Johannes

I O. A NT ON 1 1 // .
îl
V I P E RANI
D E
РОЕ T I С A
L I BRI
..1
TRES,
T
Antver.pi л,
Ex officina Chriftophori Plantini,
Architypographi Regij.
SVMMA PRIVILEGir.
Regis Priuilegio eautum eft, ne quis ci-

tra Chriftophori Plantini Architypographi
Regij voluntatem To. Antoni] Fiperani ofera, in
tra o&ennium à die impreffionis abiblutç,im-
primat,aut alibi imprefla importée, venaliáue
habeat intra omnes ditionis eius fines- qui iè-
cus faxit , pœna multabitur qua; exprefTa eft
in regio diplomate , dato ßruXellse ¿o.Martij,
M. D. L X X V I.
Sign.
. lac. Blyleuen.
A N TO N I 6
PERENOTO
S. R. E. CARDINALI
GRAN VELLANO,
Io. ANTONIVS VIPER.ANVS.
I Bros de arte poéti

ca, quos fummo ilu
dió & labore compo-
fui, tibi , cu i pi u rim um
debeo , & plurimum
voló deberé, ob ingen-
tem tuorum in me meritorum multi-
tudinem , dedico Perenote Cardi-
nalis ampliííirne,obferuanmc inte mea:
& amoris teftificandi gratia. Nam ma-
iore opera & diligentia opus fuit ad earn
artem pertraótandam , quae Latinis li-
teris minus illuftrata eft. Etenim praster
Horatium non habemus,qui de poética
quicquam fcripferit : atque is nullum
A 2. ordi
4
ordinem doctrina; tenuity non poëticae
notionem euoluit , non formas diftin-
xit , non diftin&è quid cuique generi
conueniretexpoiuit: ôc^quodcertè ma
ximum eft argumcnrura eius quoddi-
cimusîpiïus arcis vocabulapaucaad-
modü videmus Latinitate donata.Quin
etiam Griecorum vnius folùm Arifto-
tclis , nec de vniuerfa quidem arte , fed
de tragœdia rantùm cxrant praxepta:
qua^ paucis antè annis doc~iiíIimi qui
dam viri mulris interpretarionibusam-
plifîcarunt. Quorum ego iï<:oner vel
adiuuare follertiam, velinduftriam au-
gere. cur potius reprehéiione quam lau
de dignus exiftimer ? Eft quoddam ge
nus hominum, qui , cum ipil nihil fcri-
banr,aliorum fcripta faftidiùr;quaij ni
hil amplius dici poílit 3 qnod non prius
abaliiscopiofius & ornatius fcriptum
fir. Ñeque hoc itadico, vrnon amplio-
rem honorem veteribus icnptoribus,
quam nouis habendum putem^fedid
dico,ne horu m quoque vigilia: lucubra-
tionef
5
tionesq. negligantur.Nullus enim liber
eft, ex cuius lectione non aliquis omni-
no fruftus percipiatu r. 8c qui vnqua ex-
periméto didiciiîèt laborem 8c difficul-
tacem fcribendi , magnam profeótó gra-
tiam cuiufuis fcriptoris conatuideben-
dam fentiret.Nonfane tot,tantarumque
rerum fcientias 8c doctrinas confecuti
vnquam eflemus, nifi logis & propè in-
finirisdodliffimorum hominum difce-
ptationibusagitatas fuiflent: neque Ari-
itoteles rantus philofophus extitiíTet , íí
non ante ipfum plerique de obfcurís na-
ruralibusc^caufis acutiflîmè 8c fubtilif-
íimédifputaíTent. Sed fatius refponden-
dum illis eft,qui ргге fe quandam probi-
tatis fpeciem teretes poe'ticxihidia con-
temnunt j quôd ad voluptatem modo
quasfita videantur^nempe quç veritatem.
fabularum inuolucris tegant,& cofiftis
amoribus iuuenum potitfime ánimos,
qui aetate 8c iudicio nondum cofirmati
funr,ad libidinem 8c turpitudinem £ra-
uiílimum vitar ícopulum impellát. boni
A 5 quidcm
6
quidem viri,fed eius,quod dicut,ignari¿
quia poetics vim & facultatem jiullam
intelligunt. Quid enim aliud eft poè'iïs,
quam in fictis perfonis viuédirationem
docens philofophia? Non tradit leges
diííerendi,non explicationeni habet na
tu rç,non res cçleftes & diuinas contem-
platur,fed qua; vita & mores deceant
vnumquemque humanarum actionum
imitatione demonftratratq ita animum
contra omnem cafum informat , vt ñe
que in fecundis rebus fe attollat, ñeque
in aduerfis demittat , verum ipiam feli-
citatem in fola virtute & honeftatepo-
nat.Virgilius non ab alia re veras /Впех
budes,quàm à pietate & fortitudine du-
cit : arque Vlyflem nudum & egentem
omnibus rebus Phaeaces apud Home-
rum ob animi magnitudinem асргге-
ftantiam veluti Deum quendam è cxlo
delapfum admirátur.Quamobrem ma-
gnus ilIeBafilius Homeri poëfïm viam
quandá eOTe dixit ad virtute.Ifti fîgmen-
tis velut cortice non vident virtutisprae-
cepta
7
ccpta cotineri, & Iatêre fub illis ftudium
ikpientix . Quod fi poëtarum forte qui
dam vllam quadoqueturpitudinem at-
tigerunt,illos,ii attendas,agnofces eara-
tione ad id motos fuitTe,qua hiftorici res
quafdam turpes fcributs& morales phi-
lofophi naturam vitiorum explicant^ni-
mirum vt omnis turpitudo à nobis ас-
curara animaduerfione fugiatur. Nihi-
lominus eos poetas qui id ftudent vc
lafciuis cantibus ad obfcenas cogita-
tiones ánimos traducant,contemnen-
dos, & ex vrbeproculeiiciédos aiocum
Platone:qui cenfetiudicium de poëtis
adprudentiores viros Temper eíTe defe-
rendum . An non eft iniquum defpici
philofophiam 3 quia in philofophis fla-
gitia deprehenfa funt ? & vituperari elo-
quentiam , quia oratores nonnulli reip.
obfuerunt ? Quantus eft homini ignis
& aquae vfus? quia igitur nocet aliquan-
do,non ipfisvtemur? Necfuntea repre-
hendenda , quibus bene vti poííiimus.
Verumenimueró ifti quam in rem va-
A 4 leat
8
leat poética non comprehendunt,niG ad
verfus faciendos. Atqui proprium poetas
munus eft hominum acciones effingere,
&fictis rebus humana: vitanmaginem
tum dele&atione quadam exprimere.fi-
quidem imitado per fe ipfa delecbt.Qúi
etiain numerofam & fuauem oratio-
nem adhibet, vtyquandoquidem ad nú
meros natura dücimur,in animo & me
moria magis inhíereaht qux fmgit . At
vero quantum ipfe laboris & ftudij in
hac arte explicanda pofuerim , malo ab
aliis iudicari .Ceterùm libros tuo no-
mini Cardinalis ampliffime nuncupo ,
vt dent ceteris тех in te voluntatis non
dubiam fígnificationem^qui protua ía-
pientia & liberalitate vniuerfos litera-
rum ftudiofos benigniflimè humaniffi-
meque comple&eris.
IO> AN-
I O. ANTONII
V 1 P E R A N I
DE POETICA
LIB. PRIMVS.
Dc nomine & vi poe'ticx.

Cap. i.
О e T i с je fignificatio derшari
poteß in res plures,namverbo Gr<e-
co 7roií7v, vndepoeticœ nomen duci-
tur , &faciendi &fingendifubie-
cta visefi.^quo porro nomine artes
omnes appel/antur,qua vel faüione,velimitat'ione
confißunt:tamen eafacultas atque ßientia, qua ef-
fingit explicátque carminibàs ficlas hominum a-
cliones , ob dictionis imitationisque praßantiam
hoc proprium nomen obtinuit . £>uamobrempoetA
nomen erit quidem his commune , quorumfiudium
aut infacienda, aut tn tffingenda re aliquaverfa-
tur ;fed eofabularum & carminum compofitorem
pracipue intelligemus : quemadmodum orationü
autorem oratorem volunt nominart; quia licet om
ni* oratio locutiofit , tamen etus bcutгo verborum
ejr ßntentiarum copia,grauitate,ornatu ceteris an •
tece/Zat.Igitur Poetica opinor rectefinietur ars,qu<e
numeroja oratione ad docendumvit<evfumaclio-
nes hominum imitat ur . Etenim fi ars eß multa-
s rumde
IO I О. ANTON. VIPERANI
rumdevnare praceptionum adfinemaliquem vi
ta vtilem comprehenfio , nulli dubium eritpoetic*
fuaseffe leges ( nam leges artium funtpraceptio-
nes) qua à fummis ingeniis inuenta, & longo vfk
ejr experientiaobfiruata fiint. Tum humanarum
actionum imitatio ab his artibuspoeticamfeiungit,
qua nihil effingunt : carmen antem ab his fecernit,
qua licet effingant , non tamen verfu explicant id
quod'effingunt :cuiufmodifunt Dialogi , quos qui
dam poemata nuncupant; vt plerique Lucianum
plane alterum K^áriftophanem ejfe dicant ; fed ea
dumtaxatratione,quapi¿7ores,mimi, & imitato-
res alif propter nominis generalem quandam lateçfc
diffufam ßgnificatione nominaripoffunt,& nomi-
nantur etia poeta.Non erit ergopoefis,qua velimi
tationepriuetur, vel carmine non vtatur: etfi non-
nulävulgariter compofitores carminum,velß nul-
lam fingendi rationemfequantur , quafieffe&ores
poetas appellant , arbitrantes 7ro«л> folum ideffe,-
quodmetra confcere- Atqui Empedocles, Parmeni-
des atque Lucretius fiimmorum hominum iudicio
è numero poetarum eximuntur % quoniam prater
carmen nihilaliud habent +quod poetarú proprium
fit : non fecus atque is creditur dicendi copiam ejr
ornatum ab oratore mutuatus, qui de occultis natu
ra rebus elegante & copiofa oratione difputans au-
ditur . Proinde vt anima corporis , ficfabula eft
forma poematis ; quia magis ficlio poetam facit,
quam carmen , cum illius maais proprium fit imi-
tari : ejr docli viri negant inuenlri poefim qua
mitatione careat . Carmen autem poeta in expri-
mendis
í
»JE POETICA LIB. I. II
menâis humanis a¿tiombus vfùrpautt , quo nume
ro lucundior effet, oration•é quefublimior . Pulchrè
igitur foefis pclura quídam loquens , &piclura
tacita quídampoefis dicl'a eft, quoniam eft vtraque
tmitatio : fed alterafine oratione quafielinguis dr
muta eft; altera fuani oratione rerum imagines ad-
umbrat . Дuoаrcaftpoefisfob carmine conftaret,
mm etiarn quibufdam quaftlineamentisfabuU con-
formaretur , nullо modopittura dici poffet. at quo
niam in ea,tamquam in tabella,humanarum.a£tio-
numforma exprimitar,picíurœ nominefignata eß.
De origine, &laudibus Poética:.

Cap. ir.
QV a M ante bellum Troianum inuentam e(fe

permulti affirmant: & eius inuentionem ali~
qui ad Apollinem referunt , quo tempore Pythona
firpentem intet.emit;quidam oraculo Delphico,fiue
^pol/inis Phemonoe attribuunt , quam produnt
refponfà carminibus reddidifje , atque hexametro
carmineprimiim Delphis vaticinatamfuiffe. quod
carmen deinde Pythiumappellatum fuit . nonnulli
Вaccho adfcribunt , quoniam or.acula dediffet ante
iÂpolUnem ; aiif Оfiridem AEgyptium autorem
probant, ßdeundem ejfe dicunt,quem Graci Apol-
linem vocant,ac Paufanias nefcio quempoetica re
fertorem tradit; & Titianus Syrus à barbará qui-
dem inuentam,fed'acceptam à Graeis & excultam -
äfferit , Thraces quoque totam hanc artem dicunt
fuam , quomam Orpheus,lMufiœas & Tamyris,
qui poe-
12 IO. ANTON» VIPERAKI
qui poetarum omniumprimiextiterunt , in Thra-
ciaorti ejr procreati funt : vbietiam loca quídam
Mußs cofecratacernuntur, Pimpla, Olympus, Li-
betrum .qua locorumvocabula poßmodum a Ma
cedonian vfurpata fuerunt . CMuficorum quoque
infirumentorum nomina,vt Sambica,Nablia,Bar-
bitos ejr Magadas , ipforum funt Thracum verba.
Thracas autem Bœotiamincoluiße rerum fcripto-
res teiiantur : in qua eademferè funt loca Mufis
ejr Apollini dedicata . Praterea quidam fcribunt
Pierum quendam Macedonem primumpoema con-
fecijfe, ac plias fuaspoe[im docuiße.ßb iaque Mufa-
rum patrem ejr alumnum habitumfuiße , atque ab
eo Mufas Pieridas vocitatas. qua etiam Thejpiades
dicla funt , quomam Pierusprimiim Thejflis ceci-
nijfe carmina memorabatur . Quidam etiam Moy-
Jen ejr Ânnam (ororem huius artis inuentores
antnmant , quia carmen hexametruminuenijfe di-
cuntur. Jguare Plintus iure magnameße depoe-
matum origine qualiionem fcribit. Omnes verb
affirmantprius componendorum carmïnum,quàm
ßudiu foluta orationis apud veteres extitifie:apud
quos (àpientes omnes poeta vocabantur,cum ab Ulis
omnia verfibus explicarentur . Vnde omnes artes
ejr fcientiaa poetis ortum habui(Jevidentur. Ñe
que hoc à me quifpiam ita did exiliimet , vt ducam
(quod parum intelligentis eß putare ) prifcis tllis
temporibus homines dimenfis verbotum fpatiis lo-
qui(¿Utosfuiße:verum quia ferius in orationefo
tuta numerus notatus & cognitus eВщuem (cimus
apoetica ad eloquetiam delectationis al que aurmm
DE POETICA LIB. Iv» Ij
caufatraduclum ejfe;cùm nullusfit (vt ait Cicero)
numerus extrapoeticos. ^4c non multo ante qmm
Xerxes in Graciam defcendit , Cadmus Milefius,
Therecydes Syrus , ejr Hecathaus ferunturprimi
apud uracos folutam orationem vincire cœpiße.,
apud Romanos verb KÂppius caeus conclufionem
quandam verborum & formam cbferuaße . Cicero
tamen inquit Thrafymaihum quibufdam numeris
& modis primàm aiclhnem altrinxiffe 3 Gorgiam
eins diligenjiamadiuuiße, vtriufque inuentionem
Jficratem moderatione viciffe . Sed hi qui ex car-
minis inuentione poetica originem inueliigat,pra-
terquam quodnihilpro certo habent , maxima vim
eins in verfu ponunt. <^4t vero Arifioteles è dua-
bus caufis naturalibus profeclam eßeputat, ejr imi-
tandi fludio , ejr harmonia dulcidine j quainfita
fùnt homini à natura, ejr poeticamfacultatemper-
fciunt . Nam homo pra ceteris animaniibus vim
magnam habet imitandi: ejr à naturafic comparait
fumus omnes (idquodataspuerilis maxime decla
rat, in qua natura vis ejr motus apparent,) vt non
nifiper imitationem difciplinas accipiamus, ejr his
pariter rebus deleclemur quibus expreffam imagi~
nemaliquam cognofcimus 5 atque hocmagis ,quod
talium ajpeclu intelligentia remuatur , ejr mens
ipfacognitione alitur . Omncs autem difcendißu
dio tenemur., neque folum videndi , fed audiendi
quoquefenfus minifier efi animo adconfequendam
rerum cognitionem atquefcientiam . Tum harmo
nía , è qua carmen efßuxit, quod certis quibufdam
numeris ejr temporum (patiis continetur, ita natu
ralis
14 IO. ANTON. VIPFRANI
ralis ejr propria efîhomini , vt nemo fitvßjuam
mortalium tamferia ejr agrts~tis,qui non cantu ca-
piatur . Jshiibus de eaufis arbitror certum aliquem
poetica paremem & autorem dari nonpoffe ,nifi
яattiram , qua nos ad poetica fiudia informauit;
nullúmque tempusfuiffe, quo nonfoeticafiudia co-
lerentur . Ex quo poetarum genus antiquißimum
ejfe conftat. Et velut cetera artes, quaspeperit no-
tatio natura ejr animaduerJio,primum horrida,de-
inde longo temporisß>atio afummis tngeniisperpo-
lita fùnt (nihil ehim vnquamfimulinuentum efi,
atque perfeclum ) fic poetica¡principio rudis ,tum
ratione & obferuationeprudentißimoru hominum
exculta ejr abfoluta fuit . Et ¿¡hiintilianus de car
mine loquens,poëma, inquit, nemo dubitarit impe
rito quodam initio fufum, ejr aurium menßra, ejr
fimiliter decurrent'mm jpatiorum obferuationeefße
generatum;mox in eo repertos effepedes. Non igitur
ij vident qui poetteam reprehendunt, ß natura be
neficia contemnere. nam quidea iucundiusí quid ef
fe potefi ad vitam ejr mores vtilius ? qua Dei do-
num,Mußrum inuentum, ejr omnis eft difciplina
(jr eruditionü initium : qua tantafuit apud omnes
nationes , tanto etiamvel apud barbarásgentes in
honore , ut nullrn apud eos ßpiens haberetur , qui
non effet idem poeta. Nam dicendi & agendi magi-
firi, natura etiam ßrutatores ,ac diuinarum rerum
interpretes omnes erant apud prifcos illos poeta.
Him Plato poetas virtutum genitores ,ßpientia
duces, eruditionis parentes, Deorum internuntios
ejrfilios appellat . Jûid, quoà poeta prafiantiore
quodam
DE POETICA LIB. Г. If
quodam modo, quàm ceteri , D eum videtur imita-
rifNawvt iüe exnihilo res creat ,vndeiGromtyiq
appellator ;fiquidem is qui aliquid ex materia con
fiât , fit/buitpybi; dicitur ; ftc ißepane ex nihilo con-
fingendo admirabilia quadam producit : neque res
geftas hiftoricorum more pronuntiat , fed diurna
quadam ejrfingulart ratione nouas conditêarum^
rerum,qua nujquamfùnt, imaginesformat, & ea -
rum quafunt,pulchriores effingit.ûapropter hoc
ipfum nomen adeptus eft quod D eo tribuitur. Adeb
bonipoeta diuinitate quadam nobis ejiam commen-
dantur. £)uodfipoetarum aliqui turpes ejr inho-
neШ obßena quadam ejr non folùm aiis ,fed ipfis
etiam hominibus indigna cecinerunt , ob idne Vi
tium, quodeft hominis,affinges arti,qua nifihone-
fa ¿r decora facere non iubet? £>uanam obfecro
ars tam laudabilis efi, cuius vfus hominis vitio cor-
rumpi ejr deprauarinonpoßit? jQuamquam poeta,
cuius officium eß hominum acliones effingere , vel
coaétus à rerum neceßitate , vel à decoro perfona-
rum ädmonitus , interdumprauos homines imita-
tur, non quosfequamur , cum ipfemet illorum im-
probitatemexecretur,fed vt malos mores , quos in
fi6tisperfinis agnofcimus, diligetiùsfugiamas.aut
tollenda hiftoria efi vita magtftra, qua tam multas
faperesturpesnefandáfque commemorat . Nemo
igitur hoc dißimulet quod ingemtum eft à natura,
nec reprehendat quod eftfanclum , пеc contemnat
quod diuinitate quadam venerandum eft. "
De рос
I
l6 IO. ANTON. VIPERANI
De росcа. Cap. hi.

I A M Plato, & cum eo Democriti4snegat efle ba
riumpoetam, qui diuino quodam furore non cor-
ripiatur : eúmque Latiniii vi mentis vatem appel
lant. Idcirco atiqui fimularunt infaniam ,vtboni
poeta haberentur. Verum ¿¡poetica vim omnemfu
rore quodam metiuntur , & vniuerfam artem re
pudiare videntur . Jgubd fi nullum vfum arspra-
fiat, cur traditur;fin praftat,cur negligiturî Equi-
dem (vtar enim perlubenter verbis poeta)
—пес ftudium fine diuite vena,
Nec rudequid profit video ingeniûralterius fie
Altera poícitopem res,.& coniurat araicè.
Nec equidem nego inpoetaplurimumpofife natu-
ram, ejr maiorem vim in hoc , quam in aliisßudiis
habere ; fed artem quoque difcendam puto, qua cer-
ta quadam dicenai ,agendi, faciendi , inquirendi
ratio ,via, dux, & comes efi , hominem errare non
fatiens- licetque multafint , qua nifi à natura tra-
dantur, nulla vmquam arte combat entur , tamen
ipfa natura dona meliorafieripojjunt doclrina. Et-
enim qui rationis ejr doctrina ignari tantum na
tura prafidiis munitißudium aliquod perßquun-
tur , fape ingenij quodam impetu & concitatione
iompulfi i certa via abducuntur; quifiartem vllam
tenerent,numquam profectb aberrarent . ûod fi
adnaturam ey artem aâiungatur exercitatio om
nium magiiirorum optima, nefcio quidtunc ex his
perfeclum ejr expletum , & omnibus partibus ó*
numerй. abfolutum iri video . Et quoniam per nos
ipfiper
DE POETICA LI В. I, I7
ipfiferfectam rationem viderс ejr fequinon poffu-
Wh, ot,iimi quirlie nobis proponendifunt aл co-
gnofeendum , & imitandu m , non modo ne quani
deformitatem ф prauitatem fcrtbendimalanoßra
condietudltíe contrahamia , verum etiam vt con-
tendentes adfùprema , fi prima contingere non li-
ceat, bofimus (altem injecundis tertiifùe confifie-
re. IHum vero non infanum, feddiuinumfurorem
non modo nonJpernimus ,fedvehementer qnoque
admiramur.
Eft L>eus in nobis, agitante calefcimus ¿lio:
Impetus i Lie Гасrж íémina mentis habet.
K_sí(Jerúntque Academici quofdam genios fe
cundos, & veluti magtftros nobis adejfe ; eorúm-
Îiie gratia magnam fiudiorum varietatem inter
omines fieri; proinde que paucos in СМ ufarumfa-
craría faciíem ad:tum tnuenire , vel quod inepti
adßudia poética naturafint , vel quod minimum
dinino Шo (piritu excitentur . Djerbas rebus afjen-
tiriquoque îrüioteles videtur, cum bene & re
cle fingere nemmem poffe ait , nifi vel ingeniofum
virum , vel celeftijpritu afflatum ; adeóque Ho
mert diuinitatem , & ingenium extollit . Talern
igitur poetam & artificem quarimwe, inftruclum.
tnquam à naturajnformatumab arte, exercitatio-
ne & fümmorum tngeniorum imitatione txcul-
tum • denique c<eles7i <¿r diuina quadam vi pradi-
tumyqui non humana folùmfacultate,fedetiam di-
uinitate inter omnes emineat.
Л * Dernau .
l8 IO. ANTON. VIPERANI
De materia poeta:. Caí?- i i i i.

QV ж fit autem poeta fubiecfa materies (quan-
do noshucdoclrina viaducit } non eß pluri-
bus meaJententiadijputandum. Namfi ea quafie
ri folent , aut debent ab hom'inibus , ad docendum
virtutis vfum imitatur , patet hominum actiones
tüi effe propofitas, in quibus effingedis omnem ope-
ramfuam <¿r ßudiu ponat. Verum ea qua homines
aûnt is temere explicarit , qui non mores & àfifie-
. Ùiones animi , e quibus humana acliones profici-
fcuntur, accurate & dihgeter expreßerit.fiquidem
invita modo cuiufque natura perJpicitur.JPmm-
obremea philofophia qua de rebus bonis ó' malis ,
de fingiendis ór expetendis , de naturis hominum
& moribuseß, tota eftperdifcenda poeи humana-
rum úctionum , qua aut vitio aut virtute difcer-
nuntur , imitatori- Jjhidm cognitioncm fi moralis
fhilofophus aßeretfiiam effe,no relucfabimur,dum
poeta concedat licere cum voluerit tantum ex hac
doctrina,quantum res fuapoftulabit, haurire. At-
que Ше midis afperífque praceptis rationem vita
docebit r hic iucundis ornatífque figmentis huma-
nam felicitatem oftendet, non autemfiniendo, par-
tiendo, demo sirando,interrogando, re(pondedo,ar
guendo , refiellendo : illéque animi afifeBiones. ejr
motus horridis atque exilibus verbis declarabit %hic
vemifta , graui <¿r apta n>atUrarum humanarum
imitasione (j>ectatores ad iram,adodium, adififti*
tiam,adhuaritatem,ad mifericordiam,ad clemen-
ыam3 adJpem, admetum incitabtt , aut refieclet vt
volet.
DE POETICA LIB. I. 1£
volet. Nec vtetur his argumenl is quitus Dialecli-
cus, neque expolitionibus quibus orator ,fedà per-
uulgata docendivia ejr ratione declinans fngendo
iniiituet auditorem.Sapieter igiturpoeticam amœ-
nam quandam ad virtutem viam eße, & commen-
tis inuolutam adumbratámque philofophiam doèli
homines dixerunt . Atqui nihil eft quod in huma
narum actionum non cadat imitationem. quare vi-.
dentur omnia poffe teneri & poßideri à poeta, im~
mo vero et um debere. Namfi eorum coinitio, qua
ad humanœvita commoda (y ornat'â follertia men-
tis excoçitauit , poeta necesaria eil , atque omnes
artes <y doctrina ad adiuuandam <¿* perficiendam
hominumnaturam inuenta funt,quarerum fcien-
tia erit л poeticafacultate (eiungendcúaut quid non
potius iili attribuendum? Orator, cuiia materia fo-
ri,concioms, ejr iudiciorum limilibris circumfcripta
eft, milis temúnis definirivult iusfuum;nospoe
ta vim, cui nihil eorum effe debet ob[curum qua in
<vitacontinentur,certis qaafi cacellis condudemus*
autquas artes ejr fcientiasab eo iudicaueris abejfe
foße, qui hom'inu aceiones , orationes ,naturas, mo -
res,affeclus çjr fiudia imitatur?<ûoties tili depo
teftate miniinis diuini,de calefiibus rebus ejr ater-
nis,de naturalium rerum caufis ejr effectis , de re-
gionibus, de ciuitatibus, de legibus, de moribus , de
doclrinis ejr artibus concinendum eß ? vt emn ,fi
omnium fenßbus ejr mentibus fatisfacere velit,
vniuerßm doclrinarum rationem comprehendiße
necefj'e fit. Nihil ergo dices poeta licebit ignorare?
Primum immenfa ф infinita res eß;neque huma-
£ г num in
iO IO. ANTON. VIPERANI
num ingemum potefi omnium doctrinarum cogni-
tio/iem affequi: nec poeta non profiteturpeculïarem
artHim tlLrum tractationem, qua eoru eft qui om~
nefiudium fuum in tills cognoícedis atque traclan-
dis adhthuerunt. fedquia , ni/i eiusfacultas ex his
quoq., ßudiis perficeretur qua libero homine digna
fu*i,ieiuna effet ac quaji nudapoefis,fi omnes om
nium (cientiarumfontes animo tenere nopotefi, at
fro i fumma deguñat, ejr ex omh ibits quafiflores,
fentent >as lecfiores decerpit: non vt de recoditis ejr
jubtilibus rebus feparatim philofophorum more dif
ferai ,verùm vt poema graui ejr iucunda r erum
varietate quafi telam intexto multiplici oтatu dt-
fiinûat . Ex quomaiori laude eum afficimus , in
quo maior (cientiarum efßorefcit cognitio. Itaque
poetarumfacile princeps Homerus (ummis laudi-
bm cumulatur quoniam fua illa diuina poemata
omnium fcient'arnm ornamentis quafigemmis ejr
lamtnibus iHuftrauh. a qdo uriofonte omnium re
tum doclrina effiuxiffe videtur . <Âltqui volunt
poeta 'oliim muпus effenumerofa quadam ßruclu-
ra verba contangere. £hiam ergo rem abam fubeffe
il/i dicemw , praterquam inanem quandam curam
verborum* Sed ejr hoc ip Cum Grammaticipollicen-
tur, qui fyiïabas,t>edes, carmina dinumerare,dime-
tiri^ çjr coßraeredocet. £hiidâfifias & commen
taias qua dam res vanas ejr futilespoeta tribuüt,
ignorantes vim fabula ejr formam , nec quo illa
ooere ejr artificio componatur intelligentes . Atqui
poeta proprium ejr pracipuum munus eftrecleat-
que apte confingere aiin[modi res autfunt , aut vi
denturг
P
DE POETICA LIB. I. II
dentar, aut referuntur. £hia in refipeccarit aut ea
quafieri non poß'unt, imiiando ,aut non vt oportet,
merito reprehedetur; quodneque rerum probabili-
tatem viderit,neque perfonarum decorum oЩerua-
iierit : fin vero in his deliquerit qua funt aliarum
artium propria, leuioremferet culpam errati ; quia
minus artis fus ignoratione , ejr difidia premetnr.
Non enim fe doclrinarum difputatorem , Gd hu
manarum aStionum imitatorem profïie.tur . Non
ficuspiclori vitio efi in conformando lineameniis
ejr pigmentis ajpergendis errare : qui in his reЬш
qua adaliorum facultatem pertinent, f quid igna-
rans commiferit , luftiore excufAtione defer/dttur.
Sic Virgilium , quod in Africa ceruos efe dixerit,
cum idgenus animantis ea re*io numquam tulerit,
excufat externa regionis nuïlo proprio vii'io notatл
ignoratio. Verum nihil turpius eß , (juàmaliq'iem
in eopeccare,cuius doclrina &fcietiam poilicetur.
De fine poeta:. Cap. v.
ER g o poeta finis efi humanarum aШonй imi-

tatïone & carmine docere fimul ¿r deleclare.
Docet autem quibus in rebus humana vitafelici
tasfitafit, atque infelicitas . Hinc quomam in vfu
virtutis pofita eft ciuilis vita beatitudо , fecundum
verb mores , qua affeclionet ammi funt fwe affe-
ctionum proprietates quaJam , jtnimíq.чe in rem
aliquamprobenfones, nequefelices dicimur, ne we
miferi , fedqnales quidam (vt inquit A rifloteles)
nominamur,aut ajperi & duri, aut fuciles & mi-
В 3 tesi aut
2.2- IO. ANTON. VIPERANI
tes,aut continentes & fortes,aut timidi & intem
perantes,poi'tam ego non morumproprie, fedaclio-
num imitatorem appellauerim , quibus aut miferi
fumus , aut beatt. quamquam ejr faita ab ipfis mo-
rtbus qualia dicuntur . £uin tpfi mores intelligi
nonpojfunt , nifi aut verbo , aut ac~iu aliquo expri
mantnr. Et bonus poetafic aiïionesfingit,vt mores
declarent.,ficut Ьonuspiclor lineamentaoris ita de-
pingit,vt affeiïiones animi exprimant.^lioquin
languida eft, ejr eneruata poefis . £)u.oniam igitur
quibus actionib/is contineatur humana vita beati-
tudo ejr miferia , docet poeta , çjrfeftiuitas imita-
tionis carmint[que concentus magnam habet dele-
clationemjllum docere, ejr deleclare dicimus. Non
ergo Eratoßhenem,nec ceterosprobo, quipoetas ad
voluptatem omnia referre exißimant : licet inpo'è-
mate voluptatisfôlàm gratia quadam interdu con
finai non negauerim . K_Лc doclißimus lüe vates,
cùm inquit,
Omnerulirpú&um qui mifcuitvtile dulci,
duas viri rites poeticœ facultatif oliendit ; atque al
teram in alterius contubernio ejr necefiitudmede-
fiderari . Sed vtra potiorfit voluptasan doclrina,
dubitareforte quijpiampoffet , quandopoeta , qua
doceri aperta rationepoJfunt,ita commenticiis rebus
ea circumplicant, vt vana effè, ejr addeleclationem
folum conquifita credantur. Sedneque eritpoeta,fi
commentis non vtatur,qua docli homines ingenio-
fe confingunt , ejr fapienter explicant . CMalim ta
rnen , licet imperitorum vulgus obleclationem au-
rfuw ejr vçluptatem magis petat, quam animi cul~
titrant
DE POETICA LIB. I. . 23
taram ejr doctrinam , vt Cicero indifiertampru-
dentiam, quàmßultitiam loquacem ;fic ego nullius
(vt inquitpoeta) venerispoefim , federuditam ejr
moratam , quàm verfiis inopes rerum , nugáfique
canoras. Jguidenim eß tam vanumjamfuriofum,
tam etiam irriàendum , quàm fine vtïa fubiecta
feienlia volubilis quidam ejr inanis firepitus fi
fíantium grandiúmqne verborumi
De poè'matis,& poé'ièos fignifîc^tionc.

Cap. vi.
ET poeta quidemficlio po'èfis dicetur,poema ve

rb id quod effingitur , opus inquam poeta : vt
idemfit inter poefim ejr poema difcrimen, quodesi
inter faclionem & facHum . úlla facientis operani
ejr tnduftriam , hoc opera ejr indufiriafinemfru-
ciúmquefignificat. Verum aliquando poe(is e'adem
fignißcationem habet quam poema; atque etiam in~
terdum ipfiius artis notionem fuf'cipit . Nonnulli
poema poeta materiam , poefim veropo'ématisfor-
mam ejfe aiunt. Sed quipoema velparuum opus efi
fe dicunt , vel poefieos quandam partem, a doclißi-
morum hominum locutione ejr fententia difcre-
pant : qui Homeri odyffeam ejr IHadem poemata
mincupant . Et veluti vrimum ipfum verbu ttoiíTv
(vt ante diximus) latins manat , fic qua inde va •
cabula deriuantur , eadem vi verbi in plurium re •
rumfiignificaticne'dijfunduntur. Sape enim vnius
verbi multiplex ehУ notat10.
В 4 De ge-
¿4 IÖ» ANTON. VIPERANI
De gencribus poërica:.
Cap. vil.
СЕ т E R V м poetica no eß vnumgenus. Nam
qui Diomedem fecutifunt, totidimpoetarum
generafiatuerunt , quoi in fpecies carmen ille diui-
Jirat, nimpe heroicum , tragicum, comicum, meli-
cum,fatyricum , ejr choriambicum quivero Сл-
fium Bxffum autorem probant ,poetarum alios epi
cos autheriicosfiue daclylicos (nam horum efipane
eadem ßgntßcatio ) alios epigrammatarios , alios
iambicos, alios lyricos,alios tragicos> alios fatyricos,
alios ccmicos,alios mimosfaciunt. Nonnullis placet
Ifacius Tzitz.es Lycophronis interpres vndecim
fo'étarum genera enumerans , fcilicet herouorum,
lyricorum , dithyrambicorum , iambographorum:
quorum aliosfacit tragicos .alios fatyricos, alios co-
tnicosjumelegorum,epigrammalographorum,ana-
tbematicorum , hymmgraphorum , a'matographo-
rum,epithalamiographorum, ejr monodoru.Omitto
illagenera qua autfoliim ex in[criptionibus,aut ex
earum rerum ßlua quas trailant , defumuntur.
Cuius fane modi infinita prope genera poetarum
fierent .(JMulta etiam funt horumgenera inter fè
coniuiicfa , qua feparari nuüo modo poßent . atqui
genus à genere omni ralione diuerfum efi,atque fe
iunctum . Nec illa referam interpoematum gene
ra, videlicet narratiuum, actiuum, mixtum : qua -
magis ad dijparilem quendam "modum imitandi
pertinent , quam advniuerjam poetica vim ejr fa-
cultatem certis quibujdam & propriis diß'erentiis
pariun-
de poética lib. i. гy
partiendum. Quorum diuifiones nonfequimonet
Kyiriftotelis aucloritas. Nam ex carminum varie-
täte poetarum dißimihtudinem notare, hoc efifi-
¿iione tollere; qua efiforma poematis. Omitto quoi
nullum certum numerum formarum prafcribunt,
qua definita effe debent . CAd hac minus probaue-
rim poèticam in fcenicam & lyricam diuidi ; rur-
fumfe lyricam in pyrrhicam^gymnopadicam,^ hy-
pocrematicam . Nam in¡cena quadam nunc agun •
tur, qua antefcenam quoque agebantur, vt tragica
aitiones ; fiquidem in bis primus Aefchylus fertur
crxiivoypa.çiav excogitare . £)uin conftat in (cena
quoduis poema recitari folitum fuiffe . Tum prater
lyram multa alia (unt Mufica inßrumenta,adquo
rum modulationem carmina canebantur , velut ti
bia, filiula, cithara.fi non eademipfa efi qualyra.
Ñeque folum carmina , verum etiam faitationes
componebant adnumeros tibiarum. Multa praterea
funt, qua neque in fcenam prodeunt , nequead ly
ram canuntur . Nec video quam poetica vim ejr
proprietatem attingant [cena & l'/ra, vt tamquam
propriis ejr infitis notionibus poéticaformas inter
fe diftinguant. Ego vero exiftimo, quoniam huma
na acliones omnes, quarum imitatio eß poefis , aut
bona funt & laudabiles,aut mala & vituperanda;
bonas voco,quafunt cum virtute coniuncla, malas
vero, qua orinntur è vitiis : poetarum duogenera
apud veteres primiim extitiffe, alterum laudandi ,
alterum maledicendigratia combaratum,quodiam-
bicum appellarunt. nam ¡a/m&ífyiv apud Gracоs ma~
ledicere & procacem effefignifcat . Ac tum quidcm
В $ iambki
1б I О. ANTON. VIPERAN I
iambici poeta cum aliquem vellicare inftituerant>
fine vllaperfinarumficta induclioneperfe ipfimo
res illius çjrvitam aperte palámque carpebít. £>ua
res cum & molefta ejr odiofa effet , ac fiepe etiam
inimicitiis arderet ,vt inuidiam a f'ua perfonade-
pellerent,aliorumperfonas , ejr ficlas aliaspoßmo-
dum induxerunt , qua malos homines malediciis
figerent. Cuiufmodi fabulas Crates apud Athe
nienfesprimus commentusfuiffeperhibetur.Atque
hac ea comœdia fuit , quam veterem dicunt . Cui
quemadmodum media , ejr media nouafuccefferit,
fuo loco dicetur . At ex illo genere laudatiuo melici
extitere, qui deorum, heroum , ejr virorumpreca-
tiones & laudes.ad lyram concinebant : maxime
vero Bacchimimen & virtutem celebrabant;à quo
dithyrambici dicli funt . Nam ille dithyrambus ex
duplici ortu dicebatur. Hinc tragici emanaruntûi
fiâtis êrfinis agenda omnia commiferut. £>ui cum
primum Baccht de regibus viclorias referre con-
fueuiffent , in aliorum deinde regum calamitates
iaere • cnmqiieprimum etiam resfecundas explica-
rent, tandem aduerfasfoliim ey infelices & cala-
mitofas retinuerunt , induclaformagrauiore , &
anclo numeroperfonarum, ¿r innento loci ornatu
ejr fcena cultu commodiore . £hiamobrem Arifto
teles à dithyrambica poefii tragœdiam ortam efe co •
frmat. Epici quoque iffipr&ßantvßimorum homi-
num res benegeßas velex fua, vel ex aliorum per-
fona hexametro carmine, & longiore ejr grandiore
vocisfono exprefferiit . Et quemadmodum reliqua-
rmn arli'im , fic etiampoeticaprincipiafatis rudia
. . . ' fueriint)
DE POETICA LIB. I. 27
fuerunt, tumvfu ejr experientia perpolita ejr ex-
cultafant, cerlispraceptis tnfirucla,aclionibus di-
uifa,temporibus diflincla, loas difcreta, ornamen
té illufirata . Tandem igiturpoéiica in hacgenera
abiit,Epicum, Tragicum, Comicum, ejr Dithyram-
bicum,fiue Melicnm . Nam (fi Tzetzi credimiis)
olim dithyrambici iidem erant cum melicisfiuely-
ricis ,aliquant0 tamen altiores .aut non certè abfur-
dum videtur,quodin melica po'éfi praßantißimum
efi, idpotißimum nominajjè; quando ejr ipßim me-
(icumgemis à lyrafuauitate ejr praftantia lyricum
nominetur . Cicero tamen à dithyrambico melicum
feparauit,forte propter Шш orationis tumorcm ejr
grauitatem,ßcqs inpartes quinquepóéticam difrri-
bu'it: non autem AriBoteles . Non enim illis verbis
тщ ¿vXmiwc, Y! 7TÂiiçn , гщ xiS.apiçmiç melicam
po'efim explicari , fedquandam muficam imitatio-
nem affinem poetica notari volunt interpretes,qua
velcitbara fonofit, vel tibia, non cuiufcumque,fed
ad imitandumapta. Л''am qua tibia paneis forami-
nibus conftant, idonea adimiiandum non f'unt. Et
quidem ißamjpeciem imitation'is ipfemet Arißote-
les inqnit effe carminis experte;n. Nulla vero poefis
expers efi carminis. Cur ergo eum non demirer qui
Arifiotelem dixit po'èticamfacultatem tribus gene-
ribus difcreuiffe, Epico, Lyrico, ejr Dithyrambico*
Vbinam tragœdia relicta eß,de qua tam multa con-
fcripfit? Hocvero etiam mirumvidetur,bucolicum
poemafuijp ab illisfilentio pratermiffum: quod eß
quidem ex imitatione ejr carmine, quódque verifi-
mile eß omnium effe vetuFtißimum ¡ сhm ex anti-
quißimo
i8 I O. ANTON. VIPERANI
quißimoviuendi moreproduitum fit , qui paflori-
tius & agreftis fuit . An forte contineri nоtione
Comœdiaputauerunt ? Jjhiodnomen Ute adeopa-
tet,vt omnes fabulas dramaticasfignipcationisfùa
ambitu comprehendat ; qua in vicis ( vicum enim
xafjwfignificat apudGracos ) ejr inuentaprimum
funt , & ac1а ; poltmodum ex agris in vrbes inue-
cla, vt otiofos (feci atores obleclarent. Sedcur nul-
lam omnino mentionem eiusfecere , cum À reliquis
generibus vimfuam difiincta habeat? An quialeui
artificio indigeat, ejr poßit ex aliorum praceplU co-
gnofci ? Iam illa genera qua folàm dtjferentiis car-
minum interfe diBant, vt minus vera, ejr poetica
proprietatem minus attingentia confulto relinqui-
mus: cum praßrtimad Grammaticorum cognitio-
nem doclrinamquepertineant.
De imitatione,(îue fabula.
Cap. VIII.
Н О с autem pacio diftributa in fuas formai

poetica, prius ea qua funt tpfis communia, de-
inde varictates ipfarum atque difcrimina confide-
rabimus. Et imitatione quidem , ejr carmine vni-
uerfa genera poetice inter fe conueniunt. His enim
rebu^poeticaab aliis artibus & doclrinis differt.
Дuа poetica Proprietaiesformisfuis ine(fe debent:
quandoquïdem (fecies rationem generis aque om
nes recipient . Вfi autem poetica imitatio non di-
£tio, quia rerum imaçinem explicet ; nam alioquin
omnis ars logua , qua шca locutionem verfatur,
D S PO ETICA LIB. I. lp
foeticadiceretur,vt Grammatical vt jRhetorica, vt
etiam (ni quid aliud videtur ) Dialeclica ; fedhu-
maмarum aclionumficlio, quam Gracifjivd.oу, La-
tivi tum ficl ionem , tum fabulam votant . £>uod
verbum Ьracum apud veteres fermonemquoque,
aut diclum aliquod indicabat. NecfabuUfigmfica-
tionis idem eß apudfcriptores vfus . Nam rhetores
fabulam e(fefiniunt,quœ neque vera,neque veri (i-
milia continet;qualesfunt A efopifabel/a: alij Gra-
corum Яра/ла ,çomœdiarum inquam, vel tragœ-
dtarum aêtus,fabulas nominant : nos verb huma
narum aclionum imitationem & ficlionù nomine
appellamus, &fabuU.ni etiam velimus aliquo mo-
do imitatione afabula dißernere,vt imitatio aclio~
numfit fiétio, fabula vero ipfarum quafißruclura
ejr compages aclionum. Et quia vt eft cuiufque ani
mus ajfecliis ejr informatus ad virtutes autvitia,
ita pint hominum acliones vel honefta,velturpes,
fane imitatio feu bonarum,fen malarum aclionum
eß Adumbratio..in qua exprimedi funt affeclus, &
mores, qui in viuendi confuetudine cernuntur , vt
Antea diximus. Nec poeta ,quemadviodum hißori-
cus,resge¡tas exponit, fed qua geripotuerunt, aut
debuerut, effingit. Etenim historicus res ab Aenea
geftasfincer'e pronuntiat: Шum poetafibi tamquam
ducis prudentis imaginem ante ocalos ponens ,rçs
comminifcitur ab eo geftas , quas ducem aliquem
bonum & ^raßantem probabile eft profegererepo-
tuiffe.J¡>uodfiresgeftas interdum enarrat, non ea
rationeexplicat qua gefta (unt , fed qua vel potue-
rmt , vel quidem geri debuerunt . ¿¡¡uamobrem '
hifioru
;0 I О. ANTON. VI PE RAN I
hiftoricus fmgulorum res , рoe•ta rerum nuturam
perfèquitur, & argumentafabularum,ejr nomina
perfonarum confingens. £>uocirca illeinquit,
Refpicereexemplar vitas, raorúmq. iubebo
Dodu m imitatorem.
J>uo igiturvniuerfe ejr communis rerum иatura
. fcientia melior eß, quàm rerumfingularium Cogni
tionene hoc magis po'éi icam nos, vel Diodoro re
pugnante, hiftoriœ praferemiis.
De conforrnatione fabular.
С A P. I X.
ER G о y?fabula eßficlarum aùt'ionum compofi-

tío , eru.'ítjingulorum pcèmatum fingubefabu
lœ; & vni/isfabuL fimilesfibi ac't'iones, aclionífue
partes. Enimuerb vt oratoris oratio tamquam ani
mal quoddam e membris inter fe conuenientibiis
ritéque connexis conftruenda efi, ficpoema confiare
è partibus non differentibus\ (edjtmUibits debet, at-
que coniunclis.Si enim diuerfigeneris actiones, ejr
difcrepantes effingas, non magis interfe congruet,
quam dißimtlis natura membra interfe compofita;
qua cuiufdam monßri potius effigiem, quam allcu
ius animantisfiguram ey imaginem reddunt. qua
le illud efi apud Horatium,cuius caput efi mulieris,
ceruix equina , media pars alata , extrema turpiter
inpifcemfinitur.
Speitatum admifli rifum teneatis amici?
Et Piclores in vnica tabella vnicum vel Hippolyii,
vel Lacoontis cafum depingunt . Atque hoc eßquo-
que in
DE POETICA LIB. I. $I
que inter hiBoricum poetámque difcrimen ; quod
ilk multiplice» res gefias , atque dißimiles fcribtt,
hicaut vnam modo,ant plures aiiiones efßngit,ßd
quafecum conuenientes , ejr ad vnum eundémque
fine/» tendentes vmimfabuU quafi corpus efficiat.
Licétque in hißoria ex iißdem principiis cunclapro-
ficificantur, & ad eundem exitum ß>eclent,quœdam
tamen interße dißimihafunt adeo , vt nuüam om-
ninoßecum conuenientiam & coniuncHionemna-
tura habeant : in poefi conjpirare omnia, ejr quafi
concentum quendamßeruare pariter debent; nihil-
que interponi,quod cum alio aut necefßario ,autpro-
babiliter non cohœreat : atque ita vniuerß connecli
oportet ,vt nulla res velßubtrahi, vel immutari, vel
alium in locum transferri poßit,quin totafabuU
coagmentatio deUruatur . Hoc iÂrifi1oteles pt.ace-
fit, hoc.nifallor, illis verbisßnfit Horatius,
Deniq. fit quoduis fimplex diuaxat, & vnú.
Vnam autemfabulam, non multiplicem appellо,non
qua imamperfinam refpicit: quamquam ab vna il-
luBri perßna fabula inßcribi potefi . Namvnius
hominis a&ionespipe ita dißimiles ejr variafùnt,
vt confiituere vnamfabulam ,fibiquefimilem non
poßint. £>uidenim inquiet A rifiotcles ad errores
Vlyßis aut vulnus in Parnaß acceptum , aut (¡mu
latafach infaniai cum nihil interße cohareant, ejr
alterum cum euenerii\nonfit neceffarium, necpro -
babile eueniße alterй ? Extra quam culpam Statins
non efi, qut afabula inperfonam tranfiens res om-
nes ab AchillegeHas profeßw efi fe in Achilleide
firipturum: quafi'alicu'm res geBœvt hiBorici, fic
etiam
Зг I О. ANTOV. VIPER AN I
etiam poeta materia effet. Sed vnam appello ,qun ex
vna,vel expluribus aclionibus eft: è quibus veluti
ex eiufdemgeneris, ejr appofita partium colligaiione
vnum corpus integrúmque componitur ; quod iu~
ßam magnitudinem habens principio, medio , ejr
fine conflßit : è cuius a[pe¿fu , tamquam ex integri
cum(dam animalis obtutu plena voluptas animo ф
metepercipitur. Principiusnporrofabula eft ipfum
imitationis initium , quod reLiqua antecedit :finis
vero poltrema pars , quam nulla alia fiibfequitur;
medium autem inter principium, ejr finempofitum
illo pofterius , hoc prius efi. Sed , qua de loquimur,
conformationem ejr vnitatem fabula exemplis de
clareme. Et argumentum Odyffea his verbis Ari-
fioteles perf/ringit. Peregrinans vir quidam mul
tоs annos,cui periculum erat л Neptunno, folúsque
e fociis fuperftes, quando res domeШea itafe habe-
bant,vt ejr fortuna à procis abfumer entur, ejrfilio
infldiafierent,pelagi tempe(late domum delatus eft;
atque aggreßus inímicos fuHulit quos cognouit, in-
tolumísque euafit. £>uidin his eft quodminus cum
aliis confentiat, & adeundemfinem, in quem reli-
qua- non conferatur? Videamus HiadisfabuUm eo-
dem ingenio ejr arte compofltam . Achilles poß or*
tam de Chrifide contentionem vt Brifeidemarege
fibi eripi vi'dit, iratus bello abftinuit. vnde Troiani
multa mala Gracis intulere . Sed Patrocli neceve-
hementius commotus in prœlium egrejfus eft , nec
prius л pugna destitit , quam Heclorem amici in-
terfeclorem extinxit . Hancvnamiram , qua ad-
eo Gracй ej? Troianis obfuit , decantat in Iliade
Homerus.
Homerus. Et Virgilijnónne ex hoc argumento vna
fabula cerniturfibi ipfiperpetuo conftans ? Euer/o
Iliofibi ejr (his noua domicilia Aeneas peregre in-
quirens, paß multa à Iunone terra manque tolera -
tajato in Italiam peruenit : vbi ingente ejr pericu-
lofo bellopropter Lauiniam ejr regnum excitato ho-
fiem Turnum fuperauit. tqui etiam Seneca tra*
gœdiа,qua infcribitur Herculesfurens.,argumen
tum paucis compleèlamur . Reuertens ab inferüf
Hercules cum Thebanum imperium a Lycoperty-
ranntdem occupatum, ejr vxorem fuam, ejr liberos ,
(jr parentem periclitantes cognouijjet, tyrannum
occidit:feda Iunone immißisfiuriis correptuslibe-
ros cum vxore interfecit ., fibique necem confciuiffet
refumptA iam mente, nifipatrü fuipreces intercef-
fiffent. Ñeque fabulam multiformem effe arbitre-
ris,quodplures aientus cotineat. Nam vna eadém -
que caufa plures ejfeclus aliquando producit : ejr
qua Herculis reditum ab inferís conficutafiint , ea
fropofitum poetafuit exprimere . Adhucquoq; Te-
rentiana \¿Andru argumentum cum his breuiter
explicemus. Chremes quidam ciuis Atticus duasfi
lias habebat,quarum alteramputabat amififfe, alte
ram cupitam a Charino Pamphilo Simonis filio г/1г
tro defponderat • quem vbiftnfit amore cuiufdam
Glycerif captum,nuptias reuocauit:quas etiamnum
Simo dißimulabat,vt animumfilijpertentaret.Sed
Daui confilio ejr technis tum filmspatri duclurum
fi vxoremfimulanter pollïcebatur , tum a nuptiis
Chremes deterrebatur ßjpicione inieclagrauiore.
• Tandem cum in angufiiiß res effet> Critone quodam
С peregrino
$4 l0' ANTOK. VÏPERANI
peregrino rem omnem aperiente Glycerium cwis
Attica, &filia Chremetù agnofcitur, Pamphilóq;
invxorem committitur . Nec quifquam putet non
f' vnamfabulam , quodperfona geminentur , vt
) inuenes, dua virgines , duo [enes : cuiujmodi
funt apud Terentium prater hanc alia . Nam vel
connexionis , vel amplificationis , vel deledationis
caufa geminantur . Lic'etque has fabulas duplices
appellent,quoddiuerfarumperfónaru varios euen-
tus exponant;Cuiufmodiquoq.Ttrentiusipfe Heau-
tontimorumenon exfimplici duplice à fe facia eße
profitetur; tamenfiprincipen/ ipfam actionem dili.
genter attendas,qua in omni fabula femper eftvna.
Warumpartes inter fe riù conuenire perjpexerà,
atque ex huius fortuna illiUs vita commutationem
f'equi neceffario, &. abeadem fabuU folutionein
pluresperfonas cadereperipetiam . Verumtamenea
fabula qua euentus nongeminat , doclorum hom't-
num iudicio longe laudabilior efi. Vmm igiturpoe
ma vnam,fimplicem , ejr fibifimilem , non multi
formem habere debet imitationem.
De epifodiis, & digreffionibüs.

"'' Ca t, X. ; , "
SEd in ipfa tamenfabula conformatiоne multa

fapeveUrnandi , vel amplificandi caufa inter-
feruntur : qua huius artü fcriptores verbo Grace
nominant epifodia. Epifodium voco noncarmen,
quod cam folitum erat cum imperatores vel reges
primùm vrbem aut cafira ingredtebantur : quod
carme»
DE POETICA LIB. I. J/
carmen ab aliquibiis profodium nuticupatur : non
quodin comce diis ab acloribus,aut mimis prœjertim
inter aófusfundebatur concitandi folîim rifusgra-
tia^nihil aafabulamjpertinens;fedquscquid adau-
gendamfabulam,vel exornandam intexitur, epifo-
dium , quídam vocant egreßionem , vel digresio
nem , fiue excejfum , aut 7rар&Лаoчу rhetorum mo
re: qua a confiitutione rei efi, fed adrei tonßitutio-
nem pertinens declinatio : quales apud oratores
multx funt,prafertim in exornatiuogenere\di\ref-
fiones , in quo voluptas petitur auditorurn . Jguic-
quidigitur non efifabulaproprium, velquia decli
nare ab ipfâfabula videtur , digreßio mminatur,
velqnoniam ad amplificandamfabulam interponi-
tur, epißdium dicitur . Verum epifod/u mihi aûio-
numeft proprie ,non cuiufque rei digre(sio,vel ex-
ornatio . Et quamuis epifodia vbique Jedem inue-
niant , nequefolum in mediis , verum etiam inter-
dum in vltimis , vt eafunt apud Homerum qua
mortem Hecloris conftquuntur , cadaueris empiio,
mulierumlamentationes,pompa & exequiijamcn
rerum prateritarum commemoration tum ne obfia
rafiní ea qua referenda pint,tum ne alibi interpо-
fitaquaßcurfum fabuU interrumpant ,in primis
locum habent commodiorem. £)uodpracipue tragi-
ci ejr comici obferuant ,qui in primoßatimaclu
rem omnem explicit, ne dubius animus, ejr eorum
quafinguntur ignarus, ab tpfofabuUpropofito alio
auertatur . Non enim poetafemper àprimis rebus,
fed interdum à mediis , nonnumquam ab vltimà
poema exorditur. Proindéque virtus argumenti efi
С z feruat*
$6 I O. ANTON. VI PE RA NI
fèruata ratione teporis hifioru modoàprimû om.
nia breuiterßriclimque referre, ejr perfumma ca
pta rerum leuiter decurrere . Et vniuerfum argu
mentum ante oculos primùm bonus poeta fibipro.
ponit,tum accurate circumfpicit , vnaepoema com
mode ac recle velutitelam ordiatur. Jguodigitur
in opereprimum erit, hoc eius erit initium:quœ au-
tem intexentur , ad epifodiorumrationempertine-
bunt. Sedvndeprtncipium ducat vnaquafy po'éfis,
qu'oque pacio narraño po'éu differat ab hißorici
narratione ,fuis loris diietur accommodatius . Ve
rum exemplo res dilucidior reddenda eft. Porro ex-
cidium Ilifquodinfecundo eneldos libro narra-
tur, ejr Aeneapofi euerfionem Ilij errores, ejr peri-
cula, qua in tertio exponutur, nam principium ope-
ris ab Aenea è Sicilia in Italiam nauigationefumi
manifeftum efi, licet in argumeti explicationepri
maßnt, tamen quia in opere inter¡eruntur amplifi-
candtgratia,epifodij rationem habent . <^dtquehoc
efi quod dixiffe mihi videtur Ârisftotcles de epi-
jodiis loquens , prateril is actionibus interpoßtis
quafivterum poematis accre(cere. Adhœc Didonis
interitus in quarto , ejr ludorum pompa in quinto,
ejr inferorum defcriptio in ßxto admirabili ornatu
fabulam amplificant . Omitto multas ejr i/lufires
locorum,temporum, rerum, ejr per(marum defcri-
ptiones squibustncredibilaer augetur ejr ornatur
poefis. Et epopœia qutdem, nempe qua mera narra
tio efi,nec breui temporis (patio, ßcuti tragedia, ejr
comœdia,circufcribitur, ejr quam decet in maqnam
amplitudinem augeri,pluribus epifodiis ejr Mgref-
fionibus
DE POETICA I/IB. i. 37
fionibusfatis benepra ceteris amplificatur, efr per-
poliiur ; non [ecus ас tabula pictorumßumimbus,
ßluis , auibus, atque idgenus diis ornameni"is illu-
minantur. Eß autem digrefsione opus, cum ea vela-
fabula necesitate requiritur non amplificationis
modo , verum etiam connexionis & diffolutionis
gratia, vel ornandi caufa accerfttur ,pr<ecipuè cum
locus aliquis afperior inciderit,ne exgraui in aliqua
re mora Utforts animus faHidium aliquod mole-
ßiámque cocipiat. ¿¡hiamobremfi nulla erit horum
caufa,nullus dabiturad digrediendum exiius , nul-
lúfque aditus tnfabulam epifodiis concedetur.Nam
quœ loco non adbibentur , non modo rem non exor-
nant feddeturpant etiam, & obcacant: cuiufmodi
funt ad eruditionem quandam iuueniliter ofien-
tandam (idquod in Lucanoplerique damnarunt)
curiofius quadam de reconduis rebus & obfcuris
exquifita di(putationes:qua perfe licetpulchrafint,
& admiratione aliquaetiam digna, non minus tar-
men , quam purpureus illepannus Horatianus , ab
omnibus irridetur.Jihiid de his loquar, qui cupref-
fum (vt in vulgari Prouerbio efi)tantiimfimulare
fcientes,femper eadem,vtfors offert,temere vbique
afßngunt? ¿luasfabulas epifodia minime cognata
recipientes Ariftoteles epifodicas vocat . Vt vero
videamus quis potißime locus epifodiis debeaturjo-
tafabuU conBitutio prius animo concipiendaefi.
Intelligetur vero tum fané aptioremin connexione
locum epifodiis effe , quàm in folutione , vbi adex
itum feftinAtur . Vnum igiturpoema, &fimplex
fit, non multiplex & deforme, eiúfquepartes inter
С s fiß'
j8 I О. ANTON. VIPERANI
fific coniungantur , vt diuelli inuicem difirahtque
non poßint , dr ita frimis extrema rejpondeant , vt
alia ex diis expeclari , & necesario quodam modo
producid''ßuerevideantur: ф nererumfimilitu-
dïne ÇatietMgeneretur, nouitate recreetur auditor-
quam delcclationem varietas epijodioram ejrdi-
greßionamplarimam afferet.
De fabuhe formis.
Cap. xi.
VE R V M fabulafuntpiaresjpecies. Nam (vt

omïttam quod с perfbnarum ejr rcrumgraui-
tate^humilitate^mediocrttate,gradisfobmiffajem-
peratadicitur à quibufdam) vis eius primkmaut
fimplici & expedita,aut implicita & conexa aclio
ne difcernitur. Simplicem voco nonjvt ante, vn'ms
generis dr modi;cui nimirum duplex opponitur, in
qua funt diner(к natura aclione* ; nam omniafa.
bularum fim'ilis debetfemper ejfe conformatio:fed
in qua nec (vt verbo Graco vtar ) peripetia eft, nec
agnitio . Connexamvero , qua aut alteram folam
habet , aut vtramquefimid. licet magis probetur ea
qua. peripettam cum agnilione coniungit. Eß autem
peripetia ingens, fubita,dr inopinata rerum muta-
fiotfuando quis repente aut ex amico inimicus , aut
ex inimico amicus fit ,vel exfelici rerumfiata in
infelicem deiicUur, vel contra ex infehci in felicem
ejr infperatum reftituitur . Non enim qudibet va
rietas, & paruarerum mutalio peripetia eß , fed
rerum fortunarúmqite naturam etiam atque
DE POETICA I I В. . I.- ' 35>
etiam immutat : atqee ea maxime landatur qu&
maxime apiЫ efi : quA videlicet tum ex vi antece
dentium rerum nafcitur , tum exfubita cognitions
proficifcitur . K^Аmicitia autem nomine omnem co-
gnationem & affinitatem inteäigi volo ; & perfo-
n&jrtquibusfit peripetia,definitœ effe debet. Agni-
tiо vero efi rerum ignotarum,fiueperfonaru vnius
aut plurium poft longum tempusfaciapariter mu-
tuâque cognitio. JOuafane tunc optima efi,ciim re
rum mntationem fecum illico ajfert . Et agnitionis
quídamgenera funt artificiofa,quœ nimirum ipfa-
rnetfabuU difpofitioproducit; quadam minus arti
ficiofa , qua difiuncla à conßitutionefabuU poeи
arbitratu interponuntur, vtifuntfigna. Signa vel
aduenticiafunt, vel infita;aduenticia vel in corpore
funt, vt cicatrix ; vel extra corpus,vt anulus,moni-
le, & hisfimilia • infita vela naturafunt , vt inge-
nitum in Thyefie fidus ; vel fine quibus perfona
numquam inducuntur ,vt lancea G igantum , &
Herculis claua . Наc artificio carere dicimus , quo -
niam remotafunt à fabula, & conferíapro libídine
poeta actionum colligationi . Âtque vt artificiofà
his praferuntur qua artem non habent , fic iüa efi
pulcherrima agnitio qua ex ipfa rerum naturapro-
babiliter ducla cum admiratione interuenit aut a-
micitia coniungens ,aut difiungens inimicitia per-
fbnas ,qua velmiferam vel beatam vita rationem
inde confecutura funt. ficut in Andria Terentiana
Glycerium ciuisAttica interuetu Critonis agnofci-
tur , qui adpetendam Chryfidis hœreditatem vene
rat : vnde cum Chremete affinit.ts iungitur , &
С 4 VamphiU
40 lO. AfcTÖN. ViPERAKt
Pamphilo amata Glycerium de(fondetur . Ad hat
fabula vel morata efi,vel pathetica. Morata m ex-
frimedis ammi affecliontbus & qualitatibus ver-
fatur,quas mores appeüareJolemus, aut ingeriitis a
natura, aut confuetudtne contrac!is : pathetica ca-
desûulnera^ruciatus^ceteraque idgenus dolorum.,
& commiferationis habet.ßquidem mrлd.og acerbi-
tatem & dolorem , ac mijerabilem aliquem cafum
rionumquamßgnificat. Et morata leniores affeBus
exprimtt,quosiid.bç Дu'тпИanus nominat..pathe-
tica vehementiores excitatyqui vocantur yrct&ti : at-
que hai Hlufiriorem aclionempo/cit , qualem optai
tragœdia; illafrequentiùs obfcuriorem, qualem co-
mœdia requirit , quamquam interdum non abhor-
ret à nobiliore; ficut odyffea in rerumgrauitate
maiore exparte morata efi .Èßpraterea ex moratv
ejr pathetico mixtum quvddum genus , cuius fími-
lem eße diceres Aeneidem. Nam infexprioribus li
bris,quarto excepto,morati formam cognofcimusjn
quarto , ejr reliquis euentusfunt acerbi , & mife-
rabiles . Sic & comœdiam , qua grauiorem ali
quem cafum recipit , .& tragvediam , qua leniores
affectus , & Utitiam infundit , mixtatn vocant;
nonnuüi tamen ducuntfabulam mixtam effe , qua
dißimilesperfonas , ejr varios inopinató¡que cafus
admittit. Verumtamen in horum aliquogenere mo-
rato inquam,vel pathetico,fêufimplex,fèu connexa
fit,fabula verfetur neceffe efi: videturquefimplici
fabula иЭ.oç magi's conuenire , annexa wad.op li
cet interdum nec connexa rid.oç ,nec fimplex W-
&oç réfugiat . Nam Ilias Homert ey fimplex efi,
& fathetica . ftquidem omnes fabula forma i»
vnampotißime epopœiam cadunt.
De fabula: partibus.
Cap. XII.
EX p о s i T i s partibus qua fabuU vim ejr

nataram declarant , breuiter quoque docenda
funt partes qua illius magnitudinern defcribunt.
Eas AriHoteles vtdetur ejfeciße duas,Coüigatio.
nem, & Solutionem: illam S^taiv, hanc >âчу appel-
lauit . Colligatio terminatur eo fabula loco ,vnde
fortuna conditio aut in meliorem , aut in peiorem
partemverti & mutari incipit . 1n hoc rerumper
turbatio, in hac turba cernuntur ; in hac digresio
nes, in hac epifodia opportuniorafunt . Solutiofor
tuna mutationem explicat aut fècudam aut aduer-
fam,prout res velex animifententiafuel contra ac-
cidit . £>uam folutionem in fabulis dramaticis х.л-
raçpoipwvocant . Ccporro eoufque protrahenda
eft aclio ,donec/olutio contingat : femp'erque nobili,
ejr mirabili aliquofine concludenda efi ; quo/pecuta
tor ex inopinata rerum permutatione maiorem ca
piat deleäationem. Deeetautemfortuna varietas
& permutatio ex ipfa fabula difpofitioneprobabili-
ter,aut necejfario profîci/ci,vt omnespartesfefe na-
turaliter confequantur. £hiamfolutionis virtutem
in Plauto altqui defiderarunt . Eß adhucquoddam
medium, quo £io4çXv<n<;q. coniungitur; рггайя-
oriv,fèu 7rapdüa<riv aliqui' nuncuparuni\ Igiturvni-
Herfafabula compofitio avç.euriç dicitur , colligatio
С S Oi04Ç,
4,t IO. ANTON. VIPERANI
«Tîctïç ,folutio KviTiQ, fjisre¿&ci(ne-quavtraque pars
copulatur : quas omnespotißime in connexisfabu
la perfficere poffumus.
De ratione fingendi.
С A P. X i i r.
NV N с de ratione fingendi juadam byeuher

dicamus. Poeta velnouam cofingit materiam,
vel ab diis feu poetis,fiue hiftorieis mutuatur: at.
que alienam fabulam potefi immutato ordine colli
gationis ejr filutionis fui iuris efficere ;ficut olim
Chryfippus dicerefolebat fe Euripidis Medeamfe-
cijfe (ham. Idquodpoeta docuit Ulis verfibus,
Publica materies priuati iuris erit, ii
Nec circa vilem,patulúmq.moraberis orbe.
<jr idem,
Ex noto ficbim carmen fequar;vt fibi quiuis
Speret idem,ludet multum,fruftráq.laboret
Au fus idem.tantdm feries iun£turáq. poller:
Tantum de medio fumptis accedit honoris.
Sedinfngendofemper aut rerum neceßitudinem,
aut verifimilitudinem fequi oportet , hoc eft ,pro
cuiufque natura fapienter omтяfimulare, vtfacile
ab omnibusprobentur. Nam eam imitationempro
bamus, qua remproprie reddit.Dico autempoetam
necesario eafingere,quaditere(fe , inteüigiue non
poffunt ; vtfàptentemhominemfuturis pro(picere,
cinem bonum de rep. recla fentire , virumfortem
dequo animo aduer)fam fortunam fuftïnere. Etne-
ceffarta resfunt, qua nфura aliquant neceßitatem
habent.
DE POETICA LIB. I. 4J
habent.Probabilitervero eafingit qu& itafieri con-
tingit ,vt tenuiores homines à potentiorwus tniu-
r/ampati, ejr callidumquandoquedeapi, & teme-
rarium fuperari .• quemadmoaum Agathon aiebat
verifimile eße multa fieri prater verifimilitudi-
nem. £>ua igitur neque neceßario, nequeprobabi-
liter fingunturjeavitiofafunt . Itaque vitio datum
efi Sophocli,quodin tragœdia quœ /m,o.vjç infcribi-
tur , mutum quendam ex Teqœa in Myfiamperue-
nißefecit. Non enim credibile efi mиium, & igna-
rum vU,folum, fine duce, tribus diebus,abfque vüo
errore tantum itineris conficere potuiße , ejr The-
feum îthenis Thebas momento temporis cum ex-
ercituvenifiè, accofnmififfe prœlium nullaratione
probabile efi. quin etiam poli vicloriammox adefi
nuntius . Apud Aefchylum quoque momento tem
por¿s Agamemnon inteificitur , & tumulatur, vix
vt aclori tempжfit re(j>irandi. Et incredibile etiam
est in captiuis apud Piautum abiijfe Philocratem,
ejr cum Philopolemo ad Aetolos ex Aulide rediijfe
paucis horis . Apud Terentium vero non improba-
biliter nox intercedit in Heautôntimorumeno : cu
ius dimidiapars vejperi, ejr tranßcla ludis Mega
lenfibus nocle alterapars a¿ta efi.S'i quidtame vn-
qnam bompoeta commenti funt , quodminuspru-
deter excogitatum aliis videripotuiffet , ita rem ad
umbrare ßuduerunt , nihil vt improbabilitatis ha
bere videretur . Itaque H omerus cum vider et mi
nime conuenire,Fly(fem tantum virum tam graui
fomnoimpeditumejJè,Vtà Phaacibus in Ithacam
franßieclus nihilomninafemiret,labores^vigilias,
Alcinoi
44 ÏQJ ANTON. VI PE RA NI
Alcinoi hojpitalitatem , Unationem , conuiuium,
frоseram naaigationem , expedítam fecuritatem,
poftremb Pallaais confilium & operam adhibuit;
aua cuilibet fapienti virograuioremfomnum attu-
lijfent . Nihilominus deligunt interdum. ea aua
(pectatoribus iucundiorafore arbitrantur.Vnde ri-
fibus illiberalioribus comici nonumquamvtuntur,
& inducuntportenta pra1er rerumnaturam fra
gici. Verum AefchyUis plus œquo ajfeclaJfe vifm efi
jpectatores in admirationem ejr fiuporem rapere.
1[ludverb prudentis eß'poetas, citm quippiamvult
ab auditore non ignorari , quod ipfi per argumenti
conftruШonem docere no liceatfperfinam aliquam
introducere, qua rem altert exponat , quamuis hлс
ipfares Uli notafit : veluti Neptunus apud Home-
rum Veneri narrat quopatio certantem Aeneam a
morte eripuerit. neque decebat Beam hoc ignorare.
In dramaticis autem fabula. , in quibus magna
laus eft,fires ita agantur, vt vera , nonрЯa appa-
reant;theatrorumgratia datum efi,vt dua in fcenis
per/ona locoproxima,fedquafi magnis difiantes in
teruallis ita loquantur, vt audianturproud л popu -
lv,feipfe non exaudiant.atque huiufmodi alia con-
ceduntur eadem de caufa . In vniuerfumpoeta in
fuo quifquegenere infigntoresperfbnas imitari de
bet: quippe cuiusfumma virtus eß ipfas t et um for
masfingendo exprimerefluemadmodumpШorßu-
detpro repulchriorem imaginem depingere. Itaque
fortitudinis formam ante oculos fibi proponensfi-
milem Schillem effinget, & prudentem Vlyßem,
faciens ea qnœ in prüdentü figura maxime excel-
DE POETICA LIB. I. 4;
lunt ,imitabitur : ni quid interdum aliud res mo-
neai', vt a fimilitudine illa metem abducat.alioquin
malum aliquem morem hominis non imfrobi nulla
ratione pofiente imitari ,ficut Euripides prater ra~
tionem CMenelaum OrefH propter necem Clytam-
neßra aduerfantem induxit, quem aquius erat ne-
potifubuenire,quàm cognatœ impudica caufam fuf
cipere,in vitio eßimprudentia.Idémque Euripides
reprehenditur,quodcaufas,qua Alcmeonem adne-
cemmatris impulerunt,nimis leues attulerit. Tum
hebetis eß ejr imprudentis repugnatiafingere, vel-
uti fi eum quem deprecantem mortem antetndu-
xerat, nunc contemnentem illam abfque vüa ratio
ne inducat . Et Carcinus quodageret contraria me
rito fabula cecidit . Sed etiam ea vis ejr ars rebiis
quasfingimus,addeda eft etiam ab acloribus (fiqui-
dem indicium acre de fabulis theatra indicant , in
quibus fefi maxime oïtendunt ) vt cum aguntur,
vera, nonficla videantur. Languent enim qua nul-
lam efficacitatemhabent ; ejr ridentur qua frigida
funt & infulfa . qua à poeta hoc magis fagienda
funt , quo magis alios mouere ejr deleclare debet.
Ad hac nominaficlis perfonis aptapro rebus impo-
nat:qua cumfingendafunt, efonte Graco deriuen-
tur. Gratis enim componendorum nominumfacul
tas Iiberior conceffa eß, quàm Latinis. Nomina ve -
ro velpropria funt, quafingulos homines oßedunt,
vt Aeneas, Aiax, Chremes; vel communia, vt im
perator, miles,parafitus : ejr, quodmirum certe eß,
interdum res informes ejr mutas ita humana ¡pe
de conformantpoeta , vtfapere, fentire , loquifa-
ciant.
4<? IÓ. ANTON. VIPERANI
ciant. Sicpaupertatem AriBophanes in Pluto , ejr
in Вatracnis ranas . Deorum quoqueperJona non-
numquam indncuntur , ejr qua cum Diishabent
cognationem ; qu'aiesfunt venti,fortuna, hora; ejr
qua adnoßram naturamperiinent, vtртгnш,vi
gilia , mors. Demum omnia ejr res ejr nominaftc
fingenda funt,vt de omnibus velneceffaria,velpro-
babilis califa reddatur.
De ßiirabilium rerum fiftionibus.

У" Сар. X i i п.
A T dicet fortaffe aliqais, non viderifibiproba-

J~\.bilevnius Hettoris virtutevmuerfum Gra-
corum exercitum ab oppugnatione vrbis ad пaues
•ufque compelli . nec fimilitudinem vfíam verieffe
in hisficlionibus,qua Cyclopes habent, ejr Scyllas,
ejr naues in lapides , aut in nymphas commutatas,
& homines e (axisgeneratos, ejr in fixa couerfbs.
¿!>uam dubitationem tolli poffe exiliimo , fipo'eta~
rumfinis oltendatur, & ratio , qua adfingendum
huiufmodi res admirabiles impelluntur . Etenim
poetaeb refert omnia,vt auditoremtrakat inadtii-
rationem ; quippequa plurimum afferat deleclatio-
nü ejr iucundnatis . Eft enim iucunda ampltfica-
tio. quodauiem admirationem habet, adaugendam
cjr amplificandam rem valet. K-Аrgumento effepo-
teß,qubddum rem aliquam narramus,quo mirabt.
lior videatur,magifque dele£tet,vehementihs illam
angemus . D ico admirahile , quodvel prater natu
ram euenit,velprater cofuetudinem ft: vtrumque
velno-
velnouîtate,vel rei magnitudine mouet animum
ejr oUectat. ¿¡hiamobrempoeta vt huncfinem con-
fewatur , res admirandasfingit eiiam à probabilp-
talisforma remotas (cumprobabilefit,vt.antea di-
ximus , prater multorum opinionem multa peri)
von tamen contra prudentiam artis , ejrrationem.
Atque imitari debet eaquavelfùnt ,vel fama eft
itafuijfe,velita effe creduntur . Etquiaorationem
fuam advulgifinjum accommodât,muititudinis 0-
pinionem magis\ quam rerum veritatem in multis
fequitur. Itaqueßellas in Oceano lauari,ejr radios
filis calidos effe aicit ; non quod ita resfit, fedquod
vulgus it»je rem habereputet. nec qua de Diis , de
Lamiis, de Centauris, de MeduÇa, de troteo vulgi
fama celebrantur,afpernatur . Tum quontam infir
¿tü perßnis ipfam rerum imaginem ejr formani
imitatur ,effingit qua in quoque genere perfecta
fùnt : quapin aliquo tneßent, admiraudum Шum
hominem cunttis efficerent . Siquidem rerum ex
cellentium admiratio eß. Ñeque enimparuares,
neque vfitata , neque vulgares digna viderifilent
admiratione. £>uid eaquaad Deorumpoteítatem
referuntur , non tibi fiunt probabilia? naues opera
Cybeles innymphas conuerti? ejr Achillis equo i
Talladefermonem tribut ? Verum isiurereprehe»-
ditiir , qui nulla neque neceßaria , neque probabi-
li caufia impulfus ejfingit ea qua efie perfue millo
modo pojfunt . Acmihiquidem mirabiliafingendi
duplex videtur ejfe ratio , altera deleclanai , altera
docendi.Deletfant ¡olum, quanouitate & fiupore
animum percellunt - £Уuа profeclo eo pulchriora
funt,
48 10. ANTON. VIPERANI
" funt , quo minus funt otiofa ; quale illud eft apud
Virgtlinm , quod Aeneas à maire [eрus nebula
Carthaginem adferam ér immanem gentem tuto
peruenit, vbi(ocios comperit,quos amiffos iam anï-
muminduxerat ..quiinjperatus & repentinus du
cis afpeclus maximam cum deleclatione admiratiö
nern omnibus attulit, ejr partes fabula miro artifi
cio interfe coniunxit . Docentvero , quavelhomi-
num mores,vel natura caufàt,vel D eorum numen
oftendunt. Ac porro Circembomines inferas Con
nertentem, intelligis turpem voluptatem e£e ,qua
homines contagione fua brutos efficit : & Apollo
Tythonemfagittis trasfigens,foleß terrœ caliginem
& nubes radits fuis dijpergens : nec aliud probant
tot Deorum de Gracis ejf Troianis apud Homerum
cordita, quàm D eos humana curare. Atqui tenen -
da Temper eB veri quadamfimtlitudo, . .. ..„;
Nec quodcúq. volet,pofcac fibi fabula crcdi.
Nam tantifyer ifta miramur,dum recla rationefi
cta cognofcimus. Neceft quod hisfingendis liberio-
rem tibi facultatem fumas , quomam in Deorum
vim ejr numen cuncla traducás. Non enim admit-
titur excufatio, qua nullamprobabilem caufam ha
bet. Eftfane licentiavitiorum mater; qua nullam
neque decori, neque probabilitatis rationemhabens
plura quam oporteat ,ßivindicat,
Delphinú filuis appingens, flu&ibus aprum.
Tune vero magis probabuntur, cum tía confingen-
tur,vt hac ex illis quafi necejfario profecía videan-
tur , fiántque confequentU , quafemper eueniunt.
Et quoniamfipriora recipiuntur , pojlerioraparem
fidem
DE POETICA LIB. 1. 45
fidem captatura (unt (eft enim quoddam argumen
tation/^genus ab antecedentibuí ,vtfihoc prœcedat,
iäudquoquecofequatur)maior fides in Ulisfiruen-
da eft , quorum probatione nititur confequentium
frrfuafio . Ji>uam virtutem Arifioteles in Homero
extollit. de quo etiam Horatius ait,
Atque ita mentitur, fie veris faliâ remiícet,
Primo ne mediú, medio nediícrepetimum.
Ñeque vero (olùm probabiliter ,/ed etiam moüiter
fcliones diduiendœ (unt . Nam infuauiafunt qua
dura, & coacta fentiuntur: cuiufmodi ortus cJW i-
nerua è iapite Iouis quibufdam effi videtur. Verum
tamen huiufmodi mirabilia,quemadmodum plera-
que alia,melius narraripoßunt, quàm infcenis agi:
in quibus, vt inquit poeta,
Ñon in auem Progne vertetur , Cadmus in
anguem.
Quodcumq.oítédis mihi ßc3incredulus odi.
1deoquefunt epopœia, quàm tragœdia conuenien-
tiora ; quoniamprobabiliter actti referri nequeunt\
in quafitale quidaccidet , ab aclore aliquo verfibus
exponendum erit Poftremô iUudpracipiendnm efi,
vt non multa res admiranda fimul anneclantur,
ne velfidem multitudine amittant , vel fatietatem
frequentia pariant.
De decoro. Cap. x v.
SE D mius certe rei caput eft,videre quid cuique

conueniai . cuius decori, quod GracÍ7rpí7rov ap
pellant , ignoratione non[olùm (vt inquit Cicero)
It invita,
Jö I О. ANTON. VIPERANI
in vita, fedetiam fapißime in oratione ,&in poï-
matis peccatur.ûodquidem artecomprehedi non
potes!- faptentem natura lirum defiderat : licetfub
aliquampraceptionem cadat.Speclatur vero maxi
me inperfinis. Perfina aut eJipoeta,aut aliena, ejr
pcla. Poeta moresgraues , (jr honeHosvbiquepra
feferre debet, cuipdes exprobitatis opinione habea-
tur. Ft enim quifque animo ajfeclus efi,ita rem iu-
dicat ;fimiléfquefunt animi ajfeclionibus acliones
homtnum,atquefermones.Vnde aliospoetas leues,
alios intemperantes , alios molles ; contra alios con
fiantes ,alios moderatоs,aliosfortes ex ipforum ora-
tione difcernimus.qui cum fapientes vita magißri,
& correclores effedebeant, non corruptores tiuita-
tis, iure maximo diuinus Plato iubet turpes & ob-
fcenos poetase rep.fua longius exulart. Cùm alie
na perJona inducitur, aut nuncprimum effingitur
noua,autiam ante ab alus defcripta eft. ffde/cripta
eït,tunc famamfequi oportet monente Horatio: (ic
iracundum Achillem ,ferocem CM edeam , triftem
finges Oreßem.ejr veteres fabulas, & receptas in-
pouareprohibet ArWoteles. J>>uodpropter A ¿fius
poeta minus laudatur , quod (apientem chillen»
contrapoetarum confenfùm feccrif. quamuù Cice
roni non difpliceat magis facli quandampruden-
tiam quam officium poeta confideranti . Si noua
fingitur,
Ser\ietur(quodpracipit fíoratius)zd imum,
Qualis ab incepto proceíTerit,& fibi cóftet»
1gitur quiprüdens,qualis Vlyffes, inducitur,fapie-
ter res agat; & quipirn fingttur,colat,vt Aeneas,
DE POETICA LIB. î,:>» ;î
•ubiquepietatem; quem vero moribus ejr Animo in-
conftantemfacis,¡équabilem teneat in vitainaqua-
litatem, fimilis DemeaTerentuno. Sed & perfо •
nú conuenire debent acJiones . Ñeque enim eiula-
tus virum , neque firmitasanimi mulieremdecet.
Vnde Cicero Sophoclemreprehendit , quod intole
ranter dolentem Herculem inducat : ni àpoetafa-
Bum hoc diets, quo ingentem vim doloris exprime-
ret . Verum à nuüo dolore vina pojjè fortem vi-
rum contendent omnino Stoici. Nec laudatur qui
Iphigeniamfacit adaram mortem infraclo animo.
aefpicientem. Cuim reigratiaperfonârum attribu-
ta ctrcumjpicienda fùnt accuratißime, fexus,atxs,
genus,ßudia, conditio, fortuna, & qua hisfimilia
funt . Nam aliter vir.i , aliter mulieris,aliterfenis,
aliter iunenis , aliter nobilà , aliter obfcuri , aliter
militis, aliter mercatoris, aliter regis,aliterfubditi,.
aliter diuitis\aliterpauperis aétiones inßituuntur.
quarum qui nefcit ejfe moderator , is decorumfer-
uare nonpotefi. Ipfasfy actiones interfefimiles, &
quafigermanas e(fe decet,ne in rebusferiis ioci, aut
feria in iocofis adhibeantur,n'eue tragicapertu rba-
tiones in comœdia excitentur,autiac7entur ridicu
la comica in tragœdia . Indecore apud Flautumin*
СШeНaплîlcefimarchusfuperos teftaturus,
ha me Dij magni,/»r4/,minutiq.&; patellarij,
quodrifum magis excitat, quam religionem: id'em-
que adolefces cum glAdío in fcenam inducitur tam-
quamfibi necет ipfe confciturus.quodfactumvt
nimis tragicum in comœdia damnant . ¿hiamob-
remдuоnшп poetica imitatio abipfa verifimilitu- .
*•"> ' ч D i dine com-
ft 10.; ANTOtf. VIPERANI
dine commendatur, fiferfin* aut dicentes , autfa-
denies ita inducantur, v't ab omnibusprobentur,
quodnihil a fua indole & vita alienum dkant., vel
faciantjnfumma laudeponetur.Refertque nonpa-
rum quopaclofingula ab actonbus referantur;quo-
niam epfdem ipßaffeclw induant neceтe efi^quibus
altorurn animos commouere curant.
Vtridçntibusarrident, itaflentibusadíunt
Humanivultus.
Ac meo quidem iudfcio , vt in cert* quadam eapita
rem diducamus , poematis decorum jpeclaripraci-
puè debet in moribus,fententiù, & verbis. Mores,
vt diclum eíl ante,affe¿tiones animifunt aut infi~
H & naturales,autfiudio ejr confuetußine copara-
ta. Nam à natura varios mores aßequimur; & di
nerfa loca, ejr states magnam afferuntgignúntque
morum varietatem ; alia quoque ratio viuendi alios
mores poftulat.quosfumma virtus efi,ßite,vt tem-
рus ф Atasferunt , exprimere. Acfane mores di*
uerfiab eius temporis quo inducuntur,moribus eße
non debent, fedomnino confimiles. £uis enim re
ges vltro citriquefe his contumeliis afficietes, quas
Agamemnon ejr Achilles apud Homerum infe vi-
cißim coniiciunt , nofiris iemporibusfifaciat , non
çumfiomachoexfibiletur i Decorum autem non fo~
Ihm ratione, fed etiam opinione cernitur. D e mori.•
Ьш erudite ejr pulchre Horatiusin artepoetica'.fed
Ariftoteles , quo nemo fuit in hominum naturis,
ßudiis , ejr aäionibus dignofiendis defiribendisá-
perjpicacior , itaplene ejr ornate in Rhetoricis dif-
futauit , vt eorum ratio ex hoc vno fonte copiofif
< ßmepeti
DE POETICA LIB. í.: /j
ßnie petipoßit.Atfententiam,non diclum aliquod
celebre homimm opinioniaccommodatum, quidfi-
guendum, quidfugiendumfit docens , fed mentem
drfenfumvoco, quam Gracibvoiav ,quafi\v ra va
dixerunt. Nam id etiampoeta accurate explican-
dum eß, quoquüanimi finfu , confiio, & ratione
adagendum rem aliquam impe/htur : vnde quidex
voto3quid contra fcntentiam eueniat, intelligatur.
£>uas fententias pro difimilibus hominum inge-
niis & ßudHsdwerfas ejfe darum eß.CeterumiU
1a fententia , qua funt celebria quadam dicla,po'¿-
fim quafiluminibus itiuftrant: quas qui damnant,
рoematis oтatum & (^lendorem non vident ; qui
frequentiusvtuntur,non plurimum/¿pe commen-
dantur.Non enim coagmentande ,(ed tamquam
gemmœ difponencU, & annecJendefunt.Poßremo
ejfe debet apta & conueniens moribus ^fententiisifc
oratio,quœ animi & finfut explicatio efi'. Ñeque
enimfimper,neque apud omnes,nequepro omnibus
eodem modo dicendum arbitror cum Cicerone ; nec
decere verbumponere in humili , quodin alta ora-
tione conueniret. Sed tame videre qutdcuique con-
ueniat,prudentiœ magis efi, quam artis.
De carmine. Cap. xvi.
DE carmine vero , quo tamquam initrumento

ad explican dam fabulam poeta vtitur ,quo-
niam de eo Grammatici copioffime dißeruerunt,
multa nobis dicenda non arbitror . Лem tamen al-
tiuípaulo repetentes oтneт locutionem eß'e nume-
Z) j risvd
J4 1.0. ANTON. VI PE RAN I
risvel foluiam, vel conneхam dicimus.Numerum
Latin'i vocant tum Grœcorum dpid.fÀov, hoc eft di
liifam magnitudinem , tum Muficorum pu&fxbv,
quem opinor reclefimerim longorum ejj. breuium
interuaüorum confpirantem percußionem . Tottis
enim eft in motu breuis ejr. longitemporis . Ñeque
folùm venit in orationem , Jea etiam in faltatio-
nem,pulfum, cantum, &Jonum, ejr ineatnqui-
Ьus motus quidam ineßevidentur . Itaque Cicero
tiumerum, inquit, voco quicquidfub aurium men-
furam cadit . ipf« autem aures temporum Jpatia
motú[que menjurant. Ksitque habet vnaquaque
fyliaba moium fiium , ejr interuallum ,breue qui-
dem , cuius eß concitatiorfonus; cuius verb produ-
¿tior, longum. SyIlabarum autem certo numero col-
locata dijfofitiо,pesefi . at pedum certa coniunclio
[AíTpov a menfura , Latini a canendo carmen appel-
larunt . piiare metrum eft rythmiJpecies , in Vo
tum contraítione ejr incitatione conjtflens, ac cer-
tis interuallis numerifque conclufa . Igiturfiluta
oratio dicitur , non qua errat ejr fugit ,/èdquœ re
laxat ur à necesítate quadam numerorum, fjr libe-
rius verba coniungit ; qualis efi vulgaris ejr quoti-
dianus fermo , à quophilofophorum diclгo non ab-
horret,atque eiflmillimus eft is quo in episftolù vti-
mur. K^sît numeris quibufdam quafivinculis aßri-
cla oratio numero(am habet dimenfione. Cuius duœ
funt form« 5 alterapoetarumpropria , deßmtis nu
meris ejr modis verborum aüigata connexio, altera
oratorum ab hacpoetarum moderatione ejr conclu-
fiçne vocum ad' deleclatiomm anriu deducía com-
fofitio,
DE POETICA LIB. f. 'ff
fofitwjiberiorjnodífque remißior : qua nec itafo •
ШaeН¿vívagetur; nec tota conítans e numerisât
verfum efficiat , fed apta verborum temperatione
& interuallorum dimenfione numerofa. Vnde ora
torum rythmos a po'ètarummetris fic inter fe dif
ferre docet ûintilianus , quod Uli tantàmfyati/s,
hac etiam ordtne certo concîuduntur;illis, quiafyl-
labarum & pedum nullum prafcriptumjeruant^
fed quandam aurium menfuram fequuntur , licet
pedes immutare , & pro ânapœïïo daiïylum ,quod
tnterfefint (baiits äquales, & pro tambo trocheum
ponere,quodwrumpariafint interuaäa;hac,quibus
pedum rata lex eft,alterum in alteriusfede collocare
non poffunt : Ulis funt libera ffatia, (jrquomoda
cœperuntvfque in aliudgenus rythmi decurrunt;
his ejr jpatia certa, ejr claufuU funt definiu . Ex
his ergo verfum defcripferis orationem arcliore pe
dum lege co'ércitam : arcliore inquam oratoris ora-
tione, cuius numerifunt liberiores- Neq;fide Pin-
daro dixit Horatius numenfq.feretur
Lege fol mi s, lyricum poetam credideris certam
dimenfionem non habere .fed quontam Hli multafi-
mulmetra,quœ voluerit,primum accipere licet, at-
que ea quemadmodum libuerit interfe commonere>
quorum tamen çjr numerum,ejr ordinem deinceps
in conuerfionibus, quas verbo Grœco ç.poQaç nomi-
nant , perpetuoferuet, mimerisfertur legefolutis.
Omitio quoddïthyrambicifine vlla carminum con-
uerfione incerto verfuum numero pro libídinefe-
runtur.quœ res obfcura non effet , fi dithyrambicA
Pindari haberemus- guinlyricorum quida verfus
& 4 remotß
'f6 I О. ANTON. VI PE RAN I
remoto cantu infùaues,ac velutfabularumplerique
fenari] a modi'sfoluti videntur , non quod numeris
carearn, fed'quod his pedibusconfiïtant , quifronte
in communem fermonem veniunt , & nolentibus
nobis verfum efficiunt ; quales funt maxime iam-
bm,trocheш\anapœstus : in quibus modi,quoniam
vfitatißimifunt , minus intelliguntur . Atquifjl-
ùbarum tempora &Jpatia , pedum etiam & car*
minum varietalem docent G'rammatici , quorum
tota eß metrica ratio , qvœ tn numerorum tracJa-
tione confiait : nospoeticA diclionи ornatumbre*
uiter explicemus.
De pocticac di&ionis ornatu.

Сар. XVII.
QV E M equsdem ornatum invarietate & ele-

gantiaverboru pofitum videmus..iUa dißimi-
litudineßtietatioccurrit ,hac bonitate diclionem
commendat. ûamobrem primiim verborum im-
menfa & infinitapane tamquam ßluaadvarian-
dam ejr difttnguendam orationem comparanda efi;
mox adhtbendum iudicium & deleclus, neimpru-
denter hac copia vtamur. Jîh/a bonorum verborum
electio , vfus , é" copia eft origo & fundament urn
eloquentU . Conftat autem ornatus è fimplicibus
verbis , atque coniunclis. E fimplicibus adrem de
clarandam valent propria ; ad illuftrandam vera
(vt eloquentiaparens Cicerofentit) inufitata,no-
uata,traflata, oratoriquidem & poeta communia,
fedpoeta liberiora.Propria voco,quaрane videntur
nata
DE ЮЕТ1СА LIB. t. J7
natàcum rebus ipfis , quœ'que rem maxime decla
rant- fedex hü fugiendafunt peregrina , humilia ,
obfoleta,borriaa,afyera,inania,exilia;del'tgedaLa-
tinagrauia, il/uftria,nitida, leuia,plena,finantia:
quibusfic abundabit,vt verbum nullum excidat nifi
elegans, ejr exquifitumadfonum. <Ât inufitata,
prifea, ejr vetulia, loco tamenpofita , & quoadfe
rai confüetudo, grandiorem & antiquioremfacere
videtur orationem. Nouata verb,feu repertafiunt
autfimilitudine,ficut Horatius iuuenefcitverbum
fecit,quoniam dicitur feruefcit ; aut deriuatione,vt
à cura curaturam Terentius deduxit ; aut coniun-
¿fione, vt expeclorat,omnipçtens, veliuolum , qu&
poetis funt familiarißima ; aut nominis ficlione,
velut mugire, rugire, balare. Tunc autemfunt no-
ма,cumprimùm excuduntur. Quorum quidem fa~
ciendorufemperfuit inpoetis maior licentia,quam
in oratoribus. quoniampoeta ad certam pedum ne-
ceßitatemcompulfi, ejr femotiarectaqua.fivia elo-
quendi non quadam modo verba mutare,fed etiam
extendere,corripere,conuertere,diuiderecoguntur.
Jtaque illorum eft totus,qui diclionem transformat
(vt Grace dicam ) (лгrа7rХоиr/м^ . Sed tranflata
pracipue tamquam ßellis notant , ey illuminant
orationem . Es~t autem tranflatio, qua à Gracis (/&-
тафoрл dicitur , tropus à propriafiqnifcaiione ad
non propriamverbum per fimilitudinem transfe
ree, vt faxt de vertice, gannire hominem , fcatert
filuas, viridis atas, indtgnatur Araxis. Transfe-
runtur aute verba velinopu, vtfitire agros, gem-
mare vites¿¿tasfigetes,laborarefruftus dicimus,
p $ qifin
;8 IO. ANTON. VIPERANI
quiapropria non habemus; velmaiorisfignificatiœ,
vt inflammatus amore ; vel decoris gratia , vt con-
cionum proceüa ,ßumen orationis . In quibuspri-
mum omniumfuñenda eft difiimilitudo . elenim
qui californices dixiti non vidit infpharafornicis
fimilitudinem non inejfe .tum reprehenditur lon-
gius euocatafimilitudo :fiquidem Cicero mallet dict
fcopulumpatrimony,quamfyrtim.quinetiam repu
diatur anguftiusverbum, nimirum dixeris melius
vetas , quamabnutas ; nec durius probatur, veluti
capitis niues : quod oratores interdumfolent aLiqua
prapofita diclioneemollire. poftremo aduertendum
ne qua infit infimili turpitudo,fordiúmuefufëicio,
vt tn his,caflratarejp. morte Camilli, ejr Glaucia
ßercus curU . Sed enimfumma laus tranfiationis
eft, vt animum feriat, & huc illúcque moueat:qui
celer animi motus perfe ipfe deleclat . Et quoniam
ex omnibus fenfibus ,qui tamquam nuntijea qua
percipiunt, adanimum defer unt, acerrimus eft ocu
larum in confi>eclu mentis eaponens qua vidit , ad
hunc maxime tranfiationem verborum admouea-
mus. Cúmquepoetafit vt inprifcis minimeparcus,
fie in tranfiatis maxime audax , tum vero audacior
efto in his quafuauitatis, claritatis, (plendoris, ejr
ornatus gratia transfert. Quorum ea mihividen-
tur mirum in modum elata, qua his rebus quafen-
tiendivi careat , fenfum ф mentem attribuunt,
vt —pontem indignatus Araxis. At expluribus
tranßatis verbis fit allegoria,qua aliuddicit,aliud
vuIt intelligi:
• Sed nos
DE POETICA LIB. I.
Sed nos imméfum fpatio cófecimus xquor.
tjr Horatius,
O nauis referent in mare te nom
Flu ¿tus.
qua cauendum ne pluribus tranßationibus obfcure-
tur.Jdeoq.parcius ea nobis vtedum efi. Et ¡utraw-
fúa,fiue слтгrаЛЛа^я dicla à Latinü tranjmutatio,
aut transnominatio«omen tro nomineponesora-
tioni magnum (plendorem ejr ornatuaccerfit.Nam
fro re inuenta inuentoremfiibiicit , Tum Cererem
corruptam vndis;& pro eo quodcottneturjd quod
contimi, Nuncpateras líbate Joui; ejr idquodeffi-
citur, pro eo quodefficit, Paüentéfque habitat mor-
bi ; ejr contrario modo verba immutat, Vinumpre-
cemut^videlicet Bacchum,quodeíf quidem dur.ius,
ejr Vina coronant, ejr Melior remis; atque etiam e-
legantcr a repojfeffa nomen adpojfejforem traducá\
Jam proximus arder Vcalegon. Cutfinítima
eíf a.vvíMoîi, Latiné inteUeclio, qua aliud ex alio
inteÜigit, aut exparte totum , Puppe[quetua , fu-
béfque tuorum ; aut ex toto partem , Fontémque,
ignémqueferebant; aut exformagenus, Jjtyicum-
que Bithyna laceßit Carpathium pelagus carinar,
aut ex vnoplures , Hoiiis habet muros ; aut ex ma-
teria opus, Ferro accin¿Íus\aut quocumque modo a~
luid ex alio intelligit . K^íbutitur etiam interdum
verbo licentiuspoeta breuemproparuo dicens , &
pro magno grandem , ejr pro conficere adipcare:
quamquam hac omnia quodammodo tranflatл vi-
dentur . Igitur fingulorum verborum ornatusex-
iffit ex¿rifas, nouis & tranflatis j цuapra ceteris
adorar
6o IO. ANTON. VlPEÄANl
adoration/s laudem ejr cultumpertinent. At conti-
motio verborum certis numeris & modis (vtfk-
prà oftendimus ) alliganda eít . In qua (ne dicam
effefugiendavitiacorruptifermonis^ ejr obfcunta
tú- nam adlaudem nonfatis eft culpam vitaffeçjir-
tutes multa requiruntur) ita debent verba colloca-
ri, vt nejue fit aß>er, neque hiulcus, nec diffluens,
dißblutufue concurfiis. Cuius reifunt indices aures
iffa non agreftes,fed humana & culta;qua ladan-
tur horridis,offendanturvaftù,re(j>uant inconcin-
na. Ajperiores literafimul iuncia durum ßnum,
concurrentes coharent'efque vocales hiantemred-
dunt . Percußionesvero interuallorumfi diclioni*
bus terminentur, laxum ejrfolutum, acfubfultans
carmen efficiunt: contra viriliter incedit, cuius di
cciones pedum firucluraqua/i nodis conftringun-
tur. Permutatio quoque pedum quantum variat o-
rationisformam ex diffolutis apta , ex aptisfacieis
diffolutal £hiod iudicium ordinandi verba ita vt
extet concinnitas aptior , ejr adrem exprimendam
accommodâtior , natura in auribuspofuit : qua ad
carminum fummorum poetarum (onum ajfuefa-
cienda,non inculta relinquendafunt : quemadmo-
dumquiinfiluis & agris educantur, expertesfut
ciuilis confùetudinis & niorum . Jjûiddevirtuti-
bus ejr ornamentisloquar, qua äffer untur orationt
exipfacollocatione verborum ? Longum certe , ejr
arduum opus^quódque maiore doclrtna, acriore w-
diciO,vfit indiget longiore. Quanta nitet ex circum
bcutione maieftas ! qua idquodpaucioribus verba
dicnur , plimbus explkat , & grau'toribus \ Elata
fine
DE POETICA LIB. I. 6l
fane dicendifigura'; & fummopere cultaàpoetis,
(jrillorumfere propria.
Et iara prima nouo fpargebat lumine terras
Tithoni croceum linquens auroracubile.
£>uidHyperbole,qua rem incredibiliter tollit,qua-
tum extollit orationem, quantámque in admiratio-
nem лтmum rapit poetis vfitatiß/mai
geminique minantur
In cadum icopuli. Jj)uantus epithetorum or
natus, cum rem exprimunt , & illufirant ! triBia
bella, puniceus color rоpe/i(pera nigra aquora ven-
tú, alma Venta, vtnbrof'a ripa ,fiïens nemus : qua;
funtgratiora, cum tranfiatione decoratur. Totprê
ter eafunt verbotum conformaciones,& ornamen
ta fententiarum,quibus iüuminatur oratio, vtillit
expliçandis maiorefiudio & labore opusfit. Sed &
ipfidicendimagiftrihorum definitiones & exem
ptafùbtiliter & copiofeexplicantjnpoeta.quorum
prior extitil ot'ationis cultura , quam inoratoribus
amplius nоfata • à quibus non pudebit nos repetere
eos fruclus quos ex poetarum libris collegerunt.
Non poff'um tamen quofda. non irrtdere qui verba
de induítriatraiiciunt ;vndepotius obfcuratur id
quoddici volunt,quam intelligiturpiulta etiam in
ania inculcant , <& tamquamin rimas inferciunt
non ornamenta carminum , fedcomplementa , ejr
qutdamquafifulcra, quibus firuclura verborum
dr ddificatiofuftineaturfine vllo deleclu , ornatu,
ejr decoro. At in poeta (vtfummatim loquamur)
quifefe ab initio ita comparare debet , vt aures om-
mbusinjidiis capiat, lecla verba ejfe debent,fonan-
m> &
6г !Ö. ANTON. VI PE RA NI
tía, ejr grauiajnultífque conformationibus tempe-
rata ; verborúmque continudúo elegans , ampla,
fluens , ornata figurü , diíiincta luminibus , apta
modis , cadensJucunde expíens aures , grauitate,
maieltate, venuHate condita, mhil infolens , nihil
ineptum , nihil afperum ejr horridum habens, om
nia nitida, omnia decentia , omnia ratione ejr arte
moderata.ûoniam vero debet oratio rebus conue-
nire, & res alia çraues ejr elata naturafunt , alia
tenues ejr demiffa , alia mediocres ; dicendi quoque
fades , xapaxirrip Grace , effigies inquamreinon
vnaeJi, fedalia fublimis\alia humáis , alia tempe
rata . Ergo tria genera dicendi;dv£aiv, magnum,
graue,vber,amplumgenerofum ejr• fummumj&pfo
gracile, fubtile, tenue, humile ejr demißum ; finrov
medium viriufqueparticeps ejr temperatum. Am-
plum illud ejr copiofum genus maieBatem verbo-
rum, grauitatem fententiarum, iUuBria ornamen-
tà,conBantem ejr elaborata concinnitatem amat;tn
ienuifimplex ,íenis, pura, ejr de mediopane fum-
fta oratio, nec in delibandisßoribus dictionis occit-
pfltd;Ot medium nequefluit,vt tenue.,nec incedit,vt
graue., nequeplanum, vt exile; neque tumidum , vt
grande , inter vtrumque confiBit , ejr permulcens
auditoris animum leni lapfu peruoluitur, nitida ejr
quadrata oratione compofitum ,floridum totum ejr
amœnum , ejr verborum ornatu ejr numerorum
fono iucundum. Sunt tamen cuiufquegeneris pro
pria quadam vitiajtamquam fcopuli,euitada. Nam
in graui tumor perfeipfe faBidiofus ejr infuauis
(П ; necgrata eB nimia diligentia , qua mollern
; enerua-
DE POETICA LIB. Ii 6}
ineruatam reddit orationeni . Cuius rei gratia fu-
gtenda est xaKot,n?<ia, quaplura quam neceтe ßf>
dr infolentius quœmdeceàt , exquirens minus effi-
cit quam debet , quoniamplus audet quamfar efi.
Verum tenueficcitate, velut made, tabefcit; vt'que
Шud grande genus orationis fertur tngentefirepi-
tu ejr fragore,fic humile hoc inftBit, ejr in ipfi cur-
fu languïdum ejr iners fubftdet . Itaque medium
genus mediocritate fua contentum nec trépidat re-
mitti, negracilefiat & exile,nec ajfeclat attolli, ne
jùperbius exultet. Pradaréque Horatius
—~—iècbntem leuianerui
Deficiút,aniraique; profeflusgrädiaturgef.
Scrpit humi tutus nimiù,timidu5q\procellç.
Siquidem, vt idem inquit,
In vitium ducit culpa: fuga,fi caret arte.
Tot igitur dicendi genera funt ,ejr in his ïpfisge-
neribus quidamgradus . Nam ejr infimum quan-
doque attolhtur , ejr demittitur interdum\ graue,
frout res ipfa defiderat :fic tarnen vt Ule grauis di
gnitatis [ua meminerit , (jr (biret etiam in paruis
magna ; ejr tenuis exilitatis fua in magnis non ob-
liuifcatur . guam grauiter ejr ornate in Àeneide
VirçiUus formicarum atque apum officia defir¿bit!
Feruet opus, redolentque thymo flagrantia
mella.
ejr deDeo loquens in Bucolicis non tonantem il
ium, non fulgurantem facit , fed quàm apte ad
rem inquitl
Ule meos errare boues,vtcérnis, & ipfum
Ludere quç vellem cálamo permífitagrefti.
Ñeque
#4 lO. ANTON. VIPERANI
Ñeque illud negligendum efi, quod monent pru
dentes quida viri , vtpoematispartes omnes aqua-
liter ornemus , ne nimias (jilendor vnius alterm
nitori officiat- i^ítqueetiam reclepracipit i^îri-
fioteles , ne аua partes morМa ejr /intentiarum
grauitate nobtlesperßfunt , infigni verborum or-
natu illufirentur, quo maiefiatem rerum ejr fplen-
dorem amittant : iüuminenturverbjplendidiori-
bus verbis minus morata partes ejr ßntentiarum
pauperiores-, vt faltem orationis pulchrttudine com-
mendentw.£>UA vero (vt Horatius confulti)
Defperas tradata nitefcere pofle, relinquas.
Nihil enim patimur in poeta quod perfeclumper-
politúmque non fit . ejr cum cetera exornaueris,
tandem caue, ne illudex eodempoeta dicatur,
Infelix opens íumm a,quia poneré to tum
Neíciic.
Quod potior imitationis cura, quàtn

carminis habenda iir.
Cap. XVIII.
QV o D ßmaior efi habenda rerum cura,quam

verborum,quaßgnificationesfunt rerum,il~
U(que prouifas fequuntur non imita , poetapri-
mùmomnïufabulam follerter excogitet \jlifronat
oue prudenter ,vt qua maxime vimôfficium, ejr
ßnem poefeos , quo nihil efi in omni re maius , at-
iingat. Etenimfi poeta munus efi humanas afilo
nes imitari,certe fiudium imitâtionis inpoeta pra-
cipuum eße debet . Nec ïpfaimitationequicquam
difßalius
DE PÖEf ICA LIB. î. ¿f
difficilius eß. cuius Uudem pauciac vixvnquam
ptene aßecuti fùnt . Kisitque vt potißimum linea-
mentajpecíantur in picturalc in po'êmatefabula.
Tita igttur materia primùm tnuenienda ; deinde
difponenda , ne cogitationibus nouis interuenienti-
bus conltitutio fahuU perturbetиг ;poBremo ver
hörum ornatu veiiienda efi . <^4t vero Ingenium
fuum qui(¿jнe recte cognofcat,vt inteliigat in quam
rem natura feratur: ne quidtum imita Minerua.
D iliênter etiam viresfuas examinet ,vtne quod
negotium fùftinere non poßit' inconfiderate (ufci-
piat. guod totum Horatius Ulis verfibus aperîe
nos docutt:
Sumite materia veftris qui fcribitisaequam
Viribus,&: verfatediu, quid ferre recuient,
Quid valeant humeri. Cui leda potenter
erit res,
Nec facundia deferet húc,nec lucidus ordo.
De pulchritudine poê'matis.
Cap. XIX.
SE D defabula & carmine opinor iam fatis. Re-

Itquum efi,vt,quando poetica vim,naturam &
formam quafi typo exprefsimus , Uhuspulchritudi-
nem paulifper ammo ejr cogitatione intueamur.
Equidem pulchrum à dulci nonfeparo , fedpoema
. perfeftum , ey omntbus numeris abfolutum cum
Platone pulchrum appello : cui pulchrum & perfe-
Síum idem eß . Eß aniem pulchritudo apta par .
E tium
66 I О. ANTON. VIPER.ANI
tium interfe quodam cum lepore coiunclio. £>uam
duplicem volunt ; vnam animi , qua eft ipfa hone-
fias , eadémque eß fapientia. qua incredibiles ii
mores excitaret fui ,fi cerneretur âlteram corpo
ris : atque hanc velvifu capi, vel audita, qua har
monia dicitur . Sane KîriBoteles duabus rebus
conftarepulchr'ttudinem inquit ; magnitudine,qua
efi iuftapartium moles atque menfura ; & conue-
nientia,qua eft debita membrorum interfe compo-
fitio : fedPlato etiam coloris quandam fuauitatem
requirit. J¡)ua nifiinfint inpoemate , pulchrum (fi
fe non poterit . Eius magnitudo efi debita fabula
moderatio , ne maior , minorue fit , qua memoria
vim aut fuperet amplitudine , autfugiat exiguita .
te. Et ad totius conformationem rata proportione
reffondere partes inter ßdebent , nefabula in ca
put excrefiat • & tragœdiaprologo abfumatur. Ac-
cedit compofitio , qua partesfio quamque loco dip
ponit : quarum confpiratio totum opus apta coniun-
(tione conformat . Vltimaeftfuauitas noninimi-
tationis modo , verum etiam in carminis ornatu
ф venuftatefita . \_Acfabula quidem magnitudi-
nem , ф compofitionem animus • orationis vero
concentum ejl- (uauitatem, numerorum iudices asi
respercipmnt . Et nonficus ea qua formofa fiint,
aut vtilitatem , aut voluptatem , aut vtramquefi-
mul\vt cenfet Plato ) afferre folent • fic decora ejr
ornatapcefisprodefi ,fimulatque deleclat. Verum-
emmuero nihil efi inter mortales omni ex parte
perfectum • neque väum poèmavndequaque abfo-
lutum . Sed vt in formofo ore fape quidam fiint
naui,
naui , qui non agre infyiciuntur ; fic paruis macй.-
lis aliojuin elegantis ejr concinni po'èmatis nonfa
cile virprudens ejr eruditus ojfenditur -\ît quis
obfecroprauum nafumferat, quamuis ocnlifint ve
nufli ? £>uod fi panegyricam orationem Ifocrates
annis decem limauiti/i Plato Dialogosfuos natus
annos ocloginta nonaum emiferat , vt nihil prodi-
ret , nifi caftigatum ad vnguem .^quanta maiorin
emendandis po'èmatis adhiberi diligentia debet, qua
funt ipfis dialogis ejr orationibus praftantiora ?
Jtaque Ule merito pracepit,
—nonumque prämatur in annum.
Non equidem fi mediocres artifices fuBinemus ,
poetam etiam feremus in mediocritate confiiiere:
cui non multa licent . cui non quauis fententia, non
qualibet vox , non quacumque iunctura ejr nume-
ri conceduntur • cuius diuitia non in copia pofita
funt ,fed in electis opibus confiHunt ; in quoperpe-
tuam quandam magnificentiam , grauitatem , au-
c7oritatem,magnituainem, ejr fententiarum atque
verborum amplitudinem defideramns^quempojire-
mo in omni re volumus excellere : quia nonappro-
bationemfoliim , verum etiam mouere debet admi-
rationem • qua in hominum animis dominatur ejr
imperat . ¡taque
mediocribus eíTe poé'tis
Non homines, non dij, non conceífere co
lumnar ' е
Jjhiamobrem fi Cicero bonos perquamdiu nullоs;
vix autemfingulis atatibusfingulos oratores fcribit
inueniri tolerabiles. cui miru erit ,fimultisfeculis
E 2 vix
6% I О. ANT. VIP. DE POET. L t В. I.
vix vnum poetam bonum reperiamus ? Sed hoc
quidem eft è diuina qitadam magis , quam ex hu
mana facultate , %i quis magno ingenio pr&ditus,
non vufaari doclrina eruditas , omnium mazna-
rum rerum ey artium cognitione tnítruclus hu
manas acliones prudentcr & ornate imitetur &
expíicet . Nonigitur abfque ratione poetameadem
laurea corona qua imperatores , vtpote (ingularem
ejrperfectum virum^donauerunt.
IO. AN-
I O. A N T О N11
V I Р Е R А N I
DE POETICA
LIB. II.
De poematum diíFerentiis.
Cap. i'.
¿^«Si^S2^) I в R o primo dißi/tata funteaqiu

m\ \L.âÊfJ0M ommbus pceticœ formis communia
fiint : hoc altero propriam cuiufque
"r^M rationemjpeciatim & definite tra.
demHi . Sed illarum prius inter ß
difcrimina oftendemiis • quorum alieram in his
quibus effingimiis ; alteram in his aua finguntur;
tertium in modofingendi pofiium efi. Vrimum vim
habet inftrumentоrum , medium material, postre-
mum formœ. K_Ad primumtllud Harmoma, Rhy
thmus,fiue Saltatio , & Carmen veniunt : quibus
poetœ velpromifeue ßmul omnibus , vt Lyrici &
D ithyrambici ;velfeparatim,vt Tragici atque Cо
mid (quamquam Comœdiœ chorus , penes quem e-
rat faltationis vfikí , ob nimiam maledicendi licen-
tiampoftmodum interdiclus fuit) vclillarum all
oua tantum vtuntur^ vt Epici, quos faltationis ejf
harmonu cura nonattigit . Altera , quœ ex re ori
tur, differentia humilioremfabulam,qualis eß Co-
mcedUâgrauiore ceterorumpœne generum imita-
E 3 tione
yo tO. ANTON. VIPERANI
tione difcernit. ¿>uod vero admodumfingediper-
tinet, velpoetafolamperfionamfuliinet ,ficut Ly-
ricapo'èfts, & Dithyrambicafape;velabfquepoeta
perJona aliorum inducit , quemadmodum Tragœ
dia , & Сomœdia; vel cumpoeta aliorumperJonas
admittit , nonfecus atque Epopœiafemper , & in
terdum illa qua cum carmine vfurpat rhythmum^
ejr harmoniam.£>uibus rebus qusdamadduclipoe-
fim in triagenerafecuerunt videlicet Щлулушиг^
xov , quod narratiuum dicunt ; fpaimrmov , quod
acliuumvocant ab agentibus perfinis , ejr à coüo-
quentibus £¡aÁoyvmiLov' ¡uunrov, quod ex vtroque
eß mixtum. ¿$ua quidem ego podus cum Artflote-
te fingendi modos , quàmpoeticaformas elfe credi-
derim. Forma emm plurimum inter fe dijferunt,
neque alia tn aliarumpoffeßione ventre, aut tranf-
ferripoteft.qubdfipoeticaformas ejr Tragœdiam,
ejr iïpayariûv facimus , ac rurfum Tragcediam
¿"pufmrixw eßè dicimus , quis non videt formas
inter fe perturbatumiri? at differentiarum modi
permifieri, ejr conuenire interJepojfunt.
De Epopoeia. С a p. i i.
NV n с Epopœianaturam explicabimus , qua

ceteris & grauitate rerum, ejr fublimitate
iarminis antecellit . Cuius vox Grаca ab iaroi; ejr
tsroiîîv derinata, quorum ittud velverbum,vel car
men, hocfacere, feufingere (ignificat , omnem vel
fblutaoratione,velcarmimbus exprejfam ficlionem
fignificat.qua communi nominis deductione compo-
DE POETICA LIB. II. Jl
[г'tores dialogo*.um\, ejrpoeta quilibet Epicivocari
poßunt. Ac quemadmodum í7tqi; licet omnem locu-
tionemfignet,pracipuè tamen notat à dignitatedi-
ctionem poeta, quodefi carmen ;fic etiamßepe car
men hexametrum ob fiabilitatis , grauitatis ¿ ejr
magnitudinis excellenttam commune nomenpro
priumfacit : ipfi etiam conditores hexametri car-
minis , qui poetar um nomenfibi vindicarunt , ob
praпantiam epici nuncupantur . Vocantur quoque
alia ratione Heroici,qubdheroum aä'iones imiten-
tur : vnde etiam carmen hexametrum à maieBate
& amplitudine heroicum dicitur . Necquicumque
hexametra componet, heroici nomine dignas exißi-
mabitur,finongraui oratione defcribat illuBrium
virorum aêtiones; ni ab orationis ornatupotius he
roicum diclum velimus : vt EuBathius i7to7roioùç
inquit bvoyuúrai to^ç lv rq> г^лиггрю róva> ripafi-
fyvraç . Hoc genus poetica Suidas perfcribit his
verbis : иеГ' iipaitxS [Arpxiç.opia, ycip &ри[лш
fjwB-ov 7Г0Ш/С. hroinroilia- W'iv . Sed qualis erit hœc
foefis, à quafabulam,tamquam animam a corpore,
dijiungunt ? aut qua hiBoria carminibus (cripta
promerebiturvmquam nomen poematis ? Ali) defi~
niunt B.íiavTí, ,щ ïipcotxcûv, цщ civB.pco7rivcov 7rрл-
yjuuírav í/Á7Típio)(úv . Sed neque Deorum proprie,
neque omnium hominum acliones hacpo'éfis ample-
¿titur. Nos vero UUm his verbis circumfcribimus :
Poefis, quafolo carmine hexametro vtens illuftres
acliones imitatur narrando,epopœia efi. Nam poc-
fis non eB,qua nullam aclionem imitaiur;illuBres
vero acliones illam iiBinguunt à Comœdia , &
E 4 фarratio
уъ I О. ANTON. VIPERANT
narratio eam quoque fecernit a Тragœdia , Ы qua,
vt in Camœdia,res agunt urano narrantur,hoc au-
tem , quodfob carmine , & HIo quidem hexametro
vtatur, à reliquisgeneribusfèparatur. nam illa et-
tam rhythmum ф. harmoniam adhibent aut pro.
mifcue , aut ftgillatim . Et hexametrum quidem
carmen dramaticis fabulis minus idoneum vifum
efi ; fed iambus , qui ßionte in omnem fermonem
incurrit, habitm eft aptior. Porro in epopœiaperfo-
na inducunturgranes, quales heroes, reges, duces;
res finguntur excellentes», quales prœjertim funt
betlica; fentent'u excogitantur illufires,verba deli-
guntur grandia & ornata, verborumque compofi-
tio apta & numerofa exquiritur . <Âtque Hora*
tius Ulis verfibus,
Resgeftçregumque ducúmq.& triftia bella
Quo fenbi poíTent numero , móítraqit Ho
rn eru s.
tjr mater'iam,& carmen epopée Udocet Homeri ex
emplo ; qui heroicum carmen , ftcut Orpheus lyri-
çum ( vt Plutarchus fcribit ) fertur primus inue-
mffe ;folufque eft ante Virgilium , qui hoc carmine
digne, qui legeretur, heroum facladepinxit.
Qu•e in epopoeia nonnulli requirant,

Ç a p. i i r.
TV M in epopœia quarunt docti quidam «Art

quatuor ilta , veterem memoriam reifiue hi
floriam , imitaiionis allegoriam , hexametrum car
men , ф dicJicnem rebus accommodate. Sic Vir*
gilius
DE POETICA LIB. Ii. 7?
gilius üduentum <^4enea in Itdiam à rerum fcri-
ptoribus eft mutuatus.gupdopinorfaclum apoe-
tis, vt ex commemoratione antiquitatisfabula plia
fdei haberet. Et verofimile eft regum magna qua-
damfacinoraperuulgata ejfe, non obfcura , ead'em-
que ratione tragœdiarum argumenta notafunt ejr
illuHria : contra Comœdiarum , quiahumiles ejr
ignоbiles acliones imitantur,ignota.£>HоMam igi-
iur argumenta fumunt abhiftoriis ,quamuis multa
fuoiurefingant ,aliumque ordinem contexant^nul
lо tarnenpacio a publica memoria disentire deben t,
m veritati contraire videantur . Nec Virgilios re-
prehenfione caruit , quod Didonem honeßam ejr
caßam midierem impuram ejr impudicamfecertt\
ejr amore captam Aenea , qn<e longe ante Aeneлт
vixerat.Sed eum quidam defendere conatur, quod
in Epifàdiis ejr idquidemfinxerit, quod logis tem-
porum interuallis obfturatum,acpané obrutti nul
lius memoria refeñi potuiffèt . £hfod fi variafor-
taße ab hifioricis ßrib.antur , poterit tum cuius vo-
luerit authoritate liberefequi. Neq.idcirco non erit
aclionum imitatorpoeta fßd rerum pronuntiator.
Nam ita rem adumbrat, ejr alia quadл facie cofor
mat demendo,addedo,transferedo,vt nouo ejr pclo
aclionum ordine atq; contextu hiftoriafiguram in
pdematis imaginem (peciem^ comertat . Mox alle-
goria res inuertit , ejr à definita adcommunem ra-
tionem trasfert. Etenimpoeta licet ab hiftorico res
certas ejr Jingulares accipiat; tamen ( vt loquar
eorum more quilogici appellantur) ab indiuiduis
adformas ejr genera fefe traducit , explicitque
M S in de
74 I О. ANTON. VIPERANI
in definitи perfonis vniuerfam rerum imaginent:
ficut Virgilius (ne ab hocfummo apudLatinospoe
ta dificedampts ) non vt fingularis cuiufdam du cis
res ab AeneageHas exponit, fedexemplo Aenea pif
regis atque magnanimi fimulacrum effingit . Et
quoniam poetaßudium in eo pracipuepofitum efi,
vt rebus f£tis reÛam viuendi rationem doceat ,
quampulchre idem Virgilius toto opere ¿T&nyopi-
тше, virtutis viam defcribit l cuius radices [vt qui"
dam loquitur) amarafunt,fruclus verb ßiaues.
Per varios cafus, per tot diierimina rerum
Tendimus in Latiüm ; fedes.vbi fata quietas
Oftendunr.
'£>uam rem Ulis verfibus iam omnibuspane notis
Hefiodus etiam docuit:
tyiç à apSTxç.
& Aeneas poli infinita prope terra maríque dif
crimina fiuperata Italia regnopotitus conquieuit.
Carme verb hexametrum, quod Pythium ab Apol
line inuentore dixerunt, & abbrationis ornamen
ta heroicum , propter fiabilitatem ejr amplttudi-
nem , quia latiorefeu tardiore menfura motúque
incederet, finarétque quidgradius,quodipfofenfu
percipitur, Epopœia, qua eft mera narratio,aptißi-
mumiudicatu efi. Hoc Orpheus\ Linus, Homerus
in hymnis quоque vfifunt ; hoc etiam adamores,fid
tragicos lMuficus ; hocpràterea Hefiodus, Nican-
der , Aratus, Oppianus narrationes & praceptio-
nesfuas plene & eleganter explicarunt . Demum
heroicam ma'teHatem decet ßblimis diclio;qua ver-
borumgrauitate rerum amplitudinem exaquet.
. De na-
bE POETICA LIB. II. 71"
De natura feu forma Epopoeix.

Сар. и п.
ATEpopœia naturam optime cernipoße exifii-
mo ex Fabula,Moribus, Sentetia,& Diáio-
ne .Eabulam antea diximus aclionum eße difëofi-
tionem quandam ejr conformationem;atquevnam
fiuefimplicem , non multiformem eße debere . Nec
porro aliter fentit Ariftoteles , quamuisfcribatin
Epopœiaplures acliones ineße ; ex qua nimirum a-
liquot argumenta fabularum dramaticarum de-
cerpipoßtnt ;ficut Didonis apudVirgilium inten
tus idoneafatis efi materia tragici. Nam etfiplures
aff'iones epopœia complectitur, nihilominus ex om
nibus vnam fabulam tamquam corpus vnum e
multis membris componit . Enimuerb epopœia,
cui aut nullum temporisfpatium , autfatis longum
adimitandum definiturfpluribus epifodiis amplifia
canda efi, nefinullis digrefionibus dilatetur,fieri-
lis ejr inornata fit omnis leporis ejr venuBatù ex-
pers ; quam epifodiorum varietas maxime affert,
ideo grauioribusperfinis tenuiores admifcel,mili
tes, nautas,fabros, aurigas (fiquidem humana fo-
cietas efi quafi quoddam corpus e multarumpar
tium officii* ßudiífque compofitum ) adhibetque
X> eorum concilia, quorumprouidentia res humana
gubernantur • ejr res attingensvniuerfas,quaîn
terris fiunt , quaqf in cdis e(fe intelliguntur , tum
multa rerum copia locupletatur,tum amœna varie
tate dißingifitur'. Itaqne 7rиятт <5rp&y{j¿¿ravi¡u-
wepiox*i¡> no abfuràe dtxeris epopœiam eße. ¿>uam-
obrem
уб I О. ANTON. VI PER ANI
obrem epicuspoeta [quodanteapracepimus) vnam
primofabulani ingeniole conformabit',• iatuque va-
riisepifodiis ejr digreßionibus intextls delectatio-
nisgratia ejr ornatus,quoadeiusfieripoterit,au"e-
bit, ornabítque rerum mirabilium ficlionibus ; qu&
a verifimilitudine commendentur., ejr loco appofitét
fuauempariant admirationem. Equtdem fi in vila
(quodante diclum eft) in hac maxime poefi, in qua
narrantur res,non agutur,datur liberiar mirabilia
ßngendi facultas . Ad hacfabula epopœiœnel con-
nexa,velut Odyßea,in qua Vlyßjes agnofcitur,agni-
tu (que extemplo reru domefiicarumflalum in me
lieran ex deteriore conditione reducit ;vel(ine agni-
tione,autperipetia (implex erit, cuiußnodi eß Iiiav,
ejr Aeneis : in■quibusß'aliquorum efivelagnitio,
velfortuna commutatio , ad epifidiorum rationem
illapertinet; ipfa tamenfabula neque agniiione,ne-
que peripetia adexitum perducitur . Erit praterea
lelmorata, qua magis in defcribedû morihus labo-
ret; velpathetica, qua cade & vulneribusveheme-
tiùs animospermoueat.Ac as.aS.oç licetfabuU con
nexœ magis conuenire videatur ; tamen in alterш
fabulœgenus non intempeftiuè aliqilando etiam ac-
cerfitur . At mores vniuicuiufqueper(ona probita.
tem ipfepra (e ferens vbiquepoètafic exprimet, vt
cuiusque vita confuetudinem ante oculos pönal. aut
virtute laudabdem , aut vituperabilem vitio, fem -
fer decoroperfonarum,loco rum, ejr temporu fapien -
terferuato, ejr modo in benefaclis comendandis, ejr
in reprehendendis malefaclis adhibito.Vnde multa .
legijje, multa audiuijfe , multa vidijfe , multa tra*
¿tafe,
\
DE POETICA LIB. I í. 77
c7ajfe,multa obferuajfe, multa animo ejr cogitatio-
ne percurriße necejjè est eum qui omnium mores
vita(que defcribit. JhiodftquidfubuU conslitutio
fecum interim afferat turpitudinis\velleuiter illud
tanget, veldißimulabit acute , velfapienter obfcu-
rabit meque, dum vttia reprehendit, obfcenis voci-
bus vtatur,qua memoria voluptatum animum tur-
piter affciant. Jihiidenim turpius?quidindigmus
eft homine graui impudica orationeî Acparum cer~
te fapuit , qui Virgilium tamquam mmis caftum
notaim . Profecla qualis efi cuiufque animi affe-
clus, talis etiam efi eius oratio. Nec qua de moribus
altero libropracepta funt, repetenda hic arbitror. Et
fententia (vt /upra. diclum est ) cuiufque mentem
&fenfum exprimere debet : eámqueperfonis pro
fexu, átate, conditione , ßudiis conuenire lubet lex
decori. Nequefolkm cum acTionibns, verum etiam
cum verbis mores ,ejr fententias congruere oportet.
Diclio grauis ejr ornata (quod fape diximus) &
verborum collocatione numerofà defideratur , qua
rem ipßmfùo quafi fono exprimat . Nec, fires hu
miliores inciderinl ,orationisformam variabit;fed
tandemfiy Ii legem tenebit , quamfibi primùm im-
po/uit. quamquam leuiumperfonaru ea jcribet ope
ra ejr officia, quafuerint inillis grauiora ; atque ea
quoad respatietur, dicendo attollet:fic contra in Ín
fimo genere dicendi res magna oratione ipfa depri-
wentur. Et quando copiofius de elocutione ßipra dif-
fèruimus ,jatis erit hoc loco monere , ne epicus alio
•verfuum genere , quàm hexametro , vtatur ; quod
narrationi aptiß imum efje demonftrauimus.
De par-
78 IO. ANTON. VIPERANI
De partibus Epopoeiae.
Cap. v.
PA rte s epopœia poft eius natura explkatio-
nem docendafunt, qua ab huius artis fcriptori-
Ьш tres numero traduntur, Propofitio, Inuocatio,
Narratio.Sedpoetarum aliqui confueueruntproœ~
miofamquam citharœdÍ7rpoxu?úei>, vti; quoda in
ßo & Legitimo carmine Reparatur .huiufmodt e¡t
illud Virgilij ab alus deindefublatum,
Ule ego qui quondam.
Vbi videtur Arabum , Chaliaorum , ac Propheta-
rum morem imitari , quißatim in operumprinci-
piis fua nomina adfcribunt . £>upd liceátne fieri
dubitationem forte aliquam habet : fedquoniamid
neque ordinem poematis inuertit , neque parsvl/a
eß operis , fequetur quifque quod volet. Propofitio
breuù eft fabula oBenfio : in qua id praltat poeta-
quod orator in exordio , nimirum docditatem , qua
aicendorumfinem oßendit. ¿¡¿uamobrcm cum vna
ejrfimplexfabulafit, quonam modopropofitio, qua
iäius exitumfinémque demonftrat , res plures at-
que difiimiles complexu fuorecipiet? Nec equidem
Virgilij Georgica , quorumpropofitione res diuerfa
continentur , poefim effe dixerim , cum fabula ca-
reant , neque ad vllum genuspoetica referantur :
neque iüum in Aeneide reprehendí iure poßeex-
iftimauerim, quodmulta & diuerfaproponerevi-
deatur . Nam etfi arma , virúmque cantaturumfi
dicit,non tamen varias acliones compleclitur,qua-
rum nonfit idem exitus. Non enim arma à viro fe-
iunxiris:
DE POETICA LIB. II. ..J$
iunxeris : neque ille omnia virifacla pronuntiat,
fedquaabeuerfi Ilio paffus eft , donec in Italian*
promijjamfibifedemperuenit,vbiaduerfantemfibi
Turnum magnavirtutefuÏÏulit . £>ua omnia ad
vnii eundémq.finem conferri vides- ¿¿hitdeft enim
in il/o,quodabhocfinevagetur & erret? J$uid?fi
(vereor ne cuipiam aut impudentior videar , aut
curiofior) propofitionem cum inuocatione Homert
modo comunxißet hocpaclo,
Die mihi Muía virum Troix qui primus ab
oris,
num vnitatemfabuU (ne quidde moderationever-
borum loquar) melius & apertius indicaßet ï At-
que vt fmplex,ita etiam breuis debet ejjepropofitio,
qua rerum faBigium abfque multitudine verbo-
rum attingat. Non enim auditor inpropofitione de-
tinendus eß verbis : quivbi rerum exitum, & fco
pum didicitâd.narrationemfeBinat. neque tamen
ea verba decidenda funt, quafifubtrahantur , rem
obfcuraturafint . Ad hac poeta longius proponere
non debet quàm res tpfapafiulat . Tunc autem lon-
giorpropofitio videtur, cum eaproponit qua poß ex-
ttumfabuU eueniße creduntur . Ideoque ilkapud
Virgilium,
genus vnde Latinum,
Albanique patres,atqueakxmœniaRomç,
extra defcriptionemfabuU funt , in K_Augufti po-
pulique Romanigratiam dicla . Nam res Albano-
rum & Romanorum non funt coniuncla cum fa
bula. Neque velim putes Virgilium ad Augufti vf-
que tempora opтfuumperducere voluiffe :fiquidem
(vt omit
8o IO. ANTON. VIPER.ANI
(vt omittam quod illarum rerum fabulam nullam
videmtis) in incredibilem magnitudinem opus ex-
creuijfet , fi illud Epifodiis , & digreßionihus (vt
.parerai) amplificaffi!, ejr ornaßet; aut,fi breuiter
omniafine vüo ornatuperîtrinxiffet, quam aridа,
quam infulß, quam dißimiles aprioribus reliquœ
foematüpartes extitißent? Рrac/piunt quidam hoc
loco , ne proprium nomen in propoftione ponamus,
fedilludcircumlocutione explicemus, quo res magis
exponatur. quo tnodonon Fly(fem dixit Homeras,
fed (vt vtar Latinipoeta verbis)
—viru m , captas port témpora Troiar
Qui mores hominum mukorum vidit,&
vibes.
J¡)u¿ circumlocuüofiobfoura fuerit , eo loco maxi-
mam ob(curitatem aferet , vbi maxime docilitate
ejr perfpicuitate opus eft . indique etiam illud ad-
dunt,vt,(icircumlocuiione vtinolimusjro proprio
nomine patronymicum Ьcemш. Verum etiam cum
proprio nomine coniunctum patronymicum legitur
apud' Homerum in Iliade. Potius illud pracipien-
dum erat , quod etiam Rhetores in exordus praci-
piunt , nihil magnefonandum in propofitione , non
elata verba. non promifa grandiafine affectata di
ligentia ,fine vlla ingenijaut doflrina venditatio-
'ne , vtçrauiter ejr ornate femper infurgat oratio.
Jjhiod Horatinsfile monuit,
Nec (ïc incipies/vcicriptorcyclicusolim,
J.'ortumm Priami cátabo,5¿ nobile bellum.
Quid dignú táto feret hicpromiílorhiatu?
Parturi'.nr montes3naícetur ridiculas mus.
& Нo-
DE POETICA LIB. II. 8l
& Homerum adeo commendautt , qui grauis fine
faftidio ejr arrogantia,
Nonfumumexfulgore , fed ex fumo dare
lucem
Cogitar, vtfpeciofa dehinc miracula pro-
mar.
Nec certe no femper propofitione vteturpoeta.nam
licet orator eum qui audit, non curet docilem inter-
dumfacere, cum res attt nota efi, autparua; tamen,
qui magna diclurus eß , atque incognita , femper
proponet . Rempropofitamfequitur inuocatio , qua
diuini numinis eß imploratio : quoniam diclurum
res magnas , nec ante auditas decet vel a Mufis,
quarum vi poefis excitatur, vel a Diis ,prafert'im
tis qui praeffe dicuntur his rebiis qua prqponun-
tur, auxilium petere. Sic Lucretius cum de natura
fcribere inftptuifftt, Veneris nume implorauit pro-
creationi's authorem. id quod parat beneuolentiam
poeta , vt qui Deorum inuocationefaíüdium af¿
depeüat ; & attentionem gignit magnitudine re
rum , vt qua [me aliquo caleHi afftatu explican
nonpoßtnt. £¡uidam virorum illuftriumpotefta-
tem,quafi D eorum numen ambitiofe nimis obteßa-
tifunt ; (idtunc maxime tempori*, cum Imperator
res orbis tamquam fuperi omnium rerum domint
ejr moderatores colebantur.At vero Graci inuoca-
tionem cum propofitione coniunxerunt , Latinife^
pararunt; quamquam Latinorum aliqui Gracos
imitari maluerunt . Non dicam quod Protagoras
Homerum reprehedit,quod in propofitione Mufarn
inuocaffet ., quoniam priissproponendafunt ea quo-
F rumgra
8l IP. ANTON. VIPERÀNI
rum.gratia Mufarum auxilium expofcendumeît.
Eii enim leuis reprehenfio.^yit Lucanus,quamuü
inter historícos poiius,quà m interpoetas annume-
retur,nonfiatimpropoßtioni inuocationem fubiun-
xit , fedprius in beUorumplufquam ciuilium accla-
mationem & execrationem ahquanto digreßus eft.
£>uam conqueBionem miror a quibußamvocari
narrationem . Praterea vfus inuocationù non fi-
lùm in principio,fedin aliis quoque loas efi. Enim-
uero quodoratori âatur in ipfo curfu orationis,cum
locuspoHularit, renouarebeneuolentiam, ejr atten-
tionem ,idem etiam licet poeta vel obaliquamrei
nouhaicm exortam ,vel ob inJtantem aliquam rei
grauitatem ,& magnitudinem Deorum,feu Mu-
farum opera iterum pofcere. Non aliter Virgilius
defcripturus in fexto libro numquam vtfa & in
audita, neque vlli viuentium nota loca rogat eorum
Deorumfacultatem & numen, quibiis Imperium
eit animarum ; ejr maius opusmouensinfeptimo
Mufamorat:
Tu vatem,tu diua mone,dicá hórrida bella.
Polt Deorum,feu Mufarum inuocationem respro-
pefita explicanda eft : antequam narrationem pepe
caufk quadam vela prima origine repetuntur, quay
viam ad ipfim narrationem muniant , eámque
reddant illuHriorem : velut ante legitimam nar
rationem Virgilim caufas odij Iunonís contra Tro-
ii.nos я capite reuocauit,
Vrbs antiqua fuir, Tyrij renueie coloni.
Atfortafjecuipiam non videtur epopœiafolanar-
ralione confiñere ;propterea quod alia perfonœ lo
quemos,
DE POETICA LIB. II. 8j
quentes , & quafiagentes inducantur. Sed is certс
nonintelligit altorum fermones , ejr acliones nar-
ratione poeUcontineri, eiúsque nomine omnia ex
plicari. Âtque is poeta magis commendatur , qui
quam minimum loquitur ex fiiaperfina , femper
autem alios imitatur; na eius lauspracipue in imi-
tationepofita eß • non autem, vbi exfuaferfona lo
quitur, imitatur . ££uod Homerus ey Virgilius
poetarii principesfummaartepraÍiiterut.£hiam-
obrem epopaiamipfe ,dum acriusvim eius ejrna-
turam contemplor, quoniampo'ètafolam ferfonam
fuftinet,non mixtigeneris,quodfere omnes aiunt,
fed iîryn/uutriiuivejfeputo.
Vnde principium narrationis in epo-

poeia ducatur. Cap. vi.
S Ed vnde narrationis fiia principium epici du-

cant, non erit op'inor inutile inueftigare; quan-
doquidem inter fe plerique dijputant , an a primis
rebus, an à mediis, fiuevltimisinitiumfaciant.Ae
nonnulli a mediis rebus , feu poftremis exordium
narrationis illos fumere exiftimant , ne htJforico-
rumftmiles ejfe videatur, qui narrationem a fum-
mis rerum inittis cauftsj^ deducunt , folum ordi-
nem rerum,temporúmqueferuates\ cumpoeta non
rerum geHarum habeant , fed narrantis perfona
rationem, (iuefùam interponant ,fiuefingant alié
nam . Referúntque Horatianumillua praceptum,
Ordinis haec virtus erit, & Venus , aiit ego
fallor,
w,\ F 2 Vt iam
$4 I О' ANTON. VI PE RAN I
Vt iam nunc dicat { media , velvltima ) iam
nuncdebentiadici
Pleraque (nimirum prima) différât, & pra:-
iêns in tempus omittat.
(vel inprafentia, ejr in ipfo narrationisprincipio,
vel in aliud tempus , quod videbiturfore commo
diiés.) Rem quoqueexemplis probant Virgili]' , qui
ab Aenea nauigatione e Sicilia in Itaiiam , & Ho
mert , qui ex eo tempore quo Vlyßes à Calypfo deti-
nebatur , exorfiis efl . oif/ quaro vndeprincipium
ducat in Iliade ? à decimo inquient anno belli Tro-
iani. Num igitur bellum Troianum decantare pro-
pofuit,an iram Achillis ? Et quidem ipßufmet ver
ba iram <Âchillis habent ,nonbellumTroianum.
{Âlioquin fi bellum Troianum propofuiffet , Ari-
fiоtelisfententia poefim tum fecißet nimio longio-
rem, tum multa, ejr pœne inßnitarerumvarietate
perturbait. Num igitur abfurde Нorañus de Ho
mero inquit,
Nec gemino beHú Troianú orditur ab ouo?
Si quidem o4fchillis ira cum belli caufis coniuncla
efi, cur non alius m'inmintelHzens poeticarum
rerum imperitas à belliprincipio , z>el ab his qua
belli caußs praceßerut., narrationemexorfusfuiß
fet? At Homerш ab ir*,quaspropo Gut , caufis ex-
ordium cœpit : reliqua , qua ad bellum pertinebant,
ejr perfecta ы erant ,pulchre ejr artificiofe interfe-
ruit. No igi'Pur Horatius inßite inquit de Homero,
Nec gemino bellü Troianú orditur ab ouo.
Vemmsvt elarimfiat id quo de quariturjnprimü
ßatuendum efi,quidfitepopœi&narratio . Efiau-
tem no»
DE POETICA LIB. II, 8J
tem non reram geFiarum expofitio , qua hiBorico-
rum eß propriaJedpcla cuiufdam aclionis explica'
tío. Non enim poeta narrat ea qua geftafunt ,fed
qua geri debuerunt , vel potuerunt ; ita vt rerum
perinde ac geBarum illius narratio fit. Cuius illud
eflprofeclo principium , quod eßprafintisfabula
initium. Etenim ea qua Epici imitantur,certo ali~
quo temporis interuaüo,vnius videlicet anni,velad
Jummum duorum aliqui circumfcribunt , nonfecus
actragœdia ejr comœdiafabulam vniusdiei ,vel
duorum adfummum, curriculodefiniut;quam rem
in Homeri , ejr Virgilij po'ématù animaduertunt.
¿¡hiamobremfiea qua Epici imitantur ,hoc tempo-
ris (patio concludi poJfunt,cur non à primis,vt Ho
merus ab ira caufis , exordietur ? £¿uod fiplurium
annorum ambitu continentur, tum vel ab vltimis,
z>el à medíis incipiet ; prima verb , & media oppor
tune intexet: quemadmodum tragici & comicinon
ea omnia imitantur per agentes perfonas ,qua ar
gumento commemorantJedinde agereperfonas in-
ducunt , vnde res adcertam temporis legem venire
poteft :qua vero antecedunt,ea explicant in prologo.
Dicoautem prologum primam fabula partem , in
qua res praterita ab aclore aliquo ediiuntur.quod
in aclu primo maximefit , vt (peclator exprateri-
tarum rerum ¿omemoratione intelligat , qua agun-
tur. Profeclofi ea omnia qua argumento exponun-
tur,per agentesperfonas effingeretur, non tragœ
dia & comœdia vnius diei,nec vnius anni,fedplu-
rium effet epopœia . Lic'etque AriHoteles putet epo-
pœiam non vt tragœdiam aliquo temporis fpatio
F s coarcfari,
Î6 IO. ANTON. VIPERANI
coat'¿tari ; tamenfhbeß ratio ; vt dum epici tongio-
rem aclionem habent,non altinsprincipium ducat',
nefirem a primis initiis repetant, opus omni orna-
tu, ejr amplification denudent ;fin amplification/-
bus exornentâdingentem magnitudinem augeant.
Tunc igitur principium non fument ab his qua
foffunt in epifodiorum locum venire, fedab hisfiue
media,fue vltimafuerint, quafiraHantiora vide-
buntur infabula , ejr adreliqua imitationem com-
tnodiora. velut e Sicilia in Italiam nauigatio Vir-
gilianœfabuLzprincipiumfecii, quando nihüaquè
propriumfibula ejfet , nihilque in eapraHantius,
quàm adItaliam acceßio. In qua nauigationefubith
exorta tempeHas ad rerum prateritarum epifodia
•uiam dedtt . Siquidem Âeneas vi tempeftatis in
Africam iaclatus roganti Didoni, cui ob tanta be
neficia negare turpe er nefas fuijfet , excidium
Troia, ejrpoß excidium labores fjr pericula,qua in
iüum vfque diem perpe(fusfuerat,enarrautt. Item
Homerus quo tempore Telemachus induci , ejr pro-
corum iniuria propidfari , ejr vindicari debebat,
Vlyffem efedibus Calypfus difcedentem fach ,atque
admfulam Alcinoiprocellis eieclum . A quo beni
gne hofpitio exceptus ,agnitúfque labores toleralos
Phaacibus recenfet Jndéque ad patriam breui na
uigatione deponatur. Sane prateritarum aclionum
commemoratio mihi quidem (vt alibi dicebamus) in
principiis opportunior videturjvt legentium animi
rem totam in initio addifcant , & praterita cogno-
fiant, & prafentiavideant , &futura expedient,
liic'etiûe in defcribendii rebuspdetavt ùlurimujn
DE POETICA LIB. II. 87
piamperfonam adhibeat , tamen in rebusgefiis ex-
ponendis [ape inducit alienam : fedante quadam
prafarifolet,qua adhuiufmodi narrañones aditum
aperiant . Nec intereamefugit Dionis Chryfißo-
mißntentia,qui Homerum reprehendit, quodnon
kprimis opus inchoauertt: & noftrisquoque tem
poribus admiror quofdam dubitare an hoc ab Ho
mero recte fatTüfit , cum iftud Homert artificium
vir magni iudicij Horatius adeo extol/at;
Semper [inquiensjad euentum feftinat (dum
vltima dicere videtur) & in medias res,
Non íecus ас notas auditorem rapir,
(i//uítrtbus & ornatis epifidiis. ) £>uodfiqui nobis
fibiiciant O uidij exemplum, qui librum quem /usrct-
fjibföaxriv infcripfit,à mundiorigtne incepit, rerum
actemporum ordinem hiBoricorum moreßcutus,
fciant eo in opere Ouidmm inter epicos non haberi;
fedmeafententia debere inter hútoricosfabulofos
annumerari. £>uodfi etiam velint cum alicuius vi
ta numerofa orañonefiribitur, à natalibus ordien-
dum eße,no me his certe nimium oppofuerim, dum
intelligant hiltoricos ft magis fore , quàmpoetas,
quos imitadofacii, non carmen.
Qua; prceepta in narrando maxime fer-

uanda lint. Cap. v i i.
VT igitur ad epopœ'u narrationem reuerta-

mur, poeta non vndelibet incofulto & teme-
re » & gemino (vt dicam) ab ouo , fedab aliqua re
illusiri , & aâfabulam accommodata initiufaciei,
F 4 eiújque
88 I O. ANTON. VIPER AN I
ewfque extremum aliquo nobili exitu terminabit;
ejr ne fatietate ejr fafiidio fimilitudinis aliorum
Animosa- fe alienet,tum epifodiorumvarietate,tum
rerumnouttate narrationem diftinguet. Hacpro-
fecto magnavirtus eß narrationis , auditoris ani-
mumfiuftenfum tenere, ejr quaficaptiuum adfinem
vfiqueperducere . Non dicet expeclata , non rerum
exitus opinatos , ejr dicenda quafi digito demon-
firans,interim morabitur auditorem,ornandopra-
fentia,nec quacumque occurret imprudenter appre-
hendet , fedhoc amabit (vtpoei a verbis vtar) hos
fiiernet promißi carminà author . Ñeque enim ex
rerum copia ruâi ejr indigefta, fed ex elegantibus,
ejr eleclifiimis opibus laudabilis poetarum quafiof-
ficina insiituitur.Et qua Шeperfe non poterit,per
fiftam aliquam perfonam referet . £>uantus ergo
erit in apparatu rerumfuturarum , vt ad iüarum
cognitionem defiderium excitet in animis audien-
tium ? quоues apud Virgilium nauigatio ! quoties
labores J & periculalquoties bella horridaprœdicun -
tun ficvbique rerumfuturarum femina ajpergit;
ejrinprafentibus auditorem non ingrate remora-
tur. Sedquantiis etiam in rerum prafentium orna-
tu?vt auditor ejr in iftis lubenter commoretur , ejr
adillafeftinet?quantus denique in omnium rerum
varietatelnam ejr res dißimiles fiüerter excogita
da, ejr' prudenter admirabilesfingendœ , ejr eadem
fiepe res illuHranda eß' multiplicibus ornamentis.
Fugiendafemper efi xaxofyiAia , ne aut verbis, aut
fententiis male affectatis i umeat & turgefcat ora.-
tio,qu4 etiam vttiofa eritßi languefcet,necfui vefti
giunt
»E POETICA LIB. II. 8^
gium vüum inaudientis ammorelinquet. Ñequefi
Rhetores tradiderunt narrationem breuem ejfe o-
portere,idcirco epopœia breuitaüßudebit. Oratoris
enïm narratio,qud totageneris efi iudicialis, quafc
hoc folùm fpeclat , vt iudex caufam doceatur , rem
breuiter debet exponere : epici verb narratio , quam
nullafequitur confirmatio,quaque ad auditoris vo-
luptatem quafita eft , ampiificationem & ornaturn
exquirit . quamquam breuitas in epopœia quando-
que laudatur , vbi quid efi breuiter & concifedi-
cendum . ni tamen eam breuitatem intelligas quie
neque rem ab vltimo repetit , neque longius , quàm
opusfit,excurrit: quamfequiomnino debet. Poßre-
mb (neprobabilitatem^perfpicuitatem,fuauitatem,
dignitatem, magnificentiam , alia[que narrationis
virtutes figillatim memorem , quarum praceptio-
nibus omnium Rhetorum volumina referíafunt)
erunt omnia ver borum- ejr fententiarum elecl/one,
venuftate , nitore polienda ejr ornanda . Ne verb
fententiofis partibus verborum filendor officiat ,
& vt minusfententioß diclionis ornatu illußren-
tur , alio loco pracepi um eft.
De Tragœdia. Cap. v i i j.
DE Tragœdia verb , qua maiorem pra ceteris

habet cum epopœia cognationem ,vt locuspo-
ßulat, dicluri, primum eius originem inueftigabi .
mus,tum incrementa videbimus, quo demum tem
poreperfeclafuerit,agno/cemui .<îdhac eius defi
nitionem euоluemus , fimul etiam nominisfignifi-
, F s cationem
.90 ÏO. ANTON. VI PE RANI
cationem explicabimus, nec non illius naturam, &
formam oftendemus , componendarum quoquepar
tium raúonem docebimus /и quo demumpac!o dif-
ferat ab epopœia demonBrabimus. Sed Spayárm,
qua modofabulas, modo aclus appellant , initium,
аc quaffontem aperiemusjè quo Tragœdia, Comœ-
dia, Satyra , mimus emanarunt . J¡hia dramatica
fabuU omnes vno eodémque nomine тш(лчий nun
cupate funt,quoniam è vicis aepagisprodiere,quos
Gracг xm/uuíc. vocant. tque etiam omnesprtnci-
pium è re(acra habuerunt. Et vtfpeciatim de Tra-
çœdialoquamur,cùmveteres ejrprifii Uli agrico
lapro annuofruclu Libero patrißcrafacerent, in-
cenfis altaribusprimum aliquidloco precum cant'f
tabant , & quo prafentem magis Deum haberent,
eius resgeiias, victorias, triumphos, fubaítos re
ges\regumque calamitates concinebat. Seddeficien
tefingulis annis materia calamitatum eorum qui я
Libero deuiclifuerant , in aliorum regum & im
peratorum miferias itum eft . In quibus cantilenü
vel quia vitloripropofitus erat hircus , qui Вaccho
facrificariconfueuerat , quafi rpciyov cod'h Tragar-
día abpelUta eft,quamobrem Horatius,
Carmine qui trágico vilé certauitobhircú;
velquoniam hircivter muBoplenus dabatur ,vel
quoniamvindemiaru tempore Bacchi/acrafiebat,
тара top rpvymov, Latine vindemiam , quafirpv-
Ypiieu dixerunt ;velquiafefto die Bacchivinum
cantoribus disfribuebatur; velquia [cenici homines
ante perfonarum vfum ab Aefchyloinuentumora
fecibuí illinebant ¡ vnde Horatius,
Ignotum
DE POETICA LIB. Ib 91
Ignotum trágica: genus inuexifle Camena:
Dicitur,&plauftns vcxifie poemataThefpis;
Qua; canerent , agerentque perun&i feci-
bus ora.
Difputent Grammatici num vini feces ejfent , an
olei, qua amurca dicitur. Verumfitragœdiœ nomen
fuit etiamprias quàm Thefpis vfumfecisinuenit,
non potuit àfecibus tragœdm nomen deduci. jQuid
fi ab afperis cantibus diclam putemus? Illudfilentio
non pratermittam, quod Diodorusftribit, omneт
artemfcenicam, prafertimque Tragœdiam,in Li
berumpatrem,quem eundem appellant £iavvo.<sv,re-
ferri.quodpropter hißriones &tovv<rou tiyyitau vo-
catifunt: dr Demofthenes h friovvaupro in thea
tro dixit, vt Vlpianus exiftimat . Hic tgitur efi or-
tus tragadU : quem anticfuißimum eße conßat ex
hißoria. Nam tragicos poetas ad Thefei fèpulcrum
certafiè memoria prodkum eft. £>uocirca quidam
arbitraiifunt eam omniumfabulat um vetußißi-
mam effé, eíque comœdiam (ucceßißi ,ficutijcribit
Нoratius. At vero priorfuit agreftis vita,quàm ci-
uilis\atquehacprior regia: ejrpriùsadhtlaritatem,
quam maßitiamfabulas inuentas, ejr aclasfutffe
exißimo: neque Arifioteles Tragœdiam ante Co
mœdiam inuentam eße dixit , fed excuitam . Nam
Comœdia dm neglecla latutt , ejr Uli fero à magi-
firatu chorus dutus eft . Inuentam autem in Pelo-
ponnefo Tragœdtam ßribit Arifioteles: ejr ipfiPe-
loponnefif Epigene Stcyonio primo rerum tragica-
rumfcriptore gloriantur . Sunt qui Tjieípin^funt
qui Phrynichum auШrem tradant -,fedPlato &
ante
Sí I O. ANTON. VI РЕ RAN I
ante Thefpin, ejr ante Phrymcum inuentam affr-
mat.Alijnon'tnuentam,fedexcultam a Thefpi^qui
ab Epigeni\fecundus\vel,vtalijVolunt,decimusfe-
xtusora fecibus illinwit , ejr penfdesfcenaspera
gro* circumuexit . Neque eandemformam Tragœ-
" día femper habuit . Nam à folo choroprimiim age-
batur,ficuti refert Laerttus ; pbß audita efi vna
perfona i tum alteram, qu<e inter ß colloquerentur,
Aefchylus adiecit , & fxovofsrp'oa.aôv tragœdiam
in diuerbiadiduxit ,declarauitque 7rштлушк^га/
eum effé , qui primarum partium effet , in quibus
vniuerfum negotium verteretur , quiueplurapro-
nuntiaret:atque is alta voce vtebatur. S'ivnpitya-
viçw vero fecundarum partiu , cuius vox erat fub-
mißior. Idem Aefchylus (vt ex Ariftotelisfcriptis>
ejr Philoïïrati imaginibus liquet) chorimmerum
imminuit , prologum adiunxit , cades à fcena ejr
fpeclaculis amonit , fatífque habuit per nuntios re
ferri , vt aliquid de afperitate remitteret . Idem et-
iamfertur primiim omnium (rxwoypлtpíav excogi
tare- cui tantus honor pofi mortem habitus eft ib
Athenienfifrus rerum tragicarumfiudiofißimis, vt
plebifcito cauerint,ne ex tragicis, quiiam obierant,
vülus nifi AefchylifabuU recitar entur.qua ab ems
filio Euphorione caítigata prodibant . Iüum Sopho
clesfecutusefi,qui & fcenamornauit, & tresper .
fon as (vt vult Ariftoteles ) inter fe colloquentes
induxit (quamquam tres etiamfkpe apud Aefchy-
lum apparent , & interim apud omnes quatuor)
pr¿eterea Satyros,qui excitandi rifusgratia immit-
tebantur , exclufit , & in iusjam magnitudinem
Tragos-
\
DE POETICA LIB. II. 5>J
Trag/sdiam лuхи. Ita demumper variosgradus ad
fummum perducla eft . 1am Theophraltus illamfi'
mt íipamUi; roîiç7repiç<t(riv,0' Latinorum aliqui
heroicafortuna in malis comprehenfionem.nos eius
nattirani ex AriEotelis definitione putamus longe
melius poffe explicari . NampnmùmJmitatioefi;.
nam alioquin non efietpoefis Aiïionis illußris^qua
a Сomœata difiungitur ,qua in ciuilibus acliombus
vetfatur,ejr ex ridiculis voluptatem quarit . Iuffa
magnitudinis ; aua videlicet ex certapartium com-
pofitioneperfecla eß . Primo enim rudis & incon-
ditapartium rationem ignorabat ; deinde variis in*
teruallis incremeta & abfolutionem accepit . Ham
magnitudinem aliqui mediocritatem effeautumat,
nebreuior fit quam otiofopopulo fatis faciat ,aut
prolixior quam aquo animo (peclari pojsit, neillud
Plauiinum dicatur,
Lumbi (êdendO,Oculi fpedando dolent.
Iidémque ahmt , quo abepopœia fepararetur,pofi*
tam eße in eius definitione magnitudtne , quoniam
epopœia quandoque longior eß: Verum epopœiapro
prium eß, in quantampotefi amplttudinem accГefi
iere : & tarn epopœia , quam tragœdiafua cuique
legitima , ejr conueniens eß propartium rata por-
tione deßnita magnitudo . Prater hac Ariiioteles
tragœdia carmen attribuit,cantum, ejr rhythmum,
quibus fiparatim vtiturfuis in locis, nopromtfcuerj
vt lyrica poefis, ejr dithyrambica: neque narrations
conftat,vt epopœia,fed cuntíaper agentesperJonas
adminiftrat. Eius verbfinis eft mißricordiam, vel
terrorem excitando ab ira,- cupiditate, & fimilibus
animi
£4 I O. ANTON. VI PE RA NI
animi permotionibus , qua res atroces &feeleBas
producunt ,Jpeclatorum animos expurgare . Nam
Iicet primùm omnes clarorum hominum acliones
imitaretur ; tandem tamen eam aclionem proprie
tragicam habuerunt, qua mifericordiam,velterro-
rem commoueret . gjtapropter Euripides , quem
Ariftoteles hac in repra ceteris commendat , roga-
tusab Archelao CMacedonia rege ,vt de fetragœ-
diamferiberet, abnuiße dicitur , deófque precatus,
ne quidregieueniret,quodtragœdia mattrtam da-
ret . At bacfortaffe copiofius explicatafunt : nunc
definitionembreuibus compleclamur. Tragadía eß
foefis virorum illuHrium per agentesper[onas ex-
primens calamitates : iüa proprietate a comœdia,
bac ab epopœia difiinguitur . tJMagnitudinis non
memini , quia remperfeclam & abjointam ejjè de
bere nemo non intelligit; ejr carmen omifi\quoniam
non eß vl/a ab[que eopoefis . neque rhythmum , (¡r
harmoniam appofui , quandoquidem iftis locus eft
tantùm in fcena, extra quam nihilominus eß tra
gœdia. £>ubdfiàfine quoq .vita differentiafümen-
da eßjaddatur, vt mi¡iricordia & terrore animos
ab iisperturbationibus liberet , a quibus huiufmodi
facinoraprofiäßutur. Atforte inquies,fidelecla-
tio eßpropria poetica , qua voluptas capietur e tra
gœdia , qua maroris er luclus eßplena ? An ma-
remusaliorumcaufa, noßraverb gaudemus, quod
in his malts nonfimus ? An quia dum aliarum mi-
ßremur, hoc ipfo Utamur ,qubd homini a natura
infitum eß mi(ereri?qua verb я naturafunt >ea tn-
iucunda effe non pojptnt ? An qutafortafe addifci-
musquA
DE POETICA LIB. II. $f
гнus quafugere oporteat ? ex dofirina autem volu
ntas. An quia nos ipfa imitatio dele61at ? Nam et-
tam res vi fua formidables , & ajpeclu horribles
imiiattone aliqua reclè exprejfas nonfine voluptA-
te afbkimus.
De natura & forma Tragoed ia:.

Cap. ix.
NE с quemadmodum Comœdiam in paßiatam,

& pratextatamjllam Gracorum,hac Roma
norum difttnxerunt ,ficipß Tragiediam Gracam
à Latina,quampratextatamvocant , cuiußnodi eß
Seneca Nero , tamquam varias interfeformasf¿-
paranero. Nam vtriufque eadem natura eß. Et tra-
gœdia naturam Arißoteles tnquit (peiïàri efabu-
ta/noribus,/èntentia,diclione, melodía & appara-
tu. Fabulam mputa hoc loco £çS.\ut.ftgnificare\ in
dique Arißotelem reprehendas,quodidpartem ef-
fecerit , quodeffet genus; verum, quodfiepe docui-
mus,acitionumconßitutionem, tjr ordineminteüi-
ge. Cuius argumentum interdum totum cor,fingi-
tur, qualis es! Agathonis tragœdia , quam Florent
infcripfit ;fapiiis velab hiftoriarum monumentis,
velà fabulü receptis fumitur . S>uas ne immuta,
(femper enim antiquitatifides quadam ejr obfer-
uantia debetur) ne cum Carcinoreprehendaris,qut
Medeam contrafabularum confenfum manfuetam
ejr lenem fecit . guapropter Euripides , cum fibi
cbiiceretur, qubd¡celeftas atque impuras mulieres
Phadramjocaftam, Pafiphaeninfienaminduxif-
Cf6 10. ANTON. VI PE RAN I
fit,non aliterfe defendit, quam quodab aliü ita at-
ceptßet. Tamen idem diuerfa ab hiftoriis de Helena
commentus eft ; & Aefchylus Prometheum , quem
fama erat rupi affixum eße , quoferet exitusmife-
rabilis, Шumfulmine effinxtt . At verbfut>rà de-
monstratum eH ordinepermutato coUigationis, &
folutionis , nouщ perfinis efficlis alienafabulam
poßefieripropria. Sit autemvnafabula, & breui-
bus epifodiis amplificetur; quoniam anguHo tempo
re (patio concludttur, ejr imitatur ea jolum qua a
fcenicis perfinis coram fpeêtatoribus aguntur;qua'-
que tribus , quatuor , aut etiamfex horis abfbtuun-
tur .Itaquefinul/is eptfodiis accrefceret , quamci-
tißime abfolueretur . Tum propter epifodiorumfi-
militudinem ; quandoquidem ea tantum tmitatur
qua in fcena aguntur , ad exitum recia feßinat.
Jîhiamobrem argumentum breuißimum deIlgen-
dum efi , & rerum ejr perfonaru varietate dtfiin-
guendum. P'erfina,reges,principes, duces ex vrbi-
bus,arcibus,caftris aduocantur ; raro vulgares ejr
humiles admittutur: qua funt in epopœia frequen
tions. Res tragicafúnt,iu(fa regum, pugjia, cades,
incendia, incefius,orbitates, defperaiiones, funera,
fielus, vlulatus ; demum ea qua atrocitatem ejr in-
dignitatem habent . Nec certe quippiam efigrauius
contra verifimilitudinem affec7andum,quofiecfa-
torem magis petmoueas . £>uam rem in Aefchylo a
muliis animaduerfam diximus. Ceterum tragœdia
in eifdemgeneribusfabularum, in quibus epopœia,
•uerfatur. Etenim Antigone, Medea, Hecubafim*
plices funt ; Oedipus tytannus,connexa . Praterea
Hippo-
DE PÔETÎCA t IB, Iii y}
Hippofytus,Jiax, Herculespatheticafunt;0refies%
Jon, Helena moraU. Verum pulcherrima cenfètur,
quapatheticafimuleft, atq; connexe Nihilominus
funt tragœdia quada , qua mixtam habet cum ma-
rore Utitiam;non mifero,ßdfeiici exitu conclu/à.
qualis apud Euripide eßElettrajn qua ex Aegtßhi
cade aâ mulios Utitia peruenit . cuiufmodi eliarn
funt 1on> Helena, Orelies: <Âefchyli quoque Eu-
menides cades quidem habet acfurias Jèdordinem
comœdiafimihorem . ûarum tragœdiarumfinis
etft Intus efl ,faciеs tamen atrox , ejr anxia-, vt in
luchiofa & ancipitefortuna tragœdiam agnofcas.
Enimuero vt epopœta adgignendum admiratione,
fic tragœdia adcommiferaiionem, & terrorem mo*
uendum fefe maxime comparauit . Commiferatio,
& terror tum ex rebus , tum experfonispetuntur.
Resgraues & acerba eße debent; vulnera, cruda-
Ш,cades. Дuarum rerum vim perfónarum digni-
tas,vel indignitas auget velminuit. Perfôna, qua-
rum cafu affictamur,necprobitate , necfcelere infi-
gnes inducantur . Nam viri boni calamitateindi-
gnamur ; contra malipana gaudemus . quis enim
(inquit Cicero) parricida , autproditoris fupplicio
mifericordia commoueturhüm in ea re(vtait Ari-
jloteles)honeiium & aquumfit latariifedqua hu
mano errore, quemfortuna temeritjs fàpius comi-
tatur,in mifèriam altquaminciderunt.Neq; tnter
hoiies, aut neutros , fedinter amicos , maximeque
inter cognatos , ejr propinquos res iiiiufmodi con-
tingant;vt fliusparentt, parensfilio,fraterfiatri,
vxor marito necет moliatur ;quo ejr granior ter-
G rot in
^8 IO. ANTOÎÎ. VlÊEÏlANÏ
ror incutiatur? & excitetur mifericordiamaior.
NamhoFii ab hofte illatanex autfortaffe nullam,
aut certe nontantam commiferationem animis no-
firis affert : etfi humano modo atrocitas rei perfe
ipfanos afficit. Iamfacinora qua fiunt, autfcien-
ter,autinfcienter concipiuntur . Etfcienterconce-
ftum.facinus quandoqueperficitur ;ficuti 'JMedea
fciens filios trucidauit : quandoque nonperficitur,
vt in Antigone à Creontis cade fe ipfiim CAemott
conùnuit . Infcienter vero. commЩum facinus aс
deinde cognitum, velin ipfafabulafaclum intelli-
gitur , veluti Telegonuspatrem a ßper impruden-
tiam necatum vidit ; vel extra fabulam , vt Oedi
pus imprudeter à ßpatrem interfeclum poßea fen-
fit. Atque vtplurimum valet adcommiferationem
fcelus quod per ignorantiam commiffumeft , ac de
inde cognofcitur,fjc leue & frigidum illudeft quod
animo conceptum pofimodum non tranfigitur. <_xfc
quofdam magis delectat id quod intelligenter ßt,
quàm id quodnon intelligenter : verum ilkid'plus
terroris habet, hocplus commiferationis . Et quam ~
uis Шaperfe miferab'ilia ejr horrendafint , tamen
apparatus quoque , ejr ßgna non leuiter fpeclatores
mouent : & bonus hiHrio , in quo magna vis affe-
ctuumpofita eß , apta pronuntiatione gesftu & ha
bito rem magis ante oculosponit. Nihilominuspru^
dentiores viri vehementius ex ip[afabula commo-
uerifilent . K_Аt videnda ßnt , qua narrari , quа
agi oporteat. Nam, inquit Horatius,
Segnids irritant ánimos demifla per aures,
Quàm quç funt oculis fubie&a fidelibus,&quç
Ipfe
DE POETICA LIB. ï I. 99
Ipfe fibirraditfpectator : non tarnen intus
Digna geri prómes in ícená.multáque tolles
Ex ocuhs,quç mox narret facundia prarfens.
Hinc quidam lucîuofùm omne ac mißrabile exjpe-
clantium oculis amouendum putant ; quemadmo~
dum Aefchylus huiufmodi res atroces e fcenafub.
duxit,ne tantam acerbitaiemfabula retineret: con
tra aliqui fentiunt ; ejr Gracorum ejr Latinorum
exemplis Horatium diuerfa fentientem reprehen-
dunt . Verum Horatius ea (ubtrahenda exiítimat
quœin fcena probabiliter jieri nequeunt ; aiitqua
propter inhumanam crudelitatem ojfenfionem ali-
quamhabiturafîint. .
Necpueros coram populo Medeatrucidet»
Aut humana palam coquat exta nefarius
Atreus, >
Aut in áuem Progne verratur , Cadmus in
anguem. *•
Quodcumq.oftéJismihific.incredulusodi.
Et Euripidem Jriftoteles reprebcnd;t,quodcJWC'
deamfilios in fcena trucidantem induxit. guo mi~
randum tfi magis Senecam eandem rem imitatum
fuiße . Verumenimuerb res admirabiles melius
narrari¿ quàm agipoffe, altero libro docuimw . Ex
quo etiam petenda funt quœ ad mores ejr fenten-
tiampertihent.Ifíud interim praceptumfinon acu
tum efi,at certe obfiruatum , vt pauciores quàm in
Comœdia interlocutoresfint . Necprohibemus hu-
milioresperßnas quandoque admitti ,quarum ta
men operafit vfuí; nec ce(émus indecoré puellas &
reginas induct, cum resgrauis in augufto loco aga-
G 2 tur.gupd
IOO I O. ANTON. VIPERANÎ
tur . jQupd minus decetin Comœdia, quafape et-
iam de rebus turpibus in foro ejr plateis loquitur.
Diis verb e machina tum efi locus,quando prateri
ta referendafunt,qua funt mortalibus occulta ; aut
futurafuntpradicenda . Ad fummam in his adhi-
bentur D if,qua humano ingenio ejr induftria¡ci-
ri,fieriüe non pcjfunt. Hтc Нoratius de tragœdia
loquens, non de comœdia , qua numquam res habet
huiufmodi,
Nec Deus [inquit) inrerfir, nifi dignus vindi-
ce nod us
Incident. Talis efi in Orelte apollo , qui in
medio tumultu apparens turbulentísimas res com-
ponit . UM achina verb eß inftrumentum in fcena
fublime affixum,in quo Ъeм includebatur,qui in-
defabulam explicaret. Vnàe natum prouerbium eii
de repentino ejr inopinato auxilio ,.3.eoç aWo /ихуа-
viiç. Erit autem oraiio pro re illuftris,copio¡a, eíata,
culta, a vulgari confuetudine remota, plena fenten
uis grauibus , & adrem accommodatis. Sedtamen
dolar, ejr moleFiia orationem fapedemittit,
Et tragicus plerumq.dolet ièrmone pedeftri:
Telephus & Peleus, cum pauper, & exul

vterque,
Proiicit ampullas,& feiquipedalia verba,
Si curat cor fpeitantis teti gifle querela.
Ac differetfamuli aut nuntij ferme à regis oraño
ne, feafiyli tragici natura, ejr legefemper aque fer-
uata. Carmen adhibebit iambicumfenarium reliclo
tetrametro, quoniamillud defultorium ,hocfiata
rium
DE POETICA LIB. II. IOÎ
rinm magis videtur. Iambus enim oratïonifimillt-
mm eft, & in communemfermonem frontepepiia
interuenit, minórque in eo harmonia,quam in aliis
fentitur. £)uare hune focci (vt inquit Horatius)
cepere pedem, grande/que cothurni,
Alternis aptum fermonibus,&: populares
Vincentem ftrepitus, & natu rebus agendis.
Jnterdum tamen chorus prater iambos etiam ver.
fus illos admifcet , qui aut faltatïoni aut melodía
magis idonei videntur . De melodia tum , cùm de
choro dicetur. At apparatus, fcenœinquam , ejrhi.
ßrionumornatus primo agreStis ej- incultus fuit,
posimodumperfonœ , palU , cothurni , ceteráque id
genus infignia repertafunt,teße Horath:
Ignotum tragica:genus inuexiíTe camena:
Dicitur,& plauftris vexifle poërnataThefpis;
Qua: canerent, agerentque peruncli feci-
Dus ora.
Port hunc perfona»,palla;q.repertor honeíbe
yEfchyluS,&modicisinftrauitpulpitatignis,
Etdocuit magnúmq.loqui.nitíq. cothurno.
ejr primùm quidem fcena è ramis & fiandibus fie-
bat.,vnde ab vmbra nomen accepit; deinde magnifi
ée ornatafuit extruclis mcrnibusjiimbus, & pa-
latiisprMoriis. Cuius medium regibus dabat;ir,de-
xtera peregrinum aliquem aut nuntium emittebat;
finiftra carcerem haberefolita erat . Seena appara-
tui par effe debet habitus htßrionum , & nоfiris
temporibus (vt quibufdam placet) peregrinus , qui
nouitatedeleBet. quam rem piclores in fuis tabu-
lis fummopere ajfeffant . Veftimentorum genera
G 3 Cram
loi I О. ANTON. VI PE RA Ni
Grammaticorum aliqui docuerunt : ego ad chora.
gum , adquem pertinet appparaш . Ita vero appa
ratus; ejr melodía tragœdu necesariafunt, vt me
moria , ejr aШo oratori: quandoquidem fine his
tragœdta exhiberi nonpoteft.
De partibusTragœdia*.
Cap. X.
CO N F i с i т V R autem eïus magnitudo Pro

logo., Chorico, Epifodio, & Exodo,quibus ver
bis Graeis, cùm Latina defint, vtemur. Prologus eß
tragœdU principium^ cui data funtpartesfabulam
aperiendi : in quo praterita acliones enuntiantur
ÇP adreliquam fabulam aditus , ej? munimen in-
firuitur . Equidem aclio tragœdu cum vnius diei,
veladfummumduorumfyatioterminetur , ea qu<e
antecedunt,recefènda inprimisfunt,e quibus actio
pendet. Perfinœ,quœinducuntur in prologofilùm
huius ergo , 7rрoтяяп/уч, ve1 7rpo<faxTj^¡ nomi
nantur . Ne tarnen cxätima prologum tragœdu.
eiufmodi efe , qualem in comœdiis videmus ; eum
vidclicet.quo veldefenditur , & commedaturper-
fonapo'èîœ,vel argumentñm fabula explicatur.nam
eiufmodiprologus afabula diuifus eft; neque vifam
imitationem habet ;eóque tragici Latini & Graci
numquam vfifunt. necfi quis vtatur , eum eße re-
prehendedum puto. Nemo enimprohibet antequam
res agatur,autpoetaperfonam commendare,aut ret
argumentum exponere .^quo ejr amicius ejr atten*
fifis fabula ßiectetur . J'initur autemprologus in
DE POETICA LIB. I ï. • Ioj
grejfu chori in fcenam , quamquam ejr ipfe chorus.
aliquando probgumfacit . Exodus,fine exitum ap
pelles, poli vltimas choripartes eß , fabuU folutio-
nem continens • quam eoufque perduccndam dixi-
mus , donecpoßit exfe apte diffolui. guicquid Su
tem interprologum & exodumeft , prater çhori-
cum, Epifidium appelLtur . non quiafit digreßio,
fed locus digreßionibus maxime opportunus. Prolo
gas enim fabulam aperiens , ejr exodus dißbluens
minus commode digrefiones admittunt : quamids
in prologo ejr in exodo,ac poftipfum exttum inter-
dum aliqua epifodia , fedbreuiora quidem illa, cer
nantur. Choricum eHpars ea in qua chorus cantat
certis quibufdam locis ejr interuallis interpofitus,
efàcrificiis in fabulas tranflatus . Ems eH incerta
origo. Sed primùm ab K_Arcadibus , quibus omnia
Mufoe principia adßribuntur ,ex Dionyfiacis tibi~
t'imbus Timothei ejr Philoxeni legibus (quamquam
aliqui longe ante Philoxeni tempora idfaclum di-
cunt ) inftitutum fuiffeproditum eft. acprimùm
¡Mvo<z¡rpo(Tü)7rov fuiffe.deinde alteram perfonam ad-
iunclam , vt interrogando ejr reßondendo mutuo
fermone deleclarent .poftmodum quatuor adhibi-
tas, qua ißum in duoparia diíiinxerunt £vyc¿ nun~
cupata. Sedtandem außus numerus eft, er in or-
dines diusfus ; qui , etiamfi ex pluribus conftarent,
tarnen ipfum Хьун nomenretinuerunt . Kîcfàne
veterem chorum tragœdia quinquaginta hominum
fuiffe accepimus.mox ab Aefchylo diminutu, quan -
tío Eumenides fabulam dedit • acprocejju temporis
. ad duodecim redadum . poítremb buic numero a
f... Ç 4 Sophocle
I04 I О. ANTON. VIfFRANI
Sophocle tres addiios effe , quamqu&m aliqui friia
ab Kîefchylo ad quindecim redattum affirmant.
¿j)ui cantum incipiebat , xopvqaîoç dicebatur. huic
verb proximus mrpoç.iiTiiç ; tertius t/»toçw"iç. Ac
xopuâíoq content/ore vocüfono (vt eft apud Laer-
tium) vlebatur\ quemfubfequentes alij remißiore
& temperato excipiebant. K^Лt qui curabat res cho
ro neceffirtas,choragus, quaßdux chori, vocabatur,
ad quem etiam apparatus fabuU pertinebat . Con
fiat autem chorus non ex regibus aut ducibusjed ex
.plebeisfenioribus aut iunioribus, mulieribus aut vi-
ris, agricole aut militibus , ciuibus aut peregrinù,
demum cгаufuis ¿tatú , fexus, condiiionis , officijí
quandoque etiam ex inanimis, & mutis • quibuso-
rationem Poeta vi quadamfua tribuit . Scenam ve
ro ingrediebanturvel term quinquepartito agmi-
ne, aut quini tripartito , nonnumquam etiamfigil-
latir», & ^ё^/oтотиc, qui a dextra collocabatur; qui
лfimBra^dpiçiporeLTrçdicebatur;^ a latere, Лай-
poTeirtiç. Stansfy in crcheítra eo modo dtßionebatur,
quo recla velingrediens\velexiens incedebat;co ni-
mirum modo , quo acies tnftruebatur. £>ups choros
quadratosvacabant, & xppoç&a.ieui^ùmßaret.ejr
yrdpo£ov,cum accederet^& cum difcederet, iôôv.
Vbi (cena ingrejfus est, numqua interim totus dif,
cedit; fedinterdum alterapartepro fcena remanete,
altera aclores(equitur, quifeintro reeipiut. Ac to
tus interdi- canit,mouetur,geft/t, e3- falit adtibias
admixta ejr verfuum & tract uum varietate : in -
terdum choripartes pari habitufibi aduerjf interß
(pffоefuuntur . Jgue dimidiatum chorum ¿irapican
pМeт
DE POETICA LIB. IL» 10 f
partem vero chari и/шôрт ; at chori refyonfüm
avriyppiav.appellarunt . Pott quemq; aclum,quinto
excepto, ftettatores intuens aüoquitur , ne qua cep.
fatio in theatro oriatur , quapopulum àjpecfatione
abducat . Âliquando etiam cum acloribus tam-
quam aclor colloquitur , ne cum femper inJcenapt,
penitus otiofus videatur - Ac cum aliquem ex chora
pro quarto actore dicere nece(fe eft, 7rapair)iriviov di-
citur ; cum autem quartus aclor interpellate <&upa-
XPpix&v: hoc quia extra chori propofitum ; illudquia
eß afcenica materia diuerfum. Atque etiam inter-
dum chorus vniusperfina vicem[kbit; ac tuc vnus
ex choro loquitur ; interdumpoeta ,ac tumprafir-
tim, cum totus canit. Ergo non femper canit, fedin
terdum totus winterdum dimiàiatus, inierdum vnus
ex choro cum aêtoribus loquitur ; pcut ipfos aclores
videmus interdum ejr loqui cum choro , ф interfi
his verficulis vti quibus chorus vtifolet. IHudetiam
a chorofrequenter vfurpatum videmusjvtpoß lon-
gam orationem duos tambicos apponat . Licet enim
choro quoduis genus carminum vfurpare. fid ta
rnen aliqui anapœfticorum,aliqui trochaicorum ob-
feruantiores extiterunt. Hœc in vniuerfum de cho
ro diclapnt. nunc de choro tragœdiajpeciatim ma-
gis loquamur. Eius pilires fiint acliones. Uâpoôç
ingreßum continet chori in fienam faltantis ftmul
& canentis ; etfi non iidem, vt quondam alias fe-
bat, faltarent, & canerent. e%o£oç difießum habet
chori efcena. ç.airi/Mç eß, in quoßat , nec mouetur
chorus , tum cumfabuU calamitates incipit explf
care:%ppoç.arw, velchoricumßatariumappellare
• G $ quibup
10б Î.O. ANTON. V I PER AN I
quibufdam libuit.Jguem cantum Ariftqteles idcir-
co fine anapaftis ejr trocháis confici voluit ; qua-
niam hi pedes in faltatione maxime adhibentur.
Kou/utoç eftpoftrema,fed nonfemper necesaria cho-
ri aclio cum his qui in fcenafiint,infelicitatefitam
velalienam, priuatam velcommunem 'deplorantis,
exodipropria, quifabula calamitatem & commi-
ferationem comprehendtt . ¿¡>updfit autem chori
officium vnus Horatiuspulcherrime defcribit:
Authoris partes chorus, officiúmque virile
Defendat,neu quid medios intercinat aftus,
Quod no propofitocóducat,& hçrearaptè.
Ule bonis faueátque,& concilietur amicis,
Et regat iratos,& amet peccare timentes;
Ille dapes laudet mêCx breuis, ille falubrem
Iultitiam,legesque, & apertis otiaportis.
Illetegatcómiíra3deóíqueprecctur,&oret,
Vt redeat miferis, abeat fortuna fuperbis.
Canendi verb genus iili eß fiibmißius, minus con-
citatumjuctuoßm, ejr trisfte, deplorandifquemi-
feriis dr calamitatibus accommodatum . J$ui cum
principio fmplicioribus numeris & modis cantus
fuos moderaretur , deinde accedente artis eleganita
varios fonos ejr modulantiores adhibmt . Hinc
Horatius,
Tibia no vt nuncorichalco iun£la,tubacquc
iEmula , fed tenuis , fimplexque foramine
paruo
Aípirare,& adeíTe choris erat vtilis, atque
Nondum fpiíTanimis cóplere fedilia flatu.
Cuius cantilena rationem ego totam Muficis relin-
quo:di-
DE POETICA LIB. It, Í07
quo : dicamque de faltatione folum hoc quod pri-
mum in Uuam mouebatur, qui motus ç-joo^w diceba-
turtum inde ad dexteram reuertens eadem veßigta
totidem numeris ejr paribus interuallis repetebat,
cui nomen erat àvriçpoipoç ; poltremo hoc (j>atio ab-
foluto confiftebat: & quoniamßans afuperioribus
diuerfaaccinebat, idi7rcù£oç appeUabatur. Sednon
femper ilia leges obferuata funt . nam in tragicis
choris fapè eß fola ç.po<pri,qubdin imitatione magis,
quam infimphci narratione verféntur . Ergo relu
quapartes tragœdta tantummodo verfia ,choricum
vero cum verfu cantilenam habet , ejr certis qui-
bufdam locis etiam faltationem. Altera eß tragœdU
in Prоtafin,Epitafin,Cataf¿afin, ejr Cataítrophen
ab illa altera nominibus magis quam re dißimilis
diítributio . Nam Protafis,in qua fumma rei expli-
catur,cum Prologo conféntit ; ejr Cataftrophe, qua.
negotijconuerfto eß,idem quod Exodus valet ; Epi-
foaium verb in Epitaft ejr СataHaft inejfe intelli-
gitur ; illa turbas excitat,aut intendit^ hac resper-
mifcet, fic dicla, quodnimiru in ea f.etfabulaßa
tus . Nonnulli tamen cum Epitaft СataFiaftm con-
iunxernnt. K^А'c Protafts ejr СataUrophe modo in
ter fe dijferunt,cùmvtraque.negotiofà fit. Nam ca
tastrophe turbis exilia ejr mortes adiungit. pua
re in fabulis vere tragicis fedatiora principiafunt
horribiles exitus : ficus in mixtis , velut in Comœ-
diis , vertuniur omnia in tranquillitatem non ex-
peclatam . Tertia >eß Latinorum diuifïo in partes
quinque, quas à communibus actionibus Acfusap-
pellarunt:quippe agentes, ejr loquentes in Ulis per-
fonain
To8 I О. ANTON. VI РЕ RANI
fonœ inducuntur ; ejr a numeri erdine cognomen
indiderunt : ei[que nec augeri^nec minuipoffe mo-
net Horatius,
Neue minor quinto,neu fitproduâior a&u
Fabula,qua? pofci vult, & ipe&ata reponi.
Efi antem actus integra quidam parsfabuUpro
dinerfàfui rattone continens varias acliones. j¡>ui
vero aclusfinierut eßeportiones illarum partium
in quastragœdiam jupra diuifimus,non[atis nota-
runt nequeprologumfemper шumprimo aclu con
cludi , ¿r a¿tum quintum interdum äqualem eße
cataftrophe. Itàque parsexodi non erit. xÂcfane
chorus actum ab aclufecernit ; incipitquepoftpri-
mum canere ,definitquepofi quartum . qui vero in .
quinto efi,pro iufto choro no habetur. Et pepe tam-
quam iudex breuialiquafentetia, quidfaitumfit,
declarat.quodobferuatum à Gracis Seneca fere ne'
glextt . ¿dtque apud Gracos interdumfuntplures
chori,tnteranm ettampauciores ;ficvt Latinorum
iftam acluum rationem minus tenuiffe videantur.
jtdhac aclus habet quoque partes fuas ; quafcen*
dicuntur a frondibus & ramis ; e quibus ¿dicuU
fiebant : vnde alia atque alia faciеs vicißim cer~
nebatur . Scena verb alicuius perfina vel dißceßfii,
vel aduentu internofcitur ; ac quandoque vnam,
quandoqueduas , quandoque plures perfinas reci-
pit. Ferùm Horatius iubet in eademfiena ne quar
taloqui perfina laboret : non quod interdum qua
tuor aclores induci non liceatfid^nefermonesper-
turbentur, cum tres colloquuntur , iubet ne quartл
loquiperfina laboret . Atque etiam chorus aclorum
cengreffus raro, & paucis interrumpit ¿ ac tumfa-
ne idtacit, cum duo tantùm colloquuntur : (in tres
fimulfuerint,nonprius loquitur, quam tertiaper-
fonaomnino contieuerit . Nec vniufcuiufque actus
eadem eß magnitudо ;fed Ше longihsproducitur ,
in quo res grauiores agimtur ,aut (peclatores tu-
cundius deiinentur. Verum non pluribus decern
fcenis ailum conBare notarunt nonnuUi ., nec atiо
resplures eßi,quàm quatuordecim. Necfemper ne
ceтe eft atiores intro fe poß abfilutum aclum reci
pe* e,& egredi cum inchoandus efi,dumjic taceant,
z>t eprofcemo receßiffe iudicentur .Atiorum nomi
na in[cena proponebantur , & quo qui/que ordine,
ejr quaipartes ageret, indicabatur . Ceterum mihi
Сracorum tragwdu diBributio magis probatur,
quam Latinorum . Nam il/i S pa/ua. , quam Latini
fabulam vocant, in membra dißimilia, ejr natura
interfe differentiapartiumurJoifimpliciterfabuU
magnitudinem fecantin partes nonvidifiinclas,
fea numero. £>upâ fi velimus vtramque conferre,
aclum primum adprologum, quintum adexodum,
reliquоs ad epifodiu, & choricum referamus: licet
chorus atlus diBinguat, & interdumfecundus ali-
quam partemprologi excipiat, ejr quartus exodi. Et
•vt cuiufque atlusvim figiUatimnоtemus3primus
habet totiiis rei breuem expofitionem ; inquonon-
numquam chorus ingreditur, & confiBit , ejrpro-
logum interdum exponit . quod Seneca penitus ne-
glexit.Secundus initiumfabuU aperit, quamquam
ejt primus quandoque id.facit. Tertiuspericula de-
monBrat. ¿hiartus quo res vergant declarat, vel
aliquani
HO I O. ANTON. VI PE RAN I
aliqiiam calamitatem affert . ¿¡hiintus aut nuntiat
mala qua euenerunt , autfabulam miferabilifine
concludit . Neque negauerim alios acluspoffe alia
pericula ejr malaproferre ;fedfabuUpropria cala
mitas quarto ejr quinto continetur. In quo vt inge-
niofiores fepoeta ,fic aclares induftriofiores feco-
nantur oHendere . Agebantur autem feria tragœ
diaßcris Dionyfiis,Lenais ,F'anathenais;Satyrica
vero Chytris.quare rírpciÁoyíei o.arvpix.il dicta est.
de qua proximo libro dicetur.
Vera praftantior fit Tragœdia, an

Epopoeia. Cap. x i.
AT vtrapraltantiorfit Tragœdia ne , an Epo-

pœia,magna eft inter PlatonemAriftotelemcfo
diffenfio . Nam Plato , quoniam Epopœiafine"vliis
machinationibus & illecebris extrinfecus accerfitis
perfe deleclat , ejr humant viu vniuerfam ratio-
nem defcribens eam viam maxime docet, qua homi
nes in D eospoßint euadere; tragœdia vero advul-
garium hominum voluptatem comparata nihil non
agit quofyeclatores vehementius commoueatfiqui-
dem loca exornat , hiHriones inducit , cantus ejr
faitationes admifcet ; illam grauioribas & peritio-
ribus hominibus grafiorem,hanc leuioribus ejr im-
peritioribus iucundiorem fore exiftimat . Contra.
Ariftoteles negat tragœdiam ideirco poßponendam
efje, quia vide tur extrinfems adiumenta petere ad
deleâandum : quoniamfine melodía ejr apparatu,
quapotun hiftrionica artispint, exfe ipfavim ha^
bet etiam
DE POETICA LIB. II. Ш
bet etiam ad mouendum non minimam. Neque om-.
- nem cantum , aut motum vituperari ait ; cùm &
epopœ'и carmina. fono quodam adhibito & geft»
recitentur . At quantam obfecrogratiam habitura
eft tragœdia fine melodia, & apparatus qua quidem
potiora.funt , quam in oratore actio , ф memoria:
qua que fabulam minus forte perfe pulchramita
ftpe commendarunt , vt in vniuerfi confeßu fre
quente plaufum excitatterint.Sedeko,dicet Arißo-
teles , epopee ia tragœdia Ьм in repraferatur, quod
extrinfecus adiumentanon quœrat ;tamen postpo
nenda , quia tragœdia habet eadem omnia qua .in*
pint in epûpœia;fabulam inquam , mores, fenên-
tiam , & diclionem , &• quiafit agendo, quam le
gendо iUuftrior dr euidentior , & quia aiим &
plenius finemfuum confequitur, ejr quiafimplicior
efii magifquevniformis ; namfumipoßiint exepo-
peiaaôtionibusfibularum aliquot argumeta, non
ftemextragœdia. Nihilominus fummorumviro-
rumfententia epopœia copiofius & ornatiusgene-.
rafuaperfequitur., acfabuUpartes mâiore artificta
& induftria componit ;nec, licet multas acliones.
comprehendat , quibus opusfuum omet & augeafy
poefim tamen multiformem reddit . Verum in tra-*
gœdia melodía ejr apparatus multu praftat : qu'ode
que breuiorfit, quàm epopœia, temporis ratiofacti*
quoniamfpeffatorinfcenadiutius non poteßdetfc
neri , eadémque ratione epifodia pauciora ér bre*
uiora intexit : alioquin, fiplura epifodia interpone*
ret, minusperß>icua, min úfquefecum confientiett*
effet . Tamen mihiperfuadeo (neque enim tantus
. л: ' ipfe
HZ lO. ANTON. VIPERANI
ipfefum, qui tantorum homimm litemper mepof
jîmdirimere ) AriHotelem aut defiderio placendi
Athenienfibus , quos tragœdiarum Jpeclatiofum-
mopere deleÛabaif4 autßudio diffentiendi a prace
ptorefuo Platone,cùi inplerifquephilofophia decrе
tis aduerfatus eß , epopœи tragœdiampratulijfe.
Et de vtraque iam certefatis.
De origine Comœdia:; deque eius gev

nenbus. Cap. xit - .-
NV NC de Comœdia dicendum eß. Comœdia à

jebiii diuinis nonfecus atque tragœdia ortum
habuit . Eam aliqui ex Ithyphaliicis profectam vo-
lunt. Sane ohm Athenienfes cum e genitalibiis la
borarent, quod Bacchifignum à Pegafoquodam al
lâtum ex oppido Bartina,cui nomen iïaSijpa/, mi
nore cuitu ejr honore excepijpnt, multis frußra
tentatis remedid,landem ex oraculoperticas', atque
in eornm faftigio coriaccum genitale, quod <$aúúw
Gracivocanl ,tum public/s in locir, tum priuatis in
adibus erexerunt; circum quod ejr conuicia, ejr ri
dicula ejr tnrpia madam , ejr obfcena cum tripu
dia canebantur ejr agebantur . vndeejr lacra, &
carmina фасЛЛше dicta funt . à quibiis deindeorta
Comœdia eft . aut è facris Nomij Apotíinü, qua ob
frugum prouentutnfiebant . Nam ruHicorum cho
rus cin um aramprimlim , deinde circum vicos ejr
paqos cantando exultabat ; ejr malcdiéta tum infe
tnuicem,tum in alios contorquerefolebat ; poßremb
c:uitate novtepLuflris ingreffus , ejr vultufecibus
inqiii
DE POETICA LÍ В. II. II3
inquinatu* carpiere ciuiumfacinora , & [celera in
cepit. qua res cumvtilis reip. videretur, quodobil-
lorum maledicla ciues à malefaclis abftinerent,fa
cultas data efi,vt interdi» libere idem agerent ; at-
que his , qui fe hac in re exercuiffent , hircus,quod
tragicorum premium eral ,propoßtusfuit. Sic a ru
ficis ad vrbaпos poetas Comœdiatranfût: illífque
ciuitatis magiítratuspublicis expenps chorum fùb-
miniftrauh . £Ых res gefta feruntur belli Pelo-
ponтßaci tempore : quo Athenienfium remp. po
pulo admimfirate,Sufario,vel(vt alij legunt) Sam-
nyro Rullus, Connis, Magnes, Cratinus po'èta co-
miciextiterunt . ¿¿hiasob res Atheniennes Comœ-
diamfuam effe confirmant. x^dt ciïiegarenfès tarn
ij quifuпí in Grada , quam if qui in Sicilia , [nam
aiunt • turn quia ЕpкЬarmш Siculus & Phormifs
Sуracufin us , qui prhni reclam comœdia fpec'um
inueniffe traduntnr , <¿r quam ab antiqu is rndim
acceperant poliuiífe,longe ante Connida çjrMagne-
temfuerunt;tum quia %u>^\,vnde comœdu nomen
deßuxitfjox Megaren[iumpropria eft. Nam Athe
nien¡espagos cT«u«Ç> non KCàUaiç. VOCant ; nec Jpsev,
a quo (Рра/иа derinaiur , ßd Grpsirrziv dicunt.
Itaque Siculis,quiprimifabulas confingere docue-
runt,ortum, cultum, ¿r laudem Comœdiaadfcri-
bunt . Nec quopaito adolcuerit, aque de comœdia,
atque de tragœdia compertum hauemus ; cjuoniam
diu neglecla(vt fcribit ÂriIioteles)latuit:quippe
cui fero à magiítratu , quem apôvra vocabant,
chorus datus eß,non propterfîudium maledicendii
fedquia feriùsplacuit, quam tragœdia. Efi autem
H dari
114 IO. ANTON. VIPERANÍ
dari chorum , arepublicofmnptumfieri in chorum.
cuius numerus cumfatis magnus exifteret df cho-
ragi, ac coryphai artis Mußcœperitißiminonpar-
uo pretio conducendi eßént , tantù impenfis noп
fufficientepoeta , Ulipecunia publica ex œrario ero-
gabatur. Necœtasvnaefiveteris Comœdiœ. Nam
fab Sufarione , cuius nomen inter comicosprifcos
primùm celebratur, Comœdia rudis ejr inconcinna
fuit.tum Cratinuspartes diftinxit , ejr numerum
perjonarum definiuit ;poïtremo Aristophanes eam
limauit. In qua,prater hos,quos nominauimus,et-
iam Eupolis,Crates , Archtppus, Plato, Theopom-
pus, Phrynichus , Stratis, Teleclides, Pherecrates
floruerunt. Omniu verb praftantißimi,fedinter ß
dißimiles,Eupo lis ,Cratinus , Aristophanes habiti
funt . Eupolis grauis , ejr cum venuftatefidarum
perfonarum acerbus ; Cratinus acer , ejr aperШ;
Ariftophanes cum rifu mot.dax .quorum omnium
fiopus vnusfuit mordendi ejr irridedi. £>jiœ mor-
dax irrifio chori maxime propria tunc coercita fuit,
quando reip. Athenienßum admimftratio ad tri.
ginta tyrannos redacla eß ; qui iniquo animo fe-
rentes publice reprehendi,legempromulgarunt,qua
omnibus liceret in indicium eos poetas accerfire , л
qnibus imuria ajfecti fuißent . Eupolidis quoque
mors non parum licentiampoetarum repreßit : qui
ab Alcibiade , contra quem t«ç /Заттв?fcripferat,
in mareprœcipitatus efi imitatus fabuUfine nome.
Hanc com œdiam, in qua non licebat quemquam no .
minatim reprehendere , mediam appellarunt . quoi
nomen tunc impofitum efi , cum noua com œ du ap-
fellatio
DE POETICA LIB. II.. IIJ
peßatio inßauta fuit, veterepoßerior , nouaprior,
fed veterisfimilior; quoniam ъгара&лa.щ contra
poetas non omiferat , ejr quafiius quoddam repre-"
hendendi etiamnum rcttnens vitia ciuium h àivi-
yfjuauriveUicabat . Днo ingenere cum his quos mo
do memini , etiam praíiiterunt Antiphanes,Ste-
phanus, Philippides, Strato, Anaxilas, Mnefima-
chus,Epicrates,Ambraciota, Nicoflrates, ejr Plato
veteris Comœdia fcriptor . Sed cum etiam media
hat Comœdia in fufpicionem fimultatis & odio-
rum venijfet , omnem maledicendi libertatem ami-
fit choro penitus tacere iußb. Itaque Horatius,
Succeflit vctus his Comoedia no fine magna
Laude,fed in Vitium libertas excidit, bí vim
Digna lege régi. Lex eft accepta3chorusque
Turpiter obticuit fublato iure nocendi.
Tuncigiturfictis argumenté & perfonis, iocífque
ejr falibus ad delecljindum admixtis communem
vitam ejr mores imitari cœperunt Alexandri ma
guí temporihus . Ad quam nouam Comœdtamfa
hricandam Arifiophanisfilium Menander & Phi
lemon tamquam regulampcuti [uШ^ДпamoЬrem
tria Comœdiarum genera traduntur,vetus , me
dium, ¿r noпum . Differt autem à veteri noua,
quod illa (ape vera, hacfic'tafumit argumenta ; illa
mordaxmaledïca faifa adirrtdendum ejr canillan-
dum anfam ex quolibet re captas, hacfine vüa acer-
bitatefefliua eft,habens tamen interdum,fedrarif
fime, quofdam quafi reprehenfionis aculeos , quibus
flne contumelia punф\Шa multa carminumgenera
permifcet , hac fous iambicü ejrtrochaicü acfer-
H 2 mone
U6 IO. ANTON. VIPERANI
mone magis populari vtitur . nec in eafdempartes
aítúfue aißinguitur. Etfuos quoque poetas habuit
Diphylum, Philippidcm, Po/idippum, K_Apollodo-
rum , Philemonem, ejr, qui omnium praStantißi-
mus гнdicaius efi\Menandrum.Apud Latinos quis
fabulamprimus ediderit, nonfatis darum efi. Ve-
rum anno ab vrbe condita 40 0 , T.Sulpitio Potito,
& C.Licinio Stolone Coß. cum anno ante ciuitas
fefte laboraßet, è carmine Sibyllino ludifcenici in-
fiitutifunt,ejr ludiones ex Etruriaaduocati ; quos
eagens hiftriones appellat . Hi motibuspro ea atate
non incocinnis , taciti adtibianisfonumfaliebant:
tum ruSÎicos Italos ¿mulatí , qui Gracorum more
f/erfeclis facris rufticana quadam dicta ad rifum
excitandum infeinuicem iaclabant, alternis verfi-
bus difîisà. Fefcenina vrbe Etruria fefceninis fe
tpfos mordere nullum infeclantes nominatim (cùm
idante xij. tabulis cautum eßet) neque interim ob-
ftenis ejr impuris verbis parcentes. Fefceninide~
indefenfim e fiena abler unt, & fabula cœpta funt
agi, quafine vllius offenfoneplacerent. Acprimus
Latinis verfbus iuSta magnitudinisfabulam more
Gracоfecit Liuius Andronichu.s libertus Salina~
toris anno ab vrbe condita $14 .Appio Claudio Ca-
ci F. SempronioTuditano Сof. aliquot annisan-
tequamprimum bellum Punicumconfeclumfuif-
fet^multofque in ¡cribendis Comœdiis in fuifiu-
dium ejr imitationem conuertit , Nauium , PLu
tum, Cacilium, Ennium, Terentium. Diclaverh
efi Palliata Comœdia , qua argumento Graco vte-
batur, ac Gracorum morepallium acloribus indue-
bat; cu-
bat; cuiufmodi funt Terentij , & Plauti fabula:
%ogata vero , qua ex Romanis rebus argumentum
petebat¿nducebátque Romanorum more hißriones
togatos . Et togatarum nobilißimaeratpratextata,
quaprincipum virorum actiones effingebat , dicla
à prœtexta magiftratuum Romanorum indumento.
\¿Ac С. <J\ídiffus Spoletanus Macenatis libertus
bibliotheca in porticuOclauia ab Auguftoprafe
clus , qua/dam fabulas dedit , (vt eftin libetío De
ciaris Grammaticis) quas Trabeatas appellauit, aut
pratextatis fimilhmas ,aut opinor eafaem:ftqu'idem
trabeavestis eft dignitate pratexta nonfàtis infe
rior . I//a autem minus illuftres erant , in quibus
priuati Senatores cum togis inducebantur . Ferùm
qua popularium hominum negotia complecleban-
tur, non à veHitu dicla tunicata,fed à tabernis in
fcena extructisx tabernaria,pal/iatas omnina expri-
mentes , à togatis rerum & perfonarum humilita-
te difiunguntur , K_At ab Atel/a Ofcorum oppido,
Ateüana Comœdia vacitata efi,tota dicax, ejr ioco-
Ça, quandam Satyrica imitationis habensfimilitu-
dinem : qua in ipfa verborum acerbitate nihilpra
ter rtfum aucupabatur, ejrfefcenina carminaplena
iocis petulantioribus inter aítus inferebat. Addunt
aliqui Rhyntonicam à Rhyntone Taretir.oquоdam
htftrione , aut poeta (fi is eft cuius meminit Athe*
nans libro tertio) nominatam. Сeterum planipedcs
fabulas aliqui arbitrantur ea¿ efle qua ob argumeti
humilitatem neque cothurno , nequeficco vteban-
tur , fedearum aStores plano pede incedebant. Alij
Mimum, ф Planipedem idem eßeputant . Mimas
#) j autem
Il8 I О. А К TON. VI РЕ RANI
autem efi rerum vilißimarum ejr leuium perfina-
rum crebra imitatio. Alif fic appellatas exiftimant,
quia non infcenafuggestu , fedinplano agebatur.
Alùmn modo mimos, Satyras, ejr Comœdias, "ve
rum etiam eas tragœdiasplanipedes appellant, qua
neque agunturin profcenio,neque cothurno, neque
focco,neque vüo calciamenligenere vtuntur . Mihi
placet appellareplanipedem fabulam,non qua humi
fine adifciis, fedqua nec cothurno vt tragœdia,nec
ficcovt Comœdia, fednudis pedtbus agebatur. Ad-
hac quadam Comœdia dicuntur motorи, fiue tur
bulenta ejr negotiofajín quibus resfunt magis per
turbatio Adelphi,Phormio, Heautontimorume-
nos,contra quadam Stataria,cuiufmodi Pfeudolus,
Trinummus, Нecуra, ejr Afinaria efi. Addunt ali-
qui medias, qua vtriufque generisparticipesfunt.
Atque harum aliaplus quietis , vt Aulularía ; alia
plus habent mctus,vt Eunuchus . Illavero invete
res Andronichi , medias Pacuuij , nouas Terentij
non à rerum natura , fed à diclionisfiylo, ejr tem -
pore ducla diliifio efi. Nos eam rationem Comœdia
trademus qua vfitata efi; quámquepraftantißimi
poetarum maxime objeruarunt.
De notatione,& definitione Comœdia:.

Cap. XIII.
CO M OE D I A M nonnulli tX %cofjui(iiv , yjj

a<Tav, vel h ruiç ôcTo/ç interpretantur,ex can-
tilenis , qua poß comijjationes canebantur. тшра-
fyivefi
XjtN eßlafiiuia ejferri,petulantem effe,carminibus,
faltaiiombus , & comißationibus indulgere: aiïtiv
Latine canere: h riûçMoiç in viisfignificat. Nam
rufticorum iuuenum in vnu coaita multitudo poß
rem facram , vel commua , negotiis diurnis animo
folutopue heri,fiueparentis metu tempefta nocle in
•viis exultandofefi , & aliosprobris maledictifque
petebat. Aliqui TrapaTWXw/ww, /ceqrriv côS'rivap-
pef/atam volunt , quia invicis çjr pagis ageretur.
Vtramque nominis interpretationem doch homi
nes commendant:fedpriorem Athenienfes, Mega
renfes alteram magis probant . Finitur autem a
quibufdam \£iarix.a>v нщ 7roÄm>iav 7rрху[шгco9
алл^уoд7rгр/o^ . £hiam definitionem reprehen-
dunt ij quinegant ejjè сomœdiam abfque periculo.
Verùm ego illos puto c¿kÍvS'vvqv тгггр/o^й? dixijfe,
non quia res comкa millo inpericulo verfinturjed
quia exitusfabula fecuritatem confequitur •• licetife
ferui,lenones,aut huiufmodiperfàna aliqua po¡tre
mo damna patiantur, non tamen defunt in quibus
vniuerfumfabuU negotium vertitur. Necinfitias
eo Utum exitum Comœdu aliquo dolore quandoq.
perfundi,vt Afinariœ,CMoftellariœ , Phormionis,
Сafína, Perfie , non fecus acfinis tragœdia,qui ex fe
triftis efi,interdum aliqua Utitia permifcetur: ni-
htlominus fi fabuU naturam , & firequentiorem
vßm aduertas, vt Tragœdiam mœßus^fic Comœ
diam exitiis hilaris magis decet, atque ut tn tragœ-
dia non efifine difcrimïne Utitia , fic in Comœdia
nonefi fine fefiiuitate difcrimen . Mox reprehen-
dunt, quod ciuilis & priuaufortunœ comprehen-
H 4 fionem
ПО IQ. ANTON. VIPERANI
fionemejfe dicant , quando principes viros veteres
comici vexarunt, & primarios reip. homims pra-
textau recipiunt . Verum ea perрna fi ргиШa
nonfunt, funt tamen duiles . Omnes enim the-
nienfes , <¿r Romani cines dicebantur : apudquos
nulliis erat dominates, fedaqualitas legum , vtili-
táfique communis . KÂttamen adtraqœdu defini
tionis normam fidirigatur,meliùs ey propriks de
finir7 fic poterit : Сomœ diaeB poefis, qua addo-
cendum viu confuetudinem ciudes & priuatas
aftlonesper agentes perfinas non fine iocis ¿r fia-
libus imitatur. Çarmen non addidi , quia imperfe
cia efifine carmine po'éfis.quamquam Cratespri
mus dicitur Âthenis /¿¿uta oratione Сomœdiam
fcripfiße. Cur igiturfi duiies aítiones imitatur, ¿r
carmen habet,Horatio non eritpo'éfis ? An ifto no
mine dignam ejfe non duxit , quia rerum magnifi
centiam non haperetïquafirerum granitm, & am
plitudо poeJim efficiat , non imitado , & carmen.
Iam ciuiles ejr priuata acTiones ab epoPœia , ejr
tragœdia comœdiamfeiungunt : ejr agentesperfia-
na adhuc magis ab epopœia ïpfam diiiinguunt: toci
vero фfiales etiam magis à Tragœdia . quippe illa-
terrorem ejr commiferationem: hac rifum ejrUti-
tiamparit.Saltationem ejr cantumpratermifi,tum
quia chorus , penes quem ista funt , nullus ampiius
eft., tum quia etiam extrafcenam nihilo minus eß,
dum legitur Comœdia. PoBremb finem eius ofien-
dimils,humanne vita doclrinam, & imaginem ejp.
De for-
De forma Comœdia:.
Cap. X i i i i.
AT Q.V e in Comœdía funteadem {fectanda,
qua in tragœdia, fabula, mores,fententia,di-
¿iio , & apparatus ; melodía excepta , qua in noua
Сomœdia nulla efi; nempe in qua nui/us eft chorus.
Fabulam dico,non S'pa¡xa.(quod antea monui) fed
ipfam imitationem , imitationifuefiguram. Fingit
autem comœdia res nonportentofas , quales in epo-
pœiafrequenter narranlur , ejr in tragœdia inter-
dumoftenduntur , non tragicas, hoc eß , horrificas
ejr luctuofas <nqn illuítres ejr graues epopœia , pa-
riter ó* tragœdiaproprias, fed ciuiles & priuatas,
captans vbique lepores &fefiiuitates . Itaque amo-
res,lufus, conuiuia,ebrietates, dolos, furta, & hu-
iufmodi alia comminifcitur . Hinc e pagis fumit
Chremetes,& exhumHilocoThaides, & Dauos:
in vniuerfum vulgares , ¿r populares homines in-
ducit,quorum nomina rebus apta confingit . Regias
perfonas numquam admittit : induxit Plautus in
Amphytrione ; tamen eam tragicocomœdia appella-
mt. Sed & vetus comœdiaprater dignitateffperos
adhibuit.atqui hoc Шorum religioni detur . Verum
enimuero perfonas,quas imitatur,nec itaprobas ef-
fingat,vt perturbari,decipi, errare nonpoßint ; nec
vndiq. improbas, fed eius modi,quales humana atas
ejr coditioferre folet.ac ridiculas iocoru ejrfacetia-
ru gratia fine villus damno deformes & turpes ad-
hibeat.tü cotentiones, ejr rixasvtplurimu inter a.
mcos,aut inter cofanguineos etpropinquos excitet,
quo
JZZ I О. ANTON. VIPERANI
quo latiorem exitumforttatur. multa toUat ex oca-
lùfpectantium,qua aut turpiafunt, vt concubitus-,
aut indecora, vt parеre ; aut demumfaHidium alt-
quad & oßfenfionem allatura funt , vt comijfa-
tiones atque conuiuia: quavelinfcena moxnar-
rentur,idquodfacit Charea Teretianus defiupra-
taàfe virgine;vel,fi commodefieripoßit, intus ali-
qua voce edita extra exaudiantur , vt illudefi apud
Terentium , Iuno Lucinafer opem, ferua me obfe-
cro. K^ígmtiones licet interdum intusfiant, ac de
indeforis nuntientur, tamenfi(pe¿Jada exhibean-
turfplus admirationis ejr voluptatis habituâ vi
dentur ., dum idrerumprohabilitas , ejr naturapa-
tiatur. Illud ad decorum pertinet , vt, quoniam in
foro ejr plateis comœdia, ejr de rebus quidem turpi
busfape agit , ne honesHa ejr pudica mulleres,pra-
Çertimpuel/a,nififorte vtfolum demonfirenturan
fcenam agentes inducantur : famulas excipio, qua-
rum non tanti efi honèВas; & meretrices, qua iam
.frontem perfricuerunt . Nec mihi Plauti exempla
obiicias,qui minusfuit in obfcenis rebus , ejr inde
coris verecundas • tdemifc in ioas ejr falibus nimius
ab.Horatio notatur . Sané ridiculis afpergenda ejr
condienda comœdia es~t , cuius efi feliiustas ,ficut
tragœdia terror, ejr commiferatio propria; fedlibe
raii tamen moderatione etiam temperanda , vt non
minus a grausorihus hоminibus,quam à ciceris act
nнeis emptor/busprobetur . Fuere tamen quifeto-
tos adrifum compararint ,magifque lepore,quàm
elegatiaplacuerint : è quoru numero Epicharmum
dicas : adcuius exemplumproperare Flautum Ho
ratius
DE POETICA LIB. It. 12}
ratiusfiribit.Et Volcatius, optnor, ridiailoru gra
tiafecundum à Cacilio locum inter comicos VLauto
tribuit , Terentio poftremum: quia dum nitori &
munditiafiudet oralionis , minusfettiuus & lepi-
diiseft . Csitque hanc eandem obcaufam exiftimo
Philemonem CMenàndro prœlatumfuifife: fitalis
fuit Menander, quaiis Terentius habetur amulus,
& imitator Menandri. Verum doctißimorum ho-
minum iudicia longé aliafuere, & aquiora; qui re-
rum naturam grauiore ratione perpendunt , non
multitudinis finfu. De ridiculis , aua deformia
quadam fiint dicla velfacla fine dolore, nouitate,
& admiratione animum iucunâe mouentia,nihilà
nobis dicetur ,quoniam de Ulis À dicendipraceptori-
bus copiofius difputatum eft . Et qua de vnitatefa-
buU , Ór epifodiis in tragœdiatradidimus , nullo
hicpaclo repеtentur. Illud verb iam monuimus, Co-
mœdiam in exprimedis moribuspoûfiime verßri,
ac tragicos iilos afifeclus,& ,vt verbo Grœco dicam,
•ага.Э.и horrere ; tum velfimplicem ejfefine agnitio
ne, ejr peripetia,vt Plautt Afinaria ; velconnexam
autfila agnitione,vt Нecуra Terentij; aut [ola re-
rum inopinata mutatione ,vt Miles gloriofus , aut
vtraquefimulvt Andria:ac connexam fimplici an-
teponi,ejr eamfabulam omnium optimam iudicari,
quaexagnitione ejr peripetia connectitur. Et licet
apud Latinos alia dicantur motoria , alußataria,
alu mixta;& motorußatariis,& mixt* omnibus
prœfierantur.Jamen, velmotoria , velßataria , vel
mixta Comœdiafit,aliquohorum,qu¿ recefuimus^
fabularumgenere conttneatur necefle eft. Denique
omnium
12.4 10. ANTON. VIPER ANI
omnium comœdiarum exitiis traquillus ejr iucun-
dus efi.Etquauisfit aliquando turbulentus ,non eß
tamen iüafine feíhuitate turbatio . D e moribus ey.
fententia iam alibi fatis : de dictionefolkm hoc di-
cam,eam /tea. itagradem vt tragica; nec demißam,
vt mimica, fed temperala, & fiiaue eße debere,pu-
ram, ф elegante , veßitam^ fimplici & mediocri
оrnatu: attolli vero eй autgrauior inefi perfina, aut
dicente iraexagitat .quemadmodu Horatiusferibit,
Interdú tarnen & vocem Comcedia tollir,
Iratufque Chrêmes túmido delitigat ore.
pratereà breuiorem, ejr magis concifam effe, quam
Tragœàia; acfententias rariores ajpergere, eáfique
maxime, quœ in comunione viu pofiu fint, ey* ad
vulgarinm hominu opinionem accommodate,atque
in frequentiore vfu habita. quo in genereprouerbia
fiue adagia cenfentur.deniq.fonum refugere; ideoq.
iambicos pedes (nam hoc carminis genere vtitur:
quamquam interdum trochaicu admiitit . quod/p'a-
tiù aquipollet iambico) diffoluere, & locisparibus ,
aua tantùm iambo ejr tribracho debetur,vel dacly-
tum,velß>ondeum, velanapœfium co!locare,ßmper
tamenpoßremamßedem occupante iambo. £hiœ dip
ßlutlopedum à tragœdia negleclafuit, quia carmi
nés grauitatem remitteret ; nec a Gracis , qui ddi-
gentifiimè carminum leges obferuarunt, feda La
tinis vfürpata veitnertia & defidia , veine infur-
gere ex comunifermone nimiùm videretur oratio.
Atque vt diclio rebus,ßc apparatusperfonis conue-
nire debet.de quoplerique multa fcripfère . Deme-
lodiamoxdicetur.
De par-
DE POETICA LIB. II. llf
De partibus Comœdiac.
С A P. X v.
TO т i D E M quoquefunt , ejr eœdepartes Co-
mœdta,quot ejr quafuntTragœdia,Prologus,
Exodus, Epifodiu ,dempto in noua comœdia Chori-
co. Prologus [vt diclum efi) fummam rei explicat:
Exodusfabulam diffoluit. inter qua locus epifodiis
ejr diçrefionibus aptus Epifodium nominatur. Be
chorico pauca dicenda funt , qua ad comœdia magis
facere videbuntur.Atque Archontes quida primus
comicum choru in fcenam indu'xiifefertur viginti-
quatuor perßnarum, diftinclum in certaparia co-
fiitutaexquaternis ; qua'Qjyd. appetíantur . Cuius
ad fcenam acceßio 7ra.po£oçdiclaeft ; quo tempore
nrpoo.óîov canebat;ingre(fusvero íiToS"iov;hic cau-
fám dicebat , cur adeffet . Tum autfians cantabat,
ç.aa.ifxovâut narrabat rei euetum, autfiatim reuer-
tebatur, ejr extra exibat, cui rei nome erat \xvr¿<?a-
07ç. fin rurfum ingrediebatur, í7r,<zrdpo£oq: fiinde
prolixiusfdtabatjtbp&a^ßn pracifius, xa/xfjutnov
ziocabatur. Chorï fxiXoçdicitur, in quo loquitur de
re ipfa: cum vero à propofita materia orationem ad
Jpeclatores conuertit , Grctpctècio.iç. cuius partesß-
ptem traduntur, Ko/xuoiriov, àvл7rcuçrix-ct, [лакрoу,
а'ст/ç-poipoç, %7rа>ôç , (iue í<z¡r'ippnjuia-, ejr àv-
rinrippn/uia . Eß chorus ßmplex , vit fine motu ,
fine paranafi , aut epirrhemate canit : eli compo-
fitus ex his : demàm eius è fcena decefio citpoôç
nominatur , quando i^óîov modulabatur . £>uas
leges , cum abolii\t iam fint , malo ex commenta
riis <isirißophanis , & ab alii'sfcriptorïbus peti,
1Z6 YO. ANTON. VIPERANI
quam à me declarari . Alij alia ratione comœdiam
inpartes quatuor, quemadmodum ejr tragœdiam,
in Protafim, Epitafim , Cataftafim , ejr CataJtro-
phen difiinxcrunt : Sed his quoque Prologum feu
Prologium adiunxerunt . Verum his Prologus efi
ea oratio qua ante legitimam fabulam adfbeclato-
res habetur: qua velpoeta commedatur.vel rejpon-
detur aduerfarbrum obieclionibus , vel argumen
tumfabuLe exponitur , vel hœc omniafimulagun-
tur. Vndeprologi quatuorgenerafiatuerunt,avç-a-
rwoV,Vt e$t illud Hecyra., c¿v&<rpo<pn¿bv vel dva/po-
pmov,vt AndrÍœ;Ú7ro8íTiKov,vt Aululariœ; fjuxrav.
Etficut poitrema illa verba, Valete vos, ejr plaudi-
te,non ab aclore aliquo dicuntur,fedapud Plautum
à grege , apud Terentium à Calliopio (non enim
aclffres jpecl'atores alloquuntur , ne non quafißrib
agifabula videatur ) non aliter prologus qui ad(pe-
¿1atores confertur, ab eaperfona recitatur qua nul
lum habet cum fabula negotium . quamquam more
fiio apud P Luttum Mercurius ejr prologumhabet, ,
ejr magnamfabuU partem abfoluit . ¿hiamobrem i
Шeprologus à Xatinis foliimvfurpatus , à Gracis j
aut ignoratus,aut negleclus , qui & addi, ejr demi
po'éu arbitratupotejl,comœdiapars necesaria nul
lо modo eß . J$i*od fi prologumfabuU partem vis,
cur non etiam argumentumfacis ? totius inquam
fabulœ breuem comprehenfionem ? quod tunc adhi-
betur,cùm neque inprologo, neque in protaßfabula
explicatur.Protafisprima, ejr legitimafabuU pars
eft:qua etfifabuU fummam exponit,non tamenfi
xem oiiendit , vt ex inopinato exitu fabulaincim-
diorex-
dier exifiat. Et licet ex argumentо rerum ord'inem
teneas , tamen ilUbreui indicat'ione non tam ani
mus expletur , quam inßamtmtur . Epitafis efi Ca
rum rerum qua in protafi continentur , incremen-
tum . In Сataftafi resmagis perturbantur . Cata-
firophefabulam expedit res in melioremfortunam
commutans . AЩ comoеdiampariter actragœdiam
in aclus quinque diftribuerunt • qui nonfacile dip
cernuntur , vbi nullus efi chorus : ejr tilos ait Do
natus interdum dedita opera confufos , ne ¡peclator
ante exurgeret , quàm auUa tollerentur. Tu tunc
abfolutum aBumpatato , cum aclores e fcena itл
ceßiße creduntur, %>tfolum choro canendi locus da-
tus effe videatur. Pro quo tibicen nunc aclus inter-
fecat,tum vt (pecl atores obkclet,tum vt ne qua cef-
fatio in theatro exorta credatur . Atque inter.dum
mimi inßrebantur, ejr ipfiquandoque aStores rifas
gratia extrafabulam aliquidejfundebat , quodept-
fodiumfuprà diximus appellori. Tibiarum alut pa
resâlu impares ,tum dextera & graues, tum fini-
fira 'ejr acuta,ßc quibufdam dicla. à lateribus , vn-
de infiarentur. illarum vfus efi in rebusferiis, ha-
ru in iociS,Vtrarumq.in mixtis. Iüis Romani quia
eßent graues, his barbari quiaacutißima, infune.
ribus vtebantur . Etapud veteres quоque dextera-
rum fonum acutum, finiBrarumgrauemfuiffe ac-
cepimus . ¿>>uapropter nonnulli Comœdiamindi-
uerbia,ßu ¡cenas, in quibus aclores verfantur, ejr
cantica diftinxerunt : fedcantica cum admuficam
artem totapertineant,non video qua rationefabuU
partes conltituantur. ASIus infcenas diuiâitur,ac
rarißime
Il8 IO. ANTON. VIPEkANl
rarißime vna tantkm [cenaperflcitur..quodtragœ-
diœ aliquando contingit. Scena alicuiusperfona z>el
difceßu,vel aduentu inter.nofcitur••.eiufque initium
quandoque ab omnium , qu'adoque ab vnius tantim
perfona ingreßii accipitur ; qua deinde in aliam
quampiam perßnam incurrit : fic etiam aliquando
omnium,aliquando vnius folùm deceßionefimiur;
itavtfi tres fuerint,duí£,qua relinquutur, fienam
conftituant. Jjhiodverb monent, cumfint quinque
aclus,in eodem aclu fingulisperfonis non licerepliis
quinquies exire,fiforte in tragœdiis, in quibus ejr
pauciores & grauiores perfinapint, at certe in co-
mœdiis minime obferuatü efi. Praterea (cenarum
numerum dece,& acloru quatuordecimfabalarum
quidam magifiri & artificesprafiripferunt. Sedne
lonqior in hisfim, quam res postulet,partitiones co
mœ dia paucis interfe coferarnus. Protafisfue pro .
logus is, qui legitima comœdiapars eft, aclu primo,
interdu quoq. fecundo continelur. epitafis & cata-
fiafisfacultate habent epifodij , acßdido ej? tertio,
aliquando etia quarto aЯu cGcluduntur; raro quin-
tum CataHaßs attingit . Cataftrophe , in qua exo
dus eftaparte quarti; quandoque totumquartum: at
quintum femper copleclitur. Et,z't defingulis quо
que aclibus loquamur ,vt intelligantur eaquapo-
tißimum in vnoquoque eorjim fierifolet,ac~tuspri
mus argumentum fabula exponit {feaindus res in
argumento contentas in aclionem deducit ; tert'tus
impedimeta ejr turbationes affert; quartus modum
dr via aperit,qua res iiùùliciu dißoluantur; quin-
tus res implicitoí artificihe dißoluit.
Tragœ-
DE POETICA LÍ В. II. I2£
Tragœdia & Comœdia inter íeconferun-

tur;quidque fit Tragicocomœdia ex-
plicatur. Cap. x v i.
ERgo tragœdiagrandiores aclionesfingit, ejr
perfonastfuas tamen pepius ab aim mutuatur^
comœâtavero humiliores . quas exfe comminifci-
tur. Tum illa fublimi oratione cothurno innititur,
hac attenuaiо fèrmone focco ingreditur} iüa fenten-
tiis grauis, hat eft ridiculis iucunda; illa vehemen-
tiores affeclus , Ьac lemores exprimit • illamœftоi
hac Utofine concluditiir; tl/a magnaturn vitam fu-
giendam , hœc ciuilem , & priuatam optanaam
oftendit . Attamen vtraque in agendo, non in nar
randopoßta eß ; atque eundem habet imitandi mo-
dum;& codem temporis (patio terminatur \ Wi
dem quoquepartibus jfd'tmque coponitur. Quam •
obrem tragœdia & rerum granitate , & orationis
fublimitate comœdiapraftantior efi: comœdia ve
rb, ut quœ rationem viuendi magis imitetur , tam~
quam (peculum confuetudinis , ejr imago veritatis
à Cicerone commendatur . Eß prœterea quoddam
genus poematis ex vtroque mixtum.^quod Tragico-
comœdiam vocant . efi autem ea nihilaliud, quam
comœdiagrauioresperfonas adfcifcens.quod Plau-
tus in Amphitruonisprologo videturfignificaße il-
lis verfibus,
Faciamvtcommixta fir Tragicocomœdia.
Nam me perpetuó faceré, vt lit comœdia,
Reges quo veniant,S£ Dij,non pararbitror.
autefi tragœdia , ficut ahqui volunt , qua exitum
I comœdiœ
I30 I О. ANT. VIP. DE POET. LIB. II.
comœdiœ iucunduminquam , ejr tranqusllumfor-
titur . Semper autem finís tragicocomœâu Utus
efi. cuius non fane alia dabunturprœcepta , quam
ea qua traditafunt. An vero vt tragicocomœdia,
fic etiam fieri pofit comicotragœdia . qua miferabi-
lem exitum habeat ,fi quis ex me quarat , quoniam
humilium perfonarum calamitas minus mouet,nec
iftuifmodifabuUvlla exempla cernuntur ,none-
. quidemfacile affirmauerim . Sedne cutpiamforte
videar rerum nouarum curiofas inueßigator , ad
reliquapoematum genera quœfuperfunt declaran
da pergamus.
IO. AN-
I О. A N T О N I I
VIPERA NI
dé Poética
lib. III.
De Satyris. С а p. . i. .
. E D deSatyraquidem, & CHima

\ dicendum mihipr'ш videtur,quàm
! reliquorum generum traclationem
\ perfequar.Nam ad Tragœdiafeue-
V. ^ «J ritatem mitigadam introduiifunt
Satyri , e3r ad Comœdiœ hilaritatem excitandam
mimi. vndemimus & Satyra proßuxerunt. Sane
quos GraciSatyros, velTityros, velSilenos , aut
Panes, Latini Faunos, Siluanos,atque Incubos ap
pellant. Dicli autem Satyri vel (vt Aelianus (èn-
tit) тrара. тo inampívai , quoniamfunt dicacißimi;
veïàfilacitate,7r<ipiz тo aá&v.Sic enim veteresß-
lacitatem nuncuparunt. Tityri verb vel ( vt idem
inquit Aehanus) à laf:iuis cantibus & procacita-
te,qua Gracivocant TiptTJO./jiara,ve¿ quoniamfi-
laces funt , fic dicli a capra , qua ab Aeolenßbus tu
tyrus dicitur , nihil eft enim capra falacias . Kît
Sileni 7rapл тo o~iÄÄnivuv , quodeftper iozum mor
dere. Verum Pan quafirerum vniuerfitatem com-
flectens in fimilitudtnem natura formatus eft.
Nam elt Uli vultus ruber , qadü eil œther ; &
l 2 cornua
Цг I О. ANTON. VI РЕ RAN I
cornнA radiorum loco , quibus inter omnes cdeltes
ignesfolem tantùm, ejr lunam armatam videmus;
tum nebrisfiellatAin vettore fidera ; pars inferior
hifbida virguita , arbores ejr feras • caprini pedes
foliditatem terrœ ; fiftula aebrum harmoniam ejr
concentum; pedum recuruum in Je ipfnm fecon-
uertentem annum fignificat . guos Satyros Pli-
nius tradit animalia ejje perniciß'ima inJubfоlanis
Indorum montibus ( aua regio Cartadulorum di
chur , tum quadrupedes , tum recle currentes hu
mana effigie , propter velocitatem nififenes aut л-
gros non capi ; eofd'emque à veteribus pro D lisfil •
ueHribus habitos fuißé, creditos a quibufdamß-
mideos ,qubd homintbus natura conditione pra-
fiantiores forent , Diis inferiores ; quia poHlon-
gumtempas aliquando morerentur. Et D. Hiero,
nуmus В. Antonium eremitam referí vidiffeho-
munculum aduncis naribus , ejr fronte cornibus
afper-a • cui extrema corporis in caprarumpedes de-
finebant: ejr interrogatum, quifham effet , refpon-
diffe,Mortalis egofum vnus ex accolis eremi , quos
vanoerroredelufagentilitas Faunos, Satyros, ejr
Incubos appellat. In Dionyfij verb . feu Liberipa
iris , velBacchi ( idem enim Beus his nominibus
notabatur ) feHis ejr ludis admifcebantur ; quo~
niam iüum per multas regiones lufu ejr tripudias
comitatifuiße dicerentur.Acprodibant cum lanci-
bus ejr caniftellis omni genere pomorum plenis.,
quibus nymphas allicerent : contum etiam gefta-
bant , ejr thyrfum conteclum hedera, quo incautos
occulta cufpideferirent : atque idgeneris venabula
ferebant,
DE POETICA LIB. I II. Щ
ferebant , quibusin exercitu Dionyfl) depugnaffe
credebantur,3vpa7a.£iovv<r/ax-cinominata.Eorum
ornatш erat áfjfyífJLaXÁoi %iraviç, hoc est, vtrim-
que villofa indumenta : vnde velut tacitis ambagi-
busplantandi artem & conßipationem palmitum
denotari exißimant. cuius auclorem Bacchumejfe
tefiantur . Petlis aut hinnuli erat ; qua quia fine
rugis tota corpori aßidebat ,ífyám nuncupata eit;
aut capra ; quampropterea áiyw & rpayiiv appel-
larunt . £¡ui comptions videri valebant , ceruina
pelle, veIpanther"ц. qui verb milites Dionyfii , mi
litarifago ejrtunicula punicea,induebantur . At
Liberi patrùveftitusproratione perfonœ diuerfi
coloris erat ,ßorida Unula , pilofi tunica ,punt
ceum veHimentumi
<
Quo pafto Satyri primiim in Tragoediam
immiifi,deindeexclufi fuerint.
Cap. il
T'R A G OE D i a vt acerbitatem fuam ejr tri-

fiitiam hilarttate aliqua & rifu temperaret,
Satyrosinduxit. qui ingenio miti,bibacesjlloti,pe-
tulantes , dicaces , lafciui & proeliues à natura ad
libidinem iocis atque facetiisJpeltatorum triftes
animos interdum recrearent , & àfeueritate &
maftшa ad feiiiuitatem é° iucunditatem tradu-
cerent . KÂtque eo liberш id tuncfaclum opinor,
quoniam argumenta fabularum non erant tunc
omnium lucítíofa ; & fabuU in Libertfeftisage-
I s bantur.
134 I О. ANTON. VI PERA NI
bantur ¡ana tempore in omnibus [cenis ejr ffecfa-
culis Satyri tamquam numints illius foci] & mi-
niftriinferebantur . Necpiget in hanc rem Hora-
tij carmina referre:
Carmine qui trágico vilécertauitob hircú,
Мох etiá agreftes Satyros nudauit , & a/per
Incolumi grauitate iocum tétauit , eo quod
Illecebris erat, & grata nouitate morandus
Specl;ator/uncbifq.facris,&:potus,&exlex.
G)ua quidem aclio Satyricafolum choro conftabat,
ejr per litdum ac iocum cunendo Satyri adpungen-
dum verfus quafi acúleos emittebant • quóque ex
peditions eßent , nudi cum chorofaltabant . £hii
ex TragœdUfinibus vnà cum iocis ejr falibus ( vt
grauißimus teltis efi Ariltoteles ) Sophoclis tem
pore exclufi fuerunt , afferentibus grauißimis ho-
minibui tragœâiam dumtaxat heroum calamita-
tes & infortunia recipere debere, quo ampliusde
flatorés terrore& comiferationepermoueat. £>uo -
circa neque Satyram tragœdu partemputa , neque
è Satyr a ortam e(fe trancediam ., fedadleniendam
afperitatem tragœdia olim Satyros admißosfuiffe.
vndefabulam Satyricam profeclam ejje exiftimo.
De fabula Satyrica.
С a p. i i i.
QV Jbhumilior Tragœdia efi reçes ejr heroas,

maxime vero è fua maieftate diBurbatos, ejr
ex magntficis teplis ejr vrbibuíad fduas ejr agros
$ aduerfa fortuna deieclos inducens iqualis es7
<tj>f*4
DE POETICA LIB. III. .135.
apud Euripidem illa (neque enim exemplum aliud
extat)qua Cyclops infcribitur: in qua Vlyffes tem
pefiate in Siciham iaclatus , ad(dueßres homines,
Satyró[que deuenit. £>uo ingenere PlatinasPhlia*
fius apud Gracosprimusfcripfißedicitur. Ac fane
fabula Satyrica argumetumperinde ac Tragœdia
vt plurimum notum erat ex veteribus monument
tisfabulifque defumptum. Satyrica autem ferfona
exipfa appellatione diuerfa, vt refert Pollux,funt;
Satyrus canus, fatyrus pubes,fatyrus impubes, Si-
lenus Bacchi padagogus ejr alumnus ; quem afino
vehi(oiltum narrant poeta¿P appus , & ex vtroque
tamquam mulus PappoStlenus,fero afpe¿tu atque
terribili : qui perunBi (vt quidam volunt) faci-
bus ora tamquam agreftes homines Prodibant in
ficenamfrondeam, arboribus confitam ,fontibus a-
mœnam; ejr circa faltationes,potationes .conuiuia,
ejr dicacitates ipfimordaces, bibaces, hilares ejr io
cofiverfabantur. KÂtfermopurus ejr fimplexfine
vlla turpitudine , qua honeЯ'asaures offenderet,
fiatyros decebat , ejr cum dignitate hilaritas, & fi
nefcurrilitate dicacitas; Heroum verb fermo qua-
dam cum grauitate temperatus , neque itajubli-
mis ,vt nubes captare ( etenim fortuna immuta-
tio dicendi quoque rationem immutat ) neque ita
demiffus, vte tabernú emigrare videretur :nihi~
lominus heroum ejr fatyrorum mutua coHocutione
fiebat , vt illorum oratio humilior , hornm grauior
appareret. J¡>uibus de rebus Horatius,
Verum ita rifores , ita commendare dicaces
ÇonuehietSatyroS,itavertere feria ludo;
/ 4 Ne,qui.
13<í I O. ANTON. VI РЕ RAN I
Ne quicumque Deus , quicumque adhibo
bitur heros
Regali confpe&us in auro nupcr & oftro,
Migrer in obfcuras humili fermone taber^
nas, '
Autdu virat humú nubes, S¿ inania capter.
Ac paulo pbft,
Siluis dedufti caueant rae iudice Fauni,
Ne velue innati rriuiis ас ржпе forenfes
Aur niroium teneris ¿uuenentur veriibus
vmquam,
Aur immunda crêpent ignominiofaqjdida.
An Comcedia Satyroshabucrir.
Cap. i i i i.
EXquafatyranonnulli putant veterem Comte

dium productam eße ; quídam ali) non produ-
ftam , fed in earn faiyros admiffos fuiffe comгca
procacitati fatis opportunos ;plerique non in vete
rem Comœdiam eos ,/èd in mediam inducios ; <vt
cum nominatim reprehendere vitta non licetetjüa
fatyri clam, & per iocum carperent. A liqui non.
receptos fatyros à Comcedia , fed nouam quandam
rationem addeleftandum quafitam effe : qua dum
aliudagere viderentur, Satyrica irfifione improbo-
rum f■om'inum mores <jr vitam infeclarentur .
guamobrem D onatumexisiimo mediam Comœ
diam Satyra nomine appellate . Nonnulli arbitra-
tur apud Latinos primum qnafdam fatyras Pcr-
' b/eues & ad iocandum & maledicendum compa
ratas
DE POETICA LIB. III. Цу
ratasfuijfe ;poft Liuium Andronicum iußœma-
gnitudinà fabulam dedijfe. Verum neque ex vülus
virigrauis authoritate , neque ex vüo exemólo res
nobis liquenpoteft .
, De Satyra Latinorum.
Cap. v.
S Ed e fcenafatyris exclufis Latini tamen eorum

maledicenai licentiam retinuerunt : qui nouani
quand! reprehendendi formam excogitarunt haud
mmium ab illa irrifione fatyrica dif¿repunten/.
Nam fila narratione contenti vel nominatim fie
rofque mordebant . ¿¡)uam libertatem poßeriores
ftbi ademptamfuijfe conqueßifunt ; quodnomina
fingere cogerentur, aut nota & vfitataaccipere, in
quibus alios reprehenderent . Et cum iambis vte-
rentur primo (ftquidem ejf Lucilíf ejr Varronis
fatyra quadam legebantur hoc carminis genere
con/cripta) Lucillus deinde tambos in hexametros
verfus commutauü ; quoniamhoc carmen narra-
tioni fatis accommodatum effet . £>uam reprehen
dendi formam ab irrifione fatyrica deriuatam Sa
tyram quoq; nominarunt : quamuis aliqui à fatie-
tate , aliqui à lege fatyra , aliqui àfaliendo ditlam
exißiment.Hacfatyram ignorarunt Graci, Latini
totam afferunt/uam . Dequaloquens ¿húntilia-
nus , fatyra , inquit, tota eß noFtra: in qua primiis
infignem laude adeptus eß Lucilius . Huius autem
fatyraproprium eß vellicare ejr pungere, &,quod
maxime Horatiusfacit,ridendorodere. £)uamob-
I s rem in
T38 la ANTON. VIPERANI
rem in fatyris Latinis ex veteri comœdia indicium
habendum effe plerique fenferunt . Amat ironías,
fiquidem clam, ejr cum rifu mordet : amat argu*
mentorum varietates ,nam infiarfatyri capripedis
huc. ejr iüucabfque ordine & modo'volitando ex
ultat , vnde fatyram aliqui putauerunt à faliendo
diclamfuiße. Hicvberem inuentionem pofco ,hic
frequentes ejr acutasfententias laudo,hic reprthe-
fionis vim ejr acrimoniam defidero: placet acumen
dicendi,facetia, vrbaniías . Ardet Iuuenalis , in-
fultat Perfius, irridet Horatius . IHi fatyras, hic,
quafi cum prafentibus loqueretur , fermones , ejr
quaÇi cum abfentib. fermo effet, epifiolas infcripfit.
Prafertim vero ab omnifœditate rerum ejr ver
horumfatyricus poeta abejjè debet, ne dum animos
purgare à ßrdibusvelit , turpioribus 'maculis in.
quinet . Atque hiceft.ßtyrafinis ( nam ad vitam
recle infiruedam tota comparata efi) à vttiis repre-
hefionumfiimulis abfierrere: quos vt aquiore ani
mo excipias, iocis ejr riß ií/init.Ideóque Perfio ab-
firufam iüam ejr penitus reconditam eruditionem
ebiiciunt,qui intelägi minus curauit,dum aliorum
mores ejr vitam ad virtutem ejr háneftatem in
formaret . Iam fatyra diclio ßrmoniproprior eít,
tenuis ejr humilis ac de mediofumpta , puritatem
vero ßruans, ejr mollioribus ac remißioribus nu-
meris verba coniungens. In vniuerfümfatyrapu
ritatem ejr elegantiam in verbis , acumen inßn-
tentiis, in verfibus aptam compofitionem , in acer-.
hitate iocum retineat. Cuius quidempartes,qua ad
certum numerum diducantur, nullafnnt .Nam,
DE POETICA LIB. ИГ. Ц$
modo aliquid dicat,fus deque decurrit ; interdúm-
que infinuatione , qua in animum auditoris com
modiiypenetret; ac fiepe abrupto & concitatoprin
cipio vtitur;vtfiomacho in initiis commoto acriùs
deinde peruellat. Et licet abruptaprincipiafint,ad
Wius tamen corporis cohœrentiampertinere debet:
fimperife loco exordu aliquideße neceße eß,quodad
ea quœ fequuntur ,facilem comparet beneuolum^
auditorem. Atque iüoprincipio Horatius,
Qui fit Maxenas,vt nemo quam fibi forte
Seu ratio dederit, íeu forsobiecerit, illa
Contentus viuat, laudetdiuerià ièquentes.
idproponit, quod,vbi longa exemplorum enumera-
tione probauit , apte concludit . Sit ne vero ifthœc
Latinoru fatyra poefis , cum adnulla imïtationem
jpeclet, ac res varias & diuerfas complet!atur , e-
quidem ipfie dubitauerim ; necpluribus repugnaue-
rim,fificus aЦfinferint.
De Mimo. Cap. vi.
С Eterum quodex Tragœdia ßtyra ,hocefi ex*

Comœdia mimus. Nam fublato choro aclus ti-
biis dißingui , ejr interdu acloresfefiiuitatisgra
tia ridicula quadam iaclare cœperunt ; quodfiupri
diximus Epifiodium vocari ; tum mimi inter aclus
admißi funt à nimio motu corporis cjr gefiufic di
ch: qui ejr faltabant , & foraida quadam effinge-
bant, nthilque non imitabantur quo ridicuhfieret.
Jihiœ res cum mirum in modumplacuiffet , exfuo
pofimodum artificio extra comœdiam lauden/ que
rere
140 I О. ANTON. VI Pfi RAN I
rerevoluerunt:fa£túmqueeftpoema,quodMimum
appeUarunt . jguo ingenere Vublius quidam, ejr
Laberius excel!uerunt. Porro mimicaperfona fum
сforo, e iabernи,ex angiportiscaupones¿oquijne-
retricuU, & idgenus alia, qua resvilißimas, e$r
•varias imitantur:dtclafyfunt plampedes (vt ante
docuimus) quodnudis pedibus incederent. Tradut
nonnulli mimosfuligine tinclos & agninis pelli-
bus amiclos canifirosgeßareferpyllo,violis,hedera
atque alus floribusplenos , ejr adnumerumfalta
re , &procurrentes obuium quemque fubßnnare
folitosfuijp; atque Ithyphaûis,de quibus antea di-
Stum eft, fimillimos . Еft igitur mimus ridicula
po'éfts adexcttandum rifum quoduisgenus imitans
aclionU. Sed egimus de hisfane pluribus/juàm ne.
ceße effet : quoniam illorum cognitiofatis obfeura,
parunique adrem vllam vtilis efi.
De Bucólica poëfi.
Cap. vu.
ACiedit Bucolica poefis, rufiicanaquadam co

mœdia:fiquide perfonas humiles vtrafo con-
fngit,fedelegantiores Comœdia, quavrbanavita
tmaginem ey fimilitudine depingitfudiores Buco
lica,qua rufticos homines & agrefies imitatur.Ad
hac agedo eft comœdia quandoque confimilis ; cùm
paßores in fcenam, qua exfrondibusfiebat,agentes
ejr dicentes inducit : vbi adefi 'interdum perfona
poeta velprincipij tamquam prologus,velfinis loco:
velutiüe Calliopius apud Teretium,quipoftremis
ilia
DE POETICA LIB. III. 141
Ulis verbis Falete vos, & plaudite,Actam effefa
bulam denunüat . Atque aliquando expoetaperfi
na cuncla enarrantur. Nonnumquam etiam mi
xtum quoddamfit ex aШuo ejr mrratiuo genus.
Narratiuiefi,
Prima Syracufio dignata cft ludere verfu.
Acliut, \ .
Tityre tu patulç recubans fub tegmine fagi.
CMixti,
Paftorum mufamDamonis & Alphefiboei.
J>)uibus imitandi modis aliqua cum cateris poetica
generibusfimilitudinem & cognatiomm habet. E-
ius tamen origo incerta eii. Nam aliqui ApoUinem
nomium, quandopauit Admeti regis armenta; ali^
qui Mercurium , cùmpafiorfuit; nonnulli eш f¡-
lium Lauretum; quidam Pana, quem eïidem pafio-
rum Deum , &principemhabent, bucolici carmi-
nis inuentorem exißimant. quod Virgilius quoque .
videturfenßjfe, dum inquit,
Pan primus calamos cera coniungere plures
Inftituit.
Sunt qui repertum opinentur eo tempore quo Xer
xes Graciam inuafit. Tunc enim infiluis & mon-
tibus,quibusfemetuabdiderant, Lacones rufiici
inceperunt de Diana Caryatide à Laconia vico
Caria fic dit!a verfus canere;cuiusficra intermifi
fa iam fuerant qua à virginibusfieri confueuerat.
Cotrà aliqui longe ante aßerut: & quoniam lingua
dumtaxat Dorica fcrtptum eß, velin Peloponnefi,
velin Sicilia inuetum confirmant. £>uin immo Si-
culi vi Comœdiam, fic etiam bucoheamfibi vindi-
cant,ft
Ц1 l'O. ANTON. VIPERANI
cant , ferúntque OreBeme Scphia DianafignUni
fècum deferentem in SiaHam tempeBate fuiffe de-
Шum , & in pago quem Tyndaridem vocant , il-
ludcollocaffe ,nautifque fimulejr paßoribus con-
uocaíis feßum diem inBituifí'e , quo Dea laudes
carmimbus celebrarent ; eandemj^ confuetudinem
ruBicis hominibus detndepermanfiffe . ^yilij pro -
dunt ante Hieronem , cum Ínfula graui morbo la
boraret, ad leniendam iram caleBium ludosfuiffe
peragros inBitutos, quo liberioris ejr purioris a'é-
risgratiafefe contulerant . DianamveropoBmo-
dnm Luam appellatam,quodmorbum luiffèt. <^4lij
Syracufis intefitnis odtis pane diuulfis,ey.à mutua
cadefobole viduatis decretumfui/Je, vt Diana nu
men tamquam huiiis malt caufa placaretur : quam
agreBes nomines donis ejr cantilenis mitigarunt,
atqueinde Lyam а7roтн Áifíivvocauerunt. K_Alij
non Luam, fed Phafelim nominatam docent,atque
hoc nomen in Siciliam ab Antiphemo importatum:
quamquamfignum illud Diana, quod attulit Ore-
fíes,hoc nomen habuiffe legi apudno nullos . Ispor
ro i^Ántiphemus in Siciliam coloniam deduxit,
ac Gelam vrbem adificautt, & Diana ludos inñi-
tuit,quamin Mopfimemoriam , cuiusfrequensfit
in carminepaBorali mentio, Vhafelim iußit appel-
lari . Nam CMopfus à Lario Argiuo K^dntiphemi
fratrein montofam Colophoniorum regionemdux
colonia mi(fus oppidum il/ic condiderat, cut nomen
phafelis imporierat. Vet uml amen à peBilentiafe-
datione bucolicum carmen profeclum videri poteß
ex his qua victor aliisprecabatur . Nam interß
primùm
DE POETICA LIB. III. I43
prifnùm certabant coronati, autfedentes,autßan
tes, autgregem ducentes cum vedo , ejr pera omni
busfiminibus refería : tum viclor viclori panem,
feram, vtrem auferébat (nampro vafis,capris, iu-
uencis certare polterorumfuit■ opulentia ) moxli-
bationefacla Mufis exvtere Syracufas ingredie-
batur ,ciuiúmque limina ejrfrugibus, ejr vino cum
hoc cantu ajpergebat , £i%ai rav dyad.av rv%av,
S'i^cu vyaiav ,T<tv (pípo/uiív Traçai тё &íS , rdv ока -
Лго.сrатo tjW . Poítmodumres in artem , ejr qua~
ßum tranfiit:dtBíquefunt @ovxo*jça.),fiue ludio
les, aut Xv£iaça).Inter quos ea tempeftate Daph-
7iis longe excelluit: cuius internumpatfor.es veluti
fùiprincipis funus magnific) honeftarunt.Scripfit
autem hoc carmineprimus omnium Mo/chus.quem
longo poß interuallo fecutus Theocritus Syracufa-
nusfuperauit . Sed ejr Stefichorus Hymenauspri
musfiertur Eclogasfcripfijfe naclus materiam ex
fabula D aphnidis CMercurijfilij', quem oculisor-
batummemorant ob violatam fidem quam Nym-
pha dederat. <^4deo res varia , ejr obfcura eß , vt
quidfiquamur incerti /¡mus. Inter Latinos vnum
tantkm Ftrgilium habemus , quem liceat imitari.
Ârgumenta, ejr perfina (umunturin hocgenere
ex agris ejrfiluis ; cui potißimum a paftoribus no-
men induum eft;cùm etiam aratores,vinitores ,oli-
tor'efque recipiat ; quodotiopra ceteris abundantes
cantilenis operam dare commodius poßint . Sana
zarus pifeatores eduxit : quam rem aliqui minus
probant . Genus enim hominum tftud eft malitio-
fum , & callidum , ejr confidens affûtia : bucolico
V autem
144 IO.'ANTbN. VIPERANI
autem carmine rudis , & agreftis vita exprtmitur.
Atque à diuerfis generibuspaftionum diuerfà quo-
que nomina deduclafunt . nam •noiysvna ab oui-
bus,a capris «юroЛле , a fuibus crvGaría. ^ ejr à bo~
bus |За»oЛ/»а , quodanimal quia maximum eß, ¿r
paftoribusvtiliftimum , bucolicum carmen noпзе/t
eß effeclum commune & generale . Equorum ve±
ro mentionem Gracinullamfecere. Theocritus fiia
carmina JdyUia diminuí iuo nomine vel ob breui-
tatem,velob rei humilitatem,esra.pcirc¿ ï/£ii,z/t 'vo
lant , yjjf raç JcTêaç ab imagine quam imitaiio re-
.prafentatjnfcripfit.At leclißimaquaque, & ma
xime concinna смЛоул) appellantur. Materia mul
tiplex, vota ,gratulationes, laudationes, obtrec~ta-
tiones, altercationes ,cohortationes; pollicitationes,
conqueftiones ,gaudia, pompa, canш, hilaritates,
ioci, & amores .• omniáque videri debent ex agrù
nata,aut educata in agris. Inftrumetum vero Mu-
ficum àftbtlo Graci avpiyya^b hiatu Latinififlu-
lam nominarunt; Pan/s tnuetum; qua aut exarun-
dine,aut ex cicutafit. Cicutam dico fiuticem, cuius
caulem vacuum docent , aut qui leuißimaoperapo
tefl vacuusfieri . Acprimo quidem vna dumtaxat
canna conftabat, mox altera adiuníta , tandem ce
ra,vel limo feptem compaclafuerunt magnitudine
impares interfe in alafimilitudinem formata ,fed
pfoportionepares.quam poetapulchre defcripÇit • *
• Eft mihi diíparibus feptem copada cicutiá
Fiftula. ' \
At vero cantio vel eft juovo7rpo<rii)7roi; cum vrtáí
cantat , vel remondens . qua cantio refyondens ,fi
certam
ЬЕ POETÍCA LIB. ill. Í4J
certam habet legem carminum, ejr numeru, djuoi-
€ша nuncupatur ( quamquam арийг&д.еи apud
Homerum efi[impliciter rejpondere)fin legem nul
lum & numerum feruat , proprio nomine caret.
Carmen autem hexametrum bueolici vfurparunti
quia narrationi aptißimum effet; necfatis ineptum
at~tioni,fi non infurgat, & longions orationis am
bitus non requirat ; ac prafèrtim cantilenis fuis
•valde accommoâatum . In quo illud maxime c'om-
mendant,fi prima & quarta fedes aliqua parte
orationis terminetur ; maxime verbfidailylopede
ßniatur : quale illudest,
Tityrepaícentes à ilumine reiice capellas.
£>uam legem Theocritus diligenter obfèruauit,
Virgilius non ita fecutuseli . Nec puta alia ver-
fuum genera Ucere admifeeri ; quandoquidem a
Vttgiuo nufquam idfattum reperias: ejr Theocri
tus (Humpentametrum hexametro , illud ejr ra
ro, & tantùm inpdfiorum cantilen/s adnexuit.
Quid Bucólica poeíis , & quae eius,

& quot partes âne.
Cap* VIII.
ER g о fie relie pnietur Bucolicapoëfis, rufïi-

carum aêfionum imitatio. In quaprimùm vel-
utin Comedia(peftandafunt Fabula, mores,fin -
tentia , dicl'io; nam cantm quifit adpkulam, non
femper adhibetur , nificùmpaftores cantantes in-
ducuntur j ejr apparatus qui ex arborîbm & filuis
\ К conHrui
I О. ANTON. VI РЕ RANI
conîtruitur , nulhferè ingenio & artificio poett
indiget . KÂtque infingenda fabula eastemprace.
pta fieruentur qua fuperiùs traditafitnt ,vt fim.
flex & vnafit , licet digreßiones admittat ,ßcuti
apudFirgilium MelibœusTityri vicemextollens
fuam deflorat. Sed eam nonnulä exiftimantáh-
?wyopiK(2çfingt ofortere , vt aliud dicat , aliud in-
tef/igat, quemadmodum tn Tityro Firgilium,eun-
d'emquetn Corydone , ejr in кЛ.lexi i_yiugußm
inteíligi volunt . quod(ape recte opportune & in
geniojéfieripoteftфa'fieri (èmper debere negamm.
Nequeenimâ fummisillis poetis ,a quibus exem.
pla petendafunt , hotfemper obféruatum videmus;
ejr ambitiofa nimis ey. religiofa praceptioelt.ll.
ludtam praceptum eft, vt nomina rebus aptafingi
rme , aut à bonis aк ctoribш fictamutuemur . De
moribus, &fententiadiclum eß alibifatis. Dictii
pura erit , & demiffa finefèntentiarum acuтт
ejr grauitate* fine verborum fylendore ejr orna
mentis: qua humilibus rebus conueniat . Cuius à-
Шonis¡implícitas Dorica linguapropriavidetur,
ficut Attica fermonis elegantia . Virgilius tamtn
laudatam iUamTheocritifimplicitatem aut noluit
a/fequi,autcerte non potuit,feu quodingenio natut
fuit adgrauiora , feu quodRomanusfermo tantm
humilitatem ferre non poterat. Namquandoqut
fefe attollit , atque inßat vehementius tum in re
bus y tum in verbis , quamquam interdum aUoM
cum pramunitione, vt
Sicelides Muía: paulo maiora canamus.
ejrfib'
DE POETICA LIB. III. I47
(¡r fublimiora diclurus e Silent perfona pruden-
ter locutш eft , qui reconditafapientia Deus habe-
Éatur. Itaque in filuisgrandiorefono conctnuit: &
гuШcam tenuitatem aptagrauitate ita quibufdam
temperaffevtdetur , vt Theocrito, cut ab omnibus
frima deferuntur , pulchriorem , ejr iucunâiorem
pradicet. Iam bucolicam nefcio qui in eclogas, tam-
quam actum in fcenas partiuntur j nec plur'ibus
quam decem eclogis confiare poffe aiunt ,quoniam
is numerus [centrum vnicuique aclui prafcriptm
efi . yAt ifte bucolicus aïïus quam erit multiplex
çr deformis, ex tot variis & dißimilibus aclioni-
bus compofitus ? Et magnos illos poetas certum eft
ita fcripfijje prout fefe offerebat occaßo . Egoduas
partes buius Poematis coßituipoffe arbitror , Prin-
cipium,ör Narrationem. Nam in omnire aliquod
debet ejfe principium , aut aliquidprincipij loco : re-
liqua narrañone continebuntur,ni velis aliquidin
terdum in epilogi locoponere.
De Mélico poëmate , fiue lyrico.

Cap. ix.
RESTAT nobis vltimumgenuspoetica , quod

Melicum ,fiue lyricum appellauimus. Nam li*
cet melicu id dicatur, quodeft ad cantilenas aptum
(fiquidem ¡ÁMc, Grаca vox,ex qua melicum dedu-
citur, cantumfignificat,& omnespoeta,quaß can
tores , ab hac vocis deduclione melici vocatifunt;
immo etiam ars ipfa poetica ex carminisfùauitate
К 2 dicl*
I48 IO. ANTON. VIPERANI
dicta eit melica) tamen quod adfidium & tibia-
rum modulationem maxime aptum eft, hocprafer-
tim nomine fignatur . quale inprimis dithyrambi-
corum & lyricorum carmen eft. Tum etiam a lyra
prœftantia , cuius inuentionem ad pollinem ré
ferant, lyricum nomen effetfum eft commune, cu
iusfignificatio eratproprior. Âtque à cantu Gra
ce fÀAoç, fiueàfri ;à Latinis carmen ; ejr a rerum
imagine Ы и ,vnde Jdyllium ; ejr a laudatione ac
votis ù'fxvoç dicitur .\Âc quidem primo iambicis
verfibus ejr epicis conHabat . nam hymnos epico
carmine ab Orpheo ejr Homerofcriptoslegimut,
qui ad citharam canebantun.fea lyricus Alcman
e cantios hexametros fuftulit: cúmquefimplex ef
fet, cœpit deinde maioris voluptatis & fuauitatis
gratia multiplici adeo dißimilitudine numerorum,
ejr conformationepedum variari,vt infinitaspro-
pe formas induerit . £>uas formas Grammatici
pluribus verbis exponunt . Inuentumautemfuijfe
ad Deorum , Heroum , ejr virorum precationes
ejr laudes celebrandum antea diximus: vnde Pin-
darus,
rívaS.íbv , <riv пршл,

TívaS' av^paxíâS'riaroiuiv ;
quem imitatus Horatius,
Quem virurri,autheroalyra,Velacri
Tibia ib mis celebrare Clio, . »ч*
Quem Deum,cuiusrecinet'iocoià . .
Nomen imago? ív.íí.
verum
DE POETICA LIB. III. 14^
verum latius vires fuas dilatando poftmodumad
amores , compotationes , lufúfque deßuxit . Hinc
Horatins,
Muía dédit fidibus diuos, puerosque Deo-
rum,
Et pugilem vi¿lorem, & equura certaminc
primum,
Et iuuenum curas,& libera vina referre.
£)uidautem ipfe maxime poßet, quiduepotinsfe-
queretur>firibens aà Agrippam oHendit,
. Nos conuiuia,nos prœlia virginum
Seâis in iuuenes vnguibus acrium
Cantamus vacui, fiue quid vrimur
Non prxter folitum leues.
In vniuerfum qu<ecumque lyricis numerü colli-
gari, &Jtreuipo'émate concludipoßunt , videntur
in lyricam materiampojfe cadere.
An vlla fie in lyrico imitatio : quótuc

lyrici poématis partes fine
Cap. X.
AT videtur quibufdam nu/lam e([e lyricam

po'êfim , quoniam in ea nulla eß humanarum
aclionum imitatio: contra aim videtur fatis illam
imitari , dum hominum mores & affeclus expri-
mit ; & quamuis interdum vera pronuntiet , ta
rnen inJingularibus perfonis,non fecus atque Epo-
рсeмт, & Tragedtam^cl iones effingere vniuer
Ij.O I О. ANTON. VI PER AN I
(des. Sed rogo liceátnefine imitañone velpoetar»
chori perfinam gerere,vel chorüpo'éu? aut rhyth-
mo & caмu eundem chorum abfque imitatione
ч)ti ? Nec praterea , fi grauem aliquam aШoneтп
imitetur,a Tragœdia & Epopœia non differet,nec
Çihumilem & iocofam effingat , à Comœdianihilo
diftabit . Nam vel hoc vno ab dus diftinguitur >
quodcumverfu cantumfimul ejrfaltationemacL-
frjbet. alia verb genera vel nullum motum ejr can -
tum habent, vi Epopœia, veldinerfis in loas adhi-
lent,vt Tragœdia,atque Comœdia. Tummodofb-
lam poeta perfinam induit , qua in Comœdia ejr
Tragœdia nu/quam eft; modo alienas tani hm ha
bet , quod Epopтм non licet ; modo & poeta ф a-
liorumperßnas,quemadmodum epopœia,comple-
¿titur . Ac quoniam ad laudationes ejr amplifica-
tiones quafita eß , amátque hilaritatem atque li-
çentiam , digresiones Uli & plures & liberiores
conceduntur . Exemplo Pindarus eße poteB , qui
in amœniorafkpe loca vagatur. £>uare dictionem
pingit & expolit , ac verborum ф fententiarum
leporibus a(pergit,multífque ornamentis, ejr colo-
ribus illufirat . Ceterùmprincipia habet libera, dv
ducítquevnde vult , produciique vt lubet ,acfuo
arbitratu corripit. Ptndarus ferè femper in fuis
canticisprallidit, ejrfapefatis longoprincipio vti-
tur, & interdum altius initia repetit: non tamfre
querís efi in exordia HoratiKS,qua etiam breurоra
componit. £>uidam aiunt nonfingulorum cantico-
rum facienda initia,fed totшs operi's : quodpro-
DE POETICA LIB. IIS. * Ifl
bant Horatq exemplo , qifi ceteris oa'is illam$r&-
fofuit,
Marcenas atauis edite regibus.
At quafo Шa,
Quem virum, aut heroa, lyra,vel acri,
&
Descende cxlo , Sc die age tibia.
(ne longiorfim multitudine exemplarum) nónnt
fuis initiis conßant?Max fingulaperfe canticafin-
gula poeta opera efficiut: aut quemnumerum can-
ticorum Uliprafcrtpfiris? aut quam inter Шаfimi-
litudinem teruare mfieris ? Verum fforatins cuт
multa Çimul cantica congregafiet , primam iäam
odenquafi prologumprapofuit,éf Ша, - .
Exegi monumentum arre perennius, .
quafi exodo libros conclufit.Jdémquepos~iea rogatm
ab <_xfugußoprioribus tribus libris quartum adie-
cit , atque Epodon appeSauit , quoniam pofi alios
protulifiet. Nam Epodos ideft, quodpofi alias can
tilenas ejr hymnos accinitur. Cätvero Narrado,
quaml&ayye\¡»rvocant,nué*a legeprohibantne
res restas multorum annorum complet!atur : ve-
xerit , & ornauerit copiofius . Iffa quoqne magna

virtus eß narrationis , vim retum , & canentis
affectum exprimere. Poítremo multafèntentiar.iim
eopia augeri , variis verborumfloribifsilíusírari,
multis rerum ornamentis vest¡r¿ debet.
К 4 DeGho-
ЦЬ 10. ANTON. VIFEB.A1U
De Choro lyrico.
Çap. xi.
QVod carmen in aliqua celebritatevelcom.r.

mum, vel priuata adlyram canebatur à cha
ro ,quie quinquaginta iuuenibus iugenuis confta-
bai • ejr in Cereris (acris efeminis , in Iunonis e
matronis , in ludís fecularibus e virginibus ejr
pueris : illas caftas , hos leclos vocauit Horatius.
Honabatur autem tauro ; vnde lyricipoeta Ъаиро -
qtctyoi appellati (unt. Sedhoc nomine Dithyrambi-
cos folum appeüari volunt nonnulli ; iuuencam ve-
ro lyrico viclorifuiJJepropofitam,qua ejr шmola-
batnr. Subinde chorusfaltando ingrediebatur , in~
terdúmque teuerfus egrediebatur ; deinde in for
нeam Jeß referens orbem repetebat ;poßremb ex-
odium canens abibat . aliter apudGracos ;pri-
mum à dsxteraadfiniftram faltabat, imitatusfu-
premicalireuolutionem , quod ab orientein occi-
dentem conuertitiir : qua faliatioà Gracis ç.po<ph
diclaest, nos appelkmus conuerfionem : tumà fi-
niftra in dexteram reuertebatur , ficut reliquorum
fiderum orbes ab accidente in oriemem aißimili .
motu atquefupremum illud calum conuoluuntur,
(LvrfcpoQw Graci vocant^nçs xeuerfionem;qu& tot-
idem verfibus , ïifdémque quoi quibúfquefirophe<'.
conficiebatur : pçßremofiabat. hac quies faaSbi?
fuit nominata , alla verfuum genera , quàm firo-
*be j er plura ? velpauciora recipiens.: qua quiete ;
ßrmitas
DE POETICA 1,1В. III. IJJ
ßrmhas terrae notabatиг. Еa enim in media тundi
Jede coílocata non mouetur. Jî>uodfiodeplures con-
uerfiones atque Epodos habuiffet,fequentesprace
dentium rationemferuare tenebantur. Non igitur
poeta lyricus agentem quemquam inducit,fedtan-
fum choroperpnamfuam imponit.
De Dithyrambico.
Cap. XII.
A Сfane lyricipoematis pluragenera tradun-

JTjLtur , Hymni , qui in Deorum laudes adaras
canebantur,Paanes, ejripfi Diisdicatiincommu-
ni Utitia, ejr gratulationeob vifîoriampartam in
prœlio ; Epinicia , quibus viclores in certaminibus
celebrabatur, cuiupnodifiint Pindari omnia-, Epi-
pompeutica , qua inpompis cantarifilebant , quale
eß carmenfeculare ; Scholia, qua in conuiuiis lau
ro vel myrto coronati cantitabant , virorumfor-
tium laudes , & communes (ententias habentia,
quibus ad virtutem alios inflammarent:ne aliage
nera commemorem , qua (hb melieam rationem ab
aliis coguntur , Ad quam etiam Dithyrambicum
referrem,nifi Cicero feparajfet: cuius tamen natu-
ram inueßigare difficilius eß , quia nullum eins
extat neque exemplum, nequepraceptum. mirorfc
eum qui negat Latinos hoc genus habuijfe, quod
Cicerofcripft magis traclaturn a Latinis . Ait ta
rnen Tzetzes Dithyrambicos eofdem ejfe cum lyri-
cis,, verum aliquante & rebus & verbisgrandio-
*ч»** л К $ resi ejr
IJ4 i О. ANTON. VI PERA NI
res; & a Вaechanomeн defumpß(fe,cuiusfacta &
mores imitabantur :fiquidem itlebisnatus, femel
e Semele , iterum exfemore Iouü, quafiS')ç év'peiç
¿[Miüm,velafjut )uv, anta- Nympharum acclama
tionс farturienti Iouis cехаУчиЪ ря/л/Ла- foluefu
turam , mutata liquida ¿ •S'i^vpa.fj&oi diítus eß.
Horum carmen multiplex ejr variumfuit, nume-
rufque pro libidine inceftus , fine viIa conuerfione>
non abfimilis à numero Scholiorum , & Paanum.
J¡)uapropter idos legefilutos appeffarunt . Didto
•verogranis ,exultans, tumida,plena Бaccho, & in
componendas vocibus , producendifque (ententià
audax , iacJans ampullas, &fefquipedalia verba.
Idcirco audacem dithyrambum Horatius, ör f*u%o-
ßoav Aefchjlusvocauit . .Hoc carmen chorus Bac-
chnm motu & cantu iñtttatus ad tibias canebat:
quippe qua imitationi aptißimœeffent^qua^ acrio-
remfonnm & vehementioremfunderent. Maus
enim eratPhrygitis vifua concitatißimus^bacchan-
tum maxime proprius ; quifurore quoda in diuer-
ßrapiebantur : Polyxeniimque tentare vriiïvfuç)
Ьarmoтa Dithyrambum accomodare,raptumq^ ab
eius natura in ippvyiç.) refert KÂriBotetes.ûam
faltationem à Corinthiisprimum inuetam ejr in-
fiitutam fuijfe Vindarus teHatur Ulis verbis la-
qtiens de Corintho,
Ta) £iovv<ra tt'qBîv iÇtipavaff
2¿V /ЗoиАата %лpirfç
AiQvpapëcû.
Agentemvero boues Dithyrambum appeRat, quo-
niam
DE POETICA LIB. III. Iff
mam prœmium quod Dithyrambis dabatur , bos
eratfluamquam aliqui trípodafuifie affirmant. In
hoc çenere Ion Chius , cuius nomine dialogum in
fcr fit Plato , plurimumfeexercuit : verum eius
verfiis vt ambitiofos Ariftophanes carpit. Наc ha-
hui qua de Dithyrambicodicerem.reliquagenera
poetices qua alij recenfent ,prudens omitto., quo-
mam aut nullis imitandipraceptionibus continen
ts , aut illis qua tradita funt recle conformará
poffunt. & qui prima, & difficiliora genera dtdi-.
cerit, reliqua minus difficilia, autfimilia commo
de, & fineferiado perfequetur. w ._
Finis. '
HENDECASYLLABVM
DAMASI HEYMANNI
AD LECTORES.
Hv С y quotquot pariter feueriores

Mufarum colitis chorosfacrarum>
Et quotquot petitis fuauiora,
Tarnaßi iujra montis experiri ,
Aut pulcbre Trágico indui cotburno,
Aut focco decor'drier reieclo:
Canaore hunt legite inclyto libellum
Quem dat ¿Muja ûiri magis benigna:
Qui quo plus ßudw beatiori
FruSius affèrat 3 hoc magis decebit I
Cunttis carior efje ,gratiórque.
A P P R О В A T I О.
Libellus irte De poética traâans à mc in

fra ícripto perlecbs fuit, ñeque in coquic-
quam deprehendi quod cum euulgari prohi-
beat ; quod atteftor
Walterus vander Steeghen S. TheeU

Ыcenшш^& Ecclefia Antuer-
penfis Canónicas ,ad Ubrorum
examen deputatas.

Johannes

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Johannes

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

I O. A NT ON 1 1 // .

Regis Priuilegio eautum eft, ne quis ci-

Io. ANTONIVS VIPER.ANVS.

I Bros de arte poéti

Dc nomine & vi poe'ticx.

De origine, &laudibus Poética:.

QV a M ante bellum Troianum inuentam e(fe

De росcа. Cap. hi.

De materia poeta:. Caí?- i i i i.

De fine poeta:. Cap. v.

ER g o poeta finis efi humanarum aШonй imi-

De poè'matis,& poé'ièos fignifîc^tionc.

ET poeta quidemficlio po'èfis dicetur,poema ve

Н О с autem pacio diftributa in fuas formai

ER G о y?fabula eßficlarum aùt'ionum compofi-

De epifodiis, & digreffionibüs.

SEd in ipfa tamenfabula conformatiоne multa

VE R V M fabulafuntpiaresjpecies. Nam (vt

EX p о s i T i s partibus qua fabuU vim ejr

NV N с de ratione fingendi juadam byeuher

De ßiirabilium rerum fiftionibus.

A T dicet fortaffe aliqais, non viderifibiproba-

SE D mius certe rei caput eft,videre quid cuique

De carmine. Cap. xvi.

DE carmine vero , quo tamquam initrumento

De pocticac di&ionis ornatu.

QV E M equsdem ornatum invarietate & ele-

Quod potior imitationis cura, quàtn

QV o D ßmaior efi habenda rerum cura,quam

SE D defabula & carmine opinor iam fatis. Re-

¿^«Si^S2^) I в R o primo dißi/tata funteaqiu

NV n с Epopœianaturam explicabimus , qua

Qu•e in epopoeia nonnulli requirant,

TV M in epopœia quarunt docti quidam «Art

De natura feu forma Epopoeix.

Vnde principium narrationis in epo-

S Ed vnde narrationis fiia principium epici du-

Qua; prceepta in narrando maxime fer-

VT igitur ad epopœ'u narrationem reuerta-

DE Tragœdia verb , qua maiorem pra ceteris

De natura & forma Tragoed ia:.

NE с quemadmodum Comœdiam in paßiatam,

Telephus & Peleus, cum pauper, & exul

CO N F i с i т V R autem eïus magnitudo Pro

Vera praftantior fit Tragœdia, an

AT vtrapraltantiorfit Tragœdia ne , an Epo-

De origine Comœdia:; deque eius gev

NV NC de Comœdia dicendum eß. Comœdia à

De notatione,& definitione Comœdia:.

CO M OE D I A M nonnulli tX %cofjui(iiv , yjj

Tragœdia & Comœdia inter íeconferun-

. E D deSatyraquidem, & CHima

T'R A G OE D i a vt acerbitatem fuam ejr tri-

QV Jbhumilior Tragœdia efi reçes ejr heroas,

EXquafatyranonnulli putant veterem Comte

S Ed e fcenafatyris exclufis Latini tamen eorum

De Mimo. Cap. vi.

С Eterum quodex Tragœdia ßtyra ,hocefi ex*

ACiedit Bucolica poefis, rufiicanaquadam co

Quid Bucólica poeíis , & quae eius,

ER g о fie relie pnietur Bucolicapoëfis, rufïi-

De Mélico poëmate , fiue lyrico.

RESTAT nobis vltimumgenuspoetica , quod