Σχετικά με τον Oscar Rosenzweig

Σχετικά με τον Oscar Rosenzweig και τους μύθους γύρω από αυτόν.
Ο Oscar Rosenzweig είναι ένας από τους «κομήτες» του ελληνικού εργατικού κινήματος που
ελάχιστα γνωρίζουμε. Του αποδίδεται το εύσημο της σύνδεσης της ελληνικής οργάνωσης
«Αρχείο του Μαρξισμού» με την αριστερή αντιπολίτευση του Τρότσκι στα τέλη της
δεκαετίας του 20 αρχή της δεκαετίας του 30.

Όσα γνωρίζαμε μέχρι τώρα για τον Όσκαρ ήταν όσα μετέφερε ο Λουκάς Καρλιάφτης
(Κώστας Καστρίτης) στα βιβλία του για το αρχειομαρξιστικό-τροτσκιστικό κίνημα στην
Ελλάδα, τα οποία στηρίζονται αποκλειστικά στις μνήμες του και συμπυκνώνει εδώ ο
Κώστας Παλούκης στη διατριβή του "Η οργάνωση Αρχείον του Μαρξισμού (1919-1934),
κοινωνικοί αγώνες, πολιτική οργάνωση, ιδεολογία και πολιτισμικές πρακτικές στα εργατικά
στρώματα της μεσοπολεμικής Ελλάδας. 2017:

«Σύμφωνα με το Λουκά Καστρίτη ο πολωνοεβραίος Oscar Rosenzweig – πρόκειται για το

πρόσωπο που αναφέρεται στην υπόθεση της Ωραιοζήλης Λεβί –, ο οποίος συνδεόταν με το
αντιπολιτευτικό κίνημα της Αγγλίας και εργαζόταν στην Αθήνα περίπου δύο χρόνια ως
βιολιστής, εντάχθηκε στην αρχειομαρξιστική οργάνωση όταν γνωρίστηκε με μέλη της
αρχειομαρξιστικής παράταξης των γκαρσονιών. Ο ίδιος με εντολή του Γιωτόπουλου
μετέβηκε στην Πρίγκηπο (ή στην Κωνσταντινούπολη προτού ο Τρότσκι μεταβεί στο νησί)
κάπου στα τέλη 1928 αρχές 1929 και ενημέρωσε τον Τρότσκι για την επιθυμία των
αρχειομαρξιστών να συνδεθούν με την αντιπολίτευση».

Μικρό μέρος από αυτά ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Ο Oscar Rosenzweig γεννήθηκε το 1906. Σύμφωνα με τον αμερικάνο τροτσκιστή, συνεργάτη

και συχνό επισκέπτη του Τρότσκι στην Πρίγκηπο, Albert Glotzer (Trotsky: Memoir & Critique,
1989) ο Oscar γεννήθηκε στην Αγγλία αλλά έζησε με την οικογένειά του στην ηπειρωτική
Ευρώπη. Ήταν ένας επιτυχημένος γλωσολόγος και επαγγελματίας βιολιστής συμμετέχοντας
σε τρίο ή μικρές ορχήστρες..

Την περίοδο 1912 – 1921 έζησε στην Κωνσταντινούπολη δίνοντας συναυλίες. Τη διετία
1926-1927 βρέθηκε στην Ελλάδα. Ήταν τότε 20 ετών. Μια από τις δουλειές που ανέλαβε
ήταν η παράδοση μαθημάτων μουσικής στην νεαρή Ωραιοζήλη Λεβή, κόρη του βιομήχανου
Λέοντα Λεβή, 14-15 ετών τότε. Στην Ελλάδα στρατολογήθηκε στην οργάνωση των
Αρχειομαρξιστών. Αυτή ήταν η πρώτη του κομμουνιστική οργάνωση, όπως λέει, κι εκεί
έμαθε τις σημαίνει κομμουνισμός και μαρξισμός. Την εποχή εκείνη πληροφορήθηκε τη θέση
του Τρότσκι για την Κινέζικη Επανάσταση και την ύπαρξη μιας αριστερής αντιπολίτευσης.

Από την Ελλάδα αναχώρησε για την Τσεχοσλοβακία στις αρχές του 1928. Αλλά διατήρησε
αλληλογραφία με την Ωραιοζήλη. Στην Πράγα προσπάθησε να μάθει περισσότερα για την
αριστερή Αντιπολίτευση. Κυρίως ενημερωνόταν διαβάζοντας γερμανικές αντιπολιτευτικές
εφημερίδες, μάθαινε για την αντιπολίτευση στη Γερμανία και τη Ρωσία και με τη σειρά του
ενημέρωνε τους αρχειομαρξιστές στην Ελλάδα.
Στόχος του ήταν να φέρει σε επαφή τους έλληνες τροτσκιστές με άλλες οργανώσεις. Στην
Πράγα δεν κατάφερε να το κάνει. Μπόρεσε να κάνει κάτι περισσότερο όταν μετακινήθηκε
στο Παρίσι, πιθανόν το 1929. Στο Παρίσι πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 1930 η πρώτη
διεθνής συνάντηση των οργανώσεων της Αριστερής Αντιπολίτευσης. Και σίγουρα γι αυτό το
γεγονός έσπευσε να ενημερώσει τους έλληνες συντρόφους του.

Στη διεύθυνση του Oscar Rosenzweig στο Παρίσι έστειλε τον Ιούνιο του 1930 ο Γιώργος
Βιτσώρης το πρώτο γράμμα των ελλήνων αρχειμαρξιστών, που ζητούσαν σύνδεση με το
διεθνές κέντρο. Ο Οσκαρ το παρέδωσε στον γάλλο τροτσκιστή Πιέρ Ναβίλ κι αυτός με τη
σειρά του, ζήτησε από τον Όσκαρ να ενημερώσει του έλληνες ότι πρέπει να γράφουν απ
ευθείας στη δική του διεύθυνση. Κι έτσι έγινε.

Μετά το ιδρυτικό συνέδριο της ΚΟΜΛΕΑ (Κομμουνιστική Οργάνωση Μαρξιστών Λενινιστών

Ελλάδας – Αρχειομαρξιστές), και την επίσημη αναγνώρισή της ως το ελληνικό τμήμα της
Διεθνούς Αριστερής Αντιπολίτευσης, ο Όσκαρ ανέλαβε πιο συγκεκριμένο πολιτικό ρόλο.
Ορίστηκε «προσωρινά» ως εκπρόσωπός της ΚΟΜΛΕΑ στη Διεθνή Γραμματεία ύστερα από
απαίτηση του Τρότσκι όπως εκπροσωπείτε οπωσδήποτε σε αυτή το μαζικό ελληνικό τμήμα.
Κι αυτό μέχρι να εκλεγεί ο επίσημος εκπρόσωπος από το πρώτο συνέδριο που θα
πραγματοποιούνταν την επόμενη χρονιά. Η θητεία του Όσκαρ κράτησε από τις αρχές του
1931 ως τον Ιούνιο του 1932.

Εκείνη την περίοδο ο Όσκαρ απόκτησε το επαναστατικό ψευδώνυμο Myrtos κι αυτό

χρησιμοποιούσε πλέον στην αλληλογραφία της Διεθνούς Γραμματείας. Βασική του ευθύνη
στα πλαίσια της Δ.Γ. (που ουσιαστικά λειτουργεί ως συντονιστικό όργανο) ήταν να
μεταφράζει κείμενα από την Ελλάδα και να ενημερώνει για όσα γίνονται στη χώρα. Σε ένα
από τα γράμματα, με την υπογραφή του Γ. Βιτσώρη, χαρακτηρίζεται, ως «ένας σύντροφος
της απολύτου εμπιστοσύνης.» Αδυνατεί όμως να ενημερώσει σχετικά με πολιτικά ζητήματα
που αντιμετωπίζει η ΚΟΜΛΕΑ, όπως το πρόβλημα της ομάδας «Σπάρτακος» του Π.
Πουλιόπουλου, που ζητά αυτή το «χρίσμα» του ελληνικού τμήματος, καθώς λείπει πολλά
χρόνια από την Ελλάδα.

Στο όνομα του Όσκαρ δόθηκε μεγάλη δημοσιότητα στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 1931 με
αφορμή την «αποκάλυψη» από την αστυνομία του αρχειομαρξιστικού «κόκκινου σχολείου»
στη Θεσσαλονίκη, τη σύλληψη όλων των συμμετεχόντων εκτός ενός, τη δίκη και καταδίκη
τους. Αιτία για τις αναφορές στο όνομα του Oscar Rosenzweig αποτέλεσε η κατάσχεση από
την ασφάλεια πολλών γραμμάτων του προς μια από τις συλληφθείσες, την Ωραιοζήλη Λεβή.
(Για τον Όσκαρ και την Ωραιοζήλη έχει γράψει εκτεταμένα ο Κώστας Παλούκης).

Αλλά ο Οσκαρ/Μύρτος στο Παρίσι δεν περιορίστηκε στα απολύτως προσδιορισμένα

καθήκοντα της εκπροσώπησης του ελληνικού τμήματος στη Διεθνή Γραμματεία. Τέλη του
1931 εμφανίζεται ως συμμετέχον στο μεγάλο πολιτικό πρόβλημα που προέκυψε στη Δ.Γ.
ακούει στο όνομα Μίλ, προκαλώντας την οργή των στελεχών της.

«Είμαι σε άμεση επικοινωνία με το τμήμα σας.... Οι έλληνες σύντροφοι δεν είναι καθόλου
ικανοποιημένοι, όπως μου γράφουν, από τη συμπεριφορά σας στο Παρίσι. ... Είναι πολύ
λάθος και εξαιρετικά επικίνδυνο να αντικαθιστάτε την πολιτική της αριστερής
αντιπολίτευσης με την προσωπική πολιτική όπως κάνει ο σ. Μιλ.» του γράφει από το
Βερολίνο ο Λεόν Σεντόφ, γιος του Τρότσκι.

Ο Οσκαρ φαίνεται να βρίσκεται δίπλα στον Μιλ σε όλες τις διαλυτικές κινήσεις του,
αποδεδειγμένου πλέον, πράκτορα της Γκε Πε Ου στις γραμμές του τροτσκιστικού κινήματος.
Ο Μιλ, πραγματικό όνομα Paul Okun, ήταν εβραίος από τη Νότια Ουκρανία. Ζούσε σαν
πρόσφυγας στις Βρυξέλες και εμφανιζόταν ως συμπαθών της Αριστερής Αντιπολίτευσης. Το
Δεκέμβρη του 1930 τον έφερε στο Παρίσι ο Μολινιέ και δραστηριοποιήθηκε ως
επαγγελματικό στέλεχος της Δ.Γ. Το 1932, όταν αποκαλύφθηκε ο ρόλος του από τον Λ.
Τρότσκι, επέστρεψε στην Ουκρανία.

Η συμπεριφορά του Όσκαρ απασχολεί αρκετά το ελληνικό τμήμα. “Αν συνεχίσει να

υποστηρίζει τον φραξιονισμό του Μίλ είμαστε αποφασισμένοι να τον αποσύρουμε» γράφει
προς τη Δ.Γ. στις 11/12/1931 εκ μέρους της ΚΟΜΛΕΑ ο εκπρόσωπος του ελληνικού
τμήματος που υπογράφει με το ψευδώνυμο Psakis (Manos/ Π. Καβαδάς). Ενώ αργότερα
(Φεβρουάριο 1932) σε γράμμα του Ρειμόν Μολινιέ προς τον Τρότσκι αναφέρεται πως
πρότειναν στον Μαρκίν (Λεόν Σεντόφ) να τον αποκηρύξει δημόσια. Στον ίδιο τον Όσκαρ
έχουν στείλει δυο πολύ αυστηρά γράμματα.

Το Φεβρουάριο του 1932 το ελληνικό τμήμα παίρνει απόφαση με την οποία υποστηρίζει
την αναδιοργάνωση της Διεθνούς Γραμματείας και τη μεταφορά της από το Παρίσι στο
Βερολίνο. Μια κίνηση που συνοδεύεται με την απομάκρυνση του Μιλ. Δεν έχει ακόμα
καταγγελθεί ως πράκτορας της Γκε Πε Ου. Ο Οσκαρ, (όπως αναφέρεται σε επιστολή της Δ.Γ.
προς τα εθνικά τμήματα της αριστερής αντιπολίτευσης το Μάρτιο του 1932) συμφωνεί με
αυτήν την απόφαση και φαίνεται πως έχει διαφοροποιηθεί από τον Μιλ.

Την ίδια περίοδο, τέλη του 1931, ο Όσκαρ ζητά να συναντήσει τον Τρότσκι στην Τουρκία και
να του δώσει εξηγήσεις. Παράλληλα προτείνει τον εαυτό του για τη θέση του γραμματέα
του Τρότσκι στην Πρίγκηπο. Αν και πήγε σχολείο μόνο 3 χρόνια, μιλάει 6 γλώσσες και
γράφει καλά σε δυο από αυτές, γαλλικά και γερμανικά. Το θεωρεί προνόμιο αν και υπάρχει
το «σκοτεινό» σημείο της δίκης στην Ελλάδα.

Υπάρχει μια ευγενική άρνηση της προσφοράς του με την αιτιολογία ότι τα αυξημένα μέτρα
ασφάλειας του Τρότσκι επέβαλαν την παρουσία άλλου. Στη θέση του πήγε ο γάλλος
τροτσκιστής Ρειμόν Μολινιέ ο οποίος επιπλέον γνώριζε τον χειρισμό των όπλων. Οι
γραμματείς του Τρότσκι πέρα από τη διεκπεραίωση της καθαρά γραμματειακής
υποστήριξης, λειτουργούσαν και ως φρουροί του Ρώσου επαναστάτη.

Ο Οσκαρ παρέμεινε ως εκπρόσωπος του ελληνικού τμήματος στη Δ.Γ. ως τον Ιούνιο του
1932 οπότε αντικαταστάθηκε από τον Δ. Γιωτόπουλο (Ιούλιος 1932- Σεπτέμβριος 1933).

Το επιδιωκόμενο από τον Όσκαρ ταξίδι στην Πρίγκηπο πραγματοποιήθηκε πολύ αργότερα,
τον Ιούλιο του 1932. Τα μέλη της Δ.Γ. ήλπιζαν ότι ο Τρότσκι θα μπορούσε να τον συνετίσει.
Στις 3 Σεπτεμβρίου ο Manos – Καβαδάς γράφει στη Δ.Γ.

«Ο Μύρτος γιατί επέστρεψε; Βελτιώθηκε; Η παραμονή με το γέρο θα του έκανε σίγουρα

καλό.» «Ο Μύρτος δεν άλλαξε και μου φαίνεται πως χαλάει και τη μικρή» είναι η απάντηση
από το Παρίσι.
Η αναφερόμενη ως «μικρή» δεν είναι άλλη από την Ωραιοζήλη Λεβή, που έτσι μαθαίνουμε
ότι βρίσκεται μαζί του στο Παρίσι. Η Ωραιοζήλη δουλεύει κι αυτή για τη Διεθνή Γραμματεία.
Είναι πολύ πιθανόν η οικογένειά της να κατάφερε να την αποφυλακίσει πριν εκτίσει το
σύνολο της ποινή της. Αλά δεν μπόρεσε να την κρατήσει στην Ελλάδα. Η επιρροή που ασκεί
πάνω στην Ωραιοζήλη ο Όσκαρ ανησυχεί τα μέλη της Δ.Γ. αλλά και τους έλληνες.

Σε δακτυλογραφημένο γράμμα του Manos - Καβαδά στα γαλλικά προς τη Δ.Γ. με

ημερομηνία 18/8/1932 υπάρχει το ερώτημα «Δεν έχουμε πλέον νέα της μικρής. Που
βρίσκεται;» ενώ στο στο τέλος της σελίδας υπάρχει χειρόγραφο σημείωμα που γράφει: στα
γαλλικά Pour la petite (για τη μικρή) και στα ελληνικά «Ωραιοζ. Δεν έχουμε καθόλου
ειδήσεις σου. Γιατί; Από τις 22.7. δεν πήραμε τίποτα από σένα.»

Τελικά η «μικρή» δεν χάθηκε. Συνεχίζει να εργάζεται για το κίνημα. Σε γράμμα της Δ.Γ. από
το Παρίσι προς το ελληνικό τμήμα με ημερομηνία 4/10/1932 διαβάζουμε:

«Για τον Μύρτο και την Ορι, η μικρή φανερώνει αντίσταση και μια επαναστατική φλόγα, και
προφανώς αυτός δεν θα μπορέσει να τα καταστρέψει όλα αυτά. Σε αυτό το σημείο είναι
πολύ λεπτό να επέμβουμε. Η μικρή έχει αναλάβει εδώ μια σοβαρή εργασία ανάμεσα στους
αδελφούς, είναι γεμάτη καλή θέληση και γενναιότητα και ελπίζουμε ότι θα εκδηλώσει μια
υγιή αντίδραση απέναντι στον Μ (Μύρτο). Ο καιρός θα δείξει.»

Δεν γνωρίζουμε αυτό που «έδειξε ο καιρός».

Στις 27 Ιουνίου 1933 ο Όσκαρ στέλνει γράμμα από το Κλισύ (όπου κατοικεί) στον Πιερ Ναβίλ
μεταφέροντάς του γράμμα που έστειλαν από την Ελλάδα απευθυνόμενο προς τη Διεθνή
Γραμματεία. Σε αυτό εξηγούν ότι χρησιμοποίησαν αυτόν ως ενδιάμεσο γιατί φοβήθηκαν ότι
το ταχυδρομείο δεν θα το στείλει. Σε αυτό το γράμμα υπογράφει με το πραγματικό του
όνομα: Όσκαρ!

Ο Πιερ Φρανκ σε επιστολή του στα Cahier Leon Trotsky (τεύχος 2, Απρίλιος-Ιούνιος 1979)
γράφει ότι συνάντησε τον Όσκαρ στην Πρίγκηπο όταν πήγε αυτός εκεί. Ο ηγέτης της
γαλλικής τροτσκιστικής οργάνωσης Pierre FRANK χρημάτισε γραμματέας του Τρότσκι από
τον Ιούνιο του 1932 ως τον Ιούλιο του 1933. «Ξαναβλέπω θολά ένα στρογγυλό πρόσωπο.
Περίπου 25 ετών, ήταν βιολιστής και συμμετείχε σε ορχήστρες, φίλος του Felix (ενός από
τους ηγέτες της εβραικής ομάδας). Δεν ξέρω άν ήταν έλληνας αλλά είχε ζήσει στην Ελλάδα
και η σύντροφός του ήταν μια νεαρή Ελληνίδα. Κάποια στιγμή μετά την επιστροφή του στη
Γαλλία από την Πρίγκηπο, πήγαν κι οι δυο στην Αγγλία κι απ ότι ξέρω δεν έχουμε από τότε
νέα τους.»

Σύμφωνα με τον Πιέρ Ναβίλ, που κι αυτός τον είχε γνωρίσει, ο Όσκαρ ήταν «ένας νέος που
έπαιζε σε τσιγγάνικες ορχήστρες στα καφέ των Μεγάλων Μπουλβάρ κι η γυναίκα του μια
ελληνίδα κάτω από 20 ετών, πολύ επηρεασμένη από την μαχητική της δράση στην
οργάνωση των αρχειομαρξιστών.»