UNIVERZITET U TUZLI

PRIRODNO-MATEMATIČKI FAKULTET

PRIMIJENJENA HEMIJA

ACETO-BAZNI PUFERI

Mentor: Radili:
dr.sc. Aldina Kesić, docent Maida Račić
Semir Bečić
1
Sadržaj:

1. Uvod .......................................................................................................................................................... 4
2. Rad pufera ................................................................................................................................................. 5
3. Vodonična regulacija u tjelesnim tečnostima ........................................................................................... 6
4. Acidoza .................................................................................................................................................... 10
5. Alkaloza ................................................................................................................................................... 13
6. Hrana kao prevencija i lijek ..................................................................................................................... 14
7. Bubrezi .................................................................................................................................................... 14
8. Poremećaji kiselo-bazne ravnoteže ........................................................................................................ 16
9. Zajedničke klasifikacije poremećaja kiselina i baze ................................................................................ 17
10. Vraćanje pH u normalu ......................................................................................................................... 18
11. Zaključak................................................................................................................................................ 20

2
3
1. Uvod
Mnoge reakcije zahtijevaju stalan pH jer se promenom istog mogu promeniti i inače uobičajeni
proizvodi. Stalnost kiselosti koju osiguravaju puferi veoma je praktična i primenljiva u mnogim,
a naročito biohemijskim procesima. Po pravilu, najidealniji su puferi kod kojih je pH jednaka pKa
i njihov kapacitet je generalno najbolji. Puferi su veoma prisutni u organizmu jer je aktivnost
mnogih enzima direktno uslovljena odgovarajućom kiselošću. Tako se u krvi održava pH između
7,35 i 7,45 zahvaljujući između ostalog i bikarbonatnom puferu, dok je pH u npr. lizozomima
između 5,6 i 5,8. Puferi se koriste i na industrijskom nivou, u procesima fermentacija, u
analitičkoj hemiji, farmaceutskoj tehnologiji. Hemijski puferi odupiru se promjenama pH i prva
su linija obrane tijela. Sposobnost smjese kiselina-baze da se odupre naglim promjenama u pH
naziva se njegovim djelovanjem. Stanice tkiva i vitalni organi u tijelu su iznimno osjetljivi čak i na
najmanju promjenu u pH okolini. U visokim koncentracijama, i kiseline i baze mogu biti iznimno
štetne za žive stanice. Bitno je da svaki biološki proces unutar tijela bude poremećen.

Slika 1 Lakmus papir i pH skala

4
2. Rad pufera
Puferi rade protiv iznenadnih i velikih promjena pH vrijednosti tjelesnih tekućina na dva načina:
1. Otpuštanje vodikovih iona (djelujući kao kiseline) kada se pH povećava, i
2. Vezujući vodikovi ioni (djelujući kao baza) kada se pH smanjuje.

Tri glavna sistema hemijskih pufera u tijelu su:

Sistem karboksilne kiseline i bikarbonata
Sistem fosfatnog pufera
Proteinski puferski sistem

Sistem karboksilna kiselina-bikarbonat pufer igra vrlo važnu ulogu u održavanju pH homeostaze
krvi. Karbonatna kiselina (H2CO3) disocira reverzibilno i otpušta bikarbonatni ioni (HCO3-) i
protone (H+) kako slijedi:
Odgovor na povećanje pH - H+ proton donora
H2C03 -> HCO3- + H+

Odgovor na smanjenje pH - H+ proton akceptora

H2C03 -> HCO3- + H+

U normalnim uvjetima omjer između HCO3 i H2CO3 u krvi je 20: 1.

Slika 2

5
Hemijska ravnoteža između karbonatne kiseline (slaba kiselina) i bikarbonata (slaba baza) radi
kako bi se oduprli naglim promjenama pH u krvi. Na primjer, kada se pH krvi poveća (tj. Postaje
alkalniji od dodavanja jake baze), ravnoteža se pomiče udesno. Pravo pomicanje prisiljava više
karbonatne kiseline da se disociraju, što zauzvrat uzrokuje smanjenje pH vrijednosti. Nasuprot
tome, kada se pH krvi smanjuje (tj. Postaje kiselom od dodavanja jake kiseline), ravnoteža se
pomiče ulijevo. Lijevi pomak prisiljava više bikarbonata da se veže s protonom. Sistem
karbonatne kiseline-bikarbonat pufer pretvara:
1. Jake baze na slabu bazu (bikarbonatni ion) i
2. Jake kiseline na slabe kiseline (karbonatna kiselina)
Promjene pH u krvi su znatno manje nego što bi se dogodilo ako taj puferski sistem ne postoji.
Metabolički procesi stalno stvaraju jone vodonika. Čak i male koncentracije jona vodonika mogu
izazvati propadanje metaboličkih procesa. Kiseonik-bazna ravnoteža se oslanja na mehanizme
koji održavaju koncentraciju vodoničnih jona tjelesnih tečnosti koji su kompatibilni sa životom
održavajući pH između 7,35 i 7,45. Tri glavna sistema organa posvećuju većinu svojih aktivnosti
regulaciji nivoa kiselina i alkalija: pluća, krv i bubrezi. Puferiranje kiselina u velikoj mjeri vrši krv i
bubrezi; izlučivanje kiselina vrše pluća i bubrezi.

Slika 3 Kako pH utiče na zdravlje

3. Vodonična regulacija u tjelesnim tečnostima

Vodonikovi joni dolaze iz isparljivih ili fiksnih kiselina. Većina H + je rezultat razgradnje proteina,
anaerobnog metabolizma ili metabolizma tjelesnih masti. One se nazivaju fiksne kiseline. H+ koji
su rezultat CO2 hidrolize (H2C03) naziva se isparljiva kiselina jer je to u ravnotežnom stanju sa
rastvorenim gasom. Fiksne kiseline nisu u ravnoteži sa rastvorenim gasom i dolaze iz
katabolizma proteina:
Sumporne i fosforne kiseline
Mlečna kiselina (iz anaerobne glikolize)
Ketoacidoza (iz metabolizma masnih kiselina).

6
H+fiksnih kiselina kombinira se sa HCO3- kako bi se formirao H2C03 i izazva ravnotežna
neravnoteža koja dovodi do reakcije na lijevo kako bi se formirao CO2 i H2O.

Jake kiseline
Kiselost rastvora odražava samo slobodne vodonične jone, a ne vodonik jone koji su još uvijek
kombinovani sa anjonima. Stoga, jake kiseline, koje potpuno disosiraju (tj., Oslobađaju sve H+ i
nepovratno u vodi, dramatično mijenjaju pH rastvora. Na primjer, ako je 100 molekula kiselih
hlorovodoničnih (HCl) kiselina stavljeno u 1 mL vode, hlorovodonična kiselina bi se disosirala u
100 H+ i 100 Cl-jona. U rastvoru ne bi bilo neizdrživih molekula hlorovodonične kiseline.

Slabe kiseline
Iako slabe kiseline imaju relativno mali efekat na promenu nivoa pH, oni imaju veoma važnu
ulogu u otpornosti na iznenadne promjene pH. Primeri slabih kiselina su karbonska kiselina
(H2C03) i sirćetna kiselina (HC2H3O2). Ako su 100 molekula sirćetne kiseline postavljene u 1 ml
vode, doći će do sljedeće reakcije:

Jake baze
1. Jake baze lako se disuštaju u vodi i brzo vezuju H+
2. Hidroksidi su jake baze

Slabe baze
Nasuprot tome, slabe baze:
1. Natrijum bikarbonat ili soda bikarbona je slaba baza
2. Neusmjereno i reverzibilno djeluju i sporije prihvataju protone
3. Budući da natrijum bikarbonat prihvata relativno malu količinu protona
4. Njegov oslobođen bikarbonatni jon je opisan kao slaba baza.

7
 Slika 4 Vrijednosti pH reprezentativnih supstanci

Kiseonik-bazna ravnoteža je ono što zadržava [H+] u normalnom opsegu. Metabolizam tkiva
proizvodi velike količine CO2, koji se hidrolizuju u isparljivu kiselinu H2C03.
CO2 + H2O → H2C03 → H+ + HCO3–

Reakcija se katalizira u RBC-ima karbonatnom anhidrazom. Kako pluća eliminišu CO2, pad CO2
smanjuje reakciju.

Ventilacija

CO2 + H2O ← H2CO3 ← HCO3– + H+

Respiratorni sistem ne reaguje brzo kao hemijski puferni sistemi.

Međutim, ona ima do dva puta pufernu snagu svih hemijskih puferskih sistema u kombinaciji.
CO2 proizveden od ćelija tkiva ulazi u crvene krvne ćelije i pretvara se u HCO3– jone na sljedeći
način:

Prvi skup dvostrukih strelica ilustruje reverzibilnu ravnotežu između rastvorenog ugljen-dioksida
i vode sa lijeve strane i karbonske kiseline s desne strane.

8
Drugi set strelica pokazuje reverzibilnu ravnotežu između karbonske kiseline na lijevoj strani i
vodonika i bikarbonatnih jona na desnoj strani. Zbog ove veze, povećanje bilo koje od ovih
hemikalija uzrokuje promenu u suprotnom smjeru. U normalnim uslovima, zapremina CO2
eliminisanog na plućima je jednaka količini CO2 proizvedenom u tkivima. Kada se CO2 isprazni
na plućima, prethodna jednačina teče lijevo i uzrokuje da H+ nastao iz karbonatne kiseline
pretvara u vodu. Zbog sistema proteinskih pufera, H+ koji generiše transportni sistem CO2 nije
dozvoljeno povećavati. Stoga, ona ima mali ili nikakav uticaj na pH krvi. Održavanje pH
ravnoteže vrlo je važno za dobro zdravlje i pravilno funkcionisanje organizma. Stanje disbalansa
može imati za posledicu brojne zdravstvene probleme, kako telesne tako i mentalne.
Uravnotežena pH okolina organizmu omogućava da se bori protiv različitih bolesti, dok acidoza,
stanje preterane kiselosti, češći i ozbiljniji oblik disbalansa, organizam dovodi u ozbiljno stanje
te narušava sve njegove sisteme. Organizam, kada se nađe u stanju acidoze, u svrhu
neutralizovanja prevelikih kolicina kiseline, koristi alkalne rezerve dovodeći se pri tome u stanje
slabosti.

Slika 5 Plućna regulacija acidobazne ravnoteže

pH je mjera aciditeta (kiselosti) illi alkaliteta (baznosti) rastvora. Mjeri se u skali od 0 do 14, gde pH 7
označava neutralni rastvor (voda), pH vrijednosti ispod 7 označavaju kiselu, a iznad 7 baznu sredinu
rastvora. Voda je najprisutniji sastojak ljudskog tijela, ona sačinjava 70 % organizma, pa nije ni čudno da
je pH ravnoteža organizma uspostavljena kada se pH vrijednost kreće u rasponu od 6 – 7,5. pH
ravnoteža ustvari predstavlja ravnotežu pozitivno nalektrisanih jona (kisele baze) i negativno

9
nalektrisanih jona (bazne). Tijelo se stalno bori kako bi održalo ovu ravnotežu, kada je ona
narušena javljaju se razni zdravstveni problemi.

4. Acidoza
Acidoza je proces koji uzrokuje povećanu kiselost u krvi i drugim tkivima tijela (tj. Povećanom
koncentracijom jona vodonika). Ukoliko nije dodatno kvalifikovan, obično se odnosi na kiselost
krvne plazme. Termin acidemija opisuje stanje niskog krvnog pH, dok se acidoza koristi za opis
procesa koji vode do ovih stanja. Ipak, termini se ponekad koriste međusobno. Razlika može biti
relevantna tamo gde pacijent ima faktore koji izazivaju i acidozu i alkalozu, pri čemu relativna
težina obojica određuje da li je rezultat visok, nizak ili normalan pH. Rečeno je da se acidoza
javlja kada se arterijski pH pada ispod 7,35 (osim u fetusu - videti dole), dok se njegova količina
(alkaloza) javlja na pH preko 7,45. Analiza gasne arterijske krvi i ostali testovi su neophodni za
odvajanje glavnih uzroka. Brzina ćelijske metaboličke aktivnosti utiče i istovremeno je pod
utjecajem pH telesnih tečnosti. Kod sisara, normalni pH arterijske krvi leži između 7,35 i 7,50 u
zavisnosti od vrste (npr., Zdrava pH-vrednost arterijske krvi varira između 7,35 i 7,45).
Vrijednosti pH krvi kompatibilne sa životom kod sisara ograničene su na pH od 6,8 do 7,8.
Promjene pH arterijske krvi (a time i ekstracelularne tečnosti) izvan ovog opsega dovode do
ireverzibilnog oštećenja ćelija.

10
 Slika 6 Simptomi acidoze

Metabolička acidoza može biti rezultat povećane proizvodnje metaboličkih kiselina, kao što je
mlečna kiselina ili poremećaja sposobnosti izlučivanja kiseline preko bubrega, kao što je
bubrežna tubularna acidoza ili bubrežna acidoza bubrežne insuficijencije, koja je povezana sa
akumulacijom uree i kreatinin, kao i ostatke metaboličke kiseline proteina katabolizma.
Povećanje proizvodnje drugih kiselina takođe može izazvati metaboličku acidozu. Na primer,
laktična acidoza može doći od:
1.ozbiljna (PaO2 <36mm Hg) hipoksemija koja dovodi do pada brzine difuzije kiseonika od
arterijske krvi do tkiva
2.hipoperfuzija (npr., Hipovolemični šok) uzrokujući neadekvatnu isporuku kiseonika tkivima u
krvi.
Porast laktata u odnosu na nivo piruvate, npr. U mešovitoj venskoj krvi, naziva se "višak
laktata", a može takođe biti indikator fermentacije usled anaerobnog metabolizma koji se javlja
u mišićnim ćelijama, kako se vidi tokom naporne vježbe. Nakon što se oksigenacija obnovi,
acidoza se brzo otklanja. Još jedan primjer povećane proizvodnje kiselina se javlja kod gladi i

11
dijabetičke ketoacidoze. Zbog akumulacije keto-kiselina (preko prekomerne ketoze) i odražava
ozbiljan pomak od glikolize do lipolize za potrebe energije. Potrošnja kiselina od trovanja, kao
što je metanol ingestija, povišena količina gvožđa u krvi i hronično smanjena proizvodnja
bikarbonata mogu takođe proizvesti metaboličku acidozu. Metabolička acidoza se kompenzuje
u plućima, s obzirom da povećano izdvajanje ugljen-dioksida odmah pomera pufersku jednačinu
kako bi smanjila metabolnu kiselinu. Ovo je rezultat stimulacije za hemoreceptore, što povećava
alveolarnu ventilaciju, što dovodi do respiratorne kompenzacije, inače poznate kao disanje
Kussmaula (specifična vrsta hiperventilacije). Ukoliko se ova situacija nastavi, pacijent je u
opasnosti od iscrpljenja koji dovodi do respiratorne insuficijencije. Kod fetusa, normalni opseg
se razlikuje na osnovu kojih se uzorkuje umbilikalna krv (pH umbilikalne vene je uobičajeno od
7,25 do 7,45, pH umbilikalne arterije je normalno 7,18 do 7,38). Fetalna metabolička acidemija
je definisana kao pH umbilikalne posude manje od 7.20 i baze viška manja od -8. Respiratorna
acidoza rezultat je nastanka ugljen-dioksida u krvi (hiperkapnija) zbog hipoventilacije. Najčešće
je uzrokovan plućnim problemima, iako povrede glave, lekovi (naročito anestetici i sedativi) i
tumori mozga mogu izazvati ovu kiselost. Pneumothorax, emfizem, hronični bronhitis, astma,
teška pneumonija i aspiracija su među najčešćim uzrocima. Takođe se može desiti kao
kompenzacijski odgovor na hroničnu metaboličku alkalozu. Jedan od ključnih razlika između
respiratorne i metaboličke acidoze je to što kod respiratorne acidoze, CO2 se povećava dok je
bikarbonat normalan (nekompenziran) ili povećan (kompenzovan). Kompenzacija se javlja ako
je respiratorna acidoza prisutna, a hronična faza se unosi sa delimičnim puferovanjem acidoze
preko zadržavanja bikarbonata u bubrenju. Međutim, u slučajevima kada hronične bolesti koje
kompromituju funkciju pluća, kao što su emfizem kasne faze i određene vrste mišićne distrofije,
kompenzatorni mehanizmi neće biti u stanju da obrate ovu kiseličku bolest. Kako se proizvodnja
metaboličkog bikarbonata iscrpljuje, a eksterna bikarbonatna infuzija više ne može preokrenuti
ekstremno povećanje ugljen-dioksida povezanih sa nekompenziranom respiratornom acidozom,
obično se primjenjuje mehanička ventilacija. Najčešci uzrok acidoze danas je neadekvatna
ishrana. Sve više ljudi koristi zapadnjački tip ishrane koja uključuje velike količine mesa, jaja,
mlijeka i mliječnih proizvoda, zatim namirnice bogate bijelim brašnom i šećerom, velike količine
gaziranih slatkih pića,brze hrane, industrijski prerađene hrane, a male količine svježeg povrća.
Sve navedene namirnice, koje se u ovom tipu ishrane konzumiraju u većim količinama,
razgradnjom daju produkte koji zakiseljavaju organizam. Nasuprot tome, povrće i voće, koji su u
ovoj prehrani zastupljeni u mnogo manjoj mjeri, razgradnjom daju produkte koji povećavaju
alkalne rezerve organizma. Narušavanju pH ravnoteže organizma uveliko donose i neki, u
svakodnevnom životu sve prisutniji, lijekovi, vještački zasladivači i konzervansi. Na razvoj ili
sprečavanje mnogih bolesti koje mogi zadesiti naš organizam, možemo sami utjcati. Potrebno je
samo promeniti loše navike u ishrani i životne navike. U stanju acidoze, organizam “posuđuje”
minerale: kalcijum, kalijum, magnezijum – iz vitalnih organa i kostiju kako bi neutralisao kiselinu
i uklonio je iz organizma. S druge strane, ukoliko se višak kiseline ne uklanja iz organizma dolazi

12
do autointoksikacije organizma. Liječenje nekompenzirane metaboličke acidoze usredsređeno
je na ispravljanje osnovnog problema. Kada je metabolička acidoza ozbiljna i više ne može biti
adekvatno kompenzirana plućima, može se zahtijevati neutralizacija acidoze uz infuziju
bikarbonata.

5. Alkaloza
Metabolička alkaloza označava porast pH krvi (smanjenje kiselosti krvi) i koncentracije HCO3
(bikarbonata) u krvi. Poremećaj nastaje, ili zbog gubljenja H (protona) ili zbog zadržavanja HCO3
(bikarbonata). Pošto bubreg može da izluči veliku količinu bikarbonata, da bi se metabolička
alkaloza održavala, potrebno je da postoji poremećaj u radu bubrega, pa ovaj poremećaj
najčešće nastaje usled umanjenja glomeruluske filtraclje (smanjenje volumena u cirkulaciji,
slabost bubrega), povećanja reapsorpcije u tubulima (pad hlorida, hipokalemija,
hiperaldosteronizam-povećano izlučivanje aldoesterona). Respiratorna alkaloza je uzrokovana
hiperventilacijom, što rezultira gubitkom ugljen-dioksida. Kompenzatorni mehanizmi za ovo bi
uključivali povećanu disocijaciju interferencije puferinga karbonske kiseline u vodonikove ione i
srodne izlučivanje bikarbonata, što je potrebno za oba sniženja pH u krvi. Hijalurentilacijom
indukovana alkaloza može se vidjeti u nekoliko smrtonosnih bolesti centralnog nervnog sistema
kao što su moždani udar ili Rettov sindrom. Metabolička alkaloza može biti uzrokovana
ponovljenom povraćanjem, što rezultira gubitkom hlorovodonične kiseline u sadržaju želuca.
Ozbiljna dehidracija i potrošnja alkalije su drugi uzroci. Može se uzrokovati i primenom diuretike
i endokrinih poremećaja kao što je Cushingov sindrom. Kompenzacijski mehanizam za
metaboličku alkalozu uključuje usporeno disanje pluća radi povećanja serumskog ugljen-
dioksida, stanja koji se naslanja na respiratornu acidozu. Kako respiratorna acidoza često prati
kompenzaciju metaboličke alkaloze, i obratno, stvara se delikatna ravnoteža između ova dva
stanja. Klinička slika je često bez posebnih simptoma, ili su prisutni znaci smanjene zapremine
tjelesne tečnosti - slabost, grčevi u mišićima, nestabilnost posle ustajanja) i hipokalemije
(poliurija, polidipsija, slabost mišića). Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze, pregleda i
određivanja koncentracije hlorida u mokraći. Liječenje podrazumeva otklanjanje uzroka koji je
doveo do nagomilavanja baza. Treba zaustaviti povraćanje (antiemetici, blokiranje N2
receptora), prestati sa upotrebom diuretika (lijekovi koji pospešuju izmokravanje) i sprečiti
pojavu hipokalemije (sniženi nivokalijuma u krvi). Potrebno je normalizovati zapreminu plazme
(tečna faza krvi). Kod anuričnih bolesnika (koji su prestali da mokre) može biti potrebna dijaliza
sa rastvorima koji imaju smanjenu količinu bikarbonata.

13
6. Hrana kao prevencija i lijek
Stručnjaci savetuju da se svakodnevni obroci sastoje od 75% “bazne” hrane i 25% “kisele”.
Postoje namirnice koje predstavljaju izvor kiselina i/ili baza, međutim, za pojavu acidoze i
alkaloze važnija je hrana čijom razgradnjom nastaju takve materije.

Slika 7 Hrana i njen uticaj na pH

7. Bubrezi
Fizički ukloniti H + iz tijela. Isključiti <100 mEq fiksne kiseline dnevno. Također je potrebno
kontrolsati izlučivanje ili zadržavanje HCO3-. Ako je krv kisela, onda se više H + izlučuje i
zadržava se sva HCO3-. Dok pluća mogu da promijene [CO2] u sekundi, bubrezi zahtevaju
satima do dana promenu HCO3- i utjču na pH. Uloga urinarnih pufera u izlučivanju viška H +.
Kada H + reaguje sa svim dostupnim HCO3-, višak reaguje sa fosfatom i amonijakom. Ukoliko se
potroše svi urinarni puferi, daljnja filtracija H + završava kada se pH pada na 4,5. Aktiviranje
amonijačnog pufernog sistema povećava opterećenje Cl- i HCO3-. Iako sistemi hemijskih pufera
mogu inaktivirati višak kiselina i baza trenutno, ne mogu ih eliminisati iz tijela. Slično tome, iako
respiratorni sistem može protjerati isparljivu karbonsku kiselinu eliminacijom CO2, ne može
protjerati druge kiseline nastale ćelijskim metabolizmom.

14
 Slika 8 Rad bubrega

Samo bubrežni sistem može ukloniti telo kiselina, kao što su fosforne kiseline, morske kiseline,
mlečne kiseline i ketonske kiseline (takođe zvane fiksne kiseline). Samo bubrežni sistem može
regulisati alkalne supstance u krvi i obnavlja hemijske bafere koji se koriste za upravljanje
nivoima H+ u ekstracelularnim tečnostima. Neki HCO3- , koji pomažu u prilagođavanju H+
koncentracija, izgubljen je iz tela kada se CO2 izbacuje iz pluća. Kada ekstracelularne tečnosti
postanu kisele, bubrežni sistem zadržava HCO3- i izlučuje H+ jone u urinu: to dovodi do
povećanja pH-a u krvi. Kada ekstracelularne tečnosti postanu alkalne, bubrežni sistem zadržava
H+ i izlučuje osnovne supstance prvenstveno HCO3- u urinu: to dovodi do smanjenja pH-a u krvi.

15
 Slika 9 Karbonatni i nekarbonatni puferski system

8. Poremećaji kiselo-bazne ravnoteže

Normalni odnos bikarbonata (HCO3- ) do karbonske kiseline (H2C03) u krvnoj plazmi je 20: 1.
Drugim riječima, za svaki H2CO3 proizveden u krvnoj plazmi mora se formirati 20 HCO3- jona da
bi se održao odnos 20 : 1 (normalni pH).

Ili, za svaki gubitak H2C03 u krvnoj plazmi, 20 HCO3- jona mora biti eliminisano da bi se održao
normalan pH. Drugim riječima, H2C03 je 20 puta moćniji od HCO3- jona u promjeni pH krvi.
U normalnim uslovima, ravnotežna kiselina 20: 1 u tijelu se automatski reguliše pomoću:

-Hemijski puferskih sistema

-Respiratornog sistema

-Bubrežni sistem

Normalni sistemi za nadzor nad kiselinom u bazi tijela ne mogu adekvatno reagovati na
iznenadne promjene koncentracija H+ i HCO3- bez obzira na uzrok. PCO2 / HCO3- / pH nomogram je

16
odličan klinički alat koji se može koristiti za identifikaciju specifičnog poremećaja kiselinsko bazne
ravnoteže.

Slika 10 PCO2/HCO3-/pH nomogram

9. Zajedničke klasifikacije poremećaja kiselina i baze

Primarne respiratorne smetnje

Kako PaCO2 kontroliše pluća, promenama u pH izazvanim PaCO2 smatraju se respiratornim

poremećajima. Hiperventilacija smanjuje PaCO2, što povećava pH, tako da se naziva
respiratorna alkaloza. Hipoventilacija povećava PaCO2 što smanjuje pH, tako da se zove
respiratorna acidoza.

Poremećaji su identifikovani kao

-Akutna ventilatorna insuficijencija (respiratorna acidoza)

-Akutna ventilatorna insuficijencija sa djelimičnom bubrežnom kompenzacijom
-Hronična ventilatorska insuficijencija s potpunom bubrežnom kompenzacijom
-Akutna alveolarna hiperventilacija (respiratorna alkaloza)

17
-Akutna alveolarna hiperventilacija sa delimičnom bubrežnom kompenzacijom
-Hronična alveolarna hiperventilacija s potpunom bubrežnom kompenzacijom
-Poremećaji metaboličke kiseoničke baze
-Primarni metabolički poremećaji
Ovi poremećaji uključuju dobitak ili gubitak fiksnih kiselina ili HCO3-. Oba će se pojaviti kao
promjena u HCO3- jer će promjene u fiksnim kiselinama promijeniti količinu HCO3- koja se
koristi u puferiranju.

Smanjenje HCO3- rezultira metaboličkom acidozom. Povećanje HCO3- rezultira metaboličkom

alkalozom.
Poremećaji su identifikovani kao:
-Metabolička acidoza sa djelimičnom respiratornom kompenzacijom
-Metabolička acidoza sa potpunom respiratornom kompenzacijom
-Metabolička alkaloza sa djelimičnom respiratornom kompenzacijom
-Metabolička alkaloza sa potpunom respiratornom kompenzacijom
-Kombinovani poremećaji
-I metabolička i respiratorna acidoza
-I metabolička i respiratorna alkaloza

10. Vraćanje pH u normalu

Svako primarno uznemiravanje odmah izaziva kompenzacijski odgovor.

Svaki respiratorni poremećaj će biti kompenzovan bubrezima (proces traje od nekoliko sati do
dana - od 1 do 3 dana).
Svaki metabolički poremećaj će nadoknaditi pluća (brzi proces, javlja se u roku od nekoliko
minuta - od 1 do 3 minuta).
Respiratorna acidoza (hipoventilacija)
Kompenzatorni odgovor: Bubrežno zadržavanje HCO3- povećava pH prema normalnom
Respiratorna alkaloza
Kompenzatorni odgovor: Bubrežno eliminisanje HCO3- nižeg pH-a prema normalnom
Metabolička acidoza
Kompenzacijski odgovor: hiperventilacija ↓ CO2, podizanje pH prema normalnom
Metabolička alkaloza
Kompenzatorni odgovor: hipoventilacija ↑ CO2 , snižavanje pH prema normal

Efekat reakcije hidratacije CO2 na [HCO3- ]

18
Veliki dio CO2 se transportuje kao HCO3-. Dakle, bilo koja stvar koja utječe na CO2 takođe će
utjecati na HCO3- nivoe, ali ovo nije deo realnog kompenzatornog odgovora - samo rezultat
reakcije hidrolize. Kao takve, male promjene u HCO3- u krvi su očekivana posljedica povišenog ili
smanjenog PCO2 i ne treba tumačiti kao kompenzator.

19
11. Zaključak
Sve što unosimo u organizam u vidu pića ili hrane se direktno odražava na pH želudca i ostatka
organizma. Vrlo je bitno poznavati kako koja hrana utiče na nas i paziti na to šta jedemo. Sve
bolesti više manje kreću upravo od nepravilne ishrane i nebalansiranog unosa makro
nutrijenata. Zahvaljujući sistemu pufera koji se nalazi u našem tijelu mi ne moramo paziti na
tačne unose hrane kako bi održali pH krvi recimo oko 7,35 jer oni rade posao umjesto nas. Ako
želimo obezbijediti što bolju pH sredinu u našem tijelu onda moramo paziti na to šta unosimo i
truditi se da unosimo hranu koja će obezbijediti nešto alkalniju sredinu.

20
Literatura

1. How to understand acid-base, Petar A. Stewart (1981)

2. http://www.acid-base.com/physiology.php

3.
http://www.pmf.unsa.ba/hemija/files/Katedra%20za%20organsku%20hemiju%20i%20biohemij
u/Predmeti%20KOHBH/I_ciklus/II_godina/Uvod_u_biohemiju/Acidobazna_ravnoteza_.pdf

21