A.

Cerrahoğlu

TÜRKİYE'DE SOSYALİZMİN
TARİHİNE KATKI

yer almakta; ve, onlarla boğuşmaktadır:
«Memleketi, — en son koz olarak üzerimize Yunan
kuvvetlerini süren — emperyalist Batının istilâ ve
tahakkümünden kurtarmak istiyoruz. Köylü diyor ki: harp
herkesi zarara uğratıyor, diyorlar. Ben harpten zarar görmiyen,
bunun aksine, kazanan adamları da görmüyor değilim. Harpten
en çok ben ziyan ediyorum. Harp dönüşü, eldeki tarlanın
alacaklı tarafından zaptedilmiş, öküzlerin alınmış veya
çalınmış, hatta evdeki bir iki kapkaçak ile yorganın bile vergi
diye hükümet tarafından sattırılmış olduğunu görüyorum.
Her derdi açıkça söylemenin zamanı şimdi değil de ne
zaman? Eğer halk idaresi adına ortaya çıkaracağımız şeyler
eski Meşrutiyet usullerininn yaldızlı yeni şekillerinden ileri
geçemiyecek söylerse, o küme küme dertler zerresine derman
olamaz. Esaslı düşünmek, işi temelinden tutmak lâzımdır,
şarttır, farzdır.»
Yunus Nadi, bizde toprak meselesi olmadığını, sel-
lemehüsselâm, iddia edenlerin karşısmdadır :
«Bu iddia —diyor— köylü sırtından geçinenlerin işine pek
gelen üstünkörü ve cahilce bir ifadedir. Her köylünün yeteri
kadar toprağı yoktur. Hatta köylülerimiz hemen yarıyarıya
topraksızdır. Bu şaşırtıcı gerçek pek az bir inceleme ile
meydana çıkar. Köylülerimizin yarısı ya ortakçı veya kiracı
olarak iş görürler. Yani rakabesi Beytülmâle ait olan topraklar
üzerindeki emeklerinin yarısını da, orada hiç çalışmayan,
başkalarına verirler. Binaenaleyh, bu haksızlığı derhal gidermek
için ilân olunamaz mı ki: KÖYLÜLERİN EKİP BİÇTİKLERİ
TARLALAR KENDİLERİNİNDİR. Orada çalışmayan, orada
alın teri dökmiyen hiç bir kimsenin hakkı yoktur. Bu mesele her
köylüyü, külfetsizce ve bağımsız olarak, yeteri kadar toprağa
mutasarrıf küacak veçhile çözülemez mi? ELBETTE
ÇÖZÜLÜR VE ÇÖZÜLECEKTİR. Ve, böylelikledir ki,
köylülerimize, kendisini memlekete bağlıyacak ve onu yeniden
hayata getirecek bir iyilik yapılmış olacaktır.
384
 ve kapitalist âleme saldırılarında emperyalizmi ve kapitalizmi
yeryüzünden külliyyen kaldırmağı amaç alan prensiplerle
hareket ediyorlarmış. BUNDA, GAYEMİZİ ELDE ETMEK
İÇİN DAHA FAZLA GARANTİ GÖRÜR ; HATTA
BUNDAN İBRET ALARAK —KENDİ HAYATIMIZ İÇİN
ZATEN UYGULAMAK ZORUNDA OLDUĞUMUZ—
REFORMLARDA DAHA KÖKTEN DAVRANMAĞI BİLE
MEMNUNİYETLE İLTİZAM VE TERCİH EDERİZ. Fakat,
bunu yaparken, kör ve hatta şaşı bir taklitten sakınmağı, her
şeyden önce idrakimizin ve insanlığımızın bir lâzimesi biliriz.
Taklit ile devrim olmıyacağını takdir etmiyenlerin devrimden
bahsetmeğe selâhiyetleri olamaz. Bolşeviklerin uygulamak
istedikleri şey, şimdiye kadar hayâl-i muhal sayılmış olan
komünizm prensipleridir. Bunlardan da, şimdiye kadar —o da
tedricî olmak üzere— yalnız bir kısmını şöyle böyle
uygulayabilmişlerdir. Onlardaki bu tedriç ve tefavüt eğer
memleketin icaplarından doğan bir zaruret ise, mantıkî sonuç
şudur ki : Herhangi reform için her memleketin kendine mahsus
icapları vardır ; ve icapların ihmal edilmesi ihtimali yoktur, bir
Komünizm denilen şey de, her yerde belli kaidelerin, belli süre-
ler içinde, belli biçimlerle uygulanması demek değildir, iki.
Amaca ben şu yolla ulaşırım ve şunu sağlarım. Sen de başka bir
yolla ulaşırsın; ve başka derece ve miktarda sağlarsın. Buna
SOSYALİZM BABALARINDAN HİÇ KİMSE İTİRAZ
ETMEZ. Elverir ki, bilerek yürüyelim; ve özellikle, ilim ve
amel ile hiç ilgisi olmayan taklit lekesine bulanmayalım.
Yeni Gün Ankarada yayınlanırken demişti ki: Türklük
hesabına Bolşevik olup olmamak bahis konusu bile
edilmiyecek bir fahiş galattır. Çünkü, Bolşevik kelimesinin
ancak Rus sosyal yaşayışında bir tarihî anlamı vardır. Bu esasa
göre, bir Türkün «Ben Bolşevik oldum» demesi, «Ben Rus
oldum» demesinden farksız iken, işin farkında olmayan bizler
«Türk Bolşevik gazetesi» bile yayınlıyoruz.
389
Yunus Nadi, sonuç olarak, şunları söylüyordu: «Biz Türkler,
emperyalist ve kapitalist dünyaya karşı savaşmakta bugün
Ruslarla aynı safta yürüdüğümüz gibi; davranıştaki bu ilm-ü irfanla alâkası bir kaç sene İstanbul gazetelerinde kaldırım muhbirliği
etmekten ibaret serserinin maksadı boş zannettiği Anadoluda şöhret
tenazurdan ilham ve kuvvet alacak olan iç reformlarımızı çapulculuğu yapmaktadır. Hattâ, şu yazdı-mız satırlardan memnun olur,
başarmak kanaat ve mecburiyetindeyiz de. Bu bir inkılâbdır, çünkü gazetede isminin zikr edilmesine pek meftundur.!...
amenna! Fakat, BİZİM İNKILÂBIMIZ RUS İNKILÂBININ — istanbul matbuatında bu nevi çapulcuları biz çok görmüş olduğumuz ve
öyle bazılarımızın yaptığı gibi unvanına varıncaya kadar, bunlardan memleketin pek çok zarara uğramış olduğunu pek iyi bildiğimiz
kelimesi kelimesine, noktası noktasına— KOPYASI OLACAK için Anadoluda da böyle bir serserinin şarlatanlıkla adamlar içine karışmasına
DEĞİLDİR. İnkılâp, idrak ve imana dayanan bir harekettir ki, razı olamayız. Biz Refi Cevatları, Pehlivan Kadrileri, İştirakçi Hilmileri
tatbikat itibariyle, her memleketin kendi özelliklerine ve İstanbulda bıraktık. Bunların bir de Anadoluda türemelerine ve Bolşeviklik
icaplarına intibak ederek tekevvün eder ve yürür. Hülâsa; BİZ gibi derin bir meslek adına çapulculuğa kalkmalarına müsaade edemeyiz.
DE SOSYALİZM VADİSİNDE İNKILÂPÇIYIZ. HATTA, Muhbirlik zamanında, bugün Yeni Gün'ü neşreden-lerin karşılarında her gün
dört defa taklak atan bu miskinin, Anadolunun şu pek nazik zamanlarında,
AYNI PRENSİPLERE TARAFTARIZ VE ONLARI İLTİZAM
şarlatanlıkla adam sırasına geçmek isteyişine sade biz değil, Anadolu da
ETMEKTEYİZ. FAKAT, TAKLİTÇİ VE BİNAENALEYH müsaade edemez. Yeni Gün'e «varakpare» diyen bu arsız çocuğun başından
BOLŞEVİK DEĞİLİZ.»39 büyük işlere karışmaya hakkı yoktur. Anadolunun o kadar büyük dertleri
vardır ki, böyle arsızca şımarıklara tahammül edemez. Meselenin bu ciheti
(39) Bu yazının yayınlanmasından 8 gün sonra, Yunus Nadi'nin gayet ciddî ve nazik olduğu içindir ki, yazdıklarımızdan memnun olacağını
gazetesinde, < Yeni Serseri» başlıklı imzasız bir yaylım ateş daha göze bilmemize rağmen, yine şu satırlarla, bu çocuk üzerine dikkati çekmek
çarpıyor ki, polemiğin nazarî esasları terk ile, prensip mücadelesi çerçevesini istedik. Bizi mecbur ederse daha söyliyecek çok şey var. Fakat, sütunlarımı-
aşarak derhal şahıs kavgasına yönelişi bakımından, ibretle okunacak zın bu bahis ile kirlenmesini zaten istikrah ile kabul ettiğimiz için, bugünlük
mahiyettedir: bu kadarı kâfi gördük.» Yeni Gün, 3 ekim 1920, .No. 45)
«Eskişehirde Yeni Dünya ismile yeni bir serseri türedi. Yeni dünyayı
yeni serserilerin dünyası zanneden, söz yabana bu gazete parçası, ya aklının
ermediği şeylere karışarak, efkârı tağ-lit ediyor, yahut mütecaviz ve müteaddi
bir lisanla ötekine berikine çatarak şöhret kazanmak istiyor. İstanbul
gazetelerinde kaldırım muhbiri olarak bile kullanılmayan, yine söz yabana,
bir gazeteci, daha doğrusu müvezzi bozuntusu bir çocuk, bir müddet şurada
burada-göya bir marifetmiş gibi-Tasvir-i Efkâr Müdir-i mesulü diye kartlar ve
unvanlarla dalkavukluktan dalkavukluğa gezip tozduktan sonra, nihayet bir
takriple Başmuharrir olmanın «kolayını» buldu, ve «Yeni Dünya» isminde,
hâşâ ve kellâ, bir bolşevik gazetesi çıkardı.
Yeni Dünya, bolşevik gazetesi, kominizm ve sonra Tasvir-i Efkâr
gazetesinin meşhur Müdir-i Mesulü Arif Oruç Bey! Efendi!...
Hayır, ne bolşeviklik. ne de Anadolu bu kadar kıtlığa uğramış değildir.
Okuyup yazması kıt, imlâsı bozuk, gazetecilik ve

390
391

varmak için kan dökmekten ve başkasının haklarını
çiğnemekten çekinmiyor.
Batıda gördüğümüz bu sosyal savaşların önüne
SOSYALİZM ve KOMÜNİZM geçemediği gibi, Avrupax
uygarlığı da, bu sızlanmaları ve çatışmaları gideremiyor.
Batı uygarlığının dertlerine ne kapitalizm, ne de sosyalizm
ve komünizm bir deva olamaz. Şu halde, bir tek çözüm
çaresi kalıyor ki, o da, ■— İzmirli İsmail Hak-kı'ya göre
— İslâm dininin gösterdiği çare ve övütlediği tedavidir.
Ancak Muhammed'in gösterdiği tedavi usulünü kabul
etmek suretiyledir ki, herhangi bir ilâca lüzum kalmayacak
ve insan sosyetesi, içinde çırpındığı bütün tezatlardan
kurtularak, saadete kavuşacaktır.
İzmirli'ye göre :
İslâm dini, on dört asır önce koyduğu Tanrı düs-
turlariyle, sosyal dertlerin hepsini iyi edebilmektedir. Bu
terapötik, hem kapitalizmin faydalanmasına engel
olmuyor, hem sosyalizm ve komünizmin isteklerine ih-
tiyaç bırakmıyor. İslâm dininin kurduğu yaşayış tarzı
benimsendiği takdirde, ortada sosyal kargaşalıklardan eser
kalmıyacaktır. İnsanlar, hayvanca ihtiyaçlarından
kurtulacak; vicdan huzuruna kavuşacak; saffet, yar-
dımlaşma ve kardeşlik üzerine kurulmuş bir medeniyet
güneşi dünyayı aydınlatacaktır. İslâm dininin gösterdiği
yaşayış tarzını kabul etmekle bütün sosyal problemler
ebediyyen çözülmüş olacaktır.
İzmirli, bundan sonra, Kur'an'daki âyetlere dayanarak,
yaratılışta gerçek eşitlik olmadığını «İştiraki emval ve
nisa» meselesinin katiyen meşru olmıyacağmı ispata
girişmektedir. İslâm dini gerçek hukuk eşitliği temelini
koymuştur. Batı medeniyetinde ekonomik, spritüel ve
politik boyunduruk vardır. Bunun içindir ki, bu medeniyet
yani kapitalist medeniyeti çökmeğe mahkûmdur. İslâm
dini sosyal yaraların kaynaklarını kurutmakla, işçinin
sızlanmalarına yer vermediği gibi,,, meşru olmıyan yollara
girmesine de meydan bırakmıyor. İslâm dininde para ve
ekonomi boyunduruğu yok-
584
 aile bağlarını kaldırmayı amaç biliyor ve bu amaca tur. İslâm dini yardımlaşma temeli üzerinde, zekâtla,
sosyal derdi onarıyor. Zenginlerin malında fakirlerin de
hakkı olduğunu söylemekle tedaviyi sağlıyor. Zenginler
meşru olmak şartıyla diledikleri kadar servet
toplıyabilirler. Ancak fakirler de nasipsiz bırakılmama-
lıdırlar.
Acaba, İslâm dini ekonomik krizlerin önüne geçe-
bilecek midir? İzmirli, buna, evet diye cevap veriyor Zekât
vermekle, tefeciliği haram etmekle, kanaat, şefkat ve
adalet gibi erdemlerle bütün ekonomik krizlerin önüne
geçilebilecektir. İslâm dini ekonomik köleliği yasak
etmiştir. Kapitalin sayılı ellerde monopolinden doğan
ekonomik köleliğe karşı zekâtı ileri sürmüştür Yoksulluğu
önlemek için sadakalar ve ianeler verilmesini, hayrat ve
hasenat, imaretler açılmasını övütlemiş-tir. Müslümanlıkta
servaj yoktur. Çiftliklerde, malikânelerde demirbaş olarak
köle kullanılması İslâmda görülmemiştir. Esasen Tanrı
hükümleri de köleliğe imkân bırakmamaktadır. Kapitalist
medeniyeti maddi medeniyettir. Orada sermayeci zekât
vermekle mükellef değildir. Sosyalistler ise, şahıs
mülkiyetini kaldırıyor, özel mülkiyeti tanımıyor. Demek
ki, hem kapitalist hem sosyalist aşırı davranıyor. Kapitalist
medeniyetinde maddî bir medeniyet varsa da manevî
medeniyet görülemez. Kapitalizmde iffet ve ahlâkın önemi
kalmamıştır. Ücretle çalışan halk yığınları ekonomik köle-
dir.
O halde sınıf savaşma kalkması için çare nedir0
İzmirli, diyor ki :
Kapitalizm fedakâr, sosyalizm kanaatkar olmalıdır.
Kısası her ikisi de İslâm dininin Tanrı kanunu dediği seri,
hükmüne boyun eğmelidir. İslâm dini bilgin ve cahilin,
çalışkanla tenbelin eşit olarak faydalanmamasını kabul
edemez. Ve mülkiyet hakkını meşru tanır Hazineleri
kendisine saklıyan, yaşamanın bütün tatlarını kendilerine
ayıran ve karşılarında da bütün rahatlarını onların
hevesleri uğruna feda eden işçiler görüyorum. Açlık ta ne
yazık ki bu ikincileri birincilere
565