Πατριαρχείο Αλεξανδρείας Το Αρχαιολογικό Μουσείο

ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΕΙΑΣ
∆ΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟΥ ΜΕΓΑΡΟΥ / TEN YEARS FROM THE INAUGURATION OF THE PATRIARCHAL MANSION
PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA
ΧΟΡΗΓΟΣ ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ / SPONSORED BY THE NATIONAL BANK OF GREECE
ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΕΙΑΣ
P A TR I A R C H A T E O F A LE X A N DR IA
2006 - 2016 Φωτογραφίες Μαρία Στέφωση

Photographs by Maria Stefossi
Δέκα χρόνια από τα εγκαίνια του Πατριαρχικού Μεγάρου Αλεξανδρείας
Ten years from the inauguration of the Patriarchal Mansion in Alexandria
Χ Ο Ρ Η Γ Ι Α Τ Η Σ Ε Θ Ν Ι Κ Η Σ Τ ΡΑ Π Ε Ζ Η Σ Τ Η Σ Ε Λ Λ Α Δ Ο Σ
S P O N S O R E D BY T H E NAT I O NA L B A N K O F G R E E C E
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ / CONTENTS
Καλλιτεχνικός σχεδιασμός ‐ Φωτογραφίες / Artistic layout ‐ Photographs

Θεόδωρος Β’ Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής 9
ΜΑΡΙΑ ΣΤΕΦΩΣΗ / MARIA STEFOSSI
Στην φωτογράφιση βοήθησαν οι / The photography was assisted by

Theodoros II, Patriarch of Alexandria and All Africa 12
ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΑΤΟΣ / KOSTAS PAPANASTASATOS
ΙΩΑΝΝΑ ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ / IOANNA SPILIOPOULOU Μήνυμα Προέδρου Δ. Σ. Εθνικής Τράπεζας Λ. Τ. Κατσέλη 15
Κείμενα / Texts Message from the President of the Board of Directors of the National Bank of Greece, L. T. Katseli 14
ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΥΛΩΝΑΣ / GEORGIOS MYLONAS
ΒΑΣΙΛΗΣ ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ / VASSILIS CHRYSIKOPOULOS
ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΠΕΚΙΑΡΗΣ / ANTONIS BEKIARIS
Δρ. Mohamed Awad: Η ανακαίνιση του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου 16
Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής
Υπομνηματισμός Οθωμανικών εγγράφων / Annotation to Ottoman documents
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΜΠΑΛΤΑ / EVANGELIA BALTA
Dr. Mohamed Awad: The Renovation of the Greek Orthodox Patriarchate
of Alexandria and All Africa
17
Επιμέλεια κειμένων / The Editor

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΥΛΩΝΑΣ / GEORGIOS MYLONAS Γιώργος Μυλωνάς: Το Πατριαρχικό Μέγαρο Αλεξανδρείας 22
Georgios Mylonas: The Patriarchal Mansion in Alexandria 24
Μεταφράσεις / Translationς
ΔΑΦΝΗ ΚΑΨΑΛΗ / DAPHNE KAPSALI
ΜΑΡΙΑ ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ/ MARIA XANTHOPOULOU
ΤΩΝΗΣ ΜΟΖΕΡ / TONY MOSER
Βασίλης Χρυσικόπουλος: Το Πατριαρχικό Αρχαιολογικό Μουσείο 54
CAROL HAROS Vassilis Chrysikopoulos: The Patriarchal Archeological Museum 56
Επιμέλεια έκδοσης ‐ Οργάνωση παραγωγής / Catalogue editor ‐ Book production
ΜΑΡΙΑ ΣΤΕΦΩΣΗ / MARIA STEFOSSI
Γιώργος Μυλωνάς: Η Πατριαρχική Βιβλιοθήκη Αλεξανδρείας 123
Εκτύπωση / Printing
Georgios Mylonas: The Patriarchal Library in Alexandria 122
FOTOLIO & TYPICON
© 2016 ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ / PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA

Αντώνης Μπεκιάρης: Το Πατριαρχικό Σκευοφυλάκειο 145
ISBN 978‐618‐80494‐2‐0 Antonis Bekiaris: The Patriarchal Sactisty in Alexandria 145
Απαγορεύεται η ανατύπωση ‐ αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του βιβλίου χωρίς την άδεια του εκδότη και των δημιουργών.
The reprinting – republication or reproduction of this book without license from the publisher and authors is prohibited.
Ά
“Κατατρύφησον τοῦ Κυρίου, καὶ δώσει σοι τὰ αἰτήματα τῆς καρδίας σου.” (Ψάλμ. 37: 4)
ναμετροῦντες τό πολύπτυχον τῆς προσφορᾶς τοῦ παλαιφάτου Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας πρός τό

πλήρωμα τῆς ὑπ’ οὐρανόν Ἐκκλησίας κατά τό παριππεῦσαν δισχιλιετές ἱστορικόν στάδιον, ἀλλά καί
ἀναλογιζόμενοι τό εὐθυνοφόρον τῆς ἱερᾶς ἀποστολῆς τοῦ Ἀποστολικοῦ αὐτοῦ Θρόνου πρός ὀρθόδοξον
εὐαγγελισμόν τῶν λαῶν νοτίως τῆς Σαχάρας, θέσαμεν ὡς προτεραιότητα, εὐθύς ὡς ἀνελάβομεν τήν
πηδαλιουχίαν τοῦ νοητοῦ σκάφους τῆς ἐν Ἀφρικῇ Ὀρθοδοξίας, οὐχί μόνον τήν ὁλοκλήρωσιν τῆς ῥιζικῆς
ἀνακαινίσεως τοῦ Πατριαρχικοῦ Οἴκου, ἀλλά καί τόν ἐμπλουτισμόν αὐτοῦ μετά δομῶν ἀποθησαυριζουσῶν καί
ἀντανακλωσῶν πολυαιώνιον παράδοσιν ἐκκλησιαστικήν καί πολιτιστικήν.
Χῶρος προνομιακός ἐκφράσεως τοῦ ἀνακαινιστικοῦ αὐτοῦ πνεύματος ὑπῆρξεν ἡ περιώνυμος Πατριαρχική
Βιβλιοθήκη. Ἐκ βάθρων ἐκσυγχρονισθεῖσα, ἐτέθη εἰς τροχιάν δυναμικῆς ἐπανεκκινήσεως. Τό ζωτικόν τοῦτο
ἐρευνητικόν κύτταρον τοῦ παρελθόντος, τοῦ παρόντος καί τοῦ μέλλοντος τοῦ Θρόνου τοῦ Ἁγίου Μάρκου
ἐθωρακίσθη πρός δημιουργικήν ἀντιμετώπισιν τῶν προκλήσεων τῆς ψηφιακῆς ἐποχῆς. Ἐλαμπρύνθη ὁ φάρος
αὐτός τῆς γνώσεως, ἐκπέμπων στίγμα διακριτόν πρός ἅπαντας τούς ἐντρυφῶντας εἰς τόν συναρπαστικόν
κόσμον τοῦ βιβλίου.
Σφόδρα δε ἐπιθυμοῦντες τήν διάσωσιν καί προβολήν τῶν ἱστορικῶν θησαυρῶν τοῦ Πατριαρχείου,
ἀνηλώσαμεν ἑαυτόν πρός συγκρότησιν χώρων μουσειακῶν ἐντός τῆς Ἀλεξανδρινῆς Ἕδρας. Διεμορφώσαμεν
μουσειακῶς τάς ὑποβλητικάς ὑπογείας ὑδατοδεξαμενάς, τό ἐντυπωσιακόν τοῦτο ἀπομεινάρι τοῦ συστήματος
ὑδρεύσεως τῆς Ἑλληνορρωμαϊκῆς Ἀλεξανδρείας. Ὁ φιλομαθής ἐπισκέπτης καταδύεται οὐχί μόνον εἰς τόν
δαιδαλώδη ἀρχαιολογικόν ὁρίζοντα τῆς πόλεως τοῦ Ἀλεξάνδρου, ἀλλά καί εἰς τόν χρόνον. Περιηγούμενος εἰς
τόν χῶρον, ἀντικρύζει φαραωνικά ταφικά προσωπεῖα, πτολεμαϊκάς προτομάς, ρωμαϊκά νομίσματα, χριστιανικά
γλυπτά, ἰσλαμικά ἀγγεία. Ἰχνηλατεῖ τό πολιτιστικόν παλίμψηστον τῆς χώρας τοῦ Νείλου.
Παραλλήλως διεμορφώσαμεν μουσειακῶς τόν ἡμιώροφον τῆς Βιβλιοθήκης πρός στέγασιν τοῦ
Πατριαρχικοῦ Σκευοφυλακείου. Θέσαντες ὡς ἄξονα νοητόν τήν αἴθουσαν τῶν χειρογράφων κωδίκων,
ἐδημιουργήσαμεν διαδρομήν μουσειακήν κατάσπαρτο ὑπό κειμηλίων ἐκκλησιαστικῶν. Διερχόμενος ὁ εὐλαβής
προσκυνητής, ἀναβιοῖ τήν μαρτυρικήν πορείαν τῆς Δευτερόθρονης Ἐκκλησίας τῆς Ὀρθοδοξίας. Συναισθάνεται
τό σφρῖγος τῆς πίστεως, ψηλαφῶν εἰκόνας περιτέχνους, εὐαγγέλια περικαλλῶς συσταχωμένα, λεπτοδουλεμένα
σκεύη λειτουργικά, ἐνδύματα καί ἐξαρτήματα πρωθιεραρχικά εὐλάλως ἀντηχοῦντα χρόνους καί καιρούς δόξης,
ἀλλά καί δοκιμασίας.
8 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 9

Διά τοῦ πλουσίου φωτογραφικοῦ υλικοῦ τοῦ παρόντος λευκώματος μαρτυρεῖται παραστατικῶς
δραστηριότης κοπιώδης ἐν ὑπομονῇ πολλῇ, ἐν ἀγρυπνίαις, ἐν ἀγάπῃ ἀνυποκρίτῳ, ἐν δυνάμει Θεοῦ, πρός
κατάστασιν τῆς ἐν Ἀλεξανδρείᾳ Ἕδρας ὡς κιβωτοῦ ἀρραγοῦς τῆς ἐν Ἀφρικῇ Ὀρθοδόξου μαρτυρίας καί ὡς
φάρου τηλαυγοῦς καί ἀκοιμήτου τῆς τελευταίας ἐντολῆς τοῦ Κυρίου: «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά
ἔθνη… καί ἰδού ἐγώ μεθ’ ὑμῶν εἰμι πάσας τάς ἡμέρας… ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος.» (Ματθ. 28: 19-20)
Ὁ καταρτισμός τοῦ καλαισθήτου τούτου λευκώματος κατέστη δυνατός μόνον διά τῆς δαψιλοῦς δωρεᾶς
τῆς Ἐθνικῆς Τραπέζης τῆς Ἑλλάδος. Ὅθεν συγχαίρομεν ἐκ μέσης πατριαρχικῆς καρδίας τήν ἀγαθῶς πρός τοῦτο
φιλοτιμηθεῖσαν κυρίαν Λούκαν Κατσέλην, Πρόεδρον τῆς Ἐθνικῆς Τραπέζης τῆς Ἑλλάδος καί Πρόεδρον τῆς
Ἑλληνικῆς Ἑνώσεως Τραπεζῶν. Ἐπιπλέον συγχαίρομεν ἐγκαρδίως τήν κυρίαν Μαρίαν Στέφωσην καί τούς
ἐκλεκτούς συνεργάτας της διά τήν σχολαστικότητα καί τήν μεθοδικότητα τῆς ἐργασίας των, τῆς παραξάσης
τό ἄρτιον τοῦτο πόνημα. Πρός ἅπαντας ἀπονέμομεν ἐκθύμως τήν Πατριαρχικήν Εὐαρέσκειαν καί ἐπικαλούμεθα
διά τούς ἰδίους καί τούς οἰκογενεῖς των τήν εὐλογίαν τοῦ Ἀποστόλου καί Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου.
Καταληκτικῶς μαρτυροῦμεν ὄτι μόνος κινητήριος μοχλός ἀναλήψεως ἑκάστης ἀνακαινιστικῆς
πρωτοβουλίας ὑπῆρξεν ὁ διακαής ἡμῶν πόθος ὅπως στερεωθῇ καί ἐμπεδωθῇ ἡ αὐτογνωσία τοῦ Δευτεροθρόνου
Πατριαρχείου τῆς Ὀρθοδοξίας ἐντός τοῦ ἱστορικοῦ χωροχρόνου. Μόνη δε ἐλπίς παρά Θεοῦ ἀπολαβῆς ὁ λόγος τῆς
Ἀποκαλύψεως: «ὅτι μικρὰν ἔχεις δύναμιν, καὶ ἐτήρησάς μου τὸν λόγον καὶ οὐκ ἠρνήσω τὸ ὄνομά μου.” (Αποκ. 3:8).
†Ο Πάπας καί Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής

Θ Ε Ο Δ Ω Ρ Ο Σ Β΄
Έν τῇ Μεγάλῃ Πόλει τῆς Ἀλεξανδρείας τῇ 2α Ἀπριλίου 2016
10 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA
“Delight yourself in the Lord; And He will give you the desires of your heart.” (Psalms, 37:4)
R eflecting upon the multifaceted contribution of the long‐standing Patriarchate of Alexandria to the fold of
the heavenly Church these past two thousand years, and bearing in mind the responsibility of the holy mission
Of course, the creation of this book was only made possible due to the bountiful donation of the National
Bank of Greece. Hence, we extend our heartfelt congratulations to Ms Louka Katseli, President of the National
of this Apostolic Throne to bring the message of Orthodoxy to people of the sub‐Saharan nations, we made it our Bank of Greece and President of the Hellenic Bank Association, for her kind contribution. In addition, we would
priority, immediately upon taking over the navigation of the notional vessel of African Orthodoxy, to not only like to congratulate from the bottom of our hearts Maria Stefossi and her distinguished colleagues for their
complete the radical renovation of the Patriarchal House, but also to enrich it with structures that would store meticulous and methodical work for the creation of this wonderful endeavour. Our Patriarchal Favour is extended
and reflect its centuries‐long ecclesiastical and cultural heritage. wholeheartedly to all of them and their families; may the blessing of St Mark the Apostle and Evangelist be with
Our renowned Patriarchal Library has served as a privileged space for the expression of that spirit of them.
innovation. Radically modernised, it has been set on a course towards a whole new lease of life. This vital cell of Finally, we would like to declare that our sole motivation for undertaking this innovative initiative has been
research of the past, present and future of the Throne of Saint Mark has been bolstered to respond, creatively, to our burning desire to firmly establish and make broadly understood the Second Throne Patriarchate of Orthodoxy
the challenges of the digital age. This lighthouse of knowledge shines brighter now, sending out a clear signal to as we ourselves understand it, in the context of historical time and place. And our only hope is the word of
all those engaged in the fascinating world of books. Revelation, as delivered to us by God: “I know that you have little strength, yet you have kept my word and have
Driven by our deep desire to preserve and promote the Patriarchate’s historical treasures, we put our efforts not denied my name.” (Revelation, 3:8)
into creating exhibition spaces within the Alexandrian Seat. We turned the imposing underground water reservoirs,
that impressive remnant of the water supply system of Greco‐Roman Alexandria, into a museum exhibit. Visitors
with a thirst for learning are not merely immersed in the labyrinthine archæological horizon of Alexander’s city, but
also in the past. Touring the space, they come across Pharaonic burial masks, Ptolemaic busts, Roman coins, Christian
sculptures, and Islamic vessels, tracing the cultural palimpsest of the land of the Nile.
At the same time, we converted the Library’s mezzanine to house the Patriarchal Vestry. Using the codex
room as our theoretical starting point, we created a museum trail teeming with ecclesiastical heirlooms. Passing
through, devout visitors experience the journey as a pilgrimage, reliving the martyred course of the Second
Throne Church of Orthodoxy. They feel the vigour of faith, running their hands over ornate icons, beautifully‐
bound gospel books, fine‐crafted wares, garments and devices of the archpriests, that speak of times of glory †The Pope and Patriarch of Alexandria and all Africa
and times of hardship. T HE OD OROS I I
The extensive photographic material presented in this book attests to the effort, the patience, the attention,
the genuine love that, by the grace of God, went into establishing the Alexandrian Seat as an unbreakable ark of
the Orthodox testimony in Africa, and as a far‐reaching and ever‐shining lighthouse beaming out the Lord’s final Alexandria, 2 April 2016
commandment: “Go, therefore, and make disciples of all nations […] and lo, I am with you always, even to the end
of the age.” (Matthew, 28: 19‐20)

Τ ο Π α τ ρια ρ χ ικ ό Α ρχ α ιολο γικ ό Μο υ σ εί ο
T he P a t r ia r c h a l A r c he o lo g i c a l M use um
Κείμενα / Texts
Βασίλης Χρυσικόπουλος / Vassilis Chrysikopoulos
"Οι αδελφοί Τοσίτσα ήταν συνεργάτες του Μ. Άλι την περίοδο κατά την οποία ο Μ. Άλι ζούσε στην Καβάλα, στη βόρεια Ελλάδα, όπου
γεννήθηκε και ήταν ενεργός έμπορος. Τα αδέλφια αυτά υπήρξαν οι δωρητές της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας χτίζοντας σχολεία
(«Τοσιτσαία», σήμερα έδρα του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Αλεξανδρείας), εκκλησίες (Ευαγγελισμός). Ο Μ. Τοσίτσας ήταν ο πρώτος
πρόεδρος της ως άνω Κοινότητας και ο πρώτος γενικός πρόξενος του νεοσύστατου τότε ελληνικού κράτους στην Αίγυπτο"
Καθ. Ευθύμιος Θ. Σουλογιάννης [ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΣΤ΄‐ 2006 (Β΄), 10]
"Tositsas brothers were M. Aly's collaborators and friends during the period in which M. Aly lived in Kavala in North Greece, where he was
born and was an active merchand. Those brothers have been the donators of the Hellenic Community of Alexandria, as they built schools
(Tositsaia, nowadays the siege of the Greek Orthodox Patriarchate of Alexandria), churches ("Evangelismos"). Michael Tositsas was the first
president of the above Community, and the first General Consul of the new, then, Hellenic State, in Egypt"
Prof. Euthymios Th. Souloyannis [ΑΝΑΛΕΚΤΑ 6 ‐ 2006 (Β΄), 10]
Α νάδυση ή Έξοδος στο Φως της Ημέρας είναι ο
ακριβέστερος τίτλος για αυτό που έχει ίσως άκομψα
χιλιετία σημαίνει την έννοια της ζωής να μετατρέπεται, στα
χέρια άξιων γλυπτών της πρώιμης χριστιανικής παράδοσης
η Αφροδίτη της συλλογής με την ιδιαίτερη ελκυστική
παρουσία της, συγκρατώντας διστακτικά το χιτώνα της, ενώ
Η ισλαμική κεραμεική με την έντονη φωτεινότητα και
χρωματικότητα εκπροσωπείται στο μουσείο από
επικρατήσει να ονομάζεται Η Βίβλος των Νεκρών για τους πάνω σε «λεπτοκεντημένο» κιονόκρανο της πατριαρχικής η Αμαζόνα, με ιδιαίτερη τυπολογία, αν και σώζεται μόνο κατά αριστουργήματα αποσπασματικά αλλά ενδεικτικά των
αρχαίους Αιγυπτίους. Ως έξοδο στο φως της ημέρας θα συλλογής, σε σταυρό, το ύψιστο σύμβολο της χριστιανοσύνης. το ήμισυ υποδηλώνει τον πόνο και την πειθαρχημένη δύναμη ρυθμών και των δυναστειών που διαδέχτηκαν η μία την άλλη,
μπορούσε κανείς να περιγράψει την έκθεση του Πατριαρχικού Κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο το οσιρικό επίθετο νεφέρ της αρχέγονης γυναικείας αλήθειας. ενώ τα νομίσματα, κραταιά πινακοθήκη του ελληνιστικού και
Αρχαιολογικού Μουσείου στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Αν (σήμερα το ίδιο επίθετο επιβιώνει στο όνομα Ονούφριος), που Στα εκθέματα του Μουσείου απαντώνται πολλές και ρωμαϊκού κόσμου καθίστανται φορείς του θρησκευτικού
αναλογιστούμε ότι η μοναδική αυτή έκθεση αναδύεται, προσδιορίζει με μία σεβαστική αυστηρότητα την τέλεια διαφορετικές γραφές, από την κουφική στην ιερογλυφική και συγκρητισμού της πόλης και απηχούν τη δυναμική πολιτική
επιτυχώς αναπλασμένη, μέσα από μία αρχαία υδατοδεξαμενή υπόσταση της μορφής του θεού, εμφανίζεται σα διακοσμητικό από την οθωμανική στην αραβική, την ελληνική και την προπαγάνδα της εποχής τους μέσω της εικόνας.
τότε εύλογα προσεγγίζεται και ο αυτονόητος αλλά όχι εύκολος στοιχείο σε εφυαλωμένο πολύχρωμο αγγείο ενός άλλου κοπτική. Η κοπτική γλώσσα και γραφή με την επιβίωσή της Σοφοί άνδρες του 19ου αιώνα, Έλληνες της διασποράς,
στόχος της σύνδεσης του χώρου και του χρόνου των πολιτισμού, του αραβικού, στον οποίο μεταγγίσθηκαν στα πρωτοχριστιανικά χρόνια και μέχρι σήμερα δίδαξε το αποτύπωσαν τη σοφία τους και το ερευνητικό τους τάλαντο
διαδοχικών πολιτισμών μίας πόλης όπως η “Alexandria ad στοιχεία μπολιασμένα με τα προστάγματα των αρχαίων μεγαλείο της επιβίωσης σε ένα γλωσσικό σύστημα των μέσα στα βιβλία που δημοσίευσαν σε μια εποχή ανακάλυψης
Aegyptum”. Αιγυπτίων. στοιχείων προηγούμενων γλωσσών στον ίδιο χώρο. Η κοπτική της αρχαιολογίας, ανακάλυψης του παρελθόντος αυτού του
Αλεξάνδρεια, πόλη τυχερή. Από το σώμα της πέρασαν Τα εκτιθέμενα τέχνεργα του Πατριαρχικού Αρχαιολογικού γραφή διατήρησε και διέσωσε το φωνητικό χαρακτήρα της κόσμου. Ο Τάσσος Νερούτσος, ο Κωνστάντιος ο Σιναΐτης
πολλοί, στο σώμα της δημιούργησαν πολλοί, το σώμα της Μουσείου είναι το αποτέλεσμα του ενδιαφέροντος να ιερογλυφικής αιγυπτιακής προγόνου γλώσσας, αποτελώντας συνέγραψαν μεταξύ άλλων έργα για την Αλεξάνδρεια, ενώ ο
καλλιέργησαν πολλοί. συγκεντρωθούν σε ένα χώρο διαφορετικές όψεις στιγμιοτύπων το κλειδί για την αποκρυπτογράφηση της τελευταίας στις εκπαιδευτικός Γεώργιος Βραχυπέδης ασχολήθηκε συνολικά
Η αρχή της πόλης έγινε με τον Αλέξανδρο. Τη διαχείριση της ζωής της πόλης. αρχές του 19ου αι. από τον J.‐ Fr. Champollion. με την Ιστορία της Αιγύπτου.
της πόλης ανέλαβε ο Κλεομένης, ενώ μετά το θάνατο του Εισερχόμενος ο επισκέπτης στο χώρο του μουσείου Η Αλεξάνδρεια κατεξοχήν επηρεάστηκε από την έλευση Η σημαντική αρχαιολογική συλλογή του Πατριαρχικού
Αλέξανδρου η συνέχεια ήταν καταιγιστική με τον Πτολεμαίο πρώτο τον υποδέχεται το σπάνιο φαραωνικό σύμπλεγμα του της χριστιανικής θρησκείας. Η χριστιανική τέχνη είναι Αρχαιολογικού Μουσείου της Αλεξανδρείας παρουσιάζεται
Α΄ τον Λάγου να συνεχίζει το δύσκολο έργο. Η ιστορία στη αρχιερέα, πρώτου προφήτη του Όσιρι Νεμπουνένεφ και της απότοκη των ιδεών που στοιχειοθέτησαν τη νέα θρησκεία με επιτυχημένα μέσα σε ένα ολιστικό περιβάλλον συζευγνύοντας
συνέχεια διδάσκει ότι η Αλεξάνδρεια ενδύθηκε τη ρωμαϊκή συζύγου του Τακχάτ. Ακολουθεί ένα ταξίδι στην τρίτη τα σύμβολά της, όπως το κριάρι, ο υπέροχος «Ιχθύς» με τον τον «αλεξανδρινό τρόπο» μέσα στο χώρο και στο χρόνο.
φορεσιά της από τον Αδριανό. προχριστιανική χιλιετία με το ονοματόσημο πάνω σε πεσσό ‐ έντονο σημειολογικό χαρακτήρα του από το όνομα του Η δημιουργία του αλεξανδρινού Πατριαρχικού
Η συλλογή του Πατριαρχικού Αρχαιολογικού Μουσείου που μάλλον αγάλματος‐ του σημαντικού φαραώ Σαχουρά, ο Σωτήρος Ιησού Χριστού. Η Συλλογή διαθέτει ακόμη σφραγίδες Αρχαιολογικού Μουσείου είναι ένα υπόδειγμα και μία ευχή
στεγάζεται στη θέση μίας γοητευτικής γωνιάς της οποίος λάτρεψε εμφατικά τον ήλιο. Τμήματα στιβαρά λίθινων για τους ευλογημένους άρτους της λειτουργίας και λύχνους συνύπαρξης, αγάπης, πολυπολιτισμικότητας σε μία πόλη που
υστερορωμαικής φάσης της πόλης αποτελεί μία μικρογραφία σαρκοφάγων αξιωματούχων βρίθουν θρησκευτικών τόσο για την τέλεση των αγίων και αχράντων μυστηρίων όσο έζησε και ζει τη δική της, από τα βάθη των αιώνων, «θεϊκή»
της ζωής στην πόλη ανά τους αιώνες. Αποτελεί ένα χνάρι, ένα κειμένων, για να συνοδεύουν ως ευχές προστασίας τους και για τον καθημερινό φωτισμό των οικιών. πραγματικότητα.
αποτύπωμα της διαφορετικότητας αλλά και της κοινής ανάσας. ανθρώπους στην επόμενη ζωή, είτε αυτή ονομάζεται
Το μουσείο μοιάζει να αναδύεται από τα σπλάχνα της «επουράνια» είτε «Ηλύσιον» είτε κάπως αλλιώς. Δεν λείπουν
αλεξανδρινής γης. Είναι έτσι συνειρμικά δεμένο με τα ίδια τα από την έκθεση οι υπηρέτες των νεκρών, οι οποίοι θα κληθούν
ευρήματά του τα οποία ήταν κάποτε ενταφιασμένα προτού να αναλάβουν τα καθήκοντά τους όταν τους ζητηθεί.
βγουν στο φως της ημέρας από το ανθρώπινο χέρι. Δίκαια θα Ποικιλόμορφα πήλινα αγαλματίδια, που κάποτε αφθονούσαν
ομολογούσε κανείς ότι μέσα από την έκθεση αυτή στην Αλεξάνδρεια σαν διακοσμητικά ή αποτροπαικά
αναγιγνώσκεται το βαρύτιμο παρελθόν της πόλης του συνοδευτικά στον τάφο, μέσα στην οικία σαν προστασία του
Αλεξάνδρου. θεού, είτε ακόμη σαν αφιερώματα σε ιερά, δεσπόζουν στις
Η έκθεση αρθρώνεται ως ένας πολυπολιτισμικός προθήκες, ενώ κυρίαρχος είναι ο θεός Αρποκράτης, ο «Ώρος
περίπατος μέσα στους δρόμους της πόλης του Αλεξάνδρου, το παιδίον» των αρχαίων Αιγυπτίων.
παρουσιάζοντας εκλεκτά δείγματα της υψηλής βασιλικής Οι Ρωμαίοι αγάπησαν και υιοθέτησαν την κλασική
αλλά και της λαϊκής καθημερινής τέχνης που άσκησαν οι ελληνική παράδοση. Υιοθέτησαν τους Έλληνες θεούς και τους
βασιλικοί καλλιτέχνες, οι βιοτέχνες και οι τεχνίτες της εποχής. μετονόμασαν στη γλώσσα τους, κρατώντας τις ίδιες ιδιότητες
Το Πατριαρχικό Αρχαιολογικό Μουσείο αποτελεί ένα και προσθέτοντας καινούργιες. Δημιούργησαν όμως και τους
πάντρεμα πολιτισμών, στο οποίο συνυπάρχουν στοιχεία δικούς τους θεούς. Ο Ιανός είναι ένας από αυτούς, άλλως Janus
ταπεινά, αλλά ισχυρά, όπως ενδεικτικά αντιλαμβανόμαστε: το bifrons ή ο διπρόσωπος, ίσως παλαιά ετρουσκική θεότητα των Πινάκια τύπου Σουλταναμπάντ Περσία, Αίγυπτος, Συρία 13ος‐15ος αι.
αιγυπτιακό ιερογλυφικό σημείο ανκχ που ήδη από την τρίτη ενάρξεων και των μεταβάσεων. Του τύπου των Συρακουσών Plates of the Sultanabad type Iran, Persia, Egypt, Syria 13th‐15th c.

E mergence or Βook of Coming Forth by Day is a more
accurate title for what is usually if inelegantly known as the
decorative element on a glazed colourful vessel of another
civilisation, the Arabic one, which was infused with elements
decoding of the latter by Jean‐François Champollion in the
early 19th century.
Wise men of the 19th century, Greeks of the Diaspora,
conveyed their wisdom and their talent for research through
ancient Egyptians’ Book of the Dead. It is as a coming out into steeped in ancient Egyptian concepts. Alexandria was heavily in^luenced by the advent of the books they published in an age when archaeology was
the light of day that one might describe the exhibition of the The displayed artefacts of the Patriarchal Archaeological Christianity. Christian art was derived from the ideas that discovered, when the past of this world came to light. Tassos
Patriarchal Archaeological Museum in Alexandria, Egypt. If we Museum re^lect the decision to bring together in one space shaped the new religion and its symbols, such as the ram or Neroutsios and Constantius of Sinai wrote works on
consider that this unique exhibition emerges, successfully different snapshots from the city’s life. the admirable “Ichtys” with its semantic derivation from the Alexandria, among other things, while the educator Georgios
remoulded, from an ancient water tank, we are logically led to Upon entering the museum, visitors are greeted by the name of Jesus Christ the Saviour. The Collection also has seals Vrachypedis dealt with the history of Egypt in general.
the obvious yet challenging aim of linking together the space rare pharaonic complex of High Priest Nebwenenef, the îrst for the holy bread of the liturgy, and lamps of those used in The important archaeological collection of the Patriarchal
and time of the successive civilisations of a city like “Alexandria prophet of Osiris, and his wife Takhat. Next comes a journey to performing the sacraments as well as for everyday domestic Archaeological Museum of Alexandria is successfully presented
ad Aegyptum”. the third millennium BC, with a pedestal —of a statue, lighting. in a holistic setting, unifying the ‘Alexandrine way’ over space
Alexandria, a fortunate city. Many came to its body, many probably— bearing the name of Sahure, the important pharaoh Islamic pottery with its intense luminosity and colours is and time.
created on its body, many cultivated its body. who emphatically venerated the sun. Sturdy sections from the represented in the museum by masterpieces disconnected yet The establishment of the Alexandrine Patriarchal
It all began with Alexander. The city’s management was sarcophagi of ofîcials are full of religious texts as a protective indicative of the rhythms and the successive dynasties, while Archaeological Museum is a model venture and a wish for
entrusted to Cleomenes, while after the death of Alexander escort to the life beyond, whether it is called Heaven or Elysian the coins, a mighty gallery of the Hellenistic and Roman world, coexistence, love and multiculturalism in a city that has lived
developments came swiftly, with Ptolemy I Lagides taking over Fields or something else. Also present in the exhibition are the bear witness to the religious syncretism of the city and re^lect and still lives its own age‐old “divine” reality.
the difîcult task. History then tells us that Alexandria put on servants of the dead, ready to assume their duties when called the powerful political propaganda they promoted through
its Roman attire under Hadrian. upon. Clay statuettes of all forms, once common in Alexandria images in their time.
The collection of the Patriarchal Archaeological Museum, as decorative or apotropaic objects in the grave, in the home
housed in a captivating corner of the city’s late Roman phase, as protection by the god or as votive offerings in sanctuaries,
constitutes a micrograph of life in the city over the centuries. have pride of place in the showcases; the dominant îgure is
It is a trace, an imprint of differences but also of a common that of the god Harpocrates, the “Horus the Younger” of the
breath. The museum seems to emerge from deep within the ancient Egyptians.
Alexandrian soil. This links it mentally to its înds, which were The Romans loved and espoused the classical Greek
once interred before they came to light by human hand. It tradition. They adopted the Greek gods and renamed them in
would be fair to say that in this exhibition one reads the their own language, keeping the same attributes and adding
precious past of the city of Alexander. new ones. Yet they created their own gods, too; Janus is one of
The show is structured as a multicultural walk along the them, Janus bifrons or two‐faced, perhaps an old Etruscan deity
city’s streets, presenting choice examples of the royal or of beginnings and transitions. The Aphrodite in the collection
everyday art as practised by an era’s court artists, artisans and is of the Syracusan type, a particularly attractive presence as
craftsmen. she hesitantly holds her garment, while the Amazon, of a
The Patriarchal Archaeological Museum is an amalgam of special typology although only preserved in part, suggests the
civilisations with humble yet powerful common elements: the pain and the disciplined power of the primordial female truth.
ankh sign of Egyptian hieroglyphics, that denoted ‘life’ already The Museum’s exhibits feature many different scripts,
since the third millennium BC, is converted —in the hands of from kuîc to hieroglyphics and from Ottoman to Arabic, Greek
worthy sculptors of the early Christian tradition, as seen on an and Coptic. The Coptic language, having endured from the early
intricately ‘embroidered’ column capital in the patriarchal Christian years to this day, demonstrates the grandeur of
collection— into a cross, the ultimate symbol of Christianity. elements from earlier languages in the same region surviving
In precisely the same way, the Osirian epithet nefer, which in the local linguistic system. The Coptic script retained and
survives in the name Onuphrius and deînes with respectful preserved the phonetic nature of its ancestral language, the Μαρμάρινο λουτρό ρωμαϊκού τύπου επαναχρησιμοποιημένο κατά την σύγχρονη περίοδο
rigour the perfection of the îgure of the god, reappears as a Egyptian hieroglyphics, and thus became the key for the Marble bath of Roman type. Reused in Modern Reriod

Γλυπτό σύμπλεγμα του Νεμπουνενέφ, πρώτου προφήτη του Άμμωνα και της συζύγου του Τακχάτ, Θήβες
Λίθος. Νέο Βασίλειο, βασιλεία Ραμσή Β’, 1303‐1213 π.Χ.
Statue complex of Nebwenenef, First Prophet of Amun, and his wife Takhat, Thebes
Stone. New Kingdom, Reign of Ramses II, 1303‐1213 BC
ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 59
Κάτω μισό τμήμα συμπλέγματος δύο αγαλμάτων σε κοινή βάση Lower part of a group of two statues on a common base
Τα δύο αγάλματα που απεικονίζονται ανήκουν στον Νεμπουνενέφ, The two statues depict Nebwenenef, high priest of
ιερέα πρώτης τάξης του Άμμωνα και άλλων θεοτήτων, και της Amun and other deities, and his wife Takhat, also
συζύγου του, επίσης αρχιέρειας Τακχάτ. priestess of high rang. Nebwenenef served under two
Ο Νεμπουνενέφ υπηρέτησε διαδοχικά δύο φαραώ: τον Σέτι Α΄ και pharaohs: Seti I and his son, the famous Ramesses II.
τον γιο του, τον περίφημο Ραμσή Β΄. Τα απαιτητικά ιερατικά του His demanding priestly duties forced him to travel
καθήκοντα τον υποχρέωναν να ταξιδεύει διαρκώς στις περιοχές constantly to areas where the gods he served were
όπου λατρεύονταν οι θεοί τους οποίους υπηρετούσε, όπως worshiped, as evidenced by inscriptions, which
μαρτυρούν οι επιγραφές, αδιάψευστες μαρτυρίες του ρόλου του provide irrefutable evidence for his role as high priest
αρχιερέα και αξιωματούχου της αυλής του φαραώ της 19ης and ofîcer of the pharaoh’s court in the Nineteenth
δυναστείας. dynasty.
Η επίκληση στις επιγραφές του αγάλματος του ονόματος του Όσιρη The invocation of Osiris in the statue’s inscriptions
σημαίνει ότι ο Νεμπουνενέφ δε βρίσκεται πια στη ζωή, είναι δηλαδή indicates that Nebwenenef was no longer alive; in fact,
ένας Όσιρης και μάλιστα «δεδικαιωμένος». Σύμφωνα με τις αρχαίες he was an Osiris and indeed “justiîed”. According to
αιγυπτιακές δοξασίες και τελετουργίες, όταν ο άνθρωπος πεθαίνει ancient Egyptian belief and ritual, the deceased were
οφείλει να αντιμετωπίσει το αυστηρό οσιρικό δικαστήριο με τους presented before the strict court of Osiris and its 42
42 κριτές του. Εκεί, καλείται να αποδείξει ότι υπήρξε ενάρετος κατά judges, and asked to prove that they had led a virtuous
τη διάρκεια της επίγειας ζωής του. Η εξομολόγηση των πράξεων του mundane life. The confession of acts before Osiris
ενώπιον του Όσιρη θα του αποφέρει τον βαρύτιμο τίτλο του would bring them the precious title of “justiîed”,
«δεδικαιωμένου», ότι δηλαδή μπορεί στο εξής να ζήσει την ουράνια which meant that they could live a heavenly life
ζωή του. thereafter.
Το άγαλμα του Νεμπουνενέφ είναι το μοναδικό μέχρι στιγμής που Nebwenenef’s statue is the only one so far from his
προέρχεται από το ταφικό του μνημείο, του οποίου δεν γνωρίζουμε funerary monument, the exact location of which in
με βεβαιότητα την ακριβή τοποθεσία. Μπορούμε όμως να unknown. The inscriptions, however, point to two
υποθέσουμε με τη βοήθεια των επιγραφών ότι προέρχεται από δύο possible locations: either the ground‐^loor chapel of
περιοχές. Η μία πρέπει να είναι το επίγειο παρεκκλήσιο του τάφου Tomb TT157 at Dra’ Abu el‐Naga (J.‐Fr. Champollion
ΤΤ157 στην Ντρα Αμπου ελ Νάγκα (μάλιστα ο J. Fr. Champollion visited this location and read the high priest’s name in
πέρασε από την περιοχή και διάβασε το όνομα του αρχιερέα το 1828) or the nearby village of Qurna, where British
1828), η άλλη σε διπλανή περιοχή της Κούρνας, όπου ο βρετανός archaeologist W. F. Petrie discovered traces of a tomb,
αρχαιολόγος W. F. Petrie το 1903 ανακάλυψε ίχνη πιθανά του possibly of Nebwenenef, in 1903.
τάφου του Νεμπουνενέφ. Prior to serving as high priest of Amun, Nebwenenef
Ο Νεμπουνενέφ άσκησε ακόμη τα καθήκοντα του πρώτου προφήτη had served as îrst prophet of the god Anhur in the city
του θεού Όνουρι στην πόλη Θις και της θεάς Αθώρ στην περίφημη of This and of the goddess Hathor in the famous city of
πόλη Δένδερα προτού γίνει αρχιερέας του θεού Άμμωνα. Dendera.
Θαυμαστό και συνάμα ποιητικό το κείμενο της προσευχής που The prayer asking for the gods’ favour after
απευθύνεται προκειμένου ο Νεμπουνενέφ να τύχει της εύνοιας των Nebwenenef’s departure from earthly life is a
θεών μετά την αναχώρησή του από την επίγεια ζωή. Στο όνομα του beautiful, poetic text. In accordance with standard
Νεμπουνενέφ, ο βασιλιάς απευθύνει μία προσφορά από προϊόντα practice, the king makes exquisite offerings in the
εκλεκτά, ένα τυπικό που συνηθιζόταν, στους θεούς Όσιρι, Άνουβι, name of Nebwenenef to the gods Osiris, Anubis, and
Ίσιδα. Σκοπός αναπόδραστος της προσφοράς είναι η παρουσία του Isis. The offerings are designed to preserve Όψη της καθιστής γυναίκας με διάφανο πτυχωτό λινό χιτώνα Όψη του καθιστού ιερέα. Στο χέρι κρατά ένα μανδήλι σύμβολο της
Νεμπουνενέφ να διατηρηθεί αναλλοίωτη στο διηνεκές. Nebwenenef’s presence unchanged in perpetuity. υψηλής θέσης του στην αυλή του φαραώ
Left view of the seated woman with translucent, linen, pleated chiton
Right view of the seated priest. In his hand a piece of cloth as symbol of
his high rang position in the pharaonic court

Τελετουργικά αντικείμενα
Αλάβαστρος, γρανίτης, φαγεντιανή. Ύστερη περίοδος‐Ρωμαϊκή περίοδος
7ος αι. π. Χ.‐3ος αι. μ. Χ.
Ritual Objects
Alabaster, granite, faience. Late Period‐Roman Period
Αγαλματίδια φαγεντιανής ουσάμπτι «υπηρέτες των νεκρών». Ύστερη περίοδος / Faience Ushabtis, “servants of the dead”. Late Period
7th century BC‐3th c. AD
Στη μετάβαση από τον επίγειο κόσμο σε εκείνον της «δικαίωσης» κάθε Αιγύπτιος πεθαίνοντας αποκτά ένα ισχυρό δικαίωμα που ιδεατά τηρείται
απαρέγκλιτα, το δικαίωμα της υποκατάστασης. Ως «δεδικαιωμένος», έχοντας δηλαδή με επιτυχία μεταβεί στον κόσμο της αιωνιότητας ο θανών με
μαγική επίκληση και με τη φυσική παρουσία εντός του τάφου και δίπλα στο σώμα του υπηρετών με τη μορφή αγαλματιδίων θα κατορθώσει να
είναι πλήρης στις υποχρεώσεις του. Τα αγαλματίδια αυτά έχοντας ζωγραφισμένη ή χαραγμένη πάνω στην επιφάνεια του σώματός τους μία μαγική
επιγραφή διασφαλίζουν στο όνομα του κυρίου τους διαρκή εργασία απαραίτητη για την επιβίωση στην αιωνιότητα. Στη συλλογή συρραμμένων
κειμένων και επωδών που είναι γνωστή ως «Βίβλος των Νεκρών», ή ακολουθώντας την κυριολεκτική μετάφραση από το ιερογλυφικό κείμενο
«Ανάδυση στο φως της ημέρας», το κεφάλαιο 6 αναφέρεται στις εργασίες που αναλαμβάνει να εκτελέσει ο μομιόμορφος υπηρέτης‐«ουσάμπτι».
Τα ουσάμπτι ωστόσο δεν έχουν πάντοτε τη μορφή μούμιας. Απεικονίζονται ενίοτε με καθημερινά ρούχα. Ουσάμπτι ετυμολογικά ερμηνεύεται ως
«ο απαντητής».
«Να μεταφέρω την άμμο από την ανατολή στη δύση, να σκάψω αύλακες νερού, να φυτέψω τους σπόρους…», είναι μόνο μερικές από τις βαριές
εργασίες που πρέπει να επωμισθεί, όταν κληθεί από τον κύριο του. Κατά το Μέσο Βασίλειο ένα μόνο αγαλματίδιο ουσάμπτι συνόδευε κάθε νεκρό.
Από το Νέο Βασίλειο ιδανικά αναλογεί ένα αγαλματίδιο για κάθε μια από τις ημέρες του χρόνου. Αυτή η αλλαγή στο έθιμο ταφής θα σημάνει ίσως
την ακόλουθη προσαρμογή στην ερμηνεία του: από την ιδιότητα του μοναδικού υποκατάστατου μεταπίπτουμε σε εκείνη του δούλου. Το έθιμο
τότε θα απαιτήσει προσαρμοζόμενο την ύπαρξη ενός επόπτη‐ραίς ανά δέκα ουσάμπτι, ο οποίος φέρει ενδυμασία καθημερινής ζωής και όχι πλέον
του ταριχευμένου νεκρού σώματος.
When transitioning from the earthly world to the world of “justiîcation” after death, every Egyptian acquired a powerful right, the right of
substitution, which, ideally, was exercised without exception. Once “justiîed”, or having successfully moved into the world of eternity, the deceased,
with a magical invocation and the physical presence of servants in the form of statuettes in the tomb next to his body, was able to attend successfully
to his obligations. These statuettes feature a painted or carved magical inscription, which, in the owner’s name, ensured the continuous work
necessary for survival in eternity. Chapter 6 of the collection of texts and hymns popularly known as the “Book of the Dead”, but literally translated
as “The book of Coming Forth by Day ”, lists the tasks performed by the mummiîed servant or ushabti. Ushabtis are not always shaped like
mummies; occasionally they wear everyday garments. Etymologically, ushabti means “answerer”. Ξύλινο αγαλματίδιο γερακιού, απεικόνιση του Ώρου.
“Carry sand from east to west, dig water channels, plant seeds...” are just some of the heavy tasks the ushabti performs for its master. Εξάρτημα ξύλινης σαρκοφάγου, 7ος αι. π. Χ.
During the Middle Kingdom, a single ushabti statuette accompanied the deceased. From the New Kingdom, the deceased was ideally accompanied
by one ushabti for every day of the year. This change in funerary practice could indicate a change in status from single substitute to that of one of Wooden hawk, representing Horus.
many slaves. Hence, the presence on an overseer (rais), dressed in everyday garments instead of mummiîed, for every ten ushabtis. From a wooden Cofîn, 7th c. BC

Όταν ο Σινούχε είχε καταφύγει πια στη Συρία ο μεγαλύτερος φόβος του ήταν να
ταφεί μέσα σε ένα δέρμα προβάτου μετά το θάνατό του και όχι σε μία σαρκοφάγο
που θα προστάτευε το σώμα του από τη φθορά.
Το ιδανικό για τον Αιγύπτιο που για όποιο λόγο, ζούσε εκτός Αιγύπτου ήταν ο
ενταφιασμός του στην πατρίδα του. Με δεδομένη την διαρκή προσπάθεια επέκτασης
και την έντονη πολεμική δραστηριότητα των αιγυπτίων ιδίως κατά τη δεύτερη
προχριστιανική χιλιετία μεγάλες ομάδες Αιγυπτίων δεν επέστρεφαν ποτέ στην
αγαπημένη τους Αίγυπτο. Ο πραγματικός λόγος όμως χρήσης της πήλινης
ανθρωποειδούς σαρκοφάγου είναι πρακτικός, αφού αποτέλεσε την εναλλακτική
λύση για την αποφυγή της δαπανηρής διαδικασίας ταρίχευσης και ενταφιασμού
κατά το Νέο Βασίλειο, αν και εικονιστικά μιμείται τις ακριβές λίθινες σαρκοφάγους.
Ταφική μάσκα, από πήλινο κάλυμμα σαρκοφάγου.

Νέο Βασίλειο, περίοδος Ραμσιδών, 1292‐1069 π. Χ.
Funerary Mask, from clay carcophagus cover.

New Kingdom, Ramesside Period, 1292‐1069 BC
Sinuhe’s greatest fear, after he ^led to Syria, was to be buried in a

sheepskin after death instead of a sarcophagus that would protect his
body from decay.
All Egyptians living, for whatever reason, outside Egypt wished to be
buried in their homeland. Given their country’s continuous effort to
expand and frequent military activity, particularly during the second
millennium BC, many Egyptians never returned to their beloved Egypt.
The real reason, however, for using anthropomorphic terracotta
sarcophagi was practical: it offered a cheap alternative to the costly
Ταφική μάσκα, από πήλινο κάλυμμα σαρκοφάγου. Νέο Βασίλειο, 1550‐1069 π. Χ. process of mummiîcation and burial during the New Kingdom, while
Funerary mask, from a terracotta sarcophagus cover. New Kingdom, 1550‐1069 BC imitating expensive stone sarcophagi.
Δεξιό μισό τμήμα γρανιτένιας ανθρωποειδούς σαρκοφάγου. Η σαρκοφάγος
πιθανότατα χρονολογείται στη 19η ή την 20η δυναστεία του Νέου Βασιλείου.
Θραύσμα ενεπίγραφης σαρκοφάγου.
Οι κάθετες και οριζόντιες ταινίες που πλαισιώνουν τα ιερογλυφικά κείμενα Μαύρος βασάλτης. Ύστερη περίοδος, 7ος‐ 4ος αι. π. Χ.
σκοπό έχουν να αγκαλιάσουν και να προστατεύσουν ακόμη περισσότερο με τη
δύναμη της γραφής που εμπεριέχουν το θνητό σώμα. O ιδιοκτήτης έφερε το Fragment of an inscribed sarcophagus lid
Black basalt. Late Period, 7th‐4th c. BC
όνομα Παφ‐ιου ή Παι‐ιου που κυριολεκτικά σημαίνει «ο σκύλος του (του θεού
Ώρου)» Έχει επικρατήσει το φέρετρο να θεωρείται η άμεση προστασία του
ταριχευμένου σώματος, ενώ στις πιο προσεγμένες και ακριβές ταφές θα
χρησιμοποιηθεί επιπλέον λίθινη σαρκοφάγος, μέσα στην οποία θα εγκιβωτιστεί
το ξύλινο φέρετρο προκειμένου να εξασφαλιστεί μία κερεσετ νεφερετ, δηλαδή
η ολοκληρωμένη ταφή. Ακόμη πιο εντυπωσιακή είναι η ανακάλυψη τη δεκαετία
του 1950 στην Τάνιδα του Δέλτα μεταλλικών αργυρών με ένθεση χρυσού
φερέτρων για τις ανάγκες της ταφής των φαραώ της εικοστής πρώτης
δυναστείας. Με αφετηρία την αρχή ότι αξιωματικά κάθε νεκρός καθίσταται
Όσιρις, οι Αιγύπτιοι διατηρούσαν τα σώματά τους στην αιωνιότητα. Ο μύθος
αφηγείται τον βίαιο θάνατο του Όσιρι και την επακόλουθη αναγέννησή του «σε
μία υπερβατική ζωή πέρα από τον θάνατο». Η υλική πραγματικότητα των
ευρημάτων παρουσιάζει τον Όσιρι ως ένθρονο κριτή, ο οποίος απεικονίζεται με
πράσινο δέρμα προσιδιάζοντας την ίδια τη φύση με την αναγεννητική της Ενεπίγραφη βάση αγάλματος του φαραώ Αμενεμχάτ Γ’.
δύναμη. Γκρίζος γρανίτης. Από την Κροκοδειλόπολη (Φαγιούμ).
Μέσο Βασίλειο, 1860‐1814 π. Χ.
Inscribed base statue of pharaoh Amenemhat III.

Left half of an anthropomorphic granite sarcophagus, dating probably to the
Gray granite. From Crocodilopolis (Fayum). Middle Kingdom, 1860‐1814 BC
Nineteenth or Twentieth Dynasty of the New Kingdom.
The vertical and horizontal bands that frame the hieroglyphic texts are intended
to surround and further protect the mortal body through the power of the
writing they contain. The owner was named Paf-iu or Pai-iu, which means “his
dog (of the god Horus)”. A cofîn was thought to directly protect the mummiîed
body. More sophisticated and expensive burials also used an additional stone
sarcophagus, in which the wooden cofîn was placed in order to ensure a krst
nfrt, or perfect burial. Even more impressive were the silver cofîns with gold
inlay for the Twenty‐îrst Dynasty burials of Pharaohs discovered at Tanis in the
Delta in the 1950s. The Egyptians, because of their axiomatic principle that every
deceased becomes Osiris, preserved their bodies for eternity. Legend tells of the
violent death of Osiris and his subsequent rebirth “into a transcendent life
beyond death”. The physical reality of the archaeological înds shows Osiris
enthroned as judge with green skin, like nature itself with its regenerative power.

Τμήμα επιτύμβιας πλάκας σε μορφή αιγυπτιακού ναΐσκου.
Ρωμαϊκή περίοδος, 1ος‐2ος αι. μ. Χ.
Θραύσμα αιγυπτιακού ναΐσκου. Μαύρος γρανίτης. Ύστερη ή Πτολεμαϊκή περίοδος, 7ος‐1ος αι. π. Χ. Ναΐσκος με τη μορφή του Όσιρι Κανώπου (Υδρείου) Fragment of a gravestone in the form of an egyptian naiskos
Fragment of an egyptian naïskos. Black granite. Late or Ptolemaic Period, 7th‐1th c. BC Naiskos with îgure of Osiris Canopus (Hydreios) Roman Period, 1st‐2nd c. AD
Οι αιγυπτιολόγοι δανείστηκαν τον ελληνικό όρο «ναός» προερχόμενο από το αρχαιοελληνικό ρήμα «ναίω» που σημαίνει «κατοικώ» Egyptologists borrowed the Greek word naos, which derives from the ancient Greek verb naio (= to reside in) and conveys the
δηλωτικό της ύπαρξης θεού σε αυτόν, για να δηλώσουν τον οίκο του θεού. Εκεί, μέσα σε αδιαπέραστο σκότος και με το ελάχιστο τεχνητό presence of God within, to designate the innermost chamber of a temple. There, in the impenetrable darkness, with minimal
φως του λυχναριού ο ιερέας θα επιτελέσει την ημερήσια λατρευτική τελετουργία αναπέμποντας ύμνους και εκτελώντας λατρευτικές πράξεις artiîcial light from an oil lamp, the priest carried out the daily religious ritual of singing hymns and performing acts of worship
στο θεό. Ναός ή ναΐσκος ονομάστηκε στη συνέχεια η μεγάλη λίθινη θήκη, έδρα του λατρευτικού αγάλματος του ναού. Το καθημερινό for the god. Naos or naiskos is also the name of the large stone case that contained the temple’s cult statue. The daily ritual
τελετουργικό άνοιγμα των δύο ξύλινων ή μεταλλικών φύλλων των ναών αποκαλύπτει το άγαλμα του θεού πάνω στο οποίο θα ασκηθούν included opening the two wooden or metal doors of the naos to reveal the god’s statue, on which all those acts designed to
όλες εκείνες οι πράξεις που σκοπό έχουν να διατηρήσουν αναλλοίωτη την ισορροπία του κόσμου. Η Μαάτ, η οποία αναγνωρίζεται από το “preserve unchanged the balance of the world” were performed. Maat, identiîed by the ostrich feather on her head, embodies the
φτερό της στρουθοκαμήλου που φέρει ως σύμβολο πάνω στο κεφάλι της, ενσαρκώνει την έννοια της δικαιοσύνης, της ισότητας, της επίγειας concept of justice, equality, and terrestrial order, and it is she who bears the heavy duty of ensuring the ritual’s efîcacy.
τάξης και είναι αυτή που θα επωμισθεί το βαρύ καθήκον της αποτελεσματικής πράξης της λειτουργίας. Miniature temples ‐that is, small‐scale models with few schematically rendered architectural features‐ have all the qualities of
Τα ομοιώματα των ναών ‐σε μικρή κλίμακα προσομοιώσεις με σχηματικά δοσμένα ορισμένα από τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά‐ φέρουν full‐scale temples with the added beneît of portability. A terracotta or stone miniature temple ensured the protection of the
όλες τις αρετές των κανονικών ναών με το πρόσθετο ευεργέτημα της φορητότητας. Η προστασία του νεκρού δίπλα στον οποίο θα deceased next to whom it was placed.
τοποθετηθεί ένας συμβολικός πήλινος ή λίθινος ναΐσκος είναι με τον τρόπο αυτό διασφαλισμένη.

Αρχιτεκτονικό θραύσμα αιγυπτιακού ναού. Μαύρος βασάλτης. Από την Ηλιούπολη ή την Μέμφιδα.
30η δυναστεία ή πρώιμη Πτολεμαϊκή περίοδος, 4ος‐3ος αι. π. Χ.
Πιθανότατα πεσσός αγάλματος που απεικόνιζε το δεύτερο Architectural fragment of an egyptian temple. Black basalt. From Heliopolis or Memphis.
φαραώ της 5ης δυναστείας του Αρχαίου Βασιλείου, Σαχουρά. 30th Dynasty or Early Ptolemaic Period, 4th‐3th c. BC
Ο Σαχουρά βασίλευσε 12 χρόνια, περίπου μεταξύ 2444‐2433 π. Χ.
Ο πεσσός αυτός φέρει δύο πολύ σημαντικά στοιχεία:
Το όνομά του, Σαχουρά, που σημαίνει «αυτόν που ακούμπησε ο
Ρα». Επιπλέον, στην επιγραφή ο φαραώ φέρει τον τίτλο «ο κύριος
των εμφανίσεων». Πάνω στο πλαίσιο του ονόματος στέκεται ο
θεός‐γεράκι της βασιλείας, Ώρος. Ο βασιλεύων φαραώ είναι η
Στην Αλεξάνδρεια, την πρωτεύουσα του ελληνιστικού κόσμου, βρέθηκαν επιτόπου αλλά και μεταφέρθηκαν από άλλες θέσεις αρχιτεκτονικά μέλη
εικόνα του θεού επί της γης. Το άγαλμα είναι φορέας του Κα, το
φαραωνικών και πτολεμαϊκών ναών ή και γλυπτά προγενέστερων περιόδων. Ειδικά τα ευρεθέντα στην Αλεξάνδρεια μέλη είτε είχαν διασπαρεί σε όλη
οποίο αντιπροσωπεύει τη ζωτική δύναμη των θεών, των φαραώ
την πόλη είτε είχαν καταβυθιστεί και βρέθηκαν σε διαφορετικά βάθη στη θάλασσα ως συνέπεια γεωλογικών μεταβολών και τεκτονικών φαινομένων.
και των ανθρώπων. Το υλικό κατασκευής είναι ο λίθος, που στο
Η επαναχρησιμοποίηση έργων τέχνης καθώς και αρχιτεκτονικών μελών ήταν συνήθης πρακτική κατά την αρχαιότητα αλλά και μέχρι σήμερα. Οι ίδιοι
μυαλό των αρχαίων Αιγυπτίων αποτελούσε μία υπόσχεση
οι φαραώ επαναχρησιμοποιούσαν τα αγάλματά τους για δύο κυρίως λόγους: για να έχουν τη συναισθηματική επάρκεια που απορρέει από την
αιωνιότητας.
αποτύπωση στο άγαλμα των χαρακτηριστικών και των αρετών του προκατόχου αλλά και σε ένα εντελώς πρακτικό επίπεδο για να αξιοποιήσουν τη
γενόμενη εργασία από την εξόρυξη στο λατομείο μέχρι την επεξεργασία στο εργαστήριο του γλύπτη. Το ίδιο περίπου ισχύει και για τα αρχιτεκτονικά
μέλη, όλων των κατηγοριών και διαστάσεων, που προέκυψαν και συνεχίζουν να προκύπτουν χάρη στις ενάλιες δραστηριότητες αρχαιολογικών
Probably the pillar from a statue of Sahure, second ruler of the αποστολών σε μεγάλο εύρος πολλών χιλιομέτρων κατά μήκος της corniche της Αλεξάνδρειας.
Fifth Dynasty of the Old Kingdom, who reigned for twelve years
from approximately 2444 to 2433 BC.
This pillar is inscribed with two important elements: the name
“Sahure”, meaning “he who was touched by Ra”, and the title “Lord In Alexandria, the capital of the Hellenistic world, architectural elements from Pharaonic and Ptolemaic temples and earlier sculptures have been found
of Apparitions”. Horus, the reign’s falcon god, stands on the name’s either in situ or transferred from other sites. They were dispersed throughout the city, also now underwater due geological and tectonic phenomena.
frame. The ruling pharaoh was this god’s incarnation on earth. The reuse of works of art and architectural elements was a common practice in antiquity, as it is today. Even the pharaohs reused statues for two main
The statue bore the Ka, or life force of the gods, pharaohs, and reasons: for the emotional fulîlment from capturing their predecessor’s characteristics and virtues and for the purely practical reason of making the
people. It is made of stone, which in ancient Egyptian belief most of existing materials and workmanship. The same applies for architectural elements of all categories and dimensions discovered during
represented the promise of eternity. underwater archaeological investigations along Alexandria’s several kilometre‐long corniche.

Θραύσμα από τη σαρκοφάγο του Παντιατούμ
Μία από τις υποχρεώσεις του αρχαίου Αιγυπτίου είναι να διατηρήσει το σώμα του άφθαρτο μετά την αναπόφευκτη διακοπή της επίγειας
ζωής του. Η ολοκλήρωση της ταρίχευσης του σώματος θα ακολουθηθεί από την τελετή ανοίγματος του στόματος, ώστε να είναι δυνατή η
συμβολική επαναφορά της ζωής. Η τελετή αυτή σκοπό έχει την ανάληψη των ζωτικών λειτουργιών του ανθρώπου μέσα από την εμφύσηση
πνοής ζωής. Αυτό επιτυγχάνεται χάρη στο συμβολικό άνοιγμα του στόματος που επενεργείται κυριολεκτικά πάνω στη μούμια ή μεταφορικά
πάνω στην εικόνα του θανόντος, είτε στο άγαλμά του είτε σε απεικόνισή του στους τοίχους του τάφου. Το σώμα ακολούθως τοποθετείται
μέσα σε ένα φέρετρο λίθινo, ξύλινο ή μεταλλικό. Το όνομα του θανόντος Πα‐ντι‐ατούμ σημαίνει «το δώρο του Ατούμ». Ο Ατούμ είναι η ώριμη
μορφή του ήλιου που η ιερογλυφική του εικόνα τον παρουσιάζει ως ένα γηραιό άνδρα με μπαστούνι. Χαρακτηριστική είναι η επωδή «Ω, Όσιρι,
μεριμνώ ώστε ο Ατούμ να χαίρεται για τον Ρα» που ταιριάζει και με το όνομα του ιδιοκτήτη της σαρκοφάγου. Η «Λιτανεία του Ήλιου» είναι
ένα θεολογικό κείμενο που προορίζεται να περιγράψει τις πολλαπλές μορφές που λαμβάνει ο ήλιος και αρχικά παρουσιάστηκε σε τοίχους
τάφων του Νέου Βασιλείου.
Fragment of the sarcophagus of Padiatum

One obligation of the ancient Egyptians was to preserve their body from perishing after the inevitable interruption of earthly life. After the
body was embalmed, the opening of the mouth ceremony took place in order to allow the symbolic restoration of life. This ceremony restored
vital functions to the deceased’s body by blowing the breath of life through it. The symbolic opening of the mouth was achieved either
physically, on the mummy, or îguratively, on the deceased’s image, whether a statue or painting on the tomb’s walls. The body was
subsequently placed inside a stone, wood, or metal cofîn. The deceased’s name, Pa-di-atum, means “gift of Atum”. Atum is the mature form of
the sun, whose hieroglyphic image shows an elderly man with a cane. The sarcophagus is inscribed with the incantation “Oh, Osiris, ensure that
Atum rejoices for Ra”, which beîts its owner. The “Procession of the Sun”, a theological text intended to describe the multiple forms taken by the
sun, originally appeared on tomb walls in the New Kingdom.
Τραπεζιόσχημος αποδέκτης αγγείων νερού σε μορφή τράπεζας προσφορών, διακοσμημένος με κεφαλή λέοντος.
Ασβεστόλιθος. Ρωμαϊκή περίοδος, 30 π. Χ.‐325 μ. Χ.
Trapezoïdal surface for water vessels at the form of an offering table, decorated with lion head.
Limestone. Roman Period, 30 BC‐325 AD
Τράπεζα προσφορών με ανάγλυφη απεικόνιση τροφίμων. Διορίτης. Μέσο Βασίλειο, 2030‐1640 π. Χ.

Offering table with depiction of food products. Diorite. Middle Kingdom, 2030‐1640 BC
Η τράπεζα προσφοράς παραμένει καθ’όλη τη διάρκεια της φαραωνικής περιόδου αλλά και τους μεταγενέστερους χρόνους ο κατεξοχήν τρόπος εξασφάλισης Μία ευφυής εφεύρεση των ανθρώπων της ερήμου. Η τραπεζιόσχημη αυτή εφεύρεση περιλαμβάνει μία κεντρική τετράγωνη
τροφής στον νεκρό στον άλλο κόσμο και κατ’επέκταση εξασφάλισης της γαλήνιας αιωνιότητας. Με τρόπο μαγικό, αποδομένο σε ανάγλυφο πάνω σε λίθινη ομοιόμορφη βάθυνση, μία μικρή δεξαμενή, ενώ δεξιά και αριστερά έχει τρεις στρογγυλές βαθύνσεις για την τοποθέτηση
επιφάνεια τα προϊόντα της τράπεζας προσφοράς θα παρείχαν όλα τα απαραίτητα τρόφιμα με τα οποία θα σιτίζονταν ο νεκρός παραμένοντας στη διάθεσή του αγγείων αναλόγου μεγέθους. Δύο μικρές και μία μεγάλη θέση. Και οι τρεις επικοινωνούν με την κεντρική δεξαμενή με μικρές οπές
εις το διηνεκές. Από την άλλη μεριά όμως και εντελώς πρακτικά οι τράπεζες προσφορών παρείχαν μια πλατειά επιφάνεια ώστε οι ζώντες συγγενείς και φίλοι απορροής. Σκοπός είναι η προμήθεια δροσερού και καθαρού νερού στον ιδιοκτήτη. Πώς πετυχαίνεται αυτό; Τα αγγεία
του νεκρού που θα επισκέπτονταν το προσβάσιμο σε αυτούς παρεκκλήσι του τάφου να ακουμπούν τις πραγματικές προσφορές τους. Μάλιστα οι Αιγύπτιοι φτιαγμένα από πηλό τοποθετούνται πάνω στην ειδική επιφάνεια. Το νερό καθώς εξατμίζεται την ίδια στιγμή δροσίζει και
είχαν από πολύ νωρίς δημιουργήσει ένα θεολογικό σχήμα που εξηγούσε τη σημασία της προσφοράς και των φορέων αυτής. Έτσι, μέσω της ιερογλυφικής διαπερνά την επιφάνεια του αγγείου, δίνοντας την εικόνα ενός «ιδρωμένου» αγγείου. Το νερό μέσα από την κεφαλή του
φόρμουλας γνωστής ως νεσούτ ντι χετέπ, γίνεται γνωστό ότι η προσφορά παρέχεται από τον βασιλιά στο όνομα του τάδε θεού με τελικό αποδέκτη τον λιονταριού περνά απευθείας στο δοχείο πόσης.
εκάστοτε νεκρό. Όλα γίνονται για να παραμένει προστατευμένος ο νεκρός σε έναν κόσμο που δεν είναι ο επίγειος, σε έναν κόσμο με διαρκή εμπόδια και
πλάσματα δαιμονικά, από τα οποία ο νεκρός πρέπει διαρκώς να ξεφεύγει. Η αδιάλειπτη διατροφή το διασφαλίζει αυτό.
An ingenious invention of the desert people, this trapezoidal device features a central square, uniform recess, like a small tank,
Offering table. Throughout the Pharaonic period and in later times, offering tables were the primary means for providing food for the deceased in the afterlife and three circular recesses (two small and one large) for vases of the same size on the right and left. All three recesses connect to
and hence ensuring peaceful eternity. The foodstuffs depicted in relief on the offering table magically provided the necessary nutrition for the deceased and the central tank through small drainage holes. The purpose of this device is to supply cool and clean water.
remained available to them for eternity. On the other hand, offering tables also had a practical function, since they provided a surface for the deceased’s living How is this achieved? The clay vases go into the recesses. As the water evaporates, it cools and îlters through the walls of the
relatives and friends to place their actual offerings, when they visited the tomb’s chapel. In fact, the Egyptians very early on created a theological scheme vase, giving the impression of a “sweaty” surface. The water then pours through the lion head directly into a drinking vessel.
explaining the importance of offerings and their donors. Thus, the hieroglyphic formula hotep di nisut states that the king makes the offering for the deceased in
the name of such and such a god. Everything was done to protect the deceased in a world that was not the earth, in a world strewn with obstacles and demonic
creatures that the deceased had to avoid. Continuous access to food ensured this.

Κυλινδρικός βωμός.
Γρανίτης. Στην επιφάνεια, ανάγλυφη μορφή Όσιρι.
Ύστερη πτολεμαϊκή ή πρώιμη ρωμαϊκή περίοδος
1ος αι. π. Χ.‐1ος αι. μ. Χ.
Cylindrical Altar.
Granite. On the surface, unînished relief of Osiris.
Late Ptolemaic or Early Roman Period
1st c. BC‐1st c. AD
Αγαλματίδιο του Όσιρι. Ύστερη περίοδος Αγαλματίδιο της Ίσιδας. Ύστερη περίοδος Αγαλματίδιο του Ώρου. Ύστερη περίοδος
Statuette of Osiris. Late Period Statuette of Isis. Late Period Statuette of Horus. Late Period
Το τριαδικό οικογενειακό μοντέλο ήταν αγαπητό στην αρχαία Αίγυπτο και The tripartite family model was popular in ancient Egypt and
βρισκόταν στη βάση του αρχετυπικού θεολογικού σχηματισμού στη χώρα του formed the base for the archetypal theological form in the country
Νείλου. Κάθε πόλη έχει προστάτη ή προστάτες θεούς, κατά προτίμηση την τριάδα of the Nile. Each city had one or more patron gods, preferably a
της, που αποτελείται από τον πατέρα, τη μητέρα και το παιδί. Πρότυπη τριάδα triad, consisting of a father, mother, and child. The standard triad
αποτελούν ο Όσιρις, η Ίσιδα και ο Ώρος. were Osiris, Isis, and Horus.
Ο μύθος που διασώζει ο ιστορικός Διόδωρος Σικελιώτης αναφέρεται στη Diodorus of Sicily reports the myth of the divine triad’s creation as
δημιουργία της θεικής τριάδας στη συνέχεια ενός οικογενειακού δράματος being the result of a drama that could happen to any family.
που θα μπορούσε να συμβεί σε κάθε οικογένεια. Ο Οσιρις βασιλεύει ως θνητός στον Osiris reigned as a mortal in the world of humans and was so dear
κόσμο των ανθρώπων, είναι δε τόσο αγαπητός μεταξύ των υπηκόων του που ο among his subjects that his brother Seth sought to destroy him out
αδελφός του Σεθ από ζήλια θα ζητήσει να τον εξολοθρεύσει. Ο τρόπος είναι of jealousy. The way he did so was particularly repugnant. Seth
Τριπτήρες
ιδιαιτέρως απεχθής. Ο Σεθ επιλέγει να τον τεμαχίσει, και ο Όσιρις, σαν άλλος chose to cut him up, and Osiris, like Adonis or Attis, suffered his fate
Γρανίτης. Πτολεμαϊκή περίοδος, 360‐30 π. Χ.
Άδωνις ή Άττις θα υποστεί την τύχη του και θα χαθεί για πάντα από τον κόσμο των and was lost forever from the world of mortals. He was restored to
Mortars θνητών για να επανέλθει μόνον αφού η αδελφή και σύζυγός του Ίσις, αναζητήσει life with a magical regenerative energy when his sister and wife Isis
Granite. Ptolemaic Period, 306‐30 BC και επανασυνδέσει όλα τα θνητά του μέρη και αφού συνευρεθεί μαζί του, μέσω found and reassembled his mortal parts and copulated with him.
μιας μαγικής γονιμοποιού επενέργειας. Αποτέλεσμα αυτού είναι η δημιουργία του Isis thus conceived his son Horus, avenger of his father against his
Ώρου, του θεού εκδικητή του πατέρα του απέναντι στον άδικο θείο του Σέθ. unjust uncle Seth.

Η εικονογραφία του θεού Βησά ανακαλεί στη The god Bes is represented frontally
μνήμη κοινά μοτίβα από άλλους πολιτισμούς. as an ithyphallic dwarf with long
Θώθ και Ανούβις. Ύστερη περίοδος Αρποκράτης και Βησάς. Ύστερη περίοδος Πρόκειται για ένα νάνο ιθυφαλλικό με μακριά arms, short legs, and a tail, recalling
Thoth and Anubis. Late Period Harpocrates and Bes. Late Period χέρια και κοντά πόδια, προικισμένο με ουρά. motifs from other cultures. His overly
Το κεφάλι του είναι υπέρμετρα μεγάλο ενώ η όψη large head features a monstrous face
του αποτυπώνεται συνήθως άγρια. Η τερατώδης with îerce expression, accentuated
μετωπική μορφή του Βησά προκλητικά by a large tongue sticking out
Τάουρετ. Ύστερη περίοδος
προβάλλει την ιδιαιτέρως μεγάλη και πλατιά provocatively between sharp animal
Tauret. Late Period
γλώσσα σου μέσα από μυτερά δόντια ζώου. teeth. Despite his beastly appearance,
Ο Βησάς ωστόσο παίζει μουσική, άρπα, λύρα, Bes plays music with a harp, lyre, or
Ηρόδοτος: Οι Αιγύπτιοι είναι πιο θεοσεβείς από κάθε άλλο λαό Herodotus: The Egyptians are more pious than any other people τύμπανο χάριν ευθυμίας και προστασίας. drum for merriment and protection.
Από κείμενο του Μέσου Βασιλείου Excerpt from a text of the Middle Kingdom Ο Βησάς θεωρήθηκε από τους αρχαίους The ancient inhabitants of the “black
(λόγια του Δημιουργού πάνω σε φέρετρα της ελ‐Μπέρσα]: (words of the Creator on cofîns from el‐Bersa): κατοίκους της «μαύρης γης» ως ο θεός του οίκου. land” regarded Bes as the god of the
«Έφερα στην ύπαρξη τους θεούς από τον ιδρώτα μου, ενώ οι άνθρωποι είναι τα δάκρυα “I created the gods from my sweat, but humans are the tears of my eye” Προστάτης των παιδιών, των λεχώνων, των house. Protector of children, new
του ματιού μου» αδυνάτων ο Βησάς χρησιμεύει ως θεός‐ mothers, and the weak, Bes chased
All humans needed to worship gods. Everyone, whether poor or wealthy, προστάτης και αυτό το πετυχαίνει με την away all evil with his “sweet” ugliness.
Κοινό σημείο στη ζωή των ανθρώπων ήταν η ανάγκη λατρείας των θεών. Όλοι, φτωχοί had to have access to divine worship. Myths were created to describe the «τρυφερή» ασχήμια του, η οποία απομακρύνει At night, Bes protected those asleep
ή εύποροι έπρεπε να έχουν πρόσβαση στη θεϊκή λατρεία. Μύθοι δημιουργήθηκαν για να remote creation of the world. κάθε κακό. Το βράδυ κατά τη διάρκεια του ύπνου against bad dreams, guaranteeing a
περιγράψουν την τόσο μακρινή δημιουργία του κόσμου. Egyptian civilization has three different starting points, three ο Βησάς προστατεύει από τα κακόβουλα όνειρα, peaceful night’s sleep.
Ο αιγυπτιακός πολιτισμός έχει τρεις διαφορετικές αφετηρίες, τρεις κοσμογονίες, οι cosmogonies, each with three god‐creators and different theogonies, εγγυάται ένα γαλήνιο ύπνο. Bes probably inspired hybrid,
οποίες έχουν αντίστοιχα τρεις θεούς‐δημιουργούς καθώς και διαφορετικές θεογονίες, each associated with the most important centres of worship in ancient Η μορφή του ίσως αποτέλεσε έμπνευση για τη demonic îgures of the East, such as
οι οποίες συνδέθηκαν με τα πιο σημαντικά κέντρα λατρείας της αρχαίας Αιγύπτου, Egypt: Hermoupolis, Memphis, and Heliopolis. Of particular interest is μορφή της Γοργούς Μέδουσας ίσως και άλλων Gorgo‐Medusa and others.
την Ερμούπολη, τη Μέμφιδα και την Ηλιούπολη. Ενδιαφέρον έχει η ματιά του Ησιόδου ο Hesiod’s description of how the world was created according to the υβριδίων, δαιμονικών μορφών της Ανατολής. Βησάς. Ύστερη περίοδος‐Ρωμαϊκή περίοδος His hieroglyphic name consists of
οποίος περιγράφει μέσα στα έργα του τον αιγυπτιακό τρόπο γένεσης του κόσμου. Egyptians. Το ιερογλυφικό του όνομα αποτελείται από τρία 7ος αι. π. Χ.‐3ος αι. μ. Χ. three signs, two vocals and one
Θεοί ζωόμορφοι, θεοί οιονεί θνητοί, θεοί υβρίδια, πνεύματα που δρουν αποτροπαικά Zoomorphic gods, virtually mortal gods, hybrid gods, and spirits with σημεία, δύο φωνητικά και ένα προσδιοριστικό‐ pictogram depicting part of an animal
όλα υπάρχουν την ίδια στιγμή στον ίδιο χωροχρόνο και καλούνται να υπηρετήσουν και apotropaic functions all exist simultaneously in the same space and time, εικόνα που απεικονίζει τμήμα δέρματος ζώου με Bes. Late to Roman Period skin with its tail.
να υπηρετηθούν. and are called to serve and be served. την ουρά του. 7th century BC‐3rd c. AD

Η δύναμη των χρωμάτων και των λίθων The power of colours and stones
είναι συνυφασμένη με την ιστορία της are interwoven with the history
Αιγύπτου. Πλούσια σε ορυκτά και of Egypt. Rich in minerals and
ημιπολύτιμους λίθους, με ιδιαίτερη precious stones, with a great
χρωματική ποικιλία μορφών και χρωματικών variety of forms and colourful
τόνων, το αιγυπτιακό φυσικό περιβάλλον tones, the Egyptian natural
παραμένει ένας μοναδικός συνδυασμός environment is a unique
ερημικών τοπίων και καλλιεργήσιμης γης combination of desert
σε στενή σχέση με τις οροσειρές που landscapes and farmland
αγκαλιάζουν φυσικά το τοπίο και αποτελούν surrounded by mountain ranges
τα όρια του. that form natural boundaries.
Κάθε χρώμα και κάθε ποιότητα λίθου έχει Each colour and stone quality
ξεχωριστή σημασία για τον Αιγύπτιο. had a special signiîcance for the
Υπάρχουν φυσικές χρωστικές και τεχνητές, Egyptians. There were natural
αυτές που οι άνθρωποι μπορούν να and artiîcial dyes, the latter
δημιουργήσουν αν ενώσουν διάφορα υλικά created by mixing different
που με τη βοήθεια της φωτιάς θα materials with the help of îre.
αποκτήσουν την εκάστοτε χρωματική Jewellery in particular often uses
υπόσταση. Ιδιαίτερα στα κοσμήματα faience, which changes from a
απαντάται συχνά η φαγεντιανή που αποτελεί colourless substance to a
μία εντυπωσιακή μετάλλαξη από άχρωμη luminous blue and green.
μάζα σε μία φωτεινή απόδοση του μπλε και The ^lesh of the god Osiris was
του πράσινου. either green or white, indicating
Η σάρκα του θεού Όσιρι είναι πράσινη nature’s regenerative power.
ή ακόμα λευκή υποδηλώνοντας την Amun’s skin was rendered with
αναγεννητική δύναμη της φύσης. Το δέρμα blue pigment, as was the starry
του Άμμωνα αποδίδεται με μπλε χρώμα όπως sky in the tombs and temples,
και ο έναστρος ουρανός στους τάφους και punctuated with yellow stars.
τους ναούς, ενώ τα αστέρια αποδίδονται Incantation 158 of the Book of
με κίτρινο. the Dead describes the eternal
Η επωδή 158 της Βίβλου των Νεκρών protection this text provided
περιγράφει την προστασία που θα παράσχει magically to the bearer of the
με μαγικό τρόπο το κείμενο αυτό στον φορέα pendant‐ousekh.
του περίαπτου‐ουζέχ, ώστε ο φορέας να είναι Through sympathetic magic the
αιώνια προστατευμένος individual wearing the amulet
Μέσω της συμπαθητικής μαγείας ο φέρων το acquired the properties of the
εκάστοτε φυλακτό θα αποκτήσει όλες displayed symbol or divine
εκείνες τις ιδιότητες του απεικονιζόμενου îgure.
συμβόλου ή θεϊκής μορφής. Through the centuries, and still
Το μπλε μέσα από τους αιώνες παραπέμπει today, the colour blue is
σε μία ιδιαίτερα εξαγνιστική δύναμη ενώ attributed a highly purifying
ακόμη και σήμερα αναβιώνουν δοξασίες για power.
τη δύναμη του.
Φυλαχτά και περιδέραια από χάντρες εφυαλωμένες και ημιπολύτιμους λίθους
Ύστερη περίοδος - Ρωμαϊκή περίοδος, 7ος αι. π. Χ.-3ος αι. μ. Χ.
Amulets and necklaces made of glazed beads, and semi-precious stones

Late Period - Roman Period, 7th century BC-3rd c. AD
Περιδέραιο αποτελούμενο από ψήφους φαγεντιανής καθώς και ημιπολύτιμους λίθους. Ύστερη περίοδος
Necklace of faience beads and other semi‐precious stones. Late Period
Ο Όμηρος φέρεται για πρώτη φορά να εξελλήνισε την καταγωγή
της Αφροδίτης αναφέροντάς την συχνά ως «…Διός θυγάτηρ
Αφροδίτη», αλλά είναι πρόδηλο ότι η θεά έλκει την καταγωγή της
από την κοντινή Ανατολή. Η Αφροδίτη χάρη στο χαρακτήρα που της
αποδιδόταν κάθε φορά έγινε ταχύτατα αποδεκτή και η λατρεία της
γνώρισε περαιτέρω ανάπτυξη.
Η κλασική και υστεροκλασική εικονιστική παράδοση των διάφορων
μορφών της Αφροδίτης συχνά αντιγράφηκε από τους Ρωμαίους.
Το συγκεκριμένο γλυπτό είναι παραλλαγή της Αφροδίτης του τύπου
των Συρακουσών. Ο τύπος αυτός δημιουργείται στον 2ο αι. π. Χ.
κι επαναλαμβάνεται ως τη ρωμαϊκή περίοδο μέχρι και την ελληνική
Ανατολή. Η κίνηση του σώματος αποδίδεται, έστω και αν
υπονοείται, διακριτικά ερωτικά παράλληλα με την κίνηση του
αριστερού σωζόμενου χεριού που συγκρατεί το ένδυμα της ως
προστασία από τη γύμνια της.
Στα ρωμαϊκά χρόνια η Αφροδίτη λατρευόταν ευρύτατα με τη μορφή
της Ίσιδας‐Αφροδίτης. Η Ισιδα υπήρξε μία από τις τελευταίες και πιο
«ανθεκτικές» θεότητες που επιβίωσαν μέχρι το τέλος του αρχαίου
κόσμου.
Homer is considered the îrst to hellenize Aphrodite’s origin by

referring to the goddess as “daughter of Zeus”. It is obvious, however,
that Aphrodite originated in the East. Thanks to the qualities
attributed to her in each instance, she was quickly accepted, and her
worship spread.
The Classical and Late Classical pictorial tradition of the different
types of Aphrodite was often copied by the Romans.
This sculpture is a variation of the Syracuse type of Aphrodite,
created in the second century BC and copied until the Roman period,
also in the Greek East. The movement of the body is implicitly,
discreetly erotic, like that of the preserved left hand, which holds the
garment to cover the îgure’s nudity.
In the Roman period, Aphrodite was widely worshiped in the form of
Isis‐Aphrodite. Isis was one of the last and most “resilient” deities to
survive until the end of antiquity.
Κάτω μισό αγάλματος Αφροδίτης.

Μάρμαρο. Ρωμαϊκό αντίγραφο κλασικού πρωτότυπου, 1ος‐2ος αι. μ. Χ.
Lower half of a statue of Aphrodite.

Marble. Roman copy of a classical Period original, 1st‐2nd c. AD
Δεξιά σελίδα:
Κεφαλή Φαραώ,
πιθανόν Πτολεμαίου.
Ασβεστόλιθος.
Πτολεμαϊκή περίοδος,
2ος αι. π. Χ.
Right page:
Head of a Pharaon,
probably of a Ptolemy.
Limestone.
Ptolemaic Period
2nd‐1st BC
Κεφαλή νεαρού άντρα,

πιθανόν Πτολεμαίου. Ασβεστόλιθος.
Πτολεμαϊκή περίοδος, 2ος‐1ος αι. π. Χ.
Head of a young male,

possibly a Ptolemy. Limestone.
Ptolemaic Period, 2nd‐1st BC
Σύμφωνα με την αιγυπτιακή παράδοση ο φαραώ έφερε συγκεκριμένα αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά. Κάλυμμα κεφαλής ή στέμμα, κρατά στα χέρια
συγκεκριμένα σύμβολα, σκήπτρα, ενώ η ένδυση του πάλι ακολουθεί τις νόρμες της τρισχιλιετούς παράδοσης με προσαρμογές και κάποιες αλλαγές φυσικά. Στο
επίπεδο της εικονογράφησης και της αναγνώρισης οι επιρροές μπορεί να είναι αμφίδρομες. Δεν είναι πάντοτε ξεκάθαρο αν η αρχαία αιγυπτιακή λατρεία με τα
τυπικά της επιβλήθηκε στους Πτολεμαίους ή αν η εισαχθείσα ελληνική λατρεία μπόρεσε να μπολιαστεί ευεργετικά με την τοπική. Ο εν ζωή φαραώ‐Πτολεμαίος
παραμένει το μάτι του Ώρου, η ενσάρκωσή του στη γη, και όταν αυτός πεθαίνει γίνεται Όσιρις. Η βασιλική θρησκευτική λατρεία συνεπικουρείται από τους ιερείς
του θεού‐προστάτη της εκάστοτε Δυναστείας. Παράλληλα, στην Αίγυπτο ιδρύεται η δυναστική λατρεία η οποία όμως αποκτά ειδικό χαρακτήρα και περιορίζεται
σε συγκεκριμένες πόλεις χωρίς να είναι πάντοτε αποδεκτή από την τοπική θρησκευτική αρχή. Σε κάθε περίπτωση η δυναστική λατρεία εισήχθη από τον
Πτολεμαίο Β’ και προσδέθηκε στην προυπάρχουσα λατρεία του Αλεξάνδρου στην Αλεξάνδρεια.
According to Egyptian tradition, Pharaoh had speciîc identiîable attributes. He wore a headdress or crown, carried certain symbols (sceptres) in his hands, and
wore garments that followed the norms of a 3,000 year‐old tradition with some adjustments and changes. When it comes to iconography and identifying pharaohs,
the in^luences can be unilateral. It is not always clear whether the ancient Egyptian cults and rituals were imposed upon the Ptolemies or whether the imported
Greek religion was beneîcially grafted on to local elements. The living Pharaoh‐Ptolemy was still the eye of Horus, his incarnation on earth, and became Osiris
when he died. The priests serving each dynasty’s protector god oversaw Pharaoh’s worship. Dynastic cult was also established in Egypt, but had a particular
character. It was limited to speciîc cities and was not always accepted by local religious authority. Either way, dynastic cult was introduced by Ptolemy II and
associated with the pre‐existing cult of Alexander in Alexandria.
Κόρες του Άρη σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή της
μυθολογίας οι Αμαζόνες είναι γνωστές για την πολεμική
φύση τους, ενώ η γυναικεία πλευρά της προσωπικότητάς
τους περιορίζεται στη γέννηση παιδιών με απώτερο σκοπό
τη διαιώνιση των κοριτσιών πολεμιστριών.
Απεικονίστηκαν ακόμη και ως Πέρσες προερχόμενοι από
την Ανατολή. Φιλοξενήθηκαν στις δυτικές μετόπες του
Παρθενώνα στη μάχη τους εναντίον των Ελλήνων.
Παρουσιάστηκαν ανάγλυφα στην ασπίδα του
χρυσελεφάντινου αγάλματος της Αθηνάς Παρθένου αλλά
και ως ανάγλυφα σε διάφορους γνωστούς ναούς της
αρχαιότητας.
Τρεις τύποι Αμαζόνας αναγνωρίζονται στη γλυπτική
παράδοση της αρχαιότητας ενώ ο Πλίνειος αναφέρει
τέσσερις γλύπτες με αναγνωρίσιμο τύπο Αμαζόνας, τον
Πολύκλειτο, τον Φειδία, τον Κρησίλα και τον άγνωστο
Αργείο Φράδμονα.
H Αμαζόνα της συλλογής φορεί κοντό χιτώνα ζωσμένο στη
Διάφορες κεφαλές Ρωμαϊκής περιόδου, 1ος‐3ος αι. μ. Χ. μέση. Στηρίζεται στο δεξί σκέλος και τραβά το άνετο
αριστερό προς τα πίσω πατώντας στα ακροδάκτυλα. Η
Various heads of the Roman Period, 1st‐3rd c. AD κίνηση των χεριών είναι δυσερμήνευτη.
Daughters of Ares, according to the prevailing myth, the

Amazons were known for their warlike nature, their female
side being limited to childbirth with a view to perpetuating
their race of women warriors.
The Amazons were even depicted as Persians originating
from the East. Scenes of their battle against the Greeks
decorated the west metopes of the Parthenon. They were also
appeared in relief on the shield of the gold and ivory statue of
Athena Parthenos and on various temples in antiquity.
Ancient sculptors produced three iconographic types of
Amazons, whereas Pliny mentions four artists, Polycleitus,
Phidias, Kresilas, and the unknown Argive Phradmon, each
having a distinctive type of Amazon.
This Amazon wears a short tunic belted at the waist. She rests
her weight on her right leg, leaving the left leg behind,
casually resting on the toes. The gesture of the hands is
difNicult to interpret.
Άγαλμα τραυματισμένης αμαζόνας

Μάρμαρο. Ρωμαϊκό αντίγραφο κλασικού πρωτότυπου
1ος-2ος αι. μ. Χ.
Statue of wounded Amazon

Γυναικείες κεφαλές. Ελληνορωμαϊκή περίοδος, 3ος π. Χ.‐4ος μ. Χ.
Marble. Roman copy of a Classical Period original
Female heads. Greco‐Roman Period, 3rd BC‐4th AD 1st-2nd c. AD
Πίνδαρος «Κυβέλα, μάτερ θεών» Pindar, Cybele, Mother of the gods
14ος Ομηρικός Ύμνος «Εις Μητέρα Θεών» Homeric Hymn 14 to the Mother of the
Gods
που έχει χαρά της τη βουή από τύμπανα και
κρόταλα, τον ήχο των αυλών, των λύκων τις “She is well-pleased with the sound of
κραυγές, των λιονταριών με μάτια rattles and of timbrels, with the voice of
αστραποβόλα, τα όρη τα πολύβουα, τους Elutes and the outcry of wolves and
δασωμένους τόπους bright-eyed lions,
with echoing hills and wooded
coombes.”
(transl. H.G. Evelyn-White, Cambridge, MA. / Lon-
don, 1914)
Η Κυβέλη είναι μία φρυγική θεά της οποίας Cybele was a Phrygian goddess, whose
η λατρεία εξαπλώθηκε στον τότε γνωστό cult spread throughout the known
κόσμο. Από νωρίς ταυτίστηκε με την world. Early on she was identiîed with
προελληνική Μεγάλη θεά. Η Κυβέλη έγινε the pre‐Hellenic Great Goddess. Cybele
εύκολα αποδεκτή αφού οι ιδιότητές της was readily accepted in the Greek
συνέπιπταν με εκείνες ήδη γνωστών world, since her properties coincided
ελληνικών θεοτήτων όπως η Δήμητρα, η with those of already known Greek
Αθηνά, η Άρτεμη και η Αφροδίτη. deities such as Demeter, Athena,
Η συγκεκριμένη ένθρονη Κυβέλη φέρει Artemis, and Aphrodite.
αθροιστικά τα χαρακτηριστικά της θεάς σε
This enthroned Cybele combines all of
ένα γλυπτό. Η θεά καθιστή φορά χιτώνα
the goddess’s features in one sculpture.
και ιμάτιο αρκετά σχηματικά αποδοσμένα.
She wears a schematically rendered
Με το αριστερό χέρι κρατά τύμπανο, ενώ
chiton and himation, holds a drum in
στην αγκαλιά της έχει το κέρας της
her left hand and a bowl in her right. A
αφθονίας. Στο δεξί κρατά φιάλη. Αριστερά
horn of plenty rests on her lap. Two
και δεξιά του θρόνου της βρίσκονται τα δύο
lions, also attributes of the goddess,
χαρακτηριστικά λιοντάρια της θεάς.
stand on either side of the throne.
Αν και χρονικά απομακρυσμένο, πιθανόν η
συγκεκριμένη εικόνα να ακολουθεί το Although not of the same period, this
βασικό τύπο του έργου του Αγοράκριτου, particular image may follow the basic
δηλαδή του λατρευτικού αγάλματος της type of a cult statue of Cybele by
θεάς που βρισκόταν στο Μητρώο της Agoracritus, which stood in the
Αγοράς των Αθηνών που κατασκεύασε ο Athenian Agora’s Metroon and was
σπουδαίος γλύπτης με την ευκαιρία των created for the building’s inauguration.
εγκαινίων του Μητρώου.
Πήλινα αγαλματίδια
Ελληνιστική περίοδος
Αγαλματίδιο της Θεάς Κυβέλης. Ασβεστόλιθος. Ρωμαϊκή περιόδος, 3ος αι. μ. Χ.
Clay stattuettes
Statuette of goddes Cybele. Limestone. Roman Period, 3rd c. AD Hellenistic Period

Γυναικείες κεφαλές με περίτεχνη κόμμωση / Female heads with elaborate hairstyle
Αγαλματίδιο γυναίκας σε στάση λατρείας ‐ Ιθυφαλλική μορφή ‐ Νεαρός ιππέας
Statuette of a female worshipper ‐ Ithyphallic îgure ‐ Young cavalier Αγαλματίδια σκύλου και χήνας / Figurines of a dog and a goose

Ώρος το παιδί, γιος της Ίσιδος και του
Οσίριδος Horus the child, son of Isis and Osiris
Στα Κείμενα των Πυραμίδων υπάρχει αναφορά The Pyramid Texts mention a “child with
στο «παιδί με το δάκτυλο στο στόμα». his înger in his mouth”. Harpocrates is
Ο Αρποκράτης αναφέρεται για πρώτη φορά με το thus referred to for the îrst time in
όνομα αυτό γύρω στο 1000 π. Χ. approximately 1000 BC.
Η απεικόνιση του Αρποκράτη υιοθετεί τη βασιλική The representation of Harpocrates
εικονογραφία, φορά στέμμα, δικαιολογώντας με follows royal iconography: the child
τον τρόπο αυτό ότι είναι παιδί θεών και μάλιστα wears a crown, indicating that he was
της Ίσιδας και του Όσιρι. Στην πραγματικότητα, born of gods, Isis and Osiris. In fact, the
ο Αρποκράτης είναι η παραφθορά του ήχου του name “Harpocrates” came from a
αρχαίου αιγυπτιακού «Χορ-πα-χερέντ», ονόματος corruption of the sound of the ancient
του νεαρού θεού που έφθανε στα αυτιά των Egyptian Hor-pa-khered by the Greeks,
Ελλήνων, οι οποίοι είχαν από νωρίς εγκατασταθεί who had settled in Egypt early on. In
στην Αίγυπτο. «Χορ-πα-χερέντ» στην ιερογλυφική hieroglyphic, Hor-pa-khered means
σήμαινε «Ώρος το παιδί». “Horus the child”.
Η γλυκειά απεικόνιση του παιδιού με τον δείκτη Plutarch described the endearing image
στο στόμα από τον Πλούταρχο περιγράφηκε ως of a child with his pointer in his mouth as
«εχεμυθίας και σιωπής σύμβολον». a “symbol of discretion and silence”.
Το δάκτυλο στο στόμα είναι σύμβολο αθωότητας The înger in the mouth was a symbol of
και ο Αρποκράτης παρουσιάζεται συνήθως γυμνός innocence, and Harpocrates is usually
ως ένα νεογέννητο μωρό. Φέρει στο δεξί μέρος του shown naked as a newly born baby.
κεφαλιού τον χαρακτηριστικό πριγκιπικό He features the characteristic princely
βόστρυχο και το διπλό στέμμα της Άνω και της lock on the right side of his head and the
Κάτω Αιγύπτου. double crown of Upper and Lower Egypt.
Μεγαλώνοντας, ο έφηβος Ώρος θα θριαμβεύσει Growing up, the teenager Horus
επί του θείου του Σεθ και θα αποκαταστήσει με τη triumphed over his uncle Seth and
βοήθεια της μητέρας του Ίσιδας τον πατέρα του restored his father Osiris to life with the
Όσιρι. Διασφαλίζει ο Ώρος με τον τρόπο αυτόν την help of his mother Isis. Thus, Horus
ανάμνηση του Όσιρι τόσο στην επίγεια όσο και ensured remembrance of Osiris both in
στη μετά θάνατον ζωή. terrestrial life and the afterlife.
Η ταφική παράδοση της Αιγύπτου θέλει τον According to Egyptian funerary tradition,
πρωτότοκο γιο της οικογένειας να αναλαμβάνει a family’s eldest son takes on the funerary
τον επικήδειο ρόλο του ως «γιου αγαπημένου». role of “favourite son”. The established
Σύμφωνα με τη συνηθισμένη φόρμουλα «το όνομα formula wishes that “[name of father]
του (πατέρα) να ζήσει για πάντα, χωρίς να lives forever without knowing disaster,
γνωρίσει την καταστροφή, στην αιωνιότητα» : for eternity”.
Τα αγαλματίδια αυτά θα είχαν διαφορετικές These statuettes had various uses, since
χρήσεις καθώς βρέθηκαν σε ιδιωτικές οικίες, σε they were found in private homes, tombs,
τάφους αλλά και σε ιερά ως αφιερώματα. and sanctuaries as offerings.

Αριστοφάνης Όρνιθες 695‐697 Aristophanes, Birds 695‐697
Ένα ανεμόδαρτο αυγό, απ’όπου, σαν ήρθε η ώρα “a germless egg […] and from this, after the
βγήκε ο φλογερός ο Έρωτας, με χρυσά φτερά revolution of long ages, sprang the graceful
ν’αστράφτουν στη ράχη του» Eros with his glittering golden wings”
(transl. Eugene O’Neill, Jr., New York, 1938)
Μπορεί ο γιος της Αφροδίτης Έρως να ταυτίζεται

με τη θεοποίηση του ερωτισμού μέσα από το
αρσενικό αφηρημένο ουσιαστικό από το οποίο Although Aphrodite’s son Eros is
προέρχεται, ωστόσο ως γιος της Αφροδίτης identiîed with deiîed eroticism because
εμφανίζεται από τον 7ο αι. και ύστερα με πολλές of the abstract noun he is named for, he
διαφορετικές εκδοχές ως προς τον πιθανό only appeared as the goddess’ son from
πατέρα του. the seventh century BC onwards, with
O Ώρος είναι ο γιος της Ίσιδας και του Όσιρι και many different versions as to his possible
γεννήθηκε για να επιβεβαιώσει την ισχύ του father.
πατέρα του και να επικυρώσει τη διαδοχή του Horus, the son of Isis and Osiris, was born
βασιλικού ρόλου του. Δεν θα πρέπει ωστόσο ποτέ to conîrm his father’s power and
να ξεχνούμε ότι είναι ο υπεραμύνων Ώρος, succession right. It should not be
ο εκδικητής του πατέρα του έναντι του τρομερού forgotten, however, that he is also the
θείου του Σεθ, ταυτισμένου στη συνείδηση των defending Horus, his father’s avenger
αρχαίων Ελλήνων με τον Τυφώνα. against his fearful uncle Seth, identiîed in
Η σχέση της μητέρας με το παιδί παραμένει ancient Greek belief with Typhon.
πολύπλοκη ενώ αποδίδεται εικονιστικά με τον πιο The relationship between mother and
τρυφερό τρόπο στο στιγμιότυπο του θηλασμού child remains complex and is illustrated in
που η τέχνη έχει αποκρυσταλλώσει στον τύπο της a most affectionate manner through the
«γαλακτοτροφούσας» Ίσιδα γνωστής και ως Ιsis act of nursing in the iconographic type of
lactans στη λατινική της μορφή. Isis lactans.
Στο Συμπόσιον του Πλάτωνος διατυπώνεται In the Symposium, Plato states

χαρακτηριστικά: «Δεν υπάρχει Αφροδίτη χωρίς characteristically: “There is no Aphrodite
τον Έρωτα». Ο Πλάτων θα αφιερώσει και το without Eros”. Plato dedicated both the
Συμπόσιον και τον Φαίδρο στον έρωτα. Symposium and Phaedrus to love.

Lace carved in white marble is the impression given by
the sculpted surface of a capital. The old Corinthian
motif of the acanthus leaf serves the decorative needs of
the new religion, which adopts it and arranges it in
different ways.
The transition from ancient Egyptian religion to
Christianity in Early Christian Egypt was inoculated with
the thought and ideas of hieroglyphic writing.
A new language‐Coptic‐was born, and a new script
strongly captures the meanings of the new era through
the sounds of the old.
Master craftsmen, heirs of excellence in stone carving,
give life to each creation, offering the most excellent of
choices.
Μια δαντελένια αίσθηση σμιλεμένη πάνω στο λευκό μάρμαρο.

Αυτό προσλαμβάνει κανείς όταν αντικρίζει τη δουλεμένη
επιφάνεια ενός κιονόκρανου. Το παλαιό κορινθιακό μοτίβο
με την άκανθα εξυπηρετεί τις διακοσμητικές ανάγκες και
της νέας θρησκείας, η οποία το υιοθετεί και το διευθετεί σε
μορφές ποικίλες.
Το πέρασμα από την αρχαία αιγυπτιακή θρησκεία στην
πρωτοχριστιανική Αίγυπτο της νέας θρησκείας μπολιάστηκε με
τη σκέψη και τις ιδέες της ιερογλυφικής γραφής. Μία νέα γλώσσα
γεννιέται, η κοπτική και μία νέα γραφή αποτυπώνει σθεναρά τα
νοήματα της νέας εποχής μέσα από τους ήχους της παλαιάς.
Τεχνίτες πανάξιοι, κληρονόμοι της αριστείας στην επεξεργασία
της πέτρας δίνουν πνοή σε κάθε δημιουργία τους προσφέροντας
την άριστη των επιλογών.
Πρωτοχριστιανικό κιονόκρανο, 325‐641 μ. Χ. Πρωτοχριστιανικά κιονόκρανα, 325‐641 μ. Χ.

Early Christian capital, 325‐641 AD Early Christian capitals, 325‐641 AD
Λίθινο στόμιο υδρορρόης σε μορφή ανθρώπινου προσώπου.
Ρωμαϊκή‐ύστερη ρωμαϊκή περιόδος, 2ος‐4ος αι. μ. Χ.
Stone water spout in the form of a human face.

Roman‐Late Roman Period, 2nd‐4th c. AD
Κούπες και πινάκια μαμελουκικής εγχάρακτης εφυαλωμένης κεραμεικής.
Αίγυπτος, Συρία, 13ος‐15ος αι.
Πολύχρωμα πλακίδια τύπου Ιζνίκ. Οθωμανική περίοδος, 16ος‐17ος αι.
Bowls and dishes of Mamluk sgrafîato ware.
Isnik polychrome tiles. Ottoman Period, 16th‐17th c. Egypt, Syria, 13th‐15th c.

Διάφοροι λύχνοι της ρωμαϊκής και βυζαντινής περιόδου, 1ος‐7ος αι.
Various lamps of the Roman and Byzantine Period, 1st‐7th c.
Η ανάγκη του ανθρώπου να παρατείνει το The human need to extend

φως της ημέρας στους εσωτερικούς χώρους daylight indoors, in the home
της οικίας του ή της εργασίας του, τον or workplace, led to the
οδήγησε στη δημιουργία λυχναριών. invention of the lamp. A
Το απλό λυχνάρι σε γενικές γραμμές lamp generally comprises a
αποτελείται από μία λαβή, ένα άνοιγμα handle, a body (reservoir)
τροφοδοσίας με καύσιμο, συνήθως λάδι, with îlling hole for the fuel
στο πάνω μέρος του σώματός του, ένα (usually oil) on the top, and a
μυκτήρα με μία άλλη οπή στην άκρη του nozzle with wick hole at the
από όπου περνούσε το φυτίλι. tip.
Η διάρκεια καύσης και φωτισμού How long a lamp burned
εξαρτιόταν από την χωρητικότητα της depended on the size of the
δεξαμενής λαδιού και από τα ανοίγματα, αν oil reservoir and the number
δηλαδή το λυχνάρι έχει περισσότερα από of wicks.
ένα φιτίλια. A lamp’s shape, colour, and
Η ποικιλία σε σχήματα, χρώματα, ένταση light intensity dependent
φωτός είναι άμεσα εξαρτώμενη από τις directly on the speciîc needs
συγκεκριμένες ανάγκες του συγκεκριμένου the lamp served. A variety of
λυχναριού. decorative motifs—^loral
Η διακόσμησή του με φυτικά σύμβολα, and geometric, scenes of
Αγγείο ισλαμικής στιλβωμένης κεραμεικής. γεωμετρικά σχήματα ή σκηνές καθημερινής daily life, etc.—were at the
Αίγυπτος, Περσία, 11ος-15ος αι.
ζωής αλλά και ποικιλία άλλων θεμάτων buyer’s disposal.
τίθεται στη διάθεση και τις ανάγκες του The wick hole’s often
Islamic glazed pottery.
αγοραστή. blackened surface betrays a
Egypt and Persia, 11th-15th c.
Συγκινητική είναι η μαυρισμένη συχνά lamp’s use before it was
επιφάνεια των οπών καύσης που προδίδουν dedicated to a sanctuary or
τη χρήση τους πριν αυτά αφιερωθούν σε placed inside a tomb as
κάποιο ιερό ή τοποθετηθούν σε τάφο ως grave gift, a valuable
κτέρισμα, πολύτιμο βοηθητικό στοιχείο για accessory for the deceased’s
τη μετά θάνατον ζωή του ιδιοκτήτη τους afterlife for it provided
εξασφαλίζοντάς του το πολύτιμο φως σε valuable light on a practical
πρακτικό και συμβολικό επίπεδο. and symbolic level. Finally, in
Πινάκια τύπου Σουλταναμπάντ.
(Μογγόλοι - Ιλχανίδες) Ιράν, Τέλος στην αιγυπτιακή σκέψη η ύπαρξη Egyptian thought, the
Περσία, Αίγυπτος, Συρία, 13ος-15ος αι. του ανθρώπου δικαιολογείται στην πράξη existence of man is justiîed
από την ύπαρξη της σκιάς η οποία by the existence of his
Plates of the Sultanabad type (Mongols - Ilchanides) Iran, διαγράφεται με τη σειρά της χάρη στο Λύχνοι, Αίγυπτος, Αλεξάνδρεια, Κάϊρο, 11ος‐15ος αι. shadow, which only appears
Persia, Egypt, Syria, 13th-15th c. ηλιακό φως. Lamps, Egypt, Alexandria, Cairo, 11th‐15th c. because of sunlight.

Τεφροδόχα αγγεία που έλαβαν το όνομά Ash urns named for the
τους από την περιοχή που πρώτα Alexandrian necropolis at Hadra,
ανακαλύφθηκαν σε σημαντικό αριθμό στο where they were Nirst excavated in
τέλος του 19ου αιώνα, την αλεξανδρινή great numbers in the late
νεκρόπολη Χάδρα. Φυτικά και άλλα μοτίβα nineteenth century. Their neck,
διακοσμούν περίτεχνα το λαιμό, την κοιλία, body, and base are decorated with
τη βάση του αγγείου. Συχνά με μελάνι intricate vegetal and other motifs.
φέρουν επιγραφές με το όνομα του Often, the deceased’s name and
θανόντος καθώς και την χρονολογία date of death are inscribed with
θανάτου του. ink.
Ωστόσο, η σύγχρονη έρευνα απέδειξε ότι τα Modern scholarship, however,
περίφημα αυτά αγγεία, προέρχονται από showed that these famous vases,
την δυτική Κρήτη, αλλά εξάγονταν στην which served as ash urns, were
Αίγυπτο. Υπάρχουν όμως και τοπικά produced in West Crete and
αλεξανδρινά εργαστήρια που θα μιμήθηκαν exported to Egypt. Local
την κρητική παραγωγή. Alexandrian workshops imitated
Η πρακτική της καύσης ήρθε σύντομα σε the Cretan imports.
αντίθεση με την παραδοσιακή φαραωνική The practice of cremation opposed
αντίληψη και μέθοδο της ταρίχευσης. Δύο the traditional Pharaonic concept
διαφορετικοί κόσμοι βρέθηκαν σε and method of mummiNication.
σύγκρουση. Δύο διαφορετικά συστήματα Two different worlds were in
θεώρησης του κόσμου πέρα από τον θάνατο conNlict. Two different views of the
συνέπλευσαν για ένα διάστημα στην afterlife coexisted for a time in the
αλεξανδρινή νεκρόπολη. Η καύση είναι η Alexandrian necropolis. Cremation
μέθοδος που εισήχθη στην Αίγυπτο ως was introduced in the Nile Delta by
αποτέλεσμα της εισόδου των Ελλήνων ήδη the Greeks as early as the seventh
από τον 7ο αιώνα στο Δέλτα και την εποχή century BC and again in the
των Πτολεμαίων. H ταρίχευση διατηρήθηκε Ptolemaic period. The practice of
ως πρακτική μέχρι και τους πρώτους αιώνες mummiNication survived until the
επικράτησης της νέας θρησκείας και, αν και Nirst centuries of Christianity,
τροποποιήθηκε μερικώς, διατήρησε τις maintaining its basic principles,
βασικές αρχές της μέχρι την πλήρη although partially modiNied, until
κατάργησή της. it was completely abolished.
Ταφική υδρία τύπου Χάδρας. Ταφική υδρία τύπου Χάδρας.

Αλεξάνδρεια. Ελληνιστική περίοδος, 3ος π. Χ. αι. Αλεξάνδρεια. Ελληνιστική περίοδος, 3ος π. Χ. αι.
Funerary Hydria of Hadra type. Funerary Hydria of Hadra type.

Alexandria. Hellenistic Period, 3rd c. BC Alexandria. Hellenistic Period, 3rd c. BC
Θωράκιο με ανάγλυφη διακόσμηση σταυρού ‐ Μαρμάρινο αγαλματίδιο κριαριού.
Πρωτοχριστιανική περίοδος, 325‐641 μ. Χ.
Panels with relief decoration of a cross ‐ Marble statuette of a sheep or ram

Early Christian Period, 325‐641 AD
Επιζωγραφισμένες επιτύμβιες στήλες, 1ος‐3ος αι. μ. Χ.

Painted grave stelai, 1st‐3rd century AD
Σχεδόν πάνω στον κανωπικό κλάδο του Δέλτα του Νείλου, στην αρχαία Τερένουθι, σημερινή ελ Τερράνα (Kom Abu Billo) βρέθηκαν
περισσότερες από 420 στήλες που χρονολογούνται από τον ύστερο πρώτο έως τον πρώιμο τρίτο αιώνα μ.Χ. Στην πόλη έζησαν μικτοί
πληθυσμοί. Οι δύο στήλες παρουσιάζουν εύγλωττα τον θρησκευτικό συγκρητισμό που χαρακτηρίζει την εποχή με στοιχεία τόσο ελληνικά όσο
και φαραωνικά. Το τσακάλι και το γεράκι υπονοούν τον Άνουβι και τον Ώρο, θεούς που διατηρούν την ισχύ τους ακόμη και σε αυτά τα
πρωτοχριστιανικά χρόνια. Η τράπεζα προσφορών παραμένει ένα φαραωνικό μοτίβο ενυφασμένο δημιουργικά με το μοτίβο της ελληνιστικής
κλίνης, ενώ η θανούσα κρατά έναν σκύφο στο δεξί χέρι. Δυστυχώς δε σώζεται η επιγραφή με το όνομα των θανόντων.
More than 420 stelai dating from the early îrst to the early third centuries AD were discovered in ancient Terenuthis, modern el‐Terrana (Kom
Abu Billo), near the Canopic branch of the Delta. The city was inhabited by a mixed population. The two stelai eloquently illustrate the religious
syncretism of Greek and Pharaonic elements that characterizes this period. The jackal and falcon are references to the gods Anubis and Horus,
Λίθινες σφραγίδες who remained popular in the early years of Christianity. The Pharaonic motif of the offering table is creatively combined with the motif of the
Stone stamps Hellenistic bed, and the deceased holds a Greek skyphos in her right hand. Unfortunately, the inscription naming the deceased is missing.

Κείμενα από εικόνες, κείμενα από γράμματα, Texts made of images, texts made of
από γραμμές, σχήματα ομιλούντα. Το κείμενο είναι letters, lines, speaking shapes. A text is
ο τρόπος που διαλέγει ο κάθε πολιτισμός να the way a culture chooses to
αποτυπώσει σε όποια επιφάνεια τη σκέψη του. transcribe thought on whatever
Στην πράξη, το κείμενο αποτελεί την υλική surface. In practice, a text is the
πραγμάτωση του λόγου. Ο συνδυασμός κάθε physical realization of speech. The
σημείου με ένα ή περισσότερα άλλα μπορεί να combination of a sign with one or
σημάνει κάτι, συγκεκριμένο ή αφηρημένο. more other signs can mean something
Η γραφή κωδικοποιεί, νοηματοδοτεί, διευκολύνει concrete or abstract. A script encodes,
την αναγνώριση και την επικοινωνία του gives meaning, and facilitates the
νοήματος. Οι χαμιτο‐σημιτικές γραφές identiîcation and communication of
χρησιμοποίησαν με έμφαση έναν σκελετό meaning. The Hamito‐Semitic scripts
συμφώνων, ο οποίος έμεινε απογυμνωμένος από used a structure of consonants
μαλακούς ήχους. Αυτοί προστέθηκαν στη stripped of soft sounds, which were
συνέχεια. Παράλληλα, και ίσως λίγο αργότερα, added later. At the same time, and
από τη δεύτερη προχριστιανική χιλιετία οι perhaps a little later, from the second
ελληνικές γραφές, οι συλλαβικές Γραμμικές Α millennium BC, Greek scripts, the
Τράπεζα προσφορών. Μέσο Βασίλειο, 2030‐1640 π. Χ.
(μινωική) και Β (μυκηναική) παρείχαν ευρέως syllabic Linear A (Minoan) and B
Offering table. Middle Kingdom, 2030‐1640 BC
τη δυνατότητα των φωνηέντων, ενώ με την (Mycenaean) enabled the wide use of
Πινάκιο τύπου Σουλταναμπάντ ‐ πινάκιο μαμελουκικής εγχάρακτης εφυαλωμένης κεραμικής ‐ μαρμάρινη στήλη με πρώιμη κούφικη γραφή
υιοθέτηση της ευφυούς επινόησης του vowels. The invention of the alphabet
αλφαβήτου, πλέον περισσότεροι άνθρωποι θα gave more people access to a system Plate of the Sultanabad type ‐ dishe of Mamluk sgrafîato ware ‐ marble stela bearing early Kuîc inscriptions
είχαν πρόσβαση σε ένα σύστημα που γινόταν that was more readily understood,
αντιληπτό ευκολότερα, αφού στηριζόταν σε since it was based on clear
σαφείς αντιστοιχίες λίγων και συγκεκριμένων correspondences of a few speciîc
ήχων, συμφώνων και φωνηέντων. sounds, consonants and vowels.
Η γραφ ή δ ια μ έ σ ου τω ν α ιώ νω ν
Wri tin g ove r t h e ce n tu ri e s
Πρωτοχριστιανική επιτύμβια στήλη

Early Christian grave stele
Σφραγίδα πρόσφορου με τη μορφή του Μαρμάρινες στήλες με πρώιμη κούφικη γραφή. Αίγυπτος, 8ος αι. μ. Χ.
Αγίου Γεωργίου. Μονή του Αγίου Σάββα
Marble Stelae Bearing Kuîc Inscriptions. Egypt, 8th century AD
Stamp for prosphoron with îgure
of St. George. St. Sabbas Monastery
Χάλκινο νόμισμα της ύστερης ρωμαϊκής περιόδου

Bronze Late Roman coin

Θησαυρός νομισμάτων είναι το σύνολο των νομισμάτων μαζί σε απόκρυψη προφυλαγμένα με διάφορους τρόπους και σε διάφορα
μέσα. Ποικίλες εξηγήσεις δύνανται να δοθούν για την απόκρυψη ενός θησαυρού, από την αμιγώς πρακτική ανάγκη προστασίας
μέχρι την κάλυψη των συναισθηματικών αναγκών του ιδιοκτήτη ενός θησαυρού. Τα τυχαίως απωλεσθέντα νομίσματα ή ακόμη και
εκείνα που «αναδύονται» από αρχαία ναυάγια προβάλλουν μία καθορισμένη ιστορική στιγμή σε μία συγκεκριμένη περιοχή, και
αυτό αποτελεί μία πολύτιμη πληροφορία της διαδρομής που το ναυαγισμένο πλοίο ακολούθησε μέσα από διαδοχικές πόλεις
προκειμένου να παραλάβει το φορτίο του.
Αν ο θησαυρός βρεθεί σε τάφο τότε αποκτά την ίδια συναισθηματική αξία με εκείνη του οβολού που πρέπει να πληρωθεί στον
βαρκάρη για να περαιωθεί ο νεκρός στην αντίπερα όχθη. Μία εχθρική εισβολή, μία εσωτερική διαμάχη, μία εμφύλια σύρραξη είναι
μία ανάγκη επείγουσα και τότε όλα τα περιουσιακά στοιχεία πρέπει να αποκρυβούν. Βεβαίως μπορεί να είναι και μία πιο απλή
εξήγηση της απόκρυψης θησαυρών νομισμάτων, αυτή της απλής ανάγκης του ανθρώπου να διασφαλίσει το μέλλον του
αξιοποιώντας σε ύστερο χρόνο την περιουσία του.
A coin hoard is a collection of coins that was purposely hidden with the intention of later recovery. A hoard may have been hidden
for various reasons, from the purely practical need to protect its contents to the owner’s emotional needs. Coins that were lost acci‐
dentally or those found in ancient shipwrecks mark a îxed historical moment in a given region, and this is valuable evidence on the
wrecked ship’s maritime route and succession of harbour cities where it loaded its cargo.
If the hoard is found in a tomb, it acquires the emotional value of the obol to be paid to the boatman who ferried the deceased to the
other side of the river. Enemy invasion, internal con^lict, and civil war create the urgent need to conceal one’s assets.
Of course, there is also a more simple explanation for hidden coin hoards, the simple human need to ensure one’s future by drawing
on one’s property at a later date.

Χάλκινα πτολεμαϊκά νομίσματα, 306‐30 π. Χ.
Bronze ptolemaic coins, 306‐30 BC
Επάργυρα και χάλκινα Αλεξανδρινά ρωμαϊκά νομίσματα. Από τον Νέρωνα στον Μάρκο Αυρήλιο, 54‐161 μ. Χ.
Μικρές σημαίνουσες πινακοθήκες, εικόνες ηγεμόνων, συμβόλων, αρχιτεκτονικών μελών, ζώων, φυτών, τα νομίσματα είναι φορείς των
Billon and bronze Roman Alexandrian coins. From Nero to Marcus Aurelius, 54‐161 AD
μηνυμάτων για τα οποία επιλέγησαν. Τα νομίσματα σηματοδοτούν τη συγκεκριμένη περίοδο ύπαρξης τους φωτίζοντας την συχνά με
πληροφορίες πολύτιμες και ιστορικά αξιοποιήσιμες.
Ίσις Φαρία, Σάραπις, Πτολεμαίοι, Κλεοπάτρα, Ρωμαίοι αυτοκράτορες, εικόνες των πρωταγωνιστών της ελληνιστικής και ρωμαϊκής
εποχής οι οποίοι αναγνώρισαν στην Αίγυπτο ένα στρατηγικής σημασίας τόπο, έναν πολιτισμό ζωοδότη, ή απλώς ένα σιτοβολώνα.
Τα νομίσματα έχουν δύο όψεις οι οποίες απεικονίζουν στους εμπροσθότυπους συχνά κεφαλές βασιλέων και βασιλισσών,
αυτοκρατόρων και στους οπισθότυπους συμπληρωματικά θέματα: χάλκινη δραχμή με απεικονιζόμενο τον αυτοκράτορα να κρατά
κλαδί φοίνικα, Διόνυσος σε άρμα ελεφάντων, ο αυτοκράτορας Γαλέριος, η Καρχηδόνα που κρατάει φρούτα στα δυο της χέρια, Genio
Imperatoris που κρατά πάτερα και κέρας αμάλθειας, δύο στρατιωτικοί με λόγχες εκατέρωθεν στρατιωτικών συμβόλων, είναι κυρίως
θέματα των ρωμαϊκών νομισμάτων.
Βυζαντινά και αραβικά νομίσματα πλαισιώνουν το ευρύ φάσμα της πολιτισμικής συναλλαγής που γνώρισε η Αλεξάνδρεια επί αιώνες.
Οι περιεκτικές βραχυγραφίες συμπυκνώνουν το νόημα μιας ολόκληρης πρότασης και τονίζουν την αλληλουχία των λέξεων με το
ανάλογο περιεχόμενο.
Coins, these small yet signiîcant picture galleries strewn with images of rulers, symbols, architectural elements, animals, and plants,
carry the messages for which they were chosen. Coins mark their speciîc period of manufacture, often illuminating it with valuable
historical information.
Isis Faria, Serapis, the Ptolemies, Cleopatra, Roman emperors, images of the protagonists of the Hellenistic and Roman period who saw in
Egypt a place of strategic importance, a life‐giving culture, or simply a granary.
Coins have two sides, the obverse, which often depicts busts of kings, queens, and emperors, and the reverse, which features
complementary motifs: a bronze drachma with an emperor holding a palm branch, Dionysus on a chariot pulled by elephants, Emperor
Galerius, Carthage holding fruit in both hands, a Genio Imperatoris holding a patera and cornucopia, two soldiers with spears on either
side of military symbols, all motifs frequently depicted on Roman coins.
Byzantine and Arabic coins further illustrate the wide range of cultural transactions that took place in Alexandria for centuries. The Χάλκινα ρωμαϊκά Αλεξανδρινά νομίσματα. Εποχής Αντωνίνου Πίου, 138‐161 μ. Χ.
comprehensive abbreviations encapsulate the meaning of a whole sentence and underline the sequence of words with similar content. Bronze Roman Alexandrian coins. Era Antoninus Pius 138‐161 AD
112 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 113

Χάλκινα νομίσματα της ύστερης ρωμαϊκής περιόδου
Bronze Late Roman coins
Επάργυρα και χάλκινα ρωμαϊκά Αλεξανδρινά νομίσματα Βυζαντινά νομίσματα (Αίγυπτος & Κωνσταντινούπολη), 6ος‐11ος αι.
Billion and bronze Roman Alexandrian coins Αραβικά και Οθωμανικά νομίσματα (Αίγυπτος), 7ο‐18ος αι.
Byzantine coins (Egypt & Constantinople), 6th‐11th c.

Arab and Ottoman coins (Egypt), 7th‐18th c.

In the nineteenth century, a number of Greeks
living in Egypt showed a sincere and deep
interest in the history and archeology of the
land that became their second home.
Among them was Tassos Neroutsos from
Athens. A physician in the Khedive court in
Alexandria, Neroutsos climbed the hierarchy of
the health sector to become president of the
Alexandrian medical council. Moderate in his
expression, with low social visibility by
conviction but great social recognition,
Neroutsos published numerous high‐quality
archaeological studies, the îrst to be published
in Greek. He is best known, however, for his
work L’ancienne Alexandrie. Étude archéologique
et topographique, which gave him international
acclaim among archaeologists and was later
translated into Greek.
Georgios Vrachypedis was a native of Samos,
who worked and excelled in Egypt as highschool
headmaster and journalist. He belonged to that Η Αίγυπτος του 19ου αι. ευτύχησε να αριθμεί σημαντικούς Έλληνες με ειλικρινές και βαθύ ενδιαφέρον για την ιστορία και την αρχαιολογία του τόπου
generation of teachers with solid education and που τους φιλοξένησε με τόση θαλπωρή. Μεταξύ αυτών ο Αθηναίος Τάσσος Νερούτσος. Γιατρός της χεδιβικής αυλής στην Αλεξάνδρεια ανελίχθηκε
strong ideals. He died on 24 February 1921 in σταθερά στην ιεραρχία στον τομέα της υγείας μέχρι το βαθμό του προέδρου του ιατροσυμβουλίου που λειτουργούσε τότε στην Αλεξάνδρεια.
Jerusalem, where he served at times in the Μετριοπαθής στην έκφραση, με χαμηλή κοινωνική προβολή εκ πεποιθήσεως αλλά μεγάλη κοινωνική αναγνώριση ο Νερούτσος δημοσίευσε πλήθος
schools of the Holy Sepulchre. αρχαιολογικών μελετών υψηλού επιπέδου για πρώτη φορά σε ελληνική γλώσσα. Το έργο ωστόσο, το οποίο θα του προσφέρει διεθνή αναγνώριση
Constantios of Sinai was Patriarch of στον τομέα της αρχαιολογίας και το οποίο παραμένει έως σήμερα μία σταθερή αναφορά είναι το L’ancienne Alexandrie. Etude archéologique et
Constantinople in 1830‐1834. Earlier he served topographique που κυκλοφόρησε ακολούθως και σε ελληνική μετάφραση.
as archbishop of Sinai and in 1803 published the O Γεώργιος Βραχυπέδης καταγόταν από τη Σάμο. Εργάστηκε και διακρίθηκε στην Αίγυπτο ως λυκειάρχης και δημοσιογράφος. Ανήκε στη γενιά εκείνη
present work on Alexandria. His work των δασκάλων που είχαν υψηλή κατάρτιση και ισχυρό φρόνημα. Απεβίωσε στα Ιεροσόλυμα στις 24 Φεβρουαρίου 1921, όπου υπηρέτησε κατά
Aigyptiaka, published in Greek in 1838, was a περιόδους στα σχολεία του Παναγίου Τάφου.
robust contribution in a period of poor Ο Κωνστάντιος Σιναΐτης υπήρξε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μεταξύ των ετών 1830 και 1834. Νωρίτερα χρημάτισε αρχιεπίσκοπος Σινά ενώ
intellectual production, when the study of το 1803 δημοσίευσε το παρόν έργο που αναφέρεται στην Αλεξάνδρεια. Το έργο του Αιγυπτιακά δημοσιευμένο στα ελληνικά το 1838 αποτέλεσε μία
ancient Egypt was still non‐existent. στιβαρή συνεισφορά, σε μία περίοδο πνευματικής ένδειας, στην ανύπαρκτη μέχρι τότε μελέτη της αρχαίας Αιγύπτου.

Πατριαρχείο Αλεξανδρείας Το Αρχαιολογικό Μουσείο

Transféré par

Informations du document

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Πατριαρχείο Αλεξανδρείας Το Αρχαιολογικό Μουσείο

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΕΙΑΣ

2006 - 2016 Φωτογραφίες Μαρία Στέφωση

Καλλιτεχνικός σχεδιασμός ‐ Φωτογραφίες / Artistic layout ‐ Photographs

Στην φωτογράφιση βοήθησαν οι / The photography was assisted by

Επιμέλεια κειμένων / The Editor

© 2016 ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ / PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA

ναμετροῦντες τό πολύπτυχον τῆς προσφορᾶς τοῦ παλαιφάτου Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας πρός τό

8 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 9

†Ο Πάπας καί Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής

Έν τῇ Μεγάλῃ Πόλει τῆς Ἀλεξανδρείας τῇ 2α Ἀπριλίου 2016

12 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 13

54 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 55

56 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 57

60 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 61

62 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 63

Ταφική μάσκα, από πήλινο κάλυμμα σαρκοφάγου.

Funerary Mask, from clay carcophagus cover.

Sinuhe’s greatest fear, after he ^led to Syria, was to be buried in a

Inscribed base statue of pharaoh Amenemhat III.

66 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 67

68 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 69

70 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 71

Fragment of the sarcophagus of Padiatum

Τράπεζα προσφορών με ανάγλυφη απεικόνιση τροφίμων. Διορίτης. Μέσο Βασίλειο, 2030‐1640 π. Χ.

74 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 75

76 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 77

78 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 79

Amulets and necklaces made of glazed beads, and semi-precious stones

Homer is considered the ^irst to hellenize Aphrodite’s origin by

Κάτω μισό αγάλματος Αφροδίτης.

Lower half of a statue of Aphrodite.

Κεφαλή νεαρού άντρα,

Head of a young male,

Daughters of Ares, according to the prevailing myth, the

Άγαλμα τραυματισμένης αμαζόνας

Statue of wounded Amazon

88 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 89

Αγαλματίδιο γυναίκας σε στάση λατρείας ‐ Ιθυφαλλική μορφή ‐ Νεαρός ιππέας

90 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 91

92 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 93

Μπορεί ο γιος της Αφροδίτης Έρως να ταυτίζεται

Στο Συμπόσιον του Πλάτωνος διατυπώνεται In the Symposium, Plato states

94 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 95

Μια δαντελένια αίσθηση σμιλεμένη πάνω στο λευκό μάρμαρο.

Πρωτοχριστιανικό κιονόκρανο, 325‐641 μ. Χ. Πρωτοχριστιανικά κιονόκρανα, 325‐641 μ. Χ.

Stone water spout in the form of a human face.

100 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 101

Η ανάγκη του ανθρώπου να παρατείνει το The human need to extend

ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 103

Ταφική υδρία τύπου Χάδρας. Ταφική υδρία τύπου Χάδρας.

Funerary Hydria of Hadra type. Funerary Hydria of Hadra type.

Panels with relief decoration of a cross ‐ Marble statuette of a sheep or ram

Επιζωγραφισμένες επιτύμβιες στήλες, 1ος‐3ος αι. μ. Χ.

106 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 107

Πρωτοχριστιανική επιτύμβια στήλη

Χάλκινο νόμισμα της ύστερης ρωμαϊκής περιόδου

108 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 109

ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 111

112 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 113

Byzantine coins (Egypt & Constantinople), 6th‐11th c.

114 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 115

116 PATRIARCHATE OF ALEXANDRIA ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ 117

Vous aimerez peut-être aussi