Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
com
Ὁ Κεμὰλ Ἀτατοὺρκ ἦταν γιὰ τὸν Χίτλερ ἕνα «λαμπρό ἀστέρι μέσα στὸ
σκοτάδι». Τὸ Τρίτο Ράϊχ καθιέρωσε μιὰ πραγματικὴ λατρεία πρὸς τὴν πολι-
τικὴ φυσιογνωμία τοῦ Ἀτατοὺρκ. Τοῦτος ὁ θαυμασμὸς τῶν Ναζὶ ἀποτελεῖ
ἕνα καλὸ ἔναυσμα γιὰ μιὰ φρέσκια ματιὰ στὸν κεμαλισμό. Παρὰ τοὺς ἰσχυρι-
σμούς του ὅτι ὑποστηρίζει τὸν «διαφωτισμό», ὁ κεμαλισμὸς ἀπέτυχε νὰ
πραγματοποιήσει μιὰ δημοκρατικὴ ἐξέλιξη. Τὸ ζήτημα εἶναι ἐὰν αὐτὸ σχετί-
ζεται μὲ πλευρὲς τοῦ κεμαλισμοῦ τὶς ὁποῖες θαύμαζαν οἱ ναζί.
Η ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ
4 Τὸ πρωτείο τοῦ Ἀρχηγοῦ (Führerprinzip) ἀποτελεῖ βασικὴ ὀργανωτικὴ ἀρχὴ τοῦ ἐθνικο-
σοσιαλισμοῦ καὶ συνιστοῦσε τὴν βάση τῆς πολιτικῆς ἐξουσίας στὸ Τρίτο Ράϊχ. Ὡς ὀργανωτι-
κὴ ἀρχὴ σημαίνει ὅτι ὁ ἀρχηγὸς τοῦ ἐθνικοσοσιαλιστικοῦ κόμματος ἔχει πάντοτε τὸν τελικὸ
λόγο γιὰ ὅλα τὰ κομματικὰ ζητήματα καὶ οἱ ἀποφάσεις του βρίσκονται ὑπεράνω τῶν κομματι-
κῶν ὀργάνων. Ἡ ἀρχὴ αὐτὴ ἐφαρμοσμένη στὴν πολιτικὴ ἐξουσία σημαίνει ὅτι ὁ ἀρχηγὸς τοῦ
κράτους εἶναι ἐνδεδυμένος μὲ ἀπόλυτο κύρος καὶ ὁ λόγος του βρίσκεται ὑπεράνω τοῦ γρα-
πτοῦ νόμου. (Σ.τ.Μ.)
5 Γαζῆς (Gazi) ἦταν τίτλος τιμῆς στὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία, ὁ ὁποῖος ἐδίδετο σὲ
ὑψηλόβαθμους ἀξιωματούχους τοῦ στρατοῦ ποὺ διακρίθηκαν στὸν πόλεμο ἐναντίον μὴ μου-
προκειμένου νὰ δημιουργήσει τὴν Τουρκία τοῦ ἐνέπνευσε τὴν πίστη ὅτι τὸ
ἐθνικοσοσιαλιστικὸ κίνημα θὰ ἐπιτύχει καὶ αὐτὸ. Ἀπὸ αὐτὴν τὴν ἄποψη τὸ
κίνημα τῆς Τουρκίας ὑπῆρξε γι' αὐτὸν ἕνα λαμπρὸ ἀστέρι». Ὁ Γιόζεφ Γκαί-
μπελς ἔγραψε στὸ ἡμερολόγιό του ὅτι ὁ θάνατος τοῦ Ἀτατοὺρκ «εἶναι μία
ἀναντικατάστατη ἀπώλεια».
Ἡ Τουρκία τοῦ Ἀτατοὺρκ ἐξυμνήθη ὡς τὸ πρῶτο μὴ κομμουνιστικὸ μο-
νοκομματικὸ κράτος. Τὸ 1931 ὁ Μουσολίνι συμφώνησε μὲ τὴν κρίση κατὰ
τὴν ὁποία «μεταξὺ ὅλων τῶν μεταπολεμικῶν δικτατοριῶν» τὸ καθεστὼς
τοῦ Μουσταφᾶ Κεμὰλ εἶναι τὸ «πιὸ ἐπιτυχημένο». Τὸ 1942 ὁ Χίτλερ, συ-
ζητῶντας γιὰ τὸ μέλλον τοῦ δικτάτορα τῆς Ρουμανίας, Ἴον Ἀντωνέσκου,
ἐπεσήμανε ὅτι αὐτὸς θὰ πρέπει νὰ ἀκολουθήσει τὸ παράδειγμα τοῦ Ἀτα-
τοὺρκ γιὰ νὰ μὴν χάσει: «Ὀ Ἀτατοὺρκ ἐξασφάλισε τὴν ἐξουσία του δια-
μέσου τοῦ Λαϊκοῦ Κόμματος6. Τὸ ἴδιο ἔγινε καὶ στὴν Ἰταλία». Αὐτὸ ποὺ
εἶναι ἐπίσης ἐντυπωσιακὸ εἶναι ὅτι σὲ αὐτὸ τὸ ἀπόσπασμα ὁ Χίτλερ, ὅπως
πάντα, ἀναφέρει πρῶτο τὸν Ἀτατοὺρκ καὶ δεύτερο τὸν Μουσολίνι. Τὸ βι-
βλίο τοῦ Ἴριγκ καταδεικνύει ὅτι στὸ νοῦ τῶν Ναζὶ καὶ τῶν Ἰταλῶν φασι-
στῶν τὰ τρία καινούργια συστήματα -ὁ ἐθνικοσοσιαλισμός, ὁ ἰταλικὸς φα-
σισμὸς καὶ ὁ κεμαλισμός- «διεξήγαγαν συνεχῆ διάλογο κατὰ τὴν διάρκεια
τῆς ὑπάρξεώς τους».
Ἡγετικοὶ ἐκπρόσωποι τοῦ κεμαλικοῦ καθεστῶτος, καὶ ἰδιαιτέρως ὁ
Γραμματέας τοῦ Κόμματος, Ρετζὲπ Πεκὲρ [Recep Peker], συμμετεῖχαν σὲ
ἕναν τέτοιο διάλογο μὲ τὴν φασιστικὴ Ἰταλία καὶ τὴν ναζιστικὴ Γερμανία.
Ὁ Πεκὲρ ἐπεσκέφθη τὸ Βερολίνο καὶ τὴν Ρώμη καὶ ἐξέφρασε ἀνοικτὰ τὸν
θαυμασμό του γιὰ τὸν φασισμὸ καὶ τὸν ναζισμό. Ὡστόσο, δὲν ὑπάρχει κάτι
τὸ ὁποῖο νὰ ὑποδηλώνει ὅτι προσωπικῶς ὁ Ἀτατοὺρκ εἶχε σὲ ὑψηλὴ ἐκτί-
μηση τὸν Χίτλερ καὶ τὸν Μουσολίνι -ἀπεναντίας μάλιστα.
σουλμάνων καὶ σήμαινε «θριαμβευτής». (Σ.τ.Μ.)
6 Τὸ Ρεπουμπλικανικὸ Λαϊκὸ Κόμμα (CHP) εἶναι τὸ κόμμα ποὺ ἵδρυσε ὁ Κεμὰλ Ἀτατοὺρκ
τὸ 1923 (ἔτος ἀνακήρυξης τῆς Δημοκρατίας). Τὸ CHP ἦταν τὸ μόνο νομίμως ἀναγνωρισμένο
κόμμα στὴν Τουρκία ἕως τὸ 1946 (ἔτος καθιέρωσης τοῦ πολυκομματικοῦ συστήματος).
(Σ.τ.Μ.)
Ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο οἱ ναζὶ ἀντιλαμβάνονταν τὴν Τουρκία τοὺς ὁδή-
γησε νὰ υἱοθετήσουν ἕναν καινούργιο τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἔβλεπαν τὸν
κόσμο καὶ τὸν ἑαυτό τους. Ὁ Ἴριγκ δείχνει ὅτι ὁ Χίτλερ θαύμαζε τὸν Ἀτα-
τοὺρκ καὶ γιὰ τὴν ἀποφασιστικότητά του στὸν ἀγῶνα του κατὰ τῆς «ἐκκλη-
σίας». Τὸ 1942 ὁ Χίτλερ παρατηροῦσε μὲ θαυμασμό: «Τὸ πόσο γρήγορα ὁ
Κεμὰλ Ἀτατοὺρκ κατάφερε νὰ ξεμπερδέψει μὲ τὸν κλῆρο εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ
πιὸ ἐκπληκτικὰ κεφάλαια τῆς Ἱστορίας!». Ἀπὸ αὐτὴν τὴν ἄποψη ἡ Τουρκία
ἀποτελοῦσε ἀνώτερο πρότυπο ἀπὸ τὴν Ἰταλία. Ὁ Χίτλερ παρότρυνε τὴν
Ἰταλία καὶ τὴν Ἱσπανία τοῦ Φράνκο νὰ καταλύσουν τὴν ἐξουσία τῆς Καθο-
λικῆς Ἐκκλησίας καὶ νὰ ἀκολουθήσουν τὸ παράδειγμα τῆς Τουρκίας ὅσον
ἀφορᾶ τὸν κλῆρο, «αὐτὸν τὸν καρκίνο τῆς πολιτικῆς», ὅπως τὸν ἀποκα-
λοῦσε.
Ὁ Ἴριγκ γράφει ὅτι οἱ Ναζὶ ἔβλεπαν στὴν Νέα Τουρκία, ὅπως τὴν ἀπο-
καλοῦσαν, αὐτὰ ποὺ οἱ ἴδιοι ἤθελαν νὰ δοῦν καὶ ἀναφέρει ὅτι ἡ «ἀμφιση-
μία» τοῦ κεμαλισμοῦ διευκόλυνε τὴν υἱοθέτηση τέτοιων ἀντιλήψεων.
Ὡστόσο, αὐτὸ ποὺ καθίσταται πρόδηλο εἶναι ὅτι οἱ Ναζὶ ἔτρεφαν σαφῆ
ἐκτίμηση στὸ μυστικὸ τῆς ἐπιτυχίας τοῦ Ἀτατοὺρκ.
Ὁ Ἴριγκ τονίζει ὅτι τὸ ζήτημα τῆς ράτσας –καὶ εἰδικότερα τὸ ζήτημα τῶν
ἐθνικῶν μειονοτήτων καὶ τῆς ἐκκαθάρισής τους- κατεῖχε κεντρικὴ θέση
στὴν ἀντίληψή τους γιὰ τὴν ἐπιτυχία τοῦ Ἀτατούρκ. «Συστατικὸ καὶ ἀνα-
πόσπαστο στοιχεῖο τῆς ἐπιτυχίας τοῦ λαϊκοῦ κινήματος τοῦ κεμαλισμοῦ
ἦταν πάντοτε ἡ ἐκκαθάριση τοῦ νέου κράτους ἀπὸ τὶς μειονότητες καὶ γενι-
κῶς ἀπὸ ὁτιδήποτε ξένο. Τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ Νέα Τουρκία ἦταν ἕνα ἀληθινὸ
καὶ καθαρὸ ἐθνικολαϊκὸ7 (völkisch) κράτος, ἐπειδὴ δὲν ἔμειναν στὴν Ἀνα-
τολία Ἕλληνες καὶ Ἀρμένιοι, τονιζόταν ἐπανειλημμένως σὲ ἑκατοντάδες
ἄρθρα, κείμενα καὶ ὁμιλίες. Ἡ «ἐθνικὴ καθαρότητα» τῆς Νέας Τουρκίας
7 Ἡ ἔννοια τοῦ «ἐθνικολαϊκοῦ» νοεῖται ἐδῶ ὡς σύμπτωση τοῦ Λαοῦ καὶ τοῦ Ἔθνους ὡς
πολιτισμική κοινότητα. Ἡ γερμανική λέξη völkisch ἔχει τὴν διττὴ σημασία τοῦ «ἐθνικοῦ» καὶ
τοῦ «λαϊκοῦ». (Σ.τ.Μ.)
ἦταν καίριας σημασίας γιὰ ὁτιδήποτε ἔγινε στὴν Ἀνατολία κατὰ τὶς δεκαε-
τίες τοῦ 1920 καὶ τοῦ 1930».
Ὁ Ἴριγκ σημειώνει ὅτι τόσο ἡ πηγὴ (ὅσο καὶ τὸ ἀληθές) τῆς φράσης ποὺ
ἀποδίδεται στὸν Χίτλερ -«Ποιός, ἄλλωστε, μιλάει σήμερα γιὰ τὴν ἐξο-
λόθρευση τῶν Ἀρμενίων;»- παραμένει ἀμφισβητήσιμη, ἀλλὰ ἔστω κι ἔτσι
«γιὰ τοὺς Ναζὶ ἡ σφαγὴ τῶν Ἀρμενίων τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας
ἦταν ἕνα ἀπὸ τὰ κύρια θεμέλια αὐτοῦ τοῦ ἀκμαίου νέου ἐθνικολαϊκοῦ
κράτους».
Ὁ Ἴριγκ εἰκάζει ὅτι ἡ ἐξόντωση τῶν Ἀρμενίων «πρέπει νὰ ἄσκησε» μία
«τεράστια ἐπίδραση» στοὺς Ναζί. Ὁ Τόμας Βέμπερ [Thomas Weber] ἀπὸ
τὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Ἀμπερντὶν διακινδυνεύει τὴν πρόβλεψη ὅτι τὸ βιβλίο
τοῦ Ἴριγκ, «Ὁ Ἀτατοὺρκ στὴν φαντασία τῶν Ναζὶ», «θὰ ἀλλάξει τὸν
τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο σκεπτόμαστε τὴν Γερμανικὴ καὶ τὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἱστο-
ρία καθὼς καὶ τὸ Ὁλοκαύτωμα». Ὑπὸ παρόμοιο πνεῦμα ὁ θαυμασμὸς τῶν
Ναζὶ γιὰ τὸν Κεμὰλ μᾶς δίνει τὴν δυνατότητα νὰ δοῦμε μὲ καινούργιο
τρόπο τὸν κεμαλισμό.
Ἐν ἀντιθέσει πρὸς τοὺς ἰσχυρισμούς του, σύμφωνα μὲ τοὺς ὁποίους ἐκ-
προσωποῦσε τὸν «διαφωτισμὸ», ὁ κεμαλισμὸς ἀπέτυχε νὰ ὁδηγήσει σὲ μιὰ
δημοκρατικὴ ἐξέλιξη. Τὸ ζήτημα εἶναι ἐὰν αὐτὸ ἔχει σχέση μὲ τὶς πλευρὲς
τοῦ κεμαλισμοῦ ποὺ θαύμαζαν οἱ Ναζί.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Ἡ μετάφραση αὐτὴ εἶναι ἀφιερωμένη στὴν ἐπέτειο τῶν 100 ἐτῶν ἀπὸ
τὴν Γενοκτονία τῶν Ἀρμενίων (24 Ἀπριλίου 1918).
https://engymo.wordpress.com