SUMMONS
sheriani (kwa katht), dai, Sum-
mon for debt, -ewiwisha,
Summons, n. ‘mwito, hwitwa huku-
muni,
Sumpter, a, [nyama] -a kasi.
Sumptuary, a. -a supungusa gha-
rama, -a kusuia anasa,
Sumptuous, a. -¢ anasa nyingi, -a
thamani, -suri sana,
Sumptuousness, n. 4uwa Sump-
tuous.
Sun, n. jua [ma-], kama jua,
— Vv. anika juan, Sun oneself,
ota [jiota) jua,
Sunbeam, n. mwanga wa jua, kia-
Sunburnt, a. -ebundu (-kavui] bua
jua, -~liokauka.
Sunday, n. Juma a pili, [stku ya
Bwana).
Sunder, v. tenga, pasua, kata.
Sundries, n. ‘akataka, vitu vingt.
Sundry, ‘a. -ngine, kathdwakatha,
paca n, [samaki ya mviringo}.
Sunflower, n. [ua kubwa),
Sung, pf. t. ya Bing.
Sunk, pf.t.ya Bink,v. A sunk fence,
[shimo 1 de ae ukuta upande
mmoja),
Sunless, a. pasipo jue, a gisa.
Sunny, a. -a jua, -a hari; o" Goyous)
a -kunjufu.
Sunrise, n.£ucha, jua pena
ya jua, ma; |, fua likipa-
nda, From sunrise to sunset, mcha-
na kuchwa, From sunset to sun-
tise, sstku kucha.
Sunset, n. magharibi, jt jua likishuka,
mach hwa.
Sunshine, n. jua, mwanga wa jua;
(after rain) Hianga.
Sunstroke, n. kupatwa na
Sup, v. -/a chakula cha ion
Superabundance, n. wingi, masazo,
masiada.
Superabundant, a.
hus
-ingi mno, -a
asa,
Superannuate, v. [ondosha katika
kasi kwa sababu ya kupita umri
wa kanuni).
401
SUPERNATURAL
Superannuation, n. kuondosha,
(neut.) kuondoka, &c. (Taz.
Superannuate).
Buperb, a. -suri sana, bora.
Supercargo, n. karani, msimamist
wa shehena.
Supercilious, a. -juv2, -a kitongo-
tongo, -a Riburi, -a kutharau, -a
ujivuna. A supercilious look,
hutasama kijuvi, macho ya diburt.
Superciliousness, n. £uwa Super-
cilious,
Supererogation, n. [Aupita kadiri
watu wapaswavyo kwa haki), -a
sayidi.
Superficial, a. -2 Superficies, -c
Aijuujuu; (hasty, careless) -a
haraka, -a kutaghdfali, -a puru-
kushani, Treat superficially,
purukusha, A superficial wound,
Jenna ndogo [ya nje, ya ngosini
Superficios, n. upande wa nje [wa
jut), sura ya juu, enco,
Superfine, a. -surt ‘sana.
Superfluity, n. «sazo [ma-], ma-
stdio, bakt, kisicho na kazi, wingz.
Superfiuous, a. -@ burre, -sio na
hast, -siotumika, -a kupita kiasi,
-a sayidi,
Superiuman, a. -a kupita binada-
mt, ~ 1a [-ingi] mno, -a Muu-
ngu.
Superinoumbent, a. -owehwa juu,
-a jus,
Superintend, v. simamia, angalia,
amuru kasi.
Superintendence, n. usimamizi,
madaraka, matengeneso, maangazt.
Superintendent, n. msimamiszi,
mwangalisi [wa-].
Superior, a. -@ ju“, -ema sayidi,
ubwa, bora, -a kupita -ngine.
Superior to, ~stoshindwa na, kupita,
sardt ya,
Superiority, a. Auwa Superior.
Superlative, a. dora mno. In 9
superlative degree, Aupita yote.
Supernal, a. -2 jun.
Supernatural, a. si -2 ulimwengu,
st -a ginsi ya viumbe vyote, -a ku-
pdSUPERNUMERARY
pita asili, si kwa desturi ya vitu
vyote, si kama vitu vinginevyo, si
-a dunia hii, -a ajabu; (spiritual)
-a rohoni, -2 Muungu: (nhiracu-
lous) -a@ mwujiza. The super-
natural, yastyoonckana, yapitayo
asili yet.
Supernumerary,n. - [savial tya hesabu
tliyoamriwal, akiba.
Superpose, v. weka fur.
Superposition, n. Feeweka [Asewe-
wa) jus.
Supersoribe, v. andika juu, tia
anwani,
Superscription, n. anwant, andiko
la juu.
‘Bupersede, v. (take the place of)
ingia mahali pa, -wa badala ya:
(remove) ondosha, batilisha tangua.
Supersensual, a. [-sioonckana na
macho ao mastkio), -a kupita akili,
-a kiroho,
‘Superstition, n. tani ya uwongo,
dini ya usinga, ibada ya kishensi
Ruabudu pepo, sanamu, miungu
ya uwongo, &c.]; kufanya upusi
Zama uchawi, uchaji mwingi mno
hatika mambo ya dini (Aupiga bau,
kutazama ndege, kuvaa hirizi, ku-
angalia chuo, &c.
Superstitious, a. -a Superstition.
Superstructure, n. ujenzt wa jun.
Supervene, v. tukia baadaye, fuata,
tokea, sukia,
Supervis>, Vv. simamia, angalia,
amuria.
Supervision, n. usimamisi,maanga-
st, madaraka, amri,
Supine, a. (on the back) chalt;
(slack) -degevu, -zito, - a
Supineness. n. ulegeou, &c.
Supper, n. chakula cha jioni,
Supperless, a. pasi~o Supper.
Supplant, v. twaa mahali pa, ondo-
sha, punguse [potesa] hidogo Bi
kwa siri.
ureters . a kupindikapindiba, -a
aunyumbuka, -liopindikana, -epesi,
laint; (yielding)-a tabia laini, -tit,
Supplement, n. maongeso, utimizo
[ma-], nyongesa,
402
SUPPOSE
Supplementary, a. -a kuongeza, -a@
Autimiliza, -a saiat.
Suppleness, n. uwa Supple.
Suppliant, Supplicant, a, -a £u-
omba, ombi, -ombaji.
Supplicate, v. omba, sihi, taka,
lalama,
Supplication, n. maombi, haya, ku-
omba,
Supplicatory, a. -a kuomba.
Supplies, n. matumizi, akiba, kandi,
masarufu, vyakula, risiki, nafus,
vyombo, vifaa.
Supply, n. sutoa, huleta, huweka;
(store, quantity) wing?, akiba, ja-
mit, aunt; (public) fetha ya ser-
4ali, Supply and demand, (Aadiri
ya kutaka na ya kupatikana tta-
kwayo, mali na tamaa). (Taz.
Supplies.)
—— v. toa, leta, weka, -pa, aunt,
rusukisha; (on credit) hopesha,
Supply the place of, -wa makalt
(pa, -wa badala ya.
Support, n. kuchukua, &c. (Tas.
Support, v:): (prop) tegemeo.
nguso, mhimili [mes-}, Thee Ritu chenyi
kasi ya huchukua, &c..mti, kibau,
chakula, fetha, risiki. &c.]; (help)
ouaaee shime, upendeleo, Means
of support, rizzhe, ci la, nafus,
Ptbeat) chukua, tegemea, hi-
(endure) vumifia; (help)
sayidia. farisi, -pa moyo, pendelea,
burudisha; (maintain) /sha, chee-
ua, patia chakula; (a cause) ski-
ndanta, shika; (continue) endelesa,
dumisha, fuliza; (attest) shuhku-
hudia, thubutisha; (attend) fua-
tana na, sindikisa, Support life
on, ponea, -la. How does he
support himself? avapfonca nini,
apataje risiki?
Supportable, a. -a kuchukulika, -a
uvumilika,
Supporter, n. mtu wa kuchukua,
&c., msayidia, mfuast.
Supposable, a. -a kuwasikana, ya-
mkint,
Suppose, v. (consider) waza, thant,
ona; (fancy, guess) tunga, baka-SUPPOSITION
tisha, gist; require) Aitaji, taka.
Suppose that, upposing, tkiwa,
labuda, kwamba, iwapo. Suppose
they differ, hatla na waachane.
Supposition, 0, waso [ma-], tha-
na; (not fact) hadithi, maneno,
uwongo.
Supposititious, a. -/otiwa kwahila,
-@ hila, -a uwongo, si halisi,
Suppress, v. (overcome) shinda,
vunja, komesha; (restrain) funga,
5uia ; (conceal), Sicha, setiri.
Sup! a, fushinda, &e,
paren of urine, Aufunga
0.
sae sciee a. -a kushinda, &c.
(7as. Suppress).
Suppurate, v. fanya usaha, tunga
wusaha,
Suppuration, n. Autunga usaha,
Supremacy, n. ensi hun, mamilaka,
uweso, kutawala, hukumu, nguvu.
Supreme, a. -kubwa sana, bora ha-
tsi, -auri habisa, The Supreme
Being, Muungu Mwenyesi.
Supremely, adv. kupita yote, sayidi,
haswa,
Bure, a. (certain) -a hakika, yakini;
(positive) -a Aujua sana; (trost-
worthy, safe) amini, thabiti, sa-
Jama, 'imara; (confident) -cnyi
tumaini, pasipo skaka. You are
sure to go, kuna buddi utakwenda,
Be sure, Feel sure, (have no doubt)
yakinia, jua sana, tumaini sana;
(be beyond doubt) -wa yakint
hakika]. Make sure, hakiki,
akikisha, Yes,to be sure, ndio,
kweli, na’am, eewaila,
Surely, adv. hapana shaka, hakuna
budds, hatkosi; (safely) salama,
kwa hatharé.
Surety, n. mthamini, lazimu.
Suretyship, n. uthamini.
Surf, n, mawimbi [ yakifanya pofsl),
eae meupe, mawimbi ya
Surface, n. upande wa nje, upande
wa juu, jun, sura, uso. Surface
of the earth, sso wa arthi, sura ya
inchi,
403
SURROUND
Surfeit, n, shide, wingi.
= v. shibisha, tog Rinaisha.
urge, B. mawim a povu, ya
Auumnka). ba, fi * . ;.
— v. inuka, fanya mawimbi,
umka, is
Surgeon, n. mganga [wa-].
Surgery, n. uganga ; (rood) chumba
cha kasi ya mganga.
Surgical, a. -a mganga.
Surliness, n. wkals.
Surly, a. -Ae4s,
Surmise, v. (judge) shanti, wasa;
(guess, fancy) Aunga, bahatisha,
—— n. wase [ma-], thana.
Surmount, v. pita jus, pita, shinda.
Surmounted by, -enyt juu yake.
Surmountable, a. -a kupitika, -a
hushindika.
Surname, n, [sina la pili, fina la
muwisho, jinala kuonyeshajamaa).
—— v. #a Burname.
Surpass, v. pita, shinda, sidi. He
surpasses him in power, amemsidi
kwa nguvu, amemsidia nguvu,
Surpassable, n. -a kupstikana.
Surplice, n. (mguo nyeupe ya wafa-
nyao kasi ya dint kanisant).
Surpliced, a. -eny# Surplice.
Surplus, Surplusage, n. dah, sazo,
salia [ma-].
Surprise, n. (feeling of wonder)
mshangao, kustaajabu; (thing) sha-
ni, kisushs, ajabu; (bewilderment)
Sathaa ; (sudden onset) Augundua,
Augunduliwa, Takebysurprisejia
Awa hila, fumania, gundulia, su-
ia, Cause surprise, shangasa, ka-
ng'a, stusha, ajabisha, tia kishindo.
— v. ajabisha, shangaza; (bewilder)
Aang’a, hang'anya, fathaisha, stus
sha.
Surprising, a. -2 ajabu, &c. (Tas.
Surprise, v.).
Surrender, v. 0a, salimisha, (neut.)
Sitoa, shindwa.
— n. kutoa, kutolewa, &c.
Surreptitious, a. -a Aila, -a siri.
Surround, v. (be, go round) sunguea,
-wa msingo wa [ pande sote za,
Ja]; (place round)
pdaSURTOUT
sungushia; (besiege) husuru, fa-
nyia masingiwa.
Surtout, n. toast Rama joho).
Surveillance, n. usimamisi, ma-
angati, ulinst, kuchunguliwa.
Survey, v./asama, kagua, chungulia,
angatia (measure and describe
exactly) [anatka sura halist kwa
ee na kuhesabu), pima, kadi-
—n fa &e.
Surveying, n. Avtasama, &c. (Tas.
Survey, v.); (map-making) [maa-
rifa ya kupi tao Bahari na
hifanya ramant, ate ische |.
Surveyor, n. [mwenyi Ravi ya Bur-
veying].
Survival, n. huishi baada ya knfiwa,
&c.; (remainder) 5a%i, masalia.
Survive, v. iski baada ya kujrwa,
sidi kukaa; (be saved) okoka, pona
hatika hatart ; (remain) baéi, satia,
Survivor, n. mwenyi Burvival,
muwenyi kuokoka.
Susceptibility, n. wepest wa kuona
Rustuka, kupata, kupatwa, &c.) ;
‘indness) huruma, utu mwema.
Susceptible, Susceptive, a, mwe-
nyt Susceptibility.
Suspect, v. shuku, tuhumu, thania
viowu; (fancy) thant, gist, wasa.
Suspend, v. (hang) tundika, angika;
(balance) ming’iniza; (defer) we-
4a, akirisha, (stop work, &c. of)
suta kasi ya, usulu, toa, tangua.
Suspend a sitting, vunja
Suspend payment, filistka, Sus-
pend judgement, 4aa na mashaka.
Suspense, n. mashaka, kusitasita;
(pause, stop) Aukoma.
Suspension,n.tutunaika,butungiba,
&c. (Jas. Suspend). Suspension
bridge, (daraya la kitundika kw
kamba, minyororo, &c.1.
Suspensory, a. -a kuchukua,
Suspicion, n. Authania viovu, tuhu-
mu (ma-|, mashaka, skuku (ma-),
Suspicious, a.-enyi tuthania viovu,
cenyt mashaka; (untrustworthy)
Si amini, si wass, si -nyoju.
Sustain, v. chukua, tegemea, sayi-
404
SWARM
dia; (prove) thubutisha; (endure)
patwa na, vumilia; (allow) Aubali,
tia ithini,
Sustenance, n. vyakula, makuli, ri-
stki, nafun.
Sustentation, n. kulisha, kusayidia,
huendelesa, kuchukua, kutegemea,
Sutler, n. mchuust [Awa asikaré).
Sutling, n. £azi ya Butler.
Suture, n. kushona [kwa mganga),
hiungo.
Suserain, n. mkuu, bwana, seyids.
Suserainty, n. [uweso na kasi ya
Suzerain |.
Swab, n. [Zitant ao kitambaa wa ku-
pangusia). :
Swaddling-clothes, n. (vitambaa
vya kumfungia kitoto, nguo xa
Hitoto).
Swagger, v. tamba, jtpotoa, enda
wa Ryivuna; (make a show)
piga makuu, fanya fahari, fanya
jeuri, jijelea maume.
——n. majivuno, makuu, ufithuli,
jeuri.
Swahili, n. 2a a. (person) mswahsls,
[wa-]; (language) Aiswahsli,
Swain, n. mtu wa shamba, mkuli-
ma; (lover) mchumba [mwana-
ume).
Swallow, n. (bird) darawai.
— v. mesa, -la yote; (put up with)
vumilia; (recant) jikania, yikata-
lia, geuza; (take on pie) sadiki
marra moja pasipo shaka.
.| Swam, p. t. ya Swim.
aloo) n. siwa [la majis na matope
— Vv. jasa mayji, tora mayint, pr
ndua; (rain) angamiza, pindua.
Swampy, a. -enyt Swamps, sama
Swamp, -2 majimaji, -a matope
mengi.
Swan, n. [ndege kama bata kubwa
sana].
Sward, 0. majani [mazuri madogo
Swarm, n. kundt, eee Ty nadoer.
1a nyuki.
— v. fanya hundi kama yuki,
songana, -wa -ingi, yaa, -saa
sana,SWARTHINESS
Swarthiness, n. weusi.
Swarthy, a. -eusi [uso, ngozt}.
Swathe, n. (of grass, &c.) fungu,
chungu.
Sway, v. (move toand fro) sukasuka;
(swing) pembeza, ning’ *inish
(neut.) ning’inia, wayawaya, tt:
stha; (stagger) levyalevya, sitasita:
(influence) geura, vita, ongoza,
tawala, wesa.
— n. huning’ inia, &c. ; (rale) uta-
wala, uweso wa mfalme, ent;
(power, influence) nguwu, mvuto,
m wa ny,
Swear, v.(p.t. Swore, pf. t. Sworn)
apa,laani,tukana; (cause to swear)
apisha, funga kwa kiapo. Swear
at, tukana, laani, apiza, Swear
in (soldiers, &c.), changa kwa
hiapo. Swear by, apa; (trust in)
amini, jetea, tegemea. Swear eter-
nal friendship, shanjiana. Swear
mutually (to each other), agama.
Swear solemnly (on the Book), apa
[tiga] yamini [Koran]. Cause to
Swear, apisha, afya.
Swearer, n, mtukana, mnajisi. wa.
maneno,
Bwearing, n. kuapa, /aana, matu-
|, maapizo.
Sweat, n. jasho, hari, vukuto,
—— v. toa [toza, toka] jasho; (of
exaction) ¢oza [watu) faida vibaya,
onea.
Sweaty, a, -2 Sweat, n.
Sweep, v. (p. t. za pl. t. Bwept) fa-
gta, takasa; (empty) fanya -eupe
[ésepue]; (remove) Chaibaa, rusha,
ondoa -ote, futia mbali ; (clear out)
Aumba; (move proudly) pita kwa
nguvu( twa fahari); (survey) pisha
Jicho fuu ya, tazama -ote; (of
musical instrument) pishe mono
ju ya, piga. Sweep away, futia
mbali, ondoa -ote, pangusa, kumba.
— n. hufagia, mfuto, &c.; (of arm,
arms) pigo la ghdfala; (range) enco,
upeo, pigo; (direction) maclekeo ;
(current) mwendowanguvu, mvuto.
Sweep up (in heaps), za, Make a
clean sweep, Aumba, futia mbali,
405
SWIMMING
Sweepings, n. takataka, matakata.
Sweepstakes, n. ‘120 /a jumla, tuso
kubwa ; (contest) kushindania tuzo
kubwa, shindano kuu.
Sweet, a. -tamu, -a hupendeza, laini,
-surt; (te smell) -2 sunukia;
(water) daridi. Of his own sweet
will, kamaapendavyo mwenyewe tts.
Sweeten, v. tia utamu, tia sukali,
Sanya tamu, kolea.
Sweetheart, n. mchumba (wa-).
Sweetmeat, n. waandasi matamu,
Sweet-potato,n. Aiasd [vi-].
Sweets,n.(pleasures) utamu, furaka;
(bonbons) maperementi, sukali,
vitame,
Swell, v, (pf. t. Swelled, Swollen)
vimba,tuna,umka, fura; (increase)
sidi, ongeseka; (spread) tanuka,
enea, umka; (be proud) jivuna;
(be full of) sngiwa na... -ingi;
(cause to swell) vimbisha, sidisha,
&e.
n. duvimba, kusidi; (waves)
mawimbi ya mkoba; (fop) mmali-
dadi (wa-).
Swelling, n. uvimbe, kivimbi; (pro-
tuberance) nundu, Aitumbo; (in-
crease) maongezo, masiada.
— a. -a i, -a kujrvuna, -a
uumka.
Swelter, v. Legea [shindwa, simia]
Awa hari,
Swerve, v. geuka, kwenda upande ;
(incline) #amia.
Swift, a. -¢pest, -a mbio, -a marra
moja, -a haraka, -a ghdfala;
(ready, prompt) /ayari.
Swiftly, adv. upest, hima, kwa ha-
raka,
Swiftness, n. wepest.
Swill, v. (drink) -aywa Awa pupa;
(pour on) mwagra maji tele, suza.
Swim, v. (p. t. Swam, pf. t. swum)
ogolea, elea, chukuliwa na mkondo ;
(move smoothly) pita upest ; (be
dizzy) ona isungusungu; (cause
to swim) e/esa, ogelesha; (pass by
swimming) vuka Awa Auogelea,
Swimmer, n. mwogelea.
Swimming, n. Auogelea, &c. (Tas.