Driebaansweg naar

bereikbaarheid
Mobiliteitsmanagement en arbeidsvoorwaarden
Projectleiding Maurice Rojer
Tekst Corien Lambregtse
Eindredactie Jacqueline Kooi
Ontwerp Studio 4 | Amsterdam (Madzy Dekema bno, Ancel Riesener bno)
Druk Nederlof | Cruquius-Heemstede

© awvn, vno-ncw, ewerkforum, 2008

Driebaansweg naar
bereikbaarheid
Mobiliteitsmanagement en arbeidsvoorwaarden
 Mobiliteitsmanagement

Inhoud
Voorwoord 3

1 Waar een wil is, is een weg 5

2 Elk bedrijf een eigen aanpak 8

3 Driebaansweg naar bereikbaarheid 11

a Vermijden autogebruik 13
b Werken op afstand 19
c Flexibele werktijden 25
Ten slotte 26

4 Routeplan naar mobiliteitsmanagement 29

Interessante links en informatie 32

2
 Mobiliteitsmanagement

Voorwoord
De filedruk in Nederland neemt onrustbarend toe. Dat is slecht voor de economie, voor bedrijven en
voor regio’s. Om nog maar te zwijgen over het milieu. Er wordt veel over de files geklaagd, er wordt
nog lang niet alles aan gedaan. Oplossen is een groot woord, maar we kunnen als bedrijfsleven,
burgers en overheid zeker wat doen om het fileleed te verminderen.

De werkgeversorganisaties vno-ncw en awvn zien vele mogelijkheden om stilstand om te zetten in

vooruitgang. Deze notitie biedt verschillende oplossingsrichtingen en praktische handvatten voor
verbetering van de bereikbaarheid. Mobiliteit is namelijk ook een kwestie van management.

Geen illusies: er bestaat niet één maatregel die hét antwoord is op alle vraagstukken en problemen
rond bereikbaarheid. De oplossing ligt in een combinatie van maatregelen, ondersteund in de
arbeidsvoorwaarden. Maar het begint allemaal met het bewustzijn dat we in Nederland op een ande-
re manier met mobiliteit moeten omgaan. De techniek is er al klaar voor, nu de mensen nog.

3
 Mobiliteitsmanagement

1 Waar een wil is, is een weg

Als we niets doen, wordt bereikbaarheid alleen maar een groter probleem. De filedruk is in 2007 met maar
liefst 10 procent toegenomen ten opzichte van het jaar 2006. De behoefte aan mobiliteit blijft de komende
jaren nog steeds stijgen door demografische, ruimtelijke, sociaal-economische en sociaal-culturele ontwikke-
lingen. Volgens berekeningen van het Centraal Planbureau neemt het personenvervoer tot 2020 met ongeveer
20 procent toe en het goederenvervoer met 15 tot 80 procent – afhankelijk van de economische ontwikkeling.

De toenemende files veroorzaken veel schade. Reizen Weer en verkeer

wordt duurder en minder betrouwbaar, zakelijke
afspraken lopen mis, werknemers zijn steeds langer
onderweg en hebben steeds meer moeite met taak-
combinaties werk-privé. Dit maakt het voor bedrijven
urgent om op zoek te gaan naar mogelijkheden om
het woon-werkverkeer en het zakelijk verkeer effi-
ciënter te laten verlopen.
Steeds meer bedrijven zijn op zoek naar manieren
om anders om te gaan met mobiliteit. Ze maken
daarover ook afspraken in de arbeidsvoorwaarden,
bijvoorbeeld in de cao of op ondernemingsniveau. Er
zijn al heel wat praktische ideeën en handvatten
voor bedrijven die met mobiliteitsmanagement aan
de slag willen gaan. Want waar een wil is, is een weg.
Een belangrijke oorzaak van de sterke groei van de
filedruk is volgens de Verkeersinformatiedienst dat
de capaciteit op de weg ‘op’ is. Automobilisten zijn
efficiënter gaan rijden, met minder dan een seconde
afstand. Ze kunnen niet nóg dichter op elkaar gaan
rijden. Als auto’s bij slecht weer meer afstand moe-
ten houden, geeft dat meteen heftige reacties op het
verkeer. Groot onderhoud aan belangrijke snelwegen
is ook een belangrijke factor in de filegroei.
Slimmer reizen
Mobiliteit is een kostenpost, ook los van de files.
Bedrijven wegen de kosten van diverse vervoermidde-
len tegen elkaar af: kosten van aanschaf, onderhoud

5

en afschrijving, kosten van brandstof of kilometer-
vergoedingen, administratieve kosten, kosten van
parkeergelegenheid en van schade en/of letsel door
reisongevallen. Natuurlijk spelen ook aspecten als
tijdwinst, benutting van reistijd voor productieve
activiteiten en effecten op de gesteldheid en gezond-
heid van werknemers in de afweging een rol. Dat
heeft alles te maken met mobiliteitsmanagement: de
zoektocht naar de meest efficiënte vorm van vervoer
en de optimale verhouding tussen kosten en baten.
Bedrijven zoeken naar manieren om ‘slimmer’ te
reizen.
Samenwerken
Bedrijven kunnen veel problemen zelf oplossen,
maar het mobiliteitsvraagstuk kan alleen in samen-
werking met de overheden worden aangepakt.
Centrale en decentrale overheden zijn primair verant-
woordelijk voor een goede infrastructuur en ade-
quaat openbaar vervoer. Daarnaast kunnen over-
heden het gedrag van werkgevers en werknemers
beïnvloeden, bijvoorbeeld via fiscale faciliteiten of
Mobiliteitsmanagement: de zoektocht naar de meest
efficiënte vorm van vervoer en de optimale verhouding
tussen kosten en baten.
6
Mobiliteitsmanagement
een kilometerheffing, maar ook via regelgeving over
werktijden (Arbeidstijdenwet) en openingstijden van
bedrijven en instellingen (Winkeltijdenwet).
Decentrale overheden bepalen ook het ruimtelijke
ordeningsbeleid, het locatiebeleid, het parkeer-, fiets-
en ov-beleid en het bouw- en milieubeleid, en heb-
ben daarmee ook invloed op het mobiliteitsvraagstuk
en op het gedrag van mensen.
Ook sociale partners kunnen het gedrag beïnvloeden,
onder meer door voorlichting en communicatie over
mobiliteitsmanagement of door het aandragen van
voorbeelden en werkwijzen. Daarnaast kunnen werk-
gevers en werknemers in cao’s of arbeidsvoorwaar-
denregelingen afspraken maken over flexibilisering
van werktijden en het gebruik van alternatieve ver-
voersmiddelen.
Overheden en bedrijfsleven kunnen met het oog op
een betere bereikbaarheid ook bredere samenwer-
kingsverbanden aangaan, bijvoorbeeld door een
convenant te sluiten, met afspraken over wederzijdse
inspanningen en investeringen.
 Mobiliteitsmanagement

2 Elk bedrijf een eigen aanpak

Zoveel bedrijven, zoveel verschillen. De praktijk laat zien dat bedrijven hun eigen specifieke mobiliteitsvraag-
stuk hebben en daarbij een eigen aanpak kiezen.
Voor veel bedrijven is de bereikbaarheid van de eigen locatie een zorg. Die bereikbaarheid kan slechter wor-
den door de filedruk, maar ook door tijdelijk groot onderhoud aan het nabijgelegen wegennet, of door een
parkeerprobleem rond de bedrijfslocatie. Voor andere bedrijven ligt het probleem breder, omdat er niet alleen
sprake is van woon-werkverkeer, maar ook van veel zakelijk verkeer naar andere bestemmingen dan de eigen
bedrijfslocatie. De filedruk kan daarbij een belangrijke tijd- en dus kostenfactor worden. Veel bedrijven willen
de kosten van zowel woon-werkverkeer als van zakelijk reizen beheersbaar maken, of de werknemers meer
keuzemogelijkheden bieden. Soms willen bedrijven hun kantoorruimte beter benutten, en ook dat kan te
maken hebben met mobiliteitsbeleid. Bij sommige bedrijven speelt het mobiliteitsbeleid een rol bij het verkrij-
gen van een milieuvergunning. Andere bedrijven verbinden mobiliteitsmanagement met gezondheidsbeleid
(meer mensen laten bewegen, dus laten fietsen) en duurzaamheidsbeleid.

Vanwege al die verschillende achtergronden en Het managen van mobiliteit is maatwerk. Om het
motieven, bestaat er geen blauwdruk voor het opti- juiste pakket maatregelen en arbeidsvoorwaarden te
male pakket van mobiliteitsmaatregelen en mobili- vinden, kan het volgende stappenplan echter behulp-
teitsgerelateerde arbeidsvoorwaarden. zaam zijn.

Het managen van mobiliteit is maatwerk om het juiste

pakket maatregelen en arbeidsvoorwaarden te vinden.

8

Stappenplan mobiliteitsmanagement
1 Formuleer zo helder mogelijk het mobiliteits-
vraagstuk of -probleem van uw bedrijf.
Indien gewenst kan een projectteam verantwoor-
delijk worden gesteld voor de probleemanalyse, het
ontwikkelen van nieuw beleid, het implementatie-
plan, en eventueel de uitvoering van een pilot.
2 Maak een analyse van de elementen die het
mobiliteitsvraagstuk bepalen:
a de bereikbaarheid van de bedrijfslocatie
b het verplaatsingsgedrag van werknemers
(woon-werk en/of zakelijk) en klanten, even-
tueel het verplaatsingsgedrag in de omgeving
c (eventuele) mobiliteitsknelpunten
d toereikendheid van de bestaande mobiliteits-
regelingen en –maatregelen
e mogelijke nieuwe of aangepaste mobiliteits-
maatregelen
f een kosten/baten-analyse
De analyse kan duidelijk maken dat aanpassingen
van mobiliteitsgerelateerde arbeidsvoorwaarden
nodig zijn. Dit vraagt vroegtijdige betrokkenheid van
werknemersorganisaties en/of medezeggenschap.
Mobiliteitsmanagement
3 Ontwikkel aan de hand van deze analyse een
mobiliteitsplan met doelstellingen, randvoor-
waarden, voorgenomen maatregelen en een
communicatieplan.
4 Kies desgewenst voor een proef of een pilot
om te bezien of de voorgenomen maatregelen
haalbaar zijn en/of bijstelling behoeven.
De praktijk van verplaatsingsgedrag is vaak weer-
barstig. Het gedrag van werknemers wordt beïnvloed
door externe factoren die nooit helemaal beheers-
baar zijn. Proefdraaien kan daarom nuttig zijn.
5 Houd continu in de gaten of de arbeidsvoor-
waardelijke regelingen aanpassing behoeven
om een ander mobiliteitsgedrag te ondersteu-
nen of te stimuleren.
9
 Mobiliteitsmanagement

3 Driebaansweg naar bereikbaarheid

Bedrijven en organisaties kunnen zelf verschillende maatregelen nemen om anders om te gaan met mobili-
teit. In grote lijnen zijn er drie oplossingsrichtingen voor het mobiliteitsprobleem. Die kunnen natuurlijk ook
in combinatie worden toegepast.

A zoveel mogelijk vermijden van autogebruik, door inzet van alternatieve vervoermiddelen
B stimuleren van werken op afstand
C stimuleren van (meer) flexibele werkpatronen

Arbeidsvoorwaardelijke afspraken kunnen een krach- Hierna worden de drie bovengenoemde mobiliteits-
tig instrument zijn om het verplaatsingsgedrag van maatregelen toegelicht, in samenhang met de rele-
werknemers te beïnvloeden. Het gaat in de praktijk vante arbeidsvoorwaardelijke regelingen en de even-
om vier categorieën: reiskostenvergoedingen, ver- tuele fiscale faciliteiten.
huiskostenvergoedingen, afspraken over ewerken
(vergoedingen, rechten en plichten) en werktijden-
regelingen.

Arbeidsvoorwaardelijke afspraken kunnen een krachtig

instrument zijn om het verplaatsingsgedrag van werk-

nemers te beïnvloeden.

11

A Vermijden van autogebruik
Mobiliteitsmaatregelen
Openbaar vervoer
Het autogebruik kan omlaag door het openbaar ver-
voer aantrekkelijker te maken. Het openbaar vervoer
(ov) is in veel gevallen een aantrekkelijk alternatief
voor de auto. Bedrijven kunnen het gebruik van
openbaar vervoer stimuleren met behulp van ver-
goedingsregelingen, maar ook door kortingen te
bedingen bij ov-aanbieders vanwege bulkafname van
abonnementen. Eventueel kan een bedrijf vervoer
organiseren van ov-haltes naar de bedrijfslocatie.
Bedrijven en (regionale) overheden kunnen in een
convenant afspraken maken over het aanbod van
openbaar vervoer.
Fiets
Een ander alternatief is de fiets. De meeste verplaat-
singen voor woon-werkverkeer zijn minder dan 7 à 8
km. In die gevallen is de fiets een zeer efficiënt,
milieuvriendelijk en gezond alternatief. De fiets
zorgt vaak ook voor aansluiting op het ov: van huis
naar ov-halte en/of van ov-halte naar bedrijfslocatie.
Voor verplaatsingen in woon-werkverkeer van minder
dan zeven à acht kilometer is de fiets een efficiënt,
milieuvriendelijk en gezond alternatief.
Mobiliteitsmanagement
Beschikbaarstelling van fietsen voor woon-werk
verkeer en ook op de werkplek is fiscaal gefaciliteerd
en kan onderdeel zijn van mobiliteitsmanagement.
Voor incidenteel zakelijk verkeer kan de ov-fiets
aantrekkelijk zijn.
OV-fiets
Werknemers die regelmatig met het ov reizen,
kunnen een abonnement nemen op de ov-fiets.
De ov-fiets is een huurfiets die binnen een minuut
is te verkrijgen op meer dan 100 locaties, vooral bij
stations. www.ov-fiets.nl
Carpoolen
Naast vervoersalternatieven voor de auto zijn er ook
maatregelen, waarmee het autogebruik op zichzelf
efficiënter kan worden gemaakt en het aantal autoki-
lometers kan worden verminderd. Bijvoorbeeld door
carpooling. Bedrijven kunnen dit stimuleren en
administratief ondersteunen. Daarbij is praktische
eenvoud in de uitvoering van het hoogste belang.
Carpooling kan worden gestimuleerd door bijvoor-
beeld aantrekkelijke reisvergoedingsregelingen en
de koppeling met parkeerrechten en/of -tarieven.
13

Parkeerbeleid Menzis: voorrangsregeling carpoolers
Een van de vestigingen van Menzis heeft voor hoog-
uit eenderde van de werknemers parkeerruimte.
Menzis introduceerde daarom een parkeerbeleid
waarbij medewerkers die carpoolen voorrang krijgen.
– Medewerkers die binnen 10 km van het werk wo-
nen, krijgen geen toegang tot het parkeerterrein.
– Parttimers (minder dan 4 dagen in de week) krij-
gen geen toegang tot het parkeerterrein: het par-
keerprobleem is voor hen makkelijker op te los-
sen dan voor wie 4 of 5 dagen werkt.
– Medewerkers die fulltime werken, verder dan
10 km van het werk wonen en carpoolen hebben
altijd recht op een parkeerplaats.
– Medewerkers die fulltime werken, verder dan
10 km van het werk wonen en niet carpoolen,
krijgen de resterende plaatsen, te beginnen bij
de medewerkers met de verste reisafstand.
Inmiddels zijn 44 carpoolteams gevormd, met een
gemiddelde bezetting van 2,3 personen per auto.
Dat is 20 procent van de medewerkers die verder
dan 10 km van het werk wonen. De resterende par-
keerplaatsen werden op de genoemde manier ver-
deeld. Dit betekent dat medewerkers die verder dan
14 à 15 km van het werk wonen, een parkeerplaats
hebben. Voor medewerkers die dichter bij het werk
wonen en niet carpoolen, is geen parkeerplek
beschikbaar.
De bestaande vergoedingsregeling voor woon-werk-
verkeer bleef ongewijzigd. Beneden de 10 km
afstand geldt geen vergoeding. Boven de 10 km ont-
vangen medewerkers die met de auto komen een
vergoeding op basis van ov, gemaximaliseerd op
30 km. Wie aantoonbaar met het ov reist, krijgt
op vertoon van zijn maandkaart de volledige reis-
kosten vergoed tot 50 km.
Bron: www.slimreizen.nl
14
Mobiliteitsmanagement
Spits mijden
Een andere manier om de filedruk te verminderen,
is het vermijden van de verkeersspits. Er zijn diverse
manieren om dat mogelijk te maken of te stimule-
ren. Zo is al geëxperimenteerd met het belonen van
spitsmijdend reizen, met positieve ervaringen.
Reisgedrag kan ook worden beïnvloed door werk-
nemers te laten betalen voor het parkeren van hun
auto bij de bedrijfslocatie of door parkeerrechten te
koppelen aan spitsmijdend reisgedrag.
Het mijden van de spits is soms lastig of zelfs on-
mogelijk omdat bedrijfs- en/of werktijden daar niet
op zijn afgestemd. Het verruimen van het dagvenster
van bedrijfsopeningstijden en werktijden kan daarbij
helpen. Dit heeft in veel gevallen ook arbeidsvoor-
waardelijke gevolgen, bijvoorbeeld in de sfeer van
overwerk en toeslagen, en is daarmee niet zonder
meer een simpele of snelle maatregel. Toch kan het
in de bredere context van bereikbaarheid en produc-
tiviteit de moeite van het overwegen waard zijn.
Bewuste keuzes stimuleren
Werknemers zijn primair zelf verantwoordelijk voor
hun mobiliteit, maar vanuit algemeen en bedrijfs-
belang kunnen bewuste en efficiënte individuele
keuzes worden bevorderd. Bijvoorbeeld door reizen
met openbaar vervoer of spitsmijdend vervoers-
gedrag te belonen, of door reisvergoedingen te ver-
strekken die niet de keus voor de auto bevorderen.
Een andere mogelijkheid is een persoonsgebonden
mobiliteitsbudget, waaruit werknemers de voor hen
optimale mobiliteit bekostigen. Keuzevrijheid en
flexibiliteit voor werknemers kunnen een onder-
scheidende arbeidsvoorwaarde en bindingsfactor
zijn voor een bedrijf.
 Mobiliteitsmanagement

Deze aanpak brengt administratieve en organisatori- Verkleinen woon-werkafstand

sche lasten met zich mee. Die spelen uiteraard mee Een rigoureuze manier om autogebruik terug te
in de algehele afweging. Eventueel kan een externe brengen, is het verkleinen van de woon-werkafstand.
marktpartij worden ingeschakeld om het mobiliteits- Dat kan door werknemers te stimuleren dichter bij
budget te beheren en de voorzieningen te verzorgen. het werk te gaan wonen, bijvoorbeeld via verhuis-
kostenvergoedingen, óf als dat mogelijk is: door de
vestigingslocatie van een bedrijf af te stemmen op
Meer vrijheid in mobiliteitskeuze het reisgedrag en/of woonlocaties van (potentiële)
werknemers.
Capgemini heeft de ns-Business Card opgenomen in
het mobiliteitsbudget van de leaseautorijder. Dit is
een creditcardachtige kaart waarmee telefonisch
of via internet een treinreis kan worden geboekt en
betaald. De kaart geldt als vervoersbewijs. Ook kun-
nen consultants van Capgemini hiermee betalen
voor de treintaxi en de speciale q-Park parkeer-
plaatsen. Capgemini ontvangt maandelijks een
gespecificeerde factuur met voor iedere kaart de
abonnementskosten en de kosten voor trein, trein-
taxi en q-Park. Voor treinreizen in de daluren geldt
een korting van 20 procent, voor iedere taxirit
10 procent.

Twynstra Gudde heeft naast de introductie van de

ns-Business Card een integraal pakket voor mobili-
teitsmanagement afgenomen van een leasemaat-
schappij. In het pakket zitten verschillende moge-
lijkheden voor zakelijke reizen: naast de trein en
ov-fiets, is er ook toegang tot (trein)taxi’s, p+r par-
keren, pool- & huurauto’s. De kilometerdeclaraties
worden elektronisch verwerkt op basis van per-
soonsgebonden mobiliteitsbudgetten. De uitgebrei-
de reismogelijkheden en het reisadvies van deur tot Eventueel kan een externe marktpartij worden
deur hebben bij de medewerkers van Twynstra
Gudde een verschuiving teweeg gebracht van de ingeschakeld om het mobiliteitsbudget te beheren en
auto naar het ov.
Bron: www.slimreizen.nl de voorzieningen te verzorgen.

15

Arbeidsvoorwaarden
Maatregelen gericht op vermindering van het
autogebruik of het efficiënter gebruik van de auto
kunnen met arbeidsvoorwaardelijke afspraken
worden ondersteund. Alternatieve vervoermiddelen,
efficiëntere manieren van reizen en het verkleinen
van de woon-werkafstand kunnen aantrekkelijker
worden door vergoedingsregelingen. In veel cao’s en
arbeidsvoorwaardenregelingen komen al afspraken
voor over reiskostenvergoedingen en verhuiskosten-
vergoedingen, maar die kunnen in veel gevallen
beter worden ingepast in het geheel van het mobili-
teitsmanagement van een bedrijf.
Reiskostenvergoedingen
Er is een onderscheid in vergoedingen voor reis-
kosten met de (eigen) auto of met het openbaar ver-
voer of de fiets. Om de bereikbaarheid te bevorderen,
kunnen bedrijven vergoedingen voor het reizen met
openbaar of ander vervoer gunstiger maken dan voor
reizen met de (eigen) auto.
Bijvoorbeeld door voor openbaar vervoer de werkelijk
afgelegde reisafstand te vergoeden, terwijl auto-
vervoer maar tot een maximum reisafstand of juist
vanaf een minimumaantal kilometers wordt vergoed.
Een verdergaande vorm is alleen openbaar vervoer
te vergoeden en autogebruik in het geheel niet (of
slechts indien noodzakelijk).
De druk van woon-werkverkeer gaat ook omlaag
als werknemers dichter bij het werk komen wonen.
16
Mobiliteitsmanagement
Fiscaal kader
Fiscaal bestaat er sinds 1 januari 2004 geen onder-
scheid meer tussen woon-werkkilometers en dienst-
reiskilometers. De werkgever kan alle zakelijke
kilometers (inclusief woon-werkverkeer) aan zijn
werknemers fiscaal onbelast vergoeden tot een
maximum van € 0,19 per kilometer, ongeacht de
wijze van vervoer.
De werkgever kan in plaats van een kilometerver-
goeding ook de aanschaf van een fiets vergoeden.
De werknemer hoeft deze vergoeding niet bij te
tellen bij het inkomen, als de fiets niet duurder is
dan € 749. De werknemer wordt direct eigenaar
van de fiets. In dit geval is sprake van eigen vervoer.
Dit betekent dat in beginsel ook een onbelaste
vergoeding van € 0,19 per kilometer moet kunnen
worden gegeven.
Naast de mogelijkheid om onbelast € 0,19 per
kilometer te vergoeden, kan de werkgever ook de
feitelijke kosten van het plaatsbewijs of abonne-
ment voor het openbaar vervoer vergoeden.

Verhuiskostenvergoedingen
De druk van woon-werkverkeer gaat ook omlaag als
werknemers dichter bij het werk komen wonen.
Een verhuisregeling, met een (gedeeltelijke) kosten-
vergoeding, kan dit bevorderen. In cao’s of arbeids-
voorwaardenregelingen is vaak geregeld welke kos-
ten de werkgever bereid is (onbelast) te vergoeden.
Voorbeelden verhuiskostenvergoedingen in CAO’s
De werknemer komt in aanmerking voor een
verhuisvergoeding, als hij op verzoek van de werk-
gever, door overplaatsing, of vanwege een nieuwe
functie een langere reistijd krijgt. Vergoeding
omvat: in- en uitpakkosten, transportkosten en
herinrichtingskosten, ten bedrage van 2x bruto
maandsalaris, minimaal € 3.176 en maximaal
€ 5.445.
De werkgever bepaalt in overleg met de or het
woongebied van de werknemer. De noodzaak tot
verhuizing die hieruit voortvloeit, geeft recht op
een verhuiskostenvergoeding van maximaal 12% en
minimaal 4% van het jaarsalaris, afhankelijk van
het wel of niet voeren van een eigen huishouden.
De werknemer die verplicht is te verhuizen of op
grond van een medische noodzaak verhuist, heeft
recht op een verhuisvergoeding en een vergoeding
van de reiskosten voor het woon-werkverkeer bij
verhuizing. De werkgever treft in overleg met de or
of pvt een verhuiskostenvergoeding.
Mobiliteitsmanagement
Fiscaal kader:
De verhuiskosten van de werknemer in het kader
van zijn dienstbetrekking, komen in de volgende
situaties in aanmerking voor een fiscale faciliteit:
– de werknemer gaat wonen binnen een afstand
van 10 kilometer van zijn arbeidsplaats, terwijl
hij eerst op een afstand van meer dan 10 kilo-
meter woonde;
– door de verhuizing verkort de werknemer de reis-
afstand tussen zijn woning en de arbeidsplaats
met ten minste 50 procent en ten minste 10 kilo-
meter.
Houdt de verhuizing verband met de dienstbetrek-
king, dan is een vrijgestelde vergoeding mogelijk
voor de kosten van het overbrengen van de inboe-
del, ongeacht het bedrag van die kosten. De overige
kosten, inclusief herinrichtingskosten, kunnen vrij
worden vergoed tot maximaal 12% van het jaar-
loon, met een maximum van € 5.445. De werkgever
kan eveneens onbelast de kosten voor huisvesting
buiten de woonplaats vergoeden of huisvesting bui-
ten de woonplaats verstrekken, zodat de werknemer
niet met dubbele woonlasten zit. Dit kan maximaal
voor een periode van twee jaar.
17

B Stimuleren van werken op afstand
Mobiliteitsmaatregelen
Een manier om het woon-werkverkeer substantieel te
verminderen, is thuiswerken en ewerken met behulp
van informatietechnologie. Hierdoor daalt niet
alleen het autogebruik per werknemer, maar ook de
reistijd in het algemeen.
Ewerken stelt hoge eisen aan de organisatie en de
uitvoering van het werk. Dit vraagt aandacht voor
aspecten als arbeidsvoorwaarden, bescherming van
gegevens en privacy, aanschaf en gebruik van appara-
tuur, veiligheid en gezondheid, scholing en de orga-
nisatie van het werk. Zowel voor de werkgever als de
werknemer moet duidelijk zijn wat de voorwaarden
en afspraken over ewerken zijn.
Een manier om het woon-werkverkeer substantieel te
verminderen, is thuiswerken en ewerken met behulp
van informatietechnologie.
Mobiliteitsmanagement
Dit kan worden vastgelegd in regelingen en overeen-
komsten met werknemers, met behulp van collectie-
ve instrumenten (arbeidsvoorwaardenregeling, cao,
afspraken met de or/pvt) of op individueel niveau.
Ook dat is maatwerk.
Los van de organisatorische en/of arbeidsvoorwaar-
delijke aspecten, vraagt ewerken ook een cultuur-
omslag, zowel bij het management als bij werk-
nemers. Ewerken heeft niet alleen gevolgen voor de
managementstijl van leidinggevenden, maar vergt
van werknemers ook het vermogen om de grenzen
tussen werk en privé te managen.
19

KPN: eWerkconcept
KPN heeft gekozen voor de inrichting van flexwerk-
plekken op kantoor en de stapsgewijze introductie
van eWerken. Alle kantoormedewerkers met een
mobiele functie (consultants, account- en project-
managers) werken formeel vanuit huis.
Faciliteiten ewerken
– Thuis: de medewerkers zijn uitgerust met een
adsl-aansuiting, laptop, docking station, muis,
toetsenbord, voeding, printer met een service-
contract en veelal een blackberry of smartphone.
– Onderweg: een mobiel internet kaart voor de
laptop van iedere medewerker, zodat zij via
umts/hsdpa en hotspots overal toegang kunnen
krijgen tot het bedrijfsnetwerk.
– Kantoor: 1 werkplek op 4 flexwerkers; iedere
medewerker heeft een locker.
Medewerkers doen in principe het standaard-
bureauwerk thuis. De werkplekken op kantoor zijn
beschikbaar voor afspraken of kantoorwerk tussen
twee afspraken in. De werknemer beschikt thuis
over een werkplek die aan de arbo-eisen voldoet.
De teleflexregeling biedt de mogelijkheid één keer
in de vijf jaar kantoormeubilair aan te schaffen dat
voldoet aan de arbo-eisen. Alle mobiele werkers
beschikken over een lease- of bedrijfsauto. Een reis-
kostenvergoeding voor woon-werkverkeer is niet
van toepassing.
20
Mobiliteitsmanagement
Flexibele werktijden
Medewerkers op een hoger functieniveau kunnen
desgewenst een functiecontract afsluiten, dat is
vastgelegd in de cao. kpn gaat er vanuit dat een
organisatie die flexibiliteit van de medewerkers
vraagt, door bijvoorbeeld ’s avonds een keer door
te werken, medewerkers ook de gelegenheid moet
bieden tijdens werktijden privé-zaken uit te voeren.
In het contract worden afspraken gemaakt over de
werkzaamheden die de medewerker binnen een
bepaalde periode en met een bepaalde kwaliteit
verricht. Ook worden afspraken gemaakt over zijn
bereikbaarheid. De medewerker bepaalt vervolgens
zelf hoe hij de werkzaamheden invult.
Wie kiest voor het functiecontract kan zijn atv-
dagen inruilen voor een financiële vergoeding of
opsparen voor bijvoorbeeld een sabbatical leave,
ouderschaps- of studieverlof. In de praktijk kiest
een overgrote meerderheid van de werknemers
voor de financiële vergoeding.
ewerken met IP-technologie
Een nieuwe stap in het eWerkconcept is het werken
op basis van ip-technologie (internet protocol-
technologie). Hierdoor ontstaat er binnen kpn
één volledig geïntegreerd communicatienetwerk,
New Multimedia office (nemo) genoemd, waarmee
medewerkers kunnen (beeld)bellen, faxen, e-mailen,
chatten en bijvoorbeeld op afstand kunnen samen-
werken aan één document. Medewerkers zijn beter
bereikbaar doordat zij bijvoorbeeld doorschake-
lingen kunnen instellen en kunnen aangeven dat
zij online zijn. De pc fungeert als een soort privé-
telefooncentrale. Alle voicemail-, fax- en e-mail-
berichten komen binnen in één mailbox.
Bron: www.slimreizen.nl

Ewerken gebeurt niet alleen vanuit huis. Bedrijven
kunnen ook andere locaties gebruiken die qua
bereikbaarheid minder problematisch zijn, waar
technische mogelijkheden in de sfeer van telefonie,
internet, videoconferenties en flexwerkplekken aan-
wezig zijn.
Een nieuwe stap in het ewerkconcept is het werken op
basis van IP-technologie (internet protocoltechnologie).
Mobiliteitsmanagement
Videovergaderen
Videoconferentie is real time communicatie in
beeld en geluid over grote afstanden tussen twee of
meer participanten. Nog niet zo lang geleden was
videovergaderen in een redelijke resolutie met
werkbaar geluid behoorlijk prijzig. Met de komst
van dsl en andere breedbandverbindingen zijn
videoconferenties een stuk voordeliger geworden.
Videoconferenties hebben een groot aantal voorde-
len: tijdsbesparing, minder jetlags, lagere reis- en
verblijfskosten, om nog te zwijgen over de risico’s
van bijvoorbeeld een ongeluk, ontvoering, geweld
tegen officials of ziekten. Videoconferenties verho-
gen de efficiency van informatie-overdracht en het
samenwerken aan projecten, in vergelijking tot tele-
foon, e-mail of fax.
De toepassingen zijn legio: overleggen van marke-
ting & sales, crisisoverleg, r&d-besprekingen,
projectoverleg met thuiswerkers en tele-educatie.
Videovergaderen is bij uitstek geschikt voor fre-
quente korte bijeenkomsten over afstanden van
meer dan 30-60 minuten reistijd, en zeker om
even een inkoper in Taiwan virtueel face-to-face
te ontmoeten. Over het algemeen geldt: hoe langer
een vergadering duurt, des te acceptabeler de reis-
en verblijftijd. Bij twee uur reizen om een uurtje
te vergaderen, levert videoconferentie twee uur
besparing op. Bij een vergadering van drie uur is
het rendement al minder.
21

Arbeidsvoorwaarden
Het stimuleren, faciliteren en organiseren van thuis-
werken en ewerken heeft natuurlijk ook te maken
met arbeidsvoorwaarden. Dit betreft onder meer
eventuele vergoedingen van computerapparatuur, de
inrichting van de thuiswerkplek, de internet- en tele-
foonverbinding, de arbeidsomstandigheden en
afspraken over de minimale of maximale thuiswerk-
frequentie. Afspraken over thuiswerken en ewerken
kunnen als raamwerk in de cao of arbeidsvoorwaar-
denregeling worden vastgelegd, en in overleg met
medezeggenschapsorganen of met individuele werk-
nemers verder worden uitgewerkt.
Voorbeelden van CAO-afspraken over thuis- en/of ewerken
Als de bedrijfsvoering aanleiding geeft tot telewer-
ken en dit op vrijwillige basis gebeurt, is tele/thuis-
werken in principe mogelijk. In overleg met het
medezeggenschapsorgaan wordt het aantal dagen
thuiswerk minimaal 1 keer per jaar besproken en
eventueel bijgesteld.
Thuiswerken is toegestaan als het minimaal één
dag per week plaatsvindt en voor maximaal 50 pro-
cent van de arbeidsduur, en als het aan de arbo- en
fiscale voorwaarden voldoet. Thuiswerken mag niet
leiden tot kostenverhogingen, en gebeurt alleen op
basis van vrijwilligheid.
22
Mobiliteitsmanagement
Fiscale kader
De werkgever heeft mogelijkheden om onbelaste
vergoedingen te verstrekken voor het gebruik van
een thuis- of ewerkplek door de werknemer. Voor
een zelfstandige werkruimte thuis geldt een vrij-
stelling van maximaal 20 procent van de huur of
huurwaarde, vast te stellen op basis van een staffel
van woz-waarden.
De inrichting van een werkruimte komt onder voor-
waarden in aanmerking voor een onbelaste vergoe-
ding: één keer in de vijf jaar een bedrag van € 1.815
(inclusief btw). De werknemer moet dan ten minste
één dag per week thuis werken en de inrichting
moet voldoen aan de arbo-eisen. Sinds 1 januari
2007 komen ook internet- en telefoonaansluitingen
in aanmerking voor een onbelaste vergoeding,
mits de werknemer die faciliteiten voor meer dan
10 procent zakelijk gebruikt.
Werkgevers zouden hun werknemers een onbelaste
anti-filebonus moeten kunnen geven als zij ewerken.
 Mobiliteitsmanagement

Aanbevelingen verruiming van het fiscale kader ewerken

vno-ncw heeft enkele aanbevelingen gedaan om de
fiscale faciliteiten voor thuis- en/of ewerken te ver-
ruimen:

1 Verruiming fiscale mogelijkheden werkruimte 3 Anti-filebonus

De kosten van de werkruimte mogen alleen vergoed Om congestie verder terug te dringen, kan het e-
worden als de werkruimte een zelfstandig gedeelte werken ook op een andere manier fiscaal worden
van de woning is. Deze zelfstandigheidseis is per gestimuleerd. Werkgevers zouden hun werknemers
1 januari 2005 in de wet gekomen en heeft ertoe een onbelaste anti-filebonus moeten kunnen geven
geleid dat veel werkruimtes niet meer voldeden aan als zij ewerken. De extra kosten voor de werkgever
de criteria. Ook zzp’ers konden de kosten van hun worden in eerste instantie gecompenseerd door toe-
werkruimte aan huis niet langer in aftrek brengen. name van de arbeidsparticipatie en een verminde-
Door het schrappen van deze zelfstandigheidseis ring van de reistijd van het personeel. Om de extra
zou de regeling weer nieuw leven ingeblazen kun- kosten verder te verminderen, dient de anti-file-
nen worden. Dit zou tevens een groot probleem op- bonus te worden opgenomen in het cafetariastelsel.
lossen van veel zzp’ers die kantoor aan huis houden. Met andere woorden: een stukje brutoloon wordt
uitgeruild tegen de onbelaste anti-filebonus.
2 Verruiming vergoeding inrichting werkruimte
De huidige fiscale regeling staat eens per vijf jaar
een vergoeding toe voor de inrichting van de werk-
ruimte thuis van maximaal € 1.815. De regeling
geldt uitsluitend voor werknemers die minimaal één
hele dag per week ewerken. Door de eis van één hele
dag per week te vervangen door acht uur per week is
de regeling ook toepasbaar als bijvoorbeeld twee
keer een halve dag wordt ge-ewerkt, of een aantal
keer per week de spits wordt vermeden.
Naast deze flexibilisering van de regeling, dient
de vergoeding te worden verhoogd tot een bedrag
van € 3.000. Het huidige bedrag is sinds de invoering
in 1997 niet geïndexeerd en niet meer toereikend.

23
 Mobiliteitsmanagement

C Stimuleren van flexibele werktijden

Voor de woon-werkmobiliteit zijn ook de dagelijkse Bavaria: Flexibeler werktijden
werktijden van belang. Hoe ruimer het ‘dagvenster’, De medewerkers van Bavaria krijgen meer invloed
hoe meer variatie in aanvangs- en eindwerktijden op hun werktijden. De chauffeurs werkten vijf
van individuele werknemers. Dat maakt meer sprei- dagen per week, maar waren vanwege alle files
ding van woon-werkverkeer mogelijk. vaak niet om vijf uur ’s middags terug. Er werden
dus veel dure overuren gedraaid, en daar wilde
De werktijden van de 25 grootste bedrijfstak- en Bavaria van af. De chauffeurs werken nu vier lange
onderneming-cao’s variëren tussen 06:00-08:00 uur dagen per week, in plaats van vijf normale dagen
’s ochtends en 18:00-21:30 uur ’s avonds. De omvang met overuren. En ze mogen die ene vrije dag zo
van het dagvenster varieert daarmee tussen de 10 en veel mogelijk zelf inplannen. Dat was eerst even
15,5 uren. De cao’s bieden op zichzelf dus al aardig wennen, maar inmiddels zijn de meeste werk-
wat ruimte voor gespreid woon-werkverkeer. nemers enthousiast.
Bron: Het Financieele Dagblad 9 oktober 2007
Ook de inrichting van roosters en de manier van
roosteren bieden gelegenheid tot verdere flexibili-
sering van werktijden. Afhankelijk van de aard van
het werk kunnen de werktijd- en roosterwensen van
werknemers en de wensen van de werkgever rond
beschikbaarheid van productiecapaciteit op elkaar
worden afgestemd. Dit draagt bij aan het mobiliteits-
management van de onderneming. De werktijden en
de personeelsinzet zijn op die manier ook beter af te
stemmen op het dagelijkse, wekelijkse, maandelijkse
of seizoensgebonden werkaanbod.

Hoe ruimer het ‘dagvenster’, hoe meer variatie

in aanvangs- en eindwerktijden van individuele

werknemers.

25

Ten slotte
Mobiliteitsmanagement hoeft zich niet op één maat-
regel te richten. Het past in de eerder beschreven
aanpak om een mix van maatregelen in te zetten.
Een bedrijf dat werk wil maken van mobiliteits-
management doet er goed aan zijn arbeidsvoorwaar-
den tegen het licht te houden van gericht mobili-
teitsbeleid. De cao of arbeidsvoorwaardenregeling
kan worden benut om:
Ministerie van Verkeer en Waterstaat
In 2006 sloot de gemeente Den Haag in verband
met wegwerkzaamheden een aantal belangrijke toe-
voerwegen af. 2750 medewerkers van het ministerie
van Verkeer en Waterstaat zouden daar direct hin-
der van ondervinden. De gemeente gaf het dringen-
de advies de auto tijdens de werkzaamheden te
laten staan en gebruik te maken van alternatief ver-
voer.
Het projectteam FileProof Voorbeeldfunctie VenW greep
de wegwerkzaamheden aan om een aantal experi-
menten uit te voeren rond flexibel reizen en wer-
ken. De pilot kreeg een brede opzet en richtte zich
op zowel automobilisten als niet-automobilisten.
Ze haakte ook aan bij een trend binnen het ministe-
rie, waarbij in toenemende mate (inter)departemen-
taal wordt samengewerkt en medewerkers steeds
vaker op verschillende locaties in projecten samen-
werken.
26
Mobiliteitsmanagement
– het gebruik van de fiets en het ov te stimuleren;
– autogebruik slimmer te combineren met mogelijk-
heden van openbaar vervoer;
– dichter bij het werk wonen te stimuleren;
– thuis- en/of ewerken te stimuleren en daarbij dui-
delijke (arbeidsvoorwaardelijke) randvoorwaarden
vast te leggen (collectief en/of individueel);
– werktijdenregelingen en arbeidstijdmanagement
af te stemmen op spitstijden.
Het projectteam FileProof kwam met een breed
maatregelenpakket:
– een volledige vergoeding van trein- of strippen-
kaartkosten vanaf een trein-/ov-locatie (auto
parkeren en met het ov verder);
– een ov-fiets vanaf station Den Haag Centraal
of Hollands Spoor (kosten voor de werkgever);
– tijdelijke werk-/vergaderruimtes Den Haag cs
en andere locaties, zoals flexplekken bij station
Zoetermeer;
– ruimere kantooropeningstijden en de mogelijk-
heid het werkritme te verschuiven naar 11.00-
19.30 uur of 7.00-15.30 uur;
– een ontbijtbuffet op kantoor (vanaf 7.00 uur,
niet gratis);
– gebruik van WebAccess om eerst thuis te werken
en na de spits naar Den Haag te reizen;.
– thuis of elders werken faciliteren door doorscha-
keling van de vaste telefoon naar mobiel.
Bron: www.slimreizen.nl
 Mobiliteitsmanagement

4 Routeplan naar mobiliteits-

management
Mobiliteitsmanagement biedt handvatten om de filedruk te verminderen. Dit gebeurt door de efficiency in
het verplaatsingsgedrag van werknemers te bevorderen en de kosten en baten van mobiliteit beter in balans
te brengen. Mobiliteitsmanagement wil werknemers stimuleren tot bewuste keuzes of en wanneer de reis
wordt gemaakt en met welk vervoermiddel.

Een bedrijf dat werk wil maken van mobiliteits-

management doet er goed aan zijn arbeidsvoorwaarden

tegen het licht te houden van een gericht mobiliteits-

beleid. De arbeidsvoorwaarden dienen het mobiliteits-

management te ondersteunen.

29
Aanpak
Stappenplan
Mobiliteitsmanagement is maatwerk. Om de juiste
mix van maatregelen te vinden, kan het volgende
stappenplan behulpzaam zijn:
1 Formuleer zo helder mogelijk het mobiliteits-
vraagstuk van uw bedrijf.
2 Maak een analyse van:
a de bereikbaarheid van uw bedrijfslocatie
b het verplaatsingsgedrag van werknemers,
klanten en omgeving
c de mobiliteitsknelpunten
d de toereikendheid van de bestaande
mobiliteitsregelingen en -maatregelen
e mogelijke nieuwe of aangepaste mobiliteits-
maatregelen
f een kosten/baten-analyse.
3 Ontwikkel aan de hand van deze analyse een
mobiliteitsplan met doelstellingen, randvoor-
waarden, voorgenomen maatregelen en een
communicatieplan.
4 Draai desgewenst eerst een pilot om te bezien
of de voorgenomen maatregelen haalbaar zijn
of bijstelling behoeven.
5 Houd continu in de gaten of de arbeidsvoor-
waardelijke regelingen aanpassing behoeven
om een ander mobiliteitsgedrag te ondersteu-
nen of te stimuleren.
30
Mogelijke maatregelen
Bedrijven kunnen zelf (een mix van) verschillende
maatregelen toepassen om de bereikbaarheid te
verbeteren.
1 Zoveel mogelijk vermijden van autogebruik,
door:
Mobiliteitsmaatregelen:
a aantrekkelijker maken van het gebruik van
openbaar vervoer
b aantrekkelijker maken van het gebruik van fiets
c organiseren en stimuleren van carpooling
d opzetten van een project spits mijden
e keuzevrijheid en flexibiliteit voor werknemers te
stimuleren
f het verkleinen van de woon-werkafstand.
Arbeidsvoorwaarden:
– gebruik ov en/of fiets meer vergoeden dan auto-
gebruik (fiscaal gefaciliteerd)
– vergoedingen van verhuiskosten.

2 Stimuleren van werken op afstand, door:
Mobiliteitsmaatregelen:
a stimuleren en organiseren van thuiswerken
b stimuleren en organiseren van ewerken (onder-
weg werken, videovergaderend, flexwerkplekken)
Arbeidsvoorwaarden:
– afspraken rechten en plichten
– fiscaal gefaciliteerde vergoedingen voor gebruik
en/of inrichting thuiswerkplek
Mobiliteitsmanagement
3 Stimuleren van flexibeler werkpatronen, door:
Mobiliteitsmaatregelen/arbeidsvoorwaarden:
a verruimen van dagvensters: vervroegen aan-
vangswerktijden en/of latere eindwerktijden
mogelijk maken
b flexibeler afstemming roosters op werktijd-
wensen van werknemers en wensen van werk-
gevers rond beschikbaarheid productiecapaci-
teit, in relatie tot het werkaanbod.
Een bedrijf dat werk wil maken van mobiliteits-
management doet er goed aan zijn arbeidsvoor-
waarden tegen het licht te houden van een gericht
mobiliteitsbeleid. De arbeidsvoorwaarden dienen
het mobiliteitsmanagement te ondersteunen.
31
 Mobiliteitsmanagement

Interessante links en informatie

www.awvn.nl www.verkeerenwaterstaat.nl
Voor documenten als: Zie Mobiliteit en bereikbaarheid en Openbaar vervoer
– overzicht fiscale maatregelen ter bevordering
mobiliteitsmanagement www.transumo.nl
– voorbeeld ewerk-contract Transumo (transition sustainable mobility) is
– voorbeeld ewerk-overeenkomst een platform van bedrijven, overheden en kennis-
instellingen die gezamenlijk kennis ontwikkelen
www.vno-ncw.nl op het gebied van duurzame mobiliteit
Zie dossiers Infrastructuur, Prijsbeleid en Verkeer en
Vervoer www.slimreizen.nl
Onder andere voor meer inspirerende voorbeelden
www.ewerkforum.nl
Zie met name de brochure Telewerken: iets voor u?
en de uitgebreide pagina met (internationale) links

32
Meer informatie:
AWVN-werkgeverslijn
(070) 850 86 05
werkgeverslijn@awvn.nl
www.awvn.nl

EWERKFORUM VNO-NCW AWVN

‘Malietoren’ ‘Malietoren’ ‘Malietoren’

Bezuidenhoutseweg 12 Bezuidenhoutseweg 12
Postbus 93002 Postbus 93002
2509 AA Den Haag 2509 AA Den Haag
Telefoon (070) 349 02 06 Telefoon (070) 349 03 49
Fax (070) 349 03 00 Fax (070) 349 03 00
Internet www.ewerkforum.nl E-mail informatie@vno-ncw.nl
Internet www.vno-ncw.nl
Bezuidenhoutseweg 12
Postbus 93050
2509 AB Den Haag
awvn-werkgeverslijn
(070) 850 86 05
E-mail werkgeverslijn@awvn.nl
Telefoon (070) 850 86 00
Fax (070) 850 86 01
Internet www.awvn.nl