Przystawka oscyloskopowa
P R O J Edo
Przystawka
oscyloskopowa do TV
AVT–917
Projekty oscyloskopów należą
ostatnio do jednych z najczęściej
opisywanych w EP. Prezentowane
są konstrukcje bardzo
zaawansowane oraz amatorskie.
Przedstawiany przyrząd
z pewnością należy do grupy
amatorskiej. Jego działanie jest
jednak dość nietypowe, a przez
to może być interesujące.
Rekomendacje:
przystawka stanowi duże
wyzwanie dla Czytelników
zdecydowanych na jej
wykonanie. Dziś już chyba
niewielu elektroników montuje
urządzenia w taki sposób, ale
moda retro w elektronice jest
zjawiskiem zauważalnym.
PODSTAWOWE PARAMETRY
• Zasilanie 2 x 15 VAC (15 W)
• Płytka o wymiarach 176 x 111 mm
• Liczba kanałów 2 (AC/DC)
• Częstotliwość próbkowania 18 MHz max
• Pasmo analogowe 2 MHz max
• Podstawa czasu: 1\2\4\8\16\32\64\128\256\
512\1024\2048\4096 ms/div
• Czułość wejściowa: 0,05\0,1\0,2\0,5\1\2\5 V/div
• Źródła wyzwalające: kanał „A”\kanał „B”\
zewnętrzne
• Tryb wyzwalania: automatyczny\normalny
Elektronika Praktyczna 2/2006
K TTV
Y
Przed kon-
struowaniem
oscyloskopu przyjęto na-
stępujące założenia: niska
cena i łatwy dostęp do nie-
zbędnych elementów, a przy tym
możliwie duża szybkość działania.
Przy okazji autor chciał podjąć pró-
bę zbudowania urządzenia nietypo-
wego jak na dzisiejsze czasy, pozba-
wionego układów „inteligentnych”. sygnałów telewizyjnych typu PAL
Z tego względu na element wizu- i SECAM. Z amatorskiego punktu
alizujący został wybrany telewizor, widzenia najprostszym sposobem
czyli sprzęt posiadany niemal przez wyświetlania obrazu na telewizorze
każdego. Tanie i łatwo dostępne kom- jest generowanie odpowiadającego
ponenty to konieczność zadowolenia mu sygnału typu composite. Jak
się asortymentem typowego sklepu wskazuje nazwa, sygnał taki składa
elektronicznego, a zatem scalakami się zarówno z informacji obrazowej,
typu glue logic zamiast układów jak i impulsów synchronizacji, co
logiki programowalnej (czy nietypo- przedstawiono na rys. 1. Jego pa-
wych mikrokontrolerów) i tranzysto- rametry elektryczne są następują-
rami zamiast szybkich wzmacniaczy ce: amplituda sygnału zmiennego
operacyjnych. Prezentowany oscy- 1 Vpp (składowa stała w praktyce
loskop zbudowano na bazie łatwo dowolna) i dopasowanie do obcią-
dostępnych układów pamięciowych, żenia 75 V. Różnym poziomom
elementów cyfrowych rodziny 74HC, napięcia tego sygnału przyporząd-
popularnych tranzystorów i kom- kowano różne znaczenia, które ze-
paratorów oraz taniego, scalonego brano w tab. 1. Z uwagi na stopień
przetwornika C/A (cena elementów skomplikowania i brak takiej po-
wyniosła niewiele po-
nad 100 zł). Tak, to
nie pomyłka – oscylo-
skop jest pozbawiony
przetworników A/C,
a zamiast nich (pomi-
mo dwóch kanałów)
wymaga tylko jednego
przetwornika C/A.
O telewizji słów
kilka
Aby wyjaśnić sposób wyko - Rys. 1. Przebieg sygnału Composite
rzystania telewizora, należy nie- w trakcie przesyłania pojedynczego
co odkurzyć wiedzę o standardach impulsu obrazu (jednej linii ekranowej)
15
Przystawka oscyloskopowa do TV
Rys. 2. Uproszczona ramka wizyjna (część parzysta ramki pełnej)
trzeby, opis sygnału dla obrazów
kolorowych zostaje tutaj pominięty.
Ciągły sygnał wizyjny można
podzielić na tzw. ramki zawiera-
jące pełną informację o aktualnie
wyświetlanym obrazie. Ramkę moż-
na dalej podzielić na dwie części:
nieparzystą i parzystą. Część nie-
parzysta determinuje wygląd linii
nieparzystych, natomiast druga pa-
rzystych. Podział ten wynika z fak-
tu, że obowiązujący standard TV
zakłada wyświetlanie pojedynczego
obrazu w dwóch fazach – w pierw-
szej kolejności wyświetlane są linie
nieparzyste, a następnie przeplatane
są z nimi linie parzyste (ang. in-
terlacing). Zabieg ten ma na celu
zmniejszenie efektu migotania ob-
razu poprzez dwukrotne zwięk-
szenie częstotliwości przemiatania
(w standardzie PAL liczba klatek
na sekundę wynosi 25, a częstotli-
wość przemiatania – 50 Hz).
Standardowa liczba linii ekra-
nowych wynosi 578, co jest liczbą
dość dużą. Nam powinno wystar-
czyć 289. Teoretycznie można by-
łoby wysyłać ramkę wizyjną, w któ-
rej linie parzyste byłyby kopią linii
nieparzystych. Okazuje się jednak,
że sprawę można jeszcze bardziej
uprościć. Ramka wizyjna może zo-
stać skrócona do części parzystej
(lub nieparzystej). Większość telewi-
zorów (zarówno stare, jak i nowe;
wyjątkiem okazał się jedynie minia-
turowy, chiński telewizor zakupiony
Tab. 1. Znaczenie poziomów
napięciowych sygnału composite
Napięcie
[V]
Znaczenie
0,00 poziom synchronizacji
0,25 poziom wygaszania
0,30 poziom czerni
0,30..1,00 poziomy szarości
1,00 poziom bieli
16
Tab. 2. Zależności czasowe w ramce sygnału composite
Oznaczenie Długość Część ramki Poziom
tsw 2,35 ms synchronizacji
impulsy wyrównawcze przednie (x5) i tylne (x5)
tiw=32 ms
tww 29,65 ms wygaszania
tssp 27,3 ms synchronizacji
impulsy synchronizacji pionowej (x5)
tisp=32 ms
twsp 4,7 ms wygaszania
tswp 4,7 ms impulsy wygaszania pionowego (16) synchronizacji
tiwp=64 ms
twwp 59,3 ms wygaszania
tso 4,7 ms synchronizacji
twpo 5,6 ms wygaszania
impulsy obrazu (x289)
tio=64 ms
to 52 ms od czerni do bieli
twto 1,7 ms wygaszania
na targu) będzie interpretować taką Zasada działania przystawki
ramkę poprawnie, wyświetlając wy- Oscyloskop od początku był pro-
łącznie obraz linii parzystych. jektowany z myślą o użyciu telewizora.
Wygląd uproszczonej w powyż- Wynika z tego jego dość specyficzna
szy sposób ramki wizyjnej przed- konstrukcja. Kluczowym blokiem jest
stawiono na rys. 2, a zależności 16–bitowy licznik synchroniczny (roz-
czasowe zebrano w tab. 2. Ramkę szerzony do 17 bitów w sposób asyn-
rozpoczyna 5 impulsów wyrów- chroniczny), który służy do jedno-
nawczych przednich, po których czesnego i liniowego adresowania pa-
jest generowanych 5 impulsów mięci ROM i RAM (obie po 128 kB).
synchronizacji pionowej, infor- W pamięci ROM są przechowywane
mujących telewizor o rozpoczęciu uprzednio przygotowane dane, poda-
przesyłania nowego obrazu. Dalej wane na sterujący telewizorem tran-
występuje 5 impulsów wyrównaw- zystorowy przetwornik C/A. Danymi
czych tylnych, a następnie 16 im- sterującymi są sygnały synchronizacji
pulsów wygaszania pionowego. Po
tym wstępie przesyłana jest infor-
macja o obrazie, podzielonym na
289 linii. Część odpowiedzialna
za pojedynczą linię (impuls obra-
zu – rys. 1) składa się z następu-
jących faz: synchronizacji (poziom
0 V), wygaszania (0,25 V), obrazu
(0,3...1 V) i ponownego wygaszania
(0,25 V). W praktyce poziom czer-
ni (0,3 V) można zrównać z pozio-
mem wygaszania (sprowadzić do
0,25 V), co pozwala na nieznaczne Fot. 3. Oscylogram wyświetlany wraz
uproszczenie układu sterującego. z podziałką na ekranie telewizora
Elektronika Praktyczna 2/2006

Rys. 4. Schemat blokowy głównej części oscyloskopu
i wygaszania, a także obraz podziałki
oscyloskopowej (fot. 3). Pamięć RAM
służy natomiast do przechowywania
próbek sygnałów badanych – jej za-
wartość (dwa najmniej znaczące bity
każdego słowa) również wpływa na
wizję, dodając do niej obraz bada-
nych przebiegów. Schemat blokowy
oscyloskopu przedstawiono na rys. 4.
W działaniu układu można wy-
różnić dwie fazy. W pierwszej nastę-
puje badanie sygnałów wejściowych
i wypełnianie pamięci RAM – opi-
szemy ją w dalszej części artykułu.
Podczas fazy drugiej następuje wy-
świetlanie. W trakcie tego procesu
licznik adresujący pracuje z często-
tliwością 4 MHz. Jeden okres zega-
ra taktującego trwa zatem 250 ns.
Dobrano go tak, by możliwe było
wytwarzanie sygnałów wizyjnych
o odpowiedniej organizacji czasowej.
Licznik pracuje w cyklu skróconym,
adresując pamięci od słowa o ad-
resie 0 do 79999. Jego zerowanie
następuje z okresem 20 ms, co od-
powiada długości parzystej części
ramki wizyjnej. Adresowanie kolej-
nych słów obu pamięci powoduje
wyprowadzenie kolejnych składo-
wych sygnału wizyjnego i w efek-
cie cykliczne wyświetlanie obrazu.
Można zauważyć, że 8 najmniej
znaczących linii adresowych (A7...
A0) określa pozycję wyświetlanego
punktu w danej linii ekranowej, 8
bardziej znaczących bitów (A15...
A8) wyznacza natomiast numer ak-
tualnie kreślonej linii. Oscyloskop
pracuje w tym trybie przez czas
określony przez użytkownika.
Po upływie czasu wyświetlania
układ przechodzi do trybu pobiera-
nia próbek. W tym przypadku licz-
Elektronika Praktyczna 2/2006
Przystawka oscyloskopowa do TV
zakończeniu pobierania próbek na-
stępuje automatyczne przejście do
fazy wyświetlania.
Taki sposób działania oscylosko-
pu posiada kilka zalet i równie dużo
wad. Co najważniejsze, mimo względ-
nie dużej szybkości pracy nie używa
się tutaj przetworników A/C, a jedy-
nie jeden tani (i niekoniecznie szybki)
przetwornik C/A, obsługujący jednocze-
śnie oba kanały wejściowe. Po drugie,
oscyloskop może być łatwo rozbudo-
wany o dalsze kanały – wymagany
jest jedynie dodatkowy tor analogowy,
komparator i kilka elementów logicz-
nych. Niestety, próbkowanie sygnałów
„linia po linii” (każda linia badana
jest w osobnym okresie sygnałowym)
trwa długo dla przebiegów o niskich
częstotliwościach (musi być przepro-
nik adresujący zlicza z częstotliwo- wadzone 256 razy). Przykładowo, dla
ścią zależną od wybranej podstawy sygnału o częstotliwości 50 Hz prób-
czasu, a sygnał wizyjny zostaje za- kowanie będzie trwało około 5 s,
blokowany. Po wyzwoleniu podsta- ale już dla 1 kHz potrwa zaledwie
wy czasu badane sygnały są porów- 256 ms. Główną wadą rozwiązania
nywane z napięciem stałym, przypo- jest jednak fakt, że oscyloskop nadaje
rządkowanym danej linii ekranowej się wyłącznie do badania przebiegów
(numer linii określany jest przez powtarzalnych lub okresowych.
wartość bitów A15...A8 licznika ad-
resującego). Po wykryciu zrównania Rozwiązania układowe
poziomu sygnału badanego (wejścio- Na rys. 5 przedstawiono schemat
wego) z poziomem przyporządkowa- głównej części oscyloskopu. Choć na
nym danej linii następuje zapamię- pierwszy „rzut oka” wydaje się on
tanie tego faktu w pamięci RAM. skomplikowany, układ jest funkcjonal-
W trakcie późniejszej fazy wyświe- nie prosty. W dolnej części schematu
tlania, właśnie na pozycji odpowia- znajdują się generatory (U15) wraz
dającej zapamiętanemu zdarzeniu z preskalerem (U16) i synchroniczny
zapalany jest punkt. Przy kolejnym licznik 16–bitowy (układy U18...U21),
wyzwoleniu ta sama procedura zo- przedłużony o dodatkowy bit (U17B).
staje wykonana dla kolejnej linii W lewej, środkowej części umiesz-
ekranowej, aż do przeprowadzenia czono przetwornik C/A (U22) oraz
jej dla wszystkich 256 linii. Po układ porównująco–formujący (U8,
Tab. 3. Elementy regulacyjne, złącza i wskaźniki oscyloskopu
Element Opis Objaśnienie
W1/W2 Channel A/B wejście kanału „A”/”B”
W3 Trig Ext wejście zewnętrznego sygnału wyzwalającego
W4 TV wyjście sygnału Composite TV
P1/P2 Y position regulacja pozycji przebiegu na ekranie
P3 Trigger level regulacja poziomu wyzwalania
P4 Hold Time regulacja czasu wyświetlania
S1/S2 DC wybór trybu pracy kanału – AC/DC
S3/S4 GND wybór trybu pracy kanału – aktywność/GND
S5/S6 Volt/div wybór czułości kanału
wybór źródła sygnału wyzwalającego (kanał „A”, „B”, sygnał
S7 Trigger
zewnętrzny)
S8 Slope wybór aktywnego zbocza sygnału wyzwalającego
S9 Auto trigger wybór sposobu wyzwalania (zwarte – auto)
S10 Ch. B polarity wybór polaryzacji kanału B
S11 Hold wybór zatrzymania obrazu (zwarte – praca normalna)
S12 Time/div wybór podstawy czasu
D8 no trigger wskaźnik braku sygnału wyzwalającego
D11 sampling wskaźnik pracy w fazie zbierania danych
17
Przystawka oscyloskopowa do TV
U10), o którym jeszcze wspomnimy.
W środkowej części rysunku znajduje
się prosty, tranzystorowy przetwornik
C/A (T11...T15), którego zadaniem
jest generowanie sygnału wizji. Pra-
wą, środkową część schematu zaj-
muje układ sterujący oscyloskopem
Rys. 5. Schemat głównej części oscyloskopu
18
(U12, U13, U25) – jest on odpo-
wiedzialny za przełączanie pomiędzy
fazami jego pracy. Układ wyzwalania
(U4) znajduje się natomiast w części
górnej po stronie prawej.
Układ formująco–pamiętający (U8,
U10) umieszczono na schemacie
w ramce – jest on identyczny dla
obu kanałów wejściowych. Jego za-
daniem jest porównywanie napięcia
wejściowego z poziomem napięcia dla
aktualnie zapełnianej linii (napięciem
wyjściowym przetwornika C/A – U22).
W przypadku zrównania obu napięć
Elektronika Praktyczna 2/2006

Rys. 6. Schemat kanału wejściowego („A” i „B”)
następuje generacja impulsu o długości
jednego taktu zegarowego (m.in. dzię-
ki cyfrowemu układowi różniczkujące-
mu, który wykorzystuje pasożytniczą
pojemność wejściową bramki XOR
– U6D), co powoduje zapisywanie
logicznej jedynki na jednej z pozycji
(D0 dla kanału A lub D1 dla kanału
B) aktualnie adresowanego słowa pa-
mięci RAM (U23). W adresowanej ko-
mórce zapisywana jest w ten sposób
informacja o konieczności wyświetlenia
punktu (adresowanego przez A7...A0)
określonej linii ekranowej (wybranej
poprzez A15...A8).
WYKAZ ELEMENTÓW
Rezystory
R1, R2, R29, R30: 6,8 kV
R3, R4: 50 kV
R5, R6, R25, R26: 30 kV
R7, R8, R33, R34, R48, R67, R73: 10 kV
R9, R10, R64, R78: 5 kV
R11, R12: 3 kV
R13, R14, R63, R69, R74, R86: 1 kV
R15, R16: 500 V
R17, R18: 300 V
R19, R20: 200 V
R31, R32, R35, R36, R83: 1,5 kV
R37, R38, R43, R44, R77: 220 V
R41, R42, R45...R47, R49, R56, R57,
R75, R76, R81, R82, R84, R85: 2 kV
R50, R52, R53, R72, R80: 470 V
R51, R66: 20 kV
R54, R55, R90...R92: 3,3 kV
R58..R62, R65: 12 kV
R68: 120 V
R70: 75 V
R71, R79, R87: 100 kV
R88, R89: 300 kV
R93: 4,7 kV
R27, R28: potencjometr mont. 10 kV
Elektronika Praktyczna 2/2006
Zawartość pamięci ROM (U24
– AT29C010A) powinny tworzyć
bity, których wartości zsumowane
z odpowiednimi wagami i odtwarza-
ne cyklicznie dają sygnał wizyjny
podziałki oscyloskopowej (synchroni-
zacja plus obraz). Utworzenie zawar-
tości ROM w sposób manualny by-
łoby zajęciem niezwykle żmudnym
(80 tysięcy komórek!), dlatego wyko-
rzystano do tego celu komputer. Za-
równo program generujący potrzebny
plik, jak i sam plik wynikowy (np.
dla programatora typu Willem) moż-
na znaleźć pod adresem podanym
R39, R40: potencjometr mont. 500 V
P1, P2: potencjometr 470 V
P3: pot. 10 kV
P4: pot. 220 kV
Kondensatory
C1...C8, C11, C12, C16...C18, C21,
C25, C28, C30, C33...C45, C47, C48:
100 nF
C24: 68 pF
C27, C29: 15 pF
C31, C32: 18 pF
C9: 2200 mF/25 V
C10: 1000 mF/25 V
C13..C15: 100 mF/25 V
C19, C20, C22, C23: 10 mF/25 V
C26: 22 mF/25 V
C46: 470 mF/25 V
Półprzewodniki
D5...D7: 1N4148
D1, D2, D4, D9: Zenera 5,1 V/0,5 W
D10: Zenera 10 V/0,5 W
D8: LED czerw. 5 mm
D11: LED ziel. 5 mm
D3: mostek Graetza 1,5 A
T1, T2: BF245A
T5...T10, T14, T15: BC547C
Przystawka oscyloskopowa do TV
na końcu artykułu. Omawiana pa-
mięć jest jedynym elementem pro-
gramowalnym oscyloskopu.
Jak łatwo zauważyć, istnieje moż-
liwość łatwej rozbudowy oscylosko-
pu o dalszych sześć kanałów, gdyż
do dyspozycji pozostają linie D2...
D7 pamięci RAM. W przypadku opi-
sywanej wersji przyrządu linie te są
jednak niewykorzystywane i powinny
być podciągane do potencjału zasi-
lania. Rezystory podciągające zostały
jednak w układzie pominięte z powo-
du kompromisu podjętego podczas
projektowania obwodu drukowanego.
T11...T13: BC557C
U1: 7805
U2: 7812
U3: 7912
U4, U8, U9: LM311
U5, U15: 74HC04
U6: 74HC86
U7, U14, U26: 74HC00
U10...U12, U17: 74HC74
U13: 74HC123
U16: 74HC4040
U18...U21: 74HC161
U22: DAC–08EN
U23: K6X1008C2D–55
U24: AT29C010A
U25: 74HC30
Inne
X1: kwarc 18 MHz
X2: kwarc 4 MHz
B1: bezpiecznik 250 mA
TR1: trafo 2x15 V/15 W
S1..S12: styki typu goldpin
W1..W3: gniazdo BNC do druku
W4: gniazdo Cinch do druku
W5, W6: gniazda zasilaczowe do
druku
19
Przystawka oscyloskopowa do TV
Rys. 7. Płytka obwodu drukowanego oscyloskopu
Wy j a ś n i e n i a w y m a g a ć m o ż e
również proces zapisu do pamięci
RAM. Ponieważ zapis w granicznym
przypadku zachodzi w każdym cy-
klu zegarowym, sygnał zapisu do
pamięci (WR) musi być generowany
asynchronicznie. W tym celu wyko-
rzystywany jest przerzutnik U17A
i bramka U26A. Ponieważ opóźnie-
nie od wejść CLR i CLK do wyj-
ścia Q jest dla przerzutników typu
‘74 w przybliżeniu jednakowe, na
wyjściu Q układu U17A w każdym
okresie sygnału zegarowego gene-
rowany jest dodatni impuls. Czas
trwania tego impulsu jest równy
czasowy propagacji bramki U26A,
czyli typowo 9 ns. Jednak, ponie-
waż producent pamięci nie poda-
je minimalnego czasu trwania sta-
nu wysokiego sygnału WR (okre-
śla jedynie minimalny okres i czas
trwania stanu niskiego), do układu
wprowadzono rezystor R86. Wraz
z pojemnością wejścia CLR prze-
rzutnika tworzy on układ opóźnia-
jący, umożliwiający przedłużenie
dodatniego impulsu na wyjściu Q.
W czasie prób okazało się jednak,
że czas propagacji bramki wynoszą-
cy ok. 9 ns jest czasem wystarcza-
jącym do prawidłowej pracy ukła-
20
du, rezystor R86 pełni więc jedynie
rolę zabezpieczenia dla najgorszego
przypadku.
Na rys. 6 przedstawiono budo-
wę jednego z dwóch kanałów wej-
ściowych oscyloskopu. Układ został
uproszczony i wykorzystano w nim
wyłącznie najpopularniejsze elemen-
ty (tranzystory BF245A i BC547C).
Jego charakterystyka częstotliwościo-
wa jest wystarczająca do zastoso-
wań amatorskich – średnie pasmo
przenoszenia tego układu wynosi
około 2 MHz, a rezystancja wejścio-
wa jest równa 100 kV. Choć rezy-
story dzielnika R3...R20 można by-
łoby zastąpić 10–krotnie większymi,
otrzymując rezystancję wejściową
równą 1 MV, to pasmo spadłoby
wówczas do 200 kHz, co należa-
łoby skompensować odpowiednim
dzielnikiem pojemnościowym.
Jak wspomniano, rezystory R3...
R20 stanowią tłumik wejściowy.
Wyboru czułości kanału dokonuje
się poprzez zwarcie odpowiednich
wyprowadzeń złącza S5/S6. Sygnał
z jego wyjścia trafia na wtórnik
źródłowy (T1/T2) i dwustopniowy
wzmacniacz tranzystorowy (T7/T8,
T9/T10). „Po drodze” następuje do-
danie regulowanej składowej stałej
(offset), co realizuje źródło prądowe
zbudowane na tranzystorze T5/T6
i rezystorze R33/R34.
Od strony ścieżek
Niestety, wykorzystanie elemen-
tów łatwo dostępnych pociągnęło za
sobą komplikację układu, a w efekcie
– konieczność zastosowania obwodu
dwuwarstwowego. Jego wygląd przed-
stawiono na rys. 7. W układzie zasto-
sowano wyłącznie elementy do mon-
tażu przewlekanego. Zarówno miejsca
na gniazda sygnałowe, jak i na po-
tencjometry umieszczono w przedniej
części płytki. Zamiast przełączników
wprowadzono złącza dwurzędowe.
Dzięki temu wybór parametrów pra-
cy oscyloskopu (podstawy czasu
– S12, czułości – S5/S6, itd.) może
być dokonywany poprzez nakładane
zworki. Nic jednak nie stoi na prze-
szkodzie, aby złącza te (wszystkie
posiadające oznaczenia z prefiksem
„S–”) wyprowadzić na płytę czołową
oscyloskopu. W tym przypadku nale-
żałoby jednak zadbać, by przewody
połączeniowe były ekranowane, a ich
ekrany uziemione.
Jak się okazało, układ musi być
wyposażony w metalową podstawę
ekranującą. Bez niej, ze względu
Elektronika Praktyczna 2/2006

na dużą czułość obwodów wejścio-
wych, do badanych przebiegów do-
daje się znaczny poziom zakłóceń.
W urządzeniu modelowym posłu-
żono się laminatem, którego część
miedzianą zaizolowano, dołączono
do potencjału masy i wykorzystano
jako podstawę.
Zarówno duża liczba elemen-
tów, jak i względnie wysoka często-
tliwość pracy przyrządu powodują
dość znaczny pobór mocy. Z tego
powodu stabilizatory napięć dodat-
nich (U1 i U2) wymagają radiatora
(uwaga: układ U3 nie może być na
nim umieszczany wraz z pozostały-
mi stabilizatorami ze względu na
inny potencjał obudowy). W prakty-
ce jako radiator wystarczający oka-
zał się odcinek kątownika aluminio-
wego o przekroju 3 mm.
Kalibracja
Podczas pierwszego uruchomie-
nia oscyloskopu należy odczekać
kilka minut, w trakcie których ele-
menty toru analogowego powinny
ustabilizować swoją temperaturę.
Następnie można przystąpić do ka-
libracji przesunięcia podstawowego
(offset), czyli punktu pracy kanałów
wejściowych. Aby tego dokonać,
należy wstępnie włączyć automa-
tyczny tryb wyzwalania (S9 zwar-
te) i automatyczny tryb pracy (S11
zwarte), wybrać szybką podstawę
czasu (poprzez S12) i ustawić środ-
kowe położenie suwaków poten-
cjometrów P1/P2. Dalej należy tak
dobrać położenie potencjometrów
montażowych R27/R28, by w środ-
kowej części ekranu znalazły się
poziome linie, obrazujące zerowe
napięcie wejściowe obu kanałów.
Poza ustawieniem przesunię-
cia wstępnego należy skalibrować
wzmocnienie kanałów. W tym celu
najlepiej byłoby posłużyć się prze-
biegiem sinusoidalnym o częstotli-
wości rzędu 1 kHz i znanej ampli-
tudzie. Mniej dokładnym, aczkol-
wiek skutecznym sposobem będzie
wykorzystanie napięcia stałego i po-
równywanie położenia wyświetlanej
linii przy włączonym i wyłączonym
wymuszeniu. Kalibracji dokonuje
się potencjometrami montażowymi
R39/R40.
Od strony użytkownika
Układ powinien być zasilany po-
dwójnym, symetrycznym napięciem
przemiennym o wartości skutecznej
minimum 15 V, ze źródła o mocy
Elektronika Praktyczna 2/2006
Przystawka oscyloskopowa do TV
rzędu 15...20 W (np. z transforma-
tora 2x15 V, 15 W). Należy zwró-
cić uwagę, by napięcia podawane
na gniazda zasilające znajdowały
się w przeciwfazie (patrz rys. 5).
W przypadku stosowania zasilania
pojedynczego (jedno z gniazd zasi-
lających może pozostawać bez po-
łączenia) układ również ma szansę
działać. Wówczas zachodzić będzie
jednak prostowanie jednopołówko-
we, stąd napięcie zasilające powin-
no być nieco wyższe (rzędu 16 V).
Obsługa oscyloskopu jest nie-
skomplikowana, dlatego instrukcja
obsługi będzie miała formę skróco-
ną. Na płycie drukowanej zostały
umieszczone opisy wszystkich złą-
czy, wskaźników i potencjometrów,
co powinno ułatwić dokonywanie
nastaw. Znaczenie najważniejszych
elementów regulacyjnych, złączy
i wskaźników zebrano w tab. 3.
Dla eksperymentatorów
Maksymalną częstotliwość
próbkowania ogranicza w oscy-
loskopie pamięć RAM (Samsung
K6X1008C2D–55), w której zapisy-
wane są bitowe próbki. Określony
w sufiksie minimalny czas dostępu
wynosi w jej przypadku 55 ns, cze-
mu odpowiada maksymalna często-
tliwość pracy niewiele większa niż
18 MHz. Przy zastosowaniu pamię-
ci szybszej można byłoby osiągnąć
wyższą maksymalną częstotliwość
próbkowania (elementy rodziny HC
powinny pracować poprawnie do
częstotliwości 30 MHz). Wówczas
należałoby jednak zastosować rezo-
nator X1 o wyższej częstotliwości
rezonansowej oraz szybsze kompa-
ratory U8 i U9. Trzeba byłoby rów-
nież zmniejszyć pojemności konden-
satorów C31 i C32 oraz rezystancję
R86. Elementy te są wykorzysty-
wane do wprowadzania asynchro-
nicznych opóźnień. Należy jednak
wziąć pod uwagę, że zwiększenie
częstotliwości próbkowania nie ma
sensu przy takim torze wejściowym,
jaki został zastosowany.
Rafał Baranowski, EP
rafal.baranowski@ep.com.pl
Program generujący zawartość pamię-
ci ROM i plik wynikowy znajdują się
na EP-CD2/2006B.
Sygnał wizyjny został opisany sze-
rzej w artykule Tomasza Gumnego
w EP 10/99. Dokładniejsze informacje
zawiera również witryna: http://www.
kolumbus.fi/pami1/video/pal_ntsc.html.
21