Unije Komisija ima status stranke (pokretača spora) pred Ev-
ropskim sudom pravde, a ako to čine pravna lica može donositi određene mjere samostalno.
U pogledu spoljnih odnosa Komisija nastupa kao pregovarač u ime zajednice.
Komisija donosi odluke prostom većinom. U pripremi predloga odluka Komisije
značajnu ulogu imaju generalni direktorati koji u domenu svoje nadležnosti sačinjavaju nacrte
akata koje Komisija dalje razrađuje i na osnovu njih utvrđuje predloge propisa. U postupku
utvrđivanja predloga nacrt akta razmatra Pravna služba i Generalni sekretarijat Komisije. Na-
kon što se većina (najmanje 14 članova Komisije) izjasni u prilog/odobri Nacrt akta on dobija
status predloga i kao takav se šalje Savjetu EU i Parlamentu na dalju proceduru.
Evropski parlament je “glas građana” EU još od prvih neposrednih izbora koji su
održani 1979. godine. Takav status proizilazi iz činjenice da je to jedino nadnacionalno tijelo
Unije čiji se članovi biraju na neposrednim demokratskim izborima za period od pet go-
dina.
Parlament utvrđuje načela, vrši kontrolna i savjetodavna ovlašćenja, a istovremeno
ima ulogu u zakonodavnom procesu. Njegov sastav broji 785 poslanika i djeluje po prin-
cipu evropskih frakcija, a od 1999. godine ukinuto je pravo stvaranja frakcije iz samo jedne
države članice. Za formiranje političke grupacije (frakcije) u Parlamentu potrebno je najmanje
dvadeset poslanika, uz uslov da dolaze iz najmanje jedne petine država članica. Neki članovi
Parlamenta ne pripadaju nijednoj političkoj grupaciji i prepoznati su kao nezavisni poslanici.
Prije svakog plenarnog glasanja političke grupacije razmatraju izvještaje parlamentarnih od-
bora i sačinjavaju eventualne amandmane na ove izvještaje. Pozicije koje zauzimaju političke
32
grupacije definišu se u diskusiji unutar samih frakcija, uz uslov da nijedan član Parlamenta
ne može biti prisiljen da glasa na način utvrđen u političkoj debati unutar frakcije. Postojeća
Parlamentarna struktura sastavljena je od sedam političkih grupacija koje se profilišu prema
sopstvenim programima i interesima.
U periodu do 2009. godine kompozicija Parlamenta je takva da je čine po:

|| 99 poslanika iz Njemačke
|| 78 poslanika iz Francuske, Italije i Velike Britanije
|| 54 poslanika iz Poljske i Španije
|| 35 poslanika iz Rumunije
|| 27 poslanika iz Holandije
|| 24 poslanika iz Belgije, Češke Republike, Grčke, Mađarske i Portugalije
|| 19 poslanika iz Švedske
|| 18 poslanika iz Austrije i Bugarske
|| 14 poslanika iz Danske, Finske i Slovačke
|| 13 poslanika iz Irske i Litvanije
|| 7 poslanika iz Slovenije
|| 6 poslanika sa Kipra, Estonije, Letonije i Luksemburga, i
|| 5 poslanika sa Malte
Radi efikasnosti rada Parlamenta formirano je 17 posebnih odbora, odnosno komite-

ta. Pored obaveznog mišljenja koje se traži od ovog tijela, Parlament raspolaže i pravima
saodlučivanja (od Mastrihta), vrši parlamentarnu kontrolu Savjeta EU, Evropske komisije,
Evropske centralne banke, a u odnosu na postupak pred Evropskim sudom pravde legitimis-
an je i kao mogući tužilac u sporu. Prima i razmatra izvještaje od organa zajednice i država
članica. Odluke donosi prostom, odnosno kvalifikovanom većinom, zavisno od predmeta
odlučivanja.
Evropski sud pravde 1 sa sjedištem u Luksemburgu sastoji se od 15 sudija i 8 gener-
alnih advokata koji asistiraju Sudu, a koje biraju nacionalne vlade iz reda uglednih stručnjaka
koji uživaju javno povjerenje i ugled i čija nepristrasnost i stručne reference se podrazumi-
jevaju u postupku određivanja kandidata. Sudije se postavljaju na bazi sporazuma zemalja
članica sa mandatom u trajanju od šest godina i mogućnošću da ponovo budu postavljeni.
Svake treće godine se bira po sedam, odnosno osmi sudija. Generalni advokati učestvuju u
radu suda, ali oni nisu ni tužioci, niti branioci. Njihova uloga je da daju mišljenje prilikom
rješavanja slučaja, s tim da ne učestvuju u glasanju.
Sud je ustanovljen u okviru Pariškog ugovora (evropska zajednica za ugalj i čelik)
1952. godine i zajedno sa Sudom prve instance čini pravosudni segment institucija EU.
Nadležnost ovog Suda čini njegov kapacitet da obezbijedi jedinstveno tumačenje i primjenu
1 Potrebno je razlikovati ovaj sud od Evropskog suda za ljudska prava sa sjedištem u Strazburu koji je
organ Savjeta Evrope
33
UPRAVA ZA KADROVE
komunitarnog prava na nivou Unije i u svim zemljama članicama. U pogledu rješavanja

sporova stranke pred Sudom mogu biti države članice, institucije EU, kompanije i fizička
lica.
Sud čine sudije iz svih zemalja članica, tako da je u njemu zastupljeno svih 27 država,
odnosno njihovih pravosudnih sistema. Međutim, Sud vrlo rijetko zasjeda u punom sas-
tavu, već se njegova aktivnost odvija u vijećima: „Velikom vijeću“ od 13 sudija ili u vijećima
od pet, odnosno troje sudija.
Radi relaksacije samog Suda koji postupa u velikom broju slučajeva 1989. godine je ustanov-
ljen Prvostepeni sud ili Sud prve instance (Court of First Instance). Nadležnost ovog suda
nije striktno stvarno ograničena u odnosu na Evropski sud i ogleda se po pravilu u postu-
panju u sporovima radi zaštite prava fizičkih i pravnih lica i to kod:
|| Odlučivanja u prvom stepenu u sporovima za poništaj akata Zajednice, za naknadu
štete koju su prouzrokovali organi Zajednice
|| Odlučivanja u sporovima protiv Evropske komisije po tužbi kompanija ili privred-
nih konzorcijuma (najveći broj čine antimonopolski sporovi)
|| Odlučivanja u sporovima između Zajednice i njenih službenika
Nadležnost Evropskog suda pravde je negativno određena tako da je on nadležan u svim os-
talim slučajevima koji nijesu stavljeni u nadležnost Suda prve instance, dok je ovaj posljed-
nji stvarno nadležan u postupanju po sljedećim aktima:
|| tužbama službenika protiv organa i drugih institucija Zajednice
|| tužbama za poništaj koje podnose pravna i fizička lica
|| tužbama zbog nepostupanja koje podnose pravna i fizička lica
|| tužbama za naknadu štete pravnim i fizičkim licima u slučajevima vanugovorne
odgovornosti Zajednice
|| arbitražnim tužbama pravnih i fizičkih lica za donošenje privremene mjere i za
obezbjeđenje ispunjenja mjera nekog od organa Zajednice
Evropski sud pravde nadležan je i za:

|| Odlučivanje u postupcima radi ispunjenja obaveza prema Zajednici
|| Odlučivanje u postupcima za poništaj akata organa Zajednice
|| Odlučivanje u sporovima zbog neizvršenja obaveza organa Zajednice
|| Odlučivanje u sporovima za naknadu vanugovorne štete koju prouzrokuju organi
Zajednice
|| Odlučivanje u postupcima po žalbama na odluke Suda prve instance (prvostepni sud
u Zajednici)
|| Tumačenje prava zajednice
34
Žalba protiv odluka Suda prve instance ograničena je na pitanja prava. Osnov za žalbu
može biti nenadležnost, povreda pravila postupka (koja mora biti na štetu stranke koja se
žali) ili bilo koje kršenje prava Zajednice. Žalbu može podnijeti stranka ili umješač, izuzev
u slučajevima koji se odnose na radne sporove službenika. Međutim, država članica ili organ
Zajednice može uložiti žalbu čak i onda kada nije stranka u sporu, niti umješač. Umješači
koji nijesu organi Zajednice niti države članice mogu se žaliti samo onda kada ih se neka od-
luka prvostepenog suda neposredno tiče.
Osim ovih funkcija Evropski sud pravde ima i razvojnu funkciju u komunitarnom
pravu, što se smatra veoma značajnim sa aspekta izbjegavanja mogućih pravnih praznina. U
svojim odlukama ovaj Sud je nerijetko prinuđen da sam definiše pravnu normu za koju ne
postoji eksplicitno objašnjenje u primarnom ili sekundarnom pravu Zajednice. Na taj način
putem prakse Evropskog suda pravde stvara se cjelovit i dopunjen normativni okvir komu-
nitarnog prava, bilo da je riječ o samim odlukama Suda ili davanju prethodnog mišljenja u
postupku primjene prava.
Postupak pred Sudom se sprovodi u četiri faze: pismeni postupak, prethodno ispiti-
vanje tužbe, usmeni postupak i presuda.
U inicijalnom aktu (tužba) stranke u sporu podnose pismeni akt u kojem obrazlažu
pravni osnov i činjenice od značaja za ishod spora. Nakon dostavljanja akta tuženom ovaj
ima rok od mjesec dana za pripremu odbrane. U okviru ove faze postupka tuženi može
stavljati preliminarni prigovor u odnosu na dopuštenost spora koji se odnosi na nadležnost
Suda, predmet spora i rokove za započinjanje postupka. O ovim pitanjima održava se posebna
rasprava, a generalni advokati daju svoje mišljenje. Nakon toga Sud može uvažiti prigovor
(čime se postupak okončava), odbaciti prigovor (nakon čega se postupak nastavlja od one
tačke u kojoj je bio prekinut zbog podnošenja prigovora) ili nastaviti postupak do konačne
presude, s tim da će na kraju odlučiti da li je tužba bila nedopuštena i u skladu sa tim, bez
ulaženja u meritum, istu odbaciti.
Tokom prethodnog ispitivanja Sud radi na utvrđivanju činjeničnog stanja odlučujući o
tome koji se dokazi imaju provesti. Po dostavi tužbe predsjednik Suda predmet dodjeljuje jed-
nom od vijeća i određuje sudiju izvjestioca. Prvi generalni advokat odlučuje o tome koji će od
njih preuzeti slučaj. Obzirom da su stranke iznijele svoje zahtjeve u pogledu predmeta spora,
sudija izvjestilac sačinjava preliminarni izvještaj koji se odnosi na činjenice relevantne za taj
spor. Sud tada na administrativnom sastanku odlučuje koje činjenice treba dokazivati i koji su
dokazi za tu svrhu potrebni. Po pitanju svjedoka, oni su uvijek svjedoci Suda, a ne stranaka.
Tako se stranka koja želi predložiti nekog svjedoka za to mora obratiti Sudu sa odgovarajućim
zahtjevom.
U narednoj fazi stranke se u usmenom postupku izjašnjavaju o predmetu spora, pri
čemu zavisno od njegove važnosti postupak teče pred vijećima Suda ili pred Sudom u punom
sastavu. Na usmenoj raspravi stranke iznose činjenice pred sudijama i generalnim advokatima
koji mogu postavljati pitanja. Nakon toga Sud se obično povlači, a generalni advokati daju
35
UPRAVA ZA KADROVE
svoje mišljenje o sporu poslije kojeg sudije donose odluku. Od 2003. godine mišljenje gener-
alnih advokata o konkretnom sporu se zahtijeva samo ukoliko konkretni slučaj otvara neko
novo pravno pitanje. Usmena rasprava se nastavlja kasnije kako bi generalni advokat pred
Sudom mogao da izloži svoje mišljenje, na koje stranke nemaju pravo da stavljaju primjedbe.
Time se usmeni postupak okončava.
Sud ne donosi presudu odmah. U zasjedanju vijeća kod donošenja presude odlučuje se
u nejavnoj sjednici. Sudija izvjestilac priprema nacrt presude koji se stavlja pred ostale sudije.
Ukoliko je potrebno odlučuje se glasanjem. Odluka Suda se donosi većinom i objavljuje na
javnoj sjednici. Odluka se čini dostupnom javnosti putem objavljivanja izreke u službenom
glasilu Zajednice, a cijela presuda zajedno sa mišljenjem generalnog advokata objavljuje se
u službenim pravnim publikacijama. Protiv presude Evropskog suda pravde žalba nije doz-
voljena.
Kada se od strane nekog nacionalnog suda traži od Evropskog suda pravde da donese
odluku o prethodnom pitanju postupak je drugačiji. Ovdje strogo formalno gledano nema
stranaka u sporu. Evropski sud pravde svoju funkciju vrši tako što pruža pomoć nacional-
nim sudovima. Ovaj postupak pokreću nacionalni sudovi odlukom da upute odgovarajući
zahtjev Evropskom sudu pravde, čija se odluka dostavlja nacionalnom sudu koji nastavlja ra-
nije započeti postupak. Posebnu karakteristiku ove procedure čini mogućnost nižih naciona-
lnih sudova da se mogu direktno, bez posredovanja više sudske instance, obraćati Evropskom
sudu pravde.
3.2 OSTALI ORGANI UNIJE

Ekonomski i socijalni komitet je savjetodavno tijelo EU koje zastupa interese privred-
nih i socijalnih grupa iz država članica EU. Ustanovljen je Rimskim ugovorom (1957. godine)
i od tada zauzima značajno mjesto u konsultativnim postupcima koji prethode odlučivanju u
tijelima EU. Savjetovanje Komiteta je obavezno u slučajevima koji se neposredno tiču njegove
nadležnosti. Ekonomski i socijalni komitet ima mogućnost da i sam objavljuje svoja mišljenja
o pitanjima iz svoje nadležnosti. Komitet je podeljen u tri grupe koje čine radnici, poslodavci
i ostale interesne grupacije i u punom sastavu se sastaje više puta u toku godine.
Komitet regiona je „najnoviji” organ EU. Osnovan je Ugovorom iz Mastrihta
kao predstavničko tijelo lokalnih i regionalnih vlasti država članica EU koje je u funkciji
ravnomjernog razvoja članica i njihovih dijelova. Osnovni zadatak ovog tijela je da uskladi
proces odlučivanja u EU sa posebnim interesima evropskih regiona, odnosno da ga približi
interesima i očekivanjima građana EU. Komisija EU i Savjet EU obavezni su da konsultuju
Komitet regiona po pitanju predloga akata koji se primjenjuju na regionalnom i lokalnom
nivou.
Evropski revizorski (finansijski) sud predstavlja “savjest” EU. On vrši finansijsku
36
kontrolu poslovanja njenih organa. Godišnje izvještaje i mišljenja podnosi na kraju svake
budžetske godine. Ovlašćen je da samoinicijativno iznosi svoja zapažanja, a nema ovlašćenje
da izriče sankcije i osude. Predmet njegove kontrole su potencijalno sve institucije koje uprav-
ljaju sredstvima poreskih obveznika EU.
Evropska centralna banka predstavlja monetarnu vlast Evropske unije. Njeno osni-
vanje je predviđeno Ugovorom iz Mastrihta, čime je pokrenut projekat stvaranja monetarne
unije kao nadogradnje unutrašnjeg tržišta EU. Osnovana je 1998. godine. Odgovornost za
sprovođenje evropske monetarne politike preuzela je početkom 1999. godine. Njeno sjedište
je u Frankfurtu. Glavni razlog njenog osnivanja bio je stvaranje monetarne unije s jedinstven-
om valutom - eurom. Države koje participiraju u monetarnoj uniji prenijele su ovlašćenje nad
monetarnom politikom na evropski nivo, čime je formulacija i sprovođenje takve zajedničke
monetarne politike pripala Evropskoj centralnoj banci.
Evropska investiciona banka je finansijska institucija EU koja ima ulogu obezbjeđivanja
sredstava za investiciona ulaganja namijenjena razvoju i integraciji zemalja članica. Banka
odobrava kredite za razvoj nedovoljno razvijenih regiona, modernizaciju saobraćajne, teleko-
munikacione i energetske infrastrukture, konkurentnost evropske industrije, razvoj malih i
srednjih preduzeća, zaštitu životne sredine i slično, pri čemu se sredstva plasiraju uz mini-
malne godišnje kamate.
Evropski ombudsman prima žalbe građana EU kada smatraju da su im komunitarne
ustanove povrijedile određeno pravo. Ombudsman je ustanovljen ugovorom iz Mastrihta
u cilju unapređivanja demokratičnosti i transparentnosti u radu komunitarne uprave. Om-
budsman, samoinicijativno ili na osnovu prijave, razmatra određene slučajeve kršenja prava
u postupku rada organa EU, vrši ulogu posrednika u sporovima između lica koja podnose
pritužbu i organa EU na čiju povredu se pritužba odnosi. Ombudsman nesmetano vrši ispiti-
vanje povrede prava, a organ na koji se pritužba odnosi dužan je da na zahtjev ombudsmana
dostavi sva relevantna dokumenta koja se odnose na taj slučaj. Ombudsmanu se mogu obra-
titi državljani EU, državljani trećih zemalja koji borave u EU, kompanije, udruženja, kao i
organizacije koje imaju sjedište u EU.
3.3 POSTUPAK DONOŠENJA ODLUKA U EU

(LEGISLATIVNI POSTUPAK)
Kompleksnost materije koja se uređuje u komunitarnom pravu i ustanovljeni sistem
institucija diktira specifične procese u kreiranju različitih politika i donošenju odluka. U
svakom slučaju ovi procesi se uređuju ugovornim pravom, zavisno od materije koju uređuju i
nadležnosti institucija koje ostvaruju funkciju donosioca odluka.
Načelno, veliki broj tijela participira u konsultativnim procesima i pripremi akata ko-
37
UPRAVA ZA KADROVE
munitarnog prava. Međutim, najveći broj odluka donosi se u tri ključne institucije EU: Sav-
jetu EU (Savjet ministara), Evropskoj komisiji i Evropskom parlamentu. U ovoj strukturi Ev-
ropskoj komisiji pripada ekskluzivna uloga predlagača propisa, dok se u ostale dvije institucije
vrši odlučivanje o predloženim aktima.
Svaki predlog pravnog akta u Uniji zasnovan je na odredbi konkretnih ugovornnih
normi koja čini “pravni osnov” za donošenje takvog akta.
U postupku donošenja odluka u svim fazama, od predloga do konačne odluke, bitna
su dva principa kojima se rukovodi Unija u stvaranju komunitarnog prava: princip subsidijar-
nosti i princip razmjernosti, odnosno proporcionalnosti. Ova dva načela su međusobno blisko
povezana.
Princip subsidijarnosti podrazumijeva da u oblastima podijeljene nadležnosti između
Unije i država članica, Zajednica djeluje samo ako ciljeve i mjere predloženog djelovanja ne
mogu u zadovoljavajućoj mjeri ostvariti države članice. Pri tome je rukovodeći princip da se
odluke donose što je moguće bliže samim građanima Unije.
Načelo razmjernosti ili proporcionalnosti obezbjeđuje da Zajednica normativno ne
interveniše više nego što je potrebno za ostvarivanje njenih ciljeva i mjera.
Četiri osnovna modela odlučivanja su:

|| Saodlučivanje
|| Savjetovanje
|| Pristanak
|| Saradnja
Saodlučivanje je najznačajniji postupak odlučivanja u Uniji. Ovaj model je inko-

rporiran u ugovorno pravo i razvijen kroz revizije ugovora obuhvatajući sve više područja
djelovanja Unije i čineći samu proceduru jednostavnijom. Prema ovom modelu Savjet EU i
Evropski parlament su ravnopravni partneri u zakonodavnom procesu. Tako pravni akt može
biti donesen samo ako se ovi akteri slažu po pitanju konačne odluke. Budući da je jedina
alternativa donošenju akta odbijanje predloga, to se i na ovaj način pokušao podstaći kom-
promis u rješavanju spornih pitanja.
Kada se ova dva partnera ne slažu oko sadržine predloženog akta sastaje se tzv. odbor
za mirenje, koji čine jednak broj predstavnika Savjeta i Parlamenta, koji uz učešće Komisije
nastoji postići kompromis u odnosu na sadržinu predloženog akta. Ako izostane sporazum o
spornom tekstu Parlament može odmah aspolutnom većinom odbiti tekst predloga.
Postupak savjetovanja zahtijeva mišljenje Parlamenta prije nego što Savjet EU donese
odluku o pravnom aktu koji predlaže Komisija. Međutim, ni Komisija niti Savjet EU nijesu
obavezni prihvatiti izmjene koje se predlažu u mišljenju Parlamenta. Nakon datog mišljenja
Savjet može usvojiti predlog akta u izvornom ili izmijenjenom obliku. U ovom konsulta-
tivnom procesu Parlament može odbiti da da mišljenje.
38
U oblastima odlučivanja koje karakteriše konsenzus u donošenju odluka primjenjuje

se postupak pristanka Parlamenta kada ovaj ne učestvuje u zakonodavnoj proceduri, ali
je njegov naknadni pristanak uslov za stupanje na snagu određenog akta. Nakon amster-
damskog Ugovora ovaj postupak se primjenjuje u oblastima koje se odnose na organizaciju i
ciljeve strukturnih i kohezionih fondova, određene poslove Evropske centralne banke, kao i
zaključivanje važnih međunarodnih sporazuma sa trećim državama i postupak pristupanja
novih država članica.
Postupak saradnje uveden je Jedinstvenim evropskim aktom 1987. godine, a proširen
na više oblasti Ugovorom iz Mastrihta 1992.godine. Međutim, ovaj trend je promijenjen
Ugovorom iz Amsterdama promovisanjem principa saodlučivanja. Zbog toga se metod sara-
dnje primjenuje samo u oblasti ekonomske i monetarne unije.
Osim ovih oblika, unutar pojedinih insititucija postoji niz pravila u donošenju odluka
kojima se utvrđuju posebni oblici kvalifikovane većine kod odlučivanja.
39
PRAVO
EVROPSKE UNIJE
4
UPRAVA ZA KADROVE
4 PRAVO EVROPSKE UNIJE
Pravo EU predstavlja doista vrlo specifičan pravni okvir koji se formira na različitim
nivoima i sa konstantnom evolucijom. Prema presudama Evropskog suda (slučajevi Van Gend
en Loos 2 (1963) godine i Costa protiv ENEL-a 3 (italijanska agencija za električnu energiju)
1964. godine ono je:
|| posebno i autonomno u odnosu na međunarodno pravo i pravo država-članica;
|| sa višom pravnom snagom u odnosu na pravo država-članica;
|| neposredno (direktno) primjenjivo na cijelom prostoru zajednice na države-članice,
fizička i pravna lica.
Pravo koje se stvara u okvirima triju zajednica uobičajeno se naziva pravo Evropskih
zajednica ili komunitarno pravo. Nakon stupanja na snagu Ugovora o Evropskoj uniji ovo
pravo se naziva i pravom Evropske unije. Pri tome se mora imati u vidu da komunitarno pravo
stvaraju organi Evropskih zajednica, te da se s obzirom na nedefinisan položaj Unije i njen
pravni status (pozajmljuje svojstvo pravnog lica od zajednica) termin pravo EU može samo
uslovno koristiti. Na taj način se stvara i odgovarajući pravni poredak kao skup svih opštih
pravnih normi raspoređenih prema sadržini u niz manjih i većih cjelina, koje su međusobno
povezane i neprotivrječne.
Međutim, ako se ovaj sistem poredi sa državnim pravnim sistemima uočava se da
poredak komunitarnog prava nije potpun i zaokružen pravni sistem, već sistem pravnih nor-
mi kojima se regulišu međusobni odnosi u koje stupaju samo subjekti komunitarnog prava.
Subjekti komunitarnog prava su fizička lica koja imaju državljanstvo neke od država članica,
pravna lica koja imaju sjedište u nekoj od država članica, same države članice i njihovi organi
i organi i institucije Evropske unije.
Sistem komunitarnog prava u odnosu na predmet regulisanja čine dvije grupe propisa:
|| oni koji se tiču organizacionih i ustavno-pravnih pitanja kojima se reguliše ustrojstvo,
način rada i nadležnost institucija, njihovi međusobni odnosi i odnos prema državama
članicama; i
|| propisi koji se tiču ustanovljanja i funkcionisanja unutrašnjeg tržišta i ostvarivanja os-
novnih sloboda na kojima ono počiva.
Dilema oko pravne prirode komunitarnog prava otvara se obzirom na činjenicu da

ono derivira iz ugovornih normi međunarodno pravnog karaktera, nastaje na osnovu volje
suverene države i bez nje ne može biti promijenjeno. Međutim, kako se sa ovim normama
usaglašavaju nacionalni pravni sistemi, to ih istovremeno čini normama ustavno-pravnog
2 Van Gend en Loos v. Nederlandse Administratie der Belastingen, Case 26/62 [1963] ECR 1
3 Costa v. ENEL, Case 6/64 [1964] ECR 585
42
karaktera, tim prije što u postupku primjene imaju obezbijeđenu sudsku zaštitu (poput nacio-
nalnih ustavnih sudova) u kojoj se ocjenjuje saglasnost nekog akta države članice sa komuni-
tarnim pravom. Tako dolazimo do zaključka da u ovoj fazi razvoja komunitarnog prava nije
moguće precizno utvrditi njegov pravni karakter ukazujući na činjenicu da se radi o zaista
specifičnom - sui generis - pravnom poretku međunarodno pravnog karaktera kombinovanog
sa ustavno pravnim elementima, ne državno pravne, već nadnacionalne pravne strukture.
4.1 IZVORI KOMUNITARNOG PRAVA

Najčešća podjela izvora komunitarnog prava je ona koja je izvedena po osnovu njihove
pravne snage i subjekata koji to pravo stvaraju.
Pravo EU čine njegovi primarni i sekundarni izvori.
Primarni izvori su:

|| Osnivački ugovori
|| Konvencije između država- članica
|| Ugovori (sporazumi) Unije sa trećim državama i međunarodnim organizacijama
|| Opšta pravna načela i opšta pravila međunarodnog prava
Osnivački ugovori (i njihove revizije - izmjene) regulišu unutrašnje ustrojstvo Zajed-

nice i njen odnos prema državama članicama, međunarodnim organizacijama i državama -
nečlanicama.
Ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i čelik (Pariški ugovor) bio je jedan od izvora
primarnog prava sve do polovine 2002. godine. Taj ugovor je, za razliku od ostalih osnivačkih
ugovora o zajednicama, bio sklopljen na 50 godina, nakon čega su države članice odlučile
da ovaj Ugovor ne obnove po isteku 2002. godine. Međutim, evropske nadležnosti koje su
bile utvrđene tim ugovorom nisu nestale, već su raspodijeljene kroz postojeće ugovorne
aranžmane.
Saglasno odredbama ugovora o osnivanju, države članice mogu da zaključuju međusobne
ugovore kojima svojim državama ostvaruju određene pogodnosti iz ugovorom predviđenih
oblasti kao što su: ukidanje dvostrukog oporezivanja, uzajamno priznanje trgovačkih društava,
pojednostavljen postupak priznanja sudskih i arbitražnih odluka, itd.
Unija može zaključivati i ugovore sa trećim državama i međunarodnim organizacijama
kao što su: sporazum o pridruživanju ili asocijaciji, međunarodni trgovinski sporazumi, spo-
razumi zaštite čovjekove okoline, i slično.
Opšta pravna načela su pravila koja odražavaju temeljni koncept prava i pravde koji
se poštuje u svakom pravnom sistemu. Ovim principima se pravna snaga daje primjenom
prava, naročito kroz odluke Evropskog suda pravde.
Opšti pravni principi kao izvor prava se kreiraju u okviru Unije. Oni nijesu eksplicitno
43
UPRAVA ZA KADROVE
izraženi aktima Unije, već posredno deriviraju iz postojeće regulative. Obzirom da se nijedan
pravni sistem, pa ni ovaj komunitarnog prava, ne može definisati isključivo pisanim izvorima,
to se u primjeni prava Evropski sud pravde i nacionalni sudovi pozivaju i na ove principe.
To se dešava u tri slučaja:

|| Kada prilikom tumačenja komunitarnog i nacionalnog prava spornim i nejasnim
odredbama nalazi značenje koje nije u suprotnosti sa opštim pravnim načelima
|| Kada se na njih pozivaju države i pojedinci u postupku ispitivanja zakonitosti komu-
nitarnih akata sekundarnog zakonodavstva i drugih mjera koje preduzimaju organi
Zajednice.
|| Kada na osnovu ovih principa zainteresovani subjekti zahtijevaju preispitivanje zakon-
skih i upravnih akata koje su donijele države članice u postupku sprovođenja komuni-
tarnog prava.
Poseban izvor prava predstavlja praksa Evropskog suda pravde. Ona je značajna i kao
izvor unutrašnjeg prava obzirom da nacionalni sudovi najviše instance imaju obavezu da se
obrate Sudu pravde povodom tumačenja ili primjene spornih propisa Unije. i niži nacionalni
sudovi imaju mogućnost da se direktno obrate Sudu sa istim zahtjevom (bez posredovanja
najviše domaće sudske instance).
U pravnom poretku EU Evropski sud pravde je do sada identifikovao veći broj opštih
načela, među kojima su važnija: zaštita temeljnih ljudskih prava; pravna sigurnost i zaštita
legitimnih očekivanja, koja, pored ostalog uključuje zabranu retroaktivne primjene propisa;
zabrana diskriminacije; načelo proporcionalnosti i druga. Osnovu za ovakvu praksu Suda
kada se to tiče opštih načela čine pravni poreci država članica i međunarodne konvencije koji-
ma su pristupile članice EU. To se posebno odnosi na Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih
prava i osnovnih sloboda Savjeta Evrope. Neka od načela razvijenih kroz praksu Evropskog
suda dobila su potvrdu tokom revizije osnivačkog ugovora EU, poput zabrane diskriminacije
koja je obuhvaćena članom 13 Ugovora iz Amsterdama, dok je zaštita temeljnih prava kao
temeljno načelo najvažniju potvrdu u ugovornom pravu trebala dobiti uvrštavanjem Povelje o
fundamentalnim pravima Zajednice u Ugovor o Ustavu EU.
Sekundarni izvori su akti koje stvaraju organi Zajednice, odnosno Savjet EU, Evropska
komisija i EU Parlament:
|| Regulative (pravila/uredbe)
|| Uputstva (smjernice/direktive)
|| Odluke,
|| Preporuke i mišljenja
|| Ostali sekundarni pravni akti.
44
4.2 DEJSTVO PRAVNIH AKATA

Regulative ili pravila (uredbe) donose Savjet ili Komisija (po pravilu nužno je obavezno
ili konsultativno mišljenje Parlamenta). One su opšti pravni akti, obavezuju u cjelini i direk-
tno se primjenjuju u državama članicama. Pravila Savjeta koja ovaj donosi sam ili zajedno sa
Parlamentom jesu osnovna pravila. Pravila koja donosi Komisija čine primjenjujuća pravila
koja regulišu način sprovođenja opštih pravila.
Uputstva ili direktive (smjernice) obavezuju države članice u pogledu njihovog cilja i
sadržine, ali ostavljaju diskreciono pravo državama u pogledu načina ostvarivanja tog cilja u
nacionalnom pravnom poretku. Za razliku od pravila/uredbi, ne primjenjuju se neposredno,
već se prethodno putem nacionalnog zakonodavstva inkorporiraju u nacionalni pravni sistem.
Kao i regulative, moraju se primijeniti u cjelosti, na način koji osigurava njihovu efikasnu
primjenu.
Preporuke i mišljenja su pravno neobavezujući akti (osim prema odredbama Ugovora
o osnivanju Evropske zajednice za ugalj i čelik) kojima se sugeriše način efikasne primjene
određenih pravnih akata ili radnji.
Iako se ustavno pravnim aktima Zajednice izričito ne pominju ostali pravni akti
sekundarnog prava postoji niz propisa kojima se vrši konstituisanje različitih tijela i njihovih
pomoćnih organa ili definiše način njihovog rada (statuti) ili se pak rezolutno ili deklarativno
djeluje po određenim pitanjima. U takve akte spadaju i oni koji su karakteristični za drugi i
treći stub Unije poput: zajedničkih strategija, zajedničkih stavova, okvirnih odluka, komini-
kea između različitih organa Unije, zaključaka itd.
Osim dva ključna principa koja karakterišu komunitarno pravo u različitim oblastima
(subsidijarnosti i proporicionalnosti), još jedno značajno načelo je i fleksibilnost.
Subsidijarnost je načelo po kojemu su organi Unije ovlašćeni za donošenje propisa koji-
ma se reguliše određeno pitanje samo ukoliko se cilj koji se želi ostvariti tim propisom ne
može bolje i efikasnije ostvariti propisima država članica.
Dva su kumulativna uslova za implementaciju ovog principa:

|| da se radi o oblasti konkurentskih nadležnosti (nadležnosti o pitanjima koja Unija di-
jeli sa državama članicama)
|| da ovo pitanje nije već regulisano propisima država članica
Princip proporcionalnosti znači da se aktima organa Unije mogu sužavati, odnosno ograničavati
prava građana Unije samo pod dva uslova:
|| da to ograničenje služi legitimnom cilju
|| da je to ograničenje proporcionalno cilju koji se njime želi postići (minimalni nivo
ograničenja)
Princip fleksibilnosti omogućava bližu bilateralnu saradnju između država članica pod uslo-
45
UPRAVA ZA KADROVE
vom da se ta saradnja ostvaruje uz:

|| promociju ciljeva Unije i zaštite njenih interesa
|| poštovanje principa utvrđenih osnivačkim ugovorima
|| nemogućnost postizanja ciljeva postojećim mehanizmima Unije
|| obuhvatanje većine država članica
|| poštovanje komunitarnog prava
|| poštovanje nadležnosti, prava i obaveza država koje nisu obuhvaćene saradnjom
|| otvorenost za kasnije učešće ostalih država članica
Obzirom da se često pominju u definisanju osnovnih pravaca i kreiranju politike EU

na ovom mjestu je potrebno dodati i još jedan vid izrade planskih dokumenata. To su tzv.
Bijeli dokument ili Bijela knjiga (White Paper) i Zeleni dokument ili Zelena knjiga (Green
Paper). Dok se prvi dokument odnosi na službeno izrađene koncepcijske predloge u vezi sa
određenim oblastima politike, Zeleni dokument ili Zelena knjiga predstavlja izradu koncepta
koji služi kao osnova za vođenje rasprave koja treba da se okonča donošenjem odgovarajućih
odluka.
4.3 HARMONIZACIJA
Pod pojmom harmonizacije u Evropskoj uniji se podrazumijeva postupak usklađivanja
propisa država članica sa pravom EU. U samim osnivačkim ugovorima postoje različite
terminološke odrednice kojima se izražava stepen integracionih procesa koji se ostvaruje
između država članica. Tako je Ugovorom o osnivanju EZ u čl. 3 (ž) i čl. 94. predviđeno
usklađivanje zakonskih, podzakonskih i administrativnih mjera u obimu koje je potrebno
za uspostavljanje i funkcionisanje zajedničkog tržišta. U oblasti carinskih propisa isti ugovor
koristi termin približavanje (approximation), dok se termin harmonizacija koristi za oblast
poreza na promet.
Iako je u odnosu na prethodna dva termina nešto različit sa stanovišta značenja u
našem jeziku, termin koordinacije se takođe koristi radi odražavanja cilja odredbi komuni-
tarnog prava za pojedine oblasti.
Efekat metoda koje smo ovdje naveli nije uvijek dovodio do istih rezultata, jer su
pojedine oblasti u kojima se nije koristio model harmonizacije brže napredovale po pitanju
ujednačavanja propisa. Međutim, kako se u praksi nije mogla precizno definisati metod-
ologija po svim navedenim terminima, pojam harmonizacija je postao najčešće korišćen da bi
odrazio svrhu svih ovih procesa.
U smislu opšte pravne definicije harmonizacije, ona se definiše kao proces međudržavne
saradnje radi dostizanja odgovarajućeg stepena usaglašenosti i koherentnosti prava. Kod ko-
munitarnog prava ona se definiše kao politika EU koja služi postizanju cilja ujednačavanja
prava u zemljama članicama, u obimu i u mjeri koji treba da omogući uspostavljanje i funk-
46
cionisanje zajedničkog tržišta. Nadalje, odredbama Ugovora o osnivanju EZ (čl.293.) pobro-

jane su i druge oblasti u kojima se može vršiti usklađivanje kao što su zaštita ličnosti, ukidanje
dvostrukog oporezivanja, uzajamno priznavanje i izvršavanje sudskih odluka itd. U ovim
oblastima je predviđeno usklađivanje putem zaključivanja međunarodnih konvencija.
U odnosu na obaveznost postupka harmonizacije sa stanovišta ispunjenja pravnih
obaveza ona može biti dobrovoljna ili obavezujuća. Sve dok se pravni režim kreće u grani-
cama političkih ciljeva i formalno pravno nije vezan “voljom” pravnih subjekata ovaj proces
se karakteriše dobrovoljnim, bez obzira na činjenicu da su skoro sve evropske zemlje pristupile
nekoj formi usaglašavanja svojih propisa sa pravom EU. Razlozi su vrlo racionalne prirode:
pristup velikom tržištu EU i komunikacija sa njenim privrednim subjektima mnogo su lakši
i pristupačniji ukoliko postoje zajednička pravila i norme koja to olakšavaju i omogućuju.
Zaključivanjem određenih akata poput sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju, har-
monizacija postaje pravnom obavezom po načelu pacta sunt servanda.
Usklađivanje nije samo prosta formalna procedura, niti je sama sebi cilj. Ona pred-
stavlja instrument za ostvarivanje širokog spektra pravno-tehničkih, ekonomskih i političkih
ciljeva. Takođe, harmonizacija nije prosto transponovanje komunitarnih pravnih normi u na-
cionalno zakonodavstvo. Kvalitet procesa harmonizacije mjeri se i dokazuje primjenom ovih
propisa u unutrašnjem pravnom poretku. Zbog toga proces usklađivanja, pored aktivnosti
legislativnih organa, podrazumijeva i izgradnju neophodne prateće infrastrukture (jačanje
administrativnih i pravosudnih kapaciteta) koju čini referentno, nezavisno i nepristrasno
pravosuđe i profesionalna i djelotvorna javna uprava.
U pogledu obima i dometa usklađivanja kada se to tiče trećih država Evropska unija
je projektovala proces harmonizacije kroz tzv. Bijelu knjigu II (White Papper II) u kojoj je
državama koje žele da se uključe u evropske integracije preporučeno usaglašavanje u tačno
dvadeset tri (kasnije trideset jednoj) oblasti ili poglavlja komunitarnog prava.
4.4 PRAVA I SLOBODE U EU

Primarni ciljevi evropskih integracija bili su fokusirani na koncept ekonomskih slobo-
da i korespondirali su ostvarenju temeljnih ciljeva zbog kojih su zajednice i osnovane. Razvoj
evropskih integracija sve više se približavao konceptu jedinstva političkih ciljeva, koji je bio
prirodna posljedica procesa produbljivanja i širenja evropskih integracija. Kada govorimo o
pravima unutar Unije treba reći da se neka od njih vezuju za koncept građanstva (ne i često
korišćeni termin državljanstva Unije obzirom da ona nije država) u Uniji. Ovaj pojam je nas-
tao nakon zaključenja Ugovora o osnivanju EU, sa ciljem da se u određenim građanskim i
političkim pravima obezbijedi ostvarivanje i zaštita na nivou Unije, bez obzira na nacionalno
državljanstvo beneficijara ovih prava.
Treba napomenuti da pravo građanstva dopunjuje nacionalno državljanstvo, ali ga ni u
kom slučaju ne supstituiše. To je kriterijum koji omogućuje ostvarivanje određenih prava na
47
UPRAVA ZA KADROVE
nivou Unije i nije ograničenog karaktera kao što je slučaj sa ostalim pravima koja su prenijeta
na nivo Unije po principu ograničenih ovlašćenja. Postojeće odredbe komunitarnog prava
dopuštaju dalje proširenje prava po osnovu građanstva i bez formalne izmjene Ugovora o os-
nivanju EZ.
Primjeri ovih prava su pravo kretanja i promjene prebivališta, komunalno ili lokalno
aktivno i pasivno biračko pravo, izborno pravo za Evropski parlament, pravo na diplomatsku
i konzularnu zaštitu građana Unije.
Osnovne ekonomske slobode su konkretnije određene formiranjem zajedničkog (kas-
nije jedinstvenog) tržišta i nijesu tako eksplicitno izražene u samim ugovorima, koliko su
svoj materijalni izraz dobile kroz praksu Evropskog suda pravde. Sistem sloboda izražava se
kroz četiri temeljne ekonomske slobode: sloboda prometa robe; sloboda kretanja radne snage
(zapošljavanja); sloboda vršenja usluga; sloboda kretanja kapitala i sloboda plaćanja.
Slobodu prometa robe čine carinska unija i zabrana uvođenja i postojanja uvoznih ili
izvoznih ograničenja između država članica EZ.
Carinsku uniju između država članica Unije čine dva elementa: zabrana uvođenja cari-
na ili dažbina koje ostvaruju iste efekte kao i carinske dažbine na uvoz ili izvoz robe iz država
članica; i jedinstveni nastup prema trećim zemljama u smislu uvođenja jedinstvene carinske
tarife u odnosu na robu koja se uvozi iz trećih zemalja. Treba napomenuti da ove zabrane
ne znače ukidanje svih vrsta dažbina, obzirom da su neke (poput poreza) i dalje ostale u
nadležnosti država članica koje su ovlašćene da ih propisuju.
Pod carinama se podrazumijevaju dažbine koje jedna država naplaćuje zbog uvoza,
odnosno izvoza robe, a da se takva dažbina ne naplaćuje za domaće proizvode. Pod mjerama
istog dejstva podrazumijevaju se druge dažbine koje država jednostrano uvodi prema stranoj
robi, a za posljedicu imaju poskupljenje uvozne robe u odnosu na domaću. Pri tome je bez
značaja da li se ova dažbina naplaćuje u momentu prelaska robe preko granice ili u nekoj kas-
nijoj fazi.
Međutim, i u ovoj oblasti postoje dodatne obaveze koje vode ka izjednačavanju tret-
mana poreskih obveznika i predmeta oporezivanja na način što: prvo, porez ne smije biti
različito propisan za domaće i strane proizvode ukoliko je riječ o proizvodima koji potiču iz
EU; i drugo, efekat oporezivanja ne može biti takav da vodi ka dvostrukom oporezivanju.
Zabrana uvođenja i naplate različitih dažbina ne isključuje pravo naplate različitih tak-
si, odnosno doprinosa, s tim što njihov osnov mora biti u korišćenju usluge nekog državnog
organa ili druge organizacije.
Kod zabrane uvođenja i postojanja uvoznih ili izvoznih ograničenja podrazumijevaju se
mjere države koje uvoz ili izvoz robe zabranjuju ili ograničavaju (trajna ili privremena zabrana
uvoza ili izvoza, uvođenje kontigenata i sl.). Ove ograničavajuće mjere su uglavnom lako
prepoznatljive jer se identifikuju uvođenjem određenog propisa ili donošenjem administra-
tivnog akta. Mnogo teži dio kontrole čini definisanje mjera zabrane sa istovjetnim dejstvom,
u smislu da takva ograničenja mogu biti učinjena u manje vidljivoj formi i izlaziti iz okvira
zabrane propisivanja različitih mjera za domaće i inostrane proizvode, što je bilo predmet
48
razmatranja i odlučivanja pred Evropskim sudom pravde. Tako se kroz praksu Suda razvio
princip redukcije opšte zabrane propisivanja uslova za stavljanje robe u promet na domaćem
tržištu koji su strožiji u odnosu na uslove u zemlji u kojoj je roba već legalno stavljena u pro-
met. Bliže rečeno, ako je roba legalno stavljena u promet u bilo kojoj od država članica EU,
to znači da se ona može prodavati i u ostalim zemljama, bez obzira što je zemlja uvoza za
stavljanje robe u promet postavila najblaže kriterijume i što takva roba ne ispunjava uslove za
stavljanje u promet u ostalim državama članicama Unije.
Sloboda kretanja radne snage obuhvata ne samo zapošljavanje, već i obavljanje djelat-
nosti putem osnivanja preduzeća, filijala i drugog oblika organizovanja poslovne djelatnosti.
Pretpostavka za ostvarivanje ove slobode je slobodno kretanje i nastanjivanje zaposlenih, pre-
duzetnika, lica slobodne profesije i članova društava. Ova sloboda se ostvaruje u dva osnov-
na oblika: sloboda zapošljavanja u formi radnog odnosa ili nekog drugog “nesamostalnog”
odnosa angažovanja, i sloboda preduzetništva koja ima različite oblike (osnivanje preduzeća i
drugih oblika organizovanja poslovne djelatnosti, slobodu izbora sjedišta i filijala privrednih
subjekata itd.).
Sloboda pružanja usluga je regulisana članovima 49-55 Ugovora o osnivanju EU.
Ona omogućuje kompanijama da ponude svoje usluge na privremenoj osnovi klijentu u
drugoj zemlji članici, bez potrebe da registruje svoju aktivnost u toj zemlji. Kako bi napravio
distinkciju prava poslovnog nastanjivanja od prava na pružanje usluga, Evropski sud pravde je
u svojoj praksi razvio kriterijume za definisanje termina usluga (uz navođenje da se ipak svaki
slučaj mora pojedinačno posmatrati).
Dakle:
|| Mora se raditi o ekonomskoj aktivnosti tj. usluga se mora vršiti uz nadoknadu;
|| Mora se raditi o prekograničnoj aktivnosti, tj. uključivati inostrani element; osnovna
svrha ove slobode je zaštita pružaoca usluge koji nije osnovan u zemlji gdje se usluga
pruža, nevezano za pripadnost i domicil primaoca usluge. Ova sloboda ima restrikciju
kada su u pitanju slučajevi u kojima pružalac usluga namjerno izbjegava domaće pro-
pise praveći prekograničnu aktivnost (osnivanje subjekta za pružanje usluga u jednoj
državi sa namjerom da pruža usluge samo i isključivo u drugoj državi)
|| Aktivnost mora biti privremena, što predstavlja karakteristiku koja ovo pravo odvaja
od prava poslovnog nastanjivanja. Onog trenutka kada privremena aktivnost preraste
u stalnu aktivnost tada potpada pod režim prava poslovnog nastanjivanja.
|| Mora se raditi o aktivnosti na koju se ne mogu primijeniti pravila o pravu poslovnog
nastanjivanja ili slobodnom prometu roba, ljudi i kapitala, obzirom da su pravila o
pravu na pružanje usluga podređena pravilima o pravu poslovnog nastanjivanja, slo-
boda prometu roba, ljudi i kapitala.
Ovo pravo je kroz praksu Evropskog suda kasnije prošireno i na koncept primanja usluga.
49
UPRAVA ZA KADROVE
4.5 SLOBODA KRETANJA KAPITALA I SLOBODA PLAĆANJA

Sloboda kretanja kapitala se smatra osnovnim preduslovom za ostvarivanje koncepta
privrednog razvoja i ostvarenja privredne i monetarne unije. Pod pojmom kretanja kapitala
se podrazumijeva jednosmjeran prenos vrijednosti u obliku stvari ili novca iz jedne države u
drugu, koji obično predstavlja neko imovinsko ulaganje, odnosno ulaganje za koje ne mora
da postoji punovažana obaveza. Prenos novca iz jedne zemlje u drugu za koji postoji osnov
u dugovanju, odnosno ispunjenje neke postojeće obaveze, u užem smislu riječi, ne podliježe
normama koje su predviđene za kretanje kapitala. Ovo zbog toga što se u zemljama EU ne
pravi nikakva smetnja kretanju kapitala kada se time ispunjava neka obaveza. To je sloboda
plaćanja koja je ostvarena u okviru standarda Međunarodnog monetarnog fonda, čije su
članice sve zemlje EU.
Jedinstveno tržište je pojmovni okvir za ujedinjene ekonomskog područja Evropske
unije putem ostvarenja navedene četiri slobode. Danas se više koristi pojam unutrašnje tržište,
a tako je i definisan u Ugovoru o Evropskoj uniji sa istim značenjem i svrhom koja je ukidanje
svih unutrašnjih prepreka funkcionisanju ove četiri slobode. Jedinstvenim evropskim aktom
je izvršena bitna revizija Rimskih ugovora potrebna za uspostavljanje jedinstvenog tržišta,
a početkom 1993. godine ono je počelo da funkcioniše unutar Evropske unije. Unutrašnje
tržište je i osnova za ostvarenje Evropske monetarne unije u kojoj se ekonomske politike ugo-
vorno i institucionalno koordiniraju kroz sistem pravila i procedura i u kojem postoji samo
jedna moneta i jedna monetarna politika koju sprovodi Evropska centralna banka. No, još
uvijek nijesu otklonjene sve barijere i opstrukcije njegovom funkcionisanju, kako sa stanovišta
pretvaranja (transponovanja) propisa u unutrašnje pravo zemalja članica, tako i sa stanovišta
postojanja tehničkih prepreka njegovom funkcionisanju.
Osim principa jedinstvenog tržišta još jedan instrument ima veoma veliki značaj u
odnosu na jedinstveni i otvoreni privredni prostor Unije. To je politika konkurencije koja
podrazumijeva uporedno poštovanje osnovnih ekonomskih sloboda i principa ne-diskrimi-
nacije. Politika konkurencije ima za cilj da garantuje i uspostavi njenu održivost i omogući
dovršavanje unutrašnjeg tržišta, uz povećanje konkurentnosti, veću zaposlenost i društveni
rast. Konkurencija nije moguća bez uspostavljanja tržišta preko čijih mehanizama se vrši
efikasna raspodjela roba i usluga. Ograničenja konkurencije su moguća kao posljedica zauzi-
manja monopolskih položaja, dogovornih cijena ili državnih intervencija, što su pojave koje
je nužno suzbijati. Izuzeci su dozvoljeni samo ako se radi o robama ili uslugama od strateškog
javnog interesa. Evropska komisija u cilju sprovođenja konkurentske politike ima na raspola-
ganju različite mehanizme koji se sastoje od zabrane kartela, kontrole fuzionisanja i kontrole
državnih subvencija.
Ekonomska i monetarna unija (EMU) je proces kojim zemlje članice Evropske unije
usklađuju svoje ekonomske i monetarne politike s krajnjim ciljem usvajanja jedinstvene valute
- eura. Sam proces stvaranja EMU odvijao se u tri faze.
U prvoj fazi (1989 - 1993.) cilj je bio osigurati slobodno kretanje kapitala i ostvariti
50
koordinaciju ekonomske politike kroz blisku saradnju između nacionalnih centralnih bana-
ka. Već krajem 1990. godine započela je sa radom Međuvladina konferencija posvećena ovim
pitanjima i predočen statut Evropske centralne banke.
U drugoj fazi koja je započela 1994. godine cilj je bilo približavanje ekonomskih i
monetarnih politika zemalja članica kako bi se osigurala stabilnost cijena i stabilne javne fin-
ansije. Najznačajniji korak u drugoj fazi bio je osnivanje Evropskog sistema centralnih banaka
sa, u to vrijeme, ograničenim ovlašćenjima. Same države članice bile su u obavezi da omoguće
odgovarajući stepen nezavisnosti svojim emisionim bankama.
Cilj treće faze od početka 1999. godine bilo je osnivanje Evropske centralne banke,
utvrđivanje kursa i uvođenje jedinstvene valute. Ugovorom o osnivanju EU u potpunosti
je razrađen cilj postizanja monetarne unije, kao i metodologija i vremenski okvir njenog st-
varanja. Za sprovođenje evropske monetarne politike zadužena je Evropska centralna banka.
Da bi ostvarila svoje ciljeve EMU se oslanja na dvije komponente: 1) monetarno-
političku odgovornost za njeno funkcionisanje snosi Evropska centralna banka i Evropski
sistem centralnih banaka, 2) ekonomska i budžetska politika ne mogu biti u suprotnosti sa
monetarnom politikom. Osnovne kritike u pogledu funkcionisanja EMU svode se upravo na
činjenicu da se u oblasti za koju je potreban visok stepen usaglašenosti ekonomska politika i
dalje, u velikoj mjeri, kreira na nacionalnom nivou.
4.6 LJUDSKA PRAVA U EU

U odnosu na Savjet Evrope i OEBS, EU je sve do Ugovora iz Mastrihta bila manje
određena u pogledu ljudskih prava uopšte. Njegovim stupanjem na snagu Evropska unija je u
čl. 6. ovog Ugovora propisala da su principi slobode, demokratije, poštovanja ljudskih prava i
temeljnih sloboda i vladavina prava, principi koji su zajednički svim zemljama članicama.
Dalji procesi demokratizacije i sazrela politička klima u Uniji vodili su ka projektu
katalogizacije temeljnih ljudskih prava kojim bi se povećala pravna sigurnost i simbolika ev-
ropskih integracija putem donošenja posebnog akta. Krajem 2000. godine okončan je rad na
ovom dokumentu i ubrzo zatim uslijedilo je svečano proglašenje ovog akta.
Povelja o temeljnim pravima zajednice se sastoji od preambule i sedam poglavlja.
U preambuli ovog dokumenta naglašena je njegova osnova sadržana u temeljnim instrumen-
tima o zaštiti ljudskih prava i sloboda na evropskom nivou, uključujući Evropsku konvenciju
o ljudskim pravima i osnovnim slobodama, socijalne povelje Savjeta Evrope i Evropske zajed-
nice, kao i praksu Evropskog suda pravde i Evropskog suda za ljudska prava. Povelja posebno
reafirmiše ustavnu tradiciju zemalja članica i međunarodne obaveze zajedničke svim zeml-
jama članicama, kao i ugovorne principe komunitarnog prava.
U prvom poglavlju koje nosi naziv Dostojanstvo svakoj osobi se garantuju suštinski
uslovi njenog fizičkog i psihičkog integriteta (pravo na ljudsko dostojanstvo, pravo na život,
51
UPRAVA ZA KADROVE
zaštita od torture, zaštita od ropstva i prinudnog rada).

U drugom poglavlju pod nazivom Slobode propisan je set garancija koji se tiču slobode
ličnosti (pravo na slobodu i bezbjednost, poštovanje privatnog i porodičnog života, zaštita
podataka o ličnosti, pravo na zaključenje braka i osnivanje porodice, sloboda misli, savjesti i
vjeroispovijesti, pravo na slobodu izražavanja i informisanje, sloboda okupljanja i udruživanja,
sloboda nauke i umjetnosti, pravo na obrazovanje, izbor zanimanja i zasnivanja radnog odno-
sa, sloboda preduzetništva, pravo na imovinu, pravo na azil i zaštitu od prisilnog preseljenja,
protjerivanja i izručenja zemlji u kojoj postoji opravdan rizik da licu prijeti smrtna kazna,
mučenje ili drugo nečovječno ili nehumano postupanje ili kažnjavanje).
Treće poglavlje je posvećeno jednakosti u širem smsislu riječi koja obuhvata jedna-
kost pred zakonom, ne-diskriminaciju, poštovanje kulturnog, vjerskog i jezičkog diverziteta,
rodne ravnopravnosti, prava djeteta, zaštitu starijih osoba, inkluzivnost osoba sa posebnim
potrebama.
Četvrto poglavlje pod nazivom Solidarnost posvećeno je pravima zaposlenih, zaštiti u
slučajevima nepravednog otkaza na poslu, pravednim i odgovarajućim uslovima rada, zabrani
dječijeg rada i zaštiti omladine na poslu, porodičnom životu i zaštiti od arbitrernog otpuštanja
sa posla usljed porodiljskog odsustva, kao i socijalnu sigurnost i socijalnu pomoć različitih
kategorija kao što su porodilje, starije osobe, žrtve industrijskih incidenata i slučajevi nezapos-
lenosti. Ovo poglavlje obuhvata i pravo na pristup preventivnoj zdravstvenoj zaštiti, pristup
uslugama od opšteg ekonomskog interesa, zaštitu životne sredine i zaštitu potrošača.
Peto poglavlje je posvećeno pravima vezanim za koncept građanstva Unije o kojima je
već bilo riječi u uvodnom dijelu poglavlja o Pravima i slobodama u EU.
Šesto poglavlje pod nazivom Pravda propisuje set prava koje se tiču pravnog integriteta
ličnosti u odnosu na sudske postupke (pravo na efikasan pravni lijek i pravično suđenje, pret-
postavku nevinosti i pravo na odbranu, princip jednakosti i srazmjernosti pravnih sredstava,
načelo zabrane ponovnog suđenja ili kažnjavanja za isto krivično djelo).
Posljednje, sedmo poglavlje sadrži opšte odredbe.
Kao što je vidjivo iz strukture same Povelje, ona nije zadržala koncept tradicionalne
podjele na različite dimenzije ljudskih prava (politička i građanska, ekonomska i socijalna),
već je usmjerila strukturu svog kataloga ka principu nedjeljivosti i jednake važnosti svih ljud-
skih prava.
52
53
UPRAVA ZA KADROVE
54
USTAV EU
5
UPRAVA ZA KADROVE
5 USTAV EU
Ugovor o ustavu EU koji je nastao 2004. godine bio je pokušaj objedinjavanja svih
dotadašnjih revizija ugovora sa ciljem da se stvori čvršća politička struktura zasnovana na
brojnim konstitutivnim elementima koji su svojstveni državnom uređenju. U Glavi i Ustava
propisan je sistem definicija i ciljeva Unije koji objedinjuje njene temeljne vrijednosti i principe
na kojima djeluje, kao i odnos Unije i zemalja članica, svodeći ga na princip lojalne saradnje
i međusobne pomoći u ostvarivanju zadataka uvtrđenih Ustavom.
Glava II Ustava u njegov tekst je inkorporirala Povelju o temeljnim pravima zajed-
nice.
Glava III Ustava sadrži odredbe o politikama i njenom funkcionisanju sa aspekta te-
meljnih principa i uloge pojedinih institucija.
Prelazne i završne odredbe u Glavi IV propisuju simbole Unije, odnos prema rani-
jim ugovorima, pravni kontinuitet u odnosu na Zajednice i Uniju, opting-out klauzule (po
kojima se pojedine odredbe Ustava neće primjenjivati u odnosu na neke zemlje članice), kao
i odredbe o usvajanju, ratifikaciji, stupanju na snagu i vremenu na koje se ugovor zaključuje
(neodređeno).
Imajući u vidu brojne odredbe Ustava koje bitno sužavaju suverenitet država članica,
a nakon što tekst Ustava nije prošao ratifikaciju u jednom broju država, od dalje implemen-
tacije ovog ugovora se odustalo. Njegovu pravnu i političku alternativu predstavlja nedavno
usvojeni tekst Lisabonskog ugovora koji po svojoj sadržini ima veliki broj elemenata koji su
proizašli iz odredbi Ugovora o Ustavu.
56
57
ODNOSI
SA TREĆIM ZEMLJAMA
6
UPRAVA ZA KADROVE
6 ODNOSI SA TREĆIM ZEMLJAMA
EU je u domenu spoljne politike značajan dio aktivnosti usmjerila ka odnosima

sa trećim zemljama. Tom prilikom se procesi usmjeravaju ka određenim geo-strateškim i
političkim ciljevima. Odnosi sa trećim zemljama se kreiraju na osnovu sporazuma koji se
najčešće zaključuju sa partnerima iz geografski različitih regiona. U odnosu na zemlje srednje
i istočne Evrope koje su tražile pristup, EU je prvo zaključila tzv. Evropske sporazume koji
sadrže perspektivu pristupanja EU i imaju za cilj ekonomsku i političku pripremu za članstvo.
Za dvanaest novih država Zajednice nezavisnih država (bivše članice Sovjetskog Saveza) EU
je razvila Sporazume o partnerstvu i saradnji koji ne sadrže perspektivu pristupanja. U odno-
su na zemlje jugoistočne Evrope, nakon intervencije NATO-a u Jugoslaviji) ponuđen je novi
pretpristupni instrument u formi Sporazuma o pridruživanju i stabilizaciji.
Na širem međunarodnom planu karakteristični su sporazumi poput onog iz Lomea,
koji je u osnovi multilateralni trgovinski i razvojni ugovor između EU i jednog broja zemalja
u razvoju iz afričke, karipske i pacifičke oblasti (AKP-države), koje se putem ovog ugovora
pridružuju i pruža im se izuzetna finansijska pomoć i prednosti pri izvozu roba na područje
EU. Lome-ugovori su jezgro razvojne politike EU.
EU je u junu, 2000. godine zaključila Sporazum iz Kotonoua koji se oslanja na Spora-
zum iz Lomea. Ovaj Sporazum je zaključen sa 77 zemalja Afrike, Kariba i pacifičkog regiona,
s tim što se ovim sporazumom utvrđuju novi prioriteti na planu borbe protiv siromaštva,
intenziviranja političkog dijaloga, sistematično uključivanje nedržavnih aktera i trgovinsku
regulativu usaglašenu sa novim odredbama Svjetske trgovinske organizacije. Sporazum je
zaključen na vrijeme od dvadeset godina sa definisanom finansijskom pomoći od preko 13
milijardi eura za prvih pet godina implementacije Sporazuma.
Proširenje Evropske unije je izraz koji se koristi za proces primanja u punopravno
članstvo novih članica. Od svojih početaka, Evropska je unija doživjela šest talasa proširenja
sa različitim političkim, ekonomskim i sociološkim posljedicama.
Prvi talas proširenja pokrenut je zaključivanjem ugovora o pristupanju sa Danskom,
Irskom, Norveškom i V. Britanijom koje, sa izuzetkom Norveške, članice postaju od 1. janu-
ara 1973.godine. Na nacionalnom referendumu za pristupanje u Norveškoj potpisani ugovor
nije dobio većinu, čime nije mogao biti ratifikovan, niti je ova zemlja pristupila članstvu. Ovaj
talas proširenja se u terminologiji EU često definiše kao Prvo proširenje na sjever.
Sljedeći talas proširenja obuhvatio je južnu Evropu (i u skladu sa tim je prepoznat kao
proširenje na Jug) i označava pristupanje Grčke 1981.godine, odnosno Španije i Portugalije
1986.godine.
Novo proširenje na sjever početkom 1995. godine obuhvatilo je Austriju, Finsku i
Švedsku, a do sada najveći talas proširenja desio se u maju 2004. godine kada je pristupilo
10 novih članica (Kipar, Češka Republika, Estonija, Mađarska, Letonija, Litvanija, Malta,
60
Poljska, Slovačka i Slovenija). U termionologiji se ovo proširenje zbog broja novih članica koje
su istovremeno pristupile EU naziva Veliki prasak.
Konačno, posljednji talas proširenja čini tzv.širenje na istok u kojem su početkom 2007.
godine status članice EU dobile Rumunija i Bugarska.
Proces prijema novih članica projektuje se uvođenjem uslova za pristup Evropskoj uniji
(poznatiji kao kriterijumi iz Kopenhagena) koji obuhvataju set od nekoliko oblasti:
|| politički kriterijumi: stabilnost demokratije i institucionalna stabilnost (postojanje
demokratije, pravne države, vladavine prava, poštovanje i zaštita ljudskih i manjinskih
prava),
|| ekonomski kriterijumi: funkcionalna i konkurentna tržišna privreda
|| administrativni kriterijumi: sposobnost i kapacitet da se preuzmu prava i obaveze
koje prolaze iz tekovina Zajednice (acquis communautaire - pravo Evropske unije)
|| saglasnost sa političkim ciljevima Unije, kao i ekonomske i monetarne unije
6.1 PAKT ZA STABILNOST JUGOISTOČNE EVROPE

I ODNOS PREMA ZEMLJAMA REGIONA
Na predlog EU, Grupa G8, koju čine najrazvijenije zemlje svijeta, je na svom sami-
tu u Kelnu održanom juna 1999. godine donijela odluku o formiranju Pakta za stabilnost
jugoistočne Evrope, a u kojemu je učešće uzelo više od 40 država među kojima su i članice
EU, G8 i međunarodne organizacije uključujući UN, OEBS i EU. Cilj Pakta je stabilizacija
u regiji putem približavanja zemalja jugoistočne Evrope evroatlantskim strukturama i jačanje
međusobne saradnje.
U vezi sa ovim procesom, a u kontekstu doprinosa procesu stabilizacije zemalja
jugoistočne Evrope, Evropska komisija je u maju 1999. godine predložila otvaranje proc-
esa stabilizacije i pridruživanja za Albaniju, Bosnu i Hercegovinu, Hrvatsku, Makedoniju
i Saveznu Republiku Jugoslaviju, kojim se unapređuje do tada postojeći Regionalni pristup
Evropske unije prema zemljama Balkana.
Proces stabilizacije i pridruživanja i strategija EU prema zemljama jugoistočne Evrope uključuje

šest elemenata:
|| Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju, kao novu vrstu ugovornih odnosa (tzv. spo-
razum o pridruživanju treće generacije);
|| razvoj postojećih privrednih i trgovinskih odnosa s regijom i unutar regije;
|| razvoj, odnosno djelimičnu prenamjenu postojeće privredne i finansijske pomoći;
|| povećanu pomoć za demokratizaciju, razvoj civilnog društva, obrazovanje i izgradnju
institucija;
61
UPRAVA ZA KADROVE
|| korišćenje mogućnosti za saradnju u raznim područjima, uključujući pravosuđe i

unutrašnje poslove;
|| razvoj političkog dijaloga, uključujući i politički dijalog na regionalnoj osnovi
Krajem 2007. godine došlo je do transformacije Pakta za stabilnost putem stvaranja

Savjeta za regionalnu saradnju, koji bi skoncentrisao svoje djelovanje na regionalni nivo i
približio partnere u rješavanju ključnih pitanja na kojima je regionalna saradnja zasnovana.
6.2 SPORAZUM O STABILIZACIJI I PRIDRUŽIVANJU

Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju predstavlja novu generaciju evropskih sporazuma
koja je ponuđena zemljama jugoistočne Evrope u sklopu procesa stabilizacije i pridruživanja.
Sporazumom se uređuju opšta načela, politički dijalog, regionalna saradnja, slobodno kretanje
roba, kretanje radnika, osnivanje pravnih lica, pružanje usluga i protok kapitala, usklađivanje
zakona, implementacija zakona i pravila tržišne konkurencije, pravosuđe i unutrašnji poslovi,
politika saradnje i finansijska saradnja.
Osnovni ciljevi tog sporazuma su: razvijanje političkog dijaloga između Unije i zemlje
potpisnice sporazuma, početak postepenog usklađivanja nacionalnog zakonodavstva zemlje
potpisnice s komunitarnim pravnim nasljeđem, promocija privrednih odnosa dvaju strana,
postepeni razvitak zone slobodne trgovine između dvaju strana, kao i podsticanje regionalne
saradnje u sklopu procesa stabilizacije i pridruživanja. Sporazum da je zemlji potpisnici status
potencijalnog kandidata za članstvo u EU. Crna Gora je potpisala Sporazum o stabilizaciji i
pridruživanju u oktobru 2007.godine. Obzirom da se Sporazum istovremeno zaključuje i sa
državama članicama EU, to je naredni korak ratifikacija Sporazuma od strane svih država
članica.
62
63
PITANJA
1. Osnovni podaci o Evropskoj uniji (članice, stanovništvo, geografski prostor)

2. Ideje evropskog zajedništva kroz istoriju
3. Post-ratovske inicijative i podsticaji evropskih integracija
4. Osnivanje evropskih zajednica i pokušaji stvaranja čvršćih integracija
5. Pariski ugovor o osnivanju zajednice za ugalj i celik
6. Rimski ugovori o stvaranju evropskih zajednica
7. Postupak proširenja
8. Razvoj zajednica do prve revizije ugovora iz 1987.godine
9. Osnovne karakteristike Jedinstvenog evropskog akta
10. Ugovor o osnivanju EU (osnovne karakteristike i ciljevi)
11. Revizija prava EU po Ugovoru iz Amsterdama
12. Ugovor iz Nice (sadržina, karakteristike, ciljevi)
13. Ugovor o Ustavu EU
14. Institucije EU
15. Evropski savjet
16. Evropska komisija
17. Savjet EU
18. Evropski parlament
19. Evropski sud pravde i Sud prve instance (sastav, nadležnost i procedure)
20. Evropski revizorski sud
21. EU Ombudsman
22. Savjetodavni organi u EU
23. Legislativni postupak u EU (modeli odlučivanja)
24. Karakteristike i izvori komunitarnog prava
25. Primarni izvori komunitarnog prava
26. Sekundarni izvori komunitarnog prava
27. Prava i slobode u EU
28. Ekonomske slobode
29. Temeljna prava i slobode u EU
30. Ekonomska i monetarna unija
31. Odnosi sa trećim zemljama, sporazumi i njihova priroda
32. Pakt za stabilnost Jugoistočne Evrope i Savjet za regionalnu saradnju
33. Proces pridruživanja i sporazumi o asocijaciji i stabilizaciji
LITERATURA
Radovan Vukadinović: Pravo Evropske unije, Beograd 1995
T. C. Hartley: Pravo evropskih zajednica, Beogradski centar za ljudska prava, 1998
Zlatko Stefanović: Pravo Evropske unije, Beograd 2003
Fondacija Konrad Adenauer: Evropa od A do Š, Beograd, 2003
Jeremy Richardson: European Union - Power and Policy making,Routledge,

London/New York, 2001
Anthony Arnull: The European Union adn Its Court of Justice, Oxford, 1999
Philip Alston: The EU and Human Rights, Oxford 1999

Evropske Integracije

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Evropske Integracije

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

VLADA CRNE GORE

PRIRUČNIK ZA POLAGANjE STRUČNOG ISPITA

Štampanje ove publikacije stručno i finansijski je podržao projekat „Program

1. ISTORIJAT IDEJE JEDINSTVENE EVROPE 11

2. RAZVOJ EVROPSKIH INTEGRACIJA 17

3. STVARANJE EVROPSKE UNIJE 25

4. PRAVO EVROPSKE UNIJE 41

6. ODNOSI SA TREĆIM ZEMLJAMA 59

Zbog toga je Uprava za kadrove modul“ Osposobljavanja pripravnika i novozaposlenih za rad

Nadamo se da će Priručnik za polaganje stručnog ispita za rad u državnim organima doprinijeti

Govoreći o evro-atlantskim integracijama u konceptu međunarodnih odnosa na global-

U današnjim okvirima Evropska unija čini grandiozan projekat jedinstva zasnovan na

U geografskom smislu Evropska unija čini 7,3 % ukupnog stanovništva lociranog na 3 %

1 ISTORIJAT IDEJE JEDINSTVENE EVROPE

Moderni istorijat evropskih integracija vezuje se za vrijeme nakon Drugog svjetskog

2 RAZVOJ EVROPSKIH INTEGRACIJA

Zajednica dobija i svoje organe: Zajedničku skupštinu, Visoku vlast sa izvršnim

|| razvoj institucionalne strukture i oblasti uređenja odnosa unutar zajednica;

Ovu fazu razvoja EU karakterišu promjene u njenoj funkcionalnoj i materijalno-

Jedinstveni evropski akt se smatra posebno značajnim sa aspekta budućnosti evropskih

Razlozi su interni i eksterni:

3 STVARANJE EVROPSKE UNIJE

Ugovor o Evropskoj uniji potpisan je 7. februara 1992. godine i stupio na snagu 1.

U strukturnom smislu stubovi EU su činili različita polja djelovanja koja su se iskristal-

Unutar prvog stuba Evropske zajednice napravljene su mnoge promjene u institu-

Najvažnije izmjene uvedene Ugovorom iz Amsterdama bile su:

2001.godine, nakon dugih i iscrpljujućih pregovora. Stupio je na snagu 1. februara 2003.

3.1 INSTITUCIJE EVROPSKE UNIJE

(nad) nacionalne: Evropski parlament, Evropska komisija i Evropski sud pravde.

Osnovni zadaci ovog organa su definisani ugovornim pravom i odnose se na:

|| u postupku saodlučivanja usvaja budžet Unije

Odluke Savjeta se donose putem:

|| “čuvar” je prava zajednice

Ona ima isključivi monopol na pokretanje zakonodavnih incijativa, sprovodi odluke,

U periodu do 2009. godine kompozicija Parlamenta je takva da je čine po:

Radi efikasnosti rada Parlamenta formirano je 17 posebnih odbora, odnosno komite-

komunitarnog prava na nivou Unije i u svim zemljama članicama. U pogledu rješavanja

Evropski sud pravde nadležan je i za:

3.2 OSTALI ORGANI UNIJE

3.3 POSTUPAK DONOŠENJA ODLUKA U EU

Četiri osnovna modela odlučivanja su:

Saodlučivanje je najznačajniji postupak odlučivanja u Uniji. Ovaj model je inko-

U oblastima odlučivanja koje karakteriše konsenzus u donošenju odluka primjenjuje

4 PRAVO EVROPSKE UNIJE

Dilema oko pravne prirode komunitarnog prava otvara se obzirom na činjenicu da

4.1 IZVORI KOMUNITARNOG PRAVA

Primarni izvori su:

Osnivački ugovori (i njihove revizije - izmjene) regulišu unutrašnje ustrojstvo Zajed-

To se dešava u tri slučaja:

4.2 DEJSTVO PRAVNIH AKATA

Dva su kumulativna uslova za implementaciju ovog principa:

vom da se ta saradnja ostvaruje uz:

Obzirom da se često pominju u definisanju osnovnih pravaca i kreiranju politike EU

cionisanje zajedničkog tržišta. Nadalje, odredbama Ugovora o osnivanju EZ (čl.293.) pobro-

4.4 PRAVA I SLOBODE U EU

4.5 SLOBODA KRETANJA KAPITALA I SLOBODA PLAĆANJA

4.6 LJUDSKA PRAVA U EU

zaštita od torture, zaštita od ropstva i prinudnog rada).

6 ODNOSI SA TREĆIM ZEMLJAMA

EU je u domenu spoljne politike značajan dio aktivnosti usmjerila ka odnosima

6.1 PAKT ZA STABILNOST JUGOISTOČNE EVROPE

Proces stabilizacije i pridruživanja i strategija EU prema zemljama jugoistočne Evrope uključuje

|| korišćenje mogućnosti za saradnju u raznim područjima, uključujući pravosuđe i