ALGORITAM ALERGIJSKE REAKCIJE KOD APLIKACIJE KONTRASTNOG

SREDSTVA

UVOD

Kontrastno sredstvo, kontrastna boja, je supstanca, nerastvorljiva ili rastvorljiva u vodi, koja
se primjenjuje u invazivnoj i neinvazivnoj radiološkoj dijagnostici.
Zbog sposobnosti da apsorbuje rendgen zračenje više ili manje od telesnih tkiva ili organa,
nakon parenteralnog, intravenoznog, intraarterijskog, intraartikularnog unosa u organizam ono
omogućava drugojačiju prosvjetljenost mekih tkiva.

2
Prije otkrića i primjene kontrastih sredstava u radiologiji je bilo moguće samo prikazivanje
bolesti koštanog sistema, pluća i djelimično srca kao i prikaz stranih tela, posebno metalnih.

Slika 1. Magnevist- kontrastno sredstvo najčešće se primjenjuje kod MR

OPŠTE ALERGIJSKE REAKCIJE NAKON DAVANJA KONTRASTNOG

SREDSTVA

3
Već pri prvom unosu kontrastnog sredstva može se javiti alergijska reakcija koja je
najverovatnije stimulisana ranijom senzibilizacijom nekog drugog egzoantigena.

Neželjene pojave prilikom upotrebe kontrastnih sredstava mogu se manifestovati na mjestu

davanja, na tkivima i organima s kojima su u kontaktu, kao i farmakodinamski na organima
preko kojih se eliminišu iz organizma. Prvenstveno se misli na endotel krvnih sudova,
eritrocite, krvotok u plućima, srcu, hematoencefalnu barijeru, mozak, meninge i na kraju jetru
i bubrege.

NEŽELJENE ALERGIJSKE REAKCIJE NA KONTRASTNO SREDSTVO

Imunoalergijsko dejstvo-Idiosinkratske anafilaktoidne reakcije

Predstavljaju ozbiljnu i nekad fatalnu komplikaciju primjene kontrastnog sredstva. Javljaju se

bez upozorenja i teško se mogu predvidjeti. Javljaju se tokom ili neposredno po aplikaciji
kontrasta ≈85% u prvih 5 min. Češće 4-6 x kod pacijenata koji su već imali imali reakciju na
kontrastno sredstvo. 8 x kod astmatičara, 5 x alergičnih i atopičnih pacijenata, kod pacijenata
sa oštećenim kardiovaskularnim i renalnim sistemom, i pacijenata na beta-adrenergičkim
blokatorima.

Mogući mehanizmi odgovorni za reakciju:

1. Oslobađanje vazoaktivnih substanci histamin, serotonin ili bradikinin = koji mogu

izazvati vazomotorni kolaps.
2. Inhibicija enzima holinesteraze deaktivacijom i hidrolizom acetylcholina.

4
 Povećana koncentracija acetilholina rezultirati simptomima prestimulacije vagusa =
cardiovaskularnim kolapsom, bradikardijom, bronhospazmom....

Toksično dejstvo-Neidiosinkratske anafilaktoidne reakcije

1. Hematotoksične- smežuravanje eritrocita, produženje vremena koagulacije,

skraćenje protrombinskog vremena i slabljenje inhibitornog dejstva
holinesteraze.
2. Organotoksične - srce i krvne sudove - disbalans jona Na dovodi do
poremećaja u provodnom sistemu srca, izazivajući slabost kontraktilne snage i
hipotenziju. Bubrege dovode do albuminurije i acc.bubrežne insuficijencije
<10%. CNS do direktnog oštećenja hematoencefalne barijere i povećane
propustljivosti kapilara.

Sve ove reakcije su zavisne od hemijskog dejstva kontrastnog sredstva.

Disocijacija na jone (kod jonskih kontrastnih sredstava), osmolalnosti, pH
rastvora, količine i brzine davanja kontrastnog sredstva.

LOKALNE ALERGIJSKE REAKCIJE NAKON PRIMJENE KONTRASTNOG

SREDSTVA

1. Lokalni bol na mjestu iniciranja kontrastnog sredstva koji može da se proteže duž
čitavog extremiteta.
Th/ alkoholni oblozi; hijaluronidaza
2. Oštećenje arterije i paravaskularna aplikacija kontrastnog sredstva sa lokalnim
otokom.
3. Tromboflebitis Th/ antikoagulantna ; mirovanje
4. Vazdušna embolija

5
ALGORITAM ALERGIJSKIH REAKCIJA KOD PRIMJENE PARAMAGNETNOG
KONTRASTNOG SREDSTVA

Na temelju iskustava prikupljenih u vezi sa primjenom kod više od 11000 pacijenata u

kliničkim ispitivanjima, neželjeni efekti navedeni u tabeli ispod su ocijenjeni da su povezani
sa preparatom.

6
 ALGORITAM ALERGIJSKIH REAKCIJA NAKON PRIMJENE JODNOG
KONTRASTNOG SREDSTVA

Reakcije preosjetljivosti treba klasificirati s obzirom na interval između njihova davanja i

prve pojave neželjenih manifestacija. Neposredna reakcija pojavljuje se unutar jednog sata
nakon davanja jodnoga kontrastnog sredstva. Odgođene reakcije pojavljuju se između 1 sata i
1 sedmice (ponekad duže) nakon injekcije jodnoga kontrastnog sredstva. Ove reakcije mogu
se podijeliti u neposredne (akutne) i odgođene (kasne) reakcije.

Neposredna (akutna) reakcija na jodna kontrastna sredstva. Neposredna neželjena reakcija

je reakcija koja se događa unutar 1 sata nakon injekcije kontrastnoga sredstva. U većini
slučajeva, početak neželjene reakcije na jodna kontrastna sredstva vrlo je brz, s oko 70%
reakcija koje se događaju unutar 5 minuta nakon injekcije. Što je ranija reakcija, to postoji
veća mogućnost da će biti ozbiljnija i teža. Simptomi koji se pojavljuju s neposrednim
neželjenim reakcijama, klasificiraju se kao blagi (kožni osip, svrbež, iscjedak iz nosa,
mučnina i povraćanje), umjereni (dulje trajanje blagih simptoma, edem lica ili larinksa,
bronhospazam, otežano disanje, tahikardija ili bradikardija) te ozbiljni (aritimije opasne za
život, hipotenzija, jasno uočljivi bronhospazam, edem larinksa, plućni edem, konvulzije,
sinkopa i smrt.

Odgođena (kasna) reakcija na jodna kontrastna sredstva. Odgođena reakcija je neželjena

reakcija koja nastupa 1 sat do 1 sedmicu nakon injekcije kontrastnoga sredstva. Najčešća
klinička manifestacija odgođene reakcije na jodno kontrastno sredstvo jest makulopapulozni
osip. Ostale kožne reakcije uključuju eritem, urtikariju, angioedem, fiksni medikamentni
egzantem, makularni osip, pruritus, ljuskanje kože i pompholyx. Odgođene su reakcije obično
blage do umjerene te ograničena trajanja. Zabilježeni su rijetki slučajevi ozbiljnih reakcija,
poput kožnoga vaskulitisa, Stevens-Johnsonova sindroma i toksične epidermalne nekrolize.
Povremeno se mogu pojaviti sistemski simptomi tipični za reakciju neposrednog tipa (poput

7
hipotenzije, trbušne boli i otežanog disanja) te drugi, poput temperature. Vrlo kasna neželjena
reakcija jest neželjena reakcija koja se pojavljuje više od sedmicu dana nakon injekcije
kontrastnoga sredstva. Anafilaktične i anafilaktoidne reakcije treba razlikovati od drugih
medicinskih situacija koje se pojavljuju tokom medicinske dijagnostike, poput vazovagalnih
reakcija (posebno s lijekovima koji se mogu injicirati),funkcionalne disfunkcije glasnica i
napadaja panike.

Slika 2. Makulopapulozni osip

Slika 3. Angioedem

8
Slika 4. Urtikarija